Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________ "ZHN
KONTROL (MND CONTROL)" VE "BEYN YIKAMA

Sayfa

(BRAN WASHNG)" GEREKTEN MMKN M YOKSA BR FANTEZ VEYA ALDATMACA MI? YOKSA PSKOLOJK SAVAIN BR PARASI MI? HANG
OLAYLARDA ZHN KONTROL TEKNKLERNDEN YARARLANILDII SANILMAKTA?

ZHN KONTROL

MMKN M?
Gemite birok zihin kontrol ve psikolojik sava teknii eitli amalar iin kullanlm ve gnmzde hl
kullanlmakta. Zaten son 30 yldr pek ok istihbarat rgtnn ana hedefi insan beyninin kontrol altna alnmas olmutur. Bu ama iin milyonlarca dolar gizli laboratuvar almalarna ayrlmtr. Kitaplar tarihte zihin kontrol ve beyin ykama operasyonlarna maruz kalm ve bu konuda nl olmu eitli isimler ve olaylarla doludur. Basnda son zamanlarda iddia edildii zere Trkiye'deki baz terristlerin yaratlmasnda acaba zihin kontrol teknikleri mi yatmaktadr?

"Zihin kontrol" psikolojik teknikleri ok iyi kullanan kltlerin, tarikatlarn veya istihbarat rgtlerinin uygulad bir yntemdir. Temelinde zihin kontrol bir kiinin veya insan grubunun davrann kontrol etmek veya deitirmek iin istei ve bilgisi dnda uygulanan tm yntemlere verilen addr. Dier bir tanmla, "beyin ykama" (zihin kontrol), bireyin farknda olmadan davranlarnn kontrol edilmesi ve deitirilmesine giriimde bulunmak ve bu amala herhangi bir yntemi uygulamaktr. "Psikolojik sava" ise eitli zihin kontrol tekniklerini de iine alan daha geni bir kavramdr. Psikolojik sava, insanlarn beyninde ve toplumsal psikoloji zerinde srdrlen savatr, hedefi "reel olmayan" birtakm yanl bilgileri propaganda, zihin kontrol, medyann kontrol, toplu telkin ve beyin ykama ile "gerekmi gibi" gstermektir. Bylece dmann veya kart glerin beyninde ve psikolojik tabann da da savan kazanlmas hedeflenmektedir.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

PSKOLOJK SAVA TEKNKLER

* eitli propaganda faaliyetleri. * Kendini farkl gsterme, demoralizasyon yaratma ve psikolojik kamuflaj teknikleri. * Toplumsal zihin kontrol. * Bireysel zihin kontrol. * leri tekniklerle Manurya Kobaylar (Manchurian Candidate) oluturma. * Toplumlarda veya bireylerde ideoloji deitirme, toplum mhendislii veya toplumu tamamen kendi ynnde devirme yntemleri. * Medyann ve beyinleri etkileyen tm aralarn kaytsz artsz kontrol. * Disinformasyon yayma ve bilgi kirlenmesine yol ama. Yukarda ifade edilen teknikler ierisinde en ok uygulanan psikolojik faaliyet unlardr: Propaganda, bireysel ve toplumsal zihin kontrol, kimyasal maddeler yardmyla kiinin dncelerinin etki altna alnmas. Toplumsal zihin kontrol toplumu istenilen dorultuya yneltmek, o toplumun kltrn distorsiyona uratarak kertmek veya toplumu istenilen amalar dorultusuna ekebilmek amacyla tm topluma yaplmaktadr. Toplumsal zihin kontrolne en gzel rnek ise Hitler'dir. Hitler'in hitabet sanatn ve dier teknikleri ok iyi bir ekilde kullanarak kitleleri arkasna takmas toplumsal zihin kontrol olarak tanmlanabilir. Toplumsal zihin kontrol amacyla televizyondan basna, reklamlardan filmlere kadar her ey kullanlabilmektedir. Bireysel zihin kontrolnden anlatlmak istenen, bir insann belirli bir ortamda beyin elektrofizyolojsini ve kimyasn etkileyerek, kiilii ve davran biimleri istenen ama dorultusunda yeniden ekillendirmektir. stihbarat rgtleri ve istihbarat rgtlen iin alan bilim adamlar yllarca insan zihnim kontrol etmek amacyla eitli maddeleri kullanmlardr. Bu maddelerin ou, nrotransmitterleri ok sistematik bir ekilde deitiren halsinojenler, amfetaminler ve trevleridir (Nrotransmitter: Beyinde nron ad verilen sinir hcreleri arasndaki biyoelektriksel iletimi salayabilen mekanizma; bu mekanizma sayesinde beyinde farkl yerlerde farkl zelliklere sahip nronlar birbirleriyle nrotransmitterler araclyla iletiim kurarak, duygu, dnce, bilin, his, saldrganlk, zeka, uyanklk, yaratclk gibi fonksiyonlar belirlerler). rnein esrar (THC), sodyum pentotal gibi birok madde bireysel zihin kontrol amacyla kullanlmtr. THC'nin etkisinde bilin dna ait eitli bastrlm motifler, imajlar ortaya kar. Gl halsinojenler olan LSD, MDA, STP, Meskalin, PCP, bogain alglanmakta olan her eyin distorsiyona uramasna, renklerin, seslerin veya bilin dndan gelen her trl dncenin deimesine yol aarlar. Bu ilalarla bir klt iinde insanlar transa sokmak ve istenilen amalar dorultusunda kullanmak mmkndr. Sodyum pentotal kemo-hipnoz yapmaktadr ve bunu insanlar konuturmak iin kullanmlardr. Gerekten kimyasal ajanlar kullanlarak yapay anksiyete, hipnoz, rya grme hali, arya duyarlln artrlmas ve azaltlmas, hafza kayb veya hatrlatma, sersemlik, psikoz, yaratc dnce, ar duyarllk oluturulabilir.

Beyin ykama ve ideoloji kontrolnde genellikle u teknikler kullanlmaktadr:

1) Telkin ve telkine yatknlk. Gerek hipnoz, gerekse tekrarlayan riteller uygulanr. Hemen hemen tm tarikatlar ve kltler bu teknikleri kullanr. 2) Mevcut tm psikolojik akardengeyi ykma. Var olan inan ve bilin yaps sarslr ve kii kendi oluturduu psikolojik savunma mekanizmalarndan mahrum kalarak, yeni bir travmaya ve telkine ak hale gelir. 3) Egoyu zayflatma. 4) Cinsellik. Pek ok tarikat ve klt cinsellii, libidoyu had safhada kullanarak insandaki haz-dllendirme mekanizmalarn harekete geirir. Bu srada baz ilalarn (Ekstazi, MDA vb.) etkilerinden de yararlanlr. 5) Gizemcilik ve stn glere ulama. Gizemcilik, parapsikoloji ve mistisizm hemen hemen her tarikatn ve kltn temel parametre olarak kulland unsurdur. Bu yeteneklere ulama konusunda bazen ilalar veya baka psikolojik teknikler de kullanlr (vecd, meditasyon vb.).

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

6) Eikalt algnn ve kollektif bilin dnn, arketipal elerin ok sistemli kullanlmas. Burada ses, mzik, grnt, duyma veya grme eiinin dndaki stimlan etkiler, fikirler, film grntleri, klielemi yaplar ve moda gibi unsurlar kullanlmaktadr. 7) Kimyasal maddelerle beynin normal akardengesinin (hemostasis) yklmas ve yepyeni bir yap kurulmas. Manurya Kobay (Manchurian Canditate) ise kendi iradesi dnda, birtakm beyin ykama seanslar, ilalar veya hipnozun etkisiyle bakasnn istedii eylemleri yapanlara verilen genel isimdir. Manurya Kobay teriminden hedeflenen robot-latmlm ve her istenileni yapabilen bireyler elde edebilmektir. Temel konusu LSD, halsinojenler ve kimyasal ajanlarla beyin kontrol olan MK-ULTRA projesini balatan Ailen Dulles'n 1953 ylnda yapt konuma bu balamda olduka ilgi ekicidir. Ailen Dulles yapt konumada, hedeflerinin ne olduunu u cmlelerle aklamtr: "Hedef, insan zihnindeki sava kazanmaktr. Bu savan ilk cephesi propaganda, depolitizasyon ve sansr ile kitlesel sindirmeyi salamaktr. kinci cephe ise bireyin beyninde kazanlacaktr. Hedef, beyin ykamak, ideoloji deitirmek ve gerektiinde birok Manurya Kobay yaratabilmektir."

MARLYN MONROE'NN LMNDEK SS PERDES KALDIRILAMADI. DDALAR ONUN ABD DERN DEVLET PROJES YA DA BLD SIRLAR NEDENYLE ZHN KONTROL PROJES SONUCU LDRLD YNNDE

ZHN KONTROL VAKALARI

Tarihte zihin kontrol operasyonlarna maruz kalm olabilecei iddia edilen kiilerin bazlar unlardr: John F. Kennedy cinayetinin faili olan Lee Harvey Oswald'n bir zihin kontrol operasyonuna maruz kald dnlmektedir. Lee Oswald'n MK-ULTRA isimli zihin kontrol projesinde Manurya Kobay haline getirildii iddia edilmektedir. Bilindii gibi John F. Kennedy cinayeti hi zlememi, cinayetin tm delilleri ise Amerikan Derin Devleti tarafndan yok edilmiti. Bir zamanlarn efsanevi sarn, film yldz Marilyn Monroe'nun lmndeki sr perdesi yllarca kaldrlamad. Baz kiiler onun intihar ettiini baz kiiler/kitaplar ise bir ABD Derin Devlet Projesi ya da bildii srlar nedeniyle

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

bir zihin kontrol projesi sonucu ldrldn iddia etti. Ayrca Marilyn Monroe'nun Cathy O'Brien gibi MONARCH projesinde kullanld yaplan iddialar arasndayd. nl Manken Candy Jones'un CIA tarafndan hipnozla oul kiilik oluturularak yllarca ift kiilikle yaatld iddia edilmektedir. "The Control Of Candy Jones" isimli kitapta belirtildii zere Candy Jones isimli manken CIA'de (Morse Allen'n projesi) hipnoz seanslaryla Manurya Kobay deneylerine tabii tutuldu ve oul kiilikle yaatld. Kennedy kardelerden biri olan Robert F. Kennedy'nin katili Sirhan Bishara Sirhan'n da bir zihin kontrol operasyonundan geirildii iddia edilmiti. Sirhan konuamadan ve iz braklmadan ldrld. Jim Jones'un kurduu Halkn Tapna Klt'nn 910 yesi 1978'de topluca intihar etti. Jonestown Olay'nn CIA'in toplumsal bir beyin ykama olay olduu iddia edildi. 910 kiinin bir araya gelerek, siyanr iip intihar etmelerinin hibir mantksal aklamas olamazd.

1981 YILINDA LDRLEN JOHN LENNON'UN BR MK-ULTRA PROJES KURBANI OLDUU DDA EDLYOR. ONU LDREN DAVID CHAPMAN SE KENDSN LENNON SANIYORDU
Hare Krishna ve dier okklt dinsel yaplar bu kltlerin daha az ekstrem olanlarna verilebilecek baka bir rnektir. 1981'de ldrlen John Lennon'un katili Mark David Chapman'n bir ruh hastas olmasnn yan sra bir MKULTRA projesi kurban olduu iddia edilmitir. David Chapman kendisini John Lennon sanyordu ve onu ldrrken syledii szler unlard: "Kanmda hibir duygu yoktu. Hibir fke yoktu. Hibir ey yoktu. Beynimde l bir sessizlik hakimdi. lm, souk sessizlik, kalp yryene kadar devam etti. O bana bakt... Beni geerek ilerledi ve sonra kafamda onu duydum. O bana tekrar ve tekrar 'onu yap, onu yap, onu yap' diye emir verdi." Mark Philips ve Cathy O'Brien tarafndan yazlan "Bayku mparatorluu (Trance Formation in America): Bir CIA Zihin Kontrol Klesinin Gerek Yaam yks" adl kitapta Cathy O'Brien kendi azndan yaadklarn anlatmaktadr: (Bayku mparatorluu, O'Brien ve Philips, Aykr Yaynlar, stanbul: 2003) "...MK - ULTRA projesi psikolojik travmay ve eitli teknikleri kullanan bir zihin kontrol projesiydi. Zihin kontrol altnda, kendi zgr irademi, dncelerimi denetleme yeteneimi kaybettim. Ne soru sormay, ne karsama yapmay, ne de bilinli olarak kavramay becerebiliyordum; sadece bana sylenilenleri yapyordum.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

...Katlmak zorunda kaldm pornografi, daha fazla iddetlenerek, sado-mazoizmin ikencelerine (S&M) dnmt. Fiziksel ve/veya psikolojik travmalar; uyku, yemek ve su mahrumiyeti; yksek voltajl elektrik oku; ve belirli hafza blmlerinin/kiiliklerinin hipnotik ve /veya dier yntemlerle programlanmas bu projede uyguland. Projede pek ok halsinojen ve uyarc madde zerimde denendi. ...Seks tacirim btn programlama srecimi izliyor, krbac ve aksyla srekli bana ikence yapyordu. 'Eer birisine gidip, olanlar anlatsan bile, hi kimse senin gibi birisiyle iim olacan dnmez, bu yzden kaacak hibir yerin yok' diyordu. Beni sk sk 'atlabilir' olmamla tehdit ediyordu, nk ne de olsa, 'ilk bakan modeli olan Marilyn Monroe btn insanlarn gz nnde ldrlm ve hi kimse ne olduunu anlamamt.' ...Birok nl politikacya, ajana ve daha birok kiiye fahielik yapmaya zorlandm. Onlara daha iyi hizmet verebilmek iin birok seks filmi ekildi. Ayrca uyuturucu kuryeliinde beni kullandlar. Kendimde uyuturucu kullanmak zorunda kaldm. Satanist ritellere katlmak zorunda kaldm. Bohem Kulb'nde gen eklinde bir cam fanusa, ilerinde ylanlarn da olduu eitilmi hayvanlarla birlikte defalarca kapatlmtm." Cem Ersever'in ldkten sonra kannda saptanan halsinojen maddeler lmeden nce onun zihninin kontrol edilmeye alldn m gsteriyor? Mehmet Ali Aca kimin emriyle ve hangi unsurlarn etkisiyle Papa'ya suikast dzenledi? PKK, Tunceli ve Sivas'ta adeta canl bombaya dnen ve patlayan, Diyarbakr'da patlamadan yakalanan PKK militanlarnn beyinleri ilalarla m kontrol ediliyor? IBDA-C rgtnn lideri Salih Mirzabeyolu'nun (Salih zzet Erdi) avukat Harun Yksel'in web sitesinde aklad iddialar enteresan: "Mirzabeyolu, NSA (Amerikan Ulusal Gvenlik Tekilat) tarafndan birtakm gelimi teknikler sayesinde kontrol altna alnmtr." Salih Mirzabeyolu'nun yeni yaynlanan "Telegram: Zihin Kontrol" isimli kitapta byle benzeri yntemlerle zihninin kontrol edildii belirtilmekte. Acaba Mirzabeyolu gerekten de yabanc istihbarat rgtleri tarafndan eitli yntemlerle kontrol altna alnd m?

Kaynak: Max 2003 Ekim

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________ Varl yllardr tartlan, var olup olmad konusunda bir trl sonuca ulalamayan G Noktas kimilerine gre sonunda bulundu ama ne yazk ki mesele bitmedi! G Noktas'n ararken nelere dikkat etmelisiniz, G Noktas'n nasl bulursunuz gibi yant ok zahmetli uralara neden olacak sorular var ortada, ite cinsel doyumu arttracak yantlar

Sayfa

BULABLDNZ M?
Cinsellikte
kadnlar iin en duyarl yerin klitoris olduu biliniyor. En gl orgazmlarn ise bu blgenin uyarlmasyla ortaya kan klitoral orgazmlar olduuna inanlyor. Ancak esas olan gerek u: Grafenberg (G Noktas) vajinann en duyarl blgesi ve kadnlarn pekou bu noktann uyarlmasndan vajinann dier blgelerinin uyarlmasna nazaran daha fazla zevk alrlar. Bu zellik kadnlarn cinsel anlamda ok az bilinen srlarndan birisi. G Noktas ilk kez 1944 ylnda Amerikal jinekolog ve seksolog Ernst Grafenberg tarafndan tanmland. Cinsel ynden uyarlmam kadnlarda bu noktann kendini belli etmemesi ve ilk uyarlarn ar bir tuvalete gitme isteine neden olmas, noktann varlnn uzun yllar tartlmasna neden olmutu. Jinekolojik muayenede G Noktas'nn belirlenmesi ok zor. G Noktas ancak orgazmn plato evresinin sonuna doru fark edilebilir, nk bu blgedeki embriyolojik prostat ana dokusu kanla dolmakta ve uyarlmakta. Bu blgeye yaplacak basn, titreim G Noktas'n uyararak orgazma neden olur. Bylelikle vajinal orgazmlar rahatlkla balayabilir. Birok dergide ve kitapta ifade edildii gibi erkeklerde G Noktas orgazmlarnn olmad dncesi yanltr. G Noktas orgazmlar erkeklerdeki prostat orgazmlarnn karldr. Hangi uyar tipiyle orgazma ulalabilecei her kadn iin farkllk gsterir. Baz kadnlar sadece klitoral uyar ile orgazma ulaabilirken, bazlar G Noktas'nn uyarlmas ile orgazma ulaabilmektedir. Her ikisinin uyarlmas sonucu orgazma ulaanlarda bulunmaktadr. Bu konu ile ilgili yaplan aratrmalarn sonular olduka ilgi ekici. Yaplan aratrmalar, Bat Avrupa ve Amerika'da kadnlarn yzde 70'inin tek bana cinsel ilikiyle orgazm olamayp, klitoral uyarya da ihtiya duyduunu gstermekte. Bunun balca nedeni olarak ise G Noktas uyarmnn ayrdnda olmamalar gsteriliyor. Masters ve Johnson adnda yllarca insann cinsel davrann ortaya koymaya alan aratrmalar yapan iki nl tp doktoru, tm orgazm olaynn klitoral uyarya bal olduunu ve Vajinal orgazm" diye bir ey olmadn iddia etmilerdir. Bylelikle Masters & Johnson o zamana kadar iddia edilen kadnda biri klitoral, dieri vajinal olmak zere iki orgazm olduu dncesinin dna kmlardr. Ayrca Malinowski Trobriand Adas yerlilerinin hem klitorisi hem de vulvay uyaracak bir oyun oynadklarn ve cinsel kltrlerinde kadnn cinsel hazzn iki farkl organa baladklarn sylyorlard. Bu iki farkl organdan birinin klitoris olduunu dier organn da bu ilkel insanlarn hatasndan (!) kaynaklandn ifade etmekteydiler.

G Noktas nerededir?
Bu gnmzde halen tartlan bir konudur. talyan bilim adamlarndan ve L'Apuila niversitesi aratrmaclarndan biri olan Dr. Emmanuele Jannini, G Noktas'nn kadnlarda mideye doru vajinann en dip

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

blgesinde Skene Guddesi'ne yakn bir yerde yer aldn ifade etmektedir. Evet G Noktas'n vajinann n duvarnda, pubis kemiinin hemen altnda yer alan ve vajinann giriindeki yumuak dokunun iine gml olan bir yap olarak tanmlayabiliriz. Ancak G Noktas'nn yeri her kadna gre f arkllk gstermektedir. G Noktas vajina ile idrar kanal arasnda kalan blgede bulunur. Bir baka gre gre ise, vajina giriinden 1-2 cm uzaklkta, vajina n duvarnn ortalarnda yer alr. Bu sihirli orgazm ilah, genellikle pubis kemiinin arka ucu ile serviksin arasndaki mesafenin ortalarnda bir yerde bulunmakta ve saa sola kayd da grlebilmektedir. Bundan dolay G Noktas'n klitorisin saat 12'yi gsterdii bir saat kadrannda saat 11 ila l arasnda aramak gereklidir. G Noktas uyarmlarnn daha kaliteli ve gl orgazmlar salayabilmek iin gerekli olduu dnlmektedir.

G Noktas ararken dikkat!

G Noktas'nn yeri ak ve net olarak ortada olmasna karn, bulunabilmek iin niye birok insan olduka zorluyor, kapris yapyor? Bu sorunun cevab gayet ak. Aranrken dlebilen birok hata var: G Noktas cinsel ynden uyarlmam kadnlarda bulunamaz. Ancak orgazmn plato evresinin sonuna doru ortaya kabilir ve hissedilebilir. Ayrca cinsel iliki ncesi G Noktas'nn uyarlmas hormonal metabolizmay hareketlendirmekte, beyinde youn anlamda bir cinselliin yaanmasna neden olmaktadr. Kalp hznda artma, scaklk duygusu ve solunumun hzlanmas da grlebilmekte. Birok dergide tasvir edilen kadnn srtst yatt pozisyon G Noktas'nn en zor bulunabildii pozisyondur. PC (Ak) Kas zayf olan kadnlarda G Noktas'nn bulunabilmesi ok zordur, ancak bu kasn kuvvetlendirilmesi sayesinde G Noktas'nn hissedilebilme olasl artmaktadr. G Noktas'n her birlikte olduunuz kadnda bulamayabilirsiniz. Mesela haz almaktan uzak, sadece iini yapmak iin koullanm bir fahiede bu noktay bulabilmeniz epey zor. G Noktas'n en iyi kadnlarn kendisi bulabiliyor, ancak kadnlarn ou kendi vcutlarna dokunmaktan olduka uzak. ou kadn brakn organlarnn ierisini darsna bile dokunabilmi deil. G Noktas'nn bulunabilmesi iin en nemli esas kadnlara cinsellikten ve duygusallktan uzak bir biimde yaklalmamas. G Noktas'n kolaylkla bulmak ve einizin bundan sonsuz anlamda zevk almasn istiyorsanz, duygusal ve etkili dokunularla bu blgeyi uyarmaya almalsnz. nemli bir nokta uyarlarn srdrlmesi srasnda kadnlarn kk tuvaletinin gelmesidir. Bu son derece doaldr. Eer einizin uyarlar srasnda tuvalete gitme ihtiyac duyduunu sylyorsa doru yoldasnz demektir. Bu hissedildiinde uyar kesilmemelidir.

G Noktas nasl bulunur?

G Noktas aranrken ncelikle dikkat edilmesi gereken husus mesanedeki idrarn boaltlmasn salamaktr. nk alttan uygulanacak basn mesaneyi sktracak ve idrarn geldii hissini daha fazla arttracaktr. PC Kas'nn farknda olan kadnlar bu kas skp gevettiklerinde uyar srasnda G Noktas'n daha fazla hissetmektedirler. G Noktas'nn aranma koullarndan en iyisi oturulurken aranmasdr. Einiz otururken onun G Noktas'n rahatlkla bulabilirsiniz. Size tavsiyem einizi tuvaletin stnde oturarak aramaya yneltmeniz. Bylelikle kadnlar son derece tedirgin eden idrar karma hissi de engellenmi olacaktr. G Noktas'n rahat ve kolaylkla bulmak istiyorsanz aramay einizin mutlaka orgazm olmasna yakn yapmalsnz. nk G Noktas'nn daha iyi hissedilmesi iin bu yapnn kanla dolup kabarm olmas gerekmektedir. Oluacak bu ikinlii iki parmanz (ba ve iaret parma) ieri sokarak parmaklarnzn arasnda hissedebilirsiniz. G Noktas'n aramak iin en iyi pozisyon yz koyun yatmaktr. Bu esnada iaret parma ile orta parmak vajinaya sokularak G Noktas'nn bulunduu yumuak doku sktrlabilir. Bu sktrma yaplrken yava yava bu iki parmak ne doru hareket ettirilip hafif, kesik basnlar uygulanmas unutulmamaldr.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

Kadnn artta yatt cinsel iliki pozisyonlarnda penisin hareket ynnn G Noktas'n uyarma ihtimali ok azdr, ancak erkein arkadan yaklat pozisyonlarda kadnn da kala hareketleri yardmyla penisin G Noktas'na basn uygulama olasl fazlasyla artar. Erkein arkadan yaklat pozisyonlarda klitoris uyarlamaz ancak kadnlarn pek ou byle bir cinsel birlemede ok gl orgazmlar yaayabilmektedir. Bunun nedeni ise G Noktas'nn uyarlmas ve orgazm tetiklemesidir. G Noktas'nn uyarlmas esnasnda kadnlar u farkl duyguyu hissettiklerini ifade ediyorlar: 1) ok gl bir zevk. 2) Gdklanma biiminde gelien tarif edilemez bir haz. 3) drar yapma istei. Einizin bunlar yaadn hissettiinizde sakn duraklamayn. Basnc ve basn uygulama frekansn arttrarak idrara gitme hissinin oalmasn bekleyin ve o vazgeilmez tuvalete gitme isteine aldrmadan uyarya devam edin. Bir sre sonra bu noktann itiini de grebilirsiniz. Hatta bir mddet sonra patlayc tarzda orgazmlar geliebilecek ve buna siz de arabileceksiniz. lk defa G Noktas'n arama giriiminde baarl olamayabilirsiniz. Bunun iin denemeyi tekrar ve tekrar srdrmelisiniz; bu durum vajina duvarlarn alglamanzn hassaslamasn ve G Noktas'n dier yaplardan daha kolaylkla ayrt etmenizi salayacaktr. G Noktas uyarlrken karlalabilecek allmam bir deneyim ise vajinadan beyaz, stms bir svnn gelebilme olasldr. Kadnlarn ou bu svnn idrar olduunu dnp, rahatsz olabilmektedir. Ama bu sv idrar deildir.

G Noktas orgazm yaayanlar anlatyor:

G Noktasn aratrm ve bulmu iki kadnn bu anlamdaki duygulanmlar ve ifadeleri ilgi ekici. Handan, 35 yanda bir eczac, ilk defa okuduu cinsellikle ilgili bir kitapta G Noktas kavramyla karlam. Daha sonra bu konuyu erkek arkadana am ve beraberce epey tartmlar. Edindii bir video eitim kaseti ile G Noktas'n nasl arayacan, kalalarn nasl hareket ettirebileceini, klitorise nasl dokunulacan, hangi pozisyonlarda G Noktas'n aramas gerektiini renmi. Handan bu kaseti grdkten ve bu kasette gsterilen teknikleri uyguladktan sonra erkek arkadayla ikisinin cinsel yaamnda yeni bir safha aldn ifade ediyor. O tecrbelerini u ekilde ifade ediyor: "Evet, seks ve orgazm yaanlarak, deneyimlerle renilen bir eydir. Bunun iin zerinde allmas da gerekmektedir. Cinsellik elerin birlikte konuarak gelitirebilecei bir konu. Erkek arkadamla video kaseti seyrettikten sonra beraberce G Noktas'n aramaya giritik. Uygun pozisyon salandktan ve uygun arama teknikleri denendikten sonra bu noktay bulamamanz mmkn deil. G Noktas ile aldm haz vajinal orgazmdan aldklarmn hemen hemen misli. Bu duyguyu yaadm iin ok mutluyum. Erkek arkadam da bu durumdan enderece memnun. nk benim zevk aldm grmek onu da mutlu ediyor." Selin, 25 yanda bir aratrma grevlisi. G Noktas'n nasl kefettiini ve onu bulmak iin hangi yollar denediini, sonuta ald hazz u ifadelerle aktaryor: "Bir gn mastrbasyon yaparken, her zamankinden farkl bir duygulanm hissettim. Bu klitoral orgazmla elde ettiim duygulanmdan olduka farklyd. Hemen birka cinsellikle ilgili kaynaa sarldm ve aratrmaya baladm. Kaynaklarda G Noktas kavramndan bahsediliyordu. Bu nokta uyarldnda elde edilebilecek duygulanmlar benim yaadklarmla aynyd. Daha sonra erkek arkadamla yaadm bir sevime srasnda orgazm olmama yakn bir anda, partnerimin bu anda ksa bir ara vermesinden sonra birlikte art arda gelien G Noktas orgazmlarna tank olduk. Bu korkun bir histi. Daha sonraki cinsel ilikilerimizde G Noktas'n bulmay ve bunu uyarmay defalarca denedik".

Kaynak: Max 2003 Ekim

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________ Tylenme, adet dzensizlii, ksrlk, imanlk, inslin direnci, lezbiyenlik. Dourganlk andaki kadnlarda en sk grlen hormonal hastalk olan polikistik over sendromu, bu rahatszlklarn hepsinin ya da bir blmnn bir araya gelerek oluturduu klinik bir tablo. Ancak, bulgular arasndaki neden-sonu ilikisi hala tam olarak bilinmiyor.

Sayfa

KADINLARIN GZEML HASTALII

POLKSTK OVER SENDROMU

Polikistik ver sendromu (PKOS), ksrln yan sra kadnlarda uzun dnemli risklere yol aa-bilen nemli bir
salk sorunu. Stein-Leventhal sendromu olarak da bilinen bu rahatszlk, ksaca yumurtlama olmamas ve erkeklik hormonlar (androjen) fazlal olarak tanmlanabilir. PKOS, reme andaki, yani 18-45 ya arasndaki her 15-20 kadndan birinde en sk rastlanan bir isalg bezi bozukluu. ounlukla 30 ya alt kadnlarda, yumurtalklarda kaln bir doku iinde iyi huylu birok kist ile dikkat ekiyor.

"Sakall kadn diyabeti"

Polikistik ver tanmlamasn ilk olarak 1721'de. bebei olmayan kilolu bir kadn iin talyan A. Vallisneri kullanmt. Kandaki erkeklik hormonlarnn artmas ile karbonhidrat metabolizmas bozukluu arasnda ilikiyi de, 1921'de Achard ile Thiers buldular ve bu rahatszla "sakall kadn diyabeti" adn verdiler. Hastaln ayrntl tablosunu ise, ancak 1935?e gelindiinde "American Journal of Obstetrics and Gynecology" dergisinde Stein ve Leventhal izdiler. det kanamasnn olmad, tylenmenin grld (hirutizm) ve yumurtalklarnda ok sayda kist bulunan yedi kadn zerinde incelemeler yapmlard. Stein, yumurtalklar iin bir ameliyat yntemi gelitirdi. Bu yntemin kullanld, 1948"de kamuoyuna aklanan bir almada, hasta kadnlarn %90'nn detleri yeniden dzene girmi, hatta bazlar hamile bile kalmt. Bu ameliyatlar, polikistik ver hastalna hem mdahaleyi hem de tehisi ieriyordu. 1970'li yllara gelindiinde, eitli hormonlarn kanda llmeye balamas ve yumurtlamay salayan klomifen ilacnn gelitirilmesiyle birlikte hastaln srr da zlmeye balad. Hastalkla inslin direncinin ilikisi 1980'de, artm diyabet riski ise 1987'de belirlendi. Bu arada ultrasonografi en nemli tehis yntemi haline geldi. PKO; "yumurtalklarda 8 ya da daha ok, bykl l santimetreye kadar ulaabilen kapsl d folikler kist oluumu" ya da "yumurtalklarda-ki badokusunun kalnlamas" olarak tanmland.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

10

PKO ve PKOS
Polikistik, "ok sayda kist" anlamna gelen ve bu durumu tarif etmek iin kullanlan bir terim. Sendrom ise tylenme, det dzensizlii, imanlama, inslin direnci gibi belirtiler topluluunun (sendrom) beraberce grlmesini ifade ediyor ve ender rastlanyor. PKO'su olan hastalarn sadece drtte birinde ayn zamanda PKOS'a da rastlanyor. Yani polikistik ver (PKO), sadece ultrasonografide yumurtalklarn grnn ifade eden bir tanm. Polikistik ver sendromu (PKOS) ise, bir belirtiler grubu ve hastal, yani patolojiyi ifade ediyor. Bu nedenle polikistik ver (PKO) ile kartrlmamas gerekiyor. Pek ok kadnn ultrasonografik grnts polikistik olabiliyor, ancak hormonal deerler ve klinik tablo tamamen normal bulunabiliyor.

Heterojen klinik zellikler

Polikistik ver, nedenleri ve sonular arasndaki iliki itibariyle tam bir ksr dng halkas oluturuyor. Herhangi bir nedenle yumurtlama (ovlasyon) srecini bozan her olay, polikistik ver gelimesine neden olabiliyor. Bu, hipotalamustan dalgalanmalar eklinde GnRH (cinsiyet hormonlarnn salnmn uyaran hormon) veya hipofizden LH (Luteinize edici hormon) ve FSH (Folikl uyarc hormon) salglanmasn bozabilecek bir olay olabilecei gibi; imanlk, diyabet, bbrekst bezlerinden ar miktarda erkeklik hormonlarnn salglanmas gibi yumurtalklarn iindeki hassas dengeye etki eden bir olay eklinde de geliebiliyor. Ergenlik dneminde det dzensizlikleri PKO iin en nemli uyaran niteliini tayor. detler seyrekleiyor, zaman zaman hi grlmeyebiliyor. Gecikmeyi izleyen kanama, genelde fazla miktarda ve uzun sreli yaanyor. Bu dzensizlik, yumurtlamada bir bozuklua iaret ediyor. Normal koullarda erkeklerde yksek miktarlarda bulunan erkeklik hormonu androjen, kadnlarda ok daha dk miktarlarda salglanyor. Erkeklik hormonlar, PKO hastalarnda olmas gerekenden daha fazla miktarlarda bulunuyor ve bu nedenle erkek tipi tylenme, sivilce ve hatta erkek tipi sa dklmesi ortaya kyor. Ancak, Hacettepe niversitesi Hastalktan Ana Bilim Dal Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalklar nitesinde grevli Uzman Doktor Blent O. Yldz, PKOS'un klinikte her hastada ayn zellikleri gstermediini belirtiyor. rnein serumdaki erkeklik hormonlar dzeyleri yksek olmasna ramen, tylenme, erkek tipi sa dklmesi ve akne gibi belirtiler hedef dokularn androjenlere duyarllna bal olarak grlmeyebiliyor. Ya da yumurtlama bozukluklar olmasna ramen her hastada ksrlk bulunmayabiliyor. Bunun yan sra, bir PKOS hastasnn yumurtalklar cerrahi veya ultrasonografik olarak deerlendirildiinde tamamen normal bir grnm saptanabiliyor. Sendromun klinik zelliklerinin bu derece heterojen ve deiken olmas, gerek PKOS hastalarnn rutin tan ve takibinde, gerekse PKOS alanndaki bilimsel aratrmalar ynnden glklere sebebiyet veriyor.

Biyokimyasal denge bozuluyor

Sendromun tansnda sregelen tartmalar nedeniyle, 2003 ylnda Hollanda'da PKOS aratrmaclarn katld bir konferans gerekletirildi. Bu konferansta PKOS iin tan yumurtlama olmamas ya da yumurtlama saysnda azalma, klinik ve/veya biyokimyasal erkek ve son olarak ultrasonografik PKO. Bu kriterden ikisine sahip kadnlara, benzer klinik olabilecek dier hastalklarn da elenmesiyle PKOS tans konulmas neriliyor. alannda alan kriteri belirlendi; hormonu fazlal bulgulara neden

Dier pek ok hormonal hastalk gibi PKOS'un da nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak bu gne kadar elde edilen bulgulara gre, hormon tetkiklerinde LH hormonunda artma gzlenirken, FSH hormonunda deime grlmyor ya da hafif azalabiliyor. Bu durumda LH/FSH oran 2-3'n zerine kyor. Ayrca erkeklik hormonlar olarak bilinen testosteron ve androstenedion miktarlarnda, yine hastalarn yzde 50'sinde DHEAS (tamamna yakn adrenal bezden salglanan bir hormon) ve yzde 20'sinde prolaktin hormonlarnda art gzlenebiliyor. Erkeklik hormonlar ya dokusunda strojene dnyor ve bu hormon da yeniden LH retimini artryor ve bylece bir ksr dng ortaya kyor. Yksek dozdaki strojenin endometriyumu srekli uyarmas sonucu, yllar iinde rahim kanseri geliebiliyor. Hastalkla ilgili en nemli tan yntemlerinden birisi transvajinal ultrasonograf incelemesi. Ultrasonografde, yumurtalk kenarlarnda ok sayda kk kist dikkat ekiyor. Bu kistler sadece birka milimetre apnda oluyor ve tek bana sorun yaratmyor. Kistlerin kayna, gelien, ancak yumurtlama ile atlmayan folikller. Zaman iinde bunlarn saylarnda art gzlenebiliyor.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

11

PKOS tansnda kandaki erkeklik hormonu dzeyleri ok nemli. LH/FSH orannn 3'n zerinde olmas PKOS lehine bir bulgu. Yine detin 21. gn baklacak kandaki progesteron hormonu deerleri yumurtlama olup olmad hakknda bilgi veriyor. Son yllarda yaplan almalar, PKOS ile inslin hormonu arasnda bir iliki olduunu gsterdi. Pankreastan salnan inslin hormonu, hcrelerin glikozu (ekeri) kullanmalarn salyor. PKOS'lu hastalarda, hcrelerde insline kar bir diren grlyor. Pankreas bu durumla baa kabilmek iin daha fazla inslin salglyor. Yksek dozda inslin yumurtalklar etkileyerek yumurtlamay engelliyor ve sonuta erkeklik hormonlarnda art yaanyor. nslin direnci, PKOS'lu zayf kadnlarn yzde 30'unda saptanrken, obez kadnlarda bu orann yzde 78'e kadar ulat tespit edildi.

Uzun dnemdeki riskler

PKOS, inslin ve androjen fazlalna bal olarak uzun dnemde baz sorunlara yol aabiliyor. Yksek miktarlarda inslin uzun dnemde tip 2 diyabet, yani eker hastal riski tayor. Bu tr diyabet, genelde sk diyet ve azdan alnan ilalar ile kontrol altna alnabiliyor. Kilo sorunu olan, tedavi edilmemi PKOS hastalarnn yzde 25-35'inde 30'lu yalarda tip 2 eker hastal ortaya kabiliyor. PKOS'ta grlen hormonal deiiklikler tansiyon problemlerini de beraberinde getiriyor. Bu hastalarda ayn zamanda yksek kolesterol de ortaya kyor. Her iki durum da, kalp hastal asndan yksek risk faktrleri. te yandan erkeklik hormonu fazlal serumda lipit anormalliklerine yol aabiliyor. Baz PKOS'lu kadnlarda "iyi" kolesterol (HDL) dzeyinde azalma, "kt" kolesterol (LDL) dzeyinde ise artma grlyor. Bu dengesizlik kalp ve damar hastalklar riskini ykseltiyor.

Hastaln tedavisi
Gnmzde, hastay rahatsz eden semptomlara ve ayrca uzun dnemli salk risklerini nleme veya geciktirmeye ynelik tedaviler uygulanyor. Ancak tedaviye yant genellikle yava oluyor. Klinik ve biyokimyasal deiiklikler genellikle 6 aydan nce gzlenmiyor. Dr. Yldz, tedavinin hastann ihtiyacna gre bireysel olarak belirlenmesi gerektiim vurguluyor. Sendrom tedavi edilebiliyor, ancak, kesin olarak ortadan kaldrlamyor. Bu nedenle PKOS'lu kadnlarn bu hastalkla yaamay renmeleri ve herhangi bir semptomlar olmasa dahi dzenli aralklarla salk kontrolnden gemeleri gerekiyor. Hastalarn takip ve tedavisinde farkl alanlardaki uzmanlarn ekip yaklamnn nemi byk. lk tedavi seenei olarak yaam tarz deiiklii (diyet, egzersiz ve obez hastalarda kilo kayb) dnlmeli. ocuk yapma istei olan hastalarda ilk planda yaplmas gereken kilo vermek. Yzde 5 civarnda bir kilo kayb genelde yumurtlamann balamas iin yeterli. Eer ocuk yapma istei varsa, yumurtlamay uyarc ilalar kullanlabiliyor. PKOS hastalarnda yumurtlamay uyarc ilalardan en etkili olan klomifen sitrat. Klomifenin baarszl durumunda, enjekte edilebilir hormonlarla yumurtalklar uyarlyor. Ancak, tedavinin en nemli komplikasyonu oul gebelik. 35 yandan kk ve ocuk istemeyen hastalarda, detleri dzene sokmak iin doum kontrol haplar en sk tercih edilen ila grubu. kinci srada ise detin 15. gnnden sonra kullanlan progesteron ilalar var. Her iki ila grubu da detleri dzene sokuyor. Baka bir alternatif ise laparoskopik diatermi (LOD). Burada laparoskopi ile karn boluuna giriliyor, yumurtalklar lazer ile yaklarak zerinde kk delikler alyor. Tedavinin mekanizmas bilinmemekle birlikte, dzenli yumurtlamay salad ve klomifene olan cevab iyiletirdii gzlenmi. Ancak yine de bu yntem zerinde tartmalar sryor. Erkeklik hormonlarnn fazlalna bal ortaya kan tylenme yok edilemiyor. Ancak, buna kar nlemler var. Doum kontrol haplar kandaki androjen dzeylerini drdnden yeni ty kmasn engelleyebiliyor.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

12

Cinsiyet hormonlarnn ilevleri

reme anda yumurtalklarn iki ana ilevi vardr. Bunlardan biri dzenli det kanamalarnn arasnda yumurta retimi, dieri ise strojen ve progesteron hormonlarnn salglanmas. Bu hormonlar yumurtay dllenmeye, fallop tplerini de embriyon transferine hazrlar ve dllenen embriyonun rahimde tutunabilmesi iin gerekli ortam salar. Beyindeki hipofiz bezinden yumurta geliimini uyaran hormon (FSH) ve yumurtann olgunlaarak atlamasn uyaran hormonlarn (LH) salnm, yumurta geliimini ve yumurtalklarda hormon retimini kontrol eder. det kanamas sonrasnda FSH ve LH hormonlarnn etkisi ile folikl geliimi balar, strojen salglayan her tolikl bir yumurta ierir. Menstruel siklusun (det dnemi) ortasnda yumurtlama gerekleir. Baskn olan folikl atlar ve yumurta fallop tplerine atlr, atlayan folikln hcreleri progesteron hormonu salglar. Bo folikl bzr ve oluan sar renkli yapya korpus luteum ad verilir. Menstruel siklusun ikinci dneminde korpus luteumdan strojen ve ok miktarda progesteron salglanr. Eer dllenme gerekleirse, dllenen yumurta (embriyon) fallop tplerinde -drt gn geirdikten sonra dlyoluna gelerek endometriyum denen dlyolu i tabakasna yerleir. strojen ve progesteron, dlyolunu embriyonun tutunabilmesi iin hazr hale getirir ve embriyonun beslenmesini salar. Eer dllenmi yumurta rahme tutunamazsa, bu hormonlar yumurtlamadan iki hafta sonra iyice azalr ve rahmin i tabakas dklr. Bu da det kanamasna neden olur, menstrel siklus tekrar balar.

PKOS ve lezbiyenlik
Bilim insanlar tarafndan yaplan aratrmalar, lezbiyenlerin yzde 38 inde PKOS grldn ortaya koydu. ngiliz bilim uzmanlar, bu bulgunun lezbiyenlerin cinsel eiliminin temeli hakknda da bilgi verdiini belirttiler. Bilim insanlar, bu bulgulara ulaabilmek iin 618 lezbiyen ve heteroseksel kadn zerinde aratrma yaptlar. Aratrmalara bakanlk eden Dr. Rina Agrawal, bu aratrmaya pek ok lezbiyenin yumurtalk kistlerinden ikyeti olduunu grdkten sonra baladn belirtti. Dr. Agrawal, "Aratrma sonucunda anladk ki, lezbiyenlerin yzde 38'i bu tip rahatszlklardan ikyet ediyor. Oysa bu oran, heteroseksel kadnlarda sadece yzde 14 diyor. Lezbiyen hastalarn kan tahlillerinin bu kiilerdeki baz erkeklik hormonlarnn yksek seviyesine iaret ettiini de belirten Dr. Agrawal. "Biz aslnda yumurtalk kistlerinin lezbiyenlie yol atn sylemiyoruz. Biz sadece hiperandrojenizmin lezbiyen kadnlarn cinsel eiliminde bir etken olabileceini sylyoruz" eklinde bir aklamada bulunuyor.

Kaynak: Focus 2003 Ekim

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________
BEYN TARAMA TEKNOLOJLERYLE, NROLOJK BLMLERDE NEML GELMELER YAANDI. BNLERCE BEYN GRNTLEME ARATIRMASI, NROLOGLARA BEYNN NASIL ALITIINA LKN BLGLER SALADI. PEK, BU ARATIRMALAR BEKLENTLER KARILADI MI? BEYNN BLNMEYEN DNYASINA LKN YEN OLARAK NELER KEFEDLD?

Sayfa

13

BEYNN

BLNMEYENLER
Beyin...
Milyonlarca ilemin ayn anda yrtld, organik ve kimyasal bir mekanizma. Hepimiz iin zm ok zor bir bilmece. Koku almak iin burnun, grmek iin gzn, iitmek iin kulan varl yeterli deil. Bu verilerin beyindeki sinirler tarafndan alglanmas, tanmlanmas ve ilenmesi gerekli. Bunlar beynin mekanik ileyiiyle ilgili ve bir yere kadar sistematiini anlamak kolay. Ya akl, zek, bilin ve dnme gibi bilisel sreler? Nroloji (sinir bilimi), 1990'l yllarda atlm yapt ve binlerce aratrmac, milyar dolarlk bteler bu alana kayd. Bu patlamann en nemli nedeni, f-MRJ (Fonksiyonel Manyetik Rezonans Grntlemesi) gibi yeni tarama cihazlarnn gelitirilmesi ve bu konuda artan umutlard. Bu, sadece ekici bir bilimsel kefin zaferiyle snrl deildi. Nroloji altn bulmutu. Yal nfusun te birini penesine alan Alzheimer'n anlalmas ve tedavi yntemlerinin gelitirilmesini salad. Depresyon veya hiperaktivite gibi beyin hastalklarnn tedavisinde r ald. Hatta, hafzay ve zeky gelitirmeye ynelik ilalar retildi. Merkezi ABD'de bulunan Nroloji Dernei'nin (Society for Neuroscience) her yl dzenledii toplantlara 23.000'i akn gen bilim insann katlmas, bilim dalna ilginin arttnn en ak gstergesi. Ancak, geride braklan 10 ylda somut anlamda ne tr ilerlemeler kaydedildi? Beynin gizemli yanlan aa karlabildi mi? Hem evet hem de hayr... Nroloji, sinirlerin birleme noktalarna az sayda moleklden oluan ila enjekte edebilen mikro pipetlerden, gen aktarma deneylerine kadar devrim yaratan aratrma tekniklerini gelitirdi. Buna karn, saysz aratrma tezine ramen, bilim insanlar, hl ok az veriye sahipler. En azndan gl bir bilgiye ulald: Beynin zerindeki yumrular, karmakln gsterir. Beyin iin hep bilgisayar benzetmesi yaplr, halbuki bilgisayar beyne oranla ok daha basit bir cihaz. nk beyin mekanik deil, organik: reniyor, ngryor, geliiyor ve uyum salyor. Dolaysyla, bilince sahip bir dzenek. lemleri bir btn olarak, salam ve tutarl ekilde gerekletiriyor. Nrolojinin bugne kadar zebildii, karmak ilemler denizinin silik bir silueti.

Organik yap
Beyin, elektrokimyasal devrelerle birbirine balanm beyin hcrelerini tanmlayan sinirlerden (nron) oluuyor. Her sinir, sinyalleri alarak iliyor. Sinir alan, ok saydaki balantlarn zayflatarak ya da glendirerek anlar saklyor, hafzay oluturuyor. Allmadk bir deneyimle karlalmas, rnein Mona Lisa'nn portresine

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

14

baklmas, hcrelerin kendi aralarnda farkl dzenlemelere gitmesine yol ayor. lgili sinirler, aniden balantlarn glendiriyor ve karlalan modeli tanmlamaya alyor. Kaydedilen bu veriler, ikinci deneyimde ilemi daha hzl gerekletiriyor. Tekrarlanan ilemler btn, yaamn zihinsel grnts olarak beyinde saklanyor. Bu, bilgiyi hem hatrlayp hem de simgeletirebilen esnek yapnn, yani sinir ann temelini oluturuyor. Mantksal adan organik, nk devreler kullanma bal olarak geliiyor. Asl artc olan beyin ann lei. 1,4 kg. arlndaki yetikin insan beyni, yaklak 100 milyar sinire sahip. Bu sinirlerin her biri, komu sinirle 1.000-500.000 balant noktasyla temas ediyor. Balantlar, farkl kimyasal zelliklerde yaanyor ve her sinirin karmak i sistemi var. Beynin temel olarak sinir alarndan olutuu fikri, bilim insanlarnn mikroskop altnda gri maddeyi incelemesinden beri mevcut. Ancak, 1990'l yllarda bu bilgiye etki edebilecek yenilikler yaand. Sa teli kalnlnda elektrotlar kullanlarak maymun beynindeki sinirler tek tek gzlendi. Aratrma srasnda, hayvann ilgi durumuna gre hcre etkinliinin deitii saptand. Maymuna bir ekil gsterildi. ekilden oluan bu uyarana ilgisi arttnda, sinirlerin hareketini gsteren klar daha canl hale gelirken, ilgi duymad ekillerde sinirin yayd n azald grld.

Necker Kp veya imknsz genin yan sra, dnyormu izlenimi veren grafikler, bilincin aratrlmas iin grsel yanlsama deneylerinde kullanlyor.

Beynin alanlar
Beynin temel yapsyla ilgili sonular, ham bilgiyi alan, ileyen ve geri gnderen bir girdi-kt sistemi olduunu aa kard. Bu da, her sinirin geri besleme yoluyla etkinletiini gsterdi. Beynin, kresel bir devlet gibi deerlendirilebilecek a sistemiyle oluan doas, milyarlarca hcrenin ktlarn kontrol etmesi zerine kurulu. Sinirlerin hareketlenmesi mi beyni oluturuyor, yoksa beyin mi sinirleri hareketlendiriyor? Cevap u ekilde verilebilir. Bilgisayarlarda girdi ve kt ilemleri tmyle birbirinden ayrlmtr. Ancak beyin iin ayn ey sylenemez. Olaanst organik yaps nedeniyle, btn ile paralar i ie gemi durumda. Kk ve byk paralar bir arada evrim geiriyor. Bu nedenlerle nrologlar, beynin fotorafn daha ayrntl ekmeye zorlandlar. Fel, tmr, travma ve yaralanma gibi beyin hasarlarnn incelenmesi, beyinle ilgili bir baka gerei daha gndeme getirdi: Farkl ilem blmlerine ayrld. Grme, duyular, konuma ve motor kontrol gibi ilevlerin alanlar ayr. Beyin tarama cihazlarnn yaratt heyecann nedeni de buydu. Biyoloji, insan genom projesiyle amacn gerekletirdi. Nrologlarn en byk

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

15

tutkular ise, beyin haritalama projesiydi. Ancak byk umutlar, taramalarn balamasndan ksa bir sre sonra suya dt. Evet, beyin etkinlik merkezlerine sahipti. Konuurken, sol yarmkredeki olas dil blgesi etkinleiyordu. Ancak hemen ardndan, beynin tm alanlarnda hareketlilik grlyordu.

Beyin grntlemesi, bilgisayarl tomografi (CT) gibi 1990'l yllarda nce beyin, klasik yntemlerle tekniklerle devrim yaad. Bu sistemde rntgen paralara ayrlarak, mikroskop altnda inceleniyordu. nlar, vcuttan farkl alarla geiriliyor.

Beynin sadece yzde 10'unu kullanrz: Bu efsane 1930 lu yllarda ortaya atld.Cerrahi uygulamalar srasnda beynin elektrotlarla incelenmesi sonrasnda byk bir blmnn "sessiz" olduu grld. Ancak modern beyin taramalar, beynin her alannn etkinliini kantlad.

Beynin sol taraf mantksal, sa taraf yaratcdr: Beynin ileyii yanal olduu iin, bu ifadenin bir para doruluk pay var. Sol yarmkre, ayrntlara odaklanma ve sonulandrmada iyiyken; sa yarmkre daha geni ve balamsal bak asyla iliyor. Ancak dnme srasnda etkinlik paylalyor.

zel noktalarn yannda, btnsel bir iletim sisteminin varl akt. Beyinde hibir blm, tek bana, dierlerinden bamsz bir eyleme girimiyordu. Bilgisayar dnyasnda yaanan gelimeler, bilim insanlarnda, beyin hatlarnn kesin ekilde izilmi haritalarnn karlabilecei umudunu dourdu. Tam tersi, bilim insanlar beynin genelletirme eiliminde olduunu buldular. Beynin ne zaman nasl davranaca kestirilemiyordu. Bir blge farkl koullarda farkl yzn gsterebiliyordu. Basite rneklemek gerekirse evresine uyum salayan bukalemun gibiydi. u anda nrolojinin geldii nokta bu. Eski basitlikler, yeni karmaklklara yol ayor. Laboratuvar ortamnda bilim insanlar, her geen gn bilinmeyen bir durumla karlayorlar. Tpk ard ardna dizilen domino talan gibi Uzun bir ura sonrasnda tek bir tan devrilmesi, o gne kadarki kazanmlar silip atabiliyor. Beynin yaps, kimyas ve ilevlerine ilikin aratrmalarn yan sra, nrobiyolojinin stesinden gelmeye alt bir sorun daha var: zihinle beyin arasndaki ilikiyi zmek. Beynin en karmak konusu zihnin en gizemli yanlarndan biri de, ac ekmekten utangala kadar pek ok ekle brnebilen bilin ya da uur...

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________
Tm insan beyinleri ayn yapya ve zelliklere sahiptir: Gerekte beyin, eitli alanlar benzerlik gsterse de, yz ya da parmak izi gibi bireysel. Dil merkezi ya da dier kritik blgeler, boyut ve konum asndan farkl oluabiliyor. rnein bir hastann grme kodeksi dierine oranla kat byk olabiliyor. Nrologlar da en ok bu durum zorluyor. Sinir kullanlmadka gsterir:

Sayfa

16

balantlar azalma

Bebeklerin ilk yllarnda ihtiyac olandan ok daha fazla sinirsel balant retmeleri bu gr dourdu. Fikir, youn uyarmlarn ek balantlara yol aaca mant zerine kurulmutu. Varolan balantlarn azalmas, daha etkin beyin yollarnn olumasnda gerekli aamalardan biri.

Yeni domu bir bebein beyni 400 gr. igdsel davranlar ekillendiren alt beyin oluuyor. Sinirler ve kvrmlarn etkinlii ise snrl olarak sryor.

Bebeklik dneminin ilk ylnda, kortekste bir saniyede milyonlarca sinaptik balant gerekleiyor. Beynin arl iki katna kyor.

Emekleme dneminde beynin arl 1.100 gram buluyor. Beyindeki sinaptik balantlarn says katlanyor ve sinir yollar ina ediliyor.

Bilin aratrmalar
Uzun zamandr bilim insanlar, bilin konusunda adm atmaktan kamyorlard. Kimisi bilincin objektif aratrmaya ak bir konu olmadn ne srerken, kimisi ortada aratrlacak bir konunun bulunmadn bile syledi. Onlar iin zihin, deiik beyin ilemleri srasnda beyinde gelien bir kavramd sadece. Ancak 1990'l yllarda bu konuya yaklam da deiti. Bilin aratrmalar bilimsel yaynlarda, konferanslarda ve eitim almalarnda kabul grmeye balad. Gnmzde bilin aratrmalar, ciddi olanlar ve olmayanlar eklinde ikiye ayrlabilir. Ciddi olanlar ii ardan alyorlar ve bilinci, egdml sinirsel etkinliklerin rn olarak gryorlar. Tabii ki her sinirsel etkinliin bilinle ilgili olmadnn farkndalar. Davranlarmzn ou bilinsizce ya da bilinalt alkanl eklinde ortaya kyor. Bu grupta yer alan bilim insanlar, Biliselliin Sinirsel Bants (BSB) adn verdikleri aratrmayla, zihinsel olaylar srasnda beyinde nelerin yaandn bulmay hedefliyorlar. "Necker kp" veya "imknsz gen" deneyleri gibi tersine evrilebilir grnt yanlsamas rneklerini ele alalm. Necker kpnde, bak asna bal olarak grnt deiir. Bir taraftan bakldnda kp bize doru ynelmiken, dier taraftan bakldnda arka ksma doru uzanr. Hayvan beyni iinde yaananlar kaydetmek iin elektrotlar kullanan aratrmaclar, bu tr farkl bak alarnn sinir tepkilerini nasl etkilediini belirlediler. Bu deneyler, beyin mekanizmasn anlamak iin en gl yollar. Daha nceki keiflerden birinde, bilisel algnn belirli blmlerinde, sinirlerin atelenmesi ad verilen etkinliklerin ve elektrik uyarlarnn ezamanl yaand anlalmt.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

17

zel beyin alanlarnda da benzerlikler var. rnein n aln lobu zihinsel srete devreye giriyor. Merkezde bulunan "anterior singulat korteks (nkuak korteksi) olarak bilinen blge de anahtar alanlardan biri. Buna karn, bilisellikle ilgili sinirsel etkinlii salayan tek bir mekanizmann varlndan kesinlikle bahsedilemiyor. Bilinen tek ey, bilisel etkinlik srasnda birbiriyle uyumlu pek ok sinirin etkinletii ve n aln lobunun devreye girdii. Yine de, BSB zerine aratrma yapanlar, bilin srecini aklayabilecek net ve kesin mekanizmalar belirleyebilmek iin urayorlar.

Okul ana erimi bir ocuun beynindeki tm balantlar yerine oturuyor. Beyin alanlarnda iletiimi hzlandran miyelin sreci balyor.

Genlik anda beyin 1.300 1.400 gramlk arlna ulayor. Karar verme ve sosyal dncenin gelitii kortikal merkezler son eklini alyor.

20 yandan sonra, beynin devre yapsn tamamlad kabul ediliyor. Ancak, nrologlar, bu dnemden sonra da gelimenin yaandn onaylyor.

Kuantum mekanii
BSB aratrmaclarn yan sra, bilin konusunu farkl yntemlerle inceleyenler de var. Bu kiiler bilincin ok zel, srad ve beynin ilemlerinin toplam olduunu dnyorlar. Bu kampta yer alanlarn yaklamna gre, bilin gizemi kuantum mekaniinin gizemiyle dorudan balantl. Onlara gre bilin, ok saydaki hcrenin kuantum stkonum aamasna gemesinin bir sonucu olabilir. Kuantum kuramclarnn karlat en nemli sorun, hcrelerin evre uyumlarna ilikin makroskobik aamalarn scak ve nemli beyin ortamnda net olarak tespit edilememesi. Bilin mekanizmasn aratran bir nc kesim ise, bunun biyolojik ilemler btn olduunu savunuyor. rnein, ilili nrologlar Humberto Maturana ve Francisco Varela tarafndan gelitirilen "autopoiesis" (yenilenme, kendini yeniden retme eylemi) ya da kendinden bilme a teorisine gre bilin, karar verme yeteneinin genel biyolojik srecinin youn eklidir. Yaamn kendisi, dnyada olup biteni bilme ve bunlara cevap verme eylemidir. Genler, dnyaya uyum salamak iin bedenin ihtiya duyduu anlama yeteneini temsil eder. Baklk sistemi, kendisinin ne olduunu ya da olmadn bilip ona gre harekete geer. Dolaysyla bilin, bu temel biyolojik ilkenin karmaklam hali olabilir. Tm bu sistem yaklamlarnn amac, bilince ynelik net ve matematiksel bir model kazandrmak. Ancak, yolun ok bandayz ve bilin konusunda almas gereken daha ok nokta var. Tm bilinmezlerine ramen, nmzdeki 30 yl ierisinde, beynin yaps, kimyas ve ilevlerinin; her sinir ucunun, dendritin, presinaptik sinirin ve sinir hcresinin haritasnn karlaca belirtiliyordu. Dolaysyla bir makine ile insan arasndaki farkn ok azalaca ileri srlyordu. Bu konuda nemli admlar da atld. Yine de nroloji dnyas henz ulalan noktadan honut deil. Ve yeni tekniklerle gizler denizinin derinliklerine ar ar ilerliyor.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

18

Bunlar Biliyor musunuz?

Beynin yaklak yzde 80'i su, yzde 10'u ya ve yzde 8'i proteinden oluuyor. Geri kalan blmn karbonhidrat, tuz ve dier mineraller kaplyor. Kaln sinirler, bir mesaj yaklak olarak saatte 400 km. hzla tayor. Ancak beynin genelindeki trafik, saatte 20 km den daha dk bir hzda seyrediyor. Beynin kvrmlar yayldnda elde edilen korteks. standart A4 kd byklnde gri madde tabakas oluturuyor. Beyin, lo bir lambay aydnlatabilecek kadar enerji yakyor. Vcut arlnn sadece 50'de biri kadar olan beyin, vcudun oksijen ve glikoz ihtiyacnn bete birini tketiyor. Beynin dnyada olup biteni alglamas zaman alyor. rnein, 100 metre yarlarnn silah sesini duyduktan sonra start almalar saniyenin sekizde birinde gerekleiyor. Beklenmedik bir eye verdii tepki ise, yaklak yarm saniyeyi buluyor. Uyku halinde dnme eylemi sryor. Zihni kurcalayan karmak dnceler bulank bir biimde etkinliini devam ettiriyor. Ancak hafza kapal olduundan bunlar unutuluyor. 20 kiiden biri (genellikle kadnlar) aklda kalc zihinsel dler kurduunu sylyor. Bu gnlk fantezilerin, geree ok benzediini de vurguluyor. Gz beynin bir paras. Dier duyu organlarnn sinirleri beyinde bulusa da, gzn retinas beyin dokusundan oluuyor. Vcut oran esas alndnda, insanlar en byk beyne sahip. Ancak bir fil beyni insannkinden 4 kat, dev mavi balinannki ise 5 kat byk

nsan beyninin evrimi

nsan beyni ne zaman geliti? Kiisel alg ve sembolik zihnin kantlar kabul edilen maara resimleri, dinsel heykelcikler ve boncuktan yaplm kolyelerin ilk ortaya kt zamanlar gz nne alrsak, yaklak 50.000 yl nce cevabn verebiliriz. Karar verme, karmak dnce sisteminin merkezi kabul edilen prefrontal lob, Homo sapiens'lerde Homo erectus'a oranla daha byk. Bu deiiklik, konuma ya da dil merkezlerinin de gelimesini aklyor. Sembolik bir medyum olarak dil, sadece toplumsal iletiimin deil, dncenin de aracyd. Bylece insan, hayvanlardan farkl olarak i sesini, dncelerini yanstabilen bir canlya dnt. Peki gelecekte ne olacak? Baz bilim insanlar, doal ayklanma basksnn konusunu oluturmadndan, beynin zihinsel evriminin durduunu belirtiyorlar. Dierleri ise, evrim srecini doayla deil, teknolojik gelimeyle aklyor. Genetik mhendisliinin ve gelimi bilgisayarlarn beynin evrimini deitirebileceini ileri sryorlar.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

19

Bilgisayarl tomografi PET taramas (Computed Tomography - CT) Positron Emisyon Tomografisi'nde kan Bilgisayarl tomografi, dolamna radyoaktif bir geleneksel rntgen madde rnga ediliyor. Bu cihaznn gelimi hali. iaretleyici maddenin Her adan beynin beyin hcreleri tarafndan rntgeni ekiliyor ve emilmesiyle, zihinsel bilgisayarla oluturulmu etkinlikler srasnda grntye beynin hangi blgelerinin dntrlyor. CT harekete getii taramas, beynin btnsel saptanyor. Maliyetli ve anatomisini gsteriyor. zararl bir uygulama. Beyin dokularn ya da etkinliklerini kaydetmiyor.

f-MRI taramas Fonksiyonel Manyetik Rezonans Grntlemesi'nde beyindeki atomlar sraya dizmek iin gl mknatslar kullanlyor. Daha sonra radyo dalga almlaryla hidrojen ve oksijen gibi elementlerin miktar llyor. Saniyede pek ok taramayla zihinsel faaliyet haritalanyor.

MEG taramas Magnetoensefalografi'de (MEG) ok youn, soutulmu sv telyumlu alglayclar kullanlarak, aktif sinir alarnn rettii manyetik alanlar saptanyor. Bu yol, sinirlerin ne zaman harekete geip ne zaman durduunu tespit etmeyi salyor.

Kaynak: Focus 2003 Ekim

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________
UYGARLIK TARHNN EN ESK HEYKEL ANLIURFA'DA BULUNDU. ANA TANRIA MGESNDEN OK NCELER ERKEN KUTSAL YARATIK OLDUUNUN KANITI SAYILAN HEYKEL, 11 BN YIL NCESNE AT.

Sayfa

20

DNYANIN

EN ESK

HEYKEL
Gz oyuklarna obsidiyen yerletirilen yontu, erkek cinselliini sembolize ediyor. Bacaklar belirtilmeyen yontunun tabana yerletirilmek zere tasarland anlalyor.

Son

yllarda Gneydou Anadolu'nun hemen her yerinden beklenmedik derecede eski ve gelikin bir kltrn izleri ortaya kmakta. Yakn zamanlara kadar Neolitik a ya da Neolitik Devrim olarak bilinen, uygarlk tarihinin en nemli dnmn temsil eden srecin, beslenme zorluu eken kk insan topluluklarnn, avcl, gebe yaam brakmak zorunda kalarak tahla dayal yeni bir yaam biimine getii, bunun da giderek yerleik ky yaantsna yol at bilinmekteydi. Bu dnm sreci grkemli bir yaam ile birlikte dnlmemekteydi. Bu dnm nemli yapan, zaman iinde ortaya kartt sonulard. Gnmze kadar gelierek gelen yaam biimi, beslenme, kentlerin, devletlerin ortaya k sz konusu bu Neolitik dnmn bir sonucuydu. Bilim insanlar arasnda yaygn olan kam da, Neolitik dnmn doal evrenin olduka ksd olduu, bizim snrlarmzn gneyindeki yar kurak blgelerde gerekletii eklinde idi. 1950 yllarnda Orta Anadolu'da bulunan atalhyk zengin buluntular, grkemli sanat eserleri ile Anadolu'nun bu sre iinde oynad roln ilk izlerini vermise de, atalhyk'n Neolitik dnmn sonlarna tarihlenmesi, bu devrimin balarnn gneyde gerekletii ve ancak sistem oturduktan sonra Anadolu'ya tand grn

deitirmemiti. Son zamanlarda Diyarbakr'da ayn ve daha sonralar kazlan Batman'da Hallan Cemi, anlurfa'da Nevali ori, Konya Aksaray'da Ald Hyk kazlar uygarlk tarihinin bu en nemli devrimi ile ilgili bilgilerimizin ne denli eksik ve yanlglar ile dolu olduunu gstermiti. Bu kaz yerlerinde ortaya kan bulgular, Neolitik Devrim'in ilk balarndan itibaren Anadolu platosunun yeni yaam biiminin geliimine etkin olarak katldn gstermekle kalmam, artc derecede grkemli buluntular

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

21

ile bu dnemin grnmn de tm ile deitirmiti. Halen anlurfa'da kazlmakta olan Gbekli Tepe, Mezraa Teleilat ve Akaray Tepe gibi Neolitik a kaz yerleri bu tabloyu daha da deitirmi, varln hi bilmediimiz ok eski ve ilgin bir kltrn izlerini, alacak kadar iyi korunmu yap kalntlar ve sanat eserleri ile yanstmtr. Burada zellikle anlurfa blgesindeki kalntlarn Konya atalhyk'tekilerden en az 3-4 bin yl eskilere, gnmzden 11 bin yl ncesine gittii sylenebilir. Bu heyecan verici buluntulara ait en yeni bulgu anlurfa kentinin iinden, Balklgl'n hemen bitiiinden gelmitir. 1995 ylnda bu blgede yaplan dzenleme ve yol geniletme almalar srasnda drt para halinde krlm kiretandan byk bir yontu bulunarak mzeye getirilmitir. Bulunduu yllarda Yakndou'da bilinen hibir sanat tarzna balanmayan eser bu yzden uzun sre yaynlanamad. Yontunun gerek slup, gerekse anlatm bakmndan Nevali ori ve Gbekli Tepe eserleri ile tam bir benzerlik iinde olduu anlalmakta. Ayn zamanda evresindeki dier bulgular da yontunun gnmzden 11 bin yl ncesine, anak mleksiz Neolitik a'a ait olduunda kuku brakmamaktadr. Yontunun gerek bir insan boyutunda olmas, yani gerek anlatmda bir yontu sanat rn olmas kadar, betimledii konu da ilgintir. anlurfa yontusu, kukusuz uygarlk tarihinin bilinen en eski gerek yontusu olarak kabul edilebilir. Olaslkla sadece n yzden seyredilmek zere tasarlanan yontu yandan bakldnda yass bir grntye sahiptir, arka yzde ise hemen hemen hibir vcut hatt belirtilmemitir. Nerdeyse keli bir form verilen kafa iri yapldr. Yass yzde gzler, burun ve kulaklar daha belirgin ve gze arpcdr. Derin ve yuvarlak gy. oyuklarna obsidiyen dilgi paralar yerletirilmitir. Boyun uzun ve geni, omu/ ve kollar hareketsiz, donuk bir grm verir. Gste V eklinde iki s . tak, karn hizasnda eller ve cinsel orijin grlr. Gvdenin alt ksm bacaklar belirtilmeden byk boyutlu bir tka tasarlanmtr. Alt gvdenin bu formu yontunun taban ierisine yerletirilmek zere yapldn dndrr. Alt gvdenin ileni biimi Nevali ori ve Gbekli Tepe'de bulunan birok kireta eserde tekrarlanmaktadr. Yontunun yass yan kesiti rdn'deki Ain Ghazal'da bulunan anak mleksiz Neolitik a'a ait insan boyutlu kil heykellerini hatrlatr. Gz oyuklarna yerletirilen obsidiyen dilgi paralar Neolitik'in tipik alet endstrisi "bipolar" kerntechnik ile yaplmtr. Karn hizasnda yatay karlkl duran ellerin tasarm ise Nevali ori ve Gbekli Tepe'deki dikilitalarda da grlr. Yontunun esas olarak erkek cinselliini sembolize ettiinde kuku yoktur. Bu da yanl olarak Neolitik a kltrleri ile zletirilen Ana Tanra imgesinin ok daha sonralar ortaya ktm, zellikle anak mleksiz Neolitik a'da hkim kutsal yaratn erkek olduunu kantlamaktadr. anlurfa Yeni Yol mevkiinde bulunan yontunun yaknnda, bir yol kesitinde ayrt edilen yap kalntlar ve yontmata aletlerden yola karak Balklgl evresinde Neolitik dneme ait Nevali ori ve Gbekli Tepe gibi byk boyutlu yontularla donatlm bir yerleimin bulunduunu syleyebiliriz.

Kaynak: Atlas 2003 Ekim

YUCATAN'DAK ESK MAYALARIN

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________
YAAM PINARLARINDAN BR, OU 65 MLYON YIL NCE DEN BR GKTAININ ETK ALANNI ERSNDE OLUMU OBRUKLARIN YERALTI DNYASINDA YAIYOR

Sayfa

22

MAYA

SU

MEZARLARI
Yeraltndaki grevini tamamlayan Arturo Gonzalez bann stndeki gcrdayan makarada ar ar dnmekte olan halatn ektii metal bir sandalyede dar kuyudan kt, siyah dal giysisinden sular damlyordu. Meksikal sualt arkeologu Gonzalez, az nce Yucatn Yarmadas'nn dikenli ormanndaki eski bir ta kuyunun 20 metre altnda sakl bir ddenin dibine dalmt. Ellerinin arasnda kapa kapal plastik bir kap tutuyordu. Ekip arkadalarnn umut dolu yzleriyle kuatlm bir halde yzeye kan Gonzalez evresine baknarak, aratrma projesinin ynetmenlerinden biri olan gen arkeolog Carmen Rojas' arayp buldu ve kab ona teslim etti. "Sakn drme" dedi. Rojas Gonzlez'in szlerine aldrmayarak kab, fiziki antropolog Alejandro Terrazas'n sabrszlkla bekledii metruk bir hacienda'nn (iftlik evi) arkasndaki drt yan ak konservasyon laboratuvarna gtrd. Kapa atlar. Terrazas kafatasn yavaa karp zenle eline ald. Kafatas yzlerce yllkt; ancak Terrazas, kafatas kas ve deriyle kaplyken bu gen Maya'nn nasl bir yze sahip olduunu ve canl olsayd siyah gzlerinin kendisine nasl bakyor olabileceini kestirebiliyordu. Adam ldnde 25 yalarnda olmalyd; Mayalar'da det olduu zere bebekken yumuak kafatas biim vermek iin tahta levhalarla balanp sktrlm olduundan, aln gz ukurlarndan geriye doru belirgin biimde meyilliydi. Yaam vahi bir ekilde son bulmutu; kafatasnda kesikler vard, bakla yarlm gibiydi. Terrazas kesik izlerini yakndan inceledi. "Bunun derisi yzlme benziyor" dedi. Belki de kurban edilmiti. Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstits'nn (INAH) Sualt Arkeolojisi Blm'nden gelen ekibin son iki yl iinde aratrd 20 kadar tatl su havuzunun, yani obruklarn berrak derinliklerinde bulunmu olup derisinin yzldne dair iaretler tayan ilk kafatasyd bu. Gen bir adam olan Terrazas hi dehete kaplm gibi grnmyordu. Kafatasn yumuak ve nazik bir hareketle kaptaki slak pamuktan yatana yerletirdi. "Mayalara gre beden, br dnyaya yolculuk iin bir arat" dedi Terrazas. "Bir Maya keii bir insan kurban ettiinde, bunu kendi zel evreninin kurallar erevesinde yapyor; o evrenin srekliliine katkda bulunuyordu. Mesele iyilik ya da ktlk deil. Ben ahlaki saptamalarda bulunmak deil, anlamak istiyorum." INAH ekibini bu arkeolojik alana ilk kez, aratrmac ve fotoraf Wes Skiles getirdi. Skiles haftalk bir keif gezisi iin INAH'n bilim adamlarna katlan belgesel ekibinin bandayd. Bilimsel ve kltrel adan yarar salayacak tm obruklar kayda geirmek amacyla alt yldr srdrlen bir aratrmann paras olan bu keif gezisini tetikleyen ey, zaman kaybetmeden harekete geme duygusuydu. Son yllarda hem Yucatn eyaletinin hem de komu Quintana Roo eyaletinin snrlar iindeki Yucatn

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

23

Yarmadas'nn gzenekli kireta zeminini bir anlamda kalbura eviren obruklar ve sualt maaralar aratrlmakta, kefedilmekteydi; zaman zaman spor amal dalan ve saylar her geen gn artan dalglar buralara zarar vermekte ya da buralar yamalamaktayd. Obruklara ylda 10.000 kadar amatr dalg girer. INAH arkeologlar daha fazla hasar olumadan mmkn olduunca ok obruu belgelemek iin bu dalglarla ibirlii yapmaya hazrd. Neredeyse 30 yl nce Meksika'ya bu disiplini tantm olan INAH sualt arkeolojisi blmnn yneticisi Pilar Luna, "Ne zaman bir dalg oradan bir ey alsa, yapbozun bir parasn kaybediyoruz" diyor. Arkeologlar, obruklar sistematik bir biimde aratrmaya ynelik maara dallar iin gereken becerileri son be yl iinde edindi. "Sonunda suya girdik" diyor Luna. INAH ekibi bir plantasyonun ykntlar arasnda kamp kurdu. Ekip, obruklar yeralt dnyasna alan kutsal giriler olarak gren eski Mayalarla ilgili olduu kadar, yarmadann tarih ncesine ve Maya ncesi zamanlarna ilikin ipular sunan oluumlarn jeolojisi ve fosil bulgularyla ilgili daha fazla bilgi edinmeyi de umuyordu. Ekip imdiden bir bulguya ulamt: Yarmada zerinde imdiye dek kaytlara gemi en eski insan yerleimine iaret eden karbon tarihlemesi yaplm 10.200 yllk bir atein klyd bu. Farkl disiplinlerden uzmanlarn oluturduu ekip bilimsel makaleler, bir kitap ve gezici sergi iin bu alandaki buluntulardan yararlanmay umuyordu. Buradan ayrldklarnda yerli halk, arkeolojik alanlar korumalar iin daha donanml bir halde brakmay da amalyorlard. Maya uygarl 600 dolaylarnda ykselie geti ve Milat'tan kent devletlerinin ounun siyasi kargaalar sonucunda kt S 900'e dek, gnmzde Orta Amerika ve Meksika snrlar iinde kalan geni bir alana hkmetti. Karmak mimari ve sanat eserleri retmenin yan sra matematik ve astronomide Arap ve Hint dnyalaryla rekabet edecek dzeyde gelitiler. Pek ok Maya hl Yucatn Yarmadas'nn kuzeyindeki engebeli, scak, dikenli blgede yayor; buras yer yer tropikal fundalklarla kapl kireta blokundan ibaret. Akarsular olmad gibi toprak yzeyinde kalan yamur suyu da yok. Yamur hemen obruklarn iine s/yor ve bir yeralt labirenti kanalyla grnmeden denize akyor. Maya keileri, yamur ve gnn salama almak ve doann hassas dengesini korumak iin obruklarn derinliklerinde yaayan yamur tanrs ve yaamn destekleyicisi Chac'a yakarrd. Kuraklk, sava ya da baka tehditler ortaya ktnda Mayalar zel birtakm ayinler dzenler; vatoz ineleriyle deldikleri dillerinden ve kulakmemelerinden akan kan parmen zerine toplayp ardndan bunlar sunu olarak yakarlard. Arada bir st dzey bir kei bir kurbann gsn bir ta bak yardmyla aar ve kurbann hl atmakta olan kalbini yerinden skp alrd. "Kazalarda kaburga kemikleri genellikle dardan ieriye doru krlr," dedi Terrazas, bir iskeleti incelerken, "oysa yrei skmek, ieriden darya doru krklara yol aard." Bu korkun teknik aklamay yaptktan sonra bana bakp yumuak bir sesle, "Bu da krklarn kastl olduunun iyi bir gstergesi" dedi. Bu tr kaburga krklar, sz konusu insann kurban edildiine dair ak bir iaret sunduklarndan arkeoloji ekibi iin sevindirici bir haber olabilirdi. Henz byle bir kra hi rastlanmamt, ancak ellerinde derisinin yzlm olduuna dair izler tayan kafatas vard; bu da kurban etmenin bir baka tryd. "Bata krsal alandaki obruklarda bu tr kurbanlar bulacamz sanmyordum," dedi Terrazas, "ama imdi yanldm ortaya kt." Srtt. "Yanlmak ok gzel." Obruklarn ou, 65 milyon yl nce ehir byklndeki bir gktann blgeye derek dnya apnda bir afete yol amas sonucunda olutu. Dev dalgalar kylar sular altnda brakm, atmosfere karan toz gnei perdeleyip dnyay karanla gmmt. Bilim adamlarnn ou gnmzde gktann, dinozorlarn da yeryznden silinmesine neden olan K-T (Kretase-Tersiyer) kitlesel yok oluunu tetikledii grn kabul ediyor.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

24

Milyonlarca yl sonra, 180 kilometre geniliindeki kraterin evresini kuatan kiretanda, yamur suyuyla dolmu yeralt odalarndan bir ember oluturan krklar ortaya kt. Yeralt odalarnn stn kaplayan kireta zamanla anp inceldi ve kt; bylece obruklar oluturan krklar ve su aa kt. Bu obruk halkas, artc biimde denize kadar uzanr. Kabarma srasnda denizin iindeki maaralardan kan tatl su, yzeyde kabarcklar oluturur. Yre sakinleri bu kaynaklara ojos de agua, yani suyun gzleri diyor. Ne var ki sualt arkeologlarnn gz imdilik, iinde kafatasn bulduklar karadaki obruktayd. Arkeologlar giriin yaknma kamp kurarken ABD belgesel ekibi civardaki kk bir kyde mevzilendi. Aratrmaclar, teknisyenler ve biyologlar kyn 16. yzyldan kalma koloni dnemine ait kilisesine hamaklarn asarken ben de onlara katldm. O ilk akam ev sahibimiz olan yerli papaz, her zaman yapt gibi kutsal mekna bekilik etmek iin Vosvos'unu kilisenin iine ekip sralarn arasndaki bolua park etti. Gecenin havas, odun duman ve kmes kokularyla arlamt. Darda gkyz gz krpan yldzlarla doluydu. Ekiplerin aratrma yapt obruk, yakn evredeki aa yukar 100 obruktan biri. Yukardan baknca, geriye birka sr alndan baka bir eyin kalmad, asma yapraklaryla kapl bir iftlik evinin avlusundaki bir metrekarelik sradan bir ta kuyu gibi grnyor. Tenne Chuk Awum adndaki yal oban, her sabah bisikletiyle gelip srlar otlatyor ve hayvanlarn yala iin obruktan su pompalyor. Ancak imdi ekipler, grltyle alan jeneratrleri ve dal tpleri iin hava kompresrleriyle, 20 arabalk tozlu otoparkyla, toplam be ton arlndaki 250'yi akn tehizat sand ve kutusuyla burada deta kk bir ehir kurmu durumda. Wes Skiles'n ekibi, daha hafif olan tatl suyun yerini daha ar olan tuzlu suya brakt snr katmannn (haloklin) altn aratrmak iin Yucatn'a mikrodalga frn byklnde iki uzaktan kumandal ara (ROV) getirmiti. Sualt maaralarnda yaayan hayvanlar inceleyen Texas A&M niversitesi deniz biyologlarndan Tom Iliffe, "Sanrm bu sistemin tavan ksmna dalmaktan teye gidemedik" dedi. "Obruklarn byk blm, 60 metrelik tpl dal snryla ulaabileceimiz seviyeden aada. Oras ayn karanlk yz gibi. Kimse aalarda ne olduunu bilmiyor." Sualt arkeologlar her gn maskeleri ve siyah dal giysileriyle kuyudan aaya, daha ok beyaz renkli ve kr canllarn yaad gn grmeyen sessiz sulara inerken, geit yapan bir alay karnca gibiydiler. Hedefleri obruun haritasn karmak, insan elinden kma nesnelerin yerini belirlemek, bunlar bulunduklar yerde grntlemek, gelecekteki aratrmalara ynelik olarak zerlerine etiketler takmak ve yukarya rnekler karmakt. Obrukta hibir ey kolay deildi. Her dalg yanna k kayna ve dier her eyden de iki tane alyordu: hava tpleri, reglatrler, maskeler. Kimi fotoraf makineleri, fenerler ve video kameralaryla kimi de yaz panolar ve kalemlerle bouuyordu. Tm bu lojistiin sorumlusu, projenin nc ynetmeni olan dal eitmeni Octavio del Rio'ydu. Bir gn elektrikli aletlerin ve klarn byklnn yol at ar yklenme sonucunda elektriksiz kaldk. Vinlerin hibiri almyordu ve fenerlerin pilleri bir rpda boalmt. Sonunda ekiplerin, ekipman ve adamlar bir metal sepete bal bir halatla tpk rhtm iileri gibi kol gcyle karp indirmekten baka aresi kalmad. Daha sonra da iilerden birinin homurdana homurdana alan eski Vosvos'uyla durumu idare ettiler. Araba, vin grevi grd. Ne var ki bu sistem tehlikeliydi. Bir keresinde 30 kiloluk drt dal tp sepetten kayp doruca kuyuya dt ve byk emeklerle suyun hemen stne kurulan k sisteminin bir blmn darmaduman etti. Tpler az daha dalg Scott Braunsroth'a arpacakt. Yardm iin halatlarn bir ucundan tutan yerlilerden biri olan Pedro Tm Ortiz, daha sonra bana unlar anlatt: "Paskalya'dan nceki hafta obruklara inmek tehlikeli. Tanr dinlendii iin sular hareketlenir. Bazen sesler

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

25

duyulur, horoz t, jaguarlar. Bir gn ykanmak iin arkadalarla bir obrua indik ve su bizi yutmasn diye merdivene tutunmak zorunda kaldk." nc gn, metal sandalyeden glcn serin sularna balk yemi gibi dtmde Tanr'nn ne kadar tetikte olduunu snama sras bendeydi. Su stnde kalmaya alarak gzlerimi maarann ay loluuna altrdm. Obruk bir testi biimindeydi: 30 metre apnda, 35 metre derinliinde geni bir odaya alan ince bir boyun. ie yarsna kadar doluydu, su yzeyi kubbeli tavann 10 metre aasnda kalyordu. Sarktlardan sular damlyordu ve aa kkleri duvarlarn zerinde narin siyah bir a gibi yaylyordu. spanyol kaynaklarnda, tanrlara kurban olarak sunulduklarna gre lmeyeceklerine inanlarak, insanlarn belli bal Maya kentlerinden Chichen Itz'daki kutsal obrua nasl diri diri atld anlatlr; geri daha sonra bu kurbanlar bir daha gren olmuyordu. Kaygan kireta duvarlar gzden geirirken onlarn kapld deheti hissettim ve kalbim kt kt att. Daha derine inip 15 metrede dibe vurdum ve kireta paralarnn oluturduu ynlar arasndan yzdm. Kumun iinde maun renginde bir iskelet yatyordu, daha nce etiketlenmiti ve kafatasndaki gz ukurlar, ebediyete ulama beklentisiyle bo bo bakyordu. Birka gn sonra INAH'tan bilim adamlar iskeleti yukar kard. Yucatn'da sualtnda ilk kez kemiklerinin tamam el dememi olarak yerli yerinde duran byle bir iskelet bulunuyordu. skelet, belki de 50 yanda -Mayalarn ortalama mrn hayli gemi- iri yar bir erkee aitti. Terrazas kemikleri inceledikten sonra, "Salk durumu ktym," dedi, "o kadar ar bir eklem iltihab varm ki ellerini zar zor bkebiliyormu. Dilerinden yana ok sorunluymu -dieti iltihab- ve muhtemelen inerken ok zorlanyormu." skelet kumda srtst yatar bir halde bulunmutu. Bir kaza kurban myd? "Hayr" dedi Terrazas. "Aada dokuz iskelet var [sekizi paralar halinde]. Bir tanesi oraya kazayla dm olsa da dokuzu birden olamaz." Yal adamn iskeleti 'araba vin'le yukar ekilirken, nceki gece bizim iin tortillayla yaplan bir Meksika yemei olan quesadilla hazrlayan kadn kuyunun banda duruyordu. Kadnlara yaptmz almayla ilgili dncelerini sordum. "skelet grmeyi beklemiyorduk" dedi Olegaria Chiku adl kadn. "Bize gre obruk, iinde su olan bir ukurdan ibaret. Ancak annem bu civarda yayordu ve obrua 15 bakire vermemiz gerektiini sylyordu; bylece aada olduunu bildiimiz altnn yukar tanmas iin Tanr bir yol aacakt." I ayz arkeologun da aralarnda olduu pek ok insan 1960'lara dek, yaamlar obruklarda son bulan insanlarn yalnzca bakireler olduunu dnyordu. Aratrma projesinin bilgi ilem biriminden sorumlu sualt arkeologu Carmen Rojas, "Sonradan, buraya atlanlarn sadece gen kzlar olmadn rendik" dedi. "Ayrca hepsinin kurban edilenlerden ibaret olmadn da biliyoruz artk." Bunun en dikkate deer kantna, Wes Skiles'n bir cumartesi leden sonra yapt bir bulguyla ulald; sonradan anlald zere keif gezisinin en nemli buluntularndan biriydi bu. Suyun sadece iki buuk metre altndaki kk gizli bir nite, dizleri yukarya kvrlp srtst yatrlarak cenaze pozisyonu verilmi tam bir iskelet bulundu. skeletin nnde, birinin iinde bir kpek kafatas olan seramik sunu kab duruyordu. Bir kuun kemikleri yakndaki baln iine gmlyd. Mayalar iki hayvann da doast glere sahip olduunu dnr ve hayvanlarn fiziksel zelliklerini sanat eserlerinde ve efsanelerinde sk sk harmanlard. Tpk Azteklerde olduu gibi Mayalar asndan da bu hayvanlar lmn gl bir simgesiydiler. Rojas bu kalntlarn, ly yzerek ya da kaykla getiren insanlar tarafndan su seviyesi daha dkken orada braklm olmas gerektiini syledi. "Bulduumuz tm iskeletlerin durumu, bize Mayalarn llerini en az iki yolla obruklara braktn gsteriyor" dedi. "Baz ller zenle braklrken bazlar ylece suya atlm." Arkeologlarn iskeleti yukarya kard gn kasabal yal oban, bayramlk giysisi olan beyaz bir gmlekle boy gsterip kuyunun bana vakarla oturdu. "Atalarmn yuvaya dnn izlemek istedim sadece" dedi. Baka atalar da ortaya kacakt. INAH ekibinin yeleri ilk iki haftada 15 insana ait kalntlarn yerini belirledi. Sabahlar buluntular gzden geirmek iin bir bilgisayar ekrannn bana toplanyorlard. Rojas ve Gonzlez herkes fikrini syledikten sonra inceleme iin yzeye karacaklar paralar seiyordu.

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com

Maxi-Dergi 2003 Ekim Say 1

____________________________________________________________________________

Sayfa

26

"Konservasyon laboratuvarm ve birok disiplinden uzman sahaya getirmek tehis etme srecini hzlandryor" dedi Gonzlez. "ok iimize yarad bu. nmzdeki yllarda elde ettiimiz sonular analiz ediyor olacaz." Terrazas bu krsal alanda elde edilen buluntularn, Chichen Itz ve Dzibilchaltn gibi aaal ehirlerdekinden ok farkl olduunu syledi. "Burada altn ve yeim ieren zengin ss eyalarna rastlamyoruz." Skiles'n belgesel ekibi, obruk halkasnn denizdeki yarsn aratrmak zere arabayla kyya gidip bir balk teknesi kiralad; rzgr suda kpkl dalgalar olutururken yarm kilometre akta deniz yzeyinin rktc bir ekilde fokurdad noktaya gittiler. Delikten tatl su fkryordu; denizin alalmasyla aknt tersine dnecekti. Deneyimli maara dalgc ve biyolog Tom Morris maske ve paletle dald. "Aada rgar kapa boyutunda kk bir delik var" dedi su stne ktnda. "ok iddetli bir aknt olacak." Dal tplerimizi abucak takp daldk. Skiles ve Morris bir yangn hortumunun iine doru yzercesine kendilerini g bela maarann iine soktular. Kayalara tutunup tatl ve tuzlu suyun birleip bulank bir hat oluturduu blgeye doru kendimi ekerek ve paletlerimi var gcmle rparak onlarn arkasndan gittim. Tnelin dibinde l l bir mavi disk parldyordu. Bu Morris'in berrak sudaki fenerinin yd. Ben onlara yetitikten hemen sonra Skiles ve Morris dipteki iki ayr maara azna girerek gzden kayboldular. Uzun sre bekleyip sonunda tekneye dndm. ki saattir denizin, yerin altndaydlar. Endielenmeye balamtm. Ancak Morris ve Skiles sevin iinde dndler. Skiles iki maarann da eski kraterin kenaryla ayn hizada olduunu syledi, bu da halkann stnde olduumuzu kesinletiriyordu; maaralardan biri, mangrov bataklndaki daha nce kefetmi olduumuz bir kaynaa doru uzanyordu. Dierinin iinde en az yz metre ilerlemilerdi; maskelerinin bala srtnd darack yarklardan eilip bklerek gemilerdi. nsann ulat snrlar zorlayarak adm adm, tarihi afet blgesinin kadavra'snn, aratrmaya direnmi usuz bucaksz bir yeralt aleminin iine doru kendilerine yol amlard. "Normal bir insann bu senaryoda kendine yer bulmas mmkn deil" dedi Skiles daha sonra. "Deniz tabannn altndayken duyularnz birer birer ilemez hale geliyor. Pek ok insann en byk kbusudur bu. Bir mezarn iinden geiyorsunuz ve bunun stne kafa yormaya balarsanz byk tehlikedesinizdir. Sonunda aptalca ve ldrc hatalar yaparsnz." Obruklar gerek anlamda birer zaman kapsl ve Maya buluntular onlarn sunduu verilerin yalnzca bir blmn oluturuyor. Kalntlar ve keller yzyllar boyunca obruklarn iine yam, derinlik ve karanlk onlar korumu. Buzul alarnn ba ve sonu bu obruklarn duvarlarna kaznm durumda; tarihncesi hayvanlarn fosillemi kemikleri onlarn ekellerinde korunmu.

Kaynak: National Geographic 2003 Ekim

_________________________________________________________________________________________ www.maximumbilgi.com