You are on page 1of 99

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t&SifpudE t&Sif0go0

OD;pudE
\
twKywd

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

OD;0go0
\
twKywd

t&S i f p u d E o nf &ck d i f v l r sKd ; &[ef ; awmf w pf y g;jzpf y gonf / 1936


ckESpfwGif tb OD;xGef;atmif&SD? trd a':csif;r,fwkdYrS arG;zGm;oefYpifcJhygonf/
1955 ckESpfrSp pmaye,fxJokdY 0ifa&mufcJhygonf/
t&SifpudEtrnftjyif OD;ygu#toQifBuD;? ewfjrpfpef;atmif ewfjrpf
armifausmf&SD? trnfcGJrsm;jzihfvnf; &ckdifkd;&m aqmif;yg;rsm;ukd a&;om;avh&Sdyg
onf/
t&SifpudEa&;om;jyKpkcJhaom pmtkyfpmwrf;rsm;rSm
1/ &ckdifobm0aw;uAsmrsm;
(1961)
2/ &ckdifvufa&G;pifykHjyifrsm;
(1966)
3/ &ckdifykHjyifqef;rsm;
(1967)
4/ &ckdif,Ofaus;rIrsm;(1)
(1969)
5/ ipifkdif;acsmif;orkdif;ESihf ax&marmfuGef;
(1975)
6/ &ckdifjynfwcGifykHjyifrsm;
(1990)
7/ jynfwGif;rukd#f"mwfOD;&mZforkdif;
(1993)
8/ &ckdif,Ofaus;rIrsm;(2)
(1993)
9/ &ckdifykHao0wKrsm; yxrwGJ
(1994)
10/ &ckdif,Ofaus;rIrsm; trSwf(3)
(1994)
11/ vuf0JovkH;awmf"mwforkdifESihf ppfawGNrdKUtaMumif;
(1994)
12/ &ckdifbmompum;vrf;Tef
(1994)
13/ &ckdif,Ofaus;rIrsm;trSwf(4)
(1995) ESihf
14/ ,ckrif;jym;wpfcGifusdef;awmf&SifwkdYjzpfNyD; tjcm;pmtkyfrsm;
vnf;xkwfa0&ef pDpOfxm;&SdNyD;jzpfygonf/
,cktcg t&SifpudEonf touf(60)ESpf&SdNyDjzpf&m &ckdifjynfe,f armif
awmNrdKUe,f NrdKUOD;ausmif;ukd xlaxmif omoemhwm0efrsm;ukd aqmif&Gufae
qJjzpfygonf/

toQif 0go0onf &ckdifvlrsKd;&[ef;awmfwpfyg;jzpfygonf/ 1292 ckESpf


wGif ewfjrpfurf;ajcNcHausmif;aus;&GmwGif tzv,form;BuD; OD;armifvSckdif?
trda':tkH;MumZHwkdYrS rD;I;oefYpifzGm;jrifygonf/ i,frnfrSm armifEk[kac:wGif
ygonf/
1962 ckEpS rf pS pmaye,fxo
J Ydk 0ifvmcJo
h nf/ ewfjrpf-OD;0go0? ewfjrpf
rmvm? ewfjrpfarmif0P trnfrsm;jzihf pmayrsm;a&;om;vmcJhygonf/
t&SifpudEESihfyl;wGJ (1)ig;pifkdif;acsmif;orkdif; (2) ax&marmfuGef;
(3)jynfwGif;rukd#f "mwfOD;&pforkdif; (4) &ckdifa0g[m& tbd"mef (5)OyrmpkH
&ckdifpum;ykH paom pmtkyfrsm;ukd yg0ifa&;om;cJhNyD; rif;jym;wpfcGif usdef;awmf
&Sif pmtkyfukd a&;om;jyKpkcJhonf/
omoemhwm0ef aqmif&Gufcsufrsm;rSmrdrw
d \
Ydk r[m'Gg&*kP
d ;f qkid &f m tEk&uw
d tjzpfjzihv
f nf;aumif;? &ckid jf ynf
e,f? ppfawGNrKd Ue,f? r[m'Gg&(oD;jcm;)*kP
d ;f qkid &f m NrKd Ue,foC
H em,utzGYJ OuX
tjzpfvnf;aumif;? 1980 ckESpfrSp (1996ckESpf),ckxd omoemhwm0efukd
xrf;aqmifvsuf&SdaeqJ jzpfygonf/
,cktcg toQif0go0onf &ckdifjynfe,f? ppfawGNrdKUe,f? &GmBuD;ajrmuf?
aeylcH&yfuGuf? od'dumkHausmif;wGif oDwif;okH;vsuf omoemhwm0efukd
xrf;aqmifvQuf &SdaeqJyifjzpfygonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rmwdumpOf
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/

*kPfjyK0rf;ajrmufvTm
tzGifhuAsm&wk NrdKUolBuD;atmifausmfZH
trSmpm
ed'gef;oG,fcsif
vQm&if;awmf"mwfapwDbk&m;&Sdckd;
ZD0Sgawmfjrwf"mwkylZm (&pe*gxm)
tOeajr
usdef;awmfom umvay:omjcif;
umum&D&d (a&Tusdef;awmif)
usdef;uRef;wkdif;\ rif;jym;NrdKU
qif;oufpOfvmomoem/
usdef;awmf&Sif
yGJjyifqifEGJ ylaZmfyGJ
rysufpOfquf jyKjyifvsuf/
OD;xdyfvufwif usdef;awmf&SAif
usdef;awmifwef;\ ta&SUtaemuf0J,mwpfavQmuf&Sd xif&Sm;
aoma&S;a[mif;vuf&mrsm;/
NrdKUe,fwcGif zl;ajrmfOD;Twf
tbder0r*FvmEId;aqmfpmwrf;
&ckdifjynfrif;jym;NrdKU usdef;awmf&Sifbk&m;taMumif;a[m
ajymcsuf/
usdef;awmf&Sifbk&m;orkdif;tusOf;csKyf
t*Fvdyfbmomjyef/
usdef;wkdif;ta&muf&SmykHawmfikdcsif;&Snf

t&SifpudE t&Sif0go0
ed*kH;
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(p)
(ps)

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

bk&m;orkdif;jzpfajrmufa&; y"meem,uq&mawmfBuD;rsm;/
bk&m;orkdif;jyKpkxkwfa0a&; aumfrwDem,utzGJY/
usdef;awmf&Sif bk&m;orkdif; jyKpkxkwfa0a&;aumfrwD/
orkdif;jyKpkvkyfief;qyfaumfrwD/
b@ma&;qyfaumfrwD/
pm&if;ppfaumfrwD/
usrf;ukd;pm&if;/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

tzGi&hf wkuAsm
yknvSLaqmif? r,fESihfarmifonf? tkdatmifom? qHw>rmr,Gif;cG? om;vS
onf;csm? xkdESpfjzmukd? wifum&ifESihf r? csDwkHjim; ,k,um? Muif&mESpfyg;?
cspfoem;onf? a&SUuoHo&mwnf;? csufjrKyf&mrdESihfb? Xme[kawG? usdef;NrdKUajr
ukd? IacsjrifcsifvS? csDoGm;MuBuHpnfcg? &xm;qifjrif;? ,mOfcyif;ukd? pD;eif;
aqmif,yl g? armifMuif&moufv;Hk rQ? ajcmufjypfvw
G pf if? ewftoGio
f ?Ydk ig;tif
nDw
G v
f o
S m;? tmuewfraemf? okZmodMum;? yrmvm;ok?Yd EkxmG ;qif;ky0f gwnf;?
r,fESpfjzm i,farsmufom;? vufzsm;ukdif,l? csD<uxl? twleHyg;xm;vsuf?
orD;om;yGm;rsm;pGm? 0ef;umNcH&H? azmifavSysHESihf vQifjrefpD;wufyg? wl&d,m
pnfacgif;i;f ? omjcif;uAsm? armif;wkyg ESifh c&mAkv
H if;uGi;f uk?d nHruif;wD;rIwf
um? e'Drnf&? upyuk?d qef<ucwfomG ;ygu? vuf0rJ mS qwf;dk us? rif;uefyv
k ?D
uRef;iNyDukd? aemufqDy,fvGefxm;? okH;vlYbjrwfarGawmf? OD;&mZfawmf"mwf?
apwDjrwfukd? w&yfa&S;0,farQmfu? rsm;ylaZmfkdGwfc? jzm;vnf;wufaxG?
avoifah y? cwfavwkNH y;D rSvQi?f &yfa'ojym;uRe;f om? vufyefjym;armf? [if;c
a&mf[k? [pfaMumfaomif;aomif;jzm? armifc&mAkHvif;uGif;? omjcif;{oH?
wD;rIwfjyefonf? a&TusHavS0if;0if;ESihf? avSwufjcif;qkdMucg? 0rf;omaysmfyg;?
a>c&Hrsm;ESihf aomufpm;wufoGm;ygu? vuf0JrSmukvm;ykef;? uRef;vkH;ywfvGef
&GmqifNcu
H ?dk usL;vGeyf ,fcq
hJ ;Hk rS? wtk;H tk;H cwfMuum? oli,fawmfuRe;f ? uRNJ cu
H rf;
ukd? ajzmifwef;cwfoGm;ygvsuf? rif;uefom0ifavajrmuf? pdrf;jrkda&mif? icl
awmifu?dk r,fah rmifaeYcsi;f a&mufu? yef;aygufaygufpu
JG idk u
f m? Muif,majrmuf
om;? i,fr,m;ESihf? csD<uwufoGm;ygu? jrwf&Sifawmf icl"mwf? rsm;rsm;ruGm?
pmwkdifomwGif? yg;awmfapwDjrwfukd? ylaZmfTwfwkHNyD;cg? aovmwpfavQmuf?
jzm;qDa&mufaomf? 0rf;ajrmuf&TifjrL;umESihf a&xJome'Djrpf? ul;vkdufcwfum?
a&S;jyKym0,f? uRef;rSmXmejzpfom;? [kwfpifppf,k*efYacsmif;? usdef;awmifkdkd?
&Te;f pkpd o
dk nf? rkrYd x
Ydk #G jf rihaf cgif? ok;H vlabmifEidI ;f wkvw
G ?f "rocif? used ;f awmf&iS f
onf? &SifyifapwDjrwfukd? arQmfjrifvufwkHaomcg? o'gydwD? *Grf;qDxdokdY? a0;bd
jrifMurSmu? wkdYESpfjzm armifESr? [wq,fjzm? y'kHrmMumukd?acgif;xufrSm wif

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xm;MuvQuf? OD;ESdrfcskdTwfum? uRefomavSxuf? jrpfwbufu? ESpfouf&Sdyl


aZmf? wD;rIwu
f m a>c&Haygif;? a'oXmae? Muufoa&[k? &Gmajrxko
d nhf acsmif;
ukd? waomif;aomif;[pfaMumfjim? vQifpGmcwfajrmuf? tdrfukda&mufu? acsmuf
acsmufuRe;f vk;H ausm\
f / &Ti0f rf;om&Siv
f rl sm;? aqG0g;wum? armifx
h rH mS ? rsm;pGm
a&mufvmMu? oGe;f avmif;csbm0em? arwmajzmifrh wf? kcd Twv
f su?f wky0f yf
&Sdckd;vSm? zkd;o@mqufoGif;Mu? 'De'DeH? arhrusefatmif? rnHhatmifyGJjyvsuf?
jynhfpkHxig;tifnD? 0wDrnfrSef;? usdef;NrdKUuRef;0,f? rD;yef;rsm;pkHpdukd? MunhfwkHNyD;
armifESr? aeMuygonf? usdef;ome*&av/
e*&yk&H? awmif,k*efonf? aemufrSefom? xkd&yf&Gmusdef;a'o? pdrf;jrkd
a&mif? usdef;jrifhawmifonf? jrihfacgif yAwu? MunfhacsMuwkHaomcg? MoZme&GJ?
yifydEJESihf? csKdat;o&ufomwnf;? rmvumikyfaumif;? carmif;axmufMum?
awmAvmonf? rmvmopfriS f awmifEiS ?fh uaomif;0g;? Mucwfom? ri;f rSiu
f ?l
oD;yGifh[lonf? xefrlydwfwumwnf;? ejEmyifarQmufvkyf? opfykwfEG,fcsKd?
ZmwdrdKvf[k? a&SmufcsKdcsOf'jyKwfESihf? opfcvkyfvufyHom;? wrm&ifcwf? opfu
0ufonf? o'Gw?f or&mwnf;? rusn;f om? tk;H avnif;? 'l;&if;oajy? yifanmif
a&ESi?fh rsm;awGopfti;f wnf;? opfyifcsi;f ? pnfum;um? opfuepk;d ? opfuwk;d
[k? &J;dk yawmufrmS vnf;? yGit
hf ;Hk tmqef;rjym;? oQp&f mS ;NyKd ipf if? NyKd i;f uef;usi[
f ?k
yifv,fozef;rsm;ESihf? yifaqmif;&GmoD;csKdcsOf? anmifcsKdifaAm"dd? csKdvStDonf?
"eD;&nft;Hk yDom;? oD;tckid t
f vGev
f ?S OD;&pfveG yf if? iSuaf ysmyif[?k ac:wGiOf ;D &Snhf
pom;? csKdat;jroD;wum? oD;uyGm;ykH? yifrsKd;pkHonf? &*kHyAw? IYacsaomf
pm;bG,w
f nf?h yGio
hf nfw
h um;? yifwrYdk mS vnf; csed u
f mtukef k
d o
dk ;D yGi?hf ZD;tjzm
jzm? &moDOwk? csdefukdvk? arQmfIriHhygwnf;? okH;vlYcsmjrwfbk&m;? udk,fpm;"mwf
vQi?f used ;f awmf&iS o
f nf? &Siyf ifwefc;dk tm;aMumif?h oD;yGijfh im;? yifwum? olawmf
taygif;? aebG,faumif;onf? csrf;aqmif;&dyfqm,mESihf? rsKd;av;jzm&Sifvlrsm;?
a&mufjim;aysmf&Tif? ukd,fh&yfcGifokdY? jyef&Sifyifr&Sdjim;wnf;? vGefqef;jym;rsm;&Sif
vl? a&rlaomufcsKd;? {jrEkd;onf? aoG;kdUEkdYESihfwl\/? ESdif;ckdif,k*EA? pdw&auvm?
ukoEd g [k? yrmr,Gi;f rlwnf;? &Ti&f iT v
f ef;vlwum? yef;eHomvdr;f usjH im;? 0wfpm;
wefqm? BuKd uo
f nfih mS uk?d a&S;uqif0wfpm;? vifr,m; armifEpHS ?Hk om;ESio
fh rD;?
cspfrnD;ukd? ayGUNyD;csD&GufwkHvsuf? rsm;AkdvfykHwaomaom? avSyGJusif&if? ,ifjrL;
qifonf? obifvufzGD;rsm;ukd? IUMunhfjim;wkHaomcg? aygufaygufyef;rmvf?

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xD;wHcGefESihf? ausmif;uefoGm;MuygvQuf? vlrsm;zsif a&upm;? aomif;uRef;


ZrLjr&dyfil0,f? xdefYqlausmfESHYMum;\/ rkd;<u,fyGm;&wem? vkd&morQ csifwkdif;&
onf? rmC0womokdY? jynhfpkHpGm vGefqef;jym;? ajrmufyif&yfrSm? ya'omwGif
qGwfum,l pm;okdY? &Tifaysmfyg;? usdef;NrdKUajr? bkrdeufoef? ajrrsKd;rSefonf?
*grHMuufoa&ESifh rsK;d MuifaqG r,ftvS? ESrESpjf zm? qif;uvQmESi?hf vSLumay;pGeYf
iSvQuf? aemufyknaemifoHom? qHrTmrjym; wlESpfyg;onf? jzpfjim;&vkdyg[k?
orK'gpdaE,s? vlb&Spf&Sif? usdef;awmf&Sifonf? "mwfvQifa&SUkrk'f0? OD;ESdrfcsyef;
yGifhwif? Munfvif&Tifvef;? a&TouFef;ukd? &H0ef;uyfvSLygvQuf? aeYwkdif;yif &ufr
jywf? 'geukokdvf? r*fzkdvfvkd? MunfkdtvSL0wfukd? ay;apmihfrSwfarmifESHpkH?
&yfbkHe*&? usdef;a'o0,f? okcvGefyGm;ykHESihf? aysmf&TifwkHarmifESr? aeMuygonf?
&yf&GmwkdYXmaeav/
XmaeMuufoa&? usdef;NrdKUajronf? tHhbG,fom? nmwdumrdESihfb? tvS
ewfoiG ?f &moufMuifonf? ,if;wGif zGm;jrifMu\/ xkad 'oawmifuadk y? uRerYf mS
oufxm;? i,farsmufom;Sihf? vnfvm;Munhfygacsu? tHhMobG,fvGefqef;jym;?
oD;um;yGm;pkH? yef;rsKd;pkHonf? &*kHawmifxdyfzsm;? qwfoGm;zl;ta0,m? BudKifpGm
usufkH;? oD;arQmfukef;onf? *rkef;oBudKif{pGmESihf? yef;aemfZmyef;xif&Sm;?
uGrf;zJ;qifqif0D? ikH&TDyef;cs&m;ESihf? yef;a'gecsyfw&m? cwmId;yef;? yGifheDvGef;
onf? acguf&rf;ZDZ0gESihf? yef;a&TMumrkd;ZDyef;? ESif;yef;a&TavQmf? omEkd;ac:onf?
uHaumfem&Dyef;[k? pdefyGihfyef;o&zD? aZmfusDonf yef;pHum;? yef;a'geonf?
xl;pGaumufp&DEiS ?fh yef;ESi;f ZDtifMuif;? yke;f i;f a&Tw?l rOLyef;cyif;wk?Yd tyifcsi;f
rSDMucg? &mrmikH;yef;? BudKif{ysHYonf? arT;vGef;pvwmESihf? yifjrihfrSm oZifyef;?
NrdKifyef;vnf;[l? rtlmpdrf;yef;wnf;? aygufyef;yGifhjzLteD? pkHpdrkd;? yef;wrsKd;
onf? rId;yef;yDyDESihf? yef;eDeDonf yef;jrifwkdif;? yifwkdif;oif;acG? yef;py,f[l?
yGihfonfjzLrIdif;rIdif;wnf;? yef;yifwkdif;IzG,fom? r[mavSu? jrwfav;ponf?
jzLqGy'krfrmMumESihf? <uufem;omyef;c0J? yef;&if;rsm;[l? arT;ysHMuLonf? MumjzL
pG,fawmfyef;wnf;? yGifhvef;vef;yifwum? oJawmf&ifcwf opfu0wfESihf? yef;
jrwf y k e f ; nuf o mwnf ; ? oif ; yk e f ; ac:Bud K if { {? rk w m oeD ? vS r sKd ; nD o nf ?
'ef;nDyifcsif;pD? yGihfwkHNyD; IbG,fom? MumykP&dwf? MumwHqdyfonf? vQHzdwf
a&mif0if;0gESihf? ql;yef;omMumacgif;avmif;? yef;acgif;ac:qkd? atmufrJhkd[k?
ac:qkdxkdyef;aygif;wkdY? yGifhwkHa&Smif;pdrf;a&mifjzm? jzL? jym? eD? kd? &Tef;&Tef;pkdonf?

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ESpv
f dk Ib,
G o
f mwnf;? &JepD mG awmifMuufarmuf? yGiahf jrmufwyHk g? yef;wumonf?
csdefcgOwka&mufu? jynf&Gmrsm; {BudKifBudKif? *Ekdifomarm? usdef;awmifawm0,f
zsifaygcufcsif;qkdif? yifcsif;qkdifa&r&? yGifhMursm;pGm? awmifjrwfom ? ocsFm
teEwnf;? uk;H odxm;enf;twl? &moDajymif;<u? csed u
f mv[k? rmotm;uk,
d
l ?
yGihfMurl xkdawmifyg;? ruGmwlNydKif? eHcsif;,SOfvQuf? TwfukdifqGwf,ljim;? jrwf
bk&m;usdef;awmf&Sif? &SifyifAk'xH&if;? conf? *lxJokdY0ifvQuf? acgif;xuf wif&Sd
wkyu
f ?G yknorm? aemifoo
H monf? usiv
f nf&m wkb
Yd 0? wlwuG armifEpHS ?Hk vlb
Y Hk
ewf&mG ? qufrsm;pGm0,f? csr;f om okcbkEH iS ?fh pHMuwkaH rmifErS ? jzpf&ygvk?d pdwMf unf
kdjzihf? yefqkdqkawmif;Mu? a&pufcswkHNyD;cg? oufaojyKxm;? ewfwkdYtm;vQif?
wkdifMum;jyKcJhygrS? NcH&Hum azmfa&Trsm;? oefvQm;xrf;pif? jrif;ESihfqifukd?
,mOf&SifpD;wufjim;? &Tifaysmfyg;wD;rIwfum? Xme&yfrSef? tdrfAdrmefokdY?
vSnhfjyefvmavygvQuf? qkdufa&mufcg&Gm*gr? aysmfyGJobif? yGJBuD;qif
aeYyifruif;Muwnf;? 0oEyZLvGef? oDvapmihfrSwf? v0guRwfonf? qef;x
a&mufvwfjyefuxD;wef; cGefrlav;yGm;? bk&m;vufaqmif? xrif; axmifESihf?
rsm;ajrmiftjzmjzmuk?d ukid ,
f jl im;avaomcg? i,fvifr,m; orD;om;ESifh 0wfpm;
qif,ifyg? wlpkHom&Tifaysmfyg;? w&m;ukokdvf? qnf;yl;vkd? MunfkdvGef
qyGm;vQuf ausmif;uefomG ;&wem? qDr;D waxmif? ok;H vlaY bmif0,f? ajymifajymif
x
d eG ;f ygvsu?f om"kac:0guRwv
f ? {oHou
d mvobm0wGi?f aMumfjimvufcw
k f
cwf? nOfv
h ;Hk jywfrtdyyf g? vl&iS t
f rsm;? used ;f NrKd Uom;wkYd aomaomIq
I mvQu?f
wl&,
d mtoG,o
f ,
G ?f ayga>yvif;cGi;f ? pnf;apmih
f i ;f uk?d wD;jcif;tHMh obG,v
f nf;?
&ckdifjynftv,fqdyf? pdrf;jrkda&mif? usdef;jrifhawmif0,f? "mwfa&mifvQH Nrdwf
Nrw
d Ef iS ?fh jynfreG &f yd o
f m,m?olawmf? olaumif;? oljrwfavmif;wk?Yd ude;f atmif;arGU
avsmfygom;? usdef;NrdKU&Gm usdef;a'o? emr*gar? usufoa&[k? atmifajrwkdif;
&uwnf;? xkXd mersK;d &Siv
f ?l qmyluif;aysmuf? csr;f oma&mufonf? pGaJ jrmufov
D
[l? uREkfyfrlarmifESr? jynhfvSig;tif? vGefrsm;zsifonf? vkdcsifwwkdif;&?
wlwuGjrL;&TifpH? ovGefbkHxJ? vnfcsif;wGJ? &ifcGJ&moufESHESihf? wyifqHr,Gif;cG?
tvSMuif&m? r,fESpfjzmESifh? [oFmarmifESrwkdY? cspfMuifMuwlruGm? onf;csm
ESpfyg;? orD;om;ESihf? aysmfyg;aeMuonf/ NrdKU&Gmusdef;a'orSmwnfhav/
(NrdKUolBuD; atmifausmfZHqkd&wk-aumZm (1200 cefY)

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

a&Tusdef;awmfoQif (ZD0Sm) "mwfawmf


orkdif;jzpfajrmufBudK;yrf;a&;tzGJY\
trSmpm
a&Tusdef;awmfoQif bk&m;ac: ZD0Sm"mwfawmf wnf&Sdonfhae&ma'oonf
um; rif;jym;NrKd U\ taemufawmifbuft&yf used ;f awmif awmifwef;aywnf;/
awmifwef;\ vuf,mbufusaom awmifx#G jf rifah y:wGif ,aeYtxd
ZD0Sm"mwfawmfwpfqlu txifu&wnf&Sdaeayonf/ &ckdifjynf&yfa0;rSvnf;
aumif;? &yfeD;rSvnf;aumif;? Ak'bmom0if? bk&m;zl;{nfhonfwkdYonf ZD0Sm
"mwfawmftm; vma&muf zl;arQmfcJhMuonfrSm ESpfpOfESpfwkdif; pnfum;vsuf
Yyif &Sdaeonf/
okdYaomf ,if;okdYvma&mufMuukefaom &yfa0;&yfeD;bk&m;zl; {nfhonfwkdY
onf ZD0Sm"mwfawmfjrwfBuD;tm; o'gw&m;kdTwfwGm;vQuf ylaZmfcJhMuNyD;
apwDukd a&S;a[mif;apwD? orkdif;0if"mwfawmf? Ak'arGo&D&"mwf ponfjzihf
om rSw,
f x
l m;MuNy;D ZD0mS "mwfawmfudk wnfcphJ OfrpS Ny;D acwftqufquforkid ;f
pOfvmukdum; od&SdcGifh r&&SdcJhMuay/
ZD0Sm"mwfawmfESihfywfouf tdEd,omoemjyKq&mawmfBuD; OD;udwd
u (1319)ckESpfwGif orwykHESdyfwkduf &efukefrS kdufESdyf pmtkyfi,fwpftkyfukd
jzefaY 0cJo
h nf/ ,if;pmtkyf um; used ;f awmf&iS Ef iS fh ywfouf orkid ;f ukd tusO;f
rQomawGU&Sd&onf/
,cktcg ,if;pmtkyif ,frmS ESpt
f wefMumjrihcf jhJ cif;ESit
fh wl zwfaI vhvm
&efrSm &Sm;yg;aeavNyD/
txl;ojzihf &yfa0;rSvma&mufMuukefaom bk&m;zl;{nhfonfwkdYonf
ZD0Sm"mwfawmfESihf ywfouf orkdif;pOfrsm;ukd oddvkdMuonf/ pmtkyf&SdvQif
0,f,lzwfIvkdMuonf/

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

a'ocHwkdYuvnf; orkdif;pOfvmukd wdwdususrajymjyEkdif? pmtkyfpmwrf;


ukdvnf; rjzefYa0ay;Ekdif? xkdYaMumihf bk&m;zl;{nhfonfwkdYrSm vkdtifqEjynhf0jcif;
um; r&SdcJhMuay/
onfukd taMumif;jyK a'ocHpma&;q&mrsm;jzpfMuaom rif;jym;
rif;odrf;xGPf;? rif;jym;rif;odef;ZHESihf armifausmfZH(rif;jym;)wkdYu a&Tusdef;awmf
&Siyf wfoufaom pmtkyw
f pftyk u
f dk xkwaf 0&ef qE&cdS MhJ u&m vkt
d yfaom orkid ;f
tcsut
f vufrsm;ukd okawoD toQipf uEd x
H csn;f uyf&,l uGi;f qif;okaw
oejyKrrI sm;? tjcm;taxmuftxm;rsm;? a*gyutzG0YJ ifrsm;rS &&Sad om rSww
f rf;
rsm;ukd tajccH? 1985 ckESpfu avQmufvTmpuL (120)rsufESmcefY&Sdaom
usdef;awmfoQif bk&m;orkdif; pmtkyfukd jyKpkcJhMuonf[k od&Sd&onf/
,if;ukdvnf; ajrmufOD;NrdKU&Sd q&mBuD; OD;omxGef; (&ckdifjrefrm y@dwf)xH
oGm;a&mufum wnf;jzwfay;&efawmif;qko
d jzifh q&mBu;D uwnf;jzwfpmtkyf
xkwfa0&m azmfjyEkdif&ef trSmpmwpfckukdvnf; a&;ay;cJhaMumif;od&ygonf/
xkyd *k Kd vw
f u
Ydk yif jyKpck NhJ y;D aom pmtkyu
f dk xkwaf 0&ef pDpOfonft
h cgaiGa&;
aMu;a&;tcuftcJwkdYaMumihf xkwfa0jcif;rjyKEkdifyJ xkdolrsm;vufxJ jrKyfuG,f
aecJh&ayonf/
,cktcgum; rif;jym;NrdKUay:okdY EkdifiHwm0efjzihf xrf;aqmif&ef ajymif;a&TU
vmcJhMuaom Xmeqkdif&mtcsKdUrS orkdif;ukd pdwf0ifpm;ol orkdif;ukd avhvmazmf
xkwv
f o
dk l tcsKUd u aygif;qkrH ad vaomtcg a&Tused ;f awmfoQif bk&m;orkid ;f xGuf
ay:vma&; tmoDoonf ykdrkdjyif;vmcJhMu&avonf/
,if;odkY Xmeqkdif&mtcsKdUrS tBuD;tuJwkdY\ pdwf0ifpm;rI? MunfEl;o'gw
&m;vTrf;rkd;rI? rjzpfjzpfatmif vkyfrnfqkdaom tiftm;jznhfwif;rIwkdYaMumihf
1995 ck 'DZifbmv(17)&ufaeYrSp rif;jym;NrdKUe,f w&m;kH; pwif bk&m;
orkdif;jyKpkjzpfajrmufBudK;yrf;a&;tzGJYukd atmifjrifpGm zGJYpnf;EkdifcJhMuonf/ (tzGJY
0ifpm&if;ukd aemufpmrsufESm azmfjyxm;ygonf/)
tzGJYrSyifvQif OD;pD;OD;aqmifjyK ,cifa&;NyD;cJhaom orkdif;pmtkyfukd
jyefvnfjyKpktopf a&;om;jznhfpGufEkdifap&eftwGuf okawoDtoQifpudEESihf
OD;0go0wkdYtm; yihfzdwfjcif;? q&mawmfESpfyg;wkdYonf rqkdif;rwG<ua&mufvmcJh
MuNy;D orkid ;f jyKpk jzpfajrmufa&;ta&;tzGEYJ iS fh awGUqku
H mvkt
d yfonfrsm;ukd Ed idI ;f
aqG;aEG;cJhMuygonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t&SifpudE t&Sif0go0

orkdif;jyKpk&m vkdtyfaom taxmuftxm;rsm;twGuf orkdif;kyf<uif;


rsm; wnfae&mokYd tzGEYJ iS t
fh wl avhvmuGi;f qif;jcif;? "mwfyHk u
dk
f rSww
f rf;
wifjcif;? a*gyutzGJY0ifwkdYtm; zdwfac: ar;jref;jcif;rsm; jyKvkyfcJhMuygonf/
wpfzefusdef;awmfoQif bk&m;orkdif;jyKpk&m ykdrkdjynhfpkHEkdifa&;twGuf &ckdif
jynfe,f&Sd NrdKUtoD;oD;rS orkdif;okawoDrsm;? orkdif;ukd avhvmaeMuolrsm;xHrS
usdef;awmfoQifESihfywfoufaom pmrlawmif;vTm aMumfjimukdvnf; aMujimcJhMu
onf/ okdYaomf pmrltcsKdUom a&mufcJhNyD; a&muf&Sdaom pmrltcsKdUrSm xl;qef;rI
r&SdcJhay/
txl;ojzihf q&mawmfBuD;ESpfyg;uyifvQif rif;jym;NrdKU Z,sokcausmif;
wkduf wpfvcefY oDwif;okH;aexkdifNyD; aeYnrjywf a&Tusdef;awmfoQif bk&m;o
rkid ;f ukd a&;om;cJjh cif;onfum; tzGt
YJ wGuf rsm;pGm *kP,
f rl qk;H jzpfc&hJ ygonf/
vufa&;pmrlrsm;ukd vufESdyfpufkdufay;cJhMuonf/ NrdKUe,fynma&;Xme?
NrdKUe,fpkdufysKd;a&;bPf? NrdKUe,fukefoG,fv,f,mESihf jyef^quf OD;pD;XmewkdYrS
yk*dKvfwkdYtm; txl;yifaus;Zl;wif&Sdygonf/
xkwfa0a&;tykdif;wGifrl &efukefNrdKUrS rif;jym;NrdKUokdY acwa&muf&SdvmcJh
aom &ckdifom;BuD;pmayrS ukdvSjrifhu tzGJYESihf awGYqkHcJhNyD; tm;wufoa&m
xkwfa0rItykdif;ukd vkH;0wm0ef,laMumif; ajymjyonhftwGuf tzGJYrS aus;Zl;
wifrqkH;jzpf&ygonf/
tcsKyftm;jzihf ,ckxkwfa0vkdufNyD;jzpfaom pmtkyfwpftkyf xGufay:vm
jcif;onfum; wpfOD;aumif;? wpfa,mufaumif;\ nDGwfaom tiftm;jzpf
ajrmufatmif vkyfrnfqkdaom &nf&G,fcsuf? rckdruyfaom pdwf"mwf? ponfwkdY
\ tusKd;oufa&mufrIrsm;onfyif trSefjzpfayownf;/
usd e f ; awmf & S i f b k & m;ork d i f ; jzpf a jrmuf B ud K ;yrf ; a&;tzG J Y qyf a umf r wD
rif;jym;NrdKU

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rysufpOfqufjyKjyifvsuf

usdef;awmf&Sifukd "n0wDacwf ol&d,purif;rS wnfxm;apcJhNyD;aemuf


&ckdifrif;tqufqufwkdY xyfrHjyKjyifwnfxm;cJhMuavao;onf/ xkdaMumihf
a0omvDausmufavSum; bk&ifr[mpE&m;rif;uvnf;aumif;? oD&dpE&m;rif;
uvnf;aumif;? qufcjH yKvyk Mf uao;onf/ xkad euf yk&ed Nf rKd Uawmf&iS f aumvd,
rif;onfvnf;aumif;? 'o&mZmrif;onfvnf;aumif;? avmif;MuufacwfwGif
rif;xD;onfvnf;aumif;?ajrmufOD;acwfwGif rif;apmrGef? bapmjzLrif;? rif;yif
BuD;? rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;? pE0dZ,&mZmrif;wkdYonfvnf;aumif;? qufcH
jyKvyk cf MhJ uonf/ ,ckvuf&dS "mwfawmfapwDrmS rif;zavmif;\ vufxufaemuf
qkH;rGrf;rHwnfxm;jcif;jzpfonf[k od&onf/

jrefrmNrKd U0efacwf(aumZm 1146-1186)


&ckdifxD;eef;ysufokef;NyD; jrefrmNrdKU0efrsm;tkyfcsKyfaom acwfwGifvnf;
"mwfawmfukd apwem&Sifrsm;u okwfoif&Sif;vif;jcif;? jyKjyifrGrf;rHjcif;? xkH;
ouFef;uyfvSLjcif;rsm; jyKEkdifcJhay&monf/ &ifjyiftaemufbuf&Sd ysufpD;ae
aom apwDrSm xkdacwfu wnfaqmufavh&Sdaom apwDykHpHjzpfonf/ rkcf0ukd
tkXftqifhqifhcH jyKvkyfcJhonfu xif&Sm;aeonf/ ajrmufOD;NrdKU bk&m;ay:
bk&m;BuD;&Sd jrefrmNrdKU0efwkdY jyKvkyfcJhMuaom apwDrkcfESihf wnfaqmufykHcsif;
wlnDaeayonf/

t*Fvdyfacwf(1826 rS 1947)
&ckdifonf t*FvdyfwkdYvufatmufodkY 1826 ckESpf usa&mufcJhNyD;aemuf
wpfpwpfpused ;f wku
d ef ,f wpfciG w
f iG f &yf&mG vlaerI pnfum;vmcJo
h nf/ aumZm
ou&mZf 1190 ta&mufwGif ykdpnfum;pjzpfvmNyD; axmifuvGwfvmaom
NrdKUolBuD; atmifausmfZHonf Zmwde,fajr Muufoa&&GmodkY vma&mufcJh&m
arGUaysmfrI&SdcJhonf/ aumZm 1229 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUtjzpf owfrSwfvmNyD;

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wGifum; ykd pnfum;vmcJh&onf/ xkdaMumihf rif;jym;NrdKUukd tkyfcsKyfcJhMuaom


tBuD;tuJwkdYubk&m;wufvrf;ukd wnfaqmufay;cJhMuonf/ ou&mZf 1270
jynhfESpfu e,fykdif0efaxmuf OD;vSazmfZH? NrdKUykdif OD;omyef; (wkyf trsKd;om;)
O,smOfrSL;? aps;acgif;BuD;? NrdKUrolBuD;? ajrwkdif;tifpyawmf OD;vSazmfOD;? ykvdyf
tifpyawmOf ;D zaxmfO;D wku
Yd acgif;aqmif "mwfawmftoif;ukd xlaxmifcMhJ u
onf/ xkt
d oif;rS xD;awmfwifjcif;? a&Tcsjcif;ukd aqmif&u
G Ef idk cf MhJ uonf/ bk&m;
\awmifbufwpfrkdifausmf&Sdaom ig;wHysif;q&mawmfBuD; toQifaomru
Bu;D rSL;cJo
h nf/ bk&m;wufvrf;opfrsm;vnf; wk;d yGm;vmcJ&h mum;? bk&m;zl;om;rsm;
vnf; wk;d yGm;vmcJ&h onf/ xkad emuf trIu
d o
f rd ;f toif;ay:aygufvm jyKjyifr?I
wnfaqmufrI us,fjyefYvmcJhonf/ tmkHcHodrf wefaqmif;rsm;ukd 1272 ckESpf
wGifvnf;aumif;? xkdjyif aMu;qif;wk? ausmufovif;jzL? ukodemkHwefaqmif;?
r[maAm"dyif? wpfyJodrf? xkdifawmfrl? avsmif;awmfrl?aMu; acgif;avmif;?
tkXfa&uef? &ifuGJZ&yf? txufodrf? atmufodrf? wefaqmif; jyom'fwkdY wkd;yGm;
vmcJhonf/ ESpfpOfrysufvnf; bk&m;yGJawmfukd pnfum; okdufNrdKufpGm jyKvmcJh
Muonf/
c&pf 1942 ck(aumZm 1313) 'kwd,urmppftwGif;wGif wefaqmif;jy
om'f paom taqmuftOD;rsm; rsm;pGm ysufpD;cJh&onf/ *syefacwfwGif;vnf;
rNidrfroufrIaMumihf awm&Gmrsm;okdY wdrf;a&SmifaecJhMu&mum; jyKjyifEkdifrItm;
enf;cJhMuavonf/ xkdaemuf 1306 ckESpfrSp rGrf;rHjyKjyifvmEkdifcJhonf/ ukod
emkH? tmkHcHodrfwefaqmif;wkdYukd wpfpwpfp jyKjyifvmEkdifcJhMuonf/

vGwv
f yfa&;acwf
vGwv
f yfa&;acwfwiG f 1309 ckEpS rf pS tmkcH o
H rd rf sm;ukd wk;d csUJ jyKjyifvm
Ekid cf o
hJ nf/ oHx;D ukv
d nf; 'kw,
d tBurd f 1312 ckEpS jf yKjyifvmcJ&h onf/ xkad emuf
oHx;D topfwifjcif; xd aqmif&u
G v
f mEkid cf o
hJ nf/ rD;xGe;f toif;? r[m&Hww
H ikd ;f
toif;? Ak'a0,sm0ptoif; paom toif;wkdY ay:aygufvm&um; jyKjyifrGrf;
rHr?I wk;d csUJ aqmufvyk rf ?I wnfxm;rIrsm; wpfpwpfpBu;D yGm;vmcJo
h nf/ yGaJ wmfrmS
vnf; 1318 ckESpfrSp awmifay:wGif BuD;us,fpGm usif;yvmEkdifcJhavonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

bmoma&;toif;tzGrYJ sm; aqmif&u


G rf I

usdef;awmif "mwfawmftoif; (1270-1341) usdef;awmf&Siftm; jyKjyif


Ekdif&ef t*Fvdyfacwfazmfjyyg 1270 ckESpf(c&pf1908) ckESpfwGif pwifzGJYpnf;cJh
onf/ tapmqkH;toif;jzpfNyD; &ckdifjynfwGifvnf; tapmqkH;zGJYpnf;cJhMuaom
bk&m;toif;wkdYwGif wpfcktygt0ifjzpfonf/ rif;jym;NrdKUe,fykdif 0efaxmuf
ODF;vSazmfpH? NrdKUykdif OD;omyef;? OD;csif;atmif (O,smOfrSL;) OD;xGD;atmif (aps;acgif;
BuD;) OD;ykvJatmif (NrdKUrolBuD;) OD;zoaxmf (ajrwkdif;tifpyufawmf) OD;Ek&m
ac: OD;vSazmfOD;wkdY acgif;aqmifvsuf tzGJY0ifaygif; (69)OD;yg0ifcJhMuonf/
yxrtBudrf a&Tcs oHxD;wifyGJukdvnf; jyKjyifEkdifcJhMuavonf/
*syefacwf 3-ESpftwGif; vkyfukdifaqmif&GufEkdifrI rjyKEkdifcJhacs/ xkdaemuf
toif;xyfrH zGJYpnf;cJhMuavonf/ Ou| OD;armifjrom? twGif;a&;rSL; OD;apm
omwkdYyg0ifNyD; tzGJY0if 84 OD;&SdcJhonf/ xkdtzGJYonf bk&m;"mwfawmfESihf awmif
awmftaqmufttkHrsm;ukd aqmif&GufvmcJhavonf/ if;wkdYESihf (1296)ckESpf
acwfNydKifay:aygufvmaom trIdufodrf;toif;(1294)? GefYaygif;toif;
(1308)ckESpfwkdYESihfvnf; yl;aygif;aqmif&GufEkdifcJhavonf/ xkdaMumihf 1312
ckESpf oHxD;awmfjyKjyif&mvnf;aumif;? 1330 ckESpf topfwifaqmifcJhMu&m
vnf;aumif;? OD;armifjrom (Ou|) yg0ifcJhonf/
aumZm 1341 (1980)ckEpS w
f iG f OD;aqmifcMhJ uaom OD;i^rJBu;D (qkid o
f nf)
twGi;f a&;rSL; OD;apmomwkYd tvSLarwm&yfc
H "mwfawmfudk jyefvnfrrG ;f rHcMhJ u
onf/ toif;taejzihf oBueF ?f 0guRwf paomtcgBu;D aeYrsm; a&oym,fjcif;?
"mwfawmfyal ZmfyBJG u;D ukd Bu;D Muyf&jcif; paomvkyif ef;wm0efrsm;ukd aqmif&u
G cf hJ
Muonf/ xkt
d oif;onf azmfjyyg 1341 ckEpS f jymokv
d wGif &yfqidk ;f cJ&h Ny;D aemuf
zGJYpnf;vkdufaom a*gyutzGJYopfu qufvufaqmif&GufcJh&onf/

t&SifpudE t&Sif0go0

usdef;awmf&Sif

(14-1-80)aeY rif;jym;NrdKU txu ausmif; tpnf;ta0;jzihf atmufygtwkdif;


a&G;cs,fzGJYpnf;ay;cJhMuavonf/
(tzGiYJ g;zGrYJ mS "mwfawmftoif;? trIu
d o
f rd ;f toif;? rD;xGe;f toif;? a0,sm
0p toif;? ESpfaxmifhig;&mjynhf toif;wkdYjzpfMuonf/)

em,utzGYJ
1/ OD;armiftkef;
(uyptvkyftrIaqmiftzGJY)
2/ OD;touf&Snf
3/ OD;ausmfxGef;-vrf;rawmf
4/ OD;bwl kH;wufvrf;
5/ OD;jratmifZH
6/ OD;atmifausmfaZm
7/ OD;armifapmvS
8/ OD;i^a,mif;
9/ OD;xGef;vS? odrfawmif&Gm
10/OD;ausmfvSOD; i^wefysif;&Gm
11/OD;armifa&TxGef; onfuef&Gm

tv,fykdif;

rif;jym;NrdKU

aps;a[mif;ykdif;
atmuf&Gmykdif;
aps;a[mif;ykdif;
tv,fykdif;
aps;a[mif;ykdif;
/
atmuf&Gmykdif;

/
/
/
/
/
/
rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKUe,f
/
/

b@mxdr;f tzGYJ
1/ OD;zkd;,Of
2/ OD;a0omatmif
3/ OD;armifa&Tausmf

NrdKUe,fa*gyutzGJY (1980-91 ckESpfxd)


aumZm 1341 ckESpf(c&pf 1980)jymokdvwGif bk&m;toif; (ig;)zGJYaygif;
pkHukd zsufodrf;NyD;aemuf ygwD? aumifpDrS wpfaygif;wpfzGJYwnf; jzpfap&ef
aqmif&Guf ay;cJhMuonf/ xkdaMumihf 1341 ckESpf wefcl;vqkwf 2 &uf t*Fg

rif;jym;wcGif

tv,fykdif;
/
aps;a[mif;ykdif;

rif;jym;NrdKU
/
/

tvkyt
f rIaqmiftzGYJ
1/ OD;omEkd;atmif

Ou|

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

vrf;rawmf

rif;jym;NrdKU

t&SifpudE t&Sif0go0
2/
3/
4/
5/
6/
7/

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

OD;i^rJBuD;
pufq&m 'kOuX tv,fykdif;
OD;yef;vSatmif
/
/
OD;xdefvif;
twGif;a&;rSL;
/
OD;pdefGefYatmif
/
OD;pkd;wifh
OD;armifomausmf wGJzuftwGif;a&;rSL;
aps;a[mif;ykdif;
OD;atmifZHjzL
/
tv,fykdif;

/
/
/
/
/
/

tzG0YJ if
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/

OD;zavmif;jzL
OD;atmifbef;
OD;xGef;jratmif
OD;apmvSOD;
OD;armifat;om
OD;atmifjrpdef
OD;vkH;armif
OD;armifyk
OD;apmom
OD;armifjratmif
OD;armifausmfxif
OD;teDarmif
OD;pHatmifausmf
OD;ausmfjzL (i,f)
OD;ausmfxGef;
OD;OD;omZH
OD;armif<uif;
OD;atmifvSpdef
OD;pdefvSatmif
OD;xGD;omatmif
OD;zkd;apmvS

trIxrf;&yfuGuf
tv,fykdif;
/
/
/
/
/
aps;a[mif;ykdif;
/
/
/
/
/
/
/
/
*efYaumfNrdKif
jynfawmfat;
atmuf&Gmykdif;
vrf;rawmf
OD;pkd;wifh

rif;jym;NrdKU
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

10

t&SifpudE t&Sif0go0
22/ OD;pHatmifjzL
23/ OD;armifzkd;pdef
24/ OD;eDatmif

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Ncdwfawmif
axmifhacsmifBuD;
yefZif;armf

/
/
/

pm&if;ppftzGYJ
1/
2/

OD;pHa&TOD;
OD;wkyfjzL

3/
4/

OD;vSazmf
OD;ausmfjzL

tv,fykdif;
bk&m;wumvrf;
aps;a[mif;ykdif;
/
/

rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKU
/
/

aqmif&u
G cf suf
tzGJYonf "mwfawmfukd tBudrfBudrfrSefpDa&Tcsjcif;? taqmufttkH
a[mif;rsm;ukd jyKjyifjcif;? vrf;rsm;ukd jyKjyifjcif;? trIdufokdufESihf awmawmif
rsm;ukd &Si;f vif;ckwx
f iG jf cif;? vQypf pf"mwfr;D aumfyadk &;&Si;f wkEYd iS fh qufo,
G
f Ed idI ;f
rD;vkdif;rsm; wyfqifjcif;? tkXfa&uefjyKjyifjcif;? orHwvif;cif;jcif;? wHwkdif;
um&Hjcif;? oHZumum&Hjcif;? vlaygif; 493 OD;xHrS aiGaygif;av;aomif;ausmf
ukd xm0&aiGya'omyif pkdufvSLcJhjcif;? pwk'DomqGrf;csufkHaqmufvkyfjcif;?
rD;pufu
Hk dk jyKjyifaqmufvyk jf cif;rsm;ukd aqmif&u
G cf MhJ uonf/ ESppf Ofb&k m;yGaJ wmf
usif;yjcif;? cgoBuFeftwGif; pwk'Dom(4)&ufauR;arG;jcif;? wefaqmifrkef;v
jynhfaeYqGrf;awmfBuD;avmif;? uxdefuyfyGJawmf usif;yjcif;? wm0wdefomyGJ?
0uFmbmyGJusif;yjcif; paom vkdtyfaom udpt00ukd wm0ef,laqmif&GufcJh
Muonf/
1981? 1982? 1984? 1987 ck E S p f w k d Y tk X f a &uef a [mif ; BuD ; uk d
jyKvkyfcJhonf/ a&S;wyfrSL;AkdvfrSL;BuD; ol&ausmfpGm (Ou| ppfukdif;wkdif;
jynfolYaumifpD)\ ulnDyHhykd;rIjzihf bdvyfajrtdwf 100 tukefcH bk&m;rsm;ukd
jyKjyifaqmif&GufcJhonf/ &SifOy*kw(ausmufovif;jzL)? &[Emkyfwkukdvnf;
wnfxm;cJhonf/ ppfawGNrdKU lyajrmufacsmif;em;pk&yfuGufrS a':ratmif om
OD;F aqmif avQmif;awmfrb
l &k m;wGif rsuEf mS MuufpeG ;f awmfudk uyfvLS Ekid cf o
hJ nf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rD;pufkHukd azmifa';&Sif;topfjyKvkyfMuonf/ pufkHtvsm; 25 ayausmf? teH


20 ayausmf &SdNyD; oGyfrkd;EkdifcJhonff/
1984 ckESpf qkawmif;jynhfbk&m;? r[maAm"dbk&m;wkdYtm; rSefpDouFef;
uyfvLS 'gef;&mvnf;aumif;? qkawmif;jynfb
h &k m;wGif ueu'ef xD;jzLawmfBu;D
vSL'gef;jcif; ponfwYdk vnf;aumif;? Bu;D Muyfvyk af qmifay;cJMh uonf/ tvSL&Sif
rsm;rSm ppfawGNrdKU ly&yfrS a':ratmifomuyif OD;aqmifjcif;jzpfonf/ if;jyif
a*gyutzGJYrS bk&m;rsm;ukd vkHNcHKap&ef oHZumrsm; um&efjyKvkyfcJhMuonf/
qkawmif;jynfhbk&m;wGif ppfwGif;u vuf0Jzufyg;wGif tajrmufqHxdcJh&mukd
rGrf;rHjyKjyifcJhonf/
1985 ckESpf {NyDvwGif avsmif;awmfrl odrfukd tkXfx&Hum&HcJhonf/ xkd
ckESpfwGif r[m&HwHwkdif;ukd axmufokH;ck jyKvkyfuefay;cJhMuonf/ 1986 ckESpf
wGif ta&SUtmkHcHodrfab;&Sd Z&yfukd OD;aqmifrGrf;rHjyKjyifcJhonf/ txuftkXf
a&uefukdvnf; rGrf;rHjyKvkyfcJhonf/
1980 rS 1991 ckxd (1341 rS 1353)xd azmfjyyg a*gyutzGJY\ 12
ESpfwkdif vkyfaqmifcsufjzpf&m xkdvkyfief;ukd atmifjrifcsuftjzpf rSwfwrf;wif
EkdifcJhonf/ 1991 ckESpf Mo*kwfv 10 &ufwGif xkda*gyutzGJYrS usdef;awmf&Sif
bk&m;orkdif;ESihf apwD? ykxkd;? taqmufttkHvkyfief;&yfrsm;ukd rSwfwrf;wif
orkdif;jyKpkcJhMuonf/

1991 ckESpfxd trIaqmifvlBuD;rsm; trnfpm&if;


em,utzGYJ
1/
2/
3/
4/
5/
6/

OD;bwl
OD;armifZH
OD;zkd;om
OD;a&TvS
OD;zavmif;jzL
OD;yef;omxGef;

aps;a[mif;ykdif;
/
NrdKUopf&yfuGuf
/
trIxrf;&yfuGuf
tv,fykdif;

rif;jym;NrdKU
/
/
/
/
/

11

t&SifpudE t&Sif0go0

Ou|tzGYJ
1/
2/
3/

OD;touf&Snf
OD;ausmharmif
OD;a&TomOD;

rif;jym;wcGif

Ou|
'k-Ou|
'k-Ou|

twGi;f a&;rSL;tzGYJ
1/
2/
3/

OD;atmifZHjzL
OD;armifomausmf
OD;pdefGefYatmif

taxGaxGtwGif;a&;rSL;
twGif;a&;rSL;
twGif;a&;rSL;

b@mxde;f tzGYJ
1/

OD;vSxGef;pdef

pm&if;ppftzGYJ
1/
2/

OD;vSazmf
OD;armifjrom

ypn;f xde;f tzGYJ


1/
2/

OD;atmifjrpdef
OD;OD;pdef

aumfrwDrsm;
1/
2/

OD;OD;omxGef;
OD;teDarmif

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

usdef;awmf&Sif

t&SifpudE t&Sif0go0
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/

OD;ausmfjrOD;
OD;ausmfom
OD;a*gif;aZmuf
OD;OD;pdef
OD;xGefeDarmif
OD;atmifausmfaZm
OD;atmifjrifpdef

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

NrdKUe,f a*gyutzGJYukd 1994 ckESpf pufwifbmvwGif topfzGJYpnf;cJh


onf/ Mo0g'p&d,tzGJY? vlem,utzGJY? tvkyftrIaqmiftzGJYrsm;? owfrSwf&Sd
avonf/ tqihfqifhwifjydEIdif; Mo0g'cH,l usdef;awmf&Sif"mwfawmfukd
aqmif&GufvmcJhMuonf/

(u) Mo0g'gp&d,q&mawmf 9 yg;

(6)
(7)
(8)
(9)

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

em,utzGJY(vlyk*dKvfrsm;)

NrKd Ue,fa*gyutzG(YJ 1994-)

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

12

OD;"rdumbd0Ho (t*r[my@dw) "rdumkHausmif;? rif;jym;


OD;okE&(Ou|-NrdKYe,foHCem,u)NrdKUrawmifausmif;? rif;jym;
OD;aCmodw&r('kOu| oHCem,u)NrdKUrajrmufausmif; rif;jym;NrdKU
OD;aombP (rif;uefajrmufausmif;) rif;jym;NrdKU
OD;OmP(Ou| jynfe,foHCem,u r[m'g&)Z,okcausmif;?
rif;jym;NrdKU
OD;0gpu (bk&m;BuD;ausmif;? rif;jym;NrdKU)
OD;ZedE(twGif;a&;rSL;? jynfe,foHCem,u) &wemAdrmefausmif;?
rif;jym;NrdKU
OD;aomr (&wemrGefausmif;) rif;jym;NrdKU
OD;aumov (od*kFw&ausmif;opfausmif;-rif;jym;NrdKU)

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)

wyf&if;rSL;
rif;jym;NrdKU
/
/
/
/
Ou|? (NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJY)
OD;pD;rSL;(omoema&;OD;pD;Xme)
NrdKUe,frSL;(jrefrm&JwyfzGJY)
OD;ouf&Snf(ukefonfBuD;) aps;a[mif;ykdif;?
OD;wkyfjzL (tNidrf;pm;pma&;BuD;)
OD;zkd;apmvS (aq;q&mBuD;)
OD;awmusm;Akdvf OD;pkd;wifh
OD;i^aysmh(ukefonf) OD;pkd;wifh
OD;i^pdefaoQ(ukefonf) atmuf&Gmykdif;
OD;zkd;om(qkdifonf)aps;a[mif;ykdif;
OD;MumxGef;(ajrmif;bG,fvrf;)
OD;armifZH(qkdifonf) aps;a[mif;ykdif;

rif;jym;
rif;jym;NrdKU
rif;jym;
rif;jym;
/
/
/
/
/
/
/

tvkyt
f rIaqmifaumfrwDrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)

OD;OD;armif Ou| (ukefoG,fv,f,m)


OD;pdefomatmif 'kOu|(ukefonf)
OD;ausmharmif (qkdifonf)
OD;jzLat; 'kOu| (v,form;)
NrdKUe,fudk,fpm;vS,fwpfOD; (usdef;wkdufe,frS)
OD;teDarmif? twGif;a&;rSL;(tNiddrfl;pm;opfawmOD;pD;)
OD;armifpdefat; wGJbuf(qkdifonf)
OD;armifjrpdef (em&Djyifqkdif)
OD;OD;a&Tom(qkdifonf)
NrdKUe,fudk,fpm;vS,fwpfOD;(usdef;wkdufe,f)

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

rif;jym;NrdKU
/
/
/
/
/
/
/
/
/

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

aqmif&u
G cf surf sm;

usdef;awmf&Sif

bk&m;&ifjyifukd wHrsufpnf;vSnf;oefY&Sif;jcif;? awmifwufqif;vrf;rsm;


jyKjyifjcif;? oefY&Sif;jcif;? vQyfppfrD;xGef;djcif;? ESpfpOf pOfvmrysuf yGJawmfukd
usif ; yjcif ; jyKcJ h M uonf / bk & m;wef a qmif ; twG i f ; Ak ' 0 if u m;csyf r sm;?
bk&morkdif; yef;csDum;csyfrsm;ukd a&;qGJvsuf csdwfqGJcJhMuonf/
(1)
ukd;e0if;apwDukd jyefvnfrGrf;rH wnfaqmufcJhMuonf/
ukefusaiG okH;odef;/
(2)
a*gyukH;ukd usdef;awmifay:wGif topfwnfaqmufcJhMuonf/
ukefusaiG wpfaomif;ig;axmifusyf/
(3)
ukodemkHwefapmif;wGif jyefvnfrGrf;rHjcif;? kyfwkrsm;ukd jyefvnfrGrf;
rHjcif;? wefaqmif;/ eH&?H wHu?J acgifr;dk ? umjcif;ukd aqmif&u
G cf MhJ uonf/
ukefusaiG ESpfodef;/
(4)
tkXfa&uefukd wkd;csJUrGrf;rHjcif;? jyKcJhMuonf/ tokH;jyKaiG wpfodef;ausmf
zkd;jzpfonf/]
(5)
"mwfawmfwiG f vQypf pfr;D xGe;f &m a&mifprHk ;D qwf? rD;oD;rsm;ukd tok;H jyK
cJMh uonf/ bk&m;y&0kPt
f wGi;f vnf; a&mifp?Hk rD;oD;? rD;acsmif;? xGe;f d
ay;cJhMuonf/ ukefusaiG wpfodef;cefYjzpfonf/
(6)
apwDESihf xD;awmfukd a&Tcsjcif;? &ifjyifukd a<ujym;cif;jcif;rsm; jyKcJhMu
onf/
(u) a&Tqkdif;
50000
(1994 ckESpf)
(c)
a&T&nf
30000
(1994 ckESpf)
(*)
&ifjyifcif;a<ujym; 10000
(1994 ckESpf)
(C) a&Tqkdif;
50000
(1995 ckESpf)
(i)
a&T&nf
40000
(1995 ckESpf)
(p)
&ifjyifcif;a<ujym; 10000
(1995 ckESpf)
(7)
tmkcH w
H efaqmif;trsm;ukd jyKjyifrrG ;f rHjcif;? aomufa& ok;H a&wnfxm;
jcif;rsm; aqmif&GufcJhMuonf/ ukefusaiGwpfaomif;usyfjzpfonf/
(8)
a&avmif;tdrfom ESpfcef;wGJ wnfaqmufcJhMuonf/ ukefusaiG
ESpfaomif;jzpfonf/

13

t&SifpudE t&Sif0go0
(9)

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ou&mZfavSum; wpfavQmufwefaqmif;rsm;ukd jyefvnfrrG ;f rHjyKvyk cf hJ


Muonf/ okH;jyKNyD;aiGESpfaomif;usyfjzpfonf/ qufvuf aqmif&Guf
&efrsm;ukd cefYrSef;xm;onf/ ou&mZfavSum;wkd;csJUjcif;ESihf rlvbk&m;
wufvrf;rBuD;ukd jyKjyif&efpDpOfxm;&Sdonf/
xkdkjyif vQyfppfrD;puf topfwpfvkH;&&Sda&;twGufvnf; BudK;yrf;vsuf
&Sdaeonf/ bk&m;&HykHaiGtjzpf xm0&aiGya'omyifukd pkdufxl xm;&SdvmcJh
onf/ ,ckxd aiGya'om aiGpk&&Sdxm;onfrSm wpfodef;cefYjzpfacsNyD? NrdKUe,fa*g
yutzGJYonf 1991 ckESpfu OD;touf&Snf(Ou|)OD;pD; usdef;awmf&Sif bk&m;
orkid ;f jyKpak &;aumfrwDzpYJG nf;cJMh uonf/ xkt
d zGw
YJ iG f yk*Kd vt
f vku
d f jyKpx
k w
k af 0a&;
aumfrwD a*gyutzGJYrS 'kOu| OD;pdefomatmif yg0ifcJhonf/ vkyfief;qyf
aumfrwD OD;atmifjrpdef(em&Dq&m) yg0ifcJhonf/ b@ma&;qyfaumfrwD
a*gyurS 'kOu| ODF;pdefomatmif? OD;teDarmif? OD;armifpdefat;? OD;atmifZHjzL
wkdY yg0ifcJhMuonf/

r[maAm"dtoif;(1276)
r[maAm"dtoif;ukd 1914 (aumZm 1276)wGif wnfxm;cJhonf/ &ckdif
r&rmBuD; trsKd;om;rsm;jzpfMuaom OD;Ibd? trSL;jyK zGJYpnf;cJhonf/ OD;aumif;
vSjzL(a'gufwm) tdEd,EkdifiHrS r[maAm"dtoif;ESihf qufoG,fvsufaqmif&Guf
vmcJhonf/ rlvr[maAm"dyifrS rsKd;ukd,l aAm"dyifwpfyifudk usdef;awmif
pkdufysKd;cJhonf/ r[maAm"dtkXfwefaqmif;aqmuf aumZm 1308 ckESpf?bk&m;
wpfqyl al Zmfxm;cJo
h nf/ xkb
d &k m;rSm tck;d cHc&hJ ojzihf aemufxyf(aumZm1320)
ckESpfu rEav;rS yihfaqmif bk&m;wpfql ukd;uG,fxm;&SdcJhMuavonf/
aAm"dyifukd uqkefvjynhfaeYwkdif; anmifa&oGef;yGJukd pnfum;pGmusif;ycJh
onf/ ESpfqef;wpf&ufaeYwkdif; q&muefawmhyGJ? oufBuD;ylaZmfyGJrsm; usif;ycJh
onf/ oBueF t
f BuKd aeYa&mufwidk ;f bk&m;a&oym,fyu
JG dk twD;trIwf tutckef
wkdYjzihf qif,ifusif;ycJhonf/ bk&m;yGJawmf bk&m;zl;vmorQwkdYtm; tazsmf
,rumwkdYjzihf wkdufauR;cJhonf/ ow0gtaygif;at;csrf;apaMumif;iSm BudKwif
qkawmif;NyD; ab;rJhtvSLukd jyKcJhonf/ xkdtvSLwGif ZD0dw'getjzpf ckdiSufrsm;
ukd vTwfcJhMuonf/ 0guRwfokH;&ufwkdifwkdif &uf&SnfOykofapmihfjcif;? 0guRwfv?

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wef;aqmifrkef;vwkdYwGif qdwfqkHbk&m; uxdefyGJusif;yjyKvkyfcJhMuonf/ usdef;


awmf&Sifbk&m;wGifvnf; tzGJYtoif;wkdYESifh yl;aygif;tppukd aqmif&GufcJhMu
onf/

usdef;awmfbk&m;&Sif\ trIdufodrf;toif; ( 1294)


trIdufodrf;toif;ukd aumZm 1294 ckESpfu uqkefvqef; 9 &ufaeYu
p q&mawmfoC
H mawmfrsm;\ Mo0g'ukcd ,
H v
l suf wnfaxmifMuonf/ toif;
jzpfajrmufa&;twGuf pwiftBuHay;wnfaxmifcJholrSm refatmifNrdKUe,frS
OD;armifusmjzpfonf/ toif;onf bk&m;zl;olrsm;twGuf ukd,fpdwfESpfjzm
usrf;rmcsrf;ompGmwufa&muf&ef BudK;pm;cJhMuonf/ xkdaMumifh ysufpD;,kd,Gif;
aom bk&m;awmifwufvrf;rsm;ESifh bk&m;&ifjyifuek ;f wGif a&wGi;f Bu;D wrQ Ak;H BuJ
csjcif;cH&aomacsmufrsm;ukd zd jYdk cif;jyKcMhJ uavonf/ "mwfawmfapwDEiS b
fh &k m;yk
xkd;rsm;ukdjyKjyifcJhMuonf/ bk&m;odrfwefaqmif;rsm;ukd aqmufvkyfcJhMuonf/
odrfwefaqmif;twGif;tjyifwkdY tkXft*Fawcif;jcif;rsm;ukd jyKvkyfcJhMuonf/
t&dyf tm0go ckdvIH&ef? bk&m;zl;om;rsm;em;ae&ef tpOfaqmif&GufvmcJhonf/
&yf&Gmwdkif;ukd OyoumvSnhfvnf EId;aqmf tvSLcHum tppt&m&m jyKjyifcJh
onf/
toif;\ykHrSefvkyfief;tjzpf trIdufokdufvSnf;jcif;? awmckwf? vrf;wGif?
ajrd? ajrzkdYjcif;jyKcJhMuonf/ xkdjyif wpfywfwGif wpfBudrf tzdwfaeYwkdif; NrdKUukd
vSnhfvnf tvSLarwm&yfcHcJhMuonf/ xkdaiGjzifh taqmufttkHaqmufjcif;?
"mwfawmfukd ywfvnfoHx&Humjcif;? ysufpD;aeaom rD;xGef;dylaZmf&m *li,f
rsm;ukd jyKjyifaqmif&GufcJhMuonf/ toif;rS OD;aqmif oBuFefwGif &ifjyif
ukef; tvSLtwef;ay; trQa0um om"kac:avh&SdMuonf? a&SU,cifu
awmifatmuf usif;yavh&SdcJhaom bk&m;yGJawmfukd 1318 ckESpfup oBuFef
vGefNyD; &uftenf;i,ftwGif; usif;ycJhonfrSm ,ckwkdif&SnfMumvmcJhNyD; jzpfyg
onf/ toif;rS bk&m;&ifjyifokdY wufa&mufoGm;vmaeMuaom tkXfavSum;
apmif;wef;ukd 1323 ckESpfrSp jyKjyifrGrf;rHcJh&m 1331 ckESpfxd wkdifcJhavonf/
tkXfavSum;rSm wpfaxmifhwpf&mcefY ay&Snfvsm;onf/ tm;vkH;xd apmif;wef;
rrkd;EkdifcJhaomfvnf; ukd;e0if;apwDawmftxd ayaygif; 387 ayukd rkd;EkdifcJhonf/

14

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jymom'fwpfckukdvnf; aqmufvkyfEkdifcJhonf/ avsmif;awmfrlbk&m;ESifh


odrfukd 1330 jynhfESpf topfjyKjyifcJhonf/ if;wkdY\aqmif&GufNyD;pD;rIukd 1332
ckESpfu a&pufcstrQa0 om"kac:EkdifcJhonf/ ajcqifhxkdifawmfrlbk&m;ukdvnf;
aqmif&Gufay;cJhMuonf/ ukodemkHodrfwGif Ak'a0,sm0ptoif;ESifh yl;aygif;
aqmufvkyfvmcJhonf/ 1320 rSpwif aqmufvkyfcJh&m 1326 ckESpfwGifNyD;pD;
atmifjrifcJhavonf/ tmkHcHodrfwkdYukdvnf; 1309 ckESpfup aqmufvkyfvm
EkdifcJhonf/ r[m&HwHwkdif;? tkXfa&uef? aqmufvkyf&mvnf; yl;aygif;yg0ifcJh
onf/ tcsKyfwifjy&vQif toif;\aqmif&GufrIrSm trsm;tjym;jzpfav
onf/ toif;taejzihf raqmif&Gufbl;aom t&m[lum; r&Sdonfom
wnf;/

ukoed mkt
H rsK;d orD;toif;(1307)
xkdtoif;ukd 1307 ckESpfu NrdKUay:rS bk&m;wumr a':rJr? a':pdefkd?
a':vSapm? a':bm;kw
d u
Ydk zGpYJ nf;jcif;jzpfonf/ ppftwGi;f ysupf ;FD oGm;cJ&h aom
kyfvkH;rsm;ESifhodrfwefaqmif;ukd jyKjyifEkdif&ef BudK;pm;cJhMuavonf/ 1318 ckESpf
xdaqmif&Gufvkyfukdifay;cJhMuonf/ xkdaemuf tzGJYwm0efukd trIdufodrf;toif;
okdY0if xkdtoif;onf Ak'a0,sm0ptoif;ESihf ylaygif;vsuf wm0efrsm;ukd
cH,lcJh aqmif&Gufay;cJhMuavonf/

GeaYf ygif;'l&D,mtzG(YJ vQypf pfrD;xGe;f toif; 1308)


rD;xGef;toif;ukd 1947 ckESpf(aumZm 1308 ck)"mwfawmfESihf awmifay:
awmifatmufodrf? wef;awmif? Z&yf? wufvrf;/ qif;vrf;rsm;wpfavQmufwkdY
vQypf pfr;D ylaZmfEidk &f ed f BuKd ;pm;aqmif&u
G cf MhJ uavonf/ rD;pufu
Hk dk 1314 ckEpS u
f
aqmufvkyfEkdifcJhMuonf/ rD;pufukd 0,f,l&ef 3 BudrfpDrHudef;jzihf aiG&SmazGcJhMu
onf/ &&Sdaom aiGusyfckESpfaxmifhig;&mjzihf t*FvefjynfrS rSm,lcJhavonf/
&wntrwf OD;armifOD;ausmf? e,fykdif OD;ausmfZH? wkdufpma&; OD;vSxGef;ausmf
wku
Yd rSmay; 1314 ckEpS u
f a&muf&v
dS mcJjh cif;jzpfonf/ xkpd ufBu;D jzihf ,ckwidk f
rD;ylaZmfvsuf &SdvmcJhonf/ puf\jrif;aumifa&rSm 12 aumiftm;&Sdonf/rD;
xGef;EkdifonfhuDvkdajcmufuDvkdjzpfonf/ puftrnfrSm &mpwefac:onf/pufkH

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ESihfrD;pufukd xkdpOfu toif;Ou| tpkd;&vQyfppfpufq&mBuD; OD;apmvSatmif?


OD;armifomvS? OD;armifbBuKd i?f OD;xGe;f omZH? OD;armifaysm?h OD;pdex
f eG ;f OD;? OD;ausmf
xGef;OD;? OD;armifa&TausmfwkdYu OD;pD;aqmif&GufcJhMuonf/ if;onf 1312
ckESpfu 'kwd,tBudrfxD;awmfukd a&TcsrGrf;rH&m BuD;rSL;yg0ifcJhavonf/
rD;xGef;toif;rSm 1980 ckESpfxd aqmif&GufvmcJhMuonf/ xkdaemufykdif;
wGif NrdKUe,fa*gyutzGJYokdY vTJtyfay;cJh&avonf/ xkdYaMumihf a*gyutzGJYu
NrKd Ue,fvQypf pf"mwftm;aumfyadk &;&Si;f ESifh Ed idI ;f Ny;D vQif rD;vkid ;f rsm;ukd qufo,
G f
wyfqifjcif;jyKcJhavonf/ 1982 ckESpfwGif rD;pufkHukd jyefvnfrGrf;rHcJhonf/
pufazmifa';&Si;f ukv
d nf; topfjyefvnfjyKvyk cf o
hJ nf/ 1991 ckEpS w
f iG f rD;pufHk
ukdvnf; topfjyKvkyfvmcJhonf/ pufkHrSm tvsm; 25 ayausmf? teH 20
ayausmf oGyfrkd;jzpfonf/

r[m&HwHwkdif;toif;(1301)
xkt
d oif;ukd 1313 ckEpS u
f zGpYJ nf;cJMh uonf/ OD;a&TaoG;OD;aqmif zGpYJ nf;
cJhonf/ 1313 ckESpfxd aqmif&GufcJhavonf/ toif;onf "mwfawmf&ifjyif
rNydKysufap&ef wHwkdif;ukd t"duxm; aqmif&Gufjcif;jzpfonf/ tvsm; 73
ay? 7vufr? 'kwpfay 3 vufr? tjrihf 13 ay 5 vufr? (&ifjyifxd tjrihfwH
wkdif; 3 ay 3vufrxd) aqmif&GufEkdifcJhonf/ aemufykdif;wGif tzGJY(5)zGJY yl;aygif;
axmufuefrsm;ukd qufvufjyKcJhMuavonf/

15

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

omoemESpfawmifig;&mtoif;(1318)
toif;onf 1956 ckESpf omoemESpfaxmifhig;&mjynhf (1318ckESpf)
zGJYpnf;cJhMuonf/ txdrf;trSwftjzpf r[maAm"dapwDo@mefapwDwpfqlukd
1956 ckESpf 'DZifbmv wwd,tywfu tkXfjrpfcscJhonf/ OD;aqmifcJholrsm;rSm
acsmif;EG,f&Gm ZmwdOD;pHxGD;atmifESihf rif;jym;wkdif;&if;aq;q&mBuD; ODFatmifom
vSwkdYjzpfMuonf/ tjrihf 18 awmif&Sd apwDwpfqlukd wnfaqmufcJhMuonf/
av;ajrmihfjzpf\ wpfrsufESmvQif bk&m;ckESpfqlyg&Sdonf/ 28ql[kvnf;ac:
onf/ ESpfaxmihfig;&mjynhfbk&m;[lvnf; trnfwGifonf/ xkdbk&m;teD;
awmifbufwiG f tvsm; 26 awmif? teH 12 awmif&n
S f "rmkBH u;D wpfaqmifudk
vnf; aqmufvkyfEkdifcJhonf/ oGyfrkd; orHwvif;cif;xm;onf/ tkXfavSum;
wufvrf;qif;csif; bk&m;ukd zl;&onf/ bk&m;ESihftkXfavSum;Mum;wGif xef;
yifpOf? anmifyifwef;rsm;jzihf oym,fom,mvSayonf/

ckepfaxmifjynhftoif;(1318)
ckepfawmifjynhfbk&m;ukd wnfxm;Ekdif&ef aqmif&GufcJhMuonf/ bk&m;ukd
1318 ckESpfwnfxm;vmEkdifcJhonf/ bk&m;tzGJYrSm oufwrf;r&SnfcJhay? ,ck
bk&m;wum^rwkdYuyif jyKjyifay;cJhonf/ ,ck bk&m;wum^r trnfukd pGJ
rMunfrdbk&m;? rMunfrdbk&m;[l ac:wGif&SdaeMuNyD;jzpfonf/

ukd;e0if;apwDtoif; (1306)
xkdtoif;ukd 1954 (aumZm 1316)ckESpfu zGJYpnf;cJhonf/ bk&m;apwD
ukd xkdckESpf Ncdwfawmif&GmolBuD;u tjrihfOmPfawmf 11 ay? 10 vufr? wdk;csJU
onf/ apwDawmfajcwGif &Spfajrmifhazmfvsuf bk&m;wpfqluspD wnf&Sdonf/
apwDvkH;ywfrSm 36 ay? 8 vufr&Sdonf/ t&yf&SpfrsufESmtvkduf N*dK[feHkyf
rsm; xkvkyfxm;onf/ xkdapwDukdvnf; &Spfajrmifh oddrftaqmifjyKvkyfrkd;xm;
vsu&f o
dS nf/ tmkcH o
H rd v
f nf;&S&d m tvsm; 20 awmif? teH 12 awmifoyG rf ;dk jzpf
onf/1341 ckESpf acgif;rkd;ysufpD;cJh&onf/ 1347 ckESpf okdufq&mrsm; zsufqD;cJh
apwDESihfkyfvkH;rsm; ysufpD;cJh&onf/ ,ckykHpHtopfjzihf rGrf;rHjyKjyifxm;onf/
toif;um; ukd;e0if;apwDjzpfay:kHrQom aqmif&GufEkdifcJhonf/

Ak'a0,sm0ptoif; (1318)

aumZm 1318 ckEpS zf pYJG nf;cJMh uonf/ OD;qHe(D Ou|)tonf&mG ? OD;a&Tausmf


OD;('kOu|) OD;csrf;at; (twGif;a&;rSL;) xkdaemuf OD;eDxGef; paomyk*dKvfrsm;
OD;aqmifyg0ifcJhonf/ usdef;wkdufrS 32 &Gmukd tajccH zGJYpnf;vmjcif;jzpfonf/
aemufux
dk x
dk uf&yf&mG rsm;pGm yg0ifcMhJ uonf/ Ou| OD;a&TausmOf ;D ? twGi;f a&;rSL;
OD;eDxGef;? OD;qHeDwkdYu xkd&Gmrsm;rSaqmfMoaumufcHvsuf awmifay:jyKjyif
aqmufvyk v
f mcJo
h nf/ 0guRwaf &Tcsjcif;? yGaJ wmfusi;f yjcif;? bk&m;yGaJ wmf usi;f y
a&; wufwuf<u<uaqmif&GufvmchJonf/ ukodemkHodrfawmfBuD;jzpf ajrmuf
a&;twGuf 1320 ckESpf 26 ckESpf trIdufodrf;toif;ESihf yll;aygif;NyD; yg0ifaqmif
&GufcJhonf/ tvsm;ay 315 ay? teH 226 ay 6vufr xd? taqmufttkHay:
vmcJo
h nf/ xko
d rfd ef aH b;rS tvsm; 145 ay? teH 15ay&Sd tmkcH o
H rd f wefaqmif;
C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.
ukv
d nf; aqmufvyk Ef idk cf o
hJ nf/ NyKd ysuaf eaom ausmif;awmfBu;D ukd vnf; 1976

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

*kPjf yK0rf;ajrmufvmT
&ckdifjynfe,f\ usufoa&aqmifjzpfaom usdef;awmf&Sifbk&m;onf
bk&m;&Sif\ vQmawmf&if;"mwfjzpfaMumif;ukd orkdif;&mZ0ifwkdYu wnDwnf;
jyqkdNyD;jzpfygonf/ Asm'dwfawmfESihfavQmfnDpGm omoemawmf(222)ckESpfu oD&d
"rm aomurif;BuD;\ a0iSykdYaqmifwnfxm;aprIaMumihf &ckdifbk&if "n0wD
jynfh&Sif ol&d,purif;BuD;u ae&m wnfxm;cJhjcif;jzpfonf/ Ak'\EkpOfum
vaus;rif;jzpfcJh&m Xmewnfxm;udef;atmif;cJhjcif;jzpf usddef; awmf&Sif[k
ac:rSwfvmcJh&jcif;jzpfavonf/
rQorkdif;usOf;ukdum; usdef;wkdif;om;rsm;omru &ckdifvlrsKd;wkdif;u
odMuonf/ xkaYd Mumihf xif&mS ;vSaom "mwfawmforkid ;f ukd a&S;ab;bk;d wkv
Yd uf
xufuyif bk&m;&Scd ;dk trsK;d rsK;d pyfqydk al Zmf ae&mwkid ;f rS tmkjH yKuo
k v
dk yf mG ;rsm;
cJhMuaMumif;ukd owd&ayvdrfhrnf/ odkYaomf "mwfawmfta&muf zl;ajrmf&efom
BudK;pm; vma&muf&ef qEjzpfbkdY ta&mufvmzkdY vkdtyfayvdrfhrnf/ ukd,fwkdif
a&mufrdMurSomvQif "mwfawmf\a&SUarSmufwGif w0tm;&zl;jrifrdMu&vQif
pdwfqEjynhf0? wpfoufvkH;tmkH,l trSwf&EkdifMurnf jzpfayonf/
bk&m;orkdif;ukd odMuvQifum; bk&m;&Sif\ *kPfukdykd MunfkdEkdif&m\/
xkdYaMumihf a&S;tcguyif bk&m;orkdif;onf Ak'bmomtwGuf vkdtyfvmcJhav
onf/ orkdif;wGifvnf; bk&m;pwnfpuyif ,ckxdrnfokdY apmihfa&SmufvmcJh
onfukd taxmuftxm;rsm;t& awGUEkdifonf/ orkdif;a&pD;aMumif;onfum;
tNrJwef;ajzmifhrwfvSonfum; r[kwfacs/ ppfab;ppf&mab;''Pfrsm;aMumihf
qkH;IH;&jcif;rsm;ESihf ruif;vSojzifh xdef;odrf;vmcJhMu olrsm;ukdvnf; rsm;pGm
aus;Zl;wif&ayrnf/
a&Tusdef;awmfawmifum; orkdif;ukd &ifqkdifcJh&onfomwnf;/ awmifawmf
wpfavQmuf 0J,mvSnhfywfvQuf omoemjyefYyGm;rIukd ay;vmonfrSmvnf;
Mumanmif;cJhavNyD/ acwftqufqufvufqifhurf;vmcJh&aom usdef;awmif
&Sif\ yx0Dom;? ajr;? jrpfrsm;vnf; vufrvGwfEkdifp&m vufurf;&rnf jzpfay
onf/ ykdrkdBudK;yrf;vm&rI? uGif;qif;avhvmxm;&SdrI? NrdKUe,fwcGifESihf qufpyfrI

16

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rsm;ukyd g wGaJ c:ay;xm;&m yk


d pkv
H ifjynh0f p&m&Sad csonf/ taxmuftxm;rsm;
om"ursm;ygEkdifvQifum; aumif;onfxuf aumif;rnfjzpf orkdif;aemufcH
vnf;jzpf\/
bk&m;orkid ;f tqufqufrw
S w
f rf;rsm;? avhvmxm;csurf sm;? awGUqkaH r;
jref;csufrsm;? okawoejyKcsufrsm;? tawGUtBuHK&SdMuolrsm;ESihf vkyfaqmifavh
&Sdolrsm;\ enf;pepfTefMum;csuf? vkyfenf;vkyf[efukd erlem,l tcef;vkduf
a&;om;wifjyxm;onhftwGuf odcsifp&m zwfcsifp&mrsm; pkHvifvSayonf/
a&S;acwf &ckid o
f rkid ;f ukd tajccH a&ajryx0DNrKd UjyvlaerIup ,aeYxd orkid ;f
uGif;qufukd qufoG,fvrf;cif;ay;xm;&Sdojzihf orkdif;tpqkH;ukd cHpm;Mu&rnf
omwnf;/
xkdYaMumihf wm0efod? wm0ef&SdMuolrsm;u wm0ef,ljyKpkcJhaomaMumihf
orkdif;wpfck\ twdfrf;tapmif;ukd xdef;odrf;ay;EkdifMuNyDjzpf&mum; pmjyKolrsm;
ukd vnf; cs;D usL;0rf;ajrmufoifMh uonf/ jynfov
l x
l t
k aygif;vnf; trsK;fd bmom?
omoemtusKd;ukd arQmfukd;vmEkdifaomaMumihf *kPf,lp&m vkyf&yfjzpfaMumif;
*kPfjyKpum;urf;vifh BudKqkdvkduf&ayownf;/
q&mawmf OD ; ok E &
Ou |
NrdKUe,foHCem,u? rif;jym;NrdKU

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

ed'gef;oG,cf sif

usdef;awmf&Sif

used ;f awmf&iS u
f ?dk OD;wif
dk w
T v
f Quf bk&m;ajcawmf&if; 0yfpif;cJ&h jyefav
onfrSm ightwGuf tcGifhcgaumif;yifqkdcsif\/ rif;jym;NrdKU&Sd usddef;awmf&Sifukd
,cktBudrfygqkdvQif zl;jrif&rI renf;vSNyD/ zl;jrifEkdifav? ukokdvfrsm;av? &ckdif
omoemrlvblwukd atmufarh&? owd& tEkwdyGm;rsm;vmEkdifavyif
jzpfayonf/
rif;jym;NrKd UokYd yxrtBurd f a&mufc&hJ onfrmS vnf; tcGit
hf cgESifh BuKH jzpf
ygonf/ od*kFw&a&wHcGefausmif;opf q&mawmfBuD;oufawmf&Snf(96)ESpf
psmyeyGJawmftcg umvwnf;/ xkdpOfajrmufOD;NrdKUokdY avhvma&;c&D;a&mufae
onfjzpf&m tqifoifh yGJBuHKvkdufvm&onf/ av;NrdKUacsmif;rS eef;usm;q&m
awmf OD;aqmifaomoHCmrsm;psmyeyGJodkY avSBuD;jzihf <uMu&m uHaumif;vS
aom igvnf; tcefYoifhvkdufygvmcJh&av\/ xkdYaMumihf aumZm 1321(1959)
ckESpfwGif tpOD;a&muf&jcif;jzpf usdef;awmf&Sifukdvnf; zl;jrif&jcif;OD;pGmjzpf
av&onf/
xkdYaemuf 'kwd,tBudrf(21-11-63)aeYa&mufcJh&onf/ xkdtBudrfwGif
vnf; bk&m;&Sifukd 'kwd,rdzl;jrifcJh&onf/ tBudrfwGifqkdvQif r&nfrSef;bJ
&efukefrS tNyD;tykdif pGefYcGmcJh&jcif;vnf;jzpfcJhavonf/ vm&if;rSmqkdvQif Oy
Zm,fq&m&if;ysv
H eG
f yGjJ yifwiG f uln&D ef psmyemukd jymcsyal Zmf&ef jzpfavonf/
xkpd Ofrif;jym;NrKd U Z,okcausmif;ukd rif;uefteD;wGif aqmufvyk Nf y;D pjzpfae\/
OD;&D;awmfoDwif;okH;aexkdif&m XmejzpfonfuwpfaMumif;? OD;0go0? OD;rked"Z
wku
Yd vnf; arQmv
f ifah eMuwpfaMumif;? c&D;BuKH qkw
H ek ;f jzpfonfuwpfaMumif;?
0ifjzpfa&mufjzpfcJh&jcif;yifwnf;/
xkdpOfu usdef;awmf&Sifukdzl; Ncdwfawmifxd c&D;vSnhfcJhbl;onf/ a'oE
A[kow
k tjzpf oGm;a&muf&jcif;twGuf rSww
f rf;jyKxm;rdygao;\/ xkrd w
S w
f rf;
wGif rSwo
f m;rdco
hJ rd Qonfvnf; ,aeYwiG f used ;f wpfywfc&D;Tet
f jzpf azmfeT ;f
p&mjzpfvmcJh&ay\/ xkdaemuf wwd,tBudrfqkdvQif rif;jym;om;ESihfrjcm;
awmhNyD/ 1327 (1965)rS 1332 (1971-ckESpf? Ekd0ifbmv 26-&uf)xd
(6-ESp?f 6-rk;d )aeaysmjf zpfc&hJ avonf/ xkaYd emuf armifawme,fa&mufomG ;Ny;D wGif

17

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

um; tcgtm;avsmfpGmom a&muf&awmh\/ a&mufwkdif; bk&m;&Sifukdawmhzl;jrif


rvGwfcJhyg/ ajcawmf&if; 0yfpif;avhrysufjyKcJhonfomjzpfay\/
uREyfk Ef iS fh rif;jym;onf cGrJ &aom t0dembm0? t0D*woabm&Scd o
hJ nfrmS
trSefjzpf\/ b0ay;ukokdvfuH[lqkdqkd? rsKd;aqGqufpyf yifajymajym?
tusKd;jyKvkdaom apwemuHypfcsavjcif;jzpfonfyJxm;xm; wpfckckawmh trSD
tuyftNidpyf&SdvmcJhonfrSm rjiif;omNyD/
rif;jym;usdef;wkdif;om;onf uREkfyfwkdY\ aqG;rsKd;rsm; jzpfcJh&onfukdawmh
odcsifMuayvdrfhrnf/ uREkfyfwkdY\ tZltZmrsm;onf ajrmufOD;xD;eef;aysmufqkH;
NyD;aemufr&nf&G,fbJ rif;jym;e,frS xGufcGmcJh&bl;onf/ a&Smifwdrf;&if; upOfh
u&Jjzpf&if; ,ckarmifawme,foYkd a&mufcMhJ u&onf/ armifawmNrKd Ut0if ESprf idk f
cefYu NrdKUolBuD;&Gm[l &Sdyg\/ xkdwGif tajccscJhaomfvnf; taerusbJ a&TU
ajymif;xGufcGmcJh&jyefavonf/ aemufqkH;wGif pdwfcs&aom wpfae&mukd a&G;
cs,f acgif;cstajcpkdufavhcJh&onf/
xkdae&mum; zcspf&D&Gmrnf\/ ,ckxkd&Gmtrnfajymif;vJ trnfopf
wpfck a&mufaeNy;D jzpfay\/ xk&d mG ukd wnfcsay;ol\ emrnfyifwnf;/ if;onf
Akdvfcsif;ysHwyfrS csif;ysH\ vufkH;AkdvfwpfOD;jzpfavonf/ csif;ysHwGif tvm;wl
Akv
d rf LS ;? wyfrLS ;? aemufvu
dk &f aJ bmfo;Hk &m ESpu
f syd rf Q&o
dS nfq\
dk / ajrmufO;D xD;eef;
ukd odrf;ykduf&ef BudK;pm;cJh\/ eef;NrdKUukd pifNydKifwnfaqmufcJhavao;\/ upy
e'D,kd;il aZ,s0wDNrdKU? r*FvmBuD;awmif? (ar,kawmifwef;)t&yf wyfpcef;
NrdKU? ewfjrpfa&Smufacsmif;zsm;wGif o&ufcsKdNrdKUwkdYukd wnfcs wyfwnfcJhao;\/
csif;ysHaovQif(aumZm 1177)(c&pf 1815)wyfysufcJh&av\/ zcspf&Donf
trsK;d om;u,fq,fjyefvnfae&mcsxm;a&;jyKcahJ vojzihf xkad e&mwGif rif;jym;?
ajrmufOD;? ykPm;uRef;? a'orS&ckdifrsm; 'kuonfpcef;b0rS ajr;? jrpf? wD?
<uwf? aygufzmG ;jzpfa&muf onfxd tqufrjywf acgif;cs&yfwnfvmcJh &av\/
,aeYtZltZmwkrYd &Sad omfvnf; igwk\
Yd aqG;om;aygufzmG ;? twlaezuf rsm;um;
usef&Sdayao;\/
taMumif;oifh xkduwpfpwpfp a&TUajymif;vmcJhMuolrsm;qkdvQif tZl
tZmwkdY Xmecsufa<u usdef;wkdif;e,fokdY a&mufvmcJhMu&jyef\/ orkdif;wpfausmh
vSncfh &hJ csurf mS ESpaf ygif;ESp&f mwkid Mf umcJ&h ayNy/D NrKd UolBu;D ioHawGonf ig;pifidk ;f
acsmif;uRe;f wGif wpfAv
dk w
f pfrif;aecJ\
h / if;\om;icsi;f yso
H nf pkid ;f wifpm;b0
rS wyfxGufppfcsDjyKjyefav\/ csif;ysH\a,mufzrSm a';0ef;atmifusD&SD(aomfw

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vD)jzpf\/ csif;ysH\wlrSm Muufoa&&Gmom; Zmwd? NrdKUolBuD;atmifausmfZHjzpf\


[k t*FvdyfrSwfwrf; qkdonf/
rsKd;pOfquf od&onfum; pE0dZ,wkH;kd\om;zoaxGjzpf\/ if;\
om;ioHaxGjzpf\/ ioHaxGom; ausmfatmif? oufESHa0? csif;ysHwkdYjzpfMu\/
ausmfatmifom;um; a';0ef;BuD;atmifausmf&TDjzpf\/ atmifausmf&TDwGif om;
jrOD;? 'kd;atmifausmf? owkd;a0? (ppfuJBuD;) armifausmfxGef;[l om;av;OD;?
orD;ESpf OD;&SdcJhMuonf/ NrdKUolBuD;atmifausmfZHukd ausmfatmif rdoEmrS
ajrmuf O D ; Nrd K U aumZm 1140 wG i f arG ; zG m ;onf q k d \ / if ; om;rS m
"EkjzL0efaxmufrif;armif ausmfxGef;jzpfavonf/ if;onf bcifykHukd aumZm
1222 ckESpfykHwl a&;qGJxm; cJhonf/ &ckdifr*Zif; trSwf(16)wGif xkdykHukd
jrif a wG U Ek d i f \ / atmif a usmf Z H o nf aumZm 1200 jynh f aoqk H ;
touf(60)rQom touf&SnfcJhonf/ t*Fvdyf wkdYajrmufpm;cHcJh&aomfvnf;
awmf v S e f a &;qif E G J c J h o jzih f zrf ; qD ; axmif o G i f ; jcif ; uk d cH v mcJ h & ao;\/
a';0ef;ESifhNrdKUolBuD;om;? orD;a,mufzusonf/ a'0ef;BuD; ESrESihf NrdKUolBuD;rSm
td r f a xmif z uf c J h M ujcif ; aMumih f jzpf a vonf / xk d o k d Y q k d v Qif csif ; ysH \
(tpfukdom;)om;onf a';0ef;BuD;om;jzpfacs\/ a,mufzum;r[kwf acs/
csif;ysH\wlrSm NrdKUolBuD;qkd&m csif;ysH\tpfukd (ausmfatmif) r,m;(rdoEm)
om;qku
d om;awmfpyfonf? wlrusacs/ wlqu
dk csi;f ys\
H ESrom;omjzpfoih\
f /
xkaYd Mumihf azmfjyyg t*Fvyd rf w
S w
f rf;ukd trSe,
f q
l rjzpfEidk af cs/ NrKd UolBu;D um;
axmifrSvGwfpOf a'oXmaecsufjrKyfajr Muufoa&&GmodkYa&muf waysmfwyg;
aexkid o
f mG ;cJah yao;\/ xkaYd Mumihf used ;f uRe;f om;rsm;? used ;f wkid ;f om;rsm; tquf
tEG,fwkdYonf zcspf&D&GmrS jyefcJh&oltrsm;&SdcJhav igwkdYESihf&yfom;csif;? &Gmom;
csif;? aqGrsKd;csif;? ruif;Mujcif;ukd orkdif;u oufaocHaernfomwnf;/
usdef;NrdKUajrum; tHhzG,f&SdvSonf/ blrdeufoefajrrsKd;rSefonffqkd\/ udk,f
pm;"mwfvQif usdef;awmf&Sifonf wefckd;&Sdfay\/ usdef;awmfawmifqkdvQif "mwf
a&mifvQHNrdwfNrdwfESihf ylaZmfzG,faumif;vS\/ usdef;NrdKUa'oonf okcvGefyGm;
tusKH;0iforQ wkdYukdulnDcJhMujcif;jzihf NyD;ajrmufatmifjrifEkdifcJhMuonfhtwGuf
tm;vkH;ukd aus;Zl;wif 0rf;ajrmufrIjyKygonf?

18

t&SifpudE t&Sif0go0
twljyKzuf? vufcsif;,SufvQuf
toufyrm? rsKd;bmomESifh
omoemusKd;? o,fykd;xrf;&Guf
rysufMuap? &nfrSef;ayonf
a&Tjynf&ckdif? r@dKifwnf;/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t&S i f p u d E
armif a wmNrd K U &ck d i f j ynf e ,f

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vQm&if;awmf"mwf? apwDbk&m;&Sdckd;
Moumo? Moumo? Moumo? tpdaE,s? tpdaE,s? tyar,s? twk
v[k ? EI d i f ; q rxif ? bk & m;oQif o nf ? rsm;jzih f A k d v f v l ? uRwf x k d u f o l u k d ?
MunfjzLoem;? cRwaf csmjf im;? w&m;NrKd Uufa&? qGwjf zef;avaomf? 0D;aearQmv
f if?h
o'gyGifh toihfxkdcg? pEmol&d,? yihfc,&m? ax&fig;&mjzihf? aumif;pGm&G&G?
udk,fwkdif<u? awmifrausmufawmf? a&S;jzpfarQmf? "mwfawmfc&m? Asm'dwfrSm
aomf-]](1)umum*D&d? wGifbdomacgif? xkdonfawmifrSm? igtavmif;awmf?
pHaysmf r,Gif;? azmfcyif;ESihf? usD;rif;wZmpf? &Sdujzpf? ]](2)wnfvpftHh&m?
ZD0Smac:wGif? usdef;oQifyifukd? aemifwGifazmufjyef? rdpm&efaMumihf? y,fvSef
vQKUd 0Su?f pDrcH sujf zih?f bke;f pufoC
H m? r[muy? tZmwowf? ESp&f yf,OS zf uf?
wnfxm;csufrGef? "mwfppfrSefukd? ,ljyefwpfcg? taomumESihf? (3)r[mwd?
pDrMH uaomf? wd q&m? (4)Am[kvmwk?Yd aumif;pGmyihv
f m? ol&,
d pu? wk&Yd mZm
tm;? qufocJhNyD? a'G;okH;vDwGif? r[DvlYjynf? "nmajrokdY? qufoG,fvma&muf?
ESpcf gajrmufus? (5)wefc;l v0,f? tpapwD? "mwfo&Du?dk r[Dcsucf sm? AGv
D usmf ?
xkdcgwnfxm;? ausmif;uefyGm;? rsm;jym;oHCm? nD;nD;jzm\/ xkdcgvQm&if;
ZD0Smrif;ESihf? ac:jcif; usdef;awmif? "mwfxGef;ajymif? bkef;acgif"r}} wwd,[k?
"robif? o*Fg,em? wif&m"dywd? arm*vdykw? wdax&fausmf? trdefYawmf
jzihf? r[ou? rnf&o rkdif;? &ckdifwkdif;okdY? pD;ckdif;<uvm? r[ma&0? ax&ig;jzm?
&[EmwkdY? ol&d,pu? wkdY&mZmtm;? a'0'lwef? ewfwrefjzifh? a[mTefoGef
avmif;? av;aomif;t&d,m? "rpuK? &rIvlaygif;? av;aomif;&[ef;? uRwf
wrf;qkduf&? jrwfAk'\? "rqufEG,f? qufoG,fyGm;avQmuf? xyfqifh avQmuf
]](6)aemuf a emuf c sd e f c g? rif ; o' g rG e f ? r[mpjE m ;? jyKjyif j im;\/ wyg;
onD]]yOrDuyf? BuD;eDcsyfvQif? &TDuGyfwifhom;? ig;axmiftm;jzihf? &TDjim;aocsm?
ok;H ESpMf umvQi?f aumif;pGmoD;oD;? atmifjrifNy;D ? vlx;D cGeq
f ?D pk;d rd;k cso
D ?oD&pd Em}}
(7)wkdY&mZmvnf;? ZD0Sm"mwfvQif? jyKqif,if\ ]]xkdwGifaemifcg? NrdKUyOm? opm
AE0? y'krt&[H? ax&faum@n? OwroD&d? ax&fb'd,? tprsm;pGm?
ax&f&Spf&mjzihf? aumZmjzpfkd;? ESpf&mhukd;rl? rif;&ifjzL vnf;? {u'or? q,fhwpf
rQjzpf? y&Aku
d &f ?DT &T;D wifvrD ?S yOavm[m? &wemjzih?f rsm;pGmzk;d xku
d /f ESpu
f syd &f pS q
f ?l

19

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

oGef;jyKvSLNyD;? (8) vSLpm&TD;}} vQuf? "mwfBuD; ZD0Sm? jyKjyifvSm\/ aemifcgbD;vS?


aumvd,ESihf? 'o&mZm? wjzmrif;xD;? bkef;aerD;wkdY? rnD; xkdcg? omoemESihf?
&wemok;H yg;? rjcm;edn? yGm;rsm;&aMumif;? tm;tif avmif;? Gwaf ysmif;tHzh ,
G ?f
jyefY0Sef;us,fom;? rsKd;yGm;oefYpif? w&m;cifvG,f? csrf;om<u,f? axGaxGylaZmf?
,ckarQmrf eS ;f ? &Tiaf ysmx
f eG ;f y? vkw
d idk ;f &onfh okcjynhv
f Qr;f ? edAL eef;ryGiahf paomf0/f
(11-vk H ; tmom0wD 0 wf q H c s)
1/
"n0wD&ckdifjynfodkY bk&m;&Sif<ua&mufawmfrljcif;?
2/
&ckdif&mZ0ifvuFm?
3/
arm*vdykwwdax&f?
4/
&Sifr[mwd"mwfawmfrsm;ukd &ckdifjynfodkY yihf,lvmonf?
5/
'kwd,tBudrf&udKifjynfokdY omoema&muf&Sdvmjcif;?
6/
ynmar"garmfuGef;? wwd,tBudrf omoema&muf&Sdvmjcif;?
7/
yOro*Fg,em(okdY) &ckdifjynfwGif pwkwajrmufo*Fg,em? ynmar"g
armfuGef;ESihf &Spfaomif;bk&m;rsufESmMuufpm
8/
omoemawmfarmfuGef;? vufa&;rI? 0wDxGef;? &ckdifjynftoQifpudE\
&ckdifjynfrif;jym;NrdKU usdef;awmf&Sifbk&m;taMumif; a[majymcsufudk
rSD a&;om;ygonf/ (0wDxGef; 3-2--96)

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ZD0Smawmfjrwf "mwkylZm
(&pem*gxm)
(vuPmawmfjrwf 32 yg;rS y[lwZD0Sg jA[&vuPmawmfbGJY)
(1)
y[m, zkoH0gpH? ayred,H A[kuEH?
y[lwZDa0Sg jA[a&m? 0aES tma',s0gpDaem?
(2)
Amwo0&vuaPm? toDwdtEkAsOaem?
ok|KykaPm? oAykaPm? wdXEKoAod'dum/
(1)a,mb*0g? tMuifjrwfpGmbk&m;onf/ rElblawmormaem?
vlZmwf xif&Sm;? vlom;pifppf? {uefjzpf? aAm"doawm? a,0rmaem? bk&m;
tavmif;awmfjzpfomvQi?f wwwwba0? yg&rD jznfph Ofumv? xkx
d o
dk aYdk om
b0? zkoH0gpH? vToGm;uJhodkY tawGU&Sdaom? Murf;wrf;aompum;ukd? y[m,?
y,fpGefY? ayred,H? cspfcsifzG,fjzpfaompum;ukdvnf;aumif;? A[kuEH?
rsm;pGmaom vltaygif;wkYd ESpo
f ufz,
G jf zpfaompum;ukv
d nf;aumif;? bmodw?H
tNrJraoG? ajymqkdawmfrlwfygay\/
(uk o k d v f u H )
aweuare? xko
d aYdk umif;rGe?f ukov
dk u
f aH Mumih?f y[lwZDa0Sg? Ekn&hH n
S v
f Qm;
us,fjyefYaom vQmawmf&Sdawmfrljcif;onfvnf;aumif;? jA[a&m? toH
t*Fg &Spyf g;ESijfh ynhpf
Hk ? jA[mrif;\toHEiS w
fh al om toH&adS wmfrjl cif;onfvnf;
aumif;? a[mwd jzpfawmfrl\/
(aumif ; usKd ; )
aweuredoaEe? xkdukokdvfuHtaMumif;cH? wzefrysuf?tusKd;quf
aMumih?f tma',s0gpdaem? av;pm;kad oxku
d af om/ pum;ESijfh ynfph aHk wmfral om
jrwfpGmbk&m;ukd? 0g? xkdjrwfpGmbk&m;\ vQm&if;rnfac:ZD0Sgawmf"mwfukd/

20

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

(tusKd ; quf )
t[HuREkfyfonf (r,H? uREkfyf? tuREkfyfrwkdYonf )0aE-0Emrd?MunfpG
o'g? cgcgjrwfEkd;? vufpkHrkd;um? &Sdckd;yg\ jrwfpGmbk&m;/
(2)Amwo0&vuaPm? EknHh&SnfvQm;? us,fjyefYaom? vQmawmf
tp&Sad om? ok;H q,hf ESpyf g;aom jrwfaomvuPmawmfBu;D ESiv
fh nf; jynhpf aHk wmf
rlxaom/todwdtElAsOaem? &Spfq,faom vuPmawmfi,fESihfvnf; jynhfpkH
awmfrlxaom? okXKykaPm? jznfhusihfawmfrltyfaom yg&rDorm&wkdYESihf
aumif;pGmjynhfpkHjcif;vnf; &Sdawmfrlxaom? oAykaPm? jznhfusihfawmfrltyf
aom? yg&rD orm&wkdY\? tvkH;pkHjynhfpkHjcif;vnf; &Sdawmfrlxaom? oAod'dum?
avmuD avmukw& m? Ny;D pD;atmifjrifjcif;? t&m&mwkEYd iS ?hf jynhpf aHk wmfru
l ek af om
jrwfpGm;bk&m;wkdYonf ? aruREkfyf\ (r,SH tuREkfyf? tuREkfyfrwkdY\) oDao?
cEmukd,fwGif? tjrwfwGifac:? OD;xdyfyvifay:? wdXEK? a&Tausmif;wEIef;?
NrJ&TifNyHK;vQuf? oDwif;okH;awmfrlygukef? jrwfpGmbk&m;? bk&m;/
(t&Siaf wZoko&d ad rm|d)
tmusyf a wmf u k e f ;
ppf a wG N rd K U
rS w f c suf
vQmEkn=hH vQmyg;vTmjcif;aMumihf ao;oG,pf mG jyK ESmacgif;awmfoYdk oGi;f jy
awmfrlEkdif\/
vQm&SnfvQm;=vQmus,fjyefYjcif;wkdYaMumihf ezl;jyifukd zkH;vTrf; okH;oyfjy
awmfrlEkdif\/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

tOeajr

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&ckid w
f iG f jrpfBu;D ok;H oG,&f o
dS nf/ tOe'D? *pye'D? rv[ek 'D[
l trnft
oD;oD;&Scd MhJ uonf/ xkjd rpfwo
Ydk nf ajrmufbufrS awmifbufoYdk pD;oG,v
f su&f adS v
onf/ tOee'Djrpfukd ta&SUykdif;&ckdifkd;rrS jzmxGufvmaom awmifpG,fawmif
wef;rsm;jzihf um&Hxm;onf/ taemufykdif;wGif "n0wD 99 awmifrSquf
ocsFyfawmif? ajrmufOD;awmif0Srf;? armif;qGJawmif? aAmif;'Gwfawmif? r[mxD;
awmif? rkcsmawmif? vufoef;acsawmif? yg;awmfawmif? iclawmif? used ;f awmif
wkdjYzihf um&Hxm;&Sdonf/ taemufbufurf;ajrmifwGif tv,fykdif; awmifpOf
awmifkd;rsm; qufoG,f&Sdonf/ xkdYjyif jrpfacsmif;uRef;urf;wkdfYjzihf awmifkd;udk
tajccH jzpfay:jynhfESufaeNyD; *pye'DjrpfodkY qufoG,fvsuf&Sdonf/ ta&SU
buf&ckdifkd;rwpfavQmufwGifvnf; awmifusacsmif;rsm;? tif;tkdifrsm;? uRef;
urf ; rsm;jzpf a y:vsuf & S d o nf / Oyrm-Ncd w f a csmif ; ? yef ; ajrmif ; BuD ; acsmif ; ?
zkHomacsmif;wkdYjzpfMuonf/
jrpf0wGifvnf; uRef;urf;rsm;jynhfESuf yifv,fESihf pyfvQuf&Sdonf/
azmfjyygacsmif;wkdYrS a&rsm;onf av;NrdKUjrpfBuD;okdY pD;0ifvQuf&Sdonf/ rif;jym;NrdKU
e,fodkYta&mufwGif &marmifjrpf[kac:onf/ eef;usm;teD;wGif eef;usm;jrpf?
avmif;MuufteD;wGif avmif;Muufjrpf? yef;ajrmif;teD;wGif yef;ajrmif;jrpf?
ajrmif;bG,t
f eD;wGif ajrmif;bG,jf rpf[
l tykid ;f tvku
d t
f rnftac: jzpfomG ;cJh
&onf/ rif;jym;NrdKUawmifbufjrpf0wGif MuyfpifuRef;? auovmuRef; qD;vQuf
&Sdonf/ xkduRef;\ta&SUtaemufwkdYrS av;NrdKUjrpfa&onf yifv,fokdY pD;0ifoGm;
avonf/
av;NrdKUjrpfESihf ukvm;wefjrpfonf tmoHrS jrpfzsm;cHNyD;aemuf rD;acsmif;
zsm;tvGerf aS e ESp>f rmuGq
J if;vm&jcif;jzpfonf/ xkaYd Mumifh tmoHwiG f jrpfzsm;
qkHavonf/ jrpfESpf>rmwkdYwGif vusfmrTmonf ukvm;wefjrpftjzpf? pD;0ifoGm;
avonf/ vuf0JrTmonf av;NrdKUjrpftjzpf pD;0ifoGm;avonf/ xkdav;NrdKUjrpf
onf vl;acsmif;? oHacsmif;? 0yfacsmif;wkdYrS txyfxyf jrpfvufwufcHvmonf/
xkdu Ncdwfacsmif;ukdjzwfvsuf yifv,fxJokdY pD;qif;oGm;avonf/ rlv av;NrdKU
jrpf pD;oGm;&monf tif;awmfBuD;rS jzpfonfqkd\/ xkdrS NydKif;"mwfawmifteD;

21

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

**Fgtif;okYd pD;vmonf/ xku


d quf yef;ajrmif;Bu;D acsmif;0? 0ufjzLuRe;f rSayguf
xGufcJhavonf/

tkid rf sm;
av;NrdKUjrpfaMumif;wGif tkdifrsm; rsm;pGmjzpfxGef;vsuf&Sdonf/ yef;ajrmif;
teD;wGif o&uftif;ESifh **Fgtif;? e*&mtkyfpk pnfyw&mtif;ESihf 0&'wftif;
ukvm;rawmifteD; wHcsdwftif;? t0&Gmtkyfpk ajymif;&Snftif;? om,mukef;
aus;&Gmtkyfpktif;? ptif;&Gma[mif;? aus;&GmtMum;&Sd ptif;tif;? tif;wkdY
onf emrnfxif&mS ;aomtif;rsm;jzpfavonf/ rif;jym;NrKd Ue,fwiG f tif;tkid rf sm;
\ pkpkaygif;{&d,m (17255){u&Sdonf/

jrpfacsmif;rsm;oG,pf ;D ykH
av;NrKd Ujrpfonf b*Fvm;yifv,fxo
J Ydk jzwfoef;pD;0ifomG ;avonf/ ta&SU
ajrmufbufrS pD;qif;vmMuaom yef;ajrmif;BuD;acsmif;ESihf zkHomacsmif;wkdYonf
'kBH u;D ewfarmftidk w
f iG f yl;aygif;Ny;D pD;qif;vmMuaom xkjd rpfwo
Ydk nf av;NrKd UjrpfEiS fh
aouHaus;&GmteD;wGif aygif;pkHMuonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif; av;NrdKUjrpf\
yxrjrpfqkHjzpfNyD; yxrjrpfus,f[kvnf; ac:qkdEkdifonf/ ,if;\tv,fwGif
ykxkd;wpfqlESihf uRef;i,fwpfuRef;&SdNyD; ,if;uRef;ukd 0ufjzLuRef;(&marmifuRef;)
[kvnf; ac:onf/ xkdae&monfyif jrpfqkHESihf yxrjrpfus,ftTef;vuPm
oabm jzpfaeonf/ ,if;rS qufvufpD;qif;vmaom av;NrdKUjrpfonf rif;
aMumif;jrpfESihf ZD;yifBuD;teD;wGif aygif;qkHMuonf/ ,if;ukd 'kwd,jrpfqkH[k
ac:qkdEkdfifonf/ (rif;BuD;jrpf >yefwpfck&Sdonf/ ,if;>yefonf auovm>yefrS
pwifcGJxGufNyD;? ausmufiEGm;teD;wGif rif;aMumif;jrpfxJokdY jyefvnfpD;0ifvm
onf) 'kw,
d jrpfus,[
f v
k nf; qkEd idk o
f nf/ if;teD;Muyfpifawmifarmf Muyfpif
jrpfESihf o*FeufjrpfESpfjzmcGJxGufpD;qif;Muonf/ ,if;wGif av;NrdKUjrpf trnfjzihf
qufvufp;D qif;vmaomjrpfrmS o*Feufjrpfjzpfonf/ xkjd rpfEpS o
f ,
G u
f dk rif;jym;
rS a&vrf;(12)rkdifcefYuGma0;onfhae&m ig;owpfayguf>yefESihf ul;vl;oGm;vm
Ekdifonf/ qufvufpD;qif;oGm;aom av;NrdKUjrpfonf uRJwufaus;&GmteD;wGif
anmifajcaxmufjrpf trnfjzihf pD;qif;onf/ aygufqed u
f sjrpfEiS fh aygif;qko
H nf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aygfufawmNrdKUteD;wGif pGef&JjrpfESihf aygif;qkHonf/ ae&monf wwd,jrpf


us,fjzpfonf/ av;NrdKUjrpfonf &ckdifjynfe,fwGif 'kwd,tokH;0ifqkH;jrpfjzpf
onf/ av;NrdKUjrpfokdY vma&mufaygif;qkHMuaom acsmif;rsm;rSm ajrmif;bG,fteD;
ajrmif;bG,facsmif;? aemfaemf&GmteD; aemfaemfacsmif;? "ravacsmif;ESihf
qufpyfvsu&f o
dS nfh oJwef;acsmif;wkjYd zpfonf/ ,if;acsmif;wko
Yd nf ajrmufO;D NrKd U
e,fokdY wkdufkdufoGm;vmEkdifMuonf/
(rif ; jym;Nrd K Ue,f \ rS w f w rf ; ork d i f ; rS )

22

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ajrrsuEf mS toGit
f jyif
av;NrdKUjrpfonf ta&SUbufwGif awmifpG,fawmifwef;wkdYjzihf jynhfESuf
vsuf&Sdonf/ ta&SUbuf&Sd &ckdifkd;rawmifwef;BuD;rS jzmxGufvmjcif;rsm;jzpf
onf/ ajrmufbufESifhtaemufbuf? awmifbufwkdYrSm ajrjyefYvGifjyifrsm;jzpf
vsuf&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,f\ tv,fA[kdukd jzwfoef; ajrmufrSawmifokdY
av;NrdKUjrpfpD;qif;vsuf&Sdonf/ awmifbufwGif jrpfcGJrsm;&Sd&mum; jrpf0ajrEk
uRef;ay:rsm; ay:xGef;vsuf&Sdonf/ ajrrsufESmjyifonf qifukef;avQmjzpf&Sdae
onf/ ajrmufbufrSmjrifh awmifbufokdY wjznf;jznf;edrfhqif;oGm;onf/
awmifyidk ;f jrpf0wGif used ;f awmifwef;? Muyfpifawmifwef;? auovmawmifwef;
wkdY wnf&Sdonf/ auovmuRef;ta&SUbufrS rif;aMumif;jrpfokdY pD;qif;oGm;
onfhrif;aMumif;jrpf0? aumovm>yef0wGif >yef&Snfonf ajrykHjrpfokdY pD;0ifoGm;
avonf/ MuyfpifuRef;taemufbufwGif o*Feufjrpf? &ufckef;wkdif;jrpfonf
iref;&JuRef;? ajrykHjrpfokdY pD;0ifoGm;avonf/ o*FeufjrpfrSig;owpfayguf>yef
azmufxGif; iwefysif;? usm;&JjyifrSpD;vmaom av;NrdKUjrpfaMumif;ESihf qkHum
aygufqdefusjrpf? wref;qnfjrpf? pGef&JjrpfokdY pD;oGm;vsuf ukvm;wefjrpf? iref;
&Jjrpf? zkHumjrpfwkdYokdY pD;0ifoGm;avonf/ aumZm 1210 u uif;q&monf
a&aMumif; c&D;oGm;vmcJhonf/ &rf;NAJrS c&D;pwifxGufcJh&m MuyfpifuRef;okdY
a&muf ig;owpfaygufrx
S u
G v
f suf *pye'Djrpf0 ppfawGNrKd UokYd a&mufavonf/

used ;f &marmifrS *pya&mufa&aMumif;zGYJ


iNrdKwufrukdif? yJhxkdifa&TarmifOD;? OD;pD;,ufoJhatmif? awmifNrdKUanmifyif
vS? cwfumyJhcsdwf? ndwfumndwfum? avSrSma&yuf? xrif;csufaMumifacs?
rif;aeaygif;pD;? bkef;BuD;vlxGuf? OD;wufvufavSmf? xGef;ay:a&TarmifOD;? 0rf;El;
ylavmif? &Spaf ,mufarmifw?Ydk tdraf xmifoufarG;? tvSLay;vsu?f arwmqkcH si?f
Opmcif&m? 0rf;wGif&HqD;? rkd;oDewfawmif? ukefatmifavmif;'&pf? xm;vSpfnm
wif? NrdKifcGifc&D;? vlreD;om;? nnf;BuD;qdwfnH? ylusif;>yefukd? wufysHypfvsuf?
a&mifev
D majrmuf? ausmufEmG ;aygufu? ajrmufuadk &SUaqmif? a&SmufyaHk wmifu?dk
C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

a&mufatmiful;oef;? tajzmifhwef;vsuf? urf;uRef;uefom? Muyfpif&Gmukd?


vusfmwifNrJ? iref;&Jukd? vuf0Juypf? &marmifjrpfukd? uspfumrufum? vkdufcJh
vmom;? npmrkd;csKyf? wjzm;ukyf? jyKA0Da'? uRef;a&mifa0om;? jrKawajymif
ajymif? usdef;awmfawmifukd? &G,faqmifOD;Twf? zl;NyD;vwfu? tm;&arGUaoQmif?
used ;f &marmifu?dk a&SmifcahJ emufypf? ig;owpfu?dk usw
d
f xGuNf y;D ? a&SUuqD;onf
jrpfBuD;rwref;qnf? ombdaownf;? &Gmjynfausmif;uef? bkHAdrmefESihf? wHcGef
ukum;? rav;zGm;ESihf? jrpfem;ukef;wef;? ajrmufbufuRef;u? wref;qnf&Gm?
yef;0g0gukd? vufsmwifNyD;? xkduqD;onf? woD;pGef&J? jrpfvuf0Ju? oJoJaysmf&Tif?
a'gejyifu? vl&Siftkyfusuf? pkdif;wwfbufu? &ur@dKif? &ckdifkda&mif? awmif
twnfwnf? jynftuRef;uRef;? t0Srf;0Srf;ukd? vSnhfpef;'Dom? ESif;jzmjzmESihf?
vusfmvuf0J? IumeJom;? o&GJvusfm? awmif;zl;&mwGif? npmxrif;? npm[if;
uk?d wif;wif;pm;aomuf? yGNJ y;D aygufu? a&mufvak &mufcsi?f pdwcf &GiEf iS ?fh yifv,f
t0? *py[k? rIid ;f ys&&D ?D prf;oDprf;oyf? ESrd
hf cwfu? csn;f uyfppfawG? a&mufav
atmifjrif? rsufvif;pifu ppfawGatmifwkdif? &ckdif&mI? arQmfvkdufIom;? pwk'D
om? av;rsufESm0,f? yifv,fawmifu? qyfkd;usajrmuf? taemuf r,k? a&SUrl
*py? tif;ayguf0[k? jrjrk
Yd ?Ydk ppfawGNrKd Uvnf; ewfwaYdk ysm&f m? 0womok?Yd jrpfrmS
Munfhav? tjynhfavSwuf? 0ifxGufrpJ? oHwGJ? &rf;NAJ? oDjcif;at;ESihf/
]]uif;q&mOD;yef;OD; (OD;0&vlxGuf) (aumZm 1210)

tOee,fajr
tOee,fajronf &ckdifvlYtzGJytpnf;wkdY aexkdifvmcJh&m tcsuftcsm
Xmersm;jzpfacs\/ &ckdifvlrsKd;rsm;\ toufaoG;aMumrsm;vnf; jzpfacs\/ NrdKUjy
XmetajcjyK&mvnf;jzpfcJh\/ xkdYaMumifhvlrIa&;? vlY,Ofaus;rIrsm;yg tajcjzpf
vmcJh&onfomwnf;/ av;NrdKUjrpfzsm;onf ukvm;wefjrpfESihf jrpfzsm;qkH;onhf
twkid ;f "n0wDacwf? a0omvDacwfwu
Ydk orkid ;f aMumif;qufo,
G rf rI uif;Mu
acs/av;NrKd UacwfajrmufO;D acwfum; t"dutcsut
f csm jzpfc&hJ monfomwnf;/
tOee,fajronf orkid ;f &SnMf umvmcJNh y;D jzpf\/ xkaYd Mumihf vlrsK;d EG,pf w
k pf
ck\ tajccsaexkdifaysmfarGU&mXmerSm trSefomwnf;/ &ckdiforkdif;wpfacwf?
bDpD (6000)cefYxufrenf;uyif? vlaerI&yf&Gma'otajcusNyD;jzpfonf[k
,lq&\/ &ckdiforkdif;wGif a&SUOD;a0omvDacwfonf ESpfqufaygif; (1990)&Snf

23

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

MumcJhonf/ rif;(29)quftkyfcsKyfcJhonf/ c&pfawmfray:cif bDpD(5315)rS


(3325)xd umv&SnfMumcJhonf/ xkdYaemufrSm rm&,konf yxr"n0wDacwf
ukd wnfaxmifonf/ "n0wDacwfonf bDpD(3325)rS at'D (326)xd umv
&SnfMumonf/ xkdYaemuf rm&,konf yxr"n0wDacwfukd wnfaxmifonf/
"n0wDacwfonf bDp(D 3325)rS at'D (326)xd umv&SnMf umonf/ ESpaf ygif;
(3649)xdjzpfavonf/ xkdYaMumihfvGefcJhaom ESpf(7000)ausmfuyif &ckdifa&SUOD;
a0omvDacwfukd pwifEkdifcJhonf/ NrdKUjyxD;eef;wnfcs tkyfcsKyfrIwkdYyg jzpfcJh&
onf/ bDpD(3326)wGif yxr"n0wDonf qlrm&D,HwkdYay:csdefESihf acwfNydKifus
a&mufaeonf? xkdacwfNrdKUjywnfcsrIrSm omref&yfpk taqmufttkH rQom&SdEkdif
rnf[k cefYrSef;cJhMuonf/ ,if;wkdYukdaxmuf urmhorkdif;ESifh csdefqum &ckdif
tpOD; vlaerIukdvnf; awG;qEkdifavonf/
ausmufyef;awmif;NrdKUonf rD;acsmif;zsm;wGif wnf&Sdonf/ "n0wDNrdKU
onf oDd&drme'Dac: o&Dacsmif;zsm;wGif wnf&Sdonf/ a0omvDausmufavS
um;NrdKUonf &rf;acsmif;? tnmaovme'Dacsmif;em;wGif wnf&Sdonf/ rD;acsmif;
zsm;rS av;NrdKUacsmif;okdY qufoG,fonf/ &rf;acsmif;zsm;onf rD;acsmif;zsm;?
ul0acsmif;zsm;? ysOf0acsmif;zsm;wGif acgif;cHonf/ 0ufowkd;awmifxd ayguf
a&mufoGm;onf/ xkdawmifuausmfum acsmif;zsm;odkY pkefoGm;aomf vll;acsmif;?
av;NrdKUacsmif;? armf&Gma&mufonf/ rD;acsmif;zsm;rS 0g;kHawmif? aygif;ay:0?
'g;oGD;ausmuf? csif;vuf0acsmif;? yvuf0okdYqufavonf/ yvuf0u?ukef;
awmf? 'vufar? w&Get
f idk ?f Ovif;? uvuf0acsmif;ukd ausmv
f Qif tdE,
d e,f
odkY qufavonf/
xkdodkY &ckdifajrmufydkif;acsmif;zsm;rS b*Fvm;e,f? tdEd,? tmoHrPdyl&?
Bwyd &l e,fEiS fh ajrcsi;f pyfvsuf &Sad eonfomwnf;/ xkad 'orS ausmjf zwftdE,
d
ta&SUajrmufykdif;a'orSvnf;aumif; ajrmufbufrPdyl&rSvnf;aumif;?
MopaMw;vstEG,f0ifrsm; &ckdifokdY pwifa&mufvmMuonf/ if;wkdYukd bDvl;[k
ac:qkdMu&mum; aemifwGif &uoQ-&udKuf-&ckdif[l vlrsKd;trnfjzpfvmcJh&
onfq\
dk / tdE,
d rS0ifa&mufvmaom &ckid \
f tpOD;qk;H vlrsm;jzpfco
hJ nf/ "n0
wDaESmif;acwf c&pf-at'D(1)&mpktxd vlrnf;rsm; (&uoQ)[k ,lq&ol &Sdae
ao;onfq\
dk / rm&,konf &uoQwu
Ydk dk awmfveS
f "n0wDudk wnfaxmifEidk f
cJhonf/ rm&,kwkdYqkdvQif tdEd,rS 0ifa&mufcJhMuaom tm&d,ef rGef*kdvGdKufrsm;?

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

**Fgjrpf0J,m-rm*"e,frS 0ifvmaom arm*fac:vlrsKd;rsm;? tif'kdrGef*kdvGdKuf


(cD&m#)ac: ouswkdYjzihfvnf;aumif; a&m,Sufae&monf/ okdYaomfvnf;&u
(&ckid )f [laomtrnfonfom tac:Nrv
J mMuonf/ &ckid w
f iG f a'oukpd
JG tnm
om;? acsmif;om;? rkdUom;? &BudKifom;? paom rsKd;EG,fpkrsm; jzpfvmcJhonf/
,aeY tm&uef[kac:aeonfrSm tm&d,efrSvnf;aumif;? tm&urSvnf;
aumif;? a&TUajymif;vmEkid o
f nf[q
k \
dk / tm&umyl&&f[
l rm*"jynf&adS vonf/
,ckbD,me,fajrmufykdif;wGif usa&muf\/ xkdukdpGJ &ckdifukd tm&fuefarm*f
[l EkdifiHjcm;om;rsm;u ac:vmjcif;jzpfonf/

av;NrKd Ue,f NrKd Ujyrsm;


av;NrdKUjrpf0Srf;0J,mwGif "n0wDacwfaESmif; a0omvDacwfvlaerI
jyKvmcJMh uonf/ xkaYd emufav;NrKd Uacwf? ajrmufO;D acwfww
Ydk iG f yk
d us,jf yefv
Y mcJh
onf/ a0omvDplVpE&m;rif;\om; irifwkHonf pr0ufNrdKU(c&pf 794-818)ukd
wnfcJhonf/ av;NrdKUjrpf taemufbufurf; pif;AGufukdif;&GmteD;wGif jzpfonf/
xkdESifhreD;ta0;awmifxufwGif yxryONrdKUukd (c&pf 818-1103) wnfav
onf/ xkdYaemuf jrpftaemufbufwGif yk&defNrdKU(c&pf 1103-1142)ukd wnfcJh
onf/ Ncdwfacsmif;zsm;wGif rif;zkef;pm;onf NcdwfNrdKUukd (at'D 1142-1154)?
xkdYaemuf 'kwd,pr0uf-yONrdKU 1154-1163)ukd wnfcJhonf/ jrpfta&SUbuf
urf; awmifwef;uRef;wGif ae&O&(awmifilNrdKU)ukd (at'D 1163-1251) wnfcJh
onf/ xkdNrdKUrSm avmif;MuufNrdKUESihf wpfbufwpfurf;usonf/ yk&defNrdKU awmif
bufaygif;wkwaf csmif;jcm;wGif avmif;Muuf(c&pf 1251-1430)NrKd Uwnf&o
dS nf/
,ckqkdvQif jrpf0taemufbufurf;wGif rif;jym;NrdKU (c&pf- 1867)wnf&Sdvm
onf/ av;NrKd UacwfwiG f used ;f uRe;f wkid ;f NrKd U[k wGicf ahJ vonf/ ajrmufO;D NrKd Uta&SU
bufwGif yef;ajrmifNrdKU&Sdonf/

yef;ajrmifNrKd U
NrdKUrSm av;NrdKUjrpf\ ta&SUbufurf;em;? yef;ajrmif;aoQ acsmif;urf;yg;
wGif wnf&Sdonf/ a&S;uajrmif;acsmif;ESpfck ESpf>rmpD;oGm;vQuf &SdcJhonf/ av;NrdKU
jrpfrS jzmxGufvmaom acsmif;yifjzpfav\/ acsmif;urf;yg;wGif opfcGyef;rsm;

24

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jzifh yGifhvef;aeonfukdpGJ yef;ajrmif;[k trnfwGifvmcJh&onf/ a&S;uaus;&Gm


rsm;omjzpf&m &Gmwnfpuwnf;u wnfxm;cJhaom &GmrapwDukd yef;okH;ckdif
apwD[k ac:wGif&Sdae\/ yef;ajrmif;aoQrSm a&S;uyef;ajrmif;BuD;t0xd av;NrdKU
jrpfoYkd vSnyfh wfp;D oGm;avonf/ xkaYd Mumihf ywfajrmif;[kac:&mrS ,ckyef;ajrmif;
aoQ[k ac:vmonfqkd\/ a&S;uxkdvrf;rS awmufavQmufoGm;EkdifcJhaomfvnf;
,ckausmif;awmif iSuaf wmf&teD;rS aomifyw
Ydk rd af um vrf;qkyYd w
d cf o
H mG ;&av
onf/ ,cktcg av;NrdKUjrpfaMumif;om c&D;oGm;vmae&onf/ yef;ajrmif;NrdKUrSm
a&S;u&yf&Gmtjzpfom &SdcJhaomfvnf;? t*FvdyfacwfwGif aps;owfrSwfcHvm&
onf/ wpfywfvQif t*Fg? paeESp&f ufrmS aps;&ufjzpfavonf/ xku
d wpfpwpfp
NrdKUjzpfvmum tdrfajcaxmifausmfxd pnfum;vmcJhonf/ vufaxmufNrdKUykdifkH;
ESihf &Jpcef;rsm;? opfawmXmersm;paom tkyfcsKyfa&;jyKvmcJhonf/ rif;jym;NrdKUrS
a&vrf;c&D;rkdif(30)uGma0;onf/ ajrmufOD;NrdKU (c&pf 1430-1784)onf
av;NrdKUjrpf\ta&SUbuf urf;pyfwGif wnf&Sdaejcif;jzpfavonf/ azmfjyygNrdKUt
rsm;rSm av;NrdKUjrpf0J,mwGifcsnf;jzpf\/ ae&ONrdKUwpfNrdKUwnf;om ta&SUbuf
urf;wGifjzpfNyD; taemufbufwGif NrdKUtrsm;wnfcJhonf/ NrdKUwnfrsm;onfukd
axmufNrdKU\ taemufbufurf;onf ajrjyefYvGifjyifrsm; vlaerI? vkyfukdif
pm;aomufrIrsm;&mjzpfcJh&avonf/ ajrjyefYvnf; yifv,fa&rsufESmjyifrS (50)
ay txufwiG jf zpfavonf/ awmifov
l ,form; (95 &mckid Ef eI ;f )trIxrf;t&m
&Sd (5 &mckdifEIef;)oufarG;vkyfukdifpm;aomufaeMuonf/

used ;f wkid ;f NrKd U


usdef;uRef;awmifajrmufukd trnfjyKum ac:qkdxm;jcif;jzpfonf/ usdef;
awmifwpf0kdufukd trSDjyK vlaerIrsm;&mukd usdef;wkdif;? usdef;NrdKU[l owfrSwf
xm;jcif;jzpfonf/ NrdKUwnfcs&mXme[lum; rlaor&Sdfacs/ NrdKUpm;? e,fpm;?
uRe;f pm;wk\
Yd tkycf sKyrf t
I ajccs&mukd pG
J ac:vmjcif;omjzpf\/ xkaYd Mumihf used ;f
awmifwpf0kduf eef;&mrsm;u xif&Sm;aejcif;ukd odomEkdifonf/ pE0dZ,
wkH;kdrif; rwkdifrDuyif usdef;wkdif;trnfwGifNyD;jzpf\/ if;Akdvfrif;tjzpf aecJh
&pOf Nidrf;csrf;rI&Sd&m a'ookdY a&TUajymif;aecJhMuojzihf pnfum;cJh &jcif;vnf;
jzpf\/ ajrmufOD;teD; abmif;'Gwfpaom &yf&Gmrsm;yifvQif aumZm 1068

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ckESpfu a&TUajymif;vmcJhavonf/ aps;urf;em;rsm;vnf; wnfcif;cJh&mum;?


jynfolrsm;jzihf pnfum;cJh&onf/ okH;axmifacsmif;? okH;axmifuef? bk&m;aygif;
[laomtrnfrsm;uyif xif&Sm;aeNyD;jzpf\/ xkdYaMumihf usdef;awmifwpf0kduf
vlaerIwnfcif;jyKcJh&mukd usdef;wkdif;NrdKU[l trnfwGifjcif;[k ,lq&ayonf/

eef;&mrsm;
usdef;awmifwef;ay:wGif e&rdwfvS (rif;apmrGef)NrdKUpm; jzpfpOf aecJhaom
ae&mukd NrKd Uawmif[v
k nf;aumif;? awmifNrKd U[kvnf;aumif; trnfwiG cf o
hJ nf/
xkt
Yd jyif used ;f awmif ywf0ef;usiw
f pf0u
dk f used ;f wku
d ef ,ftwGi;f NrKd Upm;? uRe;f pm;?
e,fpm;rsm;wkdY\ aexkdifcJh&m XmewkdYukd ,ckwkdif eef;&m[l ac:aecJhao;onf/
if;wkdYqkdvQif...
1/ a&TZif;cgeef;&m NcdwfawmifteD; a&TZif;cgESifh uyfvsuf)
2/ tdrfa&SUrif;eef;&m(orifNcD&mESifhuyfvsufawmifukef;ay:wGif)
3/ usm;&JjyifteD;eef;&m
4/ axmifhacsmif;acsteD;eef;&m
5/ okH;axmif&GmteD;eef;&m(bk&m;aygif;acsmif;awmifbuf)
6/ NrdKUolBuD;&Gm(ig;pifkdif;acsmif;uRef;? ukvm;wef;pm;? 'g;ykdifBuD; ioHawG
aecJh&m)
7/ wyifwkdifeef;&m
8/ ppfuAJ v
dk rf if;&JabmfaecJah om MuyfpifuRe;f ta&SUbuf? auovmuRe;f
wGif&Sdonf/

av;NrKd Ujrpftrnf&ykH
tOee'Djrpfonf av;NrdKUjrpfudkac:onf/ rsufpOf;kdtqif;ESihf wlaom
a&&Sad om jrpf[q
k v
kd o
dk nf/ xkaYd Mumihf kad oma&pD;qif;&mjrpfudk tOee'Djrpf[k
ac:onf/ xkdjrpfukdrSD NrdKUjyxD;eef; wnfcJh&mum;? tOee'Dacwfumv[k
wifpm;owfrSwfcJhMuonf/ wcsKdUu avmif;Muuf? yk&def? Ncdwf? pr0uf(yOm)
[laom NrdKUav;NrdKUrSm jrpf\taemufbufwGif wnf&Sd&mum; av;NrdKUjrpf[k

25

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wGif\/ tqkdt& NcdwfNrdKUrSm a&wGuf&m rygcJhav&macs/ ae&O&mNrdKUwkdY


vnf;rygav/ xkdYaMumihf yOm? avmif;Muuf? yk&def? ae&O&m[laom NrdKUav;NrdKU
ukdom trSef,l&rnf/ xkdav;NrdKUukdompGJ av;NrdKUjrpf? av;NrdKUXme? av;NrdKU
a'o? av;NrdKUe,fajr? av;NrdKUacwf[laom trnfemr jzpfvmcJhonfqkd\/
tcsKdUu &Snfvsm;ao;oG,faom jrpfjzpfvnf; vnfacsmif;ESihfwlonf/ jrpf0
wGif ZD0Sm"mwfrSm vQm&if;jzpfonf/ jrpfzsm;wGif vufr"mwfrSm vQmzsm;jzpf
onf/ av;NrdKUjrpf0tqkH;aygufawmNrdKU*D0g"mwfrsm vnf&GJawmf(vnf&GJwef
qm)qifjref;onfh ae&mrS "mwfawmfjzpfonfukd axmufqajymqkdMuonf/
xkdYjyifav;jrdKUjrpftaemufbufurf;wGif aygifkd;awmf"mwf&Sdonf/ NydKif;
wkdifawmifwGif yg;kd;awmf"mwf&Sdonf/ armif;qGJawmifwGif vusfmarmif;awmf
"mwf? yg;awmfawmifwGif vuf0Jyg;kd;awmf"mwf? vufr"mwf? yk&def&Gm ta&SU
rsufESm? yg;&Gwfawmf (yg;ta&jym;)? vufoef;awmf? vufkH;awmf? rsufvkH;awmf?
ESmacgif;awmff? 0rf;awmf? wifawmf? ausmufkd;awmf? vufId;awmf? eHkd;awmf?
rsufcrf;awmf? yckH;awmf? ajckd;awmf? tmacgifawmf? vufzsHawmf? ausmuftkH
awmf? uefaumufawmf? z0g;awmf? aMumom;awmf? rsuaf rSmifawmf? rsu&f pfawmf?
rsufkd;awmf? ovkH;awmf? ukwfqufawmf? &ifawmf? tonf;awmf? ausmufukef;
awmf? ausmufilawmf? tp&Sdaom "mwfawmfrsm;vnf; ukd,fcEmrS qufpyf&m
o&D&tpdyftykdif;rsm;om jzpfMuav\/
av;NrdKUjrpfonf om;orD;rsm;jzpfMuaom awmawmif? acsmif;ajrmif;?
tif;tkdifwkdYukd yGm;pD;avcJhonfomru vlaerIjzpfyGm;rI NrdKUjyXmewnfcsrI?
tkyfcsKyfrIpaom vlaerIt00? ,Ofaus;rI? pD;yGm;a&; paom toufarG;0rf;
ausmif;rIjzpfcJh&onf/ ,ckqkdvQif a'oonf rif;jym;NrdKUe,f\ tcsuftcsm
jzpfaebd&mum; ( )ckEpS f vl0ifrEI iS fh jynfot
Yl iftm; OD;pD;Xme aumufccH supf m
&if;t& NrdKUe,fvlOD;a&pkpkaygif;( )&SdcJhavNyD/ xkdwGif aus;vufvlOD;a&
( )&ckdifEIef;? NrdKUe,fvlOD;a& ( )&mckdifEIef;&Sdonf/ bmomtrsKd;rsKd;ukd;uG,faom
vltrsKd;rsKd;&Sd&m &ckdifrSmtrsm;qkH;jzpfonf/

rif;jym;NrKd Ue,f
av;NrdKUjrpf0Srf;wGif jrpf0us&m taemufbufurf; usdef;awmifajc&if;?
,ckrif;jym;NrdKUwnfvsuf&Sdonf/ aumZmou&mZf(1229)ckESpf waygif;vjynhf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ausmf (1)&uf (1867)ckESpf wnfcJhonf[k rSwfwrf;awGU&onf/ rif;jym;NrdKUrS


NrdKUe,fkH;pkdufvsuf tkyfcsKyf&Sdaeonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf {&d,m (169305)
{u us,f0ef;onf/ pwk&ef;rkdiftm;jzihf (264.63)pwk&ef;rkdif&Sdonf/ awmifrS
ajrmufoYkd (41.50)rkid cf efY &Snv
f sm;onf/ taemufbufwiG f aygufawmNrKd Ue,f
awmifbuf ajrykHNrdKUe,f? ajrmufbuf ajrmufOD;NrdKUe,f? ta&SUbuf apwk
w&mNrdKUe,fwkdYESifh e,fedrdwfqufpyfvQuf&Sdonf/
rif;jym;NrdKUe,fonf ajrmufvwDwG'f 20H;5;30/ rS 20H; 55;10/ xd&Snf
vsm;NyD; ta&SUavmif*sDwG'f 93H;6;43 rS 93H;20 txd us,f0ef;ygonf/ NrdKU
wnf&mrS ajrmufvwDwG'f 20H;23;30 rsOf;ESihf ta&SUavmif*sDwG'f 93H;27;16
rsOf;wkdY jzwfoef;oGm;onfhae&mwGif wnf&Sdygonf/

26

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aovm*D&dawmifxdyfAGDcsm...wefY&yfa&umvcgrSm ...t,ifb0
a[mif;uk&d m? atmufr;DG vGr;f qGwrf ad &cg...,if;twdwu
f ?dk atykifd zf iG [
hf Tejf y
yg...
nDawmftmeE...igbk&m;rSm0g....atpcef;awmifcsm...us;D rif;jzpfc
a&cg...oif;yif;azmf&TDtkyfeefY...bmombm0 usdef;aysmfygvD&m...
b*0g...&Siaf pmxG#rf [m...,if;ykid t
f wduadk qmifv.Ydk ..used ;f awmif
orkwfac:c&m...trnfwifhqef;awmifwef;om,m ...Ak'Asm'dwfaqmif
[dwf usdef;awmifom/
(jref r mh t oH &ck d i f w k d i f ; &if ; om; tpD t pOf r S toH v G i f h x k w f c J h b l ; \/)

tz&ckid af jrudk apmihx


f ed ;f avmh
av;NrdKUjrpf0Srf; vlaerIonf rif;jym;NrdKUe,f\ orkdif;(&ckdif)orkdif;ukd pwif
cJah om umvuyif tajcwnfvmcJNh y;D jzpf\/ rif;jym;NrKd Ue,forkid ;f ukd azmfxw
k f
&efrmS &ckid jf ynforkid ;f ESifh tusK;H 0ifvQu&f o
dS nf/ xkaYd Mumihf &ckid Nf rKd Uonf rif;rsm;
tqufqufjzpf&yfqufoG,frI? obm0yx0Dtaetxm;rsm;ukd qufpyfavh
vm azmfxkwf&ef vkdtyfrnfyifjzpf\/ "n0wDacwfrS ajrmufOD;acwfwpf
avQmuf vGefcJhaom bDpD (6000)aomumvukd rSef;arQmf&efrSm vG,fulonf
r[kwaf y/ okaYd omfav;NrKd Ujrpf\ yx0Dom;ajr;rsm;jzpfMuaom &ckid o
f m;? av;NrKd U
om;? acsmif ; om;? tnmom;? &Bud K if o m;? awmif p Of o m;? uRef ; om;?
oHaxmifom;tjyif rif;jym;om;? Muyfpifom;? jym;acsmif;om;? e&rf;om;?
aemfemom;? usdef;om;? armf&Gmom;? [lorQonf orkdif;ay;wm0eft&tz
&ckdifajrukd apmihfa&Smufxdef;odrf;Mu&onfomwnf;/

used ;f awmifom- umvay:omjcif;


tpdaE,sm....*kPfaygif;teE....jynhf0yga&? ZDoQifyifb*0g...
&[Emig;&mNcH&HAsm,f...wkdif;cxGif rZdrmu? "n0wD &TDjynfukd&m ...psmef
,mOfc&D;vrf; <ujref;vDa&cg...

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0
tcef;(2)

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

umum*D&(d a&Tused ;f awmif)


umum*D&dac: a&Tusdef;awmifonf tOee'D(av;NrdKUjrpf)jrpf0taemuf
bufurf;wGif wnf&o
dS nf/ ,ckrif;jym;NrKd U\ taemufbufwiG f usa&mufonf/
awmifEiS afh jrmufo,
G w
f ef;aeum (2)rkid af usm&f n
S v
f sm;onf/ yifv,fa&rsuEf mS
jyifrS (414)ayjrifhonf/ usdef;awmif? NrdKUawmif? tvif;awmif? vGrf;awmif?
Ncw
d af wmif? bdwaf wmif? oydwaf wmif? pHum;awmif? zDvmawmif? ipnfawmif
ponfjzihf cifpidk ;f ? uke;f wef;? awmify?Ydk awmifxw
G pf onfwYdk awmiftvk;H aygif;
(99)vkH;qufoG,f&Sdonf[k tqkd&Sdonf/
awmifonf "n0wD(99)awmifrS oG,favQmufqufoG,fvmjcif; jzpf
avonf/ "n0wD(99)awmifrS ocsFyfawmfawmifwef;ukdavQmuf ajrmufOD;
okq
Yd ufonf/ xku
d abmif;'Gw?f armif;qGaJ wmif? r[mxD;awmifwef; wko
Yd q
Ydk uf
onf/ r[mxD;rSikyf txkyfonfrewfawmif? ,if;rSikyfvQKd; orufqif;
awmifwef;? nHuRef;? uku&m;axmihf? xkdrSyg;awmfawmif? ig;clawmif wkdYukd
qufonf/ ,if;rSikwfjyefNyD; awmif&if;uRef;? jym;uRef;? 0if;uRef;wpfavQmuf?
awmif0Srf;rsm;jzpfoGm;cJhonf/ yg;awmfawmifrSikyf rif;jym;usdef;awmifokdY
qufavonf/ usdef;awmifrSikwfNyD; Muyfpifawmifwef;okdY qufum yifv,fxJ
okdY a&mufoGm;avonf/
usdef;awmifonf tOee'Djrpf0Srf; ay:xGef;aeaom awmifvnf;jzpf
onf/ awmifwef;ukd tajccH ukef;ajrrsm; ay:vm&jcif;jzpfonf/ jrpf
acsmif;rsm;vnf; awmifwef;ukd tajccHay:vm&jyefonf/ jrpfacsmif;wkdYrS
tenfxidk yf cYdk s awmawmifprd 0hf rS ;f jzpfvm&jcif;jzpfonf/ xkaYd Mumihf tcsi;f csi;f
trSDo[Jruif;Muacs/ vGefcJhaom ESpfoef; (30)uyif yifv,fa&qkwfvmrI
aMumihf awmifwef;ukd rSDvQuf ukef;ajrjzpfvm&onf/ &ckdifjynfe,f\ ukef;ajr
oufwrf;rSm ESpfaygif;oef; (100)cefY &SdNyD[kqkdMuonf/
xkdokdYausmufwef;? vTmwGefYwef;wkdY qif;vmjcif;jzihf jrpfrsm;tenfykdYcs
rIaMumifh uRef;urf;rsm;qufum qufumjzpfvm&jcif;jzpfonfqkdayonf/

27

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aemifuq
dk v
dk Qif a&vufMum;rsm; wdraf umaysmufum uRe;f urf;ajrrsm; wpfquf
wnf; jzpfayawmhrnf/
awmifwef;onf oufwrf;tm;jzihf ESpfumvoef;ukdcsD &SnfMumvm
cJhNyDjzpfonf/ xkdYaMumihf &ckdif&mZ0ifwkdY vlwkdYtESpfwpfaomif; oufwrf;&Snf
aom umvu uybk&m;&Sifonf awmifwGif acwusdef;atmif;cJhbl;
cJhaMumif; if;tjyif a*gwrbk&m;tavmif;vnf; EkpOfumvu aus;rif;
wpfZmpftjzpf awmifwGifyif usifvnfaexkdifcJhbl;onf[k azmfjycJhMuav
onf/

awmif\trnf
a&S;&ckdiforkdif;&mZ0if? vuFmwkdYwGif awmifukd umum*D&dawmif
umvm*D&dawmif [ljyqkdayonf/ aus;iSufow0gwkdYukd &ckdifwkdYu (usD;)
[l ac:Muonf/ aus; ac: Muufwal &G;? Muufawmukv
d nf; &ckid v
f (dk us;D )[l
yif ac:jyefonf/ wpfcsKUd u bk&m;avmif;aus;rif; (Muufwal &G;rif;jzpfco
hJ nfudk
axmuf ]]aus;awmif(ok0*D&d)omjzpfoihfonf/ umum*D&d ac: usD;awmif
(us;D uef)awmif rjzpfoihaf cs}} [k a0zefr&I cdS MhJ uonf/ q&mirnf &mZ0ifvnf;
uJhodkYyif a0zefcJhonf/ rif;jym;NrdKU usD;jzL&Gmom; ynm&SdBuD; wpfOD;uvnf;
xkdYtwl a[majymcJhbl;aMumif; tqkd&Sdavonf/(1)
umuo'gonf us;D uef;ukad [monf[o
k m odMuonf/ ou#wGif
iSuf[lorQukd (umumwk,m)[k 0daootxl;jyKum jyqkdxm;onf/ xkdYaMumihf
(umum) o'gonf tawmif&dS yso
H ef;Ekid af om iSut
f aygif;ukd ac:qk&d mjzpfav
onf/ iSuftaygif;aysmfarGU&m usufpm;&maMumifh ]]umumwk,m*D&d}}[k
qkEd idk o
f nf/ wk,mo'gaysmuf (umum*D&)d [k twkad c:a0:ok;H vmjcif;jzpfacs
&monf/ trSefrSmvnf; a&S;usaom trnfemrwkdYrSm ou#? rm*"paom
a0g[m&rsm;omjzpf&monf/
xkdYaMumihf usD;uef;awmif? aus;om;(Muufwla&G;) awmifomr[kwfrlbJ
aus;iSufom&umrsm;pGmESifh qkdifaom iSufwumwkdY\ aysmfpH&mawmif tjzpf
[k tod&iS ;f vif;oihMf uonf/ umuo'grS umvmo'godaYk jymif;Ny;D pdr;f kaYd wmif?
rIid ;f kaYd wmif? kad rSmifawmiftjzpf ajymEkid &f mum umvm*D&[
d v
k nf; a&GUajymif;
vmEkdifayonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

used ;f awmif

usdef;awmf&Sif

azmfjyyg umum*D&d? umvm*D&dukd tcktcg usdef;awmif [lom vlod


rsm;Muonf/ usdef;awmifac:&jcif;ukdvnf; t,ltqtrsKd;rsKd;&SdMuonf/
vlwkdYoufwrf; tESpfwpfaomif;u uybk&m;&SifyGihfawmfrlpOf? xkdbk&m;
&Sifonf awmif acwusdef;pufem;aecJhbl;onfqkd\/ xkdYtjyif a*gwr
bk&m;tavmif; aus;rif;onf awmif ude;f atmif;cJb
h ;l onf/ xkt
d aMumif;
aMumihf usdef;awmif[laom tac:wGifrSwfcJh&avaMumif; jyqkdMuonf/
tavmif;awmfaus;rif;onf rpsdra'o EkpOfuaus;rif;wpfZmpfjzpfcJh
bl;onf/ aus;om;ig;&mNcH&Hvsuf aysmfyg;pGmaecJhNyD; [dr0EmrSonf vloleD;pyf
&Gm? NrdKU? &Gm? Zeyk'fwkdYokdYvnf; oGm;vmusufpm;avh&SdcJhbl;onf/ tcgwpfyg;
ta&SUawmft&yf &ckdif("n0wD)(2)odkY OD;wnfysHoef;a&muf&Sdvmonf/ xkdwGif
usufpm;aumif;&mukd &SmvQuf awmawmiftxyfxyfukd ausmfvGefjzwfoef;cJh
MuNyD; a&muf&mXmewkdY aysmfykdufarGUavsmf ESpfNcdKufjcif;&SdMuavonf/ tpm;t
pmtoD;tESHrsm;vnf; aygrsm;rcef;? okH;pm;rukef&SdcJhMuacsonf/ xkdYaMumihf
&ckdif("n0wD)wGif aysmfarGUcJhMuvsuf taeMumcJhonf/ wpfpwpfpESihf aeom;
wustjzpf awmifwef;wpfckukd rSDckdum aexkdifcJhMuavonf/
awmifwef;rSm tkHrIdif;a0qm? om,mrkdYarmufvS&mum;? aexkdifaysmfarGU
ESpfNcdKufp&mwkdYjzihf jynhfESufojzihf bk&m;avmif;aus;rif;ESihf iSuftaygif;wkdY
aomif;aomif;tkwaf tmf aysmaf rGpY mG aexkid cf MhJ uavonf/ t&yfxuf0ef;usirf S
vltrsm;vnf; jrifMu&vQif 0rf;ajrmuf&GTifvef;jcif; jzpfcJhMuavonf/ uJhokdY
iSuftaygif;wkdY aysmfarGUusdef;atmif;cJh&mukd taMumif;jyK awmifukd (usdef;
awmif)[k ac:vmcJh&jcif;jzpfavonf[k qkdMu\/
a*gwrjrwfpGmbk&m;&Sifvnf; "n0wD&ckdifjynfokdY <ua&mufpOf Asm'dwf
pum;>rufMum;chJbl;ayonf/ xkdtaMumif;ukd &ckdifpmqkd&Sifrsm;uvnf; odkY
a&;pyfcJhMuayonf/
]]a&SUawmifcGifodkY? MunfhvQifIw? arQmfIUurl? w,lZem? &Sdav&mwGif?
umum*D&d? awmif0,f&Sd\/ ZmwdusD;om;? ig;&mtm;vQif? a&mufavusifaomf?
tkwftifcyif;? rSD;wif;aearGU? ozef;aywnf;? pm;onfrsm;pGm? ukefvwf&mvQif?
iwfonfyifwnf;? r&Tifaomtm;? wjcm;Xmae? a0;&yfajrodkY? ESpfvkd0rf;om?

28

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

0pGm&Smpm;? oGm;tHhavm[k? ajyma[mwkdifyif? aus;rif;&Sifu? pdwfawmf&Tiftm;?


roGm;rvkduf? awmifvQif? ESpfNcdKufaysmfydkuf? usefwkHvkdufu? aoav&\/
xkduwvIduf? aemifESpfem*gwf? ae&yf? usdef;vwfcJh&m? usdef;awmifomwGif}}
(O* g pH )

oG,w
f ef;awmiftrnf
usdef;awmifonf opfyifawmtkyfrsm;jzihf vTrf;umrIdif;kdYa0qmaeay
onf/ &moDtvkdufzl;yGifh? oD;rSnhfum yifvkH;&JrQ wifhw,fvSaeayonf/ awm
yef; awmifyef;tvSwkdYjzihfvnf; wefqmqifvQuf&Sdonf/ aus;iSufom&umwkdY
tdyfpm;em;ae aysmfjrL;zG,fum; tvGefaumif;ayonf/ ta&SUbuf&Sd EG,fcsKd
zkd;acgifkd;rawmifukd vSrf;arQmftmkHusufpm;Ekdifonf/ jrpfacsmif;tif;tkdifESihf
vnf; eD;onf/ prf;acsmif;pD;uso?H a&wHceG w
f u
Ydk vnf; tjzmjzmoG,q
f if;ae&m?
a&rkd; rylyef&acs/ v,f,mukdif;uRef;wpfavQmuf oD;ESHrsm;ukdvn;f vufvSrf;rD
aeonf/ awmifwef;wpfckvkH;onf aus;iSufoHwkdYESihf om,mrpJonf omru
awmawmifwkdYvnf; vlol rqdwfnHacs/
vlwkdYaexkdifcJhonfh NrdKU&m&Sdonfukd taMumif;jyK NrdKUawmif[kac:onf/
xkdrSajrmufbufukefjrifhwpf0kdufukd tvif;awmif[k ac:onf/ xkdrS taemuf
ajrmufukef;qif;wpfavQmufukd jrawmif[kac:jyefonf/ ]]usdef;awmifvusfm?
jrawmifvuf0J}}[l pmqkd&Sdonf/ xkdawmif\ ta&SUajrmufarmfwef;vsuf
qif;&mwGif vGrf;awmif&Sdavonf/ Ncdwfawmif&Gmt0if vusfmbufawmifukd
oydwaf wmif[ak c:onf/ xkad wmifrS ajrmufbufudk zDvmawmif[k ac:onf/
xkdawmif\ta&SUbufukd pHum;awmif[kac:onf/ ajrmufbufukd Ncdwfawmif
[kac:onf/ Ncw
d af wmifrS ta&SUbufwiG f bdwaf wmif&o
dS nf/ tk;d onf&mG ta&SU
bufwGif ta[mif;awmif&Sdonf/ awmifykwfBuD;&GmajrmufbufwGif ipnf
awmif&o
dS nf/ awGUrqkw&f mG (,ckwrYdk qdw&f mG [kac:Muonf/) ajrmufbufwiG f
awmifykwfBuD;awmifESihf 0efokdawmif&Sdonf/ tonf&GmwGif av;rsufESmawmif
&Sdonf/ xkdYjyif vufzefawmfawmif&Sdonf/ ESpfql&Sifyifawmif? ig;ql&Sifyif
awmif? NydKif;awmifawmf? r,fawmfawmif? qifBuD;jyifawmif? bl;yifawmif?
bm;blawmif? qdwfqkHawmif? &JwJawmif? olaX;ukef;awmif ? wif;r&Gmawmif

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ponfjzihf awmifrsm;pGm&Sdonf/ awmif&Hawmifxyfrsm;jzihf oG,fqif;ae&um;


vlaeNrdKUjyXmersm;yif &SdcJhonf/ a&S;uawmifwpf0kdufwGif usdef;NrdKUwnfcJhav
onf/ ,ckawmifNrKd Uawmif[k ac:wGi&f adS e\/ NrKd Uapmihb
f &k m; [kvnf; xif&mS ;&Sd
aeao;\/

ajrmifESihf a&wHcGefrsm;
used ;f awmifwef;rSm &ckid jf ynf\ tv,fww
H idk ;f Bu;D vnf;jzpfonf/ jynf\
yufckH;(yckH;)ESihfvnf; wlonf[l\/ ,if;aMumihf? jynfwHwkdif;? jynfyckH;jzpfaom
usdef;awmifwef;um; a&S;uvGefpGmom,mcJhayonf/ ,ckyif tkHYrIdif;a0qm
pdrf;vef;jzmvsuf om,mzG,f twd&Sdonf/ opfyifBuD;i,f NcHKEG,fydwfaygif;wkdY
vnf; pnfyifvSonf/ ]]wef;wif}}ac: a&wHcGefwkdYrS tNrJpD;usaeaom ajrmif;
rsm;vnf;renf;ay/ awmifwef;vusfmwGifvnf;aumif;? vuf0JbufwGifvnf
;aumif;? a&wHcGefpD;us&majrmifrsm; tESHYtjym;&Sdonf/ ta&SUvufsmbufwGif
qkdvQif usdef;awmif&Sif ta&SUu a&wHcGef&Sdonf/ xkduajrmufbufvmvQif
Muaomif;(0g;ykd;) 0g;awm&dyfNrdKifBuD; &Sdayonf/ if;0g;awmawmifukef;avQmrS
pD;usvmaom rif;uefajrmifESihf qifBuD;jyifausmfvrf; awmifbufu wef;wif
ajrmifwYdk jzpfMuonf/ if;ausmv
f rf;ajrmufbufu bD;vl;rajrmif pD;usaeonf/
xkdajrmifuoGm;aomf ,ckqdwfausmif;ajrmif (qdwfacsajrmif)&Sdonf/ ta&SUukd
qufoGm;vQif &JwJbk&m;awmifcsKdifhESihf vGrf;awmifcsKdihftqufrS pD;usaomwef;
wif a&ausajrmifwpfc&k o
dS nf/ ajrmifrmS tvGex
f ;l qef;vSonf/ a&aMumrSm
Muyfpifawmifarmfjrpfa&aMumESihf qufpyfaeonf[kqkdMuonf/ xkdYaMumihf
xkjd rpfrS a&iHvmvQif ajrmif;a&vnf; iHawmhonfqMdk u\/ wefc;l ? uqkev
f wkYd
tnmjrpfa&iHonfh umvwGif xkdajrmifa&ukd jrnf;prf;ygu iHaMumif;ukd odom
vSonf[k ajymprSwfjyKMuonf/
awmifwef;taemufvuf0JbufwpfavQmufwGifqkdvQif usdef;awmf&Sif
bk&m;taemufbuf rD;ausmif;ajrmif&o
dS nf/ xku
d ajrmufbuf&dS ausmif;awmif
csKdifhMum;ajrmifukd ,ckyef;csif;ajrmifac:aeonf/ yef;csif;ajrmifrSm jrawmift
eD;wGif;yif &Sd&monf[k pmayorkdif;t& ,lqMuonf/ okdYaomf xkdajrmifukdum;
,ck&Smr&Ekdifyg/ opf0g;ckwfaomolrsm; xif&Sm;aomolrsm;onf yef;csif;yif
(aomfuav;)rsm; jynhv
f suf xkad jrmifudk tcgtm;avsmpf mG awGUMu&onf/ wrif

29

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

oGm;&Smolrsm;um; &Smr&Ekdifjzpf&onf[l\/ qifBuD;jyif&Gmtxufukd iawmuf


wlajrmif(tcsKUd vnf; yef;jcif;ajrmif[k ,lqMu\)ESifh if;vuf0b
J ufwiG &f adS om
ajrmifrmS wvif;Bu;D ajrmifjzpfonf/ wvif;Bu;D ajrmifteD; awmifajc&if;wGif
opAE0rax&f\ ajc&mcscJh&m ausmufvkH;BuD;&Sdonf/ Aa"gajc&m[k ,ckwkdif
ac:a0:vsuf&Sdaeao;onf/ xkdajrmifrSajrmufbufukd iNyDtif;ajrmif&Sdonf/
ajrmifwkdYum; &moDra&G;pD;usae aomufcsKd;jcif;rsm;jzihf tokH;jyKMuonf/

carmif;a&Munf
carmif;yif(ysOf;r)rsm;rSm tESHYtjym;aygrsm;onf/ uRef;ESihfysOf;uwkd;yif
rsm;ukd tpkd;&u BudK;0kdif;jyKvkyfNyD; pkdufysKd;xm;&Sdonf/ ay(20)rS (50)cefYtjrihf&Sd
aeMuavNyD/ txl;ojzihf carmif;yif&Sdjcif;aMumihf a&Munfat;jr woGifoGif
pD;usavoavm[k cefYrSef;Ekdifonf/ carmif;yifrsm;rSm tat;ukd BudKufonf/
a&ukdqGJiif"mwftm;&Sdonf/ tat;"mwfrsm;&mwGif carmif;yifwkdYaygufa&muf
rIrsm;onf/ tat;"mwf&&efvnf; carmif;yifudk pku
d yf sK;d avh&MdS uonf/ &ckid rf if;
rsm;vufxuf]]carmif;usD;jzL oQdoQm;ukvm;tum}}[l NrdKUe,fedrdwfwdkYwGif
carmif;,Mwm tumtuG,ftjzpfvnf; tokH;csavh&SdcJhonf/
tif;csjrKyfESHxm;aom ,Mwmtum ausmufcsyfjym;
m;wkdYukdvnf; ,ck&&Sd
xm;avonf/
tzl;? trsuf? tacgif;cHvsuf ESpfaygif;&SnfMumoefrm&ifhNyD;? carmif;yif
BuD;wkdYrSm aus;iSufomvdumwkdYtzkdY Adrmefeef;yifwnf;/ tokdufttkHzGJY aeMu
&ef rsm;pGmobm0usonf/ xkaYd Mumihf a&S;&cdik w
f u
Ydk ]]carmif;rsupf ?G urmvk;H rSm?
jcuf(jcifh)vkdYeD? rsufpGcarmif;? tyifoefau? vusfmbufrSm? usD;wpfacgif;}}
[lyif pmzGJYjcif;jyKcJhMuavonf/ opfcGpaom yef;rsm;\tkHzGJYayguf&efvnf;
tvGefaumif;onf/ ]]usdef;awmifausmfvrf;? carmif;yifrSm? oZifyef;}} [l
pmqk&d adS vonf/ opfo;D ? opfO? tzl;tyGiw
hf u
Ydk vnf; used ;f awmifwef;\ tvS
obm0qif,ifxm;&myifwnf;/ &moDtvku
d f zl;yGiBhf uKd iv
f idI v
f aS om yef;rmvm
rsm;um; usdef;awmifwef;\ cspfp&mtvSukd jc,forGrf;rHxm;ouJhodkYaywnf;/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

&moDtvku
d zf ;l yGiahf 0a0

usdef;awmf&Sif

used ;f awmifwef;wGif oZifyef;onf awmf0ifco


hJ nf/ ]]used ;f awmifausmf
vrf;? Muufkd;yifrSm oZifyef;}}[lpmzGJYcJhonf/ a[rEewfawmfvwkdY ajrmuf
av tjyefwGif a*:oZifyef;wkdY arT;&eHYBudKifvIdifavh&Sdonf/ oZifjzL? oZifeD?
a*:oZifwkdYum; ewfawmfvrS wykdYwGJvtxd zl;yGifh&m tcsdefaywnf;/
xkdYaMumifh]]oZifwGifay:p? ewfawmfv? oZifvnf;yGJ? wykdYwGJ}}[kvnf; &moDukd
yef;u ajymjycJah yonf/ used ;f awmifwef;rS oZifyef;wkrYd mS opfyifwumwkYd pkpH mG
yGifhonfxif\/ carmif;yifwGif oZifyef;omrubJ]]usdef;awmifaemufu? ukef
ykwfauausmfvrf;? Muufkd;yifrSm oZifyef;}}[l pmqkd&Sdavonf/ pifppfoZif
yef;onf used ;f awmifwef;wpf0u
dk f tvStyrsm;om r[kwb
f J &ckid w
f jynfv;Hk \
usufoa&aqmif awmf0ifyef;vnf; rnfay\/ ]]oZifyef;ckdif/ wNrdKifNrdKif?
&ckid b
f &k m;aygif;}}[k jrwfe;dk &m txG#w
f ifcMJh uonf/ ]]awmifyw
k af u? usm;ajc&m
vnf; ausmfvrf;? ausmif;yg;awmifrSm oZifyef;ukd vlerf;vm;Asm,f(,m)[k
&ckid yf sKad rwku
Yd yif cspo
f al rmifudk oZifyef;ESio
fh m EIid ;f um Zrf;pum;zGcYJ MhJ uonf/
oZifyef;rsKd;pkHNyD;? a&Twl? aiGwl? vufwHwkd? vufwH&Snf? mpdrf;? Z&uf
Ekwfcrf;? (quf&ufEkwfcrf;)? rkd;Z&Dyef;ponfh opfcGyef;wkdYvnf; vGrf;qGwfcsif
p&myif jrihfabGrSm vef;pGifha0um zl;yGifhaeMuayonf/ vjymokdrSm cGmkdyef;
yGifhMuonf/ at;pdrhfNyD; ckdufckdufwkefonfh jymokdvwGif cGmkdu oif;ysHUvsuf&Sd
onf/ &moDajymif; aqmif;tukefaEGtul;wGifrl qdwfzvl; (kd;vSoEm)yef;/
o&zD? ZvyfeD? Zvyf0g? rkd;wdrfjympaom yef;wumwkdY a0qmvsuf yGifhMujyef
awmhonf/
aEG&moDa&mufjyefvQiu
f m;? used ;f awmifwef;wpfavQmuf 0ga&Ta&mifoef;
Ny;D ? &eHx
Y v
Hk rT ;f aeonh?f ika&T0g? ydawmuf? a&T&ifcwf? uHaumfwrYdk mS &ckid o
f BueF u
f dk
vSrf;vifhBudKum owd&apbdawmhonf/
'kwd,urmppftwGif; *syefppfpcef;tjyif? ppfNyD;aemufykdif;wGifvnf;
usefd ;f awmifwef;onf ppf'Pfcwfjcif;cH&onf/ ppfaMumifh awme,ft&yf&yf
rS ckd0ifvmolrsm;\ toufarG;0rf;ausmif;twGuf awm&Sif;atmif xif;rD;opf
0g;tokH;csjcif;? ,mvkyfukdifjcif;? c&rf;? ocGm;? ajymif;? yJpaom oDESHpkdufysKd;jcif;
rsm; jyKvkyfMuonf/ xkdYaMumihf opfyifBuD;rsm; wrlajymif;vsuf vGifwD;acgifeD;

30

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Munhaf vwkid ;f jymESr;f aoGUajcmufc&hJ onf/ ,ckum; oufqidk &f mu wm;qD;xm;


ojzihf jyefvnfpdrf;vef;pkdajyp jyKvmcJhayonf/
awmifajc&if;csKid 0fh rS ;f ? uke;f wef;? cifpikd ;f ? qifajcavsmwkw
Yd iG f oD;ESOH ,smOf
cif;rsm;? pD;yGm;jzpf uGrf;&Gufcif;rsm; tpDt&DpkdufysKd;&SdaeMuonf/ xGufjyKp
carmif;? uRef;? ysOf;uwkd; paom opfrmrsm;vnf; NydKif;&kdif;&Sdvmonf/ emrnf
ausmMf um; vlBuKd urf sm;aom used ;f tnif;("nif;)oD;yifrsm;vnf; awmifv;Hk tESYH
jynhfaebdonf/ a&S;uusm;&Jwd&dpmefrsm; rif;rlcJh&m awmNrdKifBuD;ozG,f jzpfcJh
aomfvnf;? ,ckum; ae&mwum vlolrjywf aysmfp&mjzpfaeonf/ EGm;ausmif;
om;wk\
Yd ykavGo?H uREJ mG ;wk\
Yd cavmufow
H w
Ydk iG f avcwfoH w&S&J u
JS aygif;pyf
ay;vku
d af omtcg? oHpw
Hk &l ,
d muJo
h Ykd ESv;Hk pdw0f rf;MunfE;l at;jrom,memaysmpf
&m aumif;vSayawmhonf/

aq;aygif;pkv
H aS om awmifwef;
usdef;awmifwef;um; aq;0g;rsm;vnf; pkHvSayonf/ arGawmfpufwnf&Sd
&mvnf;jzpfojzihf &mZ0iforkid ;f wku
Yd ewfaq;yifrsm;&Sad Mumif; azmfjycJMh uonf/
&ckdifrif;orD; aq;0dZmusrf;ayrlt& aq;yifpkHvif&mawmifrsm;rSm
usdef;awmif? iclawmif? ocsFyfawmifwkdYjzpfonf/
usdef;awmifwef;&Sd jrawmifESihf yef;csif;ajrmifwkdYwGifqkdvQif ZvyfeDESihf
aq;eD? aq;jzL? aq;0g? aq;rnf? wdrfyef;ajcpaom ewfaq;tjyif? a*gv*D&d
[laom aq;yifvnf; &Sdonfqkd\/
xif&Sm;aptHh/ / jrawmif0ifavvQif yef;csif;ajrmif[l &Sd\/ xkdyef;csif;
ajrmifvusfmbufu awmifarmfwGif ZvyfeDokH;kH&Sd\/ ZvyfeDo@mefum;?tkd;
t&GuftyGifhwkdYonf [oFmjy'g;uJhodkYeD\/ xkdZvyfeDukd vufjzihfukdifvQif udk,f
aysmuf\/ aoG;rsufaphwGif uGif;vQif ewfrsKd;wkdYukdjrif\/ ewfaq;wkdYukdvnf;
jrif\/ aeukdvnf;jrif\/ t*d,wfvnf;jzpf\/}}
]]aq;eD? aq;jzL? aq;0g? aq;rnf; aq;(4)yg;um;? yef;csif;ajrmifwGif
&Sd\/ aq;eD[lonfum; j*efYpmyifuJhodkY a&muf\/ tyGifh? toD;? t0ga&mif&Sd\/
tO y,if;a&mifuJhodkY &Sd\/ t&omcsKd\/ aq;jzLtyifum; wpfyifvkH;jzL\/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

tkd;? t&Guf? tyGifh? tO? tjrpfwkdY tukefr<uif;jzL\/ aq;0gtyifum;=


tkd;? t&Guf? tjrpf a&Ta&mifuJhokdY&Sd\/ aq;rnf;[lonfum; =a>rpdrf;uJhodkY
&S\
d / EG,v
f t
dk yifwnf;/ t&Gujf zL\/ tjrpftoD; tap; tk;d uJo
h Ykd &S\
d / tyifjr
uJhokdY&Sd\/}}
a&TwHwkdif;? a&Twrm? aq;ynm&Sd? wdrfyef;ajc? aq;jzL ponhfaq;wkdYum;
jrawmifwGif&Sd\/ wddrfyefajcaq;um; rkd;cgaysmuf\/ aEGcgaygufa&muf\/
usD;tmoD;uJhodkY&Sd\/ a*gvm*D&daq;yifrnfaom aq;yif&Sd&mt&yfum; ZvyfeD
yifESihf rsm;pGmruGmwGif&Sdf\/ tkwfwHwkdif;ausmufwHwkdif;wkdYwGifom ayguf\/
tqif;um; tyifeDvmtqif;ESihfwl\/ tap;a&uJhodkY xGuf\/ aq;yifukd
ewfwkdY0Sufxm;Muonf/ wef;ckd;BuD;aom aZmf*sD? 0dZmwkdYom pm;&wwfonf/
xkdYaMumihf if;wkdYonf rjywfvmvsuf pm;avh&SdMuonf[l\/ oDwma& ewf
ausmufcGufausmufysOfwGif Budwfcg pm;Muonf[l\/

obm0ausmufvuf&mqef;rsm;
used ;f awmifwef; ausmufw;Hk Bu;D rsm;? ausmufaqmifausmufapmif;wkYd
rSm ausmufjzpfobm0vuf&mrsm;jzpfMuonf/ awmifwef;wpfckvkH;onf
ausmufpyfrsm; rdk;&GmoGef;vkdufvQifvnf;aumif;? qD;ESif;usvQifvnf;aumif;?
jrLckdf;? jrLaiGUrsm; rIdfif;rIHqifum? avupm;aebdtvm; Munhfaumif;p&m wpfrsKd;
yifjzpf\/ jrawmif awmifuGif;jyifwGif armif;o@mef? aevo@mef? vdyf?
EGm;? ckaH vmufo@mef ponfwaYdk wGU&\/ aevo@mef&o
dS nfudk aepuf? vpuf
[k ac:a0:Muonf/
NrdKUpm;ae&meef;&mukd tdrfa&SUrif;eef;&m[k ac:aeMuonf/ wHcg;0armf
zsm;wGifvnf; ausmufwkH;BuD; orifajc&mrsm; jzpfay:vsuf&Sdonf/ ppfuJrif;
apwDtxufwGif ausmufqifkyfwpfckvnf; &Sdonf/ wvif;ajrmif;teD;wGif
opmAEd&[Emajc&mcscJh&m ausmufwkH;wpfck&Sdonf/ ,if;ukd Aa'gajc&m
ausmuf[k ac:aeMu\/ obm0 ausmufvuf&mwku
Yd dk jrifawG&Y vQif tHrh cef;
bG,v
f rl sm; tqef;wMu,fxv
k yk x
f m;bdoYdk xif&wwfonf/ trSeu
f m; obm0
tavQmufjzpfay:aeMujcif;rQomwnf;/
used ;f awmifwef;wpfciG rf S ausmufrsm;ukd xkc,
JG v
l suf vrf;pcef;? wku
d w
f m?
ausmif;uef? tdrf&mwkdY tokH;jyKaomfvnf;? ukefcrf;ekdifzG,f&m r&Sday/

31

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmawmif? acsmuf? ajrmifwYdk Bu;D av;vSaom ausmufw;Hk Bu;D rsm; jyefBY uv


J su&f dS
onf/ vltrsm; o,f,lcsxm;bdtvm; awmifajc&if;? v,fuGif;jyif? awmif
uke;f ponftESYH wk;H vk;H ? apmif;axmif? zDvm? uefv
Y eft
Y cefo
Y m; ae&mwumwkid ;f
jrifawGUEkdifayonf/

awmifNrKd U
usdef;awmifwef;um &Snfvsm;oavmuf? csKdihf0Srf;rsm;vnf; aygrsm;onf/
nDnmajzmihfjzL;vSaom awmifukef;? cifwef;wkdYvnf; rsm;pGm&Sdayonf/ csKdifh0Srf;
us,frsm; Muaomif;(0g;ykd;)0g;awmBuD;rsm;? oD;ESHO,smOfcif;BuD;rsm; jyKvkyfxm;
&Sdavonf/ vGrf;awmiftaemufbufcsKdifhukd ajrmifacsmif;[k ac:a0:Muonf/
xkcd sKid 0f rS ;f acsmifxufBu;D onf (*&ifcsKid )f &So
d nf/ xkad jrmifacsmif;u awmifbuf
okdY oGm;NyD; awmifcifpkdif;ukd ausmfjzwfoGm;&onf/ awmifBuD;tv,fwGif if;
*&ifcsKid &f &dS mv,fajr(12){uausmaf usmf us,0f ef;rI&o
dS nf[k qkMd u\/ iSuaf ysmf
*&if (oD;arT;)yifrsm;ukd pkdufysKd;cJhbl;ojzihf *&if*sKdif[k ac:wGifonf/ pyg;rsm;
vnf; pkdufysKd;cJhMuonfqkd\/usdef;awmiftaemufbufESihf awmifbufwGif csKdifh
0Srf;rsm;? awmifjywfrsm;? trsm;yif&Sdonf/ yJ? ESrf;paom [if;cif;rsm; jyKvkyfpm;
aomufvsu&f MdS uonf/ awmifuek ;f k;d vnf; ajzmifjh zL;vsu&f &dS m? used ;f awmif&iS f
bk&m;rS jrawmifwkdifatmif vrf;avQmufoGm;Ekdifonf/ xkdYaMumifh a&S;&ckdifrif;
rsm; vufxufuyif? ,ckNrdKUawmifac: ae&m ukef;jrifhus,fwGif NrdKU&Gmwnfcs
aecJhMuonf[k ,lqMuonf/ xkdae&mwkdYwGif tkd;cGufuGJrsm; tESHYtjym;&&SdMu
onf/ qifBuD;jyifausmfvrf;ajrmufbuf t&yfum; awmifNrdKUwnfcJh&m
NrdKUawmif[l ,ckac:vsuf&Sdao;\/ bk&m;tavmif;aus;rif;jzpfpOf aus;NrdKU
awmf csucf smjzpfcNhJ y;D aemuf? bk&ifrif;wkv
Yd ufxufwiG f aetdrw
f jYdk zihf wnfaxmif
cscJhay&monf/
rif;apmrGeb
f YJG vnf;? used ;f awmifvusmf ? jrawmifvuf0w
J iG f tdrBf u;D wpf
aqmif aqmufvkyfay;cJhMujcif;ESihf tdrf\BuD;us,fcrf;em;rIukdyg xkdbGJYwGif
txift&Sm;pyfqkdxm;csuf awGU&ayonf/ xkdtdrfBuD; aqmufvkyfay;cJhojzihf
xkdae&mukd NrdKUawmif? awmifNrdKU[l ac:avoavm[k atmufarh&onf/
tcsKdUu ysOfaxmifNrdKU[lvnf; ac:wGifaMumif;jzihf ajymqkdMuonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmifNrdKU rif;apmrGefonf ESrjzpfoltm; aysmfyg;ap&ef eef;tdrfaqmuf


vkyfay;cJhykHukd xif&Sm;ap&ef rif;apmrGefbGJYrS xkwfEIwfazmfjyvkdonf/

vSjim;Muifwef? aysmfyg;pH
]]---av----vGrf;wnfholonf? vGrf;oluaqG;? &ifEGJYMuifwef? rif;apmrGef
um;? usdef;awmifvufsm? jrawmifvuf0J? EG,fkd;oefYpif? tdrfa&SU&Sifu?
vGr;f wnfyh q
l m? aysmyf gESr? ok;H aqmifajymifonf? awmifa,mifjywif;? jrqGv
J if;
eef?Y ig;aqmifajymifonf? w-wwvnf;? IwrNy;D ? 0if;q,fxyfrmS ? ywfveYdk aD &?
cGmjzLa,mifwrf;? usD;a,mif0ef;a&? usD;a,mifvnf;tm? eef;av;axmifhrSm?
armifr[dcg? rsufpd&SmvkdY? pdrf;jrvnf;csrf;? wkdufaqmifxJrSm? vGrf;vJvGrf;vkdY?
wHyufauy0g? yk;d cgomuk?d rsu&f nfvnf;yGw?f ok;H axmifph w
G o
f nf? rjywfMuifem?
0goemaMumihf? ylqmESvkH;? rkd;ES,ftkH;kdU? tdrfBuD;okH;aqmif? okH;yg;arQmifvkdY? tdrf
arQmifvkdY? tdrfarQmifacgifqpf? ZrL&pf[k e*g;&pfqif0if? ig;aqmifajymifukd?
cGmjzL0ifavSmuf? xufywif;rSm? qGJvif;aygufudk? jyLazmufNyDNyD? jrADwmefrSm?
oQpfq,fpDvkdY? arQmfIwifau? OuifomrSm? eDvwfaw----av}}
(rif ; apmrG e f b G J Y tJ j cif ; rS )

tmkcH H pI m;p&m
usdef;awmifwef;onf obm0om,monf tavQmuf pdwfvufcsrf;om
Munfvif&Tifjyjcif;ukdvnf; jzpfapEkdifayonf/ olawmfaumif;wkdY r*fvrf;ckd&m
ukodkvfw&m;qnf;yl;tm;xkwfMu&m? w&m;"rjzihf arGUaysmfzG,f&m? awm&yf
aqmufwnf&mvnf; aumif;bdonf/
wnfMunfvaS om pdrphf rf;NrKd iw
f v
Ydk nf; wdwq
f w
d Nf ird o
f ufvo
S nf/ opfusm;
paom awm&Jow0gab;rSvnf; uif;vSonf/ wnfMunfaom orm"djzpfzG,f
&m twd&o
dS nf/ ur|mef;bm0emESifh aysmaf rGUMuaom awmpcef;&dyo
f m ausmif;
ocFe;f wkv
Yd nf;&So
d nf/ awmaeax&ftoQirf sm;vnf; wifw
h ,faeMuonf/ used ;f
awmif? jrawmif? tvif;awmif? &JwJawmif? vGrf;awmifwkdYukd awm&yfaysmf
rDS; t&n0goDa,m*Dax&foQifawmfwkdY bm0empcef;&dyfomXmewkdYwnf;/
ta0;rSyif OD;TwfMunfkdzG,f xif&Sm;aeaom usdef;awmf&Sif bk&m;rSm

32

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vnf; a&Ta&mifw0if;0if;ESihf oym,fwifhw,faeonf/ bk&m;&Sif\ "mwfarG


awmfapwD ykxkd;awmfrsm;ukd usdef;awmif\ tzl;tGefY txG#ftcsmrsm;yif
wnf;/ awmifuek ;f k;d ukd avQmuf bk&m;apwDz;l jrif&ef vSnyhf wfpI m;&eftaysmf
tyg; c&D;xGu&f efwt
Ydk wGuf c&D;vrf;vnf; &Si;f aeonf/ awmifuek ;f wef; 0J,m
Ipm;avvQif used ;f wku
d cf iG Ef iS hf rif;jym;NrKd Uukd txift&Sm;jrifEidk o
f nf/ aq;a&mif
pkHjc,foxm;bdodkY obm0yef;csDum;wpfrQ cef;em;xnf0gaeavonf/
av;NrdKUjrpf a&S;&ckdifrif;wkdY oabFmoGm;vm&m a&aMumif;(ZD;yifBuD;jrpf
aMumif;)rif;aMumif;wkdYwGif avSmfcwf? ckwfarmif;? vl;vm0ifxGufaeMuaom
avSoabFmrsm;ukv
d nf; Ipm;Ekid o
f nf/ used ;f awmifwef;um; rajymif;vJEidk af om
orkdif;aMumif;ukd tNrJwrf; ajymjyvsuf wnf&Sdaernfomwnf;/

usD;jzL&GmESifh arxGD;a,yk0H wK
usD;jzL&GmykH0wKrSm &ckdifjynfrS ay:aygufvmjcif;jzpf\/ a'oE&jzpf
&yfpOfukd wDxGifajymqkdrI 0wKvnf;jzpfonf/ &ckdifwkdY\ yifudk,fb0 okyf
azmfajymqkdvmcJhaom a&S;tusqkH;0wK[k qkd&rnfjzpfonf/
ykH0wKjzpfay:vm&ef Zmwfvrf;ukdrlum; usdef;wkdif;u zefwD; ay;cJh
avonf/ usdef;wkdif;twGif; wnf&Sdaom usdef;awmifwef;wGif bk&m;tavmif;
awmf us;D rif;(Muufwal &G;)tjzpfrpS aus;iSurf sm;aecJah Mumif;ukd azmfjycJah yNy/D
xkdpOfumvwGif bk&m;tavmif;\ aus;azmfrsm;rSm awmifNrdKUwGif om,maysmf
arGU&m tcsuftcsmXmejzpfNyD; bkk&m;tavmif;aus;rif;rl usdef;awmf&Sifxdyf
usdef;atmif;&m XmejyKcJhonf/
tcgwpfyg; bk&m;avmif;aus;rif;\f aus;azmfig;&mwkdYonf tpm&Sm
Mu&ef wpfae&modkY ysHoef;a&mufoGm;Muavonf/ vlol&yf&Gm eD;pyf&mwdkY
tpm;tpmwkdYukd vSnfhvnf&SmazGpm;aomufcJhMu\/ xkdpOf umva0omvDNrdKU
teD; qif;&Jaom arxGd;a,om;trd tdrfteD;odkY a&mufavvQif aevSrf;xm;
aom ESr;f wpfzsmukd jrifMuavonf/ rdcifonf orD;i,ftm; ESr;f rsm;ukt
d apmihf
xm;cJhNyD;? awmokdYxif;acGoGm;aeonf/ tapmifhusefaevdkufaom orD;i,ftm;
aus;iSurf sm; wpfaphrQrpm;ap&efvnf; aumif;pGmrSmxm;ajymqko
d mG ;cJah vonf/
xkdYaMumifh rdef;uav;onf trdrSmcJhonfhtwkdif; *kpkdufaumif;pGm apmihfMuyf
aecJhavonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

,if;odkYapmifhae&if;yif aus;rsm;onf ESrf;zsmteD;odkY wpfpwpfp tkyfcsD


rsm;jym;pGm a&mufvmMuonf/ ESr;f zsmwpfcv
k ;Hk ukd aus;rsm;u cs,
D o
l mG ;vkrwwf
0ef;&HaeMuNyD;jzpfonf/ jyif;jyaom aea&mifjcnf oef;aeonhf tyl&SdeftaiYG
aMumihv
f nf;aumif;/ aeylwiG f apmifah e&onfh twGuv
f nf;aumif;? rde;f uav;
\ rsufaphrSmvnf; &DwDwDrIH0g;0g;&Sdaeonf/ odkYtwGufaMumihf usa&mufvm
aom us;D (Muufwal &G;)rsm;ukd azG;azG;jzLvsu&f o
dS nf[o
k m jrifa,mifawmhonf/
okdYaomfvnf; aus;rsm;um; twif;t&if; rvkyfMu/ ESrf;&SifrxHrSyif pm;cGifhjyK
&ef tomt,m ajymqkdawmif;cHvmMuav\/
ESrf;&Sifri,fvnf; ]]rpm;ygESihf tara&mufvmvQif tkdufcH&rnf pkd;&
onf}} [k acsiHpGm ajymxm;avonf/ aus;rsm;u xyfrH ]]tm;vkH;rpm;yg/
tenf;i,fompm;ygap}}[k qkdaomfvnf; olrucGifhrjyK/ odkYaomf aus;rsm;rSm
tmomqEjyif;jyaeMuonfhtwkdif; rpm;&vQif rjzpf? xkdYaMumifh ]]wpfaumif
vQif wpfaphusaomfvnf; pm;cGifhay;yg}}[k oem;cHum ajymMujyefonf/
rdef;ri,fvnf; ]]toifaus;jzLwkdY rdcifcGifhjyKjcif; r&SdcJhojzihf onf;cHMuyg}}
waphukd rqkx
d m;bd? wpfyidk ;f uspyD if uRerf ay;cGirhf &Syd g}}[k tqk;H pGeaf om pum;
ukd ajymavonf/
odkYaomfvnf; aus;om;wkdYu ]]rpkd;&drfygESihf trdqJqkdjcif;jzihf kdufESufu
zcifxH0ifajy;yg/ zcifuvnf; ckdcGifhray;bJ kdufESufjyefu OD;av;? OD;BuD;?
baxG;? rdaxG;rsm;xH 0ifajy;yg? if;wkdYxHuvnf; 0ifcGifhr&vQif vGwf&modkY
xGuaf jy;yg/ ajy;rvGwu
f rwwfomonftqk;H wGif trsK;d taqGwx
Ydk H 0ifajy;
yg/ if;wku
Yd vnf; cku
d ;dk &mray;bJ xkt
Yd wljyKusiyfh gu rvGwo
f mEkid v
f Qif igwkx
Yd H
ar;jref; ajy;vmcJhyg/ a&mufygvdrfhrnf}}[k ajymqkdMuavonf/ xkdaemuf
wpfa,mufwpfaphusyif pm;oGm;ygrnf}}[k qkdNyD; 0kdif;0ef; pm;Muawmh&m
zsmwpfckvkH;&Sd ESrf;rsm;rSm ajymif&Sif;avawmhonf/ xkdtcg rdef;uav;vnf;
rdrdtkdufcH&awmhrnf[k ikda<u;avonf/ xkdaMumihf aus;om;wkdYonf azsmif;
azsmif;zszs oufom&m&apNyD; rdrdwkdYae&mokdY ysHoef;vmcJhMuavonf/
nae wGif rdcifxif;acG&mrS jyefa&mufvQif ESrf;rsm;ukd pdppfar;jref;av
&m aus;om;wkdY pm;ukefcJhNyDjzpfaMumif;ajymavvQif? rdcifvnf; orD;i,ftm;
a'gotrsuf ajcmif;ajcmif;xGuf jyif;pGmkdufESufav\/ rdcifkdufavvQif
wpfa,mufrSwpfa,mufxH vTwf&majy; toem;cHygaomfvnf; rvGwf&Sm
av/ tm;vkH;uyif 0kdif;0ef;kdufESufMuavojzihf rcHomEkdifawmh&mum;?

33

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aemufqkH;wGif aus;om;wkdYxHyif ajy;&&Smavonf/ aus;om;wkdY rSmxm;


onhftwkdif; vrf;wGifawGU&aom EGm;ausmif;om;? uRJausmifom;? bJ? Muuf?
qif? jrif;? qdwfausmif;om;wkdYukd wpfaxmufwpfaxmufjzihf tqifhqifh
ar;jref; ajy;cJh&Smonff/ xkdokdYajy;pOf ar;&m EG,fBudK;wpfcGD? EGm;wpf&GDeefY
tarmifa,musfm;? EGm;ausmif;om;kdU
wHcGef,yf,yf? vDooGwfeefY
Z&yfauom,m? usD;jzL&Gmum;
ZmrS m avh - --armif k d U ---[k rd e f ; uav;u ar;avvQif
EGm;ausmif;om;rsm;uvnf;
]]EGm;BudK;wpfyif? uspfcOD;
EGm;csD;wpfAuf? ypfcOD;
xrif;wpfvkwf? pm;vDOD;
&DwpfrIwf? aomufvDOD;
tarmtyef;vnf; NzDcOD;
usD;jzL&Gmum;? ajrmufpl;pl;rSm [dvD,ifh}}[k TefMum;av\/ xkdrSwpfqifh
uRJausmif;om;wkdYxH TefMujyefav\/ ,if;okdY qufumqufum tpOftwkdif;
ar;jref;oGm;avaomf aemufqkH; qdwfausmif;om;wkdYxH a&mufoGm;cJh\/
if;wkdYtm;vnf; ar;jref;avjyefojzihf]]awmifvnf; okH;awmif? ausmfvDOD;
uGif;vnf; okH;uGif;? oef;vDOD;
aemufwpfawmifay:u
arQmfMunhfukdufauusD ; jzL&G m uk d jrif & vd r f h a r}}[k ajymqk d M uav\/
xkdaemufqdwfausmif;om;wkdYu vrf;Tefjyvkd]]t&Sdzufu? Budrfwef;a&
taemufzufu? pl;wef;a&
t&Sdfvrf;ukdvnf;? rvkdufvDauh
taemufvrf;udkvnf;? rvkdufvDauh
tv,fajzmihfxkd;? vrf;rkd;ukd vkdufygvD}} [k Tefjyvkduf
avonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdtcg aus;om;ESihfawGU&ajy;vmaMumif; ajymavvQif tm;vkH;u


w,kw,jyK ac:,loGm;Muavonf/ usD;jzLNrdKUokdY a&mufaomtcg]]a&TavSum;eefY wufzkdYvm;
aiGavSSum;eefY wufzkdYvm;}}[k ar;Muavonf/ oli,fru kd;om;ajzmifh
rwfpGmjzihf jyefajymonfum;]]a&TavSum;eefYvnf; rwufyg
aiGavSum;eefYvnf; rwufyg
rdzxkH;pH 0g;avSum;eefYwufygzkdY}}[k qkdav\/ xkdtcg usD;jzLwkdYu
a&TavSum; axmifay;Ny;D wufapavonf/ tdyrf nf&adS omtcg aus;om;wku
Yd
]]a&ToabmufeefY tdyfzkdYvm;
aiGoabmufeefY tdyzf v
Ydk m;}}[k ar;Mujyef&m? pdwBf u;D olr[kwb
f J k;d ajzmifh
aom rdef;uav;jzpf&mum;rddzxkH;pH oabmufpm oabmufeefY tdyfygzkdY}} [kqkdavaomf? usD;jzLwkdYu
a&ToifjzL;zsmukd cif;ay; tdyfapav\/ xrif;wnfcif;pOfvnf;]]a&TavmifyGef;eefY pm;zkdYvm;
aiGavmifyGef;eefY pm;zkdYvm;}}[k ar;Mujyefavojzihf oli,fruav;u
vnf; oabmxm;kd;pGmjzifhyif]]rdb
d xk;H pH? NraD vmifyeG ;f eef&Y m pm;ygzk}Yd } [k ajymav\/ xkt
d cg a&Tvifyef;?
aiGvifyef;ESihf tjynhfxnfh aumif;pGmauR;arG;Muav\/ a&aomuf&ef ar;
aomtcgvnf;]]rdzxkH;pH? rmvmcGHESihf aomufygar}}[k ajymav\/
,if;okdY ususee jyKpkvkyfauR;vsuf aeY&ufMumpGm xm;&SdaevmcJhav
onf/ okdYaomfvnf; umvMumaomtcg oli,fronf rdcifBuD;ukd owd&vm
\/ atmufarhwovGrf;qGwfjcif;aMumihf jyefcsifrIjzpfvmcJh&av\/ xkdYaMumihf
rsuf&nfrsm; w&TJ&TJjzpfum ikd,kdcJhavawmhonf/ xkdtcg aus;om;wkdYu
]]rpm;&vkdY&m ikda&vm;? raysmfvkdY&m ikda&vm;}}
[kar;Muav\/ oli,frum;]]raysmfvkdYvnf; r[kwfyg? rpm;&vkdYvnf; r[kwfyg? vGrf;wvkdY&m ikdpGmyg}}
[k ajymavvQif aus;om;wkdYonf a&T? aiG? pdef? ausmuf? ywjrm;paom &wem
rsK;d pkw
H u
Ydk dk txkyw
f pfcjk yKvyk
f zmcsKyf txyfxyfwiG f xnfu
fh may;vTwv
f u
dk Mf u
avonf/ vrf;c&D;wGif pm;aomuf&efvnf; tpm;tpmwkdYukd jyifqifxnfhay;

34

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vkdufMuonf/ vrf;wGif rnfoltm;rQvnf; txkyfukd zGifhrjybJ? tdrfukda&mufrS


om;trdESpfa,muf vlrod? &Sifrjrif vkHNcHKaom tdrfcef;xJ nOfhtcg wdwfw
qdwf zGihfMunhfygav}}[k rSmMum;vkdufavonf/
oli,frvnf; vmvrf;c&D;pOftwkdif; qdwfausmif;om;? uRJausmif;om;
rsm;ukd awGUEIwq
f ufum? aus;Zl;wifaMumif; 0rf;omtm;&ajymav\/ tdro
f Ydk
a&mufaomf om;trdESpfa,muf zGifhMunhfMuav\/ xkdtcg wpfoufpm pm;
aomufrukefEkdifaom a&T? aiG&wemrsm;ukd awGUMu&avojzihf aeYwGif;csif;yif
xif;acGtvkyfMurf;wkdYrS vGwfuif; tpOfcsrf;om<u,f0cJh&av\/ &yf&Gmom;
rsm;u olwkdYtjzpfukd jrifMu&ojzihf ]]edcsif;<u,fr}} [k ac:Muav\/
,if;wkt
Yd jzpfuo
dk jd rifaom trsK;d orD;wpfa,mufonf ESr;f wpfzsmukd vSr;f
av\/ usD;jzLukd a&mufvm pm;aomufapum? c&D;pOftwkdif; xGufajy;[ef
jzihf vmcJhav\/ yxroli,f rdzxkH;pHukdrvkdufbJ pdwfaejrihfaomaMumihf
tqifhedrfhjzihfom jyKpk{nfhcHcJhMuavonf/
umvtwefaeapNyD;vQif jyefcgeD? txkyfjyKvkyf ay;vkdufMuav\/
tdrfokdYjyefa&mufavaomf xkdtxkyfukd wpftdrfom;vkH;0kdif; zGihfMuav\/a&T?
aiG &wemrsm; r&SdygbJ? tqdyfjyif;xefaom a>rcsnf;xnhfygvmojzihf wpftdrf
om;vkH;a>rayguf aoqkH;Mu&av\/
usD;jzL&Gm(1)0wKwGif usD;jzLwkdYxH ajy;vma&mufcJholrSm &ckdifa0omvD
rSjzpfonf[k qkdMuavonf/ tcsKdUvnf; usdef;awmiftaemufzuf &Sdaxmifh
ausmif;&Gm t&yfolr[kvnf; ajymaeMu\/ rif;jym;NrdKUt0if wef;wifajrmifESihf
bDvl;rajrmif\ ta&SUuGif;jyifukd ,ckxd usD;jzL&Gm[k owfrSwfac:wGif vsuf&Sd
onf/ oli,frvrf;wGif ar;jref;cJhaom qdwfausmif; om;? uRJausmif;om;wkdY\
uRJ? EGm;ausmif;&mXmeukdvnf; uRJausmif;ukefykwf (ukefykdY)? EGm;ausmif;ukefykwf
ponfjzihf ,ckxd ae&mtrSwftom; usef&Sdao; onfukd awGU&\/
usD;jzLwkdY a&TavSum;axmif ac:wifaqmif,loGm;onfh Xmevnf; ,ck
wef;wifajrmifyifjzpfonf[k qkdMu\/ xkdajrmifapmif;um; jrifhrm;rwfapmuf
vSayonf/ ,ckyif avSum;rJhawmifay:odkY rwufa&mufEkdifacs/ usD;jzL&Gm0wK
um; rnfoq
Ykd adk p &ckid jf ynfwiG f a&S;usvsuf vlwaYdk jymvmcJMh uaom yk0H wKwpfck
tjzpf ,aeYwkdif xif&Sm;aeygawmhonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

tcef;(3)

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

usdef;uRef;wkdif;\ rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKUonf ppfawGckdiftwGif; t0iftyg NrdKUwpfNrdKUjzpfavonf/
ppfawGNrdKU\ ta&SUbufrkdif(30)tuGm? tOee'Dav;NrdKU jrpf0usaom &marmif
jrpfurf; taemufbuf vuf0u
J rf;em;wGif wnf&o
dS nf/ ppfawGNrKd Ur a&aMumif;
rD;oabFmjzihf rkid af v;q,fcefY oGm;vmckwaf rmif;&avonf/ a&S;tcguyifused ;f
uRef;wkdif; t0iftygjzpf vuf,m(99)NrdKUwGif pm&if;0ifjzpfavonf/ xkdY
aMumihf a&SUuspGmuyif wnf&SdtrnfjzpfxGef;vmcJhaMumif;rSm xif&Sm;avonf/
okaYd omf rif;jym;NrKd Uwnfrif;ESifh NrKd Uwnf&mXmewku
Yd u
dk m; taotcsmrodEidk af cs/
&ckdifrif;ykdifeufajrae&mvnf;jzpf? qm;iHa&rd&mvnf; jzpfaomXmewGif &ckdif
rif;wkdY tqufqufNrdKUjywnf vm&jcif;aMumihf rif;jym;NrdKU[l ac:vm&jcif;
yifjzpfonf/ tpOfajymvmMuonfum; rif;jyNrdKU[l\/ pjEm;rif;vufxuf
wkdif;cef;vSnhfvnfpOf avSazmifonf prv,faomifuRef; wifrd&m 0J,mukd
I p m;avpOf rif ; jym;Nrd K Uwnf v w H Y r nf h a e&muk d jrif a vonf / xk d t cg
ae&mwGif NrKd U&GmwnfcsrI jzpfayvw[
YH k rif;rde
Yf eT jf cif;jyKcahJ omaMumihw
f nf;/
tcsKdUuvnf; rif;apmrGefum; usdef;awmifvuf,m? jrawmifvuf0J? EG,fkd;oefY
pif? tdrf&Sd&Sif NrdKUpm;b0jzihf eef;tdrfaqmufvkyfaecJhavonf/
xkdYjyif pE0dZ,rif;wkH;kdonf usdef;uRef;wkdif;rS ae ajrmufOD;xD;eef;ukd
qufcHc Jh&onf/ xkdYaMumifh uRef;rS rif;ay:xGufonfhtwGuf rif;ay:NrdKU[k
wGifonf[l\/ rif;apmrGefaecJhaomae&mukd awmifNrdKY[lvnf;aumif;? ysOf
axmifNrdKU[lvnf;aumif; ac:onf/ usdef;awmifwef;tv,favmufwGif
&Sdonf/ tcsKdUuvnf; bk&m;avmif;aus;rif;jzpfpOf aus;NrdKUawmfcsufcsmjzpfcJh
NyD;aemuf usD;jzL0wK&Gm usD;jzL&GmwnfcJhonf/ xkdu bk&ifrif;rsm;vufxuf
NrKd Ue,fpm;rsm; aecJo
h nftwGuf NrKd Uawmif[
l vnf;aumif; awmifNrKd U[lvnf;
aumif; ac:wGifrIjzpfonf[kvnf; qkdMuonf/ xkdYjyif ,lqcsuf&Sdonfum;
t*Fvdyfrif;BuD; &myodefowfac: a&mbmqifvufxuf NrdKUcs&ef oifhrnfh

35

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ae&m[l TefjycJhaomaMumifh rif;jy[lvnf; ac:Mujcif;jzpfonfqkd\/


avmif;Muuf? yk&def? ajrmufOD;acwfwkdYwGifum; xkdrif;jyrif;ay:[laom trnf
onf rxif&Sm;cJhacs/ usdef;awmifwef;ukd trSDjyK usdef;uRef;wkdif; usdef;wkdif;NrdKU
[laom trnfjzihfom orkdif;wifvmonf/
xkdusdef;uRef;wkdif;NrdKUum; usdef;awmifwpf0kdufvlaerI wnfcif;rsm;jyK&m
&yf&Gmrsm;ukdyif pkaygif; ac:qkdjcif;jzpfrnf[k ,lqrdonf/ trSeftm;jzihf
NrdKU[l oD;jcm;wnf&Sdjcif;um; rjzpfEdkifacs/ NrdKUpm; e,fpm; uRef;pm;wkdY cefYtyf
xm;jcif;ukd tpGJjyK ac:qkdvmjcif; jzpfrnfxifonf/
&mZ0ifwiG f xif&mS ;aom Muufoa&&GmrSm ipnfawmif&mG teD;wGif wnf&dS
zl;onf/ ,ckNydKysufoGm;cJhavNyD/ Ncdwfawmif&GmteD; a&TZif;cgESihf uyfvsuf
eef;&m&Gm (,cktrd af &SUrif;&Gm) usm;&JjyifteD; eef;&m/ axmifah cs&mG teD; eef;&m/
awmifNrdKU? NrdKUawmifae&mwkdYum; usdef;uRef;wkdif;\ NrdKUpm;? e,fpm;? uRef;pm;?
rSL;rwfwt
Ydk yk cf sKyaf ecJah om ae&mXmea[mik;f rsm;yif jzpfonf[k qkEd idk af vonf/
usdef;uRef;wkdif;um; rnfonfhumvup vlaerIwnf&Sdvmonf[k
twdtusrajymqkdacs/ t*FvdyfokawoDwpfOD; c&pf (1887)ckESpf a&muf&Sdavh
vmrSwfwrf;t& wifjy&vQif yk&defacwf aum,rif; rwkdifrDuyif NrdKUvlrsKd;rsm;
aexkdifjcif;jzpfcJh&m\[k qkdavonf/ if;okawoD\ rSwfwrf;wGif usdef;awmif
\ ajrmufbufxyd w
f iG f NrKd vrl sK;d rsm;? k;d &mxk;H pHt& jrK yEf x
HS m;cJah om tk;d tk;d rsm;
ukd awGY&onf/ if;wkdYonf tavmif;aumifukd rD;oN*dK[f usaomjymrsm;ukd
ajrtk;d i,fwiG f xnf
h jrK yEf x
HS m;cJah om ocsKi ;f &mwGif *li,frsm;ukd wl;azmfawG&Y dS
&onf/
ocsKif;*lwpfckpDwGif tkd;jymESihf oJajrrsm;a&m xnfhxm;onfh ykHpHtrsKd;
rsKd;? t&G,ftpm;tkd;i,f trsm;tjym; awGY&Sd&m tcsKdUtkd;i,frsm;rSm &SpfvufrS
wpfaycGJtxd tjrifh&SdNyD;? vkH;ywft0ef;rSm wpfaycGJrS okH;aycefY&Sdonf/
xkdocsKif;&mukd rnfonfhacwfuyif jyKvkyfcJhonfukd twdtus rajymEkdif
aomfvnf; NrdKvlrsKd;wkdYrSm wpfcsdefu &ckdifrif;wkdY\ e,fjynfawmfrsm;tm; rsm;pGm
taESmuft,Sufwkdufckdufzl;ayonf/ Oyrmyk&defNrdKUacwfu ou&mZf (495511) c&pfat'D (1133-1153)aumvd,rif;onf NrdKUawmfukd aESmuf,Sufvm
cJhonfh NrdKvlrsKd;rsm;tm; wkdufxkwfcJh&ojzihf av;NrdKUacsmif;zsm;okdY qkwfajy;cJh&zl;
onf/ xkaYd Mumihf NrKd vrl sK;d wkrYd mS xkpd Ofrwkid rf u
D ae&mwGif tk;d tk;d jrK yEf x
HS m;cJh

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

avonf[k qkdonf/
if;okawoDrSwfwrf; usdef;awmifukd a&S;tcgu a&Ekpm&yAw[lonhf
aemufwGif NrdKUawmif? okdYr[kwf a*gwr&Sif\ yg;arG;awmf"mwfukd Xmyem
apwDwnfxm;cJah omaMumihf wku
Yd d taMumif;jyK yg;arG;awmif[k trnfajymif;
vJvsuf ac:vmMuayonf/ if;aemuf if;awmifwef;\ awmifbufpGef;xdyf
wGif usef;awmf&Sifbk&m;apwDukd trSDjyK usdef;awmif[k ,cktcg ac:Muav
awmhonf[k rSwfwrf;a&;xm;cJhavonf/
&ckid &f mZ0ifEiS fh bk&m;orkid ;f tjyif tpOf,q
l csut
f &qkv
d Qif used ;f awmif
ukd umvm*D&dawmif? okdYr[kwf umu *D&dawmif[k ac:aMumif; Ak'onf
usD;rif;(aus;rif;)wpfZmpfjzpfcJhzl;onfhtwGuf vQm&if;awmf(ZD0Smawmf)"mwfukd
apwDwnfxm; ZD0Sm"mwfapwDom wnf&Sdavonf/
&ckdifwkdYt,lt& aeEkpm& okdYr[kwf a&ekom&awmifrSm usdef;awmif\
ajrmufbuf (rif;uefjrpfwbufjcm;)wGif wnf&Sdaom yg;awmfawmifyifjzpf
onf/ xkdawmif Ak'\ yg;kd;awmf"mwfwnf&SdXmyem apwDwnfxm;ojzihf
yg;arG;&SifapwD? yg;kd;arG;&SifapwD[k xif&Sm;onf/ if;okawoDu a&ekom&
awmifEiS fh umvm*D&ad wmifudk aygif;vQuf a&Ekpm&awmif[k wpfcw
k nf;trnf
ukdom,lNyD; rSwfwrf;a&;cJhjcif;jzpfonf[k xif&onf/
if;okawoD\rSwfwrf;wGif pr0ufNrdKUukd usdef;awmifteD;wGif wnfcJh
aMumif;jzihf xl;jcm;pGmazmfjyxm;csufwpfckukdawGY&&m xl;qef;aom tcsufjzpf
acsonf/ if;rSmazmfjyonfum; ]]ou&mZf (538)c&pfat'D 1176 ESpfeef;
wufaomNcw
d Nf rKd U wwd,qufajrmufjzpfonfh "ekal ygrif;onf Ncw
d Nf rKd UrS ESpEf pS f
tMumwGif zJcGmcJh ou&mZf (540)(c&pfat'd-1178)ckESpfwGif pr0ufNrdKUukd
usdef;awmifwef;\ ta&SUajrmufbuf awmifajc&if;wGif wnfaxmifcJhonf/
xkdNrdKY "elaygrif;rSp if;"elaygrif;\om;awmf rOLoifonf wkdif;cspfrif;
trnfcH c&pfat'D 1178 rS 1182 wkdifatmif qufcHzl;onf/ if;wkdif;cspf
vufxufro
S mvQif c&pfat'D 1182 ck? aumZmou&mZf (542)wGif NrKd Ua[mif;
awmifilokdY ajymif;a&TUoGm;avonf/ pr0ufNrdKYonf &ckdif&mZ0ifwGif ta&;BuD;
aomfvnf; rnfonfh tptersm;ukdrQ rawGY&Sd&awmhay[l\/
tcsufukd pOf;pm;avhvmoihfonf xif\/ okawoejyKoifhonf
xif\/ &ckdif&mZ0ifwGifum; pr0ufNrdKUwnfae&mukd azmfjyjcif;r&Sdyg/ okdYaomf

36

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&ckdifokawoDrsm;u tOee'Dac: av;NrdKUjrpfurf;yg;t&yf (,ckajrmufOD;NrdKU


ac: NrdKUa[mif;NrdKUrS ta&SUajrmufaxmifh oHk;rkdifausmf&Sd acsmif;opfajrmufbuf
jyif) rk;d Bu;D jyifwiG f wnfco
hJ nf[k ,lqMuonf/ yOmNrKd UESifh pr0ufNrKd UrSm teD;pyf
xufatmufrQom jzpfoihfonf[l\/ if;okawoDu rif;jym;NrdKU\acsmif;0
(prv,facsmif;) trnfukdvnf;aumif;? prv,faomifuRef;ukdvnf;aumif;?
awGY&Sdojzihf ,lqjcif;jzpfrnf[k xif&onf/
pr0ufNrdKUtjyif ]]if;awmifwef; (usdef;awmifwef;)\ taemufajrmuf
buf awmifwef;tqkH;wGif aumZmou&mZf (689)c&pfat'D 1328) ckESpf
avmif;Muufrif;quf ukd;qufajrmufjzpfaom bk&ifrif;xD;wnfaxmifcJhaom
NrKd U&ma[mif; &Sad yonf/ xkNd rKd UwnfNy;D rMumrDtwGi;f &ckid jf ynfudk &Sr;f rsm;zsuq
f ;D
avojzih f ysuf p D ; oG m ;avawmh o nf / if ; ae&mwG i f jref r m(c&pf 1 788)
rif;vufxuf NrdKUpm;wnfaqmufaecJhao;onf/}}[l a&;om;cJhavonf/
usdef;awmiftaemufbuf tdrfa&SUrif;&GmteD; eef;&mESihf eef;OD;apwD? OD;awmf
aq;uefpaom &mZ0ifjzpf&yfXmersm;um; &Sad eao;onf/ tdraf &SUrif;eef;&m[k
ac:onf/ awmifajrmuftvsm;ay (770)&Snfaom ausmufwHwkdif;jzihf awmif
eHyg;ajrdvsuf jyKvkyfxm;jcif;jzpfonf/ wHwkdif;0ifxGuf&ef rkcfaygufckESpfck
vnf; &Sdonf/ wHwkdif;rSm tjrihfqkH;ig;ay&Sdonf/ teHus,feef;&mjyifum; ay
(40)ausmf&Sdonf/
pE0dZ,\om;awmf tdrfa&SUrif;om; &Jabmfonf NrdKUpm;tjzpf pHaecJhzl;
onf[k ,lqMuonf/ pE0dZ,rif;\ aqGrsKd;rsm;xJrSvnf; usdef;wkdif;u rif;t
jzpfqufcEH idk cf jhJ cif; ponfrsm;? used ;f wkid ;f ukd tkycf sKycf MhJ uolrsm; qufvuf&adS ecJh
ao;onf/
xkdYjyif &ckdiforwrif;\ tdfrfa&SUrif;om; ppfuJ&Jabmfonfvnf; jrefrm
rif;odrf;ykdufpOf usdef;t&yf tapmihfcsxm;aom jrefrmppfwyfukd wkdufav&m
zrf;qD;jcif;cH&ojzihf usdef;t&yfwGifyif towfcHoGm;&&Smavonf/
eef;&mum; t*Fvyd o
f ak woDazmfjyaom oJNrKd Uawmf&ma[mif;jzpfc[
hJ ef
rwlacs/ if;rSwfwrf;um; xkdNrdKU&ma[mif;rSm tkXfaqmufttkHwkdYom ysufpD;
vsuf &Sdaejcif;ukd awGY&onfqkd\/
xkjYd yif if;ae&m a&S;a[mif;orkid ;f taejzihv
f nf;aumif;? tEkynmvuf
&mtaejzihv
f nf;aumif;? pdw0f ifpm;zG,f rawG&Y &dS ay[kvnf; azmfjyxm;onfudk

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

axmufqEkdifavonf/ orkdif;qkdif&mXme? okawoeXme? &mZ0ifokawoDrsm;


wkdYu ,ckeef;&mukd avhvmNyD; xdrf;odrf;jyKjyifxm;&ef aumif;vSayonf/
oJNrdKUtrnfukd rif;e,fjynfawmfNrdKU trnfrsm; rawGY&Sd&ay/ vuf0J
vuf,m (99)NrdKUpD NrdKUtrnfwkdYwGifum; rvmacs/ okdYaomf rif;jym;prv,f
acsmif;rSqufvsuf azmufxu
G o
f mG ;onfh oJwef;acsmif;onf Ncw
d af wmifraS e
rif;uefjrpfodkY pD;0ifoGm;onf/ oJwef;acsmif;em;wGif wnf&Sdaom oJwef;&Gm[l
onfh taejzihfum; &Gmwpf&Gm ,ckxd wnf&Sdacsao;onf/
rif;jym;NrKd UrS ajrmufbufEpS rf idk o
f m uGma0;avonf/ used ;f awmifu ta&SU
ajrmuf cyf,Gef;,Gef;omusonf/ oJNrdKUtjyif bdwfNrdKU? e*&mompnfNrdKU[l
av;NrdKUjrpfurf;yg; rif;xD;vufxufwnfcJhaMumif;jzihf yg;pyf&mZ0ifwGif
ajymqkd&SdaeMuonf/ xkd&ckdifwkdYtajymukd rSD a&;jcif;avavm[lvnf; ,lq
Ekdifygonf/
&ckdif&mZ0ifwGifum; rif;xD;eef;pH (15)ESpfajrmufwGif &Srf;wkdYav;NrdKU
acsmif ; uk d wk d u f z suf v monf / ysuf p D ; avNyD ; aom awmif i l N rd K Uuk d v nf ;
rif;xD;bk&if wnfawmfrlonf[lom jyqkdxm;csufvmonf/
rif;xD;rwkdifrD NcdwfNrdKUonf 'o&mZmrif;\ om;awmf aumvd,rif;\
ajr;awmfjzpfaom rif;zkef;pm;vufxufwpfBudrf &Srf;wkdYppfjyKvmzl;onf/ xkd
tBudrfukd vkdufvHwkdufckduf &&SdcJhaom okHYyef;&Srf;rsmukd usdef;uRef;wkdif;t0if
jzpfaom odrf;uyguRef;? rif;ruRef;wkdY &Gmwnfcsay;cJhaMumif; &ckdif&mZ0if
jyqkdxm;onf/
xkduRef;rsm;rSm ,ckusdef;taemufzufydkif; (a&ylodrfawmifESihf yefZif;armf
teD;)wkdYwGif &SdMuacsonf/rif;&mZmBuD;vufxuf yJcl;rS,lvmaom rGefwkdYudk
vnf; wnfcsay;cJh&m wvkdif;uGif;[l trnfxif&Sm;&Sdaeao;onf/
usdef;wkdif;um; awmifzufukd wrefYqnfjrpf? pGef&Jjrpfjzifhvnf;aumif;?
ta&SUbufukd av;NrdKUjrpf? &marmifjrpfjzifhvnf;aumif;? ykdif;jcm;xm;aom y&d
ap'twGif; jzpfonf/
pGef;&JuRef;? odrf;uyguRef;? rif;ruRef;? AsKdif;uRef;? zuf&HuRef;? prv,f
uRef;? xddef; wkdif;uRef;rsm;onfvnf; usdef;wkdif;\t&HuRef;rsm;tjzpf yg0ifMu
onf/ &ckdifbk&ifacwfwGif avmif;Muuf? yk&def? ajrmufOD;NrdKUaejynfawmf\
ta&;BuD;aom awmifbuftykdif;tjcm; y&dap'wGifvnf; usa&mufavonf/

37

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

]]&marmifewfBuD;? jyifuqD;onf? &efrD;wpfcg rjyKvm}} qkdonfhtwkdif; &marmif


ewfBuD;\tykdkif;tjcm;e,fajr0ifvnf; jzpfonf/
aumZm (768 rS 788)xd avmif;MuufacwfwGif wvkdif;ESihf jrefrmwkdY
(19)ESpfwkdifwkdif ppfcif;cJh&me,fajrwGif usa&mufojzihf wvkdif;trwf vm0rf
<u,f a ecJ h & m]]uif y d w f u s,f } }[l a om t&yf ? wvk d i f ; ppf w yf w nf a ecJ h & m
usdef;awmifcsKdifh0Srf;&Sd ]]*&if*sKdif}} t&yfwkdYum; orkdif;oufaocHyifwnf;/
rif;jym;NrdKUteD; uif;pcef;csxm;cJh&m uif;qdyf? tonfom;? awmifom;wkdYtm;
csxm;cJ&h m tonf&mG csr;f omolrsm;aecJ&h m]] ola|;uke;f -Am;Alawmif}} oD&o
d "k r
&mZmrif;[&Dvufxufipnfq&m (Am&Jb)iaomajzaecJhaom Al;yif&Gmrsm;u
vnf; vlaerIudk oufaocHvsuf &Sad eonf/ used ;f awmifta&SUtaemuf rif;uef
jrifESihf av;NrdKUjrpfukd t"dujyK tapmihfcstyfcJhonfh twGif;&Jwkduf? tjyif&J
wkduf? ajymif;wpfvkH;armf*lvDarmfwdkYonf if;wyfukd BuD;Muyf&aom ppfuJ\
tvSLjzpfonfh ppfuJuef? ppfuJodrfapwDtjyif 0efokdapwD? vrf;apwDrsm;u
vnf; tkycf sKyrf jI yae&olrsm;\ ukov
dk af wmfvufrsm;tjzpf wnfxm;orkid ;f a&;
cJh&mvnf; jzpfacsonf/
usdef;wkdif;ia0&GmrS rif;jzpfvmaom (a&TwkH;kd)pE0dZ,rif;ESihf ywfouf
&mrsm;um; orkdif;twGuf wefzkd;&Sdavonf/ xkdodkY &mZ0ifjzpf&yfwkdYukd a&;om;
ae&vQif us,f0ef;ay&m\/ usdef;awmif0J,majc&if;wkdY rsm;pGmaom a&uef?
wHwkdif;&mrsm;? apwDysufrsm;? taqmufttkHysuf&mrsm; bk&m;kyfxkrsm;vnf;
jzefYBuJvsuf &Sdygao;onf/
rnfokdYqkdap usdef;wkdif;? usdef;uRef;wGif usdef;NrdKU[lom t*Fvdyfydif pxd
a&;pyf o k H ; EI e f ; vmcJ h a Mumif ; uk d xif & S m ;awG Y & ayonf / Oyrm-aomf w vD
atmifausmf &TD (a';0efBu;D )uk,
d af wGY ppfcs&D wkjzpfaom Armhcs&D wk nf; ]]used ;f &Sd
aemufrmS uRe;f tkyaf rmifBdk uv
H su}f }[lom a&;pyfczhJ ;l onf/ &ckid &f mZ0ifwYdk
vnf; ]]xkdrSwjzm? usdef;NrdKUom? kuuHhaumf? jrufopfausmfESifh jrifaomfvefY
aMumuf? wyfBuD;aqmuf\}}[lvnf;aumif;? ]]emrwGifac: usdef;NrdKYawmf
uHhaumfopfwyf? aomif;ckH&yfwGif wnftyfaerI pyfvsOf; a&;pyfcJhzl;onfukd
vnf; axmufIEkdifonf/
xkdYaMumifh upye'D0J,m(99)NrdKUpD pm&if;0ifrif;jym;rStp rif;jy? rif;ay:?
oJNrKd U? prv,fNrKd Ursm;xd rnforYdk sm;jym;aom trnfpOfvm&Sad pumrl? used ;f uRe;f ?

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

usdef;wkdif;NrdKYom txif&Sm;qkH;jzpfayonf/ wpfenf;-usdef;awmif\trnfukd


trSDjyK xifvmaom usdef;NrdKUom &ckdif&mZ0ifwGif touft&SnfqkH; trnf
tckdiftrmqkH;jzpfrnf[k qkdkEkdifav&monf/
usdef;uRef;wkdif; usdefwkdif;NrdKUum; &ckdifjynfukd jrefrmrif;odrf;ykdufNyD;aemuf
rS p wdrfaumoGm;cJhvQif t*Fvdyfvufatmuf wzefa&mufvmaomtcg
rif;jym;NrdKYtrnfjzihf qdyfurf;NrdKUtjzpf xGef;vmcJh&onf/ t*Fvdyfrif;onf
aumZm 1186 ck (c&pf-1825)ESpfrSp &cdkifukd odrf;ykduf&&SdvQif 1826ckESpf ppfawGNrdKUukd wnfaxmifNyD; ? &ckdifjynft&yf&yf qdyfurf;us&mwkdY NrdKUi,f
rsm;ukd wpfpwpfp owfrSwfcs&yfavonf/
xkdokdYcs&yfvkdojzifh rif;jym;NrdKUukdvnf; NrdKUtkyfkH;pkduf&m NrdKUwpfNrdKUtjzpf
owfrw
S w
f nfcs&ef ppfawGckid 0f efu oGm;a&mufae&mopf a&G;cs,cf &hJ avonf/
t*FvdyfwkdfYu usD;jzL&Gmtrnf&Sdaom &Gmukd pkHprf;&m ? ,Mwm? eHESdyf? "mwfkduf?
"mwfqifjcif;jzihf vlxpk w
d af csmufcsm;rItoG,o
f ,
G f vky&f yf&zdS ;l aom t*Fvyd w
f Ydk
enf;y&d,m,fukd oHo,pdwfjzpfvQuf &GHUrkef;jcif;aMumifh? (prv,facsmif;t0)
urf;arQmifeHa,mifcyfwpfavQmufukdom vTJz,f jycJhMuavonf/ xkdtcg
NrKd Ucs&eftwGuf trnfonmuifyeG ;f ay;&efyg aqG;aEG;cJMh u&m? rif;jyNrKd U? rif;ay:
NrdKU? usdef;NrdKU ponfhtrnftrsKd;rsKd;ukd wifjycJhMuaomfvnf;? t*FvdyfwkdYoabm
t& rif;ay:NrdKU[lonfukd eHESdyfvsuf rif;ray:bJ jym;0yfaeapvkdonfh edrdwfukd
aqmifvsuf rif;jym;NrdKU[laom trnfukdyif rSnhfac:&ef owfrSwfapcJhonf[l
\/ yxrwGif uRe;f tkyw
f jYdk ziho
f m (used ;f uRe;f tky?f awmwef;uRe;f tkyf ponfjzif)h
cefYtyftkyfcsKyfrI jyKvmcJhavonf/ rif;jym;usdef;uRef;tkyfrSm csif;ysH\jrpfawmf
oludk yxrceft
Y yfco
hJ nf/ if;ukd ol\ckEpS Ef pS t
f &G,(f ppfawGNrKd Uukd t*Fvyd yf idk pf
c&pf 1826 ckESpftcsdef)uyif t*Fvdyfppfwyf uGefref'g ppfAkdvfwpfOD;u
t*Fvefot
Ydk wif;,laqmifvsuf ynmoifay;Ny;D c&pf,mefbmomokYd oGwo
f iG ;f
ay;cJhonf/
c&pf,meftrnfjzihf rpwma*smhum[kwGif &ckdifwkdYu ,mukyf[k
ac:a0:cJhMuonf/ if;onf rif;jym;NrdKUwnfpu yxruRef;tkyfjzpfNyD; rMumrD
ppfawGNrdKUokdY ajymif;oGm;&um? yxrqkH; t*Fvdyfpmoifausmif;tkyfvkyf pmjy
cJh&onf/ if;aovGefvQif ppfawGNrdKU yg'vdyfcsdyf (,cif &J0if;)wGif ocsKif;
ausmufwkdifpkdufxm;jcif; jyKcJhavonf/ rif;jym;wGif uRef;tkyfrsm;jzihf tkyfcsKyf

38

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

pOfu iwmpaom ykefuefawmfvSefa&;orm;rsm; ay:aygufcJhojzihf uRef;tkyf


rsm;rSm aMumuf&GHYjcif;aMumihf ppfawGokdY wdrf;a&SmifcJh&avonf/
xkdtcg if;olykefukd t*FvdyfwkdYrS ESdrfeif;NyD;NyD;rS NrdKUtkyfrsm; cefYtyfvsuf
kH;pkdufcs&m ]]aumZm 1229 ck? waygif;vjynfhausmfwpf&ufaeY rif;jym;NrdKUwnf
onf[laom NrdKUwnfaeY&uf owfrSwfjyKvsuf ,ckxd tpOfwnfvmcJhjcif;
jzpfavonf/
aumZm 1229 ckESpf? waygif;vjynfhausmf wpf&ufaeYukd rif;jym;NrdKUwnf
onf[k uif;yGef;urnf;rxkd;rD? rif;jym;NrdKU[l omrntrnfjzihf tawmfMum;
uRef;tkyfjzifh tpm;xkd;tkyfcsKyfapcJhonf[l\/ NrdKUwGif Xmeqkdif&m tkyfcsKyfrI
Xme[lum; xkdpOfu r&Sdoavmufjzpfonf/ tcGeftaumuf wkdufpma&;
ajrwkid ;f ykvyd pf onfrsm;vnf; tcgtm;avsmpf mG ppfawGrw
S qifv
h m vkyif ef;pD
&ifoGm;MurI &Sdavonf/ xkdYaMumihf rif;jym;NrdKUESihfqkdif&m a&;rSwfxm;aom
rSwfwrf;pmaywkdYwGif ou&mZf 1214 ck wykdYwGJvwGif (trSD;oufqif) a&muf
onf[k tapmqkH;awGY&onf/ trSD;oufqifqkdonfrSm v,f,majrESihfqkdif&m
ajrwkdif;pma&; ukd,fpma&; v,fcGefajrcGef aumufcHolrsm;ukdyif qkdvkdonf/
xkdaemuf rif;jym;NrdKUukdjzwfvsuf aMu;eef;qufoG,frIjyKvkyfaMumif;
rSwfom;csufawGY&onfrSm 1225 ck waygif;vwGif oHBudK;oG,fonf[l\/ xkd
oHBuKd ;oG,Nf y;D onfaemufwiG rf S 4 ESpt
f MumwGif (1229 ck waygif;vjynfah usmf
wpf&uf) rS rif;jym;NrdKYukd wnfonf[k rSwfwrf;jyqkdaomaMumihf xkd 1229
ckESpfrS NrdKUtkyfNrdKUykdifkH;u em;&JXmeponfrsm;jzihf NrdKUe,ftkyfcsKyfrI pepfwus
pwifvmcJh&rnfjzpfavonf/
xkdaemuf 1232 ckESpf? ewfawmfvup tpkd;& Zif;cgBuD;(vrf;r)
(vrf;yef;qufoG,fa&;)qnfzkdYvsuf 1233 ckESpf wHwm;cif;onf/ 1236 ckESpf
aps;qkid af qmufvyk jf cif; 1243 ckEpS f Zif;cgxyfrw
H nfjcif; 1244 ckEpS f rif;jym;rS
ajrmif;oG,fqufoG,fa&;oGm;vm&aom aemfemausmif;(rif;jym;rS 5 rkdifuGm)ukd
wHwm;oHBuKd ;ESifh jcifjcif;(wHwm;xk;d cif;&ef oHBuKd ;wpfyifxyf oG,jf cif;paom
vkyif ef;wku
Yd dk jyKaMumif; rSww
f rf;rsm; qufvufazmfjyawG&Y &dS onf/ if;rSww
f rf;
wGifyif (1250)ckESpfu Akdvfausmf0onfvnf;aumif;? (1251)ckESpf armifazmf
atmifonfvnf;aumif;? t*Fvdyfukd awmfvSefjcif;jyKcJhonfukdyif azmfjyxm;
onf/ xkdjyiftaemuf ppfwaumif; b*Fvm;paom e,fjcm;qkdif&m owif;xl;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rsm; ? twdwfedrdwfxl;rsm;? rif;jym;teD;w0kduf bmoma&;yGJvrf; usif;ycJhjcif;


rsm;? pyg;qefa& aps;Bu;D vmjcif;? toD;tES&H mS ;yg;vmjcif;? owif;rsm;yg wkpd w
D pdk
rSww
f rf;awG&Y ao;onf/ rSww
f rf;t& t*Fvyd v
f ufxuf (1229)ck waygif;
vjynhfausmfwpf&ufaeYu wnfcsvmaom rif;jym;NrdKUonf (1329)ckESpf
waygif;vjynfhausmfwpf&ufaeYwGif NrdKUoufwpf&mESpfjynhfcJhNyD; jzpf&monf/
rnfokdYqkdap usdef;uRef;wkdif;NrdKUrS qufvsuf &ckdifrif;vufxufuyif
xif&Sm;vmaom rif;jym;NrdKY&yftygt0if usdef;uRef;um; &mZ0ifwacwfwGif
orkdif;0ifxif&Sm;rIjzpf&yfrsm; &SdcJhojzihf tao;pdwf avhvmokawoejyKvsuf
rSwfwrf;wifrS jynfhpkHEdkifayrnf/ aumZm (1229)ckESpfrwkdifrD (vGefcJhaom
tESpfwpf&m\ a&SUykdif;umv) jzpf&yfrsm;ukd ed*kH;csKyfvsuf t*FvdyfvufxufrS
(1229 ckESpfrSp) owfrSwfwnfcsvmaom rif;jym;NrdKU orkdif;ukdom odoifhay
&m wifjy&ef &nf&G,fayonf/
t*Fvdyfvufxufrif;jym;NrdKUukd aumZm(1229)ckESpfNrdKUwnfcsvsuf e,f
ykdif kH;pkduf&m NrdKUtjzpf ,ckxdwkdifvmcJhonf/ rif;jym;NrdKUwGif t*Fvdyfacwfu
trsm;qkH;tdrfajcig;&mxdom &SdcJhonf/tkyfcsKyfa&;qkdif&m ykvdyf&JXmepcef;rSm
,ckrD;owfwnfaomae&mwGif jzpfonf/ aumZm(1270)ckESpfNrdKUtkyfom
yef;vufxufavmufrS &JXmeukd ,ck;Hk Bu;D teD;&Sd ]*g&mwef;} wnf&&dS mokYd ajymif;
a&TUvsuf rlvae&ma[mif;(yD? 'AvsLtufpf)(zT--q)taqmufttkH;kH;udk
aqmufvkyfavonf/
xkdESpfwGifrS e,fykdifkH;ukdvnf; ,ckae&mwGif tkwfwkdufjzihf aqmufvkyfcJh
avonf/ rif;jym;NrdKUtkyfwkdYwGif csif;ysHjrpf (rpwma*smhaumfzf)\ ajr;awmfol
OD;yef;vSonfvnf; aumZm(1249)ckEpS ?f c&pf(1887)ckEpS af vmufudk NrKd Utkyjf zpf
cJhavonf/ if;t*FvdyfNrdKUtkyf vufxufrif;xuftkXfavSum;ukd jyKcJhonf/
NrKd Utkyo
f myefaumZm (1270)vufxuf used ;f awmf&iS u
f dk a&Tcsx;D wifcMhJ uonf/
*syefppfajy;Ny;D aemuf t*Fvyd jf yefvnftyk cf sKypf Of (1306)ck OD;xGe;f atmifausmf
qkdolrSm NrdKUtkyfjzpfavonf/
rif;jym;NrdKU bkef;BuD;ausmif;[l rif;uefta&SUbuf uyfvsuf,ck
kH;BuD;0if;wGif wpfausmif;wnf;om&SdcJhonf/ xkdausmif;&mESihf wpfqufwnf;
apwDysurf sm;vnf; &Scd o
hJ nf/ use&f pfaom apwDysuw
f pfcu
k u
dk m; (6-4-1967)
aeY aumZm (1328)ckSEpf waygif;vqkwf (12)&uf Mumoyaw;aeYeHeufwGif

39

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

NzdKzsuf rif;jym;NrdKUe,f ESpfwpf&mjynhf (1229 rS 1329)txdrf;trSwftjzpf


ESpfw&mapwDtrnfjzihf (1329)ckESpf wykdYwGJvuG,faeY (27-2-1968)aeYrSp
abmvkH;uGif;taemufawmifaxmifh vQyfppfrD;pufkHa&SU xyfrHwnfvkyfvsuf?
&mjynhftxdrf;trSwf yGJawmfukdvnf; xkdESpfwaygif;vjynfhaeYwGif usif;ycJhMu
avonf/ ,ckbek ;f Bu;D ausmif; ok;H q,fcefY &Sv
d mNy;D vlO;D a&rSmvnf; ok;H aomif;
cefYESifh tdrfajcokH;axmifausmfxd rsm;jym;vmcJhavonf/
rif;jym;NrdKUe,f edrdwfrSm a&SU,cif ,ckumawmuefrS taemufbufukd
usdef;awmifajc&if;xd awmtxd jzpfaecJhonf/ ,ckoabFmqdyfykdif;usaom
jrpf0ESihf acsmif;0wpfavQmuf BudK;MumrQom vlaerI&Sdonf/ ppfNyD;aemufykdif;rS
p ,ckxdqkdvQif OumysH? oHawmif? bmcH? uif;qdyf? oJwef;xdvnf;aumif;
awmifbufukd Murf;r&Gmac: urf;r&Gm? awmifarmf? bl;yif&Gmponfxdwkdif
vnf;aumif;? taemufukd usdef;awmifajc&if;xd us,fjyefYvsuf ysHUESHY&SdaeavNyD/
vGwfvyfa&;&NyD;aemufykdif;wGif usD;jzL&Gm (NrdKUopf&yfuGuf) wkdif;rif;BuD;
OD;pkd;wifhvufxuf (1953-1956)ckESpf wnfcscJhaom OD;pkkd;wifh&yfuGuf?
1329(1967)ckEpS w
f nfcsaom &Gmopfau&yfuu
G f used ;f &yf&mG rsm;rSm a&TUajymif;
vsuf oabFmqdyaf emufyidk ;f aumfumeDprk S qufpyfum jynfawmfom? jynfawmf
vS? jynfawmfat;? jynfawmfeG pYf aom &yfuu
G rf sm;onf wk;d csUJ jzpfxeG ;f cJ&h onf/
,ck j rif a wG Y & aom Nrd K UtajctaerS m 1954-ck E S p f wpf N rd K Uvk H ; uJ h o d k Y
avmifuRe;f cJ&h aom tBu;D tus,rf ;D avmifNy;D aemufyidk ;f rS jyefvnfwnfaqmuf
um emvefxlvsuf wpwpBuD;yGm;vmjcif;yifjzpfonf/
,ckqkdvQif rif;jym;NrdKU um; tOee'Djrpfurf;rS usdef;awmifajc&if;xd
wkd;csJUvmcJhNyDjzpfavonf/ pD;yGm; ukefoG,frItcsuftcsmwkdYaMumifhvnf;
qd y f u rf ; Nrd K Ujzpf v mojzih f ta&mif ; t0,f uk e f o G , f u l ; oef ; ol r sm;
trsm;qk H ; aexk d i f a om Nrd K Utjzpf pnf y if v mcJ h & jcif ; vnf ; jzpf a yonf /
&yfuGuf[lvnf;aumif;? vrf;tvkdufvnf;aumif;? &yfuGuf? tpk? tykdif;?
vrf;ponfjzifh ac:a0:aom vlaeXme(30)cefY&Sdonf/ atmuf&Gmykdif;? tv,f
ykdif;? aps;a[mif;ykdif;[lvnf;aumif;? a'otpktykdif;vrf;ukd wzeftykdif;BuD;
(3)ykdif;cGJvsuf wpfykdif;vQif ,cktcg &yfuGufNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;
tzGJYzGJYpnf;&Sdonf/ tajccHq,ftdrfpktzGJY vlrIa&;? tkyfcsKyfa&;qkdif&mrsm;
cefYcGJvsuf pDpOfxm;&Sdonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

,ckjrifawGY&aom tpkd;&kH;? uem;rsm;ESihf jynfolYtkd;tdrfrsm;um;


ppftwGif; aumZm 1303 ckESpf wykdwGJvqef; (8)&ufaeY eHeuf (10)em&Dtcsdef
u Ak;H 'PfaMumihf ysupf ;D cJNh y;D aemuf jyefvnfwnfaqmufvsuf jyKvyk x
f m;jcif;wkYd
aMumifhomjzpfMuonf/
ppftwGif;u ysufpD;oGm;&aom e,fykdifkH;BuD;(wpfxyf)ukdvnf; aumZm
(1324)ckEpS u
f p (ESpx
f yf)aqmufvyk &f m (1325)ckEpS w
f iG rf S Ny;D pD;onf/ aq;kH
BuD;ukdvnf; 1965 (aumZm 1326)ckESpfrS ,ckae&mokdY ajymif;a&TUaqmufvkyf
cJhonf/ c&pf 1955 ckESpfrS pwif vQyfppfrD;xGef;cJh&aom vQyfppfpufkHBuD;
ukv
d nf; rif;uefteD;okaYd jymif;a&TUwnfaqmufvsuf (15-1-1963)ckEpS f rD;vif;
apcJhavonf/
t*Fvdyfvufxufum; rif;jym;wGif vQyfppfrD;xGef;dEdkifcJhjcif; r&SdcJhay/
t*Fvyd v
f ufxufu ,ckuek o
f ,
G af &; *kad 'gifxm;&S&d m ae&mwGif aps;Bu;D aqmuf
vkycf o
hJ nfudk vGwv
f yfa&;&Ny;D aemufrS ,ckaps;opfae&mokYd a&TUajymif;aqmufchJ
onf/ t*Fvdyfvufxufu aq;kHBuD;rSm ,ckaq;kHa[mif;taemufbuf
abmvk;H uGi;f wGif wnfaqmufco
hJ nf/ ppfNy;D aemuf t*Fvyd t
f yk cf sKyaf &;jyefcspOf
,ckukefoG,fa&; *kda'gifae&mwGif (3)ESpfcefYzGifhvSpfNyD;rS aq;kHa[mif;ae&m
teD;okdY a&TUajymif;vsuf xkdrS,ckaq;kHopfukd wzefaqmufvkyfEkdifcJhjcif;
jzpfonf/
t*Fvdyfvufxuf ynma&;rSm ckESpfwef;ausmif;yif vIyfvIyfvSJvSJom
zGifhEkdifcJhonf/ c&pf,mefomoemjyKrsm;u zGifhvSpfaom aq;ay;XmeESihf pmoif
XmewkdYwGif pmoifMum;jcif;jyKcJhaomfvnf; &ckdifuav;vli,frsm;rSm if;wkdY
ausmif; oifMum;jcif;vkH;0r&Sdoavmuf enf;yg;avonf/ vGwfvyfa&; &NyD;
aemufum; txufwef;ausmif;rsm;? upm;ckefpm;qkdif&m tm;upm;rIrsm;? A[k
okwESihf ,Ofaus;rI ponhftusKd;jyK&ef pmzwftoif;rsm;? &ckdifkd;&m ,Ofaus;rI
tzGJYrsm; ponfjzihf tbufbufu wkd;wufvmcJhavonf/ vQyfppfrD;vnf;
ppfawGckdifwGif ppfawGNrdKU atmuftrsm;qkH; tokH;jyKavonf/ xkdYaMumihf ,ck
tcg aeYvkH;ayguf xGef;dEkdif&ef BudK;pm;aeMuonf[k od&onf/
vrf;yef;qufo,
G af &;[l ppfawGrS a&vrf;omt"du&So
d nf/ rif;jym;okYd
rD;oabFmonf aumZm 1250 ausmf 1260 cefYwGifrS ckwfarmif;oGm;vmrI
pwifEkdifcJhonf/ ukef;vrf;qkd rif;jym;rS (5)rkdifxd? xkdrS ajrmif;bG,fxd (5)rkdif?

40

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdu (NrdKUa[mif;)ajrmufOD;NrdKU? ausmufawmfxd ajrvrf;&Sdonf/ awmifykdif;ukd


rif;jym;rS pGef&Jtxd &Sdonf/ if;ajrvrf;ukd t*Fvdyfvufxuf armfawmfum;
vkH;0raygufcJh/ vGwfvyfa&;&NyD;aemuf rif;jym;rS aemfaemftxd vnf;aumif;?
aemfaemfrSwqifh ajrmif;bG,ftxdvnf;aumif;? um;toGm;tvmjyKvkyfEkdifcJh
avonf/ ppfawGrS rif;jym;? ajrmif;bG,f yef;ajrmifxd we*FaEG? Ak'[
;l ? aomMum
aeYwkdif; (&ufowywfvQif 3Budfrf)? oabFmoGm;vmaeonf/ 1968 ckESpfrSp
rif;jym;rS Ncdwfawmif (3)rkdifausmfokdY ajrvrf;rBuD;wpfck xyfrHjyKvkyfvsuf
&Sdayonf/
t*Fvyd v
f ufxuf yxrqk;H aom oabFmqdyrf mS ,cifygwD,el pf;Hk wnfchJ
aomae&mjzpfonf/ xkaYd emuf acsmif;0ykid ;f (,ck bDtpdk aD e&m) xkad emufjrpfurf;
ab;ae&m (qdyfurf;abmjzihf)okdY wpwpqkdufuyf&yfem;rIjyKcJhonf/ t*Fvdyf
vufxufu rif;jym;acsmif;rSm Muyfpifawmifarmfykdif; uRef;urf;eHab;u
pwift0cH prv,fuRef;ukd jzwfvsufvnf;aumif;? oJwef;Ncdwfawmif
rif;uefjrpfwkdifvnf;aumif;? aygufa&mufoGm;vmcJhonf/ oabFmrSm rif;jym;
acsmif;(uif;acsmif;vnf;ac:\/ pracsmif;vnf; [l\/)rS prv,fuRef;ukd
jzwf v suf av;Nrd K Ujrpf t wk d i f ; ck w f a rmif ; oG m ;vm jyKcJ h & onf / ,ck u m;
acsmif;rsm;? uRef;rsm;? wdrfaumNyD; aomifwef;tjzpf ykdYvmojzihf jrpfaMumif;
twkdif;yif oGm;vmae&avonf/
,cifoabFmurf;rSm aumZm 1290 jynfEh pS f tmoHayguf (a&rif;xGuf
onf[k ac:onf)awmifustnm a&vTr;f rk;d jcif;jzihf xku
d o
hJ w
Ykd rd af um&onf[k
\/ NrdKUjyqkdif&m vrf;yef;jyKjyifrIukd t*FvdyfvufxufrS p,cktxd 'DpBudwf
aumifpDrSvnf;aumif;? NrdKUvlxktm;jzifhvnf;aumif;? jyKjyifvkyfaqmifcJhav
onf/ ,cktcg tnma&pm;jcif;'PfaMumihf rif;jym;jrpfurf;em;ykdif;rSm wpfp
wpfpykdYvmojzihf &Gmopfaupaom &yfuGufopfrsm;cs a&TYajymif;aevmcJh&
onf/
aomufo;Hk a&[l &ckid rf if;vufxufu wl;azmfxm;cJah om rif;uefuydk if
t"dutm;ukd;okH;vmaecJh&m vlxkrsm;jym;vmojzihf jynfawmfomacwf?
jynfawmfomuef[lvnf;aumif;? ,ck 1968 ck azazmf0g&Dv (1329)ckESpf
wykdYwGJvwGif &GmopfauteD;uefBuD;ukdvnf;aumif;? wkd;csJUjyKvkyfay;vmcJh&
onf/ xkdYjyif rif;jym;teD; *&if*sKdifukd prf;oyf 6-1-68 aeY)1329-ckESpf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jymokdvqef;(7)&uf paeaeYwGif qnfzkdYcJhMuavonf/ xkd*sKdifonf a&wifrI


atmifjrifEkdifygu NrdKUolNrdKUom;rsm;twGuf a&oG,fykdufjzihf a&oG,ftokH;jyK&ef
tm;cJ&nf&G,fvsuf &SdaeMuonf/
rif;jym;NrKd Uonf ppfawGckid w
f iG f (NrKd Ua[mif;)ajrmufO;D NrKd UatmuftBu;D qk;H
jzpf aeykdifkH;pkduf&m NrdKUwpfNrdKUvnf;jzpfonfhjyif qdyfurf;us&mXmejzpfjcif;
aMumifhvnf; ukefoG,ful;oef;oGm;vmrIrSm t*FvdyfvufxufrSmyif ,ckwkdif
pnfyifvsuf&Sdonf/ &ckdifwkdif;awmifykdif;ESifhvnf;aumif;? tnmykdif;ESihfvnf;
aumif;? tquftoG,fajzmifhjzL;vG,fonf/ xkdYaMumifh &rf;NAJuRef;rS c&D;onf
vnf;jzpf &ckid om;csi;f pmqkv
d nf;jzpfaom omcsr;f OD;bonf t*Fvyd v
f ufxuf
u avmif;avSc&D;jzihf ukefa&mif;vmpOf zGJYpyfcJhonfh ukd,fawGYrSwfwrf;uvnf;
oufaocHaeonf/ if;u a&;pyfcJhonfum;]]a&mif;uwfjyefau? pGef&mpGefaMumif;? t&Gm&Gmukd vSnhfuma&mif;au?
vrf;aMumif;oihf&m? vkdufavygau? om,mESpfvkdY? kH;*g&mESihf aMumfjimjcif;au?
rif;jym;NrdKUokdY a&mufaomtcg? ar;prf;umESifh armif&mMuma&m? 'kuefrnfau?
psD;onfrESihf? ygonfh0efukd? rSefwwfwwfau? cRwfzkdYajymvkdY? oabmrus? 'kuef
onfukd? axGEGJYaESmif;rSm? ca&mif;cvkdY? xkduwzef? xkd;0g;uefau?vm;jyefwkH
ajrmuf? rif;jym;qkH;au? xkdacsmif;aygufukd wufaumufcsDum? avSmfvkdYygau?
nDnmajymMu? av;NrdKUqkdau? xkdacsmif;0u? armifvSvdrm? jzm;wufjyefau?
urf;,Huyfv?Ydk [yfvyfygu? NrKd U&GmozG,?f rsm;qkid o
f nfEiS ?hf ajrmif;bG,af &mufcg}}
rif;jym;NrdKU aps;ESihfrjcm; Ncdwfawmifaps;rSmvnf; pnfum;cJhavonf/
a&mif;ukeftjzpf tdrfwGif;vuf&ufxnf t0wftpm;? 0g;Budrf&ufvkyfjcif;jzpf
aom awmif;? jcif;? zsm? BudwfqkH? oaygh? awmifxGufMuaomif;0g;? (0g;ykd;0g;)
rsm;? emrrnfausmu
f sed ;f nif; ('nif;oD;) rnif;(r&rf;oD;)rsm;wkYd aygrsm;vSonf/
Ak'omoema&;bufu xif&Sm;aom usdef;awmf&SifapwDESihf a&S;a[mif;
apwDrsm;jzpfaom ausmuftkHapwDawmf? &ifaoG;awmf"mwf? NydKif;awmf"mwf?
vufzefawmf"mwfpaom "mwfarGapwDrsm;tjyif bk&m;ykxkd;kyfwkqif;wkawmf
rsm; 1968 ckESpf avrkefwkdif;aMumihf ig;ref;&JuRef;rS yifhvmaom arsmufBudrf
&Sifyif bk&m;ausmif;odrfponfrsm;vnf; aygrsm;ayonf/ bmoma&;qkdif&m
bk&m;yGJawmfrsm;? &ckdifkd;&myGJawmfrsm;um; emrnfausmfMum;onf/ yef;wsm;pnf
oHrsm;jzihf vTrf;NcHKvsuf nHrpJyif &Sdavonf/ bmoma&;qkdif&m jyKvkyfaqmif

41

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&Guaf eMuaom bk&m;apwDtoif;tzGrYJ sm;vnf; (12)zGcYJ ef&Y adS yonf/ xkt


d zGrYJ sm;
onf ppftwGif;u AkH;'PfaMumifh NydKysufoGm;cJh&&Smaom a&S;a[mif;bk&m;ykxkd;
apwDrsm;ukd wpfpwpfpjyKjyifjcif; topfxyfrHaqmufvkyfjcif;jzifh jyefvnfxl
axmifrIrsm;jyKvsuf omoema&;pnfyifrIukd aqmif&GufaeMuavonf/
rif;jym;NrdKUonf rkd;&moDwGif tnma&epfjrKyfjcif;ukd rMumcPcH&wwf
onf/ 1968-ckESpf rkefwkdif;wkdufpOfESihf xkdESpfrkd;wGif (0gqkdvjynfhaerSp)okH;
av;&ufwidk f tBu;D tus,ef pfjrKyjf cif;rsm;rSm tBu;D qk;H epfjrKyjf cif; jzpfavonf/
xkdYaMumifh tdrfwkdif;aph oGyfjym;rsm;ukdvnf;aumif; opfom;rsm;ukdvnf;aumif;
]bkw}f ac: avSuav;rsm; pyfvyk
f toifjh yifqifxm;&SMd uonf/ if;bkwjf zihf
tnma&BuD; vTrf;rkd;epfjrKyfvmvQif pD;eif;tokH;jyKMu&onf/ wpfenf;qkdvQif
rif;jym;NrdKUonf tnm'Da&vTrf;jrKyfp &Srf;jynfe,f tif;av;uefuJhodkY bkwfu
av;pD;vsuf vl;vm;cwfum aysmfp&mtjzpf &SdvSayonf/
,cifuNrdKU&Gm tdrfajcusyfwnf;jcif;aMumihf vrf;yef;[l pepfwus r&Sd
vSay/ xkaYd Mumifh tBurd Bf urd rf ;D avmifjcif;ukd cHc&hJ onf/ ,ckum; &yfuu
G rf sm;ukd
pepfwusowfrSwfcsay;jcif;? vrf;yef;jyKvkyfxm;jcif;? jrpfurf;em;ab;rS a&pm;
cH&aom awmifajc&if; &GmopfNrdKUwkdYokdY ajymif;a&TUwnfaqmufMujcif;jzihf NrdKU
tokduft0kdif;vnf; rxlxyfawmhbJ jyefYBuJvsuf pepfwusjzpfvmavNyD/
xkaYd Mumifh used ;f awmifay:rS pD;vQuf aI rQmv
f u
kd v
f Qif rif;jym;NrKd Uwnfaeyko
H bm0
tvSukd yef;csDum;wpfcsyfyrm tmkHwpfrsKd;cHpm;Ekdifayonf/
&marmifurf;ESifh usdef;awmifajc&if; tESHtjym;qufpyfwnfaeaom
rif;jym;NrdKUonf tyltat;&moDOwkaumif;vSonf/ tnma&csKdESihf (aEG&moD
a&iHtenf;tyg;)jrpfurf;ukd rSDvnf;aumif;? zkHumuRef;ukd jzwfwkdufcwf
vmaom b*Fvm;yifv,fatmf avat;avif;ukd rSDvnf;aumif; tat;
"mwfcH&ojzifh &Tifvef;csrf;ajrhEkdifonf/ awmifajrmuftvsm;okH;rkdifcefY&Snf
(414)ayjrifhaom usdef;awmifay:u Ipm;MunhfvkdufvQif awmifcGifawmifpOf
wef;? av;NrdKYacsmif;0J,m? ukvm;wef0J,m awmifwef;acsmif;ajrmif;rsm;?
awmawmifobm0 avSavmif;rsm;? vl;vGefoGm;vmaeykHwkdYum; tvSqkH;aom
yef;csDum;wrQyifwnf;/
c&D;onfrsm;vnf; rif;jym;NrdKUtvSukd I&if;vnf;aumif;? bk&m;zl;&if;
vnf;aumif;? ukeo
f ,
G u
f ;l oef;oGm;vm&if;vnf;aumif;? a'oE&A[kow
k &SmrD;S

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&if;vnf;aumif; vma&mufavhvmEkid zf aYdk umif;ayonf/ wnf;ck&d ef wnf;pcef;


rsm;vnf; toifhtwifh&SdvSayonf/
rif;jym;NrKd Uorkid ;f wGif zufqpfqefu
Y siaf &;? jynfov
Yl w
G af jrmufa&;vkyif ef;
ukd csefvSyfrjzpfay? rif;jym;NrdKUonf vGwfvyfa&;vIyf&Sm;cef; t"duae&m
yg0ifcJhayonf/
jrefrmjynfbufwGif wkdYArmtpnf;tkH;onf e,fcsJUqefYusifa&;rSm xdyf
ykdif;wGif yg0ifouJhodkY &ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;onfvnf;
tvm;wla&SUwef;u aqmif&GufcJhavonf/
xkdtoif;rSm &ckdifwkdif;vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;ESifh wkdif;&if;om;tpnf;tkH;
wkdYukd (1937)ckESpf aqmif;&moDwGif rif;jym;NrdKUnDvmcHwGif wyl;waygif;wnf;
jyKvyk Mf uavonf/ xkn
d v
D mcHrq
S uf (ppfawGNrKd UrS acgif;aqmifrsm;tygt0if)
vlxck sw
D ufyu
JG dk rif;jym;NrKd Ue,frpS (NrKd Ua[mif;)ajrmufO;D NrKd Ue,f? ausmufawmf
NrdKUe,f yk@m;uRef;NrdKYe,fwkdYrS vlxkodef;oef;yg0ifcJhonf/
xkv
d x
l q
k EjyyGo
J nf (NrKd Ua[mif;)ajrmufO;D NrKd U eef;&muke;f &Sd t*Fvyd pf pfwyf
ukd 0kdif;0ef;qEjyjcif;? xkdrSwdrfkdwGif vlxktpnf;ta0;yGJjyKvkyfjcif;? ed*kH;csKyf
ausmufawmfNrdKUwGif csDwufyGJukd tNyD;owfaqmif&GufcJhavonf/
xkdcsDwufyGJwGif &ckdifacgif;aqmifrsm;tm; t*FvdyfukdvkdeDrsm;u zrf;qD;
ppfawGNrdKUokdY ,laqmifoGm;jcif; cHcJh&onf/ xkdnDvmcHrSp rif;jym;NrdKUe,f
ekdifiHa&;vIyf&Sm;rIrSm jrefrmjynft&yf&yfokdYwkdif wpf[kefxkd;ausmfMum;oGm;
avonf/
t*Fvdyfukd cHcs&ef awmfvSefMu&ef? jrefrmjynf? &ckdifjynftquftoG,frI
&ifMum;aphru
I dk jyKvyk cf MhJ uonf/ ,if;odrYk sK;d cspyf *k Kd vrf sm; awmfveS af &;orm;rsm;
pcef;cspDrHrI jyKvkyfcJh&m Xmetjzpf xif&Sm;cJhavonf/
xkdodkY wkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om; tpnf;tkH;rS vIyf&Sm;jcif;jzihf e,fcsJU
qefYusifa&;? ukdvkdeDb0rS vGwfajrmufa&;rSm &ckdifwpfjynfvkH;okdY *,ufkdufNyD
&ckdifjrefrmpaom jynfaxmifpkom;rsm;\ 0kdif;0ef;yl;aygif;awmfvSefrIaMumihf
t*Fvdyftpkd;&onf &ckdifwkdif;\A[kdcsufrjzpfonfh ppfawGNrdKUrSvnf;aumif;?
vufvTwfvsuf ajcuefxGufajy;cJh&avonf/ xkdtcg ppfawGNrdKUolNrdKYom;rsm;
vnf; xdwfvefYvsuf rif;jym;NrdKUe,f paom uRef;urf;t&yfwkdYokdY a&Smifwdrf;
a&TUajymif;aecJh&avonf/
xkdtcsdefwGif &ckdifwkdif; &ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;u

42

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

NrKd U&yfrsm;ukd tkycf sKyaf &;cs&yfxm;um xde;f odr;f ay;cJah vonf/ rMumrD xkad e&m
ukd tpm;xkd;&ef *syefa&SUajy;wyfrsm;u awmifukyfrS ausmfjzwfvmvsuf OD;pGm
rif;jym;NrdKUukd vma&mufodrf;ykdufcJhavonf/ xkdtcsdef NrdKUtkyfarmifomyGifhrSm
tmPmvufrJhjzpfaeNyD; if;wkdYra&mufrD t"dukPf;rIrsm;jzpfyGm;jcif; &SdcJhav&m
rif;jym;NrKd Ue,frS trsK;d om;acgif;aqmifrsm; jzpfMuaom ode;f ausmaf tmif? armif
ausmf,? yef;omatmifwkdYonf wpfAkdvftjzpf aqmif&Gufvsuf &ckdifvli,fvl
&G,frsm;ukd pnf;kH;um vufeufpGJukdifNyD; t"dukPf;ukd toufpGefYpm; ESdrfESif;
cJh&avonf/ if;wkdYonf ar,kckdifokdY csDwufwkdufckduf&ef MuufrusD(rif;jym;
NrdKUe,f)wGif tpnf;ta0;aqmif&GufaepOf kwfw&uf rif;jym;NrdKUukd 0ifa&muf
odrf;ykdufEkdifcJhjcif;jzpfavonf/ okdYaomf if;acgif;aqmifrsm;onf &ckdifwkdif;tkyf
csKyfa&;qkdif&m cefYcGJpDrHcscJhMuonfom jzpfavonf/ xkdaemuf rMumrD *syefrsm;
0ifa&muf t*FvdyfukdvkdeDae&mwGif tpm;xkd;cJhavonf/
1303 ck wykdYwGJvqef;(8)&uf eHeuf (10)em&DwGif rif;jym;NrdKUrSm t*Fvdyf
tqkwf *syeftwufwiG f t*Fvyd w
f u
Ydk rD;avmifA;Hk BujJ cif; cH&ojzihf NrKd Uwpfcv
k ;Hk
rD;[kef;[kef;awmufavmif jymykHtwd zsufqD;jcif;cH&avonf/ xkdYaMumihf
teD;pyfjzpfaom auovmacsmif;0&GmokdY a&Smifwdrf;aecJh&avonf/ odkYaomf
vnf; 1304 ck uqkefvwGif rif;jym;okdY *syefwyfrsm; 0ifa&mufvmjcif;
auovmwGif *syefrsm;tajccH ppfpcef;rsm;csjcif;? &dumrsm; okdavSmif&mXme
jyKvmjcif;aMumifh NrdKUolNrdKUom;rsm;rSm t*FvdyfAkH;BuJjcif;rsm;ukd cHNrJcH&onfyif
jzpfonf/
*syefppfonfaygif; (120)yg0ifaom wyfrwckukd wyfOD;pD;csKyf]ulqkd;qef}
ESifh vufaxmufwyfAkdvfrSL; ]rm&S'g}wkdY OD;pD;aqmif&Gufum? rif;jym;NrdKUokdY
0ifa&mufvmNyD; wyfom;okH;pk(wyfom; 40 pDcGJ)cGJum cs&yfvmcJhMuonf/
(1)Al;yif&GmwGif wpfwyf(2) usdef;awmfo&ufawmtkyf (,ckocsKif;&mwGif)
wpfwyf(3)ausmif;opfausmif;ykdif;wGif ]ulqkd;qef}ESihf ]rm&S'g}tygt0if
jrif;uk,
d pf ED iS fh wyfom;(40)wkYd wyfpaJG ecJMh uonf/ xko
d Ydk wpfpwpfpjzihf iNyt
D if;
wGif wpfpcef;jyKvmjcif;? Ncdwfawmif ajymif;a&TUwyfcsvmjcif;? ponfjzihf
tESSHYtjym; *syefppfwyfrsm; jynhfvQHcJhavonf/ r,lurf;rSefawmifrS wkdufyGJwGif
'Pf&m&vmolrsm;ukd rif;jym;okdYykdY aq;0g;ukorIjyKcJhavonf/ *syefrsm;um;
okH;ESpfcefY tcsdefMumcJhavonf/ *syefrsm; zufqpffpepfukd usifhokH;vmojzihf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t*Fvyd rf [m(136)ESihf qufo,


G
f wzefawmfveS af &;vkyif ef;rsm;ukd pwifjcif;
jyKcJh&jyefonf/
xkdaemuf c&pf(1944)(1306)ckESpf *syefukd pwifawmfvSef&ef avxD;jzihf
qif;cJMh uavonf/ ,if;odBYk uKd ;yrf;csujf zihf rif;jym;NrKd Ue,f paom &ckid jf ynft&yf
&yfu tpOD;pGm pwif *syefawmfvSefa&;vkyfief;ukd jyKvkyfEkdifcJhavonf/
xkdYaMumifh aumZm (1306)ckESpf *syefrsm; qkwfcGmxGufajy;cJh&jcif;? t*Fvdyfrsm;
wzef tpm;0ifa&mufEkdifjcif; jyKcJh&avonf/
t*FvdyfjyefwufvQif rif;jym;NrdKUukd tkyfcsKyfa&;cs&ef e,fykdiftjzpf rpwm
rwfbuf? NrdKUtkyftjzpf xGef;atmifausmf? ykvdyftifpyufawmf OD;em;aygufau
paom tkyfcsKyfa&;yk*dKvfrsm;onf aumZm(1306)ckESpfwGif a&muf&SdvmMu
onf/ if;wko
Yd nf rif;jym;NrKd Uukd 'kw,
d tBurd t
f jzpf yGjJ yifuEm;vky
f NrKd Uwnfcs
zGiv
fh pS jf cif; jyKcMhJ uavonf/ e,fyidk f ;Hk pku
d &f m[l ]bmcH}t&yf&dS ,ckt&ufqidk f
ta[mif;wGif aqmif&u
G cf ahJ vonf/ rif;jym;NrKd Utygt0if &ckid jf refrmwjynfv;Hk
wGif c&pf(1948)ck aumZm (1309)ck jymokdvjynhfausmf(9)&uf? we*FaEGaeY
rsm;wGif vGwfvyfa&;&&SdcJhojzihf t*FvdyftkyfcsKyfrI vkH;0Zmwfodrf;oGm;cJhjcif;
cHcJh&avonf/ vGwfvyfa&;&onfh txdrf;trSwftjzpfjzihfvnf; rif;jym;NrdKU
v,fuGif;jyifus,fwGif vGwfvyfa&; txdrf;trSwf ausmufwkdifukd pkdufxlvsuf
0ihf0gpGm wnf&Sdaeayonf/
vG w f v yf a &;&NyD ; csd e f r S p rif ; jym;Nrd K Uum; wk d ; wuf B uD ; yG m ;a&;?
pnfyifom,m0ajyma&; ponfrsm;ukd wpfaeYwjcm; aqmif&GufvmEkdifcJhojzihf
a&SUukt
d rsm;Bu;D arQmv
f ifph &m tvm;tvm aumif;&SEd idk rf nfh NrKd UwpfNrKd U[k qkEd idk f
ayonfwum;/
(toQif pudE (&ckdifjynf)&ckdif,Ofaus;rIrsm;)
(trSwf (2)1993-ckESpf)

43

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

qif;oufpOfvm omoem

usdef;awmf&Sif

urmOD;vlom;wkdYonf ukd;uG,frIukd &SmazGcJhMuonf/ tm;xm;tm;ukd;&m


tjzpf ae v? euwf? wm&m? N*dK[f? awm? awmif? a&? ajr? ewf? e*g;? *VKef?
ukrP
?f ,u? odMum;? ol&mwku
Yd dk t&Sio
f ciftjzpf OD;wifvmcJMh uonf/xkaYd Mumifh
emxrS emxf[al om uk;d uG,rf t
I rnf&v
dS monf/ emxonf uk;d uG,&f m? ,kMH unf
&mukd ac:qkdavonff/ ,ckxd jA[PwGif tm'demwf? &m0djEemwfponfjzihf
ewft&SifwkdY\ trnfemrukd uif;yGef;wyfxm;vsuf &Sdae\/
[dEL? jA[Pt,l&SdMuolrsm;qkdvQif rD;? ae? ajrBuD;? ork'&m? opfyif?
awm? awmif? t&mrfO,mOf? ewfuGef;wkdYukd ukd;uG,fNrJ &SdaeMuao;\/ &ckdifwkdY
onf a&S;OD;acwfuyif awmawmifudk jzwfoef;0ifa&mufaevmcJMh uolrsm;jzpfchJ
Mu\/ xkaYd Mumifh tE&m,fEiS fh BuKH c&hJ ? tcuftcJEiS hf &ifqidk cf MhJ uonht
f avQmh uf
aMumufvefYjcif;? pkd;&drfjcif;? tm;ukd;jcif;rsm; &SdcJhMuonfomwnf;/ xkdukd
awmfvSefckcHcJh&jcif;? a&SmifuGif;z,f&Sm; xGufajrmufcJh&jcif;wkdYjzihf ESpfv&SnfpGm
umvMumcJh&\/
vlom;onf aMumuf&UHG ruif;onft
h avQmuf csr;f omjcif;ukv
d nf; vkv
d m;
onfh ow0grsm;jzpfMu\/ xkdtcg aMumufvefYjcif;rS vGwfap&ef tm;ukd;&mukd
wrf;warQmfrSef;cJh&rnfrSm trSefwnf;/ qif;&Jjcif;ukd vlwkdif;rESpfNcdKufwuf&
onfhtavsmuf csrf;omjcif;udk awmifhwvkdvm;NrJ "rwmwnf;/ xkdYaMumifh
azmfjyyg emx(tm;ukd;rI)ukd rvkdolr&SdEkdifMuacs/ tm;ukd;rIr&Sdu rcsrf;om?
tm;ukd;rI&SdrS csrf;om&m&onf[l Ak'uvnf; qkH;rcJhbl;onfwum;/ rdrdwdkY
vkdvm;tm;ukd;cJhMuolrsm;wGif a'0(t&Sifocif)emx(tm;ukd;&m) wkdYonf
zefqif;Ekdifolrsm;? wefckd;&Sdolrsm;? jzLpifjrifhjrwfol(jA[P)xm0& (raorysuf)
rsm;? zefqif;&Sif &rsm;[kyif pGyrf w
dS
f ,kMH unf,MHk unfvmjcif;? toufay;
pGNJ rv
J mjcif;rsm; jyKvyk v
f mcJMh uay\/ vlom;\pdwu
f dk vlom;u tm;xm;rJv
h suf
wpfjcm;wpfyg;uko
d m tm;xm;cJjh cif; jzpfonf/ vlom;\pGr;f tifudk r,kMH unf&m
vnf; a&mufayonf/
xkdYaMumihf vlaerI vlYb0onf rvGwfvyfaom t&Sifocifukd tyfESHxm;
onf tdrf&m? ae&m? NrdKUjynf&GmwnfaxmifrIu tp ykdifpkd;cHewfrsm;? &Sdvm&
onf/ ewfrsm;jzihf jynhfvsufaeaom vlom;tzkdY vlYpGrf;tif? ukd,fhtm;tifukd

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

44

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

zefwD;EkdiftHhavm/
&ckid w
f aYdk e&m jzwfoef;&maemufuv
fdk u
dk
f ewfwo
Ydk nf vku
d
f aecJMh u\/
awm? awmif? acsmif;ajrmif;? opfyif? v,f,m tdrfa*[mwkdY ewfa'0wmrsm;
rnfac:pGJvQuf &Sdae\/ ynwfrnfac:pGJvmaom ewfwkdYum; ra&rwGufEkdif
acsNyD/ tOeajrwGifyifvQif iNcdwf? ijyKwf? iNydKif;wdif? ivufp paom
bDvl;? pr0ufNrdKUapmifhe*g;? aZmf*sD? *Em&D? oQifi,f? &aoh? ewftrsKd;rsKd; &SdvmcJh
ay\/
xif&Sm;aom ewfwkdYqkdvQif **Fgewf (**Fgtif;) r[defewf(acsmif;0jrpf0
apmihfewf) pEDewf(uRef;apmihfewf)/ &marmifewf? jroGifewf? iarmifewf?
MumZHewf? rusm;ewfwkdY jzpfMu\/
if;wkdYonf eef;pOfewf? AvdauR;ewftjzpf umv&SnfMumcJhNyDjzpf\/
bk&iftqufquf rkd;OD;rkd;aESmif; umvwkdY ewfyGJvrf;obifay; csD;ajrmufyl
aZmfNrJ&SdcJhav\/ NrdKUolBuD; atmifausmfZHonf axmifuscHaepOfu ewfwkdYukd
wkid w
f nfc&hJ m ewftrnfrsm;pGm yg&Sad vonf/ if;\zGq
YJ adk om &wkwiG f awGEY idk f
\/ pdwfpGrf;tifukd tm;ukd;Muolrsm;vnf; ewfukdarQmf pdwf"mwfukd taoG;
ta&mifwifcJhMuonf/ orm"dpGrf;tif txkduftavsmuf aumif;vmMuaom
tcg aq;0g;rEmefwkdYukd zefwnf;cJhMuonf/ xkd&Sifi,f&aoh? aZmf*sDrsm;um;
umvMumuyif &Scd MhJ uonf/ ewfEiS w
fh wef;wnf;xm; ylaZmfcchJ v
H mcJMh uonf/
oD&dygkP&aoh? wdudpom&aq;0dZm&aoh? tmvHuy&aoh? a0omuy&aoh/
oDwma'0&aoh? em*dE& aoh? uPSm'dyg,e&aoh? uvd*&F aoh? ponfwjYdk zpfMu
\/ xkd&aohaZmf*sDwkdYqkdvQif a,m*tusifhukd usifhcJhMu\/ avmuDtusifhwGif
a,m*Dtusifhonf tjrifhqkH;ukd &&Sdap&ef tusihfjzpfcJh\/ *Em&Dtwwfynm
rsm;ukdvnf; tm;ay;cJhMu\/ xkdtwwfum; ewfaq;? ewf0g;ukd &SmrSD;
touf&Snf? od'dayguf? pGrf;tifukd jzpfvmjcif;yifwnf;/

&Hppfaygufcs? q00a&m? aEmig;a,muf? apmifha&SmufwpfOD;? bDvl;tmVm


0u? a'0ukd;rnf? wef;ckd;pnfom;? xufjynfok'g? jA[mig;a,muf? uRef;wkdif;
aemufonf? ESpfa,mufpu0wf? jrwfxG#fxif&Sm;? &Spfyg;&[Em? urm?
e0gawmfrSL;? aygif;ig;OD;ukd? MunfEl;tifjynfh ukd;uG,f\}}
rSefaomukd;uG,frI? rrSefaom ukd;uG,frIom cGJjcm;&monf? ukd;uG,frIr&Sd
[lum; vkH;0r&Sdacs/ Ak'&Sifawmfonf rSefuefaom ukd;uG,frIukd orm'dXd[k
(tjrifrSef)trnfay;cJhonf/ rrSefruef ,kHrSm;p&mrsm;ukd rdpm'dXd(tjrifrSm;)[k
trnfay;cJhonf/ xkdYaMumihf rSefaom ukd;uG,f&mukdom vkdvm; trSm;ukd
a&Smif&Sm;wwf&rnfjzpf\/ rSefaom ukd;uG,frIukd jyKrSomvQif ab;uif;rnf?
jrifhjrwfrnf? qif;&JrS vGwfrnf[k bk&m;a[m\/
ukd;uG,frIukd ,Ofaus;rIwpfcktjzpf ,aeYavhvmaeMuNyDwnf;/ vlaerI
"avhxkH;pOfvnf; jzpf&mum;? if;ESifhywfoufaom a0g[m& tokH;tEIef;?
ylaZmfenf;pepf? tcef;tem;? ujyqkdwD;rIrsm; jyKcJhjcif;rsm;? aq;a&;yef;csD?
kyx
f k yk v
f ;Hk ? tEkynm&yfrsm;? ,aeYxd a&SmifMunfavh? vku
d ef mavhjyKaeMuao;
aom kd;&mewfukd;uG,frI ruif;aom "avhponfrsm;ukd ewfukd;uG,frIorkdif;?
,kHMunfrIbmom&yftjzpf avhvmaeMuvsuf &SdaeMu\/
ewfukd wl&,
d mpnfjzihf ylaZmfyocJMh uouJo
h Ykd Ak'& iS af wmfuv
dk nf; wl&,
d m
jzihf ylaZmfvmcJMh uonfudk ,aeYxd awG&Y rnfjzpf\/ Ak'0 EempOfot
H jzpf &ckid w
f Ydk
wD;cwfylaZmfaeonfudk wifjy&aom]]tbdOmPfa&mif? xdefvif;ajymif?
tacgifkd;&Sdef? rm&Zdef?
avmuxG#fxm;? jrwfbk&m;?
0wfxGm;0Eem? &Sdckd;yg\/
OD;OD; OD;csyg/ [l aw;*DwtoHyif jzpfavonf/

ewfu;dk uG,rf rI sm;

Ak'b
momuk;d uk,
d rf I

ukd;uG,frItwGuf &ckdifa0vm[u usrf;rSm azmfjycsufvm&Sdonf aA'if


usrf;rsm;rSvmaom ewfrsm;okyfukd wifjyjcif;jzpfacsonf/ xkdwGif ewf? e*g;?
jA[utp? bk&m;? &[Emygr<uif;yg&Sdonf/ xkdusrf;vmukd wifjyaythH/
]]zD;ywGatmif? jcaoFhokH;xm;? e*g;ow? yOydoQEjkd;? av;rsKd;r[m&mZf?

&ckdifvlaerIorkdif; pwifcJhonfrS ,aeYxd ukd;uG,frI &SdaeNrJyifwnf;/


okdYaomf ESpfaygif; bDpDajcmufaxmifup rSmzuf bDpD 6 &mpkxd tpGJtNrJ
ewfukd;uG,frI &SdcJhavonf/ ,aeYtm;ukd;rI topf&vmNyD;onfqkdaom Ak'0g'

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

t,lonfyif NrJonf[k rqkdEkdifao;/ t&d,mtjzpfokdY a&mufrSomvQif Ak'ukd


,kMH unfrI ckid Nf rrJ nfjzpf\/ xkaYd Mumihf k;d &mpGeJ wfu;dk uG,rf v
I nf; uif;Muonfum;
r[kwfacs/ rluvxuf tm;ukd;rIrcH&awmhNyD;&mum;? ewfukd; ewfMoZmpkd;rkd;
jcif; enf;yg;qdwfokOf;vmcJh&ay\/
"n0wDacwfxdta&muf ewfukd;uG,frINrJvm&aom &ckdifrsm;tzkdY ckESpf
6500 ausmu
f mvwkid ?f ewfEiS t
fh ppt&m&m vTr;f rk;d cHc&hJ onftjzpfudk arhEidk Mf u
rnfr[kwfacs/ vGefcJhaom ESpfaygif;&Spfaxmifausmfumvu vufcHcJh&aom
uk;d uG,rf yI ifvQif ESpo
f ufwmukd arhMu&rnfum; r[kwaf o;/ tpm;0ifa&mufchJ
aom Ak'0 g',kMH unfrI ESprf enf;awmhNy/D ESpaf ygif;ESpaf xmifausmaf om umvukd
ausmfvGefvmcJh&avNyD/ okdYaomf ,aeYxd Ak'bmom ppf[efavNyDwum;[l
um; 0efrcHEkdifao;/ kd;&mAk'bmom? vuf&SdAk'bmom? Ak'bmoma&;&mtjzpf
jzihf zmodzmomaevmMuolrsm;vnf; &SdaeMuao;onfomwnf;/

bk&m;yGiahf y:aomumv
Ak'bmom &ckdifjynfokdY 0ifa&mufvmcJhonfrSm trSefjzpfayonf/
&ck d i f j ynf w G i f jzpf x G e f ; ay:ayguf v maom bmomr[k w f a omf v nf ;
qufoG,fvm&jcif;rSm xif&Sm;av\/
xkdt&Sifonf tdEd,e,fajrukd jzwfausmf &ckdifodkY rdrd0g'(t,l)ukd
oGwfoGif;EkdifcJhonfrSm omrnr[kwfacs/ Ak'\ oAkwpGrf;tifu usufpm;
EkdifcJhjcif;aMumihfom jzpfacs\/ xkdOmPfawmfonfvnf; Ak'\b0usifvnf&m
tjzpfukd a&mifjyef[yfay;rIt& xifvif;vm&ay/ xkdYaMumihf Ak'\OmPfuGef
&ufwGif &ckdifjynftwGif; 0ifvsuf rdcJh&m\/ tcGifhaumif;ukd &&Sdvmjcif;[kom
0rf;omMu&*rnfomwnf;/
&ckdifESifh rZdra'oonf yx0Dajrt& qufpyfvQuf &Sdaeonf/ c&D;a0;
onf[k qk&d aomvnf; vrf;yef;qufo,
G rf I &Sv
d mcJo
h nf/ **Fgjrpf0rS ;f a'oonf
&ckdifESifh e,fedrdwfcsif; qufpyf&m Xmejzpfavonf/ **Fgjrpfajrmufykdif;onf
rZdra'oe,fy,fjzpfNyD; awmifykdif;onf 0*Fwkdif;b*Fvm;e,fy,fjzpfonf/
0*Fwkdif;onf &ckdif"n0wDacwfuyif &ckdife,fedrdwf a'ot0ifjzpfcJhavonf/
&ckdifrif;&mZmBuD;pmwrf;wGif pEmol&d,rif;\om;awmfjzpfaom ol&d,m"dywd

45

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

(bDp\D 527-480)rif;vufxuf armufolZmNrdKUpm;jzpfcJholrSm xkdrif;\nDawmf


ol&d,ukrmqkd\/ ol&d,auwk(at'D 273-327)rif;vufxufwGifqkdvQif xkd
rif;\nDawmfol&d,umoDonf armufolZmNrdKUpm;jzpfavonf/ xkdYaMumihf **Fg
jrpf0Srf; (b*Fvm;e,f)xd &ckdif"n0wDacwfwGif &ckdifESihf e,fajrqufpyfvQuf
&SdaeonfrSm xif&Sm;ay\/
&ckid jf ynfe,ferd w
d rf mS a&S;acwfuqkv
d Qif taemufb*Fvm;e,fb[
D me,f
ESihf Mo&doQe,fxdus,f0ef;cJhavonf/ **Fgjrpf0Srf;rS Akupqdyfurf;wrKwfrS
umr&vdyq
D yd u
f rf;qkv
d Qif &ckid o
f Ydk a&vrf;qufo,
G cf &hJ mXmejzpfacsonf/ uke;f
vrf;qkdvQif armufolZmNrdKUrS b*Fvm;e,fokdYvnf;aumif;? tmoH? rPdyl&rS
upye'Djrpfnm "n0wDXmaeokdYvnf;aumif;? w&dyl& NrHKjynfrS oufjynf?Akdvf
rif;axmif(uHom&DMunfaxmif) xkdrS &ckdife,fxJokdYvnf;aumif;? qufoG,f
aygufa&mufavonf/ xkdaMumihf &ckdifESifh rZdra'oonf **FgjrpfomuGmjcm;
ajcwpfvSrf;cefYom c&D;&Sdaeonf/ a'ocsif;qufpyfrI? vlrIa&;0ifa&mufoGm;
vmrI? ul;vl;qufqHaygif;oif;rI? c&D;oGm; pD;yGm;a&&SdcJh&rIwkdYESihf ruif;cJhacs/
xkdYaMumihf &ckdifESihf tdEd,\owif;qufoG,frI? owif;jyefYESHYrI? owif;Mum;od&
rIrmS cufcrhJ rI &SEd idk af y/ e,fpm;NrKd Upm;? wyfp;D wyfeif;rSvnf; Mum;odaygufa&muf
ausmfvTrf;apcJhav&monf/
Ak'a *gwronf ouswidk ;f ? uydv0wfZmwdjzpf\/ xkw
d iG f (bDpD 610)arG;
zGm; Bu;D jyif;cJo
h nf/ okaYd omfvnf; touf (29)ESpw
f iG f awmxGu
f usiBfh ucH hJ
onfrSm rZdra'owGif jzpfayonf/ (bDpD 574 ckESpf)(touf 35ESpf)wGif
bk&m;jzpf 0gawmf(20)twGif; (6)Budrf xd0gqkdcJhavonf/ &mZN*dK[fjynfonf
r*"EkdifiH\NrdKUawmfjzpf&m ,ckbD[me,fjzpfacs\/ pEmol&d,rif;onf 4ESpf ESifh 8-vi,fonf/ pEmol&d,rif;onf bDpD 580(touf25 ESpf)wGif
xD;eef;pkd;pHcJhonf/ eef;oufqkdvQif bDpD 580 rS 528 xd 53 ESpf&SnfMumcJhav
onf/ oufawmfrSm bDpD 605 r\S 528 xd 77 ESpf&SnfcJhonf/
&ckdif"n0wDjynf&Sif pEmol&d,bk&ifonf &ckdifxD;eef;ukd bDpD 580wGif
pk;d pHvsu&f adS eonf/ bk&m;avmif;rSm xkpd Of 'ku& p&d,musiafh ewk;H umvjzpfacs
\/ bk&m;yGifhonfrSmqkdvQif bDpD 574 wGifjzpfojzihf bk&m;ryGifhrD 6 ESpfapm
eef;pHvsuf&Sdaeavonf/ Ak'yGifhawmfrlaMumif;ukd xkdrif;oufawmf 51 ESpf
eef;pH 26 ESpfta&mufwGifrS owif;pum; Mum;odcJh&avonf/ xkdpOfbk&m;&Sif

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

qkv
d Qif oDwif;pum;Mum;odc&hJ avonf/ xkpd Of bk&m;&Siq
f v
dk Qif oufawmf(55)
ESpf 0gawmf(20)ajrmuf&adS vonf/ bk&m;yGiafh Mumif;uku
d m; edrw
d x
f ;l rsm; Mum;od
cJhMuonfomjzpf\/
xko
d Ydk edrw
d rf sm;ukd Mum;od&jcif;? rZrd wkid ;f rSvnf; owif;aygufa&mufjcif;?
a&mufvmcJhMuaom ykPm;&Spfa,mufxHrSvnf; xyfqifhowif;&jcif;wkdYaMumihf
pEol&d,bk&ifonf bk&m;&Sifukd zl;jrifvkdrI tmomqEjyif;jyvmcJh&avonf/
eef;awmfnDvmcH yifhapmifEkdif&ef aqG;aEG;cJhMuavao;onf/ aemufqkH;wGif
raem"dXmefjzihf &nfrSef;yifhaqmifrIU jyKcJh&avonf/ xkdtcgu p a&TMumyef;
aygufaygufeHYom? qDrD;? wHcGef? xD;? a&csrf;wkdYukd vufaqmifjyKvsuf xdyfxuf
wifrkd;cJhMuonf/ xkdYaemuf wkdif;jynfvlxk tygt0iftmkHjyKapvsuf ckESpf&uf
ywfvkH; yifhzdwfylaZmfrIjyKcJhMuavonf/ Oyrmjy&aomf temxydwfolaX;orD;
plVokb''gonf rdrad e&m O*NrKd UrSaevsuf Ak'& &dS m om0wjfd ynfoYdk pdwrf aemjzihf
yihfonfhtvm;wl jzpfavonf/
xkt
d cg bk&m;&Sio
f nf &mZN*Kd [jf ynf? a0VK0efausmif;wGif oDwif;ok;H vsuf
&Sdaeonf/ bk&m;&Siftm; yifhzdwfjcif;ukd a&TOmPfawmfjzihf odvmvQif &[ef;wkdY
tm; pnf;a0; trdefY&Sdawmfrlavonf/ xkdYaemuf &ckdifjynfodkY <u&eftwGuf
odMum;rif;zefqif;ay;aom jym'f,mOfysHxufokdY wufpD;vsuf c&D;a'opm&D
<ucsDcJhMuonf/ xkdtaMumif;ukd odkY rSwfwrf;a&;om;&Sdav\/
]]a&T&ckdifjynf&Sif "njynf&Sif bk&ifpEol&d,rif;vufxuf a*gwrAk'
onf aemufyg&[Emig;&mESihf &ckdifjynfokdY <ua&mufvmcJh ausmufawmfNrdKU\
wpfzuf&dS aomvm*D&ad wmifxuf w&m;a'oem a[mjyawmfro
l nf/ pEo&l ,
d
rif;onfvnf; jrwfpGmbk&m;xHoGm;a&mufzl;arQmfvsuf aovm*D&dawmif\
ta&SUig;rkdifuGm wnf&Sdaom rif;aejynfawmfokdY <ua&mufoDwif;okH;&ef
yefMum;avQmufxm;&m bk&m;&Sifu vufcHcGifhjyKawmfrlonf/ bk&m;&Sifonf
rif;aejynfawmf ckepf&ufrQ oDwif;ok;H aexkid Nf y;D aomf jyefvnf<ucsaD wmfrrl nfh
tcg pEol&d,jrwfpGmbk&m; ukdk,fpm;ukd;uG,f&ef ukd,fyGm;wpfqlxm;awmfrlcJh

46

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&ef avQmufxm;awmif;yefavonf/ xkt


d cgjrwfb&k m;&Si\
f cGijhf yKawmfrcl sut
f
& odMum;rif;ESihf 0doBuHKewfom;wkdYonf oD&d*kwfawmifay:wGif bk&m;&Sifukd,f
yGm; qif;wkawmfwpfql zefqif;cJMh uonf/ if;qif;wkawmfrmS r[mrkeb
d &k m;yif
jhzpfonf/ pEol&drif;onfvnf; oD&d*kwfawmifxufwGif a*gwrbk&m;&Sif
<ua&mufvmonfh txdrf;trSwftjzpfjzifhvnf;aumif;? Ak'kyfyGm;qif;wkawmf
wnfxm;jcif; txddrf;trSwftjzpfjzihfvnf;aumif;? r[mrkedykxkd;awmfukd wnf
xm;awmfrlcJhonf/
(ta&SUwkdif;,Ofaus;rI ykdYcscsufrsm;twGJ(1) wuodkvfpmay;pm,loif
wef;)
txufygrSwfwrf;tjyif "n0wDESihf a0omvDywf0ef;usifwkdYvnf;
aumif;? &ckdifa'oe,fy,ft&yf&yfvnf;aumif;? a,"rma[wkyb0gyg&Sd
aom pmwef;xk;d ausmufpmrsm;? pwkyg(apwDyx
k ;dk i,f)rsm;wGif pmxk;d ygrsm;wku
Yd dk
vnf; awGU&Sdf&onf/ xkdausmufpmwkdYqkdvQif c&pfESpf 4 &mpk 5 &mpkcefYxuf
aemufrusacs/ xkdxuf Akdufylbk&m;) opuy&dAmZuZdea&;xkd;yg) pmqkdvQif
c&pftpykid ;f xuf aemufrusacs/ &ckid jf ynfoYkd Ak'o
moemonf c&pftpOD;ykid ;f
uyif a&muf&SdaeNyD;aMumif; om"u tckdiftrmoufaorsm;jzpfay\/
&ckdif"n0wDjynfodkY bk&m;&Sifonf (bDpD 554)r[mou&mZf 123 ckESpf
wykdYwGJvjynfh(tcsKdUuqkefvqef; 8 &uf) aeYwGif <ujref;cJhonf/ &mZN*dK[fjynf
a0VK0efausmif;rSonf odum awmf 20 0gajrmuf oufawmf 55 ESpw
f iG f <uvsu?f
arm&yAwausmufawmfawmif <ujref;wefY&yfcJhav\/ xkdYaemuf Asm'dwf>ruf
Mum;tqk;H wGif "n0wDaejynfawmfoYdk <uvsuo
f ;Hk vaeNy;D aomf uqkev
f jynhf
aeYwiG f r[mrked yk &f iS af wmfudk uk,
d pf m;oGe;f vkycf iG jhf yKcahJ vonf/ omoemjyK&ef
t&SifAmukv&[Emax&fESihf t&Sif 21 yg;(t&d,oHCm 200 vnf; tqkd&Sd\)
ukdvnf; xm;cJhavonf/
xkdtcguyifp oD&d*kwukef;ajronf &ur@dKifpkdufxl&mXmejzpfvm
onf/ omoemrlvwnfxGef;&m omoemvnf;? wnf&mxGef;yjzpfcJh&onf[k
armfueG ;f xifrw
S cf MhJ uonf/ xku
d p &ckid jf ynfwiG f omoemawmfonf a&mif0g

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

uGejYf rL;vmcJ&h onf/ bk&m;? apwD? *lausmif;? Z&yf? &[ef;oHCmpOfvm qufymG ;


vmcJh&onfomwnf;/

ol&,
d "dywdrif;vufxuftpDtrH
&ckdifokdY bk&m;omoem0ifa&mufrIwGif azmfjyygAk'udk,fwkdif <ua&muf
omoemwnfxm;cJrh ?I xkad emufb&k m;&Sif y&deAd m efjyK <uif;use&f pfaom "mwf
awmfrsm;onf omoemou&mZf 222 ckajrmufwGif <ua&mufvmrI ponfjzihf
&ckdiforkdif;&mZ0ifordkif;tqkdrsm; &SdcJhavonf/ acwfokawoDtvkdtm;jzihf
Ak'Xmejzpf&m tdEd,awmifykdif; ajrmufykdif;rsm;rS Ak'bmom0ifrsm; 0ifa&muf
vmjcif;ESifhtwl c&pfray:rD bDpDokH;&mpk (a&S;ESpfaygif; 2300)acwfavmufrS
p Ak',Ofaus;rIESihf ukd;uG,frIwkdYonf wpfpwpfp tajctaejzpfvmMuNyD;
,ckwkdifwnfNrJvmcJh&onf[k ,lqMuavonf/
&ckdifjynfwGif "n0wDacwf pEol&d,rif;vufxufrSp tajcpkdufvm
aom omoemonf ol&d,purif;xdwkdifatmif ESpfaygif;ESpf&mausmf qufcH
rjywfwnf&SdvmcJh&onf/ oHCmqufEG,ftjzpf Amukvrax&fup bk&m;&Sif
rsufarSmuftuRwfa&mufcJh&aom bduKax&m&[EmESpf&m? bduKeDax&D
&[EmrwkdY qufcHvsuf omoemjyKvmcJhMuavonf/ pr0wf? yOacwfxd
&[Emt&SifjrwfwkdY\ omoemjzpfcJh&onf/
pEol&d,\ om;awmfol&d,"dywdrif;rSp ol&d,purif;wkdifatmif
*gr0goD t&n0goD &[ef;oHCmrsm;? ausmif;? uef? bk&m;? apwDrsm;?
kyfyGm;qif;wkwnfxm;rIrsm;? &[ef;cH&SifjyKrIrsm;ukd rif;\trdefYjzihf pepfwus
owfrSwfcJhNyD;jzpfavonf/ Asm'd0ifr[kwfaom "mwfawmfwkdYvnf; jyefYESHYcJhNyD;[k
od&onf/ &ckdifwkdY\ 0ifokH;q,fusrf;wGif bk&m;&Sifoufawmfxif&Sm;&SdpOfuyif
"mwkapwDac: qHawmfajcawmf&mrsm;ukd cGifhjyKawmfrlonfhtwkdif; oGm;awmf
av;q,f qHawmfukd;uka#ajcmufoef; arG;awmf&Spfuka#? ajconf;vufonf;
awmf ESpfq,fwkdYonf uRwfukef ylaZmfcGifh&&SdcJhMuonf/ if;wkdYukd teEpMum
0VmrS vmaomewfwkdYonf wpfqlpDyihfaqmif t"dXmefcJh&m XmewkdY wnf
xm;cJhMuavonf[k tqkd&Sdonf/
,if;okdYr[mrkedESihf qHawmf? ajc&mawmftjyif ewfwkdYyifhaqmifXmyemcJh
aom "mwfawmf? apwDykxdk;rsm;wGif xD;? wHcGef?yef;rmvf? qGrf;? oif;ykwfwkdYukd

47

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wifcJhMuonf/ r[mrkedy&d0kPf wHwkdif;av;rsufESmtjyif *gr0goDyGJausmif;


&[ef;rsm;ukd ausmif;&Haqmuf aecGijhf yKxm;cJo
h nf/ r[mrkerd mS vSLorQypn;f
wku
Yd dk &[ef;wkt
Yd m; ok;H pGcJ iG jhf yKxm;avao;onf/ 'ka&;oka&;(oma&;ema&;)wkYd
tyifhtzdwfvufcHcJhMuavonf/ okdYaomf yOif;omraPjyKcGifhukdum; r&cJhMu
acs/ t&n0goD yk*dKvfwkdYxHwGifyif jyKMu&avonf/
tn&0goDwkdYrSm pdwfNidrf&m wdpD-&dwf"kwif aqmufwnfvsuf qGrf;cH
om pm;ok;H Mu&onf/ *gr0goDwu
Ydk m; csujf yKwpf m;aomufEidk af vonf/ jynfol
wkdYu ypnf;av;yg;vSL'gef;Mu&onf/ yGJausmif;&[ef;wkdYum; &GmolwkdYESihf
a&maESmrI&Sdavonf/ t&n0goDwkdYrSm ra&maESm&acs/ ,if;okdY oHCm*kdPf;ESpf
*kP
d ;f ukd pepfwusxm;&Sv
d mcJMh uonf/ t&n0goDy*k Kd vrf sm;ukd {upmq&mjrwf
wk[
Yd
l vnf;aumif;/ *gr0goDrsm;ukd yGaJ usmif;(A[kpm&&[ef;[lvnf;aumif;
owfrSwfcJh&avonf/)
rif;jym;NrdKUe,fwGif qkdvQif a&S;u {upm&? A[kpm& 2 *kdPf;om&SdcJhaomf
vnf; t*FvdyfacwfOD;wGif *kdPf;toD;oD;jzpfvmcJhMuonf/
(1)
iwef;ysif;*kdPf;qkdvQif *kdPf;csKyfrSm OD;aomrjzpfonf/ iwefysif;
ausmif;wGif aecJhonfh *kdPf;0ifausmif;aygif; 90 ausmf&Sdonf/
(2)
e&rf;*kdPf;wGif *kdPf;csKyfq&mawmf OD;awZdEjzpfonf/ *kdPf;0ifausmif;
aygif; 60 ausmf&Sdonf/
(3)
vSefaysmuf*kdPf;ukd tkyfcsKyfaom *kdPf;csKyfrSm OD;0ddrvAk'djzpfonf/
*kdPf;0ifausmif;aygif; 60 ausmf&Sdonf/
(4)
OD;ukovrSm uef;eD*kdPf;csKyfq&mawmfjzpfonf/ ausmif;aygif; 60
ausmfukd tkyfcsKyfcJhonf/ iwefysif;Zmwdjzpfonf/
(5) OD;F OmPq&mawmfrmS rlv'Gg&*kP
d ;f tBu;D tuJjzpfonf/ a&wHceG f od*w
Fk
&ausmif;opfwGif oDwif;okH;aecJhonf/
azmfjyyg q&mawmfwkdYxuf a&S;usaom >yef&Snf&Gmrac: auomvm
acsmif;zsm;ausmif; q&mawmf OD;0&vuFmqkdvQif &ckdifrif;acwfrS quf cHvmcJh
jcif;jzpfavonf/
bk&m;tvkdfawmfukd &[Emrsm;rSaomfvnf; rodEkdif&mqkd\/ xkdYaMumifh
oD[kdVf0#*grPdrif;vufxuf o*Fg,emrl yd#duwfvmtwkdif;om &[Emxd
vufcH&onf/ xkdrltwkdif;om &[ef;cHMu&onf/ ykxkpOfwkdYukd usrf;pmopf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rjyKvkyfap&/ ykwkpOfwkdYjyKaomusrf;ukdvnf; roifravhvm&? ,if;okdYckdifrmpGm


owfrSwfjy|mef;xm;&SdcJhavonf/
&ckdifESifh oD[kdVfonf ax&0g'wljzpfMuonf/ "n0wDacwf ol&d,oD&d
(at'D 202-222)vufxufvnf;aumif;? yk&ed af cwf 'o&mZmrif;vufxuf
vnf ; aumif ; ? ae&O & awmif i l a cwf i &ref r if ; vuf x uf vnf ; aumif ; ?
bapmjzLrif;? rif;ygBuD; ? rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;? rmkrd,rif;vufxuf
vnf;aumif; oD[kdVfodkY omoemjyK&ef q&mawmfrsm;ukd ykdYvTwfcJhavonf/
oD&pd E&m;rif;vufxuf qXo*Fg,emwifpOfu oD[Vdk rf S oHCmrsm;ukd yihzf w
d cf hJ
avonf/ oD[kdVfrSvnf; yd#uwfpmayrsm;ukd &ckdifodkY ykdYay;cJhbl;onf/ pE&m;
rif;acwfwGifvnf; yd#uwfpmayrsm;ukd a&;ul;jzefYcsDjcif;? pwlyg(apwDi,f)
rsm;wnfxm;jcif;jzihf &ckdifwGifvnf; "rapwDrsm; wnfxm;ylaZmfcJhMuayao;
onf/

o*Fgemwifjcif;rsm;
jrwfpGmbk&m;&Sifonf av;q,fig;0g? oufawmf&Spfq,f? (bDpD 529)wgif
y&dedAmefjyKonf/ bk&m;&Sif y&dedAmefjyKNyD;aemuf wpfq,fajcmufjynfwif;
tcsif;wpfuif;cefYaom "mwfawmfESihf yfkd;awmfESpfck? ezl;oif;uspfawmfwpf
ql? pG,fawmfav;acsmif; <uif;usefcJhonf/ xkd"mwfawmfwkdYukd a'geykPm;onf
&Spjf ynfaxmifrif;wkt
Yd m; cGaJ 0 uk;d uG,yf al ZmfapcJo
h nf/ xk"d mwfawmfa0aom
aeY t&Sifr[muyonf o*Fg,emwif&ef &[Emig;&mwkdYukd a&G;aumuf
awmfro
l nf/ 0gqked ;D vwfaomf &mZN*Kd [jf ynfoYdk o*Fg,emwifoC
H mwkt
Yd pkt
H nD
a&muf&SdMupOf tZmwowfrif;tm; taMumif;Mum;onf/ xkdYaMumihf r[m
ou&mZf 148 ckESpf 0gacgifvjynhfausmf ig;&ufaeY &mZN*dK[fjynf\ ta&SU
awmifzuf a0bm&awmif ckESpfvywfvkH; yxroH*Fg,emwifonf/ "mwf
awmfwkdYukdvnf; tE&m,frS vGwfapjcif;iSm xkdxkdt&yfrS yifhaqmif &mZN*dK[f
jynf ta&SUawmifaxmifh vufawmif&Spfq,fjzpfaomwGif;ukd wl; tpDtrH

48

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jzihf jrKyfESHxm;cJhavonf/
bk&m;y&dedAmefpH0ifonfrS ESpfwpf&mtMumwGif umvaomrif;onf
a0omvDjynf 'kwd,o*Fg,emwifavonf/ &SpfvwkdifwkdifMumavonf/
xkdo*Fg,emESifh pifNydKif0Zdmwkdif;om; &[ef;wpfaomif;wkdYvnf; cGJxGuf *kdPf
opfjyKMuonf/ r[moHCdu *kdPf;[kac:wGif aemiftcg r[m,et,l0g'
wkdY\ rsKd;aphysKd;cs&m jzpfav&onf/
xkd*kdPf;rESpfckrSonf *kdPf;cGJ(18)*kdPf;xd aygrsm;cJhav&m? ax&0g'*kdPf;
(12)*kdPf;? r[moHCdu *kdPf;yGm; 6 *kdPf;wkdYjzpfcJh&av\/
xkdaemuf eErif;quftukef ESpfaygif;wpf&mausmfumvwGif 18 *kdPf;rS
24 *kdPf;? 35 *kdPf;txd uGJjym;vmonf/ okdYaomf tcsKdU*kdPf;wkdYrSm rwnfwHhbJ
(4*kdPf;) tenf;i,faom*kdPf;om xGef;um;wnf&pfonf/
arm&d,eef;qufjzpfaom taomurif;onf Ak'bmom0ifrif;jzpfvm
onf/ if;onf omoemawmfukd xGef;um;pnfyifapcJhonf/ "mwfawmfwGif;ukd
zGihfvSpf t&yf&yfokdY a0iSjzefYcsdapcJhonf/ arm*vdykwwdrax&fESihf E
*kw&[Emt&SifwkdY\ tpDtrHjzihf Asm'dwfay;cJhaom Xmewkdif;wkdYokdY qufoG,fcJh
avonf/ wwd,o*Fg,emwnf; wifcahJ vonf/ Ekid if &H yfjcm;wko
Yd v
Ydk nf; omo
emjyKvsuf jzefYcsdapcJhavonf/

NrKd Ue,fomoemjyefyY mG ;jcif;


usdef;wkdif;uRef;? rif;jym;NrdKUe,fonfvnf; "n0wDacwfrS omoemjyefY
ESHYvmcJh&rnfomjzpf\/ taMumif;aomfum; r[mrkedrS qufoG,fvmaom kyf
yGm;qif;wkawmfrsm;? ajc&mawmf? qHawmf? zaemifah wmf? pwlygapwDrsm;? &[Em
wkdY oDwif;okH;cJhaomae&mrsm;? (Aa'g*lbdwfacgif;) xkdYjyif ewfwkdYyihfaqmif
ylaZmfcMhJ uaom arGawmf? qHawmf? vufonf;awmf? ajconf;awmf? oGm;awmfrsm;
vnf; &SdEkdif&monf/ &[ef;? oHCm? ausmif;uef? kyfyGm;? apwD? ukd;uG,frIrsm;rS
vnf; vlaerI&Sd&m XmewkdY ukd;uG,frI&SdcJhMurnfomwnf;/ Amukvrax&fESihf
uRwfwrf;0if t&d,t&SifwkdYrS qufqif;oufcJhMuaom &[Em&Spf&mxdum;
NrdKUajrmufOD;? pr0uf? yOmacwfwGif ay:xGef;cJhMuonfqkd\/ xif&Sm;aom
&[Emrsm;rS qkdvQif opAE0? aum@n? eEd,? y'kr OwroD&d? t&[H?
b'd, paom t&SifjrwfwkdYjzpfMuonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

plVpE&m; (teEpE&m;)onf yOro*Fg,emwifcJh\/ oD&dpE&m;onf


omoem 1169 ckESpf qXro*Fg,emwifcJh\/ yOmacwfwGif rif;&ifjzLvuf
xuf wpfq,fhwpfBudrfajrmuf o*Fg,emwifavNyD;jzpf\/ 0#*grPDrif;wifcJh
aom pwkwo
*Fg,emrludk vufcv
H mcJMh u\/ &ckid w
f iG f t&d,oHCmwpfoed ;f xd
ude;f cJo
h nfq\
dk / opmA'0rax&fonf vufr*l? bdwaf wmif*?kl Ncw
d af wmifteD;?
(bdwfawmif)*lwkdY udef;atmif;cJhonf/ wvif;BuD;ajrmif0xdyf ausmufvkH;BuD;
ajcawmf&mcscJhonf/ ,ckAa'gajc&mawmf[l ac:wGifaeMuonf/
pE&m;rif;vufxufwkdY pwkygrsm; awGU&onf/ ,ckptif;wGif &Sdao;
onf/ usdef;awmifajc&if;rS a,"rma[wkyba0g*gxm ygaom em*&dausmuf
pmukd awGY&onf/ at'Dig;&mpku[k ODF;pHomatmifu cefYrSef;cJhonf/ 0d&pjE
&m;rif ; '*F g ;pmvnf ; &&S d o nf / av;Nrd K Uacwf a usmuf p mrsm; pr c H r sm;?
,ckppfawGacgif;avmif;ausmif;&Sd bk&m;prcH? ajrmufOD;acwfrif;wkdY\ '*Fg;pm?
yg&SHpmxkd;'*Fg;pmrsm;vnf; &&Sdaeonf/ ou&mZf 900 ausmfcefY[k rxifr&Sm;
a&;xkd;pmyg&Sdonfh ckacGqHawmfykH vuf&mbk&m;wpfqludkvnf; &Sm;&Sm;yg;yg;
awGU&onf/
avmif;Muufacwf rPdawmfpv
k pfwYdk a&mifvQjH zmaom qif;wkawmfrsm;?
psmefuokdPf; pnf;xm;aom bk&m;rsm;? psmef0ifpm;aeykH rkj'rsm;? ajrBuD;ukd
oufaoTef;aeykH? atmifawmfrlcefYbk&m;? tjcm;tjcm; vufajcxkdifaeykHrkj'
rsm;? pE0dZ,rif;oGef;vkyfaom ausmufqif;wkawmfrsm;vnf; jyefYESHY&Sdaeonf/
txl;ojzihf "n0wDacwf "mwkapwDtjyif? a0omvDacwf apwDykxkd;rsm;?
av;NrdKUacwfESihf ajrmufOD;acwfbk&m;apwD trsm;tjym; &SdaeMuavonf/
rormolrsm;vufcsufaMumihfvnf;aumif;? tapmifhta&Smufuif;rJhrI
aMumifhvnf;aumif;? jyKjyifrI pepfrus em;rvnfrIaMumifhvnf;aumif;? rlv
vuf&mysupf ;D csKUd ,Gi;f jcif;okYd a&mufc&hJ avonf/ xkjd yif ppfab; ppf'PfaMumihf
vnf;aumif;? zsuq
f ;D cH&ojzihv
f nf;aumif;? pD;yGm;&Sm oku
d w
f ;l a&S;a[mif;ypn;f
&SmazGrIwkdYaMumihfvnf;aumif;? epfemrIrsm;pGm &SdcJhMuonf/

"mwkomoejyefyY mG ;jcif;
taomurif;ESifh &ckdifjynf&Sif ol&d,purif;wkdYonf xD;NydKif? eef;NydKif?

49

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

acwfNyKd icf MhJ uonf/f xkaYd Mumihf bk&m;&Siu


f ,
dk w
f idk f &ckid o
f <Ydk uvmpOfu Asm'dwrf ed Yf
Mum;cJhaom "mwfawmf 248 qlukd &SifE*kw? t&Sifarm*vdykwwkdY\ cGJcefYay;
rI? pDpOfay;rIaMumihf &ckdifodkY a0pk&&SdcJhonf/ ol&d,purif;onf a&TayvTmukd
csufcsif;0rf;omtm;&jzihf t&Sifr[mwd? t&SifAmukvwkdYukd yifhaqmifapcJh
onf/ xkt
d &Siw
f Ydk "mwfawmfyifah qmif &yfwefaY ecJ&h mae&mukd Am[kvawmif
[l ac:wGifcJhonf/ ,ckajrmufOD; Am;Alawmif[k ac:aeonf/ MuyfpifuRef;
&ufckef;0wkdifatmif[l&Sd\/ xkdae&mokdYvnf; xkdt&SifwkdY a&mufcJhonf[k
tpOfajymqkdaeMu\/
rax&fwkdY yifhvmcJhMuaom "mwfawmfwkdYonf omoemou&mZf 222ckESpf(bDpD 307)tcgaumif;aom wef;aqmifrkef;vjynhfaeYwGif <ua&mufcJhav
onf/ xkdvjynhfausmfwpf&ufuyif wef;cl;vjynhfaeYxd Asm'dwf0ifXmewkdY
(bk&m;EkpOfumv usifvnfcJh&mXme) Asm'dwft&yfwkdY apwDwnfxm; ylaZmf
cJah vonf/ tcsKUd uku
d m; a&Tuvyfwif a&Ttyk t
f wGi;f ude;f 0yfvsuf eef;OD;a0
,H ylaZmfxm;cJo
h nf/ 0guRw
f rk;d &moDuif;aom wef;aqmifrek ;f vjynfah usmf
wpf&ufaeYuyifp usefAsm'dwf0ifXmewkdYokdY wnfxm;apcJhavonf/
xkdaemuf bkef;BuD;aom rif;wkdYvufxufvnf; ukd;uG,fvkdu ewfwkdYonf
ulnDyifhaqmifay;cJhMuonfqkd\/ xkdaMumihf rif;AmBuD;? rif;&mZm? pE0dZ,rif;
vufxufwkdY vla,mifaqmifaom omoemawmfapmihf ewfwkdYu "mwfawmf
wkdYukd yifhaqmifa0iS ay;vmcJhMuavonf/ xkdYjyif r[maAm"d paomt&yf?
oufjynf? NrHKjynfwkdYrS rif;rsm;qufojcif;jzihfvnf; "mwfawmfrsm;ukd &&SdylaZmf
EkdifcJhMuavonf/
&ckdifjynfodkY "mwkomoemonf bk&m;&Sif<ua&muf &ifaiGUawmfxnfhf
oGif;ay;jcif;? ajriluRef; e*g;&SpfOD;tm; ajc&mawmfcsay;jcif;? qHawmf"mwfESpf
qlukd ukd;uG,f&ef ay;cJhjcif;wkdYu pwifvmonf/ xkdaemuf taomurif;u
jzefYa0apcJh jyefYESHYa&muf&Sd&jcif;jzihfvnf;aumif;? Ak'Asm'dwf"dXmefcsuftwkdif;
ewfwkdYu yifhaqmifay;vmvnf;aumif;? bkef;&Sdaom rif;wkdYvufxuf "mwf
awmfapwDwnfvkdaom pdwfraem"dXmefjzihfvnf;aumif;? awmif;wvQif omo
emawmfapmifhewfwkdYu yifh,laqmifMunfay;cJh&onfjzpfvnf;aumif;? Ak'Asm
'dwfay;cJhaom EkpOfb0usifvnfcJh&m 248 XmewkdY MunfkdzG,f&m arGoD&d&
"mwkapwDrsm; wnfxm;jzpfxGef;ay:aygufvmcJh&avonf/
xk"d mwfawmfrsm;ukd &ckid jf ynftESt
YH jym;wGif zl;jrifEidk jf cif;um;? tvGeaf us;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Zl;rsm;jym;? ukokdvfaumif;rIvnf; jzpfyGm;apcJh&onf/ "mwkomoemxGef;um;cJh


aMumif;? xGe;f um;&Sad eaMumif;? xif&mS ;aom taxmuftxm;yif jzpfavonf/
wkdif;jynfESihfvlrsKd;twGuf bmomomoem\ Muufoa&aqmif *kPfa&mifukd
xGef;ajymifapcJhonfom jzpfayownf;/
"mwfawmfonf ruG,fraysmufao; y&dedAmefrjyKao;orQ aemufxyf
bk&m;&Sif yGix
hf eG ;f rvmEkid yf g/ bk&m;&Sirf yGix
hf eG ;f orQ "mwfaf wmfonf bk&m;uk,
d f
pm;yifjzpfacsonf/ "mwfawmfwnf&Sdoa&GU bk&m;&Sif&Sdaernfom/ xkdYaMumihf
]]"mwko[
k d XdwmokA'k g yd Xdwm0a[mEK}} [l ("mwfawmfwnforQ bk&m;wnf
&Sdonf)[l tXuxmusrf;wkdY jyqkdxm;cJhayownf;/

used ;f awmf&iS f
]]aAGcsufjrifhbD? *D&dyAwm? xkdawmifrSm/
a&T0gwEk? aus;ol0rif? r,Gif;wZmpf?
jzpfavaomcg/ aoav&m0,f? aemifvmusdef;0yf?
vQm&if;"mwfvQif? wnfvwfusifu? a&mifxifvif;vif;?
ajymifajymif0if;? cyif;rsm;zQif? usdef;awmif&Sif[k?
ac:wGifemr? bGJYrnf&? xkdupOfvm? ckwkdifomvQif?
wGifvmjzpfvdrfh/}}
([l; &m;wuf-O*gpH)

used ;f awmf&iS f (ZD0gS "mwkapwD)


usdef;awmif awmifwef;ac: umvm*D&dawmif wnf&Sdonf/ awmif\
awmifbufqkH; ukef;jrifhomwGif jzpfavonf/ Ak'EkpOfb0u usifvnfcJh&m
Xme/ Asm'dwf0iftjzpf rdefY>rufcJh&mXmevnf; jzpf\/
us;D rif;(aus;rif;)wZmpftjzpf used ;f atmifc&hJ m Xme wnf&adS omaMumifh
used ;f awmif&iS f "mwfapwD[k ac:wGiv
f mcJo
h nf/ bk&m;&Si\
f vQm&if;awmfu
f ed ;f
atmif;&m wnfxm;Xmyem&m apwDjzpfojzihf ZD0Sm"mwkapwD[k "mwfawmfpOf
orkdif; vm&Sdonf/ arm&yAwaovm*D&d (ausmufawmfawmif)vnf;
Asm'dwfrdefY>rufcJhNyD;&mum;? Asm'dwft& rnfwGifvm&jcif; jzpfavonf/

50

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdaMumif; orkdif;&mZ0ifvuFm odkYpyfqkdcJhMuonfukd awGU&\/


]]jrwfzsm;a&S;cg? ok0gusD;rif;? aysmfcif;pH&m? umum*D&d? rnf[dawmifrSm
ZD0SmapwD? ac:nDrnfwGif}}
(a&S ; xk H ; vuF m )
]]omrSm? umvm*D&?d awmifBu;D xdyzf sm;? aus;om;jzpf\/ vSQm&if;"mwf
awmf? ynwfZD0Sm? aemifwGif&mvdrfh....}}
(OD ; pH w if h ? Nrd K Uwnf v uF m )
"mwfawmfrSm omoemou&mZf (222)ckESpf (bDpD 307-529)wGif
udef;0yfvmcJhav\/ rlvu "n0wDbk&if? ol&d,purif;\ (bDpD 316-272)
eef;OD;a0,Hawmif? a&Tuvyfjzihf ylaZmfxm;jcif;cHcJh&\/ xkdaemufrS tpDtrH
t& bk&ifrif;jrwfonf ukd,fawmfwdkif OD;xdyfwif eef;&a0rS yifhaqmifcJhav
\/ a&eef;qdyfokdYa&mufaomf a&Tazmifawmfjzihf yifhaqmif&ef rSL;BuD;rwfrGefwkdY
tm; vTt
J yfcahJ v\/ t&SiAf mukv? t&Sirf [mwd? t&Si
f E*w
k r ax&fw\
Ydk
cefYcGJay;rIaMumihf Asm'dwf0ifXmeodkY cef;em;BuD;us,fpGm yihfaqmifrIjyK&av\/
Munf;a&ESpfzufSyf "mwfawmfukd a&Tazmifawmfjzihf yihfaqmifcJhMuav\/
awmifay:a&mufvQif uGefYjrL;&jcif;jzpfav&mum;? zl;Muolrsm; 0rf;omydwdBuD;
pGmjzpfMu&av\/
tpDtpOft& awmawmifukd okwfoifvsuf ajrukdajymif&Sif;ap\/ &m
armifuefrnfaom NrKd UvQm&if;a&uefuv
dk nf; wl;ap\/ &marmifMumk;d rI;d ap
&ef Mumukdvnf; pkdufysKd;av\/ xkduefa&wGif r[mrkedkyf&SifawmfrS qHa&awmf
ukd "mwfiif,Mwmjzihf xnfhoGif;av\/ xkdokdYtpDtpOfjyNyD;vQif rSL;rwfrsm;u
yEufcsr*Fvmukd jyKMuav\/
xkdaemuft"dywd r@dKifig;&yfukd pkdufxlvsuf apwDukd yef;&Hq&mwkdYu
wnfxm;cJo
h nf/ "mwfawmfuu
dk m; r@dKiif g;&yf tv,fA[kd Xmyemxnfx
h m;
ydwMf uav\/ Xmyemukyd w
d Nf y;D aemuf xD;awmfwifNy;D aomf Ny;D qk;H jcif;odaYk &muf
av\/ tNyD;wGif t"dXmefjyKvsuf qkawmif;ywemjyKum om"kac:cJhMu\/
"mwfawmfapwDrmS wnfpu rsm;pGmrBu;D vSacs/ EGm;warmhcefrY Qomt&G,f
tpm;&Sdayonf/
&ckdifjynfe,fpnfum;&efESihf omoemjyefYyGm;&ef omoemwkd;yGm;ap&ef
t"dujzpfav\/ xkdYaMumif; wdwfwabmif edrdwfaqmifvsuf aemiftpOf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aumif;rnfhta&;jzpfacs\/ tpDtrHq&mrsm;uvnf; tif;tkdif? ,Mwm tum


opfyifrsm;ukyd g jyKvyk pf pD Of xm;cJMh u\/ OD;&mZfawmif"mwfawmfEiS fh used ;f awmf
&Sif"mwf? OD;uif;awmf"mwf? tHusdef;awmf"mwfwkdYrSm av;NrdKUjrpf? rvm,kjrpf?
upye'Djrpfrsm;rS &efolrsm;r0if? rjyKvmEkdif&ef tcsuftcsmjzpfcJhMuav\/
ZD0Sm"mwfawmfukdvnf; tpOfkdusKd;vmcJhonfhftavsmuf arGawmf"mwf
awmfukdf qufcH&rnfum; trSefomwnf;/ xkdYaMumif; ]]raoqDrD;? rNidrf;ap&m}}
[l qDrD;rjywf xGef;cJh&av\/ ]]rjywfqDrD;? raoap&}}qDrD;raoap&efyg
Mumoyaw;&ufom;ukd tapmifhtESif;wm0efcsxm;cJh&av\/ arGawmfig;&yf
(OD;&mZf? a0omvD? ausmufawmf/ Oomvif;)t0ifused ;f awmf&iS t
f jzpf tpOfav;
jrwfvmcJMh u&av\/ uk,
d cf Em vnfyif;onf ta&;ygouJo
h Ykd "mwfawmfudk
vnf;yif;yrm owfrSwfvmcJh&av\/
usdef;awmf&Sif\ tokH;jyK&m NrdKUvQm&if;uefvnf; usdef;awmfuefyifwnf;/
&marmifuef[
l vnf;aumif;? used ;f &marmifuef[
l vnf;aumif;? aemiftpOf
wGifcJh\/ &marmifuRef; ewf&Sifr\ usdef;awmf&Sifbk&m;ukd a&oym,f&muef
vnf; jzpfcJh&ay\/ xkdYaMumihf orkdif;0ifuefBuD; ukd;uefwGif uefvnf;
yg0ifav\/ bk&m;ESihfuefukd apmihfa&SmufMu&ef ta&;BuD;vS\/ &ckdifjynf
wkd;wufpnfyif om,m0ajyma&;twGufvnf;aumif;? rif;aumif;rif;jrwfjzpf
xGef; bkef;wefckd;BuD;us,f? ouf&Snfpkd;pH? &dyfNidrfcsrf;om cHpm;EkdifMuap&ef
vnf;aumif;? tusKd;jzpfxGef;apvdrfhrnfqkd\/
ZD0mS "mwfawmfonf upye'Djrpf ta&SUzufurf; wnf&adS om "mwfawmf
pm&if;0ifwnf;/ ta&SUbufurf;wGif 177 qlwnf&SdNyD; taemufbufurf;wGif
71 qlwnf&SdcJhav\/ tm;vkH;aygif;"mwfawmf 248 qlysHUESHYvsuf &SdvmcJhMujcif;
jzpf\/ xkad Mumihf oD&"d rmaomurif;rS qufovmcJ&h onfup &ckid jf ynfwiG f
"mwfawmfrsm;pGm udef;0yfcJh&\/ "mwfawmf&Spfp&GwfxJrS 1/ tordE (t0dy
udP)ESihf 2/ ordE(0dyudP)"mwfwkdYjzpfMu\/
]]"rmaomu? xkd&mZonf? yknmjyefYyGm;? jzpfapcefYvsuf? xkdESHYvkH;nD?
wnfapwDr/l o&D&"mwf? &Sppf &Gwrf nf? twnfwnfwnf;}}[l 0g;ausmif;q&m
y@dwu
f rSww
f rf;jyKc\
hJ / bk&m;&Si\
f o&D&ud,
k cf EmrS awaZm"mwfr;D avmif&m
rS <uif;use&f pfMuaom? rysurf pD;use&f pfMuaom "mwkac: t&m0wKyifwnf;/
"mwfawmfwnf&Sdaeoa&GU omoemwnf&Sdrnfomwnf;/ "mwfawmfum;

51

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Ak'u
,
dk pf m;jzpfacs\/ vlewfwt
Ydk wGuf tusK;d iSm bk&m;&Sif t"dXmefjyKxm;cJjh cif;
vnf; jzpfay\/ xkdYaMumihfomvQif ]]&uwGifrnf/ &ckdifjynf ukd;uG,fwkHvwf?
rSefrcRwfwnf;}} [l qHawmforkdif;wGif rSwfwrf;wifcJh\/
]]emr&,l? tqlqlwkdY igrljzpfzl;? &yfwkdif;ul;vsuf? a&mifjrL;uGefYjyefY?
wbfvwHY}}[k 0g;ausmif;y@dwfu pmwifcJh\/
&ckdife,fajrwGif "mwfawmfrsm; wnfxm;vwfojzihf ylZmapwD yPmnD
rnfukdvnf;aumif;? ql,ljynhfap ukd;uG,fMurnfukdvnf;aumif;? "mwfawmf
aMumihf xif&Sm;ausmfaZmEkdif&monfukdvnf;aumif;? odkYpmzGJYcJhayonf
omwnf;/
]]jynfonfum; ? bk&m;Asm'dwf? wHqdyfESifhavQmf? ukd,fawmfrSmonf?
emrnf&jzpf? OD;&mZfawmfjrwf? ocsyF af wmfu ponf"mwfawmf? awmifeG aYf y:?
a&mifazmfjy&m? rsm;pGm&Sifvl? ql,lukd;uG,f? oym,fvkH;nD? apwDwnfonf?
onfjynf? rnfrnfjym;jym;? ausmfxif&Sm;\/
(0g;ausmif ; OawevuF m rS )

"n0wDacwfrif;rsm;
omoemh'g,umawmfjzpfaom ol&d,mpurif;onf eef;pH(44)ESp[f?
oufawmf (74)ESpf &SnfMumcJh\/ tZmwowfNzdK<uif; ou&mZf (ZD0uudef;?
AoQL;pwkkyudef;? NzdK<uif;ou&mZf) 258 ckESpf? c&mZf bDpD 272)wGif ewf&Gm
<uoGm;jcif;jyKavawmh\/ xkdrif;vGefvQif if;om;awmf ol&d,emx (bDpD
272-230)on f omoemESpf 258rS 300 xd pkd;cJhav\/ if;vufxufwGif
usef&pf&SdcJhaom "mwfawmfrsm;ukd qufvufwnfxm;cJhav\/ xkdol&d,emx
rif;ESihf rdbk&m; 0dok'dwkdYonf omoemawmfjrwfukd av;pm;kdaoMuav\/
omoemawmfxeG ;f um;jyefyY mG ;wk;d wufap&ef aqmif&u
G cf MhJ uav\/ xkrd if;vuf
xufta&mufwGif ppfawGuRef; "mwfawmf(4 ql)wnfxm;cJhav\/ omoem
ou&mZf 260 (bDpD 270)wGif ewfawmfv udef;0yfcJhjcif;jzpfav\/

a0omvDpE&m;acwfrif;rsm;
ZD0Sm"mwfawmfukd aumZm 634 ESpftMumwGif pkd;pHaom pE&m;rif;wkdY
jyKjyifrGrf;rHcJhMuav\/ "mwfawmfwkdYrSm ESpf(600ausmf)Mumanmif;&mum;? jyK
jyifrIrJhvQuf ,kd,Gif;um awmawmifydwfaygif; qD;vmcJh&\/ NcHKEG,f,Suf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rsKd0g;cH&ojzihf wdrfjrKyfrwwf &SdcJh&av\/ xkdaMumihf a0omvDausmufavSum;


NrdKUocif bk&ifr[mpE&m;rif;onf jyKjyifcJhjcif;jzpfav\/ xkdrif;onf touf
(32)ESpf eef;wuf 89 ESpfxd eef;ouf&SnfcJh\/ eef;pnf;pdrfrSm ESpfaygif;
57 MumcJhav\/
xkdrif;onf wpfaeYo wkdif;cef;vSnhfvnf&if; tylaZmfcH&ef xGufcsDawmf
rlav\/ av;NrdKUjrpfukd a&Tazmifqkdufavaomf usdef;awmifrS ta&mifwvuf
vuf xGufay:vmonfukd awGUjrif&av\/ xkdta&mifrSm ZD0Sm"mwfawmfrS
uGefYjrL;aom "mwfawmfa&mifyifjzpfacs\/ ewfwumwkdYtm; wkdifwef;vsuf
rSL;rwfwu
Ydk dk Munhf &I mS azGapav\/ xdt
k cg xkad wmifwiG af eaom opfyifapmifh
ewf kupkd;u ukd,fxifjyav\/
bk&ifrif;jrwftm; avQmufwifMuavaomf pMumvSHjzihf kdufowf
ac:,lav\/ rif;\trdefYtmPmukd rvGefqef rjiif;y,ftm;&m,um; kupkd;
ewfjzpfaMumif; 0efcHajymqkdcJhav\/ bk&ifu aemufukd rdrduJhokdY bkef;uH&Sif
rif;rsm; ay:aygufEkdif&moavm[k ar;av\/ xkdtcg xkdewfu jyif;pGm&,f
vsuf rdrdrSm bkef;BuD;aom rif;wpfyg;jzpfvmaytHh[k ajymav\/ okdYaomf
bk&ifu iguJo
h Ykd uk,
d t
f *Fgjynhpf v
Hk rd t
hf rhH xif[k qk
d used pf may;cJah v\/ xked wf
rSm aemifwGif usdef;wkH;kdjzpfvmrnfholwnf;/ xkdYaemuf if;ESifh pum;pyfqkdif
ajymqkad vvQif a&S;rif;wkYd wnfxm;cJah om "mwfawmfwnf&o
dS nftjzpfudk od&dS
&av\/ xkjd yif "mwfawmftm; jyKjyif&ef umvokaYd &mufavNy[
D k oabmayguf
vmav\/ "mwfawmfuGefYjrL;jcif;onf ightwGuf uHaumif;vSayonf/ zl;&cJh
aomtjzpfukd BuHKcJh&onf[k 0rf;omtm;&jzpfcJh&onf/ xkdaMumihf bk&ifvnf;
azmifawmfuq
dk u
dk
f tpDtrHjyKapcJah v\/ xkad emuf &Si;f vif;okwo
f ifNy;D aomf
xk"d mwfawmfudk rGr;f rHjyKjyif wnfxm;jcif;jyKav\/ r[mwOjEm ;rif;\ jyKjyif
cJhaom ckESpfrSm c-qyOudef;? 250 ckESpf/ c&mZf 328 Ak'omoemESpof
857 wGif jzpfavonf/

oD&pd E&m;(c&mZf 595-667)


r[mpE&m;rS ckESpfqufajrmufwGif oD&dpjEm;rif;onf a0omvDausmuf
avSum;NrdKUukd pkd;pHcJh&avonf/ c-qyOudef; 517 rS aumZm 29 ckESpf xD;eef;
pnf;pdrfukd &&SdcHpm;cJhavonf/ xkdrif;rSm xlvpE&m; (tmeEpjEm;)ESifh lyDeDwkdY

52

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

\ om;awmfjzpfonf/ ESrawmf uOermvmonf rdb&k m;acgifjzpfawmfral v\/


SHvSHysH&wemukdvnf; &&Sdavojzihf tmPmpGrf;tm; bkef;wefckd;BuD;rm;cJhav\/
&wemokH;yg;ukdvnf; tvGefjrwfEkdf;&mum; tvSLoDwif;usifhokH;jcif; arGUavQmf
av\/
xkdrif;eef;pH 43 ESpfajrmufwGif cqyOudef; (560)ou&mZfjynhfrnfjzpf
onf/ xkdaMumifh [l;&m;aA'ifq&mwkdYESihf wkdifyif xkdou&mZfukd NzdKzsufav
onf/ xkdudef;ukd &ckdifu Owrudef;[kac:onf/ ArmwGif ykyg;apm&[ef;rif;
NzdKonf[k qkdonf/ oD&dpE&m;rif;onf ou&mZfNzdKrnfh xkd 560 jynhfESpf
(c&mZf 638)omoem 1167 ckESpf waygif;vjynhf paeaeYwGif ,Mwmudef;cef;
t& ZD0Sm"mwfawmfESifh OD;&mZfawmf"mwf? OD;uif;awmf"mwf paom t"dywd
"mwfawmfBuD;rsm;ukd rGrf;rHjyKjyifapcJhavonf/ xkdrif;um; eef;pH 72 ESpf
oufawmf 89 ESpfa&mufqJaumZm 29 ckESpf(c&mZf 667)wGif ewf&GmpHcJhav
onf/ rif;ukdaxmuf ou&mZfNzdKaom rif;wkdYonf toufr&Snf[laom
t,ltqrSm wxpfcsrrSef&macs/

av;NrdKUacwfrif;rsm;jyKjyifjcif;
rif;&ifjzL (c&pf 843-873)
rif;&ifjzLonf yOmNrdKUukd pkd;pHcJh&onf/ pEoifrif;ESihf oD&dukrm&D
rdb&k m;wk\
Yd om;awmfjzpfonf/ plVpE&m;rif;ESifh pEma'0Drzd &k m;wk\
Yd ajr;awmf
jzpfonf/ xkdrif;on aumZm 205 ckESpfta&muf touf 28 ESpfwGif bk&if
tjzpfukd &&SdcJhjcif;jzpfonf/ rif;&ifjzLonf rkedkyfyGm;awmf trsm;tjym;ukd
xkdvkyfudk;uG,favonf/ ae&ma'otESHYtjym; ukd;uG,fcGifhjyKcJhonf/ rif;&ifjzL
\ 209 ckESpf (c&mZf 847)omoemESpf 1376)wGif oGef;vkyfaombk&m;ukd
rif;jym;wGif awGU&onf/ ,ckppfawG acgif;avmif;ausmif;okdY a&muf&SdaeNyDjzpf
onf/ "n0wDNrdKU r[mrkedbk&m;ukd NcH&Hvsuf rkedig;qlukd rif;&ifjzL Xmyemxm;
ude;f 0yfwnfco
hJ nf[k qko
d nf/ wpfqrl mS ,cktcgajrmufO;D NrKd U AEKvausmif;
wGif&Sd&m pErked[kac:wGif&Sdaeonf/ rif;&ifjzLonf xkdESpf 209 wykdYwGJvjynhf
Muoyaw;aeY ZD0Sm"mwfawmfukd okwfoif&Sif;vif;cJhonf/ xkdrif;eef;ouf 30

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

oufawmf 58 ESpf aumZmou&mZf 235 (c&mZf 873)ckESpf ewf&GmpHavonf/

aumvd,rif; (c&pf 1118-1123)


aumvd , rif ; onf ous0if i ,f r if ; ES i f h apmvS B uD ; rd z k & m;wk d Y \
om;awmfjzpfonf/ r,fawmfrdzk&m;onf noef;acgif0,f oH&SifjzihfNyD;aom
vS"H m;oHvsuw
f u
Ydk dk ta&mift0gESiw
hf uG tyfEf iS ;f vmonf[k tdrdf rf ufjrifcsed w
f iG f
uk,
d 0f ef&&Scd ahJ vonf/ xkad Mumifh tdrrf ufudk jrif&aom om;jzpf aumvd,
rif;[k trnfrSnfhac:cJhonf/ aumvd,rif;onf rdbk&m;ukr&DESihf yk&defNrdKUxD;
eef;ukd aumZm 480 wGif pkd;pH r[mxD;bk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
bkef;wefckd;vufeuftiftm; pGrf;yum; &Sdavonf/ xkdrif;onf aumZm 485
wGif tema&m*gjyif;jyojzihf r[mxD;bk&m;ESihf EkdifiHawmf t0Srf;tumBuD;
tumi,fwkdYukd ylaZmfawmfrlavonf/ yk&defEkdifiHawmf\ awmifbuftqkH;
wnf&Sdaom usdef;awmif&Sifukdvnf; okwfoifjyKjyifapcJhavonf/ xkdaemuf
eef;pH 5 ESpfoufawmf 21 ESpf ou&mZf 485 (c&pf 1123)wGif ewf&GmpHvGef
avonf/

'o&mZm (aumZm 485-501)


xkdrif;onf yk&defacwf (aumZm 465 rS 504)xd tkyfpkd;cJhaom rif;wpf
yg;jzpfonf/ xkdrif;um; r[mxD;bk&m; 'g,umaumvd,rif;ESihf rdbk&m;ukrm
&\wkdYrS aumZm 470 ckESpfwGif arG;zGm;aom om;awmfjzpfonf/ oufawmf
15 ESpfwGif &mra'0dESihf xD;eef;pnf;pdrfukdf aumZm 485 (c&pf 1123)ckwGif
cH,lpkd;pHcJhonf/ pE&m;rif; 9 quf t&dfErmvSHysHukd &&SdcJhonf/ rif;vnf;
10 qufajrmuf t&dErmvSHysHukd &av&mum; 'o&mZmrif;[k ac:wGifjcif;jzpf
avonf/
'o&mZmrif;onf 5 qufwkdifwkdif (aumZm 465-485)ESpfaygif;(20)
wkdifatmif uG,faysmufaecJhaom r[mrkedukd &SmazGcJhonf/ xkdbk&m;onf
pEol&d ,rif; vufxufoGef;vkyf "n0wDNrdKUtwGif; oD&d*kwfawmif
wnfxm;cJh onf/ vuf,mrif;eefukd eef;wifcJhMuolrsm;u bk&m;ukd zkdusifxkd;
cJhMuavonf/

53

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdtcgrSp bk&m;rSm yvifrS aysmufqkH; wdrfjrKyfaecJh&jcif;jzpfonf/


tcsKUd uyviaf tmufwiG f jrK yEf v
HS su&f o
dS nfq\
dk / trSerf mS vuf,mrif;eefvuf
xuf bk&m;ukd 0ufowkd;awmifokdY ajymif;a&TU0Sufxm;cJhjcif;jyKcJhonf/ wkdif;jynf
tiftm;&SdNyD;tcsdefokdY a&mufaom rif;vufxufwGifrS jyef,lyihfaqmifEkdifcJh
onf/ xkjd yifyviEf iS w
fh w
H idk ;f ukd aumif;pGm pD&ifvyk u
f idk
f yvio
f w
Ydk ifavonf/
q&m&Spfaomif;wkdY\ tpDtpDjzihf eHYoihfopfyifrsm;ukd tum,Mwmtjzpf pkduf
xm;cJhavonf/
'o&mZmrif;onf BuD;us,fcef;em;aom tpDtpOfjzihf &mZbdodufukd
cH,cl o
hJ nf/ xkpd Of&wemok;H yg;ukd qnf;uyfaom Oyoumtjzpfuv
dk nf;aumif;
0efcHcJhonf/ xkdokdYaom omoemawmfukd ,kHMunfaom 'g,umtjzpfvnf;
aumif; 0efcHcJhonf/ xkdodkY omoemh'g,umjzpfonfhtwkdif; rif;jzpf 5v&Sd
aomtcg edrw
d jf yavaomaMumihf r[mrkeu
d dk yihaf qmifEidk cf jhJ cif;vnf; jzpfonf
qk\
d / r[mrkeo
d rd af qmuf yviw
f ifyal ZmfNy;D aemuft&Hausmif;aygif; wpf&m
ukd aqmufvyk af wmfrcl o
hJ nf/ vufaq;uef? acgif;aq;uefw;l r[m&Ho;Hk xyf
ukd jyKvkyfcJhonf/ tapmifhtae qGrf;wif? pnfwD;? rsufESmokwf? wHcGefqGJ?
wHjrufcwf? usD;ESihfpmajcmufyg bk&m; cefYxm;cJhonf/ toD;oD;pm;aus;ajrae
&mvnf; csay;cJhonf/
xk ad emuf touf20 ajrmuf (ou&mZf 490)wGif b*Fgukvm;wko
Yd ufEiS fh
aygif; aomif;usef;onfukd ESdrfeif;apcJhavonf/ xkdaemuf touf 31 ESpf
a&muf(ou&mZf 501)wGif wdwferdwfraumif;acs r&PN*dK[ftxGwfESihfBuHK
avojzihf ze0&wfa&TbkHuGmudef;BuHKEkdifonf}}[l yka&m[dwf&mZ*kkavQmuf
xm;cHc&hJ onf/ xkad Mumihf bk&ifrif;onf N*Kd [af jymif;? N*Kd [v
f ?JG N*Kd [yf su?f N*Kd [u
f ;l ?
pef;OD;tjywfukd ,Mwmjzihf vGwfNidrf;ap&ef aqmif&GufcJhavonf/
xkdokdYaqmif&Gufaom touf 31 ESpfa&muf aumZm 201 ck waygif;v
qef; 2 &uf Ak'[l;aeYwGif usdef;awmf&Sif "mwfawmfukd rGrf;rHylaZmfcJhavonf/
xkdrif;onf touf 31-ESpf? eef;pH 16 ESpf ou&mZf 501 (c&pf 1139)(omo
emESpf 1668)wGifewf&GmpHvGefcJhavonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rif;xD; (aumZm 645-751)


rif;xD;bk&ifonf avmif;Muuf(aumZm 613-792)acwf bk&ifwpfyg;jzpf
onf/ ukd;qufajrmufrif;jzpf (aumZm 645 rS 751)xd pkd;pHcJhonf/ 3 ESpf
t&G,fwGif OD;&D;awmf teEb,\ &ifcGifay:wGif xkdif rif;yGJcHvmcJhonf/
w&m;apmifhaomrif;tjzpf xif&Sm;onf/ eef;pHt&SnfESihf oufawmftBuD;qkH;
rif;wpfyg;jzpfonf/ taemufb*Fgpaom EkdifiHrsm;ukd ykdifpkd;EkdifcJhonf/ bkef;wef
ck;d tmPmESv;Hk &nf vuf;Hk &nf&adS om rif;wpfyg;jzpfaMumif; &mZ0if armfueG ;f
vuFma&;xkd;cHvmcJh&onf/ crnf;awmfrSm rif;bDvl;jzpfNyD;? r,fawmfrSm okb'
a'0Dtrnf&Sdonf/ xkdrif;vufxuf wkdif;jynfjyKjyifrI trdefYawmfrsm; xkwfcJhrI
&Sd&m tav;xm;vkdufemcJh&onf/ trdefYawmfukd rvkdufem OD;&D;t&if;jzpfol
'g*gNrKd Upm; teEb,ukyd if oufomcGirhf ay;bJ owfap[k trdeaYf wmfcsrw
S af v
cJah vonf/ xkrd if;onf jyLwpfoed ;f trnfjzihf tdE,
d jynf Ak'* g,m aAm"dapwD
ukd ou&mZf (657)wGif jyKjyifcJhavonf/
rif;xD;onf omoemawmfudk ,kMH unfav;jrwfojl zpfonft
h wkid ;f ? apwD?
ykxkd;odrf? ausmif;? Z&yf? a&wGif;a&uef? r@yf? wHaqmif;pBuFef? wHwm;wkdYukd
vnf; wnfaqmufvSL'gef;cJhavonf/
olwpfyg;tusK;d pD;yGm;&Sad tmifuo
dk m vkyaf qmifco
hJ nf/ rdru
d ,
dk w
f idk v
f nf;
w&m;ukdvkdufem oDvrjywfaqmufwnfum ykwD;vufpGJrysufaevmcJhonf/
xkdokdYaevmpOf eef;ouf 15 ESpf ou&mZf 660 wGif EkdifiHawmfukd
xdyg;vmcJhaom &efolrsm;ukd &ifqkdifcJhonf/ &Srf;wkdYzsufqD;cH&aom av;NrdKU
acsmif;zsm;ukd apmihfa&Smufay;cJh&onf/ ysufavNyD;aom ae&O&mNrdKif awmifil
ukdvnf; jyefvnfwnfaxmifcJhonf/ aumZm 675 ckwkdifd zsufqD;cH&aom
trf;? 'vuf? oHwaJG wmifciG w
f u
Ydk v
dk nf; umuG,af y;cJ&h onf? t&yf&yfyek u
f efol
wkdYukdvnf; r[mrkedwGif opmjyKNyD;aemuf csDwufwkdufckdufcJhavonf/
'geoDvbm0em w&m;wkdYukdvnf; tm;xkwfjznhfusihfawmfrlcJhavonf/
ou&mZf 675 ewfawmfvwGif csDwufwkdufckdufavonf/ oufjynf NrHKjynf
ukdyg atmifjrifcJhavonf/
rif;xD;onf wkdif;jynft&yf&yfukd Nidrf;csrf;atmif xdef;odrf;cJhNyD;aemuf
av;NrdKU0J,mwpfavQmuf bk&m;apwDrsm;ukd rGrf;rHjyKvkyfcJhavonf/ yef;ajrmif;
BuD;acsmif;t0if ae&O&m awmifilNrdKUe,fwpfavQmuf awmwef;e,fwcGifukdyg

54

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jyKpkysKd;axmifay;cJhonf/ xkdokdYwkdif;jynfukd jyKjyifcJhaom umvwGif usdef;


awmif&iS u
f v
dk n;f jyKvyk rf rG ;f rHapcJah vonf/ xkad Mumihf rif;xD;bk&ifonfvnf;
aumZmou&mZf 675 ck c&pf(1213)wef;cl;vqef;(8)&uf aomMumaeYrGrf;rH
cJhaMumif; odtyfayonf/
rif;xD;um; ou&mZf 751 ckESpf c&pf(1389)ck (omoemESpf 1843)
eef;pH 106-ESpf? oufawmf 123 ESpfajrmufwGif ewf&GmpHcJhavonf/

ajrmufOD;rif;rsm;jyKjyifjcif;
rif;apmrGev
f ufxufjyKjyifjcif;
rif;apmrGefonf aemufqkH;avmif;Muufbk&ifjzpfcJhonf/ e&rdwfvS[l
rif;bGJYtrnf&Sdonf/ aumZm 766 c&pf 1404 ckESpfeef;pH okH;ESpfajrmuf
(aumZm 768)wGif eef;rSa&SmifcJhonf/ aumZm 790 ckESpfxd 22 ESpfwkdif
taemufol&wefjynfac: (a*:&f)wGif ckdvIHaeavonf/ aumZm 790 ckESpf
(c&mZf 1428)wGirf S avmif;MuufoYdk jyefa&mufvmonf/ xkw
d iG f 2ESpcf efx
Y ;D eef;
pH ajrmufOD;NrdKUukd aumZm 792 (c&mZf 1430)wGif a&TUajymif;wnfaxmifcJh
avonf/
rif;apmrGefonf wkdif;jynfukd a&mufa&mufcsif; xlaxmifa&;vkyfief;rsm;
ukd jyKvkyfcJhav\/ [l;&m; e&dEol? r[m&mZol? ynm&SdtrwfBuD; 0drv? u0d
ausmftrwfwkdY\ tpDtrHt& NrdKUouf&Snf&ef wkdif;jynfNrdKU&Gm at;csrf;om,m
BuD;yGm;&ef tumBuD;tumi,fwkdYukd vnf;aumif; ,MwmwkdYukdvnf;aumif;?
pD&ifcMhJ uav\/ tpDt&ifudk NrKd UwHqyd cf wfusr;f ? ,Mwmusr;f wkYd rsm;pGmvmav
\/ xkdwGif usdef;awmf&Sifta&SUjcrf;rS vufsmtif;[l ausmufjym;i,fwGif
tif;qHcs &&Sday\/
xkjd yif OD;&mZfawmfEiS fh used ;f awmf&iS u
f dk qDr;D a&miftNyKd ix
f eG ;f vif;apvsuf
omoemawmfyGifhvif;ap&ef aqmif&GufcJh\/ xkdaMumihf ]]arG;awmfig;&yf? rjywf
qDrD;? rNidrf;ap&}} [l\/ r[mrkedkyf&SifrS "mwfeHwGJzuf &marmifuefMumkd;
rId;ap&m[laom edrdwfaqmifcJh\/ rif;apmrGefvufxuf aumZm 793

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

55

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ckESpfwGif uqkef vjynhf Mumoyaw;aeY "mwfawmfukd rGrf;rHjyKjyifcJhav\/


xkdrif;onf touf 53 ESpf? eef;pH 7 ESpf aumZm 795 (c&mZf 1433)wGif
ewf&GmpHavonf/

jyifjcif;? oefY&Sif;jcif;? ylaZmfjcif;rsm;ukd NrdKUpm;? e,fpm;? AkdvfrSL; ppfuJrsm; vTJ


tyfaqmif&GufapcJhavonf/ xkdrif;onf oufawmf 61 ESpf eef;pH 22 ESpf?
aumZm 915 (c&mZf 1553)ckwGif ewf&GmpHawmfrlavonf/

bapmjzLrif;(820-843)

rif;zavmif;

rif;apmrGefaemuf rif;c&D (tvDcif)qufcHNyD;aemuf om;awmfbapmjzL


rif;(1458-1481)vufxufta&mufwGif bBuD;awmf apmrGeftpDtrHtwkdif;
pD&ifcJhavonfqkd\/ xkdYaMumihf xkdbapmjzLrif;vufxuf? aumZm 843 ckESpf
uqkefvjynhf Mumoyaw;aeY usdef;awmf&Sifukd jyKjyifrGrf;rHrI &SdcJhav\/

rif;yifBu;D vufxufjyKjyifjcif;
bapmoD&drnfaom rif;yifBuD;onf rlvwGif oHwGJNrdKUpm;jzpfav\/
rif;vS&mZm (aumZm 862-884)\ om;awmfjzpfonf/ r,fawmfrSm qifuJ
atmifxif\orD;awmfjzpfavonf/ oZmwrif;(aumZm 887-893)ewf&GmpH
avaomf rif;yifonf ajrmufOD;\xD;eef;ukd qufcH&av\/ oD&dol&d,pEm
r[m"r&mZm[laom bGJYukd cH,lavonf/ aumZm 893 ckESpf (c&mZf
1531)ckESpf bk&ifjzpf xD;eef;pkd;pHavonf/
tvkdawmfjynhfvQif aumZm 897 ckESpfwGif &Spfaomif;apwD? awmifjzL
av;rsufESmbk&m;BuD;ukd wnfav\/ r[mxD;qif;wkawmf? bk&m;tkyf? *lBuD;bk
&m;/
oHwGJ? &rf;NAJ? ausmufawmfwkdY tESHYwnfxm;av\/ ajrmufOD;NrdKUawmf
vnf; rsm;pGmwnfxm;cJhav\/ xkdrSwpfyg;vnf; ab;avmif;awmf? bkd;avmif;
awmf? crnf;awmfaemifawmfrif;wkdYu wnfxm;jyKvkyfcJhaom apwDawmfrsm;ukd
vnf; xyfrHjyKvkyfapavonf/ wyifa&TxD;&efukdvnf;aumif;? zavmif;&efukd
vnf;aumif; umuG,fap&ef wyfwmtckdiftrm pnf;Muyfap&m wkdif;jynf\
txG#ftxdyf bk&m;apwDwkdYukd jyKvkyf rif;apmrGef\tpDtrHtwkdif; jyefvnf
toufqufoGif;cJhavonf/ xkdYaMumihf aumZm 895 ck uqkefvjynhf paeaeY
usdef;awmf&SifESihfwuG xkdav;NrdKUurf;arQmifwkdYwGif apwDykxkd;rsm;tm; rGrf;rHjyK

ay:wl*Dzavmif;(zm&D*sD)wkdYonf rif;yifBuD;vufxufuyif 0if tBudrf


Budrf &ckdifukd usL;ausmfwkdufckdufcJhbl;onf/ aumZm 896 ckESpfu yxrtBudrf
&ckid u
f dk 0ifusL;ausmcf b
hJ ;l onf/ xkpd Of om;awmftaxG; zGm;awmfx;GD cspaf ESmif;
ukd xkEd pS af umZm 896 ckEpS w
f iG f arG;zGm;cJah vonf/ xkaYd Mumihf rif;zavmif;[l
rnfwGifvmcJh&avonf/ r,fawmfrSm apm&Sifapm(apm&Sifrvnf; vm\)jzpfNyD;
crnf;awmfum; rif;yifBuD;jzpfavonf/ xkdYaMumihf rif;zavmif;[laom trnf
rSm crnf;awmfrif;yifonf zavmif;&efudk atmifjrifaomtcsed w
f iG f arG;zGm;vm
cJh&jcif; edrdwfukd aqmif rnfwGifcJh&jcif;jzpfavonf/ i,fpOfu ppfwef;wif
NrdKUpm;&mxl;ukd csD;jrifhcH&\/
rif;yifaemuf rif;wdum? rif;apmvS? rif;pMum0aw;wkdY qufqHMuonf/
ajrmufOD;bk&if rif;pMum0aw;rif; (aumZm 926-933)ewf&GmrpHrDuyif
rSL;rwfrsm;u xD;eef;tyf&ef tBuHjyKcJhMuavonf/ xkdpMum0aw;rif;rSm rif;z
avmif;xuftoufi,fonf/ om;awmfom awmfpyfNyD; rif;zavmif;qkdvQif
zaxG;usavonf/ okaYd omf pMum0aw;rif;\ qEt& r[mrked yk &f iS af wmfwiG f
usef;opm&Gwf&onf/ om;ajr;qufwkdYukd rESdyfpufyg[k tmrcH0ef usdefqkdjyKcJh
&avonf/ xkdYaemuf aumZm 933 ckESpfwGif (c&pfat'd 1571)ckESpfwGif
rif;pMumvGefvQif xD;eef;ukd qufcHcJh&av\/ bk&ifbGJYrSmqkdvQif ]]oD&dol&d,
pEr[m"r&mZm}}jzpfav\/ b*Fg 12 NrdKUukd ykdifpkd;cJh&aomaMumihf ukvm;bGJY
]]aoQmufuNd Eo
fd s&mZm}}ukv
d nf; cH,cl &hJ av\/ aiG'*Fg;cyfEydS &f maqmvdyo
f Qm[l
awGU&\/ bdodufcHrdzk&m;um; pMum0aw;orD;&Sif vwfwnf;/
rif;zavmif;onf 'kwd,ajrmufOD;acwfwGif tiftm;BuD;rif;wpfyg;jzpf
avonf/ aumZm 936 ckESpfwGif oufjynf? NrHKjynfukd ppfcsDcJh&onf/tjyefwGif
*wdxm;cJhonfhtwkdif; om;awmfOD;&mZfpm;ukd wm0efjyKapvsuf OD;&mZf"mwf
awmfudk aumZm 941 ckEpS w
f iG f pwifwnfaxmifonf/ 12 ESpt
f Mum omoem

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ou&mZf 2122 ck aumZm 953 ckESpfwGif XmyemoGif; NyD;pD;EkdifcJhavonf/


(1)xkdrif;eef;pH(14)ESpf okdYta&mufuyifp omoemawmfxGef;um;ap&ef
BudK;pm;avonf/ 17 &yfaomae&mopfwkdY apwDrsm;ukd aumZm 937 ckESpfrSm
wnfcJhavonf/ bkd;awmf? ab;awmf? crnf;awmfrif;wkdY wnfxm;cJhaom a&S;
a&S;apwDa[mif;rsm;ukdvnf; jyKjyifrGrf;rHcJhavonfqkd\/
(yg;awmf"mwforkdif;)(OD;udwd)pm-13? ajrmufOD;NrdKUorkdif; bk&m;pm 90)
rif;zavmif;onf "mwkomoemjyKvkyfwnfaxmif&ef &nfoefawmifhw
aepOf orma'0ewfwkdYu ,laqmif qufovmMuonfqkd\/ xkdqufo&&Sd
aom "mwfawmfwkdYukd &ckdifjynfwGif 17 &yfaom ae&mXmewkdY apwDXmyEm
awmfrlav\/ ou&mZf 947 ckESpfwGif Ak'usifvnfcJh&mwkdif; Asm'dwft&
y&dedAmefvGefNyD;aemuf wnfxm;cJhaom o&D&"mwfawmfapwDwkdYum; 15 qljzpf
acs\/ xkdapwDwkdYwGif ZD0Smawmf"mwfvnf; tygt0ifjzpfavonf/ xkdapwDwkdY
onf umvMum csKHEG,fydwfaygif; qkdYvsufaeMuonfwkdYukd toifxyfrHokwf
oif omoemt&Snf wnfaptH[
h k jyKjyifwnfaqmufawmfrl &avonfq\
dk /
tjcm;o&D&"mwfawmfrsm; t*om0uwkdY\ "mwfawmfrsm;vnf; rsm;pGm
wnfxm;cJhavao;onf/
rif;zavmif;"mwfwnfcef;t& ZD0Smawmf"mwfum; yg0ifcJhonfom
wnf;/ "mwfawmfrmS rif;zavmif;vufxuf xkrd if;\ omoemt&Snw
f nfwhH
a&;? xGe;f um;a& aumif;aomukov
dk q
f Ejzpfacs\/ xkaYd Mumihf xkrd if;vufxuf
aumZm 947 ckEpS f wef;cl;vjynhf aomMumaeY aumif;pGmjyKjyifrrG ;f rHcahJ vonf/
,cifxuf "mwfawmfapwDrmS Bu;D cJah v&m ,ckwidk f t&Snw
f nfwv
hH monfq\
dk /
xkdtcg wnfvmcJhaom t&G,ftpm;twkdif; tajctaexd vkH;ywf
53 awmif? apmuf 26-awmif? BuD;rm;cJhavonf/ wnfpuqkdvQif EGm;warmh
rQom&Sdonfqkd\/ rif;zavmif;onf tpDtrHt& usdef;&marmifuefukdvnf;
"mwfaqufay;cJah vonf/ raoqDr;D ? rNird ;f ap&efvnf; tapmift
h a&Smufxm;
vsuf ylaZmfapav\/ bk&ifrif;onf OD;&mZfawmf apwDawmf tvSLBuD;ay;
oufawmf 59 ESpf? eef;pH 22 ou&mZf 955 ck(c&mZfou&mZf 1593)wGif
ewf&GmpHcJhav\/

56

t&SifpudE t&Sif0go0
rif;jym;wcGif
rif;&mZmBuD;vufxufwnfxm;rGrf;rHjcif;

usdef;awmf&Sif

crnf;awmfrif;zavmif; ewf&GmpHNyD;vQif om;awmfowkd; "r&mZmac:


rif;&mZmBuD;onf arsmufom;awmfrdzk&m; 0dZvmESihf aumZm 955 ckESpf at'D
ou&mZf (1593)ckEpS f ajrmufO;D NrKd UwGif eef;wnfavonf/ rif;um; bke;f wef
ckd;tvGefBuD;rm;aomaMumihf cyfodrf;aom jynfaxmifcsif;rif; taygif;wkdYonf
tmPmvufkH;bkef;wefckd; t&Sdeftapmfowif;ukd Mum;&avvQif vufaqmif
y@ma&TayvTmrsm;ESiw
fh uG ESrd chf s
dk w
T f qufuyfyal Zmf&ef vma&mufMuuke\
f /
rif;rSm Ak'omoemvnf; tvGefMunfkd o'gw&m;yGm;rsm;onfh
tavQmuf bk&m;ay:ESifh kyfxkukd;aomif;&Sdaom bk&m;ykxkd;wkdYukd apw0ef
ausmif;awmf aqmufvyk v
f suf vSL'gef;ylaZmfcahJ vonf/ wzefrif;&mZmBu;D onf
b*Fg12 NrdKUokdY ppfcsD atmifjrifawmfrlaomtcg aovm*D&dawmif ausmuf
awmfapwDESifhwuG (47)qlaom apwDwkdYukd rGrf;rHjyKvkyfcJh&m ZD0Sm"mwfawmif
vnf; yg0ifcJhavonf/ xkdYaMumihf aumZmou&mZf (966)ckESpf wykdYwGJvjynhf
Mumoyaw;aeY (Ak'omoem 2134)wGif usdef;awmf&Sif ZD0Sm"mwfawmfukd
xkdrif;vufxuf oufawmf? (46)ESpfajrmuf rGrf;rHjyKvkyfjcif;jzpfavonf/
xkdjyif tOee'Dav;NrdKU jrpfurf;em;wGif BuD;us,faom Z&yf? jyom'f
wef;aqmifwu
Ydk dk aumif;pGmaqmufvyk
f oHCmawmftaygif;wku
Yd dk yifzh w
d af wmf
rlvsuf ou&mZf 969 ckESpfwGif qGrf;auR;vSL'gef;cJhbl;onf/ rif;um; ouf
awmf55 ESpt
f MumwGif ewf&mG pHawmfral Mumif; &ckid &f mZ0ifrsm; azmfjyMuonf/
(&ckdif&mZ0ifopf)

ajrmufOD;NrdKUbk&m;orkdif; (OD;OD;omxGef;)
pE0Zd ,rif;(used ;f wk
YH )dk
wkHYkdukd usdef;wkdif; axmifhacsmif;BuD; (ia0&Gm)wGif aumZm (1047)
wGif arG;zGm;cJhonf/ zcifrSm rif;[m&D\om;awmf O*gAvoD&dok"r&mZmjzpf
avonf/ r,fawmfrmS ajrmufeef;rdz&k m; ok0Puvsmjzpfavonf/ crnf;awmf
O*gAvukd Ncdwfacsmif;bk&m;wGif &JabmfoD[wkdYvkyfBuH ewf&GmpHcJh&onf/
rdzk&m;rSm OD;&D;awmf ig;clawmifq&mawmfESihf eD;&mia0&GmokdY a&Smifwdrf;aevm
jcif;jzpfayonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0
rif;jym;wcGif
tcef;( )

usdef;awmf&Sif

OD;xdyfawmfwif usdef;awmf&Sif
Ak'bmomrsm;twGuf bk&m;&Sifonf tEIdif;rJhqkH;jzpfonf/ zl;jrif&jcif;
wumwGif tjrwfq;Hk ukd zl;jrif&jcif;vnf;jzpfavonf/ xkaYd Mumihf "n0wDacwf
uyif &ckdifXmae0,f &SdaeMuolrSeforQwkdYonf bk&m;&Sifukd arQmfvifhwrf;w
cJMh uonf/ wrf;wonft
h wkid ;f yif bk&m;&Siu
f dk zl;jrifcMhJ uonf/ Ak'g &rPmyDwd
jzpf o&P*kHwnfcJhMuonf/ oDvusihf0wfNrJcJhMuonf/ t&d,ma,mufsm;?
t&d,mrdef;rrsm;pGm jzpfxGef;cJhMuonf/ rkedkyfyGm;oGef;vkyfjcif;? apwDykxkd;
pwlygrsm;wnfxm;jcif;? omoemjyKt&Sifrsm;rS wpfqifh&Sif&[ef;rsm; wkd;yGm;
vmjcif;? &[ef;oHCmpOfvm uk;d uG,rf ?I tvSL'ge? yknaumif;rIrsm; wk;d yGm;vm
jcif;rsm;onf bk&m;&Sifukd zl;jrif&jcif\ 'ed,mEkw&ukokdvftusKd;yifjzpf
avonf/
&ckdifa'o bk&m;zl;jcif;onf c&D;oGm;vmrI vkyf&yfwpfckvnf; jzpfav
onf/ bk&m;zl;oGm;jcif;jzihf te,fe,fokdY a&mufzl;jcif;? cspfMunfrI/ &if;ESD;rI?
rsKd;aqGjzpfrI? tcsif;csif;tjyeftvSefem;vnfrI? A[kokwyGm;rsm;rIrsm; &&SdNyD;?
vlr"I avh,Ofaus;rI wk;d yGm;jcif;? rsm;vnf;jzpfc&hJ onf/ oGm;vmrIc&D; &SMd urSom
v?Qif pDyGm;qufpyfrI? ukefoG,fazmufum;rIyg tusKd;jzpfxGef;vm&onfomjzpf
ay&m\/ ukef;a&c&D;oGm;vkyfief;aMumihf todtjrifrsm;jym;vm&onfukd
vufcH&rnfomwnf;/
&ckid w
f o
Ydk nf bk&m;zl;jcif; a&mif&h cJ MhJ uonfum; r[kw?f pEo&l ,
d rif;qkd
vQif pHjyyk*dKvftjzpf odoifhMu\/ r[mrked&Sifyifup bk&m;kyfyGm;awmfrsm;?
Asm'dwf0if"mwfapwDawmfrsm;onf zl;jriftyf&m ylZed,0wKrsm;jzpfacs\/
xkdaMumihf &ckdifa&ajr zl;jriftyf&mzl;jrifvm&mwkdYum; ESpfvMumanmif;cJhacs
NyD/ a&S;ubk&m;zl;rSwfwrf;0ifqkduvnf; rrsm;aom bk&m;zl;&Sdckd;rsm; &SdvmcJh
onf/ uRef;pOfywf bk&m;&Sdckd; armfawmfpOf bk&m;&Sdckd;[lvnf; trnf&onf/
usdef;awmf&Sifvnf; zl;jrif&m yg0ifNyD;? bk&m;zl;&Sdckd;cJh&m bk&m;&Siftjzpf xif
&Sm;vmcJhonf/
usdef;awmf&Sifbk&m;ukd teD;tem;a'orSqkdvQif tcgrvyfzl;vG,fEkdif
onf/ ok&Yd mwGif &yfa0;a'orSqv
dk Qiu
f m; bk&m;zl;oufouf&nfrw
S
f vmMu

57

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

&avonf/ usdef;wkdif;wkduf usdefuRef;ajra'ocHrsm;tzkdY uHaumif;vSonf/


0guRw?f oBueF pf aom tcgxl; rjywfz;l wwfayonfomwnf;/ oBueF &f ufrsm;
wGiq
f v
dk Qif &yfwidk ;f rStvSLjzihf auR;arG;{nfch v
H suf tm;yg;w& bk&m;zl;Mu&av
\/ bk&m;zl;&ef ulnDMuaom a*gyursm;? a0,sm0pjyKMuolrsm;vnf; ukokdvf
yGm;rsm;Mu&av\/ usdef;awmf&Sifbk&m;yGJukdvnf; NcdrfhNcdrfhoJrQ ESpfpOfqifETJay;
vsuf &SdaeonfrSm bk&m;zl;EkdifMu&efyif r[kwfygvm;/
bk&m;zl;avh&SdMuaom tcsdeftcgonf rkd;avuif; aumufyJoD;ESH
&dwfodrf;NyD;aom umvjzpfav\/ aqmif;&moD? wef;aqmifrkef;? ewfawmfjym
okd? wykdYwGJESihf aEG&moDwaygif;? wefcl;? uqkefvwkdYonf bk&m;zl;v&moDrsm;
yifjzpfav\f/ usdef;awmf&Sifukdvnf; a&SUuyif xkd&moDumvwkdY zl;jrifvmcJh
Muonfomwnf;/ ajcvsifwpfrsKd;? avmif;avSjzihfwoG,f? oabFmjzihfwpfenf;?
vma&mufavh&SdMu\/ tazmfo[m? rsKd;aqGnmwum? rdbarmifESr rdom;pk
&if;csmwkdYjzihf vmMuonfu rsm;av\/ pmqkd&Sifrsm;uqkdvQif &GmpOfvSnhfvnf
vsuf&SmykHawmfzGifh bk&m;zl;oDcsif;ukd pyfqkdzl;cJhMuay\/ tcsKdUvnf; c&D;oGm;
&if; tqifoifh zl;cJh&onfhtjzpfukd rSwfwrf;wifchJMu\/ pmayjzihfa&;om;
bk&m;zl;oGm;rSwfwrf;rsm;vnf; &SdcJhMuav\/
usdef;awmf&Sifukd zl;jrif&eftwGuf vrf;pcef;rsm; jyKvkyfay;xm;&Sdayonf/
ta0;rS vASr;f umzl;arQmrf nfqydk guvnf; a&Ta&mifw0if;0if;ESifh Munfzdk ,
G &f m
zl;jrifEkdifMuay\/ c&D;vrf;pcef;rsm;twkdif; wufa&mufzl;jrifMuvQifvnf; rNidK
rjiif? ryifyrf;bJ zl;Mu&rnfjzpf\/ wufvrf;avSum;apmif;wef;rsm;ESifh bk&m;
zl;vrf;toG,foG,f azmufvkyfxm;&Sdonfhtjyif eD;pyf&m &yf&Gmtvkduf wuf
a&mufzl;jrifcJhMuaom vrf;rsm;vnf; &SdNyD;jzpf&m o'g[kefpdwftmkH&Sdu vlwkdif;
wufa&mufzl;vG,fEkdifonfomwnf;/

awmifwufb&k m;zl;vrf;rsm;
bk&m;ta&mufawmifwufvrf;rsm;onf vrf;a[mif;? vrf;opf vrf;oG,f
rsm;&SdMuay\/ rlvvrf;a[mif;qkdvQif acwfumvMumanmif;cJhNyD;jzpf\/
tqufqufaom bk&ifwufcJhonfrStpjyKvmcJh&um; bk&ihfwufvrf;? rif;
wufvrf;[kyif trnf&SdcJh\/ acwfumvajymif;vJcJh a'0DZHjrxGef;atmif
wufvrf;[l ac:wGifvm&jyefyg\/ jrxGef;atmifum; t*FvdyfacwfwGif

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

pp0fbufqkdif&mppfol&J(Akdvf)wpfOD;jzpf\/ jrif;pD;&J&ihfvSoljzpfonfhtavQmuf
xkdrwfapmufaomvrf;rSyif w[kefxkd;pkdif;ESif wufjycJhbl;onf[k ausmfMum;cJh
av\/
xkdvrf;ukd tkwfavSum;vrf;[lvnf;aumif;? ta&SUzufwufvrf;[l
vnf;aumif;? ac:wGifcJhMuav\/ xkdrS aemufwGifum;? vrf;a[mif;b0a&muf
um tokH;jyKenf;vmavonf/ tkwfavSum;vrf;ukd wu&mZfvrf;? ou&mZf
vrf;[lvnf; *kPfjyKrnfwGifavh &Sdayonf/ wufumqif;um &pfum?
vSnu
hf mqif;wuf&aomvrf;[k qkad vrnfjzpf\/ wufvrf;rkc0f if0 awmifxyd f
rkcfOD;0wkdY tvSL&Sifrsm;u avSum;jyKvkyfaomckESpf? ou&mZfa&;&mwGifvnf;
jzpfacsonf/ xkdYaMumihf ou&mZf[l ac:prSwfjzpfzG,f&SdvS\/
rlvtkwaf vSum;vrf;rSm &ckid b
f &k ifrsm;tqufqufjyKvyk cf ahJ om vrf;yif
jzpf\/ xkdaemufumvMumaomtcg tvSL&Sifrsm;u jyKvkyfvmcJhMu&av\/
t*FvdyfacwfwGif uRef;tkyfrsm;? NrdKUtkyfrsm;? e,fykdifrsm; jyKjyifcJhMuav\/
Oyrm yxrqkH; t*FvdyfvlrsKd; NrdKUtkyf(trnfrod) wpfOD;onf c&pfou&mZf
1885 ckESpfrwkdifrDu jyKjyifcJhbl;\/ if;onf Ak'bmomr[kwfacs/ okdY&mwGif
a'oe,fy,f vlrIa&; bmoma&;ukd ulnDaqmif&Gufay;cJhjcif;omjzpf\/
xkv
d yk if ef;onf if;tzkYd tkycf sKyaf &;? qufqaH &;ukd tusK;d jyKapcJo
h nfomjzpf\/
a'o ykeu
f efrrI sm; &Scd jhJ cif;aMumihf rsuEf mS jzLrsm; vefaY MumufMu&\/ a'ocH
rsm;u oabmusygrS ol \ ouf q k d ; &S n f r nf j zpf & m bmoma&;uk d
brf;jyonfhoabm wpfenf;tm;jzihf bk&m;bufukd tumtuG,f,lopnfh
oabmvnf; jzpfav&m\/ txifBu;D ap&efEiS fh av;pm;Munfadk p&ef vSnpfh m;
qGJaqmifonfh vkyf&yfvnf;jzpfacs&m\/
xkdtkwfavSum;rsm; txpfaygif; (650)&Sdonf/ t&SnfrSm (930)ay&Sd
onf/ tus,f(5-ay)&SdNyD; ab;wpfzufwpfcsuf eH&H(abmif)tjrifhrSm (2-ay)&Sd
onf/ abmifxkxnfrSm (1aycGJ)&Sd\/ ukefusaiG(wpfaomif;ESpfaxmifusyf)ukd
if;xHrS uscHcJhonfqkd\/ xkdwnfaqmufpumvqkdvQif jrefrmjynfwGif t&Snf
qkH;avSum;jzpfcJhonf/ urmwGifqkdvQif tenf;i,frQaom ta&twGufxJ
yg0ifayonf/ avSum;t0ifwGif *VKefuJhodkY acgif;ESihf jcaoFhukd,f&Sdaom tkyf
ESpfckukd ab;ESpfzuf jyKvkyfxm;cJh\/ xkdtkyfESpfckukd ygVdbmomjzihf *kVoD[
[k ac:wGif\/ t*Fvdyfbmomjzihf ( )[k azmfjyxm;\/ jrifawGUvkdufzl;Muol

58

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rsm;u rEkD[tkyfo@mefqifwlonf[k qkdMu\/ xkdtkyftjyif yef;tkd;


vnf; wnfxm;&SdaMumif; awGUvkduf&onf[l\/ xkdavSum;ysufNydK qufcH
tkyfcsKyfcJhMuaom t*Fvdyfdacwf rif;jym;NrdKUtkyfrsm;vnf; jyKjyifcJhMuay&m\/
,ckum; xkv
d rf;rSm tok;H rjyKojzihf awmjzpfvsu&f adS e\/ tcgtm;avsmf
pGm awm&Sif;ckwfxGifjcif;rsm; jyKvkyfxm;Mu\/ tkwfcJtkwfusKd;rsm;um; zkdz&J
upOfhuvsm; jzpfaeMu\/ xkdvrf;um;rwfvnf; rwfapmufonhftavQmuf
vrf;raumif;u wuf&efcufcJ\/ xkdYaMumihfyif vrf;a[mif;qkdvQif c&pfESpf
1900 cefYxdom &SnfMumcJh&\/ ,ckrlum; vloGm;vlvm rjyKjcif;aMumihf vrf;
aMumif;rwGi?f vrf;rxiftjzpfoYdk a&muf&adS eayNy/D xkv
d rf;rS ,cifu wufomG ;
vQif bk&m;&Sifukd a&SUrS xifxifzl;jrifMu&ay\/ bk&m;ESihfvrf;rSm wnfhwnfh
qkdifqkdif a&SUINydKifaeojzihf teD;qkH;wufvrf;? vrf;wkdvrf;ajzmifhqkdavmuf\/
xkdvrf;twkdif; wufa&mufavu awmifxdyfa&mufvQif ,cift&HapwD
i,f (6)qludk zl;jrifMu&\/ ,ckum; tjynht
f pkrH &S&d mum; tNyKd tysuf apwDi,f
wpfqlESpfqlrQavmufom zl;awGUEkdifacs\/ apwD&Hrsm;tpm; ,cktcg xef;yif
rsm; pDwef;aygufa&muf&SdaeacsNyD/ wHcGefwkdifxdyfzsm; tvHwpfvlvlvIyf&rf;
aeonfukd awGUjrif&\/ Ak'\usufoa&ukd &nf&G,fvGifhxlaom wdydaom
b*0g tpjzmonfh "Z*(wefcGefzsm;) okwf\ okyfazmfayvm;[kk atmufarh&
ay\/

vrf;opfwufvrf;rsm;
vrf;a[mif;tjyif vrf;opfrsmukdvnf; azmufvkyfcJhMu&mum;? usdef;
taemufzuf&yf&Gmrsm;rS vloGm;vrf;rsm;vnf; &SdMuao;\/ (1)qifBuD;jyif
&Gmom;rsm; azmufvkyfcJhMuaom qifBuD;jyifausmfvrf;&Sd usdef;awmifbk&m;
ta&muf awmifzufawmifkd;ukd jzwfavQmufvm&aomvrf;(2) rD;ausmif;
ajrmifukd uyfarQmifwufvm&aom orifajc&m tdrfa&SUrif;&Gmom;rsm; wuf
vrf;? (3)Al;yif&mG ? axmifah csmif;&Gmom;rsm; wufvm&aom "mwfawmftaemuf
zuf wnfhwnfhausmfvrf;rsm;vnf; &SdMuavonf/ awmifkd;ukdpD; qifBuD;jyif
ausmfvrf;ESihf qufvsuf jrawmifokdY aygufa&mufatmifxd jrawmifq&mawmf
OD;nmP0Hou OD;pD;azmufvyk cf ahJ om vrf;vnf;&S\
d / jrawmif ajrmufzufwiG f
awmifykdYBuD;ausmfvrf;? Ncdwfawmifausmfvrf;rsm;vnf; &Sdao;\/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

NrdKUolBhuD;atmifausmfZHonf t*FvdyfwkdY tusOf;csxm;&mrS vGwfajrmuf


vmNyD; usufoa&&GmokdY a&muf&SdpOf? azmfjyyg taemufzufvrf;rSae qDrD;
axmif? qGrf;axmif? yef;axmifwkdYjzihf usdef;awmft&Sifukd wufa&mufzl;jrifcJhzl;
ayonf/ tkwv
f rf;? vrf;a[mif;\ ajrmufzufrS azmufvyk cf MhJ uaom vrf;opf
rsm;vnf; &SdcJhMuonf/ vrf;a[mif;ukd tokH;rjyKEkdifMuaomaMumihfyif jzpfonf/
"mwf a wmf r S ta&S U ajrmuf a xmif h & S d ,ck o d r f * k w & Nrd K Urausmif ; opf t eD ;
ajrmufzufwGif vrf;opfwpfckay:aygufvmcJhonf/ OD;ausmfBuD;ESihf auovm
&mZ0wfacgif; OD;armifwkd;wkdYu jyKvkyfcJhMuaom bk&m;zl;wufvrf;jzpfonf/
if;wkdY\ aumif;rIawmfbk&m;rsm;rSm ,ckwdkifzl;arQmfcHvsuf&SdMu\/ tcsKdUu
jromxGef;qkdol\ aumif;rIawmfbk&m;&Sd xkdbk&m;ukd zl;arQmf&ef wufvrf;jzpf
aomaMumihf jromxGef;wufvrf;[kvnf; ac:qkdMuavonf/ rif;jym;NrdKU\
ta&SUzufurf;ay:uRe;f wGif if;\v,fajrvkyu
f idk cf o
hJ jzihf jromxGe;f uRe;f [l
ac:wGifvsuf&SdaeMu\/
xkdbk&m;rsm;odkY oGm;a&mufzl;arQmf&mvrf;rsm;ES;ifh qufoG,fvsuf ajrmif
EIwfcef;ukdavQmuf vrf;opfwpfckukd azmufcJhMuao;\/ xkdaemuf aumZm
ou&mZf 1282ckESpf(c&mZf 1920 cefY)wGif ,ckwufa&mufaeMuaom vrf;ukd
azmufvyk cf MhJ uav\/ vrf;opfac:wGicf MhJ uav\/ vrf;azmufNy;D aemufwiG f
um; ,cifu vufavQmt
h I;H ay;cJMh u&aom oufBu;D &G,t
f rdk sm;rSm 0rf;omtm;
&jzpfcJhMu&onf/ a&S;uuJhodkY awmifatmufrSae zl;arQmfae&ef rvkdawmhyJ
BudK;pm; wa&GUa&GUwufa&mufzl;jrifvmEkdifcJhMuayawmhonf/ ,ckqkdvQif
vrf;opfESifh jromxGef;wufvrf;onf qufoG,fvsuf&Sd&m um;? BudKuf&mvrf;?
eD;&mvrf;rS wufa&mufEkdifMuayonf/

OD;armifw;dk bk&m; (atmuford )f


awmifwuftv,fvrf; ('kwd,vrf;)rS wufa&mufvQif OD;pGmauovm
&mZ0wfacgif; OD;armifwkd;ESihf ZeD;a':a&TombkHwkdY\ aumif;rIawmfbk&m;ESpfql
zl;awGU&\/ wpfqlrSm aumZmou&mZf 1271 ckESpfwGif oGef;vkyfcJhaom aMu;
qif;wkjzpfNyD; 5 ay 4 vufrjrifhonf/ qif;wkawmf\ eHab;wGif ausmufo
vif;bk&m;qif;wkwpfqu
l v
dk nf; ,SOv
f suw
f nfxm;Ny;D OmPfawmf 5ay 8vufr
jrifhonf/ odrfawmf r[m&HwHwkdif; 49 ay&Sdonf/ orkwfodrfjzpfNyD; tem;

59

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

16 aypD&Sdonf/ bk&m;ESifh odrfukd atmufpodrfbk&m;[k ac:onf/

ausmBf u;D bk&m;(txuford )f


OD;armifwkd;bk&m;\ taemufzufwpfqifhwufvQif ausmfBuD;bk&m;ujkd
zl;awGU&\/ OD;armifw;dk bk&m;rSm ay 20 cefo
Y mtvSr;f uGm\/ aumZmou&mZf
1273 ckESpfwGif rif;jym;rS OD;ausmfBuD;u yef;ajrmif;BuD;acsmif;zsm;rS yifhaqmifcJh
jcif;jzpfonfqkd\/ aMu;qif;wk bk&m;jzpfNyD; OmPfawmf 5 ay 2 vufr&Sdonf/
ae&mokdY ryifhaqmifrDu a'ocHcsif;trsKd;om; trsKd;orD;rsm; txl;av;jrwf
ylaZmfavh&SdMuonfqkd\/ odrfawmfoD;jcm;jzihf tkwfwHwdkif;um&Hxm;&Sdonf/
wHwkdif;tus,ft0ef;rSm awmifrSajrmufokdY 37 ay? ta&SUtaemufodkY 36 ay
6vufr&Sdonf/ orkwfodrfjzpfonf/ odrftaqmuftOD;rSm awmifrSajrmufodkY
29 ay 2 vufr? ta&SUrStaemufokdY 18 ay 6 vufr&Sdonf/ bk&m;ESihf
odrfukd txufbk&m;odrf[k ac:wGifMuonf/

owk;d atmifewfurG ;f
OD;armifwkd;bk&m;? ausmfBuD;bk&m;rsm;okdY wufvrf;ajc&if;wGif ysOf;uwkd;
yifewfuGrf;&Sd\/ &marmif&Sifr\ ajr;awmfol owkd;atmif eef;pH&myifwnf;/
owk;d atmif um;jrif;yG?J (*kn
H if;xk;d yG)J Muufyw
JG jYfdk zihf taysmMf uL;wwfaom ewfjzpf
onfqkd\/ usdef;awmifay:wGif ol\'kd;wvif;jyif &Sdayonf[kqkd\/ owkd;
atmif ewfylaZmfyGJum; ESpfpOfusif;yavh&Sdonfh ewfyGJwpfckjzpf\/

tk;d wku
d af pwD
OD;armifwkd;bk&m;? OD;ausmfBuD;bk&m;rsm;okdY wufvrf;/ vrf;ckvyfwGif
NrdKUrausmif;opfq&mawmf? ODF;OmP(oufawmf 96)ESpf (aumZm 1225-1321)
oufawmf&n
S q
f &mawmfEiS fh 'kw,
d ajrmufausmif;opfq&mawmfw\
Ydk tk;d wku
d f
ESpcf &k \
dS / wwd,vrf;opf wufvrf;ajc&if;awmfqv
dk Qif NrKd Urausmif;q&mawmf
OD;y'kr(aumZm 1259-1319)\ tkd;wkduf*l&Sd\/ odkY awmifajc&if;
wufvrf;ESpfckvkH;wGif rif;jym;NrdKU usufoa&aqmif rax&fjrwfrsm;\ txdfrf;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

trSwf tkd;wkdufapwDi,frsm;um; orkdif;rSwfwkdifrsm;jzpfvmrnfomwnf;/

awmifajc&if;apwDrsm;
vrf;opfwufvrf; OD;y'kr apwDta&SUzufteD;wGif apwDysufwpfql
wnf&adS e\/ xkrd aS jrmufzufqufomG ;vQif ausmufapwDwpfqu
l dk zl;awGUEkid af y
ao;onf/ ,ckjynfawmfomausmif;taemufzufESihf uyfvsuf NcH0if;xJwGif
wnf&Sdjcif;jzpf\/ rif;uefapwD[kvnf; ac:wGifaeMu\/ if;\ta&SUzufwGif
1327 ckESpfwnfxm;cJhaom wefckd;&Sif bk&m;wpfqlvnf; &Sdonf/ xkdrS ajrmuf
zufukd wef;ajzmifhoGm;ygu NrdKUapmifhbk&m;[l &Sd\/ usdef;awmf&Sif bk&m;okdY
bk&m;zl;wufqif;&mwpfavQmuf zl;awGUEkdifaom bk&m;apwDrsm;yifwnf;/

vrf;opfwufvrf;wpfavQmufomG ;aomf
xkv
d rf;opf\twkid ;f wufa&mufaomf prf;a&wGi;f wpfcu
k dk awGU&rnfjzpf
\/ a&csKad omufo;Hk Ekid &f ef tkwaf &uefjyKvyk rf ;dk umxm;\/ awmifajcrS awmif;dk
wpfavQmuf ysOf;uwkd;yifBuD;rsm; BudKMum;aygufa&mufvsuf&Sdae\/ vQyfppfrD;
xGef;d&ef pkdufxlxm;aom rD;wkdif;rsm;ukdvnf; BudK;oG,fwef;vQuf awGU&\/
vrf;qkdvQif ckywfvdrfauGUvsuf wuf&av\/ rwfapmufjcif; r&SdvS
bk&m;odkYwuf&m yifyef;jcif;r&Sdacs/ vlBuD;vli,fra&G; wufqif;vG,ful\/
tyef;ajzem;aep&mrsm; aomufa&tkd;rsm;vnf; vrf;wpfavQmufxm;&Sdojzihf
acwem;aetyef;ajz a&csKdaomufokH;EkdifMu\/ OD;aqmifvrf;azmufolrsm;rSm
bk&m;vlBuD;rsm;jzpfMu\/ OD;&mausmf? OD;a&ToJ? OD;armifomyGifh? OD;a&TxGef;wkdY
OD;aqmifpwifum apwem&Sifrsm;\ vkyftm;jzihf azmufvkyfcJhMuonfqkd\/
vrf;wGif,mcif;rsm; yg0ifol armifomat; zcif OD;armifEG,fu MunfjzLpGm
cGifhjyKvSL'gef;cJhavonf/
'kwd,tBudrfwGif OD;armifomEk? ODF;omEkd;atmif? OD;apmvSatmifwkdY
ODaqmif rGrf;rHcJhMu\/ aemifwGif trIdufodrf;toif;ESihf a*gyutzGJYwkdYu
tqufqufjyKjyifvmcJMh uav\/ tjcm;vrf;i,frsm;? jzwfvrf;rsm;um;? opfcs?
-0g;csorm;rsm;? ,mcif;orm;rsm;u jyKvkyfcJhMujcif;omjzpfav\/ c&D;ykdwGif
atmifvloGm;vlvm jrefqefatmif jzwfvrf;tjzpf tokH;jyKvmMuojzihf

60

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

vrf;rsm; vdrf,Sufaeonfukd awGUEkdifayonf/

usdef;awmf&Sif

vrf;ckvyfrS IjrifvQif
prf;a&wGi;f rSwufomG ;aomf owk;d atmifewfeef;? armifw;dk bk&m;?ausmBf u;D
bk&m;? tkd;*lapwDwkdYukd vuf0Jawmifay:wGif vSrf;jrifEkdifay\/ xkdrSwpfqifh
auGUvSnhfaomf rif;jym;NrdKUukd Ijrif&NyD;jzpf\/ NrdKUtvSukd yPmrIarQmf&if;
cP&yfem;tyef;ajzEkid af yrnf/ wpfzefrodromESifh &ifuefc&D;tenf;i,fwuf
&NyD;aemuf wpfauGUvSnhfvkdufvQif &marmifuefukd jrif&\/ &ckdifrif;tquf
qufjzwfoef;vm&aom uefjzpf rif;uef[kwGif\/ NrdKU\ toufaoG;aMum
[k qkdurrSm;acs/ wpfNrdKUvkH;aomufokH;&ef zlvkHrQwa0iSay;aeonfh a&uefBuD;
jzpfacs\/ awmifzufrS uyfvsuf jynfawmfomacwfu wl;azmfcJhaom [oFm
uefBuD;wpfuefvnf; ,SOfwGJvsuf&Sd&m aemifnDyrmyPmwifhvS Icsifp&m
aumif;vS\/

NrKd Uywf0ef;usif tvSjrif


xkrd w
S pfzefawmifzufoYkd rsuEf mS rl vSnw
fh ufomG ;aomfjrpf? acsmif;uRe;f ?
urf;v,f,m? awmawmifygrusef tkHrIdif;vsuf jrif&ay\/ MuyfpifuRef;?
&marmifuRef;? ipifkdif;acsmif;uRef;? awmwef;awmifpG,f? tOee'DjrpfaMumif;
pD;oG,af eaom obm0jrifuiG ;f ukd Ipm;Edik \
f / rsupf w
d pfq;Hk vSr;f arQmrf u
d uRe;f ?
urf;? &yf&mG rsm;ukv
d nf; wef;rSe;f Munhu
f jrifomEkid af y\/ ta&SUzufreD;ra0;
rsufESmatmufwGifrlum;? rif;jym;NrdKUonf usdef;awmifwef;&ifcGifatmuf0,f
cspfpzG,fuav;i,fwpfOD;uJhodkY tjypfuif;pifpGm NyHK;&TifMunfvif&Sdaeayonf/

&ifuZJG &yf
tawG;tmkHukd jzwfawmufNyD; armp&myef;p&mukd pdwfrSmrawG;bJ
ajcOD;vSnu
fh m wpfqpfcsK;d wufjyefaomf &ifuZJG &yfoaYdk &mufav\/ xkad e&mwGif
ajcqif;ajzqnf&m ckHwef;rsm;&Sdaeojzihf? tarmajzem;aeEkdifap\/ 1271ckEpS w
f iG f rif;jym;NrKd U aps;a[mif;ykid ;f ae OD;em;aygufau (taygifqifdk &f iS )f ukvm;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

trsK;d om; Ak'b


mom0ifu pwifwnfaqmufco
hJ nf/ tvsm; 30awmif? tus,f
10 awmif&Sd 1314 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUtv,fykdif;&yfae OD;omxGef;ZeD;
a':MumZHjzLwku
Yd jyKjyifcMhJ u\/ 1968 ckEpS f avrkew
f idk ;f Bu;D aMumifh xyfryH suNf yKd
cJh&m aumZm 1342 ckESpfwGif rif;jym;NrdKU a&Tyef;wdrfq&m ODF;atmifvSpdefESifh
ZeD;rdom;pkwkdYu OD;aqmifcJhMuonf/ a&T&ifat;Z&yf[l urnf;wifcJhMuonf
qkd\/ ae&mwGif oBuFef? 0guRwfwkdY tvSL&Sifrsm;u bk&m;zl;wuf? qif;?
Muolrsm;tm; a&T&ifat;ap&ef tazsmf&nfrsm;qD; wkdufauR;avh&SdMuonf/
ae&mum; awmifwufc&D;w0ufa&mufNyDjzpf\/

61

t&SifpudE t&Sif0go0
rif;jym;wcGif
Icif;i,fpkH tmkH,lvsuf

usdef;awmf&Sif

xkdbk&m;\ajrmufzuftwefi,fvSrf;onfhae&mwGif wef;wifajrmifESifh
bDvl;rajrmif&Sdonf/ awmifzufwGif odrf*kFw&ausmif;a&wHcGefajrmif;wkdY &Sdav
onf/rkd;&moDwGif awmifusa&rsm;pD;qif;oHukd wpfoGifoGifNidrfhanmif;pGm
em;qifEkdifMuay\/ emrnfausmfusdef; 'nif;oD;('nif;oD;)yifrsm; opfawm
0g;ykd;awmrsm;? csKHEG,fydwfaygif;rsm; jynhfESufvsuf 0J,mawmawmifobm0ukd
tmkHvGifhEkdifao;\/

apmif;wef;avSum;twuf zdeyfcRwyf g

oD0vDt&Sif
&ifuGJZ&yfteD;uyf awmifzufukef;jrifh awmifylZmwnf&Sd\/ wefaqmif;
trk;d ? tum atmufwiG f oydwv
f ,
G v
f suf &yfawmfr[
l efxv
k yk x
f m;&Sad vonf/
vmbfvmbwkd;yGm; *kPfwufapvkdolrsm;onf oD0vdt&Siftm; 0ifa&mufzl;
arQmfylaZmfrI jyKNrJjzpfacs\/ rif;jym;NrdKU kH;pma&;BuD; OD;yef;jratmifESifh ZeD;
rdom;pkwkdYu aumZm 1321 ckESpfwGif vSL'gef;jyKvkyfcJhMujcif;jzpf\/

omoem 2500 jynfEh pS u


f syd &f pS q
f b
l &k m;
xkdrSquf a&SUokdY wlloGm;NyD; aemufwpfauGUywfrdaomf bk&m;apwD
wpfqlukd zl;&\/ r[maAm"dapwDykHo@mefwnfxm;ay\/ omoem 2500
jynhf txdrf;trSwftjzpf 1956 ckESpf 'DZifbmv wwd,tywfwGif tkwfjrpfcs
wnfcJhonf/ apwDawmfrSm av;zufav;ajrmifhjzpfNyD; rsufESmwpfzufwGif
rkcfOD;rkcf0ckESpfESifh qif;wkawmfckESpfqlpDBuD;i,f qifhvsuf(pkpkaygif; ESpfq,f
&Spq
f )l ude;f 0yfpyH g,fvsu&f o
dS nf/ xkad Mumifo
h moem 2500 jynhb
f &k m;? ESpu
f sw
d f
&Spfqlbk&m;[l wGifcJhMuavonf/ bk&m;awmifzuf&ifjyifwGif wefaqmif;
(Z&yf)wpfckaqmufvkyfxm;&Sd\/ bk&m;ukd tm;&yg;&zl;jrif armyef;rIukd
ajzEkdif\/ OD;aqmifaqmufvkyfcJhMuolrsm;um; acsmif;EG,f&GmrS bk&m;wpfum
OD;pHxGD;atmifESifh rif;jym;rS aq;q&mBuD; OD;atmifomvSwkdYjzpfMuonfqkd\/

xkrd S wpfajy;nDpmG wufomG ;ygvQif ajrvrf;c&D;tqk;H tkwaf vSum;tpokYd


ra&mufrD NydKifanmifyifBuD;ESihf awmBuD;&dyfNrdKif uGef;ckdEkdifp&m yif&dyfom
acwem;aeEkid af yonf/ tkwaf vSum;xdyw
f iG u
f m; pmwef;xk;d owday;csut
f &
zdeyfcRwfMu&ygrnf/ ed0g'? *g&0? r*Fvmxm;vsuf vkdufem&rnfjzpfygonf/
tkwfavSum;ukd apmif;rkd;vsuf bk&m;&ifjyifta&mufwufvSrf;Mu&onf/ xkd
apmif;wef;ESifh tkwfavSum;ukd aumZm 1272 (c&mZf 1901)ckESpfwGif NrdKUtkyf
OD;xGef;OD;u BuD;rSL; wpfe,fvkH;u jyKvkyfcJhaMumif; rSwfwrf;awGU&Sd &\/
wefaqmif;rSm 1330ckESpfu rkefwkdif;'PfaMumihf ysufpD;cJhay&m ,cktcg
wpfykdif;wpfprQom usef&Sdaeawmh\/ a*gyutzGJYu jyKjyif&efBudK;ysef;vsuf
&Sdayonf/

ckEpS af wmifjynhb
f &k m;
tkwfavSum;wufvrf;\ vuf,mzufwGif &yfawmfrlwpfql&Sdayonf/
ausmufux
dk q
k pfwnfxm;jcif;jzpfNy;D OmPfawmfcEk pS af wmif&o
dS nf/ ok;H ykid ;f quf
wnfxm;cJh&onfqkd\/ bk&m;ukd rif;jym;NrdKUrS rMunf\ rdcifESihfzcifrsm;
jzpfMuaom OD;ausmfvSjzLESihf ZeD;a':0if;jromwkdYu aumZm 1318 ckESpfwGif
wnfxm;cJhjcif;jzpfonf/
xkdbk&m;taemufawmifay:wGif owkd;atmifewfarmifESr *kHnif;('dk;)
upm;cJ&h m 'k;d wvif;&So
d nfq\
dk / uk;d ausmif;[kwiG af om 0dyemausmif;wku
d f

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wpfckvnf; xkdawmifay:wGif&Sd\/ xkdteD;rSpD;usaeaomajrmifukd rD;ausmif;


ajrmif[k ac:wGif\/ a&S;ubk&m;zl;....
wufvrf;jzpfcJh\/ xkd&yfawmfrlbk&m;rS ajrmufzufodkY awmifkd;vrf;&Sd&m
qifBu;D ajrmif jrawmifxd aygufa&mufav\/ armfawmfum;vrf;tjzpf 1993ckESpfwGif azmufvkyfxm;&Sd&m usdef;awmft&SifokdY um;pD; oufomvG,ful
vQifjrefpGm wufa&mufzl;ajrmfEkdifMuNyDjzpf\/

62

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xufwGif a&avSmifuefukd ykdrkdjrifhwifcsJUxGif vkyfukdifxm;NyD; jzpfonf/

txuftw
k af &uef (1)

OD;nmPpuur|mef;ausmif;(pdwo
u
k a usmif;)

1283 ckESpf pGef&J&GmolBuD;a[mif; OD;a&Tpkd;ZeD; a':razsmfrdom;pku


wl;azmfvSL'gef;cJh\/ 1319 ckESpfu rif;jym;NrdKUaps;a[mif;ykdif;rS OD;atmifcspfpH
ESifh ZeD;rdom;pkwu
Ydk rGr;f rHcahJ vonf/ if;aemufysupf ;D ,k,
d iG ;f aeonfudk 1348
(1987ck Mo*kwfv)ckESpfwGif a*gyutzGJYrS rGrf;rHcJhonf/ ta&SUtaemuf
(11)awmif? awmifESihfajrmuf (12)awmif? teuf(7)awmif&Sdonf/

aumZm 1319 ckESpfwGif pwifwnfaqmufcJhonf/ owkd;atmif ewf'kd;


wvif;jyifwGif usa&mufonf/ orkwfodrfwpfaqmifESifh bk&m;okH;ql&Sdonf/
'kd;wvif;jyiftaemuf 25 ay 7vufr? awmif? ajrmuf 25 ay&Sdonf/

atmufa&uef(2)

uk;d e0if;apwD
tkwfavSum;twkdif;qufvufwufa&mufvmvQif vuf0JzufwGif usdef;
awmf&SifyGJ? ZmwfuuGif;ukd awGU&NyD;? vusfmzufwGif ukd;e0if;apwDukd pdwfcsrf;
ompGmzl;awGUEkdif\/ N*dK[fudk;vkH;ukd &nf&G,fwnfxm;jcif;jzpf\/ rlv'g,dumrSm
(1954 ckESpf (Ncdwfawmif&GmolBuD;)OD;ombef;jzpf\/ xyfrH opfawmacgif;
OD;ausmfZHu rGrf;rHcJhao;\/ ysufNydKcJhorQufkd ukd;e0if;toif;cGJ jyKjyifvsuf&Sd
\/ ,ckapwDudk ywf&
H bk&m;kyx
f rk sm; jyKvyk x
f m;&So
d jzihf wpfrsK;d wpfzaHk jymif;
vJoGm;NyDjzpf\/ xkdapwDukd rif;jym;NrdKUe,f OD;ausmfodef;ZeD; a':at;cifoef;
(,ckppfawGNrdKUae)wkdYrdom;pku 1356 ckESpfwGif xD;wifylaZmfcJhMu\/

a&avSmifuefBu;D ESpu
f ef
tkwaf vSum;vrf;ta&SUbufwiG f a&uefBu;D ESpu
f ef&o
dS nf/ uGeu
f &pfjzihf
jyKvyk x
f m;aom a&avSmifuefrsm;jzpfonf/ wpfr;dk vk;H rk;d a&ukd jznhaf vSmifxm;Ny;D
awmifay:yGaJ wmfrsm; tok;H jyK&efjzpfonf/ oBueF 0f guRwyf aJG wmfrsm;wGiv
f nf;
tok;H 0ifNy;D &[ef;? oHCmrsm;yg tok;H jyKvsu&f o
dS nf/ ,cka*gyu(NrKd Ue,f)vuf

1323ckESpf rif;jym;NrdKUtv,fykdif;ae OD;zkd;,Of ZeD; a':rvSjzLrdom;pkwkdY


u wl;zmfcJMuonf/ tvsm;vufawmif 30 teH 25 awmif? teuf(8)awmif
ajrom;wGif uGefu&pfoGef;vkyfcJh&m atmufzdeyfESihf jyifywfvnfwpfqifhom
vQif jyKvkyfEkdifcJhonf/ aemufxyfaiG 800 xkwfay; trIdufodrf;toif;okdY
vkyfief;ukd vTJajymif;ay;cJhonf/ xkda&uefukd 1981 ckESpf a*gyutzGJYrSyif
jyKvkyfcJhaomfvnf; a&rvkHojzihf tokH;rjyKEkdifcJhyg/ aemufwpfBudrf 1346
ckESpfwGif tNyD;owfjyKvkyfcJh&avonf/ tvsm; 25 awmif? teH 15 awmif?
teuf 6 awmif&Sdayonf/

vQypf pfr;D xGe;f pufHk


xku
d efrS tenf;i,fveG af omf taemufzufcsKid w
hf iG f o&ufyif aA"danmif
yifrsm;? aeajymufrxkd;atmif t&dyfNrdKifvsuf&Sdaom ae&mum; usifwpfvif;
jzpfayonf/ usdef;awmft&SifyGJumvwGif &ckdifkd;&musifyGJusif;yonfhae&mjzpf
onf/ usiu
f iG ;f (usiw
f pfvif;)ywfvnfrmS wjznf;jznf;jrifw
h ufomG ;ojzihf usif
yGMJ unhf o
I rl sm; pdwcf sr;f ompGm Munhf EI idk o
f nfh tqifrh D usiu
f iG ;f wpfcjk zpfonf/
if;teD;wGif vQyfppfrD;xGef;pufkHESpfkH&Sd\/ ,ckum; wpfkHom&Sdawmh\/
bk&m;apwDwefaqmif;rsm;ukd rD;xGef;day;\/ 0gwGif;0gy/ vjynfhvuG,faeY
wkdif; rD;xGef;day;jcif;ukd rjywfjyKcJh\/ tcgtm;avsmfpGm aeYxl;aeYjrwfrsm;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

63

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vnf; xGe;f yd al Zmf\/ NrKd Urtpd;k &vQypf pfr;D ESifh qufo,


G
f vnf; xGe;f ad y;\/
rD;xGe;f jcif; (vQypf pfr;D ylaZmfjcif;)ukd t*Fvyd v
f ufxufuyif "mwfawmftoif;rS
tpODF;qkH;jyKvkyfcJhonfqkd\/ xkdaemuf TefYaygif;rD;xGef;toif;rS qufcHvmcJh
avonf/

rif;jym;NrdKUukd txift&Sm;jrifEkdif&mum; aq;a&mifpkHjc,foxm;aom obm0


yef;csu
D m;csyBf u;D wpfrQ yom'&Sv
d aS yonf/ ukov
dk jf yKvdk c&D;xGuv
f ?dk tyef;ajz
vk?d aysmyf pJG m;vk?d obm0tvS tmkcH pH m;vko
d rl sm;tm; used ;f awmfom&ifjyifay:
rS tNrJqGJiifIdU,lac:aqmifaeayonfomwnf;/

bk&m;yGq
J ifE&JT m

"mwfawmfapwD

rD;pufukd;e0if;apwD/ r[maA"dwpfavQmuf rD;ausmif;ajrmift0Srf;rSm


bk&m;yGJusif;y&mXmejzpfonf/ oBuFef? 0guRwf? tcgBuD;aeYBuD;rsm;wGif usifyGJ?
ZmwfyGJrsm;ukd ae&m qifETJMuonf/ a&S;uqkdvQif oBuFefbk&m;yGJukd awmif
atmuf usif;ycJhaomfvnf; trIdufodrf;toif;jzpfay:onfh (aumZm
1294)aemufwGif ae&m yGJjyifrSeforQ usif;yrIjyKcJhMu\/ 1310ckESpfrS
p awmifay:wGif bk&m;yGBJ u;D usi;f yqifEv
JT mcJo
h nfrmS ,aeYwidk yf ifjzpfonf/

&ifjyifoaYkd &mufvQif bk&m;kyw


f rk sm;ukd wefaqmif;toD;oD;jzifh wnfxm;
vsuf zl;awGU&\/ xkdjyif tBudKtarQmfbk&m;apwDrsm;/ bk&m;odrf A[kdwef;
aqmif;rsm;jzihf jynfu
h syaf e\/ "mwfawmfrmS awmifxyd cf smtv,fuu
G w
f pfqifh
jrifhukef;xdyfwGif wnfxm;jcif;jzpfonf/ ausmufapwDjzpfNyD; &ckdifrif;tquf
qufwnfxm;rGrf;rHvmcJh&m ESpfaygif; (2300)ausmf&SnfMumcJhavNyD/ vuf&Sd
apwDawmf\ vkH;ywfrSm (80 ay 4vufr)iSufaysmzl;txd OmPfawmftjrifh
(48 ay 3 vufr)xD;awmftjrifhrSm (10 ay 10 vufr)jzpf\/ vuf&SdxD;awmf
ukd aumZm 1330 ckESpf waygif;vwGfi wifvSLjcif;jzpfNyD; xdyf0tcsif;rSm (4
ay 8 vufr) jzpfonf/
"mwfawmfukd a&T&nfa&Tqkdif; ouFef;uyfvSLxm;onf/ qDrD;xGef;dylaZmf
&ef tkwf*li,frsm;vnf; &Sdonf/ bk&m;zl;rsm; pdwfcsrf;ajrhpGm bk&m;uefawmhEkdif
&ef &ifjyif orHwvif;cif;xm;&SNd y;D tDwvDausmufjym;rsm;vnf; cif;vSLxm;Mu
\/ "mwfawmfteD;wpf0kdufwGif pHum;yifBuD;rsm;? aAm"dyifrsm;&SdcJh\/ aAm"dyif
rSm ,ckaoqkH;oGm;cJhavNyD/ pE0dZ,rif;onf oD[kdVfjynfrS yifhaqmifpkdufysKd;cJh
jcif;jzpfonf/ wpfcsdefwnf; pkdufysKd;cJhaom awmifacsmif;BuD; bk&m;aygif;bk&m;
&Sd aAm"dyifrSm ,ckwkdif&Sdaeao;\/
bk&m;zl;uefawmh OD;Tw0f wfjyKEidk &f ef "mwfawmfta&SUzuf taemufzuf
rS ajrmufzufokdY tmkHA[kdwefaqmif;BuD;rsm; qufoG,faqmufvkyfxm;&Sd\/
ta&SUzufwGif wefaqmif;rkd;xm;aom orkwfodrfawmfvnf; &Sdayonf/
wefaqmif;twGif; qif;wkawmfrsm;/ Ak'0ifum;csyfrsm;? aus;rif;tjzpfoepf
twKywdrsm; "mwfawmforkdif; yefcsDum;csyfrsm;ukd a&;om;csdwfqGJxm;&Sd\/
wefaqmif;BuD;ukdrl anmifyifBuD;rsm; tcuftvufwkdYu a0jzmrkdk;um ylaZmfae
bdrjcm;&Sdae\/

bk&if;&ifjyif
tkwaf vSum;vrf;qk;H vQif rkc?f jym'fuadk usmv
f eG u
f &ifjyifudk wufvrS ;f
ayNyD/ rkcf? jym'frSm trIdufodrf;toif;u 1329ckESpfwGif jyKvkyfcJhjcif;jzpf
onf/ &ifjyif0Jbuf t&HausmufapwDysufrsm;ukd awGUEkdif\/ apwD&H (6)ql
tygt0ifaywnf;/ "mwfawmfta&SUpl;pl;wufvrf;a[mif;ukd MunhfIEkdif\/
ysufNydKum upOfhuvsm;jzpfaeaom tkwfcsyf/ tkwfjym;rsm;jzihf orkdif;vrf;
a[mif;ukd atmufarhz,
G o
f wd&apvsu&f \
dS / ,ckqv
dk Qif O,smOf? awmif,mcif;
ESihf pyfvsuNf cKH E,
G af cG&pfaeojzihf vrf;[kyif rjrifomawmhNy/D wufvrf;ajc&if;
wGifum; bkef;BuD;ausmif;? a&uefrsm; ydwfqD;vsuf &Sdaeav&m vrf;a[mif;ukd
ydwfzkH;ouJhodkY jzpfaeacsawmh\/
&ifjyifwpfckvkH; bmoma&; taqmufttkHwkdYjzihf jynhfESufae\/ 0J,m
vSnhfywfMunhfIvQifum;? vGrf;armqGwfysHUpzG,f&ifrSm wpfvSyfvSyfjzihf trnfr
azmfEkdifaom a0'emwkdYukd cHpm;&rdrnfrSm trSefjzpf\/ &ifjyifawmifzufykdif;rSm
awmifem;urf;NydKuswwfojzihf tkwfwHwkdif; &Hay;xm;&\/ 0J,mjrpfacsmif;?
uRef;? urf;wkdYrS txifu&zl;arQmfEkdif&ef taqmufttkHuif;vGwfcsefvSyfxm;
onfjzpf obm0tvSudk vSr;f arQmMf unhf cI pH m;Ekid \
f / used ;f wku
d ef ,fwpfciG Ef iS fh

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

avQmif;awmfrb
l &k m;

usdef;awmf&Sif

bk & m;&if j yif t a&S U ajrmuf z uf w G i f avQmif ; awmf r l b k & m;wnf & S d \ /
otvsm; 31 ay? tjrifh 8 aycGJ&Sd\/ awmifawmf &SdorQ qif;wkrsm;xuf
nmOfawmfBuD;jzpfavonf/ avQmif;pufawmfrlvsuf oufawmifhoufomjzihf
oefYpifpGmaeawmfrlonfh ykH[efjzpfavonf/ &ifjyifa&mufvQifa&mufcsif; OD;pGm
zl;awGU&ojzihf bk&m;&SifESihfyufyif;qkHawGU&bdtvm; cHpm;&rnfjzpf\/ 192324 ESpw
f iG f rif;jym;NrKd UvlBu;D OD;&mausmf (aps;a[mif;ykid ;f )bm;blawmif &GmolBu;D
OD;a&TTefYwkdY OD;pD;wnfxm;cJhjcif;jzpfonfqkd\/ yef;&Hq&mrSm &rf;NAJuRef;av;
awmfrS OD;csufzm;jzpf\/ uGefu&pfjzihf oGef;vkyfNyD; wefaqmif;twGif; udef;0yf
vsuf&Sdacs\/ aumZm 1307 ckESpfwGif iwefysif;&GmolBuD; OD;ausmfZH\ zcif
rif;jym;NrdKUatmuf&Gmykdif;rS OD;ausmfvSatmif? tNidrf;pm; pma&;BuD; OD;ausmfvSjzL
wkYd OD;aqmifjyKjyifcMhJ uonf/ wpfzefaumZm 1330 wGif used ;f awmiftrIu
d o
f rd ;f
toif;? a*gyutzGJYrsm;u jyKjyifrGrf;rHxm;&SdMuavonf/ odrfawmfrSm tvsm;
46 ay? 6 vufr? teH 33 ay&Sdonf/

ta&SUzuftmkcH o
H rd ef aH b;&SZd &yf
Z&yfrSm avsmif;awmfrlbk&m;\ acgif;&if;wGif oD;oefYwnf&Sdonf/
1328 ckESpf rif;jym;NrdKUaps;a[mif;ykdif;rS vufbuf&nfqkdif&Sif a':rMunfrdcif
u aqmufvkyfvSL'gef;cJhonf/ 1968 ckESpfwGif tvsm; 30 ay 3 vufr? teH
18 ay 3vufr&Sd ausmif;aqmifa*gyutzGEYJ iS fh a':rMunfrw
d u
Ydk yl;aygif;rGr;f rH
cJhMuonf/ Z&yfwGif bk&m;tapmihfta&SmufaeMuaom &[ef;oHCmwkdY
oDwif;okH;Muonf/

ajcqif;xkid af wmfrb
l &k m;
avsmif;awmfrlbk&m;\ awmifzuf"mwfawmfta&SUzufwGif wnf&Sdonf/
avsmif;awmfrlbk&m;ESihf rsufESmcsif;qkdifwnf&SdNyD; OmPfawmf 16 aycGJjrifhonf/
ausmuftkwfwkdYjzihf wnfxm;jcif;jzpfNyD; yvifckHawmfrSm 6 aycefYjrihfonf/
ajcqif;avsmxkdifvsuf vufESpfzufukd aygifay:wGif wifxm;[efjyKvkyfxm;

64

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

onf/ bk&m;&Sif a0omvDjynfrS xGufcGmum wpfyg;wnf; ygvDav,sawm


oDwif;okH;aeykHjzpfonf/ tvkyftauR;jyKol qiftp&Sdaom wd&pmefrsm;vnf;
a&SUwGif ylaZmf[ef&SdaeMu\/ 1923-24 ckESpfwGif rif;jym;NrdKU tNidfrf;pm; w&m;r
tNidrf;pm; pma&;BuD; OD;armifjzL-a':romvSESihf tNidrf;pm;aMu;eef;0efa[mif;
rpwmumqifESihf ZeD;wkdYu tvSLjyKcJhMujcif;jzpf\/ vuf&Sdodrfawmfukd trIduf
odrf; toif;u (aumZm 1319 )wGif aqmufvkyfvSL'gef;cJhjcif;jzpfonf/

tBuKd apwDawmfEpS q
f l
"mwfawmfukd rzl;rDBuKd wifyal ZmfEidk af om tBuKd apwDawmfEpS q
f &l adS vonf/
ta&SUzufwGif wpfqlESihf taemufzufwGif wpfqljzpfonf/ ta&SUzufapwDrSm
OmPfawmf 24 ay? vkH;ywfawmf 45 ay&Sd\/ a&S;a[mif;apwDukd rGrf;rHxm;jcif;
jzpf\/ ygvDav,sbk&m;&Sif\ taemufzufuyfvsuf wnf&Sd\/ taemufzuf
apwDrSmqkdvQif wpfqifhedrfhajrrsufESmjyifwGif&Sd&m "mwfawmftaemuf&yf
us\/ qkawmif;jynfb
h &k m;ESifh ukoed mkw
H efaqmif;Mum;wGif OD;awmfyidk ;f ysuNf yKd
vsuf&Sdacs\/ Asm'dwfTef; (vufId;Tef)bk&m;wpfql\ taemufzufwGif uyf
vsufusa&mufav\/

acgif;avmif;ESpv
f ;Hk
tajrmufAkH;vkH;ukd ykdif;jzwfjyKvkyfxm;aom acgif;avmif;wpfvkH;rSm
ajcqif;xkdifawmfrl bk&m;ta&SUzufawmifxdyfwGif pifjzihf oD;jcm;csdwfqGJxm;&Sd
avonf/ xkdYtwl tjcm;acgif;avmif;wpfvkH;rSmvnf; tBudKbk&m;apwDteD;
csdwfqGJxm;\/ acgif;avmif;ukd 1288 ckESpfwGif rif;jym;NrdKU? NrdKUrawmif
ausmif;0if;wGif pwifoGef;vkyfcJhonf/ ratmifjrifojzihf ppfawGNrdKUokdY,l
oGef;vkyfcJh&onf/ NrdKUolBuD; OD;&mausmf (yg 6 OD;)u OD;aqmifoGef;vkyfcJhjcif;
jzpfonf/ tcsif; 2 ay 3 vufr? tjrifh 2 ay? 2 vufr? vkH;ywf 7 ay&Sdonf/

t&SiOf y*kwr ax&fyaHk wmf


aMu;acgif;avmif;taemufzufuyfvsuf t&Sif Oy*kw&[EmkyfwkykH
awmf&Sd\/ awmifork'&m0,f aMu;jym'fjzihf pHjref;aeawmfrl[ef xkvkyfxm;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jcif;jzpf\/ rkd;av0oumqD;jcif;vnf;aumif;? bkef;wefckd;BuD;jcif;vnf;


aumif;? t&SifOy*kw(Oy*kwf)rSm xif&Sm;vS\/ 1981 ckESpfwGif taemufykdif;
wkdif; ppfXmecsKyf ppfAsL[mrSL; AkdvfrSL;BuD; ol&ausmfpGmu vSL'gef;cJhonf/

orkwo
f rd af wmf (wyJord )f
"mwfawmfta&SUzufuyfvsuf orkwo
f rd w
f pfaqmif&\
dS / odraf wmftwGi;f
wifyviaf cGx
G idk v
f suf kyyf mG ;awmf(ausmufovif;) wpfqu
l ed ;f 0yfvsuw
f nf
&Sd\/ "mwfawmfukd orkwfodrfrSjzpfap awmifzuf&ifjyifvGwfrSjzpfap?
taemufzufEiS afh jrmufzuf wefaqmif;awmfBu;D rSjzpfap? 0ifa&mufz;l arQmEf idk Mf u
onf/ 1255 ckESpfu i^pifkdif;acsmif;uRef;rS apwem&Sifrsm;u odrfukdaqmuf
vkyfcJhMuonf/ xkdaemuf aumZm1267 ckESpfcefYu rif;jym;NrdKUe,f ZD;ukdif;&Gm
opfaus;&GmrS 'g,dumr a':&T
D adk ru vSL'gef;cJo
h nf/ OmPfawmf 3 ay 4vufr
&Sdonf/1945-46 wGif rif;jym;NrdKUrS a':rEkOD;pD; odrfawmfjzpfajrmufa&;zGJY
vsuf wpfyJpDaumufcHaqmufvkyfcJhonf/ xkdYaemuf 1347 cefYu or0g,r
OD;pD;Xmerif;jym;rS rSefpDa&Tcsjcif;? oHZmum um&Hjcif; jyKvkyfcJhonf/ if;odrf
awmfukd wyJodrf[k ac:wGifMuonf/ odrfrSm pwk&ef 27 aypD&Sdonf/

65

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

wyJodrfrSwpfqifh vuf,m&pfvSnhfywfvQif bk&m;&ifjyifajrvGwfrS


wpfqifh taemufzufwefaqmif;okdY a&muf&Sdrnfjzpf\/ xkdwefaqmif;twGif;
OmPfawmf 4ay 6vufrjrifhonfh aMu;qif;wkkyfyGm;awmfwpfqlukd rif;jym;NrdKU
a&Tyef;wdrfq&m OD;vSausmfOD; ZeD; a':tddrfpkd;jzLwkdYu aumZm 1347 ckESpf
ewfawmfvjynhfaeYwGif wnfxm;vSL'gef;cJhMuonf/ odrfawmf(wefaqmif;)rSm
aumZm 1316 ckESpfwGif rif;jym;NrdKU trIdufodrf;toif;u OD;pD;aqmufvkyfcJh
jcif;jzpfavonf/ taemufzuf tmkHodrfjzpfonf/ tvsm; 39 ay? teH 21
ay&SdNyD; bkHckESpfqifhjzpfonf/

r[mrked yk yf mG ;awmf
(tv,fwefaqmif;tmkcH o
H rd )f

"mwfawmfapwDawmifzuf&Sd 1311 ckESpf trIdufodrf;toif;\ tpDtpOf


jzihf a&TaoG;u r[m&HwHwkdif;jzpfajrmufa&; toif;zGJYpnf; (3)ESpfcefYaqmif
&GufcJhMuonf/ wHwkdif;rSm tvsm; 73 ay 7vufr? 'k 1ay 3vufr? wHwkdif;
tjrifh(&ifjyifxuf) 3ay 3vufr? wHwkdif;tjrifh tm;vkH; 13ay 5 vufrjzpf
onf/ aemufxyfrHtzGJY (5)zGJYaygif;vsuf 1976 ckESpfwGif wHwkdif;ukd uef
axmufwpfckjyKvkyf axmufuefay;xm;onf/ aemufxyf 1345-16 ckESpf
(c&pf 1983-84)u "mwfawmfa*gyutzGJYrS a'guf(3)ckukd qufvufjyKvkyf
axmufuefay;cJhMuonf/

"mwfawmfESifhuyfvsuf ajrmufzuf A[kdtmkHcHwefaqmif;awmfBuD;


(tv,ftmkHcHodrf)twGif;wGif wnf&Sd\/ "n0wD oD&d*kwukef;awmf wnf&Sd
aom &cdkifr[mrkedykHawmftwkdif; vuf&majrmufvSpGm xkvkyfxm;aom
ausmufkdqif;xkjzpf\/ c&pf 1320 ckESpfwGif xkvkyfcJhjcif;jzpfNyD; a&Tyef;xdrf
OD;armifpdefxGef;u vSL'gef;cJhonfqkd\/ OmPfawmftjrifhrSm 4 ay 3 vufr&Sd
\/ if;r[mrked kyfyGm;awmfteD; (ta&SU-a&SUqkdif)a&SUwnfhwnfhwGif aMu;qif;
wkwpfqludef;0yfwnf&Sdaeao;\/ rif;jym;NrdKUae opfacgif; OD;a&TxGef;ESihfZeD;
rdatmifrkdwkdY\ aumif;rIbk&m;jzpf\/ aumZm 1272 ckESpfwGif odrfESihf
bk&m;ukd vSL'gef;cJhjcif;jzpf\/ OmPfawmf 4 ay 4vufr&Sd\/ ajrmufzuf
wefaqmif;awmfBuD;ukd aumZm 1309 ckESpfwGif trIdufodrf;toif;u xyfrH
OD;aqmifaqmufvkyfcJhavonf/ tvsm; 48 ay? teH 28 ay? acgifrkd;ESpfqifh
jzpf\/ wefaqmif;BuD;rSm t"du(yifr)taqmifawmfjzpfNyD; yGJjyif vlpkvla0;
wGif tok;H trsm;qk;H jzpfavonf/ ta&SUzufwiG q
f uf wnf&adS om tmkcH o
H rd f
ukdvnf; 1309 ckESpfu trIdufodrf;toif;uyif aqmufvkyfcJhonf/ tvsm;
39 ay? teH 27 ay&Sdonf/

taemufzufaMu;qif;wk (atmifawmfrb
l &k m;)

ajcawmf&m

awmifzufr[m&Hww
H idk ;f

wefaqmif;awmfBu;D rS taemufzufajredro
hf q
Ykd if;vQif avSum;awmifzuf
C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ab;em;&Sd tkwfckHjrifhjrifh ajcawmf&mukd zl;awGUEkdif\/ ajrmufOD;aESmif;acwf


vuf&mjzpfNyD; ausmufpma&;xkd;&Sdonfukd uGefu&pfjzihf rsKdzdxm;&Sdavonf/
xkdajcawmf&mukd rif;jym;NrdKUtkyf OD;omyef;(wkyftrsKd;om;)trSL;jyK 1915
ckESpfwGif tkwfckHjzihfjyKvkyfwifvSLcJhjcif;jzpfonfqkd\/ aumZm 1235 ck wykdwGJ
vwGifwpfBudrf? aumZm 1350 ckwGif wpfBudrf? rGrf;rHcJhMuonf/ tvsm; 4
ay 7 vufr? teH 2 ay 4 vufr&Sd\/ odrfi,frkd; yvifwGif wifxm;&Sd\/

Asm'dw
f eT ;f bk&m;
(&efBuD;atmif Zde&yfawmfrlbk&m;)
ukodemkHwefaqmif;ESihf qkawmif;jynhf bk&m;tv,fuGif;jyifwGif
aumZm 1319 ckESpfu OD;OmPpu\ wynhfwumrsm;u wnfxm;cJhjcif;jzpf
onf/ OmPfawmftjrifh 10 awmif&Sdonf/

qkawmif;jynhb
f &k m;
taemufzuftBuKd apwD (a&T&ifarQm)f \ajrmufzuf Asm'dw
f eT b
f &k m;teD;
wGif wefaqmif;awmfBuD;wpfckwnf&Sd\/ rkd;avvkH qdwfNidrfvS\/ cefYjim;o
ym,fvaS om ky&f iS af wmfa&SUarSmuf0,f qkawmif;avh&MdS uojzifh qkawmif;jynfh
bk&m;[k bGJYrnfwGifvmcJh&\/ tjrihf 6ay 10 vufr &Sd\/ odrfawmfrSm
tvsm; 52 ay 6vufr? teH 32 ay 6 vufr&Sd\/
qkawmif;jynfhbk&m;ac:wGifykHESifh ywfouf od&ao;onfrSm odkY
qk\
d / bk&m;ukd yifah qmifu;dk uG,jf cif;rjyKrD bk&m;'umrsm; pkaygif;aqG;aEG;rI
wpfckjyK&av\/ ae&mwGif bk&m;wpfqlwnfxm;&aomf aumif;tHh[k tBuH
jzpfMuav\/ tm;vkH;u 0rf;om& vkdvm;Muonfcsnf;jzpfMuonf/ xkdpOf
ukefonf OD;armifomyGifh a&muf&SdvmNyD; &efukefNrdKU yef;qkd;wef;wGif aMu;oGef;
bk&m;wpfq&l o
dS nf[k qkad vaomf tm;vk;H u vkcd siq
f E&adS Mumif; ajymqkMd uav
onf/ csufcsif;yif bk&m;yifhaqmif&efaiG 700 ukdxkwfay;vkdufMu&m OD;armif
omyGifhonf oabFmBuD;jzihf rMumrDyif &efukefrS yifhaqmifvmcJh\/ rif;jym;okdY
a&mufaomf OD;ausmBf u;D ? OD;armifw;dk wku
Yd bk&m;teD;wufvrf;rS bD;wyf,Ofjzihf

66

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

aomif;aomif;zszsyifhaqmifcJhMu\/ xkdYaemuf aumZm 1273 ckESpfwGif oddrf


wefaqmif;jyKvkyfcJhMu\/ xkdokdY vkdcsifqEjzifh qkawmif;jynhf &&Sdvmaom
bk&m;qif;wkawmfjzpfojzihf qkawmif;jynhfbk&m;[k tpOf ac:a0:cJhMuonf
qkd\/ xkdbk&m;ukd toufatmifh ckESpfywf ywfvsuf ylaZmfaomf Akdufatmifh
Akdufem (0rf;cJ 0rf;em)aumif;NyD; (aysmufNyD;) qkawmif;wkdif;jynfhonf qkd\/

r[maAm"db&k m;
qkawmif;jynhfbk&m;teD;wGif r[maAm"dbk&m;&Sd\/ &ckdifr&rmBuD;rsm;
zGJYpnf;xm;aom r[maAm"dtoif;\ ukokdvfawmfbk&m;jzpf\/ c&Zf 1914
(aumZm 1276)wGif r[maAm"dtoif;ukd OD;I;qD;trSL;jyK zGJYpnf;cJhjcif;jzpf
onf/ tdE,r[maAm"dyifrS aAm"dyifrsKd;ukd yifhaqmif pkdufysKd;cJhMu&m ,aeY
wdkifzl;awGUEkdifao;\/ 1308 ckESpf aMu;bk&m;wpfqlukd;uG,f&m ckd;,ljcif;cHcJh
&onf/ xkdYaemuf aumZm 1320 ckESpfwGif aiGusyf 10000 wefbkd;&Sdaom
aMu;qif;wkwpfqlukd rEav;rS yifhaqmifum r[maAm"dyifteD; tkwfwef
aqmif; aqmuf ylaZmfukd;uG,fcJhMuavonf/ toif;onf aAm"dyifukd
ESppf Ofrysuf anmifa&oGe;f ylaZmfcMhJ uonf/ oBueF ?f 0guRwf tcgBu;D aeYBu;D rsm;
wD;rIwfuckef vma&mufylaZmfavh&SdMuonf/ xkdbk&m;teD;wGif a&S;a[mif;
apwDwpfql&SdcJh&m ,ckysufpD;oGm;NyD[k od&onf/ t&HapwDwpfqljzpfacs&m\/

ukoed mko
H rd Ef iS hf yk v
f ;Hk rsm;
aumZm 1285(c&pf 1923)ckESpf i^ysif;aus;&GmrS bk&m;wpfumBuD;
OD;a&TGefY? rif;jym;NrdKU aps;a[mif;ykdif;rS bk&m;wpfum OD;&mausmfwkdY trSL;jyK
NyD;wnfaqmufcJhonf/ kyfwkkyfykHrsm;ukd &rf;NAJuRef;av;awmifrS yef;&Hyef;yk
q&mBuD; OD;csufzm;u xkvkyfcJhonf/ wpf&GmvQif wpfcef;uspDjzihf (28)&Gmom;
wkdYu (28)cef;jyKvkyfcJhMuonf/ 1303 ckESpf ppf\ab;'PfaMumihf ysKdjyufcJh&m
toif;tzGJYjyK jyefvnfaqmif&GufcJhMuonf/ aumZm 1307 ckESpfzGJYpnf;aom
ukodemkHtrsKd;orD;tzGJYujyKjyif&ef BudK;pm;vmcJhonf/ if;tzGJYonf 1318vkyf
ief;ukd trIdufodrf;toif;okdY vTJtyfcJhonf/ 1318 ckESpf zGJYpnf;aom Ak'a0,sm
0ptoif;ESihf yl;aygif;vsuf 1320 ckESpfwGif tvSLaumufcH jyefvnfaqmuf

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vkyfcJhonf/ taqmuftOD;ukd ppfawGNrdKU tkd;wef;&uyfpdefcRef[kd ukrPDykdif&Sif


OD;atmifcif[kdESihfZeD; a':wifcsefcrdom;pkwkdYu vSL'gef;cJhMuonf/ odrfawmfrSm
tvsm; 75 ay? teH 30 ay? wefaqmifudk aqmufvyk Ef idk cf o
hJ nf/ useo
f rd af wmf
rsm;ukd trIdufodrf;toif;ESihf a0,sm0ptoif;wkdY yl;aygif; aqmufvkyfcJh&m
tvsm; 315 ay? teH 21 ay 6 vufr&Sdonf/
ukodemkHtwGif;&Sd Ak'0ifkyfvkH;cef;rsm;rSm Asm'dwfcHcef;rSp y&dAmefpH
awmfrlonfxd (131)cef;yg&Sdonf/ kyfvkH;awmfaygif;rSm (484)ckjzpfonf/
vkyfief; tNyD;ukd 1325 ckESpftqkH; owfEkdifcJhonf/ aemufxyfwkd; 1320
ckESpfrS pwif aqmufcJh&m 1326 wGif NyD;pD;cJhonf/
ukodemkHwefaqmif;awmfukd tkwfx&Hum oGyfrkd;xm;\/ pdefcRef[kd
ukrPD refae*smaqmufvkyfaom taqmuftOD; aemufzufwGif ajrtiftm;
ckdifcefY&eftwGuf tvsm; 75 ay? teH 18 ay? aZmuf 22 ay 6 vufr&Sdaom
wHwkdif;ukd rif;jym;NrdKU tv,fykdif;&yfuGufae OD;zkd;,kdifESihf ZeD; a':rvSjzLwkdYu
vSL'gef;jyKvkyfcJhMuonf/

ausmif;awmfBu;D
ukodemkHtaemufzufawmifem;crf;wGif ausmif;awmfBuD;wpfaqmif&Sd
onf/ &moDOwk Munfvifcsdef ae&mrS ta0;okdY vSrf;Munfhygu aygufawmNrdKU
vnfkd;awmf"mwfapwDESihf ukvm;wefjrpf0J,murf;yg;rsm;ukd jrifawGU&ygonf/
if;rS ajrmufzufodkY IMunhfygu yk@m;uRef;NrdKU&Sd O&mZfawmfapwDukd zl;jrifEkdif
ygonf/ xkdaemuf *syefjynf&Sd zl*sD,mrm rD;awmifuJhokdY cRefwufaeaom bJ
&m;awmifESifh awmifpOfawmifwef;rsm;ukd IjrifEkdifayonf/ ae&mrS usdef;?
uRef;? taemufykdif;wpf0kduf&Sd aus;&Gmrsm;ESihf jrpfacsmif;rsm;ukd rSef;qMunhfI
Ekdifygonf/ ae&monf 0J,mukd arQmfwef;vQuf avnif;cHp&m obm0tvS
ukd IarmcHpm;p&m taumif;qkH;ae&m wpfckjzpfayonf/
usdef;awmf&Sifwnf&m usdef;awmifwpfckvkH;rSmum; pdrf;vef;Munfvifom
,m pkad jyvsu&f o
dS jzihf pdw\
f MunfE;l zG,&f m csr;f ajrzh ,
G &f m ukov
kd yf mG ;vko
d rl sm;
tzkYd taumif;qk;H yifjzpfonf/ omoemta&mifxeG ;f ajymifrnfh edrw
d u
f dk aqmif
aeojzihf txl;yif 0rf;ajrmufp&maumif;vSonf/ MunhfIvSnhfywffzl;arQmfjcif;
wpfcgwpfacguf vma&mufjcif;rsm;twGuf auseyfESpfodrfhEkdifrnfom jzpfay
ownf;/

67

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

tcef;( )

usdef;awmf&Sif

usdef;awmif\ta&SUtaemuf 0J,m
wpfavQmuf&Sd xif&Sm;aom
a&S;a[mif;vuf&mrsm;
usdef;awmifwef;ukd A[kdjyK ta&SUtaemuf 0J,mwpfavQmufwkdYwGif
a&S;&ckdifbk&ifrsm;vufxuftcgu wnfxm;ukd;uG,fjyKcJhMuaom bk&m;? ykxkd;?
apwD? a&wGi;f a&uefEiS fh t&yfa'orsm;um; ,aeYtxdyif wnf&adS eygbdonf/
okdYaomf tcsKdUrSm xif&Sm;jcif;r&SdbJ arS;rSdefuG,faysmufoGm;&aomfvnf;
tcsKdUum; ,aeYtxd rsuf0g;xifxif jrifawGYEkdifygao;onf/ ,if;wkdY\
taMumif;ukd tcef; qufvuf azmfjyygtHh/

uef;r&GmapwDEiS b
fh &k m; (jrbke;f kad pwD)
rif;jym;NrdKUrS awmifbufokdYxGufvQif uef;r&GmokdY a&mufonf/uef;r&Gm
(vrf;jy&Gm)rSm rif;jym;NrdKU\awmifbuftpwGif wnf&Sdonf/ xkduef;r&Gm\
trnf&if;rSm (Murf;r&Gm)[k od&onf/ pE0dZ,&mZm (wkH;kd)rif;\orD;awmf
(jrbke;f k)d jzpfonf/ tajymta[mtoGm;tvmutp Murf;wrf;pGm &SEd iS o
fh nfh
twGuf (Murf;ykaH r)[k trnf&onf/ Murf;ykaH r tykid pf m;&aom &Gmjzpfacsojzihf
(Murf;r&Gm) rS (*ef;r&Gm)[k aemifwGif wGifvmcJhonf/
&GmESifhuyfvsuf taemufbufwGif awmifylpmi,fwpfckwnf&Sdonf/
,if;awmifypl mi,fwpfcx
k yd f rl bk&ifwpfyg;ESifh apwDwpfqw
l nf&o
dS nf/ ,if;
\aumif;rIawmfrSm Murf;ykHar(jrbkef;kd)\ aumif;rIawmfjzpfcJhaMumif; od&
onf/ odrfedrdwfwkdifwkdYrSm vlwpfa,mufzufcefYrQ BuD;rm;\/ ,ckusKd;ysufae
acsNyD/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

Al;yifawmifarmf&mG ESihf Al;yif"mwf

usdef;awmf&Sif

uef;r&GmawmifbufodkY oGm;vQif Al;yifawmifarmf&GmokdY a&muf&Sd\/ ,if;


&GmrSm usdef;awmfOD;pGef;armfzsm;wGif &Sdonf/
&Gm\ &GmOD;awmif urkcfapwDwpfqlwnf&Sdonf/ apwDi,frSm ,ck
acwfvuf&mjzpfonf/ xkdtxuf awmifxdyfwGifum; Al;yif"mwfapwD wnf&Sd
onf/ apwDukd ajrmufOD;acwf aESmif;ykdif;u bk&m;wpfyg;wnfcJhonf[k
,lq&onf/ apwDrSm anmifrsKdxm; ysufpD;avNyD/

aexGub
f &k m; (eef;OD;bk&m;)

68

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

All;yif&Gm (Am&Jb)ESifh ipnftu

usdef;awmf&Sif

Al;yif&Gm rSm Am&Jb\ arG;&yfajr aexGufbk&m;\ taemufbuf&Gmyif


jzpfacsonf/ &ckdif&mZ0if ]]usdef;awmifvusfm? Al;yif&Gmu Am&Jb}}[l orkdif;
xif&Sm;ol (iaomajz)ae&mwnf;/ &ckdifipG,fig;(ig;&Snfh)&Sm[efZmwfvrf;ukd
ujyEkdifcJhzl; rif;[m&Du eef;awmfokdY ac:,lum ujyapcJhonf/ Zmwfvrf;
ukd tcGiahf umif;,l iukovtrwfBu;D u bk&ifudk ,Mwmvkyaf vonf/ xku
d
p eef;wGif;tIyfawmfykHay:cJh&onf/ Am&JbrSm ipG,f&Sm(ipG,ftu) tu
aumif;oltjzpf xif&Sm;cJhavonf/

r,fawmfawmifEiS fh r,fawmfb&k m;

Al;yifawmifarmf&Gm\ taemufbufawmifOD;wGif aexGufbk&m;[l


wnf&Sdonf/ ,ckAl;yif&Gm\ ta&SUbuf&GmODF;wGif usa&mufonf/ bk&m;rSm
ausmufqif;wkwpfqljzpfNyD; ausmufwHwkdif;jzihf oD;oefYylaZmf&Sdvmonf/
ESpaf wmifausmt
f jrif&h o
dS nf/ aexGu&f m ta&SUbufwiG f wnf&o
dS nf/ xkaYd Mumihf
aexGub
f &k m;[kac:onf/ eef;OD;u wnfcMhJ uaomaMumihv
f nf; eef;OD;bk&m;[k
vnf; wGifac:cJh\/ bk&m;rSm ae0ifbk&m; a&SUwlIokdY rsufESmqkdif wnf&Sdae
\/ ,ck (1995)ckESpfu vrf;azmufvkyfcJhojzihf teD;&Sdajrmufbufawmifay:
okdY a&TUajymif;wnfxm;vsuf &Sdae\/

usdef;awmf&Sif awmifbufukef;wpf0kdufukd ac:onf/ pE0dZ,rif;\ r,f


awmfok0P uvsmaecJh&m a'ovnf;jzpfonf/
pE0Zd ,rif;eef;wufonfEh pS w
f iG f r,fawmfo0k Puvsm uG,v
f eG cf o
hJ nf/
ae&m bk&ifukd,fwkdif oN*K[fyGJusif;ycJhavonf/ xkdYtjyif r,fawmftm;
&nfTef; bk&m;ESifhodrfukd wnfaqmufcJhonf/ r,fawmfawmif? r,fawmf
bk&m;odrf[k ac:onf/ ,cifu odrfxJ bk&m;okH;qlwnfxm;cJh&m ,ckESpfql
om&Sdawmhonf/

used ;f qdyu
f rf;ESiafh ps;BuD;

tdraf &SUrif;&GmESihf orifajc&m

used ;f awmf\ awmifbufwpfavQmufonf eef;&Gmtdraf &SU rif;&Gmwnf&o


dS
jzihf pnfum;cJh&mXmejzpfonf/ xkdYjyifqdyfurf;us&mXmejzpfvnf; a&mif;0,f
pcef;usavonf/ xkaYd Mumihf a&S;uyif Ekid if jH cm;oabFmrsm; Al;yifawmifarmfwiG f
qkdufuyfcJh&onf/ tdEd, **Fgjrpf bkupqdyfurf;ESifhvnf; a&mif;0,fjcif;jyKcJh
&jcif;ukpd
JG oabFmqdycf sc&hJ m[k tpOfajymprSwf &Sad eMuav\/vufawGUyx0D
taetxm;t&vnf;aumif;? awmifarmfuefxrJ aS ESmif;acwfuefw;l pOfausmuf
ql;BuKd ;tysurf sm; &&Scd o
hJ nht
f axmuftxm; oufaot&vnf;aumif;?cefrY eS ;f
p&mjzpfcJhavonf/ xkdae&m a&uefrSmwjznf;jznf;ajrykdY vmacsavNyD/

r,fawmfawmif\taemufbufwiG f tdraf &SUrif;&GmESifh orifajc&mwnf&dS


onf/ pE0dZ,rif;\ om;awmf&Jabmfonf NrdKUpm;aecJh&mESifhpyf tdrfa&SUrif;
&Gm[kac:onf/ xk&d mG rSm (&Jabmf)onf eef;pku
d cf &hJ meef;&m teD;wGif wnf&o
dS nf/
xk&d mG teD; ausmufw;Hk Bu;D wpfw;Hk vnf; &Sad o;onf/ ausmufw;Hk Bu;D wpfw;Hk wGif
orifow0gajy;oGm;aom ajc&mwpfcktjzpf ay:aeonf/ ,if;ukd orifajc&m
[k ac:a0:NyD; ,cktcg wl;NzdKjcif;'PfukdcH& ryDrjyifawGU&Sd&onf/ tdrfa&SU
rif;&Gm\ taemufbuf reD;ra0;wGif a&jzL&GmwnfcscJhaom ae&m&Sdayonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

tdraf &SUrif;eef&m

usdef;awmf&Sif

orifajc&mteD;wGif awmifukef;i,fwpfavQmufukd awGU&onf/ awmif


ESifhajrmuf (770)ayESifh ta&SUESifhtaemuf (40)ayus,f0ef;onf/ tjrifhfrSm
(5)ay&Sdonf/ xkdae&mwGif(&Jabmf)onf tdrfa&SUrif;om;b0jzihf NrdKUpm;tjzpf
aexkdifcJhonf/ eef;&mokdY 0ifvrf;ESpfckonf awmifpG,fukd ausmuftkwfwkdYjzifh
wHwkdif;um&H xm;jcif;jzpfonf/

&wemykaH pwD(eef;OD;apwD)
tdrfa&SUrif;eef;&m &ifjyiftxuf awmifay:wGif wnf&Sdonf/ bk&m;kyf
wkawmfvnf; wpfql&Sdonf/ wHwkdif;um&Hvsuf&SdNyD; ausmufqpfvuf&mjzifh
rGr;f rHxm;onf/ apwDudk tdraf &SUrif;u wnfxm;cJNh y;D tNr0J wfjyKco
hJ nfq\
dk /
apwDteD;wGif r,fawmf\tkd;*lvnf; &SdcJhonf/ ta&SUzufcsKdifh0Srf;ukdum;
OD;awmfaq;uef[l &Sdavonf/

ae0ifb&k m;(vxGub
f &k m;)
ae0ifbk&m;&Sd&m Al;yif&GmrS taemufbuf e*g;pufuefteD;wGif wnf&Sd
\/ xkdbk&m;ukd vxGufbk&m;[kvnf; ac:onf/ ae0ifvsuf vxGufonf
zl;ajrmf&aomaMumihfwnf;/
aexGufbk&m;xuf OmPfawmftenf;i,fBuD;NyD; rsufESmawmfrSm ta&SU
zufoYkd rsuEf mS rl wnf&o
dS nf/ aexGub
f &k m;ESifh rsuEf mS csi;f qkid f wnf&adS ejcif;
jzpfonf/

Am;ylawmifapwD
ae0ifbk&m;rS awmifbufiwefysif;&GmrS taemufbufusonf/ ,ckAl;
yif&Gm\ taemufbufAm;ylawmifteD;wGif wnf&Sdonf/ Am;yl&Sd,ifhqef&Sd,ifh?
'kdif;usD&SD,ifh-&D&Sd,ifh}}[l pum;ykH&Sdonf/ Am;ylqkdonfrSm vlcsrf;om pyg;qef
a&aygrsm;oludk qko
d nf/ used ;f awmifawmifbuf vlcsr;f omrsm; aecJ&h mXmejzpf
onf/ usdef;uRef;wkdufrS awmifolaX;aecJh&m &Gm[kvnf; ajymqkdMuonf/

69

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdYaMumihf Am;ylawmif&Gm[kac:onf/ xkdae&m a&S;uwnfcJhaom apwDESpfql


ukdvnf; Am;ylawmifapwD[l wGifac:cJhonf/ csrf;omaom Am;ylrsm;wnfcJh
jcif;aywnf;/

rsucf ;Hk awmf"mwf


used ;f awmiftaemufawmifbuf ,ckaxmifah csmif;Bu;D (ia0&Gm)taemuf
bufuyfvsuf zkdYawmifukef;wGif wkH;kdonf (pE0dZ,rif;)tjzpf pkd;pHcJhpOfu
wnfxm;cJo
h nfh rsucf ;Hk awmf"mwfwpfqu
l dk awGU&onf/ tkwaf pwDjzpfNy;D ,ckjyK
jyifvsuf&Sdonf/ trf;om;&GmrS aq;q&marmifpdwfauu jyKjyifrGrf;rHcJhjcif;
jzpfonf/

bk&m;aygif;ESib
fh &k m;uef
axmifhacsmif;BuD;&Gmtaemufbufrkdif0ufcefYtuGmwGif pE0dZ,rif;\
aumif;rIawmfrmS bk&m;aygif; bk&m;ESifh a&uefjzpfacsonf/ t&yfwiG f arG;zGm;
cJo
h nfut
dk aMumif;jyK wnfxm;cJjh cif;jzpfonf/ ,if;ESiyfh wfouf ]]Zmwdcsuf
a<u? &Gmia0wGi?f b*0gow? vSL'geESifh Munfvifat;jr? a&uefvu
S ?dk yknv,f
ajr? xyfavmif;av}}[k axmifah csmif;Bu;D &Gm avSNyKd it
f oif;u oDqcdk zhJ ;l onf/
bk&m;rSm used ;f awmifawmifarmfrS taemufbufEpS rf idk af usmrf QumG vSr;f
avonf/
,cifausmufqif;wk ckESpfql&SdcJhay&m ESpfqlukd tdrfa&SUrif;&GmokdY yifhxm;
jcif;jyKavojzihf ig;qlomusefawmhonf/ ausmufwHwkdif;jzihf 0kdif;&H oddrftxJ
wGif udef;0yfvsuf&Sdonf/
wpfzefoD[kdVf(oD&dvuFmEkdifiH)rS yifh,lpkdufysKd;cJhonfqkdaom aAm"dyif
wpfckvnf; &Sdao;onf/ a&uefrSm bk&m;teD;ajrmufbuf uyfvsufwnf&Sd
onf/ a&uefBuD;rsm;rSm ,cktcg ysufpD;aeacsNyD/ bk&m;aygif; acsmif;wpfbuf
jcm;wGif okH;axmifhacsmif;teD; okH;axmifhuefBuD;vnf;&Sdonf/ usm;&JjyifESifheD;
avonf/ pE0dZ,rif; ajrmufOD;ukd odrf;ykdufcJhpOfu i,farsmufom;ukd ia0&Gm
rStac:vTwfcJh&m ig;oJhvsuf&SdaepOf rSL;rwfwkdYESihf awGUqkHcJh& trSwfw&
,if;ae&m bk&m;wnfcJjhcif;jzpfonf/ aygif;qkHonfukd taMumif;jyK(bkk&m;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0
aygif;)[k wGifcJhonfqkd\/

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

qH&pfawmf"mwf
usdef;awmifawmifbuf oufykef;acsmif;&Snfa'o acsmif;&Snf&Gm\
taemufwiG w
f nf&adS om apwDwpfqu
l v
dk nf; qH&pfawmf"mwf[k trnf&onf/
bDtD;(1139-1144)rif;jzpfaom pEiwd&mP? ("r&mZfatmifpkH)u wnfcJh
onf/
t*Fvyd v
f ufxufNyKd ysuaf ejcif;ukd r[m*D&rd nfaom ewfuawmfwpfO;D u
jyefvnfxm;cJhonf/ xkdYaemuf wpfzefNydKusojzihf a*gpm 1304 ckESpfu "mwf
awmfukd wl;NzdK topfwnfcJhMuonf/

uRe;f OD;apwD(acgif;rif;apwD)
apwDrS usdef;uRef;awmifbuf e,fajrtqkH; pGef&JuRef;OD; wnfxm;
ojzih uRef;OD;apwD[kac:wGifonf/ pGef&JuRef;aMumif &Snfacsmif;&GmteD; jrpf
urf;yg;wGif wnf&Sdonf/ vkH;ywfvufawmif 60 ESifh tjrihfapmufvufawmif
30 ausmf&Sd usdef;awmf&SifapwDxuf BuD;avonf/ &ckdifrif;vufxufuyif
tkwfwHwkdif;um&Hvsuf wnfxm;cJhjcif;jzpfonf/
xkdaemuf NydKysufjcif;cHcJh&ojzihf &ckdifrif;\ wyfrSL;acgif;rif;Akdvfu jyKjyif
cJhavojzihf ,ckacgifrif;apwD[k ac:wGifvm&jcif;jzpfonf/ ,ckaMumif&Snf
acsmif;q&mawmfEiS fh uRe;f vk;H omwku
Yd apmifah &SmufjyKjyifvsuf orHwvif;cif;
aumifpGm udk;uG,fylaZmfvsuf&SdaeMuonf/

qifBu;D jyif&mG
tdraf &SUrif;&Gm(tdraf &SUrif;eef;&m)rS ajrmufzufwiG f jzpfonf/ used ;f awmif
taemufzuf qifBuD;jyifausmfvrf;0wGif wnf&Sdonf/ a&S;ubk&ifrsm;onf
qifrsm;ukd Ipm;&mjzpf ]]qifMunhfjyif}}[k wGifac:cJhonf/ xkd&Gmajrmufzuf
ajrmif;urf;yg;wpfavQmufwGif qifcsnfaomwkdifikwfrsm; &Sdaeonf/ qifMunfh
jyifrS qifBuD;jyifjzpfvm&onfqkd\/

70

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

crnf;awmfwu
dk Ef iS fh ig;ql&iS yf if

usdef;awmf&Sif

qifBu;D jyif&mG qifBu;D jyifausmv


f rf;0 bke;f awmfBu;D ausmif;a[mif;wnf&dS
&m awmifp,
G w
f iG f bk&m;ig;ql&o
dS nf/ b'urmwGif yGiahf wmfrv
l waYH om bk&m;
ig;qludk &nf&,
G w
f nfxm;jcif;jzpfonf/ ausmufqpfvuf&myviw
f iG f ude;f 0yfchJ
&m ,ckNydKysufoGm;ojzihf yviftopfjyKvkyfwnfxm;&Sd\/ pE0dZ,rif;onf
crnf;awmftm; &nfrSef;jyKaom aumif;rIawmf[k od&onf/ xkdbk&m;wnf&Sd&m
wpf0u
dk u
f v
dk nf; crnf;awmftm; &nfreS ;f Ny;D crnf;awmfwu
dk [
f o
k wfrw
S cf o
hJ nf/

NyKd ifawmf"mwf
ig;ql&SifyifrS awmifzufawmifxdyfjrifhwGif wnf&Sd\/ ,ckNydKysufoGm;
onfukd aumZm 1356 ckESpfwGif cr& (380)rS wyf&if;rSL;ESihf t&m&Sdt&mcH
tMuyfwyfom;rsm; EId;aqmfrIjyKNyD; apwDopfwpfqlwnfcJhMuonf/ wyfOD;apwD
[kvnf;wGifvsuf&Sd\/ xkdapwD\ awmifzufteD;wpf0kdufvnf; apwD 3ql&Sd
ao;onf/

ESpq
f &l iS yf if
qifBuD;jyif&Gm ta&SUajrmufaxmifh aomufa&uefteD; jrawmifESmarmif;
zsm;wGif wnf&o
dS nf/ b'urmwGif yGiahf wmfral om bk&ifEpS q
f u
l dk &nfreS ;f cJo
h nf
qkd\/ ausmufyvifwGif opmEG,fyef;wkdYukd xkvkyfxm;&Sd\/ a0omvDacwf
od*FpE&m;rif;\ tEG,fjzpfaom rE0DjA[PESihf Muif&mawmf twlruGJruGm
usifvnf&vkd&vkd\[k qkawmif;vsufwnfxm;cJhjcif;[kvnf; twlruGmusif
vnf&vkd\[k qkawmif;vsuf wnfxm;cJhjcif;[kvnf; qkdMuonf/}}
]]usdef;awmifausmfvrf; Muufkd;ay:rSm oZifyef;? ESrerf;wkH armiferf;wkH}}
[laom uAsmonf bk&m;ukd &nf&G,fpyfqkdjcif;jzpfvm&onf[l\/ tcsKdUu
a*gwrbk&m;ESihf t&darw,sbk&m;ESpfqlukd &nf wnfxm;jcif;jzpfonf[kqkd
Mu\/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

wvif;BuD;&GmESifh r*Fvmyl&wku
d f

usdef;awmf&Sif

qifBuD;jyif&GmrS ajrmufzufokdY oGm;awmfusdef;awmif awmifwef;pOfwpf


avQmufwGif&Sdonf/ xkdawmifajc&if;teD; opfyiftkdrsm;? rusnf;yiftkdrsm;ukd
awGU&onf/ uefysufrsm;vnf; &Sdonf/ xkdae&mwpf0kdufukd a&S;uvlaweXme
jyKcMhJ uonf/ wvif;Bu;D &Gm[l ac:wGio
f nf/ ,cifused ;f NrKd Uawmfom,mcJph Ofu
wnf&SdEkdifcJh&monf/ ,ckwdwfqdwfokefzsif;vsuf&SdavNyD/ pE0dZ,rif;\
tkycf sKyaf &;e,fy,f owfrw
S &f mwGif wku
d ef ,fwpfcjk zpfc&hJ onhf ]]r*Fvmyl&wku
d f
e,f}}[l ac:onf/

0ZD&"mwf(r*FvmOD;apwD)
r*Fvmyl&wkduf? wvif;BuD;ajrmif &DrsufBuD;0wGif wnf&Sdonf/ 0ZD&rif;
tjzpf pkd;pHckdufwGif tOD;tpwnfcJhaom apwDjzpfonfqkd\/ tcsKdfUu pE0DZ,
rif;jzpfNyD;aemuf aumZm 1073 wGif oufjynfukd wkdufckdufpOfum oufrif;wkdY
\ eef;pOfukd;uG,fxm;aom "mwfawmfrsm;ukd yifhaqmif ppfatmifr*Fvmt
jzpf wnfxm;cJhjcif;jzpfonfqkd\/ ausmuftkwfjzihf wnfxm;Ny?D; ESpfpOfrjywf
xk;H ouFe;f qufuyfvmcJMh u\/ pE0Zd ,rif;\ xif&mS ;aom aumif;rIawmfwpfck
jzpfonf/

iNyDtif;ESifh BuKd ;Mumtif;teD psmefuokP


d b
f &k m;
0ZD&"mwfu ajrmufzufokdYoGm;vQif iNyDtif;&Gmukd a&mufonf/ iNyDtif;
&Gmta&SUzufwGif BudK;Mumtif;&Sdonf/ iNyDtif;ausmif;awmifzufwGifuyfvsuf
tkwaf pwDBu;D wpfq&l o
dS nf/ if;teD;tkwaf pwDysurf sm; ausmufqif;wk tusK;d
tyJhrsm;&Sdaeonf/ iNyD;tif;ESihf BudK;Mumtif;teD;awmifzufwGif orkwfodrf&Sd
onf/ xko
d rd x
f J &ifpnf;vsuf psmefuokP
d ;f zG[
YJ ef ausmufqif;wkwpfq&l o
dS nf/
qkHo@mefausmufyvifwGif udef;0yfwnf&Sdonf/ iNyDtif;&Gm taemufzuf
acsmif;em;wGif EGm;ukefykdYbk&m;[l &Sdonf/ bk&m;qif;wkawmfawmifzufteD;
uyfvsuf ausmufEGm;kyfwpfck &Sdavonf/

71

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

tonf&mG av;rsuEf mS odrf

usdef;awmf&Sif

iNyt
D if;&GmrS ajrmufzufwiG f tonf&mG &So
d nf/ tonf&mG bke;f Bu;D ausmif;
awmifukef;ay:wGif wnf&Sdonf/ odrfukdav;zufrkwf0if0jzihf jyKvkyfxm;onf/
odref rd w
d w
f idk Bf u;D rsm;vnf; taumif;yuwd&adS eonf/ xko
d rd u
f fdk taMumif;jy
awmifukdav;rsufESmawmif? ausmif;ukdav;rsufESmausmif;[k ac:wGif&Sdae
onf/ a&S;uwkdif;&if;cH (tonfom;) rsm;wnf&SdcJh&m &Gmjzpfonf/ xkdYaMumihf
odrfrSm a&S;usNyD; pE0dZ,rif;rwkdifcifrif;wkdY vufxufukokdvfawmfjzpf
&monf/

r[museb
f &k m;(tonf&mG )
tonf&mG ausmif;ac:av; rsuEf mS ausmif;wGif q&mawmftqufqufu;dk
uG,cf ahJ om bk&m;jzpfonf/ OmPfawmfwpfayausm&f o
dS nf/ &wemjzihf oGe;f vkyf
xm;ojzihf ta&mifajymifvuf oym,fvSonf/ r[mrkedoQifyif oGef;pOfu
<uif;usefaom &wemjzihf oGef;vkyfaom bk&m;jzpfonf[k owfrSwf,lqae
Muonf/

vufzefawmf"mwf
av;rsufESmodrf taemufawmifzufteD awmifxdyf wnf&Sdonf/ pE0d
Z,rif; tp yxroufjynfhrS yifh,l&&Sdaom vufzefawmf"mwfukd wnfxm;
jcif; jzpfonfqkd\/ "mwfawmfapwDrSm rsm;pGmrBuD;vSacs/ "mwfawmfawmif
zuftqkH;awmif,mcif;xJ tkwfapwDa[mif; wpfqlvnf; &Sdavonf/

vuf;dI apwD
tonf&mG ajrmufzufoo
Ykd mG ;aomf ausmufarmifErS &So
d nf/ armifausmuf
ESrausmuf[k ac:aeMuonf/ xkdausmufvkH;&*Sdaom awmifurltxufwGif
vufId;awmf"mwfapwDwpfql&Sdonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

wGrD qkw(f wkrYd qdw)f apwD

usdef;awmf&Sif

tonf&mG ajrmufzufwiG f wGrD qkw&f mG &So


d nf/ ok;d rqdw&f mG [kvnf; ac:qkd
onf/ ppfol&Jrsm; aexkdifcJh&m&Gmjzpfonf/
xkdol&JwkdYonf wpfzuf&efolESihf &ifqkdif&vQif aemufrqkwfwef;&Gwf&Gwf
cRefcRefwkdufckdufcJhMuonfqkd\/ &efolESifhawGUvQif aemufrqkwfaomol&Jrsm;
ae&m&Gm[kqkdvkd\/ xkd&Gm\ajrmufzuftxufawmif,HwGif apwDESpfqlESifh
awmifeHab;uefteDwGif apwDESpfql&Sdonf/ pkpkaygif; apwDav;qlwnfxm;&Sd
avonf/ 0ZD&rif;cwf wnfxm;cJh[ef&Sdonf/

<ujD yif
wGDYrqkwf&GmrS ajrmufzufawGif v,fuGif;jyifwpfck&Sdonf/ if;jyifukd
<ujD yif[ak c:onf/ a&S;ua<uxnfjyKvyk cf &hJ m XmejzpfEikd &f monf/ a<uxnfajr
xnf tvkyform;rsm,; aexkdifcJh&m a'o[k ,lq&onf/ ,ckoHawmif&Gm
if;teD;tkd;xdef;&GmwkdYvnf; ajrxnfvkyfudkifcJh&m Xmersm;jzpfacs\/

0efo*dk al pwD
wkdYrqdwf&Gmu ajrmufzufukd oGm;aomf awmifydkYBuD;&GmodkYa&mufobnf/
xkd&GmrS ta&SUzuf teD;cifpkdif;BuD;ausmfvrf;&Sdfonf/ xkdvrf;uausmfvQif usdef;
awmifta&SUzuf wif;r&GmrS xGufusonf/ cifpkdif;BuD;ausmfvrf;t0wGif *lBuD;
wpfck&Sdonf/ ausmufjzihfjyKvkyfxm;onf/ wHwkdif;vnf; ausmufjzihf um&Hxm;
onf/ twGif;wGif ausmufqif;wk bk&m;wpfql&Sdonf/ vusfm&Hvuf0H&H bk&m;
av;yg;ESifh *lBu;D ywfvnfwiG f OmPfawmftBu;D ti,f ausmufqif;bk&m;rsm;rSm
eH&w
H pfavQmufwiG f wnfxm;&So
d nf/ *lrmS ysuNf yKd omG ;Ny;D jzpfae&m tkwaf usmuf
rsm;u upifhu&Jjzpf&Sdaeonf/ bk&m;ESihf *lrSm 0efokdtrwf\aumif;rIawmf
jzpf 0efokdY*l? 0efokdapwD[k ac:wGifaeonf/ awmifykdYBuD;bk&m;[kvnf;
ac:onf/ if;teD;wGif ykxkd;okH;qlvnf; &Sdavonf/

72

t&SifpudE t&Sif0go0

0efot
dk rd f

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

0efokd*l\ ajrmufzuf awmifzufausmfvrf;tpwGif &Sdonf/ 0efokdodrf[k


vnf;aumif;? awmifyBdk u;D odr[
f v
k nf;aumif;/ ac:onf/ odru
f adk usmuftw
k w
f Ydk
jzihf um&Hxm;onf/ odrx
f w
J iG f ausmufqif;wkwpfq&l o
dS nf/ yviw
f iG f jcL;yef;
jcL;EG,frsm; xkqpfxm;&m vuf&majymifajrmufvSonf/ ajrmufOD;acwfyef;qpf
vuf&mjzpfrnf[k ,lq&onf/

0efou
dk ef
0efodkodrfESihf 0efokd*l\taemufzufwGif &Sdonf/ a&ueftwGif;tjyifESifh
awmifwkdYukd tkwfjzihf tckdiftrm pDcif;jyKvkyfxm;onf/ tvsm;teH pwk&ef;ykH
jzpfonf/ tem;wpfzufvQif vufawmif 120 ausmcf ef&Y o
dS nf/ uefa&rSmvnf;
oef&Y iS ;f Munfvifvsu&f o
dS nf/ tkwaf usmufjzihf ueftwGi;f ESihf awmifywfvnf
pDcif;jyKvkyfxm;aom uefrsKd;rSm wpfuefwnf;om &Sdonf/ xkd*l? odrf? uef?
tvSL&Sirf mS a&Twu
dk pf ;dk tqif&h o
dS [
l k od&onf/ bk&ift
h ok;H taqmifypn;f yp,
rsm;tm; okdavSmifodrf;qnf;rIukd wm0ef,laqmif&aom trwfjzpfonf/ 0ef
ypnf;ukd okdrSD&oljzpf 0efokdtrwf[kac:wGifonf/

ppfurJ if;odrf
awmifykwfBuD;rS ajrmufbuf*kdufwpf&mcefYtuGmwGif awmifukef;xuf
wHwkdif;um&H *lapwD&Sdonf/ if;ukd ppfuJodrf (ppfuJrif;odrf)[k ac:onf/
od r f \ ausmuf e H & H r sm;wG i f vuf & majymif a jrmuf a om yef ; yk y ef ; qpf r sm;
xGif;xkvsuf&Sdonf/ odrfwpfckvkH;ukd apwDuJhodkY ausmuftkXfwkdYjzihf 0ef;&Hrkd;um
vsuf&Sdonf/ trkd;tumt&HwkdYwGfi yef;ajymuf yef;EG,f? uEkyef;rsm;/ jcL;yef;?
jcL;EG,frsm;jzihf rGrf;rHjc,fvS,fxm;onf/ odrfxJwGif ausmufqif;wk bk&m;wpf
ql&Sdonf/ odrfeH&HtwGif;tjyif 'k&ifwkdYwGifvnf; ausmufqpfkyfrsm; yef;qpf
rsm;jzifh jyKvkyfxm;onf/ ,cktcg tay:ykdif;ysufpD;aeNyD;jzpf\/ ckdysHckdeef;
rkcf 'k&if txGwfwkdYjzifh wnfxm;cJhaom apwDjzpf vuf&majymifajrmuf
qef;Mu,fvSayonf/ uawmfodrf jcifukdufyd#uwfwkduf ykHpHrsKd;jzpfonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

odrfa&SUbufawmifajc&if;wGif a&uefrsm; wl;azmfxm;&Sdonf/ uefrSm


ESpfuefjhzpfNyD; awmifatmufteD;wGif wnf&Sdonf/ apwDESihf twlwl;azmfxm;cJh
jcif;jzpf ppfuJ(ppfuJrif;)uef[k ac:wGifaeMuonf/ ,ckapwDukdcsKyf
wef;aqmif;aqmufvyk x
f m;onf/ ausmufyef;vuf&mwkjYd zihf wifw
h ,fv&S mum;?
yef;aygif;odrf[lvnf; trnfwGifaeMuonf/ 1993 ckESpfrSp yGJjyifusif;y
ay;vmvsuf&Sdonf/

ovl*sKid f
ppfuJuefESifh odrf 0efokd odrf\ta&SUbuf,Gef;,Gef;wGif usdef;awmifwef;
oG,f wef;vsuf&Sdonf/ if;awmifwef;ESifh uefBuD;rsm;tMum;wGif ajrjyefYuGif;
us,fjzpf&Sdaeonf/ ovl(pvl)awmrsm;jzihf zkH;tkyfae&mum; ovl*sKdif[k ac:
onf/ xk*d sKid t
f xufawmif urf;yg;,HwiG f ausmufe&H BH u;D &So
d nf/ xkw
d iG f ausmuf
pmrsm; a&;xkd;&SdcJhonf/ ,ckysufpD;oGm;avNyD/ awmBuD;xlxyf&mjzpf
vlrsm;ta&muftaygufenf;onf/ uRJEGm;ausmif;om;rsm; uRJ EGm;taysmuf&Sm
olrsm;om wpfcgwpfav a&mufzl;wwfMuonf/
*sKid rf S Ncw
d af wmif&mG okYd awmufavQmuf qufo,
G af ygufa&mufonfqdk
\/ ae&monf a&S;NrdKUa[mif;ysuf wpfae&mjzpfEkdifonf[k cefYrSef;Muonf/
azmfcsefrm\rSwfwrf;yg pr0ufNrdKUwnfcJh&m jzpfoifhaMumif; OD;atmifrif;\
a&Tusdef;awmifpmwrf; ,lqxm;onf/ ae&mwpf0kdufwGif tkXfkd;tkXfysuf
rsm;? tkd;tkd;rsm; vlokH;ypnf;rsm; &&Sdonfqkd\/

rif;w&m;uefb&k m;
ppfuJodrfESihf uef\ta&SUajrmufaxmifhwGif wnf&Sdonf/ a&uefukd
rif;w&m;uef[lac:wGifonf/ a&uefteD;wGif kyfyGm;awmfwpfql&Sdonf/
om;jrwfplvsuf &Sdae&mum; EkdYplbk&m;[kac:aeMu\/ awmifykdYBuD; awm&
ausmif;onf pE0dZ,rif;\ omoemykdif oDwif;okH;cJh&mjzpfonf[k qkd\/
xkdq&mawmfqkdvQif xkdrif;vufxuf &ckdifjynf\ omoemykdifvnf;jzpfNyD;vQif
used ;f wpf0u
dk w
f iG f ax&f0gtBu;D tuJq;Hk vnf;jzpfonf/ xkaYd Mumifh q&mawmfudk
Munfdkav;pm;jcif; rsm;cJhMuavonfqkd\/

73

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

ipnfawmifb&k m;

usdef;awmf&Sif

awmifyw
k Bf u;D rS ajrmufbufwiG f ipnfawmif&mG &So
d nf/ xk&d mG ta&SUbuf
wpf0*lbk&m;teD;wGifvnf &Gma[mif;ae&mrsm; &SdMuavonf/ ipnfawmif\
rlvtrnfrSm a&S;tcgu awmifay:wGif yef;wsm; pnfobifonfwkdYtm;
xm;&Sdjcif; &Gmwnfcsay;cJhjcif;/ pnfawmf,Gef;jcif;jyKcJhMuonfqkd\/ rif;w&m;
uefrSm &GmteD;wGif jzpfacs\/ ipnfawmif *ljzihfudef;0yf bk&m;wpfql&Sd
avonf/ ppfuJodrftaemufbufwGif usa&muf\/

wpf0*lac: a&T*al wmif


(ta[mif;awmifvnf;[l\)
Ncw
d af wmifausmv
f rf;0ukd jzwfomG ;vQif tk;d onf&mG okYd a&mufonf/ xk&d mG
ta&SUbufawmifukef;wGif *ljzihfudef;0yfvsuf&Sdonf/ jrawmifq&mawmfbk&m;
u aqmfMo jyKjyifxm;cJhonf[k od&\/ bk&m;awmif atmufwGif a&uefBuD;
ESpfuef&Sd\/ a&S;uMuufoa&&Gm&SdcJh&m xkd&Gmom;wkdY tokH;jyKcJhaomuefjzpf\/
&GmajrmufbufwGif av;0*lapwDwnf&Sd\/

rsupf ad wmfapwD (used ;f apwD)


tk;d onf&mG ueftjyifbuf wpfae&mwGif ausmufBu;D ok;H vk;H &So
d nf/ ,ckt
cg rormaom okdufq&ma,mifwkdYu zsufqD;xm;cJhMuavNyD/ ,if;ausmuf
awmifxdyfwGif rsufpdapwDac: usdef;rsufpdapwD[l wnfxm;cJhonf/
tk;d onf&mG rS ta&SUbufoYdk ausmv
f mvQif Ncw
d af wmifoaYdk &mufonf/ Ncw
d f
awmifausmfvrf;[k ac:wGifonf/ xkdausmfvrf; vuf0JbufawmifurlwGif
apwDwpfql&Sdonf/ av;axmifhpwk&ef;ykHjzpfNyD; rkcfav;0yg&Sdonf/ xkdYaMumihf
av;0*lapwD[kwGifonf/ ajrtkXfjzihf wnfvkyfxm;jcif;yifjzpfayonf/
atmufajcav;axmihfay:wGif jcaoFhav;aumifxkdifaeykHxkvkyfxm;onf/ *lt
jrifh 6-ay tus,f 5-ay&Sdonf/ *ltxufrsufESmwGif oZifyef;wpfq,fhESpf
cufjyKvkyfxm;&Sdonf/ *lapwDtjrifh 18 aycefY&Sdonf/ apwDoydwfarSmuf
ywfvnfwGif oZifyef;wpfq,fhajcmufcufukd rGrf;rHjyKvkyfxm;&Sdonf/ ,if;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

txufwGif oZifyef;cufokH;q,fESpfcufwkdYjzihf ywfvnfjyKvkyfxm;&Sdonf/


ta&SUbufrkcf0xJwGif OmPfawmfESpfay&Sd ausmufqif;wkbk&m; wpfql&Sd
onf/ apwDrSm usdef;wpf0kdufapwDykHrsm;ESifh rwlxl;jcm;onf/ rkcfav;0
wyfqifxm;onhftjyif rkcftxufESihf apwDywfvnfwGif oZifyef;cufrsm;yg&Sd
aeonf/ tjcm;yef;&Guf? yef;cufrsm;vnf; ywfywfvnf jyKvkyfxm;&Sdonf/
apwD'g,umukd &ckdifpmqkdynm&Sif arSmufawmfpmcsif;zGJYukd pyfqkdol &cdkifrif;\
orD;awmf {csif;q&m ]]twkrif;kd}}jzpfonf[l\/ a&Tusdef;awmifpmwrf;
q&mOD;atmifrif;u okdY tpOftvmajymqkdorIjyKvmcJhaMumif; a&;om;xm;
&Sdonf/ apwDrSm ,cktcg iSufaysmzl;u p usKd;usvsuf&SdacsNyD/ rormolrsm;
aMumihf bk&m;OD;awmfrsm;vnf; ysufpD;cHvsuf&Sdae&onf/ *lapwDqkdvqif
Muufoa&&Gm (tkd;onf&Gm) om;wkdY\ ukd;uG,fcJh&mrsm;jzpfacs\/

74

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ajrmufausmif;onf q&mawmf OD;udwd\ oDwif;okH;aecJh&mausmif; jzpfav


onf/ Ncdwfawmif awmifausmif;txuf awmifukd apwDawmif[k ac:onf/
awmifausmif;ESihf pyfvsuf&Sdonf/ awmifukef;wpfckvkH; a&S;a[mif;apwDrsm;
wnf&Sdaeonf/ apwDaygif; 33 ql&Sdonf[k od&onf/ rormolwkdY vufcsuf
aMumihf NyKd ysucf aH ecJ&h avNy;D tkXu
f sK;d tkXyf surf sm;vnf; upifu
h vsm; jzpf&adS e\/

bdwaf wmif
&aoh&[ef;rsm; aZmf*sDrsm; *latmif;cJhonfukd ]]bdwfatmif;}}onf [k
ac:qkdonf/ *latmif;wGif;&Sdaom awmifjzpf ]]bdwfwmif}}trnf&onf/
eef;wufbk&m;ESihf uyfvsuf xkdawmifwnf&Sdonf/

vdyaf wmif

Ncw
d af wmif
Ncdwf(csdyf)wGif;&Sdonfjzpf ]]Ncdwfawmif}}[k ac:wGifMuonfqkd\/ tcsKdU
url t&nfygaom a&TNcw
d w
f pfrsK;d &So
d nfq\
dk / Ncw
d &f &dS mukd tpGjJ yK Ncw
d af wmif
[k ac:cJh&if;jzpfonf/ xkdawmifwGif&Sdaom &Gmukdfvnf; Ncdwfawmif&Gm[k trnf
wGifavonf/

ausmif;awmf&m odraf wmf&mrsm;


av;0*lbk&m;ajc&if;rS vSnhfvmvQif Ncdwfawmif&Gm oGm;vrf;ukd a&muf
onf/ xkdvrf;twkdif; ta&SUbufokdYa&mufoGm;aomf NcdwfawmifokdY a&mufav
onf/ NcdwfawmifrSm usdef;awmif\ ajrmufbuftqkH;wGif jzpfavonf/ Ncdwf
awmif&Gmausmif;okdY ra&mufrD vuf0JbufwGif awmifurlrsm;&Sdonf/ xkdwGif
ausmif;awmf&m odraf wmf&mrsm;&So
d nf/ apwDyx
k ;dk rsm;vnf; toD;oD;&SMd uonf/

apwDawmif
Ncw
d af wmifwiG f rlvausmif;a[mif;ukd awmifausmif;[k ac:onf/ aemuf
rS ajrmufbufwGif ay:vmaomausmif;ukd ajrmufausmif;[k ac:onf/

bdwfawmifESihf wqufwnf;aomawmifukd vdyfawmif[k ac:onf/


OD;udwq
d &mawmf oDwif;ok;H &mausmif;&So
d nf / oydwaf wmifay:wGif apwDwpf
ql&Sdonf/ ,if;apwDESihfuyfvsuf OD;udwdq&mawmf\ tkd;wkduf*l&Sdonf/
taomuausmufpmwkdif ykHpHi,f*lukd wnfaqmufxm;onf/

oydww
f mifapwD
Ncdwfawmif&GmajrmufbufwGif wnf&Sdonf/ xkdawmif\ta&SUbufwGif
OD;udwdq&mawmf oDwif;okH;&mausmif;&Sdonf/ oydwfawmifay:wGif apwD
wpfql&Sdonf/ ,if;apwDESihfuyfvsuf Od;udwdq&mawmf\ tkd;wkduf*l&Sdonf/
taomuausmufpmwkdif ykpHi,f*lukd wnfaqmufxm;onf/

&ifaoG;awmfapwD
OD;udwdq&mawmf ausmif;NcH0if;? Ncdwfawmif&Gmajrmufbuf awmifukef;
vGwfwGif wnf&Sdonf/ aumZm 1073 ckESpf pE0dZ,rif;onf oufjynfrS
&&Scd ahJ om &ifaoG;awmf"mwfudk Xmyem apwDwnfxm;cJjh cif;jzpfonf/ OD;udwd
(tdEd,omoemjyK) q&mawmfOD;pD; jyKjyifxm;cJhavonf/ OD;udwd(aumZm

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

1250-1311)rSm ajrmufOD;NrdKUe,f rif;uef&GmwGif arG;zGm;onf/ tdEd,wGif;


14 ESpfwkdif omoemjyKcJhonf/ xif&Sm;aom NEd,aMu;rkHusrf; tygt0ifusrf;
*efwkdYukd a&;om;cJhonf/ ae&m Ncdwfawmifausmif; (omoemygv
odyHajrmufausmif;) opfukd 1296 ckESpf aqmufvkyf oDwif;okH;aecJhonf/
usdef;awmf&Sif ausmufikHawmf? yg;awmf? vnfkd;awmf orkdif;rsm;ukd a&; &ckdif
jynf"mwkomoemukd xGef;ajymifapcJhonf/

ausmufiaHk wmf"mwf (ausmufuek ;f awmf"mwf)


ausmufikHawmf"mwfonf usdef;awmifwef; ajrmufbuftqkH;wGif wnf&Sd
onf/ oydwfawmifapwD\ taemufbuf usa&mufavonf/ usdef;wkdif;
aumZm q,f&mpkrS 1072 wkdif; oD&d0ZD&bGJY trnfjzifh usdef;wkH;kdonf rif;jzpf
pOfu OD;pGmwnfxm;cJo
h nf/ bk&m;&Si\
f ausmufuek ;f ilrjS zpfaom "mwfawmfudk
Xmyemwnf&Sdonf/ ,ckausmufikHawmf"mwf[k ac:wGif&Sd\/ usdef;wkH;kd ac:
pE0Zd ,rif;\ yxrqk;H topf oD;jcm;wnfxm;cJah om t"du&"mwfawmfapwD
vnf; jzpfavonf/
if;aemufaumZm 1293 ckEpS ?f wykw
d v
JG qkwf 6 &ufaeYwiG f pwifNy;D vQif
Ncdwfawmif&yfrS bk&m;wum OD;oma0onf "mwfawmfukdcsKyf odrftrkd;tum
aqmufvkyfjcif;? r[m&HwHwkdif;jyKvkyf orHwvif;cif;jcif; a&Tcsjcif;rsm;ukdyg
jyKvkyfcJhavonf/
if;aemuf aumZm 1330 ckESpf? avrkefwkdif;aMumihf apwDawmfrSm xdckduf
cH&NyD; odrftaqmuftOD; trkd;tumwkdYrSm vkH;0ysufpD;cJh&avonf/ bk&m;yGJukd
vnf; ESpfpOf waygif;vESihf wef;cl;vtwGif;wkdY usif;yNrJjyKvkyfvmcJhojzihf
xif&Sm;ausmfapmvSayonf/

tjyif&w
J J bk&m;ESiu
fh ef
usdef;uRef;taemufausmufikHawmfbk&m; taemufbuf ESpfrkdifeD;yg;uGm
(&JwJ)wGif wnfxm;cJhonf/ bk&m;apwDrSm ysufNydKaeavNyD;aom bk&m;ukd,ck
ausmufikHawmf"mwfokdY a&TUajymif;xm;&Sdonf/ bk&m;teD; a&uefBuD;wnf&Sd&m
usdef;wkdif; xif&Sm;aom uefBuD;rsm;teuf wpfuefjzpfonf/ &ckdifrif;vuf

75

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xuf &Jwyfpcef;csxm;&m ae&mteD;wGif wnfxm;jcif;jzpf &JwJbk&m; &JwJ


uef[k ac:wGifjcif;jzpfonf/ xkduefonf r[mrked\ qHa&awmfukd csxm;jcif;
cHcJh&onf/ ,MwmtpDtrH xif&Sm;aom uefjzpfav\/

rif;rbk&m;
tjyif&JwJbk&m;taemufbuf rif;r&Gm&Sd\/ xkd&GmteD;wGif wnf&Sdojzihf
rif;rbk&m;[k wGifavonf/ xkd&GmrSm rif;zkef;pm; (c&pf 1142-1149)u cs
xm;rpay;cJhaom &Gmjzpfonf/ xkdacwfuyif bk&m;wnf&SdvmEkdifayonf/
tcsKdUuwkH;kdukd wEAkdvfrif;tjzpf cefYtyfolaumif;jyK tcGefawmfay;tyfaom
ae&mwGif wnfxm;cJhjcif;jzpf rif;rbk&m;[k ac:wGifaMumif; ajymqkdvm&SdMu
\/ apmrGefrif;&mZmBuD; pEm0dZ,&mZmrif;wkdYvnf; usdef;uRef; &yf&Gmwnfcs
ay;xm;cJhMuao;\/

eef;wufb&k m; eef;wufuef
Ncd w f a csmif ; &G m taemuf b uf a&T Z if ; cgvrf ; teD ; wG i f wnf & S d o nf /
bdwfawmifi,fESihf uyfvsuf&Sdonf/ a&S;a[mif;eef;&mteD;wGif wnf&Sd
enf;wufb&k m;? eef;wufuef[k ac:qkad eMuonf/ rlvu ausmufqif;wkawmf
onf tenf;tyg;ysufpD;cJh ,ckrGrf;rHxm;ojzihf vuf&mysufaeonf/ a0om
vDacwf bk&m;ykHpHrsKd;ESihf qifwlonf/ xkdaMumihf a0omvDacwfu rif;wpfyg;
uaomfvnf;aumif;? NrdKUpm; e,fpm;rsm;uaomfvnf;aumif;? eef;wuftxdrf;
trSwftjzpf wnfxm;jcif;[k ,lq&onf/ bk&m;ajrmufbuf tenf;i,ft
uGmwGif ausmufqif;wkawmf wpfql&Sdavonf/ eef;wufbk&m;ykHpHuJhodkY xkvkyf
xm;onf/ eef;wufbk&m;ESihf acwfNydKif okdYr[kwf aESmif;acwftwk,l xkvkyf
wnfxm;rIjzpfEkdif&monf/

&Gmapmihfbk&m; (jynfapmihfbk&m;)
eef;wufbk&ifu awmifbufukd vmaomfwif;r&GmokdYa&mufonf/ ,ck

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkd&GmrSm qdwfokOf;oGm;NyD; &yf&GmvkH;0r&Sdawmhacs/ &Gma[mif;tjzpfom &Sdae\/


xkd&GmtaemufbufteD; ,ckNcdwfawmif rif;jym;oGm;vrf;reHab;wGif xkdbk&m;
wnf&Sdonf/ oufawmf&Snf;bk&m; &GmOD;bk&m;[kvnf; ac:wGifMuonf/ ukef;
jrifhuav;wGif wHwkdif;i,fum&Hvsuf yvifckHay: udef;0yf&Sdonf/ xkdbk&m;
awmifbufwiG f psmefuokP
d ;f jzihf ausmufzmcsKyf yviw
f iG f ude;f 0yfvsuf us;D jzL
&Gmbk&m;&So
d nf/ xkb
d &k m;awmifbufwiG f qdwaf usmif;ukeyf b
Ydk &k m;[l &So
d nf/

76

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xm;cJh&m ola|;wkdYaecJh&mXmejzpfonf[k owfrSwf,lq&SdaeMuonf/ xkdola|;


ukef;ta&SUbuf Ncdwfawmif rif;jym;vrf;rteD;uyfwGif apwDwpfql&Sdonf/
ola|;apwD[k ac:qkdaeMuonf/ xkdapwDESihf reD;ra0;wGif ajrmufOD;acwfokH;
'*Fg;rsm; wl;azmf&&SMd uonf/ xk&d mG um; NrKd Uawmfy&dap't0ifjzpfvnf;aumif;?
om,mpnfyifcJhay&m\/

vGr;f apwD
cifpidk ;f Bu;D ausmv
f rf;0apwD
usdef;awmiftaemufbuf awmifykwfBuD;rS ausmfvmvQif wif;r&Gmukd
a&mufonf/ used ;f awmif taemufbufausmv
f rf;wpfcjk zpfonf/ ausmv
f rf;
ukd cifpkdif;BuD;ausmfvrf;[k ac:onf/ wif;r&Gm-&Gmapmihf bk&m;taemufbuf
wGif txGufrsufESm0awmifajcwGif wnf&Sdonf/ 0efokdtrwfBuD; wnfxm;cJh
onfqkd\/ xkdapwDteD;wGif a&uefBuD;wpfuef &Sdavonf/ "mwfawmfapwD
jzpfonfqkd\/ if;wif;r&Gmom;jrazmfqkdolu aumZm 1280 ckESpfavmufu
topfwpfzef rGrf;rHjyKjyif wnfxm;cJhjcif;jzpfavonf/

wvkid ;f uGi;f -wvkid ;f &Gm


cifpkdif;BuD;ausmfvrf;0apwD (0efokdapwD)ta&SUbufwGif jzpfonf/ xkdap
wD\ ta&SUbufacsmif;i,fteD;wGif wif;r&GmESihf pyfvsuf &Gma[mif;wpfck&Sd&m
wvkdif;&Gm[k ac:onf/ xkdwpf0kdufuGif;jyifukdvnf; wvkdif;uGif;[k ac:onf/
rif;&mZmBuD;ESihf vkdufygvmMuaom yJcl;rS rGefrsm;ukd ae&mcsxm;ay;cJh&m Xme
jzpfacs&monf/

olaX;uke;f apwD
wif;r&GmrS awmifbufwpfzmvkHcefYtuGmwGif olaX;ukef;&Gm&Sdonf/ a&S;
u usdef;uRef;NrdKU\ ajrmufola|;aecJh&mjzpfonfqkd\/ ,ck Ak'bmom csif;
trsK;d om;rsm; aexkid v
f su&f \
dS / ,ckoal |;uke;f ae&monf a&S;upyg; usaD vSmif

ola|;uke;f &Gmawmifbuf&mG OD; awmifurlwiG f wnf&o


dS nf/ awmifp,
G u
f dk
tkXfcsyfjzihf ckdifrmpGm wnfxm;cJhonf/ ajrmufbufawmifajcrS awmifbuft
a&muf wufvrf;wpfavQmuf t&HapwDBuD;i,frsm;vnf; tpDt&D&Sdayao;\/
rif;jym;NrdKUrS ESpfrkdifuGmonf/ xkdapwD\ ta&SUbufjyifuGif;ukd wvkdif;uGif;[k
ac:onf/ rif;&mZmBu;D ESifh vku
d yf gvmcJMh uaom rGerf sm;aexkid cf &hJ m Xmejzpfonf
qk\
d /
xkdpOf rif;&mZmBuD; wef;aqmif;rdzk&m;jzfpfcJh&ol cifraESmif;u yJcl;ae
jynfawmfukd vGrf;wojzihf wnfxm;cJh&m apwDjzpf vGrf;apwD[k trnfwGif
owwf/ cifraESmif;onf yJcl;rif;eEm\ orD;awmfjzpfavonf/ jynfbk&if
rif;acgif&Sifo&uf\ ESrawmfvnf;jzpfavonf/
cifraESmif;\ ]]qEefqifBuD; ajymifwpD;ESihf rif;BuD;&SifvQif? cspfcifqyGm;
roem;? tm;a0;ajra&muf&av\/ iSufa&TazmfESihfuGJ\okdY}}--uAsmonf
vGrf;wzGJYjzpfavonf/ vGrf;apwDwnf&ef taMumif;cHavoavmh[k ,lq&\/
vGrf;apwDwnf&Sd vGrf;awmif[k ac:wGifonf/ aemifwGif ODF;Owrrnf
aom &[ef;wpfyg;aecJh Owrawmif[l ac:avhjyKcJhMuavonf/

twGif;&JwJ bk&m;rsm;ESihf a&uef


vGrf;apwDrS awmifzufokdYvmvQif twGif;&JwJbk&m;ukd zl;jrifEkdif\/ usdef;
awmif\ awmifpG,fwpfckxuf wnfxm;jcif;jzpfayonf/ &ckdifrif;wkdY &JwyfzGJY
wyfapmihw
f yfeif;csxm;&m Xmevnf; jzpfavonf/ bk&m;rSm *lb&k m;jzpfNy;D vQif
r[m&Hww
H idk ;f um&Hxm;&Scd ahJ vonf/ ,ckww
H idk ;f NyKd ysuf &Sad eonf/ bk&m;wuf
vrf;teD;wGif apwDi,fwpfq&l o
dS nf/ oku
d q
f &m rormolrsm; zsuq
f ;D cHc&hJ av

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

NyD/ tjyif&JwJESihf twGif;&JwJrSm 4 rkdifcefYuGma0;ay\/ a&uefrSm bk&m;ta&SU


buf v,fuGif;jyif &Sdaeao;\/ ,Mwmusrf; &JwJuefonf yg;awmfuefrS
wpfqifh r[mrkedqHa&ukd tajzmihf(tajymifh)a&ay:iif csxm;cHcJh&\/ xkdrS
&marmifuefokdY wpfcgajymif; csxm;cJh&avonf/ xkdaMumihf ,MwmtpDtrHjyK
cJh&aom uefrsm;jzpfMu\/

jrawmif awm&ausmif;
&JwrJ S taemufbufoo
Ydk mG ;vQif tvif;awmif? jrawmif&o
dS nf/ jrawmif
wGif q&mawmfOD;OmP0Ho (iNyDtif;Zmwdjzpfaom jrawmifq&mawmf)onf
aumZm 1313 ckESpf pwifawm&yfaqmufwnfvmcJhonf/ q&mawmfonf
w&m;bm0emrsm;jzihf "lwifaqmufwnfjcif;wkdYjzihf usihfBuHtm;xkwfvmcJh&m
tvGefpnfum;vmcJhonf/ rlvu rif;ueftaemufausmif;wGif oDwif;okH;cJh
onf/ xkdausmif;ukd q&mawmf "r0Hotm; pGefYvSLcJhonfqkd\/ jrawmifq&m
awmfonf used ;f wpf0u
dk yf supf ;D ,k,
d iG ;f aeaom bk&m;apwDrsm;ukv
d nf; jyKjyifay;
cJhayao;\/ q&mawmf\wynhf OD;ok'drSm &JwJawmifwGif oDwif;okH;cJhonf/
wynhf OD;*EmrSm tvif;awmifwGif oDwif;okH;cJhonf/
jrawmifq&mawmfonf 1321 ckESpf waygif;vqef; (12)&ufaeYeHeuf
(9)em&DwGif ysHvGefawmfrlcJhonf/ wynhfOD;od'drSm q&mawmfysHvGefawmfrlNyD;
aemuf okH;ESpfMumwGif ysHvGefawmfrlonf/ aemufokH;ESpfwGif OD;*E ysHvGefawmfrl
onf/ jrawmifawm&onf aumZm 1332 ckESpfwGif &[ef;oHCmr&SdjzpfcJh&
onf/ &JwrJ mS um; ,ckqufcv
H su&f o
dS nf/ used ;f awmifwpf0u
dk f a&S;a[mif;bk&m;
ykxkd;apwD taqmuftOD;rsm;ukd azmfxkwfrSwfwrf;wifEkdifcJhjcif;rSm jrawmif
q&mawf/ aus;Zl;ruif;cJhay/

tdraf &SUrif;jyifEiS fh uefrsm;


qdwfqkHuefESihf twGif;&JwJuefwpf0kduf uGif;jyifrsm;ukd tdrfa&SUrif;jyif[k
ac:wGif&Sdae\/ pE0DZ,rif;\ om;awmf tdrfa&SUrif;u owfrSwfxm;jcif;
jzpfacs&m\/ if;wpf0kdufwGif wl;azmfxm;&Sdaom a&ueftrsm;tjym;&Sdav
onf/ xku
d adk xmuf tdraf &SUrif;om;vufxuf &yf&mG vlaewnfcif;csay;ojzihf

77

t&SifpudE t&Sif0go0
pnfum;cJh&mXmevnf;jzpfEkdif\/

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

tdrfa&SUrif;jyifwpf0kdufuefrsm;rSm qkdvQif--usD;jzL&Gmtaemufbuf ykPm;uef/


if;uefajrmufbufoNyDyif&if;uef/
if;teD; bDvl;ruef/
usD;jzL&Gmajrmufbuf&Gmacsmif;uef/
qdwfausmif;ajrmif;0teDF;qdwfausmif;uef/
if;uefajrmufbuf aiGwGif;wl;uef/
if;teD;jrif;ausmif;uef? if;teD; yvGDuef/
if;teD; tkXfuefwkdY&SdMuonf/

qdwq
f b
Hk &k m;ESiafh &uef
twGi;f &JwrJ S awmifbufoYdk awmifajctwkid ;f vmaomf qdwq
f u
Hk efBu;D ukd
awGU&ay\/ wif;r&Gmausmfvrf; rif;uefBuD;(tcsKdUtjyif &JwJuef)ukd wl;azmfcJh
Muolrsm;ESifh usdef;&marmif rif;uefBuD;ukd wl;azmfMuolrsm; uefwl;NyD;rNyD;
tjyeftvSeMf unhf &I ef oGm;MupOf qkaH wGUMu&m Xmeqk\
d / xkXd me qkaH wGU&mukd
txdrf;trSwfjyK uefwpfuefyl;aygif; wl;azmfcJhMujcif;jyKavonf/
bk&m;rSmuef\ ta&SUajrmufbufab;em;wGif ausmufwHwkdif;um&Hvsuf
odrfawmftwGif; &Sdayonf/ xkdbk&m;ESihf ayw&mausmftuGmwGifvnf; wHwkdif;
jzihu
f m ausmufqif;wkwpfq&l adS y/ qdyw
f b
Hk &k m;ESifh vuf0J vufusmf NyKd iv
f suf
usav\/ qdyfqkHuefESihfbk&m;qkdvQif usdef;awmfawmifwef;\ tv,fA[kd
awmifajc&if;wGif usa&mufavonf/ awmifESihfajrmuf tv,fqkH&mXmejzpf
avaomaMumihv
f nf; c&D;qk&H m qdyq
f &Hk mtrnf &avonf[k ,lqEkid af yonf/

*&if*sKid f
twGif;&JwJ\ ajrmufbufcsKdihf0Srf;ukd *&if*sKdif[kac:onf/ a&tokH;jyK
vG,Ef idk &f ef 1-6-68 aeYu prf;oyfqnfzcYdk MhJ uavonf/ qufvuf xde;f odr;f cJh

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Mu&mum;? a&tawmfoihfavSmifEkdifvmcJhonf/ ,cktcg oD;xyfpkdufysKd;&mwGif


tok;H jyKaeMu\/ a&ul;upm;jcif;jzihv
f nf; tok;H jyKaeMuonfq\
dk / (uif;qdyf
oHawmifyku
d o
f nf tk;d xdr;f &Gm)qdyq
f t
Hk a&SUbuf pravacsmif;(rif;jym;acsmif;)
em;wGif wnf&cdS ahJ om &yf&mG rsm;jzpfMuonf/ rif;jym;NrKd UESifh wpfzufwpfurf;wGif
usa&mufaom tk;d xded ;f &Gm? oHawmif&mG ? uif;qdy&f mG ? yku
d o
f nf&mG [l &Gmajcwef;
wnfcs&SdcJh\/ xkd&Gmrsm;onf qdyfurf;tcGeftaumufukdvnf;aumif;? om;ig;
tkd;cGuf ajrxnfa<uxnfvkyfukdifcJholrsm; jzpfMuonf/ tpkom;wkdY wnfcs
aecJhjcif;aMumihf NrdKUawmf y&dap'twGif; tygt0ifjzpfonf[k odomEkdifay\/

us;D jzL&Gm
qdwq
f u
Hk efrS awmifbufoYdk qufvmvQif uGi;f jyifwpfavQmufonf us;D jzL
&Gmtrnf&Sdonf/ wef;wifajrmifESihf bDvl;rajrmif\ ta&SUuGif;jyifjzpfonf/
a&uefrsm;rsm; awGU&SEd idk af yao;\/ us;D jzL&GmteD;wGif tk;d xde;f &Gm(tk;d xde;f 0ef&mG )
pyfvsuf&Sdae\/ xkdae&mwkdYonf &Gma[mif;rsm; jzpfMu&mum; tdk;cGufuGJrsm;ukd
awGU&ao;\/ rif;uefajrmufausmif;Ncw
H rJ v
S nf; &ckid rf if;ok;H '*Fg;rsm;ukd tk;d i,f
jzihf jrKyfESH&&Sd\/ ,ckrif;jym;wkd;csJU(uefYaumfNrdKif&yfuGuf)wGif vrf;qnf&efajr
usif;wl;&mrS a<u&nfokwfavmif;yef;uGJ(yef;uefjym;uGJ)wpfck &&Sdonfqkd\/
usD;jzL&Gmonf usdef;awmifajc ta&SUbufajc&if;rif;uefESihf ajrmufbufoH
awmif&Gm? tkd;xdef;&GmtMum;wpfavQmuf jzpfav&monf/

a0VK0ef awm&ausmif;
q&mawmf OD;ygarmuonf aumZm 1313-14 ckESpfavmufu bDvl;r
ajrmif0 eHyg;teD;xdyfwGif awm&aqmufwnfcJhonf/ a0VK0efawm&ausmif;[k
ac:onf/ rlvuvnf; NrdKUrajrmufausmif;teD;(,ck usD;jzL&Gm)tpkd;&tv,f
wef;ausmif;? paeaxmihf)wGif wpfESpfausmf aecJhonf/ xkdrSNrdKUrausmif;okdY
a&TUajymif; aecJhonf/ rlvu a0VK0efawm&wGif awmxlxyf opfusm;
wd&pmefrsm;yif &Scfd ahJ vonf/ q&mawmf\ arwm"mwfaMumihf xkt
d &yfrS ajymif;
a&TUMuum tE&m,fr&Sdaom ab;rJh&mjzpfvmonf/

78

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

awmausmif;rsm;

usdef;awmf&Sif

bDvl;rajrmifESihf awmifbuf rif;uefwpfavQmufwGifvnf; awm&


ausmif;rsm; ,ckwdkif qufcH&SdaeMuay\/ axmifhacsmif;BuD;ausmif; q&mawmf
onf atmifajrukef;awm&ausmif;okdY xlaxmifaevmcJhonf/ xef;wpfyif
ausmif;? awm&ausmif;ukd q&mawmf OD;o'rxlaxmif&Sdaeao;\/ xkdteD;
atmifajr&wemawm&ausmif;&Sd xkdae&mwpf0kdufonf a&S;uokomefocsKif;
jzpfc&hJ mum; vloo
l mG ;vmuif;qdwcf o
hJ nf/ olawmfaumif;wku
Yd m; qdyNf ird v
f
S
arGYavsmfcJhMujcif; jzpfayonf/
atmifajrukef;awm&ajrmufzufteD;wGif atmifawmfrlawm&ausmif;
&Sdonf/

rif;uef (used ;f &marmifuef)


,ckwpfNrKd Uom;vk;H \ aomufo;Hk aeaom uefjzpfonf/ used ;f awmifajc&if;
ta&SUbuf Mumkdtif;wGifjzpf rif;jym;NrdKUESihf pyfvsufwnf&Sdonf/ a&cef;
ajcmufonf[lr&Sd/ usdef;a&rsufoprf;&Sdonf[k qkdMuonf/ a&S;rif;wkdY
vufxufuyif tqufqufwl;azmfcJhMuaom uefjzpf rif;uef[kac:onf/
vQm&if;awmf"mwf&Sif(ZD0Smawmf)"mwfukd wnfxm;cJhpOfuyif zGm;zufawmfuef
jzpfayonf/ xkdaMumihf vQm&if;uef[lvnf; ac:wGifchJ&monf/ usdef;uRef;&m
armifjrpfudk tpGjJ yK used ;f &marmifuef[k uefBu;D t0ifwiG f wpfuefyg0ifonf/
awmifbufuquf jynfawmfomacwfwiG f wpfuefw;l azmfco
hJ nf/ ,ckEpS u
f ef
jzpfvsuf&Sdonf/

jrKd Uapmihb
f &k m;
rif;uefBuD;taemufajrmufawmifajc&if;ESihf ESif;jzL,mwGif wnf&Sdonf/
ausmufqif;wkawmfjzpfNyD; NrdKUapmihfbk&m;[k qkdMuonf/ a&S;uusD;jzL&Gmom;
rsm; aumif;rIjyKcJhjcif;[k tqkd&Sdonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

NrKd Urrif;uefb&k m;

usdef;awmf&Sif

,ckjynfawmfomuef\ taemufawmifaxmihb
f ufwiG f uyfvsuaf usmuf
apwDwpfq&l o
dS nf/ bk&m;rSm *ltwGi;f ude;f 0yfvsu&f o
dS nf/ r[m&Hww
H idk ;f vnf;
um&Hxm;&Sdonf/ rif;uefteD; wnf&Sd rif;uefbk&m;[k ac:wGifaeonf/
pE0dZ,rif;\ aumif;rIawmfjzpfEkdif&monf/

wefc;dk oQiyf ifb&k m;


NrdKUrrif;uefbk&m; ta&SUbuf jynfawmfomuefawmifbufteD;wGif
orkwfodrfwpfvkH;&Sdonf/ xkdodrfwGif aumZm 1327-ckESpf? ewfawmfvjynhf
paeaeYu OD;jr'gatmif wnfxm;cJo
h nf/ ajrmufO;D rS ausmufqpfq&m OD;ausmf
at;u xkvyk cf o
hJ nf/ OmPfawmf 5 awmif wpfrw
k af vsm&h o
dS nf/ ykPm ;uRe;f NrKd U
e,f wefckd;awmifwef;rS &&Sdaom ausmufjzifh xkvkyfxm;jcif;jzpf wef;ckd;oQif
yif bk&m;[k trnfwGifavonf/

rif;jym;NrKd Uwnfb&k m; (&mjynhaf pwD)


rif;uefBuD; ta&SUbufkH;BuD;0if;wGif NrdKUwnfcspOfu bkef;BuD;ausmif;&Sd
cJh&m apwDrsm;vnf; &SdcJhonf/ ,ckapwDysufrsm;ukd 1967-ckESpfu NzdKzsuf
rif;jym;NrdKUwnfESpfwpf&mjynhfapwDtjzpf 1968-ckESpfu NzdKzsuf rif;jym;NrdKU
wnfESpfwpf&mjynfhapwDtjzpf 1968-ckESpfwGif a&TUajymif;wnfxm;cJhMuav
onf/

vrf;opfwufvrf;teD;apwDawm&ausmif;
vrf;opfwufvrf;twkdif;oGm;aomf usdef;awmf&Sifukd zl;jrifEkdifonf/ xkd
wufvrf;awmifajc&if;wGif vuf,mzuf OD;y'krq&mawmftkd;wkdufESihfuyf
vsuaf pwDysuw
f pfv;Hk &So
d nf/ wpfv;Hk ukjd yKjyifcahJ omfvnf; tNy;D tpD;okYd ra&muf
cJMh uacs/ azmfjyyg NrKd Uapmihaf pwD rif;uefapwD ,ckapwDwq
Ydk v
dk Qif used ;f awmf&iS f
ukd zl;jrifoGm;Mu&m awmifwuftqif;wkdif; zl;jrifcJhMu&aom tBudKtarQmf

79

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

apwDrsm;aywnf;/ xkdapwD(tkd;wkduf)taemufajrmuf,Gef;wGif tif;Muif;NrdKif


awmausmif; wnf&SdcJhayonf/ aumZm 1307 ckESpfu q&mawmfOD;t*onf
w&m;tm;xkwfaecJhavonf/ wum^rrsm;vnf; tMunfkdrsm; pnfum;cJh
avonf/ qdwfNidrfNyD;vQif tvGefoefY&Sif; om,mvSayonf/

rif;jym;NrKd U&Sad usmif;uefrsm;


a&wHcGef od*kFw&awm&ausmif;onf ,ckausmif;opfwnf&Sd&mjzpfonf/
xkdae&mokdY q&mawmf OD;OmPonf aumZm 1270 wGif a&TUajymif;<ua&muf
aevmonf/ NrdKUrajrmufausmif;wGif ckESpfESpfaecJhNyD;aemuf &Jpcef;rsm;aqmuf
vkyfvmcJh&m vlESifheD;uyf em;rcsrf;omojzihf ae&mukd at;csrf;zG,f&m
&SmcJh&jcif;jzpfonf/ q&mawmfonf ysHvGefonfxd oDwif;okH;cJhNyD; wynfhom;
ajr;rsm;vnf; ,ckxd qufcHaevmcJhMuavonf/ xkdawm&ausmif;awmifzuf
teD;wGif OD;awZq&mawmf w&m;tm;xkwfaecJh&m awZ&mrawm&ausmif;
&Sdaeao;\/
rif;jym;NrdKUwGif &[ef;oHCm oDwif;okH;&mausmif;uefrsm; &SdfMuonf/
usdef;awmifajc&if; ta&SUbufwpfavQmufwGif uef;r&Gmausmif;? atmifr*Fvm
awm&ausmif;? awZ&mrax&ausmif;? a&wHcGefawm&ausmif;opfausmif;? "rd
umkHausmif;? r*FvmwHcGefausmif;? "rokcausmif;? Z,ocausmif;NrdKUrawmif
ausmif;? bk&m;BuD;ausmif;? jynfawmfomausmif;? yknm&mrausmif;? &wem
Adrmefausmif;? rif;ueftaemufausmif;? &wemrGefausmif;? pdwokcur|mef;
ausmif;? pdwokcur|mef;(usdef;awmifay:)ausmif;? rif;uefajrmufausmif;?
xef;wpfyifausmif;? atmifajr&wemawm&ausmif;? atmifajrukef;awm&
ausmif;? atmifawmfrlawm&ausmif;? &ckdifrm&rmBuD;ausmif;? NrdKUrajrmuf
ausmif;? oHawmif&ckdifausmif;? oHawmifrm&rmBuD;ausmif;? OD;pkd;wifausmif;
opfausmif;a[mif;ausmif;? uRef;kdausmif;? uif;qdyfausmif;? O*gysHausmif;?
aZ,sr@dKiaf usmif;? &JwaJ wm&ausmif; ponfjzihf ausmif;aygif; (30)eD;yg;&SMd u
onf/ ESppf Ofig;yg;oDvtoif;u wpfvwkid w
f idk f "robifyJG qif,ifusi;f yvm
cJhonf/ bmomomoemwkd;wuf pnfyifxGef;um;rI rysuf&Sdvsufaeay
ownf;/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

NrKd Ue,fwpfciG f zl;jrifOD;Twf

usdef;awmf&Sif

rif;jym;NrdKUe,fokdY "n0wDacwfuyif Ak'omoemqufoG,f0ifa&mufjyefY


yGm;vmcJhaMumif;ukd trsm;todyifjzpfavonf/ omoemwpfavQmuf ,ckwkdif
atmif Ak'b
momwk\
Yd uk;d uG,cf &hJ mbk&m;? ykx;dk apwDrsm;vnf; tESt
YH jym;wnf
xm; zl;ajrmfcJhvmNyD; jzpfaMumif;vnf; xif&Sm;aeonf/ xkdokdYacwftqufquf
wnfxm;ukd;uG,fvmcJh&aom bmoma&;taxmuftxm;tjzpf *kPf,l&rnf
jzpfayonf/ tysuftpD;,ckwkdif &Sdaeao;onfukd qufvufapmihfa&Smuf&ef
ta&;BuD;\/ usdef;awmifwpf0kduf bk&m;? ykxkd;? apwDrsm; vSnhfywfzl;arQmfEkdifNyD;
aemuf NrKd Ue,ftESYH c&D;quf zl;ajrmfEidk &f ef pdwo
f efMuolrsm;twGuf ukov
dk f
rsm; jyKEkdifMuao;\/ rdrdNrdKU&Gm a'o&Sd? &Sd&SdorQ ylaZmfzl;ajrmf&mrsm;ukdvnf;
tmkHxifxif zl;jrifav;jrwfEkdifMuayownf;/ xkdYaMumihf NrdKUe,ftwGif;
vSnhfywfzl;ajrmftyf&mrsm;ukd vrf;Tefjcif;jyKvkduf&ayaMumif;/
rif;jym;NrdKUe,f awmwef;awmifwkdufESihf awmwef;ajrmufwkdufe,f ajr
twGif;rSmvnf; xif&Sm;aom orkdif;0ifbk&m;rsm; &Sdayonf/ yef;okH;ckdifbk&m;
(yef;ajrmif;)yg;ysO;f awmf"mwf(yef;ajrmif;) vufrZD0mS awmf"mwf? jr0g"mwfawmf
(a&Twrmtkyfpk) e*&mompnfeef;OD; (e*&mompnf&Gm) rif;yl;&Gm bk&m;BuD;okH;
ql? ykef;awmif"mwfawmf(tonfuav;) Muufpmodrfbk&m;(tonfumv) &Gm
awmif;jyif;bk&m;/ iSufawmf&bk&m;(iSufawmf&&Gm) Zkdifacsmif;aygufawm?
ausmif;awmifbk&m;? arsmufBudrfeef;OD;bk&m;(jrif;urf;qdyf)? qifwGif;bk&m;
(owk;d tkypf )k o&ufEpS x
f yfb&k m; bk&m;ok;H qlb&k m;(ouftyk pf )k ckEpS Xf mebk&m;
(o&uftkyfpk)yDyif&if;bk&m;? csif;ysHbk&m;? odrfaxmifbk&m;? qdwfawmifbk&m;?
aomifcaHk rmf"mwfawmf? wufrukid "f mwfawmf? ovk;H awmf"mwf? rsuaf rSmifawmf
"mwf? rsu&f pfapwD? auovmaus;awmbk&m;? ausmk;d awmf"mwf? pk;d rJus;D "mwf?
(zavmif;jyif)csJU"mwf(urf;eD;&Gm)wkdYonf xif&Sm;aom orkdif;0ifbk&m;rsm; jzpf
ayonf/
(1)rif;jym;NrdKUe,forkdif;rSwfwrf;(ygwD? aumifpD)
orkdif;0ifbk&m;rsm;rSm &ckdifacwftqufqufrS ,ckxdwkdif wnfxm;
udk;uG,fcJhMujcif;jzpfayownf;/

80

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

a&Tazmifwifb&k m;

usdef;awmf&Sif

txufrSmvnf; bk&m;BuD;? t0rSmvnf; r[mxD;? yef;ajrmif;wpfcGif


a&Tazmifwifbk&m;[l xif&Sm;aom bk&m;BuD;jzpfNyD;/yef;ajrmif;acsNrdKUwGif
wnf&Sdonf/ odrfjy'f udef;0yfum ukd;uG,fvsuf &SdMuonf/ bk&m;ukd
ajrmufOD;NrdKUta&SUajrmufzuft&yf ipifawmifxdyfrS yihf aqmif,lcJhavonf/
xif&Sm;aom bk&m;wpfyg;jzpfNyD; yGJawmfvnf; usif;yvsuf &Sdonf/
bk&m;ukd 1310 ckESpf acsmif;opf&Gmom;wkdY yifhaqmif acgif;jzLawmif
wGif;wGif wpf0gukd;uG,fcJhMuavonf/ xkdrSwpfzef acsmif;opf&GmwHwm;OD;ukef;
ajr ESpf0gukd;uG,fMucJhMuavonf/ 1313 ckESpfwGif xkd;&GmqdyfrS wpfqifh
armfawmfjzihf yifhaqmif yef;ajrmif;a&Tazmifwifukef; wnfxm;ukd;uG,fcJhMu
jcif;jzpfavonf/

atmifr*FvmapwD
yef;ajrmif;acsNrKd Utv,fawmifxyd af y:wGif wnf&o
dS nf/ vGwv
f yfa&;&Ny;D
aemuf wnfcJhjcif;jzpf&m vQyfppfrD;xGef;djcif;jzihf tcgBuD;&ufBuD;rsm; tvGef
pnfum;avonf/ tcgtm;avsmfpGm yGJawmfusif;yavonf/

ausmufarmfapwD(opmwkid af pwD)
yef;ajrmif;acsNrdKUtaemufzuf qdyfurf;Icif;omaomae&m ausmufarmf
jrifhwGif wnf&Sdaom ausmufapwDwpfqljzpfonf/ opmjyKcJhMuolrsm;&Sd opm
wkdifapwD[lvnf;wGifonf/ urf;yg;ausmufarmfxdyfwGif wnf&Sd ausmufarmf
apwD[k ac:wGiMf uonf/ bk&m;yGu
J v
dk nf; ESppf Ofuo
hJ Ykd usi;f yavonf/ apwD
ukd aumZm 1320 ckESpf a*gyutzGJY? zGJYpnf;NyD; rGrf;rHjyKjyifjcif;? ohxD;topf
wifjcif;? tmkcH o
H rd ?f wefaqmif;opfrsm; aqmufvyk jf cif;jzihf crf;em;pGm pnfum;
vsuf&SdaeMuonf/

yef;ok;H ckid af pwD


yef;ajrmif;&Gma[mif;xJwiG f &So
d nf/ ,ckapwDudk a*gyutzGrYJ S rGr;f rHjyKjyif

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xm;&Sdayonf/
vusfmyg;kd;awmf"mwf (NydKif;"mwfawmf? NydKif;wkdif;apwD)yef;ajrmif;acsNrdKU
awmifzufjrifharmufaom NydKif;wkdkif;awmifxdyfay: wnf&Sdonf/ xkdaMumihf
trsm;u NydKif;"mwfawmf[k ac:onf/ tcsKdUuvnf; yg;ysOf;awmf"mwfwnf&Sd
yg;ysOf;awmf"mwf[kvnf; ac:Muonf/ bk&m;orkdif; awmifukd rkOyAw
awmif[kqkdonf/ awmif bk&m;EkpOfb0u ykPm;wZmpfjzpfcJhzl;onf/
Ak'\Asm'dwfawmft& vufusFmyg;kd;awmf"mwfwnfvwHY[lonftwkdif; udef;
0yfwnfvm\/
"mwfawmfuGefYjrL;ojzihf rif;zavmif;onf aumZm 977 ckESpfwGif wnf
xm;cJhavonf/ xkdaemuf rif;&mZmBuD; rGrf;rHcJh\/ t"du&"mwfawmfjzpfbk
&m;tzGt
YJ pnf;jzihf tpOfapmihaf &Smufvsuf ESppf Ofwidk ;f bk&m;yGaJ wmfuv
dk nf;usi;f
ycJhMuavonf/ odkYaomfvnf; rormolokdufq&m a,mifa,mifwkdY\ azmuf
xGif;zsufqD;jcif;cH&ojzifh ,ckysufNydKvsuf &Sdae&m jyKjyif&ef pDpOfaeMu\/

jrode;f wefb&k m;
ae&O&mawmifial cwf rif;wpfyg;\ orD;awmfo;Hk yg;wGif wpfyg;jzpfonf/
if;orD; jrodef;wefaumif;rIrSm ,ckrusOf;yifpkausmif;wGif udef;0yfvsuf&Sd
onf/ rlvoDwif;okH;&m awmifilNrdKUa[mif;&mwGif jzpfonfqkd\/ usefrif;orD;
ESpfyg;wkdY\tvSLrSm ,ckysufpD;oGm;cJh&avNyD/

ZD0*S " mwf(vufr"mwf)


av;NrdKUta&SUzuf vufr&GmteD; awmifxdyfay: wnf&Sdonf/ Ak'EkpOf
aus;rif;jzpf ae&mokdY vma&mufusufpm;cJhonf/ aemifvQmzsm;awmf"mwf
wnfvwf ZDF0S*"mwf[kwGifvmonf/ rif;zavmif;u rGrf;rH wnfxm;cJh
onf/ xkad emuf rif;&mZmBu;D vnf; jyKjyifc\
hJ / rif;tqufquf jyKpak pmifah &Smuf
cJhonf/ NydKysufvmcJh&mum; OD;awmxGufqkdaom olawmfpifwpfOD;u pwifjyK
jyifavonf/ xkdaemuf aumZm 1280 avmufwGif vufr&GmrS OD;azmifom?
OD;vSxGef;OD;wkdY OD;aqmif tkwfzkwfvkyfum rGrf;rHcJhMuonf/ xkdESpfpGef&Jwkdufol
BuD; OD;a&Tpkd;(ausmfomtzkd;)u oHxD;'g,dumcH oHxD;wifyGJukdyg BuD;us,fcrf;

81

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

em;pGm usi;f ycJMh uavonf/ 1330 jynfEh pS f avrkew


f idk ;f aMumihf ysupf ;D cHc&hJ onf
rsm;ukd jyKjyif&ef pDpOfaeMu\/

jr0g"mwf
xkd"mwf\ ajrmufzufteD;awmifxdyfwGif rkefYonfr"mwf wnf&Sd\/
vufr"mwf\ ta&SUawmifbuf teD;vufrawmif,HwGif jr0g"mwfwnf&Sd\/
awmifbufwGif yg;awmf"mwf[l&Sd\/ ,ckysufpD;oGm;avNyD\/
e*&mompnfeef;OD;bk&m; (&wemykHbk&m;)jr0g"mwf\ awmifbufe*g;
ywfawmifwef;tzsm;wGif *l0ukd;ayguf&Sdaom apwDxJwGifwnf&Sdonf/ &wem
ykHeef;OD;bk&m;[k ac:wGifonf/ ,ckrif;jym;NrdKU &wemhAdrmef ausmif;odrfwGif
ajymif;a&TUxm;&Sdonf/

&wemaZ,sb&k m;
&wemykHeef;OD;bk&m; ta&SUbufteD;awmifukef;ay:wGif wnf&Sdonf/
rlvu *ljzihfwnf&SdcJhjcif;jzpf\/ ,ckrif;jym;NrdKU oHaxmif&Gm &ckdifrm&rmBuD;
ausmif;okdY a&TUajymif;ukd;uG,fvsuf&Sdaeonf/

vufr(Aa'g*l)
vufrawmifwef; taemufbufajc&if;wGif wnf&Sdonf/ ausmuf*lt
aqmuftOD;rSm pwk&ef 13 awmif&Sdonf/ awmifbufESihf ta&SUbufu 0ifrkcf
&Sdonf/ xkd*lajrmufbuftwGif; apmuf 4 awmifrQ wl;azmfjyKvkyfxm;aom
*li,fwpfck&Sdavonf/ taemufbufwGif tvif;ayguf(jyLwif;ayguf)ESihf
tv,fwnfhwnfh eH&HwGif tkyfuyfvsuf xm;cJh&m csKdifh0Srf;&Sdaeonf/ awmif
bufteD; *li,frsm;ESifh *lacgif;vIdifapmufeufvnf; wpfck&Sdao;onf/
*lBuD;rSm awmifecrf;ukd ausmufjzifhd aqmufvkyfxm;jcif;jzpfonf/ *syef
acwfwGif armifESrq&mawmfonf w&m;tm;xkwfcJh\/ yifv,fewffuGef;jzpf
jcif;? toH[pfatmfjcif;? bk&m;[kwrf;wjcif;? opAE0ax&f aexkdif&mjzpfjcif;
ukd Aa'g[kqMdk uonf/ ppfawGwiG f Aa'garmf? **Fgjrpf0wGif Ak'rdk rdk sm;&S&d m yifv,f

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

urf;us&mwkdY tm;ukd;rIjyKcJh&m Xmejzpfacs\/

usdef;awmf&Sif

avmifr;D apwD(atmifaZ,sb&k m;)


av;NrdKUjrpftaemufbufurf; avmifrD;&Gm ta&SUbufwGif &Sdonf/ rlv
'g,um&SifrSm ajrmufOD;acwf ukvm;wefpm;? trwfwpfOD;jzpfcJhonfqkd\/
xkdaemuf wEAkdvfwkH;kdrif;onf olykef&efwkdYukd wkdufckduf tjyefwGif apwD
ukad tmifjrifjcif; txdrd ;f trSwt
f jzpf xyfr
H wnfxm;cJo
h nfq\
dk / ,ckavmif
rD;&Gmausmif;0if;okYd a&TUajymif;wnfxm;vsuf atmifaZ,sb&k m;[l trnfwiG f
ae\/

a&Tuseb
f &k m;
awmwef;ajrmufwkduf a&Tusef&GmawmifbufteD; wnf&Sdonf/ *lxJ
ausmufqif;wkwpfql used ;f 0yfwnf&adS eonf/ a&S;ubk&m;ude;f 0yfc&hJ m *li,frmS
ausmuf*jl zpfc[
hJ efwo
l nf/ ysupf ;D jcif;cHc&hJ ojzihf aemufrjS yKjyiforl sm;u tkw*f l
apwDtjzpfokdY tpm;xkd;cJh&rnfxif&\/ jyKjyifcJhMuolrsm;rSm awm&yfae &[ef;
wpfyg; (vlpOfipnfwwfjzpfzl; ipnfwwf&Sifbk&m;[l\) OD;pGmjyKjyifcJhav
onf/
xkdaemuf aumZm 1281 ckESpfwGif uyJ&GmrS OD;icRef;u jyKjyifcJhonf/
rlvu rkcfokH;ayguf&Sdonfukdvnf; ESpfaygufukd ydwf wpfaygufukdom xm;cJh
avonfqkd\/ *l\a&SUrkcftmkHcHwefaqmif; t&Hbk&m;2 yg;wGif tjrifh3
awmif&Sd awmifbufu bk&m;rSm avmif;Muufacwfvuf&m ajc,SufykHjzpfae
onf/ bk&m;ukd jyif,m;&Gmtaemufbuf a&Tusefacsmif;0 (,ckokH;uefpk[k
ac:ae\/)rS ,lxm;jcif;jzpfonfqkd\/
a&Tuseb
f &k m;[k ac:wGi;f jcif;ESiyfh wfouf odo
Yk rkid ;f t,ltqukd od&
onf/
pEol&d,rif;(r[mrkedoGef;pOf) ykdvQHonfukd r[mZdefbk&m;ESpfql r[m*sD
bk&m; 28-ql? r[musdefbk&m; 5-ql? oGef;vkyfcJhavonf/ oGef;pufrSjzpfaom
&wemusew
f jYdk zihv
f nf; r[museb
f &k m;rsm;pGm oGe;f vkycf ahJ vonf/ xkrfd [musef
bk&m;wkdYwGif ,cka&Tusefbk&m;vnf; wpfyg;tygt0ifjzpfcJhojzifh ,if;okdY r[m

82

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

usefbk&m;udef;0yfwnfcJh&m a&S;&ckdifrif;vufxufuyif udk;uG,fylaZmf&mXme


jzpfaomaMumihfvnf; a&Tusefbk&m;[k ac:wGifrIjzpfvmcJh&onf[l\/
,ckum; xkdr[musefbk&m;ukd txift&Sm;rawGUjrif&aomfvnf; tkwf*l
xJ ausmufq
dk if;wkawmfwpfqu
l u
dk m; zl;awGUEkid af vonf/ ajcxyfyb
Hk &k m;jzpf
NyD; tjrifh 4 awmifwpfxGm&Sdavonf/
bk&m;ESihf *lapwDukd ipnfwwfq&mawmfbkef;BuD;ESihf OD;icRef;wkdYjyKjyif
rGrf;rHMuNyD;aemuf? yGJ&uefqdyf&Gm? aumufkd;ykHq&m OD;eE0Houvnf;aumif;?
xkad emuf a&Tuse&f mG q&mawmf OD;awZ0EEiS fh yG&J uHqyd q
f &mwku
Yd vnf;aumif;?
jyKjyifcMhJ uavonf/ ,if;Ny;D wpfBurd f jyifa,mif;&Gm OD;eDomatmifEiS fh e,fvBl u;D
wkdYu jyKjyifcJhMuavonf/
xkdaemuf aumZm 1323 ckESpf wef;cl;vqef 6 &ufaeYu awmwef;
ajrmufwkdufom;wkdYu aqmfMovsuf yef;ajrmif;BuD; acsmif;vkH;qkdif&m a&Tusef
bk&m;a*gyutzGJYukd zGJYpnf;wnfaxmifcJhMuavonf/ xkdtzGJYrS tysuftpD;rsm;
ukd jyKjyifjcif; 1325 ckESpf "rmkHBuD;topfwpfaqmifaqmufvkyfjyKjyifEkdifcJh
avonf/ 1330-ckESpf avrkefwdkif;aMumihf ysufpD;cH&aom tmkHcHwefaqmif;
odrfukdvnf; jyKjyifcJhavonf/ ajc&mawmfawmifrS ajc&mawmfukdvnf; yihfxm;
&SdcJhbl;&m zsufqDl;jcif;cH& ysufpD;oGm;aom tusKd;tyJhrsm;ukdvnf; odrf;qnf;
xm;vsuf &Sdavonf/

odraf wmifb&k m;
a&Tusef&GmrS taemufbufodkY okH;rkdifcefYwGif &Sdonf/ ukvm;jrKyfuGif;[k
ac:ae&mwGifjzpfonf/ awmifukef;wGif oddrfawmf&m&SdcJh xkdokdYac:vmcJhonf/
rlvu *ljzihf wnfcJhaomfvnf; *lrSmysufpD;cJhavNyD/

bk&m;ajc&mawmfyHk
a&Tusefbk&m;rS ajrmufpl;pl;wpfrkdifcefYa0;aom ajcawmfawmif a&S;u
wnf&SdcJhzl;onf/ ,ckum; ae&m r&SdNyD/ a&Tusefbk&m;okdY yifhxm;av
usKd;ysufjcif;cHoGm;cJh&avNyD/ bk&m;&Sif\ ajcawmf&mykHtwkdif; ausmufjym;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xGif;xkvsuf a&S;txufausmfuwnf;uyif ukd;uG,fMujcif;jzpfavonf/ ajc


awmf&m&Scd o
hJ nfudk tpGjJ yK,ckxd ajc&mawmfawmif[v
k nf; ac:aeMuao;\/
awmifrSvGefcJhaom ESpfaygif; 50 (aumZm 1280 cefY)avmufuyif
a&Tusefbk&m;okdY a&TUajymif;yifh,lxm;cJhavonf/ xkdajc&mawmfukd vGefcJhaom
ESpfaygif; 30 avmuf (aumZm 1300)cefYu rormolrsm; okdufwl;zsufqD;jcif;
ukd cHoGm;&onf/ xkdYaMumihf usKd;yJhvsuf zkdz&JjzpfcJh&m? ,ckpkkH;odrf;qnf;xm;
&Sd\/ ajc&mawmfawmifrS bk&m;BuD;ESpfqlukdvnf; Mumtkdif'kHokdYvnf;aumif;?
tjcm;tjcm;XmeokdYvnf;aumif;? yihf,lukd;uG,fjcif; jyKcJh&onf[kod&onf/
okdYaomf ,ckxd bk&m;qif;wki,frsm; tusKd;tysufwkdYjzihf jyefYusJvsuf
&Sdaeao;\/ ajcawmf&mESifhywfouf orkdif;twdtus r&&Sdao;acs/

Mumtkid 'f b
Hk &k m;
a&Tusefbk&m;rS ajrmufbufwpfrkdiftuGm 'kdif;om;&GmawmifbufteD;
odrftwGif; &Sdae\/ ausmufqif;wkyvifxJwGif 2 ql,SOfNydKifwnf&Sdonf/
bk&m;OmPfawmifrSm 3 awmifcefYwpfyg;ESihf 4 awmifcefYwpfyg;jzpfonf/ 'kdif;
om;&GmrS ukd;uG,faeMuaom Mumtkdif'kHq&mawmf OD;tmp&u BuD;rSl;apmihf
a&Smufae\/ bk&m;ESpfqlrSm rlvu ae&mrSr[kkwfacs/ ajc&mawmfawmif
rS yifhaqmifcJhjcif;jzpf\/ xkdbk&m;ESpfqlukd aumZm 1250 cefYuyif yihfaqmif
vsufukd;uG,faeMuavonf/ (Mumtkdif'kHq&mawmfu aumZm 1330 ckEspf
uqkefvqef; 8 &uf paeaeYu Mumtkdif'kHbk&m;tzGJYukd zGJYpnf;vsuf aqmif&Guf
vmcJhavonf/ 1330 ckESpf avrkefwkdif;wGif odrfawmfBuD;vnfay:acgifrSmysuf
pD;jcif;okdY cHcJh&ayonf/

jyif;a,mifo;Hk uefpb
k &k m;
jyif;a,mif&GmteD; taemufbufukef;wef;wGif wnf&Sdonf/ a&uefokH;
uefudk tpGjJ yK ok;H uefpb
k &k m;[kwiG o
f nf/ xkad e&mwGif apwDysurf sm;? qif;wk
awmfrsm;? jyefu
Y su
J sK;d yJv
h su&f o
dS nf/ ausmuf*al pwDwpfv;Hk udv
k nf; anmifyifBu;D
rsKdoGm;avNyD/ xkdapwDteD; OD;awmfusKd;ausmufqif;wk wpfqlvnf;&Sdae\/
usKd;ysufaeaom yckH;rS prcPftxd ESpfawmifwpfxGm &Sdonf/ OD;awmfusKd;

83

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

udk,fxnfomusefaeaom bk&m;rSm ,ckanmifrsKdcHapwDrS[k xif&onf/ okdYr


[kwu
f a&Tuseb
f &k m;tmkcH H odrx
f &J dS ajc,Suyf b
Hk &k m;aomfvnf; ae&manmif
rsKd;apwD*lxJrSm udef;0yf&mjzpfoihfonf[k ,lq&onf/
ae&m(acsmif;0urf;eab;rS) teD;wGif teH 1-awmif? tvsm; 3 awmif?
pmaMumif;a& 20? xk-1 xGm&Sd ausmufpmjym;wpfcu
k dk awGU&onf/ ausmufpm
ukd jyif,m;ausmufpm[k ac:aeMu\/ ae&m&Sd bk&m;wnfxm;jcif;ESihfywf
ouf ausmufpmyifjzpf\/ ausmufpmwGifyg0ifaom ausmufp&pfuef
v,fajracsmif;rsm;rsm ,ckwidk t
f rnfjzpf&adS e\/ pm ode;f cxkid af &mufrif;apm
(oD[kdVfa7mufrif;apm)[l awGU&\/ okdYaomfvnf; oMupfukd 608 ck[kvnf;
aumif;? 918 ck[kvnf;aumif;? rxifr&Sm; tjywfom;bJ zwf&\/ tem;tyg;
pmvkH;rsm;vnf; "m;aoG;cJhMuojzihf ysufpD;ae&av\/

iSuaf wmf&bk&m;
jyif;a,mif;&GmrS taemufbufav;rkdifcefYuGm iSufawmf&&Gm awmifbuf
teD;wGif wnf&o
dS nf/ apwDrmS NyKd ysuo
f mG ;cJNh y;D jzpf\/ ,ckb&k m;rSmvnf; ysupf ;D
vsuf&Sdaeonf/ ae&O&mawmifilacwfu wnfxm;cJhonf[k od&onf/

0rf;Aku
d af wmf"mwf (wdwaf wmif"mwfapwD)
av;NrdKUjrpf ta&SUzufurf; xdyfawmifxdyfay: wnf&Sdonf/ bk&m;&Sif
onf zm;rif;jzpfcJhpOf bdwfatmif; aecJhzl;onf/ 0rf;AkdufawmifrSjzpfaom
od&D&"mwfukd Xmyem apwDwnfxm;&Sd\/ bk&m;tzGJYjzihf apmihfa&SmufjyKjyif
xm;\/ bk&ifrif;&mZmBuD; jyKjyifrGrf;rHcJhavonf/ pEok"r&mZmrif;vnf;
jyKjyifcJhonf/ awmif\taemufbufwGif awmifuvyf a&S;uw&m;tm;
xkwfcJhMuaom bdwfwGif;ac: ausmuf*lacgif;vnf;&Sd\/

Bued ;f wef;awmif"mwf
awmwef;&Gmacsmif;? bdwfawmif&Gmacsmif;? tzsm;qkH&mawmifukef;
ay:wGif wnf&Sdonf/ ,ckysufpD; NydKysufoGm;cJhavNyD/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

vnf;dk awmf"mwf (aomif;ckaH rmf"mwf)


av;NrdKUjrpf\ ta&SUbufawmwef;uRef;aomif;ckHarmfteD;wGif wnf&Sd
onf/ bdwfawmif"mwfrS awmifbufwGif usa&mufonf/ xkdurf;ajrmifwpf
avQmufbk&m; avmif;a&TOa'gif;iSufrif; wZmpfjzihf usifvnfcJh&m XmeDteD;jrpf
jzpfaomaMumihf ok0Pe'Djrpf[l ac:wGifcJhzl;onf/ jrpfta&SUurf;ajc
,ckaomif;ckHarmfwef;wGif bk&m;&Sifonf EkpOfb0u a&TOa'gif;iSufrif; wZmpf
jzpfcJhzl;aomaMumihf arm&yAwawmifwef;[l ac:wGifonf/
,if;odkYusifvnfcJh&m vnf;kd;awmf"mwfwnfvwHY[k Asm'dwfpum;t&
ude;f 0yfwnfvmonf/ yxrpHorl nfaom bk&ifrif;u wnfxm;cJv
h suf wpfzef
rif;zavmif;u xyfrH jyKjyifcJhavonf/ &SnfMumvmNyD;aemufwGif "mwfawmf
uGejYf rL; aumZm 1282 ckEpS w
f iG f NrKd Ua&me,fyg yg0if Ak'a 0,sm0ptrnfjzihf
tzGJYzGJYum a&TcscJhMuonf/ xkdaemuf r[m&HwHwkdif; um&Hjcif;? tay:rScsKyftkyf
vsuf odraf wmfBu;D ESifh ou&mZf apmif;wef;avSum;rsm; aqmufvyk jf cif; "rmkH
aqmufvkyfNyD;vQif ESpfpOfyGJawmfrsm;ukdvnf; wef;cl;vESihf uqkefvtwGif;
pnfum;oku
d Nf rKd upf mG usi;f ycJMh uavonf/ xif&mS ;aom "mwfawmfwpfqjl zpf
vlodausmfMum;vsuf &Sdavonf/

84

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmifarmfOD;ac: eE*EyAwawmif Ak'EkpOfu Zmr&DiSufrsKd;jzpfzl;&m rdtkd


ztkdwkdYtm; jyKpkvkyfauR; aecJhonf/
xkpd Ofu uRaJ usmif;om;rsm; vQKUd aomrD;onf avmifuRr;f jcif;jyKavojzihf
opm"dXmefaMumihf rD;ab;rS vGwfNidrf;jcif;cH&onf[l\/ aemuf bk&m;Asm'dwf
t& *kwfqufawmf"mwf udef;0yfaevmcJhonf/ av;NrdKUacwfrif;rsm; wnfxm;
cJhonf/ xkdaemuf "mwfawmfuGefYjrL;ojzihf aumZm 947 ckESpfwGif rif;zavmif;
u jyKjyifrGrf;rHcJhavonf/ wpfzefrif;&mZmBuD;paom &ckdifrif;tqufqufwkdY
vnf; rGrf;rHjyKjyifcJhMuavonf/
aumZm 1325 ckESpfwGif Ak'or&udwtzGJYu rGrf;rHjyKjyifNyD; ,ckwkdirf
apmihfa&SmufylaZmfvsuf&SdaeMuonf/ aumZm 1329 ckESpf avrkefwkdif;aMumihf
aumzm 1325 ckESpfESihf 1327 ckESpfu aqmufvkyfcJhonfh wpfaomif;ausmfzkd;
wefaom ta&SUtaemuftmkHcHwefaqmif; ESpfckvkH;rSm NydKysufoGm;cJhjcif;cHcJh&
onf/ ESppf Ofwef;cl;vESifh uqkev
f wGif yGaJ wmfusi;f yavonf/ ,ckwidk f xif&mS ;
aom "mwfawmfwpfqltjzpf ausmfMum;vsuf &Sdavonf/

wufrukid af pwD

awmwef;awmifarmfuRef;OD; "mwfawmfac: *kwfqufawmf"mwf ajrmuf


zuf ODF;awmf"mwf awmifzufwGif wnf&Sd\/ uRef;OD;"mwfawmfajrmufzufteD;
*Eom& yAwrnfaomawmif udef;0yf&Sdonf/ xkdawmif jrwfpGmbk&m;EkpOf
b0u zGwrf if;wZmpfjzpfczhJ ;l ausmufqpfawmf"mwf ude;f 0yfwnfvmjcif;jzpf
onf/ rif;zavmif;onf "mwfawmfukd rGrf;rHjyKjyifcJhavonf/ ,ckxdwkdif
taumif;yuwdwnf&Sdvsuf ukd;uG,fzl;ajrmfvsuf &SdaeMuavonf/

uRef;OD;"mwffawmf awmifzuf yef;ajrmif;BuD;acsmif;0wGif apwDwnf&Sd


onf/ wyfpcef;cs&m wnfxm;cJhaomaMumihf wyfrOD;ukdif[k ac:wGifav
onf/ rif;apmrGefu ol&wefrS tjyefNrdKU&GmjyKjyifpOf ou&mZf 793 ckESpf
rGrf;rHcJhonfqkd\/ a[mif;EGrf;ysufpD;ojzihf jrif;wifrq&mawmfu BuD;rSL;
jyKjyifcJhonf/ rif;xD;vufxufawmwef;uRef;ukd jyKpkysKd;axmifcJh&mumv
bk&m;rSm wyfr\yJhukdifus&m wnfcJhavonf/ ,cifbk&m;tzGJYjzihf odrfcsKyfrkd;
xm;&Sdonf/ tcgtm;avsmfpGm yGJawmfusif;ycJhonf/ apwDrSm yef;ajrmif;BuD;
acsmif;t0? acsmif;t0ifukd xif&Sm;atmifyJhukdiftvm; wnfhrwfpGm TefjyouJh
odkY jzpfaeonf/

*kwq
f ufawmf"mwf(uRe;f OD;"mwf)

oGm;zk;H awmf"mwf (oif;yke;f awmif"mwf)

ausmufqpfawmf"mwf

av;NrdKUjrpfurf; ta&SUzuf? aomif;ckHarmf"mwf\ awmifzuf? awmwef;


uRef;OD;xdyfwGif wnf&Sd uRef;OD;"mwf[lvnf; ac:wGifaeMuonf/ uRef;

yef;ajrmif;BuD;acsmif;\vufwuf rif;ZDacsmif;zsm; taemufzuf oif;ykef;


awmif eEmyAwawmifukef;ay: wnf&Sdonf/ ,ckNydKysufaeavNyD? ae&O&m

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmifilacwfaumZm 612 ckESpfwGif tavmrmjzLrif;eef;wuf txdrf;trSwf


tjzpf wnfc\
hJ / oif;ykeaf wmif"mwf[k ac:wGiv
f su&f o
dS nf/ oGm;zk;H awmf"mwf
jzpfNyD; &SOfhrif;wZmpfjzpfcJhonfqkd\/ aumZm 1344 ckESpfrGrf;rHwnfxm;cJhMu
av\/ apwDrS OmPfawmftjrifh 17 ay? atmufajc 41 ay&Sd\/ "mwfawmf
awmifzufu &ckdifrif;vufxuf wnfcsukd;uG,fcJhzl;aom bkef;awmfBuD;oDwif;
okH;cJh&mausmif;awmf[l&Sdonf/

Muufpmodrf (tonfumv)
oifykef;awmifbk&m;\ta&SUbuf tonfumv&Gm\ awmifzufwGif
wnf&o
dS nf/ rlv*lb&k m;jzpfcahJ omfvnf; ,ckysupf ;D aeNy?D bk&m;rSm ausmufqif;
wkjzpfonf/

&Gma[mif;jyifb&k m;(tonfumv)
tonfumv&Gm\taemufzufwiG f &So
d nf/ a&uef\av;zufaxmihw
f iG f
apwDav;vkH;&Sdonf/ ,ckysufpD;vsuf&SdaeNyD/

atmifapwD({apwD)ESihf atmifr*Fvmbk&m;
(csif;ysH bk&m;)
yef;ajrmif;BuD;acsmif;vufwuf? pHum;acsmif;taemufzuf csif;qdyf&Gm
teD;awmifi,fwGif wnf&Sdonf/ apwDxJbk&m;udef;vsuf rlvupE0dZ,
aumif;rIawmfbk&m;[k ac:wGif&SdaeMu\/

yDyif&if;awmifb&k m;
csi;f qdyaf us;&GmrS ta&SUajrmufcyf,eG ;f ,Ge;f rkid 0f ufcefw
Y iG &f o
dS nf/ aywpf
&mcefjY rif\
h / ausmufqif;wkwpfqu
l ed ;f 0yfvsu&f o
dS nf/ awmifajc&if; a&uef
a[mif;wpfckvnf;&Sdf\/ xkda&uef ayyifrsm;aygufa&mufcJhojzihf ayyif&if;

85

t&SifpudE t&Sif0go0
awmifuefbk&m;[k wGifvmcJh&onf/

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

odraf wmifb&k m;
yDyif&if;bk&m;\ ajrmufzufwGif&Sdonf/ awmifrSmukef;i,fjzpfNyD; ay
50 cefYjrifhavonf/ a&S;uodrforkwfcJh[efwl\/ ukef;jrifh ausmufqif;wk
bk&m;wpfqlwnfxm;&Sd\/ teD;wGif ta&SUzuft&yf aygufqdyf&Gm[l &Sd\/
xk&d mG u uk;d uG,cf zhJ ;l [efw\
l / ,ck&mG r&SNd y?D bk&m;rSm ajrmufO;D acwfu vuf&m
jzpf&m xkd&Gma[mif;rSvnf; ajrmufOD;acwfokH;'*Fg;rsm;ukd &&SdcJhMuonfqkd\/

oku
d w
f iG ;f awmifb&k m;
odrfawmifrS taemufpl;pl;wGif okdufwGif;awmif[l &Sd\/ okdufwl;xm;
ojzihf wGif;acsmufjzpfvsuf&Sdae\/ xkdawmif bk&m;rSm ,ckysufpD;oGm;avNyD/
ausmufwkH;rsm; zkdz&Jjzpfaeonfukd awGU&\/ bk&m;yvifjzpfrnf[kxif&\/
a&S;uqifkyf? jrif;kyfrsm;vnf; &SdcJhonfqkd\/

bk&m;ok;H ql
opfwGif;awmfrS taemufzufwGif &Sdonf/ awmifrSm Ak'kyfyGm;qif;wk
ok;H ql wnf&cdS zhJ ;l onf/wyf&mawmifqv
dk Qif ay 70cefjY rifrh m;avonf/ bk&m;ESpf
qlenf;i,f ysufpD;aeNyD; wpfqlrSm wpfykdif;wpfpjzpf &Sdaeonf/ ajrmufOD;acwf
qif;wkawmfjzpfonf/ yvifrSmysufpD; ausmufwkH;rsm; jyefYusJvsuf&Sdonf/

ukvm;uefb&k m;
bk&m;okH;ql taemufawmifaxmihfwGif &Sdonf/ *ljzihfwnf&Sd&m? ,ckysuf
pD;ae\/

bk&m;awmifb&k m;(o&uftyk b
f &k m;)
bk&m;okH;qlawmifESihfquf? taemufajrmufaxmihft&yf &Sdonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmifukef;rSm aywpf&mcefYjrifhrm;onf/ okH;awmifwpfxGmcefY&Sdaom ausmuf


qif;wkawmfwpfql&Sdonf/ av;NrdKUacwfu vuf&m[k cefYrSef;&onf/ ,cktcg
csif;qdyf&Gm bkef;BuD;ausmif;okdY yifhxm;&Sdonf/ bk&m;teD;wpf0kdufwGif ausmuf
pmwpfckrSm zsufqD;cHoGm;cJhacsNyD/

Zkid ;f acsmif;aygufawmfausmif;awmif
(owXmebk&m;)
o&uftyk b
f &k m;ok;H ql bk&m;rS ta&SUzuf wpfridk cf eft
Y uGmwGif Zkid ;f acsmif;
aygufawm&Gm&Sd\/ xkd&Gm\ taemufzufteD;wGif bkef;BuD;ausmif;&Sd ausmif;
awmif[ak c:onf/ xkw
d iG f owXmekyw
f b
k &k m;rsm; wnfxm;&S&d m? ,ckt<uif;
tusefrQom &Sdaeawmh\/

o&ufEpS x
f yfawmifb&k m;
bk&m;okH;qlawmifrS taemufzufwGif wnf&Sdonf/ awmifrSm ay 70
cefYjrifhonf/ xkdifae[efxkvkyfxm;aom kyfwkwpfql&Sdonf/ ZrLywdrif;[k
ajymqkdaeMuonf/ rsufESmawmfatmufzuf ysufqD;vsuf&SdaeNyD; rif;0wfbk&m;
&mZmwd&mZm ZrLywdbk&m;jzpfEkdifonf? t0wfwefqm qif,ifxm;rIr&Sd/
xkdaMumihf rif;tkyfrjzpfEkdifacs/

qifwiG ;f bk&m;
o&ufESpfxyfbk&m;\ajrmufzufawmif wnf&Sdonf/ *ljzifhwnf&Sd\/
,cktcg ysufpD;udef;0yf&Sdae\/

86

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ausmufeef;jzpfNyD; awmifukef;ay:wnf&Sdonf/ tvsm; 12- awmif? tjrihf


7 awmifcefY&Sd ausmufwkH;onf ewfeef;jzpfacs\/

eEAv bk&m;
a&pr,fewfeef;wpfzuf acsmif;tul;wGif eEAvawm&Sd\/ awmxJ
eef;&m[lvnf;&Sd\/ ppfolBuD;eEAvESihf ajrmufOD;bk&if pE0drv&mZmwkdY
ckv
d cHI &hJ mvnf;jzpf\/ xkpd Ofused ;f wku
d f wk;H ku
d dk wEAv
dk rf if;tjzpf cefx
Y m;vmcJh
&\/ xkdeEAvawm eEAvppfolBuD; aoqkH;jrKyfESHcJhaom ocsKif;&Sd\/ ,ck
rif;ZD&Gma[mif;teD; jzpf\/ xkdocsKif;&mwGif apwDwpfqlwnfxm;&Sd\/
qif;wkawmf tusKd;tyJhrsm;vnf; jyefYusJvsuf &Sdavonf/

rif;ZD&Gm bk&m;
eEAvppfolBuD; ocsKif;&m ajrmufzufwGif rif;ZD&Gma[mif;&Sd\/ rif;rI
xrf;taptyg; aecJh&m&Gmjzpfacs\/ a&uefa[mif;ajcmufckESihf apwDa[mif;
rsm;? odraf wmf&m uke;f rsm;&Sad e\/ ajrmufO;D acwfo;Hk '*Fg;rsm; &&Scd MhJ u\/ ocsKi ;f
&mrSm taemufajrmufzuf a&uefwpfc&k \
dS / uef\axmifw
h idk ;f apwDwpfql
pD&Sd\/ a&uefa[mif;rS ta&SUzufwGif ukef;jrifhi,f odrfawmf&m&Sd\/ ausmuf
qif;wktusK;d tyJEh iS fh ausmufw;Hk rsm; jyefu
Y saJ e\/ xk&d mG rSvrl sm;onf a&TUajymif;
tonfumv&GmokdY a&muf&SdaeMu\/ wkdif;&if;om;ukd tonfom;[k ac:
onf/ wkdif;jcm;om;ukd tvm(uvm)om;[k ac:onf/ if;wkdYaygif;zuf
pyfonf (ujym;)ukd tonfuvm[k ac:onf/ bk&iftrIawmfxrf; rif;aprsm;
jzpfMuonf/

pyg;xm; owXme bk&m;

a&Tpr,ef wf
awmwef;uRef;ukd pkd;rkd;&aom uRef;ewfjzpfonf/ uRef;acgif;ewfjzpf
ajrmufOD;NrdKUwnfpOfuvnf; uRef;ewftjzpf tumtuG,ftjzpf owfrSwfcJh
onf/ awmwef;uRef;ausmif;awmf\ ajrmufzuft&yfwGif ewfuGef;&Sdonf/

oif;ykef;awmifrS taemufawmifzufwGif &Sdonf/ av;NrdKUjrpfurf; ta&SU


zufwGif wnf&Sd\/ &ckdifrif;rsm;vufxuf pyg;okdYavSmifxm;cJh&m t0,fawmf
XmewpfckjzpfcJhonf/ pyg;xm;&Gm\ taemufzufawmifwef;i,f owXme
(ckESpfXme) apwDi,frsm; tpDt&Dwnf&Sd\/ ,ckysufpD;,kd,Gif;rIrsm; &SdaeNyD?

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdapwDrsm;ukd okwfoifpOfu XmyemrS aMu;jym;pmESpfcsyf&&Sd\/ acwoifrif;


ESihf rdzk&m;ukrm&DwkdY aumif;rI[kyg&Sdonfqkd\/ xkdaMumihf yOmacwfu wnfcJh
onf[k odEkdif\/

ckHrif;&Gm owkd;&mZm bk&m;


awmwef;uRef;OD;"mwfrS ta&SUajrmufzufwGif rif;ywfawmif&Sd\/ xkdrS
taemufajrmufwGif uif;orm; (uif;onfr) awmifukd jrif&\/ xkdawmif
ajrmuft&yf aomif;pm;jyifwiG ;f &S\
d / uif;orm;awmifrS ta&SUzufwiG f ckrH if;
&Gma[mif;&Sd\/ ajrmufOD;acwf awmwef;uRef;wpfckvkH;rS rIcif;jzpf&yf[lorQukd
ae&m w&m;ckHzGifh Mum;emppfaq;vmcJh\/ xkdaMumihf w&m;kH;cGJcsxm;&m
w&m;ppfaq;&mXmecGw
J pfcjk zpfc\
hJ / ajrmufO;D NrKd UwGif w&m;k;H csKyo
f Ydk oGm;vm&ef
rvkdawmhNyD/ aus;vufw&m;olBuD;rsm; ae&mwGif aexkdifcJhMu\/ xkd&GmrS
ajrmufzufawmifurlwGif ausmufqif;wkwpfql&Sd\/ aumZm 1014 ckESpf
eef;pHcJh&aom ajrmufOD;bk&ifowkd;&mZm\ aumif;rIawmfjzpf\/ xkdbk&m;
taemufajrmufzufwGif owkd;&Gma[mif;&Sd\/ &GmteD;wpf0kduf a&uef? apwD
ykxkd;rsm;&Sd\/ odrfawmif[kac:aom awmifi,f ausmufqif;wktrsm;tjym;
&SdcJhonfqkd\/

rif;zl;&Gm bk&m;okH;ql
rif;zl;&Gm ta&SUzuf uHhaumfawmifwGif rlvwnfxm;cJhonf/ ,ckrif;zl;
&GmajrmufzufoYdk a&TUajymif; wnfxm;ud;k uG,v
f su&f adS eMu\/ uHah umfawmif
rSm av;NrdKUacwf? ajrmufOD;acwfwGif uHhaumfopfwyf(cHwyf)csxm;cJh&mXme
jzpfacsonf/

uHah umfawmif bk&m;


rif;zl;&Gm ta&SUzuf uHhaumfawmif owXmebk&m; wnfcscJhonf/
if;awmifrS rif;yl;&Gmom;wkdY bk&m;okH;qlyihf,loGm;cJhMuavNyD? tkd;ysOfaxmif
aus;&GmrSvnf; wpfqlyihf ukd;uG,f&SdaeMu\/

87

t&SifpudE t&Sif0go0

vQKUd "mwf

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

iydefawmifxdyf wnf&Sdonf? xkdiydefawmifteD;uGif;jyifwGif uefBuD;


wpfuef &Sdavonf/ xkduefBuD;axmifhav;zuf apwDwpfqlvnf;&Sd\/ bk&m;
wpfqluspD&Sd\/

&TDpHum; ewfuGef;
awmwef ; tzsm;wG i f &T D p H u m;ewf & S d a vonf / if ; \ ewf u G e f ; rS m
iydefawmifteD;wGif wnf&Sdavonf/ iydefrSm &TDpHum;\armifawmfwnf;/ &TD
pr,f(awmwef;tv,f) ewfrESihf nDtpfrawmfonf &TDpr,fuBuD; &TDpum;
u i,fonfqkd\/

0ufjzLuRe;f apwD(0rf;om;awmf"mwf)
yef;ajrmif;BuD;acsmif;0a&vnf uRef;ay:xuf wnf&Sdonf/ bk&m;
avmif;EkpOfu 0ufrif;wZmpfjzpfcJhzl;onf[l\/ bk&m;&Sif\ Asm'dwft& 0rf;
om;awmf"mwf wnfvwHh[lonfhtwkdif; 0rf;om;awmf"mwf udef;0yfwnf&Sd
avonf/ xkaYd Mumihf bk&m;usiv
f nf&mXmeukd tpGjJ yK 0ufjzLuRe;f ? 0ufjzLuRe;f
apwD[k ac:wGifvmjcif;jzpfonf/ rlvu rif;xD;bk&if wnfxm;cJhonfqkd\/
xkad emuf oMupf 1000jynhf eef;wufaom e&ywdiukovrif;\ rdb&k m;ewf
&Sifr,fac: 0gvSjzLu xyfrHwnfxm;cJhonf/ xkdaMumihf xkdrdzk&m;trnfukd
pG
J 0gvSjzLuRe;f ? 0gvSjzLapwD[k ac:wGicf &hJ m umvMum 0wfjzLuRe;f ? 0ufjzL
uRef;apwDjzpfvmcJh&onfqkd\/
apwDukd Muef;wkduf&GmrS vGefcJhaomESpfaygif; 80 ausmfavmufu
ou&mZf 1270 ckESpfu armifvS&TDqkdol jyKjyifcJhonf[k od&\/ xkdaemuf
ig;Zifkdif;acsmif;uRef;rSvnf; apwem&Sifrsm;jyKjyifcJhMuavonf/xkdrSwpfzef
aumZm 1320 ckESpfu aouefq&mawmfESihf 'g,umrsm;u jyKjyifNyD;
oHxD;wifcJhMuavonf/ apwDwnfxm;&muRef;um; xl;qef;tHhMozG,fvnf;
&SdvSonf/ rnfonhftcgrSvnf; a&epfjrKyf a&vQHjcif; vkH;0r&Sdacs/ xkdYaMumihf
xl;jcm;aom uRef;jzpf xif&Sm;ausmfaZmvSayonf/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

ig;Zifkdif;acsmif; uRef;OD;bk&m;

usdef;awmf&Sif

xkdbk&m;rSm ig;pifkdif;acsmif;uRef;\ ajrmufzufuRef;OD; awmifukef;xdyf


wGif wnf&Sdonf/ ,cka&avSmifajrmif;BuD; txufawmifukef;wGif usa&muf
onf/ xkdajrmif;BuD;rS oD;xyfpyg;ukd a&oGif;pkdufysKd;vsuf&Sdonf/ uRef;ODF;bk&m;
rSm 3 awmifcefY&SdNyD; ausmufkdbk&m;jzpfonf/ ysufpD;cHcJh&ojzihf ,ckjyKjyifrGrf;
rHyal Zmfxm;&S\
d / rlvuausmufww
H idk ;f jzihf um&Hxm;&Scd o
hJ nfudk awGU&\/ bk&m;
rSmavmif;MuufaESmif;acwfbk&m;ykHo@mefjzpfonf/ xkduRef; vlae&yf&Gm
pnfum;pOf wnfxm;ukd;uG,fvmcJhjcif;aMumihf uRef;OD;bk&m;[k trnfwGifvm
jcif;jzpfonf/ rif;apmrGef taemufol&wefrS jyefa&mufNyD;aemuf uRef;ukd
wkd;csJUcsxm;cJh&mrS wpfpwpfp pnfyifvmcJh&jcif;jzpfavonf/

vusmf ovk;H "mwfapwD (wpfv;Hk awmf"wfapwD)


ig;Zifkdif;acsmif;uRef;ajrmufykdif; rif;&Gm ta&SUzufawmifxdyfay:
wnf&Sdonf/ ajrmufzufuRef;OD;bk&m;rS awmifzufteD;wGif usa&mufonf/
,ckajrmif;BuD;\ awmifzuftpwGifjzpfonf/ xkdbk&m;wnf&Sd&m awmifukd
jA[P yAwawmif[k qkdMuonf/ bk&m;orkdif; 0PompuyAawmif[k
vm&Sdonf/ awmif bk&m;avmif;EkpOf ZD&GufiSuf? (quf&ufiSuf) rif;jzpfcJh
&mum; aemifwiG f vusmf ajcovk;H awmf"mwfudk wnfxm;vwH[
h al om Asm'dwt
f
& "mwfawmfudef;0yfwnfvmjcif;jzpfonf/ "mwfawmfa&mif uGefYjrL;ojzihf rif;
AmBuD;om;axG;jzpfaom rif;zavmif;(aumZm 933 rS 955)vufxuf wnf
xm;cJhjcif;jzpfonf/ xkdaemuf rif;zavmif;\ om;rif;&mZmBuD;u rGrf;rHcJhav
onf/
if;aemuf rif;&Gmae OD;vSatmifESihf ZeD;jr'gODF;wkdYu aumZm 1268
ckEpS w
f iG f jyefvnfwnfxm;cJMh uonf/ 1294 ckEpS o
f u
dk w
f ;l zsuNf yKd jcif;cHc&hJ ojzihf
rif;&Gmausmif;q&mawmf OD;eEd,ESihf bk&m;wumr\orD;jzpfol rdarT;omwkdYu
wpfzefxyfrHjyKpkcJhavonf/ xkdaemufaumZm 1313 ckESpf NydKysufojzihf
if;rdarT;omuyif jyifqifcJh&avonf/
1330-jynhfESpfwGif uGefu&ppf t*FawwkdYjzihf jyKjyif ovkH;awmfbk&m;

88

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

toif;u rGrf;rHvsuf ,ckxdwkdif apmihfa&Smufvsuf&SdaeMuonf/ bk&m;zl;om;


rsm;wnf;ckdEkdif&ef wefaqmif;? Z&yfwpfckvnf; toif;uaqmufvkyfxm;
&Sdonf/ apwDawmfokdYwkdifatmif awmifzufrS pOfvsm; wnfxm;&Sdaom
t&Htkwf? ausmufapwDig;vkH;vnf;&Sd\/ apwDawmfywfvnf awmifajc&if;?
qiftkd;? qifajymif? qiftif;rsm;ESihf aZmf*sD*lac:aom xkqpfxm;onhf ausmuf
aqmifeH&HBuD;wpfckvnf;&Sd\/
bk&m;awmifay:wGif awm&yfaqmufwnfvsuf oHCmrsm; oDwif;okH;
&SdMuonf/ awmifajc&if;wGif Z&yfESihf a&wGif;rsm; &SdMu\/ rif;&Gm\ ta&SUzuf
rif;vrf;jcm;vsuf&Sd\/ av;NrdKUjrpfurf;ta0;rSyif zl;ajrmfEkdifay\/

rsuf ;dk awmf


&marmifawmifwef;ausmufawmifxdyf0,f oD&yAwawmif bk&m;
avmif;EkpOfb0u aus;rif;wZmpfjzpfcJhzl; ig\ rsufkd;awmfukd apwDwnfv
wHh[laom Asm'dwfawmft& Ak'\rsufkd;awmf"mwfwnfxm;&Sdonf/ rif;z
avmif; paomrif;rsm;jyKjyifrGrf;rHcJhavonf/ xkdaemuf aumZm 1139 ckESpf
ig;Zif;kdif;acsmif;uRef;wGif olykefAkdvfrif;jyKum oD;jcm;aecJhzl;aom "m;ykdifBuD;
i^oHawG\ om;awmfrsufopf? (rsufppf) apwD[kvnf; wGifac:cJhavonf/
ausmufcsyfrsm;jzihf awmifpG,fukd dvsuf qnfzkdYwnfxm;cJhjcif;vnf;
jzpfonf/ NydKusysufpD;oGm;ojzihf oydwfarSmufrS atmufajcxdom ,ckusef&Sd
awmhonf/ Xmyemypnf;rsm;ukd odrf;qnf;xm;&Sd\/ wpfBudrfru rGrf;rHcJhaomf
vnf; vuf&mrckdifvSojzihf ysufpD;NrJysufpD;ae&onf/ apwDta&SUzufu
tNrJa&jynhfvQHaeaom &ckdifrif;vufxuf qifarG;jrL&m tokH;jyKcJhzl;onfh
qif;ajrmif;ac: qiftif;&SnBf u;D wpfcv
k nf; &So
d nf/ xkt
d if;rSm rnfonht
f csed f
tcgwGifrS vkH;0a&cef;ajcmufjcif;r&Sday/

rsuaf rSmifawmf"mwf
ig;Zifkdif;acsmif;uRef;tv,f &marmifawmifwef;ajc&if; EyAwac:
awmif wnf&Sdonf/ bk&m;&SifEkpOfu awmif aus;om;wZmpf jzpfcJhzl;

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

onf/ bk&m;&Sif\ Asm'dwfawmft& rsufarSmifawmff"mwfukd Xmyemwnfxm;cJh


onf/ "mwfawmfukd aumZm 794 ckESpfwGif rif;apmrGefac: e&rdwfvSwnf
xm;cJhonf[k &ckdif&mZ0if yg&Sdonf/
"mwfawmfapwDrSm Asm'dwf0if"mwfawmfjzpf wpfuRef;vkH; *kwpkduf
ylZmoum& jyKvyk u
f ;kd uG,x
f m;&SMd uonf/ apwD\t&G,rf mS rsm;pGmrBu;D vSaomf
vnf; ,Ofaus;rIorkid ;f twGuf wefb;dk &Sv
d o
S nf/ apwD\ a&SUwnfw
h nfrh S uvyf
yko
H @mefuo
hJ Ykd ausmufqpfvuf&mrGejf zihf bk&m;ausmif;aqmif wpfcak qmufvyk f
&Sdonf/
,kd,Gif;ysufpD;onfrsm;ukd OD;nmP0Hoq&mawmfu pwifvsuf jyKjyifNyD;
tkef;"edrkd;odrf csKyfaqmufcJhonf/ aumZm 1267 ckESpf odrfcsKyf oGyfrkd;um
jyifqifvmcJhavonf/ ,ck bk&m;tzGJYtpnf;jzihf vQyfppfrD;xGef;djcif;? wef
aqmif;rsm;jyKjyifjcif;? oBuFeftysHaeYrSp okH;&ufwkdifwkdif ESpfpOfyGJawmfukd
usif;yay;vmojzifh txl;xifay:ausmfMum;aom apwDawmfwpfqltjzpf
vlodrsm;vsuf&Sdonf/ &marmifewf&SifrqkdvQif bk&m;wGif oDwif;okH;vsuf
aeavh&Sdonfqkd\/

cGqaHk wmifapwD
rsuaf rSmifawmfb&k m;awmifbufwiG f cGqaHk wmif&o
dS nf/ xkad wmifxyd w
f iG f
wnf&Sdonf/ ig;Zif;kdif;acsmif;uRef;wGif tjrifhqkH;awmifjzpfonf/ rlvwnfcJh
aom apwD'g,umukd rod&acs/ okdYaomf t*FvdyfacwfOD;u aumZm 1200
cefu
Y wnfcrhJ nf[k ,lq&onf/ ,ckxd tquftEG,jf rpf? wD;? rsm;u xk;H ouFe;f
uyfjcif;? okwfoif&Sif;vif;jcif; jyKaeMuonf/

Muuf,ufapwDEiS b
fh &k m;
ig;Zifkdif;acsmif;uRef; Muuf,uf&Gm ajrmufzuf O&yAwawmifwef;
wnfxm;&Sdonf/ awmifwGif bk&m;avmif;EkpOfu Muufrif;wZmpfjzpfcJhzl;
onf/ &ifawmf"mwfwnfxm;vwHh[k Asm'dwft& udef;0yfwnfvmonf/ &if
awmf"mwfwnfxm;vwHY[k Asm'dwft& udef;0yfwnfvmonf/ &ifawmf"mwf
wnfxm;&Sdojzihfvnf; O&yAwawmif[k ac:jcif;jzpfonf/ ,ckNydKysufvsuf
&Sad eonf/ xkad e&mwGif eef;usrS yifv
h maom avmif;Muufacwfvuf&m qif;wk

89

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

awmfwpfqlukd 1328 ckESpf jyKjyifwnfxm;cJhonf/ xkdbk&m;teD;wGif apwDBuD;


wpfql? apwDysufrsm;vnf; &SdMuayonf/

cs;J "mwf(tonf;awmf"mwf)
uEcD s;J &GmteD; wnf&o
dS nf/ &Gmukd pG
J wnf&o
dS jzihf cs;J "mwf[k ac:jcif;
jzpfonfqkd\/ "mwfawmfukd a>r? e*g;rsm; apmihfavh&Sd&m wcsJ;csJ;ESihf toH
ay;vsuf&Sdavonf/ xkdtoHukd pGJ csJ;"mwf[k ac:aMumif;jzihfvnf; tqkdjyK
Muonf/
pEok"r&mZm(aumZm 1014-1036)rif;\ om;awmfuEDNrdKUpm; Oum
Avrif; (aumZm 1035)wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ xkdaemuf 0&"r&mZm
(1047-1054)rif;\ om;awmf uEDpm;u xyfrHjyKjyifcJhayao;\/ if;aemuf
aumZm 1298 ckEpS f waygif;vwGif uEq
D &mawmfBu;D rSL; jyefvnfjyKjyifwnf
xm;apmihfa&Smufvsuf&Sdonf/ xif&Sm;aom "mwfawmfapwDwpfqljzpfojzihf
yGJvrf;obifrsm;ukdvnf; ESpfpOftNrJ usif;yvmcJhMu\/
uEDausmif;wGif wnf&Sdonf/ rsufkd;awmf"mwfukd Xmyemwnf&Sdonf/
ysufpD;,kd,Gif;aeojzihf pEok"r&mZmrif;\ om;awmf uEDNrdKUpm; O*gAvu
aumZm 1035 ckESpfwGif trwfawmfwpfOD;tm; jyKjyifapcJhonf/ aumZm
1287 ckESpf oDwif;uRwfvqef; 9 &ufaeY uEDq&mawmfu xyfrHwnfxm;
cJah vonf/ xif&mS ;aom "mwfawmfwpfqjl zpf bk&m;yGrJ sm;ukv
d nf; usi;f ycJMh u
avonf/

ydXad wmf"mwf(auovm"mwf)
auovmuRef;vuf0g;cwf&Gm taemufawmifzufMuyfpifawmifwef;
ta&SUzufawmifpG,fwGif wnf&Sdonf/ bk&m;\ ausmufukef;awmfrSjzpfaom
"mwfawmfued ;f 0yfwnf&adS vjcif;jzpfonf/ "mwfawmfudk csKEH ,
G yf w
d af ygif; ydwq
f Ydk
aeojzihf rzl;jrif&bJ &Sdae&m 1265 ckESpfwpfBudrf? 1270 ckESpfwpfBudrf?
txift&Sm; uGefYjrL;avojzihf &SmzG,frIjyKcJhMuonf/ "mwfawmfapwDukdum;
(1273-ckESihf 1274)ckESpfwkdY auovmacsmif;0rS aq;q&mOD;jrxGef;u

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

xkdawmifpG,fukd,mckwf,if;awGU&avonf/ xkdYaMumihf if;ukd okH;ESpfwkdifwkdif


jyKjyifvmcJh&m rMumcP a&mifjcnfjrL;<uavojzihf wpfuRef;vkH;om;ESihf eD;em;
&Gmom;rsm;uyg yl;aygif; 1278 ckEpS w
f iG f wpfzefrrG ;f rHcMhJ uavonf/ xkad emuf
1278 ckESpfwGif r[m&HwHwkdif;ESihf odrfcsKyfrkd;jcif;ukdyg jyKvkyfcJhMuonf/
1295 ckESpfwGif auovmacsmif;0ausmif; q&mawmfOD;Zm*&D,\ trdefY
jzihf Ak'a0,sm0ptoif;zGJYpnf;NyD; 1297 ckESpfrSp aqmif&GufvmcJhMu&m
yGJvrf;obifusif;yEkdif&ef "rmkHBuD;ESpfckukd okH;ESpftwGif; aqmufvkyfEkdifcJhav
onf/ xkdaemuf 'kwd,urmppfBuD;twGif;wGif rjyKjyifEkdifbJ 13 ESpfwkdifwkdif
MumcJh&onf/ wpfzef 1315 ckESpfrS p toif;ukd jyefvnfzGJYpnf;vsuf jyKjyif
apmifah &Smufu;dk uG,af eMuonf/ ESppf OfyaJG wmfuv
dk nf; oBueF t
f vGew
f iG f usi;f y
vmcJhavonf/ "mwfawmfta&SUajrmufzuf apwDBuD;wpfqlvnf; wnf&SdcJh
onf/ auovmuRef;&Jabmfeef;&m ta&SUzuf ,ck&GmOD;bk&m;[k wGifonf/
a&S;a[mif;odrftwGif; udef;0yfwnf&Sdonf/

pk;d rJusDawmf (zavmif;jyif"mwf)


rif;AmBuD;vufxuf zm&if*sDac: zavmif;ay:wl*Dwyfcs&m zavmif;
jyif&Gm taemufzuf wnf&Sdaom "mwfawmfapwDjzpfonf/ rif;zavmif;
(1007-1014) \ rdzk&m;pkd;rJusDwnfxm;cJhonf/ pkd;rJusDwnfxm;cJhorQ "mwf
awmf apwDrsm;wGif "mwfawmfrSm aemufqkH;wnfjcif;jzpfonf[k od&\/
if;apwDonf NydKysufcJh&m zavmif;jyifaus;&GmrS toif;wpfckzGJYpnf;vsuf if;
&Gmq&mawmfBuD;\ Mo0g'ESihftnD wpfzefwnfxm;cJhMuavonf/ ESpfpOfuJhodkY
yif bk&m;yGJawmfukdvnf; usif;yvmcJhMuonf/

owXme (ckEpS Xf me)apwD


zavmif;jyif&GmrS awmifzufwGif wnf&Sdonf/ &ckdifrif;rsm;vufxufu
wnfxm;cJah omapwDjzpfonf/ umvMumojzihf zsuq
f ;D jcif;cHc&hJ avonf/ if;
apwDysufukd wl;azmfMu&m XmyemESpfcef;jzihf wnfxm;cJhaMumif; awGU&onf/
xkdYaMumihf jyefvnfjyKjyifvsuf owXme (ckESpfXme)apwD[l ac:wGifukd;uG,f
vsuf&SdaeMuonf/ bk&m;wGif a>rBuD;ywf&Hvsuf rsm;pGmzl;ajrmfaecJhMuonf/

90

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

ESppf Ofb&k m;yGaJ wmfuv


dk nf; usi;f yay;cJMh uojzihf vlox
d if&mS ;aom bk&m;vnf;
jzpfavonf/ apwDajrmufzufteD; rMumcifwnfcahJ om bk&m;Bu;D wpfqv
l nf;
&So
d nf/ zavmif;jyif&mG ta&SUzuf Muyfpifawmifwef;wpfavQmufvnf; NyKd ysuf
aeaom trnfrod"mwfawmfrsm;? apwDrsm;ukd awGU&ao;onf/

opfyw
k af wmif"mwfapwD
rif;jym;NrdKUrS 6rkdifcefYtuGm t&ufckef;wkdifjrpf\ ta&SUzufMuyfpifawmif
wef; (opfaygif;pkHaygufa&mufaom) opfykwfawmifxdyf wnf&Sdonf/
"mwfawmftrnfESifhwnfcJhaom olukdrawGU&acs/ ol&d,purif;xH "mwfawmf
ykv
Yd maom AmukvESifh r[mwdax&fwYdk wef&Y yfcphJ Ofu txdr;f trSw&f ap&ef
vnf; wnfxm;cJMh uonf[k qkx
d m;\/ jrifw
h ad cgifusL; wufa&mufz;l &ef rvG,f
aomawmifxdyfwGif wnf&Sdonfjzpfojzihf jyKjyifolr&SdbJ &SnfMumvm&um;
ysufpD;rIjzpfcJh&avonf/
xkad emuf &ufcek ;f wkid jf rpfurf;wpfzufrS aeMuolrsm;u "mwfawmfueG jYf rL;
aMumif; zl;awGU&ojzihf oMupf 1296 ckEpS w
f iG f tkid 0f ef;&GmrS OD;csw;dk u OD;aqmif
vsuf opfykwfawmif&Gmom;rsm;yg topfwpfzefjyKvkyfwnfxm;cJhMuavonf/
okdYaomf jyKvkyfykHraocsmojzihf r&SnfMumcJhacs/ NzdKzsufjcif;cH&jyefav&mum;
tiftm;rjynhfpkHrIaMumihf tm;avQmhum ,aeYwkdif tysufyuwdyif ylaZmfrI&Sd
aeMu\/

ig;&HrY if;"mwf(ptif;awmf)
ptif;&GmteD;wGif wnf&Sdonf/ MuyfpifuRef; tv,fA[kdwGif tvsm;
wpfrkdif? teHwpfzmvkHcefYus,fjyefYaom tif;vsm;uefBuD;wpfcxk tpGJjyK
ptif;[kac:wGiaf vonf/ xkt
d if;teDawmifp,
G f awmifxw
G f apwDwnf&dS
aeavonf/
jrwfpGmbk&m;onf EkpOfb0u aMumifhjzpfNyD;vQif tif; usufpm;cJh
onf/ tcsKdUu tif; pm;aomuf tkd;rsm;ukd ypfcscJhavonf/ xkdodkY
bk&m;avmif; ig;&HUrif;usifvnfcJh&mXmejzpfaomaMumi9hf aemifwGif rif;z
avmif;\rdz&k m; pk;d rJusu
D "mwfawmfapwDwnfxm;cJo
h jzihf ig;&HUrif;"mwfapwD

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

91

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

[kac:wGifrIjzpfvmcJh&avonf/ rysufrpD;ap&ef &ckdiftrsKd;om;? csif;trsKd;om;


wkdYu bk&m;yGJjzihf ESpfpOfvnf; yGJawmfusif;yjcif;? apmifha&SmufjyKpkjcif;rsm;
jyKvkyfvsuf ukd;uG,fxm;cJhMuojzihf xif&Sm;vSayonf/ xkdwGif a0omvDpjEm;
acwf pwlygapwDi,frsm;ukd awGU&onf/

(u) usdef;awmif"mwfawmif
bk&m;xD;wif&eftwGuf tbde0r*Fvm
EId;aqmfwkdufwGef;pmwrf;

ausmufcf w
k "f mwf(apwD)

trsm;jynfoltaygif;wkdYtm; EId;aqmfwkdufwGef;tyfygonf/
"mwkok? Xdwmok? Ak'gXdwm0---usrf;0pe? rdefYxkH;t&? "mwfawmfarGawmf
rsm; wnf&SdorQ umvywfvkH; bk&m;&SifwkdY wnf&Sdawmfrlonfom jzpfygaom
aMumihf uREkfyfwkdYESihfwuG trsm;jynfolvlxkwpf&yfvkH;wkdYtwGuf txl;ojzihf
uHaumif;csuw
f pf&yfyif[k qku
d rSm;Ekifd rf nfr[kwyf gay/ xk"d mwfarGawmfwo
Ydk nf
vnf; jrwfEkd;aumfa&mfylaZmfyorIr&Sdaom t&yfXmewkdYrSonf ylaZmfoum&&Sd
aom t&yfXmewkdYokdY <uoGm;awmfrlaMumif;ukd xkH;a[mif;om"u tm*r,kwd
&Sv
d monfjzpfyg rif;qufrsm;pGm wnfxm;jyKpv
k mcJah om used ;f awmf&iS f bk&m;
apwDawmf umv&Snfvsm;ojzihf a[mif;jrifhaom xD;awmfukd topfwpfzef
rGrf;rHwifzkdY&efta&;ESihf uRefawmfwkdY"mwfawmftoif;aygif;pkHESihf ppfawGNrdKUe,f
vlxkwpf&yfvkH;wkdY wdkifyifaqG;aEG;um rnfaom tbde0r*FvmEId;aqmf
wkdufwGef;pmukd trsm;aomvkyfom;jynfolwkdYtm; ukokdvfyGm;&ef &nfrSef;vsuf
urf;vSrf;a0iSvkduf&onfjzpfygaMumif;/
yk*vaoaom ZmedwaAmt& xl;jrwfaom yk*dKvfwkdY\ taMumif;ukd
rnfolrqkdodoifh odxkdufonhftavQmuf? usdef;awmf&Sif bk&m;\orkdif;ukd
vnf; odMuolwkdYenf;vSrnf r[kwfay/ okdYtwGuf trsm;aomvkyfom;jynfol
wkdY\ todOmPfyGm; tMunfkdrsm;NyD; av;pm;ESpfodrfhMuygap&ef tvkdYiSm usdef;
awmf&Sif bk&m;orkdif;tusOf;csKyfESihfwuG tqufqufjyKpkudk;uG,fMuaom
aumif;rI&Siftaygif;wkdYukdyg tusOf;csKH; wifjytpD&ifcHvkduf&ygonf/

ausmufckwf&Gma[mif; tv,fbkef;BuD;ausmif;0kdif;twGif; wnf&Sdonf?


t&HapwDrsm;pGmjzihf tpOfrjywf udk;uG,fvmcJhMu\/ yGJawmfrsm;ukdvnf; ESpfpOf
ESpfwkdif; usif;yay;vmcJhojzihf vlodausmfMum;vSaom &DrsKdawmf"mwfawmfwpf
qljzpfc&hJ \/ wnfxm;aomtvSL&Siu
f u
dk m; rod&acs/ "mwfawmfonf bk&m;
&S i f \ zm;rif ; wZmpf j zpf c J h & m XmewG i f wnf c J h o nf q k d \ / xk d a Mumih f
]]ptif;ausmufckwf? aMumifzm;kyf}}[l pyfqkdcsuf&Sdaeao;\/

ay:awmfrI (bk&m;aygif;) bk&m;


rif;jym;NrKd Ue,fajrmufyidk ;f uHay;(uHaz)wku
d w
f iG f wnf&o
dS nf/ Muufraus
(i&r)&Gm? 'kH;acsmif;&Gmwkdy\ tv,fwGif usa&mufonf/
avmif;MuufacwfukefqkH;NyD;aemuf ajrmufOD;a&TNrdKUawmfukd OD;pGm yxr
zefqif;wnfaxmifawmfrlaom rif;apmrGefrSp rif;qufaygif; 35 quf
ajrmufwGif ajrmufOD;a&Teef;odrf;jref;pkd;tkyf rif;vkyfawmfrlaom pE0dZ,rif;
(ou&mZf 1072)u wnfxm;cJo
h nf/ rdrEd iS t
fh wl ol&aJ umif;rsm;\ vkt
d ifqE
jynfh0atmifjrifMu atmifjrifjcif;txdrf;trSwftjzpf wnfaobk&m;jzpf
atmifawmfrlbk&m;aygif;bk&m;[k ac:Muonf/ bk&m;a*gyutzGJYzGJYpnf;vsuf
ESppf Of&ckid f ;dk &musiyf ?JG ZmwfyrJG sm;jzihf yGaJ wmfudk pnfum;pGm usi;f yvmcJMh uonf/

(c) &ckid jf ynfrif;jym;NrKd U


used ;f awmf&iS b
f &k m;taMumif; a[majymcsuf
usdef;awmfbk&m;a& &ckdifjynfrSm xif&Sm;a& txdu& bk&m;"mwfwpfql

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

jzpfyga&/ bk&m;&SifvQm&if;"mwfrGDawmf\ udef;0yf&mvnf; jzpfyga& ,if;"mwf


rGDawmfrSm Ak'\Asm'dwfawmf&? ZD0Sm"mwkapwDtjzpf wnfxm;ukd;uG,fvmcpGm
jzpfyga&/
,if;awmifawmfjrwfkdUrSm bk&m;&Sif\twdwfb0EkpOfu tjzpftrsKd;rsKd;
eefYusifvnf usufpm;cpGm Xmekd;jzpfawtwkdif; aemufaemiftpOftquf
wnfvwfuwfaw "mwfrGDawmfkdUukd &ckdifjynfe,ft&yf&yfrSm t*kxdtxift
&Sm; zl;wGDYEkdifyga&/
t*kajymca& Asm'dwf&"mwfawmftygt0ifjzpfaw atZD0Sm"mwk(ac:)
vQm&if;"mwfawmfrsm t*krif;jym;NrKd U used ;f awmifrmS wnfxm;a& "mwfpmwDyif
jzpfyga&/ bk&m;orkdif;kdUrSm umvm*D&dawmif? *D&dyAwawmifvkdY tac:wGd&yg
&Sdkd;pOfquf&ckdifkdU tac:u umu*D&dawmifvkdY qkdyga&/ aemufaemifcg usD;
awmif? ,if;uwpfcg usdef;awmifvkdYtrnftrsKd;rsKd;ac:vma&vkdYvnf; &ckdify
nm&SifkdU rSwfwrf;pma[mif; ed'gef;kdUrSm tqkdjyKxm;yga&/bk&m;orkdif;vm
Asm'd w f c ef ; uk d zG J Y q k d x m;a& &ck d i f & S d x k H ; &mZm0if v uF m rS m ]]jrwf o Qif v l b ?
>ruf[rdefYrSm? Asm'dwf[mum;? umvm*D&dwGif bdomacgif? xkdonfawmifrSm?
igtavmif;awmf? pHaysmfr,Gif;? azmfcyif;ESihf usD;rif;wZmpf &Sdujzpf?
wnfvpfrSefpGm? ZD0SmpmwD? ac:nDwGifom;}}vkdYpyfqkdxm;yga&/
,if;ykdif bk&m;&Sifa& usD;rif;wpfZmpfjzpfawtcg usD;om;tazmfig;&meefY
vSnhfvnfvkdYvmyga&/ ,if;tcg atusdef;awmifukd a&mufvwfvkdY toD;tESYH
jynhfpkH? ab;&efvkHNcHKa&;twGuf? ,if;awmifrSmyif pm;okH;eDxkdif uwfvDyga&/
vlwumkdUuvnf; usD;taygif;aysmfpHeDaMumif;ukd jrifuwf&vkdY &Tifvef;0rf;
ajrmufvDuyfyga&/ a,ZkeefY,if;ykdif usD;iSufom&umkdU aysmfjrL;uwfca&t
wGuf &Sd&ckdifkdUa& umum*D&dawmifvkdY ac:vmcuwfyga&/ umuo'gonf
us;D iSuo
f mru yJys0H aJ ysmyf g; oGm;vmuwfaw iSut
f aygif;ukd a[ma&vkv
Yd nf;
odMupDcsifyga&/
wpfcsKUd kUd uvnf; umum*D&u
d dk &ckid b
f momeefY us;D uef;awmifvYdk ac:vm
uwfpGmukd aemuftcg pum;&TDajymif;NyD;au usdef;awmifjzpfvmyga&vkdY ,lq
uwfyga&/ tcsKdUkdUuvnf; bk&m;oQifa& usD;rif;wpfZmpfeefYtawmifrSm aysmf
usdef;eDca&twGuf usdef;awmifvkdY ac:vm;&pGm jzpfw,fvkdY qkdyga&/ ,if;ykdif
emrnf trsKd;rsKd;eefY jzpfvm&auavh t*kvlkdUu usdef;awmifvkdY&m ac:vmol

92

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

rsm;yga&/
usdef;awmfbk&m; "mwfawmfukd &mZ0ift& &ckdif&Sdrif;tqufqufwnf
vmcuwfawvkdY qkdyga&/ rif;zavmif;"mwfwnfcef;rSm taomurif;? ZrL
'dyfuRef;vkH;ukd "mwfawmfpmwDwnfpDa& tcguyif wnfvma&vkdY qkdyga&/
trSefrSm taomurif;xHrS a0pk&onfhtjzpfukd taMumif;Mum;vma&twGuf
&ckdif"n0wDbk&if ol&d,purif;(bDpD 315-271)txd? &SifAmukv? &Sifr[m
wdkdUu yihfaqmifykdYqufvD&jcif;yifjzpfyga&/
omoemou&mZf 222 ckESpf bDpD 307 rSm <ua&mufvmvkdY ,if;ESpfwef;
cl;vrSm wnfvm;vD&pGm jzpfyga&? ,if;ykdif taomurif; wnfvmcpGmu
tp? ol&d,purif;? r[mpE&m;rif; (c&pf-328)? oD&dpE&m;rif;(c&pf 638)
av;NrdKUacwfwGif rif;&ifjzL (c&pf 847)? aumvd,rif; (c&pf 1123)?
'o&mzmrif;c&pf(1139)? rif;xD;(c&pf 1213)? xkdaemuf rif;apmrGef (c&pf
1431)u pE0dZ,rif; c&pf (1700)xd? &ckdifrif;kdUzkd;zD;zpOfquf? qufum
wnfca&vkdY od&yga&/
,if;u qif;oufvkdY tpOfrjywf? ukd;uG,fvmNyD;au (c&pf 1868)ckESpf
rSm rif;jym;NrdKUukd t*FvdyfkdUu NrdKUtjzpfwnfcsvma&tcg e,fykdifNrdKUykdifkdUvnf;
jyKpck uwfyga&/ awmifxyd u
f awmifatmufta&muf wufvrf;teuf vSu
D m;
&Snfwpfckqkdygau ay(930)[dyga&/ txpfaygif; (650)xpfyg&Sda&/ vkyfcwef
bkd;rSm wpfaomif;ESpfaxmif ukefusa&vkdY a'gufwmzkdcsrm (Forchammer. E.
Arakan 1891)u rSwfwrf;rSm azmfjyxm;yga&/
aemufukd rif;jym;NrdKUykdif omyef;vufxuf bk&m;toif;wpfckzGJYvkdY c&pf
(1908)rSm pmwDukd xD;wif? txufatmufa&TcsNyD;um rGrf;rHvDa&vkdY? xd;awmf
wifzGJYrSm rSwfwrf;pyfqkdxm;yga&/ ,if;aemufNrdKUykdifrif; OD;vSxGef;OD; (c&pf
1910)tjyif? NrdKUvlBuD;rsm;? wkdufe,fvlrsm;wkdYu apmif;wef;tkwfavSum;
vrf;rsm;ukdyg jyKjyifvmuwfawtwGuf? rysufrpD;bJ t*kxd xif&Sm;pGm wnf
vm&yga&/ t*kqkdau apwDawmfrSm tjrifh (48)ay? 3 vufr? ywfvnf
(80)ay 4 vufr? xD;u (10)ay 10 vufr[dedyga&/
usdef;awmifbk&m;ukd 414 ayjrihfa&? usdef;awmifxdyfzsm;rSm wnf&Sda&
twGuf wifw
h ,fyPm&vSyga&? zl;jrif&oltzkv
Yd nf; ukov
dk x
f ;l yga&? awmifrmS
vnf; (3)rkdifxd &Snfvsm;oG,fwef;NyD; auobm0awmNrdKifopfyifyef;rmvfkdU

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

eef;okdufNrdKufvSyga&/ &yf&Gmrsm;vnf; 0J,mNcH&Hvsuf jynhfESufeDyga&/


obm0IarQmfom,mvSyykHrSmvnf; pHwifavmufyga&/
usD;iSufom&umwkdY\ oHomrpJ woJoJeefYaysmfrGDp&mvnf; aumif;vSyg
a&/ awmifxdyfueDvkdY Munhfvkdufygau tOee'Djrpf (&marmifjrpf)eefY,if;jrpf
urf;ezl;rSmwnf&adS & rif;jym;NrKd Uukd rsupf ad tmufrmS ydik t
f xift&Sm;wkjYd rif&yga&/
rif;jym;NrdKUqkdygau ppfawGNrdKUrS ta&SUzufrkdif 30 uGmyga&/ usdef;awmif
ajc&if;rSm wnfcsxm;a&NrdKUjzpfvkdY usdef;NrdKUvnf;jzpfyga&/ usdef;awmifukd pGJvkdY
&St
d cguyif eD;em;ywf0u
dk ef ,fNraD 'okUd ukd used ;f wku
d ef ,f? used ;f uRe;f wkid ;f ? used ;f
wkdif;NrdKUvkdY t*kxd orkwfac:a0:eDuwfyga&/
used ;f awmif;bk&m;a& &St
d cguyif tpOfrjywf qif;oufu;dk uG,v
f muwf
awtwGufvnf; xif&Sm;yga&/ ESpfpOfrjywf bk&m;yGJobifukd qif,if;usif;y
vmuwfyga&/ 0guRwf? oBuFefeDkdUrSm &ckdif&Sdkd;xkH;pOftwkdif; &ckdifpnfBuD;wD;
oHrpJyJ usdef;wkdufe,fu bk&m;ylaZmfvm uwfolkdUukd wGd&yga&/ ,if;eefY
&ckid pf mqkd Udk u ]]rsm;Akv
d v
f l ?Dk MunfjzLtHch s;D ? MobmwD;vk?Yd pnfBu;D wD;nH? yJw
h ifoH
vnf;? ed,HrpJ? ESpfpOfyGJjzihf tNrJzl;jrif usdef;awmf&Sifwnf;}}vkdY pyfqkdcyga&/
t*ktcg vQyfppf"mwfrD;a&mif xdefnD;edefYatmif dxGef;ylaZmfxm;vkdY bk&m;zl;
om;kdU nrpJwoJoJpnfum;okdufNrdKufvSyga&/
atused ;f awmifb&k m;orkid ;f ukd &SmzGMD unhaf &tcg rif;jym;NrKd U toQi0f go0
yg;u bk&m;orkdif;pmtkyfacswpftkyfukd &&Sdyga&/ 1309 ckESpf (c&pf 1947)ESpf
u t&Sif OD;udwd(tdEd,jynf Ak'omoemjyK)rif;jym;NrdKU NcdwfawmifpsD;t&yf)
q&mawmf&o
DT m; xkw0f cD a&vkw
Yd &DG yga&/ ,if;q&awmf\ orkid ;f rSm &ckid jf ynfoYkd
taomurif; (bDpD 268-323)vufxuf (Ak'omoem 222ckESpf)uyif "mwk
omoem pwif0ifa&mufca&vkdY qkdxm;yga&/
tkykdif "mwfawmfrGDawmfkdU wnf[dvmpGmukd Munhfygau? &ckdifjynfa&
Ak'omoemeefY? Ak'bmom? Ak'vuf&m? Ak',Ofaus;rI trGDtESpfukd xif&Sm;pD
Edkifyga&/ &ckdifvlrsKd;wkdif; toif;tyif;wkdif;u tpOfrjywfykdrkdwkd;wuf&SnfMum
atmif xdef;odrf;aqmif&GufuwfygpDvkdY qkawmif;vkduf&yga&/
aomwoQifkdU ukd,fpdwfESpfjzmusef;rmcsrf;omuwfygpD?
&efukefNrdKU-&ckdif&Sda[mif;&mZ0ifESihf
pmaytoif;\ jrefrmhtoH &ckdifwkdif;&if;om; tpDtpOfrS 28-5-62
aeY toHvTifhcJhcsufjzpfonf/

93

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

tpOftqufapmihaf &SmufvmMuykH

oD&d"rmaomurif;BuD; wnfxm;cJhNyD;aemuf? a[mif;jrif;,kd,Gif;jcif;okdY


a&mufonfhtcg 'kwd,tBudrf r[mpE&m;rif;BuD;u xyfrHjyKpkchJavonf/
wwd,tBudrfukd y&defNrdKUawmf tmEkabmf0if;? aumvd,rif;BuD;u xyfrHjyKpkcJh
avonf/ pwkwtBudrfukd avmif;MuufNrdKUawmfESHYausmf *kPf[D;rif;xD;bk&ifu
xyfrjH yKpck ahJ vonf/ yOrtBurd t
f jzpf ou&mZf (947)ckEpS w
f iG f o'gajymifn;D
rif;zavmif;BuD;u xyfrHjyKpkcJhavonf/ qXrtBudrfajrmuf? usihfaxmufou
&mZf(966)ckESpfwGif topfwzef bkef;uHjrifh [D;rif;&mZmBuD;u xyfrHjyKpkcJh
avonf/ owrtBudrfajrmuf ou&mZf (1074)ckESpfokdY ta&mufwGif
bk&ifpE0dZ,rif;u xyfrHjyKpkcJhavonf/ tXrtBudrfajrmuf ou&mZf
(1270)ckESpfokdYta&mufwGif xGef;awmufpm*D *kPf&nfjynhf0rdr,fvSu? oHxD;
'g,d u mrjyKcJ h Ou | *k P f r G e f e ,f y k d i f vS a zmf Z H ? Nrd K Uyk d i f O D ; ombef ; ?
ykvdyftifpyawmfOD;xGef;vSOD;? pma&;BuD; OD;awmvl? ajrwkdif;tifpyufawmf
OD;zaxmfOD;? OD;a&TrIH? OD;xGef;OD;? OD;cspfatmif? OD;xGef;jzL? OD;aumif;pHOD; trSL;&Sd
aom bk&m;'g,dumtaygif; olawmfaumif;wkdYu toif;wpfckzGJY apwDawmf
ukd xufatmufa&TcsrGrf;rHcJhMuonf/
e0rtBudrfajrmuf ou&mZf (1312)ckESpfokdY ta&mufwGif 0if;awmuf
o'g? bmomav;pm; OD;a&ToJ? OD;armifaAsmh? OD;atmifZHjzL? armifa0vl trSL;
&Sdaom bk&m;'g,dumrsm;wkdYu xyfrHjyKpkcJhavonf/ 'ortBudrfajrmuf ou
&mZf(1330)ckESpfokdY ta&mufwGif xGef;awmufpm*D? *kPf&nfysHUvIdif? &ckdif"n?
rif;jym;NrdKUe,f e*& omoemtusKd;o,fykd;xufpGm? o'goDv? okwqifh
avmif;? Ou| OD;atmifomvS? 'kOu| OD;armifjrom? OD;qHeD? y-tusKd;aqmif
OD;apmom? 'k-tusKd;aqmif OD;a&Tykd;acs? OD;OD;omausmf? OD;zkd;pdef (b@mxdrf;)?
OD;aomMumOD;(pm&if;ppf)? OD;xGe;f omZH? OD;xGe;f jratmif? OD;jrom? OD;armifomvS?
trSL;&Sdaom bk&m;'g,dumtaygif; olawmfaumif;wkdYonf &ufaumif;cgBudrf
(1330)ck E S p f waygif ; vqef ; (14)&uf (1-3-69) paeaeY
eHeuf(9)em&DtcsdefwGif xD;awmfopfwifyGJukd om"koHnHrpJ qifETJjyKpkcJhMuonf
jzpfygaMumif;/
(toQifpudEC:\MIN
pDpOfaPYAW
y;ygonf
/
)
wdXaEFINAL.P65.
edALawpm*D oarpdaworyvH---usrf;*efvmcsufukd av;eufpGm
TA KHIN YIINE TAW SHIN

t&SifpudE t&Sif0go0
rif;jym;wcGif usdef;awmf&Sif
KYINN-TAUNG PAGADA OF MINBYA
One of the holiest sites in the whole of Rakhine State, Kyinntoung Pagoda is the one in which root of the tongue relic of Lord
Buddha has been enshrined. The Pagoda has been built and worshipped according to fthe preordainment of the Blessed One during
His sojourn in Dynayawady Rakhineland.
Tradition hs it that the hill range on which the relic has beem
enshrined in a pagoda is a sacred place where the Great Teacher in
one of His former existences had lived. In historical annals, the hill
range was known as ''Karlargiri" or ''Giripabhata" Traditional Rakhine
name for the range is ''Karkagiri" Arterwards, it is changed into'Kyiitaung" or "Kyinn-Taung"
Here is an extract of a Rakhine-traditional verse on its religious
history describing the preordainment of the Lord during His stop over
at Silagiri Hill.
''...The Blessed One, Great Teacher of Men
Preordained oncef that Karlargiri,
The sacred Hill, where lived
The Master as King of Parrots
Together with fellow birds.
The said site be the location
Whereupon the tongue root relic
Of the Lord be enshrined
In the Pagoda, Zihwar Ceti"
During one of the Lord's fromer existences King of Parrots, he
flew towards the present hill range together wiht five hendred fellow
parrots. Being a place where security was assured and there were
abundant of fruits and foods the flock of birds settled along the range.
The people living around the area were also enjoyed to see them
dwelling together harmoniously. So did the hill range become known
as Karkargiri hill, meaning the hill where the holy parrots had lived.
"Karka", in Pali, means not only parrots but birds of different feathers.
Some believe that"Karkargin" which is translated into RaKhine
as "Kyeekann-taung" (the hill where holy crows had lived) has
changed into "Kyin-taung". Others ponder that as the holy King of
Parrots had dwelled and slept there its name naturatly has been known

94

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

as kyinn-taung. "Kyinn", in native language, means "to sleep". The


present name of the range is "Kyinn-taung"
According to our historical annals, many ancient Rakhine kings
have renovated and restored the famous pagoda time and again. In
the treatise on ''King Mong Phalaung's Religious Deeds Concerning
Holy Relics of Lord Buddha" the "Kyinn-taung Pagoda" is one of the
meritorious deeds of King Asoka of Pataliputta in India. As a matter of
fact, King Asoka shared the sacred relics to King Suriya Sakka (315271 B.C) of Rakhine Dynyawady kimgdom sending a formal message. The relics were brought to Rakhing land by Bhikkhu Vakula and
Bhikkhu Maha Tissa personally. In the Year 307 B.C. (Buddhist sasana
era 222), The reverend Bhikkhus arrived at Dynyawady and the relics
were duly enshrined including tongue root relics of the Great Teacher.
Since its inception, Rakhine kings such as Suriya Sakka, Maha Taing
Candra (A.D 328), Thiri Candra (A.D. 638), King Mong Runpru (A.D.
847), King Kawliya(A.D. 1123), King Dasaraja(A.D. 1139) and King
Mong Htee had renovated and reconstructed the sacred edifice now
again. King Saw Mwan(A.D 1431)and King Sanda Wizaya (A.D. 1710)
of Mrauk-U period had also a hand in its upkeep.
When Minbya town was founded in 1868, the township authorities restored and repaired the pagoda on many occasions. A brick
flight of stairs 930 feet in length leading to the pagoda platform which
has 650 stairs was added to it. It had cost ten thousand kyats, recorded in Dr. Forchammer's book entitle "Arakan, 1891."
During his tenure as Township Administrative Officer, U Tha Pan
set up a pagoda trustee board in 1908 gilded the edifice from top to
bottom and a new "hti" (umbrella) was hoisted. It was mentioned in a
poem for memorial of the event. In 1910, Township Adminsitrative
Officer U Hla Tun Oo in collaboration with town elders and local populace built the covered stairway, a flight of stairs made of brick and
roads to and around the religiouns monument. They all are still in
use.
The presetn measurements of the Pagoda is forty-eight feet
and three inches in height, eighty feet and four inches in circumference at the basement and the height of the " hti"(umbrella), ten feet
and ten inches. Being situated on a hillock four hundred and fourteen
feet high, the Kyinn-taung Pagoda is definitely befitting to be observed.
For those who happen to obsesrve it may gain merit. The hill range
running for about three miles covered with natural forests and dotted

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

with flowering trees appeal many a sight-seer. Villages all round the
area go well with the pagoda and the fantastic range.
Natural beauty surrounding the sacred pagoda is something like
a painting of a great artist. Birds of various kinds and colours flying to
and fro and resting here and there in groups or pairs, singing their
lovely songs match the scenic beauty of the sacred place. To observe to the east from the hill top in clear weather, one may be over
whelmed with admiration at the creation of Injananadi (Lemro River)
and Minbya town situated on the left bank of it.
Minbya locates about 30 miles to the north-east of Sittwe as the
crow-flies. Sprawling at the easterm foothill of the Kyinn-taung range,
the town should be befittingly christened Kyinn-myo. Since ancient
times places such as village-tract, administive area and the town
inself had been named after the exotic mountain range.
Kyimm-taung Pagoda has been the famous religious edifice
since it has been built and worshipped long, long ago. The religious
festival, Buddha Pujaniya, has been held at the site annually in memory
of the Great Teacher. Especially on Warkywat (End of Buddhist Lent)
and Thong-kran (New Year) celebrations, the local populace, in groups,
can be seen coming in processing to worship the sacred zedi dancing and beating traditional Rakhine drums in tune with the religious
occasions. One noted Rakhine author penned the following piece of
verse on such occasion:
''...As many a man observe the shrine,
Definitely be overwhelmed with with religious fervour,
All applaud on such religious occasions,
Compounded with beating of drums.
Echoed reaching far and wide
So is held the festival annually
At the sacred site of pagoda Kyinn-taw-shin"
At present, the religious monument is illuminated with electric
lights at night so that it looks more marvellous. The history of the
pagoda has been recorded in a book written by Bikkhu U Kitti, a native of Minbya, who was a Buddhist missionary in India. The book
was published in 1947 (1309 Rakhine Era). In that book, it is mentioned that the sacred relics of the Blessed One were conveyed to
Rakhine King from King Asoka of India. A large number of ancient
religious monuments throughout the length and breadth of Rakhineland
in different ages prove that the Buddhistic culture has taken root in

95

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

Rakhine State since long, long ago and without interruption. We,
Rakhies, shoud, individually and in gruoups, preserve and develop
every aspect of our culture handed down by our ancestors with our
utmost efforts.

(Written by Ashun Sakkinda and translated by U Ah Lonn Maung)

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

usdef;wkdif;ta&muf &SmykHawmf
ikdcsif;&Snf
omjcif;ukd iwefysif;&Gm Zmwdokdif;q&mausmfOD; qkdola&;pyfqkdcJhonf
[k od&\/ q&monf usdef;awmf&SifokdY rarmyef;apyJ &SmykHawmfxGufcJh[efjzihf
qGJaqmifa&;om;csufyifjzpf\/ okdif;[efujy&m tvGefausmfMum;cJhaom
odcsif;vnf;jzpf\/ oDcsif; oJvGefpukd ajc&mcH&SmazGcJh&onf/ acsmif;&Snf&Gm
rS rJwzl cifqo
dk l OD;kx
d ;GD xHrS &&Scd o
hJ nf/ tzk;d Bu;D onf vl&,
G u
f mvom; b0u
yif usurf x
d m;onf/ okaYd omfvnf; umvMumanmif;ojzihf arhaysmufc&hJ onf/
rlvtwkdif; aphpkHjynfh0acsmarGUjcif;um &Sdrnfr[kwfacs/ rQrSwfom;&&Sdjcif;
azmfxkwfjcif;ukdyif rsm;pGmaus;Zl;wif&rnfjzpfonf/
tzkd;BuD;aqmifxm;vmrI yifyef;cHrIwkdYaMumihf ,ckwifjyEkdif&jcif;vnf;
jzpfonf/ &SmykHawmfc&D;&Snfvnf; &GmpOfqufaeonf/ c&D;pOfrvyf wpf&Gm0if
wpf&GmxGufvkdufvH&SmazGcJh&onf/ 'kuonfarmifrSm b,frSmrS &SmrawGUcJhacs/
aysmuf&Smolarwpfyg;ukd &SmcJh&onfrSm tarmomwkdifcJhonf/ aemufqkH;wGif
usdef;awmifbk&m;&Sifukd wufa&mufzl;ajrmfavonf/ xkdutjyefwGif rif;uef
a&csKd;vsuf bkef;BuD;ausmif;wGif wnf;ckdoGm;cJhavownf;/
'kui,frS pkuaygif&Sm&? ckumvq&mwkdY&,f? 'D[mukdkd;w,fvkdY rokH;Mu
aybl;/ ESrcifIrqkH;ukdvS? upy[k? jrpfri,frS e'D? um&efi,fBudK;pm;vkdY
avQmuf&/
onfaemufi,frw
S pfcg? avSBuKH i,fp;D vk?Yd armifBu;D i,f&mS ? *gri,fro
S mpG?
awGUjyefu[k? Xmera&G;? odcsifvkdYar;vkdufu? OD;av;wpfa,mufukdvSi,f? rSef;
vkdufygAs? pGef&J&GmwJhrS pGef&J&Gm/
onfrSwpfcef;? arcifraMumihf? vSrf;vkdYi,fvm? a[m--a&S;uawmh? qwf
wif&GmwJhrSm qwfwif&Gm/
vltrsm;i,frS ac:okH;&Gmoufykef;? ItkH;wpfcg? xkda&S;uawmh [defyg&Gm/
wpfjcm;roG,f? &Gmacsmif;&Snf? armifcifi,fvufOD;? apwDawmf ukdawmfjrwfukd?

96

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

zl;NyD;rSrem; bl;ckav? arcifraMumihf? vSrf;vkdYi,fvm? &Gm0vdayguf? atuE


a&mufcJhaygh/ qkH;aysmufol? rdrdolujzihf? rod&Smbl;? bdvyf0H-ocifxm;ygwJh?
wJeef;awmf? [kd-tyg;rSmjzihf em;tkH;rwJhrSmv? em;tkH;rnf/
aMomf--onfwGifi,frS rem;r,fcxifi,faMumihf? wpfaphaph wpfa&GUa&GU
ESihf? vSrf;vkdYi,fvm? r,fomcsDoGm;---rSif;uefawm? tHhMop&m? atmifqdyfr&Gm?
a0g[mac:wGif ckumvrSmawmh usm;&Jjyif/
onfwGifi,frSm rem;ukd,fawmfjrwf? oGm;jyefaomf? armifcifi,frSm av;
axmifu
h efrmS 0ifa&aomufb;dk ? wpfaphaph wpfa&GUa&GUESi?fh a&S;okw
Yd ;dk aomf? k
Yd Ydk
rIdif;rIdif;? vlawGESihfEIdif;avmufay&JU? orkdif;t&? bm;blawmifwpfyg; armifuscJh
aygh? xlygbdAsm? ausmif;awmf&mrSm? jrwfpGmAk'? pdaE,sm[k? armifvSaysmfjrL;?
trSerf &Sm;? oHwu
H ?dk bGm;ceJY ul;&yD;rS? iwefysi;f &Gm onf[mqku
d rf mS jzih?f vku
d t
f ;Hk
r,fwJhvm;---vkduftkH;r,f/
'DutoGm;? vlrsm;ac:wGif? Al;yif&Gm? awmifay:&Gmukd? awGUcgjim;u?
xkrd S xoGm;jyefu? uef;r&Gm[k? ylyal EG;aEG;? vlorl sm;ukd owif;ar;? ta&;wBuKH ?
vrf;ukpd ek &f ? ,lusK;H i,frmS -r&? OMoi,fr-S zk;d acgif? ukavmifw?Ydk wGeo
f MH um;
jyef? tm;rsm;oef? wpfzefi,frS wufomG ;bk&m;zl;cg? qif;vmaomf rsm;rMum
rD? &GmukdpDvkdY apwDrsm;pGm? oHo&m? rif;uef&,frS a&csKd;ukd,fhoabm raem
pdwrf mS ausmif;awmfomokYd 0ifumavQmufNiKd ;&[ef;rsm;ukd ae&ygtm; taMumif;
Mum;onf? bk&m;jrwfpGm pdaE,smwnf;/

]usdef;awmf&Sif} bk&m;orkdif;jyKpkjzpfajrmufa&;
r"meem,u q&mawmfBuD;rsm;
OD;"rdumbd0Ho
ODokE&
OD;pudE
ODf;0go0
OD;rked"Z

(t*r[m y@dw)
(Ou|? NrdKUe,foHCmhem,u)
(Z,okcausmif;? rif;jym;)
(Z,okcausmif;? rif;jym;)
(avmif;awmif)(rif;jym;e,f)

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

]]usdef;awmf&Sif}} bk&m;orkdif;jyKpk
pmtkyx
f w
k af 0a&;aumfrwD
em,utzGUJ
1/ wyf&if;rSL;
cr&
380
2/ wyf&if;rSL;
cr&
541
3/ wyf&if;rSL;
cr&
379
4/ Ou|? NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJY
5/ NrdKUe,f&JwyfzGJYrSL; jrefrmEkdifiH&JwyfzGJY

rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKU
rif;jym;NrdKU

used ;f awmf&iS b
f &k m;ordik ;f jyKpkpmtkyf
xkwfa0a&; aumfrwD
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/

OD;jrifhaX;
OD;pdefomatmif
OD;teDarmif
OD;armifpdefat;
OD;ausmfarmif
OD;atmifausmf0if;
OD;armifjrpdef
OD;a&Tausmf
OD;bwif
OD;a&TjrxGef;
OD;armifausmfpdef
OD;cifarmif

(NrdKUe,fomoema&;OD;pD;XmerSL;)
(usdef;awmf&Sifbk&m;a*gyu)
(
/
)
(
/
)
('kNrdKUe,f Oya't&m&Sd)
(pnfyifOD;pD;rSL;)
(usdef;awmf&Sifbk&m;a*gyu)
(em&Dq&m)
(a&cJpufykdif&Sif)
(vl0ifrIBuD;Muyfa&;ODF;pD;Xme)
(usdef;awmf&Sifa*gyu)
(jrefrmEkdifiH&JwyfzGJY)

Ou|
'k-Ou|
tzGJY0if
/
/
/
/
/
/
/
/
/

97

t&SifpudE t&Sif0go0
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/

OD;oef;xGef;
OD;pHGefY
OD;OD;bapm
OD;pHa&Tarmif
OD;armifjratmif
OD;atmifomjr
OD;apmarmif
OD;odef;vS
OD;armifjrifh
OD;bodef;
OD;armifodef;ZH
OD;apmaomif;
OD;armifuHjzL
a':cifoef;Munf
OD;ausmf&Sdef
OD;armifodef;xGef;
OD;aZmfrif;

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

(ausmif;q&m? ,lEkdufwuf"mwfykHqkdif)
/
('kBuD;Muyfa&;rSL;? pkduf^bPf)
/
(BuD;Muyfa&;rSL;? pkdufysKd;a&;bPf)
/
(NrdKUe,fOya't&m&Sd)
/
(usdef;awmf&Sif bk&m;a*gyu)
/
(NrdKUe,frefae*sm? pkdufysKd;a&;bPf)
/
('kOD;pD;rSL;? jyef^quf)
/
(NrdKUe,fq&m0ef)
/
(&yfrd&yfz)
/
(ausmif;tkyfq&mBuD;? tvu 2)
/
(&0w pma&;)
/
(usef;rma&;rSL;)
/
(&yfrd^&yfz)
/
(pm&if;ppfrSL;)
/
(pm&if;ppfrSL;)
/
(owif;pmukd,fpm;vS,f) wGJbuftwGif;a&;rSL;
(NrdKUe,fw&m;olBuD;)
twGif;a&;rSL;

orkid ;f jyKpka&;vkyif ef;qyfaumfrwD


(1) OD;aZmfrif;
(2) OD;OD;bodef;
(3) OD;armifausmf0if;
(4) OD;armifodef;xGef;
(5) OD;pHGefY
(6) ODausmfarmif
(7) OD;armifodef;ZH
(8) OD;bapm
(9) OD;oef;jrifh
(10) OD;armifa&Tausmf
(11) OD;armifjratmif

(NrdKUe,fw&m;olBuD;)
OuX
(ausmif;tkyfq&mBuD;? tvu 2)
'kOuX
(trIaqmift&m&Sd? pnfyif)
twGif;a&;rSL;
(owif;pmukd,fpm;vS,f) wGJ-twGif;a&;rSLK; 1)
(pkduf^bPf)
wGJ-twGif;a&;rSl; 2)
('kNrdKUe,f Oya't&m&Sd) tzGJY0if
(&0wpma&;)
/
(pkduf^bPf)
/
(ukefoG,fv,f,m)
/
(em&Dq&m)
/
(pufq&m0
/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0
(12) OD;jrpdef
(13) OD;apmaomif;
(14) OD;bwif
(15) OD;oef;xGef;

(em&Dq&m)
(usef;rma&;rSL;)
(a&cJpufykdif&Sif)
("mwfykH)

rif;jym;wcGif
/
/
/
/

usdef;awmf&Sif

b@ma&;qyfaumfrwD
(1) OD;pdefomatmif
(2) OD;atmifausmf0if;
(3) OD;ausmfrif;
(4) OD;teDarmif
(5) OD;a&TjrxGef;
(6) OD;armifomjr
(7) OD;cifarmif
(8) OD;armifpdefat;
(9) OD;armifarmifxGef;
(10) OD;oef;jrifh

(a*gyu)
(trIaqmift&m&Sd? pnfyif)
('kNrdKUe,f Oya't&m&Sd)
(a*gyu)
(v0u)
(pkduf^bPf)
(&JwyfzGJY)
(a*gyu)
(a&cJykZGef'kdif)
(ukefoG,frefae*sm)

Ou|
'k Ou|
twGif;a&;rSL;
tzGJY0if
/
/
/
/
/
/

pm&if;ppfaumfrwD
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

OD;ausmf&Sdef
NrdKYe,fpm&if;kH;
a':cifoef;Munf
OD;atmifomjr
OD;armifomjr
OD;wifarmifvGif

usr;f uk;d pm&if;


- &ckdifjynfAsm'dwf0if"mwfawmfbk&m;orkdif;
puLrl? ayrl/
- 0ifokH;q,fusrf; 0if 60 usrf;(ayrl)

(trsKd;om; OD;pHa&Tbk)

98

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

- r[mrkedbk&m;orkdif;vuFma[mif;
- NrdKUolBuD;atmifausmfZHqkd&wk? (aumZm 1200 cefY)(ayrl)
- r[mjrwfrkedbk&m;BuD;orkdif;ESihf OD;&mZfawmfbk&m;BuD;orkdif;vuFm?
(wefckd;q&mxGef;) 1293 ckESpf? r[m0dZmykHESdyfwkduf? &efukefNrdKU/
- ajrmufOD;NrdKUbk&m;orkdif;? OD;OD;omxGef; (y@dwf) 1940 ckESpf
jynfawmfom pmykHESdyfwkduf &efukef
- OD;&mZfawmfbk&m;BuD;orkdif;? OD;OD;omxGef; (y@dwf) 1948 ckESpf?
&ckdifjynfe,f pmykHESdyfwkduf? ppfawGNrdKU/
- OD;&mZfoQifcspf"mwfawmforkdif; (OD;armifabmf)vrf;rSefpmykHESdyfwkduf?
ppfawGNrdKU? 1323 ckESpf/
- qHawmf&SifapwDawmforkdif;? OD;OD;omxGef; (y@dwf)
- ig;pifkdif;acsmif;uRef;orkdif;ESihf ax&marmfuGef; (toQifpudE) 1973
ckESpf &efukef? 1982 ckESpf &efukef/
- jynfwGif;rukd#f"mwfOD;&mZforkdif;(toQifpudE)
1993 ckESpf od'dNrdKifykHESdyfwkduf? &efukefNrdKU/
- &ckdifr[mrkedbk&m;orkdif;/ (xGef;a&Tckdif? r[m0dZm)
1991 ckESpf &efukefNrdKU/
- vuf0JovkH;awmf"mwforkdif;ESihf ppfawGNrdKUtaMumif; (toQifpudE)
1994 ckESpf atmif0if;odef;ykHESdyfwkduf? &efukefNrdKU/
- usdef;bk&m;orkdif;? (OD;udwd? Ncdwfawmfrif;jym;NrdKU 1309 ck orpmykHESdyf
wkduf? &efukefNrdKY/
- r[mrked&mZ0iftusOf; (a&TapwDq&mawmf? ppfawGNrdKU)
- a&TqHawmfapwDorkdif; (t&Sifaumov) 1988 ck &efukef/
- Ak'a*gwrESihf pEol&d,bk&if (OD;vSxGef;jzL)
- at'Dwpfaxmif rwkdifrDu &ckdifjynf\ Ak'bmom (OD;pHomatmif)
&ckdifjynfe,fpmapmiftwGJ(9)
- &ckdifjynfe,f Ak'omoem (a*g,majrapm0if;) 1994 ck &efukef/
- "mwkeD'ge'Dyuusrf;(ref;eDvmq&mawmf) 1303 ckESpf &efukef/
- &ckdifESihfqkdif&m r*Zif;rsm;? pmapmifrsm;? *sme,frsm;/
- OD;pudE? rif;odef;xGef;? rif;odef;ZHwkdY\ rSwfpkrsm;/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

t&SifpudE t&Sif0go0

rif;jym;wcGif

usdef;awmf&Sif

- usdef;awmf"mwfawmfbk&m;&Sif\ a*gyutzGJY rSwfwrf;rSwf&m 1991 ck/


- a*gyutoif;tzGJY0if vlBuD;a[mif;rsm;ESihf NrdKUay:rS awGU&Sdar;jref;&&Sd
csufrsm;(1996 ckESpf)/
- San Tha Aung The Buddhist Art of Ancient Arakan
- Forchammer, E, Arakan (1891)
- Smart R.B, Akyab District Gagetteer Vol. A)

99

t&SifpudE t&Sif0go0
-

rif;jym;wcGif

&ckdifwkdif; yx0DtusOf; (OD;pdefa&Tatmif)


&uyl&Ak'omoema&mifjcnf(pmapmif)&efukef/
&uyl&Ak'omoemtvif;a&mif(pmapmif)&efukef/
&ckdif,Ofaus;rIrsm; (1? 2? 3? 4)(OD;pudE)/
a&Tusdef;awmif (q&mOD;atmifrif;)/

- &ckdifrif;\ orD;awmf{csif;(trwfBuD;twkrif;kd)
- "n0wDta&;awmfykHusrf; (u0dom&q&mawmf? oHwGJ)
- &ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD; (OD;omxGef;atmif)
1288 ckESpf &ckdifjynfowif;pmykHESdyfwkdufBuDF;? ppfawGNrdKU
- "n0wD&mZ0ifopfusrf; (OD;y@dwvuFm&? yJcl;rif;ausmif;) 1910
ckESpf/
- &ckdif&mZ0ifopf(y)('k) OD;pErmvmvuFm&q&mawmf 1293 ckESpf
[Hom0wD yd#uwfykHESdyfwkduf? rEav;NrdKU/
- "n0wD&mZ0ifopfusrf; y-'k(OD;OmP? txufawmifausmif;)
[Hom0wDykHESdyfwkduf? &efukef/
- &ckdif&mZ0if (OD;atmifomOD;) jr&wemykHESdyfwkduf? &efukef/
- &ckdifa&S;a[mif;NrdKUawmfrsm; (xGef;a&TckdifppfawGaumvdyf)
1985 ckESpf od'dNrdKif pmykHESdyfwkduf? &efukefNrdKU/
- &ckdifrif;quf (vufa&;rl)t&SifpudE)/
- &ckdifjynfe,fjzpfpOf(&ckdifjynfe,fjynfolYaumifpD)rdwL/
- rif;jym;NrdKUe,forkdif;rSwfwrf; (1968 ckESpf evu)(rdwL)
- rif;jym;NrdKUe,forkdif;rSwfwrf; (1980 ckESpf evu)ygwD? aumifpD?
(rdwL) NrdKUe,fjynfolUaumifpD/ rif;jym;NrdKU/
- a&Tusdef;awmifbk&m;? rif;jym;NrdKU/
orkdif;rdwfquf rif;odPf;xGPf;ESihf (3)OD; (rdwL)1988 ckESpf/
- rif;&mZmBuD;pmwrf;? (trsKd;om;pmMunhfwkduf)/
- &mZykHusrf; (
/
)
- &mZ0ifvuFmrsm;/ (0g;ausmif;irnf; OD;pHwif? a&S;xkH;ivufkH;)/

C:\MIN PYAW TA KHIN YIINE TAW SHIN FINAL.P65.

usdef;awmf&Sif

You might also like