T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

A VER TABANI KURULUMU

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 3 1. VER TABANI BLEENLER .......................................................................................... 3 1.1. likisel Veri Taban...................................................................................................... 7 1.1.1. SQL ve XML Tanmlar ........................................................................................ 7 1.2. RDBMS (likisel Veri Taban Ynetimi) .................................................................... 8 1.3. Veri Saklama Modelleri ................................................................................................ 9 1.4. A Veri Taban Bileen Mimarisi................................................................................. 9 1.4.1. likisel Veri Taban Motoru ................................................................................. 9 1.4.2. Veri Saklama Alan.............................................................................................. 10 1.4.3. Veri Analiz Servisleri .......................................................................................... 10 1.4.4. Sistem Entegrasyonu (SQL Server Integration Services).................................... 10 1.4.5. Bildiri Servisleri (Notification Services) ............................................................. 10 1.4.6. Raporlama Servisleri (Reporting Services) ......................................................... 10 1.4.7. Veri oaltma (Replication)................................................................................ 11 1.4.8. leklenebilirlik .................................................................................................. 11 1.4.9. ADO ve ODBC.................................................................................................... 11 1.4.10. Komut stemi Arac (Sqlcmd) ........................................................................... 11 1.4.11. Veri Taban Ynetim Sistemleri stemci/Sunucu Mimari Yaps...................... 12 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 2. KURULUM........................................................................................................................ 18 2.1. A Veri Taban Srmleri........................................................................................... 18 2.2. letim Sistemi Seimi ................................................................................................ 19 2.3. Sistem Gereksinimleri................................................................................................. 19 2.4. FAT ve NTFS Dosya Sistemleri ................................................................................. 22 2.5. Gvenlik...................................................................................................................... 22 2.6. SQL Server Kurulumu ................................................................................................ 23 2.6.1. Kurulumun Balatlmas ...................................................................................... 23 2.6.2. Son Kullanc Anlamasnn Kabul ................................................................... 24 2.6.3. Ykleme ncesi Hazrlklar ................................................................................ 25 2.6.4. SQL Server Ykleme Sihirbaz ........................................................................... 25 2.6.5. Sistem Konfigrasyonunun Snanmas................................................................ 26 2.6.6. Kayt Bilgileri ...................................................................................................... 27 2.6.7. Bileenlerin Kurulumu......................................................................................... 28 2.6.8. Kurulum Bileenlerini Dzenlemek .................................................................... 30 2.6.9. rnek simlendirmesi (Instance Name)............................................................... 31 2.6.10. Servis Hesab Belirleme .................................................................................... 32 2.6.11. Yetkilendirme Modu.......................................................................................... 33 2.6.13. Raporlama Servisini Ykleme Seenei............................................................ 35 2.6.14. Hata ve Kullanc Raporu Ayarlar .................................................................... 36 2.6.15. Kuruluma Hazr ................................................................................................. 36 2.6.16. Kurulum lemi.................................................................................................. 37 2.6.17. Kurulum zeti ................................................................................................... 38 2.6.18. Kurulumun Tamamlanmas ............................................................................... 38

2.6.19. Balatma Noktas ............................................................................................... 39 2.6.20. Veri Taban Motoruna Balanma ...................................................................... 40 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 42 RENME FAALYET- 3 .................................................................................................. 43 3. PROGRAMLAMA ARALARI ....................................................................................... 43 3.1. SQL Ynetim Program (SQL Server Configuration Manager) ................................. 43 3.2. SQL Server Management Studio ................................................................................ 44 3.3. Arayz Alan Konfigrasyonu (SQL Server Area Configuration) ............................. 45 3.4. SQL Grafii (SQL Profiler) ........................................................................................ 48 3.5. SQL Server Veri Taban Mimarisi.............................................................................. 49 3.6. SQL Serverda Standart Veri Tabanlar...................................................................... 49 3.7. Disk Ynetim Mimarisi .............................................................................................. 50 3.8. Kullanc Ynetim Mimarisi ....................................................................................... 50 3.8.1. Roller ................................................................................................................... 50 3.8.2. Kullanclar .......................................................................................................... 51 3.9. SQL Server Arac (SQL Server Agent) ...................................................................... 52 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 53 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 55 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 56 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 57 KAYNAKA ......................................................................................................................... 58

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0042 Biliim Teknolojileri Veri Taban Programcl A Veri Taban Kurulumu A veri taban programn kurma ve veri taban bileenlerini kullanabilmeyle ilgili renme materyalidir. 40/32 Veri taban modllerini bitirmi olmak A veri taban kurulumunu yapmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda, a veri taban programn kurup, veri taban bileenlerini kullanabileceksiniz. Amalar 1. Veri taban bileenlerini kullanabileceksiniz.. 2. Sistemin gerekliliklerini kullanabilecek ve a program kurulumu yapabileceksiniz. 3. Programlama aralarn kullanabileceksiniz. Ortam Atlye, laboratuvar, bilgi teknolojileri ortam (nternet ) vb, kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm A veri tabann altrabilecek yeterlikte bilgisayar, yedekleme iin gerekli donanm (cd yazc, flash bellek), raporlama iin yazc, kt ve kalem. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendirecekseniz. Modl sonunda ise, bilgi ve beceriyi belirlemek amacyla, retmeniniz tarafndan belirlenecek lme aracyla deerlendirileceksiniz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Okul yaantnzda reneceiniz her konu, yaptnz uygulama ve tamamladnz her modl bilgi daarcnz gelitirecek ve ilerde atlacanz i yaantnzda size baar olarak geri dnecektir. Eitim srecinde daha z verili alr ve alma disiplinini kazanrsanz; baarl olmamanz iin hibir neden yoktur. Son yllarda yaplan birok proje ok sayda bilgisayar tarafndan kullanlabilecek ekilde tasarlanmaktadr. Bu yzden, a ortamnda birden fazla kullanc ayn proje zerinde alabilmektedir. Bu ilemleri ok sk kullandnz veri taban programyla da yapabilmenize ramen a ortamnda gvenlik ve hzl eriim asndan en iyi sonucu veren SQL Server veri tabanyla da yapabilirsiniz. Bu program, milyonlarca kaydn olduu tablolar zerinde ilem yaparken tm kullanclara hitap edebilmektedir. stenilen sorgu sonularn da en hzl ekilde elde edebilmenizi salar. Bu modlle, veri taban bileenlerini, veri tabannn kurulumunu ve programlama aralarn reneceksiniz. Bu modlde anlatlan konularn tmn rendiinizde, A veri taban programnn temellerini renecek ve program bilgisayarnzda altrabileceksiniz.

RENME FAALYET 1 RENME FAALYET 1

AMA
Veri taban bileenlerini kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Veri taban kavramn aratrnz. Veri tabannn kullanm alanlarn aratrnz.

1. VER TABANI BLEENLER

Bir veri taban zerinde birden fazla veri taban bileeni vardr. Bu bileenler, saklanmak istenen ham bilginin, belli bir formatta alnarak veri haline gelmesi ilemini gerekletirir. Tablolar (Tables)

Verilerin mantksal olarak sakland ortamlardr. Tablolar adlandrrken tablonun ierii ile uyumlu olmasna dikkat etmek gerekir. Tablo adlarnn ve tablolarda kullanlan stun adlarnn ka karakter uzunluunda olduu, zerinde allan veri tabannn tablo ve stun zelliklerinden renilmelidir. rnek olarak, bir kurumda sat ve retim blmn ilgilendiren iki ayr tabloyu rnek alalm. Tablolar yle olsun: SATI blm tablolar st_urun st_musteri RETM blm tablolar ur_malzeme ur_malzeme_tip

Tablolar veri tabannda Create table tablo_ad biiminde oluturulur. Bir veri tabannda tablolar mantksal olarak gruplayabilmek de olasdr. rnekteki "st" sat blmn, "ur" retim blmn anlatmaktadr. Bu ekilde bir tanmlama kullanarak mantksal olarak bir gruplama ya da dzenleme yaplm olur. Stunlar (Columns)

Stunlar ortak zellikli verileri tanmlar. Stunlara verilen adlar, konusuna gre anlaml olmaldr. lk iki ya da drt karakterlik ksm, ait olduu tablonun adnn ksaltmas olmas tercih edilir. rnek olarak;
st_urun( urun_no smallint, urun_ad char(20)) st_malzeme( malz_no smallint, malz_tip smallint))

Satrlar (Rows)

Bir tabloda yer alan her bir kayt bir satra karlk gelir. Alanlar (Fields)

Bir stundaki ayn trdeki bilginin her bir ksmn saklamak zere yaplan tanmlamalardr. Bir alan tanmlanrken veri tipinin belirlenmesi gerekir. ndeksler

Eer bir tabloda birka yz kayt olduu dnlrse bu tabloda ilem yapmak olduka kolaydr. Ancak, tablonun milyonlarca kaydnn olduu dnlrse bu tabloyu belirli bir alana gre yaplandrmak gerekir. Bylece verilere eriim daha ksa srede olacaktr. te bu yaplara indeks denilmektedir. ndeksler de herhangi bir tabloya/* bal olarak alr, adlandrlmalar da bu ekilde yaplr. rnek olarak; st-urun( urun_no smallint, urun_ad char(20)) ndeksler, tablodaki kaytlar fiziki olarak sraya koyuyorsa Kmelemeli (Clustered) ndeks, fiziki olarak sraya koymuyorsa Kmelemesiz (NonClustered) ndeks adn alr. ndeksler unique (tekil) ya da non-unique (tekil olmayan-duplicate) olarak oluturulabilir. ndekslerin adlandrlma ekli yle olmaldr. tablo_ad + stun_ad + unique/non-unique + idx (indeks) "st_urun" tablosu "urun_no" stununa gre unique olarak u ekilde indekslenir: st_urun_urun_no_idx "Composite indeks" kullanlacaksa, yani birden fazla stun stnde indeks oluturmak isteniyorsa u biimde olur: st_urun_urun_no + urun_ad + idx ndexlerin adlandrlma ekli yle olmaldr: tablo_ad + 1 stun_ad1 + 2 stun_ad2 + 3 unique/non-unique + 4 idx 5

Burada 2 ve 3 nu.l alanlarda stun adlarn gryoruz; bu ayn zamanda, indeksin "urun_no" stunu altnda, "urun_ad" stununa gre yaplmasn salar. ndeks oluturulurken adlarnn uzun olmasndan kaynaklanan bir hatayla karlalrsa, veri tabannn kabul ettii maksimum ad uzunluuna gre, anlam btnln bozmadan ismi ksaltmak gerekir. Primary Key (Birincil Anahtar)

Primary key, bir tablonun seilen baz stunlarndaki verinin farkl satrlarda tekrarlanmamasn (Bir kez kullanlmasn) iaret eder. T.C. Kimlik no.gibi alanlar seilmelidir. Adlandrlma ekli yledir: kolon_ad_pk ya da pk_kolon_ad Birden fazla stun bileik olarak "birincil anahtar" olarak tanmlanabilir. rnein; urun_no_urun_ad_pk ya da pk urun_no_urun_ad Foreign Key (Yabanc Anahtar)

Foreign key, birbirleriyle ilikili olan tablolarn ilikisini stun seviyesinde ifade eder. ki tabloda birbirleri ile mantksal ve fiziksel ilikisi olan stunlardr. Referans alnan tablonun_Stun_ad_Referans edilen tablonun_Stun_ad_fk ya da fk_ Referans alnan tablonun_Stun_ad_ Referans edilen tablonun_Stun_ad Birden fazla stun bileik olarak yabanc anahtar olarak tanmlanabilir. rnein; urun_no_urun_ad_pk ya da pk urun_no_urun_ad

Constraint (Kstlayc)

Herhangi bir alan iin girilebilecek verileri snrlayan kurallara Kstlayc denir. Birincil anahtar kstlayc, tekil kstlayc, default (varsaylan) kstlayc, yabanc anahtar kstlayc, kontrol kstlayc olmak zere be tr kstlayc vardr. Eer kullanc, kstlaycnn istedii ekilde veri girmezse veri taban ynetim sistemi hata verir. Bunun sonucu olarak da kullancnn keyfi deerler girmesi nlenmi olur. Bir tablodaki stun adlar kullanlarak verilerin snrlar belirlenebilir, ilk giri deeri DEFAULT olarak atanabilir. Adlandrma biimi yledir: kolon_ad_chk ya da kolon_ad_def rnek olarak, "st_urun" tablosunun "urun_no" kolonu zerinde bir constraint olduu u ekilde belirtilir: st_urun_no_chk Stored Procedures (Kaydedilmi Prosedrler):

SQL ifadeleri altrlmadan nce veri taban ynetim sistemi tarafndan deerlendirilerek ve derlenerek sonular geriye dndrlr. Deerlendirilen ve derlenen SQL ifadeleri veri taban ynetim sisteminin iinde saklanabilir. Saklanabilen bu nesnelere Stored Procedure-Kaydedilmi Prosedrler denir. Kaydedilmi prosedrlere verilen adlar yaptklar i ve ilemlerle uyumlu olmaldr. Kaydedilmi prosedrler yaptklar ileme gre mantksal olarak gruplandrlabilir. rnein, sat blmndeki retim tablosunda insert (bilgi girii) ilemi yapan bir kaydedilmi prosedrn ad sp_ur_insert _bil, delete (silme) ilemi yapan bir kaydedilmi prosedrn ad sp_ur_delete_bil olursa mantksal olarak bir gruplandrma yaplm olur. Kaydedilmi prosedrler veri tabannda create procedure SP_ad ile oluturulup execute SP_ad ile altrlr. Triggers (Tetikleyiciler)

Tetikleyiciler kaydedilmi prosedrlerin zel bir trdr. Yaplan bir ilem sonucunda otomatik olarak arka planda almas iin hazrlanm bir prosedrdr. Personel tablosundan bir kayt silinince maa tablosundan da silinmesi gereklidir.

Tetikleyicilerin adlandrmalar kaydedilmi prosedrlerle ayn zellikleri tar, mantksal gruplandrmaya dikkat edilir. Tetikleyiciler tablo baznda alr, dolaysyla hangi tablo stnde alyorlarsa o tablonun ad ile birlikte kullanlr. Bir tetikleyici zerinde insert (kayt ekleme), update (kayt gncelleme), delete (kayt silme) ilemleri olabilir. Tetikleyici adlar, tablo ad ile birlikte yaptklar ilemi de yanstmaldr. rnein; rn tablosunda "st_ urun_ekle" kayt ekleme ilemi yapan, "st_ urun_sil" kayt silme ilemi yapan, "st_ urun_gncl" ise gncelleme ilemi yapan bir tetikleyici olarak veri tabannda Create trigger trigger_ad eklinde oluturulur. CLR (Common Language Runtime)

A veri taban ierisine yerlemi olan CLR ile .Net programlama dillerinin server ierisinde alacak program paralar gelitirilebilmektedir. Bir arayz araclyla a veri tabanna balanlabilmekte ve kaytlarla ilgili ilemler yaplabilmektedir.

1.1. likisel Veri Taban

likisel veri taban 1970li yllarda IBM laboratuvarlarnda gelitirilmeye balanmtr. likisel veri tabannn en nemli zellii tablolardan olumu olmasdr. likisel veri tabannn daha da nemli olan zellii tablolarn birbiriyle ilikilendirilmi olmasdr. Bylece, ilikisel veri tabanlar sayesinde ok fazla veriyi az bir alanda ve daha fazla kontrol edilebilir olarak saklamamz salar. Bu zelliinin yannda birden fazla kullancya hitap etmektedir. Bu kullanclarn her birinin belli haklar vardr. Bu haklar artrlabilir veya azaltlabilir. rnein, belirli verilere baz kullanclar eriirken baz kullanclar eriemeyebilir. Bu haklar, veri taban yneticisi tarafndan belirlenir. Programc tarafndan yazlan program arayzleri sayesinde veri taban ynetim sistemleri kullanlr.

1.1.1. SQL ve XML Tanmlar

SQL (Structured Query Language), ilikisel veri taban ynetim sistemlerinden veri almak, veri tabannda bulunan veriyi dzenlemek veya sisteme veri girii yapmak iin kullanlan en popler sorgulama dilidir. SQL temelde, nesne-ilikili (object-relational) veri taban ynetim sistemlerini desteklemek iin tasarlanmtr. Fakat bu amacn tesinde, ANSI ve ISO standartlar tarafndan belirlenmi birok zellie sahiptir. SQL Standartlar

ANSI (American National Standards Institute) ve ISO (International Organization for Standardization), SQL dilini standartlatrmak iin birok alma yapmtr. 1986 ylnda ANSI, 1987 ylnda ise ISO SQL standartlarn oluturmutur.

Yl 1986 1989 1992 1999 2003

sim Aklama SQL-86 (SQL-87) Standartlar ANSI tarafndan oluturulmu olup oluturulan standartlar ISO tarafndan 1987 ylnda kabul edilmitir. SQL-89 Bir nceki standartlar zerine birka yeni standart eklenmitir. SQL-92 (SQL2) Varolan standartlar byk lde deitirilmitir. SQL:1999 (SQL3) zyinelemeli sorgular, tetikleyiciler, saysal olmayan trler ve baz nesne ynelimli zellikler eklenmitir. SQL:2003 XML uyumlu baz zellikler ile satr ve stunlarn otomatik retilen deerler tarafndan doldurulmas bir standart olarak eklenmitir.

XML, Extencible Markup Language szcklerinin ksa addr. XML, veri iletiiminde standart olmann yan sra, uygulama gelitiricilerin kendi etiketlerini tanmlayarak verileri tanmlad bir dildir. XML' nin amac ieriin veri olarak temsil edilmesidir. Dier bir deyile, XML ile herhangi bir tr bilgiyi tanmlamak iin kullanlan zel etiketler oluturulur. XML, farkl teknolojileri kullanan iki irket arasnda veri iletimini olanakl klacak standartlara sahiptir. Bu anlamda Web Servislerinin temel veri yapsn oluturur.

1.2. RDBMS (likisel Veri Taban Ynetimi)

likisel Veri Taban Ynetim Sistemi (Relational Database Management System), veri taban ierisindeki nesnelerin birbirleri ile ilikilerini programlanabilir biimde dzenleyerek arivlemeyi amalayan veri taban tasarmdr. Farkl tablolar ierisindeki alanlarn birbirleri ile olan ilikilerini tutarak bir tablodan herhangi bir kayt silindiinde ya da deitirildiinde dier tablolarn da bu durumdan eitli biimlerde etkilenmesini salamak bu yolla mmkndr. RDBMS destekleyen baz SQL sunucular: PostgreSQL [GPL] InterBase [IPL] Firebird - InterBase 6.0 Open kodundan balam olan yeni veri taban projesi [IPL] Oracle

Bir RDBMS aadaki ilemlerden sorumludur; Bir veri tabanndaki veriler arasnda ilikiler kurmak Verileri hatasz bir ekilde saklamak ve veriler arasnda tanmlanan ilikileri bozmamak Bir sistem hatas durumunda tm verileri kurtarabilmek

1.3. Veri Saklama Modelleri

SQL Server OLTP ve OLAP veri tabanlar ynetebilir. OLTP Veri tabanlar

OLTP (Online Transactional Processing), kullanclarn srekli olarak veri retmeye veri stnde deiiklik yapmaya devam ettii sistemlerdir. Bir GSM firmasnn veri tabann gz nne alalm. Bir kullancnn nereyi aradn ve sresini ay sonunda faturasna yanstmak gerekir. te bu ilemlerin veri tabannda tutulmas gerekmektedir. Bu veri tabanlar OLTP ye en uygun rnektir. Bir OLTP veri taban iinde veriler genellikle ilikisel tablolar iinde organize edilir. Gereksiz veri ynlar azaltr ve veri gncelleme hzn artrr. SQL Server ok sayda kullancnn gerek zamanl olarak veri analiz edebilmesini ve gncellemesini salar. OLTP veri tabanlarna bir baka rnek olarak da hava yolu bilet sat bilgileri ve bankaclk ilemlerini syleyebiliriz. OLAP Veri tabanlar

OLAP (Online Analiytical Processing) teknolojisi byk verilerin organize edilmesi ve incelenmesini salar. rnein bir analist byk verileri hzl ve gerek zamanl olarak deerlendirebilir. SQL Server Analiz Servisi toplu raporlama ve analizde, veri modelleme ve karar destee kadar geni alanda zmler sunar. OLAPta temel ama verilerin neticelerine varmaktr. Karar destek sistemleri gibi verileri yorumlayan sistemler veri taban ynetim sistemlerini kullanr. Bu sistemler, bir veri ambar desteiyle gereklenir. rnein birka farkl yerde merkezi bulunan bir firmann merkezlerin her birinin satn ve gerekli tm ayrntlar bir sonuta grmek isterse bu trden bir sistem kullanabilir. Okuma arlkl sistemlerdir.

1.4. A Veri Taban Bileen Mimarisi

A veri taban birok bileenden oluur.

1.4.1. likisel Veri Taban Motoru

A veri tabannn yrtlebilirliini salayan en nemli programdr. Bu program sayesinde, a veri taban verileri diske kaydedip ynetebilir. Veri depolama birimi, sorgu optimizasyonu gibi birok alt bileenden oluur. Kullanc veri etkileimine msaade eder.

ekil 1.1: Veri taban motoru alma prensibi

Veri taban motoru, kullanc arabirimiyle veri saklama alan arasnda ift ynl veri iletiimini salar. zellikle Microsoft, veri taban uygulamalarnda veri taban motoru olarak MS JET veri taban motorunu kullanr. Bu motor, sistem arlarndan oluan DLL dosyalarn ierir. Bu motorlar, SQL sorgulama diliyle uyumludur.

1.4.2. Veri Saklama Alan

Veri saklama alanlar elektromanyetik ortamlardr. ekil 1.1de bahsedilen veri saklama alan genellikle veri taban dosyasn iaret eder.

1.4.3. Veri Analiz Servisleri

Verileri ilemeye ynelik temel bileenleri barndran bir hizmettir.

1.4.4. Sistem Entegrasyonu (SQL Server Integration Services)

Veri aktarma ve dardaki veri kaynaklarndan veri alma temelli zmler iin kullanlabilen servistir.

1.4.5. Bildiri Servisleri (Notification Services)

Belli olaylar gerekletiinde bu olaylar abone olan istemcilere bilgi iletimi iin gelitirilmi bir mimaridir.

1.4.6. Raporlama Servisleri (Reporting Services)

Verileri raporlamaya yarayan bir dizi ilemi ieren servistir.

10

1.4.7. Veri oaltma (Replication)

Kopyal almalarda, veri datm, veri tabanlarn eitleme ve veri aktarma gibi ilevleri yerine getiren servisleri bir araya getiren yapdr.

1.4.8. leklenebilirlik
Elektronik olarak her zamankinden daha fazla veri saklanmaktadr. Bu veriyi saklayan teknolojiler, sisteme giren ve kan veri akna ayak uydurmak zorundadr. leklenir bir mimari olmadan, sistem veriye kar yetersiz kalacaktr. Bu nedenle, veri taban sistemleri, kullanclarn veriyi kabul edilebilir bir srede sorgulamalar iin ok byk miktarlardaki ilenmemi veriyi ynetmek ve veri eriimini optimize etmek zorundadr. rnek olarak SQL Server, en kk mobil aygttan en byk veri ambarna kadar lekleme yapabilen bir veri ynetimi ve i zekas zmdr. Kendi kendine dzeltebilme, otomatik optimizasyon, evrimii dizinin yeniden dzenlemesi ve yerleik paralellik gibi zellikler, leklenirlik gz nnde tutularak tasarlanmtr. Bu zellikler, SQL Servern personel ve yazlm maliyetlerini dk tutarken, byk veri miktarlar zerindeki oklu ve yksek hza sahip eylemleri gerekletirmesine olanak salar. Yerleik i zekas ve veri madencilii ilevsellii ile birletirilen SQL Server, pazardaki en yksek maliyet avantajn salayan, yksek performansa sahip eksiksiz veri ynetimi sistemidir. Bir veri taban tanmlanma aamasnda ya da tanmlandktan sonra baz parametrelerini de leklemek gerekir. leklemekten kast projenin byklne gre performans-kapasite dengesini oturtmaktr.

1.4.9. ADO ve ODBC

NetFramework ierisinde yer alan ve hemen her eit veri kaynana eriip verilerle ilgili ilemler yaplmasn salayan bir dizi ktphaneye verilen ada ADO (ActiveX Data Object) denir. ODBC (Open Database Connectivity-Veri Kaynaklarn Kullanma), deiik veri taban ynetim sistemlerine erimek iin Veri Kaynaklar Ak Veri taban Balantsn (ODBC) kullanabilirsiniz. rnein, SQL veri tabanndaki verilere erien bir programnz varsa, programnz Veri Kaynaklar (ODBC) veri tabanndaki veriye ulamanz iin ayn program kullanmanza olanak salar. Bunun iin, sisteminize srcler denen yazlm bileenleri eklemelisiniz. Veri Kaynaklar (ODBC) bu srcleri eklemenize ve yaplandrmanza yardmc olur.

1.4.10. Komut stemi Arac (Sqlcmd)

Sqlcmd, SQL Server 2000deki isql veya osql ad ile bilinen aracn gelitirilmi halidir. Sqlcmd ile komut satrndan T-SQL ifadeleri altrlr. Sqlcmd hem komut satrndan yazlan komutlar hem de bir metin dosyasndaki komutlar altrabilir.

11

1.4.11. Veri Taban Ynetim Sistemleri stemci/Sunucu Mimari Yaps

ekil 1.2: stemci / sunucu yaps

Yukardaki ekilde; bir server (ana bilgisayar) ve networklerle birbirine bal cilent bilgisayarlar bulunmaktadr. Client bilgisayarlar terminal veya PC olabilir. Disk biriminde ise veri taban program, database, tablolar, index, view, procedure, trigger gibi veri taban elemanlar ve veri tabanna yazlan bilgiler bulunur. stemci baz hizmetler iin istekte bulunurken, sunucuda bu hizmetleri reterek yant verir. ncelikle, gerek veri depolama ve veri taban sorgulama sunucular tarafndan gerekletirilmektedir. stemciler, istekte bulunmakta, yantlar ilemekte ve gsterime getirmektedir. Burada cilentlar Serverdaki veri tabanna erime ve yeni bilgi kaydetme, veya bilgiler zerinde deiiklik, silme, listeleme gibi ilemler yapma hizmeti isteinde bulunur ve server da bu isteklerine cevap verir. stemci/Sunucu yapsnn avantajlar arasnda, merkezilemi ynetim, gvenlik, veri btnl, paylalan veri, yazc gibi paylalan kaynaklar, daha az maliyet, en dk yineleme ve en dk uyumazlk vardr. VTYS ler istemci/sunucu modeline u iki nedenle ok iyi uyumluluk gsterir: Byk veri tabanlarnn, oklu kullanclar tarafndan eriilmesi gereksinimi vardr. Bir byk veri taban, tipik olarak birok kullanc tarafndan paylalmaktadr. Byk bir veri tabannn, kiisel kopyalarna her kullancnn sahip olmasnn hibir anlam yoktur. Byle olursa; herkes kendi kopyas zerinde ilem yapaca ve girilen her bilgi kendi kopyas zerinde kalaca iin verilerin btnl bozulur. Bu yzden byk bir veri tabannn bir kopyasnn merkezi denetimde tutulmas byk anlam tar. Btn bunlardan sonra, istemcilerdeki kullanclar merkezi bir VTYS i (Veri Taban Ynetim Sistemini) paylaabilirler.

12

Veri tabanlarndan geri dndrlen bilgilerin, dier veri tabanndaki bilgilerle ve dier uygulamalar ile btnletirilmesi gereksinimi vardr. Personel veri taban bilgisinden elde edilen personeller, muhasebe veri tabannda maa ve demeler iin kullanlabilirler. Bir sorguda elde edilen veriler bir hesap tablosuna yerletirilebilir veya dier verilerle btnletirilebilir. rnein, sorgu sonucu elde edilen para fiyatlar, bir rn maliyetleri planyla btnletirilebilir. Bir departmann btesi, bir hesap tablosunda oluturulup bir veri tabanna girilebilir ve orada tm dier departmanlarn bteleriyle birletirilebilir. Bir kullancnn gelitirdii PC uygulamas btn borlu hesaplarn yer ald bir veri tabann sorgulayabilir. Buradan dndrlen bilgiler de, deme emri oluturan mektuplarla birletirilebilir. Ayrca istemciler veri taban bilgilerini; Word, Excel, Power Point gibi Office programlarnda yani masast uygulamalarda birletirme gereksinimi duyabilirler.

Client/Server mimarisindeki bir veri taban yazlm terminallere sadece yetki verdii ilemleri yaptrr ve ancak bu ilem salkl sonulannca kendi zerindeki data dosyasna yazar. Dolaysyla kullanclar terminallerden data dosyasn bozacak faaliyetlerde bulunamazlar. Client/Server yapdaki bir veri taban sistemi elektrik kesintilerinde ilem yaplan veri kaydnn, en azndan o anda yaplan deiiklik ve ilemin sonucu dndaki en son halini korur. Veri taban programlarnn genellikle istemci-sunucu (Client/Server) temel mimarisi stnde alt daha nce belirtilmiti. Ancak bu temel mimari kullanlrken, uygulama ayr katmana ayrlarak incelenir. 3 N Katman Mimarisi En ok kullanlan istemci sunucu mimari eklidir. 3 katmandan oluur. Sunum Katman (Presentation)

Kullancnn bilgisayara veri girii ve bilgisayardan kullancya bilgi verme iine yarayan kullanc arayz katmandr. Karar mekanizmas yoktur. Katman (Business)

Uygulamann mantksal temellerinin, kurallarnn i ile ilgili hesaplamalarn yer ald orta katmandr. Sunucu tarafnda, istemci tarafnda veya paralanm olarak her iki tarafta da yer alabilir. Veri Katman (Data)

Veri tabannn kendisi veri taban nesnelerinin tamamn ierebilir. Programsal veya tanmsal veri taban nesneleri bu katman meydana getirir.

13

Resim 1.1: 3 N (Three-Tier) katman mimarisi

14

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Daha nce rendiiniz veri taban programn hatrlayarak aada size verilen kriterlere gre bir veri taban oluturunuz. neriler Access veri taban program size rnek olabilir. Kiisel bilgileri ieren alanlar unlar olabilir. T.C. Kimlik Nu. Ad_Soyad Dog_Yer Dog_Tarih Adres Telefon Medeni_Hal Cocuk_Sayi Egitim_Dur Meslek

Oluturulacak veri taban, bir dernee kaytl yelerin kiisel bilgilerini tutan bir veri taban olacaktr. Kiisel bilgileri ieren alanlar isteinize uygun olarak dzenleyebilirsiniz.

Size verilen bu alan adlarn dikkate alarak aada verilen tablodaki boluklara alan adlarn, alann veri trlerini ve alann uzunluunu yaznz.
Veri taban Ad: Alan Ad Alan Ad

Accesstaki veri trleri ve alan uzunluklarndan yararlanabilirsiniz.

Alan Ad

Alan Ad

Alan Ad

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Alan Ad

Alan Ad

Alan Ad

Alan Ad

Alan Ad

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

Veri Tr

Alan Boyutu

15

Tablonun doldurulmu hali aadaki gibidir.

Veri taban Ad:Dernek Alan Ad TCKimlikNo Veri Tr Alan Boyutu ift duyarlkl Alan Ad Ad_Soyad Veri Tr Alan Boyutu Alan Ad Dog_Yer Veri Tr Alan Boyutu Alan Ad Dog_Tarih Veri Tr Alan Boyutu Ksa Tarih Alan Ad Adres Veri Tr Alan Boyutu

Say

Metin

50

Metin

20

Tarih

Metin

100

Alan Ad Telefon Veri Tr Alan Boyutu ift Duyarlkl

Alan Ad Medeni_Hal Veri Tr Alan Boyutu

Alan Ad Cocuk_Sayi Veri Tr Alan Boyutu

Alan Ad Egitim_Dur Veri Tr Alan Boyutu

Alan Ad Meslek Veri Tr Alan Boyutu

Say

Evet/Hayr

Evet/Hayr

Say

Bayt

Metin

15

Metin

15

16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. Aadakilerden hangisi veri taban bileeni deildir? A) Tablolar B) ndeksler C) Satrlar D) Balant Bir tablonun her satrnda bir stunun bir kez kullanlmasn iaret eden ...dr. likisel veri tabannn en nemli zellii sorgulardan olumu olmasdr (D/Y). A veri taban verilerini diske kaydedip yneten program ilikisel veri taban motorudur (D/Y). Komut satrndan T-SQL ifadelerini altrmaya yarayan ifadesidir.

2.

3. 4.

5.

Deerlendirme
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

17

RENME FAALYET 2 RENME FAALYET2

AMA
Sistem gerekliliklerini kullanabilecek ve a program kurulumunu yapabileceksiniz.

ARATIRMA
A topolojilerini aratrnz.

2. KURULUM
2.1. A Veri Taban Srmleri
A veri taban srmleri unlardr: SQL Server 2005 Express Edition

Express Edition, veri taban uygulamalarn iinde ve disk zerinde bilgileri korumak ve ynetmek iin kullanlan bir srmdr. cretsiz, kullanm kolay ve salam bir veri taban sunarak gelitiricilerin salam ve gvenilir uygulamalar oluturmalarna yardm eder. SQL Server 2005 Workgroup Edition

Workgroup Edition, kk iletmeler veya byk irketlerdeki kk alma gruplar iin veri ynetimi zmdr. Ekonomik ve ynetmesi kolay bir pakette sunulan ve veri ynetimi iin gereken tm temel veri taban zelliklerine sahiptir. SQL Server 2005 Developer Edition

Developer Edition, gelitiricilerin SQL Server 2005 zerinde her eit uygulamalar oluturmalarn salamak iin tasarlanmtr. Enterprise Edition (win32, x64, IA64) ilevselliinin tmne sahiptir, ancak retim kurmay engelleyen zel bir gelitirme ve test lisans anlamasna baldr. SQL Server 2005 Standard Edition

Standard Edition, kk ve orta lekli iletmeler iin ekonomik bir zmdr. Kritik olmayan e-ticaret, veri ambarlama ve kritik i zmleri iin gereken temel ilevsellii ierir. Standard Edition, win32, x64 ve Itanium tabanl sunucular zerinde almak zere optimize edilmitir.

18

SQL Server 2005 Enterprise Edition

Enterprise Edition, kurumsal veri ynetimi ve i zekas zelliklerinin tamamn ierir. SQL Server Enterprise, dier SQL Server 2005 srmlerine kyasla en st dzey leklenebilirlii ve kullanlabilirlii sunar. Ek olarak, daha yksek dzeyde veri taban leklenebilirlii ve kullanlabilirlii elde etmenize yardm eden x64 ve Itanium tabanl sunucularda almak zere optimize edilmitir. SQL Server 2005 Mobile Edition

Mobile Edition, kurumsal veri ynetimi ve i zekas zelliklerini mobil aygtlara yayacak uygulamalar hzla gelitirmenize olanak salar. Teknoloji deimeye devam ettike, 64-bit ilem, verinin youn kullanld uygulamalar iin daha yksek performans salayarak veri taban endstrisini yeniden ekillendirmektedir. Microsoftun 64-bit teknolojisi ile performans ihtiyalarnz nasl karladn grnz.

2.2. letim Sistemi Seimi

SQL Server, Microsoft iletim sistemi ve dier server uygulamalar ile btnleik alabilen client-server bileenlerine sahiptir. Farkl iletim sistemleri zerinde bulunan Internet tarayclar ve dier nc parti yazlmlar SQL Servera eriebilmektedir. SQL server belirttiimiz gibi farkl iletim sistemleri zerinde alabilen client ve server bileenlerine sahiptir. Client Bileenleri

SQL Server 2005in tm versiyonlarndaki client bileenleri Windows CE srm hari tm Windows XP, Windows 2000, Windows NT, Windows ME ve 98 srmleri zerinde alabilmektedir. Tm SQL Server CE srm bileenleri ise Windows CE zerinde alabilmektedir. SQL Server tam anlamyla Windows XP ile entegre olabilmekte ve Windows XPnin zelliklerinden ileri gelen tm avantajlarndan faydalanabilmektedir.

2.3. Sistem Gereksinimleri

Microsoft, veri taban yneticileri ve yazlm gelitiriciler iin SQL Server 2005'e yeni zellik ve fonksiyonellikler katarak kullanclarn hizmetine sunmaktadr. SQL Server 2005'in her bir srm birbirinden farkl zelliklere sahiptir ve farkl sistem gereksinimi duyar. SQL Server 2005 kullanm srasnda verimli sonu alabilmek iin sistem gereksinimlerin dikkat etmeliyiz.

19

32 bit bilgisayarlar iin Sql Server 2005 srmlerine gre tavsiye edilen sistem gereksinimleri aadaki gibidir.
lemci Tr lemci Hz En az : 500 MHz Pentium III ilemci veya daha st seviye bir ilemci uygun olmaktadr. Tavsiye edilen 1 GHz veya daha fazlasdr. Geici Hafza (RAM) En az : 512 MB Tavsiye edilen 1 GB veya daha fazlasdr. En fazla : OS maximum En az : 512 MB

SQL Server 2005 (32-bit) SQL Server 2005 Enterprise Edition SQL Server 2005 Developer Edition SQL Server 2005 Standard Edition

Workgroup Edition

Pentium III ilemci veya daha st seviye bir ilemci uygun olmaktadr.

En az : 500 MHz Tavsiye edilen 1 GHz veya daha fazlasdr. Tavsiye edilen 1 GB veya daha fazlasdr. En fazla : 3 GB En az : 128 MB

SQL Server 2005 Express Edition

Pentium III ilemci veya daha st seviye bir ilemci uygun olmaktadr.

En az : 500 MHz Tavsiye edilen 1 GHz veya daha fazlasdr. Tavsiye edilen 512 MB veya daha fazlasdr. En fazla : 1 GB

64 bit bilgisayarlar iin Sql Server 2005 srmlerine gre tavsiye edilen sistem gereksinimleri
lemci Tr lemci Hz Geici Hafza (RAM) IA64 en az: 512 MB IA64 en az: Itanium ilemci veya daha yksek X64 en az: AMD Opteron, AMD Athlon 64, Intel Xenon birlikte Intel EM64T destei, Intel Pentium IV birlikte EM64T destei IA64 en az: 733 MHz IA64 tavsiye edilen: 733 MHz veya daha yksei X64 en az: 1 GHz X64 tavsiye edilen: 1 GHz veya daha yksei IA64 tavsiye edilen: 1 GB veya daha yksei IA64 en fazla: 32 TB X64 en az:512 MB X64 tavsiye edilen : 1 GB veya daha yksei X64 en fazla: 32 TB

SQL Server 2005 (64bit)

SQL Server 2005 Enterprise Edition4 SQL Server 2005 Developer Edition SQL Server 2005 Standard Edition

20


zellik

Kurulan servislere ve aralara gre gereken disk alanlar

Gereken Disk Alan 150 MB 35 KB 40 MB 5 MB 9 MB 12 MB 70 MB 20 MB 15 MB

Database Engine ve veri dosyalar, Replication, ve Full-text Search iin Analysis Services ve veri dosyalar Reporting Services ve Report Manager Notification Services motoru aralar, istemci aralar ve kural aralarl iin Integration Services iin stemci aralar iin (Client Components) Ynetimsel aralar iin (Management Tools) Gelitirme aralar iin (Development Tools) SQL Server Books Online ve SQL Server Mobile Books Online iin rnekler ve rnek veri tabanlar iin
znrlk DVD Src Cluster installations letim Sistemi End points

Dier gereksinimler
1024 x 768 Gerekli 32 ve 64 bit bilgisayarlar iin sekiz node cluster installation gereklidir. Windows Server 2003, Windows XP, Windows 2000, Windows 98 veya Windows ME Sunucu balants iin tanmlanan yeni bir kavram olan Transact SQL endpoint'i. SQL Server Management Studio, Business Intelligence Management Studio ve Report Designer iin Microsoft Internet Explorer 6.0 SP1 veya daha sonraki srmleri gerekmektedir. Microsoft Windows Installer 3.0 Microsoft Windows .NET Framework 2.0 Windows 2000 iletim sistemi zerinde Reporting Services'i kurmak iin MDAC 2.8 gereklidir. Windows 2000 iletim sistemi zerinde SQLXML iin MDAC 2.6 veya daha yksei gereklidir. SQL Server Failover clusters require Microsoft Cluster Server (MSCS) on at least one node of the server cluster.

Internet

Yazlm Gereksinimleri

Yukarda belirtilen ayrntl sistem gereksinimleri SQL Server 2005 kurulumu srasnda gereken temel gereksinimlerdir. Belirtilen sistem gereksinimleri ilk bakta fazla veya gereksiz gibi grnebilir, ancak salkl bir kurulum iin ihtiya duyulan zellikler bunlardr.

21

2.4. FAT ve NTFS Dosya Sistemleri

FAT dosya sistemi FAT dosya sistemi, PCnin sabit srcsnde, esnek disketinde ya da bir flash bellek kartnda saklanan belirli dosyalarn yerini ve sralamasn izlemekte kullanlan bir sistemdir. letim sistemlerinin ounluu bilgisayar dosyalarn, ilgili dosyay kk paralara ayrp ayr ayr e yapl kmelerde depolayarak saklar. FAT dosya sistemi iletim sisteminin her bir dosyay, e yapl kmelerde izlemesine ve yeni dosyalar iin henz tahsis olunmam kmeleri saptamaya olanak tanmaktadr. Bir bilgisayar kullancs bir dosyay okumak istedii zaman FAT dosya sistemi, dosyann her bir parasn grntlenmek zere yeniden bir araya getirir. FAT dosya sistemi bugn, server ilevi gren bilgisayarlardan kiisel dijital yardmclara kadar her boydaki bilgisayarda kullanlan eitli iletim sistemlerince desteklenmektedir. NTFS dosya sistemi

NTFS Windows NT ile gelitirilmi bir dosya sistemidir (NT File Sistem). Disk kullanm ve gvenlik ynnden kesinlikle FAT dosya sisteminden ok gelimi zellikleri vardr. Aktif dizin ile a kaynaklarn daha iyi ynetir. File Encryption (dosya ifreleme) ile dosyalarn ifrelenmesine olanak salar. Remote Storage ile tanabilir saklama alanlarnn ynetimini gerekletirir. Her kullanc iin snrl disk kotas kullanm salar. Byk disk alanlarna destek verir. Byk harddisklerin NTFS ile formatlanmas verimi artracaktr. Uzun dosya adlarn destekler. Kayt tutan bir dosya sistemidir. Scandisk, Chkdisk gibi hata ynetim aralarna fazla gereksinim duymaz. Dosyalar 1Kb lk cluster (kme) alanlarnda detaylar ile bulunur ve kendi kendini optimize etme yeterlilii vardr.

2.5. Gvenlik
SQL Server 2005, daha sk veri gvenlii salamak iin daha kusursuz ve esnek bir denetim salayarak, veri taban platformunun gvenlik modeline nemli lde iyiletirmeler yapmaktadr. Kurumsal verilerin gvenliini st dzeyde salamak iin aadakileri ieren birka zellie nemli lde yatrm yaplmtr. Bu zellikler, Grnen alanlar azaltma Veri ifreleme st dzey ifreleme Kimlik dorulama Detayl izinler ve kullanc ve ema ayrtmann ileri dzey gvenliini ierir.

22

Bu iyiletirmeler, gvenli bilgi ilemi desteklemeye yardm etmek iin gerekli admlar tanmlayan ve gvenli bir ortam kurmanza ve bu ortamn devamlln salamanza yardm eden projeye katk salar.

2.6. SQL Server Kurulumu

SQL Server 2005in kurulumu srasyla yledir.

2.6.1. Kurulumun Balatlmas

SQL Server 2005 DVD'sini (veya CD'sini) taktnzda kendisi otomatik olarak balayacaktr. Otomatik olarak balayan ekranda u ilemleri yapabilirsiniz: Hazrlk (Prepare) Donanm ve yazlm gereksinimlerini grebilirsiniz. (Preview Hardware and software requirements). Yaynlanma notlarn okuma (Read the release notes) SQL Server Ykseltme Ynlendirmesi (Install SQL Server Upgrade Advisor)

Ykleme ilemi (Install) Sunucu bileenleri, aralar, yardm kitab ve rnekler (Server component, tools, Books Online and samples) SQL Native kurma sihirbazn balatma (Run the SQL Native Client Installiation Wizard)

Dier Bilgiler (Other Information) CD'yi inceleme (Browse this CD) SQL Server'n internet sitesini ziyaret etme (Visit the SQL Server website) SQL Server lisans anlamasn okuma (Read he SQL Server license agreement)

k (Exit)

Kurulumu iptal etmek ve kmak iin Exit (k) komut dmesine basmanz yeterlidir.

23

Resim 2.1: 1.Adm

Sunucu bileenlerini, aralarn, yardm kitabn ve rnekleri kurmak iin, Server components, tools, Books Online and samples seeneini seerek bir sonraki adma geebilirsiniz.

2.6.2. Son Kullanc Anlamasnn Kabul

Son kullanc anlamas ile ilgili gerekli bilgileri okuduktan sonra, kabul ettiinizi belirtmek iin "I accept the licensing terms and conditions" seili hale getirilmelisiniz.

Resim 2.2: Lisans anlamasnn kabul

24

Lisans anlamasn kabul ederek bir sonraki adma geilmelidir.

2.6.3. Ykleme ncesi Hazrlklar

Bu admda, SQL Server 2005'i yklemeden nce gerekli olan yazlmlar ykleme ilemini gerekletiriyorsunuz. Gerekli ykleme ilemini yaparken, SQL Server 2005 bilgisayarn ihtiyacna gre neleri ykledii belirten bilgiler verir.

Resim 2.3: Ykleme ncesi n hazrlk

Gerekli yklemeleri yaptktan sonra drdnc adma geilmelidir.

2.6.4. SQL Server Ykleme Sihirbaz

Artk bilgisayarnz, SQL Server 2005i yklemeye hazr hale gelmitir. Ykleme sihirbaznz, SQL Server' ykleme sihirbazna ho geldiniz ekranyla sizi karlar.

25

Resim 2.4: SQL Server ykleme sihirbaznn balamas

Sihirbaz balatmak iin leri (Next) dmesine tklatnz.

2.6.5. Sistem Konfigrasyonunun Snanmas

Bu admda, kurulu olan sisteminizin SQL Server 2005'in almas iin gerekli olan servislerin yeterlilii snanmaktadr.

Resim 2.5: Sistem konfigrasyonunun kontrol

26

Snanan servisleri gsteren bu admda, servisler hakknda bilgi vermektedir. Baarl olarak neticelenenler iin, Success (Baarl) ifadesini kullanarak herhangi bir sorun olmadn belirtir.

2.6.6. Kayt Bilgileri

Bu adm, kayt bilgilerinin belirtildii admdr. sim (Name): Kurulacak olan SQL Server 2005in ismini vermelisiniz. irket(Company): Bal olarak altnz irketin veya birimin ismi girilmelidir (Kendi belirlediiniz herhangi bir isim olabilir). ifre: DVD veya CD zerinde yazl olan 25 karakter uzunluundaki kayt olma ifresini kutucuklara srasyla girmelisiniz.

Resim 2.6: Kayt bilgilerinin girii

Kayt bilgilerini girdikten sonra, leri (Next) komut dmesine bastnzda ifreniz snanacaktr. Eer yanl giri yapldysa uyar mesaj ekrana gelir. ifre doru olduu zaman bir sonraki adma geebilirsiniz.

27

2.6.7. Bileenlerin Kurulumu

SQL Server 2005 ierisinde bileenlerle birlikte gelmektedir. Kendi ihtiyalarnz dahilinde bu bileenleri kurabilirsiniz. Adm adm kurduunuz SQL Server 2005 srm bata da belirtildii gibi Professional srm olduu iin, bileenler listesinde btn servisler grntlenir. Dier versiyonlarda, burada listeli olan servisler srmn zelliine gre snrl halde gelmektedir. imdi srasyla servisleri inceleyelim: SQL Server Veri Taban Servisi (SQL Server Database Services): Veri tabanlarn, veri taban nesnelerini oluturacanz ve yneteceiniz servistir. Analiz Servisi (Analysis Services): Analysis Services ile beraber veri madencilii ve analiz konularnda olduka kapsaml bir ok yenilik gelmitir. Raporlama Servisi (Reporting Services): Raporlama Servisi, elinizdeki veri ynlarndan zet bilgi olarak rapor oluturan servistir. leri seviyede, istenilen tarzda raporlama zellii sunan bu servisi, eer raporlama ilemleri youn projeler gelitirecekseniz iaretli duruma getirebilirsiniz. Uyar Servisi (Notification Services): Belli olaylar gerekletiinde bu olaylara abone olan istemcilere bilgi iletimi iin kullanlan servistir. Integration Services: SQL Server 2005 Integration Services (SSIS) veriyi farkl ortamlar arasnda tama ileminde kullanabilirsiniz. istasyonu bileenleri, yardm kitab ve gelitirme aralar (Workstation components, Books Online and development tools): Servislerin kurulmasnn yannda kullanm srasnda size yardmc olabilecek aralarn kurulumunu salayan seenektir.

28

Resim 2.7: Kurulum bileenleri

Daha fazla seenek ile kurulum bileenleri zerinde deiiklik yapmak iin Gelimi (Advanced) seeneini tklayabilirsiniz (For more options, click Advanced).

29

2.6.8. Kurulum Bileenlerini Dzenlemek

Resim 2.8: Gelimi bileen kurulum seenei

Tm bileenler ve ierdii bileenler bu ekranda grlmektedir. Bileenler zerindeki krmz arp iareti o bileenin kurulmayacan belirtir. Herhangi bir bileen zerinde tkladnz zaman tane seenekle karlarsnz. Bunlar, Bileen yerel diske yklenecek (Will be installed on local hard drive): Bileeninizi yerel diskinize kurmak istediinizde bu seenei seebilirsiniz. Bileenin tm zellikleri yerel diske yklenecek (Entire feature will be intalled on local hard drive): Bileeni tm zellikleriyle yerel diskinize kurmak istediinizde bu seenei seebilirsiniz. Bileenin hibir zellii yklenmeyecek (Entire feature will be unavailable): Btn zelliklerini eriilemez hale getirmek istediinizde bu seenei seebilirsiniz.

Bu ekilde kullanacanz veya kullanmayacanz bileenler belirtilir. Disk Cost (Disk alan) komut dmesi ile yerel diskinizde ne kadar yer kaplayacan grebilirsiniz. Gerekli bileenleri setikten sonra bir sonraki adma geebilirsiniz.

30

2.6.9. rnek simlendirmesi (Instance Name)

Kuracanz SQL Server 2005e bir isim verilmektedir. simlendirmeyi iki ekilde yapabilirsiniz. Varsaylan rnek (Default Instance): Bilgisayarn ad ile kurulan SQL Server varsaylan SQL Server kurulumudur. (Bilgisayarnzn ismi 'XYZ' ise, rnek (instance) ismi 'XYZ' olmu olur.) simle belirtilen rnek (Named instance): SQL Server' kendi belirlediiniz bir isimle kurabilirsiniz. SQL Server 2005'e, altrma srasnda "bilgisayar\SQL Server rnei" (instance') yazarak bu isimle SQL Server 2005'e balanabilirsiniz.

Resim 2.9: rnek isminin belirlenmesi

Varsaylan olarak Default instance seip kurulum ileminize devam ediniz.

31

2.6.10. Servis Hesab Belirleme

SQL Server 2005'i kullanabilmek iin servis kullanclar belirlenir. Bunlar farkl zelliklerde belirleyebilirsiniz. Servis hesab belirleme ekrannda u ayarlar yapabilirsiniz.

Resim 2.10: Servis hesap ayarlarnn yaplmas

Her bir servise gre zelletir (Customize for each service account): Servisleri belirlediiniz ekran hatrlarsanz, eer birden fazla servis setiyseniz, rnein Reporting Services, Notification Services gibi, bunlarn her biri iin farkl bir hesap (account) belirleyebilirsiniz.

zel olarak belirttiiniz servis iin veya btn servislere hitap eden bir hesap belirlenmektedir. Hesap belirlerken iki seenek vardr. Use the built in System account : Kuracanz bilgisayar herhangi bir aa bal deil, dier bilgisayardaki veri taban ynetim sistemleri ve programlar sizin bilgisayarnza erimeyecek ise bu seenei semelisiniz. Use a domain user account: Herhangi bir domain'e balysanz, bu seenei semelisiniz. Domain'de sahip olduunuz kullanc ismini, ifresini ve domain'in ismini yazmalsnz. Bylece bu bilgiler dorultusunda, bilgisayarnza kurmu olduunuz SQL Server 2005'i bakalarnn da yer ald bir bilgisayar a ortamna kurmu olmaktasnz.

32

Not: Servis hesab, SQL Server 2005 servislerinin hangi kullanc hesab ile kullanlacan belirtir. SQL Server Servis Hesab ( SQL Server Service Account ), SQL Server servislerinin kullanlmasn salar. Her bir SQL Server servisi, belirlenen servis hesab gvenliinde alr. Kullanacanz servis hesabn uygulama etki alan ieriine bal olarak veya yerel olarak seebilirsiniz. Bunlarn arasndaki fark u ekildedir: Yerel hesabnz SQL Server servisleri, uzaktaki sunuculara gvenli balant ile balanamaz. Uygulama etki alannda olmayan bir bilgisayardaki SQL Server zerinde ilem yaplmak istenirse yerel hesabnz kullanlabilir. Uygulama etki alan kullanc hesab kullanlrsa, a zerindeki kaynaklara ve uzak sunuculara, gvenli balantlar kurularak eriilebilir. Seilen Uygulama Etki Alan Kullanc Hesab, SQL Server bilgisayar zerinde ynetici (administrator) yerel grubunun bir yesi olmaldr. Kurulum bittikten sonra servisleri balat (Start services at the end of setup): Kurulum ilemi bittikten sonra hangi servislerin balayacan bu admda belirleyebilirsiniz. Buradan hangi servisin balamasn istiyorsanz seili hale getirerek kurulum bittikten sonra balamasn salayabilirsiniz.

leri diyerek bir sonraki adma geilir.

2.6.11. Yetkilendirme Modu

Bu admda yetkilendirme modu seilmektedir. Yetkilendirme trn belirlemekle, kurduunuz SQL Server gvenliini belirlemi olursunuz. Bunun iin, Windows Authentication Mode veya Mixed Mode seenekleri vardr. Windows Authentication Mode: Windows kimlik denetiminden geen kullanclara, SQL Server 2005'e erime hakk tannr. Eriim, Windows kullanc gvenlik snrlar iinde gerekleir. Mixed Mode: Normal Windows kullancs haklaryla deil de, ynetici haklaryla veri tabanlar zerinde ilem yapabilmek iin Mixed Mode seilir. Mixed Mode seildiinde, sistem yneticisi hesab olan 'sa' kullancsna ifre verilerek gvenlik salanr. ifre bo braklabilir, ama tabi ki gvenlik asndan tavsiye edilmez.

Gvenlik asndan Mixed Mode'u semekte fayda vardr. Mixed Mode'u seiniz. Mixed Mode'u setikten sonra, kullanlacak olan sistem yneticisinin (system administrator sa) ifresini (enter password) alanna giriniz. Dorulatmak amac ile ifreyi tekrar (confirm password) giriniz.

33

Resim 2.11: Yetkilendirme modu

Yetkilendirme modunu, Mixed mod setikten sonra kurulumun bir sonraki admna geiniz.

2.6.12. Sralama Ayarlar (Collation Settings)

Bu admda, SQL Server 2005'in sralama dzeni ve karakter seti ile ilgili nasl davranmas gerektii belirlenecektir. "Customize for each service account" seenei sayesinde her bir servis hesab iin zelletirme yapabilirsiniz.

Resim 2.12: Sralama ayarlar

34

Sralama dzeni, karakter setini, sorgulanan karakter verisi ile karlatrr. Bylece, sorgunun sonucunda dnecek olan verileri etkilemi olur. Ayn zamanda performans da etkilemi olur. rnein byk kk harf ayrm olmayan bir sralama dzeninde, daha az karlatrma yaplr. Bu durum, performans artrr.

2.6.13. Raporlama Servisini Ykleme Seenei

Kuracanz servisleri seerken Raporlama Servisi (Reporting Services) seilmiti. imdi de, Raporlama Servisi (Reporting Services) iin ykleme seeneklerini dzenlemeniz gerekir.

Resim 2.13: Raporlama servisini ykleme seenei

ki seenek vardr. Varsaylan konfigrasonu ykle (Install the default configuration): Varsaylan konfigrasyon ile raporlama servisi kurulmak istenirse bu seenek seilmelidir. Sunucuyu konfigre etmeden ykle (Install but do not configure the server): Kurmak istiyor fakat kurduunuz sunucuyu raporlama servisine gre konfigre etmek istemiyorsanz bu seenek seilmelidir.

Varsaylan olarak kurma seeneini seerek kuruluma devam ediniz.

35

2.6.14. Hata ve Kullanc Raporu Ayarlar

Kullandnz dier programlarda da karlatnz gibi, SQL Server 2005'te de hatalarla karlamanz mmkndr. Herhangi bir hata ile karlald zaman, SQL Server 2005'in nasl davranacan bu admda belirleyebilirsiniz.

Resim 2.14: Hata ve kullanc raporu ayarlar

Kurulumunuza hata gnderme seeneklerinden herhangi birini semeyerek devam ediniz.

2.6.15. Kuruluma Hazr

Hangi isimle kayt olacan, hangi bileenlerin kurulacan, hangi servis hesabnn olacan, hangi yetkilendirme modunun kullanlacan, hangi sralama ayarlarnn mevcut olacan, hangi hata gnderme mekanizmasnn uygulanacan belirledikten sonra SQL Server 2005 kurulumunu hazrlam oldunuz.

36

Resim 2.15: Kuruluma hazr

Kurulumla ilgili zet bilgi aldktan sonra kurma ilemini balatan bir sonraki adma geiniz.

2.6.16. Kurulum lemi

Bu admda sihirbaznz kurulum ilemini gerekletirecektir.

Resim 2.16: Kurulum ilemi

37

Bilgisayarnzn performansna gre kurulum sresi deimektedir.

2.6.17. Kurulum zeti

Kurulum ilemi bittikten sonra, baarl olarak kurulan servisler ve bileenler Kurulum Bitti (Setup Finished) ifadesiyle belirtilmektedir.

Resim 2.17: Kurulum zeti

Servisler, bileenler ve aralar baarl bir ekilde kurulduktan sonra bir sonraki adma geiniz.

2.6.18. Kurulumun Tamamlanmas

Microsoft SQL Server 2005'in kurulumunun tamamlandn belirten ekranla karlarsnz.

38

Resim 2.18: Kurulumun tamamlanmas

Son (Finish) dmesine basarak kurulum ilemini sonlandrm olursunuz. Bu ekilde SQL Server 2005'i kurmu oluyorsunuz. imdi ise kurmu olduunuz SQL Server 2005'i balatnz.

2.6.19. Balatma Noktas

SQL Server'a balanp verileri grebilmek iin SQL Server Management Studio'ya ulamanz gerekir.

Resim 2.19: Balatma noktas

Varsaylan olarak srasyla Balat (Start)->Tm Programlar (All Programs) -> Microsoft SQL Server 2005 -> SQL Server Management Studio eklinde bir srayla SQL Server 2005'i balatabilirsiniz.

39

2.6.20. Veri Taban Motoruna Balanma

Resim 2.20: Veri taban motoruna balanma

Bu ekrandaki giri deerleri srasyla unlar ifade eder: Server type (sunucu tr): Veri taban motoru Server name (sunucu ismi): Kurulum srasnda verdiiniz isim Authentication (yetkilendirme): erieceinizi belirlemek iin. Hangi yetkiyle veri taban motoruna

Login (kullanc isminiz): Sistem yneticisiyseniz "sa" yazarak, deilseniz sistem yneticinizin sizin iin belirledii kullanc ismini yazarak giri yapabilirsiniz. Password (ifre) : Sistem yneticisiyseniz kurulum srasnda belirlediiniz sistem admin ifresi, deilseniz sistem yneticisinin belirledii ifreyi girerek giri yapabilirsiniz.

Bu ekilde sunucu trn, sunucu ismini, yetkilendirme modunu, yetkilendirme kullanc ismi ve ifresini giri yaptktan sonra, verilerinizi, veri tabanlarnz ve veri taban nesnelerinizi yneteceiniz, yeni arabiriminiz olan SQL Server Management Studio'a Connect dmesine basarak giri yapm olursunuz.

40

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bu uygulama, elde edilen bilgilerin dosyaya nasl yazdrlacan gsteren bir uygulamadr. Elde edilen veriler bu ekilde dosyaya yazdrlabildii gibi programda oluan hatalarn da dosyaya yazdrlmas ayn ekilde olacaktr. lem Basamaklar neriler SQL Server 2005 Cd veya DVDsini srcnze taknz. SQL Server 2005i kurmak iin Install seeneini seiniz. Son kullanc anlamasn kabul I accept the licensing terms and conditions ettiinizi belirten ilgili kutucuu seeneini iaretleyiniz. onaylaynz. Sistem konfigrasyonunun snanmasn bekleyiniz. Kayt bilgileri iin isim ve ifreyi giriniz. SQL Server Database Services seeneinin Kullanlacak servisleri seiniz. mutlaka seili olmasna zen gsteriniz. Tm bileenlerin bilgisayarnza Kurulum bileenlerini dzenleyiniz. yklenmesini salaynz. Varsaylan rnek isimlendirmesini Default Instance seiniz. yapnz. Bilgisayarnz herhangi bir aa bal deilse Servis hesabn belirleyiniz. Local Systemi seiniz. Yetkilendirme modu olarak veri tabanlar zerinde ilem Mixed mod ve kullanc ad sa olmaldr. yapabilmeniz iin gerekli olan modu seiniz. Sralama ayarlarnda performans artrc ve byk kk harf ayrm Accent-senstive onay kutusunu iaretleyiniz. olmayan sralama dzenini seiniz. Kurulumu balatnz. Install dmesine tklatnz.

41

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluklar uygun ekilde doldurunuz.

1.

Aadakilerden hangisi a veri taban srm deildir? A) SQL Server 2005 Express Edition B) SQL Server 2005 XP Edition C) SQL Server 2005 Standart Edition D) SQL Server 2005 Enterprise Edition SQL Server 2005i bilgisayarnzda altrmak iin aadakilerden hangisinin bulunmas zorunlu deildir? A) letim sistemi B) DVD-CD Src C) En az 128 MB RAM D) Internet balants Sistem yneticisi hesabnn kullanlan genel ad sa dr (D/Y). Aadakilerden hangisi SQL Server 2005 servislerinden deildir? A) Reporting Services B) Integration Services C) Install Services D) Analysis Services SQL Server 2005in sralama dzeni ve karakter setiyle ilgili ayarlamalar aadakilerden hangisiyle yaplr? A) Service Account (Servis hesab) B) Authentication Mode (Yetkilendirme modu) C) Collation Settings (Sralama ayarlar) D) Report Server Installation Options (Raporlama servisi ykleme seenei)

2.

3. 4.

5.

Deerlendirme
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

42

RENME FAALYET- 3 RENME FAALYET- 3

AMA

A veri tabann daha rahat kullanabilmek iin beraberinde gelen aralar kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
A veri taban programnn bir nceki srmyle u anda kullanlacak a veri tabannn srm arasnda varolan farklar aratrnz?

3. PROGRAMLAMA ARALARI
3.1. SQL Ynetim Program (SQL Server Configuration Manager)
Ynetim program, SQL Servera ait servisleri, a ve istemci eriim ayarlarn dzenlemeye yarayan MMC temelli bir programdr. Microsoft Management Console (MMC), Backoffice server ynetimi iin, paylatrlm kullanc arayzdr. Bu paylatrlm konsol, ynetimsel aralar iin uyumlu bir ortam salar.

Resim 3.1: Configuration Manager ekran

43

3.2. SQL Server Management Studio

Management Studio, kullanclara bir arayz sunduundan renilmesi ve kullanlmas kolay bir aratr. Bu arala, veri taban programlar gelitirmek, veri tabann ynetmek ve haberlemek olduka kolaydr.

Resim 3.2: SQL Server Management Studio ekran

A: zerinde allan veri tabann semek iin kullanlr. B: Execute sorguyu altrabilecek yntemlerden biridir. C: Sorgunun doruluunu denetlemek iin Parse kullanlr. D: eitli ilevleri olan ara ubuudur. E: Sorgularn yazld ekrandr. F: Proje ynetim penceresi (Solution Explorer). Yeni bir proje balatldnda grntlenir. inde balant ifadeleri, sorgu dosyalar yer alr. G: Sorgularn almas sonucunda elde edilen sonularn grntlendii ekrandr (Results). H: Nesne ynetim penceresi (Object Explorer). Nesnelerle ilgili ilem yapmak iin balang ekrandr.

44

3.3. Arayz Alan Konfigrasyonu (SQL Server Area Configuration)

SQL Servern daha gvenli olmas, sisteminizin sal asndan gelitirilmi olan SQL Server 2005 Surface Area Configuration arac, sunucunun kullanmad bileenleri ve servislerin durumlarn hzlca deitirmenizi salamaktadr. Yeni bir Sql Server 2005 kurulumu esnasnda, baz zellikler, servisler ve balantlar pasif hale getirilmekte veya durdurulmaktadr. Bunun sebebi ise SQL Servern daha gvenli hale getirilmek istenmesidir. Ykseltilen srmlerde ise tm zellikler, servisler ve balantlar eski ekli ile braklmaktadr. SQL Server Surface Configuration arac, Sql Servern zelliklerini, servislerini veya uzak balant zelliklerini aktifletirmek veya pasifletirmek iin kullanlmaktadr. Bu arac yerel veya uzak makinede kullanabilirsiniz. SQL Server Surface Configuration aracn altrmak iin : Balat - Programlar - Microsoft Sql Server 2005 - Configuration Tools seeneinden Surface Area Configuration seilir.

Resim 3.3: Surface Area balang ekran

kan ekranda karmza iki seenek gelmektedir. Bunlardan birincisi Surface Area Configuration for Services and Connections dieri ise Surface Area Configuration for Features seeneidir.

45

Surface Area Configuration for Services and Connections

Bu ara SQL Server 2005in servislerini veya network protokollerini ynetmenizi salamaktadr. Kullanlmayan servislerin veya uzak balantlarn kapatlmas hem gvenlik, hem de performansa olumlu ynde etki edecektir.

Resim 3.4: Servisler ve balantlar ynetim ekran

Aklamalar :
Servis veya Protocol Database Engine service Database Engine remote connections Analysis Services service Analysis Services remote connections Reporting Services service SQL Server Agent service Standart Ayarlar Balang olarak Automatic veya Manual olarak ayarlanabilir. Uzak balantlar SQL Server 2005 Express, Evaluation, ve Developer srmleri iin pasiftir fakat dier srmler iin aktif durumdadr . Balang olarak Automatic veya Manual olarak ayalarlanabilir. Uzak balantlar SQL Server 2005 Express, Evaluation, ve Developer srmleri iin pasiftir fakat dier srmler iin aktif durumdadr . Balang olarak Automatic veya Manual olarak ayalarlanabilir. Eer daha nceden kurulmusa , balang durumu Manual olarak ayarlanr ve servis

46

durdurulur. Full-text Search service Notification Services instance services Integration Services service Eer daha nceden kurulmusa, balang durumu Manual olarak ayarlanr ve servis durdurulur. Setup srasnda servisler kurulmamaktadr. Eer daha nceden kurulmusa , balang iin servis durum Automatic olarak belirlenir. Balang durumu aadaki durumlarda Automatic olarak ayarlanr : Birden fazla veri taban ve Analiz Servis Instance var ise Cluster olarak kurulmusa Sql Server 2000 srmnden adm adm ykseltme yaplmsa

SQL Server Browser service

Surface Area Configuration for Features

Database Sunucusuna, Analiz Servis, ve Reporting Servis zelliklerini tek bir arayzden ynetmenizi salamaktadr.

Resim 3.5: SAC zellik ynetim ekran

47

Veri taban sunucusuna ait zellikler :

Ayar Ad hoc distributed queries Common language runtime (CLR) integration Dedicated administrator connection (DAC) Database Mail Native XML Web services OLE Automation stored procedures Service Broker SQL Mail Web Assistant stored procedures xp_cmdshell Standart Deer Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Endpoints standart olarak yaplandrlmazlar Yeni kurulumda pasifletirilir. Endpoints tandart olarak yaplandrlmazlar Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir.

Analiz Servisine ait zellikler :

Ayar Ad hoc data mining queries Anonymous connections Linked objects User-defined functions Standart Deer Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir. Yeni kurulumda pasifletirilir.

Reporting Service'e ait zellikler :

zellik Web service requests and HTTP access Scheduled events and report delivery Windows Integrated Security Standart Deer Yeni kurulumda aktifletirilir. Yeni kurulumda aktifletirilir. Yeni kurulumda aktifletirilir.

3.4. SQL Grafii (SQL Profiler)

SQL Servern performansnn analiz edildii ve SQL Servera gelen isteklerin izlendii programdr. SQL Server kullanan uygulamann sunucuya gnderdii ifadeler bu program ile takip edilir.

48

3.5. SQL Server Veri Taban Mimarisi

Birden fazla SQL server tek bir bilgisayara kurulabilir. Her bir SQL Server kurulumuna instance (rnek) denir. Sunucu adyla ayn ismi tayan SQL Server kurulumuna Default Instance denmektedir. Her bir instance ierisinde birden fazla veri taban saklanabilir. Bir veri taban ierisinde milyarlarca tablo, stored procedure ve kullanc vb. nesneler saklanabilir. SQL Server arka planda dosyalar kullanr. Bu dosyalar iki gruba ayrlr. Bunlar veri dosyalar ve log (gnlk) dosyalardr. Veri dosyalar ve log dosyalar ayr ayr kullanlr. Veri dosyalar da kendi aralarnda ikiye ayrlmaktadr. Birincil veri dosyas: Her veri tabannda mutlaka bir adet bulunmak zorundadr. Uzants .mdfdir. kincil veri dosyas: Birincil veri dosyas dndaki tm dosyalar ikincil veri dosyasdr. Veri tabannda hi olmayabilir veya birden fazla olabilir. Uzants .ndfdir. Log dosyalar: Bir veri tabannda birden fazla olabilir. En az bir tane bulunmak zorundadr. Uzants .ldfdir.

3.6. SQL Serverda Standart Veri Tabanlar

Programn kurulumu gerekletikten sonra baz veri tabanlar ve tablolar standart olarak oluturulur. Bunlar, SQL Servern ihtiya duyduu verileri ierir. Master Veri taban

Kullanc tanmlarnn ve temel bilgilerin yer ald veri tabandr. Bu veri tabanna bilgi yazlabilir. Silinmesi ya da dosyann bozulmas durumunda SQL Server doru almaz. Model Veri taban

Yeni tanmlanacak veri tabanlarnda bulunmasn istediiniz tablolar burada bir defa tanmlamak yeterlidir. Btn veri tabanlar iin ablon olarak bu veri taban kullanlr. Msdb Veri taban

tanmlar, hata mesajlar, zamanlanm grevler ve sregelen ilemlerle ilgili bilgiler bu veri tabannda tutulur.

49

Tempdb Veri taban

Geici bilgilerin sakland veri tabandr. Bir eit not defteridir. SQL Server, sralama ve birletireme ilemlerinde bu not defterini youn olarak kullanr. SQL Server, kapatlp aldnda buradaki bilgiler kaybolur. Resource Veri taban

Sadece okunabilir bir veri tabandr. Kullanc bilgilerinden herhangi bir ey bu veri tabannda tutulmaz. Master veri tabanyla ayn dizinde bulunmak zorundadr.

3.7. Disk Ynetim Mimarisi

SQL Serverda nemli olan hzl veri al veriidir. SQL Server bu ilemi kendisine ait disk ynetimiyle gerekletirmektedir. SQL Server bir veri tabann kaydederken diski sayfalar (page) halinde kullanr. Her bir sayfa 8KBlk (Kilobyte) bilgi saklar. Bu sayfalarn ierisinde sayfalarn kendine ait bilgileri de (96 byte) bulunmaktadr. Veriler sayfaya srayla kaydedilir. Ancak baz veri trleri (text, ntext, image) ayr sayfalarda saklanr. Art arda 8 sayfaya 1 extend denir. 1 extendin kaplad alan 64 KBtr. Diskin etkin olarak kullanlabilmesi iin SQL Server iki eit extend yaps kullanr. Bunlar, Mixed ve Uniform extendlerdir. Uniform extendler sadece bir nesne iin ayrlm extendlerdir. Mixed extendler ayn anda 8 nesneyi saklayabilir.

3.8. Kullanc Ynetim Mimarisi

SQL Serverda kullanc ynetimi ile ilgili iki tip e bulunmaktadr: Bunlar, roller ve kullanclardr. Kullanc, tek bir kiiye ait tanmlamalar ierirken roller yetki ve eriim tanmlamalarn gruplamada kullanlr. Bir rol birok kullancya atanarak, haklar stnde bir gruplamal eriim ynetimi uygulanabilir. Bylelikle her bir kullancnn haklarn teker teker oluturup ynetmek yerine roller ciddi ekilde denetlenebilir. nk birok kullanc iin neredeyse ayn haklar ve yetkiler verilir. Bir okul otomasyonu gerekletiriyorsak, bir ok retmen kullancsnn ayn tablo ya da T-SQL ifadelerine eriimleri olmak durumundadr. renciler iin de ayn ey geerlidir.

3.8.1. Roller
Birden fazla kiiye verilebilen ve yetkilendirmeler iin bir grup oluturmada kullanlan kullanclara ynelik tanmlamalardr. Mevcut olan ve deitirilemeyen rollere sabit sistem rol (fixed system role) denir. ki grup sabit sistem rol vardr. Bunlar, sabit server rolleri ve sabit veri taban rolleridir.

50

SQL Server 2005de Tanml Server Rolleri Rol dbcreator diskadmin processadmin securityadmin serveradmin setupadmin sysadmin bulkadmin AIKLAMA Veri taban oluturucusu Disk Yneticisi lem Yneticisi Gvenlik Yneticisi Sunucu Yneticisi Kurulum Yneticisi Sistem Yneticisi Toplu Ekleme Yneticisi

Server rolleri, veri taban sunucusunun almasyla ilgili ilemleri yrtr. SQL Server2000de Tanml Veri Taban Rolleri Rol db_accessadmin db_backupoperator db_datareader db_datawriter db_ddladmin db_denydatareader db_denydatawriter db_owner db_None db_securityadmin AIKLAMA Veri Taban Eriim Yneticisi Veri Taban Yedekleme Operatr Veri Taban Veri Okuyucusu Veri Taban Veri Yazcs Veri Taban DDL Yneticisi Veri Taban engelli veri okuyucu Veri Taban engelli veri yazc Veri Taban Sahibi Bo Veri Taban Gvenlik Yneticisi

Veri taban rolleri, veri tabanna kayt eklenmesi, eriim ayarlar, kayt silinmesi gibi konularda tanmlanm rollerdir. Bu roller veri taban kullanclarna verilir.

3.8.2. Kullanclar
ki tr kullanc vardr. SQL Servern iinde tanmlanan kullanclar ve Windows ve domainden gelen kullanclardr. SQL Servern en geni yetkiye sahip kullancs sa (systemadmin)dr. Gvenlik nedeniyle sann ifresi mutlaka olmaldr. SQL Query Analyzerda yeni bir kullanc oluturmak iin, CREATE USER deyimi kullanlr.

51

3.9. SQL Server Arac (SQL Server Agent)

SQL Server Agent, aadaki ynetimsel grevleri yerine getirebilmek iin SQL Server ile birleim iinde alan bir servistir. Alarm (Alert) Ynetimi

Bir job (i) bittii zamanki veya bir hata meydana geldii zamanki, ilem durumu hakknda bilgi salar. Bildiri (Notification)

Bir alert meydana geldii zaman, SQL Server, bir e-mail mesaj veya bir ilem sayfas gnderebilir veya baka bir uygulama balatabilir. Bir veri taban veya transaction log dolu olduunda veya yedekleme baarl olduunda, bu olaylarn meydana geldiini gsteren bir alert ayarlanabilir. Yrtme (Job Execution)

Joblar tek adml iler olarak basit olabilir veya ok adml ilemler olarak karmak olabilir. oaltma (Replication) Ynetimi

Replication veriyi veya ilemleri, bir serverdan dierine kopyalama ilemidir. SQL Server Agent, serverlar arasndaki veri uyumundan, deitirilen veriyi denetlemeden, bilgiyi serverlara kopyalamadan sorumludur.

52

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

SQL Server Management Studioyu balatnz.

Resim 3.6: Programn balatlmas

Servera balanmak iin Connect to Server penceresinde kullanc ad ve ifre alanlarna bilgilerinizi giriniz.

Resim 3.7: Servera balant penceresi

File > New > Project komutunu veriniz.

Resim 3.8: Yeni proje oluturma

New Project penceresinden SQL Server Scripts seerek Name alanna istediiniz bir ismi yazp OK dmesine tklatnz.
Resim 3.9: New Project penceresi

Solution Explorer penceresinde Connections zerinde sa tklaynz ve New Connection seeneini seiniz. Yeni balant ilemi iin tekrar

Resim 3.10: Yeni balant oluturma

53

servera balannz.

Resim 3.11: Servera balant penceresi

Oluturulan balant zerinde sa klik yaparak yeni bir sorgu oluturunuz (New Query).
Resim 3.12: Yeni sorgu oluturma

Oluturulan sorguyu ve scripti kaydetmek iin Save All dmesine tklatnz.

Resim 3.13: Save All dmesi

File mensnden Close Solution komutunu vererek Script ve Queryi kapatnz.

Resim 3.14: Close Solution komutu

Serverla balanty kesiniz.

Resim 3.15: Server balantsnn kesilmesi

Resim 3.16: Summary (zet) olarak balantnn olmadnn gsterilmesi

54

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluklar uygun ekilde doldurunuz. 1. SQL Servera ait servisleri, a ve istemci ayarlarn dzenlemeye yarayan programa SQL Server Ynetim Program (SQL Server Configuration Manager) denir (D/Y). Proje ynetim penceresi (Solution Explorer) sorgularn yazld ekrandr (D/Y). Bir sorguyu altrmak iin . komutu kullanlr. Sorgunun doruluunu denetlemek iin komutu kullanlr. Surface Configuration Arac SQL Servern zelliklerini, servislerini veya balant zelliklerini aktifletirip pasifletirmek iin kullanlr (D/Y). Birden fazla SQL Server tek bir bilgisayara kurulamaz (D/Y). Her bir SQL Server kurulumuna . denir. Kullanc tanmlarnn ve temel bilgilerin yer ald veri taban aadakilerden hangisidir? A) Master veri taban B) Model veri taban C) Msdb veri taban D) Resource veri taban SQL Server veri tabann diske sayfalar (page) halinde kaydeder. Art arda kaytl sekiz sayfaya . denir. SQL Query Analyzerda yeni bir kullanc oluturmak iin CREATE USER deyimi kullanlr (D/Y).

2. 3. 4. 5.

6. 7. 8.

9.

10.

Deerlendirme Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

55

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Veri tabanndaki alanlar oluturabildiniz mi? Alanlarn veri trlerini belirleyebildiniz mi? Alanlarn uzunluklarn belirleyebil diniz mi? Kayt bilgileri iin isim ve ifreyi girebildiniz mi? Kullanlacak servisleri seebildiniz mi? Kurulum bileenlerini dzenleyebildiniz mi? Varsaylan rnek isimlendirmesini yapabildiniz mi? Servis hesabn belirleyebildiniz mi? Yetkilendirme modunu seebildiniz mi? Sralama ayarlarn seebildiniz mi? Kurulumu balatabildiniz mi? Management Studioyu balatabildiniz mi? Yeni proje komutunu verebildiniz mi? Yeni balant yapabildiniz mi? Servera yeniden balanabildiniz mi? Sorguyu kaydedebildiniz mi? Scripti kaydedebildiniz mi? Script ve Sorguyu kapatabildiniz mi? Serverla balanty kesebildiniz mi? Evet Hayr

Deerlendirme Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz.

56

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

renme Faaliyeti1 Cevap Anahtar
1 2 3 4 5 D kk Birincil Anahtar Yanl Doru sqlcmd

renme Faaliyeti2 Cevap Anahtar

1 2 3 4 5 B D D C C

renme Faaliyeti3 Cevap Anahtar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Yanl Execute Parse Doru Yanl instance (rnek) A Extend Doru

57

KAYNAKA KAYNAKA
GZDEL Yaar, Yazlmclar in SQL Server 2005 ve Veri Taban Programlama, Sekin Yaynclk, Ankara 2006. www.verivizyon.com www.yazilimuzmani.com www.sqlnedir.com www.microsoft.com/sql

58