CHNG TRNH GING DY KINH T FULBRIGHT

THNG TIN BT CN XNG TRONG HOT NG TN DNG TI VIT NAM*

Nghin cu tnh hung
Hunh Th Du Nguyn Minh Kiu Nguyn Trng Hoi

Thng 4 nm 2005

y ch l mt tnh hung gi nh c xy dng tho lun trong cc lp ca Trng Fulbright m khng nhm ti hoc cp n bt k mt trng hp c th no. Tnh hung ny s dng mt s thng tin, tng ca bi tp nhm 1 trong mn Ti chnh Pht trin kho 10 gm cc thnh vin Ung Th Hnh, Trnh Thu Hng, V Th Thu Hng, H Vn M, Dng Anh Th, Trn Thanh Tng, Trn Hi Vn.

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

THNG TIN BT CN XNG TRONG HOT NG TN DNG TI VIT NAM

Trong qu trnh nghin cu h thng ti chnh Vit Nam, nhm ca ng Ci Cch thy rng ging nh cc nc ng khc, Vit Nam, cc ngn hng chim t trng cao trong h thng ti chnh. Hu ht cc giao dch u c thc hin qua h thng ngn hng, th trng chng khon c mt vi tr rt khim tn. Hn th na, do mi chuyn i t h thng ngn hng mt cp sang h thng ngn hng hai cp, cng chng cha c thi quen s dng cc dch v ti chnh ngn hng, nn hot ng ca cc ngn hng thng mi Vit Nam cn rt s khai, ch yu l cp tn dng, cn cc loi hnh dch v ngn hng khc, nht l cc dch v ngn hng bn l hu nh cha pht trin. Tuy l nghip v kinh doanh chnh em li hn 80% doanh thu, nhng hot ng tn dng ca cc ngn hng thng mi Vit Nam dng nh c trc trc m n c th hin qua khi lng n xu tng i cao1. Theo kinh nghim ca nhiu nc v t nhiu nghin cu, tr nhng c sc bt ng nh khng hong kinh t, thin tainguyn nhn gy ra tnh trng n xu nhiu nht l do cc ngn hng khng c y thng tin t pha khch hng ca mnh mc d c rt nhiu n lc trong cng tc thm nh . Ni mt cch n gin, l do c ch sng lc cha hiu lc nn cc ngn hng "lt" nhng khch hng c kh nng che y hnh vi v thng tin ca kho trong giao dch vay vn thc hin nhng d n c ri ro cao. Chun on khng tt vn thng tin bt cn xng c th l nguyn nhn gy ra nhng trc trc trong hot ng tn dng h thng ngn hng Vit Nam2, t trc trc ny nhm ca ng Ci Cch dnh mt ngun lc ng k tm hiu v n. Sau mt thi gian nghin cu vi s gip tch cc ca cc c quan hu quan, nhm ca ng Ci Cch a ra bc tranh tng i sinh ng theo cc ni dung di y.

Theo bo co thng nin ca Ngn hng Nh nc Vit nam, n cui nm 2003, t l n xu (qu hn) ca cc ngn hng thng mi Vit Nam chim 4,74% trong tng d n cho vay gn 300.000 t VN (tng ng vi 14.200 t VN). Con s ny cha k khon n tn ng 21.280 t VN trc ngy 01/01/2001 mi ch x l c 13.386 t ng. Nu tnh s cha c x l cng vi s n tn ng nu trn th s n tn ng ca cc ngn hng thng mi Vit Nam l 22.094 t VN (bng 7,36% d n v 3,4% GDP). Nhng theo kin ca b Susan Adams i din thng tr cao cp ca IMF ti Vit Nam v ng Klaus Rohland - Gim c quc gia Ngn hng Th gii (WB) ti Vit Nam th n xu ca h thng ngn hng Vit Nam vo khong 15-20% (tng ng 45.000-60.000 t VN), chim t 7-10% GDP Vit nam. Theo nh gi ca mt s chuyn gia th t l n xu ln n 30% (Thomas 2003) 2 Theo Lut cc t chc tn dng Vit Nam, cc t chc hot ng theo lut ny c gi l t chc tn dng. Tuy nhin, n gin, trong tnh hung nghin cu ny gi l ngn hng.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

1. Ti sao cc ngn hng phi x l vn thng tin bt cn xng? Ngn hng n thun ch l mt t chc kinh doanh v mc tiu li nhun. Cp tn dng l mt trong nhng nghip v kinh doanh chnh ca cc ngn hng. C th hiu cp tn dng mt cch n gin l vic ngn hng cho khch hng "vay" mt khon tin hoc uy tn ca mnh trong mt khong thi gian nht nh. Sau khch hng c ngha v hon tr "khon vay" nn trn cho ngn hng cng vi khon "li" km theo3. Vic "vay mn" gia ngn hng v khch hng c lp thnh hp ng tn dng. Cng ging nh cc hp ng ti chnh khc, hp ng tn dng l mt dng hp ng khng hon chnh (incomplete contract). mt hp ng c thc hin y th cc bn lin quan trong hp ng phi thc hin ng ngha v ca mnh. Tuy nhin, khng ging nh cc hp ng hon chnh (complete contract), vic thc hin cc hp ng khng hon chnh gp nhiu kh khn hn v c rt nhiu tnh hung c th xy ra trong qu trnh thc thi hp ng m cc bn khng lng trc c. Cng do chnh vn ny m trong qu trnh thc hin hp ng, nu mt bn c nhiu thng tin hn c th c nhng hnh vi gy tn hi n bn c t thng tin hn. y chnh l vn bt cn xng v thng tin trong cc hot ng ca nn kinh t. Hai hnh vi ph bin nht do thng tin bt cn xng gy ra l la chn bt li (adverse selection) v tm l li (moral hazard). La chn bt li l hnh ng xy ra trc khi k kt hp ng ca bn c nhiu thng tin c th gy t hi cho bn t thng tin hn. Tm l li l hnh ng ca bn c nhiu thng tin hn thc hin sau khi k kt hp ng c th gy tn hi cho bn c t thng tin hn. Trong hot ng tn dng, cc ngn hng lun l ngi c t thng tin v d n, v mc ch s dng khon tn dng c cp hn khch hng. Do , m bo an ton trong hot ng ca mnh, bn thn cc t chc tn dng phi x l thng tin bt cn xng hn ch la chn bt li v tm l li nhm cho vay ng ngi ng i tng v gim st cht ch khch hng vay vn c hnh vi ng n nhm m vic thu hi c gc v li khon tn dng cp ra. Trong mt nn kinh t, hu nh khng mt ngn hng no c kh nng t mnh x l c vn thng tin bt cn xng m cn phi c mt c s h tng v nhng iu kin cn thit cho nn kinh t nhm trnh xy ra nhng vn v h thng nh hng tiu cc n ton b nn kinh t. 2. Cc c s h tng v iu kin cn thit trong hot ng tn dng gip cc ngn hng tm c "ng" khch hng, "ng" d n v khch hng thc hin "ng" nhng hnh ng nh cam kt th mt nn kinh t cn phi c cc c s h tng v iu kin cn thit gm: 1. Cc quy nh php l r rng v cht ch
Lut cc t chc tn dng nh ngha "Cp tn dng l vic t chc tn dng tho thun khch hng s dng mt khon tin vi nguyn tc c hon tr bng cc nghip v cho vay, chit khu, cho thu ti chnh, bo lnh ngn hng v cc nghip v khc."
3

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

2. H thng k ton v bo co ti chnh minh bch, tin cy phn nh ng nng lc ti chnh ca khch hng 3. H thng thng tin y , c tin cy v tnh chnh xc cao 4. Cc tiu chun nh gi xp loi r rng, minh bch, d p dng 5. T chc nh gi, xp loi tn dng c lp 6. H thng ng k ti sn Nhm ca ng Ci Cch ln lt xem xt tng ni dung nu trn trong iu kin thc t ti Vit Nam 2.1.Cc quy nh php l Vit Nam, hot ng ngn hng ni chung, hot ng tn dng ni ring c quy nh bi vn bn cao nht l Lut cc t chc tn dng. Ngoi ra cn c cc vn bn hng dn ca Chnh ph, ca Ngn hng Nh nc Vit Nam v cc vn bn lin quan n hot ng tn dng. Cc quy nh v hot ng tn dng ti Vit Nam c nh gi l tng i y v theo thng l chung vi cc hng dn r rng, quyn t ch dnh cho bn cp tn dng trn c s bo m nhng quy nh v an ton. 2.1.1. Cc iu kin cp tn dng c cp tn dng, bn c cp tn dng phi m bo cc iu kin cn thit gm: 1. C nng lc php lut dn s, nng lc hnh vi dn s v chu trch nhim dn s theo quy nh ca php lut. 2. Mc ch s dng khon tn dng c cp hp php. 3. C kh nng ti chnh m bo tr n trong thi hn cam kt. 4. C d n u t, phng n sn xut, kinh doanh, dch v kh thi v c hiu qu; hoc c d n u t, phng n phc v i sng kh thi v ph hp vi quy nh ca php lut. 5. Thc hin cc quy nh v bo m tin vay theo quy nh. 2.1.2. Quy nh v m bo tin vay Theo quy nh ca hin hnh, cc t chc tn dng c th cp tn dng mt khch hng thng thng theo cc hnh thc m bo gm: Cm c, th chp bng ti sn ca khch hng vay; Bo lnh bng ti sn ca bn th ba; Bo m bng ti sn hnh thnh t vn vay; Cho vay khng c ti sn m bo. c c iu kin c cp tn dng khng c ti sn m bo, khch hng phi c tnh hnh ti chnh lnh mnh, chng minh c kh nng tr n ca mnh.
Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi 3

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

c c iu kin cp tn dng c m bo bng ti sn hnh thnh t vn vay, khch hng phi c vn t c tham gia vo d n cng vi ti sm m bo ti thiu l 15% tng mc u t ca d n. 2.1.3. Quy nh v vic thm nh, xt duyt cho vay v gim st thu hi vn vay Vic thm nh, xt duyt cho cp tn dng v gim st thu hi khon tn dng c cp phi tun th cc quy nh nh sau: T chc tn dng xy dng quy trnh xt duyt cp tn dng theo nguyn tc bo m tnh c lp v phn nh r rng trch nhim c nhn, trch nhim gia khu thm nh v quyt nh cp tn dng. T chc tn dng xem xt, nh gi tnh kh thi, hiu qu ca d n u t, phng n sn xut, kinh doanh, dch v hoc d n u t, phng n phc v i sng v kh nng hon tr khon tn dng c cp ca khch hng quyt nh cp tn dng. Vic cp tn dng ca t chc tn dng v khch hng phi c lp thnh hp ng tn dng. Hp ng tn dng phi c ni dng v iu kin cp tn dng, mc ich s dng khon tn dng c cp, phng thc cp tn dng, lng tn dng c cp, li sut, thi hn cp tn dng, hnh thc bo m, gi tr ti sn bo m, phng thc tr n v nhng cam kt khc c cc bn tho thun. T chc tn dng xy dng quy trnh v thc hin kim tra, gim st qu trnh cp tn dng, s dng khon tn dng c cp v tr n ca khch hng ph hp vi c im hot ng ca t chc tn dng v tnh cht ca khon vay, nhm m bo hiu qu v kh nng thu hi khon tn dng cp.

Vi cc quy nh php l nu trn, t chc tn dng c t ch v phi chu trch nhim v hot ng tn dng ca mnh, ng thi m bo iu kin ngn hng c th tm ng khch hng, ng d n cp tn dng, v gim st khch hng thc hin nhng hnh vi ng sau khi c cp tn dng hon tr cho ngn hng khon tn dng c cp. 2.2.H thng thng tin k ton v bo co ti chnh H thng thng tin k ton v bo co ti chnh l mt c s cc k quan trng gip cho cc bn c lin quan nm bt c tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Nu mt h thng thng tin k ton v bo co ti chnh khng c t chc tt v khng minh bch v c tin cy cao s rt kh c th cn c xem xt "sc kho" ca doanh nghip. Vit Nam, Lut k ton nm 2003 quy nh n v k ton phi thu thp, phn nh khch quan, y , ng thc t v ng k k ton m nghip v kinh t, ti chnh pht sinh. n v k ton c trch nhim cng khai cc bo co ti chnh. Mt khc, cc chun mc k ton theo thng l chung dn c p dng ti Vit Nam. Tuy nhin hin ti, h thng tiu chun k ton Vit Nam (VAS) vn cn nhng khc bit so vi vi h thng tiu chun k ton quc t (IAS).

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

Theo Ngh nh v kim ton c lp, tr mt s loi hnh doanh nghip phi thc hin kim ton nh bo him, ngn hng, cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, doanh nghip nh nc, s cn li (ch yu l cc doanh nghip hot ng theo lut doanh nghip), nh nc ch khuyn khch cc doanh nghip thc hin kim ton cc bo bo ti chnh. Mt khc, ti hu ht cc t chc tn dng cha yu cu khch hng n xin cp tn dng phi c bo co ti chnh c kim ton. Vic s dng cc bo co ti chnh lm cn c thm nh d n ca cc t chc tn dng cha c tin cy nh pht biu ca Ph tng gim c Ngn hng u t v Pht trin Vit Nam - ng L o Nguyn ''Cc DN va v nh thng xy dng bo co ti chnh mang tnh cht i ph vi c quan thu; bo co chnh thc (bo co c php lut cng nhn) thng thp hn tnh trng thc t, khng m bo iu kin vay vn ngn hng''.4 Nhng vn nu trn to ra k h mt doanh nghip c nhiu h thng s sch bo co k ton (thng l 3). Mt dng bo co thu (kt qu kinh doanh thp hn thc t). Mt dng vay vn ngn hng (kt qu bo co thng hn thc t). Mt dng cho ni b (s liu thc). Vi tnh trng nh vy, khi doanh nghip gp kh khn th ngn hng rt kh nhn bit tnh trng thc ca doanh nghip l nh th no. 2.3.H thng thng tin v c s d liu 2.3.1. H thng thng tin phc v nh gi xp loi khch hng Mt h thng thng tin y v khch hng nh: lch s hnh thnh v qu trnh pht trin, nng lc ti chnh, mc tn nhim, i ng iu hnh l c s ht sc quan trng gip cho vic thm nh,xp loi, la chn khch hng trong hot ng ca cc t chc tn dng. Nu h thng ny khng y s nh hng rt ln n kh nng nh gi, thm nh khch hng ca cc ngn hng. Hin nay, Trung tm tn dng thuc Ngn hng Nh nc Vit Nam (CIC) l t chc duy nht thc hin cng tc thu thp thng tin ca cc khch hng c quan h tn dng vi tt c cc t chc tn dng. C ch thu thp thng tin ca CIC theo quy ch hot ng thng tin tn dng do Ngn hng Nh nc ban hnh. Trong quy nh cc t chc tn dng theo nh k c trch nhim bo co cc thng tin lin quan n khch hng cho CIC v cc t chc tn dng c quyn khai thc thng tin ca CIC. Trn thc t, cc thng tin hin c ca CIC c cp nht khng cao v cc ch tiu cn chung chung. Nhng thng tin cn thit xc nh lch s, tin cy ca ban iu hnh doanh nghip hu nh khng c. Mt khc, do cha thc s thc v tm quan trng ca tnh cp nht v chnh xc v thng tin nn cc t chc tn dng cha c s quan tm ng mc n cc thng tin, d liu khi bo co cho CIC. Khi thm nh doanh nghip, rt t ngn hng ly thng tin t CIC. H thng thng tin ni b ca tng t chc tn dng: Hin nay, bn thn trong mt t chc tn dng, h thng lu tr, x l thng tin cng cha hiu qu v tnh h thng gn
4

http://www.vnn.vn/kinhte/taichinhnganhang/2003/12/39942/

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

nh khng c. Thm ch vic kim sot tng d n ca mt khch hng (k c cc n v trc thuc hch ton bo s) l mt vn rt kh khn i vi cc t chc tn dng. 2.3.2. H thng thng tin phc v cho vic thm nh d n Ngoi h thng thng tin dng nh gi khch hng, khi thm nh d n, phng n kinh doanh, cc t chc tn dng cn phi c h thng thng tn nhm xc nh, kim tra cc thng s u vo v u ra ca d n, nht l cc thng s v th trng cc nguyn liu u vo v th trng u ra ca sn phm Thc t, hin nay cc t chc tn dng thng s dng cc thng ly c trn mng internet vi tnh h thng khng cao. Vic truy cp, tm kim nhng s liu ny ph thuc rt nhiu vo trnh ca cc b tn dng vi yu cu phi c kh nng c tt ting anh. Do vn v h thng thng tin phc v cho cng tc thm nh d n ca cc t chc tn dng hin nay vn ang l vn rt ln. Nhng bin s quan trng nht quyt nh n hiu qu ca d n nh gi nguyn vt liu, gi bn, kh nng tiu th li thiu thng tin nht trong qu trnh thm nh. 2.4.H thng cc tiu chun v k thut nh gi Sau khi c cc thng tin vi tin cy cao, iu kin cn thit tip theo l phi c c tiu chun v k thut nh gi ph hp. Chng ta cng xem xt thc t ny Vit Nam 2.4.1. Cc tiu chun nh gi nng lc khch hng Theo quy nh i vi nhng ngi iu hnh doanh nghip i hi phi c mt s tiu chun nht nh no (v bng cp). Nhng thc t nhng quy nh ny nng v hnh thc hn. Nhng cn c, tiu chun da vo nh gi kh nng iu hnh ca mt doanh nghip, mt t chc gn nh khng c. 2.4.2. Cc tiu chun phn tch bo co ti chnh Hai iu kin c bn nht phn tch bo co ti chnh nhm a ra cc nh gi, kt lun c tin cy l phi c h thng thng tin bo co ti chnh tin cy v c h thng cc ch tiu, chun mc nh gi. Phn th nht c trnh by phn trn. Hin nay cha c cc tiu chun, chun mc c cho l hiu qu so snh nh gi mt bo co ti chnh ca mt khch hng l tt hay khng tt, tiu chun hay cha tiu chun. Hin nay, B ti chnh ban hnh cc thng t hng dn ch tiu nh gi hiu qu hot ng ti chnh ca t chc tn dng nh nc, cc doanh nghip nh nc. Ngn hng Nh nc Vit Nam giao cho Trung tm thng tin tn dng (CIC) thc hin nh gi xp loi khch hng theo mt s tiu chun. Trn c s nhng tiu ch ca Ngn hng Nh nc a ra, cc t chc tn dng cng xy dng h thng ch tiu nh gi, xo li khch hng. Nhng vic nh gi da vo cc tiu chun ny ang trong qu trnh th nghim cha thc s i vo cuc sng.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

2.4.3. Cc tiu chun thm inh d n u t y l nhng thng s, nhng tiu chun v cng cn thit nh h s chit khu, mc ri ro Trong qu trnh thm nh mt s n, c rt nhiu tiu chun nh gi d n, nhng hai tiu chun thng dng nht l d vo gi tr hin ti rng (NPV) v sut thu hi vn ni b (IRR). Mt d n c NPV dng hay sut thu hi vn ni b ln hn mt ngng yu cu l c th quyt nh u t hoc cp tn dng cho d n . Vn kh khn u tin i vi cc t chc tn dng khi tnh NPV hoc nh gi theo tiu chun IRR th sut chit khu no c s dng y. C th s dng m hnh nh gi ti sn vn (CAPM)5 hoc cc m hnh khc xc nh gi tr ny. iu ny l bt kh thi v cc h s gn nh khng th xc nh c hoc nu c xc nh c th chng khng c ngha xc thc ly lm cn c. Thc t ti cc t chc ang lm l ly li sut cho vay trung di hn ca chnh t chc tn dng cng (+) thm mt t l na c c sut chit khu. Vi phng thc ny c th tm chp nhn c v d sao cng c c s. Nhng c s ny l rt cm tnh. 2.4.4. Cc k thut phn tch bo co ti chnh, thm nh d n K thut nh gi, thm nh d n ni ring, d bo ni chung hin nay c s dng ph bin nht l da vo phn tch m phng (phn tch ng) tnh xc sut c kh nng xy ra cc trng hp tt v cc trng hp bt li cho d n. Vic nhn vo biu phn b xc xut ca d n c th bt c xc sut NPV dng l bao nhiu, m l bao nhiu. Hin nay Vit Nam, cc k thut phn tch bo co ti chnh, thm nh d n tin tin cha c p dng v ph bin rng ri ti Vit nam do iu kin v cng ngh v nhng ngi am hiu v n cn rt hn ch. V vy vic p dng i tr gp rt nhiu kh khn. T thc t nu trn, mt ngi am hiu mt cht v k thut thm nh d n l c th bin mt d n c xc xut NPV dng hay IRR ln hn ngng cn thit t 100%. Khi mun bc mt d n hoc nh gi mt doanh nghip hot ng khng hiu qu l vn ht sc kh khn i vi cn b tn dng. Nht l i vi nhng d n ca nhng doanh nghip c "mi quan h" tt. 2.5.T chc nh gi tn dng c lp Hin ti Vit nam c Trung tm tn dng CIC ca Ngn hng Nh nc v mt s n v khc nh cc cng ty chng khon lm cng tc xp loi khch hng. Tuy nhin m bo tin cy, t chc ny cn phi c cc iu kin sau6:
Theo m hnh nh gi ti sn vn, sut sinh li yu cu ca mt ti sn ti chnh (c th ng nht vi mt d n) c xc nh theo cng thc sau: Ri = Rf+(Rm- Rf). Trong Rf : sut sinh li ca ti sn ti chnh phi ri ro (thng l chng khon chnh ph ngn hn) Rm: Sut sinh li bnh qun ca ton th trng :H s tng quan gia ti sn ti chnh Ri v th trng. (Rm- Rf): c gi l phn b ri ro (Risk Premium) 6 Cc iu kin ny c nu trong Hip c Basel II
5

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

- Tnh khch quan: Phng php nh gi tn dng cn phi cht ch, c h thng v phi cn c vo cc s liu qu kh theo mt phng php nh gi no . Ngoi ra, cc kt qu nh gi cn phi lin tc c r sot v iu chnh kp thi theo nhng thay i v tnh hnh ti chnh. c cc c quan ch qun ngn hng cng nhn, phng php nh gi i vi mi khu vc th trng, trong c vic i chiu li mt cch cht ch (rigorous back testing), cn phi c s dng trc t nht mt nm v nn l ba nm - Tnh c lp: T chc nh gi tn dng c lp cn phi c lp v khng chu cc sc p v kinh t hoc chnh tr c th nh hng n kt qu nh gi. Qu trnh nh gi cng t b nh hng bi nhng mu thun v li ch c th pht sinh do thnh phn ca hi ng qun tr hoc c cu c ng ca cng ty gy ra cng tt. - Kh nng tip cn quc t/ Tnh minh bch: Cc kt qu nh gi cn c cung cp cho cc t chc trong v ngoi nc s dng trong cc mc ch hp php v vi cc iu kin cung cp tng ng nhau. Ngoi ra, phng php lun chung nh gi tn dng ca cc t chc nh gi cn phi c cng khai, hu ht cc d n vay vn t WB hoc ADB u cng khai trn web r rng phng php lun c th nh gi mt d n, iu ny s trnh c nhng che y thng tin t bn pha khch hng t mc tiu c ngun tn dng bng mi gi. - V vic cung cp thng tin: T chc nh gi tn dng c lp cn cung cp cc thng tin v phng php nh gi, bao gm cc khi nim v kh nng khng tr c n, khong thi gian nh gi, ngha ca mi bc xp hng; t l khng tr c n trong thc t ng vi mi nhm xp hng; v xu hng thay i cc kt qu nh gi, v d kh nng t xp hng AA xung xp hng A theo thi gian. - Cc ngun lc: Mt t chc nh gi tn dng c lp cn phi c cc ngun lc cn thit thc hin vic nh gi vi cht lng cao. Cc ngun lc ny cho php cc t chc ny tip xc thng xuyn vi cn b qun l v nghip v ti cc t chc ang c nh gi tn dng b sung cc thng tin quan trng cho vic nh gi tn dng. Cc kt qu nh gi cn phi da trn s kt hp cc phng php nh tnh v nh lng. Ngun lc thm nh tn dng cng nn lm vic theo nhm, c ngha l bn thn ngn hng cng nn c nhng chuyn gia c lp thm nh t pha nc ngoi nhm p dng cho nhng d n qui m ln. - Tnh tin cy: Trong mt chng mc nht nh, tin cy ca cc kt qu nh gi t c nh cc tiu ch nu trn. Ngoi ra, lng tin ca cc t chc c lp (nh u t, nh bo him, cc i tc kinh doanh) i vi cc kt qu nh gi ca mt t chc nh gi tn dng c lp cng l bng chng ca tin cy ca cc kt qu nh gi ny. tin cy ca mt t chc nh gi tn dng c lp cng th hin vic cc t chc ny s dng cc quy trnh ni b nhm trnh khng cho cc thng tin mt c s dng sai mc ch. c cng nhn, mt t chc nh gi tn dng c lp khng nht thit phi nh gi cc cng ty hai quc gia tr ln.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

Nu cn c vo cc tiu chun nu trn, r rng hin nay Vit Nam cha c t chc no iu kin v c kh nng xp hng tn dng mt cch c lp. Tuy nhin, vi nhng li th ca mnh, Trung tm thng tin tn dng (CIC) l mt t chc c th c kh nng p ng cc iu kin ny ti sao. Kh nng trong thi gian ti, khi CIC pht trin c th tr thnh mt c quan cung cp thng tin v xp hng tn dng khch hng tin cy l nn tng cho mt h tng thng tin tt phc v cho hot ng tn dng ca cc ngn hng Vit Nam. Ngoi ra vi m hnh Trung tm xp hng tn nhim thuc VASC cng c kh nng tr thnh mt t chc xp hng tn nhim tin cy. 2.6.H thng ng k ti sn Mt h thng ng k quyn s hu ti sn r rng l v cng quan trng cho pht nn kinh t ni chung, hot ng tn dng ngn hng ni ring. Nu tt c cc ti sn c ng k v xc nhn quyn s hu, th ngi ch s hu ti sn c th em ti sn ny th chp, cm c vay vn ngn hng. Hay ni cch khc, nu tt c cc ti sn (nht l cc bt ng sn) c ng k quyn s hu (hay quyn s dng) khi mi thc s l ti sn, nu khng ch l mt cng c ca ngi c n v vic chuyn nhng, th chp, cm c s gp nhiu kh khn hn. Hin nay, vic ng k ti sn c quy nh, nhng nhn chung vic thc hin cha c trit v rng khp. Nguyn nhn ca vn ny l do thc t khch quan c rt nhiu loi ti sn khng thc hin ng cc trnh t, th tc v khng c y cc giy t cn thit nn vic ng k chng nhn quyn s hu l rt kh. c bit l cc bt ng sn ti khu vc nng thn, rt nhiu h lm nh t pht m khng c bt k mt giy t no. i vi nhng loi ny, ch l nhng cng c, phng tin phc v cho cuc sng hng ngy ca ngi dn m rt kh bin thnh ti sn a vo chu chuyn trong nn kinh t. Do h thng ng k ti sn hot ng khng hiu qu nn hot ng tn dng Vit Nam gp nhiu kh khn. Liu ngn hng c th tin c khch hng s m bo c ngun vn "t c" tham gia vo d n nh cam kt. D khch hng c a ra cc bng chng nh sau th tin cy vn rt hn ch: Xc nhn c tin gi ngn hng: Liu c ngn hng c tin chc rng bn vay vn khng "vay nng" u ri gi vo ngn hng nh xc nhn. Thm ch, bn vay c bng chng khon tin gi l 5 nm hay 20 nm th ngn hng cng rt kh c th tin c l tin ca bn vay v hot ng ti chnh ngn hng Vit Nam c mt ngoi l l bt c loi tin gi no khch hng u c quyn rt trc hn. Do hm nay mua mt chng ch tin gi 5 nm ngy mai rt li l iu hon ton c th. Chng minh c li nhun gi li: y cng l vn rt kh khn i vi ngn hng v li nhun ca doanh nghip hon ton ph thuc vo cc khon phi thu, cc loi chi ph ch phn b Vi h thng s sch k ton khng minh bch, khng c kim ton th rt kh c th xc nh c doanh nghip li tht hay li gi. Ni chung, khi thm nh kh nng gp vn t c ca khch hng trong vic thc hin d n ngn hng ch yu tn vo s trung thc ca khch hng. rt kh khng nh l khch

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

hng c thc s b vn vo thc hin d n hay ton b l vn vay. Mt phng thc m cc doanh nghip c th "qua mt" cc t chc tn dng l s dng bin php nng gi trong cc hp ng. Gi s d n u t ch cn 7 t ng l c th hon thnh nhng bn vay lp d n tng ln thnh 10 t ng. Bng mt vi bin php chuyn tin vng vo qua li theo mt vi hp ng l bn vay c th chng minh vi ngn hng l mnh b ra trc 3 t ng u t d n m thc t h chng b ra ng no c. Vi s khng minh bch v kh xc nh tnh xc thc, hp l, hp l cng nh gi tr ca cc loi ti sn gy rt nhiu kh khn cho cc ngn hng trong vic a ra quyt nh cp tn dng ca mnh. H thng ng k giao dch m bo: trnh tnh trng khch hng s dng mt ti sn th chp, cm c vay vn nhiu ngn hng hoc to iu kin cho khch hng c mt ti sn c gi tr ln c th vay vn nhiu t chc tn dng, hin nay c cc c quan ng k giao dch bo m bao gm: C quan ng k quc gia giao dch bo m v chi nhnh; C quan ng k tu bin v thuyn vin khu vc; Cc Hng khng dn dng Vit Nam; S a chnh hoc Ti nguyn m trng; y ban nhn dn x, phng, th trn. Mi c quan nu trn thc hin ng k giao dch m bo mi loi ti sn theo quy nh. 3. Mt s vn lin quan n hot ng tn dng ca cc ngn hng 3.1.Vn ho kinh doanh ca cc doanh nghip Vit Nam Vn ho kinh doanh ca doanh nghip nh hng rt nhiu n hot ng tn dng ngn hng. Nu cng ng cc doanh nghip c mt vn ho kinh doanh tt, trn c s chin lc pht trin di hn s l mt thun li rt ln cho hot ng tn dng ngn hng. V khi , cc doanh nghip rt coi trng ch tn ca mnh. Vic xy dng, bo v v pht trin thng hiu l mt trong nhng mc tiu sng cn ca doanh nghip. Ngc li, nu cc doanh nghip khng c chin lc pht trin di hn m kinh doanh theo kiu "nh qu" s gy kh khn rt ln cho hot ng tn dng ngn hng. V khi , cc mi quan h di hn da trn uy tn dng nh t c thit lp v cc ngn hng buc phi s dng nhng gii php phng nga ri ro khc. i vi Vit Nam, do nhng iu kin thc tin cng vi thi gian chuyn sang kinh t th trng ch mi khong hai thp k, vn ho, tp qun kinh doanh ca doanh nghip cha c hnh thnh. Nhiu doanh nghip c t tng kinh doanh theo kiu "nh qu". Do , y l mt kh khn rt ln i vi cc ngn hng trong vic sng lc, la chn khch hng. 3.2.Nng lc v trnh cn b tn dng Kt qu thm nh doanh nghip, d n, gim st hot ng ca doanh nghip ph thuc rt nhiu vo nng lc v trnh ca i ng cn b tn dng. Do cha c iu kin tm hiu k vn ny, nn nhm ca ng Ci Cch ch nu ra kin nhn xt ca mt s ngi lin quan.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

10

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

Hp 1 CN B TN DNG C O TO TH NO?7 o to ngun nhn lc cho cc t chc tn dng l vn c quan tm c bit ti hi tho do Vin Chin lc pht trin ngn hng v Trng H Ngn hng TP H Ch Minh t chc. Nng v l thuyt, t cp nht Hc vin Ngn hng ti H Ni v Trng H Ngn hng ti TP.HCM l nhng ni o to nhn lc ch yu cho ngnh ngn hng. lm vic trong ngnh ngn hng, sinh vin cn c th hc ti mt s khoa tng t ca Trng H Kinh t quc dn, Hc vin Ti chnh, H Ngoi thng (H Ni), H Kinh t TP.HCM, H Kinh t Nng, Hc vin Chnh tr quc gia TP.HCM... Th nhng, tin s ng Ngc c (H Kinh t quc dn) cho bit ni dung o to hu ht cc c s ny ch yu vn l l thuyt. PGS-TS Nguyn Th Mi (Hc vin Ti chnh) cho rng c qu nhiu mn hc c bn trong khi cc mn chuyn ngnh li nng v truyn t l thuyt, thiu cc bi tp tnh hung cng nh thc hnh, gio trnh chm c b sung cho ph hp vi thng l quc t v thc tin nc ta. TS H Quang o (H Ngn hng TP.HCM) b sung: "Cc mn hc qu rng, dn tri, trong khi li thiu cc mn nghip v chuyn su, c tnh cp nht thc tin hot ng ca cc t chc tn dng. Phng php o to vn mang tnh nhi nht, t khuyn khch tranh lun, nghin cu v sng to ca sinh vin". PGS-TS Ng Hng (Ph hiu trng Trng H Ngn hng TP.HCM) nhn xt: "Hot ng ngn hng mang tnh quc t rt cao, i hi phi c s tip cn cc phng tin giao dch hin i. Vy m i ng ging vin ca cc trng hu ht c o to trong nc, nhiu ngi cha mt ln ra nc ngoi tham quan, hc tp, xem xt nhng nhn vin ngn hng nc ngoi lm vic nh th no. Sinh vin hin phi hc trn sch v l ch yu v ly kinh ph u mua cc phn mm k ton v ngoi hi ca nc ngoi c gi t vi trm nghn n c triu USD!". Vn thc tp ca sinh vin nm cui cng c cc i biu cp nhiu. Nhiu ngn hng thng khng nhit tnh trong vic tip nhn sinh vin n thc tp. Khng c thc hnh nhiu, vic thc tp ch mang tnh hnh thc nn nhiu sinh vin sau khi tt nghip rt b ng vi cng vic chuyn mn v nhng tnh hung thc t khi i lm. "Theo ti c bit VN, lc lng cn b tn dng cn mng v nng lc cha cao"8

http://www.thanhnien.com.vn/TinTuc/GiaoDuc/2004/11/21/35276/ B Grase Ng, Ph Ch tch Hc vin Thng mi quc t Singapore (ITIS) tr li phng vn bo u t ngy 24/02/2004
8

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

11

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

4. Quyt nh cp tn dng ti cc ngn hng Cn c vo quy nh ca Lut cc t chc tn dng v cc vn bn hng dn km theo, tt c cc ngn hng u xy dng cho mnh quy trnh tn dng tch bch gia khu thm nh v quyt nh cho vay. Tuy nhin vi nhng vn thc t nu trn, vic sng lc, la chn khch hng, d n, c hiu qu, tin cy, c mc ri ro thp, m bo kh nng tr n ngn hng l mt thch thc rt ln i vi cc t chc tn dng. tin cy v tnh chnh xc ca trong kt qu nh gi, thm nh khch hng, thm nh d n ti cc t chc tn dng cn rt nhiu iu phi bn. Hu nh khng c t chc tn dng no t tin quyt nh cp tn dng ch da vo bng kt qu ny m khng da vo ti sn m bo hoc nhng cn c khc. Nhu cu vn u t pht trin ca nn kinh t vn l thit yu, cc t chc tn dng huy ng vn vn phi cung tn dng, nhng quyt nh cp tn dng ca cc t chc tn dng cn c vo cc tiu chun no. Liu cc quyt nh ny c tin cy, gim thiu vic to ra n xu hay khng l cu hi rt ln i vi tng t chc tn dng ni ring h thng ti chnh ngn hng Vit Nam ni chung? i ph vi nhng kh khn nu trn, mi t chc tn dng, loi hnh t chc tn dng c nhng chnh sch, chin lc khc nhau. Trong ti sn m bo c coi l mt trong nhng iu kin quan trng nht khi quyt nh cho vay. Ring i vi cc ngn hng thng mi quc doanh, c mt thi gian thch cho cc doanh nghip nh nc vay hn v cc ngn hng ny ngh rng nu doanh nghip c vn g th nh nc s cu. Tuy nhin trong thi gian qua, do s hot ng yu km ca mt s doanh nghip nh nc li khi lng n xu rt ln, tm l thch cho cc doanh nghip nh nc vay gim i rt nhiu, thay vo tiu ch c ti sn m bo l iu kin tin quyt trong quyt nh cp tn dng. Ti sn m tr thnh iu kin quan trng nht trong quyt nh tn dng ca cc ngn hng phi chng l mt nghch l trong hot ng tn dng hin nay? 5. Kim tra gim st, thu hi vn vay ca cc t chc tn dng Vi nhng vn nn trn, vic x l la chn bt li ca khch hng trong hot ng tn dng ca cc t chc tn dng Vit Nam hin nay ang l vn rt ln. mi l nhng vn trc khi quyt nh cho vay. By gi chng ta cng xem xt vn x l tm l li ca cc t chc tn dng sau khi cho vay. Hay ni cch khc vic gim st s dng vn vay, thu hi n vay ca cc t chc tn dng. c th kim tra gim st, m bo vic s dng vn vay ng mc ch i hi cc t chc tn dng phi bit c dng tin vo v dng tin ra trong qu trnh s dng vn vay ca bn vay. y l mt vn rt ln ang t ra i vi cc t chc tn dngVit Nam v vic kim sot dng tin bo m bn vay s dng vn ng mc ch khng phi l vn n gin v khc vi cc nn kinh t pht trin, i vi Vit Nam, t l thanh ton bng tin mt vn mc rt cao. y chnh l kh khn rt ln trong vic gim st chi tiu ca ngi vay vn.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

12

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

Mt khc, trong khi h thng thng tin trong ni b cc t chc tn dng, gia cc t chc tn dng cha c thng sut, m cc doanh nghip c m ti khon rt nhiu cc t chc tn dng khc nhau v cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip ht sc a dng, rt kh phn bit nn vic "qua mt" cc ngn hng trong vic s dng vn vay sai mc ch l iu rt d xy ra. Hoc trng hp mt d n, hp ng c th vay nhiu t chc tn dng l iu rt hay xy ra. Chng ta cng xem xt mt s vn m cc ngn hng c th gp phi trong hot ng tn dng ca mnh. Hp 2 MT S KH KHN Doanh nghip nh nc hot ng khng hiu qu -L do khch quan? Trong doanh nghip nh nc, s hu doanh nghip l ton dn. Nh nc (Chnh ph) i din cho ton dn qun l phn vn, ti sn ny. Chnh ph giao cho hi ng qun tr hay gim c (i vi doanh nghip khng c hi ng qun tr) qun l, s dng phn vn ca nh nc ti cc doanh nghip. Lut doanh nghip nh nc nm 1995 quy nh ngi iu hnh doanh nghip nh nc c ngha v s dng c hiu qu, bo ton v pht trin vn do Nh nc giao, bao gm c phn vn u t vo doanh nghip khc (nu c); nhn v s dng c hiu qu ti nguyn, t ai v cc ngun lc khc do Nh nc giao cho doanh nghip. Nhng Lut doanh nghip nh nc nm 1995 khng quy nh r vic bi min nhng ngi iu hnh doanh nghip khi doanh nghip hot ng kinh doanh khng hiu qu, Lut doanh nghip nh nc nm 2003 c quy nh ngi iu hnh doanh nghip b min nhim, chm dt hp ng trc thi hn trong cc trng hp cng ty l hai nm lin tip hoc khng t ch tiu t sut li nhun trn vn nh nc u t hai nm lin tip hoc trong tnh trng l li an xen nhau nhng khng khc phc c, tr cc trng hp l hoc gim t sut li nhun trn vn nh nc u t c cp c thm quyn ph duyt; l hoc gim t sut li nhun trn vn nh nc u t c l do khch quan c gii trnh v c c quan c thm quyn chp nhn; u t mi m rng sn xut, i mi cng ngh. Vi quy nh nh vy, khi hot ng thc t th l do khch quan thng c chp nht nht nu doanh nghip hot ng khng hiu qu. Mt khc, trong lut ph sn doanh nghip quy nh doanh nghip hot ng kinh doanh b thua l lin tc s b lm th tc ph sn. Nhng trong thc t hu nh cha c doanh nghip no b l lin tc hai nm m phi ph sn, thm ch nhiu doanh nghip khng cn g vn khng th lm th tc ph sn c. Doanh nghip dn doanh - tin cy u? Lut doanh nghip ra i l mt thnh cng ngoi mong i, tuy nhin vi nhng th tc ng k thnh lp d dng cng c nhng mt tri ca n. Mt ngi khng c ng no trong tay mun thnh lp mt doanh nghip c vn t c khng l l iu khng phi l kh khn. Ngi ny ch cn "vay nng" u mt khon tin tng ng vi mc vn t c cn thit em gi vo ngn hng xin gy xc nhn c tin gi ti ngn hng l c th n S k hoch v u t xin cp giy php thnh lp doanh nghip sau rt s tin nu trn ra em tr li Trn c s giy php kinh doanh nu

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

13

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

trn, doanh nghip c th hot ng "nh qu" trong mt thi gian, sau gii th, xo hon ton du vt. Sau mt thi gian, nu c c hi, ngi ny s thnh lp mt doanh nghip mi tip tc mt chu k khc. Lng vng vay mn Doanh nghip ABC hot ng sn xut kinh doanh tng hp (xy lp, sn xut vt liu xy dng, u t bt ng sn) cho rng th trng bt ng sn ang m dn ln, nu u t ngay th kh nng s c li trong tng lai. Nhng hin ti, ABC khng c vn, vic vay vn ngn hng u t vo bt ng sn l khng th c v ngn hng nh gi y l loi hnh kinh doanh qu ri ro. Lm th no ABC c tin u t vo d n bt ng sn nu trn? Hin ti ABC ang l nh thu thi cng cng trnh c quy m ln. ABC vay vn ngn hng mua nguyn vt liu ca cng ty XYZ (ABC chuyn tin tr cho XYZ). XYZ l nh phn phi chnh ca ABC. XYZ tip tc k hp ng mua sn phm ca ABC, XYZ chuyn tin ngc tr li cho ABC. By gi tin ca ABC l doanh thu ch khng phi l vn vay. Vy l ABC c th dng khon tin ny thc hin u t d n bt ng sn nu trn. iu g s xy ra nu thi gian sau th trng bt ng sn b ng bng. Vic chuyn tin, thanh ton nu trn c th thc hin tinh vi hn qua mt vi doanh nghip na. y cng l cch m mt s doanh nghip c th thc hin thay nhng khon n qu hn bng nhng khon n mi m trong gii ti chnh ngn hng gi l o n. Mt hp ng c th vay bao nhiu ngn hng? Doanh nghip ABC trng thu xy dng mt cng trnh h tng H. ABC k hp ng ph vi cc n v thnh vin ca mnh hoc mt s n v khc lm B' cho mnh. Cc n v ny li k hp ng tip vi cc n v khc na lm B''... Khi , tt c cc n v c hp ng xy dng cng trnh H em n cc ngn hng vay vn. Do khng c h thng thng tin kim tra mt cch y , kh nng tt c cc hp ng thi cng nu trn u c vay vn l c th xy. Nhng khon tin vay c vt qu nhu cu phc v cho vic thi cng d n H b s dng sai mc ch. Vn ny c th m t theo s sau:
DN thnh vin 1 Hp ng ph 1 Doanh nghip Hp ng A

NH 1

NH 2 DN thnh vin 2 Hp ng ph 2

NH n

Ngn hng 1

Ngn hng 2

Ngn hng n

NH 1

NH 2

NH n

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

14

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

6. Ti sao ti sn m bo l iu kin quan trng nht? Vi nhng vn nu trn cc t chc tn dng khng c tin cy v mc chnh xc cn thit trong vic nh gi mc tn nhim, nng lc ti chnh ca khch hng, thm nh tnh hiu qu ca cc d n u t, phng n kinh doanh, khng gim st c hot ng ca khch hng mt cch cht ch. iu ny y cc t chc tn dng n la chn quyt nh cho vay ch khi khch hng c ti sn m bo. Hnh vi ny ca cc ngn hng c th gii thch rng khi khng th nhn vo nhng ci v hnh v kh phn tch nh gi tr v hnh ca doanh nghip, gi tr ca vn ch s hu, gi tr thc ca cc khon phi thu, cc khon tn kho... Nht l ln u tin thit lp quan h tn dng th vic ny cng kh khn hn. Cc t chc tn dng Vit nam chn vic lm n gin nht l xem xt nhng ci g hin hu nht. chnh l cc ti sn hu hnh m ch yu l ti sn c nh dng m bo cho cc khon vay. Cc ti sn hu hnh l th d xc nh gi tr nht. Vic cp tn dng s cm thy yn tm hn rt nhiu nu n c m bo bng ti sn, nht l cc loi ti sn c tnh thanh khon v gi tr cao. Vic qun l cc loi ti sn cng s d dng hn khi cc t chc tn dng nm gi ti sn hoc gi nhng giy t s hu chng v c nh nc xc nhn. y chnh l nguyn gii thch ti sao cc t chc tn dng coi ti sn m bo l yu t quan trng rt quan trng trong quyt nh cp tn dng ca mnh. y cng l tr ngi chnh i vi nhiu doanh nghip, nht l cc doanh nghip ngoi quc doanh trong vic tip cn vn tn dng ngn hng khi khng c ti sn m bo hoc cc ti sn cha cc giy t hp l. Ch tiu t l d n cho vay c m bo bng ti sn ang c xem l tiu chun quan trng ca cc t chc tn dng. Trong khi v mt nguyn l, ti sn m bo ch l mt yu c gi tr tham chiu trong cc quyt nh cp tn dng. Ti sn m bo c vai tr rt ln trong quyt nh cp tn dng ca cc t chc tn dng Vit nam hin nay. Khng n gin v n l ch da tin cy trong vic a ra quyt nh cp tn dng m hn th na, ti sn m bo c tc dng rt tt trong vic ngn nga s xut hin ca tm l li sau khi cho vay v khi thc hin bt c mt hnh vi no, mi c nhn lun xem xt h s c g v mt g. Nu hnh vi lun mang li li ch m khng b tn tht g th h s thc hin, ngc li nu hnh vi lun to ra tn tht m khng c li ch g cho bn thn th h s khng thc hin. i vi loi cn li, hnh vi c thc hin khi li ch ln hn chi ph v ngc li hnh vi s khng c thc hin. Tc dng ca ti sn m bo nm im ny. Khi nhng khon tn dng c cp m khng c ti sn m bo, phn vn ca bn vay tham gia rt t hoc khng tham gia vo d n u t, th xu hng tt yu l bn vay s thc hin cc d n c mc ri ro cao em li li nhun cao v nu d n tht bi th ci m h mt l khng ng k, ngc li nu d n thnh cng th li ch ca h l rt ln. Hnh vi ca bn vay s hon ton ngc li khi h phi em th chp cc ti sn hin c ca mnh c cp tn dng. Khi ti sn c th chp, cm c ti cc t chc tn dng th ngi vay s b mt n nu khon vay ca h c u t khng cn thn v xy ra ri ro. Chnh v vy m h phi thn trng hn khi thc hin quyt nh u t ca mnh. iu ny cng xy ra i vi cc doanh nghip c gi tr thc ca vn ch s hu ln, hot ng trong mi trng tng i tt vi lut pht sn c thc thi hiu qu. Trong trng hp ny, mc d c vay vn khng cn m bo, nhng ngi vay vn rt thn trng trong quyt nh u t ca mnh v nu xy ra ri ro, dn n tnh trng ph sn th h s b mt nhiu nht v h l i tng cui cng c nhn nhng g cn li trong qu trnh thc hin ph sn doanh nghip.

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

15

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

Hp 2 MT VN THC TIN Nm 1996, khi ban hnh ngh nh 59/N-CP quy nh v quy ch qun l ti chnh i vi cc doanh nghip nh nc, chnh ph c quy nh " ...tng mc d n vn huy ng khng c vt qu vn iu l ca doanh nghip ti thi im cng b gn nht....". iu ny c ngha l t l n/vn t c ca doanh nghip phi lun nh hn1. Nu thc hin c quy nh ny th hot ng tn dng ca ngn hng s c m bo rt tt. Mt khc, trong thi gian ny, theo quy nh ca Ngn hng Nh nc, tt c cc t chc, c nhn khi vay vn ngn hng phi c ti sn m bo hoc bo lnh bng ti sn m bo ca bn th ba. Nhng quy nh ny c mc ch nng cao hiu qu hot ng, trnh tm l li v la chn bt li ca cc doanh nghip. Nhng trong qu trnh trin khai thc hin cc quy nh ny, kh khn xy ra l hu ht cc ti sn u khng iu kin cm c th chp vay vn. mt khc quy m ca cc doanh nghip l qu nh nn khng vn hot ng, trong khi cc ngn hng ang ng vn. Cc ngn hng bt u ku ca rng cc iu kin qu cht, khng th cho vay. Sau do yu cu khi thng tn dng phc v cho cc mc tiu pht trin kinh t x hi, iu kin ny sau b bi b v hin nay, rt nhiu doanh nghip c d n vay chim t l chnh trong bng cn i (trn 80%). Chnh iu ny, cng vi c ch phn nh quyn hn v trch nhim khng r rng to ra tm l li trong nhiu doanh nghip, nht l cc doanh nghip nh nc. Sau mt thi gian ni lng cc quy nh v m bo tin vay, tn dng ngn hng c tc tng trng rt cao (bnh qun 25% nm). Tuy nhin, n thi im hin nay, khi m t l n xu tng cao, cc nguy c ri ro bt u bc l, cc ngn hng li t ra iu kin doanh nghip phi c ti sn m bo v c t l vn t c cao khi tham gia vo cc d n u t. Chnh iu ny c th t ra cu hi cho nhng nh lp chnh sch cng nh cho cc ngn hng phi chng nhng quy nh thi im gia thp nin 1990 l qu sm hay hot ng ca cc ngn hng hin nay ang l mt s tht li? Khi ci th yu tr thnh quan trng, vic quyt nh cho vay khng c cn c trn s s tnh kh thi v hiu qu ca d n u t, phng n kinh doanh m cn c vo ti sn m bo s tc dng khng tt n hot ng tn dng ngn hng v c th tim n nhng nguy c ri ro rt ln. Mt khc, vi nhng bt cp, kh khn trong vic thi hnh n, x l cc loi ti sn m bo, thc thi lut ph sn, thc cht, ti sn m bo c th ch l "l ba" to ra s yn tm cho vic quyt nh cp tn dng ca cc ngn hng. chnh l mt s vn v thng tin bt cn xng v x l thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng Vit Nam hin nay m nhm ca ng Ci Cch tm hiu c. Cng vic cn li ca nhm ny l lm sao t vn cho cc ngn hng Vit Nam mt chnh sch ph hp nhm x l tt vn ny, gp phn nng cao cht lng tn

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

16

Chng trnh ging dy kinh t Fulbright

Thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng ti Vit Nam

dng m bo mt h thng ngn hng mnh phc v tt cho pht trin kinh t x hi Vit Nam. Cu hi gi tho lun 1. Theo anh ch nhng vn ln nht trong vic x l thng tin bt cn xng trong hot ng tn dng Vit nam l g? 2. H thng ngn hng Vit Nam cn lm g gim thiu vn thng tin bt cn xng hn ch la chn bt li v tm l li? 3. Vit Nam c nn p dng ngay cc chun mc quc t vo hot ng tn dng ngn hng trong giai on hin nay?

Hunh Th Du, Nguyn Minh Kiu, Nguyn Trng Hoi

17