1

NAUNI RAD

Primena elektrohemijskih metoda za ispitivanje interkristalne korozije zavarenog spoja austenitnog nerajueg elika 19Cr-9Ni

B.V. Jegdi11, A.B. Alil1 Z.R. Milutinovi1, Z. Odanovi2, B.R. Gligorijevi1 i B.T. Katavi1
1

Institut GOA, Milana Rakia 35, 11000 Beograd

Institut IMS, Bulevar vojvode Miia 43, 11000 Beograd

Autor za prepisku: Bore Jegdi, Institut GOA, Milana Rakia 35, 11000 Beograd Tel.: 011 / 2412 222; Fax: 011 / 2410 977 E-mail: borejegdic@yahoo.com

Primena elektrohemijskih metoda za ispitivanje interkristalne korozije zavarenog spoja austenitnog nerajueg elika 19Cr-9Ni

Izvod Ispitivan je stepen senzibilizacije zavarenog spoja austenitnog nerajueg elika 19Cr-9Ni elektrohemijskim metodama: elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije sa povratnom petljom (DL EPR) u rastvoru H2SO4 + KSCN i merenjem korozionog potencijala u kapi rastvora HNO3 + FeCl3 6H2O + HCl. Pokazano je da postoji relativno dobra saglasnost rezultata ispitivanja izmeu navedenih elektrohemijskih metoda. Metoda merenja korozionog potencijala je jednostavna, nerazarajua metoda koja daje kvalitativne podatke o sklonosti elika prema interkristalnoj koroziji. Metoda elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije je kvantitativna metoda, moe biti nerazarajua, a u izvesnoj meri prua podatke o sklonosti nerajueg elika prema naponskoj koroziji u odgovarajuoj korozionoj sredini.

Uvod Interkristalna korozija je vid lokalne korozije koji se manifestuje rastvaranjem oblasti granica zrna. Pri laganom hlaenju ili zagrevanju, u temperaturnom intervalu od 420 do 820 oC, po granicama zrna se izdvajaju karbidi hroma, prvenstveno (Cr,Fe)23C6. Njihovo izdvajanje izaziva osiromaenje prigraninih oblasti zrna hromom. Ako je sadraj hroma ispod 12 %, to je neophodno za odravanje zatitnog pasivnog filma, ova oblast postaje senzibilizovana i podlona interkristalnoj koroziji. Brzina difuzije hroma u austenitu je mala u navedenom temperaturnom intervalu, tako da elik postaje senzibilizovan, odnosno sklon interkristalnoj koroziji. Prigranine zone, siromane hromom, imaju veu brzinu rastvaranja u odnosu na ostale oblasti zrna [1-9]. Senzibilizacije se najee javlja u zoni uticaja toplote (ZUT-u), tokom zavarivanja, ili prilikom arenja u cilju smanjenja zaostalih naprezanja u zoni koja je paralelna metalu ava. Ovaj oblik interkristalne korozije je vie izraen kod gasnog nego kod elektrolunog zavarivanja. Takoe je vie izraen pri zavarivanju debelih ploa nego tankih limova [6], to je posledica razliitih brzina hlaenja. Pri zavarivanju ploa veih debljina potrebno je, u cilju poveanja otpornosti elika prema interkristalnoj koroziji, izvesti neki od sledeih postupaka [7-9]: termiku obradu zavarene konstrukcije u cilju rastvaranja hrom-karbida i izjednaavanja koncentracije hroma. Ovakva obrada je esto nepraktina kod konstrukcija veih dimenzija, pa se moe primeniti lokalna termika obrada. Meutim, lokalna obrada nije uvek zadovoljavajua zato to moe doi do senzibilizacije zona neposredno uz termiki tretiranu oblast. primeniti elik sa izuzetno niskim sadrajem ugljenika (<0,04 %C). primeniti stabilizovani elik, tj austenitni elik legiran Ti ili Nb.

esto je potrebno da se sadraj Ni i Cr povea u dodatnom materijalu, da bi se nadoknadili njihovi gubici tokom zavarivanja [3]. Tradicionalno, ispitivanje stepena senzibilizacije prema interkristalnoj koroziji se izvodi hemijskim tretmanom uzoraka u kljualom rastvoru razliitih kiselina, kao to je Straus-ova metoda u H2SO4 + CuSO4, Streicher-ova metoda u H2SO4 + Fe2(SO4)3 ili Huey test u HNO3 [5,10]. Vreme ispitivanja je relativno dugo i traje zavisno od metode ispitivanja do 10 dana. Poveanjem koncentracije kiseline, metoda A u [11], ili dodatak ubrzivaa kao to je HF, metoda B u [11], vreme ispitivanja se skrauje. Znatno ubrzanje ispitivanja se postie primenom metode elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije, EPR [12-17], pri emu se u rastvoru sumporne kiseline i kalijum-rodanida iz pasivnog stanja uzorku pomera potencijal ka korozionom potencijalu. Pri tome dolazi do aktiviranja granica zrna, ukoliko je elik sklon interkristalnoj koroziji. Koliina naelektrisanja koja pri tome protekne je merilo sklonosti elika prema interkristalnoj koroziji. Druga varijanta ove metode je primena dvostruke petlje (DL EPR), pri emu se prvo pomera potencijal od korozionog potencijala u pozitivnu oblast do pasiviranja, a zatim unazad ponovo do korozionog potencijala. Pri tome, pored rastvaranja granica zrna, dolazi i do aktiviranja pitova, ukoliko su prisutni na povrini uzorka. Faktori koji utiu na pojavu piting korozije (piting potencijal) kod nerajueg elika 19Cr-9Ni, kao to su prisustvo aktivatora (Cl- jona), inhibitora (SO42-, NO3- joni) i uticaj temperature (kritina temperatura pitinga) su razmatrani u radovima [18-21]. Odnos vrednosti pika povratnog reaktivacionog dela petlje prema vrednosti pika pasivacije aktivacionog dela petlje, uzimajui u obzir veliinu zrna, je merilo sklonosti elika prema interkristalnoj koroziji. Ovu metodu je razradio V. ihal [13,15] i nala je primenu za ispitivanje sklonosti prema interkristalnoj koroziji ne samo austenitnih elika, ve i feritnih [22] i duplex nerajuih elika [23].

Tomaov i saradnici [12,16,24] su razradili kvalitativnu metodu ispitivanja sklonosti nerajuih elika prema interkristalnoj koroziji, merenjem korozionog potencijala elika u kapi rastvora smee azotne kiseline, gvoe (III) - hlorida i hlorovodonine kiseline. Tokom odigravanja elektrohemijske korozije na povrini metala se uspostavlja korozioni potencijal Ekor (meoviti potencijal), pri kome je brzina anodnog procesa jednaka brzini katodnog procesa. Vrednost korozionog potencijala zavisi od prirode metala, stanja njegove povrine, sastava i koncentracije elektrolita, temperature itd. Nerajui elik u aktivnom (senzibilizovanom) stanju ima negativnu vrednost korozionog potencijala, a u pasivnom stanju pozitivnu vrednost korozionog potencijala. Priroda korozionog potencijala nerajueg elika 19Cr-9Ni u kiselom rastvoru koji sadri hloridne jone je razmatrana u radovima [25,26]. U radovima [12,16] je opisano vie elektrohemijskih metoda ispitivanja sklonosti nerajuih elika prema interkristalnoj koroziji.

EKSPERIMENTALNI DEO
Materijal i uslovi zavarivanja

U tabeli 1 je dat hemijski sastav nerajueg elika 19Cr-9Ni. Zavarivanje je vreno TIG postupkom u zatitnoj atmosferi argona. Kao dodatni materijal koriena je elektrodna ica G 19 9 L Si. Tabela 1.

Elektroluno zavarivanje ploe debljine 12 mm je izvreno na pripremljenom ljebu X oblika, prethodno fino bruenom, a zatim odmaenom i osuenom. Zavarivanje je izvreno

6 standardnim TIG postupkom u 6 prolaza. Posle zavarivanja ploa je oiena etkom od nerajueg elika, a zatim mainski obraena sa obe strane do debljine 5 mm. Kvalitet zavarenog spoja, odnosno eventualno prisustvo prslina, pora ili slinih defekata u zavarenom spoju je provereno radiografskom metodom primenom X-zraka na industrijskom rentgenu Baltpost 200 kV, pri naponu 135 kV i struji 5 mA. Snimanje je izvreno na filmu AGFA D5, tip folije Pb na rastojanju 700 mm, u skladu sa standardom EN 1435 [27]. Radiografski snimak jednog uzorka od nerajueg elika 19Cr-9Ni sa zavarenim spojem na kom je primeena greka nastala usled zavarivanja je prikazana na slici 1 (strelica na slici pokazuje mesto nalaenja greke u zavarenom spoju). Taj uzorak je izdvojen i nije dalje ispitivan na sklonost prema interkristalnoj koroziji. Na ostalim uzorcima nisu primeeni bilo kakvi nedostaci, ili greke u zavarenom spoju.

Slika 1.

Pre izvoenja ispitivanja stepena senzibilizacije, uzorci od nerajueg elika su brueni prvo brusnom hartijom finoe 600, zatim sve finijom hartijom do finoe 4000, dok se nisu uklonili risevi od predhodnih bruenja. Nakon toga uzorci su odmaeni acetonom, isprani bidestilovanom vodom i osueni na vazduhu. Za pripremanje rastvora koriena je bidestilovana voda i hemikalije analitike istoe. Svi potencijali navedeni u ovom radu su dati u odnosu na zasienu kalomelovu elektrodu (ZKE).

Elektrohemijska potenciokinetika reaktivacija

Sklonost prema interkristalnoj koroziji je odreivana metodom elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije sa dvostrukom petljom (DL EPR) u rastvoru 0,5 mol dm-3 H2SO4 +

7 0,01 mol dm-3 KSCN [15]. Ispitivanja su vrena neposredno uz metal ava u zoni uticaja toplote, metalu ava i osnovnom metalu. Koriena je uobiajena elektrohemijska elija sa zasienom kalomelovom elektrodom (ZKE) kao referentnom elektrodom i platinskom mreom kao kontra elektrodom. Radna elektroda je ispitivani uzorak povrine 1 cm2, postavljen u specijalni dra. Za izvoenje ispitivanja korien je GAMRY, Reference 600, potenciostat/galvanostat/ZRA. Brzina promene potencijala je bila 2 mV/s, polazei od korozionog potencijala (izmeu -350 mV i -450 mV) gde je uzorak dran 5 minuta, a zatim se potencijal pomerao do pasivnog stanja (300 mV) naznaenom brzinom promene potencijala (pasivacioni deo petlje). Neposredno po dostizanju tog potencijala promenjen je smer polarizacije i uzorak je vraen (reaktivacioni deo petlje) do korozionog potencijala. Odnos struje pika reaktivacije prema struji pika pasivacije (Ir/Ip) uzimajui u obzir veliinu zrna (G) je merilo stepena senzibilizacije nerajueg elika prema interkristalnoj koroziji.

Merenje korozionog potencijala

Metoda se sastoji u dranju kapi rastvora 5 % HNO3 + 20 g dm-3 FeCl3 6H2O + 90 g dm-3 HCl, sobne temperature, na povrini nerajueg elika (osnovnog metala, ZUT-a i metala ava) i merenju korozionog potencijala elika u toj kapi rastvora [12,16,24]. Povrina za merenje korozionog potencijala je ograniena pomou PVC izolacione trake sa izbuenim otvorima prenika 6 mm (otvori krunog oblika na PVC traci su nanoeni zumbom za papir). Posle lepljenja PVC trake na povrinu elika, u otvore je paljivo sipano 1-2 kapi rastvora za ispitivanje, postavljena elija sa ZKE i prikljuen multimetar unutranjeg otpora od 107 .

8 Za odreivanje korozionog potencijala napravljena je mala elektrohemijska elija sa duplim platom. Na dnu unutranjeg dela elije se nalazi frita od keraminog materijala, a na dnu spoljanjeg dela uski otvor prenika 1 mm. U unutranji deo elije se sipa zasieni rastvor KCl, a u spoljanji deo elije rastvor za ispitivanje. Nakon toga u eliju se postavlja ZKE. Elektrini kontakt izmeu kapi rastvora na povrini nerajueg elika i ZKE se ostvaruje kroz uski otvor i kroz keramiku fritu. Meren je korozioni potencijal nerajueg elika u vremenu od 120 s. Kontrolisan je osnovni metal, ZUT i metal ava na 5 mesta. Nerajui elik se smatra otpornim prema interkristalnoj koroziji ako se dobije pozitivna vrednost korozionog potencijala (Ekor > 0), a neotpornim ako se dobije negativna vrednost korozionog potencijala (Ekor < 0).

Metalografska ispitivanja

U cilju lakeg uoavanja poloaja metala ava zavarenog spoja, uzorci su tretirani u rastvoru sastava: 20 cm3 destilovane vode + 4 g CuSO4 5H2O + 20 cm3 HCl ( = 1,19 g cm-3) [28]. Nagrizanje je vreno na sobnoj temperaturi, u intervalu od 1-3 min. Veliina zrna (G), koja se koristi pri proraunu stepena senzibilizacije, je odreena optikim mikroskopom Neophot 30, sa kamerom Sanyo digital color CCD, u saglasnosti sa standardom ISO 643 [29]. Uzorci su posle seenja brueni hartijom do finoe 1500 i polirani sa suspenzijom Al2O3, finoe 1 m, a zatim nagrieni u rastvoru [28] koji sadri : 92 cm3 HCl (=1,18 g/cm3) + 5 cm3 H2SO4 (=1,83 g/cm3) + 3 cm3 HNO3 (=1,4 g/cm3) na sobnoj temperaturi. Veliina zrna je odreena pri poveanju 100X, u zoni uticaja toplote, kao i u osnovnom metalu. Mikrostruktura metala ava, zone uticaja toplote i osnovnog metala je snimana pri uveanju 250x.

REZULTATI I DISKUSIJA

Metalografska ispitivanja Na slici 2 prikazana je makrostruktura zavarenog spoja nerajueg elika 19Cr-9Ni, kao i mikrostruktura osnovnog metala (2a), zone uticaja toplote (2b), linije stapanja (2c) i metala ava (2d). Veliina zrna je odreena u skladu sa standardom [29]. U osnovnom metalu veliina zrna je iznosila G8, a u ZUT-u orijentaciono G6-G7, obzirom da se u ZUT-u veliina zrna nije mogla precizno odrediti. U metalu ava veliinu zrna nije bilo mogue odrediti, zbog dendritne strukture metala ava (slika 2d).

Slika 2.

Elektrohemijska potenciokinetika reaktivacija

Ispitivanja stepena senzibilizacije zavarenog spoja nerajueg elika 19Cr-9Ni su vrena primenom DL EPR metode, polazei od korozionog potencijala na kome je uzorak dran odreeno vreme, a zatim se potencijal pomerao do pasivnog stanja (300 mV). U ovom delu ciklusa cela povrina uzorka (zrna i granice zrna) se nalazila u aktivnom stanju i rastvarala se. Dostizanjem pika pasivacije uzorak je poeo da se pasivira i daljim pomeranjem potencijala u anodnu oblast, uzorak se potpuno pasivirao. Nakon dostizanja potencijala uzorka u pasivnom stanju od 300 mV, promenjen je smer polarizacije. Potencijal uzorka je pomeran u suprotnom pravcu (povratni deo

10 petlje-reaktivacija), pri emu se aktivira samo oblast neposredno uz granicu zrna koja je osiromaena sa hromom. Rezultati ispitivanja stepena senzibilizacije nerajueg elika su prikazani na slikama 3-5, za merna mesta u osnovnom metalu (slika 3), zoni uticaja toplote (slika 4) i u metalu ava (slika 5). Prikazane su eksperimentalne krive pasivacije (), sa odgovarajuom strujom pika pasivacije (Ip) i krive reaktivacije uzorka (), sa odgovarajuom strujom pika reaktivacije (Ir).

Slika 3.

Slika 4.

Slika 5.

U tabeli 2 su date izmerene vrednosti struja pika pasivacije (Ip) i struja pika reaktivacije (Ir), kao i njihovog odnosa (Ir/Ip). Proraun stepena senzibilizacije (Ir/Ip)GBA, koji pored Ir, Ip, zavisi i od veliine zrna, G, je izveden primenom jednaine [15]:

(Ir/Ip)GBA = (Ir/Ip)/(10-32G+5)

(1)

Pored toga, u tabeli 2 su date vrednosti korozionog potencijala Ekor, koji se uspostavljao na ispitivanoj povrini, pre poetka potenciodinamikih merenja. Korozioni potencijal je bio stabilan. Tabela 2.

11 Nerajui elik je senzibilizovan, odnosno sklon prema interkristalnoj koroziji, prema navedenom standardu, ako je Ir/Ip > 0.05; odnosno (Ir/Ip)GBA > 20. elik je potpuno otporan prema interkristalnoj koroziji ako je Ir/Ip < 0.01. Izmeu tih graninih vrednosti nerajui elik je blago senzibilizovan. Prema [16] nerajui elik je senzibilizovan prema interkristalnoj koroziji, u istim uslovima ispitivanja, ako je Ir/Ip > 0,11. Dobijeni rezultati (slike 3-5) pokazuju da je nerajui elik van zavarenog spoja (osnovni metal) praktino potpuno otporan prema interkristalnoj koroziji. Vrednost Ir/Ip malo vea od 0,01 (0,0131) je verovatno posledica postojanja odreenog broja aktivnih pitova na ispitivanoj povrini nerajueg elika, bilo unutar zrna ili na granici zrna. Zona uticaja toplote je senzibilizovana, odnosno sklona prema interkristalnoj koroziji, u skladu sa ISO standardom [15]. Meutim, prema GOST standardu [16] elik je jo uvek otporan prema interkristalnoj koroziji. Prema tome, moe se smatrati da se elik nalazi na granici sklonosti prema ovom vidu korozije. Metal ava ima Ir/Ip u granicama blage senzibilizacije prema interkristalnoj koroziji. Obzirom da je metal ava usled postojanja strukturne i hemijske heterogenosti (slika 2d) podloniji piting koroziji nego osnovni metal dobija se neto vei odnos repasivacione prema pasivacionoj struji [1]. Senzibilizovana struktura je podlona naponskoj koroziji u prisustvu spoljnih i/ili unutranjih naprezanja (nastalih tokom zavarivanja) i odgovarajue korozione sredine (Cl- jona). Zbog toga ova ispitivanja istovremeno pokazuju u izvesnoj meri sklonost zavarenog spoja nerajueg elika prema naponskoj i piting koroziji. Dobijena je dobra saglasnost rezultata ispitivanja interkristalne korozije nerajuih elika primenom DL EPR metode i rezultata ispitivanja naponske korozije SSRT metodom (metoda male brzine zatezanja uzoraka) [4]. Merenje korozionog potencijala Otkrivanje oblasti uz granicu zrna u kojima je smanjena koncentracija hroma je mogue zbog njihove olakane aktivacije u rastvoru HNO3 + FeCl3 6H2O + HCl. Smanjenje koncentracije

12 hroma na granicama zrna u prisustvu aktivatora-hloridnih jona dovodi do obrazovanja pitinga na tim mestima, pri emu samo zrno koje ima veu koncentraciju hroma ne podlee piting koroziji. Poznato je da nerajui elici posle arenja (senzibilizacije) esto imaju nisku otpornost prema piting koroziji [7,8]. Osim aktivatora (Cl- jona) rastvor za ispitivanje sadri i oksidaciono sredstvo (HNO3), koje omoguava obrazovanje stabilne pasivacije nerajueg elika koji nije sklon interkristalnoj koroziji. Iz tog razloga se ispitivanja izvode u 5% rastvoru HNO3 uz dodatak 20 g dm-3 jakog bezkiseoninog oksidacionog sredstva (FeCl3 6H2O) i uz dodatak razliite koliine HCl. Ova kombinacija komponenata rastvora omoguava lako variranje aktivnosti rastvora, to je neophodno tokom ispitivanja razliitih klasa nerajuih elika. U tabeli 3 su dati rezultati merenja korozionog potencijala nerajueg elika 19Cr-9Ni u kapi rastvora. etiri od pet merenja Ekor na osnovnom metalu i u metalu ava posle 120 s su dala pozitivnu vrednost korozionog potencijala. Meutim, pri jednom merenju iz nepoznatog razloga je dobijena negativna vrednost Ekor, kako na osnovnom metalu tako i na metalu ava. U takvim sluajevima [16] moe se smatrati da su osnovni metal, odnosno metal ava otporni prema interkristalnoj koroziji.

Tabela 3.

S druge strane pet merenja Ekor u zoni uticaja toplote su pokazala negativnu vrednost korozionog potencijala. Ponavljanjem ovog jednostavnog eksperimenta je dobijena negativna vrednost korozionog potencijala kod etiri merenja. Pri petom merenju je dobijena pozitivna vrednost Ekor. U saglasnosti sa standardom [16] zona uticaja toplote je senzibilizovana prema interkristalnoj koroziji.

13 Na osnovu rezultata prikazanih u tabeli 3 moe se zakljuiti da su metal ava zavarenog spoja, kao i osnovni metal (tj. austenitni nerajui elik 19Cr-9Ni) otporni prema interkristalnoj koroziji dok je zona uticaja toplote senzibilizovana.

ZAKLJUAK

Ispitivan je stepen senzibilizacije zavarenog spoja austenitnog nerajueg elika 19Cr-9Ni elektrohemijskim metodama: elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije sa povratnom petljom (DL EPR) u rastvoru H2SO4 + KSCN i merenjem korozionog potencijala u kapi rastvora HNO3 + FeCl3 6H2O + HCl. Kvalitet zavarenog spoja je kontrolisan radiografskom metodom pomou Xzraka, a veliina zrna je odreivana primenom optikog mikroskopa. Metoda merenja korozionog potencijala u cilju odreivanja sklonosti nerajueg elika prema interkristalnoj koroziji je jednostavna, kvalitativna, nerazarajua metoda koja ne zahteva skupu opremu. Moe se primeniti na terenu na gotovim proizvodima od nerajuih elika sa odreenim stepenom pouzdanosti. Rezultati ispitivanja primenom ove metode su pokazali da su osnovni metal i metal ava otporni prema interkristalnoj koroziji, a da je zona uticaja toplote (ZUT) senzibilizovana. Metoda elektrohemijske potenciokinetike reaktivacije sa povratnom petljom (DL EPR) je kvantitativna metoda ispitivanja stepena senzibilizacije nerajuih elika. Primenom ove metode mogue je uoiti male razlike u sklonosti elika prema interkristalnoj koroziji, naroito ako stepen senzibilizacije nije isuvie visok. Uz izvesnu modifikaciju opreme metoda se moe primeniti i na terenu na gotovim proizvodima od nerajuih elika. Rezultati ispitivanja primenom DL EPR metode su pokazali da su osnovni metal i metal ava neznatno senzibilizovani, a da je zona uticaja

14 toplote (ZUT) na granici visoke sklonosti prema interkristalnoj koroziji. Postoji znaajan stepen saglasnosti rezultata ispitivanja stepena senzibilizacije prema interkristalnoj koroziji nerajueg elika 19Cr-9Ni DL EPR metodom sa rezultatima ispitivanja metodom merenja korozionog potencijala u kapi rastvora. Senzibilizovana struktura nerajueg elika je podlona naponskoj koroziji u prisustvu spolja nametnutih ili unutranjih naprezanja (nastalih tokom zavarivanja) i odgovarajue korozione sredine (Cl- jona). To znai da ova ispitivanja istovremeno pokazuju sklonost zavarenog spoja nerajueg elika prema naponskoj koroziji i piting koroziji.

Zahvalnica

Rad je finansiran od strane Ministarstva za nauku i tehnoloki razvoj republike Srbije, projekti No. 19023 i No. 19205. Autori se najlepe zahvaljuju kolektivu Instituta Goa i katedri za Fiziku hemiju i elktrohemiju Tehnoloko-metalurkog fakulteta Univerziteta u Beogradu na pomoi tokom izvoenja eksperimenata.

15

LITERATURA
[1] J.R. Davis, Corrosion of Weldments, ASM International, Materials Park, Ohio, USA, 2006., p. 43-75. [2] V. ihal, Mekristallitnaja korrozija neravejuih stalej. Perevod s eskogo. Himija, Leningradskoe otdelenie, 1969. [3] S. Kou, Welding Metalurgy, Sec. Ed., John Wiley and Sons, New Jersey, USA, 2003., p. 431454. [4] E.E Stansbury and R.A. Buchanan, Fundamentals of Electrochemical Corrosion, ASM International, Materials Park, Ohio, USA, 2004., p. 340-363. [5] P. McIntyre and A.D. Mercer, Corrosion testing, monitoring and inspection, Corrosion, Vol 1 and 2, Ed. L.L. Shreir, R.A. Jarman and G.T. Burstein, Oxford, Great Britain, 2000., 19.57-19.71. [6] R.A. Jarman, Desing in Relation to Welding and Joining, Corrosion, Ed. L.L. Shreir, R.A. Jarman and G.T. Burstein, Oxford, Great Britain, 2000., 9:85-9:106. [7] B. Bobi i B. Jegdi, Korozija zavarenih spojeva, Deo I: Vidovi korozije zavarenih spojeva, Zavarivanje i zavarene konstrukcije, 50 (2005) 33-39. [8] B. Bobi i B. Jegdi, Korozija zavarenih spojeva, Deo III: Nerajui elici, Zavarivanje i zavarene konstrukcije, 50 (2005) 217-223. [9] B. Bobi i B. Jegdi, Korozija zavarenih spojeva, Deo V: Metode ispitivanja i postupci spreavanja korozije, Zavarivanje i zavarene konstrukcije, 51 (2006) 77-85. [10] B. Phull, Evaluating Intergranular Corrosion, Corrosion: Fundamentals, Testing, and Protection, Vol. 13A, ASM Handbook, ASM International, 2003, p 568571. [11] Accelerated corrosion test for intergranular corrosion susceptibility of austenitic stainless steels ISO 21610: 2010. [12] V.M Knjaeva, Razrabotka i perspektivi praktieskogo primenenija uskorennih metodov ispitanija korrosionnostojkih stalej na ustojivost protiv mekristallitnoj korrozii, Itogi nauki i tehniki, Serija Korrozija i zaita ot korroziji, redaktor Ja.M. Kolotirkin, Tom 11, 1985., 72-102. [13] V. ihal, S. Lasek, M. Blahetova, E. Kalabisova and Z. Krhutova, Trends in the Electrochemical Polarization Potentiodynamic Reactivation Method-EPR, Review, Chem. Biochem. Eng. Q. 21 (2007) 47-54. [14] J.R. Scully and R.G. Kelly, Methods for Determining Aqueous Corrosion Reaction Rates, Corrosion: Fundamentals, Testing, and Protection, Vol. 13A, ASM Handbook, ASM International, 2003, p 6886. [15] Electrochemical potentiokinetic reactivation measurement using the double loop method (based on ihals method) - ISO 12732:2006. [16] Stali korrozionnostojkie austenitnie. Elektrohimieskie metodi opredelenija stokosti protiv mekristallitnoj korrozii GOST 9.914:1991.

16 [17] Electrochemical Reactivation (EPR) for Detecting Sensitization of AISI Type 304 and 304L Stainless Steels ASTM G 108: 1999. [18] B. Bobi i B. Jegdi, Piting korozija nerajuih elika. Deo I: Teoretske osnove i metode ispitivanja, Zatita materijala, 46 (2005) 23-30. [19] B. Jegdi i B. Bobi, Piting korozija nerajuih elika. Deo II: Uticaj nitratnih jona na piting koroziju nerajuih elika u rastvoru hlorida, Zatita materijala, 46 (2005) 25-30. [20] B. Bobi i B. Jegdi, Piting korozija nerajuih elika, Deo III: Uticaj sulfatnih jona na piting koroziju nerajuih elika u rastvorima hlorida, Zatita materijala, 47 (2006) 17-22. [21] B. Bobi and B. Jegdi, Pitting Corrosion of stainless Steels in Chloride Solutions, ScientificTechnical Rewiew, Vol. LV, No.3-4 (2005) 3-8. [22] H. Sidhom, T. Amadou, and C. Braham, Evaluation by the Double Loop Electrochemical Potentiokinetic Reactivation Test of Aged Ferritic Stainless Steel Intergranular Corrosion Susceptibility, Metal. Mater. Trans. A, 41A (2010) 3136-3150. [23] Jia Gong, Y.M. Jiang, B. Deng, J.L. Xu, J.P. Hu and Jin Li, Evaluation of intergranular corrosion susceptibility of UNS S31803 duplex stainless steel with an optimized double loop electrochemical potentiokinetic reactivation method, Electrochim. Acta, 55 (2010) 5077-5083. [24] N.D. Tomaov, G.P. ernova, M.Ja. Rutten, Issledovanie elektrohimieskogo povedenija neravejuih stalej v rastvore azotnoj kisloti s dobavkami hlornogo eleza i soljanoj kisloti, Zaita Metallov, Tom XVIII, No.6, 1982., 850-858. [25] B. Jegdi, D. M. Drai, J. P. Popi, Open circuit potentials of metallic chromium and 304 stainlass steel in aqueus sulphuric acid solution and the influence of chloride ions on them, Corr. Sci. 50 (2008) 1235-1244. [26] B. Jegdi, D. M. Drai and J. P. Popi, Corrosion potential of 304 stainless steel in sulfuric acid, J. Serb. Chem. Soc. 71 (2006) 543-551. [27] Non-destructive examination of welds. Radiographic examination of welded joints - EN 1435:1997. [28] Stali i splavi korrosionno-stojkie. Metodi ispitanij na stojkost k mekristallitnoj korrozii GOST 6032:2003. [29] Micrographic determination of the apparent grain size-ISO 643:2003.

17
SCIENTIFIC PAPER

Application of electrochemical methods for investigation of the intergranular corrosion welded joint austenitic stainless steel 19Cr-9Ni.
B.V. Jegdi1, A.B. Alil1 Z. Milutinovi 1, Z. Odanovi 2, B. Gligorijevi1 and B.T. Katavi1
1 2

Institute GOA, Milana Rakia 35, 11000 Belgrade

Institute IMS, Bulevar vojvode Miia 43, 11000 Belgrade

Summary: Degree of sensitization of welded joints of the austenitic stainless steel were investigated by electrochemical methods: the double loop electrochemical potentiokinetic reactivation (DL EPR) in H2SO4 + KSCN solution and by measurement of the corrosion potentials of steel in drop of solution HNO3 + FeCl3 6H2O + HCl. The welded joints were tested by a radiographic method by X-ray against possible presence of the weld defects. Grain size of the base metal and the welded joints were determined applying an optical microscopy. It is shown existence of compatibility between the results of different electrochemical methods. Heat affected zone (HAZ) showed significant degree of sensitization of welded joints of the austenitic stainless steel. The corrosion potentials measurement method is simple, nondestructive method, that gives qualitative informations about degree of the sensitizations of the stainless steel. The double loop electrochemical potentiokinetic method gives quantitative evidence about susceptibility of the stainless steel to intergranular corrosion. This method can be applied with some adaptation in field environments.

Key words: stainless steels, welded joints, intergranular corrosion, test methods, electrochemistry. Kljune rei: nerajui elici, zavareni spojevi, interkristalna korozija, metode ispitivanja, elektrohemija TABELE TABLES

18

Tabela 1. Hemijski sastav nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 1. Chemical composition of the stainless steel 19Cr-9Ni. Element Mas. % Cr 18,24 Ni 8,18 C 0,04 Mn 1,88 Si 0,31 S 0,001

Tabela 2. Rezultati ispitivanja metodom DL EPR nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 2. DL EPR testing results of the stainless steel 19Cr-9Ni. Mesto merenja Osnovni metal ZUT Metal ava Ekor (V vs. ZKE) -0,430 -0,420 -0,435 0.0320 0.0310 0.0240 0.00042 0.00220 0.00050 0.0131 0.0710 0.0208 Ip (A) Ir (A) Ir/Ip Veliina zrna G8 G6-G7 (Ir/Ip)GBA

14,5 11,1-15,7 -

Tabela 3. Rezultati merenja korozionog potencijala nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 3. Corrosion potential measurement results of the stainless steel 19Cr-9Ni. Broj merenja 1 2 3 4 5 Ekor.osn.metal (mV) 425 495 440 -275 435 Ekor.ZUT (mV) -315 -280 -295 -320 -335 Ekor.metal.ava (mV) 450 485 -280 475 445

19 NASLOVI TABELA TABLE CAPTIONS

Tabela 1. Hemijski sastav nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 1. Chemical composition of the stainless steel 19Cr-9Ni.

Tabela 2. Rezultati ispitivanja DL EPR metodom nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 2. DL EPR testing of the stainless steel 19Cr-9Ni.

Tabela 3. Rezultati merenja korozionog potencijala nerajueg elika 19Cr-9Ni. Table 3. Corrosion potential measurement results of the stainless steel 19Cr-9Ni.

20 NASLOVI SLIKA FIGURE CAPTIONS

Slika 1. Radiografski snimak zavarenog spoja sa linijskom grekom. Figure 1. Radiographic picture of the welded joint with linear defect.

Slika 2: Mikrostruktura zavarenog spoja: a) osnovni metal, b) zona uticaja toplote, c) linija stapanja, d) metal ava i e) makrostruktura zavarenog spoja sa oznakama mesta snimanja. Figure 2. Microstructure of the welded joint: a) base metal, b) heat afected zone, c) fusion line, d) weld metal and e) macrostructure of the welded joint with places of shooting.

Slika 3. Ispitivanje osnovnog metala metodom DL EPR. Figure 3. DL EPR testing of the base metal.

Slika 4. Ispitivanje zone uticaja toplote metodom DL EPR. Figure 4. DL EPR testing of the heat efected zone.

Slika 5. Ispitivanje metala ava metodom DL EPR. Figure 5. DL EPR testing of the weld metal.

21

Slika 1.

22

a)

b)

c)

d)

e) Slika 2.

23

10

-1

Ip
-2

304-Osnovni metal

10

10 I, A

-3

Ir

10

-4

10

-5

10

-6

-0.4

-0.3

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

E vs. ZKE (V)

Slika 3.
10
-1

Ip
-2

304 - ZUT

10

Ir 10 I, A 10 10 10
-3

-4

-5

-6

-0.4

-0.3

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

E vs. ZKE (V)

Slika 4.
10
-1

Ip 10
-2

304 Metal ava

10 I, A

-3

Ir

10

-4

10

-5

10

-6

-0.4

-0.3

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

E vs. ZKE (V)

Slika 5.