Bob
HE 2008
Nguyén Van Mau (Chui bién)
TOAN ROI RAC
VA MOT SO VAN DE LIEN QUAN
: | (Tai ligu béi dudng he 2007)
gp Book heen
HA NOI, 05-14 THANG 8 NAM 2007‘Trén bén muci nim thuc hién "Chuong trinh dao tao va bdi hoc sinh nang khiéu
toén bac phé thong" 1A mot chang dung ciia mot chu trinh dic bit gan véi su khéi
ddu, truéng thinh va ngay cing hodn thién xuét phét tir mét mé hinh do tao ning
khiéu Téan hoc dae bigt tai Dai hoc Téng hyp Ha Noi. Huéng dio tao mii nhon niy
mang tinh dot phé cao, da ddo tao ra céc thé hé hoc sinh c6 nang khiéu trong linh vc
toan hoc, tin hoc va khoa hoc ty nhién: Vat If, Hod hoc, Sinh hoc va khoa hoc sy séng.
‘Trong ditu kign thiéu thén vé vat cht kéo dai qua nhiéu thap ky va trdi qua nhiéu
thch thttc, ching ta da tim ra huéng di phi hgp, dé di lén ving chéc va én din, di
tim tdi, tich luy kinh nghigm va c6 nhiéu sdng tao dng ghi nhan. Céc thé he Thiy va
Trd da dinh hinh va tiép can v6i thé gidi van minh tién tién va khoa hoc hign dai, cap
nh&t thong tin, sing tao phuong phép va tap dugt nghién citu. Gan v6i vige tich eye déi
méi phutong phép day va hoc, chutong trinh dio tao chuyén Toén dang hung téi xy
dug hé théng chuyén dé, dang né lye va da té chtte thinh cong Ky thi Olympic Toan
quéc té lin thi 48, nam 2007 tai Viet Nam, dugc ban bé quéc té ca nggi.
Sau gan nita thé ky hinh thinh va phét trién, c6 thé néi, gido duc mii nhon phd
thong (gido duc nang khiéu) 48 thu duge nhing than tyu rye r6, duge Nha nude dau
tur c6 higu qua, duge x4 hoi thita nhan va ban bé quéc té kham phuc. Céc doi tuyén
quéc gia tham dit céc ky thi Olympic quéc té o6 bé day thanh tich mang tfnh én dinh
va c6 tinh ké thita. Dac biét, nam nay, cdc Doi tuyén Ton vi Tin quéc gia tham dy thi
Olympic quéc té da dat duge thanh tich néi bat. Doi tuyén Ton Viet Nam da von len
ditng thit ba (theo sy sp xép khong chinh thttc) trong s6 95 doi tuyén cdc nude tham
dy IMO48.
‘Tix nhidu nim nay, céc hé nang khiéu Todn hoc va cdc Trung THPT Chuyén thutng
sit dung song song céc sich gido khoa dai tra két hap véi sich gido khoa chuyén bigt vA
sich chuyén d@ cho cdc H@ THPT Chnyén. Hoc sinh céc lép nang khiéu da tiép thu t6t
céc kién thite cd bin theo thi Ivgng hign hank do Bé GD va DT ban han.
Hign nay, chuong trinh cai céch gido duc dang buéc vao giai doan hodn chinh bo
SGK méi. Thi lugng kién thite eiing nhu trat ty kién thite co ban cé nhiing thay ddi
déng ké. Céc kién thite ny dang duge cin nhée dé n6 vn nim trong khuén khé hien
hanh cita céc kién thtte nding cao d6i véi céé lp chuyén ton. Vi lé d6, viéc tién hin
viét hé théng céc séch chuyén dé cho céc l6p niing khiéu cn duge tién hanh khdn truong
va duge xem xét toin dién tir phfa cée chuyén gia giéo duc va céc cd gido, thay giéo
dang truc tiép ging day c4c lép chuyén.
Duge sit cho phép cita BO GD va DT, Trudng Dai Hoc Khoa Hoe Ty Nhién, DHQGHN
phéi hgp cling véi céc chuyén gia, cée nhA khoa hoc, cdc 06 gido, thy gido thudc
DHSPHN, DHQG TpHCM, Vien Tosn Hoc, Hi Toan Hoc Ha Noi, Tap Chi Toan Hoc
vi Tudi Tré, cée Trung THPT Chuyén, Cae $6 GD va DT... t6 chttc bai dudng cée
chuyén d& nghiép vu sau dai hoc nhim béi dudng hoc sinh gidi cdc mén Toén hoc va
khéi kién thitc khoa hoc tu nhién nhu 1A mot ta sich dc biet phuc vu di dudng hoc
sinh gidi.Ching t6i xin gidi thigu cuén séch cia nhém céc chuyén gia, céc thay gido véi su
tham gia dong déo cia céc ding nghiép tham du Trutmg h® 2007 vé chuyen dé "Tan
ri rac va mot s6 vin dé lién quan".
Cuén séch nay nhiim cung cép mét s6 kién thite chuyén d8 bat ding thtte 6 mie 46
kh6 vé tan rdi rac, dai s6, s6 hoc, va gidi tich. Day cing la chuyén dé va bai gidng m&
cée te gid da gidng day cho hoc sinh céc doi tuyén thi Olympic Toén hoc quéc gia va
qubc 8.
Ching ti cing xin chan thinh cdm on c&c ban doc cho nhiing ¥ kién déng gép dé
cudn séch ngay cng hoin chink.
‘Thay mat Ban Té Chite
GS TSKH Nguyén Van MauLdi néi dau ........
Dé thj to mau va mét sé bai toan khong m4u myc
Ding Huy Rud .eeeeseeceeseseeees
Logic hinh thie va 4p dung
Nguyén Van Mau ....
Cong thife tinh s6 phan tit cha
Vi Dink Hoa ...
hgp cdc tap hop
Mang luéi 6 vudng trén mat phing
Vii Dinh Hoa ...
Nguyén ly Dirichlet va mt s6 bai toan 4p dung
Nguyén Duy Thai Son ..
Mot sé phudng phap giai c4c bai téan té hop nang cao
Dang Hing Théng ...
Xay dung song anh gi
Hiynh Tén Chau .
m6t sé bai todn té hdp
Phuong phap thiét lap hé
Hiynh Tin Chau ose. seceees
shite truy héi trong t6 hdp
Y twéng giai va su tudng minh Idi gidi qua mot sé bai téan té hdp
Lé Van Quang .
Gidi thigu mot sé bai toan dai sé cé6 xudt xit tix hinh hoc
Nouyén Dang Phat...Bat bién, don bién va ting dung
Trin Nam Ding ..
seteeeeeebeee LIT
Mot s6 van dé cia Todn rai rac
Nguyén Van Tién.....D6 thi to mau va mét sé bai todn
khong mau muc
Dang Huy Ruan
Ly thuyét dé thj néi chung, dac bist dd thi to mau duge van dung dé gidi céc bai
todn khong méu mu rat higu qua.
Dé gidi toan thong qua dé thi cén thye hign theo hai bué
Du tien xay dung dé thi dé mo ta cdc quan he, diéu kign duge phat biéu trong bai
tofn. Sau dé cin cit vio céc khang dinh cita ly thuyét dé thi dé suy ra dap An.
Trong phan nay chi dé cap dén
toén khong méu muc.
ic thong qua dé thi t6 mau dé gidi mot sé dang
Déi véi méi dang todn khong mdu myc déu dua ra khing dinh tuong img vé dé thi
t6 mau dé c6 thé vin dung gidi quyét hang loat bai ton thudc dang dude xét.
Dé thi dugc goi la day di, néu mdi c&p dink cia né déu duge néi bing mot canh.
Dé thi day di gom n dinh.
Dé thi day di gdm 3 dinh (4 dinh) véi céc canh duge to mau bing cing mot mau
duge goi 1a tam gic (tit giée) cing mau.
1 Dangi
1.1 Bai toén
Bai toan 1 (Dé thi Olympic Toén Quéc té) Mudi bay nha bac hoc viét thu cho nhau.
M6i ngudi déu viét thu cho tat cd ngudi Khéc. Cc thut chi trao déi vé 8 dé tai. Timg cap
nhit bac hoc chi viét thu trao déi vé ciing mot dé tai. Ching minh ring chi cd it nhét 3
ha béc hoc wiét thu cho nhau trao déi vé cing mét vén dé.
Bai ton 2 Trong mot cude giip 9 quéc té cd 17 nha ngoai giao tham gia. Méi ciip nha
ngoai giao chi trao déi tryc tiép vdi nhau béing mot trong ba ngon ngi: Anh, Phdp, Ditc.
Ching minh ring ludn ludn tim dude ba nha ngoai giao, ma ho c6 thé trao déi truc
tiép duge bing mét trong ba ngén ngit ké trén.
Bai todn 3 Méi cap déi tugng cho trudc chi cb mét trong ba quan hé: ty, ta, ta Chitng
minh réng luon lun tim dude ba déi tugng, ma méi cfip trong b6 ba nay ciing 6 quan
he ts (1 2) vdin mau canh (céc canh duge
16 bing n mau), sao cho khong tam gide ciing mau nao, luén ludn 06 hinh 5 canh vdi
ede canh ciing mau ua chic dudng chéo duge t8 bing cic mau khéc.
Chang mink. Bing quy nep theo n.
1. Co 88 quy nap: Voi n = 2 dé thj tuung tng G2 day di c6 by —1 = 5 dinh va 2
mau canh (xanh, dé) khong c6 dd thi con Ky cing mau. Khi dé Gp c6 thé biéu dién 6
dang hinh 5 canh véi canh cing m&u dé va dutng chéo mau xanh.
That vay, do Gp dy di nén méi dinh xuét phat ding 4 canh duge to bing 2 mau.
Chinh xéc hon, tai timg dinh, méi miu duge t6 trén diing 2 canh. Gia sit ngudc lai,
tai dink A mau d6 duce t0 trén 3 canh 1A AB, AC va AD. Khi d6 mot trong 3 canh
BC, BD,CD mau dé, dd thi c6 tam gide 43. Nguoc lai cf 3 canh déu mau xanh, dé thi
6 tam gidc xanh, Nhu vay mu thudn v6i gid thiét,
Gid sit tai A 06 cfc canh dé la AB va AC (dung lién nét), cn AD vA AB la xanh,
(dudng nét ditt). Khi 46 canh BC phai xanh vi ED la dé (hinh 1)
Hinh 1 Hinh 2
Hai canh BE va CE khong thé cing xanh. Gid sit BE dd, thi CE xanh, Suy ra CD
dé va BD xanh. Vay ta duge hinh 5 canh v6i canh mau dé va dudng chéo xanh (binh
2).
2. Quy nap: Gid sit khing dinh ding voi n = k. Xét d6 thi Guy, dy di v6i Beegayaa 1
dinh, k+1 mau canh va khong c6 dé thi con Ky cing mau.
Méi dinh ciia Gey1 xudt phdt (bi 41 — 1).(k +1) canh voi k +1 mau, nén phai c6 ft
ahét bi41— 1 canh cing mau. Gid sit tai dinh A c6 by41 —1 canh cling duge t8 boi mau
™y. Khi dé trong céc dinh d6i cia A khong c6 c&p dink nao duge n6i v6i nhau bai canhmau m, (tréi lai thi c6 Kg cing mau m,). Xét dé thi con day di Gy lap nén tit bey, — 1
dinh déi cia, A c6 canh chi t6 bai & mau (trit mu m,) va khong cé Ka cing mau, nén
theo gid thiét quy nap, trong Gy ¢6 hinh 5 canh véi canh cing mot mau va dwéng chéo
8 cde mau khée (tAt c& déu khong 18 mau my). Vay trong Gs 06 didu clin khing dinh.
3. Cid tosn
1°) Xay dung dé thj mo ta quan he
Cée dé thi tuong ting véi 3 bai toan da cho duge xay dung nhu sau:
a) Dinh: Lay 5 diém tren mat phing, khong c6 3 diém nao thang hang tuong tng
v6i 5 thanh vién (5 86 nguyén duong, 5 d6i tuong da chon ra). Ding ngay tén céc thanh
vin (cdc 6, tén céc déi tong) dé ghi tren céc diém tung img.
b) Canh: Dang
- Canh dé dé n6i gitta hai dinh tuong ting v6i hai ngudi quen nhaw (hai s6 6 uée
chung, hai déi tuong c6 quan hé ty).
~ Canh xanh dé néi gitta hai dink tuong ting véi hai ngudi khong quen nhaw (hai s6
nguyén t6 cling nhau, hai déi tugng c6 quan hé ty)
Dé thi G; (1 <4 < 3) mo tA ton bo quan hé diéu kign dugc cho trong bai toan i,
nén trong G; khong ¢6 tam giée cing mau,
2) Suy ra dép én. Theo khang dinh 2 v6i n = 2 dé thi G; Ia da giée 5 canh véi ce canh
mau dé va céc dudng chéo mau xanh ho&e nguge Iai. Khi dé dya theo dung gip khic
Khép kin mau dé ma sp xép cée thinh vien (céc s6; cdc d6i tutgng) tuong tg ngudi
xung quanh mt ban trén (lén mot duéng tron), thi méi thanh vien (mdi s6, méi d6i
tuong) sé ngéi gitla hai ngudi ma thinh vién cé quen (dting gia hai s6 ma n6 06 wéc
chung; ding giita hai d6i tugng ma né e6 quan he 2).
3 Dang 3
3.1 Bai toan
Bai toén 1 Trén méit phiing léy 6 diém thy y, khong c6 3 diém ndo thdng hang va
khodng céich gita cdc cip diém khéc nhau tig doi mot.
Ching minh ring tén tai tt nhdt mot cp diém ma doan théng néi gitta chiing 1 canh
ngdn nhat ciia mot tam gidc nado dé, déng thai la canh dai nhét ciia mét tam gide khéc
6 dinh la cde diém da cho.
Bai toan 2 Ching minh ring trong n (n> 6) ngudi ty ¥ ludn chon duige n — 4 66 ba,
ma trong méi B69 ba nay hot ting doi mot quen nhau hoiic titng doi mot khong quen
mhau.
Bai ton 3 Ching minh ring trong n (n > 6) 86 nguyen duong tiy ¥ luén luén chon
duge n—4 b6 ba, ma trong méi b6 ba nay ting cap s6 cd ude chung hotic nguyén té cing
nhau.Bai toan 4 Chiing minh riing trong n (n > 6) adi twong tiy y lon chon ra duge n— 4
86 ba, ma trong méi bp ba ndy hode titng cp cd quan hé ty hodc tig cap c6 quan hé tz
Bai toan 5 Voi n = 5 thi cdc khdng dink phat biéu trong céc bai todn 2, 4 con dring
nita khong? Néu cdc khéng dink trén khong ding hay cho phan vi du.
3.2 Khang dinh
Khang dinh 3 Dé thi day di gdm n dink (n > 6) va duge t6 bing khong qué 2 mau
canh, thi ludn c6 tt nhat n — 4 tam gide cing mau.
Chutng minh. Trung hop 1:
DB thi diy di G, 06 n dinh (n > 6) duge to bing mot mau canh. Khing dinh dé
dang duoc ching minh.
Trutng hop 2: Da thi day dii G, c6 n dinh (n > 6) véi 2 mau canh (ching han xanh,
dd). Ta phai khing dinh Gy 06 it nhét n - 4 tam giée cing mau. Diéu nay duge ching
minh biing quy nap theo s6 dinh cita d8 thi.
1. Ca sé quy nap: n = 6 thi dd thi tuong img G5 day dit v6i 2 mau canh (xanh, 48).
‘Ta phai ching minh Ge o6 it nhét (6 — 4) = 2 tam giée cing mau.
Theo dinh lf 2.19, Ge ludn 6 ft nh&t mot tam giée cing mau. Do dé ta phai ching
minh trong Gs c6 thém ft nhat mot tam giéc cing mau nifa.
Khong mt tinh téng quét, ta goi céc dinh ciia Ge 1 A, B,C, D, E, F va tam giée
cing mau la tam giée ABC véi céc canh mau dé (nét lién), (hinh 3).
Hinh 3
Ta xét cée trutng hop sau c6 thé xdy ra:
1°) Ci ba canh AD, AE, AF déu duge to mau dé (hinh 4),
Khi d6, néu c6 ft nh&t mot trong ba canh DE, EF, DF dé thi trong Gs o6 thém st
nhét mot tam gide cing mau nia (tam giéc dé)
Nguge Iai, néu c& ba canh DE, EF, DF xanh (nét ditt) thi trong Ge c6 tam giée
cing mau thit hai (tam giée xanh).
2%) CA ba canh AD, AB, AF du dige t6 mau xanh (hinh 5)
Ching minh tuang ty trudng hop 1°).
10