Is een goed doel goed?

door ERIK VAN BOSTELEN 25/08/04, 00:00 De donateur wil weten wat er met zijn geld gebeurt. Nu is er een website. Ze zitten eigenlijk 'nog onder het nulpunt'. Maar op een bovenkamer in Amstelveen zijn medewerkers van de eind vorig jaar opgerichte Donateursvereniging hard aan het werk om voor de Nederlandse donateur een wegwijzer te maken. Die moet informatie bieden over zo'n 750 goede doelen. En dat is pas de eerste stap. Esther Jacobs, zelfstandig marketingconsultant en initiatiefnemer van de vereniging, wil meer openheid in de wereld van de goede doelen brengen. Jacobs, die in 2001 ook de actie Coins for Care opzette, is net terug uit de Verenigde Staten. Daar heeft zij een bezoek gebracht aan de Amerikaanse evenknie van de donateursvereniging, Charity Navigator. De missies van beide organisaties zijn gelijk, namelijk de gever helpen bij het maken van een onafhankelijke en onderbouwde keuze als hij een gift overweegt. Jacobs: ,,Wij denken vanuit de donateur. Daarom is het belangrijk dat informatie over goede doelen toegankelijk wordt gemaakt. Wij willen hun betrokkenheid vergroten, zodat zij blijven geven, maar ook bewust geven.'' De tijd dat mensen er nog blind op vertrouwden (trust me) dat hun geld goed werd besteed is voorbij. Zij zijn mondiger geworden en laten zich ook niet meer tevreden stellen met een mooi verhaal dat het allemaal wel goed zit (tell me). De gever eist dat goede doelen laten zien wat er concreet met hun geld gebeurt (show me). En meer openheid is niet alleen nuttig voor de donateur, maar kan volgens Jacobs ook affaires bij goede doelen helpen voorkomen. Zoals eerder dit jaar over het hoge salaris van de medisch directeur bij de Hartstichting. De wereld van de goede doelen is een jungle. Er zijn alleen al in Nederland tienduizenden organisaties actief, die jaarlijks miljarden euro's omzetten. Maar niemand heeft helder inzicht in wat er precies met al dat geld gebeurt. Een voorbeeld: ongeveer 16000 zogenoemde algemeen nut beogende instellingen staan bij de fiscus ingeschreven en krijgen vrijstelling van belasting. Maar volgens Jacobs hoeven die organisaties niet of nauwelijks verantwoording over hun activiteiten af te leggen: ,,Niemand weet wie ze zijn, wat ze doen, hoeveel geld ze ophalen en waaraan ze dat uitgeven.'' Haar pogingen om met de belastingdienst samen te werken en informatie over deze instellingen en hun activiteiten los te krijgen zijn tot nu toe op niets uitgelopen. Na het eerst telefonisch te hebben geprobeerd, leverde een briefwisseling uiteindelijk op dat de fiscus geen heil ziet in een samenwerking of zelfs maar een gesprek. Jacobs vindt dat ook het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) er onvoldoende in slaagt helderheid te bieden: ,,Het keurmerk dat het CBF aan goede doelen verleent lette er jarenlang alleen maar op dat de kosten voor fondsenwerving de 25 procent niet overschrijden. Er werd niet gekeken naar andere kosten, zoals voorlichting of projectkosten. Nu wordt er aan goede doelen wel gevraagd hoe ze hun bestedingen controleren, maar er is nog steeds geen goed beeld van de kosten. Er zijn bovendien maar 270 organisaties met een keurmerk of een verklaring van geen bezwaar, want het is niet verplicht je aan te melden en het kost geld. En vertegenwoordigers van sommige van deze organisaties zitten zelf in het bestuur, dus hoe zit

het met de onafhankelijkheid? Het is goed dat het CBF er is, maar het doet niet wat de mensen denken.'' De donateursvereniging wil dat alle goede doelen zelf laten zien wat hun uitgaven zijn. Openheid moet de norm worden. Daarmee wordt de dialoog met de donateurs gestimuleerd. En de marktwerking (vraag en aanbod) die daarvan het gevolg is zal volgens Jacobs bijdragen aan de kwaliteit van de informatie die wordt gegeven. Omdat iedere organisatie de wijze van verslaggeving zoveel mogelijk zelf moet kunnen bepalen, denkt zij niet dat de goede doelen hierdoor op kosten worden gejaagd: ,,Iedereen kan op internet of heeft wel ergens een bevriende boekhouder.'' Terwijl veel kleine doelen staan te trappelen om op de website van de donateursvereniging te komen, nemen met name grote instellingen een afwachtende houding aan. Zij stellen zich niet actief op en het kost daarom veel tijd om alle informatie te vergaren. De vereniging is bovendien een kleine organisatie die draait op vrijwilligers en stagiairs en zij is afhankelijk van met name particuliere giften. Jacobs: ,,Om structureel de belangen van de donateurs te kunnen behartigen, heb je bijvoorbeeld een callcenter nodig. Daar zijn we nu naar op zoek. Zo'n center kan helpen om vragen en klachten van mensen te behandelen. Vanwege de beperkte bemanning kunnen we dat nu onmogelijk allemaal zelf. Mensen kunnen het beste eerst contact opnemen met het goede doel of met het CBF. Pas als dat niets oplevert, zijn wij aan de beurt.'' Jacobs hoopt ondersteuning van de overheid te krijgen en zij roept donateurs daarom op (gratis) lid te worden van de vereniging: ,,Bijna de hele Nederlandse bevolking is donateur. Dat moet voor de overheid voldoende gewicht in de schaal leggen.''