=∂i¯ ûã¨∞ì

"Õ∞
2006 11
ã¨OѨÙ\˜ : 2 ã¨OzHõ : 5

=∂i¯ûã¨∞ì
Ãã·^•úOuHõ =∂㨠Ѩ„uHõ

D ã¨OzHõÖ’.......
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÃÑ· <åºÜ«∞=º=ã¨÷ ^•_ç
„ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’ ѨxQÆO@Å∞
W*ÏʼnõΩ HÍÅOK≥e¡O^•!?
'#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
„Ѩ*τѨ`åº=∂flÜ«∞O HÀã¨O Hõ$+≤
=∂#"À`«Î=Ú_»∞ _®Hõì~ü ã¨`«ºáêÖò `«∞e

"≥Å ~°∞. 5 /–
1
 ã¨∂ÊùiÎ
=∂#"À`«Î=Ú_»∞ _®Hõì~ü ã¨`«ºáêÖò `«∞e
"≥OHõ@ ã¨∞Éσ~å=Ù HÍ=Ói
㨠iQÍæ =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ „H˜`«O.
21 "Õ∞, 1976.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞, <åOѨe¡ ã¨g∞ѨO
Ö’x z~åQÆÖò QÆb¡, P gkèÖ’ Wã¨∞Hõ "Õ¿ãÎ
~åÅ#O`« [#O. XHõ~°∞ "≥à◊√ÎO>Ë Ñ¨k=∞Ok
KÕ~°∞`«∞<åfl~°Hõ¯_». JO^Œi =^Œ<åÖ’¡#∂
qëê^ŒO. "ÕÅ=∞Ok r~°=‚ „ã¨^Î •è ~°∞Å "≥Ú^ŒÅ∞
D<å_»∞ Jkè<Õ`« ~å"≥∂r~å=Ù =~°‰õÄ
ZO^Œ~Ô O^Œ~À F =∂#"À`«=Î Ú_çH˜ „â◊^•úO[e
Ѷ∞¨ \˜ã∞¨ <Î åfl~H° ¯õ _».
20= `Õn ~å„u 7.45 QÆO@ʼnõΩ
Hõ#∞fl=¸âß~åÜ«∞#. JѨÊ\˜ #∞Op =∞~°∞<å\˜
=~°‰Äõ P q+¨Ü∞« O q#fl "å~°O^Œ~∂° JHõ¯_»‰Ωõ
KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~∞° . PÜ«∞#‰õΩ J~°∞}ÏO[e Ѷ∞¨ \˜O
Kå~°∞.
PÜ«∞#‰õΩ ‰õΩ@∞O|O ÖË^Œ∞...
PÜ«∞#k qâ◊fi ‰õΩ@∞O|O...PÜ«∞# Pâ◊Ü∞« O
™ê=∞º"å^ŒO...PÜ«∞# P^Œ~≈° O Lz`« "≥^· ºŒ O
JO\Ï~°∞ PÜ«∞# QÆ∞iOz `«# „â◊^•úO[e
Hõq`«Ö’ Hõ_çÜ«∂Å QÀáêÅ~å=Ù. P =∞ǨÏ
hÜ«Úx ¿Ñ~°∞ _®Hõì~ü ã¨`«ºáêÖò `«∞e.
`«∞e 1919Ö’ P<å\˜ SHõº
ѨO*Ï|∞ ~å„+¨ìOÖ’x ã≤Ü≥∂Öò HÀ\òÖ’
ѨÙ\Ïì~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O Jk áêH˜™êÎ<£Ö’ LOk.
`«∞e `«O„_ç Dâß#º ~åR Ô~·ÖËfiãπÖ’ _çѨӺ\©
[#~°Öò "Õ∞<Õ[~°∞QÍ Ñ¨xKÕ¿ã"å~°∞. `«∞e
Ô~O_Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ `«e¡ K«xáÈ=@O`À
PÜ«∞# JHõ¯ ã¨O~°H}∆õ Ö’ ÃÑiQÍ_»∞. =∞O^Œ∞ÖË
ÖËx HõO_»~åÅ H©∆}`« "åºkè (=∞ã¨∞¯ ºÅ~ü
_ç„ã¨ìѶ≤) PÜ«∞##∞ =¸_À U@ P=iOz
z=~°‰õΩ rq`å<Õfl Hõ|oOzOk. WѨÊ\˜H©
HõzÛ`«OQÍ =∞O^Œ∞ÅO@∂ ÖËx D "åºkè
ã¨O„Hõq∞Oz"å~°∞ „Ѩ`ºÕ H˜Oz P<å_»∞ JxflO\˜h
=kÖËã≤ xs˚=ÙÅ#fl@∞¡QÍ HÍÅO QÆ_ç¿Ñ"å~°∞.
^•xH˜ aè#flOQÍ `«∞e "≥·^Œº âß„ã¨ÎOÖ’ Ѩ\Ïì
á⁄O^Œ@"Õ∞ H͉õΩO_® ™êfi~Oú° Wã¨∞=∞O`«~Ú<å
ÖˉõΩO_® `«# ¿ã=efl Lz`«OQÍ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ
JOkOKÕ Ñ¨xx rq`åO`«O H˘#™êyOKå_»∞.
`å#∞ ^èŒx‰õΩ_ç##fl ^èÀ~°}˜ ZHõ¯_® HõxÊOK«
‰õΩO_® z#flÑʨ \˜ #∞OKÕ ã¨ÇϨ [=∞~Ú# „¿Ñ=∞,
"å`«ûźO`À `À\˜Ñ≤Å¡Å`À#∂, `«# WO\˜
Ѩx"åi`À#∂ PÜ«∞# =º=ǨÏiOKÕ"å_»∞.
J^Õ ^èÀ~°}˜ =Ü«∞ã¨∞û`À#∂ ÃÑiy PÜ«∞#
¿Ñ^ŒÅ ѨHá∆õ êuQÍ ZkˆQO^Œ∞‰õΩ ™êÜ«∞Ѩ_Oç k.
=∂#= Ǩ Ï ‰õ Ω ¯Å HÀ㨠O áÈ~å_Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
ѨÙiQ˘eÊOk. Ѩ@∞ì^ŒÅ <ÕiÊOk.
PÜ«∞# ™êǨϙêxfl Ѩ\ ˜ì K«∂¿Ñ
Pã¨HHΘ ~õ =° ∞~Ú# ã¨OѶ∞¨ @# ™êfi`O« „`«º áÈ~å@
HÍÅOÖ’ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩOk. ã≤Ü∂≥ Öò HÀ\òÖ’
*ÏfÜ«∞ Ѩ`åHÍxfl ZQÆ∞~°"Ü Õ ∂« Åx HÍO„ÔQã¨∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ x~°‚~ÚOKå~°∞. J~Ú`Õ Z\˜ì
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂ *ˇO_®#∞ ZQÆ∞~°"Ü Õ ∞« hÜ«∞~å^Œx
„ѨÉèí∞`«fiO ѨO`«O Ѩ\ ˜ìOk. áÈbã¨∞efl
^Œ@ìOQÍ HÍѨÖÏ ÃÑ\˜ìOk. *ˇO_® ZQÆ∞~°"Õ¿ã
"åix HÍeÛ"Õ™êÎ~°#fl =^ŒO`«∞Å∞ Ѩ@ì}OÖ’
"åºÑ≤OKå~Ú. nO`À Z=~°∂ ™êǨÏã≤Oz
=ÚO^Œ∞Hõ_»∞QÆ∞"ÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ Uq∞
[~°∞QÆ∞`«∞O`À K«∂^•Ì=∞#fl HÀiHõ`À „Ѩ[Å∞
áÈQÆÜ∂« º~°∞. n#flO`å QÆ=∞xOz# `«∞e Ѩk
Ѩ k ¿ÇÏ#∞ =∞Ok `À\˜ q^•º~° ∞ ÷ Å #∞
=∂i¯ ûã¨∞ì
ã¨g∞HõiOK«∞‰õΩx P „áêO`åxH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl_∞» .
Ѩ`åHÍxfl ZQÆ∞~°"ÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOz#
„áêO`åxH˜ P=ÅQÍ KÕi HÍ"åÅx JÅ[_ç
ã¨$+≤Oì Kå~°∞. „Ѩ[ÅO`å JHõ¯_» KÕ~å~°∞. nO`À
áÈbã¨∞Å ^Œ$+≤ì =∞~°eOk. Ѩ`åHÍq+¨¯~°}
ã¨Ö÷ Ïxfl =∂iÛ LO\Ï~°x „Éèqí ∞Oz# áÈbã¨∞Å∞
‰õÄ_® JHõ¯_»‰õΩ Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fâß~°∞. J^Õ
J^Œ#∞QÍ `«∞e `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å ™êÜ«∞O`À
=ÚO^Œ∞ x~°‚~ÚOz# ã¨÷ÅOÖ’<Õ *ˇO_®#∞
Pq+¨¯iOKå~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ „ѨÉèí∞`«fiO `«∞eH˜
*ˇÅ· ∞ tHõ∆ "ÕãO≤ k. '„a\©+π =Ú+¨¯~°∞Å KÕ+Åì¨ ‰õΩ
HÀáÈ„k‰õ Ω Î Å ~Ú# „Ѩ [ Å∞ QÆ ∞ [~å`ü Ö ’
~Ô Ö· fiË ¿ã+ì <¨ #£ ∞ `«QÅÆ Éˇ\#ì˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ <Õ#∞
Ѩ Ù \Ïì # ∞. 㨠O K« Å <å`« ‡ Hõ 㨠= ∞Ü« ∞ OÖ’
ѨÙ\˜#ì O^Œ∞<Õ <Õ#∞ =∂i¯ûã¨∞Qì Í, qѨ=¡ "åkQÍ
ZkQÍ#∞— JO@∂ PÜ«∞# `«# QÆ∞iOz
#=Ùfi`«∂ q∞„`«∞Å`À J<Õ"å~°∞.
"≥·^Œº q^Œº ѨÓ~°Î~Ú# `«~åfi`«
HÀÖòHõ`å Hõ∆Ü«∞"åºkè âßx\’iÜ«∞OÖ’ H˘O`«
HÍÅO ѨxKÕâß~°∞. "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOK«
@OÖ’ „ѨÉ∞íè `«fi "≥Ñ· Ö¨¶ ϺÅ#∞ `«∂~åÊ~°|_»∞`«∂
F Ѩ„uHõÖ’ "åºã¨O ~åâß~åÜ«∞#. ^•O`À
„ѨÉèí∞`åfixH˜ HÀѨO =zÛOk. PÜ«∞#ÃÑ· ˆHã¨∞
#"≥∂^Œ∞ KÕ~ÚOzOk. `«∞bH˜ tHõ∆ `«Ñ¨Ê^Œx
JO^Œ ~ ° ∂ J#∞‰õ Ω <åfl~° ∞ . J~Ú`Õ `« #
"åºã¨OÖ’x =¸Å qëêÜ«∂Åhfl WOQÆ¡O_»∞
Ö’ „ѨK«∞i`«=∞~Ú# F "≥·^Œº Ѩ„uHõ #∞OKÕ
fã¨∞‰õΩ<åfl#x PÜ«∞# x~°∂Ñ≤OK«@O`À P
Hˆ ã¨∞#∞ H˘>ËÜ ì ∞« Hõ `«Ñʨ ÖË^∞Œ .
J#O`«~O° PÜ«∞# ã≤Ü∂≥ Öò HÀ\ò‰Ωõ
uiy "≥o¡ JHõ¯_» „Ѩ*Ï"≥·^ŒºâßÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ
¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Lz`«OQÍ "≥·^Œº ¿ã=Å∞ JOkO
K«@O`Àáê@∞ q∞ye# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍi‡Hõ
ã¨OѶ∞¨ HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ =ÚxyáÈÜÕ∞ "å~°∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „a\˜+π áêʼnõΩÅ∞ ™êfi`«O
„`«ºO „ѨHõ\ ˜Oz "≥à◊¥Î ^Õâßxfl Ô~O_»∞QÍ
pÖÏÛ~°∞. áêH˜™êÎ#∞ U~°Ê_çOk. P ã¨O^Œ~°ƒùO
Ö’ =∞`« q^ÕfiëêÅ∞ K≥ň~y ^•~°∞} =∂~°}
HÍO_»‰õΩ ^•ifã≤Ok. ™È^Œ~°∞_»∞ XHõ~°∞
q∞#Ǩ  `« ∞ b ‰õ Ω @∞O|O "≥ Ú `« Î O P
(q∞QÆ`å 35= ¿ÑrÖ’)
2
=∂i¯ ûã¨∞ì
֒Ѩe¿ÑrÖ’¡...
1. =∂#"À`«Î=Ú_»∞ _®Hõì~ü ã¨`«ºáêÖò
`«∞e
–"≥OHõ@ ã¨∞Éσ~å=Ù HÍ=Ói 2
2. „Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì kèHͯ~°O
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÃÑ· <åºÜ«∞=º=ã¨÷ ^•_ç
– „ѨÉèÏ`ü Ѩ\ÏflÜ«∞H± 4
3. „ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’
Ѩ¨xQÆO@Å∞
– ÔH. g~°Ü«∞º 9
4. W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!?
– ã‘`å~åO UK«∂i 14
5. #∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O
– Zãπ. "≥OHõ„\Ï=Ù 21
6. =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
– ~å"£∞ ѨÙxÜ«∂x 25
7. Pã≤Î
– xHÍã≤Ü≥∂ ÃÇÏ~åflO_≥*ò P~°‡ãπ 32
8. „Ѩ*Ï „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O HÀã¨O Hõ$+≤
– aq ~åѶ¨∞=ÙÅ∞ 34
Z =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ Ãã·`«O „Ѩ*Ï L^Œº=∂xH˜ =∞^ŒÌuKåÛ~°∞. ~åA‰õΩ JkèHÍ~åÅ∞
ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO
áê@∂~°∞ ~å=∞Ü«∞º (ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞)
Zãπ."≥OHõ„\Ï=Ù (=i¯OQ∑ Z_ç@~ü)
H˘~°\ÏÅ ã¨`«º<å~åÜ«∞}
Z
_®. "≥·. ~å^è•Hõ$+¨‚=¸iÎ
ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì)
PO„^茄Ѩ^Õâò ~åR Hõq∞\© `«~°∞Ѷ¨Ù#
„ѨK«∞~°} Hõ~°Î, =Ú„^•Ñ¨‰õΩ_»∞ : a.q.~åѶ¨∞=ÙÅ∞
ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ : áê@∂~°∞ ~å=∞Ü«∞º
=Ú„^Œ} : „Ѩ*Ïâ◊H˜Î _≥·b „Ñ≤O\˜OQ∑ „ÃÑãπ,
1–1–60/2, Psìã‘ „HÍãπ ~À_£û,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ –20
á¶È<£ : Z_ç\’iÜ«∞Öò 27665420, 27663761
"Õ∞<Õ[~ü: 27673787 á¶êºH±û : 27639921
EMail::marxist@cpimap.com
Visit cpi(m) site at : cpim.org
3
<ÕáêÖò „Ѩ[ʼnõΩ *Ë*ËÅ∞
„Ѩ [ÖË K«i„`« x~å‡`«Å∞ Jx =∂~ü¯û =∞Ǩϟáê^蕺ܫÚ_»∞ K≥Ñ≤ÊOk
JHõ∆~° ã¨`«º=∞x <ÕáêÖòÖ’ [iy# Ѷ¨∞@#Å∞ =∞~À=∂~°∞ ~°∞A=ÙKÕâß~Ú. <ÕáêÖò
K«i„`«#∞ Ѷ¨Óº_»Öò ~åK«iHõѨ٠ܫÚQÆOÖ’<Õ xeÑ≤"ÕÜ«∞_®xH˜ ~å*Ï™ê÷#O KÕã≤#
„Ѩܫ∞`åflÅ#∞ P ^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ HÍÅOÖ’ Ô~O_À™êi uÑ≤ÊH˘\˜ì
„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«∞‰õΩ#fl f~°∞ <Õ\ ˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Ü«∂=`ü „ѨѨOK«
„Ѩ*ÏhHÍxH© ã¨∂ÊùiÎxã¨∞Î#flk. ™ÈqÜ«∞\ò Ѩ`«<å#O`«~°O J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º
"å^Œ∞ʼnõΩ u~°∞QÆ∞ÖËx UHõ^èŒ$= „ѨѨOK«O U~°Ê_çO^Œh, WHõ =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏQÍ
„Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÅ#∂, „Ѩ*Ï"≥Å∞¡=Å#∂ „ѨѨOK«O K«∂_»É’^Œh K≥|∞`«∂ =zÛ#
"åiH˜ W\©=Å ÖÏ\˜<£ J"≥∞iHÍ ^ÕâßÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂Å∂, WѨC_»∞
<ÕáêÖòÖ’ [iy# Ѷ¨∞@#Å∂ Hõ#∞qѨÙÊ HõeyOKåe. <ÕáêÖò „Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ "≥Å∞¡=ÖÏ
g^èŒ∞Ö’¡H˜ =zÛ `«=∞#∞O_ç ~åA KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ#fl JkèHÍ~åxfl uiy `«=∞ KÕ`«∞Ö’¡H˜
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ "å~°∞ „Ѩ*Ï qѨ¡"åʼnõΩ HÍÅO K≥Å¡ÖË^Œx x~°∂Ñ≤OKå~°∞.
1990 ^Œâ◊HõOÖ’ <ÕáêÖò „Ѩ*Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# áÈ~å_ç ™êkèOK«∞‰õΩ#fl „Ѩ*Ï™êfi=∞º
=º=ã¨úÖ’ ~åA‰õÄ ™ê÷#O LOk. ~åA‰õΩ H©ÅHõ"≥∞ÿ# JkèHÍ~åÅ∞<åfl~Ú.
„Ѩ[Öˇ#∞fl‰õΩ#fl áê~°¡"≥∞O@∞, Ѷ¨Óº_»Öò ~å[iHõO J<Õ Ô~O_»∞ ã¨÷OÉèÏÅg∞^Œ xÅ|_Õ
~å[º=º=ã¨÷ U~°Ê@~ÚOk. P<å\˜H˜ <ÕáêÖò „Ѩ[Å K≥·`«#ºO, "åi Jcè+¨ìO Jk.
J~Ú`Õ JO`«óѨÙ~° ‰õΩ„@Å ^•fi~å JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# „Ѩã¨∞Î`« ~åA *Ï˝<ÕO„^Œ
P „Ѩ*Ïcèëêìxfl `Àã≤~å[x áê~°¡"≥∞O@∞#∂, „ѨÉèí∞`åfihfl ~°^Œ∞Ì KÕâß_»∞. =∞m¡
^Õâ◊OÖ’ ѨÙzÛáÈ~Ú# ~å[iHÍxfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. D
„Ѩܫ∞`åflxfl U_»∞áêsìÅ ã¨OѶ¨∞@# <Õ`«$`«fiOÖ’ <ÕáêÖò „Ѩ[Å∞ uÑ≤ÊH˘\Ïì~°∞.
ÖˉõΩO_® KÕÜ«∞_»O, „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»¤ áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ ѨÓiÎ JkèHÍ~åÅ∞
W=fi_»O <ÕáêÖò „Ѩ[Å <Õ\ ˜ Jcè+¨ìO. ^•x HÀã¨"Õ∞ "å~°∞ áÈ~å@O KÕâß~°∞.
Ãã·<åºxfl ZkiOz áÈ~å_®~°∞. J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ ‰õΩ„@Å#∞ ==Ú‡KÕâß~°∞.
<≥`«∞Î~°∞ zOkOKå~°∞. x~°ƒO^è•Å<≥^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å¡ D „Ѩ*Ïcèëêìxfl ~å*Ë
HÍ^Œ∞ ™êÜ«Ú^èŒáÈ~å@O KÕã¨∞Î#fl =∂"À~Úã¨∞ìÅ∂, W`«~° ~å*H©Ü«∞áêsìÅ∞ ‰õÄ_®
„QÆÇ≤ÏOKåe. „Ѩ*ÏáÈ~å@O`À JkèHÍ~° Ñ‘~î°O JÅOHõiOz# yi*Ï „Ѩ™ê^£
H˘~Ú~åÖÏ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ #_»∞K«∞HÀ"åe. Ѷ¨Óº_»e*Ïxfl <åâ◊#O
KÕ ã ≤ <Õ á êÖò # ∞ „Ѩ * Ï`« O „`« iѨ a ¡ H ± Q Í, P^è Œ ∞ xHõ áêi„âßq∞Hõ ^Õ â ◊ O QÍ
=∞ÅK«∞HÀ"åÅ#flk „Ѩ[Å HÀÔ~¯. JHõ¯_» JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KÕÛ U „ѨÉèí∞`åfixÔH·<å
J^Õ `«Hõ∆} Z*ˇO_® HÍ"åe. ã¨OѶ¨∞\˜`« â◊H˜Î`À „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl |uH˜OK«∞‰õΩ#fl
<ÕáêÖò „Ѩ[ÅH˜"Õ =∂ *Ë*ËÅ∞!
K«O^• q=~åÅ∞ z~°∞<å=∂
q_çѨ„uHõ : ~°∞.5.. ã¨O=`«û~° K«O^• : ~°∞.60 =∂i¯ûã¨∞ì
áÈã¨∞ì ^•fi~å ÖË^• U*ˇO@∞ ^•fi~å `≥Ñ≤ÊOK«∞HÀ=K«∞Û. (Ãã·^•úOuHõ =∂ã¨Ñ¨„uHõ)
ÖË^• g∞ ™ê÷xHõ áêsì HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ ã¨O„ѨkOK«O_ç. gkè <≥O1, Pâ’H±#QÆ~ü,
„Ѩ*Ïâ◊H˜Î |∞H±Ç¨Ï∫ãπ Jxfl „ÉÏOpÅÖ’#∂ Åaè™êÎ~Ú. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£-20
 D =∂ã¨O =ÚMϺOâ◊O =∂i¯ ûã¨∞ì

„Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì 'kèHͯ~°O—

„Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÃÑ· <åºÜ«∞=º=ã¨÷ ^•_ç
`«q∞à◊<å_»∞ „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞Å ã¨"≥∞‡ ǨωõΩ¯#∞ u~°ã¨¯iã¨∂Î ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì WzÛ# f~°∞Ê,
|O^£Å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ˆH~°à◊ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì f~°∞Ê, „Ѩ*Ï „Ѩ^Œ~°≈#Å#∞ x¿+kèã¨∂Î HõÅHõ`åÎ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì
f~°∞Ê...g\˜ J~°úO Uq∞\˜? XHõ |O^£HÍx, XHõ ã¨"≥∞‡HÍx, XHõ „Ѩ^Œ~°≈# HÍx W`«~°∞ʼnõΩ
J™œHõ~º° O HõeyOK«‰Äõ _»^<Œ Õ q+¨Ü∂« xˆH „áê^è•#ºO WKÕÛ@¡~Ú`Õ JÖÏO\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ `«Ö`ˇ ‰Î« Ωõ O_®
K«∂_»=∞x „ѨÉèí∞`åfixfl P^ÕtOK«_»O ã¨||∞QÍ LO@∞O^Õ"≥∂! WO`«=~°‰õΩ JÖÏO\˜ P^ÕâßÅ∞ U
f~°∞ÊÖ’#∂ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.ZO^Œ∞Hõx?.....D „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅHÀã¨O K«^Œ=O_ç!
„á⁄ÃÃѶã¨~ü „ѨÉèÏ`ü Ѩ\ÏflÜ«∞H±
ÉèÏ~°`ü ÖÏO\˜ =¸_»= „ѨѨOK« áêÅ# ã≤÷~°Ñ¨_ç# `«~åfi`« =∂„`«"Õ∞ P^èŒ∞xHõ
„Ѩ*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷Å∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ<åfl~Ú.
â◊ ‰ õ Ω Î Å Pkè Ñ ¨ ` « º O xÅ|_®ÅO>Ë
^ÕâßÅH˘Hõ „Ѩ`ÕºHõ`« LOk. |∂~°∞˚"å áêÅ# Éè í ∂ ˆ H O„nHõ ~ ° } `Àáê@∞, J㨠= ∂#`« Å ∞,
㨠∞ ã≤ ÷ ~ ° Ñ ¨ _ » \ ÏxH˜ =ÚO^Õ áê~° ¡ " ≥ ∞ O@s |∂~°∞"˚ å=~°Oæ `«# JkèHÍ~åxfl ã≤~÷ Ñ° ~¨ ∞° Û‰õΩx, J}z"Õ`«Å`À ‰õÄ_ç# ‰õΩÅ=º=ã¨÷ K≥‰õΩ¯
„Ѩ*Ï™êfi=∞º ~°∂ѨOÖ’, ™ê~°fi„uHõ =Ü≥∂[# ~å*Ϻxfl `«#‰õΩ HÍ=Åã≤# q^èŒOQÍ fiÛ K≥^Œ~°‰õΩO_® LO_®e. =∂#=ÙÅO`å ã¨=∂
F@∞ ǨωõΩ¯ ~°∂ѨOÖ’ „Ѩ[ʼnõΩ Hõh㨙ê÷~Ú k^Œ∞ÌH˘x, WHõ [#O #∞Oz „Ѩ=∂^ŒO #O HÍ^Œ<Õ ÉèÏ=O ^≥|ƒu#‰õÄ_»^∞Œ . ™ê~°fi„uHõ
~å[H©Ü«∞ ™êkèHÍ~°`« ^ŒHõ¯_»"Õ∞ P „Ѩ`ÕºHõ`«. LO_»^Œ<Õ ^è≥·~°ºO`À ™ê~°fi„uHõ F@∞ ǨωõΩ¯#∞ F@∞ǨωõΩ¯`À ‰õÄ_ç# „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO Jã¨=∂#
J`«ºO`« „áê=ÚYºOQÆÅ D ÅHõ∆}Ïxfl J@∞ P"≥∂kOzOk. "å`å=~° } Ïhfl, ‰õ Ω Å=º=㨠÷ # ∂ 㨠" åÅ∞
áê~°¡"≥∞O@s „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl |∂@Hõ=∞x nxH˜ aè#flOQÍ =∞#^ÕâO◊ Ö’ |∂~°∞"˚ å KÕ ã ¨ ∞ Î O k. Hõ # ∞Hõ < Õ Éè í ∂ ™êfi=∞º â◊ ‰ õ Ω Î Å ∞
u~°ã¨¯iOKÕ"å~°∞QÍx, W@∞ áê~°¡"≥∞O@s =~°æO JkèHÍ~åxfl á⁄O^Œ_»O, P^èŒ∞xHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨Oã¨÷Å#∞ |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°Û\ÏxH˜
„Ѩ*Ï™êfi=∞º"Õ∞ ã¨~fi° ãfi¨ =∞x ÉèÏqOKÕ"å~°∞QÍx „Ѩ*Ï™êfi=∞º q^è•<åxfl „áê~°OaèOK«_»O "≥Ú^Œ\#˜ ∞Op âßÜ«∞â◊‰Ωõ ÖÎ Ï áÈ~å_»∞`«∞<åfl~Ú.
QÆ=∞xOK«_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. XˆH™êi [iQÍ~Ú. J#O`«~O° |∂~°∞"˚ å =~°Oæ x=∞fl ‰õ Ω Å㨠∞ Î Å #∞ F@∞ "Õ Ü « ∞ ‰õ Ω O_®
„a@<£ Ö ’ 1928Ö’ ™ê~° fi „uHõ `«# JkèHÍ~åxfl ã¨∞ã≤÷~°Ñ¨~°∞Û‰õΩ<Õ „Hõ=∞OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ x~ÀkèOK«_»O nxH˜ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
=Ü≥∂[# F@∞ ǨωõΩ¯#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. L#fl@∞=O\˜ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl |ÅÇ‘Ï#ѨiKÕ ^Œ$ëêìO`«O. HÍ|\˜ì „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl ^≥|ƒf¿ã
JѨÊ\˜=~°‰Ωõ F@∞ǨωõΩ¯ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å HÍ~°º„Hõ=∞O KÕÑ\¨ Oì˜ k. „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ HÍ~°º„Hõ=∞O U^≥<· å, g~°∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHOõ QÍ
Ѩ@¡ q=Hõ∆ LO_Õk. |∂~°∞"˚ å áêÅ# ã≤~÷ Ñ° _¨ #ç =ºuˆ~HõOQÍ „ѨfѶ¨∂`« qѨ¡"åxfl „áê~°Oa PǨfix™êÎ~°∞.
75 ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« ™ê~°fi„uHõ F@∞ èOzOk. Ô ~ O_» = k: =∞#O K« ∂ 㨠∞ Î # fl
ǨωõΩ¯ =zÛOk. „á¶ê<£ûÖ’ Ô~O_»= „ѨѨOK« D „ѨfѶ¨∂`« qѨ¡"åxH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞ „ѨѨOpHõ~°} „Ѩ„H˜Ü«∞. =Å㨠áêÅ#‰õΩ =ºuˆ
Ü« Ú ^Œ ú O =Úyã≤ # `« ~ åfi`« < Õ ™ê~° fi „uHõ `«∞#fl ~Ô O_»∞ JOâßÅ#∞ =∞#O QÆ=∞xOKåe. ~HõOQÍ [iy# ÉèÏ~°`« ã¨fi`«O„`« áÈ~å\ÏxH˜
F@∞ǨωõΩ¯ U~°Ê_çOk. JѨÊ\˜H˜ 75 ã¨O=`«û XHõ\ ˜ : Éèí∂™êfi=∞º, J~°÷ Éèí∂™êfi=∞º |∂~°∞˚"å=~°æO <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz#ѨÊ\˜H©,
~åÅ „H˜`«"Õ∞ áêiãπ Hõ=¸º<£ ‰õÄeáÈ~Ú
|∂~° ∞ ˚ " å áêÅ# <≥ Å H˘#fl q+¨ Ü « ∂ xfl „á⁄ÃѶã¨~ü „ѨÉèÏ`ü Ѩ\ÏflÜ«∞H± [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
QÆ=∞xOKåe. XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë Jaè ÃãO@~ü Ѷ¨~ü ZHõ<åq∞H± ã¨ì_ôãπ JO_£ áê¡xOQ∑Ö’ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. Pi÷Hõ
=$kú K≥Ok# ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÅÖ’ |∂~°∞"˚ å âß„ã¨ÎOÖ’ J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHÍÅ∂, "庙êÅ∂ ~åâß~°∞.
4
 =∂i¯ ûã¨∞ì
Ѩ@ì}, „QÍg∞} HÍi‡‰õΩÅ∞, Ô~·`åOQÆ ÉÏǨï
à◊ºO áêÖÁæ<åfl~°∞. "åã¨Î"åxH˜ =∞#^Õâ◊OÖ’
P^èŒ∞xHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨Oã¨÷Å Pq~åƒù=O,
™ê~°fi„uHõ F@∞ǨωõΩ¯ „Ѩ[ʼnõΩ |∂~°∞"˚ å =~°Oæ
JOkOz# |Ǩ ï =∞u HÍ^Œ ∞ . H˘O^Œ ~ ° ∞
ÉèÏqã¨∞Î#fl@∞¡ [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ =O\˜
qA˝Ö#·ˇ <åÜ«∞‰õΩÅ B^•~°º ѶŨ O Jã¨ÖË HÍ^Œ∞.
™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ#fl „Ѩ*Ï ÉÏǨï
à◊ºÑ¨Ù PHÍOHõ∆Å "åã¨ÎgHõ~°} ^•fi~å ~°∂á⁄O
k# ™ê=∂lHõ J=QÍǨÏ# Ѷe¨ `«q∞k. 1931
Hõ~åp HÍO„ÔQãπ f~å‡#O D J=QÍǨÏ##∞
„ѨuѶ¨eOzOk.
™êfi`«O„`åº#O`«~°O H˘O`«HÍÅO
áê@∞ |∂~°∞˚"å=~°æO D J=QÍǨÏ# Ѩ@¡
q^èÕÜ«∞`« „ѨHõ\ ˜OK«_»O`Àáê@∞, áêH˜∆HõOQÍ
J=∞Å∞ [iÑ≤Ok. Ѷ¨e`«OQÍ ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ#
Jaè=$kú H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ [iyOk. Éèí∂q∞
QÆ ∞ `åÎ k è Ñ ¨ ` åºxfl |^Œ Ì Å ∞H˘@ì _ » O =O\˜
JOâßÅ#㨠Š∞ KÕ Ñ ¨ @ ì Ö Ë ^ Œ ∞ . JO^Œ ∞ =Å¡
Jaè=$kúH˜ P@OHõOQÍ `«Ü«∂Ô~·# "≥·~°∞^蕺Å∞
=ÚO^Œ ∞ ‰õ Ω =KåÛ~Ú. U"≥ ∞ ÿ # Ѩ Ê \ ˜ H © ,
™êfi`O« „`åº#O`«~° `˘e^ŒâÖ◊ ’ ™ê„=∂[º "å^•
xH˜ Ö’|_»x ã¨fi`«O„`« "≥·Yi =ºHõÎ=∞~ÚOk.
HÍx D „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# Jaè=$kú Ѩ^äŒOÖ’
`«Ü«∂Ô~·# "≥·~°∞^蕺Å∞, JO`«~å˚f Ü«∞OQÍ
=∂~°∞`«∞#fl Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞, JO`«~å˚fÜ«∞ ÃÑ<·¶ å<£û
ÃÑ@∞ì|_ç #∂`«# J=`å~°O ^•eÛ „ѨÑO¨ K«OÃÑ·
ÃÑ`«#Î O KÕã∞¨ #Î fl Ѩiã≤u÷ ÉèÏ~°`« |∂~°∞"˚ å=~°Oæ ,
#Ü«∂ ã¨~°mHõ$`« q^è•<åÅ#∞ ã‘fiHõiOKÕÖÏ
KÕâß~Ú. D #Ü«∂ Pi÷Hõ q^è•<åÅ#∞
„ѨɒkèOKÕ JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=ºxnèè, „ѨѨOK«
ÉϺO‰õÄ JO`«~å˚fÜ«∞ ÃÑ<·¶ å<£û ÃÑ@∞ì|_ç HÀã¨O
ѨxKÕ¿ã ã¨Oã¨÷Å∞. „ѨѨOpHõ~°} ÉÏ@Ö’
#_»=_»O `«Ñ¨Êxã¨i Jx K≥ѨÙ`«∂ J=∞Å∞
[~°∞ѨÙ`«∞#fl ã¨~m° Hõ$`« q^è•<åÅ∞ „Ѩ[ÅÔH<Àfl
ÉÏ^èŒefl, ÉèÏ~åefl `≥zÛÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú. Wk
㨠fi `« O „`« áÈ~å@HÍÅOÖ’ L^Œ ƒ ù q Oz#
™ê=∂lHõ J=QÍǨÏ#‰õΩ „^ÀǨÏO KÕÜ«∞_»"Õ∞.
„Ѩ[Å#∞ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞iKÕ¿ã #∂`«# q^è•
<åʼnõΩ „Ѩ[Å#∞Éèíqã¨∞Î#fl „Ѩ*Ï™êfi=∞º
ǨωõΩ¯Å`À á⁄ã¨QÆ^Œ∞.
„Ѩã¨∞Î`«O #∂`«# Pi÷Hõ q^è•<åÅ#∞
ã‘fiHiõ OK«_O» ^•fi~å |∂~°∞"˚ å =~°Oæ ™ê„=∂[º
"å^•xH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKÕ ^èÀ~°}˜h, „Ѩ[ʼnõΩ
=ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ# ^èÀ~°}˜x J=ÅOaã¨∞Î#flk. Wk
5
„Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì 'kèHͯ~°O—
'' Zxfl Ö’áêÅ∞<åfl „Ѩ[ÅKÕ Z#∞flHÀ|_Õ ã¨Oã¨÷ HÍ|\˜ì,
„Ѩ[ʼnõΩ ["å|∞^•sQÍ =º=ǨÏiOKåeû# Ѩiã≤÷u LOk
HÍ|\˜ì „Ѩ[ŠǨωõΩ¯efl ǨÏiOK«_»O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ `ÕeÔH·#
ѨxHÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì áê~°¡"≥∞O@∞ H͉õΩO_® ~å*ϺxH˜ K≥Ok#
W`«~° ~°OQÍÅÖ’ U^À XHõ\˜ D HÍ~°º„Hõ=∞O KÕѨ\Ïìe
....HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =º=ã¨÷ QÆ`«OÖ’ „Ѩܫ∞uflOzOk HÍx
ã¨Ñ¶¨ÅO HÍÖË^Œ∞.... WѨC_»∞ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ P HÍ~åºxfl Éèí∞*Ï#
"Õã¨∞‰õΩ#fl@∞¡ HõxÊã¨∞Î#flk.
——
„Ѩ[ʼnõΩ ["å|∞^•sQÍ =º=ǨÏiOKåeû#
Ѩiã≤u÷ LOk HÍ|\˜ì „Ѩ[ŠǨωõΩ¯efl ǨÏiOK«
_»O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ `ÕeÔH·# ѨxHÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì
áê~°"¡ ∞≥ O@∞ H͉õΩO_® ~å*ϺxH˜ K≥Ok# W`«~°
~°OQÍÅÖ’ U^À XHõ\ ˜ D HÍ~°º„Hõ=∞O
KÕѨ\Ïìe.
HÍ~°ºx~åfiÇϨ Hõ =º=ã¨÷ QÆ`O« Ö’ „ѨÜ∞« ufl
OzOk. HÍx JO`«QÍ ã¨Ñ¶¨ÅO HÍÖË^Œ∞.
1975–77<å\˜ Z=∞~°˚hû ^•xH˜ XHõ L^•
ǨÏ~°}. Z<£._ç.Z. „ѨÉèí∞`«fiO ~å*ϺOQÍ xfl
ã¨g∞H˜∆OKåÅx „ѨuáêkOK«_»O =∞~˘Hõ L^•
ǨÏ~°}. J^茺Hõ∆ `«~°Ç¨ áêÅ#, K«@ìã¨ÉèíʼnõΩ
x~°ƒO^èHŒ ÍÅ x~°Ü ‚ ∞« O, „Ѩ`åº=∂flÜ∞« „ѨÉ∞íè `«fiO
U~°Ê_Õ J=HÍâ◊O ÖË#ѨÙÊ_»∞ Jqâßfi㨠f~å‡#O
„ѨuáêkOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ x~åHõ~}° , xs‚`« ã¨OYºÖ’
F@∞¡ ™êkèOK«x áêsìʼnõΩ QÆ∞iÎOѨ٠x~å
=Å㨠á êÅ#‰õ Ω =ºuˆ ~ Hõ O QÍ áÈ~å_ç # Hõ~}° ..... WÖÏO\˜ „Ѩuáê^Œ#Å#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
~ÀAÖ’¡ # ∂, =Å™ê#O`« ~ ° O 㨠fi `« O „`« `≥KåÛ~°∞. "åi ã¨=~°}Åhfl „Ѩ[Å „Ѩ*Ï`«O„`«
q^è•#Ѩ٠~ÀAÖ’¡#∂ J=ÅOaOz# "≥·YiH˜ ǨωõΩ¯efl ÉèíQÆflO KÕÜ«∞_®xˆH ѨxH˘™êÎ~Ú. D
ѨÓiÎ q~°∞^Œú"≥∞ÿ# u~ÀQÆ=∞# "≥·Yi. D „ѨÜ∞« `åflÅhfl qѶŨ =∞Ü«∂º~Ú. D "≥Ñ· Ö¨¶ ϺÅ
u~ÀQÆ=∞# "≥Y· iH˜ „Ѩ[ŠǨωõΩ¯efl ǨÏiOK«_O» `« ~ åfi`« „Ѩ [ Å#∞Éè í q 㨠∞ Î # fl „Ѩ * Ï`« O „`«
`«Hõ∆}"≥∞ÿ# J=ã¨~°O. JO`«~å˚fÜ«∞ ÃѶ·<å<£û "å`å=~°}Ïxfl ‰õΩkOKÕ K˘~°= fã¨∞HÀ=_»O
ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ∞ „Ѩ[Å „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ =O`«∞ÖÏ HõxÊã¨∞#Î flk.
=ºuˆ~HõO. HÍ|\˜ì ÃÑ<·¶ å<£û ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨Ü∂≥ [ „Ѩ[ŠǨωõΩ¯efl ‰õΩkOKÕ f~°∞ÊÅ∞
<åʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q^è•<åʼnõΩ „Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩ~°OѨ~°QÍ =ã¨∞Î<åfl~Ú. „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl
ǨωõΩ¯Å H˘#™êyOѨ٠P@OHõOQÍ =ÙO@∞Ok. ‰õΩkOKÕ K˘~°= fã¨∞HÀ=_»O "≥#∞Hõ W`«~°
JO^Œ∞=Å¡ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl xsfi~°ºO KÕ¿ã ~å[ºÑ¨Ù qÉèÏQÍÅHõO>Ë <åºÜ«∞ qÉèÏQÆO
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ QÆ`O« #∞OKÕ [~°∞QÆ∞`«∞#flÑʨ \˜H,© L#fl`«"≥∞ÿ#^Œ<Õ ÉèÏ=# L#fl@∞¡ JxÑ≤ã¨∞Î#flk.
#∂`«# J=ã¨~åÅs`åº =∞iO`« =Ú=∞‡~°O „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å‰õΩ „ѨfѶ¨∂`«"≥∞ÿ# J<ÕHõ
J=Ù`«∞<åfl~Ú. f~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. g\˜ "≥#∞‰õΩ#fl ™ê=∂lHõ
áê~°"¡ ∞≥ O@∞‰õΩ#fl JO`«~`æ° « Ѩiq∞`«∞Å∞ ^Œ$HõÊ^äŒO XHõ ã¨QÆ@∞ L#fl`« =∞^茺`«~°QÆu
„Ѩ * Ï™êfi=∂ºxfl |ÅÇ‘ Ï #Ѩ i KÕ K« ~ ° º Å∞ =ºH˜ÖÎ ’ HõxÑ≤OKÕ |∂~°∞"˚ å, áêH˜H∆ õ ^Œ$HõÊ^ä•xH˜
KÕѨ@ì‰õΩO_® ^•xfl x~Àkè™êÎ~Ú. Zxfl aè#flOQÍ HõxÑ≤OK«^Œ∞. ~å[ºÑ¨Ù qÉèÏQÍÅÖ’
Ö’áêÅ∞<åfl „Ѩ[ÅKÕ Z#∞flHÀ|_Õ ã¨Oã¨÷ HÍ|\˜,ì <åºÜ«∞ qÉèÏQÍx^Õ J`«∞º#fl`«™ê÷~Ú J<Õ
„Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì 'kèHͯ~°O— =∂i¯ ûã¨∞ì
ã¨=∞i÷OK«_»"Õ∞ QÍHõ "åi „QÍ_»∞º\©x ‰õÄ_®
~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx f~°∞ÊxzÛOk. =∞^茺„Ѩ^Õâò
'' K≥_»∞ „Ѩ=~°Î##∞ ã¨Ç≤ÏOKåÅx Z=~°∂ J#~°∞.
HÍx U^≥·`Õ XHõi ^Œ∞„+¨Ê=~°Î#QÍ ¿Ñ~˘¯#|_çO^À, Jk
J=`«e "åi K«~°ºÅ=Å¡ „¿Ñˆ~Ñ≤`«O J~ÚLO_»=K«∞Û.
ZÖˇ„H˜ãì \≤ © É’~°∞¤ L^Àºy XHõ~∞° ÃÑ· JkèHÍi`À
HõÅÇ≤ÏOKå_»x _çã≤‡ãπ KÕã≤# x~°‚Ü«∂xfl
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì |ÅѨ~∞° ã¨∂Î ''XHõ ã¨Oã¨÷ ã¨=∞~°O÷ QÍ
JO^Œ ∞ =Å¡ ÉÏ^è Œ ∞ ºÖˇ = ~À x~° ‚ ~ ÚOK« _ » O JO`« ѨxK≥Ü«∂ºÅO>Ë „Hõ=∞tHõ∆} LO_ç f~åÅx——,
''ѨxKÕ¿ã KÀ@ Ü«∂[=∂#ºO Ѩ@¡ q^èÜ Õ ∞« OQÍ
`ÕeHõHÍ^Œ∞. WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Ü«∂[ =∂#ºO Ѩ@¡ LO_»@O ÉÏxã¨`«fiO`À ã¨=∂#O HÍ^Œ——x
Éèí~À™ê "≥·Yi fã¨∞HÀ=_»O HÍi‡‰õΩŠǨωõΩ¯ÅÃÑ· ^•_ç K≥Ñ≤ÊOk. =∞~˘Hõ ˆHã¨∞Ö’ ÉèÏ~°`ü á¶È~ü˚ ã¨Oã¨÷
KÕÜ«∞_»O`À ã¨=∂#O J=Ù`«∞Ok.

Jaè„áêÜ«∞O ™êH∆Í`«∂Î ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì „Ñ¨^è•#

<åºÜ«∞=¸iÎ ^•fi~å<Õ =ºHõ=Î ∞~ÚOk. <åºÜ«∞
=º=ã¨÷ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl `«# K˘~°=‰õΩ ™ê=∂lHõ
=∞^ŒÌ`«∞ HÀ~°∞`«∂ |Ç≤Ï~°OQÆ q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ ‰õÄ_®
„áê~°OaèOzOk.
QÆ`« H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅÖ’ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∂,ì
W`«~° L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷<åÅ∂ "≥Å∞=iOz#
f~°∞ÊÅ#∞ Ѩije¿ãÎ S^Œ∞ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ^èÀ~°
}∞Å∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ ^èÀ~°}˜: Ѩx"åi ǨωõΩ¯Å#∞
‰õ Ω kOKÕ ^è À ~° } ˜ . `« q ∞à◊ < å_» ∞ „Ѩ É è í ∞ `« fi
L^ÀºQÆ ∞ Š㨠" ≥ ∞ ‡ Ǩ Ï ‰õ Ω ¯#∞ u~° ã ¨ ¯ i㨠∂ Î
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì WzÛ# f~°∂Ê, |O^£Å‰õΩ =ºuˆ~
HõOQÍ ˆH~°à◊ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì f~°∂Ê, „Ѩ*Ï „Ѩ^Œ~°≈#
Å#∞ x¿+kèã∂¨ Î HõÅHõ`åÎ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì WzÛ# f~°∂Ê
([_ç˚QÍi HÍ~°∞ XHõ „Ѩ^Œ~°≈#=Å¡ PyáÈ
~ÚO^Œ@) nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞. W=hfl
„Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ f~°∞ÊÖˇ`· Õ HÍ=K«∞Û, HÍx „Ѩ`ºÕ Hõ`#« ∞
=Hͯ}˜OK«HõáÈ`Õ, XHõ ˆHã¨∞Ö’ WzÛ# f~°∞Ê
=∞~˘Hõ Hˆ ã¨∞‰õΩ =∂~°^æ iŒ ≈ HÍ=K«∞Û. XHõ¯=∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl f~°∞ÊÅ∞ =∞ixfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ "≥Å∞=_Õ J=HÍâ◊O LOk.
XHõ |O^£HÍx, XHõ ã¨"≥∞‡HÍx, XHõ
„Ѩ^Œ~°≈# HÍx „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ J™œHõ~°ºO
HõeyOKÕ =∂@ x["Õ∞. ã¨iQÍæ JO^Œ∞=Å¡<Õ
Jq „âßq∞‰õΩÅ KÕuÖ’ Ѷ¨e`åxflKÕÛ PÜ«Ú
^è•Å∞. "åi PÜ«Ú^è•Å#∞ PÖ’K«<å~°ÇÏ≤ `«OQÍ
"å_»~°∞. D q+¨Ü«∂xfl q㨇iOK«_»=∞O>Ë
L#fl`«=~åæÅ ^Œ∞~°aè„áêÜ«∂ʼnõΩ Ö’#=_»"Õ∞.
<åºÜ«∞=º=ã¨÷ q+¨Ü∞« OÖ’ W^Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
W`«~°∞ʼnõΩ J™œHõ~°ºO HõeyOK«‰õÄ_»^Œ<Õ
q+¨Ü«∂xˆH „áê^è•#ºO WKÕÛ@¡~Ú`Õ JÖÏO\˜
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ `«Ö`ˇ ‰Î« Ωõ O_® K«∂_»=∞x „ѨÉ∞íè `åfixfl
P^Õ t OK« _ » O 㨠| |∞QÍ LO@∞O^Õ " ≥ ∂ !
——
WO`«=~°‰Ωõ JÖÏO\˜ P^ÕâßÅ∞ U f~°∞ÊÖ’#∂
HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ã¨"≥∞‡ ǨωõΩ¯ „ѨѨOK«"åº
Ñ≤`«OQÍ „âßq∞‰õΩÅ∞ áÈ~å_ç ™êkèOK«∞‰õΩ#fl
Ǩ Ï ‰õ Ω ¯. |O^£ Å ∞ Éè Ï ~° ` « ™êfi`« O „`« º
áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÆO. WѨÙÊ_˘Hõ¯™êiQÍ "å\˜x
J„Hõ=∞O JO>Ë ã¨iáÈ~ÚO^•? „Ѩ*Ï „Ѩ^~Œ ≈°
#Å∞ U „Ѩ*Ï™êfi=∞º ^Õâ◊OÖ’<≥·<å JÉèíºO
`«~°Hõ~°O HÍ^Œ∞. „ѨѨOK«OÖ’ JxflKÀ\Ï¡
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú. W\©=Å
J„QÆ ~ å*ϺŠ„Ѩ ^ è • # #QÆ ~ åÖ’¡ =∞Ǩ 
„Ѩ^~Œ ≈° #Å∞ [iQÍ~Ú. `«=∞ `«=∞ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞
W~åH±ÃÑ· [iÑ≤# ^Œ∞~å„Hõ=∞}#∞ x~°ã≤ã¨∂Î
„Ѩ[Å∞ P „Ѩ^Œ~°≈#ÅÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. =∞#
^Õâ◊OÖ’ =∂„`«O ã¨"≥∞‡ ǨωõΩ¯, |O^£ ǨωõΩ¯,
„Ѩ^Œ~°≈# ǨωõΩ¯ XHõ¯ HõÅOáÈ@∞`À QÆ∞OA
HÀ|_®¤~Ú.
W^Õ `«~°QÆuÖ’ H˘KÕÛ =∞iH˘xfl
f~°∞Êefl K«∂^•ÌO. ɡ<≥fl\ò–HÀÖò=∞<£ J<Õ
ã¨Oã¨÷‰õΩ K≥Ok# W^ŒÌ~°∞ HÍi‡‰õΩefl ÃÑ·
JkèHÍ~°∞Å`À áÈ\Ï¡_®~°<Õ HÍ~°}O`À ã¨Oã¨÷
`˘ÅyOzOk. ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì "åi `˘ÅyOѨÙ#∞
x„^Œ‰õΩ Ѩ_»¤ L^Àºyx `˘ÅyOK«_®xfl ã¨∞„Ñ‘O
HÀ~°∞ì ã¨=∞i÷ã¨∂ΠѨx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ x„^ŒÖ’H˜
*Ï~°_O» f„="≥∞#ÿ ^Œ∞+¨ì „Ѩ=~°#Î QÍ ¿Ñ~˘¯#flk.
ÃÑ· JkèHÍix ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_®_»x =∞Ç‘ÏO„^Œ  
=∞Ç‘ÏO„^Œ HõOÃÑh XHõ L^Àºyx `˘ÅyOzOk.
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì HõOÃÑh x~°‚Ü«∂xfl |ÅѨ~°∞ã¨∂Î
ÃÑ· JkèHÍix ^Œ∞~åƒù+Ö¨ Ï_»_O» L^Àºy `˘ÅyO
ѨىõΩ `«y# HÍ~°}=∞#flk.
K≥_»∞ „Ѩ=~°Î##∞ ã¨Ç≤ÏOKåÅx
Z=~°∂ J#~°∞. HÍx U^≥·`Õ XHõi ^Œ∞„+¨Ê
=~°Î#QÍ ¿Ñ~˘¯#|_çO^À, Jk J=`«e "åi
K«~°ºÅ=Å¡ „¿Ñˆ~Ñ≤`«O J~Ú LO_»=K«∞Û.
JO^Œ∞=Å¡ ÉÏ^èŒ∞ºÖˇ=~À x~°‚~ÚOK«_»O JO`«
`ÕeHõHÍ^Œ∞. WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Ü«∂[
=∂#ºO Ѩ@¡ Éè~í À™ê "≥Y· i fã¨∞HÀ=_»O HÍi‡
‰õΩŠǨωõΩ¯ÅÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞_»O`À ã¨=∂#O
J=Ù`«∞Ok.
Ô~O_À^èÀ~°}˜: L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ J#∞
‰õÄÅ"≥∞#ÿ „ѨÉ∞íè `«fi q^è•<åÅ#∞ u~°QHÆ ˘@ì_O» .
„ѨÉèí∞`«fi x^èŒ∞Å∞ fã¨∞HÀx q^•ºã¨Oã¨÷ÅÖ’
„Ѩ"âÕ ßxH˜ i[ˆ~fi+#¨ ∞¡ áê\˜OKåeû# ѨxÖË^xŒ
W\©=Å =zÛ# f~°∞Ê XHõ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}.
D f~°∞Ê „ѨÉèí∞`«fi K˘~°=‰õΩ Ѩiq∞`«∞Å∞
qkèã¨∞Î#flk. W^≥ÖÏ LO^ŒO>Ë „ÃÑ·"Õ@∞~°OQÆO
Ö’x L^ÀºQÆ∞Å#∞Oz „ѨÉèí∞`«fiO P^•Ü«∞ѨÙ
Ѩ#∞fl =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ#fl@∞¡ LOk.
„ѨÉ∞íè `åfixH˜ Hˆ =ÅO `å#∞ ã¨fiO`«OQÍ x~°fiÇÏ≤ O
KÕ ã¨Oã¨÷ÅÃÑ·<Õ QÍHõ, "≥Ú`«ÎO ã¨=∂[Og∞^Œ
J^Œ∞ѨÙ, JkèHÍ~°O LO\ÏÜ«∞<Õk JO^Œ~°∂
JOwHõiOKÕ q+¨Ü«∞O. D J=QÍǨÏ##∞
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì u~°ã¨¯iOzOk. D ^èÀ~°}˜ =Å¡
„Ѩ=∂^ŒHõ~° Ѩi}Ï=∂ÖË~°Ê_»`å~Ú.
=¸_»=k: Ѩ~åº=~°}Ïxfl HÍáê_®Å<Õ
¿Ñ~°∞`À „Ѩ[Å Éè∞í H˜ÃÎ Ñ<· å, x"å㨠ǨωõΩ¯ÅÃÑ<· å
^≥|ƒH˘@ì_»O. HÍÅ∞ëêºxfl `«yæOK«_»OHÀã¨O
_è ç b ¡ Ö ’x á¶ ê ºHõ ì s Å#∞ =¸ã≤ "Õ Ü « ∂ Åx
P^ÕtOK«_O» nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}. D P^ÕâO◊ `À
6
 =∂i¯ ûã¨∞ì
"ÕÖÏk=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ Éèí∞H˜Îx HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
áœ~° ™œHõ~åºÅÃÑ· J`«ºkèHõ XuÎ_∞» Å#∞ x~ÀkèO
KåÅ<Õ ™ê‰õΩ`À =∞Ǩ #QÆ~åÖ’¡ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å
x"å㨠ǨωõΩ¯Å#∞ u~°ã¯¨ iOKÕ ^èÀ~°}∞Å#∞ HÀ~°∞ì
ã¨=∞i÷ã¨∞Î#flk. áœ~° ™œHõ~åºÅÃÑ· XuÎ_»∞Å∞
ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® K«∂_®e. HÍÅ∞+¨ºHÍ~°Hõ Ѩi„â◊=∞
Å#∞ =¸¿ãÜ«∂e. x["Õ∞. HÍx D ã¨=∞㨺Å
Ѩiëê¯~°OÖ’ ÉÏkè`∞« ÅH˘Hõ^•i K«∂Ñ≤OKåeû#
ÉÏ^茺`« Wq∞_ç LOk. K«~°ÛÅ∞, ™ê=∂lHõ
UHÍaè„áêÜ«∞O ^•fi~å Ѩiëê¯~åÅ#∞ ™êkèO
Kåe. HÍx HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ ^•fi~å Ѩi+¨¯iO
KåÅx „Ѩܫ∞uflOK«_»O "≥Ú^Œ\ ˜ ^èÀ~°}˜
J=Ù`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞, Jk „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ
^èÀ~°}˜, L#fl`«=~åæÅ ^Œ∞~°aè„áêÜ«∂ʼnõΩ
„ѨuaO|O J=Ù`«∞Ok.
<åÅæ=k: J„Hõ=∞ =Åã¨Å#∞ x~ÀkèOKÕ
¿Ñ~°∞`À „Ѩ[Å r=<åxfl ^≥|ƒf¿ã ^èÀ~°}˜.
S.ZO._ç.\˜. K«\Ïìxfl ~°^∞Œ Ì KÕã#≤ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì
x~°Ü ‚ ∞« O nxx =ºHõÑÎ ~¨ ∞° ã¨∞#Î flk. J„Hõ=∞ =Åã¨Å
JOâßxfl q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÖË=<≥`«∞Î`«∞O\Ï~°∞.
Jaè=$kúK≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ =Åã¨Å x~À^èŒO
¿Ñ~°∞`À ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ "ÕkOè ѨÙʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl
"å~°ÅÎ ∞ K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ =∞#‰õΩ HÀѨO =ã¨∞OÎ k.
(Ju xHõ$+¨ì"≥∞ÿ# L^•Ç¨Ï~°} „a@<£Ö’ x~°fi
Ç≤ÏOz# Hõ#º`«fi ѨsHõÅ∆ ∞) HÍx J"Õ ^èÀ~°}∞Å∞
QÆÅ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ |OQÍ¡^jÕ =Åã¨^•~°∞Å<Õ ¿Ñ~°∞`À
¿Ñ^Œ "≥∞ÿ<åi\©Å#∞ "ÕkèOK«_»O Ѩ@¡ =∞#O
ÃÑ^ŒÌQÍ JÉèíºO`«~°O K≥ѨÊ=Ú. <åºÜ«∞=º=ã¨÷
D â◊‰õΩÎÅ „ѨÉèÏ=OÖ’ Ѩ_çáÈ~Ú q∞`«"å^Œ
ÉèÏ=*ÏÖÏxfl, `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ L#fl`«=~åæÅ
^èÀ~°}∞Å#∞ „ѨuaOaã¨∞#Î flk.
S^Œ= ^èÀ~°}˜: #Ü«∂ ã¨~°mHõ~°}
q^è•<åʼnõΩ =∞^Œ`Ì ∞« xKÕÛ ^èÀ~°}.˜ J<ÕHõ f~°∞ÊÖ’¡
D ^èÀ~°}˜ =ºHõÎ=∞~ÚOk. „Ѩ`ÕºH˜Oz ÉÏÖ’¯
„ÃÑ"· \Õ H© ~õ }
° , Xi™êû ÉÏÔH· û\ò Hˆ ã¨∞, ~å[™ê÷<£
QÆ#∞Å ã¨=∞㨺ÅÖ’ D ^èÀ~°}˜ ɡ·@Ѩ_çOk.
Éè’áêÖò Qͺãπ „Ѩ=∂^ŒO ˆHã¨∞‰õΩ ã¨O|OkèOz
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Ѩ@¡ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì
™ê#∞Éèí∂u "≥·Yi #=ÅOaOK«_»OÖÏO\˜
L^•Ç¨Ï~°}Å∞ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ #Ü«∂ ã¨~m° Hõ~}°
"å`å=~° } ÏxH˜ J#∞‰õ Ä ÅOQÍ LO^Œ < Õ
Jaè„áêÜ«∂xfl |ÅѨ~°∞™êÎ~Ú.
D ^èÀ~°}∞Å∞, L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ ¿Ñ~˘¯O
@∂áÈ`Õ JO`«O HõxÊOKÕ@∞¡ ÖË^Œ∞. WOHÍ P
ã¨g∞HõÖ∆ ’ ™êOѶ∞≤ HõOQÍ u~ÀQÆ=∞# ^Œ$HõÊ^ä•xfl
„Ѩ^iŒ ≈OKÕ f~°∞ÊÅ#∞ „Ѩ™êÎqOK«Ö^Ë ∞Œ (L^•Ç¨Ï
7
„Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì 'kèHͯ~°O—
'' #Ü«∂ ã¨~°mHõ~°} q^è•<åʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞xKÕÛ ^èÀ~°}˜ J<ÕHõ
f~°∞ÊÖ’¡ =ºHõÎ=∞~ÚOk. „Ѩ`ÕºH˜Oz ÉÏÖ’¯ „ÃÑ·"Õ\©Hõ~°}, Xi™êû
ÉÏÔH·û\ò ˆHã¨∞, ~å[™ê÷<£ QÆ#∞Å ã¨=∞㨺ÅÖ’ D ^èÀ~°}˜
ɡ·@Ѩ_çOk. Éè’áêÖò Qͺãπ „Ѩ=∂^ŒO ˆHã¨∞‰õΩ ã¨O|OkèOz
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Ѩ@¡ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì ™ê#∞Éèí∂u "≥·Yi
#=ÅOaOK«_»OÖÏO\˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ #Ü«∂
ã¨~°mHõ~°} "å`å=~°}ÏxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ LO^Œ<Õ Jaè„áê
Ü«∂xfl |ÅѨ~°∞™êÎ~Ú.
—— ™ê#∞Éèí∂ux „Ѩ^Œi≈ã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ D
"≥Y· i „áê^äqŒ ∞Hõ |∂~°∞"˚ å ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ q~°∞^ŒOú
HÍ^Œ∞. „Ѩ*Ï ÉÏǨïà◊ºÑ¨Ù L=∞‡_ç ǨωõΩ¯Å
ǨÏ~°}‰õΩ, =∂#=ÙÅ =ºH˜QÎ `Æ « ǨωõΩ¯Å Ѩi~°H}∆õ
HÀã¨O „â◊^Œú =Ç≤ÏOK«_®xH˜ =∞^茺 "≥·~°∞^茺O
ÖË^Œ∞.
=ºH˜ÎQÆ`« ǨωõΩ¯Å Ѩi~°Hõ∆} q+¨
Ü«∞OÖ’ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ K«∂¿Ñ „â◊^#úŒ ∞ QÆ=∞xOKÕ
"åiH˜, „Ѩ*Ï ÉÏǨïà◊ºÑ¨Ù L=∞‡_ç ǨωõΩ¯Å#∞
<åºÜ«∞=º=ã¨÷ ǨÏiOKÕ Ñ¨iã≤u÷ J~°O÷ H͉õΩO_®
áÈÜÕ∞ J=HÍâ◊O LOk.
=¸_» = JOâ◊ O : <åºÜ« ∞ =º=㨠÷
WѨÙÊ_»=ÅO aã¨∞Î#fl "≥·YiH˜ Z@∞=O\˜
^Œ∞~°∞^ÕâÌ ßºÅ∞ PáêkOK«‰Äõ _»^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë
JO^ŒiÖÏQÍ<Õ, <åºÜ«∞~°OQÆO ‰õÄ_® ã¨~m° Hõ$`«
~°}ʼnõΩ W\©=Å _èbç ¡ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì 15 Uà◊¡ ÉÏeHõ q^è•<åÅ#∞ „ѨKå~°O KÕ¿ã g∞_çÜ«∂ „ѨÉèÏ
q"åǨxfl P"≥∂kOz# f~°∞Ê) WHõ¯_» <Õ#∞
"åxH˜, ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å U*ˇO@¡ „ѨÉèÏ"åxH˜
Ñ‘_ç`« =~åæŠǨωõΩ¯Å#∞ ^≥|ƒfã≤# ã¨O^Œ~åƒ QÆ∞~°=Ù`«∞#flk. J~Ú`Õ <åºÜ«∞ qÉèÏQÆO ~å[ºO
ùÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ „Ѩ™êÎqOKå#∞.
Ö’x W`« ~ ° qÉè Ï QÍÅÃÑ· Pkè H õ º O
D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ =∞#O =¸_»∞ JOâß K≥ÖÏ~ÚOK«_»O H˘O`«HÍÅOQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl
Å#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ QÆ=∞xOKåe.
„Ѩ„H˜Ü«∞. W^˘Hõ „Ѩ=∂^ŒHõ~°, „Ѩ*Ï`«O„`«
XHõ\ :˜ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ W\©=ÅHÍÅOÖ’ =ºuˆ~Hõ „Ѩ„H˜Ü«∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <åºÜ«∞=º=ã¨÷
WzÛ# f~°∞ÊÅÖ’ „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ ^èÀ~°}˜
âßã¨# =º=ã¨÷ÖÏQÍ „Ѩ[ÅKÕ Z#∞flHÀ|_çOk
L#flÑʨ \˜H© Ѩiã≤u÷ #∂\˜H˜ #∂~°∞âß`«O JÖψQ HÍ^Œ ∞ . JO^Œ ∞ =Å¡ <åºÜ« ∂ xfl, K« \ Ïì x fl
LO^Œ # _» O ã¨ Ô ~ · O k HÍ^Œ ∞ . L^•Ç¨ Ï
qâı¡+≤OK«_®xfl q∞Oz âßã¨#ã¨ÉèíÃÑ· PkèHͺxfl
~°}‰õΩ–¿Ñ^ŒÅ‰õΩ PǨ~°^è•<åºÅ ѨOÑ≤}© ™êkè O K« _ » = ∞O>Ë „Ѩ * Ï™êfi=∂ºxfl
H˘~°‰õΩ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì WzÛ# P^Õâ◊O. <åºÜ«∞
|ÅÇ‘Ï#Ѩ~°Û_»"Õ∞. x["Õ∞. âßã¨#ã¨ÉèíÅ∞
=¸~°∞ÎÅ ^Œ$HõÊ^ä•ÅÖ’x "≥·~°∞^茺O =Å¡ Jqhu=∞Ü« ∞ "≥ ∞ ÿ á ÈÜ« ∂ ~Ú. JO`Õ H Í^Œ ∞ .
"≥~· ∞° ^躌 O QÆÅ x~°Ü
‚ ∂« Å∞ =™êÎÜ∞« <Õk JO^ŒiH©
<Õ~°ã¨∞ÎÅ`À xO_çáÈ`«∞<åfl~Ú. JO`«=∂„`å#
`≥Å∞ã¨∞. U"≥∞ÿ<å, <åºÜ«∞=º=ã¨÷ ¿Ñ^ŒÅѨ@¡ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ K˘~°"Õ nxH˜ Ѩiëê¯~°O,
P`«$`« „Ѩ^iŒ ≈OK«_O» J~°∞^Œ∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞#flk
<åºÜ«∞=º=ã¨÷ ~å[H©Ü∞« <≥u· Hõ`‰« Ωõ ~°H‰∆õ Ωõ ~åÅ∞
HÍx `«~°K«∞QÍ [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. J#∞‰õΩO>Ë XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# xÜ«∞O`«$`åfixfl
Ô~O_»=k: „Ѩã¨∞Î`« |∂~°∞˚"å q^è•
P"≥ ∂ kOz#>Ë ¡ J=Ù`« ∞ Ok. K« @ ì ã ¨ É è í Å
<åÅ`À ã¨Ç¨ÏQÆ=∞#O KÕã¨∞Î#flѨÊ\˜H©, =º‰õΩÎÅ JkèHÍ~°OÃÑ· <åºÜ«∞=º=ã¨÷ PkèHºõ O „Ѩ^iŒ ≈Oz#
„áê^äqŒ ∞Hõ ǨωõΩ¯Å q+¨Ü∞« OÖ’ HÀ~°∞Åì ∞ Z‰õΩ¯=
„Ѩ[ÅÃÑ· HÀ~°∞ì 'kèHͯ~°O— =∂i¯ ûã¨∞ì
q=∞i≈OzOk. D q^èŒOQÍ L#fl`« =~åæÖ’¡
L#fl ^èÀ~°}˜ WHõ¯_» =ºHõÎ"≥∞ÿOk.

'' |∂~°∞˚"å=~åæÅ J=ã¨~åÅHÀã¨O, „Ѩ[Å „Ѩ*Ï`«O„`«

ǨωõΩ¯efl ǨÏiOKÕO^Œ∞‰õΩ, D Jaè„áêÜ«∂xfl |∂~°∞˚"å
g∞_çÜ«∂ „ѨKå~°O KÕ™ÈÎOk. W^Õ Jaè„áêÜ«∂xfl <åºÜ«∞
=º=ã¨÷ ã‘fiHiõ ™ÈÎOk. Ñ„ 㨠∞¨ `Î « |∂~°∞"˚ å Ñ„ f¨ Ѷ∂¨ `« qѨ"¡ åxH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ <åºÜ«∞=º=ã¨÷ =º=ǨÏi¿ãÎ, Jk „Ѩ[Å
P„QÆǨxH˜ Z^Œ∞~°∞ xÖ’Û"åeû =ã¨∞ÎO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞iÎOKåe.
——
ã¨=∞㨺#∞ „ѨtflOK«_O» „Ѩã∞¨ `Î « Ö’H±ãɨ íè ã‘ÊHõ~ü
HÍ„"Õ∞_£ ™È"£∞<å^ä£ Kè«@s˚Å =Å¡ [iyOk.
q+¨Ü«∞O KåÖÏ ^Œ∂~°O "≥o§Ok.
™êH∆Í`«∂Î ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì „Ñ¨^è•# <åºÜ«∞=¸iÎ
~å[ºOÖ’x W`«~° JOQÍÅ∞ Ѩiq∞`«∞Å∞
q∞OK«‰õΩO_® K«∂¿ã Ѩx <åºÜ«∞=º=ã¨÷^Œx
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. W`«~° JOQÍÅ∞ Ѩikè ^•@
‰õ Ω O_® <åºÜ« ∞ =º=㨠÷ K« ∂ ¿ã=∂>ˇ ÿ ` Õ ,
<åºÜ«∞=º=ã¨÷ Ѩikè ^•@‰õΩO_® Z=~°∞
K«∂_®e? D „Ѩâfl◊ ‰Ωõ [ã≤ãì π ÅǨϟ\© ã¨=∂^è•
#O K≥áêÊe.
<åºÜ«∞™ê÷<åeKÕÛ f~°∞ÊʼnõΩ P"≥∂
^ŒO ÅaèOK«_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? K≥ÖÏ
=∞}©Ö’ L#fl <åºÜ«∞, K«\ÏìÅ#∞ <åºÜ«∞ =º=ã¨÷
q=iOK«QÅÆ ^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞"Õ∞ nxH˜ HÍ~°}O.
P^èŒ∞xHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨=∂[O HÀ~°∞ì
f~°∞ÊÅ#∞ P"≥∂kOK«_®xH˜ HÍ~°}O <åº
Ü«∂xfl, K«\Ïìxfl qâı+¡ O≤ K«_O» Ö’ <åºÜ«∞=º=ã¨÷
áê„`«#∞ Q“~°qOK«_»"Õ∞ HÍx, *Ïu <≥·uHõ`«‰õΩ
~°Hõ∆‰õΩ~åeQÍ <åºÜ«∞=º=ã¨÷#∞ QÆ∞iÎOK«_»O
HÍ^Œ∞. „Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’ <≥·uHõ`«#∞ J=∞Å∞
[i¿Ñ Ѩ x „Ѩ [ Å^Õ H Íx, Z=i`À#∂
Z#∞flHÀ|_»x, Z=iH© ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊ#
=ã¨~O° ÖËx H˘O^Œik HÍ^Œ∞. D J=QÍǨÏ##∞
u~° ã ¨ ¯ iOK« _ » = ∞O>Ë XHõ =∞`« ~ å*Ϻxfl
P"≥∂kOz#>Ë¡. W~å<£Ö’ =∞`«O ¿Ñ~°∞`À
ã¨∞„Ñ‘O <åÜ«∞‰õΩ_»∞ JO`å <Õ<Õ K«∂™êÎ#O\Ï_»∞.
JÖψQ P~ü.Zãπ.Zãπ. K≥¿ÑÊ Ç≤ÏO^Œ∂ ~åRO
‰õÄ_®. "åi Ç≤ÏO^Œ∂ ~åROÖ’ QÆ∞~°∞ã¨Éèí J<Õ
¿Ñ~°∞`À ã¨O`«∞Å∞, ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞, „Ѩ[ʼnõΩ
ã¨=∂^è•#O K≥áêÊeû# ѨxÖËx "åà◊O¡ `å „Ñ¨*Ï
rq`åxfl xˆ~tÌ ã¨∂Î LO\Ï~°∞. „Ѩ[ÖË ã¨fiÜ«∞O
xˆ~‚`«Å<Õ ÉèÏ"åxH˜ q~°∞^ŒúOQÍ H˘O`«=∞Ok
JO`å x~°‚~Ú™êÎ~°<Õ ÉèÏ=O [ã≤ìãπ ÅǨϟ\©
=∂@Ö’¡ =ºHõÎ=∞~ÚOk. [ã≤ìãπ ÅǨϟ\© XHõ
Jaè„áêÜ«∂xfl „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. JO^Œ∞Ö’
^Œ∞~°∞^ÕÌâßÅ∞O_»HõáÈ=K«∞Û. HÍx P ÉèÏ=OÖ’
=∞# „Ѩ*Ï`«O„`« ~å*ϺOQÍxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
ѨxKÕ¿ã c*ÏÅ∞<åfl~Ú.
~å[ºOÖ’ <åºÜ«∞=º=ã¨^÷ Õ ÃÑK· ~Õ Ú Jx
„ѨH\õ O˜ K«_O» `À PQƉΩõ O_®, ~å[H©Ü∞« áêsìÅ#∞
Hõ\ìQÆ\ ˜ì u@ì_»O ^•fi~å, =∞#^Õâ◊ ~å[H©Ü«∞
„Ѩ„H˜Ü«∞ Ѩ@¡ u~°™ê¯~åxfl „Ѩ^Œi≈OK«_»O
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. D u~°™ê¯~°O =∞#O L#fl`«
=~åæÖ’¡ K«∂ã¨∂Î LO\Ï=Ú.
D~ÀA ˜ L#fl`=« ~åæÖ’¡ ~å[H©Ü∞«
„Ѩ„H˜Ü«∞Ѩ@¡ XHõ x~°ã¨# ^èÀ~°}=ºHõÎ=∞=Ù
`«∞#flk. D ^èÀ~°}˜ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ „Ѩ=∂
^ŒHõ~°O. D ^èÀ~°}˜ ™ê=∂#º „Ѩ[Ö’¡ ÖË^Œ∞.
HÍx W^Õ x~°ã¨# ^èÀ~°}˜x <åºÜ«∞ qÉèÏQÆO
=ºH©HÎ iõ ã¨∞#Î flk. nxH˘Hõ ^Œ$ëêìO`«O – ™ê=∂#º
„Ѩ[Å`À áÈeÛ`Õ L#fl`«=~åæÖ’¡ F@∞¡ "Õ¿ã
"åi㨠O Yº KåÖÏ ã¨ fi ÅÊO. ^Œ H ˜ ∆ } _è ç b ¡
xÜ≥∂[Hõ=~°æO xO_® ^èŒx‰õΩO\Ï~°∞. P
xÜ≥∂[Hõ=~°æO ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ J`«ºO`«
`«‰õΩ¯= áÈeOQÆ∞ [iˆQ "å\˜Ö’ XHõ\ ˜.
L^•Ç¨ Ï ~° } ‰õ Ω Éè Ï .[.áê   t=¿ã#
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ KÕã≤# ^èŒ~åflÃÑ· ÉÁOÉÏ~Ú
ÃÇ· Ï HÀ~° ∞ ì [i=∂<å qkè O K« Q Í, "å~° ∞
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ "≥o`Õ, ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì |O^Œ∞Å
¿Ñ~°∞`À ã¨=∂[O`À ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ W+¨ìO
=zÛ#@∞¡ P_»∞‰õΩO@∞<åflÜ«∞x f„=OQÍ
q=∞i≈OzOk. WHõ¯_» QÆ=∞xOKåeûO^Õq∞\˜?
㨠∞ „Ñ‘ O HÀ~° ∞ ì |O^£ ŠѨ @ ¡ "≥ · = ÚYºO
„Ѩ^Œi≈OzOk. JO`ÕHÍ^Œ∞, ÉèÏ.[.áê.,
t=¿ã#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# |O^Œ∞#∞ q=∞i≈O
zOk, JO`ÕHÍ^Œ∞, =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O
WHõ¯_»∞Ok. Jxfl ~å[H©Ü«∞áêsìÅ#∞ Hõ@ìQÆ\ ˜ì
=∞#^˘Hõ qz„`« Ѩiã≤÷u. „Ѩ[ÅKÕ
Z#∞flHÀ|_»¤ K«@ìã¨Éèí#∞ QÆ∞iOz <åºÜ«∞=º=ã¨÷
J==∂#Hõ~°OQÍ "åºMϺxOz<å P ÉèÏ+¨#∞,
"åºYºÅ#∞ x~°ã≤¿ãÎ HÀ~°∞ì kèHͯ~° <Õ~åxfl
Z^Œ∞~À¯"åe. "åã¨"Î åxH˜ <åºÜ«∂xfl q=iOz
JO^Œ~°∂ |^Œ∞ÌÅÜÕ∞ºÖÏ KÕ¿ã Ü«∞O„`åOQÆO
XHõ@∞O_®e. HÀ~°∞#ì ∞ kèH¯õ iOK«_O» <Õ~O° J<Õ
=∂@H˘Hõ J~°O÷ LOk. HÀ~°∞ì f~°∞Ê#∞ JO^Œ~∂°
Q“~°qOKåÅx, HÍ|\˜ì <åºÜ«∂xfl q=iOKÕ
™ê÷ # OÖ’ HÀ~° ∞ ì LOk QÆ # ∞Hõ Z=~° ∂
ZkiOK«‰Äõ _»^∞Œ . HÍx, HÀ~°∞ì ~å[ºOÖ’x W`«~°
JOQÍÅ#∞ J==∂xOKÕ Ñ¨ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞
„ѨtflOK«_®xfl ‰õÄ_® HÀ~°∞ì kèHͯ~°OQÍ
¿Ñ~˘¯#_»O xÜ«∞O`«$`«fiO HÍHõ "Õ~°∞ HÍ^Œ∞.
ã¨iQÍæ HÀ~°∞ì W^Õ KÕ™ÈÎOk. D Hõ}∆ OÖ’ HÍ„"Õ∞_£
a=∞<£ É ’ãπ HÀ~° ∞ ì k è H ͯ~° <Õ ~ åxfl
Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl_»∞. HÍ~°}O–„Ѩ^Œ~°≈#Å
QÆ∞iOz HõÅHõ`åÎ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì [_ç˚ f~°∞ÊÃÑ· `«#
Jaè „ áêÜ« ∂ xfl "≥ Å ¡ _ ç O K« _ » " Õ ∞ . @∂H© Q Í
K≥áêÊÅO>Ë HÀ~°∞ì kèHͯ~° <Õ~å~ÀѨ}Å∞, „Ѩ[Å
HÍ~åºK«~°}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ |∂~°∞˚"å=~°æO
KÕuÖ’ PÜ«Ú^èŒOQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞<åfl~Ú.
WѨÊ\˜=~°‰õΩ K≥Ñ≤Ê#^•x L^ÕÌâ◊ºO
=∞# ~å[H©Ü«∞ rq`«O, ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷Å∞
ã¨fiK«ÛùOQÍ L<åflÜ«∞x HÍ^Œ∞. `«kfi~°∞^ŒúOQÍ,
=∞#O^ŒiH© `≥eã≤#@∞¡, "å\˜xO_® ‰õΩà◊√¡
LOk. J~Ú`Õ P ‰õΩà◊√¡#∞ Hõ_»QÆ_»O „Ѩ[Å
KÕuÖ’x Ѩx. ^•xÔHO`«HÍÅ"≥∞ÿ<å Ѩ@ìh.
ZO`« Hõ+¨ì"≥∞ÿ<å HÍh. D ‰õΩà◊√¡#∞ H˘O^Œ~°∞
<åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ∞ `˘ÅyOz JO`å â◊√„ÉèíO
KÕ ™ êÎ ~ ° x #=∞‡_» O xÜ« ∞ O`« $ `åfixfl
PǨfixOK«_»"Õ∞.
|∂~°∞˚"å=~åæÅ J=ã¨~åÅHÀã¨O,
„Ѩ[Å „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯efl ǨÏiOKÕO^Œ∞‰õΩ,
D Jaè„áêÜ«∂xfl |∂~°∞"˚ å g∞_çÜ∂« „ѨKå~°O
KÕ™ÈÎOk. W^Õ Jaè„áêÜ«∂xfl <åºÜ«∞=º=ã¨÷
ã‘fiHõi™ÈÎOk. „Ѩã¨∞Î`« |∂~°∞˚"å „Ñ¨fѶ¨∂`«
qѨ ¡ " åxH˜ J#∞QÆ ∞ }OQÍ <åºÜ« ∞ =º=㨠÷
=º=ǨÏi¿ãÎ, Jk „Ѩ[Å P„QÆǨxH˜
Z^Œ∞~°∞ xÖ’Û"åeû =ã¨∞ÎO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞iÎOKåe.
(J#∞"å^ŒO : q[Ü«∞‰õΩ=∂~ü ѨÙ`∞« OÉÏHõ)
12345
12345
12345
12345
12345

8
"Õ∞ _Õ ûãÃã¨∞ìÊ+¨Öò
=∂i¯ ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•#O

„ѨѨOpHõ~°}
Ü«ÚQÆOÖ’
ѨxQÆO@Å∞
âßOu Ѩi~°Hõ∆} ‰õÄ_® HÍi‡Hõ=~°æ ÅH∆ͺ֒¡
XHõ\ ˜QÍ =∂iOk. 80 ^Œâ◊HõO `«~åfi`«
ÔH. g~°Ü«∞º „ѨѨOpHõ~°} ^•_çx `«@∞ì‰õΩx `«##∞ `å#∞
xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩ<Õ ã≤u÷ H˜ JO`«~å˚fÜ«∞ HÍi‡Hõ=~°Oæ
<≥@ì|_çOk. nO`À áê>Ë 80 ^Œâ◊HÍxH˜
Zxq∞k QÆO@ŠѨxk#O J<Õk ÃÑ@∞ì|_ç^•s =ÚO^Œ ∞ #fl JO`« ~ å˚ f Ü« ∞ 㨠O Ѷ ‘ ∞ Éè Ï =O
=~åæxH©, HÍi‡Hõ=~åæxH© â◊`åÉÏÌÅ `«~|° _ç ™êy# áÈ~å@O HÍi‡HÀ^ŒºOÖ’ Hõ~°∞==Ù`«∂ =zÛOk. ¿ÇÏ=∂Ô
Ö’ HÍi‡‰õΩÅ∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl q[Ü«∞O. P^è∞Œ xHõ ÃÑ@∞ì|_ç– ~¯\ò ã¨OѶ∞¨ @#Å <å\˜H,˜ x#fl "≥Ú#fl\˜ „ÃÑO¶ z
HÍi‡‰õΩÅ PO^Àà◊#<å\˜H˜ ÃÑ@∞ì|_ç ^•s
ѨQÆÅ∞,~å„u, „ã‘ÎÅ∞, Ñ≤Å¡Å∞, ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, =Ü«∞ã¨∞, "å`å q^è•#O ã¨fi~°∂ѨOÖ’ =∂~°∞Ê =zÛO^Õ `«Ñ¨Ê
=~°}O J#fl `Õ_®Å∞ ÖˉΩõ O_® Ѩxk<åxfl ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ ã¨fiÉèÏ=OÖ’ =∂~°∞Ê ~åÖË^Œ∞.
P^èŒ∞xHõ á¶êºHõìs =º=ã¨÷`À áê>Ë
áÈ`ÀOk. D Ñ‘_»#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÍi‡‰õΩÅ QÆàÏÅhfl HÍi‡Hõ=~°æO Pq~åƒù=O [iyOk. „áê~°OÉèí
UHõ"≥∞ÿ# ã¨O^Œ~°ƒù"Õ∞ "Õ∞_Õ. ^Œâ◊Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åhfl, ÃÑ@∞ì|_ç
^•~°∞Å#∂ Ѩ~°º"ÕH˜∆OKÕO^Œ∞‰õΩ, xÜ«∞O„uO
Zxq∞k QÆO@ŠѨxk#O HÀã¨O _ç=∂O_»¡‰õΩ Ѩiq∞`«O HÍÖË^Œ∞. D L^Œº=∞O KÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω Z@∞=O\˜ =º=㨠÷ Å ∂ ÖË = Ù.
áêi„âßq∞Hõ qѨ¡"åxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ Ѩ_ç#
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# L^Œº=∂xH˜ D ã¨O=`«û~°O`À ~å[H©Ü∞« ã¨fiÉÏè =O ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. zHÍQÀ
120 ã¨O=`«û~åÅ∞ xO_®~Ú. 1886Ö’ HÍi‡‰õΩÅ∞ Ѩiq∞`« ѨxQÆO@Å HÀã¨O K«@ìO WOQÍ¡O_£Ö’ á¶êºHõìs =º=÷#∂, JO^Œ∞Ö’
`˘e™êi Ѩ x QÆ O @Å∞ `« y æ O KåÅO@∂ KÕÜ«∂Åx „ѨÉèí∞`åfixfl _ç=∂O_£ KÕÜ«∞@O HÍi‡‰õΩÅ ã≤÷uQÆ`«∞Å#∂ ѨijeOK«\ÏxH˜
ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ J"≥∞iHÍÖ’x ^•fi~å ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO PÜ«∂ ã¨O^èŒ~åƒùÖ’¡ Hõg∞+¨#∞¡
zHÍQÀ #QÆ~° g^èŒ∞Ö’¡H˜ =KåÛ~°∞. PO^Àà◊# Ö’|_ç `å=Ú Z*ˇ O _® ~° ∂ á⁄OkOK« ∞ xÜ«∞q∞OzOk. D Hõq∞\©Å ã≤á¶ê~°∞û "Õ∞~°ˆH
KÕã¨∞Î#fl HÍi‡‰õΩÅÃÑ· JѨÊ\˜ zHÍQÀ "Õ∞Ü«∞~ü, HÀÉ’=∞#fl q+¨Ü∂« xfl ã¨Ê+¨Oì KÕâß~°∞. zHÍQÀ qq^èŒ á¶êºHõìs K«\ÏìÅ∞ LxH˜Ö’H˜ =KåÛ~Ú.
ÃÑ@∞ì | _ç ^ •~° ∞ Å`À Hõ e ã≤ HÍÅ∞ÊÅ∞ L^Œº=∞OÖ’ JO‰õΩ~° ~°∂ѨOÖ’ L#fl D `˘Å∞`« 18QÆO@Å∞QÍ L#fl Ѩxk<åxfl
[iÑ≤OKå~°∞. ¿ÇÏ=∂Ô~¯\òÖ’ [iy# D ^èÀ~°}˜ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`« 12QÆO@ʼnõΩ `«~åfi`« 10 QÆO@ʼnõΩ `«yæO
ã¨OѶ∞¨ @# `«~åfiu HÍÅOÖ’ „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ qHõãO≤ zOk. HÍi‡‰õΩÅ „ѨÜ∂≥ [<åŠѨi~°H}∆õ K«@O`À áê@∞ á¶êºHõsì K«\ÏìÅ∞ =∞Ç≤ÏàÏ, ÉÏÅ
Ѩiq∞`« ѨxQÆO@Å L^Œº=∂xH˜ TÑ≤i HÀã¨O qq^èŒ ^ÕâßÖ’¡ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ K«\ÏìÅ∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ ã¨O|OkèOz H˘xfl x|O^èŒ#Å∞
Å∂kOk. zHÍQÀ HÍi‡‰õΩÅ∞ L^Œºq∞Oz# KÕÜ«∞_®xH©, x~°‚Ü«∂ÅΩ fã¨∞HÀ_®xH© Wk ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOKå~Ú. D HÍÅOÖ’<Õ
~ÀA#∞ JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ "Õ∞_Õ L`«û=OQÍ ^•ifã≤`«Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO `˘Å∞`« [~°‡hÖ’#∂, J@∞ `«~åfi`« ÅO_»<£
[~°áêÅx Ô~O_À WO@ˆ~fl+¨#Öò Ñ≤Å∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÅ∞ 1980 ^Œâ◊HõO =~°‰õΩ JO`«~å˚fÜ«∞ Ö’#∂ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Pq~åƒqOz,
xzÛOk. ~°ëêºÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ™È+¨eã¨∞ì qѨ¡=O
q[Ü«∞O ™êkèOz# `«~åfi`« „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ ~°K«~Ú`« #∂º_èçb¡Ö’ „Ѩ*Ïâ◊H˜Î =∂r „Ѩuxkè. „Ѩã¨∞Î`«O ã≤Ñ≤S(ZO)
"Õ∞_Õ L`«û=O ˆH=ÅO HÍi‡Hõ=~°æѨ٠Pi÷Hõ Hˆ O„^Œ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~∞° .
9
„ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’ ѨxQÆO@Å∞ =∂i¯ ûã¨∞ì
L`«ÊuÎ „Ѩ„H˜Ü«∞ Z^Œ∞~°∞¯O@∞#fl =#~°∞Å
H˘~°`#« ∞ JkèHQõ qÆ ∞OKÕO^Œ∞‰õΩ KÕã#≤ „ѨÜ∞« `åflÅ
'' ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ˆH=ÅO HÍi‡‰õΩ_»∞ |uH˜ LO_»
\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# =ºÜ«∂xfl =∂„`«"Õ∞ "Õ`«#OQÍ WzÛ HÍi‡
‰õΩx KÕ`« 18 QÆO@Å =~°‰Ωõ Ѩx KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<Õ "å~°x a„ \˜+π
Ѷ¨e`«OQÍ =zÛOk HÍ^Œ∞. L#fl =#~°∞Å#∞
Ѩiq∞`«HÍÅOÖ’ JѨiq∞`«OQÍ LѨÜ≥∂
yOK«∞HÀ=\ÏxH˜ [iy# „ѨÜ∞« `åflŠѶe¨ `«"∞Õ
á¶êºHõìs Hõq∞+¨#~°∞¡ JO^ŒKÕã≤# ѨÅ∞x"ÕkHõÅ∞ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î D ™êOˆHuHÍaè=$kú. D „Ѩܫ∞`«flO Pi÷Hõ
<åfl~Ú. D Ѩiã≤÷u #∞O_ç HÍi‡‰õΩ_»∞ Zxq∞k QÆO@ŠѨx =º=ã¨Ö÷ ’ ÃÑ#∞=∂~°∞ÊʼnõΩ `≥~° fÜ«∞@"Õ∞ HÍHõ
k<åxfl ã¨∞ã≤÷~°O KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ KÕã≤# áÈ~å@O, K≥e¡Oz# L`«ÊuÎ JOQÆx~å‡}OÖ’ ‰õÄ_® =∂~°∞ÊʼnõΩ
=¸ÅºO JO`å WO`å HÍ^Œ∞. S^Œ∞ YO_®Ö’¡ HÀ\Ï¡k=∞Ok ѨÙ<åk "Õã≤Ok. Éè∫uHõOQÍ Ñ¨xQÆO@Å#∞
qãÎ̈iOK«\ÏxH˜ „ѨuѶ¨∞@# Z^Œ∞~“`«∞#fl H˘nÌ
HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ „áê}ÏÅ#∞ `åºQÆO KÕâß~°∞.
Ѩi}Ï=∞O K≥O^Õ f~°∞#∞ =∞kèOKÕO^Œ∞ ѨxÖ’
=∂~ü¯û x=∞QÆfl"≥∞ÿ L<åfl~°∞. JѨÊ\˜ =~°‰õΩ
—— ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_»∞ `«# =ӺǨxfl =∂~°∞Û

ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s q^è • <åxfl J^è Œ º Ü« ∞ #O

KÕÜ«∞\ÏxH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl "åiHõO>Ë aè#flOQÍ
=∂~ü¯û, L`«ÊuÎÖ’ [`«Ñ¨_»∞`«∞#fl HÍi‡‰õΩx
J^Œ#Ѩ٠„â◊=∞â◊ˆHÎ ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷‰õΩ
WO^è Œ # OQÍ Ñ¨ x KÕ ™ ÈÎ O ^Œ # fl "å㨠Π" åxfl
"≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥KåÛ~°∞. `«# „áê=∂}˜Hõ ~°K«#
'ÃÑ@∞ì|_ç— "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@OÖ’ Ѩxk#O
QÆ∞iOz PÜ«∞# KÕã≤# qâı¡+¨} ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#O LxH˜Ö’ L#flO`«=~°‰Ωõ =∞xflHÔ #· kQÍ<Õ
LO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ Ѩxk<åxfl =∂~ü¯û
J=ã¨~° „â◊=∞, J^Œ#Ѩ٠„â◊=∞QÍ =sæHõi™êÎ~°∞.
HÍi‡‰õΩ_»∞ ã¨=∞‰õĈ~Û J^Œ#Ѩ٠„â◊"Õ∞ ÖÏÉèÏÅ
~°∂ѨOÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_ç =â◊O J=Ù`«∞O^Œx
PÜ«∞# x~åúiOKå~°∞. x~°∂Ñ≤OKå~°∞. HÍi‡‰õΩ_»∞
ˆ~Ѩ\ ˜ ~ÀA# Ѩx KÕÜ«∞\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# 1886 : J"≥∞iHÍÖ’x zHÍQÀ #QÆ~°O ¿ÇÏ=∂Ô~¯\òÖ’ HÍi‡‰õΩÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞
â◊ H ˜ Î x ‰õ Ä _» Q Æ @ ∞ì H À=\ÏxH˜ =∂„`« " Õ ∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_»∞ "Õ`«#O K≥e¡™êÎ_»∞ HÍh Ѩiq∞`«∞Å∞<åfl~Ú. XHõ xiÌ+ì¨ ™ê÷~Úx q∞Oz ‰õΩO\Ï_»x, ˆH\Ï~ÚOz# ѨxQÆO@Ö’¡<Õ
HÍi‡‰õΩ_»∞ ã¨^~Œ ∞° ~ÀA# KÕã#≤ „â◊=∞ "≥Ú`åÎxH˜ ^•xfl á⁄_çyOK«@O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. D QÆi+¨ì HÍi‡‰õΩ_ç J^Œ#Ѩ٠„â◊=∞#∞ H˘Å¡Q˘>ËìO^Œ∞‰õΩ
HÍ^Œ x PÜ« ∞ # ÃÑ@∞ì | _ç „QÆ O ^è Œ O Ö’ Ѩiq∞uH˜ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\k˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<åÅ∞ HõxÃÑ_»`å_»x =∂~ü¯û
qâı¡+≤OKå~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O `«# Éè∫uHõ"≥∞ÿ#k HÍQÍ Ô~O_Àk <≥·uHõ"≥∞ÿ#k—— K≥áêÊ_»∞. ''™ê^茺"≥∞ÿ#O`« Z‰õΩ¯=QÍ J^Œ#ѨÙ
PkèѨ`åºxH˜ J_»∞¤ÖË#O`« HÍÅO D „â◊=∞ J<åfl~°∞. Éè∫uHõ Ѩiq∞`«∞Å QÆ∞iOz PÜ«∞# qÅ∞=#∞ ™êkèOz ^•xfl uiy qxÜ≥∂yOK«∞
â◊H˜Îx J_»∂¤ J^Œ∞Ñ¨Ó ÖˉõΩO_® ^ÀÑ≤_ô KÕã¨∂Î qâı¡+≤ã¨∂Î HÍi‡‰õΩ_»∞ XHõ ~ÀA‰õΩ Zxq∞k HÀ=@OÖ’<Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O =∞#∞QÆ_»
=zÛOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ˆH=ÅO HÍi‡‰õΩ_»∞ QÆO@Å∞ =∂„`«"∞Õ Ñ¨x KÕÜ∞« QÆÅ_»x, q∞ye# P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok.—— D „Ѩܫ∞`«fl"Õ∞
|uH˜ LO_»\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# =ºÜ«∂xfl 16 QÆO@Å =º=kèx `«# ‰õΩ@∞O| x~°fiǨÏ} ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#OÖ’ =∂~°∞ÊʼnõΩ ѨÙ<å^Œ∞Å∞
=∂„`«"Õ∞ "Õ`«#OQÍ WzÛ HÍi‡‰õΩx KÕ`« 18 HÀã¨O, É∫kúHõ qHÍã¨O HÀã¨O "≥zÛ™êÎ_»x "Õã¨∞ÎO^Œx ÃÑ@∞ì|_ç „QÆO^èŒOÖ’ PÜ«∞#
QÆO@Å =~°‰Ωõ Ѩx KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<Õ "å~°x „a\˜+π PÜ«∞# `≥eáê~°∞. W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ qâı+¡ O≤ Kå_»∞. D ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl Z=~°∞
á¶êºHõìs Hõq∞+¨#~°∞¡ JO^ŒKÕã≤# ѨÅ∞x"ÕkHõÅ∞ Éè∫uHõOQÍ xiÌ+¨ì ™ê÷~Úx q∞Oz Ѩxk<åxfl âßã≤¿ãÎ ^•x Ѷe¨ `åÅ∞ "åi =â◊=∞ø`åÜ«∞#flk
ã¨Ê+¨Oì KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. D Ѩiã≤u÷ #∞O_ç HÍi‡‰õΩ_»∞ á⁄_çyOK«_»O ™ê^茺O HÍx Ѩiã≤÷uÖ’, L#fl =∞#O <Õ_»∞ K«∂ã¨∞Î#fl ã¨`«ºO. D ~°HõOQÍ
Zxq∞k QÆ O @ŠѨ x k<åxfl 㨠∞ ã≤ ÷ ~ ° O Ѩxk#OÖ’<Õ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« JkèHÀ`«ÊuÎ ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s q^è • #O `« # ∞ 㨠r =OQÍ
KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ KÕã≤# áÈ~å@O, K≥e¡Oz# ™êkèOK«\ÏxH˜ ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞_»∞ „Ѩܫ∞ufl LO_»\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=#∞
=¸ÅºO JO`å WO`å HÍ^Œ∞. S^Œ∞ YO_®Ö’¡ ™êÎ_»∞. D „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ HÍi‡‰õΩ_ç #∞O_ç ~å|>ËOì ^Œ∞‰õΩ Z<Àfl =∂~åæÅ∞
HÀ\Ï¡k=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ „áê}ÏÅ#∞ =zÛO^Õ ™êOˆ H uHÍaè = $kú . „Ѩ ã ¨ ∞ Î ` « O HõxÃÑ\˜Oì k. `«^•fi~å XHõ HÍi‡‰õΩ_»∞ XHõ QÆO@
`åºQÆO KÕâß~°∞. Ѩxk#OÃÑ· =∂~ü¯û WÖÏ „ѨѨOK«OÖ’ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl ™êOˆHuHõ „â◊=∞ ^•fi~å 1900 ã¨O=`«û~°OÖ’ ZO`«
qâı¡+¨} KÕâß_»∞: ''XHõ"≥·Ñ¨Ù# Ѩxk<åxH˜ Jaè=$nú, âßG q*Ï˝#=¸ ZÖÏ =KåÛ~Ú? L`«ÊuÎ ™êkèOKå_À JO`«HõO>Ë =O^ŒÖÏk
10
 =∂i¯ ûã¨∞ì
Ô~@∞¡ L`«ÊuÎ WѨÙÊ_»∞ ™êkèã¨∞Î<åfl_»∞. n<Õfl
ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s Pi÷ H õ "Õ ` « Î Å ∞ `« Š㨠i
L`åÊ^ŒH`õ « Jx Ñ≤Å∞ã¨∞<Î åfl~∞° . WѨÙÊ_»∞ qq^èŒ
^ÕâßÖ’¡H˜ `«~°e =KÕÛ q^Õj „Ѩ`«ºHõ∆ ÃÑ@∞ì|_ç
‰õÄ_® U ^Õâ◊OÖ’ `«Åã¨i L`åÊ^Œ Hõ`«
JkèHOõ QÍ LO>Ë P ^Õâßxfl `«# HÍ~°º Hˆ „∆ `«OQÍ
ZOK«∞H˘O\’Ok. JO^Œ∞ˆH ÃÑ@∞ì |_ç^•s
q^è•<åxfl qâı¡+≤ã¨∂Î =∂~ü¯û ''ÃÑ@∞ì|_ç
=∞$`«„â◊=∞. Jk ˆH=ÅO „â◊=∞#∞ P~°yOK«@
^•fi~å<Õ rqOz LO@∞Ok. ZO`« Z‰õΩ¯=
„â◊=∞#∞ kQÆq∞Oy`Õ JO`« Z‰õΩ¯= HÍÅO
|`«∞‰õΩ`«∞Ok. HÍi‡‰õΩ_»∞ Ѩx KÕ¿ã HÍÅO
JO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_»∞ HÍi‡‰õΩx „â◊=∞ â◊HÎ̃x
P~°yOKÕ HÍÅ"Õ∞.—— Jx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
D L`åÊ^ŒHõ`«#∞ ÃÑOK«\ÏxH˜
QÆ`«OÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_»∞ J<ÕHõ ~å~ÚfÅ∞
WKÕÛ"å_»∞. J^Œ#Ѩ٠Ѩx ã¨=∞Ü«∂xH˜ J^Œ#ѨÙ
"Õ`«#O (F=~ü>ˇÿ"£∞ JÅ"≥#∞û) =O\˜q
JO^Œ∞Ö’ XHõ\ ˜. „Ѩã¨∞Î`«O P ~å~ÚfÅ
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@» O =∂x L#fl „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞
‰õÄ_® "≥#H˜¯ ÖψQã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è • #O âßÜ« ∞ â◊ ‰ õ Ω Î Ö Ï „Ѩ Ü « ∞ ufl™ÈÎ O k.
ã¨=∂#`«fiO x<å^ŒO`À „á¶ê<£ûÖ’ `˘e™êi
|∂~°∞˚"å=~°æO Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷ÃÑ· q[Ü«∞O
™êkèOzOk. HÍh ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O
J^Õ ã¨=∂#`«fiO ã¨∂„`åxfl J=∞Å∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜
ã≤^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÃÑ· "åºMϺxã¨∂Î
=∂~ü¯û'' LÉèíÜ«ÚʼnõÄ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞ L#fl
KÀ@ JkèHÍ~°O Z=i"≥Ñ· Ù¨ # LO>Ë "åi =∂@
<≥QÆ∞æ`«∞Ok—— JO\Ï_»∞. ÃÑ@∞ì|_çH˜ JO_»QÍ
LO_Õq ~å*ϺOQÆÜ«∞O„`«=¸ ^•x "≥#flO\˜
=KÕÛ „ѨÉ∞íè `«fi=¸, áÈbã¨∞, <åºÜ«∞=º=™ê÷#∂.
nxH˜ „ѨuQÍ HÍi‡‰õΩŠѨH∆Í# LO_Õk
ã¨q∞+≤ìQÍ ÉË~°=∂_»QÆey# â◊H˜Î =∂„`«"Õ∞.
HÍi‡‰õΩÅ ã¨q∞+≤ì ÉË~°™ê~åÅ â◊H˜Îx „ѨѨOK«
"åºÑ¨ Î O QÍ „Ѩ É è í ∞ `åfiÅ∞ JOwHõ i OKÕ @ ∞¡
KÕÜ∞« _»OÖ’#∂, `«=∞ *ÏfÜ«∞ K«\ÏìÖ’¡ g\˜x
á⁄O^Œ∞ѨiKÕ@∞¡ KÕÜ∞« _»OÖ’#∂ JO`«~å˚fÜ«∞
HÍi‡HÀ^Œº=∞O q[Ü«∞O ™êkèOzOk. HÍh
"≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO <å\˜H˜ *ÏfÜ«∞
„^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç^•i ^Œâ◊‰õΩ KÕi# ÃÑ@∞ì|_ç
^•s q^è•#O <Õ_»∞ JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç ^Œâ◊‰õΩ KÕiOk. =~°ú=∂# ^ÕâßÖ’¡
Ãã·`«O D „Hõ=∞O P~°OÉèí"≥∞ÿOk. „^Œ=º
ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s q^è • #O Pq~åƒù = O`À<Õ
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O L`åÊ^ŒHõ ÃÑ@∞ì|_çQÍ
`«# „áê^äŒq∞Hõ Hõ~°Î"åºxfl q_»<å_ç QÍe"å@∞
11
„ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’ ѨxQÆO@Å∞
'' J"≥∞iHÍÖ’ 2004Ö’ *Ïi˚ |∞+π „ѨÉèí∞`«fiO F=~ü
>ˇÿO KÕ¿ã ѨxH˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞ "Õ`«<åÅ∞ W"åfieû# J=ã¨~°O
ÖË^xŒ K«@Oì `≥zOÛ k. nO`À 60 ÅHõÅ∆ =∞Ok J"≥∞iHÍ HÍi‡‰Ωõ Å
P^•Ü«∂Å∞ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞ JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ
[~°‡h, K≥·<å =O\˜ ^ÕâßÅ #∞O_ç Z^Œ∞~“`«∞#fl áÈ\©x `«@∞ìHÀ
=\ÏxH˜ J"≥∞iHÍ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# x^èŒ∞Å∞
ã¨=∞‰õĈ~ÛO^Œ∞‰õΩ HÍi‡‰õΩÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞, ã¨OˆH∆=∞O Ѷ¨}OQÍ
ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ |∞+π „ѨÉèí∞`«fiO ã≤^Œú"≥∞ÿOk.
ÃÑ@∞ì|_çQÍ =∂~°∞`«∞Ok. D „Hõ=∞OÖ’ ZHõ¯_»
——
D „Hõ = ∞O "≥ Ú ^Œ Å ∞ HÍ=_®xfl =∞#O
Z‰õΩ¯= ÖÏÉèÏÅ∞ LO>Ë JHõ¯_» "åeáÈ`«∞Ok. K«∂_»=K«∞Û. q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞Å`À
D q^è Œ O QÍ KÕ ¿ ã „Hõ = ∞OÖ’ `« # #∞ ã¨=∂#OQÍ áÈ\© Ѩ_®Å<Õ x<å^ŒO`À ^ÕjÜ«∞
PǨfixã¨∞Î#fl ^ÕâßÖ’¡ Ãã·`«O HÍi‡‰õ K«\ÏìÅ∞ ÃÑ@∞ì | _ç ^ •~° ∞ Å∞ ‰õ Ä _® D q^è • <åxfl
"≥Ú^ŒÅ∞ <åºÜ«∞ =º=ã¨÷ =~°‰õΩ ã¨~°fi„`å qkè J=ÅOaOK«@O Ѩiáê\˜. Ô~O_À „ѨѨOK«
q^è•<åÅ∞ `«#‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞Û Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`« <≥ÅH˘#fl ã¨OˆH∆=∞ „ѨÉèí∞`«fi
HÀ=\ÏxH˜ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨^=Œè ∞ „áê^è•#º`« ÉèÏ=# D q^è•<åxfl H˘O`« J^Œ∞ѨÙÖ’
xã¨∞ÎOk. JO^Œ∞Ö’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ~å„u ѨÓ@ =∂„`«"Õ∞ ÃÑ\˜ìOk HÍh ѨÓiÎQÍ xÜ«∞O„uOK«
Ѩx KÕÜ∞« ‰õÄ_»^#Œ fl JO`«~å˚fÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨Oã¨÷ ÖËHáõ È~ÚOk. 1990 ^ŒâH◊ Oõ Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
P^Õâßxfl h~°∞HÍ~°Û@O "≥Ú^ŒÅ∞ HÍÖò ÃãO@~°∞,¡ q^è•#O #∂`«# ^•_çx „áê~°OaèOzOk
aÑ≤XÅ ¿Ñi@ HÍÅѨiq∞u ÖËx HÍ~åºÅ "≥Ú^ŒÅ∞ D ^èÀ~°}˜H˜ J_»∞¤ J^Œ∞Ѩ٠ÖˉõΩO_®
Ü«∂Å∞ „áê~°OaèOK«@O =~°‰õΩ LO\Ï~Ú. áÈ~ÚOk. nO`À Jxfl ^ÕâßÖ’¡ ~å„u ѨÓ@
J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= ã¨$+≤ìOK«\ÏxH˜ ѨxH˜ Z@∞=O\˜ K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# POHõ∆Å∂
ѨxH˜~åx HÍi‡‰õΩ_»∞QÍx, HÍi‡‰õΩx ã¨=∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~Ú. ~å„u "Õà◊Ö’¡ =∞Ç≤ÏàÏ
QÍx ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ HÍi‡‰õΩÅ∞ Ѩx KÕÜ∞« \ÏxH˜ ã¨O|OkèOz WѨÊ\˜
fã¨∞HÔ à◊\¡ ÏxH˜ ѨxH˜~å=#flk ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_ç =~°‰õΩ L#fl POHõ∆Å#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã¨∂Î QÆ`«
PÖ’K«<å q^è•#O. 24 QÆO@Å∂ „â◊=∞â◊H˜Îx 㨠O =`« û ~° O =∞#^Õ â ◊ Ñ ¨ ٠㨠∞ „Ñ‘ O HÀ~° ∞ ì
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=@O J#flk ÃÑ@∞ì|_ç^•s f~°∞ÊxzÛOk. ã¨OѨ#fl ^ÕâßÅ`À áê@∞
q^è • #Ѩ Ù JO`« ~ ° æ ` « JOQÆ x ~å‡}OÖ’<Õ Pã≤Ü«∂ >ˇÿQÆ~üû Jx QÆ∞iÎOѨ٠á⁄Ok#
ÉèÏQÆOQÍ LOk. nx QÆ∞iOz K≥ѨÓÎ =∂~ü¯û WO_˘<Õ+≤Ü«∂, =∞ÖË+≤Ü«∂, ^ä•~Ú ÖÏO_£,
''XˆH =ºH˜Î „â◊=∞#∞ 24 QÆO@Å∂ qxÜ≥∂yOK«∞ ^ŒH˜∆} H˘iÜ«∂ =O\˜ ^ÕâßÖ’¡ D q^è•#O
‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ L#fl Éè∫uHõ Ѩiq∞`«∞Å#∞ Ѩ^àÕ „¡◊ H˜`O« #∞O_Õ LOk. JO>Ë HÍi‡Hõ =~åæxfl
Jkè Q Æ q ∞OKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω QÍ#∞ HÍi‡‰õ Ω Å#∞ J^Œ#OQÍ ^ÀÑ≤_ô KÕ¿ã Ѩ^Œú`«∞Å∞ WHõ¯_» Ѩ^Õà◊¡
=∂~°Û@O Jx"å~°ºO J=Ù`«∞Ok. ѨQ\Æ Ñ˜ Ó¨ @ „H˜ ` « " Õ ∞ „áê~° O Éè í = ∞Ü« ∂ ºÜ« ∞ #fl =∂@.
Ѩx KÕã≤ JÅã≤áÈ~Ú# "åi ™ê÷#OÖ’ =∞Hõix J"≥∞iHÍÖ’ 2004Ö’ *Ïi˚ |∞+π „ѨÉèí∞`«fiO
~å„uѨÓ@ ѨxH˜ xÜ«∞ q∞OK«@O ^•fi~å F=~ü >ˇOÿ KÕ¿ã ѨxH˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞ "Õ`<« åÅ∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O `«# ÅH∆ͺxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ W"åfieû# J=ã¨~°O ÖË^Œx K«@ìO `≥zÛOk.
fã¨∞HÔ à◊√`«∞Ok. nxHÀã¨O +≤ÑÙ¨ ì Ѩ^uúŒ "≥Ú^ŒÅ∞ nO`À 60 ÅHõ∆Å=∞Ok J"≥∞iHÍ HÍi‡‰õΩÅ
J<ÕHõ =∂~åæÅ∞ "≥`«∞‰õΩ`«∞Ok.—— JO\Ï_»∞. P^•Ü«∂Å∞ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞.
á¶êºHõìs =º=ã¨÷ XHõ¯ ѨÓ@ ѨxˆH Ѩiq∞`«O JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ [~°‡h, K≥·<å =O\˜ ^ÕâßÅ
J~Ú`Õ Ô~O_À ѨÓ@ Ü«∞O„`åÅ ~°∂ѨOÖ’ #∞O_ç Z^Œ∞~“`«∞#fl áÈ\©x `«@∞ìHÀ=\ÏxH˜
ÃÑ@∞ì | _ç x¿ãÎ [ OQÍ Ñ¨ _ ç LO@∞Ok. J"≥∞iHÍ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
J@∞=O\˜ x¿ãÎ[OQÍ L#fl ÃÑ@∞ì|_çx x^èŒ∞Å∞ ã¨=∞‰õĈ~ÛO^Œ∞‰õΩ HÍi‡‰õΩÅ „ѨÜ≥∂
K«Å#OÖ’H˜ `≥¿ãÎ<Õ J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=, ÖÏÉèíO [<åÅ∞, ã¨OˆH∆=∞O Ѷ¨}OQÍ ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ |∞+π
x~°O`«~O° ÅÉèºí =∞ø`«∂ LO\Ï~Ú. ã¨~m° Hõ~}° „ѨÉèí∞`«fiO ã≤^Œú"≥∞ÿOk. JO`«~å˚fÜ«∞ ^Œâ◊‰õΩ
q^è•<åÅ∞ J=∞Ö’¡H˜ =zÛ# Jxfl ^ÕâßÖ’¡#∂ KÕ~°∞‰õΩ#fl „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_çÖ’ 90 âß`«O
„ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’ ѨxQÆO@Å∞ =∂i¯ ûã¨∞ì
Ѩije¿ãÎ 1990H˜ =ÚO^Œ∞ `«Åã¨i x[
"Õ`«<åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ 5.43 âß`«OQÍ LO>Ë
'' ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qq^èŒ ~°OQÍÖ’¡ ã¨~°mHõ~°}
`«~åfi`« ѨxXuÎ_ç ÉÏQÍ Ñà iyOk. x["Õ`<« åÅ Ñà ~°∞QÆ∞^ŒÅ
91‰õΩ =ÚO^Œ∞<å\˜ Ѩiã≤÷u`À áÈe¿ãÎ ÉÏQÍ `«yæ
90 `«~åfi`« Wk 2.57 âß`åxH˜ Ѩ_ç
áÈ~ÚOk. „Ѩ`ÕºH˜Oz PǨ~°ã¨O|Okè`«
L`«Ê`«∞ÅÎ ∞, ÃÑ„\’eÜ«∞O L`«Ê`«∞ÅÎ ∞, ZQÆ∞=∞u
áÈ~ÚOk. K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# ~°Hõ∆}Å∞ ‰õÄ_® Ѩiq∞`«O P^è•i`« Ѩi„â◊=∞Å∞, kQÆ∞=∞u P^è•i`«
J=Ù`«∞<åfl~Ú. QÆ}ÏOHÍÅ∞ Ѩije¿ãÎ 1990H˜ =ÚO^Œ∞ Ѩ i „â◊ = ∞Ö’¡ D Ѩ ` « # O H˘\Áì z Û#@∞¡
HõxÑ≤™ÈÎOk. PǨ~° ã¨O|Okè`« Ѩi„â◊=∞Å∞,
`«Åã¨i x[ "Õ`«<åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ 5.43 âß`«OQÍ LO>Ë á⁄Q͉õΩ L`«Ê`«∞ΊѨi„â◊=∞Ö’¡ x["Õ`«<åÅ
90 `«~åfi`« Wk 2.57 âß`åxH˜ Ѩ_ç áÈ~ÚOk.

J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# HõOÃÑhÅ^Õ J~Ú#O^Œ∞#

—— ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ90H˜ =ÚO^Œ∞ 9.20 âß`«OQÍ
LO>Ë 90 `«~åfi`« 0.55H˜ Ѩ_çáÈ~ÚOk.

D x~°‚Ü«∞O „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ Z=fiiH˜ JO^Œ∞

`åÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒQÌ Í Hõ+Ñì¨ _¨ ®eû#
J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ `å#∞
=∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ `å`å¯
eHõOQÍ J_»¤OH˜QÍ L#fl HÍi‡‰õΩÅ "Õ`«#
ÉèÏ~åxfl `«yOæ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ‰õΩkOѨ٠K«~º° Å∞
KÕÑ\¨ Oì˜ k. 1979 #∞O_ç J"≥∞iHÍÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ¿ÇÏ=∂Ô~¯\ò
HÀ@¡ 30 ÅHõ∆Å=∞Ok Ô~QÆ∞ºÅ~ü L^ÀºQÆ∞Å∞ HÍÅ∞ÊÖ’¡
Láêkè HÀÖ’ÊÜ«∂~°x #∂ºÜ«∂~ü¯>ˇÿ"£∞û 㨈~fi =∞~°}O˜ z#
"≥Å¡_çOzOk. 2001 `«~åfi`« D „Hõ=∞O J"≥∞iHõ<£
=∞iO`« ÉÏǨ@OQÍ J=∞Å∞ HÍ<å~°O HÍi‡‰õΩÅ∞
aè O zOk. Hõ O ÃÑhÅ „\˜ q ∞‡OQ∑ , ™ê‡~ü ì
HõOÃÑhÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞@O, ã¨~°mHõ~°}
áÈ\©x `«@∞ì‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flO =O\˜ x<å^•Å
=∂@∞# D q^è•<åÅ∞ ã¨O㨯~°}Å∞ J=∞Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞#fl Jxfl ^ÕâßʼnõΩ kQÆ∞=∞`«Ü∂« º~Ú.
`«^•fi~å WѨÊ\˜ˆH ã≤^ŒúOQÍ L#fl x~°∞^ÀºQÆ
Ãã·<åºxH˜ J^Œ#Ѩ٠|ÅQÍÅ#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞
™ÈÎOk „ѨÑO¨ pHõ~}° . D ^•_ç Hˆ =ÅO Láêkè
J=HÍâßÅ HÀ`« ˆ H Ѩ i q∞`« O HÍÖË ^ Œ ∞ .
"Õ`«<åÅ#∞ ã¨÷OaèOѨKÕÜ«∞@O, `«yæOK«@O,
ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ ã¨q∞+≤ìQÍ ÉË~°™ê~åÖÏ_Õ ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® ZO_ôÅ∞, ã≤ZO_ôÅ ™ê÷~Ú D ~°OQÆOÖ’ „Ѩ^è•#OQÍ Jã¨OѶ¨∞\˜`«
â◊H˜Îx ÖψQã¨∞HÀ=@O =O\˜ K«~°ºÅ‰õΩ ‰õÄ_® =~°ˆH 㨈~fiÅ∞ Ѩiq∞`«O JÜ«∂º~Ú. D ~°OQÍxH˜ K≥Ok# "å~°∞, „QÍg∞} „áêO`åÅ
„ѨÑO¨ pHõ~}° `≥~° fã≤Ok. P^è∞Œ xHõ ™êOˆHuHõ 㨈~fiÅ∞ K«∂ã≤# "åiH˜ "å"≥∂‡ WO`Õã≤ HÍi‡‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯= =∞Ok L<åfl~#° fl q+¨Ü∂« xfl
Ѩi*Ï˝#O`À áê@∞ HÍi‡‰õΩÅÃÑ· Ѩx XuÎ_ç "Õ ` « < åÖÏ JxÑ≤ O K« @ O MÏÜ« ∞ O. HÍh QÆ∞iοãÎ nx „ѨÉèÏ=O Uq∞@#flk J~°÷O
‰õÄ_® qѨs`«OQÍ ÃÑiyOk. D ^èÀ~°}˜ ^≥·#Ok# HÍi‡‰õΩx "åã¨Î= Ѩiã≤÷u nxH˜ KÕ ã ¨ ∞ HÀ=@O `Õ e Hõ = Ù`« ∞ Ok. ZQÆ ∞ =∞u
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ZÖÏ J=∞Å∞ [~°∞QÆ∞ aè#flOQÍ LOk. D HÀ}OÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ P^è•i`« Ѩi„â◊=∞Ö’¡ ‰õÄ_® Wk 3.67 âß`«O
`«∞O^À D H˜Ok q=~°} qk`«O KÕã¨∞ÎOk. HÍi‡Hõ ~°OQÆ xѨÙ}∞Öˇ·# Pi÷Hõ "Õ`«ÎÅ∞ ^Œ$+≤ì #∞O_ç -0.6 âß`åxH˜ Ѩ_çáÈ~ÚOk. W^Õ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ HÍi‡‰õΩÅ L`åÊ^Œ ™êiOKå~°∞. D Ѩiâ’^èŒ#Å ™ê~åOâ◊O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ L`åÊ^ŒHõ ™ê÷~Ú ÃÑ~°QÆ\Ïxfl
Hõ`«, "Õ`«# =º=ã¨÷ QÆ∞iOz Ѩ^Œ∞Å H˘nÌ kQÆ∞= q^èŒOQÍ LOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qq^èŒ „Ѩ`ÕºHõOQÍ QÆ=∞xOKåeû LOk. =ã¨∂Î`«ÊuÎ
Ѩiâ’^èŒ#Å∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú. D ~°OQÍÖ’¡ ã¨~m° Hõ~}° `«~åfi`« Ѩx XuÎ_ç ÉÏQÍ ~°OQÆOÖ’ =∞# ^Õâ◊OÖ’ XHÀ¯ HÍi‡‰õΩ_»∞
=∞^茺 H˘xfl WOw¡+¨µ k#, "å~°Ñ¨„uHõÅ∞ ÃÑiyOk. x["Õ`«<åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ 91‰õΩ ™êkèOKÕ L`åÊ^ŒHõ`« 1973-1990 =∞^茺
ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î "Õ`#« ã¨~ˆ fiÅÃÑ· ^Œ$+≤ì ™êiOKå~Ú. =ÚO^Œ ∞ <å\˜ Ѩ i ã≤ ÷ u `À áÈe¿ãÎ ÉÏQÍ 4.58 âß`«OQÍ LO>Ë 1990-1999 =∞^茺
H˘`«ÎQÍ `≥~°g∞^Œ‰õΩ =zÛ# S\˜ ~°OQÍxˆH D `«yæáÈ~ÚOk. K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# ~°Hõ∆}Å∞ ‰õÄ_® Wk 6.27 âß`åxH˜ ÃÑiyOk. D HÍÅOÖ’
㨈~fiÅ#∞ Ѩiq∞`«O KÕâß~°∞. =ã¨∂Î`«ÊuΠѨ i q∞`« O J=Ù`« ∞ <åfl~Ú. QÆ } ÏOHÍÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ HõOÃÑhÅ L`åÊ^ŒHõ ™ê=∞~°÷ºO
12
 =∂i¯ ûã¨∞ì
ÃÑiy<å Láêkè J=HÍâßÅ ã¨OYº =∂„`«O
ÃÑ~° Q Æ Ö Ë ^ Œ ∞ . „ÃÑ· " Õ @ ∞ ~° O QÆ O Ö’ Láêkè
J=HÍâßÅ ã¨OYº 1990`À áÈe¿ãÎ 2004
<å\˜H˜ `«~°∞QÆ∞^ŒÖË `«Ñ¨Ê ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ÖË^Œ∞.
JO>Ë WѨÙÊ_»∞#fl HÍi‡‰õΩÅ #∞O_Õ D "≥Ú`«OÎ
J^Œ#Ѩ٠L`«ÊuÎ ™êkèã¨∞Î<åfl~°#fl=∂@. JO>Ë
HÍi‡‰õΩx `«Åã¨i L`åÊ^ŒHõ`« ÃÑiy "Õ`«#O
`«yOæ ^Œ#fl=∂@. `«Åã¨i L`åÊ^ŒH`õ ,« "Õ`<« åÅ
=∞^茺 JO`«~°O 1974-1990 =∞^茺 1.52
âß`«OQÍ LO>Ë 1990 `«~åfi`« D JO`«~°O
2.88 âß`åxH˜ ÃÑiyOk. JO>Ë `å#∞
ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl ã¨OѨ^ŒÖ’ HÍi‡‰õΩxH˜ =KÕÛ "å\Ï
`«QÆ∞æ=ÚYO Ѩ\ ˜ìO^Œ#fl =∂@. D ^èÀ~°}˜
~å#∞#fl ~ÀAÖ’¡ =∞iO`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Õ `«Ñ¨Ê
`«QÆæ^Œ∞ Jx YO_ç`«OQÍ K≥ѨÊ=K«∞Û. „ѨÉèí∞
`åfiÅ∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ J#∞ã¨iã¨∞Î#fl
q^è•<åÅ∞ nxH˜ HÍ~°}O. WHõ¯_» =∞~À
q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® „Ѩ™êÎqOKåe. D q^èŒOQÍ
P^• KÕã≤# ™⁄=Ú‡`À<Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞
q^Õj HõOÃÑhÅ`À áÈ\© Ѩ_Õ ™ê=∞~°úºO
㨠O áêkOK« ∞ ‰õ Ω O@∞<åfl~° ∞ . ™êOˆ H uHõ
Ѩi*Ï˝<åxfl ÃÑOK«∞HÀ=\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~∞° . 1990-1991Ö’
„ÃÑ·"Õ@ ∞ Hõ O ÃÑhÅ JO`« ~ ° æ ` « ™êOˆ HuHõ
Ѩi*Ï˝<åxfl ÃÑOK«∞HÀ=\ÏxH˜ 0.5 âß`«O
x^èŒ∞Å∞ "≥zÛ¿ãÎ 1996-1997 <å\˜H˜ D
=ºÜ«∞O 3.3 âß`åxH˜ ÃÑiyOk. D "Õ∞~°‰õΩ
qq^èŒ ~°OQÍÖ’¡ P^èŒ∞hHõ~°} "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
P"Õ∞~°ˆH HÍi‡‰õΩÅÃÑ· Ѩx XuÎ_ç ÃÑiyOk.
ã≤OQƈ~}˜ "≥Ú^ŒÅ∞ HÀÖò WO_çÜ«∂ =~°‰õΩ QÆ`«
Ѩ^Õà◊¡ HÍÅOÖ’ HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº, L`«ÊuÎ
^èÀ~°}∞Å∞ Ѩije¿ãÎ HÍi‡‰õΩÅÃÑ· Ѩx XuÎ_ç
ZÖÏ ÃÑiyO^Œ # fl q+¨ Ü « ∞ O ã¨ Ê +¨ ì O QÍ
J~°÷=∞ø`«∞Ok. =∞# ^Õâ◊OÖ’ „Ѩ^è•# Láêkè
HõÅÊ#^•~°∞QÍ „ѨÉèí∞`«fiO LOk. nxfl ~å[º
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jx ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì =∂i¯ûã¨∞ì qâı¡+≤OzOk. D qâı¡+¨}#∞
=∞iO`« |ÅѨ ˆ ~ Û@∞¡ Q Í D HÍÅOÖ’
„ѨÉèí∞`«fi~°OQÆ Ñ¨i„â◊=∞Ö’¡ ÃÑ· ^èÀ~°}∞Å∞
H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. „ÃÑ·"Õ@∞ ~°OQÆ
ÉèÏs Ѩi„â◊=∞ŠѨiã≤÷u nxHõO>Ë "≥∞~°∞QÆ∞QÍ
LO@∞O^Œx PtOK«\ÏxH˜ J=HÍâßÖË¡=Ù. D
^èÀ~°}∞Åhfl ÃÑ·# q=iã¨∂Î =zÛ# ÃÑ@∞ì|_ç
ÅHõ∆}ÏÅ∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ JOQÆx~å‡
}O =O\ ˜ JOâßÖ QÆ ∞ iOz =zÛ#
x~åú~} ° ʼnõΩ ^ÕjÜ«∞ J#∞Éè"í åÅ∞QÍ =∂„`«"∞Õ
LO\Ï~Ú.
13
„ѨѨOpHõ~°} Ü«ÚQÆOÖ’ ѨxQÆO@Å∞
'' 1990-1991Ö’ „ÃÑ·"Õ@∞ HõOÃÑhÅ JO`«~°æ`«
™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl Ñà OK«∞HÀ=\ÏxH˜ 0.5 âß`«O x^è∞Œ Å∞
"≥zÛ¿ãÎ 1996-1997 <å\˜H˜ D =ºÜ«∞O 3.3 âß`åxH˜
Ñà iyOk. D "Õ∞~°‰Ωõ qq^èŒ ~°OQÍÖ’¡ P^è∞Œ hHõ~}° "≥Ú^ŒÖO·ˇ k.
P"Õ∞~°ˆH HÍi‡‰õΩÅÃÑ· Ѩx XuÎ_ç ÃÑiyOk. ã≤OQƈ~}˜ "≥Ú^ŒÅ∞
HÀÖò WO_çÜ«∂ =~°‰õΩ QÆ`« Ѩ^Õà◊¡ HÍÅOÖ’ HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº,
L`«ÊuÎ ^èÀ~°}∞Å∞ Ѩije¿ãÎ HÍi‡‰õΩÅÃÑ· Ѩx XuÎ_ç ZÖÏ
ÃÑiyO^Œ#fl q+¨Ü«∞O ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°÷=∞ø`«∞Ok.
——
„ɡlÖòÖ’ QÆ`« U_®k "Õ∞_Õ <å_»∞ [iy# HÍi‡Hõ „Ѩ^Œ~°≈#
''ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s q^è • #OÖ’ q^è•<åxH˜, HÍi‡Hõ=~åæxH˜ â◊`åÉÏÌÅ `«~|° _ç
HÍi‡‰õΩÅ ™ê=∂lHõ L`åÊ^ŒH`õ « ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ ™êy# áÈ~å@OÖ’ HÍi‡‰õΩÅ∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl
[iˆQ „Ѩܫ∞`åflÅhfl HÍi‡‰õΩÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ q[Ü«∞O. <Õ_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl P^èŒ∞xHõ
Ѷ ¨ } OQÍ ÃÑ\˜ ì = ∂„`« " Õ ∞ [~° ∞ QÆ ∞ `å~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õã≤#
L`åÊ^ŒHõ =º=ã¨÷ Jaè=$kú JO`å HÍi‡‰õΩÅÃÑ· á¶êºHõìs =º=ã¨÷ Ѩxk<åxfl ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
PkèѨ`«º ™ê^èŒ#OQÍ =∂~°∞`«∞Ok. ^ÀÑ≤_ôx q㨠Πi OzOk. P^è Œ ∞ xHõ ÃÑ@∞ì | _ç –
f„=`«~°O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ LѨÜ≥∂QÆ Ñ¨QÆÅ∞,~å„u, „ã‘ÎÅ∞, Ñ≤Å¡Å∞, ѨÙ~°∞+¨µÅ∞,
Ѩ_∞» `«∞Ok. HÍi‡‰õΩx â◊s~°OÖ’ „â◊=∞‰õΩ `«Ñʨ =Ü«∞ã¨∞, "å`å=~°}O J#fl =º`åºã¨O
=∞ˆ~^•xH© ™ê÷#O ÖË^#Œ fl suÖ’ ™êQÆ∞`«∞Ok. ÖˉõΩO_® Ѩxk<åxfl qã¨Îiã¨∂Î áÈ`ÀOk.
J`«xfl Ü«∞O„`«OQÍ =∂~°∞ã¨∞ÎOk. HÍi‡‰õΩx D Ñ‘_#» ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÍi‡‰õΩÅ QÆàÏÅhfl
"Õ∞^èÀ qHÍ™êxfl ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞ÎOk. âßG UHõ"≥∞ÿ# ã¨O^Œ~°ƒù"Õ∞ "Õ∞_Õ. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q*Ï˝#O ã¨fi`«O„`« â◊H˜Î J#fl Jaè„áêÜ«∂xfl =º=ã¨÷ Ѩxf~°∞Ö’ =zÛ# H˘`«Î =∂~°∞ÊÅ∂,
Hõeyã¨∞ÎOk. D ^ÀÑ≤_ô HÍi‡‰õΩx rq`« "å\˜ Ѩ ~ ° º =™ê<åÅ∂, `« ` « Ê ù e `« O QÍ
HÍÖÏxfl ˆH=ÅO ѨxHÍÅOQÍ =∂„`«"Õ∞ HÍi‡Hõ=~°æOÃÑ· ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ÉèÏ~åÅ#∞
q∞QÆ∞Å∞ã¨∞ÎOk—— Jx ÃÑ@∞ì|_ç „QÆO^èŒOÖ’ QÆ∞iOz HÍi‡Hõ=~åæxH˜ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍ#
=∂~ü¯û 125 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« KÕã#≤ qâı+¡ }¨ LO_®e. WÖÏO\˜ J=QÍǨÏ# ÖËHõáÈ`Õ
JHõ~∆ ° ã¨`º« O Jx WѨC_»∞ „ѨÑK¨ « "åºÑ≤`O« QÍ ã¨~°mHõ~°} "å^Œ∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥ã¨∞Î#fl
[~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∞Å∞ =∞~À=∂~°∞ ~°∞A=Ù "å^Œ # Å#∂, 㨠~ ° m Hõ ~ ° } 㨠O 㨠$ ¯uh
KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. D <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ HÍi‡Hõ=~°Oæ 2006 `«ÅHÔ H˜¯OK«∞‰õΩ#fl g∞_çÜ∂« =∂Ü«∂*ÏÅOÖ’
"Õ∞_Õ L`«û"åÅ∞ [~°∞ѨÙH˘O\’Ok. Zxq∞k H˘@∞ì‰Ωõ áÈ"åeû =ã¨∞OÎ k. 123
123
123
QÆ O @ŠѨ x k#O J<Õ k ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s 123
123
 Ãã·^•úOuHõ K«~°Û
W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥eO¡ ^•!?
ã‘`å~åO UK«∂i
D =∞^è Œ º <Õ =Úyã≤ # Ô ~ O_À
ã¨Ç¨Ï„™êaÌÖ’ J`«ºO`« „ѨuÉèÏ=O`«∞_≥·#
PÖ’K«<å"Õ`Ϋ Z=~°O>Ë, HÍ~°Öò =∂~ü¯û Jx
„a\˜+π „ÉÏ_£ HÍã≤Oì Q∑ HÍ~˘Êˆ~+¨<£ „ѨH\õ O˜ zOk.
J@∞=O\˜ =∂~ü¯û XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ =∂\Ï¡_∞» `«∂
XHõ `Õ<\≥ Q© ‰Æ Äõ , WO\˜x xi‡OKÕ `åÑ‘ "Õ∞„ã≤HÎ ©
=∞^躌 =º`åºã¨O QÆ∞iOz WÖÏ K≥áêÊ_»∞: `åÑ‘
"Õ∞„ã≤Î ZO`« Jã¨=∞~°∞_ú <·≥ å ã¨~ˆ , PÜ«∞# Ѩx
„áê~°OaèOKÕ =ÚO^Œ∞ WO\˜ z„`åxfl =∞#ã¨∞Ö’
TÇ≤ÏOK«∞‰õΩx `«~∞° "å`«<Õ ^•xfl "åã¨=Î OQÍ
=∂~°∞™êÎ_»∞. `Õ<≥\ ©QÆ =∂„`«O J@∞=O\˜
TǨz„`åxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀÖË^∞Œ .
WÅ∞¡ xi‡OK« ∞ ‰õ Ω <Õ ™ê÷ ~ Úx
KÕ~∞° HÀ=\ÏxH˜ =∂#"åoH˜ QÆ}hÜ«∞"≥∞#ÿ HÍÅO
Ѩ\Oì˜ k. J~Ú`Õ P ™ê÷~ÚH˜ =zÛ# `«~åfi`«
=∂#= Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞O, ã¨=∂[OÖ’x Jxfl
~°OQÍÖ’¡#∂ ÉèÏ"åÅ=∞^躌 Ѷ∞¨ ~°}‚ ^•fi~å<Õ xˆ~tÌ
`«=∞ø`ÀOk. KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ Éè∫uHõ "å^•xH©,
ÉèÏ="å^•xH© =∞^躌 L#fl `åufiHõ qÉè[í ##∞
=∞#ã¨∞‰õĖѨ^•~åúxH© =∞^躌 L#fl qÉè[í #QÍ
á⁄~°áê@∞QÍ ÉèÏqã¨∞OÎ \Ï~°∞. HÍx "åã¨=Î OQÍ
Éè∫uHõ"å^•xH©, ÉèÏ="å^•xH© =∞^Œº Ѷ∞¨ ~°¬}
JO>Ë =∞#ã¨∞‰õÄ =∞#ã¨∞‰õÄ =∞^Œº [iˆQ Ѷ∞¨ ~°}‚ .Ë
JO>Ë Ñ¨^•~°úOÜ≥ÚHõ¯ J`«∞º#fl`« ~°∂ѨOQÍ
=∞#ã¨∞#∞ ÖË^• K≥`· <« åºxfl ѨiQÆ}O˜ KÕ ÉèÏ=#‰õÄ,
â◊s~°O ÉÜ«∞@ ZHõ¯_À qâßfiO`«~åà◊OÖ’
K≥`· #« ºO J<Õk LO@∞O^Œ<Õ ÉèÏ=#‰õÄ =∞^Œº
[iˆQ Ѷ∞¨ ~°} J#fl=∂@. K≥`· #« ºO J<Õk Ѩ^•~°Oú
Ü≥ÚHõ¯ J`«∞º#fl`« ~°∂ѨO Jx P^èŒ∞xHõ
âßGq*Ï˝#O, YQÀà◊âßRO "≥Ú^ŒÅ∞ ã¨∂Hõ∆ ‡ [#∞º
WO[hiOQ∑ â ßGO =~° ‰ õ Ω =∞m¡ =∞m¡
^è$Œ gHõiã¨∞#Î flÑʨ \˜H© D K«~Û° ™êyáÈ`«∂<Õ LOk.
aè#fl"∞≥ #ÿ D PÖ’K«#Å ã¨=ÚKåÛùÜ∂« Å =∞^躌
JO>Ë ã≤^•úO`åÅ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} =∂#"åo
Jaè=$kúx H˘`«ÎѨÙO`«Å∞ `˘H˜¯™ÈÎOk. '<Õ#∞
PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞ Hõ#∞Hõ <Õ#∞ L<åfl#∞— J#fl
=∂i¯ ûã¨∞ì
@∂i*ÏxH˜ q∞#Ǩ q∞QÆ`å W*ÏʼnõΩ (ã≤^•úO`åʼnõΩ)
HÍÅO K≥e¡O^Œx #Ü«∂–L^•~°"å^Œ∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl
„ѨKå~åxH˜ ã¨=∂^è•#O D "åºã¨O. PÖ’K«#Å ã¨O™ê÷Q`Æ «
x~å‡}"Õ∞ ã≤^•úO`«O. Wk =∂#"åo Jaè=$kú „Hõ=∂xfl
„ѨÉÏè q`«O KÕã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ <Õ\H˜ © ã≤^•úO`«O
„áê^è•#º`« Hõey LO_»@"Õ∞ HÍ^Œ∞, <Õ\ ˜ „ѨÑO¨ K«OÖ’
Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ ~°∂á⁄OkOK«@OÖ’ Wk J`«ºO`« H©ÅHõ áê„`«
áÈ+≤™ÈÎOk Jx K≥|∞`«∞<åfl~°∞ ~°K«~Ú`«
_≥™ê¯Ô~ãì π „ѨMϺ`« ã¨∂„fHõ~}° ‰õΩ '<Õ#∞ L<åfl#∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O QÆ∞iOz =∂i¯û[O
Hõ#∞Hõ PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞— J#flk ã¨~Ô #· ã¨=∂^è•#O. ™êyOz# qâı¡+¨}ÖË ã¨=∂*Ïxfl, =º=ã¨÷#∞
PÖ’K«#Å ã¨O™ê÷QÆ`« x~å‡}"Õ∞ ÃÑ@∞ì | _ç ^ •s q^è • #O Ѩ i kè P=ʼnõ Ω
ã≤^•úO`«O. Wk =∂#"åo Jaè=$kú „Hõ=∂xfl KÕ~"° Ü Õ ∞« \ÏxH˜ `«y# ™ê^è<Œ åÅ=Ù`å~Ú.
„ѨÉÏè q`«O KÕã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ <Õ\H˜ © ã≤^•úO`«O nxfl =∞~À ~°HOõ QÍ ‰õÄ_» K≥Ñʨ =K«∞Û.
„áê^è•#º`« Hõey LO_»@"Õ∞ HÍ^Œ∞, <Õ\˜ „ѨÑO¨ =∂i¯û*Ïxfl ^•\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àÏ¡Ü«∞x
K«OÖ’ Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ ~°∂á⁄OkOK«@OÖ’ Wk K≥|∞`«∞#fl ã≤^•úO`åÖË"≥·`Õ L<åflÜ≥∂, D
J`«ºO`« H©ÅHõ áê„`« áÈ+≤™ÈÎOk. Jxfl ~°HÍÅ HÍ~°}OQÍ =∂i¯û*ÏxH˜ HÍÅO K≥eO¡ ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î fl
|O^è<Œ åÖ #∞O_ç q=ÚH˜Î ™êkèOK«@"Õ∞ =∂# ã≤^•úO`åÖË"`·≥ Õ L<åflÜ∂≥ J=hfl x*ÏxH˜ U<å_À
"åo ÅHõ∆ ºO. JO^Œ∞‰õΩ UÔHH· õ ™ê^è#Œ O =∂i¯û =∂i¯û[OKÕ`« F_çOK«|_ç# áê`«HÍÅѨÙ
["Õ∞. ã≤ ^ •ú O `åÅ∞ =∂„`« " Õ ∞ . ÖË H õ =∂i¯û[O
=∂i¯û[O qt+¨`ì « Uq∞@O>Ë Jk =¸ÖÏÖ’¡ H˘xflO\˜x Ui fã¨∞‰õΩx =∞iO`«
ZOK«∞‰õΩ#fl HÍ~åºK«~}° „Ѩ}ÏoHõ ѨÓ~°~Î Ú#ÑÙ̈Ê_Õ |∂`«^ŒÌOÖ’ K«∂ã¨∂Î #∂`«# J=`å~°O`À
Jk =∂~°∞`«∞Ok. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O =ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞#Î fl"<·≥ å J~ÚLO\Ï~Ú. ÖËHõ
L#flO`« =~°‰Ωõ ^•xH˜ "≥∞~°∞QÔ #· „Ѩ`åº=∂flÜ∂« xfl =∂i¯û[O `ÀHõÑ@ ¨ ∞ì‰Ωõ "ÕÖÏ_»∞`«∞#fl ã≤^•úO
™êkèOK«@O =∂i¯û[O ^•fi~å `«Ñʨ =∞i ^Õx `åÖˇ<· å J~ÚLO\Ï~Ú. P^è∞Œ xHÍO`«~° "å^ŒO,
^•fi~å#∂ ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. =∂i¯û*Ïxfl JkèQÆ =∂i¯û[OJ#O`«~° "å^ŒO Jx K≥ÑÙ¨ ‰Î Ωõ O@∞#fl
q∞OKåÅO>Ë UÔH·Hõ =∂~°æO ÃÑ@∞ì|_ç^•s ã≤ ^ •ú O `åÅhfl =∞Ǩ  J~Ú`Õ ™ê=∂lHõ
q^è•<åxfl JkèQÆq∞OK«@"Õ∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s JOâßÅÃÑ· <≥u· Hõ HÀ}O #∞O_ç <˘H˜¯ K≥ÑÙ¨ #Î flq
q^è•<åxfl JkèQqÆ ∞OKåÅO>Ë UÔHH· õ =∂~°Oæ =∂„`«"∞Õ . W=hfl =∂i¯û*ÏxH˜ ѨÓ~°fiO L#fl
=∂i¯û[O xˆ~tÌ OK«∞‰õΩ#fl Z*ˇO_®#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ã¨O㨯~°}Å<À, ѨÙ~ÀQÍq∞ `«`fi« O`À ‰õÄ_ç#
fã¨∞HÔ à◊@¡ "Õ∞. =∞iO`« ã¨Ê+¨Oì QÍ K≥áêÊÅO>Ë *’Hͺ<Àfl HÀ~°∞`å~Ú. g@xflO\˜h JkèQÆ
~°K«~Ú`« ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì) á⁄e\ò|∂º~À
ã¨Éèí∞ºÅ∞. q^ÕâßOQÆ =º=Ǩ~åÅ xѨÙ}∞Å∞. ёѨÙÖòû _≥"≥∂„Hõã‘
Ѩ„uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
14
 =∂i¯ ûã¨∞ì
q∞Oz# `« ~ åfi`« < Õ =∂i¯û[O =∞iO`«
ѨÙ~ÀQÆq∞OzOk. =∞~À "≥Ñ· Ù¨ # ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#O Ѩxf~°∞#∞ Ö’`«∞QÍ Ñ¨ijeOz#
H©xûÜ«∞x[O (H©<û£ ã≤^•úO`«O) =O\˜=hfl D
JOâ◊OÃÑ· =∂~ü¯û ™êyOz# Hõ$+≤x =∞m¡
„Ѩ™êÎqOK«_"» ∂≥ , ÖËHõ =∞~À™êi <˘H˜¯ K≥Ñʨ \"≥∂
KÕâß~Ú `«Ñʨ H˘`«QÎ Í K≥ÑÊ≤ Ok Ug∞ ÖË^∞Œ .
H©<£û, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Ѩx f~°∞#∞
J^躌 Ü«∞#O KÕã∂¨ Î `«#O`«@ `å#∞QÍ H˘xfl
x~åú~}° ʼnõΩ =KåÛ_»∞. J~Ú`Õ J"Õ JOâßÅÃÑ·
J^Õ `«~°Ç¨ x~åú~°}ʼnõΩ =∂~ü¯û ‰õÄ_®
=KåÛ_»#fl q+¨Ü∞« O H©<û£ QÆ=∞#OÖ’ ÖË^∞Œ .
=∂~ü¯û `«# ã≤^•úO`«OÖ’ =∞iO`«QÍ Jaè=$kú
KÕÜ∂« eû LO_ç, KÕÜ∞« ÖËHáõ È~Ú# JOâßÅ#∞
H©<û£ `«# J^躌 Ü«∞#OÖ’ ѨiѨÙ+Oì¨ KÕâß~°∞. (W^Õ
`«~Ç° ¨ Ö’ áÈÅO_£‰Ωõ K≥Ok# "≥∞Mÿ ÖË ò HÍÖˇH±
J<Õ WO[h~°∞ ‰õÄ_® =∂~ü¯û ~åã≤# ÃÑ@∞ì|_ç
„QÆO^è•xfl K«^qŒ H©xûÜ«∞<£ qѨ=¡ O `«~Ç° ¨ Ö’<Õ
„Ѩuáê^Œ#Å∞ KÕÜ∞« @O Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ JOâ◊O.)
W`«~° "Õ∞^è•=ÙÅ HõO>Ë =∂~ü¯û#∞
qt+¨ ì ™ê÷ # OÖ’ LOK« \ ÏxH˜ HÍ~° } O
PÜ«∞#‰õΩ#fl =ºH˜QÎ `Æ « "Õ∞^èÀ ã¨OѨ^•, W`«~
H° Í~°}ÏÅ∂ HÍ^Œ∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Ѩ@¡
=∂i¯ûã¨∞ì J=QÍǨÏ#Ö’<Õ D qt+¨`ì ‰« Ωõ ѨÙ<åk
LOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s ™ê=∂lHõ ã¨O|O^è•Ö’¡
"å~°ã¨`«fiOQÍ =ã¨∞Î#fl xiÌ+¨ì ^èÀ~°}∞Å#∞
ѨijeOK«@O ^•fi~å =∂~ü¯û ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•<åxfl qâı+¡ O≤ Kå_»∞. D Ѩ^uúŒ Ö’<Õ PÜ«∞#
„Ѩ`ºÕ Hõ`« ^•y LOk. XHõ =º=ã¨Q÷ Í ÃÑ@∞ì|_ç
^•s q^è•#O ^•x ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ Wëêì ~Úëêì
Å`À xq∞`«ÎO ÖˉõΩO_® =º=ǨÏiã¨∞ÎOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å`À ã¨Ç¨ D =º=ã¨÷Ö’x
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅO^Œ~°∂ HÍi‡‰õΩÅ =∂kiQÍ<Õ
Ѩ~å~¸Hõ~}° ‰õΩ (JeÜ«∞<Õ+<¨ ‰£ Ωõ ) QÆ∞~°=Ù`å~°∞.
=º=ã¨Ö÷ ’x JO`«~`æ° « `«~¯° O =Å¡ W=hfl [~°∞QÆ∞
`å~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞x =∂~ü¯û, ÃÑ@∞ì|_ç
Ü≥ Ú Hõ ¯ =∂#=~° ∂ Ѩ O QÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï_» ∞ .
=∞~åº^Œã∞¨ _Î #·≥ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_À, =∂#=`«fiO,
^ŒÜ∞« Hõey# ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞_À LO_»_O» ™ê^躌 O
HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë D =¸_»∞ ~°HÍÅ =ºH˜QÎ `Æ «
^èÀ~°}∞Ö’¡ ^Õhfl ÃÑ@∞ì|_ç Ü≥ÚHõ¯ `«~°¯O
ã¨Ç≤ÏOK«^Œ∞. JO^Œih `«# „ѨÜ≥∂[<åÅ
™ê^èŒ#Ö’ áê=ÙÅ∞QÍ =∂„`«"Õ∞ =∂~°∞Û‰õΩO
@∞Ok. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl ˆH=ÅO
=∂i¯û[O =∂„`«"∞Õ D HÀ}O #∞O_ç K«∂ã≤Ok.
qâı+¡ O≤ zOk. W`«~° ã≤^•úO`åÅ∞, ã≤^•úO`«"`Õ ÅΫ
HõO>Ë =∂i¯û[O, =∂~ü¯ „Ѩ`ºÕ Hõ`,« qt+¨`ì «
WO^Œ∞Ö’<Õ Wq∞_ç LOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
15
W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!?
'' Ñà @∞ì|_ç^•~°∞x =∂~ü¯û, Ñà @∞ì|_çÜÚ≥ Hõ¯ =∂#= ~°∂ѨO
QÍ Ñ¿ ~˘¯O\Ï_»∞. =∞~åº^Œã∞¨ _Î #·≥ Ñà @∞ì|_ç^•~°∞_À, =∂#= `«fiO, ^ŒÜ∞«
Hõey# Ñà @∞ì|_ç^•~°∞_À LO_»_O» ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞ HõO>Ë D
=¸_»∞ ~°HÍÅ =ºH˜ÎQÆ`« ^èÀ~°}∞Ö’¡ ^Õhfl ÃÑ@∞ì|_ç Ü≥ÚHõ¯ `«~°¯O
ã¨Ç≤ÏOK«^Œ∞. JO^Œih `«# „ѨÜ≥∂[<åÅ ™ê^èŒ#Ö’ áê=ÙÅ∞QÍ
=∂„`"« ∞Õ =∂~°∞‰Û Ωõ O @∞Ok. Ñà @∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl =∂i¯û[O
=∂„`"« ∞Õ D HÀ}O #∞O_ç qâı+¡ O≤ zOk. W`«~° ã≤^•úO`åÅ∞, ã≤^•úO`«
"Õ`ÅΫ HõO>Ë =∂i¯û[O„ Ѩ`ºÕ Hõ`« WO^Œ∞Ö’<Õ Wq∞_ç LOk.
q^è•#Ѩ٠D =∞øeHõ ÅHõ∆}Ïxfl =∂i¯û[O
——
=∂„`«O nxH˜ aè#flOQÍ K≥áêÊ_»∞. Z=iH©
QÆ∞iÎOz# `«~åfi`« WHõ W^Õ q+¨Ü∂« xfl =∞~˘Hõ~∞° Z=~°∂ H͉õΩO_® KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O
H˘`«QÎ Í QÆ∞iÎOK«\ÏxH˜ J=HÍâ◊O ÖË<Õ ÖË^∞Œ . XHõ"Ñ·≥ Ù¨ ã¨OѨ^Œ ã¨=Ú„^•Å#∞ ã¨$+≤ãì ∂¨ Î =∞~À"≥Ñ· Ù¨
W`«~° Jxfl L`åÊ^ŒHõ =º=ã¨Å÷ HõO>Ë aè#flOQÍ ^•i„^ŒºÑ¨Ù Z_®~°∞Å#∞ ‰õÄ_® ã¨$+≤ìã¨∞ÎO^Œx
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O, Z=fi~∂° LÅ¡OѶ∞≤ OK« `«^•fi~å Kåi„`«HOõ QÍ ^ÀÑ≤_ô J<Õk Jx"å~°º
ÖËx, Z=~°∂ „ѨÉÏè q`«O KÕÜ∞« ÖËx JO`«~`æ° « =∞#fl@∞¡ =º=ǨÏiã¨∞OÎ ^Œx K≥áêÊ_»∞. `«#Ö’
ÅHõ}∆ ÏÅ ^•fi~å `«# LxH˜x HÍáê_»∞‰õΩO@∞O J@∞=O\˜ ^ÀÑ≤_ô LO_»|>Ëì ÃÑ@∞ì|_ç^•s
^Œx K≥Ñʨ @"Õ∞ =∂i¯û[O QÆ∞iÎOz# ÃÑ@∞ì|_ç q^è • #O =∂i¯û*Ïxfl H͉õ Ω O_® W`« ~ °
^•s q^è•#Ѩ٠„Ѩ`ºÕ Hõ`.« ã≤^•úO`åÅ#∞ `≥~g° ∞^Œ‰Ωõ `≥ã∞¨ OÎ k. J~Ú`Õ ã¨iQÍæ
™È+¨e[O `«#‰õΩ „Ѩ^•è # â◊„`«∞=ÙQÍ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#OÖ’x D ^ÀÑ≤_ôÜÕ∞
Zky#ѨÙÊ_»∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O, ~å[H©Ü∞« =∂i¯ûã¨∞ì ã≤^•úO`åxH˜ Z*ˇO_®QÍ LO@∞Ok.
„Hõ=∞O^•fi~å *’HõºO KÕã¨∞‰õΩx `«#Ö’x ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#OÖ’ ^ÀÑ≤_ô LO_»|>Ëì
W@∞=O\˜ ™êfiÉÏè qHõ ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ H˘O`«"∞Õ ~° =∂i¯ûã¨∞ì Z*ˇO_® ^ÀÑ≤_ô =ºuˆ~Hõ Z*ˇO_®QÍ
xÜ«∞O„uOK«∞‰õΩ#fl =∂@ "åã¨=Î "Õ∞. J~Ú<å =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
Jk PÜ«∂ „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡<Õ [iyOk. J~Ú`Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O
J~Ú`Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#Ѩ٠^ÀÑ≤_ô JO`«=∞~Ú =∞~À =º=ã¨÷ =ã¨∞OÎ ^Œx K≥Ñʨ _®xH˜
ã¨^∞Œ =Ì ∞}˜yL#flO`« =∂„`å# D ^èÀ~°}∞Å#∞ P^è•~åÅ∞<åflÜ«∂? J<Õ „Ѩâ◊fl =ÚO^Œ∞‰õΩ
JkèQqÆ ∞OzO^Œx K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=@O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. =ã¨∞ÎOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O x`«ºO
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O D `å`å¯eHõ ^Œâ#◊ ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO_ÕO^Œ∞‰õÄ, P
^•\˜ ‰õΩHõ¯`ÀHõ "å@OQÍ =∞m¡ `«# ã¨Ç¨ [ã≤^úŒ q^èOŒ QÍ =∂i¯ûã¨∞ì Z*ˇO_® HÍ~åºK«~}° ~°∂ѨO
"≥∞#ÿ ã≤u÷ H˜ "≥oO¡ k. ^•ÅÛ‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õÄ J=HÍâ◊O ÖË^•?
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O =ºH˜ÎQÆ`« J#fl ã¨O^ÕǨÏO ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. D
Wëêì~ÚëêìÅ∞, HÀiHõÅ∞, K≥`· #« ºO`À xq∞`«OÎ q+¨Ü∞« OÖ’ ~°∞A=ÙÅ∂ ™êH∆ͺÅ∂ Ug∞ ÖË=Ù.
ÖËx =º=™ê÷Q`Æ « xÜ«∞=∂Å ^•fi~å ™êQÆ∞`«∞O^Œx J~Ú`Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s =fi=ã¨÷ Ѩi=∂}OÖ’
P_»Oã≤‡`ü, iHÍ~À¤ =O\˜ "å~°∞ =∂~ü¯û‰õΩ Jaè=$kú K≥O^Õ „Hõ=∞OÖ’<Õ ^•xÖ’x JO`«~`æ° «
ѨÓ~°fi"∞Õ QÆ∞iÎOz# =∂@ "åã¨=Î "Õ∞. J~Ú`Õ "≥~· ∞° ^蕺Å∞ ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. D „Hõ=∞O
"å~°∞ K«i„`«‰Ωõ J^Õ =ÚyOѨ٠Jx ÉèÏqOKå~°∞. `« ∞ ^Œ ‰ õ Ω =º=㨠÷ # ∞ JO`« O KÕ ¿ ã kâ◊ Q Í
(=∂~ü¯û‰õΩ ѨÓ~°fiÑÙ̈ D ã≤^•úO`å<Õfl P^è∞Œ hHõiOz ™êQÆ∞`«∞Ok. W^ŒO`å PHÍâ◊OÖ’ #∞O_ç Z=~À
„á¶êxûãπ Ѷ٨ ‰õΩÜ«∂=∂ =O\˜ "å~°∞ 'K«i„`«‰Ωõ #_ç¿Ñ K«~º° HÍ^Œ∞, JO`«~`æ° « "≥~· ∞° ^蕺ʼnõΩ HÔ =¡· ∂H±û
=ÚyOѨٗ J#fl ¿Ñ~°∞`À W\©=Å =ÚO^Œ∞‰õΩ Jk. D ÔH·¡=∂H±û ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷#∞
fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.) ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O JO`«~`æ° « q^èfiŒ O™êxH˜ QÆ∞iKÕÜ∞« ‰õΩO_® "Õ~ˆ
`«#O`«@ `å#∞ =º=ã¨#÷ ∞ K«H¯õ k^Œ∞`Ì ∞« O^Œx, =º=ã¨Ö÷ ’H˜ =∂~°∞Ê K≥Okã¨∞OÎ ^Œ#fl ÉèÏ=O ‰õÄ_®
ÖÏÉèÏÅ ~ˆ @∞ Ѩ_áç ȉõΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ `«y# LOk. `«^•fi~å =∂#"åoH˜ Jk q=ÚH˜Î
q^èOŒ QÍ =º=ǨÏiã¨∞OÎ ^Œx g~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. Jaèã∞¨ OÎ ^Œ#fl qâßfiã¨O ‰õÄ_® LOk. <åHÍ
Kåi„`«HOõ QÍ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ Ѩ^uúŒ Ö’ D q^è•#O qâßfiã¨O LOk. =~°=Î ∂# =∂#= Ѩiã≤u÷
™êQÆ∞`«∞O^Œx‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯<åfl~∞° . HÍh =∂~ü¯û Uq∞\˜, ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷Ö’ ¿ãfiK«Ûù U
 W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!? =∂i¯ ûã¨∞ì
™È+¨e[O ѨÙ}º"Õ∞. #∂`«# `«~Ç° ¨ L`«ÊuÎ
=º=ã¨#÷ ∞ J=∞Å∞ KÕ¿ãÎ U"Õ∞q∞ ™êkèOK«=K«∞Û?
'' ™È+¨e*ÏxH˜ Z^Œ∞~°∞ ^≥|`ƒ Q« ÅÆ _»O`À uiy ^ÀÑ≤_,ô
Ñ‘_»<å ÃÑiyOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O =∂iO^Œh, WHõÃÑ·
=∞#O ˆH=ÅO ã¨OˆH∆=∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl =∂„`«"Õ∞
J#fl ^•xH˜ ã¨O|OkèOz =∞# PÖ’K«#ŠѨikè
qã¨iÎ OKÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® Wk ^ÀǨÏ^ŒO KÕãO≤ k.
n#O`«\H˜ © HÍ~°}"≥∞#ÿ Ѩi}Ï=∞O =∂#"åo
K«∂™êÎ=∞h, JO^Œ∞=Å¡ =∂i¯û[O `«Ñʨ ~ÚO^Œx K≥Ñ¿ Ê "åi^Õ K«i„`«Ö’ "≥Ú^Œ\ ã¨^Àº[x`«OQÍ (™êÊO>Ë
`«ÑÙ¨ Ê Jx HÍÅO ~°∞A=Ù KÕ™ÈÎOk. ã¨OHˆ =∆ ∞ K«~º° Ö’¡ ^•~°∞}"≥∞#ÿ xÜ«∞ãπQÍ) „áê~°OÉèOí J~Ú<å K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ
HÀ`«, ã¨OѨ#fl ^ÕâßÖ’¡ ãà `· O« x~°∞^ÀºQÆO [_»Å∞qѨÊ@O WO^Œ∞‰õΩ HÍ~åºK«~}° ^•fi~å<Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çzOk.
x^Œ~≈° #O. Ñà @∞ì|_ç^•s =º=㨉÷ Ωõ =Åã¨"å^ŒO J=ã¨~O° ÖË^xŒ ™È+¨e*ÏxH˜ Z^Œ∞~°∞ ^≥|ƒ`«QÅÆ _»O
`À uiy ^ÀÑ≤_,ô Ñ‘_#» ÃÑiyOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
"åkOz# "å~°∞ (W~åH±) J#∞Éè"í åÅ`À Hõà√◊ ¡ `≥~∞° ã¨∞<Î åfl~∞° .
q^èOŒ QÍ JiHõ@|ì _»∞`«∞#flk J#fl q+¨Ü∂« Å#∞
——
LO\Ï~Ú. É’e¬qH± qѨ¡=O <å@H©Ü«∞
q^è•#O =∂iO^Œh, WHõÃÑ· =∞#O ˆH=ÅO
ã¨OˆH∆=∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl =∂„`«"Õ∞
K«∂™êÎ=∞h, JO^Œ∞=Å¡ =∂i¯û[O `«Ñʨ ~ÚO^Œx
J=QÆ`O« KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ã≤^•úO`åÖ’¡ J`«ºO`« Jaè=$kú q[Ü«∂ʼnõΩ „áê~°OÉèOí QÍ K≥Ñʨ =K«∞Û. WѨÙÊ_»∞ K≥¿ÑÊ "åi^Õ `«ÑÙ¨ Ê Jx HÍÅO ~°∞A=Ù KÕ™ÈÎOk.
K≥Ok# ã≤^•úO`«O =∂i¯û[O Jx <Õ#∞ ÉèÏq =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl HÍÅO ÉèÏs "≥#HõO[QÍ ã¨OHˆ =∆ ∞ K«~º° Ö’¡ ^•~°∞}"≥∞#ÿ HÀ`«, ã¨OѨ#fl
™êÎ#∞. ã¨iQÍæ D HÍ~°}O KÕ`<« Õ <Õ#∞ =∂i¯û =sæHiõ OK«=K«∞Û. WѨÙÊ_»∞#fl Ѩiã≤u÷ P^è•~°OQÍ ^ÕâßÖ’¡ Ãã·`«O x~°∞^ÀºQÆO [_»Å∞qѨÊ@O
*ÏxH˜ Hõ@∞ì|_®¤#∞. =∂i¯û*ÏxH˜ Éèqí +¨º`«∞Î ÖË^xŒ "åkOK«@O WO^Œ∞‰õΩ x^Œ~≈° #O. ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=㨉÷ Ωõ
WHõ¯_» Ô~O_»∞ q=~°}Å∞<åfl~Ú. Ǩτã¨fi ^Œ$+≤ì =∂„`«"∞Õ J=Ù`«∞Ok. =∂i¯û[O =Åã¨"å^ŒO J=ã¨~O° ÖË^xŒ "åkOz# "å~°∞
"≥Ú^Œ\k˜ =∂i¯û[O Ñ≤_"ç å^ŒO HÍ^Œ∞. nxH˜ "≥#HõO[ "ÕÜ∞« @O`À Hˆ =ÅO áê`« ™È+¨eã¨∞ì (W~åH±) J#∞Éèí"åÅ`À Hõà◊√¡ `≥~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
aè#flOQÍ Jk ™ê^è•~°} K«i„`«#∞, „Ѩ`ºÕ H˜Oz ^ÕâßÅ∞ ‰õÄeáÈ=_»"≥ÚHõ¯>Ë [~°QÆÖË^Œ∞. =Åã¨"å^ŒO J<Õk ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl "åºMϺxOKÕ XHõ ™È+¨e[O #∞O_ç „¿Ñ~°} á⁄Ok qq^èŒ ^ÕâßÖ’¡ H˜s@OÖ’ HõeH˜ `«∞~å~Ú J#fl q+¨Ü∂« xfl J~°Oú
^Œ$HõÊ^äOŒ . D ^Œ$HõÊ^ù OŒä P^è•~°OQÍ<Õ =∂~ü¯û „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ *’HõºO KÕã¨∞‰õΩ<Õ qѨ¡"å`«‡Hõ KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω O@∞<åfl~° ∞ . =~° ú = ∂# ^Õ â ßÅ
xi‡Oz# ѨÙ<åkÃÑ· =∞#O „Ѩã∞¨ `Î « ^ŒâÖ◊ ’ D „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ ‰õÄ_® "≥#HõO[ "Õâß~Ú. (qq^èŒ ™ê~°fiÉè∫=∞`åfixH˜ =zÛ# =ÚѨC ‰õÄ_®
ã≤^•úO`åxH˜ ã¨O|OkèOz# =∞# J=QÍǨÏ##∞ r=# ~°OQÍÖ’¡ „ѨÉ∞íè `«fiO áê„`« ‰õΩkOK«∞‰õΩ =∂i¯û[O `«ÑÙ¨ Ê Jx "åkOz# "åi^Õ `«ÑÙ¨ Ê
ѨÙ#ó"åºMϺxOK«∞‰õΩx Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ nx áê„`« áÈ`ÀOk). D =∂~°∞ÊÅ =Å¡ ^ÀÑ≤_,˜ J}z Jx ~°∞A=KÕ™ÈÎOk. J~Ú`Õ W=hfl =~°#‚ Å∞
QÆ∞iOz# qâı+¡ }¨ Å`À =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`«∞<åfl=Ú. "Õ`« JO`«O HÍHõáÈQÍ ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷ =∂„`«"Õ∞<å! g@xflO\˜H© ÃÑ@∞ì| _ç^•s
U^À XHõ ^ŒâÖ◊ ’ =ÚyOѨىõΩ =KÕÛ Ãã^· •úOuHõ "≥#HõO[ "ÕÜ∞« _»O`À ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O q^è•#Ѩ٠Jaè=$kú „Hõ=∞OÖ’ ѨÙ<å^Œ∞Å∞<åflÜ∞« x,
q^è•#OQÍ QÍHõ, x~°O`«~O° H˘xfl P^è•~åÅ =∞iO`« |i`≥yOzOk. ^ÀÑ≤_,ô J}z"Õ`« P „Hõ=∞OÖ’<Õ W^ŒO`å [~°∞QÆ∞`ÀO^Œx
„áêuѨkHõ# ã≤^•úOfHõiOK«∞‰õΩ<Õ „Hõ=∂xH˜ =∞iO`«QÍ ÃÑK«ÛiÖÏ¡~Ú. qâı+¡ }¨ Ï`«‡HõOQÍ x~°∂Ñ≤OK«@O ZÖÏ?
=∂i¯û[O „áêux^躌 O =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. WO^Œ∞Ö’ x*ÏxH˜ HÍi‡Hõ =~°æ qѨ¡=O ÃÑ@∞ì|_ç áÈQÆ∞Ѩ_@» O D =º=ã¨Ö÷ ’
ÉèÏQÆOQÍ =~°=Î ∂#O Uq∞\˜, Éèqí +¨º`«∞Î ZÖÏ ã¨∞nè~"…° ∞≥ #ÿ ^Œx, ã¨=∞HÍb# Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ |\˜ì Jx"å~°º"≥∞ÿ# ^èÀ~°}˜. D =∞^茺HÍÅOÖ’
LO@∞Ok, U PK«~}° U Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ LO@∞O^Œx, |∂~°∞˚"å qѨ¡"åÅ `«~°Ç¨‰õΩ H˘kÌ=∞Ok KÕ`∞« Ö’¡ JO`«∞ÖËx ã¨OѨ^,Œ ÃÑ@∞ì|_ç
`≥ã∞¨ OÎ k J#fl q+¨Ü∂« Å∞ x~°O`«~O° =∞kèOѨىΩõ aè#flOQÍ LO@∞O^Œx =∂~ü¯û `«# HÍÅOÖ’<Õ áÈQÆ∞Ѩ_@» O =∞#‰õΩ HõxÑ≤™ÈÎOk. n<Õfl „^Œ=º
QÆ∞~“`«∞O\Ï~Ú. H©xûÜ«∞x[O QÆ∞iOz ÃÑ#· QÆ=∞xOKå_»∞. D ã¨∞nè~…° „Hõ=∞OÖ’ "≥#HõO[Å∞, ÃÑ@∞ì | _ç U~° Ê _Õ q^è • #=∞x K≥ á êÎ ~ ° ∞ .
K≥ÑÙ¨ ʉõΩ#fl JOâßÅ∞ D q+¨Ü∂« xfl =∞iO`« "≥#HõÑ@¨ ∞ìÅ∞ ÉèÏQÆ"∞Õ . Ç≤ÏÖòÃÑi¶ O¤ Q∑, Ǩ|û<£, Öˇx<£ =O\˜ "å~°∞ "≥Ú^Œ\˜
ã¨Ê+‘Hì iõ ™êÎ~Ú. =∂i¯û[OÖ’<Õ H©<û£ ã≤^•úO`åxH˜ ™È+¨ e [O J<Õ H õ q[Ü« ∂ Å∞ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^Œú ѨÓ~°fi HÍÅOÖ’ nx QÆ∞iOz
ã¨O|OkèOz# =∞øeHõ HÀ}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. ™êkèOzOk. á¶êã≤ã∞¨ ì „Ñ¨=∂^ŒO #∞O_ç „Ñ¨ÑO¨ ~åâß~°∞. Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÅ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç
J~Ú`Õ JѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å ã¨fiÉÏè =O, JѨÊ\˜ Kåxfl HÍáê_çOk. =¸_À „ѨÑO¨ K« ^ÕâßÅ#∞ =∞^躌 `«Öuˇ #Î "≥~· "° ∞Õ "≥Ú^Œ\˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^•úxH˜
PK«~}° J=ã¨~åÅ HÍ~°}OQÍ D HÀ}ÏÅ∞ q=ÚH˜Î KÕãO≤ k. Hˆ =ÅO ~å[H©Ü∞« OQÍ "åiH˜ HÍ~°}=∞x g~°∞ x~åúiOKå~°∞. JѨÊ\˜ „^Œ=º
pHõ \ ˜ Ö ’ LO_ç á ÈÜ« ∂ ~Ú. P q^è Œ O QÍ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOKÕ =∂~°æO ã¨∞QÆ=∞O ÃÑ@∞ì|_ç *ÏfÜ«∞ P^è•i`«"∞≥ #ÿ k. *ÏfÜ«∞
=∂i¯û[Ѩ٠„áê^äqŒ ∞Hõ J=QÍǨÏ#Ö’ =∂~°∞Ê KÕÜ∞« @"Õ∞ HÍ^Œ∞, =#~°∞Å∞, =∂Ô~¯@∞¡, L`åÊ^ŒHõ „ѨÉ∞íè `åfiÅ =∞^Œ`Ì ∞« HõeyOk. „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç
ÖË ‰ õ Ω O_®<Õ PÜ« ∂ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞ |\˜ ì =º=ã¨Å÷ ÃÑ· ‰õÄ_® "åiH˜ ǨωõΩ¯ =KÕÛ@∞¡ KÕãO≤ k. Pq~åƒù = O`À, „Ѩ É è í ∞ `« fi O ˆ H =ÅO `« = ∞
=∂i¯û[OÖ’x H˘xfl JOâßÅ∞, H˘xfl HÀ}ÏÅ∞ ™È+¨e[O ™êkèOz# q[Ü«∂ŠѨ@¡ =∞#O „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ Ѩx
Hˆ O„^Œ ™ê÷<åxH˜ KÕ~∞° `«∞O\Ï~Ú. Hõà√◊ =¡ ¸ã¨∞HÀÖË=Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•s ™ê„=∂[º KÕÜ∂« Åx ^è#Œ ™êfi=∞º =~°Oæ ~å*ϺOQÆÜ∞« O„`«OÃÑ·
Ô~O_Àk =∂i¯ûã¨∞ì Z*ˇO_®‰õΩ "å^ŒO`À ™È+¨e[O _èHô ˘\˜ì LO_»Háõ È`Õ W=hfl =uÎ_ç `≥ã∞¨ OÎ k. "≥Ú`«OÎ QÍ ã¨=∂* „ѨÜ∂≥ [
PK«~}° Ï`«‡Hõ ~°∂ѨO W=fi@O, ™êkèOK«@O ™ê^躌 ÜÕ∞º"Õ HÍ^Œ∞. =∂#= K«i„`«Ö’<Õ Hõhqh <åÅ`À ~å*ϺOQÆÜ∞« O„`åxH˜ ã¨O|O^èOŒ ÖË^xŒ
J#flk ã¨∞nè~°… Kåi„`«Hõ „Hõ=∞O. JO^Œ∞Ö’ Z~°∞QÆx suÖ’ J`«ºO`« qâßÅ"≥∞#ÿ ã¨OHˆ =∆ ∞ D ^è#Œ ™êfi=∞º =~°Oæ "åkã¨∞OÎ k. =∞Ǩ PiúHõ
QÆ∞iÎOK«^Œy# q[Ü«∂Å∂, "≥#Hõ_»∞QÆ∞Å∂ =º=ã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊeû ~å=@O ‰õÄ_® =∂O^ŒºO HÍÅOÖ’ x~°∞^ÀºQÍxfl `«yOæ KÕO^Œ∞‰õΩ
16
 =∂i¯ ûã¨∞ì
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ *’HõºO KÕã¨∞‰õΩO>Ë "å\˜H˜
„^Œ=ºÃÑ@∞ì|_ç #∞O_ç f„="≥∞ÿ# =ºuˆ~Hõ`«
=zÛOk. `«=∞ „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞ HÍáê_»\ÏxH˜
`«Ñʨ =∞ˆ~ q^èOŒ QÍ#∞ ~å[º x~°fiÇϨ }Ö’ *’HõºO
KÕã¨∞HÀ~å^Œ#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ^èÀ~°}Ë D
=ºuˆ~Hõ`‰« Ωõ HÍ~°}O.
~Ô O_À „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOú `«~åfi`«
„^Œ=ºÃÑ@∞ì|_ç ˆHO„^•Å∞ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_®¤~Ú.
J#O`«~O° ™È+¨e[O qã≤i# ã¨"åÅ∞, Jaè=$kú
K≥ O k# ^Õ â ßÖ’¡ HÍi‡Hõ = ~° æ O |ÅO
ѨÙOAHÀ=@O, #∂`«# `«~Ç° ¨ q^è•<åÅ HÀã¨O
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ J"≥∞iHÍ #QÆ~åÖ’¡ [iy# ~åºbÖ’¡ XHõ\ ˜
Hõ~Àî ~°OQÍ áÈ~å_»@O ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#OÖ’
XHõ `å`å¯eHõ ^Œâ◊‰õΩ HÍ~°}O JÜ«∂º~Ú.
=Åã¨Å q=ÚH˜,Î „ѨÉ∞íè `«fi *’HõºO ^•fi~å y~åH©
xÜ«∞O„uOK«_O» , „ѨÉ∞íè `åfiÅ *’HõºO`À H˘xfl
ã¨OHˆ =∆ ∞ K«~º° Å∞ KÕÑ@¨ _ì O» D ^Œâ◊ ÅHõ}∆ ÏÅ∞QÍ
L<åfl~Ú. J~Ú`Õ `«~åfiu HÍÅOÖ’ „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç `«# Ѩ@∞ì#∞ =∞iO`« ayOK«@O`À
áê@∞ `«# JO`«~`æ° « ã¨fiÉÏè =O P^è•~°OQÍ „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç #∂`«# ~°∂áêxfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<Õ kâ◊QÍ
™êyOk. W^Õ <Õ_»∞ =∞#O QÆ=∞xã¨∞Î#fl
JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç. Wk Ç≤ÏÖòÃÑi¶ O¤ Q∑,
Ǩ|û<£, Öˇx<£Å∞ qâı+¡ O≤ z# „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç
Ѩikèx q∞Oz *ÏfÜ«∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ #kèQqÆ ∞Oz
qã¨iÎ OzOk. „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ `«fii`« ÖÏÉèÏÅ
HÀã¨O ZHõ¯_çHÔ <· å ã¨OK«iOK«QeÆ y# ÉèÏs „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç ˆHO„nHõ~°} `«# K«Ö<åxH˜ L#fl
J=~À^è • ÅxflO\ ˜ h `˘ÅyOKåÅx
17
W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!?
'' D Ñà @∞ì|_ç JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ K«eOKÕ â◊HΘ
Hõey L#flk HÍ=@O`À Jx"å~°ºOQÍ Jk D H„ =õ ∞OÖ’
Ñ„ ɨ ∞íè `åfiÅ *’HͺxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¶∞¨ ~°¬} Ѩ_∞» `ÀOk. `«#
PkèÑ`¨ åºxfl JOwHõiOK«x U ^ÕâO◊ #∞O_≥<· å JO`«~å˚
fÜ«∞ ^„ =Œ º Ñà @∞ì|_ç W>Ëì `«~e° áÈ`«∞Ok. D H„ =õ ∞OÖ’<Õ
ã¨^~Œ ∞° ^Õâßxfl ã¨OH∆ÀÉèOí áêÖË™Û ÈÎOk.
——
*’HͺxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¶∞¨ ~°¬} Ѩ_∞» `ÀOk. `«#
PkèÑ`¨ åºxfl JOwHõiOK«x U ^ÕâO◊ #∞O_≥<· å
JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç W>Ëì `«~°e
áÈ`«∞Ok. D „Hõ=∞OÖ’<Õ ã¨^Œ~°∞ ^Õâßxfl
ã¨OH∆ÀÉèOí áêÖËÛ™ÈÎOk. Ѷe¨ `«OQÍ y~åH© xÜ«∞O
„`«}Ö’ „ѨÉ∞íè `«fiO áê„`«#∞ ‰õΩkOKÕÖÏ KÕã∞¨ OÎ k.
WѨÊ\˜=~°‰Ωõ y~åH© Ü«∂[=∂#ºOÖ’ „ѨÉ∞íè `«fiO
áê„`Õ Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ x~°∞^ÀºQÍxfl
`«yOæ zOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O K«i„`«Ö’
Ju ÃÑ^ŒÌ „áÈ`åûǨÏHõ ^Œâ◊‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿOk.
JO`ÕHÍ^Œ∞, „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ J=∞Å∞ KÕã∞¨ #Î fl ã¨OHˆ =∆ ∞
q^è•<åÖ’¡ HÀ`« qkèOKåÅx D JO`«~å˚fÜ«∞
„^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç xˆ~Ìtã¨∞ÎOk. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ
K≥áêÊÅO>Ë Wk ^ÕjÜ«∞ Hõ~Ô hû qÅ∞= Ѩ`<« åxH©,
`«^•fi~å ÃÑ@∞ì|_ç^•s „ѨѨOK«O JO`«\Ï
x~°∞^ÀºQÆO, ã¨|÷ `Ì Å« Ω U~°Ê_®¤xH© ^•ifã¨∞OÎ k.
Wk JOu=∞OQÍ „ѨÑO¨ K« "åºÑ¨OÎ QÍ ã¨~∞° ‰õΩÅ
^è~Œ Å° Ѩ`<« åxH©, =º=™êÜ«∞ ~°OQÆ ã¨OH∆ÀÉèÏxH©,
~Ô `· åOQÆ Ñ‘_#» ‰õÄ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã∞¨ OÎ k. L`«ÊuÎ
HÀ~°∞H˘O\’Ok. nx Ѩ~º° =™ê#"Õ∞ ã¨~∞° ‰õΩÅ =ºÜ« ∞ O ÃÑ~° Q Æ @ O, ~å~ÚfÅ ~° ^ Œ ∞ Ì ,
¿ãfiKèåÛ "å}˜[ºO _ç=∂O_»∂, Jxfl ~°HÍŠѨ~Ñ° u¨ q^è•#O #∞O_ç „Ñ¨É∞íè `«fiO "≥^· ˘ÅQÆ@O
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ ¿ãfiK«ÛùQÍ =O\˜=hfl D JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç
ã¨OK«iOKÕ J=HÍâ◊O LO_®Å#fl _ç=∂O_»∂ XuÎà¡◊ "Õ∞~°Hˆ [~°∞QÆ∞`å~Ú. [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
=ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~Ú. JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º D q^èOŒ QÍ JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç ~°∂ѨOÖ’ L#fl D „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@∞ì|_ç PkèѨ`«º ™ê÷<åxH˜ KÕ~°@O`À
Ü≥ Ú Hõ ¯ #∂`« # ~° ∂ Ѩ O Ö’ |Ǩ ï à◊ * Ïu x~°∞^ÀºQÆO ÃÑ~°Q@Æ O, ™ê=∂lHõ =ºÜ«∞OÖ’
HõOÃÑhÅ∞ ‰õÄ_® ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖË. D HõOÃÑhÅ∞ HÀ`«, ã¨OѨ#fl ^ÕâßÖ’¡ ã¨OѨ^Œ Hˆ O„nHõ~}° ,
`«=∞ áê`« ^èÀ~°}˜`À áê@∞ <Õ_»∞ L`«ÊuÎ Pi÷Hõ Jã¨=∂#`«Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ ^•ifã¨∞OÎ k.
~°OQÆOÖ’#∂, QÍe"å@∞QÍ [iˆQ ÃÑ@∞ì|_ç ZÖˇ_¡ Ö» Ï ã¨|÷ `Ì « KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok. z#fl
Ѩ~∞° QÆ∞Ö’¡#∂ `«=∞ PkèÑ`¨ åºxfl K≥ÖÏ~Úã¨∞ΠѨi„â◊=∞Å∞, "åºáê~åÅ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ HÍ~°}O
<åfl~Ú. „Ѩã∞¨ `Î O« =∞#O K«∂ã¨∞#Î fl „ѨÑO¨ pHõ~}° , J=Ù`«∞Ok. „Ѩ`ºÕ H˜Oz D ã¨OH∆ÀÉèOí =~°=ú ∂#
ã¨~m° Hõ~}° ^èÀ~°}H˜ ˜ D JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ^ÕâßÖ’¡ ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤™ÈÎOk. nx=Å¡ D
ÃÑ@∞ì|_Õ KÀ^ŒHõ â◊HQΘ Í LOk. ^ÕâßÖ’¡ JO`«∞ÖˉõΩO_® Jã¨=∂#`«Å∞
D ÃÑ@∞ì|_ç JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ JO`«∞ÖˉΩõ O_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. áêi„âßq∞Hõ
K« e OKÕ â◊ H ˜ Î Hõ e y L#flk HÍ=@O`À HÍi‡‰õΩÖ’¡ x~°∞^ÀºQÆO, ~Ô `· åOQÆ=¸ =º=™êÜ«∞
Jx"å~°ºOQÍ Jk D „Hõ=∞OÖ’ „ѨÉ∞íè `åfiÅ HÍi‡‰õΩÖ’¡ "≥`Å« ∂ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
 W*Ïʼnõ
HÍi‡HΩ õ=HÍÅO
~°æO K≥e¡O^•!? =∂i¯ ûã¨∞ì
ÃÑ`«Î<åxfl uiy =~°÷=∂# ^ÕâßÅ∞ `«=∞

'' =Å㨠#∞O_ç =~°=ú ∂# ^ÕâßÅ∞ q=ÚH˜Î K≥O^Œ_O» JO>Ë

=ã¨ÅáêʼnõΩÅ KÕuÖ’#∂, |Ǩïà◊*Ïu HõOÑà hÅ KÕuÖ’#∂
L#fl `«=∞ ã¨ÇϨ [=#~°∞ÅÃÑ· Ñà `«<Î åxfl uiy =~°=÷ ∂# ^ÕâßÅ∞
KÕ`∞« Ö’¡H˜ fã¨∞HÀ=@O. „Ѩã∞¨ `Î O« D „Hõ=∞O
"≥#∞HõÑ@¨ ∞ì Ѩ@_ì "» ∞Õ HÍ^Œ∞ i=~üû J~ÚOk.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ P„Hõ=∞}Å *Ïa`åÖ’
J<ÕHõ #∂`«# JOâßÅ∞, ~°OQÍÅ∞, JOQÍÅ∞
`«=∞ KÕ`∞« Ö’¡H˜ fã¨∞HÀ=@O. Ñ„ 㨠∞¨ `Î O« D H„ =õ ∞O "≥#∞HõÑ@¨ ∞ì KÕ~∞° `«∞<åfl~Ú. =~°=ú ∂# ^ÕâßÖ’¡ =#~°∞ÅÃÑ·
Ѩ@_ì "» ∞Õ HÍ^Œ∞ i=~üû J~ÚOk. |Ǩïà◊*Ïu HõOÑà hÅ P„H=õ ∞}Å ÃÑ`«Î<åxH˜ KÕ`«∞Å∞ KåѨÙ`«∞#fl "å~°O^ŒiH©
*Ïa`åÖ’ J<ÕHõ #∂`«# JOâßÅ∞, ~°OQÍÅ∞, JOQÍÅ∞ KÕ~∞° `«∞ JO`« ~ å˚ f Ü« ∞ „^Œ = º ÃÑ@∞ì | _ç
<åfl~Ú. Wk =~°=ú ∂# ^ÕâßÅ#∞ uiy `«=∞ =Åã¨Å∞QÍ =∂~°∞Û JO_»^OŒ _»Å∞<åfl~Ú. Wk =~°=ú ∂# ^ÕâßÅ#∞
HÀ=@O q∞#Ǩ =∞~À\˜ HÍ^Œ∞. uiy `«=∞ =Åã¨Å∞QÍ =∂~°∞ÛHÀ=@O q∞#Ǩ

=∞~À"≥·Ñ¨Ù# „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ

JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨*Ï™êfi=∂ºxfl
—— =∞~À\˜ HÍ^Œ∞.

tkèÅO KÕ™ÈÎOk. *ÏfÜ«∞ ~å*ºO J#fl

J=QÍǨÏ<Õ H˘kÌ=∞Ok JO`«~å˚fÜ«∞ QÍe"å@∞
ÃÑ@∞ì | _ç ^ •~° ∞ Å Wëêì ~ Úëêì Å ‰õ Ω |On
J=Ù`ÀOk. qâßÅ [#™ê=∂#ºO „ѨÜ∂≥ [
<åʼnõΩ „áê^è•#º`« W=fi@O =∂<Õã≤ ^•x
™ê÷#OÖ’ Ñ≤_HÔç _»∞ =∞Ok JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ #=∞‡HõO HõeyOKÕ suÖ’
„ѨÉ∞íè `«fiO #_»∞K«∞HÀ"åÅx P^Õt™ÈÎOk. Wk
=∞øeHõOQÍ J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ q^è•#O. Wk
x~°∞^ÀºQÍxH©, á¶êã≤*ÏxH©, KèåO^è㌠"¨ å^•xH©
W`«~° qzèÛ#flHõ~° â◊‰õΩÎʼnõÄ [#‡x™ÈÎOk.
JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ó~°fi
HõOQÍ<Õ „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ „Ѩ*Ï`«O„`« =ºuˆ~Hõ
â◊‰Ωõ ÅÎ #∞, ^èÀ~°}∞Å#∞ ÃÑOz áÈ+≤™ÈÎOk.
„ѨÑO¨ pHõ~}° Ü«ÚQÆOÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç
áÈQÆ∞Ѩ_Õ q^è•#O #∂`«# ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ~∞° H˘Ok. ÃÑ@∞ì|_ç^•s =ºuˆ~Hõ áÈ~å@O JO>Ë J"≥∞iHÍ J^茺‰õ∆Ω_»∞
#∂`«# L`åÊ^ŒHõ ˆHO„^•Å∞ ™ê÷Ñ≤OK«@O, *Ïi˚ |∞+π q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~Hõ áÈ~å@"Õ∞.
JѨ Ê \˜ ˆ H LxH˜ Ö ’ L#fl z<åfl z`« H Í nx`À áê@∞ ã¨=∂["≥∞#ÿ L=∞‡_ç =#~°∞Å#∂, D ^èÀ~°}˜ „ѨÉèÏ=O n~°…HÍe
"åºáê~°∞Å#∂, L`«ÊuÎ ^•~°∞Å#∂ HõÉÏ˚ KÕÜ∞« @O QÆ#∞Å∞, Yx*ÏÅ∞, Éè∂í q∞, h~°∞ =O\˜ Ѩiq∞`« Hõ"∞≥ #ÿ k. f„="≥∞#ÿ k. 1991Ö’ ã¨~m° Hõ~}°
^•fi~å ™ê^è•~°}OQÍ ÉèÏs ÃÑ@∞ì|_ç qã¨~Î }° =#~°∞Å#∂ „ÃÑ"· \Õ H© iõ OKåÅx JO`«~å˚fÜ«∞ q^è•<åÅ∞ J=∞Å∞ „áê~°OaèOz# `«~åfi`« =∞#
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. „Ѩ`ÕºHõOQÍ Ô~O_À =∂~°æO „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨É∞íè `åfiÅÃÑ· XuÎ_ç `≥™ÈÎOk. ^ÕâO◊ Ö’ UO [~°∞QÆ∞`ÀO^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
ÃÑ@∞ì|_ç Hˆ O„nHõ~}° ‰õÄ, „áê^èqŒ ∞HõOQÍ ÃÑ@∞ì|_ç |Å=O`«O KÕ™ÈÎOk. áêi„âßq∞Hõ ¿ã^ŒºO ^•fi~å H˘xfl QÆ}ÏOHÍÅ∞ Ѩije^•ÌO. D ѨijÅ#
áÈQÆ∞Ѩ_»\ÏxH© ™ê^èŒ#OQÍ LOk. „Ѩã¨∞Î`« Éè∂í =#~°∞Å∞ HõÉÏ˚ KÕÜ∞« @O, h\˜ =#~°∞Å∞ =ÚYº"≥∞#ÿ k. ÖÏ\˜<£ J"≥∞iHÍ, P„ѶH≤ ÍÅ∞
„ѨÑO¨ pHõ~}° Ü«ÚQÆOÖ’ JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º „ÃÑ"· \Õ H© iõ OK«@O, K«=Ú~°∞, ã¨ÇϨ ["åÜ«Ú=Ù „ѨÑO¨ pHõ~}° Ñ‘_`ç ∞« Å#fl q+¨Ü∂« xfl JO^Œ~∂°
ÃÑ@∞ì|_ç „^Œ"ÀºÅƒ}Ïxfl ~°∞^Œ@Ì O`À =∂Ô~¯@¡ xÅfiÅ∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ JѨÊyO JOwHõi™êÎ~∞° . D ~Ô O_»∞ YO_®Ö’¡x ^ÕâßÅ
qã¨~Î }° ‰õΩ Ѩiq∞`«∞Å∞ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. #∂`«# KÕÜ∞« @O =O\˜=hfl Jaè=$kú¿Ñ~°∞`À ™êQÆ∞`«∞#fl QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ@ѨÙÊ_»∞ PÜ«∂ ^ÕâßâßÖ’¡
L`åÊ^ŒHõ Hˆ O„^•Å ™ê÷Ñ#¨ ~Ô O_À „áê^è•#º`«QÍ<Õ ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü∂« xH˜ „áê^äqŒ ∞Hõ ™ê^è<Œ åÅ∂, „ѨѨOpHõ~°} q^è•<åÅ J=∞Å∞ `«~åfi`«
q∞yeOk. z#fl ÃÑ@∞ì | _ç ^ •~° ∞ Å#∞ =∂~åæÅ∂#∞. ¿Ñ~°∞Hˆ Wk Jaè=$kú „Hõ=∞O HÍh HÍÅOÖ’ `«Åã¨i P^•Ü«∂ŠѨ`#« O QÆ∞iOz
q∞OˆQÜ«∞>"Õ∞ „Ѩ^=Œè ∞ „áê^è•#º`«QÍ LOk. PK«~}° Ö’ Wk JO`«∞ÖËx ™ê÷~ÚÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ™êÎqOKÕO^Œ∞‰õΩ 'áÈ~Ú# ^ŒâßÉÏÌÅ∞— Jx
W@∞=O\˜ HõÉÏ˚‰Ωõ HÍ~°∞KÒHõQÍ „ѨÉ∞íè `«fi~O° QÆ ^ÀÑ≤_.ô Ñ≤Å=@O Ѩiáê>ˇÿOk. ÖÏ\˜<£ J"≥∞iHÍ
Ѩi„â◊=∞Å#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞@O `å*Ï =Å㨠#∞O_ç =~°ú=∂# ^ÕâßÅ∞ YO_»OÖ’x kQÆ∞=# L#fl U_»∞ ^ÕâßÅ∞
L^•Ç¨ Ï ~° } . L`« Ê uÎ #∞O_ç „Ñ¨ É è í ∞ `« fi O q=ÚH˜Î K≥O^Œ_»O JO>Ë =Åã¨áêʼnõΩÅ ã¨~m° Hõ~}° , „ѨÑO¨ pHõ~}° „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ "≥#‰õΩ¯
"≥^· ˘ÅQÍÅ#fl „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç POHõÅ∆ „Ѩ`º« Hõ∆ =㨠Šáêʼnõ Ω Å KÕ uÖ’#∂, |Ǩïà◊* Ïu H˘>ËOì ^Œ∞‰õΩ QÍ#∞ D=∞^躌 HÍÅOÖ’ =~°∞ã¨QÍ
Ѷe¨ `«"∞Õ D „ѨÉ∞íè `«fi~O° QÆ ã¨Oã¨Å÷ J=∞‡HõO. HõOÃÑhÅ KÕuÖ’#∂ L#fl `«=∞ ã¨ÇϨ [=#~°∞ÅÃÑ· "å=∞ѨH∆õ „ѨÉ∞íè `åfiÅ#∞ Z#∞flHÀ=@O Z=fiih
18
 =∂i¯ ûã¨∞ì
Pâ◊ Û ~° º Ѩ ~ ° Û ^Œ ∞ . HÍh „Ѩ Ñ ¨ O pHõ ~ ° }
q[Ü«∞=O`«O J~ÚºO^Œx K≥Ñʨ \ÏxH˜ ÉèÏ~°`«
^Õâ◊O, K≥·<åÅ#∞ L^•Ç¨Ï~°}ÅΩQÍ K«∂ѨÙ
`«∞<åfl~∞° . ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=㨉÷ Ωõ aè#fl"∞≥ #ÿ Pi÷Hõ
=º=ã¨÷ Hõey# K≥<· å „Ñ¨ÑO¨ pHõ~}° q[Ü«∂xH˜
L^•Ç¨Ï~°} Jx K≥Ñʨ @O U=∂„`«O `«Q^Æ ∞Œ .
WOHÍ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ QÆ∞iOz# JáÈǨÏÅ∞<åfl~Ú.
QÆ`O« Ö’ ÉèÏ~°`ü "≥Å∞QÆ∞`ÀOk J#fl „ѨKå~°OÖ’
D JáÈǨÏʼnõΩ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~°∞. J~Ú`Õ
JѨÊ\˜ Zh¤Ü∞Õ „ѨÉ∞íè `«fiO WzÛ# x<å^•xfl
Z=fi~∂° Ѩ\Oì˜ K«∞HÀHõáÈ|>Ëì <Õ_∞» Hˆ O„^ŒOÖ’
Ü«ÚÑ≤Z JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. JO^Œ∞=Å¡
90 ^ŒâH◊ Oõ , P `«~åfiu HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊
J#∞Éè"í åÅ#∞ Ѩije^•ÌO.
ÉèÏ~°`« Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ âßâ◊fi`«
ã¨=∞㨺QÍ L#fl x~°∞^ÀºQÆO D HÍÅOÖ’
=∞iO`« ÃÑiyOk. „Ѩ`ÕºH˜Oz „QÍg∞}
x~°∞^ÀºQÆO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ^•~°∞}OQÍ LOk.
1993-94 #∞O_ç 1999-2000 =∞^茺
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ Láêkè HõÅÊ# ˆH=ÅO
0.53âß`«O =$kú ~ˆ @∞#∞ ã¨∂zOzOk. Wk
[<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ~ˆ @∞ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯=. D
`«Q∞Æ ^æ ÅŒ ‰õΩ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞ ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú.
90 ^Œâ◊HõOÖ’ =º=™êÜ«∂aè=$kú Ѩ`«#O
HÍ=@O JO^Œ∞Ö’ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ HÍ~°}O. „Ѩ`ºÕ H˜Oz
=º=™êÜ« ∞ HÍi‡‰õ Ω ʼnõ Ω Ѩ x Hõ e ÊOKÕ
PǨ  ~° ^ è • <åºÅ L`« Ê uΠѨ _ ç á È~ÚOk.
™êfi`O« „`«ºO `«~åfi`« 90= ^ŒâH◊ Oõ Ö’ =∂„`«"∞Õ
`˘e™êi `«Åã¨i PǨ~°^•è <åºÅ L`«ÊuÎ ~ˆ @∞
Ѩ_çáÈ~ÚOk. D ~°OQÆOÖ’ x~°∞^ÀºQÆO
PO^Àà◊#Hõ~° ™ê÷~ÚH˜ KÕiO^Œx „Ѩ`ºÕ HõOQÍ
K≥Ñʨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J^Õq^èOŒ QÍ PǨ~°^•è <åºÅ
~°OQÆOÖ’ Ãã·`«O Ü«¸x\ò PǨ~°^è•<åºÅ
L`«ÊuÎH˜ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞º HÍi‡Hõ â◊H˜Î ‰õÄ_®
=º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ Ü«∂O„uH©H~õ }° =Å¡ `«Q∞Æ `æ ∂«
=zÛOk. g@xflO\˜h q∞Oz =º=™êÜ«∞
~°OQÍxH˜ „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÆ =ºÜ«∞O `«yáæ È=@O
D Láêkè HõÅÊ# Ѩ`<« åxH˜ „Ѩ^•è # HÍ~°}OQÍ
LOk. „Ѩ`ºÕ H˜Oz „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ #Ü«∂ L^•~°"å^Œ
q^è•<åÅ∞ J=∞Å∞ „áê~°OaèOz# `«~åfi`« D
Ѩ`#« O =∞iO`«QÍ "ÕQ=Æ O`«O J~ÚºOk.
`«Åã¨i PǨ~° ^è•<åºÅ L`«ÊuÎ
`«yáæ È~Ú#ѨÊ\˜H© „ѨÉ∞íè `«fiO =^ŒÌ =∂„`«O PǨ~°
xÅfiÅ∞ áÈQÆ∞Ѩ_®¤~Ú. 2002 EÖˇ· <å\˜H˜
Hˆ O„^ŒO =^ŒÌ 6.3 HÀ@¡ @#∞flÅ PǨ~° xÅfiÅ∞
L<åfl~Ú. U ~°H"õ ∞≥ #ÿ qѨ`¯« ~°Ñi¨ ã≤u÷ Ö’<≥<· å
^Õâ◊ „Ѩ[ÅO^ŒiH© PǨ~°O JOkOK«\ÏxH˜
19
'' „ѨѨOpHõ~°} q[Ü«∞=O`«O J~ÚºO^Œx
K≥ѨÊ\ÏxH˜ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O, K≥·<åÅ#∞ L^•Ç¨Ï~°}ÅΩQÍ
K«∂Ѩ٠`«∞<åfl~∞° . Ñà @∞ì|_ç^•s =º=㨉÷ Ωõ aè#fl"∞≥ #ÿ Pi÷Hõ
=º=ã¨÷ Hõey# K≥<· å Ñ„ Ѩ O¨ pHõ~}° q[Ü«∂xH˜ L^•Ç¨Ï~°}
Jx K≥Ñʨ @O U=∂„`O« `«Q^Æ ∞Œ .
2.43 HÀ@¡ @#∞flÅ PǨ  ~° xÅfiÅ∞
J=ã¨~=° ∞#flk JOK«<å. JO>Ë J=ã¨~O° HõO>Ë
=¸_»∞ ~Ô @∞¡ xÅfiÅ∞ JkèHOõ QÍ L<åfl~Ú. D
xÅfiÅ∞ Hõ~°∞=Ù ã¨Ç¨Ü«∞O, `«‰õΩ¯= ˆ~@∞‰õΩ
ZQÆ∞=∞u =O\˜ K«~º° Å =Å¡ `«yáæ ÈÜ«∂~Ú.
Zh¤Ü∞Õ „ѨÉ∞íè `«fiO ^ÕâO◊ Ö’ ^•i„^Œº ~ˆ Y‰õΩ
kQÆ∞=# L#fl „Ѩ[ʼnõΩ J"Õ∞‡ ~ˆ @∞ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯=
~ˆ @∞‰õΩ q^ÕâßʼnõΩ ZQÆ∞=∞u KÕãO≤ k. WO^Œ∞‰õΩ
„Ѩ[Å H˘#∞QÀÅ∞ â◊HΘ ^•~°∞}OQÍ Ñ¨_áç È=@O
HÍ~°}=∞x `ÕÅ∞`«∞Ok. „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞O
`«Q@æÆ "Õ∞ „Ѩ[Å H˘#∞QÀÅ∞ â◊HΘ Ѩ_áç È=\ÏxH˜
HÍ~°}O.
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ Jaè=$kú
=ºÜ«∞OÖ’ HÀ`« qkèOK«@O ‰õÄ_® D HÍÅOÖ’
=ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ# ^èÀ~°}.˜ ã¨∂Å÷ *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎÖ’
„QÍg∞} „áêO`åÅ Jaè=$kú =ºÜ«∞O Zxq∞^À
ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ HÍÖÏxH˜ 11 âß`«OQÍ
LO>Ë „Ѩ ã ¨ ∞ Î O Jk S^Œ ∞ âß`åxH˜
Ѩ_çáÈ~ÚOk. WO`« ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# „ѨÉèí∞`«fi
=ºÜ«∞O Ѩ_çáÈ=@O`À nxHõ#∞QÆ∞}OQÍ<Õ
„QÍg∞} Láêkè HõÅÊ# ™ê=∞~°º÷ O Ѩ_áç È`«∞O^Œx
K≥Ñʨ \ÏxH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ <≥Ñ· Ù¨ }º"Õ∞g∞ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
„QÍg∞} x~° ∞ ^ÀºQÆ O `À áê>Ë
¿Ñ^ŒiHõO ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =zÛOk. D
q+¨Ü∂« xfl =∂„`«O JkèHÍiHõOQÍ QÆ∞iÎOK«\ÏxH˜
„ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ x~åHõiã¨∂Î =KåÛ~Ú. EÖˇ· 2002
<å\˜H˜ xÅfi L#fl PǨ~°^•è <åºÅ QÆ∞iOz#
„Ѩ™êÎ=# ÃÑ#· K«∂âß~°∞. `«Åã¨i PǨ~°^•è <åºÅ
L`«Ê`«Î `«yáæ È`«∞#flÑʨ \˜H© xÅfiÅ∞ D q^èOŒ QÍ
ÃÑ~°QÆ@O JO>Ë ^•#~°÷O `«Åã¨i PǨ~°
^è•<åºÅ ÅÉèíº`« JO`« ^•~°∞} ™ê÷~ÚH˜
kQÆ*ÏiO^Œ#fl=∂@. „Ѩã∞¨ `Î O« =∞#^ÕâO◊ Ö’
`«Åã¨i PǨ~°^•è <åºÅ ÅÉèºí `« ~Ô O_À „ѨÑO¨ K«
Ü«Ú^ŒúHÍÅO <å\˜ `«Åã¨i PǨ~°^è•<åºÅ
ÅÉèºí `«`À ã¨=∂#OQÍ LOk.
20= â◊ ` å|Ì O „áê~° O Éè í O Ö’
W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!?
——
^Õâ◊OÖ’ ã¨QÆ@∞# U_®kH˜ 200 H˜Ö’Å
PǨÏ~°^•è <åºÅ∞ „Ѩu XHõ¯iH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
LO_Õ q . JO`« ‰ õ Ω =ÚO^Œ ∞ Jkè H Í~° O
K≥ÖÏ~ÚOz# =Å㨠áêʼnõΩŠѨÙ}º=∂ JO@∂
™êfi`O« „`«ºO ã≤kOú KÕ <å\˜H˜ Jk 150 H˜Ö’ʼnõΩ
Ѩ_çáÈ~ÚOk. ™êfi`«O„`«ºO ã¨OáêkOz#
`«~åfi`« ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO KÕÑ\¨ #ì˜ Jxfl ~°HÍÅ
K«~º° ŠѶe¨ `«OQÍ `«Åã¨i PǨ~°^•è <åºÅ ÅÉèºí `«
1980 ^ŒâH◊ Oõ <å\˜H˜ 180 H˜Ö’ʼnõΩKÕiOk.
ã¨~m° Hõ~}° q^è•<åÅ J=∞Å∞ „áê~°OaèOz#
^Œâß|ÌO `«~åfi`« Wk `«QÆ∞æ`«∂ =zÛOk.
2000-01Ö’ Wk `«Å XH˜¯O\˜H˜ 151
H˜Ö’Å∞QÍ LO_»QÍ 2001-02Ö’ Wk 158
H˜Ö’Å∞QÍ LOk. 20020-03Ö’ D ÅÉèºí `«
157 H˜Ö’ňH Ѩiq∞`«O J~ÚºOk. D =¸_Õà¡◊
ã¨Q@Æ ∞ K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë `«Åã¨i XH˜¯O\˜H˜ 155
H˜Ö’Å PǨ~° ^è•<åºÅ∞ =∂„`«"∞Õ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
L<åfl~Ú. JO>Ë ™êfi`O« „`«ºO ã≤kOú z# <å_»∞
U ã≤÷uÖ’ L<åfl"≥∂ 2003Ö’ ‰õÄ_® J^Õ
ã≤u÷ Ö’ L<åfl=∞#fl=∂@. Wk *ÏfÜ«∞ ã¨Q@Æ ∞
J#fl q+¨Ü«∂xfl QÆ∞~°∞ÎOK«∞‰õΩO>Ë „QÍg∞}
„áêO`åÖ’¡ "åã¨qÎ Hõ z„`«O U q^èOŒ QÍ LO^À
TÇ≤ÏOK«∞HÀ=@O Hõ+"ì¨ ∞Õ g∞ HÍ^Œ∞.
D Ѩ`«#O `«Åã¨i L`«ÊuÎÖ’
=zÛ# Ѩ`#« O HõO>Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯=. „QÍg∞}
¿Ñ^ŒÅ H˘#∞QÀÅ∞ â◊HΘ kQÆ*Ï~°@O =Å¡ D
Ѩiã≤÷u U~°Ê_çOk. „QÍg∞} „áêO`«OÖ’
JO`«HOõ `«‰Äõ `«yáæ È`«∞#fl L^ÀºQÆ J=HÍâßÅ∞
nxfl =∞iO`« "ÕQ=Æ O`«O KÕâß~Ú. ™êfi`O« „`«ºO
`«~åfi`« Z#fl_∂» ÖËx q^èOŒ QÍ <Õ_∞» ^ÕâO◊ Ö’
PHõe #$`«ºO KÕ™ÈÎOk. g@xflO\˜ Ѷe¨ `«OQÍ
„QÍg∞} ¿Ñ^ŒiHõO `å~å™ê÷~ÚH˜KiÕ Ok.
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ¿Ñ^ŒiHÍxfl Hˆ ÅsÖ’¡
K«∂™êÎ~∞° . JO>Ë ã¨Q@Æ ∞ =∞x+≤ |`«H\õ ÏxH˜
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ áÈ+¨HÍǨ~°O ZO`À âß„ã‘Ü Î ∞« OQÍ
ÖˇH¯˜ Oz ã¨^~Œ ∞° =∞x+≤ JO`« áÈ+¨HÍǨ~°O
W*ÏʼnõΩ HÍÅO K≥e¡O^•!? =∂i¯ ûã¨∞ì
=∂i¯û㨠∞ ì J=QÍǨ Ï #, ^Œ $ Hõ Ê ù ^ è Œ O `À<Õ
ZOK« ∞ HÀ"åe. JO^Œ ∞ =Å¡ „áê~° O Éè í O Ö’
'' =∂i¯û[O P^è•~°OQÍ Ñà @∞ì|_ç ^•s q^è•xfl =∂~°@Û O
^•fi~å =∂#"åo WѨÙÊ_»∞ Z^Œ∞~°∞¯O@∞#fl W|ƒO^Œ∞Å #∞O_ç =ÚH˜Î
HõeyOKÕ áÈ~å\Ïxfl KÕÑ@¨ ‰ì áõ È`Õ Ñ„ [¨ Å∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl D
K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O LxH˜Ö’
L#flO`«=~°‰õΩ ã¨=∂[ =∂~°∞Ê HÀã¨O ™êˆQ
„ѨÜ∞« `åflÖgË =∂i¯û[O Ѩikèx ^•\˜ áÈÖË=Ù.
HõëêìÅ∞, #ëêìÅ∞ L„Q"Æ å^ŒO, =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ KèåO^Œã"¨ å^ŒO, *Ïu =∂i¯û[O P^è•~°OQÍ ÃÑ@∞ì|_ç
^Œ∞~°ÇϨ OHÍ~°O, W`«~° L<å‡^•Å ~°∂ѨOÖ’ Wk Ñà Å∞¡|∞‰õΩ`«∞Ok. ^•s q^è•xfl =∂~°Û@O ^•fi~å =∂#"åo
Ñà #· K≥ÑÊ≤ #@∞¡ D qѨ`∞« #Î ∞ x"åiOKåÅO>Ë Ñ„ [¨ Å∞ `«=∞ â◊HÜ Î˜ Ú« WѨÙÊ_»∞ Z^Œ∞~°∞¯O@∞#fl W|ƒO^Œ∞Å #∞O_ç =ÚH˜Î
‰õΩÅÎ #∞ QÆ∞iÎOz LѨÜ∂≥ yOKÕ ™ê=∞~°ºú O WKÕÛ ™ê=∂lHõ =º=㨉÷ Ωõ HõeyOKÕ áÈ~å\Ïxfl KÕѨ@ì‰õáÈ`Õ „Ѩ[Å∞
Z^Œ∞~°∞¯O@∞#fl D HõëêìÅ∞, #ëêìÅ∞ L„QÆ"å^ŒO,
~°∂ѨHÅõ Ê# KÕÜ∂« e. Jk qѨ"¡ å`«‡Hõ =º=ã¨÷ ^•fi~å<Õ ™ê^躌 O.
—— =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# KèåO^Œã¨"å^ŒO, *Ïu^Œ∞~°Ç¨ÏO

Éèqí +¨º`«∞Î
™È+¨e*Ïx^Õ.
P Éèíq+¨º`«∞Î
HÀã¨O
áÈ~å@O
Jxfl
YO_®Ö’¡#∂,
Jxfl
^ÕâßÖ’¡#∂
™êQÆ∞`ÀOk.

fã¨∞‰õΩ<Õ Pi÷Hõ ã≤u÷ Ö’ L<åfl_® ÖË_® J#fl
^•xfl |\˜ì ^•i„^Œº~ˆ Y‰õΩ kQÆ∞=# L<åfl~å
ZQÆ∞=# L<åfl~å Jx x~åúi™êÎ~∞° . D ÖˇH¯õ #
„QÍg∞} „áêO`«OÖ’ XHõ =∞x+≤ Ѩx KÕÜ∞« \ÏxH˜
ã¨Q@Æ ∞# 2400 H˜Ö’ Hˆ ÅsÅ áÈ+¨HÍǨ~°O
HÍ"åe. n<Õfl „Ѩ=∂}OQÍ fã¨∞‰õΩx K«∂¿ãÎ
„QÍg∞} „áêO`«OÖ’ 75 âß`«O „Ѩ[Å∞ ^•i„^Œº
~ˆ Y‰õΩ kQÆ∞=# L#fl@∞¡ ã¨Ê+¨Oì J=Ù`ÀOk.
„ѨÉèí∞`«fiO ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°"Õ∞ 1999-2000
<å\˜H˜ 2400 H˜Ö’ Hˆ ÅsÅ PǨ~°O fã¨∞‰õΩ<Õ
"åi ã¨OYº Hˆ =ÅO áêuHõâß`«"∞Õ . 1973-
74`À áÈe¿ãÎ Wk =∞iO`« Z‰õΩ¯=. JѨÊ\˜H˜
56 âß`«O =∞Ok =∂„`«"Õ∞ ¿Ñ^ŒiHõOÖ’
LO_Õ"å~°∞. =∞~À~°HOõ QÍ K«∂¿ãÎ x~°∞^ÀºQÆO
Ѩiã≤÷u ^•i„^ŒºO QÆ∞iOz# JOK«<åÅ#∞
~°∞A=Ù KÕ™ÈÎOk. JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç
P^ÕâßÅ "Õ∞~°‰õΩ „Ѩ}ÏoHõ q^è•#O, Pi÷Hõ
=º=ã¨÷Ö’ „ѨÉèí∞`«fiO *’HõºO `«yæáÈ=>"Õ∞
WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞x K≥Ñʨ @O Juâ◊Ü∂≥ H˜Î HÍ^Œ∞.
P ã¨O㨯~°}ÖË =º=™êÜ«∞ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜, „QÍg∞}
„áêO`åÖ’¡ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ™êfi`«O„`åº#O`«~°
HÍÅOÖ’ Z#fl_∂» ÖËx q^èOŒ QÍ kQÆ*Ï~°\ÏxH˜
HÍ~°}O.
H˘O_» Ö Ï ÃÑiyáÈ`« ∞ #fl D
HõëêìʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å@O Jx"å~°ºO.
D HõëêìʼnõΩ HÍ~°}ÏÅ∞ =~°=Î ∂# ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è • #OÖ’ L<åfl~Ú. JO^Œ ∞ =Å¡ XHõ
K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ#`À K«∂¿ãÎ D
áÈ~å@O ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ
[~°∞QÆ∞`«∞#fl áÈ~å@O `«Ñʨ =∞~À\˜ HÍ^Œ∞.
J~Ú`Õ D =∂~°∞ʉõΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ xiÌ+ì¨ áÈ~å@
~°∂ѨO, ^Œâ,◊ „ѨÑO¨ K« "åºÑ¨OÎ QÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
W@∞=O\˜ áÈ~å\ÏÅ`À ã¨O|O^èŒO =O\˜
JOâßʼnõΩ ã¨=∂^è•#O WKÕÛO^Œ∞‰õΩ Hˆ =ÅO
TǨ[x`« JOK«<åÅ∞ ã¨iáÈ=Ù. xiÌ+¨ì
HÍ~åºK«~°} P^è•~°OQÍ nxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
Ãã^· •úOuHõ qâı+¡ }¨ KÕÜ∂« eû LOk. D =∂~°∞ʉõΩ
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ WO^è#Œ O ã¨=∞‰õÄ~ˆ Û ã≤^•úO`åxfl
HÍ~°O, W`«~° L<å‡^•Å ~°∂ѨOÖ’ Wk
ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞Ok. ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #@∞¡ D qѨ`∞« #Î ∞
x"åiOKåÅO>Ë „Ѩ[Å∞ `«=∞ â◊HÜ Î˜ Ú« ‰õΩÅÎ #∞
QÆ∞iÎOz LѨÜ≥∂yOKÕ ™ê=∞~°úºO WKÕÛ
™ê=∂lHõ =º=㨉÷ Ωõ ~°∂ѨHÅõ Ê# KÕÜ∂« e. Jk
qѨ"¡ å`«‡Hõ =º=ã¨÷ ^•fi~å<Õ ™ê^躌 O. D Ѩx
KÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ D J„HÀâ◊O J~°O÷ ÖËx, JO`«O
ÖËx Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ =ÅÜ«∞O kâ◊QÍ ™êQÆ∞`«∞Ok.
D Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ =ÅÜ«∞O „Ѩ[Å#∞ =∞iO`«
WHõ¯@¡‰Ωõ QÆ∞i KÕ¿ãkQÍ =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok.
D ~Ô O_À qѨ`∞« ‰Î Ωõ ã¨=∂^è•#O, Ѩiëê¯~°O
=∂i¯û[O XHõ¯>Ë. H˘O^Œ~∞° K«i„`« WѨÊ\˜Hˆ
=ÚyOѨ Ù =zÛO^Œ x J=∂Ü« ∞ Hõ O QÍ
ÉèÏqOK«=K«∞Û. HÍh Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ ~°∂á⁄OkO
KÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏs áÈ~å\ÏÅ∞ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. D
áÈ~å\ÏÖ’¡ =∞#O ¿ÇÏ`«∞|^Œ`Ì "« Ñ·≥ Ó¨ , =∂#"åo
"≥Ñ· Ó¨ "≥ÚQÆ∞æ K«∂áêeû LOk. D qâßfiã"¨ ∞Õ
=∂i¯û[O Ѩ@¡ x|^Œú`«#∞ xeÑ≤ 1234 LOKÕ
1234
™ê^è#Œ O. 1234
1234
1234

20
™È+¨
q^èe•[O–=∞`«
=∂i¯ #ûã¨∞Ñ¨ì „`«OO „QÍg∞} qHÍã¨O HÀã¨O K≥·<å áêsì,
„ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ\ ˜ì# D HÍ~°º„Hõ=∞O K≥·<åÖ’

'#∂`«'' # ™È+¨eã¨∞ì
=∞`« O P^è • ~° O QÍ ~å*ϺOQÆ Ü« ∞ O„ ` « OQÆ`« =ÚѨÊÜÕ∞ºà◊√¡QÍ J=∞Å=Ù`«∞#fl ã¨O㨯
ѨxKÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. =∞`«ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ „ѨÉèí∞`åfikèѨ`«ºO`À~°}Å q^è•<åÅ=Å¡ =zÛ# H˘xfl Ö’áêÅ#∞
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èOŒ LO_»‰Äõ _»^∞Œ . Ñ„ u¨ XHõ¯iH© `«#H˜+Oì¨ =zÛ#
=∞`«"≥∂, =∞`« ~åÇ≤Ï`«º"≥∂ „ѨKå~°O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨ÓiÎ ¿ãfiK㨫Ûù i k^ŒÌ_»OQÍ<Õ K«∂_®e. J~Ú`Õ D
LO_®e. =∞`« ~åÇ≤Ï`«º=∞O>Ë <åã≤ΉõΩ_çQÍ =ÙO_»@O. „ѨuÖ’áêÅ∞ J#∞HÀ‰õΩO_® =zÛ#q HÍ=Ù. K≥·<å
™È+¨eã¨∂ì YzÛ`«OQÍ J^Õ J~Ú =ÙO_®e. "åi "åi =∞`«Jaè=$kú =ӺǨÏOÖ’ D Ö’áêÅ∞ =™êÎÜ∞« #fl
„QÍg∞}——x~å‡}O—
qâßfi™êÅ#∞ |\˜ì áœ~°∞ÅÖ’ q=Hõ∆ K«∂Ѩ_O» ZO`« =∂„`=« ¸q+¨Ü∞« O ‰õÄ_® LOk. _≥OQ∑ ã≤Ü∂« "À ÃÑOQ∑
ã¨Ç≤ÏOK«~åxk.
ã¨O㨯~°}Å „áê~°OÉèíOÖ’<Õ D q+¨Ü«∞O
K≥áêÊ~°∞. D ã¨=∞㨺#∞ ''D â◊`åÉÌO
K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì z=i<å\˜H,˜ K≥<· å XHõ "≥∂ã¨~Î ∞° ^èxŒ Hõ ^ÕâO◊ QÍ
=∂ˆ~ <å\˜H˜ KÕѨ\ ˜ì, Ѩi+¨¯iOKåe—— Jx
H˘`«Î HÍ~°º„Hõ=∞O ‰õÄ_® PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.

''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
x~å‡}O——.....K≥·<åÖ’ WѨC_»∞ U =¸Å‰õΩ
"≥o¡<å qxÑ≤ã¨∞Î#fl x<å^Œq∞k. K≥·<å Hõ=¸º
xã¨∞ì áêsì, „ѨÉèí∞`«fiO, ~å„ëêìÅ∞, H“O\©Å∞,
™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷Å∞ g@xfl\ ˜ Hõ~°Î"åºÖ’¡ "≥Ú@ì
"≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷#O P„Hõq∞ã¨∞Î#flk D x<å^Œ"Õ∞.
XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë "≥Ú`«ÎO K≥·<å
ã¨=∂*O `«# `«H} ∆õ Hõ~=ΰ ºOQÍ D x<å^•xfl
~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#flk. „Ѩu *ÏfÜ«∞ Hõ~"ΰ åºhfl
x<å^ŒOQÍ =∂iÛ „Ѩ[Ö’¡ ÃÑ@ì_»O K≥·<å
<åÜ«∞Hõ`fi« O qѨ=¡ HÍÅO #∞O_ç J#∞ã¨iã¨∞#Î fl
Ѩ^Œúu. D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl qѨ¡"å#O`«~°O
‰õÄ_® K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO áê\˜ã¨∂Î =™ÈÎOk.
=∂"À '™êO㨯 $uHõ qѨ¡=O—, _≥OQ∑ ã≤Ü«∂"˘
ÃÑOQ∑ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ 'K≥<· å ÅHõ}∆ ÏÅ`À ‰õÄ_ç#
ã¨O㨯~°}Å∞—, lÜ«∂OQ∑ *ˇq∞<£ ǨÏÜ«∂OÖ’
'=¸_»∞ „áêux^蕺Å∞—...WÖÏ K≥·<å <åÜ«∞
Hõ`«fiO `«Hõ∆} Hõ~°Î"åºÅ∞QÍ KÕѨ>Ëì q^è•<åÅ#∞
x<å^•Å∞QÍ =∂iÛ P x<å^•Å K«∞@∂ì „Ñ¨[
Å#∂, áêsìh, „ѨÉèí∞`åfihfl SHõºOKÕã≤ #_çÑ≤O
K«_»O ã¨O„Ѩ^•Ü«∞OQÍ =ã¨∞Î#flk. WѨC_»∞
"≥Ú`«ÎO K≥·<å áêsì, „ѨÉèí∞`«fiO ''#∂`«# ™È+¨
eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—— J<Õ x<å^•xfl W^Õ
q^èŒOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛOk. WO`«H©
Uq∞\© '#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—?
QÆ`« U_®k JHÀì|~ü <≥ÅÖ’ [i
21
Zãπ. "≥OHõ„\Ï=Ù
y# K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (ã≤Ñ≤ã≤) ˆHO„^Œ
Hõq∞\© Ñ‘¡#s ã¨=∂"Õâ◊O (16= ˆHO„^ŒHõq∞\©
5= Ñ‘#¡ O)Ö’ D '#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
x~å‡}O—ÃÑ· K«~°Û [iyOk. ˆHO„^Œ Hõq∞\©Ö’
[iy# K«~°ÛÅ ™ê~åOâßxfl XHõ Ѩ„`«O
~°∂ѨOÖ’ 2006 „áê~°OÉèíOÖ’ q_»∞^ŒÅ
KÕâß~°∞. ''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
x~å‡}O, á„ È`åûÇϨ OÃÑ· K≥< · å Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì ˆ H O„ ^ Œ Hõ q ∞\© , ¿ ã ì \ ò H“xû Ö ò Å
Jaè„áêÜ«∂Å∞—— J#fl ¿Ñ~°∞`À D Ѩ„`åxfl
q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. x*ÏxH˜ 2006 #∞O_ç
2010 =~° ‰ õ Ä #_ç K Õ 11= Ѩ O K« = ~° ¬
„Ѩ}ÏoHõÃÑ· Hˆ O„^Œ Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâO◊ K«iÛã¨∞#Î fl
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =zÛ# Jaè„áêÜ«∂ÖË D Ѩ„`«O
QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. nxÃÑ· D U_®k =∂iÛ
5# [iy# K≥·<å *ÏfÜ«∞ ёѨÙÖòû HÍO„ÔQãπ
(áê~°¡"≥∞O@∞) ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ K«iÛOz `«^Œ#∞
QÆ∞}"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ=_»O [iyOk.
K≥·<åÖ’ „QÍ=∂ʼnõÄ Ñ¨@ì}ÏʼnõÄ
=∞^躌 P^•Ü«∂Ö’¡#∂, Jaè=$kúÖ’#∂ ÃÑ~°∞QÆ∞
`«∞#fl JO`«~åÅ#∞ `«yOæ z Ѩ@} ì ÏÅ ™ê÷~ÚH˜
„QÍg∞} „áêO`åÅ Jaè=$kúx ™êkèOK«_»O
^•fi~å 'Jaè=$kú K≥Ok# P^èŒ∞xHõ ™È+¨eã¨∞ì
K≥<· å—#∞ xi‡OK«_O» J<Õk D Ѩ„`«OÖ’ ¿Ñ~˘¯
#fl HÍ~°º„Hõ=∞O „Ѩ^•è # ÅHõ∆ ºO. 2050 <å\˜H˜
K≥<· å Pi÷HOõ QÍ S~Àáê ™ê÷~ÚH˜ Zky# ™È+¨
eã¨∞ì ^Õâ◊OQÍ =∂~åÅO>Ë K≥·<å „QÍg∞}
„áêO`åxfl ã¨~fi° `À=ÚYOQÍ Jaè=$kú KÕÜ∂« eû
LO^Œx K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO QÆ∞iÎOzOk. nxH˜
QÍ#∞ ~°∂á⁄OkOz# HÍ~°º„Hõ=∂<Õfl D
Ѩ„`«OQÍ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. D HÍ~°º„Hõ=∞OÃÑ·
K≥<· å <åÜ«∞Hõ`fi« O XHõ *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú ã¨^㌠∞¨ û
‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOzOk. K≥·<å *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞
Hõ`«fiO`ÀÉÏ@∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi =∞O„`«∞Å∂,
^Õâ◊OÖ’x Jxfl ~å„ëêìÅ JkèѨ`«∞Å∂ Ǩ[
~° Ü « ∂ º~° ∞ . ''#∂`« # ™È+¨ e 㨠∞ ì „QÍg∞}
x~å‡}O—— J#fl JOâ◊OÃÑ· [iy# D ã¨^㌠∞¨ û#∞
^Õâß^茺‰õ∆Ω_»∞ Ǩ˙ lO\Ï"À „áê~°OaèOK«QÍ
„Ѩ^è•# =∞O„u "≥<£ lÜ«∂ÉÏ"À =ÚyOѨÙ
LѨ<åºã¨O WKåÛ~°∞. D ã¨^Œã¨∞û [iy# f~°∞
K«∂¿ãÎ „QÍg∞} qHÍã¨OÃÑ· ~°∂á⁄OkOz# D
HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ K≥<· å <Õ`Å« ∞ ZO`«\ ˜ „áê^è•#º`«
xã¨∞Î<åfl~À J~°ú=∞=Ù`«∞Ok. WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞
2003 #∞O_ç K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO W@∞=O\˜
ã¨^㌠∞¨ ûÅ∞ =¸_»∞ [iÑ≤Ok. D =¸_»∂ ^Õâ◊
ѨÙ~ÀQÆ=∞<åxH˜ ã¨O|OkèOz# =¸_»∞ q^è•#
Ѩ„`åÅÃÑ· [iQÍ~Ú. "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜k,
''=¸_»∞ „áêux^蕺Å∞ J<Õ =ÚYº"≥∞ÿ# PÖ’
K«#——. Ô~O_»=k, ''Jaè=$kúH˜ ã¨O|OkèOz#
âß„ã‘ÎÜ«∞ ^Œ$HõÊ^äŒO——. =¸_»=k, ''™ê=∞~°ã¨º
ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl xi‡O
K«_»O——. WѨC_»∞ ''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
'#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—
'' ''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡ }O—— J<Õ
HÍ~°º„Hõ=∂xfl K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO WѨC_»∞ KÕѨ@ì_®xH˜
HÍ~°}ÏÅ∞ Uq∞\˜? D HÍ~°º„Hõ=∞O ÅH∆ÍÅ∞ Uq∞\˜? P
ÅH∆ͺÅ∞ <≥~°"Õˆ~Û K«~°ºÖËq∞\˜? J#fl JOâßÅ#∞ Ѩ„`«OÖ’
qâ◊nHõiOKå~°∞.
——
x~å‡}O——ÃÑ· [iy# D ã¨^Œã¨∞û <åÅæ=k.
''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡
}O—— J<Õ HÍ~°º„Hõ=∂xfl K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO
WѨC_»∞ KÕѨ@ì_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ Uq∞\˜? D
HÍ~°º„Hõ=∞O ÅH∆ÍÅ∞ Uq∞\˜? P ÅH∆ͺÅ∞
<≥~°"Õˆ~Û K«~°ºÖËq∞\˜? J#fl JOâßÅ#∞
Ѩ„`«OÖ’ qâ◊nHõiOKå~°∞. D HÍ~°º„Hõ=∞O
KÕÑ@¨ _ì ®xH˜ J~Ú^Œ∞ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. JÖψQ
nxH˜ J~Ú^Œ∞ ÅH∆ͺÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
nxHÀã¨O fã¨∞‰õΩ<Õ K«~°ºÅ∞ ‰õÄ_® J~Ú^Œ∞
~°HÍÅ∞QÍ L<åfl~Ú. D HÍ~°º„Hõ=∞O J=∞Å∞
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J~Ú^Œ∞ ~°HÍÅ Ü«∞O„`åOQÍÅ#∞
U~åÊ@∞ KåÜ«∂eû LOk. JÖψQ nxHÀã¨O
KÕÜ«∂eû# Ѩ#∞Å∞ J~Ú^Œ∞, KÕÜ«∞‰õÄ_»x
Ѩ#∞Å∞ J~Ú^Œ∞ L<åfl~Ú. g@xfl\ ˜h D
Ѩ„`«OÖ’ á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞.
Jaè=$kú =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆO
™ÈqÜ«∞\ò J#O`«~° UHõ^èŒ$=
„ѨѨOK«OÖ’ K≥·<å XHõ q#∂`«fl"≥∞ÿ# Jaè=$kú
=ӺǨxfl ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#flk. '#∂`«#
™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O— JO@∂ WѨC_»∞
K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO KÕѨ\ ˜ì# D HÍ~°º„Hõ=∞O
‰õÄ_® P =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞. nxÃÑ· K≥·<å
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì JkèHÍ~° Ѩ„uHõ ёѨÙÖòû _≥·b
D q^èŒOQÍ q=iOzOk: ''„Ѩã¨∞Î`« *ÏfÜ«∞,
JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ ѨÓiÎQÍ qâı+¡ O≤ z#
`«~°∞"å`«, qq^èŒ ™ê÷~ÚÖ’¡ [iˆQ ™ê=∂lHõ,
Pi÷Hõ Jaè=$kú Ü≥ÚHõ¯ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ ã¨=∞„QÆOQÍ
J~°úO KÕã¨∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`«<Õ Ç¨˙ lO\Ï"À
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x ã≤Ñ≤ã≤ ˆHO„^Œ Hõq∞\© D
(#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O J<Õ)
Kåi„`«Hõ „áê^è•#º`«QÆÅ Hõ~°Î"åºxfl KÕѨ\ ì̃Ok.
Wk QÆ`« =ӺǨxH˜ H˘#™êyO¿Ñ. J^Õ ã¨=∞
Ü«∞OÖ’ ã¨O㨯~°}Å J#O`«~° HÍÅOÖ’
=º=™êÜ«∞O, Ô~·`«∞Å∞, „QÍg∞} „áêO`åʼnõΩ
=∂i¯ ûã¨∞ì
HÍÅO #∞O_ç K≥<· å <åÜ«∞Hõ`fi« O „ѨÜ∞« uflã∂¨ <Î Õ
LOk. =∂"À Ǩ Ï Ü« ∂ OÖ’ [iy#
'™êO㨯 $uHõ qѨ¡=O—Ö’ W^À „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
Hõ~=ΰ ºOQÍ LO_çOk. K≥<· å <åÜ«∞Hõ`fi« O 1978
`«~∞° "å`« J#∞ã¨iOz# ã¨iH˘`«Î q^è•<åÅ=Å¡
^Õâ◊OÖ’ ¿Ñ^ŒiHõO `«QÆæ_»O, P^•Ü«∂Å∞
ÃÑ~°Q_Æ O» , j„Ѷ∞¨ "≥∞#ÿ Jaè=$kú [~°Q_Æ O» `ÀÉÏ@∞
Pi÷Hõ JO`«~åÅ∞ ‰õÄ_® ÉÏQÍ ÃÑiQÍ~Ú.
L^•Ç¨Ï ~°}‰õΩ: K≥·<å Ѩ@ì} „Ѩ[Å ã¨QÆ@∞
"åi¬Hõ P^•Ü«∞O 1200 _®Å~°∞¡ (ã¨∞=∂~°∞
54000 ~°∂áêÜ«∞Å∞) HÍQÍ „QÍg∞} „áêO`«
K≥·<å =º=™êÜ«∞O j„Ѷ¨∞OQÍ P^èŒ∞hHõiOK«|_»∞`ÀOk.
ã¨O|OkèOz áêsì PÖ’K«#Ö’ W^À H˘`«Î „Ѩ[Å ã¨QÆ@∞ "åi¬HÍ^•Ü«∞O JO^Œ∞Ö’
=∞Å∞Ѩ٠‰õÄ_®. K≥·<å#∞ Jaè=$kú K≥Ok#, =¸_À =O`«∞ =∂„`«"Õ∞. „áêO`åÅ =∞^茺
P^èŒ∞xHõ ã¨=∂[OQÍ xi‡OKÕ „Hõ=∞OÖ’ W^À JO`«~åÅ∞ ‰õÄ_® JÖψQ L<åfl~Ú. K≥<· åÖ’x
=ӺǨÏ`«‡Hõ"≥∞ÿ# K«~°º.—— ^èŒxHõ ~å„ëêìʼnõÄ, ¿Ñ^Œ ~å„ëêìʼnõÄ =∞^茺
K≥<· å ã¨O㨯~°}Å ~°∂ѨteÊ _≥OQ∑ `«Åã¨i *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ JO`«~O° Ѩk ~Ô @∞¡Ok.
ã≤Ü«∂"À ÃÑOQ∑ 1978Ö’ Jaè=$kú =ӺǨÏO ¿Ñ^Œ ^èŒxHõ JO`« ~åÅ∞ ‰õÄ_® D HÍÅOÖ’
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» `«∂ WÖÏ J<åfl_∞» : ''L=∞‡_ç ÃÑi QÍ~Ú. K≥·<å Ö’x 20 âß`«O ¿Ñ^Œ
™œÉèÏQƺO J<Õ JOu=∞ ÅHõ∆ ºO ™êkèOK«_»O „Ѩ[Å∞ ^ÕâO◊ "≥Ú`«OÎ P^•Ü«∞OÖ’ 4.7 âß`«O
HÀã¨O =∞#O ™È+¨eã¨∞ì =∂~åæxfl Ѩ\ÏìO. HÍx ÉèÏQÍxfl fã¨∞HÀQÍ 20 âß`«OQÍ L#fl ã¨OѨ#fl
Jxfl „áêO`åÅ∂ XˆH "ÕQÆO`À Jaè=$kú ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ 50 âß`«O ^ÕjÜ«∞ P^•Ü«∂xfl
HÍ=_»O J™ê^茺O. H˘xfl „áêO`åÅ∞, H˘xfl Ѩ O K« ∞ ‰õ Ω O@∞<åfl~° ∞ . D JO`« ~ åÅ#∞
ã¨Oã¨÷Å∞, H˘O`« =∞Ok =º‰õΩÎÅ∞ "≥Ú^Œ@ `«yæOK«‰õΩO_® K≥·<å ã¨~°fi`À =ÚMÏaè=$kú
^èŒx‰õΩÅ=_®xH˜ J#∞=∞u"åfie——. nx =Å¡ K≥Ok# P^èŒ∞xHõ ^Õâ◊OQÍ =∂~°_»O ™ê^茺O
K≥·<å ã¨=∂[OÖ’ Pi÷Hõ JO`«~åÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ HÍ^Œx Ǩ˙ lO\Ï"À, "≥<£ lÜ«∂ÉÏ"ÀÅ∞
`åÜ«∞x _≥OQ∑‰Äõ K≥<· å <åÜ«∞Hõ`åfixH© `≥Å∞ã¨∞. 2003 „áê~° O Éè í O Ö’ Jkè H Í~° Ѩ Q Íæ Å ∞
㨠O 㨠¯ ~° } Å =Å¡ D HÍÅOÖ’ K≥ · < å KÕѨ\ ˜ìOk "≥Ú^ŒÅ∞ <˘H˜¯ K≥|∞`«∂<Õ L<åfl~°∞.
„QÍ=∂Å∂–Ѩ@}ì ÏÅ =∞^躌 , ^èxŒ ‰õΩÅ∂–¿Ñ^ŒÅ nxH˜`À_»∞ W\©=e HÍÅOÖ’ K≥·<å Ô~·`«∞Å∞
=∞^躌 , `«∂~°∞ʖѨtÛ=∞ „áêO`åÅ =∞^躌 Pi÷Hõ H˘xfl KÀ@¡ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#ʼnõΩ kQÆ_»O
JO`« ~ åÅ∞ ÃÑiQÍ~Ú. x*ÏxH˜ D „QÍg∞} „áêO`åÅ"≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïìeû#
JO`«~åÅ#∞ `«yæOKåÅx qѨ¡"å#O`«~° J=ã¨~åxfl "ÕQÆ=O`«O KÕã≤Ok. 2004=
22
=∂i¯ ûã¨∞ì
ã¨O`«û~°O #∞O_ç K≥·<å áêsì „QÍg∞} „áêO`å
Å Jaè=$kúH˜ ã¨O|OkèOz J<ÕHõ q^è•#
x~°‚Ü«∂Å∞ KÕã≤Ok. J~Ú`Õ g\˜H© „Ѩã¨∞Î`«O
K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO "≥Ú`«ÎO UÔH·Hõ „Ѩ^è•#
Hõ~=ΰ ºOQÍ KÕÑ\¨ #ì˜ '#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
x~å‡}— HÍ~°º„Hõ=∂xH© XHõ „Ѩ^•è # "≥∞#ÿ `Õ_®
LOk. „Ѩã¨∞Î`« HÍ~°º„Hõ=∞O ˆH=ÅO „QÍg∞}
„áêO`åÅ „Ѩ[Å P^•Ü«∂Å∞ ÃÑOK«_®xHÀ
ÖËHõ „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡x H˘xfl ~°OQÍÅ#∞
Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xHÀ Ѩiq∞`«O HÍ^Œ∞. K≥·<å
Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú`«OÎ Jaè=$kú =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ
D HÍ~°º„Hõ=∞O KÕѨ@ì_»O [iyOk HÍ|\˜ì
É_≥ ˚ \ ò ˆ H \Ï~ÚOѨ Ù Å#∞O_ç , ™ê=∂lHõ ,
~å[H©Ü∞« HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÑ@¨ _ì O» =~°‰Äõ Jxfl
q^è•ÖÏ „QÍg∞} „áêO`« x~å‡}OÃÑ· ˆHO„nHõ
iOKå~°∞. _≥OQ∑ ã≤Ü«∂"À ÃÑOQ∑ K≥Ñ≤Ê#@∞¡
ã¨O㨯~°}Å q^è•<åÅ =Å¡ `˘Å∞`«QÍ Jaè=$kú
K≥Ok# H˘xfl „áêO`åÅ∞, H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞
WѨC_»∞ Jaè=$kú K≥O^Œx "åiH˜ KÕÜ«¸`«
x"åfie. WOHÀ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë WѨÊ\˜
=~°‰õÄ „QÍg∞} „áêO`åÅ ™⁄=Ú‡`À Ѩ@ì
}ÏÅ∞ Jaè=$kú K≥O^•~Ú, WѨC_»∞ Ѩ@}ì ÏÅ∞
QÆ_çOz# ™⁄=Ú‡`À „QÍ=∂Å#∞ Jaè=$kú
KÕÜ∂« e.
J~Ú^Œ∞ HÍ~°}ÏÅ∞
K≥<· åÖ’ '#∂#`« ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞}
x~å‡}— HÍ~°º„Hõ=∞O WѨC_»∞, D ^Œâ◊Ö’
KÕѨ@ì_®xH˜ áêsì Ѩ„`«O J~Ú^Œ∞ HÍ~°}ÏÅ∞
K«∂ÃÑ\˜ìOk.
"≥Ú^Œ\ ˜k, QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# Pi÷Hõ,
™ê=∂lHÍaè=$kú ™êkèOz# K≥·<å „Ñ¨[Å
r=# „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ WÖÏ H˘#™êyã¨∂,Î =∞iO`«
Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ HÍÅã≤# ™ê÷~ÚÖ’ K≥·<å
=º=™êÜ«∞O Jaè=$kú HÍÖË^Œ∞. 2005Ö’
K≥·<åÖ’ 48.4 HÀ@¡ @#∞flÅ PǨ~° ^è•<åºÅ∞
L`«Ê`«ÎÜ«∂º~Ú. HÍx ^Õâ◊OÖ’ uO_çyO[Å
y~åH© =∞~À =¸_»∞ HÀ@¡ @#∞flÅ∞ JkèHõOQÍ
LOk. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ*Å r=# „Ѩ=∂}ÏʼnõΩ
J#∞QÆ ∞ }OQÍ PǨ  ~À`« Ê uÎ [~° Q ÍÅO>Ë
=º=™êÜ≥∂`åÊ^ŒHõ`« ÃÑ~°QÍe. ^•xH˜QÍ#∞
=º=™êÜ«∞OÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO =∞^Œ∞Ѩ٠ÃÑOKåe.
âß„ã¨Î–™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl =∞iO`« Z‰õΩ¯
=QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ"åe.
Ô~O_»=k: ¿Ñ^Œ–^èŒxHõ, „QÍg∞}–
Ѩ@ì} „Ѩ[ʼnõΩ =∞^茺 JO`«~åÅ∞ ÃÑiy
™ê=∂lHõ ã¨=∞㨺QÍ Ñ¨i}q∞™ÈÎOk. JO^Œ∞
23
'#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—
'' _≥OQ∑ ã≤Ü«∂"À ÃÑOQ∑ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ã¨O㨯~°}Å
q^è • <åÅ =Å¡ `˘Å∞`« Q Í Jaè = $kú K≥ O k# H˘xfl
„áêO`åÅ∞, H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ WѨC_»∞ Jaè=$kú K≥O^Œx
"åiH˜ KÕÜ«¸`« x"åfie. WOHÀ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë
WѨÊ\˜ =~°‰õÄ „QÍg∞} „áêO`åÅ ™⁄=Ú‡`À Ѩ@ì }ÏÅ∞
Jaè = $kú K≥ O ^•~Ú, WѨ C _» ∞ Ѩ @ ì } ÏÅ∞ QÆ _ ç O z#
™⁄=Ú‡`À „QÍ=∂Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∂e.
——
<åÅæ=k: „QÍg∞} qHÍã¨O =Å¡
„QÍ=∞ „áêO`åÖ’¡ H˘#∞QÀÅ∞ â◊HΘ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ ^Õâ◊OÖ’ =∂Ô~¯@∞¡ qã¨ÎiOK«_®xH˜
'#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O— J=ã¨~O°
J~ÚOk. ^Õâ◊OÖ’x „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ 80
HÀ@¡=∞Ok „Ѩ[Å∞O_»QÍ (ã¨∞=∂~°∞ 70 âß`«O)
qxÜ≥∂QÆ =ã¨∞=Î ÙÖ’¡ "å~°∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã∞¨ #Î flk
35 âß`«O =∂„`«"Õ∞. JO^Œ∞=Å¡ „QÍg∞}
qHÍã¨O J<Õk K≥<· å *ÏfÜ«∂aè=$kúH˜ WѨC_»∞
''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O—— KåÖÏ J=ã¨~°O.
HÍ~°º„Hõ=∞ ~°∂ѨteÊ K≥·<å J^Œº‰õ∆Ω_»∞ J~Ú^Œ=k: HÍx =ÚYº"≥∞ÿ#k
Ǩ˙ lO\Ï"À U=∞O>Ë K≥·<å ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷ ѨÙ<å^Œ∞Å∞
=Å¡ JO`«~åÅ∞ `«yæOKåe. HÍáê_»|_®ÅO>Ë P^•Ü«∂Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ`À
=¸_»=k: QÆ`«OÖ’ Hõ<åfl D ÉÏ@∞, P^•Ü«∂ŠѨOÑ≤}©Ö’ ™ê=∂lHõ
<å_»∞ K≥<· å Pi÷Hõ =º=ã¨÷ "≥∞~°∞QÍæ#∂, „QÍg∞} <åºÜ«∂xfl áê\˜OK«_»O ‰õÄ_® J=ã¨~°"Õ∞.
„áêO`åÅ∞, =º=™êÜ«∞O, Ô~·`«∞Å Jaè=$kúH˜ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# D J~Ú^Œ∞ HÍ~°}ÏÅ
HÍ=Åã≤# ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ>Ëì ã≤u÷ Ö’#∂ LOk. s`åº K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO ''#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì
2000 ã¨O=`«û~°O #∞O_ç 2005 <å\˜H˜ „QÍg∞} x~å‡}O—— HÍ~°º„Hõ=∂xfl KÕѨ\ ˜ìOk.
ã¨∂Å÷ *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ 1,10,000 HÀ@¡ _®Å~°¡ J~Ú^Œ∞ ÅH∆ͺÅ∞
(8,95,000 HÀ@¡ Ü«Ú"å#¡) #∞O_ç 2,25, D HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ J~Ú^Œ∞ ÅH∆ͺ
000 HÀ@¡ _®Å~°¡‰õΩ (18,20,000 HÀ@¡ Å#∞ xˆ~útOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "å\˜Ö’ XHõ \ ˜ :
Ü«Ú"å#¡‰õΩ) ÃÑiyOk. D HÍÅOÖ’ „^Œ=º „QÍg∞} L`åÊ^ŒH`õ « ÃÑOK«_O» , Ô~O_»∞: ~Ô `· ∞« Å
P^•Ü«∞O 16,200 HÀ@¡ _®Å~°¡#∞O_ç 39, r=# „Ѩ = ∂}ÏÅ∞ ÃÑOK« _ » O : =¸_» ∞ :
100 HÀ@¡ _®Å~°¡‰õΩ, ã≤÷~° Pã¨∞÷ÅÃÑ· ÃÑ@∞ì „QÍg∞} „áê^äŒq∞Hõ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ ÃÑOK«_»O,
|_» ∞ Å∞ 39,900 HÀ@¡ _®Å~° ¡ # ∞O_ç <åÅ∞QÆ ∞ : „QÍg∞} ™ê=∂lHÍaè = $kú ,
1,10,000 HÀ@¡ _®Å~°¡‰õΩ ÃÑiyOk. Ѩ^Œ= J~Ú^Œ∞: H˜Ok ™ê÷~ÚÖ’ ~å[H©Ü«∞ „Ѩ*Ï™êfi
Ѩ O K« = ~° ¬ „Ѩ } ÏoHÍ HÍÅO (2001– =∂ºxfl qã¨ÎiOK«_»O.
2005)Ö’ W=hfl Ô~\˜ìOÃÑ·<å~Ú. HÍ|\˜ì D J~Ú^Œ∞ Ü«∞O„`åOQÍÅ∞
q∞QÆ ∞ Å∞ _» | ∞ƒ#∞ „QÍg∞} qHÍ™êxH˜ D HÍ~°º„Hõ=∞O J=∞Å∞ KÕÜ«∞_»O
Y~°∞ÛKÕÜ«∞_»O ^•fi~å =∞iO`« Jaè=$kú J<Õk XHõ<å\˜`À ÖËHõ XHõ U_®k`À ѨÓ~°Ü Î ∞Õ º
™êkèOKÕ ã≤u÷ Ö’ K≥<· å WѨC_»∞ LOk. QÆ`O« Ö’ q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. 2050 <å\˜H˜ K≥·<å XHõ
nxH˜ aè#flOQÍ „QÍg∞} „áêO`åÅ q∞QÆ∞Å∞ =∂ki S~Àáê ^ÕâO◊ ™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ =~°‰Äõ
Ѩ@ì} „áêO`åÅÃÑ· ÃÑ@∞ì|_çQÍ ÃÑ\Ïìeû D HÍ~°º„Hõ=∂xfl n~°…HÍeHõ Ѩ^ŒúuÖ’ J=∞Å∞
=zÛOk. [~°áêeû LO@∞O^Œx K≥·<å <åÜ«∞‰õΩÅ∞
V'#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}O— =∂i¯ ûã¨∞ì
WKÕÛ ã¨aû_ôÅ∞ ÃÑOKå~°∞. „QÍg∞} ¿Ñ^Œ
q^•º~°∞÷ʼnõΩ Ѷ‘AÅ∞ =∂Ѷ‘ KÕâß~°∞. Lz`«
'' D K«~°ºÅ#∞ #∂`«# ã¨O㨯~°}Å∞QÍ P Ѩ„uHõ
¿Ñ~˘¯O@∂ ''JO>Ë n#~°úO ™ê=∂lHõ ã¨OѨ ^Œ#∞ ѨÙ#óѨOÑ≤}©
KÕÜ«∞_»"Õ∞—— Jx ã¨Ê+¨ìO KÕã≤Ok. ''nx=Å¡ H˘xfl ™ê=∂lHõ ãà Hõ#∆ ,¡
ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ JO^Œ*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~·`«∞Å∞ ™êOˆH
uHõOQÍ Jaè=$kú K≥O^ÕO^Œ∞‰õΩ J<ÕHõ K«~°ºÅ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl~∞° . P~ÀQƺO W`«~° ™ê=∂lHõ Éè„í ^Œ`«
H˘xfl á„ êO`åÅ ã¨fiÑ„ Ü
¨ ∂≥ [<åʼnõΩ ÉèOí QÆO HõÅQÆ=K«∞QÛ ÍHõ HÍx JOâßʼnõΩ Y~°∞ÛÅ∞ ÃÑOKå~°∞. WOHÍ ~å#∞#fl
âßâ◊fi`« âßOu, ã¨∞ã≤÷~°`«Å HÀã¨O, ã¨=∂[OÖ’ x["≥∞ÿ# HÍÅOÖ’ „QÍg∞}Ïaè = $kú H © , Ô ~ · ` åOQÆ
™ê=∞~°ã¨ºO HÀã¨O H˘O`« =¸ÅºO K≥e¡OK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞—— Jx Jaè=$kúH©, =º=™êÜ«∞O Jaè=$kúH© Y~°∞ÛÅ∞
K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì JkèHÍ~° Ѩ„uHõ ^Õâ◊OÖ’x ^èŒxHõ JkèHOõ KÕÜ∞« #∞<åfl~∞° .
=~åæÅ#∞^ÕútOz Ѩ~ÀHõ∆OQÍ ¿Ñ~˘¯Ok.
K≥áêÊ~°∞. ˆHO„^Œ Pi÷Hõ =º=Ǩ~åÅ âßY
—— k^Œ∞ÌÉÏ@∂–=ӺǨÏ=¸
„QÍg∞} qHÍã¨O HÀã¨O K≥·<å
áêsì, „ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ\ ˜ì# D HÍ~°º„Hõ=∞O
K≥·<åÖ’ QÆ`« =ÚѨÊÜÕ∞ºà◊√¡QÍ J=∞Å=Ù`«∞#fl
_çÑÓ¨ º\© _≥~Ô· Hõ~ì ü K≥<£ ã‘"<≥ £ D Ѩ„`«O QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_∞» `«∂ '#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡ ã¨O㨯~°}Å q^è•<åÅ =Å¡ =zÛ# H˘xfl
}O J<Õk QÆ`«OÖ’ XHõ P^Œ~°≈OQÍ LO_Õk. Ö’áêÅ#∞ ã¨ik^ŒÌ_»OQÍ<Õ K«∂_®e. J~Ú`Õ
HÍh JkѨC_»∞ `«Hõ∆}, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D Ö’áêÅ∞ J#∞HÀ‰õΩO_® =zÛ#q HÍ=Ù.
n~°H… ÍeHõ ã¨=∞㨺 J~Ú ‰õÄ~°∞ÛOk— Jx J<åfl K≥·<å Jaè=$kú =ӺǨÏOÖ’ D Ö’áêÅ∞
_»∞. JO^Œ∞=Å¡ nx J=∞Å∞ HÀã¨O J~Ú^Œ∞ =™êÎÜ«∞#fl q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® LOk. _≥OQ∑
âßâ◊fi`"« ∞≥ #ÿ Ü«∞O„`åOQÍÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« ã≤Ü«∂"À ÃÑOQ∑ ã¨O㨯~°}Å „áê~°OÉèíOÖ’<Õ
Åx Ѩ„`«O ¿Ñ~˘¯Ok. "å\˜Ö’... D q^è•<åÅ =Å¡ ¿Ñ^Œ–^èŒxHõ JO`«~åÅ∞,
"≥ Ú ^Œ \ ˜ k : ''áêi„âßq∞Hõ~°OQÆO #∂`«# ™È+¨eã¨∞ì „QÍg∞} x~å‡}OÃÑ· ™ê=∂lHõOQÍ J<åºÜ«∞"≥∞ÿ# ѨOÑ≤}© J<Õ
–=º=™êÜ«∂hfl, Ѩ@ì}ÏÅ∞–„QÍ=∞Å#∂ [iy# ã¨^Œã¨∞ûÖ’ =ÚyOѨ٠LѨ<åºã¨O ã¨=∞㨺Å∞ L`«Ê#fl=∞=Ù`åÜ«∞x K≥áêÊ_»∞. D
áÈ+≤OKåe—— J#fl PÖ’K«#‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Wã¨∞Î#fl K≥·<å „Ñ¨^è•x "≥<£ lÜ«∂ÉÏ"À ã¨=∞㨺#∞ ''D â◊`åÉÌO z=i<å\˜H˜, K≥·<å
n~°H… ÍeHõ ÃÑ@∞ì|_»∞Å q^è•<åxfl ~°∂á⁄OkO XHõ "≥∂ã¨Î~°∞ ^èŒxHõ ^Õâ◊OQÍ =∂ˆ~ <å\˜H˜
Ѷ¨e`åʼnõΩ qÅ∞=x"åfie– Ü«∞^ä•ÖÏѨOQÍ KÕѨ\ ˜ì, Ѩi+¨¯iOKåe—— Jx ‰õÄ_® PÜ«∞#
Kåe. KÕã¨∞‰õΩáÈ=_»O J<Õ^•xfl x"åiOKåe. 2.
~O_»
Ô~ O_»= k: „QÍg∞} „áêO`åÅ ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . '`˘Å∞`« ^è#Œ =O`«∞Å∞QÍ =∂i#
PÜ« ∂ „áêO`åÅ ™ê=∞~å÷ º xfl ^Œ $ +≤ ì Ö ’ ÃãHõ#∆ ∞¡— ã¨O㨯~°}ʼnõΩ WO[#∞QÍ Ñ¨xKÕâß~Ú.
ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kúHÀã¨O Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì, ÃÑ@∞ì‰õΩx =º=ǨÏiOKåe–™ê=∂lHõOQÍ
„ѨÉ∞íè `«fi qÉèÏQÍÅ∞ ~Ô O_»∂ áê@∞Ѩ_Õ q^èOŒ QÍ D ÃãHõ#∆ ∞¡ PiúHÍaè=$kú Ѷ֨ ÏÅ#∞ W`«~∞° ÅHõ<åfl
áÈ\©Ñ¨_»_®xfl x"åiOKåe. 3. „Ѩ*Ï`«O„`« =ÚO^Œ∞QÍ, Z‰õΩ¯=QÍ J#∞Éèqí OKå~Ú. WѨC
XHõ HÍ~°ºK«~°} Ü«∞O„`åOQÍxfl ~°∂á⁄OkO Ü«Ú`«"∞≥ #ÿ ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°áêe–ÃÑ`«#Î O`À
Kåe. _»∞ D ÃãHõ#∆ ∞ „Ѩ[Å∞, „áêO`åÅ∞ 'Jaè=$kúÖ’
Ѩ#∞Å∞ KÕ~ÚOK«_®xfl x"åiOKåe. 4. xiú+ì¨ "≥#∞Hõ|_çáÈ~Ú#— ÃãHõ∆#¡‰õÄ, „áêO`åʼnõÄ
=¸_» = k: „ѨÉèí∞`«fi „áÈ`åûÇ¨Ï ÅHõ∆}ÏÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe– ÃÑ·ÃÑ·
HÍÅ#∞ Ô~·`åOQÆO QÆi+¨ì™ê÷~ÚÖ’ LѨÜ≥∂ áÈ+¨}#∞ JOkOz ÃÑ·H˜ fã¨∞ H˘KÕÛ@∞¡QÍ
ѨijÅ#`À KÕÜ«∞_®xfl x"åiOKåe. 5. XHõ Ü«∞O„`åQÍxfl ~°∂á⁄O kOKÕ ã¨=∞Ü«∞O
yOK«∞H˘<Õ Ü«∞O„`åOQÍxfl ~°∂á⁄OkOKåe. Ô~·`«∞ʼnõΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO, ã¨Ç¨Ü«∞O JOkO
<åÅæ=k: D HÍ~°º„Hõ=∞ „ѨKå~°O Pã¨#fl"≥∞ÿOk Jx ёѨÙÖòû _≥·b Ѩ„uHõ XHõ
Kåe–*’Hͺxfl x"åiOKåe. JkèHÍiHõ "åºã¨OÖ’ ¿Ñ~˘¯ #flk. D K«~º° Å#∞
Ö’ ã¨=∂[OÖ’x Jxfl ÃãHõ∆#¡ „Ѩ[Å∂ áêÖÁæ `«Hõ∆} K«~°ºÅ∞
<Õ@∞¡ KÕÜ«∞_»O. #∂`«# ã¨O㨯~°}Å∞QÍ P Ѩ„uHõ ¿Ñ~˘¯O@∂
2006 |_≥˚\òÖ’<Õ „QÍg∞} qHÍ ''JO>Ë n#~°úO ™ê=∂lHõ ã¨OѨ ^Œ#∞ ѨÙ#ó
J~Ú^Œ = kk: Ѩ @ ì } –„QÍg∞} ã¨O, ¿Ñ^Œ ^èxŒ Hõ `å~°`=« ∂ºÅ x"å~°} kâ◊QÍ
JO`«~åÅ∞ `«yOæ KÕ q^èOŒ QÍ Pi÷H,õ ™ê=∂lHõ ѨOÑ≤}© KÕÜ«∞_»"Õ∞—— Jx ã¨Ê+¨ìO KÕã≤Ok.
K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO J<ÕHõ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩOk. ''nx=Å¡ H˘xfl ™ê=∂lHõ ÃãHõ#∆ ,¡ H˘xfl „áêO`åÅ
Ü«∂[=∂#º Ü«∞O„`åOQÆO U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O 2006Ö’ „QÍg∞}Ïaè = $kú H ˜ x^è Œ ∞ Å∞
D "≥Ú`«ÎO HÍ~°º„Hõ=∞O J=∞Å∞ ã¨fi„ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ ÉèOí QÆO HõÅQÆ=K«∞ÛQÍHõ HÍx
QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑOzOk. Éèí∂q∞ tã¨∞Î ^•fi~å âßâ◊fi`« âßOu, ã¨∞ã≤~÷ `° Å« HÀã¨O, ã¨=∂[OÖ’
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ áêsì, „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO =KÕÛ ™⁄=Ú‡ "≥Ú`åÎxfl =º=™êÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ
J~Ú^Œ∞~°HÍÅ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ áê\˜OKåÅx, x["≥∞ÿ# ™ê=∞~°ã¨ºO HÀã¨O H˘O`« =¸ÅºO
Jaè = $kú H ˜ "≥ z ÛOKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω QÍ#∞ H˘`« Î K≥eO¡ K«Hõ `«Ñʨ ^Œ∞—— Jx K≥<· å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
J~Ú^Œ∞ ~°HÍÅ `«Ñ¨CÅ#∞ x"åiOKåÅx x|O^èŒ<å=ox ~°∂á⁄OkOKå~°∞. „QÍ=∂Ö’¡
‰õÄ_® „QÍg∞} qHÍã¨OÃÑ· áêsì ~°∂á⁄OkO Jkè H Í~° Ѩ „ uHõ ^Õ â ◊ O Ö’x ^è Œ x Hõ
~À_»∞¡, =∞Ozh~°∞ W`«~° „áê^äŒq∞HÍ=ã¨~åÅ =~åæÅ#∞^ÕútOz Ѩ~ÀHõ∆OQÍ ¿Ñ~˘¯Ok. 1234 1234
z# D Ѩ„`«O ¿Ñ~˘¯Ok. Jq: 1. xiú+"ì¨ ∞≥ #ÿ U~åÊ@∞‰õΩ x^è∞Œ Å∞ ÃÑOKå~°∞. ~Ô `· ∞« ʼnõΩ <Õ~∞° QÍ 1234
1234

24
 =∂i¯
qâı¡+ûã¨}¨∞ì
'' â◊OHõ~°∞_»∞ Éè∫uHõ"å^•xfl YO_çOK«_®xH˜
J#∞ã¨iOz# Ѩ^uúŒ KåÖÏ Pã¨HHΘ ~õ O° QÍ =ÙO@∞Ok.
LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ K≥Ñ≤Ê# ^•xfl P"≥∂kOK«_»O `«Ñ¨Ê
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
=ºuˆ~H˜OK«_O» `åufi‰Ωõ x Ѩx HÍ^Œx PÜ«∞# x+¨¯~°¬QÍ
K≥|∞`å_»∞. "åã¨Î=OÖÏ HõxÑ≤OKÕk "åã¨Î=O HÍ^Œx
K≥Ñʨ _®xH˜ `å_»∞ áê=Ú, HõÅ "åã¨=Î O =O\˜ `«ÅH˜O^Œ∞Å
L^•Ç¨Ï~°}e™êÎ_∞» .
~å"£∞ ѨÙxÜ«∂x
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O J<ÕHõ ã¨=∞㨺Ö`À ã¨`«=∞=Ù`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞`«`«`«fiO
——
q[$aèã¨∞ÎO_»_®xH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞\˜? =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å Pq~åƒù=O, ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ,
=∞`«`«`«fiO Ü≥ÚHõ¯ qaè#fl ~°∂áêÅ∞, ^•x „Ѩ=∂^ŒO QÆ∞Oz# "åºã¨q∞k. ''Hõ=¸º#Öò
áêe\˜H±û–á¶êH±ì û JO_£ q∞`üû—— J<Õ „QÆO^èŒOÖ’x XHõ ÉèÏQÍxfl kQÆ∞= Wã¨∞Î<åflO
ÃÑ @∞ì | _» ∞ Å „Ѩ Ñ ¨ O pHõ ~ ° } Ѩ ~° º = Ѷ¨∞~°‚}Å∞, 1993 Ѷ≤„|=i ÉÏO|∞ ¿ÑÅ∞à◊¡ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x H˘xflâ◊‰õΩÎÅ∞
™ê#OQÍ ™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHõO f„="≥∞#ÿ ^Œ∞+¨Êù J#O`«~O° =ÚO|~ÚÖ’ [iy# Ѷ∞¨ ~°¬}Å`À ZOK«∞‰õΩ#fl „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Ѩ<åflQÆ"Õ∞ =∞`«
e`åÅ#∞ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl f~°∞ QÆ`« ~Ô O_»∞ ^Œâß Wk ÃÑ·âßzHõ ~°∂ѨO fã¨∞‰õΩOk. Xi™êûÖ’ ~å[H©Ü«∂Å∞. ^•x ÉèíÜ«∞OHõ~° ~°∂Ѩ"Õ∞
ÉÏÌÅ HÍÅOÖ’ K«∂ã¨∞Î<åflO. HÍi‡‰õΩÅ∞, ^Œo P~üZãπZãπ =∞`À<å‡^Œ∞Å =¸Hõ P„¿ãìeÜ«∂ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ç≤ÏOã¨. ™ê=∂lHõOQÍ qaè#fl"∞≥ #ÿ
`«∞Å∞, Pk"åã‘Å∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ ^Õâã◊ ∞¨ _Î #·≥ „ÔHã· =Ψ =∞`«É’^艌 Ωõ _»∞ „QÍǨÏO ã≤"ì å~üì â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ =∞`«O =Úã¨∞QÆ∞Ö’ XHõ\Q˜ Í K≥Ñʨ @"Õ∞
D ™ê=∂lHõ X_ç^Œ∞_»∞‰õΩÅ `åH˜_çH˜ QÆ∞Ô~· Ãã~ì Ú<£û#∂, PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞e^ŒiÌ h xÅ∞=Ù<å =∞`«~å[H©Ü«∞O. XHõ q^èŒOQÍ K«∂¿ãÎ J^˘Hõ
ÉÏQÍ ^≥|ƒu<åfl~∞° . ^ÕâO◊ Ö’x qq^èŒ „áêO`å `«QÆ∞Åɡ\ ˜ì# ^•~°∞} L^ŒO`«O „ѨѨOK«O "≥·Ñ¨s`«º"Õ∞. =∞`« ~å[H©Ü«∂Å =ºH©ÎHõ~°}‰õΩ
Ö’¡ ^Œo`«∞ÅÃÑ· ^Ò~°˚<åºÅ∞, Ç≤ÏO™êHÍO_» "≥Ú`åÎxfl k„Q̓ùOuH˜ Ö’#∞*Ëã≤Ok. D =¸ÖÏÅ∞ ѨÙ~å`«# HÍÅѨ٠~åK«iHõ =º=ã¨÷
¿Ñ„>ËQÆ∞`«∞#fl HÍÅO Wk. ÅHõ∆ ‡}ѨÓ~ü ÉÏ`Õ â◊`å|ÌѨ٠Ju xHõ$+¨ì"≥∞ÿ# D ^•~°∞}O`À Ö’#∂, =∞^茺ܫÚQÍÅ `åufiHõ zO`«#Ö’#∂
=^ŒÌ ^Œo`«∞Å TK«HÀ`«, =ÚO|Üü∞Ö’ ~°=∂ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# Ç≤ÏO㨠qHõ\Ï@ìǨã¨O KÕã≤Ok. =Ù<åfl~Ú. J~Ú`Õ W^˘Hõ P^èŒ∞xHõ =ºH©ÎHõ~°}
ÉèÏÜü∞ JOÉË^¯Œ ~ü #QÆ~Öü ’ JHÍ~°}OQÍ áÈbã¨∞ áœ~°∞ÅO^Œ~°∂ „ѨâßO`«OQÍ, ™ê=∞ ‰õÄ_®. ã¨=∂[OÖ’x ѶӨ º_»Öò â◊‰Ωõ ÅÎ `À Hõeã≤
HÍÅ∞ÊÅ∞, Ѩk=∞Ok ^Œo`«∞Å z„`«=^èŒ.... ~°ã¨ºO`À Hõeã≤"≥∞Åã≤ rqOK«=Åã≤# „Ѩ*Ï Ñ¨iáêÅ# ™êyOz# =Å™êkèÑ`¨ ∞« ʼnõΩ =ºuˆ~
WÖÏ K≥ Ñ ¨ ٠ʉõ Ω O@∂ áÈ`Õ ^•xH˜ JO`Õ `«O„`« ã¨=∂[O `«# =∞`« =¸ÖÏÖ’¡H˜ "≥o¡ HõOQÍ áÈ~å_ç q=ÚH˜Î K≥Ok, áêi„âß q∞Hõ
=ÙO_»^Œ∞. =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞ Ѩ^ÕѨ^Õ PÖ’zOKÕ Ñ¨iã≤÷u ZO^Œ∞‰õΩ U~°Ê_çOk? ã¨=∂[OQÍ Ñ¨i}Ï=∞O K≥Ok# KåÖÏKÀ@¡
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. =∂#ÉèOí QÍÅ∞, ÖˇO· yHõ <Õ~å ¿Ñ^ŒiHÍxfl, PHõeÉÏ^èŒ#∞, "åº^èŒ∞Å#∞ ~°∂Ѩ٠=ºHõÎ=∞=Ù`«∞#fl ÅHõ∆}O Wk.
Å∞ ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï ÉÏQÍ ÃÑiQÍ~Ú. HÍi‡‰õΩÅ#∞ =∂Ѩ\ÏxH˜ ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎO_» =Åã≤# ^Õâßxfl „a\˜+π "å~°∞ ѨiáêeOKÕ
`˘ÅyOz g^è∞Œ ÅáêÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~∞° . á¶êºHõsì Å∞ =∞#O =∞# rq`åÅ`À ZÖÏO\˜ ã¨O|O HÍÅOÖ’<Õ áêi„âßq∞H©Hõ~°} [iˆQ „Hõ=∞OÖ’
=¸`«Ñ_¨ ∞» `«∞<åfl~Ú. „ѨÑO¨ pHõ~} ° Ǩϟ~°∞Ö’ ^èŒ=¸ ÖËx ã¨=∞㨺ÅÃÑ· JO`«QÍ q~°∞K«∞‰õΩ ™ê=∂lHõ ã¨O|O^è•ÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞
"å}˜[ºÑ¨Ù ~°}Q˘}^èŒfix qxÑ≤OK«‰õΩO_® Ѩ_»=Åã≤# Ѩiã≤÷u ZO^Œ∞H˘zÛOk? =∞# KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. *Ïu JO>Ë Uq∞\˜? J<Õ ^•xfl
áÈ~ÚOk. QÆ$ǨÏ=ã¨u, q^•º=HÍâßÅ∞ =∞$Qƺ LѨ Y O_» O Ö’<Õ ~° ∂ Ѩ Ù k^Œ ∞ Ì ‰ õ Ω #fl Ѩ ^ Œ O x~°fizOK«@OÖ’ P^èŒ∞xHõ ã¨∂„fHõ~°}Å`À
"≥∞ÿáÈ`«∞<åfl~Ú. =∞Ǩ#QÆ~åÖ’¡, ÃÑ^ŒÌ Ѩ@ì}Ï =∞`«`«`«fiO. JÖÏO\˜ =∞`«`«`«fiѨ٠heh_»Å∞ „ѨÉèÏq`«"≥∞ÿ# #∂`«# =~°æO Pq~°ƒùqOzOk.
Ö’¡ [<åÉèÏÖ’ ^•^•Ñ¨Ù ã¨QÉÆ Ïè QÆO hÖÏHÍâ◊"∞Õ =∞#^ÕâO◊ g∞^Œ P=iOz, Jã¨Ö#·ˇ ™ê=∂lHõ `«# ™ê÷<åxfl ѨkÅѨ~K° ∞« ‰õΩO@∞#fl D #∂`«#
ÃÑ·HõѨÙÊQÍ, ~À_»¡Ñ¨Hõ¯# ¿Ñ"£"≥∞O@¡ g∞^Œ, ã¨=∞㨺Å#∞ „ѨHõ¯‰õΩ `À¿ãÜ«∞QÆÅQÆ@O ZÖÏ `«~°QÆuH˜ K≥Ok# "åiH©, =Å™êkèѨ`«∞Å
=ÚiH˜"å_»Ö’¡ „H˜H˜¯iã≤ =ÙO@∞<åfl~°∞. ™ê^茺=∞~ÚOk? q∞„`«∞Å∞QÍ =Ù#fl ѶӨ º_»Öò Éè∂í ™êfi=∞º â◊‰Ωõ ÅÎ ‰õÄ
WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#, =∞`« =∞`«`åfixH˜ =¸ÖÏÅ∞ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. JkèHÍ~°OÖ’H˜
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· K«~Û° ÖË=<≥`Ϋ \ÏxH˜ ã¨=∂[OÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú =Ù#fl ~å"åÅ#∞‰õΩ<Õ H˘`«Î `«~°QÆ`«∞Å∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞Ì
~å[H©Ü«∞<Õ`«Å∞ ѨÓ#∞‰õΩ#fl "≥#∞"≥O@<Õ ‰õΩà◊√¡ =∞`« Ç≤ÏO㨠~°∂ѨOÖ’ =ºHõ=Î ∞=Ù`ÀOk. HÀ=_»O`À, JѨÊ\˜=~°‰Ωõ JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~Úã¨∂Î
^Õâ◊=∞O`«\Ï =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# Ç≤ÏO㨠K≥ň~QÆ∞
`ÀOk. Wk Ü«∂^è$Œ zÛùH=õ ∂ ÖËHõ Jx"å~°º"≥∞#ÿ ~°K«~Ú`« =ÚO|~Ú SS\˜Ö’ |Ü≥∂"≥∞_çHõÖò WOlhiOQ∑ „á⁄ÃѶã¨~ü.
rq`« ã¨`«º=∂? =∞`«Ç≤ÏO㨠JO`«‰õΩ ѨÓ~°fiO Ö∫H˜H`õ `« åfixfl HÍáê_»_O» HÀã¨O ѨxKÕã∞¨ #Î fl ã¨fiKÛ« Où ^Œ HÍ~°ºHõ~.ΰ „ѨÑO¨ pHõ~}° ,
‰õÄ_® Ѩ_Q» qÆ Ñ≤ÊOk. J~Ú`Õ W\©=Å g∞~°\ò, =∞`«`«`«fiO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ g∞^Œ J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHÍÅ∂, "庙êÅ∂ ~åâß~°∞.
=∞ÖϺ<å, ÉèÏQÆÅ∂Ê~ü, aè"åO_çÅÖ’ [iyx
25
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ =∂i¯ ûã¨∞ì
PHÍOHõ ∆ Å #∞ =ºHõ Î O KÕ Ü « ∞ @O HÀ㨠O ,
HÍO„Ô Q 㨠∞ #∞ Ãã‰õ Ω ºÅ~ü 㨠∂ „`åÅÃÑ· < Õ
'' =∞`«`«`åfixH˜ J<ÕHõ =ÚMÏÅ∞<åfl~Ú. ѨÅ∞q^è•Å∞QÍ
^•xfl J~°Oú KÕã∞¨ HÀ=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞`«``« fi« O J<Õk L#fl`«
=~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O, L#fl`« =~åæÅ "å~°∞ #_ç¿Ñ ~å[
=º=ã‘÷HõiOKå~°∞. J~Ú`Õ P `«~åfi`« H˘kÌ
HÍÖÏxˆH HÍjH˜ K≥Ok# ~å*Ï +≤Ü≥∂„Ѩ™ê^£,
ã¨~ãü Ü ¨ ∞« º^£Å∞ 1888 PQÆ+µ¨ Öì ’ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ ÉèÏ~°`«
H©Ü«∞O. =∞`«^èŒ~°‡OQÍ, z~°HÍÅ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞OQÍ K≥ÖÏ=∞}˜ ^Õâ◊ Éèí‰õΩÎÅ ã¨OѶ¨∂xfl ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. Jxfl
J=Ù`«∞#fl =º=ã¨#÷ ∞ HÍáê_»∞‰õΩ<Õ Hõ$+≤Ö’ `å=∞O`å áêÅ∞ѨOK«∞ |$O^•Å "å~°∂, L#fl`« =~åæÅ "å~°∂
‰õΩO@∞<åfl=∞<Õ ÉèÏ=# HõeÊOK«_»O ^•fi~å ã¨=∂[OÖ’x qaè#fl HÍO„ÔQã¨∞#∞ |ÅѨ~°K«@O ÖË^Œx „a\˜+¨µ
`«~°QÆ`«∞ʼnõΩ K≥Ok# "åix ã¨g∞HõiOK«@O D ~å[H©Ü«∞Ѩ٠áêʼnõΩʼnõΩ K≥Ñʨ @O, Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤O¡ ã¨Oã¨Å÷
Jaè„áêÜ«∂ Å#∞ „a\˜+π áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ
=ÚYº ÅHõ∆}O.
——
=zÛ# `«~°QÆ`«∞Å „áêÉèí=O ã¨#flyÅ¡@O
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. ^•x`À "å~°∞ HõÅ=~°Ñ¨_®¤~°∞.
"å~°∞QÍ "å~°∞ qÉèíl`«"≥∞ÿ=Ù<åfl~°h „ѨKå~°O
KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞O@∞Ok. =∞s Hõ~∞° _»∞QÆ\#ì˜
`≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „a\˜+π
áêÅ##∞ Ѩ\ ˜+¨ì Ѩ~°K«@O, „Ѩ[Å#∞
HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ =ÙOK«@O D ã¨OѶ∞¨ O
ÅH∆ͺÅ∞. D ã¨Oã¨÷`À ã¨O|O^èŒO =Ù#fl"å~°∞
`«=∞ ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°∂ѨO ^•ÖËÛã¨iH˜, XHõ =∞`åxH˜ K≥Ok# KåÖÏ =∞Ok P `«~∞° "å`« =Úã≤O¡ bQ∑Ö’#∂,
HÍáê_»∞‰õΩ<Õ xq∞`«ÎO ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷Å#∞ "åi „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ– =∞~À =∞`åxH˜ K≥Ok# Ç≤ÏO^Œ∂=∞Ǩã¨ÉèíÖ’#∂ KÕ~å~°∞. =Åã¨
=ÚO^Œ∞‰õΩ `≥KåÛ~°∞. =∞`«O¿Ñ~°∞`À |ÅO "åi „ѨÜ≥∂[<åʼnõÄ á⁄ã¨QÆ^Œx, W~°∞ áêʼnõΩÅ∞ J#∞ã¨iOz# q^è•<åÅ∞, =_ô¤
ѨÙOAHÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl~∞° . qÉèlí Oz–áêeOK«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ â◊`«$`«fiO`À "åºáê~° ∞ Å∞ Pi÷ H õ O QÍ |ÅѨ _ » _ ®xH˜
ã¨∂„`«O ^•fi~å ^Õâ◊OÖ’ qq^èŒ =∞`åʼnõΩ ‰õÄ_ç#=h z„uOK«∞`å~°∞. ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®¤~Ú. "å~°O`å Z‰õΩ¯=QÍ Ç≤ÏO^Œ∞
K≥Ok# "åi =∞^躌 J#∞=∂# c*ÏÅ∞ <å\˜# =∞`«`«`«fi "å^Œ∞Å∞ `«=∞ ÅH∆ͺÅ#∞ =ÙÖË. P^èŒ∞xHõ q^Œº=Å¡ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ QÆi+¨ì
„a\˜+π =Å㨠áêʼnõΩÅ∞ giH˜ P~å^è∞Œ ºÖˇ<· å~°∞. ™êkèOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õÄ, ã¨=∂[OÖ’x q™êÎ~ „Ѩ Ü ≥ ∂ [#O á⁄O^Œ Q Æ e QÍ~° ∞ . ^•xH˜
=Åã¨áêʼnõΩÅ K«~°ºÅ#∞ ã¨=∂[OÖ’x D "° ∞≥ #ÿ ÃãHõ#∆ #¡ ∞ PHõ@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õÄ `«=∞ ÉèÏ= `«y#@∞¡QÍ L#fl`åkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆOÖ’
L#fl`« =~åæÅ"å~°∞ QÆ=∞xOKå~°∞. `«=∞ ã‘fiÜ∞« *ÏÖÏxfl qaè#fl"≥∞ÿ# ^˘O`«~°Å∞QÍ fiÛk^Œ∞Ì KÀ@∞ ã¨OáêkOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. ÃÑQ· Í, 1857
„ѨÜ∂≥ [<åÅ#∂, „áêÉè"í åhfl HÍáê_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞ `å~° ∞ . PÖ’K« # Å#∞ „Ѩ * ÏK≥ · ` « # ºOQÍ `«~åfi`« „a\˜+π "åà◊√¡ =Úã≤O¡ ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
‰õΩQÍ#∞ JÖÏO\˜ Z`«∞QÎ _Æ Å» <Õ LѨÜ∂≥ QÆÃÑ@∞ì =∞ÅK«@=∞<Õk ZO`À ã¨OH˜¡+¨ì"≥∞ÿ# „Ѩ„H˜Ü«∞. =º=ǨÏiOK« <å~°OaèOK«@O`À Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅk
HÀ=\ÏxH˜ g~°∞ xã¨ûOHÀK«OQÍ „Ѩܫ∞uflO WHõ¯_» D K≥·`«#ºO =∞`«O ¿Ñ~°∞`À =Ú_çѨ_ç H˘kÌQÍ ÃÑ·KÕ~Ú J~ÚºOk. "å~°∞ ZO`À
Kå~°∞. LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ ^•x Ѩ~°º=™ê<åÅ∞ ^•~°∞ Pã¨H`Θ À P^è∞Œ xHõ "åºáê~åÅÖ’H©, =$`«∞ÅÎ Ö’H©
=∞`«`«`åfixH˜ J<ÕHõ =ÚMÏÅ∞<åfl~Ú. }OQÍ =ÙO\Ï~Ú. JO^Œ ∞ =Å¡ < Õ ã¨ ∞ <å „Ñ¨"ÕtOKå~°∞. |Ǩïà◊ ^˘O`«~°∞Å∞ QÆÅ
ѨÅ∞q^è•Å∞QÍ ^•xfl J~°úO KÕã¨∞HÀ=@O Ü«∂ã¨OQÍ ã¨=∂[OÖ’ q^èŒfiOã¨O ã¨$+≤ìOK« ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨=∂*Ïxfl J~°÷OKÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞`«`«`«fiO J<Õk L#fl`« QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. XHõ q^èOŒ QÍ K≥ÑC¨ HÀ"åÅO>Ë, QÍ#∞, „a\˜+π K«i„`«HÍ~°∞Å∞ `«=∞‰õΩ ™œÅ
=~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O, L#fl`« =~åæÅ ã¨=∂[OÖ’ PkèHõº ™ê÷#OÖ’ =Ù#fl H˘kÌ Éèºí OQÍ =ÙO_Õ@∞¡QÍ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã≤=¡ ÚÅ∞,
"å~°∞ #_ç¿Ñ ~å[H©Ü«∞O. =∞`«^èŒ~°‡OQÍ, =∞Ok Ü≥ÚHõ¯ JkèHÍ~åxH˜ ã¨∂zHõÖË =∞`«``« fi« „ÉÏǨχ}∞Å∞ J<Õ `«~Q° `Æ ∞« Å∞QÍ =º=ǨÏiOK«∞
z~°HÍÅ ™êO„Ѩ^•Ü«∞OQÍ K≥ÖÏ=∞}˜ J=Ù`∞« #fl ÉèÏ"åÅ∞. `«∂ =KåÛ~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`«
=º=ã¨÷#∞ HÍáê_»∞‰õΩ<Õ Hõ$+≤Ö’ `å=∞O`å =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å Pq~åƒù=O <åÜ«∞Hõ`«fiO ‰õÄ_® „Ѩ*ÏhHõOÖ’ P^Œ∞xHõ
áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩO@∞<åfl=∞<Õ ÉèÏ=# HõeÊOK«_O» 19= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíOÖ’ Ѩi„â◊=∞Å∞ *ÏfÜ«∞`« ÉèÏ"åxfl ѨÓiOK«\ÏxH˜ =∞`«
^•fi~å ã¨=∂[OÖ’x qaè#fl `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ <≥ Å H˘ÅÊ|_» @ O`À<Õ Éè Ï ~° ` « ^Õ â ◊ O Ö’ K≥`· <« åºxfl LѨÜ∂≥ QÆ ÃÑ@∞ì‰Ωõ Ok. ~å=∞~å[ºO
K≥Ok# "åix ã¨g∞HõiOK«@O D ~å[H©Ü∞« Ѩ٠=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ c*ÏÅ∞ Ѩ_®¤~Ú. J<Õ Éè Ï =##∞ „Ѩ K å~° O Ö’ ÃÑ@ì @ _» O
=ÚYº ÅHõ}∆ O. L#fl`=« ~åæÅ "åi ~å[H©Ü∞« , áêi„âßq∞H©H~õ }° =Å¡ ã¨=∂[OÖ’ ~°∂ѨÙk^Œ∞Ì ^•fi~å#∂, dÖÏѶ¨`ü L^Œº=∞O ^•fi~å#∂
™ê=∂lHõ PHÍOHõÅ∆ #∞ ™êѶŨ ºO KÕã∞¨ HÀ=@"Õ∞ ‰õΩO@∞#fl |$O^•Å‰õΩ „Ѩux^è∞Œ Å∂ U~°Ê_®¤~∞° . "å~°∞ P ѨxKÕâß~°∞. WO^Œ∞=Å¡ ~Ô O_»∞ qaè#fl
=∞`«``« fi« ÅHõ∆ ºO. J~Ú`Õ WO^Œ∞Ö’ q*Ü«∞O áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ∞, „ѨÉèí∞`åfikè HÍ~°∞Å∞, Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ „áêuѨkHõ U~°Ê_çOk. XHõ\ ˜
Åaèã¨∞ÎO^• ÖË^• J<Õk D ~å[H©Ü«∞O "å}˜[º"Õ`«ÎÅ∞, "Õ∞^è•q =~°æO D HÀ=Ö’H˜ – *ÏfÜ«∞`å ÉèÏ"åxfl ѨÓiOK«@O, ~Ô O_Àk
„Ѩ[Å#∞ U "Õ∞~°‰õΩ PHõ@∞ìHÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ =™êÎ~°∞. HÍÅQÆ=∞#OÖ’ D ÃãHõ∆#∞¡ KÕ`«∞Å∞ – =∞`«`« `åfixfl „¿Ñˆ~Ñ≤OK«@O. =Úã≤¡O
^•xÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO@∞Ok. XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ# Hõeáê~Ú. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQã¨∞ ‰õΩ Ѷ¨Óº_»Öò „ѨÉèí∞=ÙÅ∞, Ç≤ÏO^Œ∂ [g∞O^•~°∞¡
=∞`« qâßfiã¨O Hõey# "å~°O^ŒiH© L=∞‡_ç ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~Ú. ÉèÏ~°fÜ«ÚŠѨi„â◊ =∞‰õΩ J#∞ã¨iOz# ~å[H©Ü«∂Å =ÖÏ¡, „a\˜+¨µ
„ѨÜ≥∂[#O =ÙO@∞O^Œ<Õ J=QÍǨÏ<Õ D =∞ixfl Z‰õΩ¯= ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOKåÅx, ã≤qÖò "åà◊#¡ ∞ã¨iOz# qÉèlí Oz áêeOKÕ hu =ÖÏ¡
`«~°Ç¨ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ „áêuѨ^ŒHõ. Jk ã¨sfiã¨∞ ѨsHõÅ∆ ∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’<Õ x~°fiÇÏ≤ OKå =∞`«`«`«fiO `«ÖˇuÎOk. W™ê¡O =∞`« „áêu
=∞iO`« L^è Œ $ `« ~° ∂ Ѩ O ^•eÛ#Ѩ C _» ∞ Åx *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQã¨∞ P `«~åfi`« HÀiOk. ѨkHõÃÑ· „Ѩ`ºÕ Hõ ~å*ϺO HÍ"åÅ#fl _ç=∂O_»∞
„Ѩ[ÅO`å XHõ\ ˜ HÍ^Œx, qq^èŒ =∞`åÅ ~° ∂ Ѩ Ù k^Œ ∞ Ì ‰ õ Ω O@∞#fl #=Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ Ñ ¨ Ù =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fi â◊‰õΩÎ
26
=∂i¯ ûã¨∞ì =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
ÖË"≥∂, Ç≤ÏO^Œ∂ ~å[º™ê÷Ѩ# ÅH∆ͺxH˜ JOH˜`«
=∞Ü«∂º~Ú. *ÏfÜ«∞ ~å*ϺxH˜ =∞`«"Õ∞
„áêuѨkHõQÍ =ÙO_®Åx g~°∞ÉèíÜ«ÚÅ∂
HÀ~å~°∞. W~°∞=Ùi "å^Œ#Ö’¡ `Õ_® XHõ¯>Ë.
'=Úã≤¡=ÚÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ *Ïu. „a\˜+π"åà◊√¡ `«Ñ¨Ê,
'' =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ ™ê^è•~°} q"ÕK«# „áêuѨkHõÃÑ·
#_»∞™êÎ~Ú. 'W`«~—° =∞`åxfl QÆ∂iÛ JO`«~åO`«~åÖ’¡ <å@∞H˘x
=Ù#fl Jaè„áêÜ«∂Å K«∞@∂ì Wq JÅ∞¡‰õΩx =ÙO\Ï~Ú. ~å[H©
JO`«‰õΩ=ÚO^≥=fi~°∂ "åix [~ÚOK«ÖË^Œ∞. Ü«∂Ö’¡ H©ÅHõ"≥∞ÿ# ™ê÷#OÖ’ =Ù#fl "å~°∞ H˘xfl Ѩ^Œú`«∞Å#∂,
JO^Œ∞=Å¡ "åiH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ ~å[ºO HÍ"åe— Jx
=Úã≤¡O bQÆ∞ HÀiOk. J~Ú`Õ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`« K«i„`«Ö’ H˘xfl HÀ}ÏÅ#∂, H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å#∂ ZOK«∞H˘x,
`«`«fi"å^Œ∞Å∞ =∂„`«O Ç≤ÏO^Œ∂ ~å*ϺOÖ’, "å\˜<Õ Ñ¨^ÕѨ^Õ =e¡OK«∞`«∂, 'W`«~°— =∞`«O Ѩ@¡ q^Õfiëêxfl
W`«~° =∞`åÅ "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂ *Ïu „H˜O^Œ
J}y=∞}˜y =ÙO_®Åx HÀ~å~°∞. D Ô~O_»∞
=∞`åʼnõΩ K≥Ok# "åi =∞^躌 JQÍ^èOŒ ÃÑ^ŒkÌ
#∂iáÈÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
——
U~°Ê_çOk. =Úã≤¡=ÚÅ∞ ™ê=∂lHõOQÍ `«=∞
LxH˜x ѨkÅѨ~°K«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ^Õâ◊
qÉè í [ #‰õ Ω "≥ Ú `« Î O =Úã≤ ¡ = ÚÅO^Œ ~ ° ∂
HÍ~°‰õΩÅ#fl Jaè„áêÜ«∞O |ÅѨ_ç=ÙO_»@O
JO^Œ ∞ ‰õ Ω „Ѩ ^ è • # HÍ~° } O. q^Õ fi ëêÅ∞
ÃÑOá⁄O^Œ <å~°OaèOKå~Ú. =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
Ç≤ÏO™êHÍO_» =Úã≤¡OÅ#∞ „Ѩ^è•# r=#
„ã¨=Ou #∞O_ç ^Œ∂~°O KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
1980= ^Œâ◊HõOÖ’ =∞`«O ¿Ñ~°∞`À Ç≤ÏOã¨
`å~å™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. ^•x`À =∞`«`«`«fi
~å[H© Ü « ∂ ÅÖ’ QÆ ∞ }Ï`« ‡ Hõ " ≥ ∞ ÿ # =∂~° ∞ Ê
=zÛOk. ã¨=∂*Ïxfl =∞`«„áêuѨkHõÃÑ· pÖËÛ
Ѩiã≤÷u U~°Ê_çOk.
q^Õfi+¨"Õ∞ „áêuѨkHõ
1992 _çÃãO|~ü 6 ÉÏ„c=∞ã‘^Œ∞ q^èŒfiOã¨O ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ K«i„`«Ö’ ^Œ∞iú#O =∞`«``« fi« ~å[H©Ü∂« Å∞ ™ê^è•~°} q"ÕK#«
„áêuѨkHõÃÑ· #_»∞™êÎ~Ú. 'W`«~°— =∞`åxfl
KÕÜ«∞\ÏxH˜ „a\˜+π áêʼnõΩÅ∞ ‰õÄ_® ZO`À HÀ㨠O =∞`« 㨠O |O^è Œ " ≥ ∞ ÿ # zǨ  flÅ#∞ QÆ∂iÛ JO`«~åO`«~åÖ’¡ <å@∞H˘x =Ù#fl
<å@Hõ=∂_®~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`« JO>Ë "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ =ÙѨÜ∂≥ yOz# "å~°∞ uÅH±. Jaè„áêÜ«∂Å K«∞@∂ì Wq JÅ∞¡‰Ωõ x =ÙO\Ï~Ú.
„áêp# Ç≤ÏO^Œ∂Ü«ÚQÆO, =∞^躌 HÍÅѨ٠=Úã≤O¡ P `«~åfi`« QÍOnè "å\˜x =∞iO`« ã¨=∞~°ú ~å[H©Ü«∂Ö’¡ H©ÅHõ"≥∞ÿ# ™ê÷#OÖ’ =Ù#fl "å~°∞
Ü«ÚQÆO, P^èŒ∞xHõ „a\˜+π Ü«ÚQÆO JO@∂ =O`«OQÍ =ÙѨÜ≥∂QÆÃÑ@∞ì‰õΩx „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# H˘xfl Ѩ^Œú`«∞Å#∞, K«i„`«Ö’ H˘xfl HÀ}ÏÅ#∞,
=∞`« ^Œ$+≤`ì À qÉè[í # ~ˆ YÅ∞ wã≤# *Ï<£ã∞¨ "ì å~üì Ô ~ O_» ∞ =∞`åÅ "åih L`Õ Î [ Ѩ ~ ° K « H˘xfl ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ ZOK«∞H˘x, "å\˜<Õ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ
q∞Öò û ~° z Oz# 'Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ K« i „`« — #∞ |∂#∞‰õΩ<åfl~∞° . J~Ú`Õ D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ XHõ¯ =e¡OK«∞`«∂, 'W`«~°— =∞`«O Ѩ@¡ q^Õfiëêxfl
„ѨKå~°OÖ’ ÃÑ\ì_®xH˜ "åà◊√¡ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~∞° . q+¨Ü∞« O QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åe. ã¨=∂[OÖ’ L#fl`« #∂iáÈÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞
J~Ú`Õ "åà◊√¡ `≥eqQÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. =~åæÖ–Ë JO>Ë [q∞O^•~°∞,¡ *Ïw~åÌ~∞° ,¡ ã¨fi^jÕ QÆ∞iOz JÖÏO\˜ q^Õfi+¨ÉèÏ=<Õ =Úã≤¡O bQÆ∞
„áêp#, =∞^茺 HÍÅѨ٠ܫÚQÍÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åˆ~ =Úã≤¡O HõÅ∞QÆ*Ëã≤Ok. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩ
¿Ñ~˘¯#@∞¡ P^è∞Œ xHõ Ü«ÚQÍxfl „ÔHã· =Ψ Ü«ÚQÆOQÍ bQÆ∞#∂, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨É–íè P~üZãπZãπÅ#∂ ã¨Éèí–P~üZãπZãπ ‰õÄ_® „Ѩ^è•#OQÍ =Úã≤¡O
¿Ñ~˘¯#ÖË^Œ∞. =∞`« „áêuѨkHõ# qÉèílOz |ÅѨiKå~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«``« fi« O`À áÈeÛ`Õ Ñ¨@#¡ ∂, =∞~À"≥Ñ· Ù¨ # „ÔHã· =Ψ ÙŠѨ@#¡ ∂ JÖÏO\˜
K«∂¿Ñ D ^èÀ~°}˜<Õ WÅ¡Ü«∞\ò JO_£ _®ã¨<£ =Úã≤O¡ =∞`«``« fi« ~å[H©Ü∂« Å∞ |bÜ«∞"≥∞#ÿ =<Õ ^Õfi+¨ÉèÏ"å<Õfl U~°Ê~°KÕ Ñ¨x ™êyOzOk.
=∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. P q+¨Ü«∂xfl‰õÄ_® ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åe. =Úã≤¡O =∞`« ~å[H©Ü«∂Å∞ ‰õÄ_®, =∞^茺
q^èŒOQÍ, ^Õâ◊OÖ’ =∞`« ~å[H©Ü«∂Å∞ ÃÑOz WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}ÏÅ<ÕHõO. Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fi Ü«ÚQÍÅ <å\˜ K«i„`« #∞Oz `å=Ú ZOK«∞‰õΩ#fl
ÃÑ^ŒÌ KÕÜ«∞_»OÖ’ =ÚQÆ∞æi áê„`å =ÙOk. ~å[H©Ü∂« Å =ºH©HÎ ~õ }° H˘O`« "Õ∞~°‰Ωõ HÍO„ÔQã¨∞ H˘xfl z„fHõ~°}Å#∞ =ÙѨÜ≥∂QÆà Ñ@∞ì‰õΩx
„a\˜+π"åà◊¡ qÉèílOz áêeOKÕ hu, =Úã≤¡O ^•fi~å<Õ [~°QÆ_»O ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}O. =Úã≤¡O „Ѩ*ÏhHÍxfl `«=∞ "≥#∞Hõ ã¨g∞HõiO
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fi ™êfi`«O„`åº#O`«~O° L#fl`« =~åæʼnõΩ K≥Ok# K«\ÏxH˜ LѨÜ≥∂QÆÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~Ú. =∞^茺
~å[H©Ü«∂Å∞ „Ѩ^è•# áê„`« =Ç≤ÏOKå~Ú. =Úã≤ ¡ = ÚÅ∞ ÃÑ^Œ Ì ã ¨ O YºÖ’ áêH˜ ™ êÎ < £ ‰ õ Ω Ü«ÚQÍÅ K«i„`«#∞ =Úã≤¡O Ü«ÚQÆOQÍ ¿Ñ~˘¯O
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ =∞`«`«`«fi ~°∂áêÅ∞ `«~e° "≥à@¡◊ O`À ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’x =Úã≤=¡ ÚʼnõΩ @∂ D Ü«ÚQÍxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’
™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHÍxfl L`ÕÎ[Ѩ~°K«@O Ѩ \ ˜ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ # <åÜ« ∞ Hõ ` « fi O ÖË x Ѩ i ã≤ ÷ u ã¨∞=~å‚Hõ∆~åÅ`À ÅaèOK«^Œy# Ѷ¨∞\ìOQÍ#∂,
27
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
'' Ç≤ÏO^Œ∞`«fi ÉèÏ=# Ñ„ 㨠∞¨ `Î « ~°∂ѨO ã¨O`«iOK«∞HÀ=\ÏxH˜
=ÚO^Œ∞ J<ÕHõ ^Œâ◊Å∞ QÆ_çOzOk. XHõ¯ q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨Ê+¨ì`«
J=ã¨~°O. =∞`«O „áêuѨkHõQÍ *ÏfÜ«∞`« J<Õk J^èŒ∞<å`«#
ÅHõ ∆ } O. Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ O Ö’ W™ê¡ O *ÏfÜ« ∞ `« , Ç≤ Ï O^Œ ∂
*ÏfÜ«∞`« Ô~O_»∂ ã¨=∂O`«~° ™ê=∂lHõ K≥·`«#º "åÇ≤Ï#∞
Å∞QÍ ÃÑOá⁄O^•~Ú.
B~°OQÆ*Ë|∞#∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl UÅ@OÖ’
——
J`«ºO`« ã¨=∞~°∞_ú #·≥ áêʼnõΩxQÍ#∞ z„fHõiO
Kå~°∞. J^Õq^èOŒ QÍ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl ѨiáêeOKÕ
ǨωõΩ¯ ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ =Úã≤¡=ÚňH K≥O^Œ∞
`«∞O^Œx, „a\˜+"π åà◊√¡ P ǨωõΩ¯#∞ "åi #∞Oz
QÆ∞OA‰õΩ<åfl~°x "åkOK«∞`«∂ =KåÛ~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ `«=∞‰õΩ ^ŒHõ¯=Åã≤#^Õ^À ^ŒHͯÅx
_ç=∂O_£ KÕâß~°∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ PkèѨ`åºxfl
x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞, ѨiáêÅ<å Ü«∞O„`åO
QÆOÖ’ ™ê÷#"≥∞<ÿ å HõeÊOKåÅx "å~°∞ HÀ~å~°∞.
P `«~°∞"å`« „a\˜+π"åà◊√¡ J#∞ã¨iOz#
qÉèílOz áêeOK«∞ q^è• #=¸, ^•xѨ@¡
Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã≤O¡ =∞`« ~å[H©Ü∂« Å ã¨ÊO^Œ<å
XHõ^•x"≥O@ XHõ\Q˜ Í =Úã≤=¡ ÚʼnõΩ „Ѩ`ºÕ Hõ
~å[ºO– áêH˜ ™ êÎ < £ – HÍ"åÅx =Úã≤ ¡ O
=∞`«`«`«fi"å^Œ∞Å∞ _ç=∂O_£ KÕ¿ã^•HÍ
f㨉õΩáÈ~ÚOk. ™êfi`«O„`åºxH˜ =ÚO^Œ∞
ÉèíÜ«∂#Hõ ~°∂ѨO ^•eÛ# ÉèÏ"À^Õfi QÍÅ∞,
^Õâ◊qÉèí[# J#O`«~°O Ѷ¨∞hÉèíqO Kå~Ú.
P~üZãπZãπ, ^•x LáêOQÍÖˇ·# a*ˇÑ≤,
qÃÇÏKüÑ≤, Éèí[~°OQÆ^Œàò, ~åR ¿ãqHÍ ã¨q∞u,
`« k `« ~ ° 㨠O 㨠÷ Å ∞ Ç≤ Ï O^Œ ∂ =∞`« ` « ` « fi
~å[H©Ü∂« Å#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú.
Jq JÅÊ ã¨OMϺHõ =~°æOÃÑ· `«=∞ Ãã·^•úOuHõ
„ѨKå~åxfl Z‰õΩ¯ÃÑ\Ïì~Ú. `«^•fi~å, ^Õâ◊OÖ’
=∞`«`«fiѨÓi`« L„kHõÎ`«Å‰õΩ „Ѩ^è•# HÍ~°}
"≥∞<ÿ å~Ú. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =Úã≤O¡ =∞`«``« fi«
~å[H©Ü«∂Å J=âıëêÅ∞ ‰õÄ_® `«=∞ =O`«∞
áê„`« x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∂ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`« â◊‰Ωõ ÅÎ #∞
Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú. =∞`«`«`«fiã¨Oã¨÷Å
QÆ=∞#O ZO`À "≥·q^茺O`À ‰õÄ_ç =ÙOk.
D<å_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl ~°∂ѨO n~°…HÍÅ
Ѩi}Ï=∂ŠѨ~°º"å™ê#OQÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞Ì
‰õΩ#fl^Õ. ~å[H©Ü«∞ „¿Ñi`«"≥∞ÿ# =∞`« =º=ã¨÷
Å#∞, '™ê=∂lHõ ã¨Ê $ǨÏQÍ— Ѩi}q∞OѨ
KÕÜ«∞_»O [iyOk. ã¨=∂[OÖ’ PkèHõº`å
™ê÷#O á⁄Ok L#fl ÃãHõ∆#¡ PÖ’K«<å ã¨~°ox
D JOâ◊"Õ∞ =∞ezOk. ^•x`Àáê@∞ W`«~°
ÃãHõ∆#∂¡ „ѨÉèÏq`«=∞=Ù`å~Ú. =∞`«`«`«fi
ÉèÏ"åÅ∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ<Õ „Hõ=∂xH© XHõ
Ѩ^Œú`«O@∂ =ÙOk. H˘O`« HÍÅO QÆ_çKÕã¨iH˜
¿ÇÏ`«∞|^Œú"≥∞ÿ# âߢã‘ÎÜ«∞"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ#
"≥#∞HõÑ@¨ ∞ì|@ì_O» , =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ#^Õ
ÃÑ· KÕ~ÚHÍ=@O, =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ™ê=∂lHõ
=º=Ǩ~°ã~¨ o° x âßã≤OKÕ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok.
^•x Ѩ~°º=™ê#"Õ∞ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# Ç≤ÏO™ê
HÍO_». D „Hõ=∞O ™êQÆ∞`«∞O_»QÍ<Õ XHÍ<˘Hõ
^Œâ◊Ö’ "≥∞ÿ<åi\©Å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ™ê=∂l
HõOQÍ q=Hõ∆ „Ѩ^Œi≈OKÕ áÈHõ_» "≥Ú^ŒÖˇ·,
ã¨=∂[OÖ’ "≥∞<ÿ åi\©Å ™ê÷<åxfl |ÅÇ‘ÏѨ~K° «
\ÏxH˜ áêu„ѨkHõ U~°Ê_»∞`«∞Ok. W^ŒO`å
™ê^è•~°} ã¨∂„fHõ~}° =∂„`«"∞Õ . XHõ ^ÕâO◊ Ö’
[iˆQ ^•xH˜ – =∞~À^Õâ◊OÖ’ [iˆQ^•xH˜
ZO`À `Õ_® =ÙO_»=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
áêH˜™êÎ<£Ö’ PkèѨ`«ºOÖ’ =Ù#fl W™ê¡q∞H±
ã≤^•úO`«O (W™ê¡O =∞`«O HÍ^Œ∞), ™êO㨯 $uHõ,
Ãã·^•úOuHõ ~°OQÍÅÖ’ `«# Ѩ@∞ì ayOzOk.
JO^Œ∞=Å¡ JHõ¯_» "≥∞ÿ<åi\©Å∞QÍ =Ù#fl
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙŠѨ@¡ z#flK«∂ѨÙ, q=Hõ∆ ã¨~°fi
™ê^è•~°}O J~ÚOk. JÅ¡~∞° ¡ K≥Å~ˆ y#ѨC_»∞
=∞`« Ç≤ÏO㨠„Ѩ|Å∞`ÀOk.
=Úã≤ ¡ " Õ ∞ `« ~ ° ∞ ÅO^Œ ~ ° ∂ HÍѶ ≤ ~ ° ¡ x ,
JO^Œ∞=Å¡ D q^èŒ"≥∞ÿ# q=Hõ∆, ^•_»∞Å∞
ã¨=∞O[ã¨"Õ∞#<Õ `«Ñ¨C_»∞ Jaè„áêÜ«∞"Õ∞ D
W™ê¡q∞H± ã≤^•úO`åxH˜ „áêuѨkHõ. J^Õ
q^èOŒ QÍ NÅOHõÖ’ JÅÊ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞QÍ =Ù#fl
`«q∞à◊√Å∞ J^Õ q^èŒ"≥∞ÿ# q=Hõ∆‰õΩ, ^•_»∞ʼnõΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. W`«~° =∞`åÅ „áêuѨkHõÃÑ·
#_»∞ã¨∞#Î fl =∞`«``« fi« ~å[H©Ü∂« ʼnõΩ aè#flOQÍ,
Ç≤ Ï O^Œ ∂ =∞`« O P^è • ~° O QÍ #_» ∞ 㨠∞ Î # fl
=∞`«``« fi« ~å[H©Ü∂« Å∞ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ HÍ~åºK«~}°
q^è•<åxfl Hõey =Ù<åfl~Ú. WHõ¯_» Ѩx
=∂i¯ ûã¨∞ì
qÉèí[#, =º=ã‘÷Hõ$`« ~°∂ѨO ^•eÛ =ÙOk.
=∞`«`«`«fi ÉèÏ"åÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«_»O, ~å[H©Ü«∞
~°} ~°OQÆOÖ’ "å\˜x J=∞Å∞ [~°Ñ¨_»O,
ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅ∞ JÅ¡@O, "å\˜x J=∞Å∞
[~° Ñ ¨ @ O...=O\ ˜ HÍ~° º Hõ Ö ÏáêÅ#∞
P~üZãπZãπ LáêOQÍÖˇ·# "Õˆ~fi~°∞ ã¨Oã¨÷Å∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∞O\Ï~Ú.
Ç≤ÏO^Œ∞`«fi
P~üZãπZãπ, ^•x LáêOQÍÅ∂ ã¨OѶπ∞
Ѩi"å~üQÍ =º=ǨÏiOK«|_»∞`«∞O\Ï~Ú. `«=∞
ã≤ ^ •ú O `åxfl Ç≤ Ï O^Œ ∂ `« fi Jx Ñ≤ Å ∞K« ∞
‰õΩO\Ï~Ú. Ç≤ÏO^Œ∞`«fi J<Õk ѨÙ~å`«#
ã≤^•úO`«O HÍ^Œ∞. J~°|∞ƒÅ∞ =zÛ# `«~åfi`«<Õ
Ç≤ÏO^Œ∂ J<ÕѨ`«O LxH˜Ö’H˜ =zÛOk.
Ç≤ÏO^Œ∂~Ú[O J<Õk =∞ø~°º ™ê„=∂[º
HÍÅOÖ’ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩOk. „a\˜+π =Åã¨
áêʼnõΩÅ ~åHõ`À =∞iO`« ѨÙOA‰õΩOk.
Ç≤ÏO^Œ∂ J<ÕÑ^¨ OŒ `˘Å∞`« Éè∫QÀoHõ "≥∞#ÿ kQÍ
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. P `«~åfi`« D „áêO`«OÖ’
x=ã≤OKÕ qq^èŒ `≥QÆʼnõΩ =iÎOKÕ ã¨∂zHõQÍ
Ѩi}q∞OzOk. 19= â◊`å|úO z=i ^Œâ◊
=~°‰õÄ Jk „Ѩ^è•#OQÍ Éè∫QÀoHõ "≥∞ÿ#
„Ѩ`ÕºHõ`«#∞ ã¨∂zOKÕkQÍ<Õ =ÙOk. ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQã¨∞ P^èŒfi~åº# Ãã‰õΩºÅ~ü
~å[H©Ü«∂Å∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞ÌHÀ=@O`À ^•xH˜
„ѨuQÍ W™ê¡q∞[O, Ç≤ÏO^Œ∞`«fi =ÚO^Œ∞
H˘KåÛ~Ú. W™ê¡q∞[O JO>Ë – W™ê¡O =∞`«O
„áêuѨkHõQÍ QÆÅ ~å[H©Ü«∞ ã≤^•úO`«O.
Ç≤ Ï O^Œ ∞ `« fi JO>Ë Ç≤ Ï O^Œ ∂ =∞`« O Ö’x
PkèHºõ `«QÅÆ =~å‚Å ~°∂ѨO – JO>Ë „ÉÏǨχ}
PkèHõº`«`«`À ‰õÄ_ç# Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«O. D
Ô~O_»∞ ã≤^•úO`åÅ∂ L#fl`« =~åæÅ "åix,
ã¨=∂[OÖ’ PkèHõº`« HÀÖ’Ê`«∞#fl ÃãHõ∆#¡#∞
PHõ@∞ì‰Ωõ <åfl~Ú.
Ç≤ Ï O^Œ ∞ `« fi Éè Ï =# „Ѩ ã ¨ ∞ Î ` « ~° ∂ Ѩ O
ã¨O`«iOK«∞HÀ=\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞, J<ÕHõ ^ŒâÅ◊ ∞
QÆ _ ç O zOk. XHõ ¯ q+¨ Ü « ∞ OÖ’ ã¨ Ê +¨ ì ` «
J=ã¨~°O. =∞`«O „áêuѨkHõQÍ *ÏfÜ«∞`«
J<Õk J^èŒ∞<å`«# ÅHõ∆}O. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
W™ê¡O *ÏfÜ«∞`«, Ç≤ÏO^Œ∂ *ÏfÜ«∞`« ~Ô O_»∂
ã¨=∂O`«~° ™ê=∂lHõ K≥·`«#º "åÇ≤Ï#∞Å∞QÍ
ÃÑOá⁄O^•~Ú.
1857= ã¨O=`«û~°OÖ’ „a\˜+π =ºuˆ~Hõ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J#O`«~O° Ç≤ÏO^Œ∂ *ÏfÜ«∞`«‰Ωõ
ã¨O|OkèOz# qaè#fl "åÇ≤Ï#∞Å ã¨OQÆ=∞O
[iyOk. Ç≤ÏO^Œ∂*Ïu J<Õk ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜
Ѩ~åºÜ«∞Ѩ^ŒOQÍ QÆ∞iÎOK«|_çOk. =Úã≤¡=Ú
Å#∞ P~°∞ºÅ∞QÍ =∂iÊ_ç KÕÜ∂« Åx ѨO*ÏÉò
28
 =∂i¯ ûã¨∞ì
Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨Éèí <Õ`« ѨO_ç\ò ÖËMò~å"£∞ HÀ~å~°∞.
J^Õq^èOŒ QÍ P~°ºã¨=∂[O "å~°∞ =Ú=∞‡~°OQÍ
â◊√kú HÍ~°º„Hõ=∂xfl KÕѨ\Ïì~°∞. ã≤‰õΩ¯=∞`«O
Ö’#∂, W™ê¡O =∞`«OÖ’#∂ KÕi# ã¨∂„^Œ∞Å#∞
uiy Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=@"Õ∞ "åi
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ÅHõ∆ ºO. Jã¨Ê+¨ì ÉèÏ=#QÍ =Ù#fl
Ç≤ÏO^Œ∂ *ÏfÜ«∞`« ™ê"å~°¯~ü ~°K«#Å`À
Ѷ¨∞hÉèíqOzOk. 'Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ÖËHõ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù
JO>Ë Z=~° ∞ ?—— J<Õ ~° K « # Ö’ PÜ« ∞ #
=ÚO^Œ∞‰õΩ`≥zÛ# "å^Œ# Uq∞@O>Ë 'D QÆ_#¤» ∞
Ñ≤`«$Éèí∂q∞QÍ, ѨÙ}ºÉèí∂q∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ
"å~°O^Œ~°∂ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞. "åiˆH D *Ïu
K≥O^Œ∞`«∞Ok. Ç≤ÏO^Œ∞`«fi J<Õk – *Ïu,
=∞`«O, ÉèÏ+¨, ã¨O㨯 $u, „áê^ÕtHõ`« „áêu
ѨkHõQÍ Hõey#k. Ç≤ÏO^Œ∂~Ú[O HõO>Ë
qã¨Î $`«"≥∞ÿ# J~°÷O Hõey=ÙOk. D ã≤^•úO
`«OÖ’ H©ÅHõO Uq∞@O>Ë WHõ¯_»‰õΩ =zÛ#
"å~°O^Œ~°∂ ^Œ∞~å„Hõ=∞}^•~°∞ÖË—. Wn "åi
ã≤^•úO`«OÖ’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# JOâ◊O. P `«~åfi`«
QÀÖÏfiů~ü D PÖ’K«<å ^èÀ~°}˜x =∞iO`«
^Œ∂~°O fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£Ö’
x=ã≤OK«∞`«∞#fl 'q^Õj *Ï`«∞Å∞— Jhfl Ç≤ÏO^Œ∂
*Ïux, 㨠O 㨠¯ $ux P~åkè O Kåe.
Ç≤ÏO^Œ∂*ÏuH˜ J}y=∞}˜y =ÙO_®e. JÖÏ
KÕÜ∞« ‰õΩO>Ë áœ~°∞Å∞QÍ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜
"å~°∞ J~°∞›Å∞ HÍ~°∞. HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ D „Ѩ^•è #
ã≤^•úO`«O JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ ~°∂áêO`«~°O
K≥O^Œ∞`«∂ =zÛOk. 'W`«~°∞ŠѨ@¡ ^Õfi+¨"Õ∞
„áêuѨ k Hõ Q Í QÆ Å „Ѩ ã ¨ ∞ Î ` « ~° ∂ Ѩ O Ö’
Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ã≤^•úO`«OQÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ Ok. D
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ P 'W`«~°∞Å∞— Z=~°O>Ë q^Õj
=∞`åÅ∞, ã≤^•úO`åÅ∞ J#QÍ – W™ê¡O,
„ÔH·ã¨Î==∞`«O, Hõ=¸ºx[O. D =∞`«`«`«fi
ã≤^•úO`åxfl „ѨKå~°O KÕ¿ã ÉÏ^躌 `«#∞ ™ê=~å¯
~ü ‰ õ Ω K≥ O k# Ç≤ Ï O^Œ ∂ =∞Ǩ  ã¨ É è í #∞Oz
P~üZãπZãπ <≥uHÔÎ `«∞‰Î Ωõ Ok. ZO`À ѨH_õ ƒ» OnQÍ
P ѨxKÕã∞¨ #Î flk. Ѩk, Ѩk¿ÇÏ#∞ ã¨O=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ áÈQÆ∞ KÕã≤ "åix
=∞`À<å‡^Œ∞Å∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞@O Ѩ^ŒúuQÍ
ÃÑ@∞ì‰õΩOk. M’–M’, Hõ|_ô¤, J\Ϻ–Ѩ\Ϻ
"≥Ú^ŒÅ~Ú Ç≤ÏO^Œ∂ „H©_»Å#∞ Ç≤ÏO^Œ∂`«fi
ã≤^•úO`«O`À q∞o`«O KÕã≤Ok. ~åAÅ =∞^茺
[iy# Ü«Ú^•úÅ#∞, Ô~O_»∞ =∞`åÅ=∞^茺
[iy# Ü«Ú^•ÌÅ∞QÍ =„HõOQÍ z„fHõiOz
Ç≤ÏO^Œ∞`«fi ã≤^•úO`åxH˜ ^Œ#∞flQÍ xeÑ≤Ok.
Ü«∞=fi# „áêÜ«∞OÖ’ KÕ~°nã≤# Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ
„ɡ~Ú<£"å+π KÕÜ«∞@OÖ’ (PÖ’K«<å ã¨~°ox
„ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞@OÖ’) ZO`À LkfiQÆfl`«#∞
29
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
'' ^Œ∞~å„Hõ=∞}^•~°∞Å~Ú# =Úã≤¡O ~åAÅ ÉÏi #∞Oz `«=∞
=∞`åxfl HÍáê_»∞HÀ=\ÏxH˜ Ç≤ÏO^Œ∂ ~åAÅ∞ ™êyOz# '=∞ǨÏ`«Î~°
áÈ~å@ QÍ^äŒÅ—°#∞ Ѩ^ŒÑ¨^Õ qxÑ≤OK«@O ^•fi~å ‰õΩ„~°"åà◊¡Ö’
Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ã≤^•úO`åxfl #∂iáÈ Ü«∞@O "≥Ú^Œ\˜ ^Œâ◊. P `«~åfi`«
H„ =õ ∂#∞ QÆ`O« QÍ r=# q^è•<åxH˜, ã¨O㨯$uH˜ ã¨O|OkèOz# ÉèÏ"å
Å#∂, áœ~å}˜Hõ QÍ^äŒÅ ~°∂ѨOÖ’ "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^ŒÌ@O [iyOk.
P~üZãπZãπ ~å[H©Ü«∞ qÉèÏQÆOQÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ [#ã¨OѶπ∞ ™ê÷Ѩ#`À D
q^Õfi+¨ã≤^•úO`«O =∞iO`« Ѩ^Œ∞<≥H˜¯Ok.
——
=∞`À<å‡^Œ∞Å
g~°OQÆO ^ÕâßxˆH
„Ѩ=∂^ŒO
`À_»∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩOk. ^Œ∞~å„Hõ=∞} qâßfiã¨O Hõey# aZOZãπ‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ
^•~°∞Å~Ú# =Úã≤¡O ~åAÅ ÉÏi #∞Oz Ü«∞[=∂#∞Å JO_»^ŒO_»Å∞ Åaèã¨∞Î<åfl~Ú.
`«=∞ =∞`åxfl HÍáê_»∞HÀ=\ÏxH˜ Ç≤ÏO^Œ∂ J^Õ q ^è Œ O QÍ P~ü Z ãπ Z ãπ =∞Ç≤ Ï àÏ LѨ
~åAÅ∞ ™êyOz# '=∞ǨÏ`«~Î ° áÈ~å@ QÍ^äÅŒ — qÉèÏQÆ=∞~Ú# ~åR ¿ãqHÍ ã¨q∞u, ¢ã‘Î q"≥∂
Ѩ~°OѨ~°#∞ Ѩ^ŒÑ¨^Õ qxÑ≤OK«@O ^•fi~å K«#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ÉèÏ"åÅ#∞ ZkiOK«
‰õΩ„~°"åà◊Ö¡ ’ Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ã≤^•úO`åxfl #∂iáÈ <å~°OaèOzOk.
Ü«∞@O "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊Ö’ KåÖÏ HÍÅO áê@∞ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ „Ѩ[Ö’¡ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#
™êyOk. P `«~åfi`« „Hõ=∂#∞QÆ`«OQÍ r=# „ѨÉèÏ=O Hõey L#fl P~üZãπZãπ Ѩikè
q^è•<åxH˜, ã¨O㨯 $uH˜ ã¨O|OkèOz# ÉèÏ~°fÜ«∞ [<£ã¨OѶπ∞ U~°Ê_ç# `«~°∞"å`«
ÉèÏ"åÅ#∂, áœ~å}˜Hõ QÍ^äŒÅ ~°∂ѨOÖ’ =∞iO`« qã¨ÎiOzOk. ~å[H©Ü«∞ ™ê÷~ÚÖ’
"≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^ŒÌ@O [iyOk. P~üZãπZãπ "≥∞<ÿ åi\©Å`À Ѷ∞¨ ~°¬}#∂ JkL^è$Œ `«O KÕãO≤ k.
~å[H©Ü«∞ qÉèÏQÆOQÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ [#ã¨OѶπ∞ P~ü Z ãπ Z ãπ tHõ ∆ } á⁄Ok# HÍ~° º Hõ ~ ° Î Å ∞
™ê÷Ѩ#`À D q^Õfi+¨ã≤^•úO`«O =∞iO`« „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ g∞_çÜ«∂Ö’#∞, q^•º~°OQÆO
Ѩ^Œ∞<≥H˜¯Ok. =Úã≤¡=ÚÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞Hõ~°} Ö’#∂, ѨiáêÅ<å Ü«∞O„`åOQÆOÖ’#∂ KÀ@∞
(WO_çÜ∞« <≥*· +Ë <¨ )£ QÍqOK«|_®Åx [#ã¨OѶ∞π ã¨OáêkOK«∞HÀ<åO~°aèOKå~°∞. JHõ¯_» #∞O_ç
"åkOzOk. HÍi‡Hõ [<å=oÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ "åà◊√¡ `«=∞ =¸Å ã≤^•úO`åxfl PK«~°}Ö’
ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ O_» \ Ïxfl J_» ∞ ¤ ‰ õ Ω <Õ xq∞`« Î O ÃÑ@ì_®xH©, "≥Ú`«OÎ QÍ "≥∞<ÿ åi\©Å‰õΩ „Ѩ`ºÕ H˜Oz
ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞EÌ~ü ã¨OѶπ∞ (aZOZãπ)#∞ =Úã≤¡=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ q^Õfi+¨O ÃÑOK«
™ê÷Ñ≤OzOk. WHõ JHõ¯_» #∞Oz, Ç≤ÏO^Œ∂ _®xH© "åiH˜ J=HÍâ◊O ^˘iH˜Ok. =Úã≤=¡ ÚÅ
*ÏuH˜ Ô~O_»= =ÚѨC Hõ=¸ºx[O #∞Oz [<åÉè Ï `« fi ~° Ö ’<Õ `« = ∞ [<åÉè Ï Hõ O >Ë
Z^Œ∞~°=Ù`«∞#fl^Œ#fl "å^Œ# JO^Œ∞‰õΩOk. q∞OzáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO ^•Ñ¨ÙiOK«#∞#fl^Œ#fl
Ü«∞[=∂#∞ÅO>Ë `«=∞‰õΩ J#flO ÃÑ_»∞`«∞#fl PO^Àà◊# W`«~°∞ÅÖ’ HõeyOKÕO^Œ∞‰õΩ QÍ#∞
"å~°∞QÍ P~åkèOK«@O HÍi‡‰õΩÅ qkè J#flk Hõ@∞ìHõ^äŒÅe¡ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ_»`å~°∞. âßYÅ
^•x ã≤^•úO`«O. D ѨÙ~å`«# ÉèÏ=#Ѩ@¡ ~°∂ѨOÖ’ qã¨ÎiOz L#fl `«=∞ Ü«∞O„`åOQÆO
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ =∂i¯ ûã¨∞ì
qâßfi™êÅ#∞ K˘Ñ≤ÊOK«_»O "å~°∞ ™êkèOz#
=∞~À Ѷ ¨ ∞ #HÍ~° º O. Ѩ Ù ~å=㨠∞ Î Ñ ¨ ~ ° " ≥ ∞ ÿ #
'' ‰õΩÖÏxH˜, =∞`åxH˜ Jf`«"≥∞ÿ# áœ~°ã¨`«fi"Õ∞ „Ѩ*Ï`«O„`«
ã¨=∂*ÏxH˜ ѨÙ<åk. áœ~°∞ÅO^ŒiH© ã¨=∂#ǨωõΩ¯Å∞ J<Õ ã¨∂`„ O«
D ã¨=∂*ÏxH˜ =¸ÅO. ^•xH˜ aè#flOQÍ, =∞`«`«`«fi ~å[
J=QÍǨÏ##∞ =„H©Hiõ OK«@O =Å¡– K«i„`«‰Äõ ,
ѨÙ~å}ÏʼnõÄ =∞^茺 `Õ_® K≥iÑ≤"Õâß~°∞.
ѨÙ~å=ã¨∞Î âߢã¨ÎO ™ê÷#OÖ’ ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ
H©Ü«∂Å∞ =∞`« „áêuѨkHõQÍ QÆÅ *ÏfÜ«∞`« g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç Ѩx "≥∞ÿ<åi\© qâßfi™êxfl „Ѩu+≤ìOKå~°∞. =∞`«
KÕ™êÎ~Ú. ã¨=∂*Ïxfl q~°∞^Œú Ñ„ Ü
¨ ∂≥ [<åÅ∂, Jã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∂ 㨠O |O^è Œ " ≥ ∞ ÿ # q„QÆ Ç ¨  Å K« ∞ @∂ì L#fl`« Î
Hõey# qaè#fl =∞`« =~åæÅ∞QÍ qÉèílOK«∞`å~Ú. W^ŒO`å [iˆQ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ#∞ ˆ~QÆ^ÀÅ@O ^•fi~å Ç≤ÏO^Œ∂
„Hõ=∞OÖ’ PkèHõº`«Ö’ QÆÅ =∞`«=~°æO, *Ïu q^è•<åÅ#∞ x~°‚ `«fi ã≤^•úO`«O ã¨=∂[OÖ’ ÃÑ^ŒÌ ÉèÏQÍxfl
~ÚOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ `«#‰õΩ `å#∞ ^ŒYÅ∞ Ѩ~°∞K«∞‰õΩO@∞Ok. PHõ@∞ì‰õΩOk. `å=Ú XHõ =∞`À<å‡^Œ ã≤^•úO

^•fi~å#∂, g∞_çÜ∂« Ö’ H˘xfl ÃãHõ#∆ ∞¡ ^•fi~å#∂

P~üZãπZãπ =¸Å ã≤^•úO`åxfl "åºÑ≤ÎOѨ
KÕÜ∞« <å~°OaèOzOk. D ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ „ѨÉÏè
q`« " ≥ ∞ ÿ # "å~° ∞ 㨠= ∞HÍb#, ã¨ Ç ¨ Ï #jÅ
ã≤^•úO`«O`À g^èŒ∞Ö’¡ `«ÅѨ_»\ÏxH˜ ã≤^ŒúѨ_Õ
Ѩiã≤÷u U~°Ê_çOk. `«`«Êùe`«OQÍ D QÆ_»¤ÃÑ·
"≥Ú^Œ\˜ #∞O_ô x=tã¨∞#Î fl "å~°∞ P~°∞ºÖË##fl
"å^Œ# =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥KåÛ~°∞. 'Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ^Õ "ÕÔ~=fiiH© K≥O^Œ^Œ∞— J<Õ
=¸~°öx<å^•xfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞,
W`« ~ ° ∞ ʼnõ Ω 㨠O |Okè O z# ™ê=∂lHõ
PKå~åÅÃÑ· ^•_ç ‰õÄ_® KÕâß~°∞. #Å∞QÆ∞~°∞
ÉèÏ~°ºÅ#∞ Hõey =ÙO_»\ÏxH˜ W™ê¡O =∞`«O
J#∞=∞uOK«@O, ¿Ñ^Œ =Úã≤¡=ÚÅ Wà◊¡Ö’¡
QÆOÃÑ_»∞ ã¨O`å#O =ÙO_»\Ïxfl P^è•~°O
KÕã¨∞‰õΩx L#‡`«Î x<å^•xfl KÕѨ\Ïì~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ"≥∞ÿ# =∞#O XHõ¯ q"åǨÏ"Õ∞
KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. W^ŒÌ~°∞ a_»¤Å<Õ HõO\ÏO.
=Úã≤O¡ ÖË"∂≥ <åÅ∞ˆQã≤ ÃÑo¡à√◊ ¡ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
áêuHõ=∞Ok a_»¤Å#∞ HõO\Ï~°∞ J<Õ^Õ P
L#‡`«ÎѨÓi`« x<å^ŒO. P~üZãπZãπ LáêOQÍ
Öˇ·# qâ◊fiÇ≤ÏO^Œ∂Ѩi+¨`ü, Éèí[~°OQÆ^Œàò =O\˜
ã¨Oã¨÷Å∞ WÖÏO\˜ x<å^•Å ~°∂ѨHõÅÊ#Ö’
=ÚO^Œ∞O\Ï~Ú. =ÚO^Œ∞QÍ =∞^茺`«~°QÆu
„Ѩ[Å#∞ P=iOz P`«~åfi`« `«fii`«QÆu#
ã¨=∂[OÖ’x W`«~° ÃãHõ∆#¡#∂ PHõ@∞ì‰õΩ<Õ
WÖÏO\˜ x<å^•Å∞ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ@@¤"∞Õ "åà◊¡
Ѩx. ã¨OѶ¨∞Ѩi"å~ü ZO`À <≥·Ñ¨Ù}ºO`À =∞`«
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# `å^•`«‡º`«#∞, q^Õfi+¨Ñ¨Ói`«
ã≤^•úO`«OÖ’ xOѨ@O =Å¡ '™ê=∂lHõ q"ÕK#« —
J<Õk WѨC_»∞ =∞`«``« fi« O KÕ`∞« Ö’¡H˜ áÈ~ÚOk.
Jaè=$kú x~À^èŒHõ ã≤^•úO`«O
XHõ q^èŒOQÍ K≥áêÊÅO>Ë Ç≤ÏO^Œ∂`«fi
J<Õk ã¨=∂[OÖ’x |ÅÇ‘Ï# =~åæÅ#∞
Ãã^· •úOuHõ ÉÏxã¨`fi« OÖ’H˜ <≥\"ì˜ ¿≥ ã ã≤^•úO`«O.
‰õΩÖÏÅ =∞^茺 ã¨=∂#`«fiO, ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µ
——
=∞`« Ѷ∞¨ ~°¬}Å =Å¡ #+¨áì ÈÜÕ∞k ¿Ñ^Œ „Ѩ[ÖË
ã¨=∂#`«fiO J<Õ ÉèÏ=#ˆH Jk =ºuˆ~HõO.
‰õΩÖÏÅ =∞^躌 ™ê=∞~°ãº¨ O P=â◊ºHõ`#« ∞ QÆ∂iÛ#
^è Œ ~ À‡Ñ¨ ^ Õ â ßÅ`À ‰õ Ω Å q=Hõ ∆ =ºuˆ ~ Hõ
áÈ~å\ÏÅ#∞ h~°∞ QÍ~°ÛE™êÎ~°∞. ''=∞Ç≤Ïà◊Å
Q“~°=O—— =O\˜ uÜ«∞ºx =∂@Å`À ¢ã‘Ζ
ѨÙ~°∞+¨ ã¨=∂#`«fi ÉèÏ=# Ñ‘Hõ #∞Å∞=Ú`å~°∞.
=∂#= ã¨O|O^è•ÅÖ’ g~°∞ *’HõºO KÕã∞¨ HÀx
áê~°≈fi"Õ∞ ÖË^Œ∞. ™êO㨯 $uHõ ~°OQÆOÖ’ `«#
™ê÷<åxfl ѨkŠѨ~°∞K«∞HÀ=@O "≥Ú^ŒÖˇ\ ˜ì
#Ѩ C _Õ , ™ê=∂lHõ r=#OÖ’x Jxfl
áê~å≈fiÅ#∂ `«# HÍ~åºHõÖÏáêŠѨikèÖ’H˜
`≥K«∞ÛHÀ=@=¸ [iyOk.
Éè∫QÀoHõOQÍ XHõ „Ѩ^Õâßxfl ã¨∂zOKÕ
Ѩ^ŒOQÍ 'Ç≤ÏO^Œ∂— J#fl Ѩ^•xH© – XHõ =∞`«
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# |$O^•xfl ã¨∂zOKÕ Ñ¨^ŒOQÍ
'Ç≤ÏO^Œ∂— J#fl^•xH© =∞^躌 L^Õâú Ñ◊ Ó¨ ~°fiHOõ QÍ<Õ
QÆO^Œ~Q° Àà◊O ã¨$+≤Oì Kå~°∞. ^è~Œ ‡° O J<Õk XHõ
=∞`«OQÍ#∞, ^è~Œ ‡° O J<Õk XHõ =∞`« qkèQÍ#∂
ã≤^•úOfHõiOKå~°∞. „Ѩ*Ï`«O„`« *ÏfÜ«∞
"å^•xH©– ™êO㨯 $uHõ *ÏfÜ«∞ "å^•xH˜
=∞^茺 áÈ\©ÃÑ_»∞`«∂ ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ# K«~°Û
™êyOKå~°∞. ѨÙ~å=ã¨∞Î ã¨OѨ^ÖŒ ’ ‰õÄ_® =∞`«
`åxfl ~°∂á⁄OkOK«_»O, ^•xfl qã¨Î $`«OQÍ
„ѨKå~°O KÕÜ«∞@O, ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å }ÏÅ∞
JÅ¡@O, P `«~°∞"å`« "≥∞ÿ<åi\©Å#∞ J==∂
#ѨiKÕ x<å^•Å∞ ~°∂á⁄OkOK«@O, "≥∞ÿ<å
i\©Å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ P„QÆǨxfl ˆ~QÆQ˘@ì_»O,
ã¨=∂[O g∞^Œ q+¨O z=∞‡\ÏxH˜ ã¨~°fi^•
™ê‰õΩÅ∞ "≥`H« @õ O – g\˜ ^•fi~å „Ñ¨*ÏhHõOÖ’
ÉèÏ"À^ÕfiQÆO „ѨHÀÑ≤OѨKÕÜ«∞@O.....W^ŒO`å
XHõ „Hõ=∞Ѩ^ŒÌuÖ’ [~°∞QÆ∞`ÀOk.
‰õ Ω ÖÏxH˜ , =∞`åxH˜ , eOQÆ É Ë ^ è • xH˜
Jf`«"∞≥ #ÿ áœ~°ã`¨ fi« "∞Õ „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨=∂*ÏxH˜
ѨÙ<åk. áœ~°∞ÅO^ŒiH© ã¨=∂#ǨωõΩ¯Å∞ J<Õ
㨠∂ „`« O D 㨠= ∂*ÏxH˜ =¸ÅO. `« #
JÉèí∞º#fluHÀã¨O QÆ\ ì̃QÍ „Ѩܫ∞uflOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
Wk „Ѩu XHõ¯iH© Wã¨∞ÎOk. ^•xH˜ aè#flOQÍ,
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ =∞`« „áêuѨkHõQÍ
QÆÅ *ÏfÜ«∞`« g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç ѨxKÕ™êÎ~Ú.
㨠= ∂*Ïxfl q~° ∞ ^Œ ú „Ѩ Ü ≥ ∂ [<åÅ∞,
J㨠= ∂#Ǩ Ï ‰õ Ω ¯Å∞ Hõ e y# qaè # fl =∞`«
=~åæÅ∞QÍ qÉèílOK«∞`å~Ú. W^ŒO`å [iˆQ
„Hõ=∞OÖ’, PkèHõº`«Ö’ QÆÅ =∞`«=~°æO, *Ïu
q^è•<åÅ#∞ x~°~‚ ÚOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ `«#‰õΩ `å#∞
^Œ Y Å∞ Ѩ ~ ° ∞ K« ∞ ‰õ Ω O@∞Ok. ™ê^è • ~° }
„Ѩ*ÏhHÍxH˜ ["å|∞^•~°∞H͉õΩO_® "åi
™ê=∂lHõ ÅH∆ Í ºÅ#∞, Z*ˇ O _®#∞ `å<Õ
x~°‚~ Úã¨∞ÎO k. ^•x`Àáê>Ë ã¨=∂[OÖ’
Pkè H õ º `« Ö ’ =Ù#fl ÃãHõ ∆ # ∞ `« # |ÖÏxfl
ѨkÅѨ~°∞K«∞‰õΩx, ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
x~°fiǨÏ}#∞ ǨÏã¨ÎQÆ`«O KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok.
™êfi`«O„`«º áÈ~å@ HÍÅOÖ’ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#
Ô~O_»∞ ÉèÏ=#Å∂ „ѨHõ¯„ѨHõ¯<Õ H˘#™êQÍ~Ú.
ã¨=∂[OÖ’x q™êÎ~°"≥∞ÿ# ÃãHõ∆#∞¡, =∞`«`«`«fi
#=¸<åHõ O >Ë # ∂, =∞`« „áêuѨ k Hõ Q Æ Å
*ÏfÜ«∞`« #=¸<åHõO>Ë#∂ „Ѩ*Ï`«O„`«
PHÍOHõ∆ŠѨ@¡<Õ "≥ÚQÆ∞æK«∂áê~Ú. KåÖÏ
^ÕâßÅ∞ „Ѩ`ÕºH˜Oz =Å㨠áêÅ# #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_ç# ^Œâ◊Ö’ =Ù#fl ^ÕâßʼnõΩ =∞`«
~å[H©Ü∂« Å ã¨"åÅ∞ Z^Œ∞~°~ÚOk. D ~Ô O_»∞
30
 =∂i¯ ûã¨∞ì
ÉèÏ=#Å „áêuѨkHõÖË "Õ~°∞. L`«Î~°, kHõ∆}
^Œ$"åÅ =O\˜q. "å\˜ ~Ô O\˜H© =∞^躌 á⁄O`«<Õ
ÖË^Œ∞. =∞`«O ¿Ñ~°∞ g∞^Œ #_çKÕ ~å*ϺÅ∞ QÆÅ
KåÖÏ ^ÕâßÅÖ’ „Ѩ*Ï`«O„`« „Ѩ=∂}ÏÅ#∞
`« ∞ OQÆ Ö ’ `˘Hõ ¯ @O Hõ x Ñ≤ O K« ∞ `« ∞ #fl^Õ .
S~ÀáêÖ’, QÆ`« HÍÅOÖ’ *Ï`«∞Å „áêuѨk
HõQÍ QÆÅ *ÏfÜ«∞`«`«fiO WÖÏO\˜ áê„`«<Õ
áÈ+≤OzOk. ã¨OѨ#fl ^ÕâßÅÖ’¡H˜ W`«~°
KÀ@¡#∞Oz Láêkè HÀã¨O =Å㨠=zÛ# "åix
"≥O\Ï_ç, "ÕkèOKÕ á¶êã≤ã¨∞ì |$O^•ÅÖ’ D
`«~°Ç¨ ~å[H©Ü«∂Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. D
^ÕâßÅÖ’ KåÖÏHÍÅOáê@∞ *Ïu P^è•i`«
*ÏfÜ«∞`å"å^ŒO „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ ã¨OÔHÅQÍ
=ÙO@∂ =zÛOk. =Å㨠áêÅ# #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_ç# KåÖÏ ^ÕâßÅÖ’ J^Õ Ñ¨iã≤÷u
#_çzOk. „Ѩ*Ï`«O„`« qÅ∞=ʼnõÄ, ã¨O㨯 $
uH© , ~å[H© Ü « ∂ ʼnõ Ä KåÖÏHÍÅOáê@∞
„QÆ Ç ¨ Ï }O Ѩ \ ˜ ì O k. JO^Œ i H© ¿ãfiKåÛù
™êfi`«O„`åºÅ∞, ‰õΩÅO, =∞`«O, eOQÆÉË^èŒO`À
xq∞`«OÎ ÖˉΩõ O_® JO^ŒiH© ã¨=∂# „ѨuѨu–Î
W"Õ „Ѩ*Ï`«O„`« ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ w@∞~åà◊√¡.
D =∞`« ` « ` « fi â◊ ‰ õ Ω Î Å ∞ Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ O Ö’
~å*ϺOQÍxfl ã¨g∞H˜O∆ KåÅ<Õ „ѨÜ∞« `«flO ‰õÄ_®
KÕâß~Ú. D „Ѩܫ∞`«flO |Å"≥∞ÿ# J#∞=∂
<åʼnõΩ `åqzÛOk. =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å
„QÆ ∂ Ѩ Ù Å∞ Jkè H Í~° O Ö’ =Ù#flѨ C _Õ " ≥ ∂
„Ѩ*Ï`«O„`« qÅ∞=Å#∞ 'JkèHÍ~° ѨÓ~°fiHOõ QÍ<Õ
HÍÅ~å™êÎ~°∞. „ѨuѨHõ∆OÖ’ =Ù#flѨC_»~Ú`Õ
L^•~°"å^Œ, „Ѩ*Ï`«O„`« qÅ∞=Å#∞ "≥#‰õΩ¯
H˘>Ëì „Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ =º=ã¨÷ÃÑ·<Õ XuÎ_ç `≥™êÎ~°∞.
=∞`À<å‡^Œ ∞ Å∞ Jxfl KÀ\Ï¡ =ÙO\Ï~° ∞ .
ã¨=∂[OÖ’x Ö∫H˜Hõ "å^Œ∞Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ_»∞
`«∂<Õ =ÙO\Ï~°∞. U^À XHõ =OHõ`À H˘xfl
ã≤ x =∂Å „Ѩ ^ Œ ~ ° ≈ #ÃÑ· JÉè í º O`« ~ åÅ∞
`≥Å∞ѨÙ`∞« <åfl~∞° . P ã≤x=∂Å∞ „Ѩ^iŒ ≈OK«∞`«∞#fl
ã≤x=∂ Ǩà◊¡ÃÑ· ^•_»∞Å∞ KÕã≤# ã¨O^Œ~åƒùÖˇ<Àfl
L<åfl~Ú. Hõ à ÏHÍ~° ∞ Å∂ gi ^•_» ∞ ʼnõ Ω
QÆ∞~°=Ù`«∂<Õ L<åfl~°∞. =∞`«`«`«fi „QÆ∂ѨÙÅ
XuÎ _ ç HÍ~° } OQÍ Ñ¨ ٠㨠ΠH ÍÅÃÑ· x¿+^è Œ O
qkèOz# L^ŒO`åÅ∞<åfl~Ú. Ö∫H˜Hõ "å^ŒO
á⁄_»y@ìx D „QÆ∂ѨÙÅ∞ `«=∞ P^ÕâßÅ#∞
áê\˜OK«x "åix ɡkiOK«@=¸ [~°∞QÆ∞
`ÀOk. =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ „Ѩ*Ï`«O„`«
ã¨∂„`åÅ#∞ ǨÏiOz "ÕÜ«∞@O, „Ѩ*Ï`«O„`«
qÅ∞=Å#∞ ^≥|ƒfã¨∞Î#flO^Œ∞# D JOâ◊OÃÑ·
=∞#O ^Œ $ +≤ ì ™ êiOK« = Åã≤ # J=㨠~ ° O
ZO`«~Ú<å =ÙOk.
áêH˜™êÎ<Ö£ ’x Ѩiã≤u÷ x XHõ¯™êi gH˜O∆ z
31
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞
'' K« i „ ` « #∞Oz `« = ∞‰õ Ω J#∞‰õ Ä ÅOQÍ =ÙѨ Ü ≥ ∂ QÆ
Ѩ_»`åÜ«∞#∞‰õΩ#fl H˘xfl\˜x ZOK«∞H˘x, "å\˜x =∂„`«O
~°OQÆ∞`À =Ú™êÎ|∞ KÕã≤ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ@ì_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk.
Ѷ¨∞@#ÅÖ’ H˘O`« ^•z =„H©HõiOK«@O, "åã¨Î"åÅ#∞ ѨÓiÎQÍ
K≥ѨʉõΩO_® `å=Ú K≥ѨÊ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl "Õ∞~°ˆH K≥ѨÊ@O, 'W`«~°—
=∞`«O PKå~åÅ∞, „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ =„H©HõiOz K≥ѨÊ@O =O\˜
Ѩ^Œú`«∞Å#∞ "å~°∞ J#∞ã¨iã¨∞ÎO\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ áêH˜∆Hõ
'ã¨`åºÅ—`À "≥Ú^ŒÖˇ· q^Õfiëêyflx ÃÑOz ÃÑ^ŒÌ KÕ™êÎ~°∞.
`Õ JHõ¯_» Ãã·#ºO, =ÚÖÏ¡Å∞ =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ
PkèѨ`«ºO K≥ÖÏ~ÚOK«∞`«∞#fl q+¨Ü«∞O
——
ÃÑ@ì_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. Ѷ∞¨ @#ÅÖ’ H˘O`« ^•z
=„H© H õ i OK« @ O, "å㨠Π" åÅ#∞ Ѩ Ó iÎ Q Í
ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. lÜ«∂ LÖòǨÏH± K≥ѨʉõΩO_® `å=Ú K≥ѨÊ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl "Õ∞~°ˆH
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« D Ѩiã≤÷u K≥ѨÊ@O, 'W`«~°— =∞`«O PKå~åÅ∞, „Ѩ=∂}Ï
=∞iO`« H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤OzOk. áœ~° Å#∞ =„H©HõiOz K≥ѨÊ@O =O\˜ Ѩ^Œú`«∞Å#∞
ǨωõΩ¯Å∞, „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å∞ ^•_çH˜ "å~°∞ J#∞ã¨iã¨∞ÎO\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ áêH˜∆Hõ
QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~Ú. =∞`«`«`«fiO „áêuѨkHõQÍ 'ã¨`åºÅ—`À "≥Ú^ŒÖˇ· q^Õfiëêyflx ÃÑOz ÃÑ^ŒÌ
QÆÅ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ, ¿ãfiKåÛù, ã¨=∂#`«fiO, KÕ™êÎ~°∞. K«i„`«#∞, ™ê=∂lHõ =º=ǨÏ~åÅ#∂
™œ„ÉèÏ`«$`«fiO „áêuѨkHõQÍ, JO>˄Ѩ*Ï ã¨=∞„QÆOQÍ#∂, J~°=∞iHõÅ∞ ÖˉõΩO_®#∂
™êfi=∞ºO „áêuѨkHõQÍ QÆÅ ~å[H©Ü«∂ʼnõÄ gH˜O∆ z#ѨC_Õ ã¨~Ô #· ™ê=∂lHõ PÖ’K«<å ã¨~o°
=∞^躌 H©ÅHõ"∞≥ #ÿ "≥~· ∞° ^躌 O LOk. „ѨuѨHO∆õ Ö’ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩO@∞Ok. PkèѨ`«º =∞`«`«`«fiO`À
=Ù#flѨC_»∂, ™ê=∂lHõ PkèѨ`åºxfl ѨÓiÎQÍ „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞|_ç# „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO
ǨÏã¨ÎQÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË#ѨC_»∂ `«# q^è•<åʼnõΩ „Ѩ*Ï"≥∂^ŒO 'ã¨$+≤Oì K«_®xH˜—
ã¨=∂*Ïxfl u~ÀQÆ=∞# =∂~°Oæ Ѩ\Oì˜ KÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞Ok. =∞`« ~å[H©Ü«∂Å#∞
„Ѩܫ∞uflOK«∞`å~°∞. ~å*ϺkèHÍ~°O KÕlH˜¯# #=Ú‡‰õΩ<Õ "å~°∞ "åã¨"Î åÅ#∞, =∞~°∞QÆ∞ Ѩ~K° «
`« ~ åfi`« , Ѩ i ã≤ ÷ u =∞iO`« ^•~° ∞ }OQÍ \ÏxH˜ =Ù^Õâú Ñ◊ Ó¨ ~°fiHOõ QÍ<Õ WÖÏ „ѨÜ∞« ufl™êÎ~∞° .
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Jaè=$kú x~À^èHŒ õ Z*ˇO_®#∞ "åã¨Î==∂? =Ù^Õúâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ HõeÊOK«
|_çO^•? Jx q_»=∞iz K«∂¿ÑO^Œ∞ ‰õΩQÍ#∞
=ÚO^Œ‰õΩ `≥™êÎ~°∞. =∞`«O ¿Ñ~°∞ K≥ѨC‰õΩx D ÉèÏ=#Å#∞ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKÕ fiHõ
K≥ÖÏ=∞}˜ JÜÕ∞º D `«~Ç° ¨ ~å[H©Ü∂« Å#∞Oz
QÍx, PÖ’K«#QÍx, ã¨=∂[OÖ’x ™ê^è•~°}
Z^Œ ∞ ~° = Ù`« ∞ #fl ÃÑ#∞=ÚѨ C ^Œ $ ëêì º „Ѩ[ʼnõΩO_»^Œ∞. `«`«Êùe`«OQÍ =∞`«`«`«fi
„Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩi~°Hõ∆} J<Õk <Õ_»∞ „Ѩ^è•#
"å^Œ∞ÅΩ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ_»∞`«∞#fl JOâßÅ∞
Hõ~°Î=ºOQÍ =∂iOk. =∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ ™ê=∂#º „Ѩ * ÏhHõ Ñ ¨ Ù ã¨ Ê $Ǩ Ï Ö’ KÀ@∞
=ÓѨO^Œ∞HÀ=@O ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =∂„`«"Õ∞
KÕã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO\Ï~Ú. ^•x`À „ѨÉèí∞`åfiÅ
Ѩiq∞`«O HÍ^Œ∞. q^è•#O ‰õÄ_® H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ „ѨÉèÏq`«O
PѨ…x™êÎ<£, áêH˜™êÎ<£ÅÖ’#∂, W`«~° J=Ù`«∞Ok. nx „ѨÉèÏ=O W`«~° ã¨Oã¨÷Å g∞^Œ
^ÕâßÅÖ’#∂ W^Õ Ñ¨iã≤÷u =ÙOk. D ^ÕâßÖ’¡ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok. Jxfl\ ˜HõO>Ë
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO Ñ‘Hõ #∞eq∞"ÕÜ«∞_»O, =∞`« „Ѩ = ∂^Œ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ O k Uq∞@O>Ë =∞`« ` « ` « fi
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# L„QÆ"å^ŒO „áêuѨkHõQÍ QÆŠѨÓi`«"∞≥ #ÿ ã¨=∂[OÖ’ ã¨OH∆ÀÉèí ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
~å[H©Ü«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ PkèHõº`« ™êkèOK«_»O 'W`«~°∞Å—ÃÑ· ^•_çH˜ H˘xfl ÃãHõ∆#¡#∞ ã¨g∞HõiO
[iyOk. ã¨=∂[OÖ’ Ö’`«∞QÍ áê`«∞‰õΩ K«@O ã¨∞Å∞=Ù J=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë D
áÈ~Ú# ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ =¸ÖÏÅ∞ qq^èŒ PÖ’K«# JѨÊ\˜Hˆ "åi J=QÍǨÏ#Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
r=# ~°OQÍʼnõΩ JO>Ë K«i„`«, Éè∂í QÀà◊âß„ã¨OÎ , `«Ü«∂Ô~· =ÙO@∞Ok. ã¨=∞㨺#∞ Jxfl HÀ}ÏÅ
ÖË^• ã¨O㨯 $uH˜ ã¨O|OkèOz# JOâßÖ’¡#∂, #∞Oz, 㨠= ∞„QÆ O QÍ Ñ¨ i jeOK« \ ÏxH˜
ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅÖ’#∂ =ÙO\Ï~Ú. K«i„`« „Ѩܫ∞uflOKÕ ã¨¿ÇÏ`«∞Hõ`« JѨÊ\˜ˆH #tOz
#∞Oz `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙѨÜ≥∂QÆ áÈ`«∞Ok. ¿ÇÏ`«∞|^ŒÌ "å^Œ#ʼnõÄ Ñ¨12345 ÙH˜¯\˜
Ѩ_`» åÜ«∞#∞‰õΩ#fl H˘xfl\x˜ ZOK«∞H˘x, "å\˜x 12345
ѨÙ~°}ÏʼnõÄ á⁄ã¨QÆ^Œ∞ Hõ^•! 12345
12345
=∂„`«O ~°OQÆ∞`À =Ú™êÎ|∞ KÕã≤ „ѨKå~°OÖ’ (J#∞"å^ŒO: "åã≤Ô~_ç¤) 12345
 =∂i¯ûã¨∞ì q*Ï˝# "庙ê=o–7 =∂i¯ ûã¨∞ì
Pã≤Ç÷ Ϩ ‰õΩ¯ J<Õk „áê~°OÉèOí Ö’ Z=iH˜ "å~°∞QÍ =ºH˜Î
„â◊=∞ „áêuѨkHõQÍ U~°Ê_çOk. HÍx Jk D<å_»∞ =∞~˘Hõi

Pã≤Î „â◊=∞ÃÑ· ǨωõΩ¯QÍ Ñ¨i}q∞OzOk. `å#∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ L`«ÊuÎ

xHÍã≤Ü∂≥ Çà Ï~åflO_≥*ò P~°‡ãπ
Pã≤Î J<Õk x*ÏxH˘Hõ Pi÷Hõ
JOâ◊O. =∞x+≤ ™êOѶ∞≤ Hõ L`åÊ^Œ<å „Hõ=∞OÖ’
„ѨH$õ u `«#‰õΩ „Ѩ™êkOz# ^•x#∞O_ç Pã≤Îx
‰õÄ_»Éˇ@∞ì‰õΩO\Ï_»∞. =∂#=Ùx „â◊=∞â◊H˜Î
qxÜ≥∂QÍxfl ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ<Õ f~°∞#∞|\˜ì Pã≤Î
J<Õk =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡<Õ Pã≤÷ J<Õ^•xfl
ã¨~fi° HÍÅ ã¨~åfi=ã¨Ö÷ ’¡#∂ XˆH q^èOŒ QÍ LO_Õ
™ê^è • ~° } ~° ∂ Ѩ O Ö’ Ѩ i QÆ } ˜ O KÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
gÅ∞ÖË^∞Œ . ^•xH˜ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ~°∂áêÅ∞<åfl~Ú.
=∂#=*Ïu ѨÜ∞« xOz# qq^èŒ Kåi„`«H,õ Pi÷Hõ
^ŒâÅ◊ #∞ |\˜ì P ~°∂áêÅ∞O\Ï~Ú.
'`« # Éè ∫ uHõ rq`å=㨠~ åÅ
L`åÊ^Œ#, „Ѩ`∞« º`åÊ^Œ#Å „Hõ=∞OÖ’ „â◊=∞â◊HΘ
qxÜ≥∂QÍxH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨ÇϨ [ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ
J=HÍâßÅ q+¨Ü«∞OÖ’, =∞x+≤ XHõ Ü«∞[
=∂xQÍ ZÖÏ =º=ǨÏi™êÎ_<» Õ ^•xfl x~°~‚ ÚO
KÕk Pã≤—÷ Jx =∂~ü¯û ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» .
Pk=∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[O <å\˜
#∞O_ç Pã≤ Î Ü ≥ Ú Hõ ¯ 㨠fi Éè Ï =O ~ÚÖψ Q
=ÙO@∂=zÛOk. „ѨH$õ u „Ѩ™êkã¨∞#Î fl =ã¨∞Î
ã¨=Ú^•Ü«∂xfl JO`«HõO`«‰õÄ JkèHõOQÍ
LѨÜ∂≥ QÆÃÑ@∞ìH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ `«# âßs~°Hõ „â◊=∞#∞
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨^`ÌŒ ∞« Å#∞ =∂#=Ù_∞» x`«ºO
fiÛk^Œ∞‰Ì Ωõ O@∞O\Ï_»∞. J~Ú`Õ Wk ™êOѶ∞≤ Hõ
L`åÊ^Œ# ã¨O|O^è#Œ "≥∞#ÿ „ѨuaO|O ^•fi~å<Õ
JO>Ë Pã≤÷ ã¨O|O^è•Å ^•fi~å<Õ QÆ∞iÎOK«
|_»∞`ÀOk. J~°âú ßG q=∞~°≈‰õΩ LáÈ^•…`O«
~åã¨∂Î ™êOѶ∞≤ Hõ L`åÊ^Œ##∞ QÆ∞iOz =∂~°∞¯û
WÖÏ K≥áêÊ_»∞: =∂#=ÙÅ∞ ''....`«=∞ ~Ú+¨Oì `À
xq∞`«OÎ ÖˉΩõ O_®<Õ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ , P=â◊ºHõ"∞≥ #ÿ ,
ã¨fi`O« „`« ã¨O|O^è•Å<Õ~Ê° ~°K∞« ‰õΩO\Ï~°∞. D
L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å∞, H˘O`« "Õ∞~°‰Ωõ `«=∞ Éè∫uHõ
L`åÊ^ŒHõ â◊‰õΩÎÅ Jaè=$kúH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
=ÙO\Ï~Ú... ~¸ L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å∞ "≥Ú`«OÎ
HõÅã≤ ã¨=∂[O Ü≥ÚHõ¯ Pi÷Hõ K«„@O J=Ù`å~Ú.
KÕã#≤ ^•xfl Hõ+Oì≤ z#"å_»∞ J#∞Éèqí OK«_O» ™ê^躌 OHÍx
ã≤u÷ U~°Ê_çOk. WѨÊ\˜#∞O_ç „â◊=∞‰õΩ–Ü«∂[=∂<åºxH˜
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èOŒ ÖˉΩõ O_®áÈ~ÚOk. „â◊=∞‰õÄ ã¨OѨ
^Œ‰Äõ ã¨O|O^èOŒ ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk.
<åºÜ«∞ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ , ~å[H©Ü∞« "≥∞#ÿ LѨi`«Å
x~å‡}ÏxH˜ x["≥∞#ÿ ѨÙ<åk J^Õ. H˘xfl H˘xfl
™êOѶ≤∞Hõ K≥·`«#º ~°∂áêÅ∞ ^•xx |>Ëì
~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. `«=∞ Jaè=$kú „Hõ=∞OÖ’ XHõ
xiÌ+ì¨ ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ~∞° ‰õΩ#fl g∞^Œ@ ã¨=∂[OÖ’x
L`«ÊuÎ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞, JѨÊ\˜H˜ J=∞Å∞Ö’ =Ù#fl L`«ÊuÎ
ã¨O|O^è•Å`À Ѷ∞¨ ~°¬} Ѩ_`» å~Ú. WHõ¯_» L`«ÊuÎ
ã¨O|O^è•ÅO>Ë x*ÏxH˜ <åºÜ«∞ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ
~°∂ѨOÖ’ Pã≤÷ ã¨O|O^è•ÅÕ q∞#Ǩ "Õ~∞° HÍ^Œ∞.——
Pã≤ ÷ 㨠O |O^è • Å<Õ q <åºÜ« ∞
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ~°∂áêxH˜ K≥Ok =ÙO\Ï~Ú. "å\˜
^•fi~å<Õ L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å ™ê~åOâ◊=∞O`å
=ºHõOÎ KÕÜ∞« |_»∞`«∞Ok. P L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•
ÅÖ’ Pã≤÷ =ÚO^Õ =ÙO@∞Ok. =∂#= ã¨=∂[
K«i„`« Ü≥ÚHõ¯ qq^èŒ ^ŒâÅ◊ Ö’ D ã¨O|O^è•Å∞
qaè#fl ~°∂áêÅÖ’ =ºHõ=Î ∞~Ú<å~Ú. ѨÙ~å`«#
ã¨=∂*ÏÅÖ’ Jq WѨÊ\˜=Öˇ<Õ ÖË=Ù. P
~ÀAÅÖ’ <åºÜ«∞âßG ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ x|O^è#Œ Å∞,
=∞`«, ™êOѶ∞≤ Hõ, qÅ∞=Å`À q∞o`«"∞≥ ÿ =ÙO_Õq.
Pk=∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[OÖ’ „â◊=∞KÕ¿ã „Hõ=∞O
™ê=Ú^•Ü«∞HõOQÍ LO_Õk. J^Õ P<å\˜ Pã≤Q÷ Í
=ÙO_Õk. ™êOѶ∞≤ Hõ L`åÊ^Œ# „Hõ=∞O ‰õÄ_®
JO^Œ∞Ö’ JO`«~åƒùQOÆ QÍ LO_Õk. ã¨=∂[O
Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ`º« Hõ∆ Pã≤~÷ ∂° ѨOÖ’#∂, „ѨH$õ u #∞O_ç
¿ãHõiOK«|_Õ „Ѩu XHõ¯ ^•x ^•fi~å#∂ L`«ÊuÎ
ã¨O|O^è•Å∞ =ºHõ=Î ∞ÜÕ∞ºq.
ã¨=∂[O Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú"≥∞ÿ#
=~åæÅ∞QÍ pe# `«~∞° "å`« "åºáê~° ã¨O|O
^è•Å∞, ~å*ϺOQÆ Ü«∞O„`«O, =ÙxH˜Ö’H˜
=zÛ#`«~∞° "å`« =∂„`«"∞Õ Pã≤H÷ ˜ WѨÊ\˜ ~°∂ѨO
=zÛOk. JO>Ë '„ѨH$õ u #∞O_ç =#~°∞Å#∞
¿ãHõiOK«@OÖ’, „â◊=∞KÕ¿ã „Hõ=∞OÖ’ Jaè=$kú
™êkèOz q∞QÆ∞Å∞ `ÕÅÛ@O— J<Õ ~°∂ѨOÖ’H˜
=zÛOk. ÉÏx㨠ã¨=∂[OÖ’ ‰õÄ_® Ѩiã≤u÷
W^Õ. P<å\˜HO˜ HÍ L`«ÊuÎ „Hõ=∞O XHõ~∂° ѨO
fã¨∞HÀÖË^∞Œ . ÉÏx㨠ܫ∞[=∂x, '=∂#=ÙÅ#∞
ÉÏxã¨Å ¿Ñ~°∞`À `«# Pnè#OÖ’ =ÙOK«∞HÀ=@
"Õ∞QÍHõ, P =∂#=ÙÅ∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã ã¨~fi° ™êfihfl
`« # Ѩ ~ ° O KÕ ã ¨ ∞ HÀ=@O— ~° ∂ Ѩ O Ö’ Pã≤ ÷
ã¨O|O^è•Å∞ =ºHõ=Î ∞ÜÕ∞ºq. ѶӨ º_»Öò =º=ã¨Ö÷ ’
Ѩiã≤u÷ =∂iOk. =∂#=Ù_∞» =ºH˜QÎ Í „â◊=∞KÕ¿ã
„Hõ=∞OÖ’ JO`«~åƒùQÆO. Éèí∂q∞ =∂#=Ùx
„ѨÜ∂≥ QÆâßÅ. ^•x`À J`«xH˜ g_»x J#∞|O^èOŒ
J~Ú<å P Éè∂í q∞`Àáê@∞, `å#∂ Ѩ~ånè#O
HÍ=Åã≤=zÛOk. `å#∞ L`«ÊuÎK¿Õ ã ^•xÖ’
H˘O`«ÉÏè QÍxfl Éè∂í ™êfiq∞H˜ K≥eO¡ K«=Åã≤# ã≤u÷
=zÛOk.
D Kåi„`«Hõ ^Œâ◊ÅxflO\˜Ö’#∂
‰õÄ_®– JO>Ë Pk=∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[OÖ’
ã¨É∞íè º_»∞QÍQÍh, ÉÏxã¨QÍQÍh, J~°Éú Ïxã¨QÍ
QÍh– P<å_»∞ Pã≤÷ U ~°∂ѨOÖ’ =Ù<åfl ã¨~ˆ
Hõ+≤ìOKÕ =∂#=Ù_»∞ "˘à◊√¡ ^•K«∞HÀ‰õΩO_®
ѨxKÕâß_»∞. Pk=∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[OÖ’
q∞#Ǩ  P `« ~ åfi`« 㨠= ∂*ÏÖ’¡ ÉÏxã¨
Ü«∞[=∂#∞Å KÕ`,« Éè∂í ™êfi=ÚÅKÕ`« ^ÀÑ≤_Hô ˜
QÆ∞~°=Ù`«∂ =KåÛ_»∞.
ѶӨ º_»Öò ^ŒâÖ◊ ’x z=i ~ÀAÖ’¡,
WOQÆO¡ _»∞ `«k`«~° ^ÕâßÅÖ’ ~Ô `· ∞« Å#∞ Éè∂í =ÚÅ
#∞O_ç ÉË^YŒ Å∞ KÕÜ∞« _»O, "åi Ѩx=Ú@¡#∞
QÆ∞OAHÀ=_»O [iyOk. ^•x`À L`«ÊuÎ
^•~°∞Å#∞ – "åi L`«ÊuÎ ™ê^è<Œ åʼnõΩ ^Œ∂~°O
KÕâß~°∞. "åºáê~°O ÃÑOá⁄OkOk. _»|∞ƒ Ü≥ÚHõ¯
qq^èŒ LѨÜ≥∂QÍÅ∞ ~°OQÆOÖ’ H˘KåÛ~Ú.
^•x`À ã¨=∂[OÖ’ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í, QÆu `åi¯Hõ
Ѩi}Ï=∞O ã¨OÉèqí OzOk. `«`Ê« eù `«OQÍ #∂`«#
"≥∞#ÿ ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ q^è•#O U~°Ê_çOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Pq~°ƒ
qù OK«_O» `À ѨxKÕ¿ã „Hõ=∞O J<ÕHõ „áê^äqŒ ∞Hõ
qÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«|_çOk. „â◊=∞KÕÜ∞« \ÏxH˜
J=HÍâ◊ O Hõ e ÊOKÕ ™ê^è Œ < åÅ∞QÍ#∂,
32
 =∂i¯ ûã¨∞ì Pã≤÷
„â◊=∞KÕÜ∞« \ÏxH˜ L^ÕtÌ OK«|_ç# =ã¨∞=Î ÙÅ∞QÍ#∂,
=∂#=„â◊=∞QÍ#∂ q_çáÈ~ÚOk. D q^èOŒ QÍ
qÉèlí OK«|_ç #O^Œ∞=Å¡<Õ `˘e^ŒâÖ◊ ’ ÃÑ@∞ì|_ç
áÈQÆ~ÚOk. ^•x =Å¡ ã¨OѨ#∞flÅ∞ _»|∞ƒ^•fi~å
"å\˜x `«=∞ Jnè#OÖ’H˜ `≥K∞« ÛH˘x H˘`«Î `«~Ç° ¨
Pã≤x÷ – ÃÑ@∞ì|_ç^•s „Ѩ~Ú"Õ@∞ Pã≤x÷ –
'' ™È+¨eã¨∞ì ^Œâ◊Ö’ L`«ÊuÎ ™ê^èŒ<åÅÃÑ· „ÃÑ·"Õ@∞
Ü«∂[=∂#ºO ~°∂ѨÙ=∂Ѩ|_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ JѨÊ\˜H©
^•xH˜ áê`« x|O^è#Œ Å Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨~O° WOHÍ =ÙO_»<Õ
U~°Ê~°K∞« ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeyOk. `«# =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ ™È+¨e[OÖ’ xi‡OK«|_Õ #∂`«#
„â◊=∞â◊HxΘ J=Ú‡HÀ_®xH˜, J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=#∞ LѨi`«Å x~å‡}O =Å¡ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Pã≤Î `«# |∂~°∞˚"å
ã¨$+≤ìOK«_®xH˜ HÍi‡‰õΩʼnõΩ ¿ãfiK«Ûù L#fl^Œx
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ "≥∂ã¨ÑÓ¨ i`«"∞≥ #ÿ „ѨKå~°O
KÕã∂¨ ,Î P „ѨKå~°O =∂@∞# HÍi‡Hõ =~åæxfl
^ÀÑ≤_ô KÕÜ∞« _»O H˘#™êyOKå~°∞. D Kåi„`«Hõ
ã¨fiÉÏè "åxfl HÀÖ’Ê`«∞Ok.

QÍ<Õ, =∂~°∞¯û ~°zOz# 'J~°â÷ ßG q=∞~°≈‰õΩ

^ŒâÖ◊ ’x L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å∞ „ѨH$õ u ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ
xÜ«∞=∂ʼnõΩ Ö’|_ç =ÙO\ÏÜ«∞x ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è • <åxfl 㨠= ∞i÷ O KÕ " å~° ∞ "åk™êÎ ~ ° ∞ .
Ü«∂[=∂#ºO, Ü«∂[=∂#º ã¨O|O^è•Å ^•fi~å
=∂„`« " Õ ∞ L#fl`« 㨠= ∂[ =º=㨠÷ # ∞
~°∂á⁄OkOK«QÅÆ =∞x K≥|∞`å~°∞. JO^Œ∞=Å¡<,Õ
Éè∂í q∞, ÃÑ@∞ì|_ç, „â◊=∞– =¸_»∂ L`«ÊuÎÖ’x
=¸_»∞ JOâßÅx JO\Ï~°∞. Éè∂í HÍ=∞O^Œ∞‰õΩ
Éè∂í q∞H“Å∞ ~°∂ѨOÖ’#∞, ÃÑ@∞ì|_çÃÑ\˜#ì "åiH˜
=_ô,¤ ÖÏÉèÏÅ ~°∂ѨOÖ’#∞ „â◊=∞KÕ¿ã "åiH˜
"Õ`<« åÅ ~°∂ѨOÖ’#∂ „ѨuѶŨ O =Ú@ìKÑ≥ ʨ
|_®Åx "å~°O\Ï~°∞.
D =∂Ü«∞Å=∂i ÃÑ@∞ì|_ç^•s
ã¨=∂[O J<ÕHõ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ ZO^Œi<À
"≥∂ã¨yOzOk. HÍx =∂~°∞¯û, ZOÔQÅ∞û 19=
â◊`å|ÌOÖ’ ^•x ã¨fi~°∂áêxfl |@ì|Ü«∞Å∞
KÕâß~°∞. =∞x+≤ âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ â◊H˜ÎH˜
ã¨fiO`«^•~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•
Å#∞ |\˜ì =∞x+≤ "å\˜x ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞#‰õΩ
J=Ú‡HÀ=_»O `«Ñʨ x ã¨~“`ÀOk. XHõ~ÀA
ѨxKÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ WO`« Jx "Õ`<« åÅ∞ K≥eO¡ z
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ P â◊HxΘ H˘O\Ï_»∞. P Ѩx
^•fi~å, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ Ü≥ÚHõ¯ „ÃÑ"· @Õ ∞ Pã≤x÷
ÃÑOKÕ 'J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=— ã¨$+≤Oì K«|_»∞`«∞Ok.
JO`ÕHÍ^Œ∞, P J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= #∞O_Õ J`«xH˜
K≥eO¡ K«|_»¤ "Õ`<« åÅ∂ =™êÎ~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
„ÃÑ· " Õ @ ∞ Ü« ∂ [=∂#ºO =ºH˜ Î Q Æ ` « Pã≤ ÷ x
„`Àã≤ÑÙ¨ K∞« Û`«∞Ok. JO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú#fl =ºH˜QÎ `Æ «
Pã≤÷ ~°∂áêÅxflO\˜h Jk ~°∂ѨÙ=∂ѨÙ`«∞Ok.
JO`ÕHÍ^Œ∞, J^Õã=¨ ∞Ü«∞OÖ’, QÆu`åi¯Hõ "≥~· ∞° ^躌
Ѷe¨ `«OQÍ `«##∞ `å#∞ ‰õÄ_® „`Àã≤ÑÙ¨ K«∞Û
‰õΩO@∞Ok. =∞~Àq^èŒOQÍ K≥áêÊÅO>Ë Jk
=ºH˜QÎ `Æ « Pã≤÷ q^è•<å<Õfl ~°∂ѨÙ=∂ѨÙ`«∞Ok.
™È+¨eã¨∞ì, Hõ=¸ºxã¨∞ì L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•
ÖË~Ê° _»\ÏxH˜ Jk ^•ifã¨∞OÎ k. D ã¨O^Œ~ƒ° Où
ã¨O|OkèOz# =∞øeHÍOâßÅ∞— "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨OѨÙ@O #∞O_ç kQÆ∞= "åHͺÅ#∞ Ѩij
eOK«O_ç.
''Pã≤Ç÷ Ϩ ‰õΩ¯ QÆu`åi¯HõOQÍ Ñ¨i}Ï
=∞O K≥Ok W`«~∞° Å „â◊=∞#∞ ^ÀK«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. `«# ã¨fiO`« „â◊=∞^•fi~å
[iy# L`«ÊuÎx "ÕÔ~=iHÀ K≥Ok#\˜ìkQÍ
P"≥∂kOK«@O WO^Œ∞Ö’ qkèQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok...
WO`ÕHÍ^Œ∞ Pã≤÷ǨωõΩ¯ J<Õk „áê~°OÉèíOÖ’
Z=iH˜ "å~°∞QÍ =ºH˜Î „â◊=∞ „áêuѨkHõQÍ
U~°Ê_çOk. HÍx Jk D<å_»∞ =∞~˘Hõi „â◊=∞ÃÑ·
ǨωõΩ¯QÍ Ñ¨i}q∞OzOk. `å#∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ
L`« Ê uÎ KÕ ã ≤ # ^•xfl Hõ + ≤ ì O z#"å_» ∞
J#∞Éèqí OK«_O» ™ê^躌 OHÍx ã≤u÷ U~°Ê_çOk.
WѨÊ\˜#∞O_ç „â◊=∞‰õΩ – Ü«∂[=∂<åºxH˜
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk.
„â◊=∞‰õΩ ã¨OѨ^Œ‰õÄ ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_®
áÈ~ÚOk.——
=ºH˜ÎQÆ`« Pã≤÷H˜, ™êOѶ≤∞Hõ ÖË^•
™ê=Ú^•Ü«∞Hõ Ü«∂[=∂<åºxH© =∞^躌 `Õ_®
Uq∞@O>Ë – =ºH˜QÎ `Æ « Pã≤÷ q^è•#OÖ’ L`«ÊuÎ
™ê^è<Œ åÅ∞, „â◊=∞ KÕ¿ãO^Œ∞ Hõ=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉÏǨϺ
Ѩiã≤÷`«∞Å∂ =º‰õΩÎÅ Ü«∂[=∂#ºO „H˜O^Œ
=ÙO\Ï~Ú. |∂~°∞"˚ å L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•ÅÖ’,
„â◊=∞KÕ¿ã „Hõ=∂xfl âßYÅ∞QÍ qÉèlí OK«@O,
^•xx ÃÑ@∞ì | _ç x ÃÑOKÕ „Hõ = ∞OÖ’
JO`«~åƒùQOÆ QÍ KÕÜ∞« @O =Å¡, Éè∂í q∞x =ºH˜QÎ `Æ «
Ü« ∂ [=∂#ºO Hõ e y=ÙO_Õ J=HÍâ◊ O
U~°Ê_çOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s Pã≤H÷ ˜ J^Õ Ñ¨Ù<åk.
XHõ =~°æO, =∞~˘Hõ =~°æOÃÑ· PkèѨ`«ºO
=Ç≤ÏOK«\Ïxfl Jk „ѨuaOaOK«∞`ÀOk.
=∞x+≤x =∞x+≤ ^ÀK«∞HÀ=@O
„áêuѨkHõÃÑ· U~°Ê_ç# ã¨=∂lHõ =º=ã¨÷#∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•ÖË JO`«
"≥ÚOk™êÎ~Ú. =∂#= „â◊=∞ ^•fi~å „Ñ¨H$õ u
——
=#~°∞Å#∞ ¿ãHõiOK«_"» ∞Õ PkÖ’ Pã≤÷ JO>Ë.
HÍx J^Õ `«~∞° "åu HÍÅOÖ’, „â◊=∞ÃÑ#· ÖË^•
L`«ÊuÎ ™ê^èŒ<åÅÃÑ·# L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ
„ѨÜ∂≥ [# HÍOHõ`∆ À Ü«∂[=∂#ºO =Ç≤ÏOKÕ
ã≤u÷ QÍ =∂iáÈ~ÚOk. "åã¨qÎ Hõ"∞≥ #ÿ ã¨O|O
^èOŒ QÍ JO‰õΩiOz# Pã≤–÷ ^•xÖ’x JO`«~`æ° «
â◊HΘ Ѷe¨ `«OQÍ<Õ <åºÜ«∞âßG ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ kQÍ
Ѩi}q∞OzOk. P q^èOŒ QÍ<Õ QÆ∞iÎOK«|_çOk.
L`«ÊuÎ q+¨Ü«∞OÖ’ J^˘Hõ ã¨~°fi™ê^è•~°}
JOâ◊OQÍ ~°∂á⁄OkOk. J~Ú`Õ "åã¨Î=O
WO`ÕHÍ^Œ∞.
Pi÷Hõ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ kQÍ, <åºÜ«∞âßG
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ kQÍ, Pã≤÷ J<Õk K«i„`« JO`«\Ï
H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk. Jk Pã≤÷ ã¨O|O^è•Å
~°∂ѨOÖ’ =ºHõ=Î ∞=Ù`∂« <Õ =ÙOk. PÜ«∂ ^ŒâÅ◊ Ö’
QÆÅ L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ qq^èŒ
~°∂áêO`«~åÅ∞ *ˇO^Œ∞`«∂ =zÛOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ
''"≥Ú`«OÎ Pã≤x÷ ~°^∞Œ KÌ Ü Õ ∞« @O QÍHõ, |∂~°∞"˚ å
Pã≤x÷ ~°^∞Œ KÌ Ü
Õ ∞« @"Õ∞ Hõ=¸ºx[O Ü≥ÚHõ¯ qt+¨ì
ÅHõ}∆ O—— Jx =∂~°∞¯û, ZOÔQÅ∞û Hõ=¸ºxã¨∞ì
„Ѩ}ÏoHõÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. WOHÍ YzÛ`«OQÍ
K≥ á êÊÅO>Ë |∂~° ∞ ˚ " å =ºH˜ Î Q Æ ` « Pã≤ ÷ x
~°^Œ∞ÌKÕÜ«∞@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë
|∂~°∞"˚ å =º=ã¨÷ ~å=@O JO>Ë<Õ JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞#fl =ºH˜ÎQÆ`« Pã≤÷ q^è•<åÅxflO\˜h
„`Àã≤ÑÙ¨ K«Û@"Õ∞. |∂~°∞"˚ å =~°Oæ , HÍi‡Hõ=~°Oæ
~°OQÆO g∞^ŒH˜ ~å=@O`À JO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú#fl
=~åæÅ#∞ "≥#∞Hõ‰Ωõ <≥@@ì O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
™È+¨eã¨∞ì ^ŒâÖ◊ ’ L`«ÊuÎ ™ê^è<Œ åÅÃÑ·
„ÃÑ"· @Õ ∞ Ü«∂[=∂#ºO ~°∂ѨÙ=∂Ѩ|_»∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ JѨÊ\˜H© ^•xH˜ áê`« x|O^è#Œ Å Ü≥ÚHõ¯
J=ã¨~O° WOHÍ =ÙO_»<Õ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ
™È+¨e[OÖ’ xi‡OK«|_Õ #∂`«# LѨi`«Å
x~å‡}O =Å¡ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Pã≤÷ `«# |∂~°∞"˚ å
ã¨fiÉÏè "åxfl HÀÖ’Ê`«∞Ok. 123
123
123
123
123

33
=∞iO`«
ã¨O^ÕL^è
ǨŒ$Å∞
`«áÈ~å\ÏÅ∞
– ã¨=∂^è•<åÅ∞
„Ѩ*Ï „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O HÀã¨O Hõ$+≤
<Õ á êÖò Ö ’ =∂"À~Ú㨠∞ ì Å ∞
„Ѩ u Ѩ H ∆ Í Å`À Hõ e ã≤ „Ѩ * ÏO^Àà◊ # Ö’
áêÖÁæO@∞<åfl~°∞, ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ
áêÖÁæ#_»O ÖË^Œ∞? "åiH© =∞# ^Õâ◊OÖ’
=∂"À~Úã¨∞ìʼnõÄ `Õ_® Uq∞\˜?
<ÕáêÖò =∂"À~Úã¨∞Åì ‰õΩ, ÉèÏ~°`Öü ’
=∂"À~Úã¨∞ìʼnõΩ ¿Ñ~°∞Ö’ ™ê~°∂Ѩº`« `«Ñ¨Ê
W^ŒÌ~°∂ XHõ\ ˜ HÍ^Œ∞. HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ "Õˆ~fi~°∞.
<ÕáêÖòÖ’x ~åK«iHõ =º=ã¨÷‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
JHõ¯_ç =∂"À~Úã¨∞Åì ∞ áÈ~å_»∞`«∞<åfl~∞° . W`«~°
„Ѩ*Ï`«O„`« â◊‰Ωõ ÅÎ `À Hõeã≤ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ™ê÷Ñ#¨
HÀ㨠O <Õ á êÖò =∂"À~Ú㨠∞ ì Å ∞ L=∞‡_ç
L^Œº=∂Å∞ KÕѨ_»∞`«∞<åfl~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O ~åA
KÕã#≤ „Ѩuáê^Œ# Ѩ@¡ =∂"À~Úã¨∞Åì ‰õΩ W`«~°
áêsìʼnõΩ qÉè^Ë •Å∞ U~°Ê_ç#@∞¡<åfl~Ú. "å\˜x
ZÖÏ Ñ¨i+¨¯iOK«∞H˘x L=∞‡_ç L^Œº=∂xfl
H˘#™êy™êÎ~À "Õz K«∂_®e. =∞# ^Õâ◊OÖ’
=∂"À~Úã¨∞Åì ∞ W`«~° „Ѩ*Ï`«O„`« â◊‰Ωõ ÖÎ ’ HõÅã≤
L^Œº=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍÖË~°∞.
„Ѩ*Ï`«O„`«, "å=∞ѨHõ∆ â◊‰õΩÎÅ`À Hõeã≤ WHõ¯_ç
=∂"À~Ú㨠∞ ì Å ∞ ‰õ Ä _® áÈ~å_ç ` Õ
PǨfixOK«=K«∞Û.
S^Œ∞ ~å„ëêìÅ ZxflHõÅ `«~°∞"å`«
Ü«ÚÑ≤Z „ѨÉèí∞`åfixH˜ =∞^ŒÌuKÕÛ q+¨Ü«∞O
ã¨g∞H˜™∆ êÎ=∞x =∂i¯ûã¨∞ì áêsì „Ñ¨^•è # HÍ~°º^Œi≈
„ѨHÍ+π Hõ~`° ü W\©=Å K≥áêÊ~°∞. JO>Ë Ü«ÚÑ≤Z
„ѨÉèí∞`åfixH˜ =∞^ŒÌ`«∞ LѨã¨OǨÏi™êÎ~å?
Ü«ÚÑ≤Z „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_ç Ô~O_»∞
㨠O =`« û ~åÅ∞ Ѩ Ó ~° Î ~ ÚOk. Ü« Ú Ñ≤ Z
„ѨÉèí∞`åfixH˜ "å=∞ѨH∆ÍÅ∞ Hõh㨠L=∞‡_ç
HÍ~°º„Hõ=∞O „áêuѨkHõ# =∞^Œ`Ì ∞« Wã¨∞<Î åfl~Ú.
D ~Ô O_Õà§◊ Ö’ Hõh㨠L=∞‡_ç HÍ~°º„Hõ=∞O ZÖÏ
J=∞Öˇ·Ok? Uq J=∞Å∞ HÍÖË^Œ∞? ZHõ¯_»
LÅ¡OѶ¨∞# [~°∞QÆ∞`«∞#flk? ZHõ¯_» Ö’áêÅ∞
L<åfl~Ú? Jx ã¨g∞H˜∆OKåeû# J=ã¨~°=Ú
#flk. P ã¨g∞Hõ∆#∞ [~°áêÅx "å=∞ѨH∆ÍÅ∞
x~°‚~ÚOKå~Ú. ã¨g∞Hõ∆ [iy# `«~°∞"å`«
ã¨g∞H∆Í Ñ¶¨e`åÅ#∞ J#∞ã¨iOz UO KÕÜ«∂
Å<Õk `«~°∞"å`« x~°‚~ÚOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ѩ[Å∞, ^Õâ◊ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_ç`Õ<Õ
Ü«ÚÑ≤ZH˜ =∞^ŒÌ`«∞ `«Ñ¨Ê Ǩx KÕã¨∞ÎO>Ë
=∞^ŒÌuÜ«∂eû# JQÆ`«ºO ÖË^Œ∞.
`«$fÜ«∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O HÀã¨O
=∂i¯ûã¨∞ì áêsì „Ñ¨Ü∞« uflã∞¨ OÎ ^Œx „ѨHÍ+π Hõ~`° ü
K≥áêÊ~°∞. K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞, =ÚÖÏÜ«∞O
ã≤OQ∑ Ü«∂^Œ"£ =O\˜ "å~°∞ ‰õÄ_® `«$fÜ«∞
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞.
HÍx W~° ∞ =Ù~° ∂ Hõ Å =_» O ™ê^è Œ º O
HÍ^ŒO@∞<åfl~∞° , ZO^Œ∞Hõx?
HÍO„Ô Q ãπ , a*ˇ Ñ ≤ Å ‰õ Ω
„Ѩ`åº=∂flÜ∞« O JO>Ë Jq J#∞ã¨iã¨∞#Î fl „Ѩ*Ï
=ºuˆ~Hõ q^è•<åʼnõΩ aè#flOQÍ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
q^è•<åÅ#∞ J#∞ã¨iOKÕ â◊‰õΩÎÅ HõÅ~ÚHõQÍ
LO_®Åx "å=∞ѨH∆ÍÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. P
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O „Ѩ*’ѨÜ≥∂QÆ q^è•<åÅ#∞
KÕѨ@ì_»OÖ’ LO_®e. JO^Œ∞HÀã¨O KÕѨ>Ëì
HÍ~° º „Hõ = ∂Ö’¡ Hõ e ã≤ H õ @ ∞ì Q Í Hõ ^ Œ Ö Ïe.
„Ѩ * ’Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ q^è • <åÅ HÀ㨠O Hõ e ã≤
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕѨ@ì_»O ^•fi~å JÖÏO\˜
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O U~°Ê_®Åx "å=∞ѨH∆ÍÅ∞
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~Ú. Wk XHõ x~°O`«~° „Ѩ„H˜Ü«∞QÍ
H˘#™êQÍe. JO`ÕHÍx `«$fÜ«∞ „Ѩ`åº
=∂flÜ«∞O ¿Ñ~°∞`À XHõ „Ѷ¨O\ò#∞ QÆ^≥ÌkOz
=∞~À „ѶO¨ \ò#∞ QÆ^Ì≥ <≥H¯˜ OKÕ JkèHÍ~° ™Èáê#O
P@ H͉õÄ_»^Œ∞. K«O„^ŒÉÏ|∞, =ÚÖÏÜ«∞OÅ∞
q^è • <åÅ QÆ ∞ iOz =∂\Ï¡ _ » _ » O ÖË ^ Œ ∞ .
„Ѩ*’ѨÜ≥∂QÆ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ
KÕ Ü « ∞ _» O QÆ ∞ iOz =∂\Ï¡ _ » _ » O ÖË ^ Œ ∞ .
"å=∞ѨH∆ÍÅ∞ JÖÏO\˜ =∞~À „Ѷ¨O\ò QÆ∞iOz
PÖ’zOK«_»O ÖË^Œ∞. „Ѩ*Ï „Ѩ`åº=∂flÜ«∂xfl
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
~å#∞#fl ™ê÷xHõ ZxflHÖõ ’¡ =∂i¯ûã¨∞ì
áêsì "≥Y· i ZÖÏ LO@∞Ok. HÍO„ÔQãπ`À á⁄`«∞Î
H˘#™êQÆ∞`«∞O^•? `≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O Ѩ@¡ "≥·Yi
ZÖÏ LO@∞Ok?
™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷Å ZxflHõÅ∞ „QÍ=∂Å
Jaè = $kú „áêuѨ k Hõ # [~° ∞ QÆ ∞ `å~Ú.
„QÍ=∂Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_»OÖ’ Z=i
q^è•<åÅ∞ LѨÜ≥∂QÆѨ_»`åÜ≥∂ K«∂_®e.
„Ѩ[ʼnõΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q^è•<åÅ#∞ J#∞ã¨iOKÕ
=∂i¯ ûã¨∞ì
– a.q. ~åѶ¨∞=ÙÅ∞
"åi`À "å=∞ѨH∆ÍÅ∞ Hõeã≤=ÙO\Ï~Ú. ã¨fiO`«
|ÅO ÃÑOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.
J™êûOÖ’ =¸_»∞ ‰õÄ@=ÚÅ
=∞^茺 áÈ\© LOk. ZlÑ≤H˜ QÍx, HÍO„ÔQãπ‰õΩ
QÍx ѨÓiÎ "≥∞*Ïi\© ~åx ѨHõ∆OÖ’ a*ˇÑ≤
=∞^ŒÌ`«∞`À ZlÑ≤ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕ¿ãÎ
^•xH˜ "å=∞ѨH∆ÍÅ∞ =∞^ŒÌu™êÎÜ«∂?
a*ˇÑ≤`À Hõeã≤# U ‰õÄ@q∞H©
"å=∞ѨH∆ÍÅ∞ =∞^ŒÌ`«∞x=fi=Ù.
‰õΩÅq=Hõ∆‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ g∞~°∞
W\©=Å áê^ŒÜ«∂„`« [iáê~°∞. ‰õΩÅO ZÖÏ
~°∂ѨÙ=∂Ѩ|_»∞`«∞Ok? ‰õΩÖÏO`«~° q"åǨÅ
=Å¡ ‰õΩÅO áÈ`«∞O^•?
‰õΩÅ x~°∂‡Å# J<Õk ã¨∞n~°…
„Ѩ„H˜Ü∞« . ã¨∞n~°… ÅHõ∆ ºO. ‰õΩÅ x~°∂‡Å# [iˆQ
=~°‰õΩ ‰õΩÅq=Hõ∆ =O\˜ "å\˜H˜ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_Õ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ KÕѨ@ìHõáÈ=_»O
ã¨iHÍ^Œ∞. ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂[O áÈ`Õ `«Ñ¨Ê ‰õΩÅ
x~°∂‡Å# [~°QÆ^Œ∞. D ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂[OÖ’x
‰õΩÅq=Hõ∆ =O\˜ "å\˜H˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ç
~°∂ѨÙ=∂Ѩ=K«∞Û. JO^Œ∞Hˆ ‰õΩÅq=Hõ∆ =ºuˆ~Hõ
áÈ~å@ ã¨OѶ¨∞O D HÍ~°º„=∂xfl QÆ`« ^Œâß|Ì
HÍÅOQÍ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flk.
Hõ=¸ºx[O Éè∫uHõ"å^ŒO g∞^Œ
P^è•~°Ñ_¨ #ç ã≤^•úO`«O. =∞i Hõ=¸ºxã¨∞Åì O`å
Éè∫uHõ "å^Œ∞Å∞QÍ LO_»Ô~O^Œ∞‰õΩ? "åiÖ’
KåÖÏ =∞Ok ^Õ=Ù}˜‚ ѨÓlã¨∞Î<åfl~°∞ Hõ^•!
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì`À Hõeã≤=Ù#fl
"åà◊√§, áêsì J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ JO^Œ~°∂
=∂i¯ûã¨∞ìÅ∞–Öˇxxã¨∞ìÅ∞ HÍHõáÈ=K«∞Û. D
㨠= ∂[OÖ’ Hõ = ¸ºx㨠∞ ì Å ∞ KÕ ã ¨ ∞ Î # fl
„Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÅ∞, „Ѩ*’ѨÜ≥∂QÆ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
K«∂ã≤ PHõi¬`∞« Öˇ· J<ÕHõ =∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞QÍ =™êÎ~°∞. "å~°O^Œ~°∂
"åi"åi =ºH˜ Î Q Æ ` « qâßfi™êÅ#∞,
™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ áê\˜ã∞¨ OÎ \Ï~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì „Ñ¨ [ Š㨠O „Ѩ ^ •Ü« ∂ Å#∞, =∞`«
qâßfi™êÅ#∞ Q“~°qã¨∞OÎ k. Wk =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ<Õ
LO_®e `«Ñʨ ~å[H©Ü∂« Ö’¡H,˜ „Ѩ*ÏáêÅ#Ö’H˜
~å‰õÄ_»^Œ<Õk Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì Jaè„áêÜ«∞O.
34
 ã¨O^ÕÇûã¨ Å∞¨∞ì – ã¨=∂^è•<åÅ∞
=∂i¯
=∂#"À`«Î=Ú_»∞ ã¨`«ºáêÖò `«∞e
(2= ¿Ñr #∞O_ç)
=∂~°}HÍO_»‰õΩ |Å~ÚOk. `å#∞ "≥·^ŒºO
KÕ ™ ÈÎ # fl ~Ày 㨠x flÇ≤ Ï `« ∞ _» ~ Ú# =Úã≤ ¡ O
\ÏOQÍ"åÖÏ |+‘~å `«# „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz
`«∞bx ^•zÃÑ\Ïì~°∞. =¸_À~ÀA ~å„u "Õà◊
F #kx ^•\˜Oz _®Hõiì fl ÉèÏ~°`« Éè∂í ÉèÏQÍxH˜
KÕ~åÛ_® `åºy. D L^ŒO`åxfl q=iã¨∂Î
'=∞OzH˜QÍh, K≥_∞» ‰õΩQÍh, ‰õΩÅ=¸ =∞`«=¸
=¸ÖÏÅ∞ HÍ^Œ∞. ^ÕxHÔ <· å P =ºH˜Î ã¨O™ê¯~°=¸,
=∂#=`«, Ѩiã¨~åÅ∞ J`«x |∞kúÃÑ· "Õ¿ã
^Œ∞„+¨ÉèÏÅ∂, ã¨^•ƒù"åÖË HÍ~°}O JO\Ï~°∞
`«∞e. _èçb¡H˜ KÕ~°∞‰õΩ#fl PÜ«∞# JHõ¯_» `«#
ã¨fiq+¨Ü∂« Å#∞ P=Åɡ\ ì˜ `«O_ÀѨ`O« _®Å∞QÍ
=zÛѨ_»∞`À#fl HÍOkj‰õΩÅ ÉÏ^èŒÅ∞ fˆ~Û
Ѩ x Ö’ x=∞QÆ fl =∞Ü« ∂ º_» ∞ . Jkè H Í~° ∞ Å∞,
=∞O„`« ∞ Å`À 㨠O „Ѩ k OѨ Ù Å∞ [iÑ≤
HÍOkj‰õΩʼnõΩ Hõh㨠=ã¨`«∞Å∞ HõeÊOKå_»∞.
=∞`« Ѷ¨∞~°¬}Å∞ XH˜O`« K«Å¡|_ç#
`«~°∞"å`« PÜ«∞# L`«Î~° „Ѩ^Õâò ~å[^è•x
ÅHÀflÖ’ "≥·^•ºkèHÍiQÍ KÕ~å_»∞. J~Ú`Õ P
ѨxÖ’ PÜ«∞# U=∂„`«O ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ .
„Ѩ[Å`À <Õ~°∞QÍ ã¨O|O^èŒO ÖËHõáÈ=@"Õ∞
^•xH˜ HÍ~°}=∞x „QÆÇÏ≤ Oz P L^ÀºQÍxfl =k
ÖËâß_»∞. ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O ѨxKÕ¿ã"åi =∞^躌 `å#∞
LO_®Åx `«ÅáÈã≤ JÖÏO\˜ ™êú#O HÀã¨O
"≥kHÍ_»∞.
P "≥ ^ Œ ∞ ‰õ Ω ÖÏ@Ö’ PÜ« ∞ ##∞
`≥ÅOQÍ}Ï Ô~·`åOQÆ áÈ~å@O PHõi¬OzOk.
áÈ~å@O ™êkèOz# q[Ü«∂Å#∞ xÅɡ@∞ì‰Ωõ <Õ
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ XHõ"≥·Ñ¨Ù ™êQÆ∞`«∞O_»QÍ =∞~À
"≥Ñ· Ù¨ # HÍ~°ºHõ~Åΰ ÃÑ· „‰õÄ~° x~°ƒO^èOŒ , Hˆ ã¨∞Å∞,
Li, Ü«∂=r˚= tHõ∆Å∞, ^˘iH˜# "åix
^˘iH˜@∞¡QÍ HÍeÛ "ÕÜ«∞@O...Wn P<å\˜
Ѩiã≤÷u. `«# ™ê÷#O ZHõ¯_À PÜ«∞# `ÕeQÍæ<Õ
`ÕÅ∞ÛHÀQÆeQÍ_»∞. JO`Õ 1948Ö’ ÃÇ·Ï^Œ~å
ÉÏ^Œ∞ KÕ~å~°∞. =zÛ# "≥O@<Õ PÜ«∞# ÃÇ·Ï^Œ
~åÉÏ^£Ö’x z~åQÆb QÆb¡Ö’ Pã¨∞Ѩ„ux
<≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. JHõ¯_Õ x"åã¨O. `≥ÅOQÍ}Ï
áÈ~å@ Ü≥∂^èŒ∞Å`À ã¨O|O^è•Å∞ <≥ÅH˘Å∞Ê
‰õΩ<åfl_»∞. _ÕxÜ«∞Öò ÅfѶπ, QÆ}Ëâò âßfiOÉÏQ∑,
=∞<ÀǨÏ~ü ~å*ò 㨈Hû<å, L™ê‡h `«k`«~°
„Ѩ=ÚY <åºÜ«∞"å^Œ∞Å#∞ KÕiÛ `≥ÅOQÍ}Ï
Ü≥∂^èŒ∞Å ~°Hõ∆} HÀã¨O Hõq∞\©x U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. Ü≥∂^èŒ∞ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO |<å~ÚOz#
ˆ H 㨠∞ efl ÃÇ· Ï HÀ~° ∞ ì Ö ’ Z^Œ ∞ ~À¯=@O
35
„áê~°OaèOKå_»∞. âßs~°HõOQÍ |ÅÇ‘Ï#`«
U~°Ê_ç<å, HõO_»~åÅ [|∞ƒ Hõ$OQÆnã¨∞Î<åfl
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞Hõ x„^•Ç¨~åÅ∞ ‰õÄ_® =∂x
<åºÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ J=ã¨~=° ∞~Ú# ã¨=∂Kå~åxfl
¿ãHõiOz ÃÑ>Ëì"å_»∞. XHõ [\˜Å=∞~Ú#
ˆ H 㨠∞ Ö’ "åkOKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω QÍ#∞ P<å_» ∞
JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ ¿Ñ~°∞#fl <åºÜ«∞"åk _çZãπ
„Ñ≤\ò#∞ ~°Hõ∆} Hõq∞\©Ö’ KÕ~åÛ~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ
ZO^Œ~À Ü≥∂^èŒ∞ʼnõΩ Li, Ü«∂=r˚= tHõ∆Å∞
`«áêÊ~Ú. `≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@O =Úyã≤#
`«^Œ∞Ѩi uiy "≥·^Œº ¿ã=Å g∞^Œ `«∞e ^Œ$+≤ì
ÃÑ\Ïì_»∞.
„Ѩ * Ï "≥ · ^ Œ º âßÅ Jx ¿Ñ~° ∞
ÃÑ@ìHõáÈ~Ú<å JHõ¯_» [iˆQ^ŒO`å Lz`«
"≥·^Œº"Õ∞. ~ÀQÆ∞Å#∞ ѨsH˜∆Oz, =∞O^Œ∞Å∞
~åã≤zÛ Ñ¨OѨ@O H͉õΩO_® "åi ã≤u÷ QÆ`∞« efl
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞O_Õ"å_»∞ `«∞e. =∞O^Œ∞efl
Lz`«OQÍ W=fi@"Õ∞ H͉õΩO_® ~Ày =∞s
¿Ñ^Œ"å_»x `≥e¿ãÎ H˘O`« #QÆ^Œ∞#∞ ‰õÄ_®
WzÛѨO¿Ñ"å_»∞. JÜ«∞# "≥·^ŒºO HÀã¨O
^èŒx‰õΩÅ∞ Ãã·`«O ÉÏ~°∞Å∞ nˆ~"å~°∞. ~ÀE
150 =∞OkH˜ÃÑ·QÍ<Õ PÜ«∞# "≥·^ŒºO HÀã¨O
=KÕÛ"å~°∞. _»|∞ƒ HÀã¨"Õ∞ "≥·^ŒºO KÕ¿ã"å~°∞
PÜ«∞# ^Œ$+≤ìÖ’ Ѩ~°=∞ hK«∞Å∞, #~°~°∂Ѩ
~åHõ∆ã¨∞Å∞, =∂#= K«~å‡xfl HõѨÙʉõΩ#fl
~å|O^Œ∞Å∞. WO\˜ J^≥,Ì `«# Hõh㨠Y~°∞ÛÅ∞,
=∞O^Œ∞ʼnõΩ ã¨iѨ_® =∂„`«"Õ∞ Jn ^èŒx‰õΩÅ
#∞Oz ã¨OáêkOKÕ"å~åÜ«∞#. q∞QÆ∞Å∞#∞
¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O "≥zÛOKÕ"å~°∞. =∂@Å`À
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ |∞[˚yOz "≥^· ºŒ O KÕ¿ã"å~°∞. nO`À
~ÀQÆ x^•<åxH˜ WO[Hõ#∆ ∞ KÕ™êÎ#<åfl PÜ«∞#
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =KÕÛO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ [OˆH"å~°∞ HÍ~°∞.
JÖÏ Ô ~ O_» ∞ #fl~° ^Œ â ßÉÏÌ Å ∞ ™êyOk.
HõO_»~åÅ H©}∆ `«, ǨÏ$^ŒÜ∞« ã¨O|O^èŒ "åº^è∞Œ Å∞
=Ú^Œ~°@O`À PÜ«∞# 18 Uà◊¡áê@∞ Z@∂
Hõ^ŒÅ‰õΩO_® =∞OKåxfl JO\˜ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ `«#
"≥·^Œº =$uÎx H˘#™êyOKå_»∞. âß„ã‘ÎÜ«∞
ã≤^•úO`« „QÆO^è•Å∞, "≥^· ºŒ Ѩi*Ï˝# ѨÙã¨HÎ ÍÅ#∞
PÜ«∞# x~°O`«~°O ѨiîOKÕ"å_»∞. "≥·^ŒºO
KÕ~ÚOKÕ‰Ωõ O>Ë `«∞b ^ŒQ~ˆæÆ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åÅx
~ÀQÆ∞Å∞ ÉèÏqOKÕO`«QÍ PÜ«∞# ZkQÍ_»∞.
"≥·^Œº q^•º~°∞÷Å∞ ѨÅ∞=Ùix KÕ~°nã≤ "åiH˜
"≥∞~°∞QÆ~Ú# tHõ}∆ WKÕÛ"å_»∞. PÜ«∞# K≥O`«
tHõ∆} á⁄Ok# ѨÅ∞=Ù~°∞ WѨÙÊ_»∞ ~å„+¨ìO
#Å∞=¸ÅÖÏ "≥^· ºŒ ¿ã=Å∞ JO^Œ*ãË ∞¨ <Î åfl~∞° .
Y=∞‡O =ÚxÊѨÖò Kè≥·~°‡<£QÍ ^ŒâßÉÏÌÅáê@∞
¿ã=ÅOkOz# =∂iû¯ã¨ ∞ ì <åÜ« ∞ ‰õ Ω _» ∞
z„~å=Ói ÅH©∆ ‡#~°ã¨Ü«∞º `«#Ü«∞ _®Hõì~°∞
âߺ=∞ÖÏO| `« ∞ e WO@<Õ ÃÑiQÍ~° ∞ .
PÜ«∞#‰õΩ Jhfl `å<≥· ÃÑOѨÙ_»∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎQÍ
ZkQÍ~°∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì peHõ ã¨=∞
Ü«∂Ö’¡ `«á⁄ÊѨÙÊÅ#∞ 㨄Hõ=∞OQÍ JOK«<å
"Õã≤ =∂i¯ûã¨∞ìáêsì "≥·¿Ñ xeKå~åÜ«∞#.
¿Ñ^ŒÅ∞, Ñ≤šŠѨ@¡ =∞Ô~=fii`À#∂ áÈÅÛ
^ŒQÆ#O`« JkèHõOQÍ ‰õ~°∞} K«∂¿Ñ `«∞e
~å[H©Ü«∞ JOâßÅ q+¨Ü«∞OÖ’ xHõ¯zÛQÍ
=º=ǨÏiOz# Ѷ¨∞\ÏìÅ<ÕHõO L<åflÜ«∞x
PÜ«∞# ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
1969 #∞Oz HõO_»~åÅ "åºkè =ÚkiáÈ~Ú
=∞OKåxH˜ JO\˜ÃÑ@∞ì‰õΩx LO_®eû#
ã≤÷uÖ’#∂ "≥·^Œº ¿ã=efl PÜ«∞# =∞~°=ÖË^Œ∞.
FÑ≤QÍæ ѨsHõ∆Å∞ KÕÜ«∞@O, "åi ™⁄O`«
q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O, Ǩ™êºÖÏ_»@O
WÖÏ Jxfl =º=Ǩ~åÅ∂ ѨÓ~°fiOÖÏQÍ<Õ
x~°fiiÎOK«@O ã¨xflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ Pâ◊Ûù~°ºO
Q˘e¿Ñk. K«xáÈ=_®xH˜ P~°∞ =∂™êÅ
=ÚO^Œ∞ Hͺ#û~ü "åºkè ‰õÄ_® ™ÈHõ@O`À
Ѩiã≤÷u =∞iO`« H©∆}˜Oz<å `«# ¿ã"å^Œ$HõÊ
^è Œ O Ö’QÍh, ¿Ñ^Œ ŠѨ H õ ∆ á ê`« O Ö’QÍh,
Hõ=¸ºx[O Ѩ@¡ qâßfiãO¨ Ö’QÍh U=∂„`«O
=∂~°∞Ê ~åHõáÈ=\Ïxfl QÆ=∞xOz# =∂i¯ûã¨∞ì
<Õ`«Å∞ ѨÙK«ÛÅѨe¡ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º, =∂H˜<Õx
|ã¨=ѨÙ#flÜ«∞º ‰õÄ_® K«eOzáÈÜ«∂~°O>Ë
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. K«xáÈ=_®xH˜ =¸_»∞
~ÀAÅ =ÚO^Œ ∞ =~° ‰ õ Ä J^Õ f~° ∞ #
=º=ǨÏiOK«@"Õ∞ PÜ«∞##∞ =∂#"À`«=Î Ú_»x
H©iOÎ KÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ #ç XHõ z#fl JOâ◊O.
PÜ«∞# ã≤Ñ≤ZO ™ê^è•~°} ã¨Éèí∞º_Õ J~Ú<å
J=ã¨~°=∞~Ú# L#fl`« ™ê÷~Ú =º=Ǩ~åefl
‰õÄ_® `å#∞ `«∞e`À K«iÛOKÕ"å_ç#x
|㨠= Ѩ Ù #flÜ« ∞ º K≥ Ñ ¨ Ê @"Õ ∞ P _®Hõ ì ~ ° ∞
B#fl`åºxH˜ J^ŒÌO Ѩ_»∞`ÀOk.
'=∞#O =∂#=ÙÅ=∞~Ú`Õ _®Hõì~ü
=∂#"À`«Î=Ú_»∞—...Jx `«∞e J`«º„H˜Ü«∞Å
㨠O ^Œ ~ ° ƒ ù O QÍ x~° fi Ç≤ Ï Oz# ã¨ É è í Ö ’
=∂\Ï¡_»∞`«∂ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ lÖÏ¡ Ѩi+¨`«∞Î
=∂r Kè≥·~°‡<£ Éè’*òÔ~_ç¤ KÕã≤# "åºMϺÅ∞
#∂\˜H˜ #∂~°∞áêà◊¥¡ x[O. 12345
12345
12345
12345
12345
 =∂i¯ ûã¨∞ì

^ÀÑ≤_ô =~åæÅg∞^Œ<Õ HÍ^Œ∞

"å~°∞ÃÑOz áÈ+≤Oz#
^Œ∞~°¡Hõ∆}ÏÅg∞^Œ ‰õÄ_® áÈ~å_®e!

b ëê"£p
...Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì– HÍi‡Hõ =~°æO g∞^•, ^ÀÑ≤_ôH˜ Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞iÜ«∞=Ù`«∞#fl „Ѩ[Åg∞^• P^è•~°Ñ¨_ç, =∂i¯û[O
Öˇxx[O ã≤^•úO`« =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ „Ѩ*ÏqѨ¡"åxfl #_çÑ≤Oz `«∞k q[Ü«∞O ™êkèOz f~°∞`«∞Ok. JÖψQ ã¨=∂*Ïxfl
`«^Œ∞Ѩi ÅHõ∆ º"≥∞ÿ# Hõ=¸ºx[O "≥·Ñ¨Ù #_çÑ≤Oz f~°∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë =∂#= ã¨=∂[O Hõ=¸ºx[O "≥·Ñ¨Ù Ѩܫ∞xOK«_»O
Jx"å~°º=∞x Kåi„`«Hõ ã¨∂„`åÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. HÍi‡Hõ=~°æOÖ’#∂ W`«~° Ñ‘_ç`« `å_ç`« „Ѩ*ÏhHõOÖ’#∂ J`«ºO`« Q˘Ñ¨Ê
qѨ¡= â◊H˜Î ^•QÆ∞O^Œh, D â◊H˜Îx ã¨g∞HõiOz, SHõºÑ¨iz, ã¨OѶ¨∞\˜`«O KÕ¿ãÎ ^ÀÑ≤_ô=~åæʼnõΩ K≥Ok# ã¨=∞ã¨Î Jaè=$kú x~À^èŒHõ
â◊‰õΩÎÅÃÑ·<å, ™ê„=∂[º"å^ŒOÃÑ·<å q[Ü«∞O ™êkèOK«QÆÅ=∞x D ã¨∂„`åÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì, HÍi‡Hõ=~°æO
H˘`«Î â◊‰õΩÎÅh, Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl â◊‰õΩÎÅh, H˘`«Îg, Jaè=$kú K≥O^Õg U"≥·<å J*ËÜ«∞OQÍ LO\ÏÜ«∞x D ã¨∂„`åÅ∞
K≥|∞`«∞<åfl~Ú. „ѨÑO¨ K« Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞ K«i„`å, K≥<· å Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞ K«i„`å D q+¨Ü∂« <Õfl x~°∂Ñ≤OKå~Ú.....J~Ú`Õ,
JO`«~å˚fÜ«∞ Jaè=$kú x~À^èŒHõ â◊‰õΩÎÅ∂, ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ∂ =∞#Hõ<åfl |ÅOQÍ L<åfl~°#fl q+¨Ü«∂xfl =∞#O =∞izáȉõÄ_»^Œ∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞ "å~°∞ J<ÕHõ ~°OQÍÖ’¡ `å`å¯eHõOQÍ =∞#Hõ<åfl PkèHºõ OÖ’ L<åfl~#° fl q+¨Ü∂« hfl =∞#O =∞izáÈ~å^Œ∞. ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ ,
Hõiî<åu Hõiî#"≥∞ÿ#, ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ# áÈ~å@O ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ =∞#O "åix F_çOK«QÆÅO.
L`«ÊuÎ ™ê^èŒ<åÅÃÑ· "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ „Ѩ~Ú"Õ@∞ Ü«∂[=∂#ºOQÆÅ ã¨=∂[OÖ’ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ∞ `«=∞
JkèHÍ~°O ^•fi~å Jxfl ~°OQÍÖ’¡#∂ â◊H˜Î=O`«OQÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú. Jxfl ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∂ ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl~Ú. ã¨=∂[OÖ’
`«~°`«~åÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ =zÛ# "≥#∞HõÉÏ@∞`«#O, J*Ï˝#O, ™êfi~°úO, Ѩ~°ã¨Ê~° JѨ#=∞‡HõO, "≥∂ã¨O, Ѩ~°ã¨Ê~° HõÅǨÅ∞,
ǨÏ`«ºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q D ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ã¨∞n~°… áêÅ#Ö’ =∞iO`«QÍ ÃÑOá⁄O^•~Ú. Wk ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°ÜÕ∞º „Ѩ*ÏhHõO g∞^Œ,
ã¨=∂[OÖ’x W`«~°∞Å g∞^Œ ‰õÄ_® ^Œ∞+¨ì „ѨÉèÏ"åxfl HõeyOzOk. ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ∞ `«=∞ =~°æ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∂, =~°æ
áêÅ##∂ HÍáê_»∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ D ^Œ∞~°¡Hõ∆}ÏÅhfl Jx"å~°ºOQÍ ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú. `å=Ú ^ÀÑ≤_ô KÕã¨∞Î#fl „Ѩ[Å∞
"≥#∞HõÉÏ@∞`«#OÖ’#∂, Jã¨OѶ¨∞\˜`«OQÍ#∂, "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ#∂ LO_»HõáÈ`Õ "å~°∞ "åà◊¡#∞ ѨiáêeOK«ÖË~°∞ Hõ^•! JO^Œ∞=Å¡
=∞#O q[Ü«∞O ™êkèOKåÅO>Ë ^ÀÑ≤_ô =~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ f„="≥∞ÿ# áÈ~å@O KÕÜ«∞_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, „Ѩ*Ö’¡ n~°…HÍÅOQÍ
LO@∂ =ã¨∞Î#fl "åi „ѨÉèÏ"åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õÄ_® áÈ~å_®e. „Ѩ[Ö’¡ HõxÑ≤OKÕ "≥#∞HõÉÏ@∞ ÉèÏ"åʼnõÄ, W`«~°
"≥#∞HõÉÏ@∞ ÅHõ∆}ÏʼnõÄ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e. JѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞ =∞#O „Ѩ[Å ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl ÃÑOK«QÆÅO. ^ÀÑ≤_ô
=~åæÅ#∞ F_çOKÕO^Œ∞‰õΩ "åix SHõº Ѩ~°K«QÆÅO. WHõ¯_Õ Hõ=¸ºx[O ™êkèOK«_»OÖ’ Hõ+¨ìO ^•y LOk. HÍ„"Õ∞_£û! „Ѩ[ÅO`å
~å[H©Ü∞« OQÍ K≥`· #« º=O`«∞Öˇ· LO_®Åh, SHõºOQÍ, ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ „ѨÉÏè "åÅ#∞O_ç ^Œ∂~°OQÍ, "≥#∞HõÉÏ@∞ `«<åxH© ^Œ∂~°OQÍ
LO_®Åx H˘O^Œ~°∞ ÉèÏq™êÎ~°∞. HÍx „Ѩ[ÅO`å JÖÏ LO>Ë WOHõ qѨ¡=O ™êkèOK«_»OÖ’ Hõ+¨ì"Õ∞=ÚO@∞Ok?
(b ëê"£p 1936Ö’ ~°zOz# '=∞Oz Hõ=¸ºxã¨∞ì ZÖÏ LO_®e?— „QÆO^èŒO #∞O_ç)

Marxistu, monthly organ of Communist Party of India (Marxist) A.P . State Committee. Vol.2, No 5, May, 2006
36