Radno Pravo

RADNO PRAVO prof.
dr Mlaen Mandid
Rad i radni odnos Rad predstavlja svrsishodnu dru{tveno dopu{tenu djelatnost i koja sluì da zadovolji ljudske potrebe. Elementi rada: 1) Svrsishodnost rada; 2) Dru{tvena dopu{tenost; 3)Sredstva rada. Dru{tvena dopu{tenost je kategorija vezana za pravne norme. Dru{tvena korisnost je op{ta kategorija, relativna, ne spada u osobine rada. Negativna osobina rada: 1) otu|enost - Marks; 2) proizvodnja sredstava za masovno uni{tavanje (biolo{ka, hemijska, atomska). Radni odnosi - su dru{tveni odnosi u toku procesa rada. U tim odnosima postoje dvije strane radnik i poslodavac. Osnovne osobine radnog odnosa Dobrovoljnost,ugovorno pravni odnos,lini odnos,stupanje na rad,ostvarenje drugih prava,subordinacija,naplativost, U feudalnom dru{tvu radni odnos ima osobine cehovskog odnosa, {to je u su{tini statusno pitanje (status - poloàj u dru{tvu). Pojavom buroazije (kapitalizam) radni odnos dobija osobinu dobrovoljnosti i postaje odnos u pravom smislu. U socijalizmu samo formalno radnik dobija centralno mjesto, ali je jo{ uvijek u odnosu pot~injenosti. an ak Ruso i Don Lok tvorci op{teg ugovora. U trenutku kada dràva po~inje da se mjenja u radni odnos, radni odnos gubi karakteristiku dobrovoljnosti, te je trenutak kada se radni odnos potpuno izdvaja i postaje samostalan. Ugovor o radu Dobija samostalnost u trenutku kada dràva po~inje da odre|uje obavezne elemente koji se nisu mogli mjenjati voljom stranaka. Ima dvije vrste normi: dio graanskih normi obavezujude norme tvarivanje drugih prava po osnovu ro
Radno pravo Radno pravo kao posebna grana prava izdvaja se iz gra|anskog prava u trenutku kada radni odnosi gube osobinu dobrovoljnosti. Ta~ka odvajanja jeste promjena oblika i su{tina ugovora o radu. Radno pravo se razvija kao samostalna grana prava od polovine 19. vijeka pa do danas. To je grana prava koja obuhvata dràvne i autonomne propise kao i propise o radnim odnosima kod poslodavca. Nastanak i razvoj radnog zakonodavstva u RS Prva faza u razvoju radnog zakonodavstva u RS poinje 1993. god. dono{enjem zakona o radnim odnosima. Druga faza 2000. god. izlaskom Zakona o radu koji na potpuno nov na~in reguli{e radne odnose izme|u poslodavca i radnika. Osnovna na~ela radnog prava ustanovila je grupa iz me|unarodne organizacije rada (MOR), koja je definisala standarde: - da se ustanovi pravni okviri kojima se ure|uju individualni i kolektivni radni odnosi; - da radni odnosi posluè za razvijanje demokratije na radnom mjestu; - da radni odnosi predstavljaju podsjednik i garanciju fundamentalnih principa za rad. Osnovna osobina ovog zakona jeste promjena su{tine osnovnih elemenata radnog odnosa. Prema tom zakonu radnik je fizi~ko lice koje na osnovu ugovora o radu obavlja odre|ene poslove za zakonodavca, a poslodavac je pravno ili fizi~ko lice za koje radnik obavlja neki posao. Promovi{e dobrovoljnost odnosa izme|u radnika i poslodavca. Izvori radnog prava Doma}i izvori radnog prava: 1) Ustav BiH - posredni izvor radnog prava, jer ne sadrì norme koje se odnose na radno pravo. Pozivanje na konvencije i me|unarodne ugovore ne zna~e da ustav BiH moè biti izvor radnog prava. 2) Ustav RS - u svojoj glavi 2 reguli{e radne odnose: za{tite na radu i zapo{ljavanje. On sadrì na~ela koja su direktan izvor radnog prava. 1) na~elo: 'svako ima pravo na rad i slobodu rada' 2) da radnik za svoj rad mora dobijati platu
3) radnici imaju pravo na dnevni i sedmi~ni radni odmor 4) pravo na sindikalno organizovanje 5) pri djelimi~noj sposobnosti radnika - rad saglasno mogu}nostima 6) pravo na u~estovanje u upravljanju preduze}em. 3) Zakon - kao izvor radnog prava pojavljuje se kao konkretizacija ustavnih na~ela, a reguli{e radne odnose: zasnivanje i prestanak radnog odnosa, prava i obaveze zaposlenih i poslodavaca. Zakoni su naj~e{}e izvori radnog prava i predstavljaju skup zakona koji se odnose na radne odnose. Zakon o radu, Zakon o za{titi na radu, Zakoni o zapo{ljavanju. 4) Podzakonski akti - su akti koji nastaju na osnovu zakona i prestavljaju konkretizaciju zakonskih normi. Moraju biti u saglasnosti sa zakonom. Kolektivni ugovori su podzakonski akti koji nastaju na osnovu zakona, a reguli{u se prava radnika i zakonodavca. Kolektivnim ugovorom se ne moè dati radnicima vi{e prava, ali ni manje nego {to je zakonom odre|eno. Kolektivni ugovor uvijek potpisuje radni~ki sindikat i udruènje poslodavaca ili sam poslodavac. Vlada se pojavljuje kao garant, ako se radi o dràvnoj svojini. Ugovori mogu biti: 1) op{ti 2) granski Pravilnik o unutra{njoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta je slede}i podzakonski akt. Pravilnik donosi poslodavac, zakonom je definisano kada mora, a kad ne mora. Ta~no defini{e prava i du`nosti radnika po radnim mjestima. Tim pravilnikom detaljno se defini{u prava i obaveze radnika. Ugovor o radu je pojedina~ni akt izme|u poslodavca i radnika. Strani izvori: 1) Konvencije i preporuke me|unarodne organizacije rada (MOR) ratifikacija ugovora potrebno za njihovo vaènje.
2) Bilateralni i multilateralni me|unarodni ugovori. Konvencije predstavljaju op{ta na}ela koja su obavezna za zemlje koje potpi{u konvenciju ili joj naknadno pristupe. Preporuke nisu obavezuju}e i imaju manju pravnu snagu, a u ve}ini slu~ajeva prestavljaju razra|ivanje konvencija. BiH je ~lanica me|unarodne organizacije rada i kao takva je obavezna da izvr{i ratifikaciju preporuka i konvencija. Vlada je obavezna da u roku od godinu dana, a najduè u rokuod 18 mjeseci ratifikuje konvencije. Digla gornju granicu zapo{ljavanja. 6) RADNI ODNOSI Zasnivanje radnog odnosa Zasnivanje radnog odnosa ostvaruje se putem zaklju~ivanja ugovora o radu. Da bi se zasnivao radni odnos potrebno je da budu ostvareni objektivni i subjektivni radni uslovi. Ekonomska razvijenost zemlje, 1)Normativni (propisi); 2)Organizacijski uslovi rada (uslovi potrebnosti radnih mjesta); 3)Subjektivni uslovi (volja poslodavca da zaposli radnika). Ugovor o radu prestavlja po~etak radnog odnosa. U dosada{njem razvoju industrije prevladali su dva sistema: Sistem socijalizma - socijalni momenat, bitno da se zaposli radnik, nisu se popunjavala sva radna mjesta. Trì{na privreda radna mjesta prema potrebama, nema socijalnog momenta, vladaju zakoni trì{ta. Kapitalizam USLOVI ZA ZASNIVANJE RADNOG ODNOSA Svi uslovi se djele u dvije velike grupe: 1)op{ti 2)posebni. Op{ti uslovi: godina starosti, op{ta zdravstvena sposobnost. To su minimalni uslovi i oni su demokratski. Uvijek se propisuju zakonom i ne mogu se mjenjati. Zakon o radu propisuje da niko ne moè zasnovati radni odnos ako nije stariji od 15. god. Od 16. do 18. moè se zasnovati radni odnos samo ako doktor medicine propi{e da je sposoban za rad. Ako je lice maloljetno, a stupi u brak, postaje radno sposobno i moè zasnovati radni odnos.
Op{ta zdravstvena sposobnost daje nadle`na zdravstvena ustanova. Posebni uslovi: {kolska sprema, radno iskustvo, fizi~ka kondicija, propisuje se pravilnikom koji zavise od radnog mjesta. Kada se zavr{i postupak zdravstvenog pregleda provjeri se da li je punoljetan, da li zadovoljava uslove i prisupa se zasnivanju radnog odnosa. Zakonom je zabranjeno da se prilikom zapo{ljavanja èni traì test na trudno}u i ène imaju posebnu za{titu. Stranci i lica bez dravljanstva zasnivaju radni odnos isto kao i gra|ani {to se ti~e op{tih uslova. Pored op{tih uslova, lica bez dràvljanstva moraju i da ispunjavaju dodatne uslove: odobren boravak na teritoriji RS, BiH; da ima vaè}u radnu dozvolu. Stranac zaklju~uje ugovore sa poslodavcem RS, ugovorom o radu ili djelu. Boravak odobrava ministarstvo unutra{njih poslova, boravak moè biti stalni i privremeni, ugovor na odre|eno ili ne odre|eno vrijeme. Drugi uslov da ima radnu dozvolu. Izdaje zavod za zapo{ljavanje. Kad poslodavac èli da zaposli stranca on podnosi zahtjev za radnu dozvolu, mora se navesti: odobren boravak, opis radnog mjesta, prijava o broju potrebnih radnika. Radna dozvola se ne}e izdati strancu, ako ima doma}ih radnika (kandidata) na tom radnom mjestu. Radna dozvola je isklju~ivo vezana za poslodavca. Ne moè dobiti radnu dozvolu na osnovu turisti~ke vize. Lica koja rade u humanitarnim organizacijama ne trebaju radnu dozvolu. Radna dozvola prestaje da vaì: Istekom vremena za koji je izdata Prestankom vaènja odobrenja boravka Prestankom vaènja ugovora o radu Stavljanje van snage radne dozvole Ako sud donese presudu na bilo koji iznos zatvora, stranac automatski gubi radnu dozvolu. Sud je duàn da u roku od 3 dana obavjesti filijalu da je radna dozvola ukinuta, a filijala je du`na u roku od 3 dana obavjestiti poslodavca. Protiv rje{enja suda dozvoljena je àlba u roku od 7 dana. 7) VRSTE I TRAJANJE UGOVORA O RADU Sklapanje ugovora o radu je strogo formalan posao. Radni odnos po~inje sklapanjem ugovora od strane poslodavca i radnika. Radni odnos se zaklju~uje na odre|eno i neodre|eno vrijeme. Ugovor na odre|eno vrijeme
Moè trajati najduè dvije godine. Ako ugovor o radu na odre|eno vrijeme, bez obzira na prekid, traje 2 godine u zadnje 3 godine, ne moè se produìvati trajanje rada na odre|eno vrijeme. Za vrijeme trudni~kog bolovanja zabranjeno je prekinuti radni odnos bez obzira {to se radi o ugovoru na odre|eno vrijeme. Sva prava i du`nosti kao i kod radnika na neodre|eno vrijeme. Ugovor o radu na neodre|eno vrijeme Strogo formalan ugovor, a to zna~i da mora imati zakonom propisan minimum elemenata. Obavezni elementi: ime i prezime,adresa, stru~na sprema, radno mjesto, plata, rok trajanja. Radnik po~inje sa radom danom potpisivanja ugovora za rad na neodre|eno vrijeme. Poslodavac ne moè trìti od radnika podatke koji nisu neophodni za radno mjesto. 8) PROBNI RAD Zakonom je predvi|ena mogu}nost da se ugovorom zaklju~i probni rad. Probni rad zajedno sa pripravni~kim radom sluì za osposobljavanje radnika za odre|ene djelatnosti u okviru radnog mjesta, kao i ve}eg izbora stru~nih i kvalitetnih radnika. Zakonom nije predvi|eno na koji na~in se probni rad obavlja, pa dolazi do ~este zloupotrebe. Probni rad nije pripravni~ki rad, a vremenski je ograni~en na maksimalno 6 mjeseci (3+3 mjeseca). Probni rad obi~no sluì poslodavcu da provjeri sposobnost radnika za vrijeme trajanja probnog rada i ocjenjuje njegove poslovne kvalitete. Ako se probni rad ocjeni kao pozitivan od strane poslodavca, radniku po zavr{etku probnog rada po~inje te}i sta` na neodre|eno vrijeme. Ima sva prava i du`nosti kao i radnik na neodre|eno vrijeme. 9) PRIPRAVNICKI STAZ Zaklju~uje se sa licima koja su zavr{ila srednju ili visoku {kolu i zasniva radni odnos po prvi put. Pripravni~ki sta` se zaklju~uje ugovorom na odre|eno vrijeme (6 mjeseci). Za razliku od probnog rada pripravni~ki sta` se zavr{ava stru~nim ispitom. Stru~ni ispit predstavlja provjeru znanja.
Ako se stru~ni ispit uspje{no poloì zasniva se stalni radni odnos. 10) VOLONTERSKI RAD Je definisan kao izuzetak pripravni~kog staà. Nema zasnivanja radnog odnosa kod volontiranja. Da se stekne radno iskustvo i da pro|e pripravni~ki sta`, ali da se ne obavezuje poslodavca na zasnivanje radnog odnosa. Volonteru pripadaju sva prava iz radnog odnosa, osim plate i socijalne za{tite. Ima pravo na: 1) za{titu na radu, 2) dnevni odmor u toku rada i dva uzastopna radna dana, 3) osiguranje na radu. 11) Privremeni i povremeni poslovi Zakonsko definisanje poslova za ije izvrenje, zbog povremenosti, traju vremenski ogranien period mogu se nazvati povremenim. Povremeni poslovi traju najvie do 60 dana ili najvie do 150 asova u toku kalendarske godine. Razlikovanje povremenih od privremenih poslova potrebno je definisati. Povremeni poslovi se mogu definisati kao poslovi koji se obavljaju u tano odreenom periodu odreeno vrijeme (etva, kosidba, branje odreenih plodova itd). Privremeni poslovi bi podrazumjevali obavljanje poslova u bilo kom vremenskom periodu odreeno vrijeme. Privremeni radni odnos podrazumjeva da se radnik moe vratiti kod ranijeg poslodavca, po isteku roka na koji je radnik upuden kod drugog poslodavca. Povremeni poslovi su vezani iskljuivo za jednog poslodavca. Izmeu poslodavca i radnika za obavljanje privremenih i povremenih poslova se zakljuuje ugovor o djelu ili njemu slian ugovor. U ugovoru o privremenim i povremenim poslovima mora sadravati odredbe: o poslu radi ijeg se izvrenja sainjava ugovor rokovi o poetku i zavretku posla uslovi i naini izvrenja posla i visina, rok i nain isplate nagrade za izvreni posao. 12) Upudivanjnje radnika na rad u stranu zemlju U sluajevima kada poslodavac obavlja dio svoje djelatnosti u stranim dravama, moe radnika uputiti na rad u pomenute zemlje.
Uslovi su precizirani zakonom: poslovi koje radnik treba da obavlja u stranim dravama moraju odgovarati njegovim strunim i radnim sposobnostima. Pored osnovnog uslova, poslodavac se mora sporazumjeti sa radnikom i o: trajanje rada u stranoj zemlji, uslovima smjetaja radnika za vrijeme boravka u stranoj zemlji, valuta u kojoj de se radniku ispladivati plata i druga primanja po osnovu rada u stranoj zemlji, kao i rokovima i nainu isplate i uslovima odlaska i povratka sa rada u stranoj zemlji. Prije odlaska na rad u stranu zemlju poslodavac je duan radnika upoznati sa propisima koji de se primenjivati kod ostvarivanja njegovog prava i obaveza za vrijeme rada u stranoj zemlji. 13) Rad kod kude Rad kod kude kao poseban oblika rada nije predvien kao zakonska mogudnost. Meutim, Optim kolektivnim ugovorom, mogudnost zasnivanja radnog odnosa kod kude radnika je normirana. Data je kao mogudnost da se ugovorom o radu, izmeu poslodavca i radnika mogu urediti prava, obaveze i uslovi obavljanja rada kod kude radnika. Ako se prilikom rada kod kude koriste radnikova sredstva za rad, ugovorom o radu mora se utvrditi pitanje trokova tih sredstava najmanje u visini amortizacije istih. Poslodavac je duan preduzeti mjere zatite na radu i obezbjediti sigurne i zdrave radne uslove, te povremeno nadzirati sprovoenje tih mjera. Mada je u odredbama kolektivnog ugovora navedeno da de se blie urediti naini obavljanja kao i ostala pitanja koja su od zajednikog interesa radnika i poslodavca, posebnim granskim ugovorom, smatramo da je to pogreno. Pravilnikom o radu treba definisati sva prava i dunosti radnika i poslodavca u obostranom interesu. 14)Dopunsko osposobljavanje,struno obrazovanje i usavravanje radnika Poslodavac moe da uputi lice koje trai zaposlenje kao i radnika u radnom odnosu uputiti na dopunsko osposobljavanje. Potreba za dopunskim osposobljavanjem proizilazi iz injenice da lice koje trai zaposlenje ili radnik moraju ovladati rukovanjem sredstvima rada ili sredstvima za zatitu naradu kako bi mogla uspeno koristiti navedena sredstva. Za upudivanje lica koja trai zaposlenje i radnika, upudivanje na dopunsko osposobljavanje moe se izvriti samo uz njihov pristanak.
Dopunsko osposobljavanje za rukovanje sredstvima rada, kao i struna obrazovanja i usavravanja radnika blie se ureuju kolektivnim ugovorom i drugim podzakonskim aktima. Zakonom je precizno definisano da je radnik duan postupiti po zahtjevima poslodavca za dopunsko osposobljavanje i za struno obrazovanje i usavravanje. Radi se o zakonskoj obavezi. Optim kolektivnim ugovorom u Republici Srpskoj struno osposobljavanje ili usavravanje je predvieno kao dunost poslodavca. Poslodavac koji nije radniku obezbjedio struno osposobljavanje ili usavravanje u skladu sa zahtjevima procesa rada na radnom mjestu, snosi rizik odgovornosti za tetu na radu. Radnik odgovara za tetu koju je uinio u toku rada namjerno ili iz krajnje nepanje. 15) Radno vrijeme Puno radno vrijeme Zakonom se propisuje ukupno trajanje punog radnog vremena. Puno radno vrijeme, obino se definie kao maksimalan broj radnih asova u toku jedne sedmice. Sedmino radno vrijeme slui kao osnova za preraunavanje punog radnog vremena. Puno radno vrijeme iznosi 40 asova u sedmici. Radnik moe samo sa jednim poslodavcem zakljuiti ugovor o radu sa punim radnim vremenom. Raspodjelu radnog vremena u toku jedne sedmice duan je da izvri poslodavac. Poslodavac kod kojeg je rad organizovan u smjenama, zamjenu smjena vri u rokovima i na nain koji je odreen kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Nodnim radom smatra se rad izmeu 22 asa i 6 asova narednog dana. Maloljetnim radnicima zabranjen je nodni rad, ali sa izuzetcima. Trudnim enama poev od estog mjeseca trudnode i majkama sa djetetom do jedne godine ivota zabranjen je nodni rad, bez izuzetka. U sluajevima da poslodavac povrijedi zakonske odredbe o radnom vremenu ini prekraj za koji mu se izrie novana kazna. Radi se o slededim povredama zakonskih odredbi o radnom vremenu: ako radniku odredi due radno vrijeme od propisanog, ako ne izvri raspored radnog vremena radnika i ne vodi evidenciju o dnevnoj prisutnosti radnika na radu,
oako odredi da radnik radi prekovremeno due od propisanog, ako odredi prekovremeni rad za radnika kome je to zakonom zabranjeno, ako izvri preraspodjelu radnog vremena suprotno zakonskim odredbama i ako odredi prekovremeni rad trudnoj eni ili majci koja ima dijete do jedne godine starosti. Nepuno radno vrijeme Poslodavac moe sa radnikom da zakljui ugovor sa nepunim radnim vremenom. Radi se o radnom vremenu koje je krade od 40 asova nedeljno. Radnik sa nepunim radnim vremenom ostvaruje sva prava iz radnog odnosa srazmjerno radnom vremenu. Radnik moe da zakljui ugovor o radu s nepunim radnim vremenom sa vie poslodavaca i da na taj nain ostvaruje puno radno vrijeme. Iskljuena je mogudnost potpisivanja ugovora o radu sa punim radnim vremenom sa dva ili vie poslodavca. Ako se primjeni metoda argumentum a contrario, da je dozvoljeno sve to nije izriito zabranjeno, moe se zakljuiti da jedan radnik moe zakljuiti ugovor o radu sa punim radnim vremenom sa jednim poslodavcem i ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom sa drugim poslodavcem. Pojedina prava, po svojoj prirodi, mogu se ostvarivati samo kod jednog poslodavca. Radi se o pravima iz socijalnog osiguranje, penziskog staa itd i vezana su iskljuivo za ugovor o radu sa punim radnim vremenom. Zaposlenik ne moe zakljuiti pomenuti ugovor samo u sluaju da se time ne teti interesima poslodavca i da se ne stvara sukob interesa. Skradeno radno vrijeme Skradeno radno vrijeme se javila kao potreba zatite zdravlja radnika koji rade na posebnim poslovima i zadatcima. Radi se obino, o poslovima na kojima i pored primjene odgovarajudih mjera i sredstava zatite na radu, postoji povedano tetno dejstvo uslova rada na zdravlje radnika. Poslovi sa posebnim uslovima su: - poslovi sa povedanim rizikom od povreivanja, nastanka profesionalnih oboljenja i otedenja zdravlja, - specifini poslovi za koje se u cilju bezbjednosti i uspjenijeg rada zahtjevaju posebne zdravstvene i psihofizike sposobnosti radnika, - poslovi na konima se i uz potpunu primjenu prpisanih mjera zatite i zatitne opreme ne moe obezbjediti efikasna zatita na radu.
Radno vrijeme se skraduje srazmjerno tetnim uticajima. Skradivanje radnog vremena moe biti najvie do 10 asova sedmino. Radnik ostvaruje svoja prava iz radnog odnosa kao da radi na radnom mjestu sa punim radnim vremenom. Pomenutim radnicima pripadaju i posebna prava. To su: uvedano vrijeme godiljeg odmora, uvedanje plate, posebne mjere zatite na radu i druga prava koja se propisuju zakonom ili drugim optim aktom. Radnik kome sta osiguranja se rauna sa uvedanim trajanjem, po pravilu, nema pravo na skradeno radno vrijeme. O skradenju radnog vremena odluuje ministarstvo nadleno za poslove rada na zahtjev poslodavca, zainteresovanog radnika, inspektora rada ili sindikata. Radno vrijeme moe u jednom djelu godine biti krade a u drugom djelu due srazmjerno krade. Due radno vrijeme iz jednog djela godine ne smatra se prekovremenim radom. Preraspodjelom punog radnog vremena moe se u jednom djelu godine uvesti radno vrijeme, najdue do 52 asa a na sezonskim poslovima najdue do 60 asova sedmino. U toku kalendarske godine radno vrijeme ne moe da iznosi vie od 40 asova prosjeno u radnoj nedjelji. Preraspodjela radnog vremena nije moguda kod rada sa skradenim radnim vremenom, niti za radnike mlae od 18 godina. 16) Prekovremeni rad Prekovremeni rad se moe uvesti po zahtjevu poslodavca kada nastupe odreene okolnosti ili su u izgledu. U sluaju neplaniranog povedanja obima posla, otklanjanje posledica vremenskih nepogoda, havarija na sredstvima rada, poara, zemljotresa, epidemije i drugih nesreda radnik je duan da radi due od punog radnog vremena. Prekovremeni rad ne moe trajati due od 10 asova sedmino. Izuzetno, radnik moe dobrovoljno, na zahtjev poslodavca, raditi i due od 10 asova sedmino i to u trajanju najdue za jo 10 asova sedmino. U toku kalendarske godine ukupno radno vrijema za prekovremeni rad ne moe trajati due od 150 asova za tu kalendarsku godinu. Ako potreba za prekovremenim radom traje vie od tri sedmice neprekidno ili vie od 10 sedmica ukupno u toku kalendarske godine, poslodavac je duan o tome obavjestiti inspektora rada.
Kontrola uvoenja prekovremenog rada predstavlja svojevrsno ogranienje zloupotrebe prekovremenog rada od strane poslodavaca. Za vrijeme prekovremenog rada radniku se povedava plata u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Uvedanje plate ne moe biti manje od 30 % u odnosu na platu za isti broj asova rada u redovnom radnom vremenu. Prekovremeni rad je zabranjen: - radnicima mlaim od 18 godina, - trudnim enama i majkama sa djetetom do tri godine starosti i - samohranom roditelju ili usvojiocu djetata mlaem od est godina. Osim lica mlaih od 18 godina kojima je zabranjen prekovremeni rad , bez izuzetka, majke sa djecom i samohrani roditelji mogu raditi prekovremeno ako daju pismeno svoj pristanak. Zabrana uvoenja prekovremenog rada odnosi i na invalide ili lica kojima bi prekovremeni rad mogao pogorati zdravstveno stanje. U institucijama Bosne i Hercegovine trudnice ne mogu raditi prekovremeno. Majka sa djetetom do tri godine ivota i samohrani roditelji sa djetetom do est godina ivota moe raditi prekovremeno, ako da pismenu izjavu o dobrovoljnom pristanku. 17) Odmori Dnevni odmor u toku radnog vremena Radnik koji radi s punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 30 minuta. Raspored koritenja ovog radnog vremena vri poslodavac. Radnicima ija priroda posla omogudava, poslodavac moe odobriti da na kraju radne sedmice iskoriste jo jedan as dnevnog odmora u toku radnog vremena. Vrijeme dnevnog odmora u toku radnog vremena uraunava se u puno radno vrijeme. U institucijama Bosne i Hercegovine dnevni odmor se ne moe koristiti na poetku ili na kraju radnog dana. Odmor izmeu dva radna dana Radnik ima pravo na odmor izmeu dva radna dana u neprekidnom trajanju od najmanje 12 asova. Radnici zaposleni u poljoprivredi i sezonski radnici imaju pravo na najmanje 10 asova odmora neprekidno. Da bi otklonio mogudnost da se maloljetom radniku koji je zaposlen u poljoprivredi ili kao sezonski radnik uvede prekovremeni rad, zakonodavac je
izriito naveo da se maloljetniku mora obezbjediti najmanje 12 asova odmora neprekidno, izmeu dva radna dana, bez obzira gdje je zaposlen. Sedmini odmor Radnik ima pravo na sedmini odmor u trajanju od najmanje 24 asa neprekidno. Ako zaposleni radi na dan svog sedminog odmora, poslodavac je duan da naknadno odredi, u dogovoru sa radnikom neki drugi dan kada de radnik iskoristiti dan odmora. Trebalo bi dato bude prvi slededi dan posle onoga dana, kada se obino koristi sedmini odmor, ako je to mogude. Raspored koritenja sedminog odmora vri poslodavac koji je duan da unaprijed odredi raspored koritenja sedminog odmora i da sa rasporedom na prikladan nain, upozna radnike. Godinji odmor Pravo na godinji odmor je regulisano imperativnim normama. Pomenutog prava se radnik ne moe odredi. Istovremeno, poslodavac ne moe uskratiti pomenuto pravo niti mu moe isplatiti novani iznos umjesto neiskoritenog godinjeg odmora. Radnik stie pravo na godinji odmor posle isteka prvog mjeseca neprekidnog rada na radnom mjestu. Radnik koji ima najmanje est mjeseci neprekidnog rada ima pravo na godinji odmor u trajanju najmenje 18 radnih dana. Radnik koji nije navrio est mjeseci neprekidnog rada ima pravo na godinji odmor u trajanju od jednog dana za svaki navreni neprekidni mjesec rada. Duinu trajanja godinjeg odmora odreuje se za svakog radnika posebno, u zavisnosti od osnove i mjerila utvrenih zakonom i kolektivnim ugovorom, u skladu sa zakonom, i uslovima koje radnik ispunjava na osnovu rada. Duina godinjeg odmora zavisi od: - duine neprekidnog rada u toku godine, - starosti radnika i - posebnih uslova rada. Godinji odmor koristi se u pravilu, neprekidno. U sluajevima kada je to neophodno zbog neprekidnosti procesa rada, poslodavac moe odrediti da se godinji odmor koristi u dva dijela. Uz pristanak radnika i poslodavca, godinji odmor se moe koristiti i u vie od dva dijela, stim da jedan dio godinjeg odmora mora iznositi najmanje dvije sedmice neprekidno.
Radnik neiskoriteni dio godinjeg odmora mora iskoristiti do kraja juna mjeseca naredne godine. U institucijama Bosne i Hercegovine poslodavac odobrava koritenje i odreuje vremenski period koritenja godinjeg odmora u rijeenju o godinjem odmoru. Rjeenje se izdaje na osnovu akta ili odluke, u kojem su utvreni kriterijumi trajanja godinjeg odmora dueg od 18 radnih dana. Zaposlenik obavjetava pismenim putem poslodavca o vremenu koritenja godinjeg odmora. Radnici koji rade u prosvjetnim institucijama, vrijeme koritenja godinjih odmora, vezuju za kolske raspuste. . Optim kolektivnim ugovorom predvieno je da se godinji odmor uvedava za po jedan dan na svake navrene tri godine radnog staa. Ukupan godinji odmor ne moe trajati due od 30 radnih dana osim za radnike koji rade na posebnim poslovima i zadatcima. Njihov godinji odmor ne moe iznositi due od 35 radnih dana. Konvencija MOR-a o pladenom godinjem odmoru (br. 132) regulie koritenje godinjeg odmora u skladu sa domadim zakonodavstvom. . Svaki sporazum koji je napravljen u cilju nepladanja godinjeg odmora ili umestu koritenja godinjeg odmora naknada u novcu je nitav ili zabranjen. 18)Pravo radnika na odsustva Pravo radnika na odsustvo podrazumjeva izostajanje radnika sa posla odreen broj dana u predvienim sluajevima u toku kalendarske godine. Radnik ima pravo na pladeno i nepladeno odsustvo. Svako onemogudavanje odsustva radnika, prema odredbama Zakona o radu predstavlja prekraj. Pravo radnika na pladeno odsustvo Sluajevi kada radnik ima pravo na pladeno odsustvo odreeni su zakonom, kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu. Radnik ima pravo da odszstvuje sa posla najmanje pet radnik dana u slededim sluajevima: - stupanje u brak, - poroaj supruge, - tee bolesti lana porodice i - smrti lana porodice. Kolektivnim ugovorom moe se predvidjeti i drugi sluajevi kada radnik ima pravo na pladeno odsustvo.
U uporednom zakonodavstvu prisutna je praksa da radnik ima pravo na pladeno odsustvo za vrijeme kolovanja ili strunog usavravanja. Takoe, odsustva se mogu odobriti radnicima i u sluajevima ueda radnika na raznim sastancima i seminarima kao i u sluajevima dobrovoljnog davanja krvi. Pravo radnika na nepladeno odsustvo Radnik ima pravo na nepladeno odsustvu u sluajevima predvienim zakonom ili kolektivnim ugovorom. Poslodavac je duan da radniku, na njegov zahtjev, odobri odsustvo sa rada do tri dana u toku kalendarske godine radi zadovoljenja njegovih vjerskih, odnosno nacionalno-tradicijskih potreba, bez prava na naknadu plate, ukoliko poslodavac drugaije ne odlui. Kolektivnim ugovorom se moe, po pravilu predvidjeti da radnik koristi nepladeno odsustvo radi: - obavljanja neodlonih linih i porodinih poslova, koje je radnik duan obrazloiti u svom zahtjevu, - pripremanje i polaganje ispita na fakultetu ili nekoj drugoj obrazovnoj instituciji, kao i pripremanje magisterija ili doktorata, ukoliko se radnik ne obrazuje u interesu poslodavca, - posjeta lanu porodice koji ivi u inostranstvu, - strunog usavravanja u inostranstvu, ukoliko usavravanje nije na zahtjev i u interesu poslodavca, - njege teko oboljelog lana porodice i - u drugim opravdanim sluajevima. Odsustvo sa posla u gore navedenim sluajevima prema Optem kolektivnom ugovoru moe iznositi najvie do tri mjeseca. Za vrijeme nepladenog odsustva prava i obaveze radnika na osnovu rada miruju, a trokovi penzijskog i invalidskog osiguranja snosi korisnik nepladenog odsustva. U instutucijama Bosne i Hercegovine zaposlenik ima pravo na odsustvo do est radnih dana u godini, radi zadovoljenja vjerskih, tradicijskih i drugih potreba. Od toga ima pravo na dva dana pladenog odsustva. 19)Mirovanje prava i obaveza Radniku koji je zakljuio ugovor o radu na neodreeno vrijeme mogu da miruju prava i obaveze. Prava i obaveze radnika iz radnog odnosa miruju u situacijama kada je radnik odsutan sa radnog mjesta nezavisno od svoje volje. To su obino, situacije
kada se radnik upuduje na sluenje vojnog roka ili za vrijeme obavljanja javnih funkcija. Bitno je naglasiti da obavljanje javnih funkcija traje ogranieno vrijeme. Mirovanje prava i obaveza reizborne funkcije moe da traje najvie dva mandata. Poslodavac je duan da omogudi povratak na radno mjesto radniku kome je prestao mandat. Poslodavac moe da otkae ugovor o radu radniku koji se u roku od 5 dana od dana isteka razloga mirovanja prava iz radnog odnosa, ne vrati na posao. Ako poslodavac ne moe omoguditi radniku da se vrati na raniji ili drugi odgovarajudi posao, otkazuje ugovor o radu, a radnik ima pravo na otpremninu. U institucijama Bosne i hercegovine zaposlenik prekida radni odnos u dva sluaja: kada je potvren kao kandidat za javnu dunost za javnu dunost za koju se vri izbor u bilo kojem zakonodavnom tijelu i na bilo kom nivuo vlasti i kada je imenovan na dunost u bilo kojem izvrnom organu vlasti na bilo kojem nivou. 20) Zatita na radu Zakonom je definisano da je zatita na radu sastavni i neodvojivi dio organizacije rada i radnog procesa a obuhvata skup organizovanih mjere i aktivnosti usmerenih na stvaranje uslova neophodnih za ostvarivanje bezbednih uslova rada. Mjere kojima se obezbjeuje zatita na radu su: - mjere kojima se neposredno obezbjeuje sigurnost na radu, - mjere u vezi sa uslovima rada i - mjere u vezi sa posebnom zatitom radnika. Mjere kojima se neposredno obezbeuje sigurnost na radu obuhvataju opte, posebne i mjere koje su obavezni sprovesti odreene organizacije, preduzeda i poslodavac. Opte mjere primjenjuju se na svim radnim mjestima. Zakonom su nabrojani poslovi kod kojih se moraju sprovoditi posebne mjere zatite. Mjere koje su obavezni sprovoditi odreene organizacije, preduzeda ili poslodavac odnose se na mjere kod izrade konstruktivno-tehnike dokumentacije, izgradnja i rekonstrukcija objekata, ureenje gradilita i pregleda orua za rad. 21) Dunosti poslodavca Poslodavac je duan da obezbjedi da se radnik u odreenom roku upozna sa propisima o radnim odnosima i propisima zatite na radu. Rok prema zakonskim odredbama iznosi 30 dana od dana izlaska propisa.
Poslodavac je duan da provjeri da li je radnik osposobljen za rukovanje sa sredstvima rada kao i sredstvima zatite na radu. Poslodavac je duan da obezbjedi: - stalno pradenje ispravnosti i periodine preglede sredstava rada i opreme, sredstava line zatite radi sigurnosti radnika koji se njime koriste ili s njima dolaze u dodir, - ispitivanje fizikih, hemijskih ili biolokih tetnosti u radnim i pomodnim prostorijama u kojima se one pojavljuju i - ispitivanje mikro klime u prostorijama u kojima se obavljaju tehnikotehnoloki procesi i gde radnici borave. Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine, poslodavac je duan da osposobi zaposlenika za rad na nain koji obezbjeuje zatitu ivota i zdravlja zaposlenika, te spreava nastanak nesrede. Poslodavac je odgovoran za posledice nesrede na radu koje nastupe zbog neispravnosti objekta, maina, ureaja i drugih materijalnih sredstava koja se koriste u procesu rada. Odgovornost poslodavca odnosno preduzeda ogleda se: A) materijalna odgovornost: - odgovornost za tetu koju pretrpi radnik - odgovornost za tetu zbog povrede prava radnika. B) prekrajna odgovornost C) krivina odgovornost. 22) Materijalna odgovornost Odgovornost za tetu koju pretrpi radnik Poslodavac, odnosno preduzede, odgovara za tetu koju organizacija ili poslodavac uini radniku. Zaposlenik koji pretrpi tetu na radu ili u vezi sa radom ima pravo da zahtjeva naknadu tete od poslodavca ili preduzeda i to prema optim naelima o odgovornosti za tetu i posebnim pravilima. Kada se govori o teti koju pretrpi zaposleni najede se misli na tetu koju pretrpi u sluaju povrede na radu. U pomenutom sluaju, poslodavac je duan da nadoknadi tetu zaposlenom u punom iznosu osim ako radnik nije doprineo nastanku tete. Postoje razliita shvatanja oko shvatanja da li poslodavac ili preduzede u pomenutom sluaju odgovara po principu krivice ili rizika.
Preovlauje shvatanje da je poslodavac odgovoran i onda kada nema njegove krivice ili teta nastane od opasne stvari ili opasnom djelatnodu. Dakle, rije je o objektivnoj odgovornosti. Odgovornost za tetu zbog povrede prava radnika Odgovornost poslodavca zbog povrede prava radnika pojavljuje se u sluajevima donoenja nezakonitih odluka ili nezakonitog postupanja od strane poslodavca. Radi se o sluajevima u kojima je radnik spreen da radi ili ostvari neko pravo na radu ili po osnovu rada. U pomenutim i slinim sluajevima, naknada tete pripada zbog izostale ili umanjene zarade ali i zbog drugih teta nastale u datom sluaju. Zaposleni je zatiden u radnom odnosu pod uslovom da ispunjava sve zakonske i radne obaveze na svom radnom mjestu. Pored prava naknade tete zbog izgubljene zarade ili dobiti radnik ima pravo i na naknadu nematerijalne tete zbog prestanka radnog odnosa u sluaju protivzakonitih radnji poslodavca. 23) Prekrajna odgovornost Prekrajna odgovornost je u radnom odnosu, i u vezi sa radnim odnosima predviena je za poslodavca bez obzira da li ima ili nema status pravnog lica. Pored poslodavca, za prekraj su odgovorna i ovlatena lica u pravnom licu ili radnik sa posebnom odgovornodu. Prekraji su propisani nizom zakona od kojih je vano pomenuti Zakon o radu i Zakon o zatiti naradu. Novanom kaznom za prekraj kaznit de se poslodavac ako njegovom krivicom doe do nesrede na poslu zbog neispravnosti objekata, maina i drugih ureaja koja se koriste u procesu rada ili zbog neovlatenog i nestrunog rukovanja tim sredstvima. Zakonom o radu su taksativno nabrojeni prekraju za koje odgovara poslodavac : - ako ne obezbjedi ravnopravnost radnika na radu, kao i ravnopravnost nezaposlenih lica koja konkuriu na zaposlenje, - ako onemogudi ili ometa organizovanje sindikata, - ako ne objavi pravilnik o radu u odreenom periodu, - ako radniku ne omogudi sedmini odmor itd. U odreivanju novanih kazni kvalifikovani ( tei) oblika prekrajne sankcije postoji u sluajevima kada se radi o prekrajima uinjenih prema maloletnicima, eni u trudnodi, za vreme poroaja ili materinstva ili prema invalidnom radniku.
rada.
Nadzor nad sprovoenjem odredbi Zakona o radu vri inspekcija za poslove
24) Krivina odgovornost Krivini zakon sadri odredbe o odgovornosti za krivina djela koja su vezana sa radnim odnosima i zapoljavanjem. Odgovornost se odnosi na poslodavca, ili drugo ovlateno lice u pravnom licu kao i na odgovornosradnika a usmjerena je na zatitu prava na rad i u vezi sa radom. U odredbama Krivinog zakona u njegovom posebnom dijelu, predvieno je posebno poglavlje koje nosi naziv Krivina djela protiv prava iz radnih odnosa i socijalnog osiguranja. Pogreno je misliti da su sva krivina djela vezana za radne odnose nalaze u posebnom poglavlju. Postoje i druga krivina djela koja su u vezi sa radom ali se nalaze u drugim poglavljima. Krivina djela protiv prava iz radnih odnosa i socijalnog osiguranja su: 1) Povreda osnovnih prava radnika je prvo krivino djelo koje se moe uslovno nazvati osnovno krivino djelo. Moe ga poiniti poslodavac ili ovlateno lice u pravnom licu. Zakonom je definisana da se mora raditi o svjesnom ne pridravanju zakonskih odredbi i drugih propisa ili odredbi kolektivnog ugovora koje se odnose na ogranienje prava radnika koja mu pripadaju. Dakle, radi se o krivinom djelu koje se moe uiniti samo sa umiljajem. 2) Povreda prava pri zapoljavanju i za vrijeme nezaposlenosti postoji u sluaju kada se licu ogranii ili uskrati pravo na slobodu zapoljavanja pod jednakim uslovima koji su predvieni zakonom ili drugim propisima. U sluajevima da se neko lice svjesno ne pridrava zakona ili drugih akata o pravima graana za vrijeme nezaposlenosti i time nezaposlenom licu uskrati ili ogranii pravo koje mu pripada. Iako u zakonu nije naglaeno svojstvo lica koje moe poiniti ova dva djela, analizom radnje izvrenja moe se zakljuiti da je to u sutini lice sa odreenim ovlatenjima. 3) Povreda prava iz socijalnog osiguranja i zloupotreba prava iz socijalnog osiguranja predstavljaju krivina djela koja su vezana za krenje ili zloupotrebu zakonskih propisa iz oblasti socijalnog osiguranja. 4) Ne preduzimanje mjera zatite na radu je poslednje krivino djelo koje je vezano za oblast radnih odnosa. Djelo postoji ako lice svjesno postupa ili ne preduzima zakonske i druge propise koje se odnose na zatitu na radu i time
dovede u opasnostivot ili zdravlje ljudi. Interesantno je da se u radnji izvrnjenja ovog djela sadri pretpostavka opasnosti za ivot i zdravlje ljudi. Opasnost mora biti realna i evidentna. 25) Prava radnika Prema odredbama Zakona o zatiti na radu, pravo na zatitu imaju: - radnici u preduzedu, - uenici i studenti na praktinoj nastavi i strunoj praksi, - plica koja se nalaze na strunom osposobljavanju, prekvalifikaciji i dokvalifikaciji, - lica na profesionalnoj rehabitalizaciji, - uesnici dobrovoljnih i javnih radova organizovanih u javnom interesu i - lica koja se nalaze na izdravanju kazne zatvora. U sluajevima da radniku prijeti opasnost po ivot i zdravlje, zbog neispravnosti na objektima i na sredstvima rada, radnik ima pravo da odbije radni zadatak. U sluajevima kada poslodavac nije obezbjedio mjere i sredstva za zatite na radu, radnik ima pravo na punu nadoknadu plate bez obzira to nije radio. Radnik je duan da obavjesti poslodavca o postojanju popmenutih uslova, odmah, a po potrebi i inspekcijski organ zaduen za poslove rada. U istitucijama Bosne i Hercegovine poslodavac moe zaposlenika da rasporedi na druge poslove i zadatke dok se ne potvrdi da su preduzete sve mjere zatite na radu propisane zakonom. 26) Dunost radnika U smislu zakonskih odredbi o zatiti na radu radnik je duan: - da se pridrava utvrenih mjera zatite na radu, - da namjenski koriste sredstva rada, zatitnu opremu i sredstva line zatite i - da odmah pismeno ili usmeno prijavi nedostatke, kvarove ili druge pojave koje bi mogle ugroziti bezbjednost na radu. Ukoliko radnik postupa suprotno od navedenih dunosti odgovara za povredu radnih obaveza koja ukljuuje materijalnu i disciplinsku odgovornost. Povreda na radu koja je vezana za nepridravanje propisanih mjera zatite na radu predstavljaju teu povredu radnih dunosti. 27) Zatita prava radnika O pravima i obavezama radnika iz radnog odnosa odluuje poslovodni organ poslodavca (direktor) ili drugo lice odreeno statutom ili aktom o osnivanju.
Radnik koji smatra da mu je poslodavac povredio pravo iz radnog odnosa moe podnijeti zahtjev poslodavcu da mu obezbjedi ostvarivanje tog prava. Poslodavac je duan da odlui o pismenom zahtjevu radnika u roku od trideset dana. U sluajevima kada poslodavac ne odlui o zahtjevu radnika u propisanom roku, smatrat de se da je zahtjev prihvaden. U sluajevima kada je povreeno pravo radnika iz radnog odnosa, bez obzira na podnoenje zahtjeva za zatitu prava poslodavcu, radnik moe tubom nadlenom sudu traiti zatitu pomenutog prava. Tuba se podnosi u roku do jedne godine od saznanja za povredu (relativni rok zastare) a najdalje u roku od tri godine od dana uinjene povrede (apsolutni rok zastare). Tuba se moe podnijeti povodom pojedinanog akta ili povodom faktike radnje poslodavca. U sluaju ponitavanja akta poslodavca, sud de naloiti uspostavu ranijeg stanja, ako je to radnik traio u tubi. U drugom sluaju sud odluuje o konkretnom pravu, obavezi ili odgovornosti. Kada sud odluuje povodom tube za zatitu prava radnika, osnovna pravila reavanja sporova sadrana su u Zakonu o parninom postupku. Stvarno nadleni sudovi su: osnovni, okruni i Vrhovni sud Republike Srpske. Postupak u sporovima iz radnih odnosa spada u posebne postupke. U sluajevima da ne postoje posebne odredbe, primjenjuju se opte odredbe o parninom postupku. Posebne odredbe se odnose na: - hitnost u reavanju radnih sporova, - rokove za izvrenje inidbe i - rokove za podnoenje albe na presudu. Ako je u upravnom sporu iz radnih odnosa donesena presuda koja se odnosi na injenje odreenih lica, rok za izvrenje radnje je 15 dana. Protiv presude donesene u prvostepenom postupku stranke imaju pravo albe u roku od 30 dana. alba je devolutivna i suspenzivna. Poslodavac je duan da izvri pravosnanu presudu suda. Ako to ne uini, prijeti mu sankcija za krivino djelo kao i za prekraj. Kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu moe se predvidjeti postupak sporazumnog reavanja spornih pitanja izmeu radnika i poslodavca.
A)
Sporna pitanja se iznose pred arbitrau. Odluka arbitrae je konana i obavezujuda za obe strane u sporu. Inspekcijski organ iz oblasti rada moe obustaviti od izvrenja akt ili radnju poslodavca dok sud ne donese konanu odluku o spornom pitanju. Poslodavac je duan da postupi po nalogu inspektora rada. U protivnom, prijeti mu sankcija. Inspektor rada, pored izricanja kazni poslodavacu, moe izredi i kaznu licu koje radi kod njega. Ako je istovremeno najmanje 10 radnika ili najmanje 10% od ukupno zaposlenih radnika podnijelo poslodavcu zahtjev za zatitu prava radnika iz radnog odnosa, poslodavac je duan da razmotri miljenje savjeta radnika. Savjet radnika daje miljenje i predloge poslodavacu u vezi sa donoenjem i primjenom pravilnika o radu kao i o svim vanijim pitanjima iz oblasti radnih i socijalnih prava radnika. 28) Posebne mjere zatite Zatita maloljetnih lica Lica koja su starija od 15 godina i mala od 18 uivaju posebne mjere zatite. Cilj posebnih mjera zatite jeste da se zatiti psihofiziki integritet maloljetnih lica. Lica mlaa od 18 godina ne mogu biti rasporeeni za obavljanje izuzetno tekih fizikih poslova, na rad pod zemljom ili pod vodom. Ne mogu se rasporeivati na bilo koji posao koji bi predstavljao opravdan rizik po zdravlje, ivot ili psihofiziki razvoj maloljetnika. Rasporeivanje malololjetnika za nodni i prekovremeni rad je ogranien zakonskim normama koje imaju imperativan karakter. Zakonom o radu u institucijama Bosne i Hercegovine ne postoje posebne odredbe u vezi sa zatitom maloljetnih lica. S obzirom da se u radni odnos moe primiti samo punoljetno lice nema ni posebne potrebe za regulisanjem pomenute oblasti radnih odnosa. B) Zatita bolesnih i invalidnih lica Zatita bolesnih i invalidnih lica odnosi se na zatitu njihovih prava mogla bi se uslovno podjeliti na tri dijela: - zabrana otkaza ugovora o radu, - prednost kod ostvarivanja prava na struno osposobljavanje i usavravanje i - obavezu rasporeivanja na drugi posao.
Prema odredbama Zakona o zapoljavanju u institucijama Bosne i Hercegovine zaposlenik je duan u roku od tri dana da obavjesti poslodavca o svojoj privremenoj nesposobnosti za rad. Radniku koji je povreen na poslu ili je oboleo od profesionalne bolesti, poslodavac ne moe otkazati ugovor o radu za vreme dok je zdravstveno nesposoban za rad, bez obzira da li je radnik sa poslodavcem zakljuio ugovor o radu na neodreeno ili na odreeno vreme. Ako je nakon leenja i oporavka, osposobljen za rad, ima pravo da se vrati na poslove koje je obavljao prije nastanka zdravstvene spreenosti za rad, ili na druge poslove koji odgovaraju njegovim strunim i radnim sposobnostima. Ako poslodavac nema mogudnosti da radnika rasporedi na drugi odgovarajudi posao, radnih ostvaruje prava u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju. Pomenuta promena radnog mjesta moe se ostvariti promjenom ugovra o radu izmeu radnika i poslodavca. Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine poslodavac moe otkazati ugovor o radu zaposleniku kod kojeg postoji smanjena radna sposobnost, ako dobije predhodnu saglasnost Upravnog inspektorata. C) Zatita ene i materinstva Posebna zatita prava ene odnosi se na zatitu u odnosu na pol i prava koja proizilaze iz statusa materinstva. To su: - zabrana rada enama na posebno tetnim i opasnim poslovima (u podzemnim djelovima rudnika i sl.), - zabrana raskida ugovora o radu za vrijeme trudnode i porodiljskog odsustva, - pravo rasporeda na drugo radno mjesto i - pravo na porodiljsko odsustva. Poslodavac ne moe odbiti da primi u radni odnos enu zbog toga to je trudna, niti joj moe otkazati ugovor o radu zbog trudnode ili zbog toga to ena koristi porodiljsko odsustvo. Na osnovu nalaza i preporuke nadlenog doktora medicine, ena za vreme trudnode i dok doji dete moe biti privremeno rasporeena na druge poslove ako je to u interesu ouvanja njenog zdravlja ili zdravlja djeteta. Za vreme trudnode, poroaja i nege deteta, ena ima pravo na porodiljsko odsustvo u trajnju od jedne godine neprekidno, a za blizance i svako trede i naredno dete, u trajanju od 18 mjeseci neprekidno.
Na osnovu zahtjeva ene i preporuke ovladenog doktora medicine, ena moe otpoeti sa koridenjem porodiljskog odsustva 28 dana pre dana poroaja. ena moe, na sopstveni zahtev, otpoeti s radom i pre isteka porodiljskog odsustva, ali ne pre nego to protekne 60 dana od dana poroaja. Ako ena otpone s radom pre isteka vremena porodiljskog odsustva, ima pravo da za vreme radnog dana, pored dnevnog odmora, koristi jo i 60 minuta odsustva s rada radi dojenja djeteta. Ako ena rodi mrtvo djete, ili ako djete umre pre isteka porodiljskog odsustva, ena ima pravo na porodiljsko odsustvo onoliko vremena koliko je, po oceni ovladenog doktora medicine, potrebno da se ena oporavi od poroaja i psihikog stanja izazvanog gubitkom djeteta, a najmanje 45 dana od dana poroaja, odnosno od dana gubitka djeteta. Pravo na porodiljsko odsustvo ima i otac djeteta u sluajevima: - ako majka djeteta umre, - ako napusti djete ili, - iz drugih opravdanih razloga nije u stanju da se brine o djetetu i da ga njeguje. Pravo na odsustvo u trajanju od godinu dana ima zaposleni otac ili usvojilac djeteta, kao i drugo lice kome je nadleni organ starateljstva poverio djete na njegu i staranje. Nakon isteka porodiljskog odsustva, jedan od zaposlenih roditelja ima pravo da radi sa polovinom punog radnog vremena za vreme dok dete ne navri dvije godine ivota, ukoliko je djetetu, prema nalazu ovladenog doktora medicine, potrebna pojaana njega Roditelju djeteta sa psihofizikim smetnjama ne moe se, bez njegove saglasnosti, odrediti da radi prekovremeno ili nodu, niti mu se, bez njegovog pristanka, moe promjeniti mjesto rada. Za vrijeme koridenja porodiljskog odsustva, ena ima pravo na naknadu plate u visini prosjene plate koju je ostvarila u toku poslednja tri mjeseca pre otpoinjanja porodiljskog odsustva. Naknada se mjeseno usklauje sa rastom prosjenih plata u Republici Srpskoj. Ako ena nije ostvarila platu za svih poslednjih est mjeseci, naknada plate iznosi u visini prosjene plate za onoliko mjeseci koliko je ena ostvarila platu pre otpoinjanja porodiljskog odsustva. Naknada plate licima koja se staraju o djetetu ostvaruju se na teret Javnog fonda za djeiju zatitu Republike Srpske.
Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine poroajno odsustvo traje 6 mjeseci neprekidno. ena moe koristiti ovo odsustvo krade, ali ne krade od 42 dana posle poroaja. Takoe, isti Zakon odreuje iri krug prava licima koja se staraju o djeci. Predviena je mogudnost mirovanja prava i obaveza iz radnog odnosa po isteku poroajnog odsustva. Mirovanje moe da koristi jedan od roditelja do tri godine starosti djeteta, pod uslovom da je to predvieno aktom poslodavca. 29) Plate, naknade i druga primanja Plata spada u pravo radnika koje proizilazi iz ugovora o radu kao i obavezu poslodavca da isplati platu radnika po istom osnovu. Plata se moe definisati kao odreeni novani iznos koje radnik ostvari za izvreni rad kod poslodavca. Zakonodavac je odredio najvedi vremenski period za koji plata treba isplatiti radniku. Pomenuti period moe biti najdue trideset dana. Plata se moe ispladivati i u manjem vremenskom periodu, zavisno od dogovora radnika i poslodavca (dnevno, sedmino, dvosedmino itd.). Plata se ispladuje unazad, u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom i ugovorom o radu. Elementi koji najede odreuju visinu plate su: - sloenost poslova i zadataka, - radni uinak, - odgovornost u radu, - kvalitet rada i - godine rada. Poslodavac ne moe radniku isplatiti manju platu od one koja je utvrena u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. U skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, radnik ima pravo na uvedanje plate po osnovu oteanih uslova rada, radnog staa, prekovremenog rada, rada nodu, rada praznikom i drugim danima u koje se po zakonu ne radi. Mukarci i ene su apsolutno ravnopravni u jednakosti isplate zaraenih plata. Plata obuhvata osnovnu platu i sva druga dodatna davanja bilo koje vrste, u novcu ili u naturi, na osnovu ugovora o radu, kolektivnog ugovora, pravilnikom o radu kao i drugim aktima, ispladuje poslodavac za obavljeni rad radniku.
Zakon o radu ne predvia odreivanje plate radnika na osnovu ostvarene dobiti. To u sutini ne znai da je pomenuti nain obrauna visine plate, zabranjen. U institucijama Bosne i Hercegovine visina plate se odreuje na osnovu: - sloenosti poslova koje uposlenik obavlja, - stepena strune spreme, - godina radnog staa, - odgovornosti za izvrenje poslova i - drugih kriterija utvrenih odlukom Savjeta ministara ili odlukom poslodavca. Visina plate se odreuje mnoenjem osnove plate sa odreenim koeficijentima. Dobijeni iznos se uvedava za 0,5 % za svaku zapoetu godinu radnog staa, najvie do 20 %. Naknada plate Radnik ima pravo na naknadu plate za vreme odsustvovanja s rada u sluajevima predvienim ovim zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu ne moe se odrediti manji iznos naknade plate od 50% prosene plate koju je radnik ostvario u odreenom prethodnom periodu, ili od plate koju bi radnik ostvario da je bio na radu. Radnik moe da ostvari naknadu trokova prevoza (dolaska i odlaska sa rada) i naknadu trokova slubenog puta. Pored navedenih trokova radniku moe biti ispladena naknada za ishranu u toku rada, regres za godinji odmor, terenski dodatak, uede u trokovima rekreativnog odmora i prevencije profesionalne bolesti, otpremnina prilikom odlaska u penziju itd. Naknada plate za vreme koridenja godinjeg odmora, dravnog praznika, privremene spreenosti za rad zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti, kao i za vreme prekida rada zbog propusta poslodavca da preduzme odgovarajude mere zatite na radu, iznosi u visini od 100% prosene plate koju je radnik ostvario u odgovarajudem prethodnom periodu, ili od plate koju bi ostvario da je bio na radu. U institucijama Bosne i Hercegovine uposlenik ima pravo na naknadu plate za vrijeme prekida rada do koga je dolo zbog okolnosti za koje uposlenik nije kriv. Visina naknade i period odsustva utvruje se aktom Savjeta ministara ili aktom poslodavca, zavisno gdje radnik ostvaruje pravo na platu.
Zatita plate naknada Poslodavac ne moe, bez pristanka radnika ili bez pravosnane odluke nadlenog suda, svoje ili tue potraivanje prema radniku naplatiti obustavljanjem od plate ili naknade plate. Na osnovu pravosnane odluke nadlenog suda, pos-lodavac moe od plate, odnosno od nakade plate radnika, odbiti najvie do 50% na ime obaveze zikonskog izdravanja, a za ostale obaveze radiika najvie do jedne tredine plate, odnosno naknade plate. Pojedinane isplate plata nisu javne. U sluajevima kada poslodavac postupi u suprtnosti sa naprijed navedenodredbama ini prekraj za koje je propisana novana kazna. Visina novane kazne odreena je Zakonom o prekrajima kao i Zakonom o radu. 30) Odgovornost radnika u radnom odnosu Radnik je duan da se na radu pridrava obaveza propisankh zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, i da svoje radne obaveze izvrava ia nain kojim nede onemogudavati ili ometati druge radnike u izvravanju njihovih radnih obaveza. Za povredu radnih obaveza radnik je odgovoran poslodavcu, a ako je povredom radnih obaveza priinjena materijalna teta poslodavcu ili tredim licima, ili je uinjeno krivino delo, ili prekraj, radnik je odgovoran materijalno, odnospo krivino i prekrajno. Disciplinska odgovornost radnika Disciplinska odgovornost radnika vezana je za leke i tee povrede radnih obaveza. Laka povreda radne obaveze su propusti koje radnik uini u radu ili u vezi sa radom, a koje se ne smatraju teom povredom radnih obaveza. Tee povrede radnih obaveza se propisuju zakonom. Teom povredom radnih obaveza koje su predviene zakonom su: - odbijanje radnika da izvrapa svoje radne obaveze odreene ugovorom o radu, - kraa, namerno unitenje, otedenje ili nezakonito raspolaganje sredstvima poslodavca, kao i nanoenje tete tredim licima koju je poslodavac duan naknaditi, - zloupotreba poloaja, sa materijalnim ili drugim tetnim posledicama po poslodavca, - odavanje poslovne ili slubene tajne,
- namerno onemogudavanje ili ometanje drugih radiika da izvravaju svoje radne obaveze, ime se remeti proces rada kod poslodavca, - nasilniko ponaanje prema poslodavcu, drugim rad-nicima i tredim licima za vreme rada, - koridenje alkoholnih pida ili droga za vreme rad-nogvremena, - neopravdan izostanak s posla u trajanju od tri dana u kalendarskoj godini, - svako drugo ponaanje radnika kojim se nanosi teta interesima poslodavca ili iz koga se osnovano moe zakljuiti da dalji rad radnika kod poslodavca ne bi bio mogud. Kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu blie se ureuje pokretanje, voenje i zastarelost postupka za utvrivanje povrede radnih obaveza i druga pitanja od znaaja za zatitu radne discipline. Ako kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu nije drugaije odreeno, o otkazivanju ugovora o radu zbog tee povrede radnih obaveza odluuje poslovodni organ poslodavca (direktor) na predlog neposrednog rukovodioca radnika ili neposredno. Laka povreda radne disciplina moe se definisati kao svaka druga povreda radne obaveze koja nije u zakonom navedena kao tea povreda radne obaveze. To su najede: - kanjenje na posao i odlazak sa posla prije isteka radnog vremena, - izazivanje svae na poslu, - nekorektan odnos prema drugim radnicima ili strankama, - opijanje na poslu, - nemaran odnos prema poslu, - ponaanje koje teti ugledu i materijalnim interesima poslodavca. Mjere za povredu radnih obaveza Kolektivnim ugovorom se propisuju mjere za povredu radne obaveze. To su: - prestanak radnog odnosa - novana kazna u visini 30% od neto plate radnika u trajanju od tri mjeseca. Poslodavac moe mjeru prestanka radnog odnosa zamjeniti novanom kaznom, pod uslovom da nisu nastupile znatno tee posledice za poslodavca, da je stepen odgovornosti radnika nesavjasni nehat i ako su utvrene olakavajude okolnosti za radnika, o emu donosi posebnu odluku na zahtjev radnika i disciplinske komisije. Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine, ugovor o radu ne moe se otkazati bez predhodnog pismenog upozorenja zaposlenika.
Pismeno upozorenje sadri opis prestupa ili povredu radne obaveze i izjava o namjeri da se otkae ugovor o radu bez davanja predvienog otkaznog roka za sluaj da se takav prestup ili povreda radne obaveze iz ugovora o radu. Poslodavac moe otkazati ugovor o radu zaposleniku bez otkaznog roka, zbog teeg prestupa ili tee povrede slubene dunosti. To moe uiniti i kada je povreda radne obaveze iz ugovora o radu takve prirode da ne bi bili osnovano oekivati od zaposlenika da nastavi radni odnos. U pomenutom sluaju poslodavac nema obavezu potovanja otkaznog roka. Postupak za utvrivanje povrede radne obaveze Postupak za utvrivanje povrede radne obaveze utvruje se kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu. U sluajevima kada ne postoje propisi iz pomenute oblasti, zakonom je predvieno da za tee povrede radne obaveze u sluajevima otkaza ugovora o radu, odluuje poslovodni organ poslodavca (direktor) na prijedlog neposrednog rukovodioca radnika ili neposredno. Za voenje postupka i utvrivanje odgovornosti radnika obino se odreuje disciplinska komisija koja broji neparan broj lanova (tri ili pet). Jedan od lanova je predsjednik komisije. Po zavrenom postupku komisija predlae poslodavcu mjeru koju treba izredi radniku zbog povrede radne obaveze. Poslodavac je obavezan da omogudi pravinu odbranu radniku bez obzira na vrstu uinjene povrede radne obaveze. Poslodavac je duan da razmotri miljenje sindikata ili savjeta radnika ako je miljenje dolo prije donoenja odluke. Odluku o pismenom upozorenju ili otkazu ugovora poslodavac moe donijeti samostalno. Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine poslodavac je obavezan da omogudi zaposleniku da iznese svoju odbranu ako otkazuje ugovor o radu zbog ponaanja ili rada zaposlenika. Pokretanje, voenje postupka i primjena mjera zbog povrede radne obaveze vezane su za odreeni rok. Rok zastare tee od trenutka saznanja za uinjenu povredu radne obaveze od strane poslodavca (subjektivan rok). Poslodavac moe dati otkaz ugovora o radu u roku od 30 dana od dana saznanja za uinjenu povredu radne obaveze i uinioca povrede. Posle navedenog roka poslodavac gubi pomenuto pravo usled zastare.
Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine ugovor o radu moe se otkazati u roku od 15 dana od saznanja za injenice zbog kojih se daje otkaz. Radnik kome je prestao radni odnos na osnovu otkaza ugovora o radu moe zatitu svojih prava ostvariti kod nadlenog suda, u postupku radnog spora. Sud putem svoje odluke odluuje o opravdanosti davanja otkaza radniku od strane poslodavca. Odluka suda je obavezujuda za poslodavca i za radnika. Povreda slubene dunosti U institucijama Bosne i Hercegovine zaposlenik odgovara za povredu slubene dunosti. Odgovornost se zasniva na krivici. Ako radnik jednom radnjom ostvari povredu radne dunosti i bide krivinog djela odnosno prekraja, odgovornost nije kumulativna. Jedna odgovornost ne iskljuuje drugu. Tee povrede radne dunosti propisane su Zakonom, dok se lake povrede utvruju Pravilnikom o radu. Tee povrede radne dunosti su: - vrenje radnji koje predstavljaju krivino djelo protiv slubene dunosti ili drugo krivino djelo kojim se nanosi teta ugledu poslodavcu, to ini zaposlenika nepodobnim za rad kod poslodvca, - vrenje radnji koji predstavljaju a kojim se nanosi teta ugledu poslodavca a koji ga ine nepodobnim za rad kod poslodavca, - neizvrenje ili nesavjesno i nemarno vrenje radnih zadataka, - bavljenje djelatnostima koje utiu na mogudnost ostvarivanja prava graana ili drugim licima kod poslodavca, - bavljenje aktivnostima koje su u suprotnosti sa interesima poslodavca, - prouzrokovanje poslodavcu vede materijalne tete na imovini namjerno ili iz krajnje nepanje, - zloupotreba ili prekoraenje slubenih ovlatenja, - odavanje slubene ili poslovne tajne, - krenje pravila radne discipline, - neprimjerno ponaanje prema saradnicima i drugim licima u vrenju slubenih ovlatenja, - neblagovremeno i neuredno izvravanje povjerenih poslova, - izostanak sa posla u trajanju vie od dva radana dana u jednom mjesecu i - svaka druga povreda koa se posebnim zakonom utvrdi kao tea povreda radne dunosti.
Disciplinski postupak Disciplinsku prijavu moe podnijeti svaki zaposlenik ako smatra da je uinjena povreda radne dunosti. Prijava mora sadravati osnovne elemente kao to su potpis podnosioca, obrazloenje i eventualni dokazi ako postoje. Podnoenjem prijave, ustvari, zapoinje disciplinski postupak. Kada primi prijavu, poslodavac odluuje da li ima opravdanih razloga za pokretanje disciplinskog postupka. Za laku povreda slubene dunosti rok za pokretanje disciplinskog postupka iznosi est mjeseci a za teu povredu dvanaest mjeseci od dana uinjene povrede ili dana saznanja za istu. Postupak se vodi pred prvostepenom disciplinskom komisijom koju imenuje poslodavac. Po zavretku disciplinskog postupka, komisija izrie disciplinske mjere koje su obavezne za poslodavca. Za vrijeme voenja disciplinskog postupka zaposlenik ima pravo da: - bude blagovremeno obavjeten o navodima o povredi slubene dunosti, - bude blagovremeno obavjeten o dokazima, - podnese pismeni ili usmeni prigovor koji se mora evidentirati - bude sasluan u razumnom roku, - ostvari pravo od samoinkriminisanja, - se pojavljuje na svakom roitu, - uzme advokata, - ostvari pravo na javno izricanje odluke i - uloi albu na odluku prvostepene disciplinske komisije. Rad komisije je javan. Javnost se moe iskljuiti samo u posebnim sluajevima kao to su : - zatita morala, javnog reda ili nacionalne sigurnosti - zatita interesa maloljetnika i - u cilju zatite intimnosti stranaka u postupku.
Protiv odluke prvostepene komisije, zaposlenik i poslodavac imaju pravo albe drugostepenoj disciplinskoj komisiji. Rok za podnoenje albe je osam dana od dana prijema prvostepenog rijeenja. Drugostepena komisija odluuje u konanosti. Njena odluka je obavezujuda za poslodavca, koji je duan da je izvri u ostavljenom roku.
Poslodavac ne moe biti lan disciplinske komisije u bilo kom stepenu odluivanja. Disciplinske mjere Disciplinske mjere koje se mogu izredi za povredu radnih obaveza su: - pismena opomena, - pismeni ukor, - suspenzija sa radnog mjesta i neispladivanje plate u vremenu od dva dana do trideset dana, - rasporeivanje na nie radno mjesto i - prestanak radnog odnosa. Pismena opomena i pismeni ukor moe se izredi za laku povredu radnih dunosti. Ostale mjere se izriu za tee povrede radnih dunosti. U sluajevima kada je protiv zaposlenika pokrenut krivini postupak za istu radnju za koju je pokrenut i disciplinski postupak, disciplinski postupak se obustavlja do konanog reenje krivinog postupka. U sluajevima kada se u krivinom postupku utvrdi da radnik nije kriv za poinjeno djelo, oslobaa se optube i vrada se na radno mjesto. U pomenutom sluaju ne moe se voditi disciplinski postupak. Ako optuba bude odbaena, poslodavac moe voditi disciplinski postupak za isto djelo ako je to zakonom dozvoljeno. Udaljenje sa rada Poslodavac moe privremeno udaljiti radnika sa rada pod odreenim uslovima koji su propisani zakonom. Zakon ne predvia obaveznost privremenog udaljavanja radnika sa rada. Privremeno udaljavanja radnika sa rada traje u zavisnosti od razloga udaljavanja. Ako protiv radnika nije pokrenut krivini postupak, udaljenje radnika sa rada moe trajati najdue do tri meseca, u kome je roku poslodavac duan da odlui o odgovornosti radnika ili da ga oslobodi od odgovornosti. Ako je protiv radnika pokrenut krivini postupak. udaljenje radnika traje do okonanja krivinog postupka, ako poslodavac drugaije ne odlui. Za vreme udaljenja s rada radnik ima pravo na naknadu plate u visini od 50% prosene plate koju je ostvario u poslednjih est meseci. U institucijama Bosne i Hercegovine postoji fakultativna i obligatorna suspenzija zaposlenika. Fakultativna suspenzija postoji u sluajevima da je protiv zaposlenika pokrenut samo disciplinski postupak.
Suspenzija po navedenom osnovu moe trajati do okonanja disciplinskog postupka. Protiv odluke o suspenziji radnik moe izjaviti albu drugostepenoj disciplinskoj komisiji. Obavezna suspenzija radnika je predviena ako je radniku za povredu radne dunosti koja ima elemente krivinog djela, odreen pritvor. U institucijama Bosne i Hercegovine, zaposlenik koji je privremeno udaljen sa rad, ima pravo na naknadu plate. Ako je suspenzija nastakla kao proizvod disciplinskog postupka, umanjenje plate iznosi do 30% od iznosa plate ostvarene u poslednjem mjesecu. Ako radnik bude osloboen disciplinske odgovornosti ili mu bude izreena mjera pismena opomena ili pismeni ukor, ima pravo na nadoknadu plate u punom iznosu. Ako je protiv radnika istovremeno pokrenut disciplinski i krivini postupak, naknada iznosi u visini od 60% plate koju je ostvario u mjesecu koji je predhodio suspenziji. 31) Prestanak ugovora o radu Prestanak ugovora o radu ima za posljedicu prestanak radnog odnosa. Sluajevi prestanka ugovora o radu navedeni su u zakonu: - smrdu radiika, - sporazumom poslodavca i radnika, - otkazom ugovora od strane poslodavca ili radnika, - kad radnik navri 40 godina penzijskog staa, ili 65 godina ivota i pajmanje 20 godina staa osiguranja, ako se poslodavac i radnik drugaije ne sporazumeju, - sa danom dostavljanja poslodavcu pravosnanog reenja o potpunom gubitku radne sposobnosti radnika, - istekom roka vaenja ugovora o radu na neodreeno vrijeme, - ako radnik bude osusn na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbednosti, vaspitnu ili zatitnu meru u trajanju due od tri meseca - sa danom poetka izvrenja kazne, odnosno mjere, ako zbog izvrenja mere radnik mora odsustvovati s rada, - na osnovu odluke padlenog suda koja ima za posledicu prestanak radnog odnosa radnika - sa danom utvrenim sudskom odlukom, - sa danom prestanka rada poslodavca, odnosno sa danom poetka primene privremene mere zabrane rada poslodavcu izreene od strane nadlenog suda na period dui od tri meseca,
U institucijama Bosne i Hercegovine ugovor o radu prestaje: pismenim sporazumom radnika i poslodavca kad radnik navri 40 godina penzijskog staa, ili 65 godina ivota i pajmanje 20 godina staa osiguranja, ako se poslodavac i radnik drugaije ne sporazumeju, danom dostavljanja poslodavcu pravosnanog rjeenja suda o potpunom gubitku radne sposobnosti radnika, otkazom ugovora od strane poslodavcaili radnika, odlukom suda BiH koji ima za posledicu prestanak radnog odnosa, konanom odlukom disciplinske komisije kojom je izreena mjera prestanka radnog odnosa, sporazumom poslodavca i radnika, otkazom ugovora od strane poslodavca ili radnika istekom roka vaenja ugovora o radu na neodreeno vrsme, ako radnik bude osuen na bezuslovnu kaznu zatvora ili na meru bezbednosti, vaspitnu ili zatitnu meru u trajanju due od tri meseca - sa danom poetka izvrenja kazne, odnosno mere. ako zbog izvrenja mere radnik mora odsustvovati s rada, ako zaposlenik ne zadovolji na probnom radu, sa danom prestanka rada poslodavca, odnosno sa danom poetka primene privremene mere zabrane rada poslodavcu izreene od strane nadlenog suda na period dui od tri meseca, otkazom ugovora o radu od strans poslodavca, u sluaju vika radne snage, u sluaju neopravdanog izostanka due od pet dana, ako zaposlenik ne poloi struni ispit u utvrenom roku i ako se utvrdi da je zaposlenik prilikom zasnivanja radnog odnosa dostavio krivotvorene dokumente. Klasifikacija razloga prestanka radnog odnosa Ako se uslovno izvri podela osnova za prestanak radnog odnosa, moe se zapaziti da se one mogu svrstati u dve grupe: Obligatoran i Fakultativan. Obavezan prestanak radnog odnosa pojavljuje se u sluajevima kada se zakonom predvia prestanak radnog odnosa nezavisno od volje stranaka. To su sluajevi: - kada radnik napuni odreene godine radnog staa ili godine ivota,
- kada radnik izgubi potpunu radnu sposobnost, - na osnovu odluke nadlenog suda, - prestankom rada poslodavca, - istekom ugovora na odreeno vrijeme, - smrdu radnika i - kada radnik ne zadovolji uslove probnog rada. U drugom sluaju, kada radni odnos prestaje voljom ugovornih strana, poslodavac i radnik slobodno raspolau svojom voljom o prestanku radnog odnosa. Radi se o slededim sluajevima: - otkazom ugovora o radu od strane poslodavca, - sporazumom radnika i poslodavca i - otkazom ugovora od strane radnika. 32) Obligatorni sluajevi prestanka radnog odnosa Prestanak radnog odnosa zbog navrenih godina starosti i staa Radniku prstaje radni odnos kada radnik navri 40 godina penzijskog staa, ili 65 godina ivota i pajmanje 20 godina staa osiguranja. Izuzetno, kod utvrivanja penzijskog staa, poslodavac je duan da poseban rauna u jednokratnom trajanju, ako to radnik zahtjeva. Pomenuti izuzetak bio je drugaije regulisan prijanjim zakonskim rijeenjima koje su nalagale obavezan odlazak radnika u starosnu penziju. Razlog promjene lei u injenici postojanja sukoba izmeu zakona o radu i zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju. Izmjenama i dopunama Zakona o radu ograniena je mogudnost sporazumjevanja radnika i poslodavca da radnik moe nastaviti sa radom i pored injenice ispunjavanja penzijske ili starosne granice. Prestanak radnog odnosa zbog gubitka radne sposobnosti Radni odnos prestaje danom dostavljanja pravosnanog rijeenje poslodavcu, o potpunom gubitku radne sposobnosti radnika. Gubitak radne sposobnosti utvruje se prema propisima o invalidskom osiguranju. Odluku donosi nadleni organ iz oblasti penzijskog i invalidskom osiguranju, nezavisno od ispunjenosti uslova ostvarivanja prava na invalidsku penziju. Prestanak radnog odnosa odlukom suda Ako je radnik osuen na bezuslovnu kaznu zatvora due od tri mjeseca prestaje mu radni odnos.
Dosadanja praksa pokazuje da radni odnos prestaje momentom odlaska radnika na izdravanje kazne zatvora. Zakonom o izvrenju krivinih sankcija predvia mogudnost da lice koje je osueno na bezuslovnu kaznu zatvora do jedne godine, moe nastaviti sa radom na ranijem radnom mjestu pod odreenim uslovima. U sluajevima kada je radniku dosuena mjera bezbjednosti ili zatitna mjera koja ima za posljedicu odsustvovanje sa posla neprekidno due od tri mjeseca, radniku prestaje radni odnos. Obino se radi o mjerama obaveznog leenja narkomana i alkoholiara, zabrana vrenja poslova i djelatnosti, obavezno uvanje i lijeenje u psihijatrijskoj ustanovi itd. Radni odnos prestaje momentom odlaska radnika na izdravanje mjera bezbjednosti ili zatitnih mjera. Pomenute mjere bezbjednosti i zatitne mjere se obino izriu uz kaznu zatvora u sudskoj odluci. Prestanak radnog odnosa usled prestanka rada poslodavca Prestanak rada poslodavca obino nastaje zbog steaja ili likvidacije pravnog lica ili ako na drugi nain bude onemoguden dalji rad poslodavca. Radni odnos prestaje na dan prestanka rada poslodavca koji je odreen faktikom ili pravnom situacijom. Steajni postupak se sprovodi radi grupnog namirenja povjerilaca steajnog dunika, unovenjem njegove imovine i podjelom prikupljenih sredstava povjeriocima. Privremeni steajni upravnik je duan ispitati da li je imovina steajnog dunika pokriti trokove postupka i da li postoji razlog za otvaranje steajnog postupka, te podnijeti izvjetaj o svojim nalazima sudu u roku od 30 dana od svog imenovanja. Privremeni steajni upravnik vri procjenu da li se poslovanje steajnog dunika u cjelini ili pojedinim dijelovima moe nastaviti. Protiv odluke o prijedlogu za obustavu poslovanja albu mogu uloiti dunik kao i privremeni steajni upravnik. Privremeni steajni upravnik nije duan namiriti poreska i druga javna davanja nastala u ovom periodu. Privremeni steajni upravnik ima ovlaenje da ue u poslovne prostorije dunika i sprovede neophodne radnje. Privremeni steajni upravnik je duan steajnom sudiji poloiti raun i podnijeti izvjetaj o svom radu za period privremene uprave.
Privremeni steajni upravnik je duan namiriti potraivanja radnika, kao i doprinose po osnovu rada radnika samo sluaju da su radnici ostali u random odnosu. Steajni postupak obuhvata cjelokupnu imovinu koja pripada steajnom duniku u vrijeme otvaranja steajnog postupka kao i imovinu koju steajni dunik stekne za vrijeme steajnog postupka (steajna masa), ukoliko drugim pravnim propisima nije predvi|eno drugaije. Steajna masa slui namirenju trokova steajnog postupka, Steajni povjerioci se prema vrsti njihovih potraivanja svrstavaju u isplatne redove. Namirenje povjerilaca iz postojedih sredstava slobodne steajne mase vri se prema sljededem redoslijedu: - steajni povjerioci viih isplatnih redova, - steajni povjerioci opteg isplatnog reda, - steajni povjerioci niih isplatnih redova . Povjerioci koji u trenutku otvaranja steajnog postupka imaju opravdan imovinski zahtjev prema steajnom duniku (steajni povjerioci) su povjerioci opteg isplatnog reda, ukoliko ne spadaju u vie ili nie isplatne redove. Steajni povjerioci viih isplatnih redova Prije ostalih steajnih povjerilaca namiruju se ona potraivanja koja potiu iz perioda privremene uprave a koje nije mogao namiriti ni privremeni upravnik ni steajni upravnik u skladu sa zakonom. Prije ostalih steajnih povjerilaca, ali poslije povjerilaca vieg isplatnog reda, namiruju se zaposlenisteajnog dunika sa potraivanjima iz radnog odnosa Steajni postupak sprovodi stvarno nadleni sud na ijem se podruju nalazi sjedite ili prebivalitesteajnog dunika. Ukoliko se prijedlog podnese mjesno nenadlenom sudu, navedeni sud de bez odlaganja donijeti rjeenje kojim se oglaava nenadlenim i dostaviti prijedlog mjesno nadlenom sudu. Protiv ovog rjeenja nije doputena alba. Danom otvaranja steajnog postupka prestaju svi ugovori o radu radnika i poslodavca steajnog dunika. Steajni upravnik postaje jedini organ upravljanja steajnog dunika do okonanja postupka steaja. Steajni upravnik pismeno obavjetava sve zaposlene o prestanku njihovog radnog odnosa.
On moe zakljuiti novi ugovor sa novim licima ili sa licima koja su bila u radnom odnosu ako je to neophodno za nesmetano odvijanje steajnog postupka. Likvidacioni postupak odvija se gotovo na isti nain kao i steajni s tim to je cilj likvidacionog postupka potpuni nestanak pravnog lica. Otkaz ugovora o radu od strane poslodavca Poslodavac moe otkazati ugovor o radu radniku samo u zakonom propisanim uslovima. Razlozi zbog kojih poslodavac moe otkazati ugovor o radu su: - ako radnik izvri teu povredu radnih obaveza - ako se iz ekonomskih, organizacionih i tehnolokih razloga ukae potreba za prestankom rada radnika, - ako radnik ne izvrava obaveze iz ugovora o radu, - ako se radnik, u roku od 30 dana od dana isteka nepladenog odsustva ili mirovanja prava iz radnog odnosa, ne vrati na posao. Otkaz ugovora o radu poslodavac daje u i pismsnom obliku, uz navoenje razloga zbog kojih otkazuje ugovor. Primerak akta kojim otkazuje ugovor o radu poslodavac je duan da dostavi radniku. Ako poslodavac radniku dajs otkaz ugovora o radu zbog tee povrede radnih obaveza, duan je da radniku omogudi da bude sasluan i da iznese svoju odbranu, ukoliko je to mogudes obzirom na okolnosti, kao i da razmotri milljenje sindikata ili saveta radnika, ako mu je miljnje dostavljeno prije donoenja konane odluke. Poslodavac moe dati otkaz ugovora o radu iz razloga tee povrede radne dunosti u roku od 30 dana od dapa saznanja za povredu radnih obaveza i za uinioca povrede. Radni spor U sluaju spora pred nadlenim sudom poslodavac je duan da dokae postojanje razloga za otkaz ugovora o radu. U toku trajanja sudskog spora o otkazu ugovora o radu, nadleni sud moe, na zahtev radnika, ako oceni da se oito radi o nezakonitom otkazu ugovora o radu, odluiti da se radnik privremeno vrati na posao, do okonanja spora. Ako nadleni sud utvrdi da je otkaz ugovora o radu, koji je poslodavac dao radniku, nezakonit naloide poslodavcu da radnika vrati na rad i rasporedi na poslove koje je obavljao pre otkaza ugovora ili na druge poslove koji odgovaraju strunim i radiim sposobnostima radnika, kao i da mu isplati naknadu na ime
izgubljene plate i drugih primanja na koje radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru. pravilniku o radu i ugovoru o radu. Ako poslodavac, s obzirom na postojedu organizaciju, nema mogudnosti da radnika vrati na rad, ili da to ne eli da uini, kao i u sluaju ako radnik ne eli da se vrati na posao kod poslodavca, poslodavac je duan da radniku isplati otpremninu na koju radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru, pravilniku o radu i ugovoru o radu. Otkaz ugovora o radu mora se dati radniku u pismenoj formi. Poslodavac je duan da u otkazu ugovora o radu navede razlog otkaza. Upravni spor je uveden kao mogudnost drugostepenosti zatite prava radnika, jer ne postoji pravo albe na odluku o otkazu ugovora o radu koji donosi poslodavac. U institucijama Bosne i Hercegovine moguda su alternativna rjeenja u sluaju ako sud utvrdi postojanje nezakonitog otkaza: - povratak na posao i - isplata naknade zaposleniku. U sluajevima kada poslodavac prekri zakonske odredbe o otkazu ugovora o radu, sud mu moe izredi novane kazne u sluajevima: kada zadri radnika na nadu iako radnik ispunjava uslove za starosnu penziju, - ako otkae ugovor o radu suprotno zakonskim odredbama, - ako ne ponudi radniku zaposlenje po pravu prvenstva, - ako radniku uskrati pravo na otpremninu i - ako radnika na vrati na rad nakon isteka vremena mirovanja radnog odnosa. Nadlenost za voenje radnih sporova ima Sud Bosne i Hercegovine. U institucijama Bosne i Hercegovine postoji institut stavljanje na raspolaganje zaposlenika. Zaposlenik koji ne bude postavljen na drugo radno mjesto stavlja se na raspolaganje. Odluku donosi poslodavac. Vrijeme raspolaganja radnika ima odreen rok, to zavisi od godina radnog staa. Vrijeme raspolaganja sa radnim staom do navrenih 15 godina iznosi 2 mjeseca, za radni sta duine od 15 do 25 godina iznosi 4 mjeseca a za radni sta duine preko 25 godina radnog staa iznosi 6 mjeseci. Ako za to vrijeme radnik ne dobije drugo radno mjesto ili ne zasnuje radno odnos kod drugog poslodavaca, prestaje mu radni odnos.
Otkazni rok iznosi 15 dana. Vrijeme raspolaganja i otkaznog roka raunaju se u radno vrijeme provedeno u radnom odnosu. Udaljenje radnika sa rada Ako je radnik zatesn u vrenju radnji za koje se osnovano sumnja da predstavljaju krivino deijlo ili da ugroavaju imovinu vede vrednosti, poslodavac ga moe udaljiti s rada i pre otkazivanja ugovora o radu. Udaljenje radnikasa rada moe trajati najdue do tri meseca, u kome je roku poslodavac duan da odlui o odgovornosti radnika ili da ga oslobodi od odgovornosti. Ako je protiv radnika pokrenut krivini postupak. udaljenje radnika traje do okonanja krivinog postupka, ako poslodavac drugaije pe odlui. Poslodavac moe odluiti da radnika zadri na radnom mjestu sve do okonanja krivinog postupka. Za vreme udaljenja s rada radnik ima pravo na naknadu plate u visini od 50% prosene plate koju je ostvario u poslednjih est meseci. Otkaz ugovora o radu od strane radnika Radnik ima pravo da poslodavcu otkae ugovor o radu ako poslodavac izvri povredu svojih obaveza koje proizilaze iz ugovora o radu, ako su te povrede takve prirode da se s osnovom ne moe oekivati da radnik nastavi rad kod poslodavac. Navedena konstatacija je u skladu sa konvencijom o ljudskim pravima koja izmeu ostalog sadri i slobudu izbora rada i radnog mjesta. Zakonom niti bilo kojim drugim aktom ne moe se predvidjeti zabrana davanja otkaza od strane radnika. Zakonom su propisani sluajevi kada radnik to moe uiniti, bez ispunjenja bilo kojih uslova. Radnik ima sva prava po osnovu rada kao u sluajevima kada je poslodavac nezakonito otkazao ugovor o radu kada: - poslodavac izvri popvredu svojih obaveza iz ugovora o radu i - kada su povrede takve prirode da se osnovano ne moe oekivati da nastavi rad kod poslodavaca. Otkaz ugovora o radu od strane radnika moe se dati u roku od 15 dana od dana kada je saznao da je poslodavac izvrio povredu njegovog prava sadranih u ugovora o radu. razlozima za prestanak rada radnika. Otkaz ugovora o radu radnik donosi u pismenoj formi. 33) Otkazni rok Kod prestanka radnog odnosa, radnik ima. pravo na otkazni rok, osim ako mu prestaje radni odnos u sluajevima tee povrede radne dunosti ili kada ispuni uslove za starosnu penziju.
Otkazni rok ne moe biti kradi od 15 kalendarskih dana ako otkaz ugovora o radu daje radnik, niti kradi od 30 kalendarskih dana ako otkaz ugovora o radu daje poslodavac. Otkazni rok poinje tedi od dana uruenja otkaza radniku, odnosno poslodavcu. Poslodavac je duan dati u jednoj slobodan dan radniku radi traenja novog zaposlenja u toku trajanja otkaznog roka. Kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu blie se ureuju sluajevi i uslovi za otkazni rok, trajanje otkaznog roka i druga pitanja u vezi sa pravima i obavezama radnika i poslodavca za vreme otkaznog roka. Ako otkaz ugovora o radu daje poslodavac, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu odreuje se dui otkazni rok za radnike sa duim radnim staom. Poslodavac moe otkazati ugovor o radu radniku uz istovremenu ponudu za zakljuivanje ugovora o radu pod izmjenenim uslovima. Odredbe ovog zakona koje ureuju otkazivanje ugovora o radu od strane poslodavca shodno se primenjuju i na ot-kazivanje ugovora u smislu stava 1. ovog lana. Ako radnik prihvati ponudu poslodavca za zakljuivanje ugovora o radu pod izmenjenim uslovima, zadriva pravo da kod nadlenog suda osporava doputenost takve izmene ugovora, Radnik koji odbije da zakljui ugovor o radu pod izmenjenim uslovima, ima pravo na otpremninu, kao i u sluaju otkaza ugovora o radu.
U institucijama Bosne i Hercegovine u sluajevima da poslodavac zatekne radnika u vrenju krivinog djela, poslodavac mu odmah moe dati otkaz bez obaveze davanja otkaznog roka. 34) Program zbrinjavanja vika radnika Poslodavac koji zapoljava vie od 15 radnika, a koji u periodu od tri naredna mjeseca ima nameru da, zbog smanjenja obima posla i drugih ekonomskih, tehnolokih i organizacionih razloga, otkae ugovor o radu najmanje 10% od ukupnog broja zaposlenih, ali ne manje od pet radnika, duan je da se o tome konsultuje sa savetom radnika, ili, ako kod poslodavca nije uspostavljen savet radnika, sa sindikatima koji predstavljaju najmanje 10% zaposlenih radnika. U cilju sprovoenja konsultacija sa savjetom radnika, poslodavac je duan da u pismenoj formi, najkasnije na 30 dana pre nameravanog otkazivanja ugovora o radu radnicima, obavesti savet radnika, odnosno sindikat, o slededem:
- razlozima za prestanak rada radnika, - broju i kvalifikacijama radnika kojima treba da prestane radni odnos, - merama kojima bi se moglo izbedi otkazivanje ugovora o radu svim ili odreenom broju radnika (putem rasporeivanja odreenog broja radnika na druga radna mesta. prekvalifikacije, skradivanja radnog vremena i dr.). - mjerama kojima bi se omogudilo zapoljavanje radnika kod drugih poslodavaca. Ako poslodavac u roku od jedne godine od dana prestanka radnog odnosa radnika zbog smanjenja obima posla, namerava da zaposli odreeni broj radnika sa istim strunim kvalifikacijama koje imaju radnici kojima je prestao radni odnos, duan je da prije zasnivanja radnog odnosa sa drugim licima, ponudi zaposlenje radnicima kojima je otkazan ugovor o radu. 35) Otpremnina Otpremnina je odreeni iznos novca koji radnik dobija prilikom prestanka njegovog radnog odnosa. Iznos otpremnine propisuje se kolektivnim ugovorom i Pravilnikom o radu. Razlikuju se: - pravo na otpremninu kada je radniku prestao radni odnos prema Zakonu o radu, - pravo na otpremninu radnika koji su bili upudeni na ekanje prema predhodnom vaedem Zakonu i - pravo na otpremninu kada je radniku na nezakonit nain prestao radni odnos prije stupanja na snagu Zakona o radu. Otpremnina iznosi najmanje u visini jedne tredine prosene mesene plate radnika ispladene u poslednja tri meseca pre prestanka ugovora o radu, za svaku navrenu godinu rada kod poslodavca. Izuzetno, poslodavac i radnik se mogu sporazumeti da se radniku obezbedi neki drugi vid naknade umesto otpremnine. O nainu i rokovima isplate otpremnine poslodavac i radnik mogu zakljuiti poseban sporazum. Radnik ima pravo na otpremninu na teret poslodavca, koji se nalazi na ekanju u vrijeme stupanja na snagu Zakona o radu, osim u sluaju ako ga poslodavac u roku od tri mjeseca ne pozove na rad. Radnik koji se na dan 31. decembra 1991. godine nalazio u radnom odnosu kod poslodavca ije je sedite bilo na sadanjoj teritoriji Republike Srpske, a koji smatra da mu je radni odnos nezakonito prestao kod tog poslodavca poev od tog datuma pa do dana stupanja na snagu Zakona o radu, ima pravo da u roku od tri
meseca od dana stupanja na snagu pomenutog Zakona, podnese zahtev za ostvarivanje prava na otpremninu. Pravo na podnoenje zahteva nemaju lica: - koja su ostvarila pravo na naknadu za otkazni rok ili na naknadu za vreme ekanja na posao prema odredbama Zakona o radnim odnosima (raniji zakon). - koja su vodila radni spor pred nadlenim sudom protiv odluke o prestanku radnog odnosa, ako je spor okonan pravosnanom sudskom odlukom. Visina otpremnine radnika koji se zatekao u radnom odnosu kod poslodavaca dana 31. 12.1991.godine na teritoriji sadanje Republike Srpske a zavisno od duine radnog staa radnika kod poslodavca, iznosi: - za radni sta do pet godina - u visini 1,33 prosene plate u Republici u posljednja tri mjeseca prije mjeseca u kome se radniku priznaje pravo na otpremninu, prema podacima Republikog zavoda za statistiku, - za radni sta od 5 do 10 godina - u visini 2,00 nroseie plate, - za radni sta od 10 do 20 godina - u visipi 2.66 plate, - za radni sta preko 20 godina - u visini 3,00 prosene plate. Otpremnina u navedenim sluajevima ispladuje se radniku na teret fonda formiranog za ovu svrhu iz sredstava obezbeenih od prodaje dravnog kapitala i drugih izvora, u skladu sa zakonom. O zahtevu za ostvarivanje prava na otpremninu odluuje komisija koju obrazuje ministar nadlean za poslove rada. Komisija se sastoji od predsednika i etiri lana. Odluka komisije dostavlja se, u roku od 15 dana od dana donoenja, podnosiocu zahteva, fondu formiranom za pomenutu svrhu i poslodavcu kod koga je radnik imao poslednje zaposlenje. U cilju to potpunijeg utvrdjivanja injeninog stanja, komisija moe na osnovu punomodi predsjednika komisije, angaovati radnike ministarstva nadlenog za poslove rada, koji de vriti uvid u odgovarajudu dokumentaciju i poslovne knjige poslodavca i o utvrenom stanju obavestiti komisiju. Ministarstvo nadleno za poslove rada donede blie propise predviene ovim zakonom u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu Zakona o radu, ili de, u istom roku, izvriti odgovarajude izmene i dopune odgovarajudih propisa koji su bili na snazi na dan stupanja na snagu pomenutog Zakona. 36) Inspekcijski nadzor u oblasti radnih odnosa Predmet inspekcijskog nadzora Nadzor nad primjenom propisa, kolektivnih ugovora, pravilnika i ugovora o radu vri inspekcija rada prema Zakonu o inspekcijama u Republici Srpskoj.
Inspekcijski nadzor vri se nad aktivnostima dravnih i nedravnih organa i organizacija, kao i nad poslovanjem i postupanjem pravnih lica i graana u pogledu pridravanja zakona, drugih propisa i optih akata iz oblasti rada. Redovan pregled vri se u skladu sa programom koji donosi Inspektorat u saradnji sa nadlenim organom dravne uprave iz oblasti radnih odnosa, a vanredni na osnovu posebnih naloga, predstavki i pritubi. U obavljanju nadzora inspektor je duan omoguditi uede i upoznati odgovorno lice o pravima kao i ukazati na pravne posljedice uoenih radnji ili propusta u postupku. Postupak vrenja nadzora sprovodi se prema odredbama Zakona o optem upravnom postupku, ako Zakonom o inspekcijama u Republici Srpskoj ova pitanja nisu drugaije ureena. Protiv rjeenja nadlenog inspektora kojim se nalae preduzimanje odreenih radnji, moe se izjaviti alba, Ministarstvu nadlenom za poslove rada. Inspekcija u oblasti rada vri nadzor nad primjenom propisa koji se odnose na: - obavezu zakljuivanja ugovora o radu izmeu poslodavaca i radnika, ostvarivanje prava radnika; - obavezu poslodavaca da zaposlene u propisanim rokovima prijavljuju nadlenim organima penzijskog - zdravstvenog osiguranja; - radno vrijeme, odmore i odsustva, plate, zapoljavanje i rad maloljetnika, ena, trudnica, porodilja, invalida, stranaca i dr.; - uslove rada, bezbjednost i zatitu zdravlja zaposlenih; - naroitu zatitu zdravlja maloljetnika, ena i invalidnih radnika; - sprovoenje mjera zatite na radu i obuke radnika iz zatite na radu; - prestanak radnog odnosa, otpremnine prilikom prestanka radnog odnosa, otkazivanje ugovora o radu i otkazne rokove; - ostvarivanje prava na trajk; - kolektivne ugovore i opte akte poslodavaca; - proizvodna i druga sredstva rada i opreme i vrenje periodinih pregleda njihove tehnike ispravnosti; - primjenu tehnikih normativa u zatiti na radu, bezbjednosti radnika i drugih lica, imovine i zatite okoline; - vrenje uviaja teih nesreda na poslu i nesreda koje imaju za posljedicu smrt radnika...
Direktor Republike uprave za inspekcijske poslove utvruje godinjim programom rada, najmanji broj, strukturu i nain obavljanja nadzora nad primjenom propisa iz djelokruga Inspektorata. Inspekcijski nadzor nad izvravanjem zakona i drugih propisa iz oblasti rada i zatite na radu obavlja Republika inspekcija rada u sastavu Inspektorata. U institucijama Bosne i Hercegovine u dijelu koji se odnosi na nadzor u oblasti radnih odnosa, definisano je da nadzor nad primjenom propisa i drugih akata iz oblasti rada vri Upravni inspektorat. Zaposlenik, poslodavac i predstavnici sindikata mogu zahtjevati upravni nadzor i inspekciju od strane upravnog inspektorata. Ovlatenja inspektora rada i postupak u vrenju nadzora Inspektor rada ima slededa ovlatenje i dunost u vrenju nadzora da: - izvri uvid u opte i pojedinane akte, dokumentaciju i evidencije koje su od znaaja za ostvarivanje prava i obaveza radnika i poslodavca; - izvrii sasluanje i zatrai izjave od odgovornih lica u vezi sa zahtjevima radnika za zatitu prava ili ako inspektor na drugi nain sazna za povredu propisa i prava radnika; - zatrai da poslodavac ili drugo odgovorno lice dostavi inspekciji rada odreene akte, podatke i dokumentaciju koji su od znaaja za vrenje inspekcijskog nadzora; - pokrene inicijativu kod nadlenog suda ili drugog organa da se obustavi izvrenje opteg ili pojedinanog akta poslodavca, ili pojedinih odredaba tih akata, za koje inspektor ocijeni da su u suprotnosti sa zakonom ili drugim propisom; - naloi poslodavcu da preduzme potrebne mjere kojima se otklanjaju povrede prava radnika i povrede zakonskihi drugih propisa; - naloi poslodavcu donoenje opteg akta, ako je poslodavac, u skladu sa zakonom, duan donijeti takav akt; - naloi udaljenje s rada radnika kome je izreena sudska zabrana rada na odreenim poslovima... Inspektor rada zabranide poslodavcu obavljanje djelatnosti ako sa zaposlenim nije zakljuio ugovor o radu ili ako nije podnio prijavu na obavezno osiguranje. Inspektor rada zabranide obavljanje djelatnosti poslodavcu i u sluaju ponavljanja prekraja za vrijeme dok nadleni organ za prekraje, po prijavi inspektora, ne okona postupak protiv poslodavca.
Rjeenje o izricanju mjere zabrane obavljanja djelatnosti izvrava se peadenjem ulaza u poslovne prostorije, odnosno peadenjem drugih sredstava rada ili na drugi pogodan nain. Upravni inspektorat Bosne i Hercegovine moe: - vriti pregled optih i pojedinanih akata, evidencije i druge dokumentacije, - sasluati i uzeti izjave zaposlenika, poslodavca ili predstavnika reprezentativnog sindikata, - izvriti kontrolu radnog mjesta i drugih prostorija poslodavca, - uzeti uzorke robe i drugih stvarai radi analize, ekspertize i slino, - preduzeti druge mjere i radnje predviene zakonom. Upravni inspektorat sainjava zapisnik o izvrenim pregledima i samostalno donosi odluku. Protiv rjeenja koje donese Upravni inspektorat stranke mogu izjaviti albu nadlenom Ministarstvu pravde. Rok za podnoenje albe iznosi 15 dana od dana prijema rjeenja. Odluka Ministarstva je konana i obavezujuda. Protiv odluke Ministarstva moe se podnijeti tuba (upravni spor) Upravnom odeljenju Suda Bosne i Hercegovine. Dunost i odgovornost poslodavca Odgovorno lice u preduzedu, ustanovi, drugom pravnom licu koji u ostavljenom roku, ne izvre pravosnano i izvrno rjeenje inspektora kaznide se za krivino djelo kaznom u skladu sa odredbama Krivinog zakona Republike Srpske. Novanom kaznom se za prekraj kaznit de se preduzede, ustanova i drugo pravno lice: - ako inspektoru ne omogudi nesmetan pristup da izvri nadzor; - ako inspektoru ne da obavjetenja, ne stavi na uvid isprave, odnosno podatke potrebne za vrenje nadzora, ili ne dostavi traene podatke i dokumentaciju u ostavljenom roku; - ako ne izvri mjere nareene od strane inspektora, odnosno ako izvri radnju koju je inspektor zabranio ili ne postupi po konanom rijeenju inspektora kojim je nareeno otklanjanje utvrenih nepravilnosti i nedostatke. alba protiv rjesenja donesenih od strane inspektora odgaa izvrenje rjeenja, osim ako ta mogunost zakonom nije iskljuena. Protiv rjeenja donijetog po albi moe se pokrenuti upravni spor.
Zakljuak o dozvoli izvrenja rjeenja inspektor de donijeti bez odlganja, a najkasnije u roku od osam dana od dana kada je rjeenje postalo izvrno, a nije izvreno. Ako u vrenju nadzora inspektor smatra da opti akt poslodavca nije u saglasnosti sa zakonom ili drugim propisom, inspektor de ukazati na to organu ili organizaciji koji su taj akt donijeli i predloiti da se utvrene nezakonitosti otklone u roku od 15 dana. Zapoljavanje i prava nezaposlenih lica 37) Obaveza donoenja zakona Zakonsko regulisanje oblasti nezaposlenih lica jeste ustavna obaveza zakonodavca. Ustavni osnov naveden je u odredbama Ustava koje se odnose na zajameno pravo na materijalno obezbeenje za vrijeme privremene nezaposlenosti, u skladu sa zakonom. Zakonom se ureuje oblasti zapoljavanja, osiguranja za sluaj nezaposlenosti, poslovi i nain finansiranja slube zapoljavanje, prava nezaposlenih lica i uslovi za njihovo ostvarivanje i druga pitanja koja su znaajna za organizovanje i produktivno zapoljavanje u jednoj dravi. Osiguranjem za sluaj nezaposlenosti smatra se uede zaposlenih lica, poslodavca, dravnih i drugih organa i organizacija u obezbeivanju sredstava za produktivno zapoljavanje i za ostvarivanje prava po osnovu nezaposlenosti, u skladu sa zakonom. Poslovima zapoljavanja smatraju se: - posredovanje u zapoljavanju; - javno obavetavanje o mogudnostima i uslovima zapoljavanja; - savetovanje o izboru posla (profesionalna orijentacija); - struno osposobljavanje i priprema za zapoljavanje; - sprovoenje programa zapoljavanja, - obavljanje organizovanih, strunih,administrativnih i drugih poslova u vezi sa ostvarivanjem prava nezaposlenih lica na nopvane naknade, struno osposobljavanje, zdravstvenu zatitu i druga prava u skladu sa zakonom. 38) Osnovni pojmovi koji se odnose na zapoljavanje Zakonom su definisani osnovni pojmovi koji se odnose na probleme zapoljavanja a to su: - nezaposleno lice, - zapoljavanje, - poslovi vezani za zapoljavanje,
- zabrana diskriminacije. Nezaposleno lice Nezaposlenim licem, u smislu ovog zakona, smatra se lice sa navrenih petnaest godina ivota, koje ima optu zdravstvenu sposobnost, a koje nije zakljuilo ugovor o radu ili koje nije po nekom drugom osnovu radno angaovano, a koje je prijavljeno na evideniiju nezaposlenih lica koju vodi Zavod i koje aktivno trai zaposlenje. Pod licem koje aktivno trai zaposlenje smatra se lice koje se, u rokovima propisanim optim aktima Zavoda, javlja strunoj slubi Zavoda, radi informisanja o mogudnostima zaposlenja i sam kontaktira poslodavce i agencije za zapoljavanje. Nijedno lice ne moe biti diskriminisano. Iz zakonske definicije pojma nezaposlenog lica mogu se uslovno definisati osnovni elementi kojima se definie pojam nezaposlenog lica. To su: - starosna dob, - radni angaman, po pravili je to radni odnos, - prijava na evidenciju nezaposlenih lica i - traenje zaposlenja. Izostavljen je element zdravstvene sposobnosti, jer kao nezaposleno lice moe se smatrati i lice sa ogranienom zdravstvenom sposobnodu. Nosioci funkcije zapoljavanja Zakonom su predvieni osnovni nosioci funkcije zapoljavanja, a to su: - Zavod za zapoljavanje - Agencija za zapoljavanje. Javna ovladenja, kao i organizacione, strune i druge poslove u oblasti zapoljavanja propisane zakonom obavlja Zavod za zapoljavanje Republike Srpske. Poslove zapoljavanja koji se prema zakonskim odredbama, odnose na posredovanje u zapoljavanju, savetovanje za izbor zanimanja i osposobljavanje i pripremu za zapollvanje, pored Zavoda, moe obavljati i drugo pravno i fiziko lice koje je osposobljeno za obavljanje tih poslova koji se nazivaju agencije za zapoljavanje. Uslove za obavljanje poslova zapoljavanja (agencija) propisuje ministarstvo nadleno za poslove rada. Agencija se upisuje u sudski registar, u skladu sa zakonom i propisima donesenim na osnovu zakona.
Agencija ne moe od nezaposlenih lica napladivati naknadu za usluge koje im prua. Nezaposleno lice je duno da i samo trai zaposlenje i da u tom cilju sarauje sa Zavodom za zapoljavanje i Agencijom. Zavod i Agencija su duni da prue strunu pomod nezaposlenom licu u traenju zaposlenja i pomod u uspostavi kontakta sa zainteresovanim poslodavcem. Poslovi zapoljavanja Vlada Republike Srpske utvruje prioritete i programe zapoljavanja od interesa za Republiku kao celinu, kao i sredstva i mere za njihovo ostvarivanje. Na osnovu utvrenih prioriteta i programa zapoljavanja a u okviru raspoloivih sredstava, Zavod donosi i ostvaruje operativne programe zapoljavanja na teritoriji Republike. Zavod je duan da najmanje jednom godinje informie Vladu o ostvarivanju programa zapoljavanja na teritoriji Republike. Posredovanje u zapoljavanju Posredovanjem u zapoljavanju smatraju se aktivnosti i mere kojnma se uspostavlja kontaktizmeu nezaposlenog lica i poslodavia u cilju zakljuivanja ugovora o radu. Obino je to: - pruanje strune pomodi nezaposlenom licu u pronalaenju i izboru zanimanja, - pruanje strune pomodi zaposlenom licu koje trai promjenu zanimanja i - pruanje pomodi poslodavcu u traenju adekvatne radne snage.
Posredovanjem u zapoljavanju smatra se i uspostavljanje kontakata izmeu poslodavca i zaposlenog lica koje trai promenu zaposlenja. Obavjetenje o mogudnostima i uslova zapoljavanja Zavod prati stanje na tritu rad, prikuplja podatke od poslodavaca o potrebama za radnicima i obavetava javnost i zainteresovana lica o mogudnostima i uslovima za zasnivanje radnog odnosa sa radnicima odreenih strunih kvalifikacija. Poslodavac samostalno odluuje o tome da li de Zavodu ili nekoj od agencija za zapoljavanje prijaviti potrebe za radnicima, a ukoliko to uini, Zavod je duan da najdalje u roku od tri dana od dana dostavljanja prijave poslodavca, potrebe za radnicima oglasi u jednom od javnih glasila dostupnih graanima, ukoliko poslodavac ne zahteva da se oglaavanje izvri na drugaiji nain (putem lokalnih glasila, obavetavanjem na oglasnoj tabli Zavoda isl.).
Poslodavac moe zahtevati da mu Zavod umesto javnog objavljivanja potrebe za radnicima, neposredno ponudi izbor kandidata za zasnivanje radnog odnosa. Poslodavac samostalno odluuje o izboru kandidata za zasnivanje radnog odnosa izmeu onih koje je ponudio Zavod ili agencija i drugih kandidata, koji su se neposrednim putem obratili poslodavcu radi zasnivanja radnog odnosa. Nakon saznanja o mogudnostima zapoljavanja jednog ili vie radnika, Zavod de neposrednim putem o tome informisati nezaposlena i druga zainteresovana lica o uslovima i mogudnostima zapoljavanja . Savjetovanje o izboru zanimanja Savjetovanjem o izboru zanimanja (profesionalnom orijentacijom), smatraju se individualne i grupne konsultacije strunih radnika Zavoda sa nezaposlenim licima i licima koja trae promenu zaposlenja o uslovima i mogudnostima izbora vrste posla, na osnovu njihovih linih elja, opredeljenosti i radne osposobljenosti. Grupne konsultacije u smislu zakonskih odredbi, Zavod sprovodi kao organizovanu aktivnost, pri emu se nazaposlena lica grupiu prema strunim kvalifikacijama, odnosno zanimanjima. Prema potrebi, za obavljanje ovih poslova Zavod moe angaovati i odgovarajudu strunu or-ganizaiiju ili struna lica koja ne rade stalno u Zavodu. Struno osposobljavanje i priprema za zapoljavanje Pod strunim osposoblljavanjem i pripremom za zapoljavanje, u smislu ovog zakona, podrazumevaju se mere kojima se nezaposlenom licu prua mogudnost da, prema posebnom programu, stekne neophodna znanja za rad na odreenim poslovima i za rukovanje sredstvima rada i sredstvima zatite na radu, kao i prekvalifikacija u onim sluajevima kad se radniku ne moe obezbediti posao u njegovom strunom zvanju, ali postoji mogunost da zasnuje radni odnos na loslovima onih zanimanja koja se trae na tritu rada. Struno osposobljavanje i pripremu za zapoljavanje organizuje i finansira Zavod samostalno ili u saradnji sa drugim odgovarajudim organizacijama (obrazovnim ustanovama, organizacijama za zatitu na radu, Javnim fondom za penzijsko i invalidsko osiguranje, Fondom za javne radove, zapoljavanje i obuku i dr.). Zavod posebno sarauje sa velikim preduzedima u organizovanju i sprovoenju programa osposobljavanja, prekfalifikacije i dokvalifikacije radnika i njihovog prilagoavanja novim tehnologijama u procesu rada. Uede u srovoenju i finansiranju programa aktivnog zapoljavanja
Zavod moe uestvovati u finansiranju programa zapoljavanja koje mu ponude poslodavci, pod uslovom da se tim programima utvrdi obaveza zasnivanja radnog odnosa na neodreeno vreme za odreeni broj radnika sa evidencije nezaposlenih lica. Poslodavac iju ponudu za uede u finansiranju programa zapoljavanja prihvati Zavod, duan je da odobrena sredstva upotrebi iskljuivo za otvaranje novih radnih mesta, odnosno za povedanje broja zaposlenih. Uslovi pod kojima se daju sredstva i blia namena tih sredstava ureuju se ugovorom izmeu Zavoda i poslodavca. Uslovi i nain ueda Zavoda u realizaciji programa zapoljavanja ureuje se ugovorom sa organom, odnosno organizacijom koja finaisira program. Zavod moe uestvovati u finansiranju programa prekvalifikacije i dokvalifikacije radnika za ijim je radom prestala potreba, ako se time radnicima obezbeuje zakljuivanje ugovora o radu na neodredeno vrijeme. U ostvarivanju svojih zadataka i obavljanju poslova odreenih ovim zakonom, Zavod ostvaruje saradnju i razmenjuje informacije o stanju i pojavama na tritu radne snage sa odgovarajudim slubama za zapoljavanje u Federaciji Bosne i Hercegovine i Distriktu Brko, kao i sa slubama zapoljavanja zainteresovanih susednih i drugih evropskih zemalja. Zavod uspostavlja saradnju naroito sa evropskim zem-ljama u kojima privremeno rade i borave graani Republike, u cilju ostvarivanja prava tih lica i lanova njihovih porodica koji ive u Republici. U cilju dobijanja odgovarajudih statistikih podataka od interesa za Republiku u oblasti zapoljavanja, Zavod moe, na zahtev ministarstva nadlenog za poslove rada ili po svojoj inicijativi, vriti periodina anketiranja na tritu rada, i u tom cilju saraivati sa zavodima za statistiku, sindikatima, udruenjima poslodavaca, udruenjima graana, javnim fondovima i drugim organima i organizacijama zainteresovanim za poslove zapoljavanja. 39) Osiguranje za sluaj nezaposlenosti A - Obavezno osiguranje Za sluaj nezaposlenosti, obavezno su kod Zavoda osigurana lica u radnom odnosu i lica koja po drugom os-novu ostvaruju pravo rada, u skladu sa zakonom. Postojanje osiguranja se dokazuje podacima o upisanom stau osiguranja u radnu knjiiicu radnika, odnosno nezaposlenog lica. Podnoenjem prijave na zdravstveno i na penzijsko-invalidsko osiguranje, smatra se da je izvreno i osiguranje za sluaj nezaposlenosti.
Sredstva za ostvarivinje prava iz obaveznog osiguranja za sluaj nezaposlenosti obezbeuju se iz doprinosa koje pladaju lica u radnom odnosu i poslodavci, kao i namenskih sredstava koja obezbeuju dravni organi i drugi organi i organizacije, u skladu sa zakonom. B - Dobrovoljno osiguranje Lice koje nije obavezno oskgurano za sluaj nezaposlenosti moe se dobrovoljno osigurati za sluaj nezaposleiosti pod uslovima koje odreuje Zavod. Lice koje se dobrovoljno osigurava ne moe imati vedi obim prava od prava koja se, u skladu sa zakonom, obezbeuju licima koja se obavezno osiguravaju. 40)Prava nezaposlenih lica Svako lice koje se prijavi Zavodu radi traenja zaposlenja ima pravo: - na informisanje o mogudnostima i uslovima zapoljavanja, - na posredovanje u zapoljavanju, - na savetovanje o izboru zanimanja i - na struno osposoblavanje i pripremu za zapoljavanje. Svako nezaposleno lice kome je ugovor o radu prestao radni odnos bez njegovog zahteva, saglasnosti ili krivice, a koje ima pajmanje osam meseci neprekidnog staa osiguranja u poslednjih 12 mjeseci, ili 12 mjeseci sa prekidima u poslednjih 18 meseci, ima pravo na: - novanu naknadu - zdravstveno osiguranj - penzijsko i invalidsko osiguranje Naprijed navedena prava nezaposleno lice moe ostvariti pod uslovom da je za njega za vreme propisanog minimuma staa osiguranja upladen doprinos za zapoljavanje, za zdravstveno osiguranje i za penzijsko-invalidsko osiguranje. Duina trajanja prava na novanu naknadu i ostala prava nezaposlenih lica, zavise od duine staa osiguranja nezaposlenog lica, i moe iznositi neprekidno najvie: - za sta osiguranja do pet godina - tri meseca, - za sta osiguranja od pet do 15 godina - est meseci, - za sta osiguranja od 15 do 25 godina - devet meseci, - za sta osiguranja preko 25 godina -12 meseci. U sta osiguranja ne uraunava se vreme za koje je lice ostvarivalo prava kao nezaposleno a koje je ostvarivalo prava u skladu sa odredbama Zakona. Prava na novanu naknadu i ostala navedena prava, nezaposleno lice ima od prvog dana prestanka radnog odnosa ako se prijavi Zavodu u roku od 30 dana
od dana prestanka radnog odnosa, a ako se prijavi Zavodu nakon isteka toga roka, prava mu poinju tedi od dana prijavljivana Zavodu. Navedena prava, nezaposleno lice koje je dobrovoljno osigurano ostvaruje pod uslovima, i na nain i u obimu utvrenom ugovorom zakljuenim izmeu Zavoda i tog lica. 41) Mirovanje prava Ako nezaposleno lice pre isteka roka od trideset dana zasnuje radni odnos ili ostvari pravo la naknadu plate po bilo kom osnovu, obustavlja mu se isplata novane naknade i ostvarivanje drugih prava koja mu pripadaju kao takvom, s danom kad otpone da ostvaruje pravo po drugom osnovu. Ako za vreme trajanja obaveznog osiguranja nezaposlenom licu prestane pravo koje je ostvarivao odreeno vreme, ponovo mu se uspostavljaju prava koja su mu pripadala, i traju do dana isteka rokova, koji se odreuju zakonom. Vrijeme za koje je radnik proveo u radnom odnosu a u roku koji je naveden u zakonu, prava nezaposlenog lica miruju. U sluajevima kada istekne propisan rok, nezaposleno lice gubi prava bez obzira to ima status nezaposlenog radnika. Mirovanje prava se ostvaruje i u sluaju: - odsluenja ili dosluenja vojnog roka, kao i izvrenja drugih obaveza vojnih obveznika i obveznika civilne zatite, - pritvora i izdravanja kazne zatvora, mere bezbednosti, zatitne ili vaspitne mere, u trajanju do tri meseca, - boravka korisnika prava van Republike due od 30 dana. Zavodi za zapoljavanje u Bosni i Hercegovini sporazumno ureuju uslove i nain ostvarivanja prava nezaposlenih liia za vreme dok borave na teritoriji drugog entiteta. 42) Prestanak prava
Pravo na novanu naknadu, zdravstveno osiguranje i penzijsko-invalidsko osiguranje kada nezaposleno lice: - samostalno ili s drugim licem osnuje preduzede, radnju ili drugi oblik obavljanja samostalne delatnosti, - otpone da se bavi poljoprivrednom delatnodu kao jedinim zanimanjem, na osnovu koje ostvaruje dohodak najmanje u iznosu od 50% prosene neto plate u Republici u prethodnoj godini, - stekne usloveza ostvarivanje prava na starosnu ili invalidsku penziju, ili ostvari pravo na porodinu penziju,
- stupi na izdravanje kazne zatvora, mere bezbednosti, zatitne ili vaspitne mere, u trajanjuu duem od tri meseca, - neopravdaio odbije da prihvati ponueno zaposlenje u mestu prebivalita ili na udaljenosti 30 kilometara od mesta prebivalita, koje odgovara njegovim strunim kvalifikaiijama i radnoj sposobnosti, - neopravdano odbije da se odazove na poziv nadlenog organa radi angaovanja na javnim radovima ili na otklanjanju posledica vie sile (poar, poplava, zemljotres, epidemije zaraznih bolesti i dr.), - neopravdano odbije da se odazove na zahtev Zavoda ili Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje da se struno osposobi, dokvalifikuje ili prekvalifikuje za zanimanje koje odgovara njegovom stepenu strune spreme, ako mu se time obezbeuje zakljuivanje ugovora o radu na neodreeno vreme, neopravdano se dva puta uzastopno ne javi Zavodu radi evidentiranja, u rokovima propisanim optim aktom Zavoda, - stekne status redovnog uenika ili redovnog studenta, - ako se utvrdi da je pravo osgvario na osnovu neistinitih podataka ili na osnovu falsifikovanih isprava, - ako se sam odjavi sa evidencije nezaposlenih, - ako se utvrdi da radi na crno", - ako se odseli sa teritorije Republike, ako sporazumom o novom radnom odnosu zakonom nije drugaije odreeno. Nezaposleno lice je duno da najdalje za osam dana sticaja okolnosti koje su gore navedene, ne obavjesti Zavod o nastaloj promjeni. Ako lice ne obavjesti Zavod o nastaloj promjeni, brie se sa evidencije Zavoda o nezaposlenim licima. Pod pojmom javni radovovi, smatraju se radovi koje organizuju lokalne zajednice, dravni organ ili possbno ovladene organizacije, radi ostvarivanja odreenih komunalnih, socijalnih. kulturnih, obrazovnih i drugih programa od opteg interesa. kojimase obezbeuju uslovi za dodatno zapoljavanje. Radom na crno" smatra se rad kod poslodavca koji radnika nije prijavio na zdravstveno i penzijsko-invalidsko osiguranje, kao i u sluaju kada nezaposleno lice obavlja samostalnu delatnost koja iije registrovana u skladu sa zakonom. Nezaposleio lice duno je da se i samo angauje na traenju zaposlenja, i da u tome sarauje sa Zavodom, koji de mu pruiti strunu pomod i, prema potrebi, uspostaviti kontakt sa zainteresovanim poslodavcem. 43) Novana naknada
Nezaposleno lice prema odredbama zakone ima pravo na novanu naknadu koja iznosi: - za nezaposleno lice koje ima do 10 godina staa osiguranja - 35% od prosene plate koju je to lice ostvarilo u poslednja tri mjeseca rada, - za nezaposleno lice koje ima vie od 10 godina sgaa osiguranja - 40% od prosene plate koju je to lice ostvarilo u poslednja tri mjeseca rada. Novana naknada se meseno usklauje sa kretanjem prosene plate svih zaposlenih u Republici. Novana naknada se ispladuje mjeseno, do desetog datuma u mjesecu za prethodni mjesec.Ako je nezaposleno lice, prilikom prestanka radnog odnosa, ostvarilo pravo na platu ili naknadu plate po osnovu otkaznog roka, nema pravo na novanu naknadu za onoliko vremena za koliko je ostvarilo pravo po tom drugom osnovu. Nezaposlenom licu koje osniva radnju ili na drugi nain trajnije rjeava pitanje svog zaposlenja, Zavod moe jednokratno isplatiti novanu naknadu za celo vreme za koje to lice ima pravo na naknadu u skladu sa zakonskim odredbama. S danom ostvarivanja jednokratne novane naknade nezaposlenom licu prestaju ostala prava koja su mu prije pripadala na osnovu nezaposlenosti. Zavod moe optim aktom propisati sluajeve i uslove u kojima se nezaposlenom licu, u celosti ili delimino, priznaju trokovi individualnog strunog osposobljavanja, odnosno prekvalifikacije ili dokvalifikacije, kao i trokovi putovanja obavljenog po pozivu Zavoda, ili po uputu Zavoda, radi informisanja o mogudnostima zaposlenja, Nezaposlenom licu se ne moe odrediti da uestvuje u osiguranja, kao i prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, ostvaruju se u skladu sa propisima o zdravstvenom osiguranju, odnosno propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju. Statutom i drugim optim aktima Zavoda mogu se propisati i druga prava nezaposlenih lica, kao i uslovi i postupak za njihovo ostvarivanje. 44) Zavod za zapoljavanje Zavod je javna sluba od interesa za Republiku, sa svojstvom pravnog lica. Sjedite Zavoda odreuje se statutom Zavoda. Zavod se upisuje u sudski registar, u skladu sa zakonom. Statutom i pravilnikom o unutranjoj organizaciji Zavoda blie se ureuju poslovi Zavoda, organizaiija rada i druga pitanja od znaaja za rad zavoda.
Poslovi Zavoda finaisiraju se iz doprinosa za zapoljavanje koje pladaju zaposlena lica i poslodavci, kao i iz drugih sredstava koje ostvari Zavod u skladu sa zakonom (iz donacija, kamata na oroena i druga sredstva, sredstava fondova solidarnosti i dr.), Zavod ne moe napladivati naknadu za usluge koje prua nezaposlenim i drugim licima, poslodavcima i drugim pravnim i fizikim licima. Organi Zavoda su: upravni odbor, nadzorni odbor i direktor. A) Upravni odbor Upravni odbor Zavoda sastoji se od odreenog broja lanova (obino 6) i predsednika. Vedinu lanova i predsednika upravnog odbora imenuje Vlada, a po jednog lana imenuju snndikat organizovan na nivou Republike koji ima najvedi broj lanova, uz prethodno pribavljenu pismenu saglasnost ostalih sipdikata koji deluju u Republici, i udruenje poslodavaca organizovano na nivou Republike koje okuplja najvedi broj poslodanaca, uz prethodno pribavljenu pismenu saglasnost ostalih udruenja poslodavaca koja deluju u Republici. Upravni odbor obavlja sledede poslove: - donosi statut i praviliik o unutranjoj organizaciji Zavoda, uz saglasnost Vlade, - predlae visinu stope doprinosa za zapoljavan.e i nivo ukupnih sredstava za ostvarivanje programa zapoljavanja u Republici u odreenom periodu, - donosi opti akt o ostvarivan.u prava nezaposlenih lica i druge opte akte Zavoda, u skladu sa statutom Zavoda, - donosi godinji program rada, finansijski plan i druge planove i programe Zavoda, - odluuje o koridenju sredstaia koja namenski obezbeuje Republika, strane drave i drugi donatori za finansiran.e programa zapoljavanja, - odluuje o uedu Zavoda u finansiranju programa strunog osposobljavanja, prekvalifikacije i dokvalifikacije nezaposlenih lica, - odluuje o investicionim ulaganjima u objekte i opremu, - odluuje o pritubama nezaposlenih lica na rad strune slube Zavoda, kao i o prigovorima radnika strune slube protiv reenja direktora Zavoda. Upravni odbor odluuje vedinom glasova ukupnog broja lanova. Za izvrenje odluka upravnog odbora odgovoran je direktor Zavoda. Statutom Zavoda i poslovnikom o radu upraviog odbora blie se ureuje rad upravnog odbora.
B) Nadzorni odbor Nadzorni odbor zavoda sastoji se od tri lana, od kojih po jednog lana imenuju Vlada, sindikat i asocijacija poslodavaca pod uslovima koji su navedeni za izbor lanova Uprvanog odbora. lanovi nadzornog odbora izmeu sebe biraju predsednika. Nadzorni odbor vri nadzor nad primenom zakonitosti u radu i poslovanju Zavoda i ostvarivanju prava nezaposlenih lica propisanih ovim zakonom. Nadzorni odbor odluuje vspinom glasova svojih lanova. C) Direktor Radom i poslovanjem Zavoda rukovodi direktor Zavoda. Direktora Zavoda imenuje i rszreava Vlada, na prijedlog upravnog odbora Zavoda. Direktor Zavoda obavljasledede poslove: - zastupa i predstavlja Zavod, - izvrava odluke upravnog odbora, - predlae upravnom odboru donoenje optih i drugih akata iz nadleposti upravnog odbora, - rukovodi strunom slubom Zavoda i odgopara za zakonitost rada Zavoda i strune slube, - radi na ostvarivanju programa rada Zavoda i odgovara zanjegovo izvrenje, - odluuje o zasnivanju i prestanku radnog odnosa i o pravima i obavezama radnika strune slube, u skladu sa zakonom i optim aktima Zavoda, - odluuje o nabavci opreme i inventara ija pojedinana vrednost ne prelazi odreeni iznos novca, - odluuje o trokovima odravan.a oojekata, opreme i inventara, ijavrednost ne prslazi odreeni iznos novca - odgovara za mere zatite imovine Zavoda od poara, krae i drugih teta, kao i za blagovremeno osiguranje im-ovine Zavoda od tih teta. - obavlja i druge poslove koji su od znaaja za rad i pos-lovanje Zavoda i za izvravan.e zadataka Zavoda odreenih ovim zakonom. Struna sluba Zavoda organizuje se tako da bude dostupna svim zainteresovanim nezaposlenim i drugim licima koja trae zaposlenje, kao i poslodavcima i drugim pravnim i fizikim licima koja zapoljavaju radnike. Upravne i strune poslove u postupku ostvarivanja prava nezaposlenih lica mogu obavljati radnici strune slube koji imaju zavren pravni fakultet ili viu kolu pravnog ili upravnog smera, sa poloenim strunim ispitom i najmanje tri godine radnog iskuetva na upravnim poslovima.
Pravilnikom o unutranjoj organizaciji Zavoda blie se ureuju poslovi i organizacija rada strune slube. 45) Evidencija o nezaposlenim licima Za nezaposlena lica vodi se na posebna evidenciji u cilju planskog i sistematskog zapoljavanje radi sprovoenja opredjeljene politike zapoljavanja. Nezaposleno lice podnosi prijavu Zavodu radi ostvarivanja prava propisanih ovim zakonom. Prijava se podnosi organizacionoj jedinici Zavoda nadlenoj prema prebivalitu nezaposlenog lica. Zavod vodi posebne evidencije: nezaposlenim licima koja ostvaruju pravo na novanu naknadu i druga prava, nezaposlenim licima koja trae zaposlenje, i zaposlenim licima koja trae promenu zaposlenja. Posebnim zakonom se propisuju vrste i sadrina evidencija koje vodi Zavod. Ministarstvo nadleno za poslove rada propisuje obrasce za voenje evidencija i postupak sa tom evidencijom. Podaci o nezaposlenom licu sadrani u evidencijama smatraju se poverljivim. Nezaposleno lice je duno da se, u rokovima koje propie Zavod, periodino javlja strunoj slubi Zavoda radi informisanja o mogudnostima zaposlenja i proveravanja podataka i uslova za ostvarivanje prava propisanih koja su propisana odredbama zakona. U cilju omogudavanja stalnih kontakata izmeu strune slube i nezaposlenog lica, to lice je duno da prilikom svake promene adrese prebivalita, o toj promeni obavesti Zavod u roku od osam dana. Komisija za albe U cilju zatite prava nezaposlenih lica propisanih ovim zakonom, ministarstvo nadleno za poslove rada obrazuje komisiju za albe nezaposlenih lica. Komisija se sastoji od pet lanova, koji se imenuju na vreme od etiri godine Komisija je samostalna u svom radu. Za lanove komisije imenuju se istaknuti pravni strunjaci iz oblasti radnog zakonodavstva koji se ne nalaze na funkcijama u organima politikih organizacija. Nezaposleno lice koje smatra da mu je povreeno pravo propisano ovim zakonom, moe da u roku od 90 dana od dana izvrene povrede prava podnese albu komisiji.
Komisija za albe duna je da u roku od 30 dana od dana podnoenja albe odlui po albi. Ministarstvo nadleno za poslove rada dostavlja odluku komisije u roku od osam dana od dana donoen.a Zavodu i nezaposlenom licu koje je podnelo albu. Zavod je duan da izvri odluku komisije na nain i u rokovima kako je odreeno tom odlukom. U cilju zatite prava nezaposlenih lica, zakonom se propisuje novane kazne za pravna i fizika lica: - ako od nezaposlenog lica, poslodavca ili drugog pravnog i fizikog lica naplati naknadu za izvrenu uslugu, - ako nezaposlenom licu uskrati pravo koje mu pripada na osnovu zakona; - ako ne vodi ili neuredno vodi epidencije propisane u skladu sa zakonom. Visina novanih kazni odreuje se posebnim zakonom. Radni odnosi zaposlenih u dravnim organima i organima lokalne samouprave 46) Subjekti radnih odnosa Lica koja zasnuju radni odnos u organima uprave nazivaju se dravnim slubenicima. Ureenje radnih odnosa zaposlenih u organima uprave propisuje se posebnim zakonom. Zakon se obino naziva Zakon o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske. Zakon predstavlja lex specialis u odnosu na druge zakone koji na slian nain ureuju radne odnose. Pomenutim zakonom nisu ureeni svi instituti radnog prava koji se odnose na radnopravni poloaj zaposlenih u upravi. U sluajevima kada pojedini radnopravni odnosi radnika zaposlenih u upravi nisu ureeni pomenutim zakonom na njih se primjenju se norme optih propisa iz radnih odnosa. Pomenuti propisi primjenjuju se i na zaposlene koji nemaju status dravnog slubenika a u radnom su odnosu u dravnoj upravi. Zakom o radu predviena je primjena njegovih odredbi u svim situacijama kada posebnim zakonom nije regulisan odreeni radnopravni odnos. Zakon o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske donesen je u saradnji sa meunarodnom zajednicom u cilju modernizacije dravne uprave u Republici Srpskoj. Na osnovu pomenutog Zakona doneseni su podzakonski akti koji definiu odreena pitanja u cilju bolje razrade zakonskih normi.
47) Poslovi dravne uprave Poslovi dravne uprave mogu se definisati kao poslovi koje sprovode dravni organi prema odredbama posebnog zakona. Pomenute poslove obavljaju ministarstva, drugi republiki organi uprave i republike upravne organizacije. Za obavljanje odreenih poslova dravne uprave iz djelokruga ministarstava koje zbog svoje prirode, cjelovitosti I naina obavljanja , zahtjevaju odreenu samostalnost I posebno organizovanje osnivaju se organi uprave u sastavu ministarstva, ako je to zakonom dozvoljeno. Republike upravne organizacije se obrazuju radi obavljanja strunih I drugih poslova dravne uprave kada je to zakonom predvieno. Republike uprave obino se osnivaju kao: zavodi, direkcije, sekretarijati,agencije, komesarijati itd. Organima likalne samouprave mogu se zakonom prenijeti odreeni poslovi iz djelokruga dravnih organa uprave. 48) Uredba o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organima dravne uprave Uredbom se utvruju naela za unutranju organizaciju i sistematizaciju radnih mjesta ministarstava, republikih uprava i republikih upravnih organizacij i drugih slubi i institucija na koje se primjenjuje Zakon o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske. Pomenutom uredbom definiu se vrste organizacionih jedinica i uslovi za njihovo osnivanje, nain rukovoenja organizacionim jedinicama, kategorije (struna zvanja) i struna sprema dravnih slubenika kao i postupak donoenja Pravilnika o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. Organi dravne uprave blie utvruju nain planiranja poslova svojim planom rada, a posebno izrade nacrta propisa, njihovog neposrednog sprovoenja, upravnog, odnosno inspekcijskog nadzora kao i pradenja stanja u upravnim podrujima iz svog djelokruga rada, vodedi rauna o usklaenosti sa planom rada Vlade i Narodne skuptine Republike Srpske. Pod sistematizacijom radnih mjesta podrazumijeva se obaveza utvrivanja potrebnog broja izvrilaca sa posebnim uslovima za njihovo zapoljavanje, broj dravnih slubenika sa kategorijama (strunim zvanjem) njihovih radnih mjesta, kao i pojedina an opis poslova i zadataka svakog radnog mjesta. 49) Pravilnik o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta - To je podzakonski akt kojim se blie ureuju radni odnosi u dravnoj upravi a koje donosi poslodavac .
Pravilnik donosi starjeina organa dravne uprave i duan ga je objaviti na propisan nain. Unutranja organizacija organa dravne uprave ureuje se u skladu sa djelokrugom tog organa utvrenim zakonom ili drugim propisom na slijededim naelima: - objedinjavanje istih ili slinih, odnosno meusobno povezanih poslova radnih mjesta u odgovarajude organizacione jedinice; - zakonitog i blagovremenog odluivanja o pravima i obavezama i na zakonu zasnovanim pravnim interesima graana i preduzeda i drugih pravnih subjekata; - strunog i racionalnog obavljanja poslova i ostvarivanja odgovornosti zaposlenih i postavljenih lica za njihovo obavljanje; - efikasnog rukovoenja organizacionim jedinicama i stalnog nadzora nad obavljanjem poslova; - efikasne saradnje sa organima lokalne samouprave, preduzedima, ustanovama I drugim organizacijama kojima su povjerena upravna ovlatenja i - ukljuivanje strunih i naunih institucija u procesu predlaganja, odluivanja i preduzimanja odgovarajudih mjera. Pravilnikom se utvruju: - organizacione jedinice i njihov djelokrug; - nain rukovoenja organizacionim jedinicama; - ukupan broj radnih mjesta dravnih slubenika, radnih mjesta koja nemaju status dravnih slubenika i pomodno tehnikog osoblja, s nazivima i opisom svakog radnog mjesta i brojem potrebnih izvrilaca; - uslovi za obavljanje poslova svakog radnog mjesta ili grupe radnih mjesta; - kategorija (struna zvanja) dravnih slubenika; - radna mjesta na koje se zaposleni primaju izuzetno bez konkursa u skladu sa posebnom uredbom kao to su ovlatena slubena lica u unutranjim poslovima; - radna mjesta na koja se mogu primiti pripravnici; - nain pripremanja poslova u organu (godinji plan rada, obuka dravnih slubenika, posebni projekti i sl.) ukljuujudi ciljeve i namjere organa, odgovornost i zaduenje za planirane aktivnosti i druge metode za sprovoenje konkretnih aktivnosti i - organizacioni dijagram (odnos osnovnih jedinica sa unutranjim organizacionim jedinicama). Starjeina organa dravne uprave dostavlja Pravilnik na miljenje Agenciji za dravnu upravu Republike Srpske i Ministarstvu finansija.
Saglasnost na Pravilnik daje Vlada. Odluka o davanju saglasnosti se objavljuje u Slubenom glasniku Republike Srpske. 50) Kodeks ponaanja dravnih slubenika Kodeksom ponaanja dravnih slubenika pokuala su se definisati osnovna pravila ponaanja dravnih slubenika prilikom rada u organima dravne uprave. Treba naglasiti da iznesena pravila nemaju zakonsku vrijednost tj zakonom nisu sankcionisana. Odredbe Kodeksa de se primjenjivati u svim sluajevima koji nisu ureeni Zakonom o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske i podzakonskim aktima iz oblasti administrativne slube. Dravni slubenik de se u obavljanju svojih poslova i zadataka pridravati principa profesionalne nepristrasnosti, odgovornosti, estitosti, transparentnosti, javnosti, efikasnosti i ekonominosti. Dravni slubenik de u okviru svoje ustavne dunosti disciplinovano i asno sluiti graane, te potovati naela urednog poslovanja i nepristrasnosti administrativne slube. Dravni slubenik de u obavljanju svojih dunosti potovati zakon i zastupati iskljuivo javni interes. Dravni slubenik nede traiti, ni za sebe ni za druge, niti de prihvatiti, ak ni u sveanim prilikama,darove ili neku drugu korist, od lica koja su ostvarila svoja prava ili izbjegla obavezu na osnovu odluka organa dravne uprave u kojem radi. Dravni slubenik ne moe biti lan upravnih i drugih odbora i organa politikih stranaka. Dravni slubenik u vrijeme izborne kampanje nede preduzimati aktivnosti koje bi dovele u pitanje politiku nepristrasnost dravnog slubenika. Dravni slubenik de pismeno obavijestiti rukovodioca svoje organizacione jedinice o odnosima saradnje koju je, na bilo koji nain, ostvarivao tokom posljednjih pet godina, a za koju je primao finansijsku nadoknadu, pojanjavajudi pri tom slijedede: a) da li on, odnosno njegovi srodnici ili pak neko drugi iz njegovog neposrednog ivotnog okruenja jo uvijek ima finansijsku korist od lica s kojim je zaposleni imao odnos saradnje; b) da li su postojali i da li jo uvijek postoje odnosi sa licem koje moe imati koristi od aktivnosti ili odluka, koje se odnose na zadatke povjerene datom zaposlenom.
Dravni slubenik de, bez prejudiciranja ugovornih odredbi, odsustvovati s posla samo kad to striktno mora. Dravni slubenik nede koristiti materijal i opremu u privatne svrhe koja mu je slubeno na raspolaganju. Dravni slubenik koji je u direktnom kontaktu sa javnodu, obradade panju na pitanja svakog graanina i pruati traene informacije u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama pazedi pri tom, kako na lino, tako i na ponaanje ostalih slubenika. Dravni slubenik nede, ni u svoje ime, niti u ime svojih saradnika, davati obedanja niti se obavezivati na korake, koji bi mogli izazvati nepovjerenje u slubu, ili u njenu nezavisnost i nepristrasnost. Prilikom potpisivanja ugovora u ime organa dravne uprave, dravni slubenik nede koristiti svoje posredovanje za traenje usluga od trede strane, niti de davati obedanja na ime posredovanja, u smislu ubrzavanja zakljuivanja ili izvravanja ugovora. U sluaju da organ dravne uprave zakljui ugovor za obavljanje javnih radova, dostavu, usluge, finansiranje ili osiguranje s firmom s kojom je neki slubenik potpisao privatni ugovor u prethodne dvije godine, dotini dravni slubenik de se uzdravati od uzimanja ueda u odluivanju i aktivnostima koje su u vezi s izvrenjem ugovora. Rukovodilac organizacione jedinice i zaposleni de internoj kontroli u okviru organizacione jedinice pruati sve informacije neophodne za procjenu postignutih radnih rezultata. Obezbjeivanje informacija se odnosi na: - nain obavljanja kancelarijskih poslova, - kvalitet pruenih usluga, jednak tretman svih graana i klijenata, - lak pristup kancelarijama, posebno za hendikepirane osobe, - pojednostavljivanje i brzina procedura, usklaivanje s rokovima za zakljuivanje procedura, - brz odgovor na albe, prigovore i izvjetaje. 51) Vrste organizacionih jedinica i uslovi za njihovo osnivanju Organizacione jedinice osnivaju se kao osnovne i organizacione jedinice u sastavu osnovnih (unutranje organizacione jedinice). Osnovne organizacione jedinice u ministarstvima su: resori i sektori, a u republikim upravama republikim upravnim organizacijama sektori.
Resori su osnovne organizacione jedinice u ministarstvima koja u svom sastavu imaju republike uprave ili su nastala spajanjem dva ili vie ministarstava ili su osnovana za ire upravne oblasti (unutranji poslovi i odbrane). U ministarstvima se mogu osnovati sekretarijati kao posebne organizacione jedinice. Unutranje organizacione jedinice su: odjeljenje,odsjek i grupa. Vrste i broj organizacionih jedinica utvruju se prema vrsti, meusobnoj povezanosti i obimu poslova u organu dravne uprave. Unutranje organizacione jedinice mogu izuzetno imati i druge nazive ako to vie odgovara prirodi poslova koji se u tim jedinicama obavljaju (centar, raunovodstvo, pisarnica, daktilo biro i sl.) Organi dravne uprave za obavljanje zakonom utvenih poslova iz svog djelokruga rada mogu osnovati podrune jedinice sa ili bez unutranjih organizacionih jedinica. Podrune jedinice, njihova nadlenost i njihovo unutranje ureenje utvruje se Pravilnikom o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organima dravne uprave. Resor se osniva za obavljanje poslova iz jedne ili vie oblasti u okviru djelokruga ministarstva. Sektor se osniva za obavljanje poslova iz jedne ili vie oblasti u okviru djelokruga ministarstva ili republike uprave ili republike upravne organizacije radi objedinjavanja poslova vie unutranjih organizacionih jedinica. Sekretarijat ministarstva osniva se kao posebna organizaciona jedinica koja za potrebe ministarstva, u pravilu, obavlja pravne, kadrovske, organizacione, finansijsko-planske i radunovodstvene poslove, analitiko-informativne, kao i pomodne i tehnike poslove. Odjeljenje se moe osnovati u okviru resora ili sektora u organima dravne uprave za odreeno upravno ili teritorijalno podruje ili za odreenu vrstu meusobno povezanih poslova dravne uprave ije obavljanje zahtjeva odreen stepen samostalnosti i povezanosti u radu. Odsjeci se mogu osnivati u okviru odjeljenja samo ako postoje uslovi za osnivanje najmanje dva odsjeka. Pored optih uslova predvienih ovom uredbom za osnivanje osnovnih organizacionih jedinica, broj unutranjih organizacionih jedinica moe se ustanoviti samo pod uslovom da je za izvravanje poslova iz njihovog djelokruga potreban odreen broj izvrilaca:
- za osnivanje odjeljenja najmanje 7 (sedam) izvrilaca ukljuujudi i rukovodioca odjeljenja, - za osnivanje odsjeka najmanje 5 (pet) izvrilaca ukljuujudi i rukovodioca odsjeka - za osnivanje grupe najmanje 3 (tri) izvrioca. 52) Rukovoenje organizacionim jedinicama Radom organizacione jedinice rukovodi: - resorom i sektorom kao osnovnim organizacionim jedinicama - pomodnik ministra, - sektorom - naelnik sektora ili pomodnik rukovodioca republike uprave i republike upravne organizacije, - odjeljenjem - naelnik, - odsjekom - rukovodilac odsjeka, - grupom - rukovodilac grupe. Rukovodioci organizacionih jedinica organizuju, objedinjuju i usmjeravaju rad tih jedinica, odnosno zaposlenih u njima, odgovaraju za blagovremeno, zakonito i pravilno obavljanje poslova iz djelokruga organizacione jedinice kojom rukovode, pruaju neophodnu strunu pomod i obavljaju najsloenije poslove iz djelokruga organizacione jedinice kojom rukovode. Naelnik sektora ili pomodnik rukovodioca republike uprave i republike upravne organizacije organizuje rad sektora, a naroito: - predlae nacrt plana rada za sektor, odnosno republiku upravu, odnosno republiku upravnu organizaciju; - rasporeuje poslove na unutranje organizacione jedinice i vri nadzor nad njihovim radom; - odreuje i nadzire nain i vrijeme izvrenja poslova; - supotpisuje akte, republike uprave i republike upravne organizacije koje potpisuje starje ina organa dravne uprave, a iz nadlenosti sektora; - obavlja i druge poslove koje mu povjeri starjeina organa dravne uprave. Sekretar ministarstva rukovodi sekretarijatom ministarstva, a naroito: - neposredno upravlja sekretarijatom; - tehniki uskla|uje rad unutranjih organizacionih jedinica sekretarijata; - predlae plan rada ministarstva po dobijanju planova resora, republikih uprava i republikih upravnih organizacija iz sastava ministarstva; - stara se o stanju kadrova u ministarstvu ipredlae planove strunog usavravanja I osposobljavanja dravnih slubenika i
- obavlja i druge poslove koje mu povjeri minister. Rukovodioci unutranjih organizacionih jedinica (naelnik odjeljenja, rukovodilac odsjeka i rukovodilac grupe) odgovaraju za svoj rad i rad organizacionih jedinica kojom rukovode, rukovodiocu resora, odnosno sektora u ijem je sastavu unutranja organizaciona jedinica. Struni savjetnik obavlja poslove u skladu sa Zakonom, a za svoj rad odgovoran je ministru ili starjeini republike uprave ili republike upravne organizacije. U organima dravne uprave moe se osnovati struni kolegijum kao struno i savjetodavno tijelo starjeine organa dravne uprave. Sastav strunog kolegijuma i pitanja koja de raspravljati utvruju se Pravilnikom. Za raspravljanje o pojedinim pitanjima iz djelokruga organa dravne uprave mogu se osnovati radne grupe i strune komisije. Radne grupe i strune komisije osniva starjeina organa dravne uprave samostalno. Izuzetno, ako se struna komisija osniva od lanova iz dva ili vie organa dravne uprave ili iz drugih strunih i naunih institucija starjeina organa dravne uprave de zatraiti prethodnu saglasnost neposredno pretpostavljenog stareine organa. 53)Kategorije dravnih slubenika i ostalih zaposlenih u upravi Dravni slubenici u organima dravne uprave razvrstavaju se u okviru radnih mjesta koja obavljaju. Zaposleni koji nemaju status dravnog slubenika rasporeuju se na radna mjesta prema zanimanju zaposlenog, u okviru odreenih struka i zavisno od stepena kolske spreme, kao to su: policajac, prevodilac, bibliotekar, stenograf, daktilograf, visokokvalifikovani radnik, kvalifikovani radnik, nekvalifikovani radnik i dr. Vii struni saradnici su: vii struni saradnik sa visokom strunom spremom i struni saradnik sa viom strunom spremom. Vii struni saradnik sa visokom strunom spremom radi na najsloenijim poslovima, kao to su: - preduzimanje najsloenijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu, preduzimanje radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u drugom stepenu, vrenju upravnog nadzora iz nadlenosti republikog organa uprave - izrada analitiko-informativnih materijala o stanju u odreenim oblastima u okviru djelokruga organa uprave; - izrada nacrta propisa i drugih akata u okviru djelokruga republikog organa uprave, kao i nacrta propisa i drugih optih akata;
- razrada metodolokih osnova i programa statisti kih i drugih istraivanja; Struni saradnik sa viom strunom spremom radi na sloenim poslovima, kao to su: - preduzimanje sloenijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu (pripremanje rjeenja na osnovu raznovrsnih dokaznih sredstava isprave, svjedoci, vjetaci, uviaji i dr.) i vrenje sloenih radnji upravnog nadzora iz nadlenosti lokalnih organa uprave; - izrada analitiko-informativnih materijala o stanju u odreenim oblastima u okviru djelokruga organa uprave; - instruktaa, logika i kritika kontrola i struna obrada statistikih i slinih podataka, po pravilu, prema metodolokim i drugima uputstvima; - vrenje sloenijih struno-tehnikih poslova u okviru djelokruga organa uprave (sloenija tehnika premjeravanja, mjerenja, osmatranja, snimanja, tehnike kontrole i obrade i sline poslove tehnikih struka); - vrenje drugih strunih poslova za koje je potrebno odgovarajude vie struno obrazovanje radnika. Struni saradnik sa srednjom strunom spremom radi na jednostavnijim poslovima,kao to su: - prijem podnesaka i drugih pisama upudenih organu uprave, voenje slubenih evidencija (matine knjige, katastarske evidencije i sl.); - izdavanje uvjerenja (izvoda) iz slubenih evidencija, izdavanje drugih isprava na osnovu slubenih evidencija i javnih isprava (line karte, radne knjiice i sl.), ovjeravanje isprava (ovjera potpisa, rukopisa i prepisa, produenje vanosti isprava i sl.); - preduzimanje jednostavnijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu ... Pored optih uslova predvienih Zakonom, za zaposlene u organima dravne, za zasnivanje radnog odnosa potrebno je ispuniti i posebne uslove a to su: - pomodnik ministra, sekretar ministarstva, rukovodilac republike uprave i republike upravne organizacije, i drugi dravni slubenici koje imenuje Vlada moraju imati odgovarajudu strunu spremu, najmanje 8 (osam) godina iskustva u struci ili 5 (pet) godina radnog iskustva organima dravne uprave i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. - vii struni saradnik sa visokom strunom spremom, inspektor i rukovodilac unutranje organizacione jedinice, pored Zakonom propisanih uslova,
mora imati odgovarajudu visoku spremu, najmanje 3 (tri) godine radnog iskustva u struci i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. - struni saradnik sa viom strunom spremom pored Zakonom propisanih uslova, mora imati odgovarajudu viu strunu spremu, najmanje 1 (jednu) godinu radnog iskustva u struci i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. - struni saradnik, pored uslova predvienih Zakonom, mora imati odgovarajudu strunu spremu (IV i V stepen), najmanje 6 (est) mjeseci profesionalnog iskustva i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. 54) Zasnivanje radnog odnosa u organima dravne uprave Organ dravne uprave u kojem se utvrdi potreba za popunu upranjenog radnog mjesta dravnog slubenka podnosi pismeni zahtjev za sprovoenje postupka popune upranjenog radnog mjesta Agenciji za dravnu upravu. Na osnovu zahtjeva organa dravne uprave, Agencija oglaava upranjena radna mjesta u sredstvima javnog informisanja tampi i elektronskim medijima koji su dostupni svim graanima Republike Srpske i BiH. Interni oglas Agencija raspisuje interni oglas u organu dravne uprave u kojem je upranjeno radno mjesto a isti saoptava u sredstvima javnog informisanja. Prijave na interni oglas podnose se u roku od 30 dana od dana oglaavanja. Pravo ueda na internom oglasu imaju samo zaposleni u organu dravne uprave u kojem je raspisan interni oglas za popunu radnog mjesta. Javni konkurs Javni konkurs Agencija objavljuje u najmanje jednom od sredstava informisanja. To su obino slubeni glasnici (obavezni) I neka druga sredstva informisanja. Rok za podnoenje prijava na javni konkurs traje 90 dana od dana objavljivanja. Konkursom za popunu radnih mjesta jasno de biti naznaen posljednji dan roka za prijavu na konkurs, kao i datum i mjesto odravanja javnog testiranja. Interni oglas i javni konkurs sadre: 1. naziv upranjenog radnog mjesta koje se oglaava, 2. broj izvrilaca za koje se vri prijem, 3. kratak opis poslova sainjen uz konsultacije sa Agencijom, 4. potrebne strune kvalifikacije - stepen strune spreme, 5. potrebno radno iskustvo, 6. spisak potrebnih dokumenata, 7. da li je posao na odreeno ili neodreeno vrijeme,
8. mjesto, tana adresa i rok podnoenja prijave i traene dokumentacije, teme i spisak literature za pismeni test i 9. druge opte i posebne uslove predviene Zakonom i Pravilnikom o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. Imenovanje i postavljenje Popunjavanje radnih mjesta imenovanjem i postavljenjem vri se u skladu sa odredbama pravilnika. Prijave na konkurs se dostavljaju u pismenoj formi i to popunjavanjem Obrasca za prijavu propisanog od strane Agencije. U Obrazac prijave unose se sljededi podaci: o random mjestu i objavljenom konkursu, lini podaci, podaci o obrazovanju i radnom iskustvu, dodatnim sposobnostima i posebne izjave. Uz prijavu na konkurs kandidati su duni priloiti slijededa dokumenta: ovjerene kopije diplome, uvjerenje o dravljanstvu (ne starije od est (6) mjeseci) uvjerenje o radnom iskustvu, uvjerenje o poloenom pravosudnom ispitu, ispitu sudije za prekraje ili strunom ispitu, ili dokaz o oslobaanju obaveze polaganja istih. Da bi prijava na konkurs bila vaeda, svi traeni dokumenti treba da stignu u Agenciju: putem pote, linom dostavom ili elektronskom potom, u roku naznaenom u javnom konkursu. Kandidati koji su dostavili traena dokumenta putem elektronske pote, duni su prilikom pristupanja testiranju, odnosno razgovoru, da dostave Agenciji ovjerene fotokopije traene dokumentacije. Da bi prijava na konkurs bila vaeda, svi traeni dokumenti treba da stignu u Agenciju: putem pote, linom dostavom ili elektronskom potom, u roku naznaenom u javnom konkursu. Kandidati koji su dostavili traena dokumenta putem elektronske pote, duni su prilikom pristupanja testiranju, odnosno razgovoru, da dostave Agenciji ovjerene fotokopije traene dokumentacije. Izborna komisija Sprovoenje postupka zapoljavanja u organu dravne uprave vri posebna komisija.
Komisija broji pet lanova, od kojih su tri lana iz organa dravne uprave koji je iskazao potrebu za popunom radnog mjesta a dva lana sa liste istaknutih strunjaka koje imenuje Agencija. Izborne komisije biraju predsjedavajudeg izmeu svojih lanova i to svaki put, neposredno prije poetka testiranja kandidata. Postupak se obino propisuje pravilnikom. Izborna komisija odluke donosi vedinom glasova svih lanova, pod uslovom da su za prijedlog glasala najmanje tri lana. Prilikom zasjedanja, izborna komisija vodi zapisnik u kojem de biti navedeni razlozi za donoenje odluke. U slucaju sukoba interesa, clan komisije podnosi ostavku . 54) Zapoljavanje pripravnika U organima dravne uprave moe se zasnovati radni odnos sa licem koje prvi put stupa u radni odnos - pripravnikom. Lice koje zasniva radni odnos u svojstvu pripravnika osloboeno je postupka prijema u radni odnos koji je propisan za druge radnike koji se zapoljavaju u organu dravne uprave. Organ dravne uprave prilikom iskazivanja pismene potrebe za popunom upranjenog radnog mjesta Agenciji naglaava da za konkretno radno mjesto eli zasnovati radni odnos sa pripravnikom. U sluaju da Agencija prilikom raspisivanja javnog konkursa naglaava da pravo uedana konkursu imaju samo lica koja prvi put zasnivaju radni odnos. Lice koje se prima u dravnu slubu u svojstvu pripravnika duno je da istekom odreenog vremena poloi struni ispit. Pripravniki sta za lica sa zavrenom srednjom strunom spremom traje est mjeseci, za lica sa zavrenom viom strunom spremom devet mjeseci, a sazavrenom visokom strunom spremom godinu dana. Program strunog osposobljavanja pripravnika i nain polaganja strunog ispita sprovodi Agencija. 55) Testiranje Javno testiranje kandidata odrava se najkasnije 15 dana nakon isteka roka za podnoenje prijava kandidata i sastojade se iz dva dijela: 1. testiranja, u obliku pisanog testa koji se sastoji od pitanja s opcionim odgovorima i 2. razgovora - intervjua. Kandidati koji su poloili pravosudni, ispit sudije za prekraje ili struni ispit ili su osloboeni
polaganja istog, izuzeti su od javnog testiranja u skladu sa ovim pravilnikom. Pismeni test je eliminatoran. Test je sainjen od pitanja na koja se trae opcioni odgovori, sastoji se od tri bloka od po deset (10) pitanja, a za svako pitanje postoje etiri opciona odgovora. Po zavretku testiranja, pitanja iz pismenog testa su dokumenti u koje je mogud uvid u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama. Pismenim testom za visoku strunu spremu i viu strunu spremu obuhvadene su teme: 1. Ustavni sistem Republike Srpske; 2. Sistem dravne uprave Republike Srpske; 3. Upravni postupak i upravni spor; 4. Radni odnosi uopte i u organima dravne uprave; 5. Kancelarijsko poslovanje u dravnoj upravi. Pismenim testom za srednju strunu spremu obuhvadene su sljedede teme: 1. radni odnosi uopte (i u organima dravne uprave) 2. kancelarijsko poslovanje. Da bi poloio test, kandidat mora da tano odgovori na najmanje 20 pitanja, sa oznaavanjem samo jedne od ponuenih opcija. Kandidat ima ezdeset (60) minuta za rjeavanje testa. Nakon zavretka testiranja, predsjednik izborne komisije saoptava rezultate testiranja. Razgovor intervju, sastoji se od grupnog razgovora kandidata sa lanovima izborne komisije, s tim da u grupi ne moe biti vie od pet kandidata. Tokom razgovora se postavljaju takva pitanja da odgovori na njih omogude da se utvrdi sljedede: sposobnost kandidata da radi na odreenom random mjestu za koje se prijavio, ukljuujudi strune sposobnosti karakteristine za tu vrstu posla, optu predanost kandidata slubi u dravnim organima kao i njegovu ukupnu strunost i sposobnost da se prilagodi radu u okruenju koje karakteriu stalne promjene. Razgovor-intervju moe trajati najvie jedan sat. Nakon zavretka razgovora svaki lan izborne komisije vri bodovanje, tako to dodjeljuje od jedan do pet bodova za svaku od dviju tema koje se testiraju. Nakon to se zavri ukupna procedura, predsjednik izborne komisije saoptava spisak uspjenih kandidata po redoslijedu uspjenosti na javnom testiranju.
Predsjednik izborne komisije dostavlja spisak uspjenih kadidata sa kompletnom dokumentacijom Agenciji. U sluaju da stareina dravnog organa odbije da izda rijeenje o prijemu u radni odnos predloenog kandidata Agencija ponovo saziva izbornu komisiju. Izborna komisija u ponovnom postupku razmatra razloge zbog kojih je starjeina organa dravne uprave odbio da donese rjeenje o prijemu. Ukoliko izborna komisija ocijeni da su razlozi za odbijanje opravdani, postupak izbora se ponitava. U tom sluaju Agencija ponovoraspisuje javni konkurs. Ukoliko izborna komisija u ponovnom postupku ocijeni da su razlozi za odbijanje donoenja rjeenja o zaposlenju, imenovanju i postavljenju neopravdani, Agencija donosi rjeenje o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju koji u svemu zamjenjuje rjeenje starjeine organa dravne uprave. Protiv rjeenja o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju starjeine organa dravne uprave dozvoljena je alba Odboru dravne uprave za albe. Protiv rjeenja Agencije o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju dozvoljena je alba Odboru dravne uprave za albe. Agencija de obavijestiti izabranog kandidata o njegovom izboru. Ako izabrani kandidat po konanosti odluke o izboru ne pone sa radom Agencija pristupa proceduri zapoljavanja sljededeg kandidata sa liste uspjenih kandidata u skladu sa ovim pravilnikom. Dravnom slubeniku i kandidatu za rad u dravnoj upravi ne mogu se postavljati vii uslovi za potrebnim kvalifikacijama od neophodnih uslova za uspjeno obavljanje posla predvienih Pravilnikom o unutranjoj organizaciji konkretnog organa dravne uprave. Rjeenjem se vri prijem dravnog slubenika u radni odnos. Rjeenje o prijemu dravnog slubenika mora biti na jeziku koji je u slubenoj upotrebi u BiH i dravni slubenici ga moraju razumjeti. Radni odnos u dravnoj upravi Republike Srpske se moe zasnovati na: - neodreeno - odreeno vrijeme. Kada de dravni slubenik biti primljen u radani odnos na odreeno ili neodreeno vrijeme utvruje se u Zakonom, podzakonskim i drugim aktima. Nadleni organ moe utvrditi trajanje probnog perioda, prije donoenja akta o imenovanju. Uobiajeno trajanje probnog rada je od 30 do 60 dana. Rjeenje o prijemu u radni odnos dravnog slubenika treba da sadri: - naziv i sjedite organa dravne uprave,
- naziv radnog mjesta dravnog slubenika, - poetna plata i radno vrijeme, - ukoliko se radi o radu na odreeno vrijeme, vremenski period na koji se radnik prima, - trajanje pripravnikog staa ili probnog rada ako je predvidjen. 56) Ravnopravnost u zapoljavanju U cilu obezbjeenja ravnopravnosti svih prijavljenih kandidata za prijem u radni odnos starjeine organa dravne uprave su duni obezbijediti odgovarajudu zastupljenost svih konstitutivnih naroda i ostalih kod izbora dravnih slubenika uz primjenu jedinstvenih pravila i procedura predvienih Zakonom i drugim podzakonskim aktima. Promocija i obezbjeivanje nacionalne zastupljenosti podrazumijeva raspisivanje javnog konkursa u sredstvima javnog informisanja dostupnim svim graanima Republike Srpske i BiH i iznalaenje drugih mogudnosti za ubrzani proces proporcionalne zastupljenosti sva tri konstitutivna naroda i ostalih. Organi dravne uprave su duni da ostvare nacionalnu zastupljenost u organima dravne uprave u skladu sa potrebama i mogudnostima. 57) Ocjena rada i napredovanje Ocjenjivanje i napredovanje dravnih slubenika propisuje se podzakonskim aktom, obino pravilnikom. U pomenutom pravilniku sadrana su pravila i kriterijumi za ocjenjivanje rada i pravila za napredovanje dravnih slubenika u dravnom organu uprave. Pod upravom se obino podrazumijevaju : ministarstva, republike uprave i republike upravne organizacije, koji se obino nazivaju organima uprave. 58) Ocjenjivanje U cilju kvalitetnog i profesionalnog obavljanja poslova i radnih zadataka, vedeg zalaganja u radu, a radi zadravanja statusa dravnih slubenika, vri se ocjenjivanje rada dravnih slubenika. Rad dravnih slubenika se ocjenjuje svake godine. Rad dravnog slubenika mora biti ocijenjen najkasnije do kraja februara tekude godine - za proteklu godinu. Rad dravnog slubenika se moe ocjenjivati periodino (tromjeseno) u toku godine. Ocjenu rada pomodnika ministra i sekretara ministarstva vri ministar.
Ocjenu rada ostalih dravnih slubenika vri neposredno nadreeni dravni slubenik. Ocjenu rada rukovodioca samostalne republike upravne organizacije i uprave koji za svoj rad odgovara Vladi, vri Vlada na osnovu izvjetaja komisije. Predmet ocjenjivanja je: - kvalitetno,efikasno i struno obavljanje poslova - struno obavljanje poslova; - obavezno struno usavravanje (pohaanje kurseva, seminara, simpozijuma, konferencija itd.) - marljivost u slubi; - domadinski odnos prema sredstvima rada, - racionalno korienje radnog vremena i prisutnost na poslu; - line osobine znaajne za slubu (odnos prema radnim kolegama i strankama i ponaanje u skladu sa Kodeksom); - objavljivanje studija, publikacija, naunih radova, knjiga i kolskih udbenika i struno usavravanje. Ocjenjivanje rada dravnog slubenika vri se na obrascu za ocjenjivanje iji je sadraj propisuje Agencija za dravnu upravu. Opisne ocjene kojima se ocjenjuje rad dravnih slubenika su: - ne zadovoljava, - zadovoljava, - istie se i - naroito se istie. Za pozitivnu ocjenu dravni slubenik mora u toku kalendarske godine da ostvari broj bodova: za ocjenu zadovoljava - od 50 do 60 bodova, za ocjenu istie se - od 60 do 80 bodova i za ocjenu naroito se istie - vie od 80 bodova. Dravni slubenik koji u toku kalendarske godine ne ostvari 50 bodova dobija ocjenu ne zadovoljava. Za svoj rad u toku kalendarske godine dravni slubenik dobija bodove za: - kvalitetno, efikasno i struno obavljanje poslova - 50 bodova, - obavezno struno usavravanje (pohaanje kurseva, seminara, simpozijuma, konferencija itd.) i marljivost u slubi - 15 bodova, - domadinski odnos prema sredstvima rada, racionalno koridenje radnog vremena i prisutnost na poslu - 10 bodova,
- line osobine znaajne za slubu (odnos prema radnim kolegama i strankama i ponaanje u skladu sa Kodeksom) - 10 bodova, - objavljivanje studija, publikacija, naunih radova, knjiga i kolskih udbenika - 10 bodova i - struno usavravanje - 5 bodova. Ukoliko je godinja ocjena rada dravnog slubenika negativna, dravni slubenik, u cilju poboljanja strunog znanja, prolazi kroz dodatni program strunog osposobljavanja koji u dogovoru s njim odredi neposredni rukovodilac. Prilikom sainjavanja izvjetaja iz prethodnih stavova neposredni rukovodilac de imati u vidu obim i sloenost, kvalitet i efikasnost, ponaanje dravnog slubenika u skladu sa Kodeksom, kao i potivanje osnovnih naela u radu organa dravne uprave. 59) Napredovanje Napredovanje je postupak kojim dravni slubenik stie uslov za prelazak na radno mjesto vie kategorije, kao rezultat kvalitetnog, profesionalnog i strunog obavljanja poslova, strunog usavravanja i radnog staa provedenog u slubi. Napredovanje u slubi nije automatski proces. Napredovanje u slubi se vri popunom upranjenog radnog mjesta vie kategorije od kategorije radnog mjesta na kojem je dravni slubenik zaposlen. Organ dravne uprave, u kojem se ukae potreba za popunom upranjenog radnog mjesta, podnosi zahtjev Agenciji za raspisivanje internog oglasa i u zahtjevu naglaava da eli da se to radno mjesto popuni napredovanjem u slubi. Pravo ueda na internom oglasu raspisanom za popunu upranjenog radnog mjesta napredovanjem u slubi, imaju samo dravni slubenici zaposleni u istom organu uprave koji su ispunili uslove za napredovanje. Uslovi za napredovanje dravnog slubenika su: - radni odnos na neodreeno vrijeme, - profesionalno i struno obavljanje poslova, - struno usavravanje i - radni sta - vrijeme provedeno u slubi. Osnovni uslov za napredovanje dravnog slubenika je zasnivanje radnog odnosa na neodreeno vrijeme. Radni odnos na odreeno vrijeme i obavljanje poslova po ugovoru ne mogu predstavljati osnov za napredovanje dravnih slubenika. Napredovanje je postupak kojim dravni slubenik stie uslov za prelazak na radno mjesto vie kategorije, kao rezultat kvalitetnog, profesionalnog i strunog
obavljanja poslova, strunog usavravanja i radnog staa provedenog u slubi. Napredovanje u slubi nije automatski proces. Napredovanje u slubi se vri popunom upranjenog radnog mjesta vie kategorije od kategorije radnog mjesta na kojem je dravni slubenik zaposlen. Organ dravne uprave, u kojem se ukae potreba zapopunom upranjenog radnog mjesta, podnosi zahtjev Agenciji za raspisivanje internog oglasa i u zahtjevu se naglaava da eli da se to radno mjesto popuni napredovanjem u slubi. Pravo ueda na internom oglasu raspisanom zapopunu upranjenog radnog mjesta napredovanjem u slubi, imaju samo dravni slubenici zaposleni u istom organu uprave koji su ispunili uslove za napredovanje. Uslovi za napredovanje dravnog slubenika su: radni odnos na neodreeno vrijeme, profesionalno i struno obavljanje poslova, struno usavravanje i radni sta - vrijeme provedeno u slubi. Osnovni uslov za napredovanje dravnog slubenika je zasnivanje radnog odnosa na neodreeno vrijeme. Radni odnos na odreeno vrijeme i obavljanje poslova po ugovoru ne mogu predstavljati osnov za napredovanje dravnih slubenika. To nadalje podrazumijeva brzo i efikasno odluivanje u skladu sa zakonom, podzakonskim i drugim propisima i aktima. Struno usavravanje dravnog slubenika kao uslov za napredovanje u slubi podrazumijeva uede na seminarima, simpozijumima, konferencijama, specijalisti kim kursevima. Pod radnim staom za napredovanje dravnog slubenika podrazumijeva se vrijeme koje je potrebno provesti u slubi da bi se stekao uslov za napredovanje. Za napredovanje u slubi rauna se radni sta koji je dravnom slubeniku priznat kao sta osiguranja. Dravni slubenik napreduje prelaskom u viu kategoriju radnog mjesta. Dravni slubenik stie uslov za redovno napredovanje u viu kategoriju radnog mjesta: sa ocjenom zadovoljava nakon est godina, sa ocjenom istie se nakon etiri godine i sa ocjenom naroito se istie nakon tri godine. Godina u kojoj je rad dravnog slubenika ocijenjen sa ocjenom ne zadovoljava, ne rauna se u sta za napredovanje.
Ukoliko dravni slubenik dvije godine zaredom dobije ocjenu ne zadovoljava, Agencija za dravnu upravu pokrede postupak za razrjeenje dravnog slubenika. Dravni slubenik protiv koga je pokrenut disciplinski postupak ili je udaljen sa dunosti, privremeno se zaustavlja u napredovanju do okonanja disciplinskog postupka. Dravni slubenik kojem je izreena disciplinska mjera zaustavlja se u napredovanju: za pismeni ukor - godinu dana, za obustavljanje isplate plate u iznosu od 50% dvije godine, za udaljenje sa posla u trajanju od dva dana do tri mjeseca - tri godine i za udaljenje sa posla u trajanju od tri mjeseca do est mjeseci - etiri godine. Ukoliko dravni slubenik po okonanju disciplinskog postupka bude osloboen odgovornosti, smatrade se da nije ni zaustavljan u napredovanju. Dravni slubenik koji se naroito istie u radu i koji je dvije godine uzastopno dobio ocjenu naroito se istie stie uslove za prelazak u viu kategoriju radnog mjesta napredovanjem u slubi nezavisno od gore pomenutih uslova. Selekcija izmeu vie prijavljenih i predloenih kandidata vri se u skladu sa pravilima o izboru kandidata utvrenim Pravilnikom o jedinstvenim pravilima i proceduri zapoljavanja, imenovanja i postavljenja dravnih slubenika. Obrazac za ocijenjivanje dravnih slubenika sadri sledede elemente: I Naziv organa II - LINI PODACI I PODACI O RADNOM MJESTU Prezime i ime___________________________________ Godina i mjesto roenja___________________________ Matini broj____________________________________ Organizaciona jedinica__________________________ Radno mjesto i kategorija_________________________ Datum zaposlenja na radnom mjestu koje je predmet ocjenjivanja_____________ Datum napredovanja______________________________
III - IZVJETAJ O RADU I OCJENA RADA ZA PERIOD OD _________DO _________ IV - OPIS POSLOVA RADNOG MJESTA V - OCJENA REZULTATA RADA OD STRANE RUKOVODIOCA 1. Kvalitetno, efikasnosno i struno obavljanje poslova. __________ bodova 2. Obavezno struno usavravanje (pohaanje kurseva, seminara, simpozijuma, konferencija itd.) i marljivost u slubi. __________ bodova 3. Domdinski odnos prema sredstvima rada, racionalno koridenje radnog vremena i prisutnost na poslu. __________ bodova 4. Line osobine znaajne za slubu (odnos prema radnim kolegama i strankama i ponaanje u skladu sa Kodeksom ponaanja dravnih slubenika). __________ bodova 5. Objavljivanje studija, publikacija, naunih radova, knjiga i kolskih udbenika. __________ bodova 6. Struno usavravanje __________ bodova VI - OPTA ZAPAANJA RUKOVODIOCA O RADU DRAVNOG SLUBENIKA ZA PERIOD ZA KOJI SE OCJENJUJE Ukupno osvojenih bodova _____________________ Ocjena ______________________ Datum ocjenjivanja ______________________ Navedeni elementi kao i naelan izgled formulara za ocijenjivanje dravnih slubenika objavljuje se u Slubenom glasniku u cilju jednobraznosti forme i sadrine ocijenjivanja istih. 60) Premjetaj Zaposleni u organima dravne slube mogu biti premjeteni u drugi dravni organ sa ili bez njegove saglasnosti. Premjetaj se vri samo u sluajevima povedanog obima poslova I ako se sporazumiju funkcioneri koji rukovode tim organima. Upudivanje se vri u vremenskom periodu dok traju razlozi za to a najdue tri mjeseca u toku jedne godine. Upudeni slubenik ostvaruje sva prava iz radnog odnosa u organu iz koga je upuden. Zaposleni u organu dravne uprave moe biti privremeno upuden na radon mjesto van sjedita organa u kome radi.
To moe da traje najdue est mjeseci u toku jedne godine. Po isteku roka zaposleni nastavlja da radi na radnom mjestu na kojem je radio prije upudivanja. Organi dravne uprave imaju pravo I dunost prema organima lokalne uprave, da privremeno upute na rad radnika ministarstva u organ kome su povjereni poslovi. Visoki predstavnik za Bosnu i Hercegovinu je izmjenama i dopunama Zakona o administrativnoj slubi u Republici Srpskoj svojom odlukom regulisao premjetaj dravnih slubenika iz entitetskih organa u organa Bosne i Hercegovine. Eksterni premjetaj i rasporeivanje dravnog slubenika iz organa dravne uprave u instituciju Bosne i Hercegovine moe se vriti u sluaju kada je osnovana nova institucija Bosne i Hercegovine po osnovu prenosa nadlenosti sa Republike Srpske na Bosnu i Hercegovinu ili kada Bosna i Hercegovina, u skladu sa Ustavom, preuzme nadlenosti koje je do tada obavljala Republika Srpska. Postupak prijema u radni odnos putem eksternog premjetaja moe se urediti zakonom Bosne i Hercegovine. Kada se postupkom prijema u radni odnos sprovedenim na osnovu zakona Bosne i Hercegovine ne obezbijedi dovoljan broj kandidata za premjetaj iz Republike Srpske u instituciju Bosne i Hercegovine, organ dravne uprave predlae rukovodiocu institucije Bosne i Hercegovine da organ dravne uprave rasporedi dravnog slubenika, odnosno slubenike u tu instituciju. Ukoliko dravni slubenik ne prihvati radno mjesto na koje se rasporeuje, proglaava se prekobrojnim i ostvaruje prava vezana za taj status propisana zakonom. Izuzetno, prekobrojni dravni slubenik ne moe se zaposliti na radno mjesto u istom organu dravne uprave. Dravni slubenici koji se premjetaju i rasporeuju ne ostvaruju prava vezana za prestanak radnog odnosa propisana zakonom. 61) Viak dravnih slubenika U sluajevima kada u organu dravne uprave doe do smanjenja obima poslova ili doe do spajanja dva ili vie organa uprave, redovno se javlj viak dravnih slubenika. Ako je dolo do smanjenja broja postavljenih, odnosno imenovanih lica usljed promjene u organizaciji i metodologiji rada, odnosno smanjenja ili ukidanja odreenih poslova, postavljena ili imenovana lica se rasporeuju na druge poslove i zadatke u istom organu uprave. Rasporeivanje slubenika vri se u skladu sa njihovom strunom spremom i ostalim kvalifikacijama zaposlenih.
Odluku o prerasporeivanju slubenika donosi organ ili stareina dravne uprave u koji se dravni slubenik rasporeuje. Ukoliko dravni slubenik ne prihvati radno mjesto na koje je rasporeen prestaje mu radni odnos. Ukoliko nije mogude da se dravni slubenik rasporedi, organ odnosno starjeina donosi rjeenje kojim se utvruje da mu je prestao radni odnos. U sluaju spajanja dva ili vie organa dravne uprave u jedan organ, dravni slubenici iz ovih organa imaju status nerasporeenih slubenika. Nadleni organ, na prijedlog Agencije, donosi rjeenje o rasporeivanju dravnog slubenika, u skladu sa potrebama slube. 62) Odbor dravne uprave za albe U cilju obezbjeenja dvostepenosti postupanja u zatiti prava zaposlenih dravnih slubenika osnovan je Odbor za albe. Odbor na zahtjev dravnih slubenika, organa dravne uprave u kojem je slubenik zaposlen i Agencije, razmatra po albi odluke organa dravne uprave i Agencije, koje se odnose na status dravnih slubenika. lanovi odbora su nezavisni i nepristrasni u svom radu. Protiv prvostepenog rjeenja dravni slubenik protiv koga se vodi disciplinski postupak i podnosilac zahtjeva mogu podnijeti albu Odboru dravne uprave za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba se podnosi putem prvostepenog organa koji je obavezan albu dostaviti odmah sindikalnoj organizaciji i zatraiti njeno miljenje. Sindikalna organizacija je duna dostaviti svoje miljenje u roku od tri dana. alba odlae izvrenje rjeenja. Odluka Odbora donijeta po albi je konana. Protiv odluke Odbora nije dozvoljena posebna alba, ali se moe pokrenuti spor pred nadlenim sudom. 62) Odbor dravne uprave za albe U cilju obezbjeenja dvostepenosti postupanja u zatiti prava zaposlenih dravnih slubenika osnovan je Odbor za albe. Odbor na zahtjev dravnih slubenika, organa dravne uprave u kojem je slubenik zaposlen i Agencije, razmatra po albi odluke organa dravne uprave i Agencije, koje se odnose na status dravnih slubenika. lanovi odbora su nezavisni i nepristrasni u svom radu. Protiv prvostepenog rjeenja dravni slubenik protiv koga se vodi disciplinski postupak i podnosilac zahtjeva mogu podnijeti albu Odboru dravne uprave za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja.
alba se podnosi putem prvostepenog organa koji je obavezan albu dostaviti odmah sindikalnoj organizaciji i zatraiti njeno miljenje. Sindikalna organizacija je duna dostaviti svoje miljenje u roku od tri dana. alba odlae izvrenje rjeenja. Odluka Odbora donijeta po albi je konana. Protiv odluke Odbora nije dozvoljena posebna alba, ali se moe pokrenuti spor pred nadlenim sudom. 63) Agencija za dravnu upravu Agencija za dravnu upravu koju osniva Vlada osniva se zakonom. Zadatak Agencije ja da obezbjedi nepristrasan i zakonit proces zapoljavanja, kao i da prii pomod dravnim organima u sprovoelju planske kadrovske politike. Agenciju ine direktor, tri istaknuga strunjaka iz oblasti dravne uprave i sekretar. Agencija obezbeuje sprovoenje procesa zapoljavanja dravnih slubenika, prua pomod organima dravne uprave u realizaciji njihove kadrovske politike i vri druge poslove u skladu sa zakonom. Agencija se posebno stara o promociji i obezbeivanju nacionalne ravnopravnosti kod izbora dravnih slubenika. Nacionalna pripadnost dravnog slubenika odreuje se na osnovu dobrovoljnog izjanjavanja u skladu sa zakonom. Nadlenost i nain rada Agencije utvruje se pravilnikom, koji donosi direktor Agencije uz prethodnu saglasnost Vlade. Ovaj pravilnik se objavljuje u "Slubenom glasniku Republike Srpske". Direktora Agencije, istaknute strunjake iz oblasti dravne uprave i sekretara imenuje Vlada na osnovu javnog konkursa. Direktor ima status pomodnika ministra. Mandat direktora traje etiri godine, sa mogudnodu obnove mandata. Nadlenost Agencije je: - ustanovljavanje jedinstvenih pravila i procedura za izbor, postavljenje i imenovanje dravnih slubenika - pripremanje kodeksa dravnih slubenika; - planiranje i sprovoenje procesa zapoljavanja dravnih slubenika na zahtev organa dravne uprave; - predlaganje naina i programa polaganja strunih ispita za prijem kandidata u dravnu upravu;
- oglaavanje na zahtev organa dravne uprave upranjenih radnih mesta, utvrivanje karaktera i sadraja javne konkurencije i sprovoenje postupka javne konkurencije za prijem kandidata u dravnu upravu, - priprema i vodi centralni registar, - priprema i vodi program obuke i struno usavravanje dravnih slubenika, - odgovara na zahtjev zakonodavnih i izvrnih vlasti i - obavlja druge poslove u skladu sa zakonom. 64) Finansiranje organa dravne uprave Pri utvrivanju visine sredstava za finansiranje poslova organa dravne uprave polazi se, u prvom redu, od potrebe obezbeivanja potpunog i efikasnog vrenja tih poslova, njihove prirode, obima i od drugih uslova utvrenih posebnim zakonom. Sredstva za isplatu zarade dravnim slubenicima obezbeuju se za: 1) plate dravnih slubenika, 2) naknade nerasporeenim dravnim slubenicima, 3) naknade dravnim slubenicima i drugim zaposlenim za ijim je radom prestala potreba. Obezbeivanje sredstava za plate i utvrivanje visine plata zaposlenih u organima dravne uprave, vri se na osnovu kriterijuma utvrenih zakonom i kolektivnim ugovortm. Plata se odreuje zavisno od: - radnog mjesta, - sloenosti poslova i zadataka i - vremenu provedenom na radu. Dravni slubenici se razvrstavaju u pet platnih grupa: - prva platna grupa pomodnici ministara, sekretar ministarstva, inspektori i rukovodioci upravne organizacije - druga platna grupa - struni savetnik, zamenik i pomodnik rukovodioca upravne organizacije; - treda platna grupa - rukovodilac unutranje organizacione jedinice; - etvrta platna grupa - vii struni saradnik; - peta platna grupa - struni saradnik. Osnovna plata za puno radno vreme utvruje se tako to se najnia cena rada kao izraz vrijednosti za najjednostavniji rad pomnoi sa odgovarajudim koeficijentom koji se utvruje zakonom, a zatim se ukupan iznos povedava za 0,5% za svaku navrenu godinu radnog staa, anajvie do 20 %.
Najniu cijenu rada utvruje Vlada. Prilikom utvrivanja najnie cijene rada obavezno je uede sindikata. U sluaju da dravni slubenik ostane bez posla usljed prekobrojnosti ima pravo na otpremninu. Otpremnina iznosi zbir estomjesenih plata ipladenih u poslednjem mjesecu pre prestanka radnog odnosa. Sredstva za materijalne trokove obezbeuju se za: - trokove nabavke potronog materijala i sitnog inventara, ogreva, osvetljenja, zakupa i odravanja poslovnih prostorija, potansko -telegrafskih usluga; - trokove nabavke strunih publikacija, literature i tampanja materijala; - trokove osiguranja i odravanja sredstava opreme; - putne i druge trokove koji ne predstavljaju lina primanja, a koji se organu dravne uprave priznaju u materijalne trokove; - druge trokove potrebne za vrenje poslova organa dravne uprave, koji prema nameni spadaju u materijalne trokove. Sredstva za posebne namene obezbeuju se za: - odreene potrebe u vezi sa radom organa dravne uprave (naknade svedocima, vetacima, tumaima, trokove postupka i sl), - otpremnine zaposlenih kojima prestaje radni odnos zbog odlaska u penziju, - struno osposobljavanje i usavravanje zaposlenih, - sredstva za modernizaciju organa dravne uprave, - naknade po ugovoru sa naunoistraivakim i drugim organizacijama, i - ostale namene utvrene posebnim zakonom. Sredstva opreme ine inventar i druge potrebne stvari koje organu dravne uprave slue za vrenje njegovih poslova, a iji je vijek trajanja, pod normalnim uslovima koridenja, dui od jedne godine, ako zakonom nije drukije odreeno. Sredstva opreme ine i novana sredstva namenjena za nabavku opreme Rasporeivanje sredstava za materijalne trokove, sredstava za posebne namene i sredstava za nabavku i odravanje opreme vri se predraunom, koji donosi stareina organa dravne uprave u skladu sa utvrenim budetom. Za zakonito koridenje sredstava za zarade zaposlenih, materijalne trokove, posebne naknade, nabavku i odravanje opreme i sredstava za posebne namene odgovoran je stareina organa dravne uprave. Naloge i druge akte za isplatu i koridenje sredstava, potpisuje stareina organa dravne uprave ili lice koje on ovlasti.
Radno vrijeme, odmori i odsustva 64) Radno vrijeme Puno radno vrijeme dravnog slubenika iznosi 40 asova sedmino, rasporeenih na pet radnih dana, izuzev subote i nedjelje. Skradeno radno vrijeme dravnog slubenika odreuje se u skladu sa zakonom. Prekovremeni rad dravnog slubenika moe uvesti organ ili starjeina organa, u sluajevima neplaniranog povedanja obima posla, u prilikama prouzrokovanim viom silom i u drugim sluajevima utvrenim zakonom. Prekovremeni rad moe trajati najvie 10 asova sedmino, odnosno 150 asova u toku jedne kalendarske godine. 65) Odmori Dravni slubenik koji radi s punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 30 minuta. Raspored koridenja ovog odmora utvruje nacelnik stareina organa dravne uprave. Dravni slubenik ima pravo na sedmini odmor u trajanju od najmanje 24 asa neprekidno. Slubenik koji ima najmanje est mjeseci neprekidnog radnog staa ima pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 18 radnih dana. Godinji odmor uvedava se za jedan dan za svake tri navrene godine radnog staa, s tim da ukupan godinji odmor ne moe iznositi vie od 30 radnih dana. Dravni slubenik koji nije navrio est mjeseci neprekidnog radnog staa ima pravo na godinji odmor u trajanju od jednog radnog dana za svaki mjesec rada. Godinji odmor, dravni slubenik, po pravilu, koristi se neprekidno. Godinji odmor moe se izuzetno koristiti u dijelovima, u skladu sa mogudnostima i potrebama administrativne slube, s tim to jedan dio godinjeg odmora mora iznositi neprekidno najmanje 12 dana. Plan koridenja godinjih odmora donosi stareina organa dravne uprave.Prilikom odreivanja godinjeg odmora moe se uzeti u obzir I elja dravnog slubenika. Kod ostvarivanja prava na godinji odmor i drugih prava ije ostvarivanje zavisi od neprekidnog rada, sva odsustvovanja s rada za koja je slubenik ostvario naknadu plate nede se smatrati prekidom u radu. 66) Odsustva
Dravni slubenik ima pravo na pladeno odsustvo u toku jedne kalendarske godine u sluajevima: sklapanja braka - pet radnih dana, smrti lana ue porodice - pet radnih dana, smrti lana ire porodice - dva radna dana, tee bolesti lana porodice - jedan radni dan, preseljenja u drugi stan - dva radna dana, roenja djeteta - pet radnih dana, obiljeavanja dana svog vjerskog praznika dva radna dana i polaganja strunog ispita - dva radna dana. Pladeno odsustvo u navedenim sluajevima ne moe biti due od est radnih dana u toku kalendarske godine. Starjeina organa dravne uprave moe na zahtjev slubenika, u opravdanim sluajevima, odobriti pladeno odsustvo i due od est dana u toku kalendarske godine. Dravni slubenik ima pravo na nepladeno odsustvo radi: obavljanja neodlonih linih i porodinih poslova, koje je duan obrazloiti u svom zahtjevu, pripremanja i polaganja ispita na fakultetu, drugoj obrazovnoj naunoj instituciji, posjete lanu ue porodice koji ivi u inostranstvu, strunog ili naunog usavravanja u inostranstvu i njege teko oboljelog lana ue porodice. Nepladeno odsustvo moe iznositi do tri mjeseca,osim u sluajevima strunog i naunog usavravanja u inostranstvu, koje moe trajati do jedne godine. Trokove penzijskog i invalidskog osiguranja snosi korisnik nepladenog odsustva. Za vrijeme nepladenog odsustva prava i obaveze slubenika po osnovu rada miruju. 67) Odgovornost dravnih slubenika Zbog neizvrenja zadataka i poslova utvrenih zakonom i drugim propisima, dravni slubenik odgovara materijalno i disciplinski. Materijalna odgovornost nije vezana za disciplinsku i obrnuto. Krivina, odnosno prekrajna odgovornost ne iskljuuje disciplinsko kanjavanje za isto djelo koje je bilo predmet krivinog, odnosno prekrajnog postupka, bez obzira na to da li je dravni slubenik osloboen krivine, odnosno prekrajne odgovornosti. 68) Disciplinska odgovornost
Svaki dravni slubenik je duan da izvravaradne dunosti utvrene Zakonom o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske i drugim zakonima kao i odluke koje su u skladu sa zakonom podzakonskim aktima organa dravne uprave. Povrede radnih dunosti su: - neizvravanje, nesavjesno, odnosno neblagovremeno izvravanje radnih zadataka, - izraavanje ili zastupanje politikih opredjeljenja u izvravanju zadataka i poslova u organu dravne uprave; - nedostojno, uvredljivo ili na drugi nain neprimjereno ponaanje prema graanima, pravnim i fizikim licima i drugim strankama u postupku pred organom dravne uprave; - odbijanje davanja podataka ili davanje netanih podataka organima dravne uprave, pravnim i fizikim licima ako je davanje podataka propisano zakonom ili propisom donesenim na osnovu zakona; - zloupotreba slubenog poloaja ili prekoraenje ovladenja; - nezakonito raspolaganje materijalnim sredstvima; - radnje koje ometaju graane, pravna lica i druge stranke u ostvarivanju njihovih prava i interesa u postupku kod organa dravne uprave; - odbijanje poslova radnog mjesta na koje je zaposleni rasporeen ili odbijanje naloga funkcionera koji rukovodi organom dravne uprave; - neopravdano izostajanje sa posla pet radnih dana u toku est mjeseci ili neopravdano izostajanje s posla tri dana uzastopno; - dolazak na rad u pijanom stanju ili uivanje alkohola ili drugih opojnih sredstava koji smanjuju radnu sposobnost u toku radnog vremena. Postupak za utvrivanje povrede radnih dunosti i za izricanje disciplinske mjere je hitan. Inicijativu za pokretanje disciplinskog postupka moe dati svaki dravni slubenik koji ima saznanje o uinjenoj povredi radne dunosti. Inicijativa za pokretanje disciplinskog postupka podnosi se u pismenoj formi i ista mora biti obrazloena. Na osnovu inicijative za pokretanje disciplinskog postupka ili neposrednog saznanja o povredi radne dunosti i uiniocu, starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodne dravne slubenike, moe odrediti dravnog slubenika koji de sprovesti predhodni postupak. starje Disciplinski postupak protiv dravnog slubenika pokrede se zahtjevom Vlade ili lica koje ona za to ovlasti.
Lice ovladeno za pokretanje disciplinskog postupka duno je podnijeti zahtjev odmah po neposrednom saznanju ili po prijemu inicijative ukoliko nije neophodno sprovoditi prethodni postupak, odnosno po sprovedenom prethodnom postupku, a najkasnije u roku od osam dana ukoliko ocijeni da postoji osnovana sumnja da je dravni slubenik uinio povredu radne dunosti. Zahtjev se obavezno dostavlja dravnom slubeniku i sindikalnoj organizaciji, a kompletan predmet sa svim prilozima dostavlja predsjedniku disciplinske komisije. Protiv zahjeva dravni slubenik moe uloiti prigovor Komisiji u roku od osam dana od dana prijema. Prijedlog odluke moe se odnositi samo na injenini opis radnje iz zahtjeva, odnosno izmijenjenog ili proirenog zahtjeva u toku postupka, dok Komisija nije vezana pravnom kvalifikacijom povrede radne dunosti iz tog zahtjeva. Prijedlog odluke Komisija donosi po svom slobodnom uvjerenju, na osnovu injenica koje su iznijete na raspravi, te savjesne i briljive ocjene svakog dokaza zasebno i svih dokaza zajedno, te rezultata cjelokupnog postupka. U toku disciplinskog postupka obavezno se razmatra miljenje sindikalne organizacije, ako je dostavljeno Komisiji. Pri donoenju prijedloga odluke, uzimaju se u obzir olakavajude i oteavajude okolnosti, naroito teina povrede radne dunosti i njene posljedice, stepen odgovornosti dravnog slubenika protiv kojeg se vodi disciplinski postupak, uslovi pod kojima je povreda radne dunosti uinjena, raniji rad i dranje dravnog slubenika poslije uinjene povrede radne dunosti i druge okolnosti koje mogu biti od uticaja za utvrivanje disciplinske odgovornosti i izricanje disciplinske mjere. Komisija de predloiti starjeini organa, odnosno Vladi za rukovodede dravne slubenike da donese jednu od sljededih odluka: da obustavi postupak, da dravnog slubenika oslobodi odgovornosti, i da dravnog slubenika proglasi odgovornim za povredu radne dunosti I izrekne jednu od disciplinskih mjera koje su propisane zakonom. Za povrede radnih dunosti mogu se izredi sljedede disciplinske mjere: - pismeni ukor, - udaljenje sa posla u trajanju od dva dana do est mjeseci, - obustavljanje isplate plate u iznosu od 50% i
- prestanak radnog odnosa. Protiv prvostepenog rjeenja dravni slubenik protiv koga se vodi disciplinski postupak i podnosilac zahtjeva mogu podnijeti albu Odboru dravne uprave za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba se podnosi putem prvostepenog organa koji je obavezan albu dostaviti odmah sindikalnoj organizaciji i zatraiti njeno miljenje. Sindikalna organizacija je duna dostaviti svoje miljenje u roku od tri dana. alba odlae izvrenje rjeenja, dakle ima suspenzivan i dovulativan karakter. Odluka Odbora donijeta po albi je konana. Protiv odluke Odbora nije dozvoljena posebna alba, ali se moe pokrenuti spor pred nadlenim sudom. Odluka o izreenoj disciplinskoj mjeri postaje konana: - kad istekne rok za albu a alba nije podnesena, - danom dostavljanja drugostepenog rjeenja donesenog po albi. Pokretanje disciplinskog postupka zastarijeva u roku od 30 dana od dana saznanja za povredu i uinioca, a najkasnije u roku od jedne godine od dana kada je povreda uinjena. Vrijeme saznanja je dan kada je lice ovladeno za pokretanje disciplinskog postupka saznalo za povredu i uinioca neposredno ili na osnovu dostavljene inicijative. Voenje disciplinskog postupka zastarijeva protekom godine dana od dana pokretanja postupka. Rok za voenje disciplinskog postupka tee od poetka do kraja, bez zastoja i prekida, ako zakonom nije drugaije odreeno. Disciplinska mjera izvrava se po konanosti odluke o izricanju disciplinske mjere. Disciplinska mjera za povredu radne dunosti ne moe se izvriti po isteku roka od 60 dana od dana konanosti odluke kojom je izreena. Disciplinska mjera obustavljanja isplate plate u iznosu od 50% izvrava se obustavom iznosa od plate ostvarene u mjesecu u kojem je odluka o odgovornosti. O izreenim disciplinskim mjerama organi dravne uprave vode evidenciju. Evidencija iz prethodnog stava sadri sljedede podatke: - redni broj, - broj disciplinskog predmeta, - prezime i ime, strunu spremu i zanimanje dravnog slubenika, - poslove i zadatke koje obavlja, - datum pokretanja disciplinskog postupka, - podatke o suspenziji, - vrstu povrede radne dunosti, vrstu izreene disciplinske mjere,
- datum izricanja iste, - datum konanosti i - datum izvrenja disciplinske mjere. Evidenciju o izreenim disciplinskim mjerama za dravne slubenike vodi Sekretarijat Vlade. 69) Suspenzija dravnog slubenika Dravni slubenik se suspenduje sa posla u sljededim sluajevima: - ako je protiv njega pokrenut disciplinski postupak za djelo uinjeno u vrenju njegovih zadataka i poslova, - ako se dravni slubenik nalazi u pritvoru, - ako je protiv dravnog slubenika pokrenut krivini postupak za tee krivino djelo. Odluku o suspenziji sa posla u obliku rjeenja donosi starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodne dravne slubenike. Rjeenjem se utvruju razlozi, trajanje suspenzije i prava u pogledu naknade plate. Protiv rjeenja o suspenziji dravni slubenik ima pravo albe Odboru za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba ne odlae izvrenje rjeenja. Suspenzija dravnog slubenika traje dok za to postoje razlozi, a najdalje do: - konanosti odluke o njegovoj disciplinskoj odgovornosti zbog povrede radne dunosti; - nastupanja zastarjelosti za pokretanje i voenje disciplinskog postupka; - okonanja krivinog postupka, odnosno do nastupanja zastarjelosti njegovog voenja ako je osnov suspenzije izvrenje krivinog djela na radu ili u vezi sa radom; - ukidanja pritvora; - ukidanja suspenzije na osnovu odluke nadlenog organa donijete prije okonanja disciplinskog, odnosno krivinog postupka. Za vrijeme suspenzije sa posla dravni slubenik ima pravo na 50% visine plate dok suspenzija traje. Dravnom slubeniku pripada razlika izmeu primljene plate i plate koju bi ostvario da nije bio suspendovan kao i druga prava iz radnog odnosa koja zbog suspenzije nije ostvario u sluaju: ako mu ne bude izreena disciplinska mjera, ako je u krivinom postupku protiv njega obustavljen ili je isti osloboen optube, ili je optuba odbijena, ali ne zbog nenadlenosti. 70) Materijalna odgovornost dravnih slubenika
Dravni slubenik odgovoran je za tetu koju je na radu ili u vezi s radom, namjerno ili iz krajnje nepanje, prouzrokovao dravnom organu, pravnom ili fizikom licu. Dakle, dravni slubenik mora se odnositi prema povjerenim materijalnim sredstvima sa panjom dobrog domadina, to je u krajnjem sluaju i osnov za materijalnu odgovornost. Svaki dravni slubenik je obavezan da prijavi prouzrokovanu tetu u roku od 24 asa, usmeno ili pismeno, neposrednom rukovodiocu. Na osnovu podnijete prijave ili na osnovu saznanja o prouzrokovanoj teti dravnog slubenika, starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodede dravne slubenike, pokrede postupak za utvrivanje tete i odgovornosti za tetu. Postojanje tete i odgovornosti za tetu utvruje posebna komisija koju imenuje starjeina organa, odnosno Vlada. Posebna komisija utvruje postojanje i visinu tete i odgovornosti za prouzrokovanu tetu sasluanjem dravnog slubenika koji je tetu prouzrokovao kao i svjedoka, uviajem i vjetaenjem na licu mjesta i izvoenjem drugih dokaza potrebnih da se teta i odgovornost za tetu objektivno utvrde. O svom radu posebna komisija sainjava zapisnik koji treba da sadri podatke o dravnom slubeniku, njegovoj odgovornosti za nastalu tetu i visini tete. Ako posebna komisija utvrdi da je dravni slubenik odgovoran za nastalu tetu predloide starjeini organa, odnosno Vladi da donese rjeenje o naknadi tete. Rjeenje treba da sadri podatke o dravnom slubeniku, njegovoj odgovornosti za nastalu tetu i visini tete. Protiv rjeenja o naknadi tete dravni slubenik moe podnijeti prigovor starjeini organa, odnosno Vladi za rukovodede dravne slubenike u roku od osam dana od dana prijema rjeenja. Rjeenje po prigovoru je konano. Ako organ dravne uprave naknadi tetu koju je dravni slubenik na radnom mjestu ili u vezi sa radom prouzrokovao tredem licu, dravni slubenik je duan da iznos ispladene tete nadoknadi organu dravne uprave, ako je teta prouzrokovana namjerno ili iz krajnje nepanje. Zahtjev organa dravne uprave za naknadu tete zastarijeva u roku od est mjeseci od dana ispladene naknade tete. Dravni slubenik se moe obavezati da naknadi tetu u mjesenim ratama u zavisnosti od visine utvrene tete.Ukoliko bi isplatom naknade za tetu priinjenu organu dravne uprave bila ugroena egzistencija dravnog slubenika i njegove porodice, dravni slubenik se moe djelimino osloboditi pladanja te naknade.
Odluku o djeliminom oslobaanju dravnog slubenika od pladanja naknade tete u obliku rjeenja, donosi starjeina organa. Ako dravni slubenik odbije da organu dravne uprave naknadi utvrenu ili tredem licu ispladenu tetu, organ dravne uprave moe pokrenuti postupak za naknadu tete pred dravnim sudom. 72) Prestanak radnog odnosa Dravnom slubeniku prestaje radni odnos u slededim sluajevima: - dobrovoljnog istupanja iz dravne uprave; - ispunjavanja zakonski propisanih uslova koji se odnose na godine staa osiguranja i starosnu dob za penzionisanje; - trajne nesposobnosti za obavljanje svoje radne dunosti, - dvije uzastopne negativne ocijene, - nezadovoljavajudeg probnog rada, - nezadovoljavajude ocjene strunog ispita, - ako slubenik bude osuen na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbjednosti, vaspitnu ili zatitnu mjeru u trajanju duem od est mjeseci sa danom poetka izvrenja kazne, odnosno mjere, ako zbog izvrenja mjere slubenik mora odsustvovati s rada, i - izreene disciplinske mjere prestanka rada u organu dravne uprave. Slubenika razrjeava starjeina organa dravne uprave ili Vlada ako se radi o rukovodedim dravnim slubenicima.. Ukoliko je slubenik nezadovoljan ovom odlukom, moe podnijeti albu Odboru za albe. 73) Prava dravnih slubenika Protiv rjeenja ili drugog pojedinanog akta kojim je odlueno o njegovim pravima ili obavezama, ili kada stareina ne odlui o njegovim pravima i obavezama slubenik ima pravo da podnese prigovor. Prigovor se podnosi pismeno stareini organa ili Vladi za rukovodede dravne slubenike. Radni odnosi zaposlenih u dravnoj slubi Bosne i Hercegovine 74) Zakonsko ureivanje Radni odnosi u dravnoj slubi Bosne i Hercegovine regulisani su Zakonom o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine koji je donesen na osnovu Odluke Viosokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu. Zbog specifinosti donoenja odluke kao i razlozima donoenja, sadranih u uvodnom djelu odluke, odluku prenosimo u izvornom tekstu.
Koristedi se ovlatenjima koja su mu data lanom V Aneksa 10. (Sporazuma o implementaciji civilnog dijela Mirovnog ugovora) Opteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, prema kojem je Visoki predstavnik konani autoritet u zemlji u pogledu tumaenja navedenog Sporazuma o civilnoj implementaciji Mirovnog ugovora i posebno uzevi u obzir lan II. 1. (d) istog Sporazuma prema kojem Visoki predstavnik prua pomod, kada to ocijeni neophodnim, u iznalaenju rjeenja za sve probleme koji se pojave u vezi sa civilnom implementacijom. Pozivajudi se na stav XI. 2 Zakljuaka Savjeta za implementaciju mira koji se sastao u Bonu 9. i 10. decembra 1997. godine, u kojem je Savjet za implementaciju mira pozdravio namjeru Visokog predstavnika da iskoristi svoj konani autoritet u zemlji u pogledu tumaenja Sporazuma o civilnoj implementaciji Mirovnog ugovora kako bi pomogao u iznalaenju rjeenja za probleme, kako je prethodno reeno, donoenjem obavezujudih odluka, kada to bude smatrao neophodnim, u vezi sa odreenim pitanjima, ukljuujudi (u skladu sa takom (c) ovog stava) mjere u svrhu osiguranja implementacije Mirovnog sporazuma na itavoj teritoriji Bosne i Hercegovine i njenih entiteta. Pozivajudi se na znaaj koji meunarodna zajednica pridaje usvajanju Zakona o dravnoj slubi u institucijama vlasti Bosne i Hercegovine u sklopu uspostavljanja vladavine zakona i jaanja zajednikih institucija u Bosni i Hercegovini... donosim ... . 75) Predmet Zakonskog ureivanja Pomenutim Zakonom ureuje se pravni status dravnih slubenika u institucijama Bosne i Hercegovine. Dravni slubenik je lice zaposleno na radnom mjestu u dravnoj slubi. Predmet zakona relevantan za radne odnose su odredbe kojima se ureuje: - zastupljenost i struktura drevnih slubenika, - subjekti radnih odnosa koje su zakonom primjenjuje, - radna mjesta u dravnoj slubi, - dunost i prava drevnih slubenika, - zapoljavanje, - premjetaj, - ocijena rada, - unapreenje, - plate, - naknada tete i - disciplinska odgovornost.
76) Primjena zakona Zakonom o dravnoj slubi je predviena supsidijarna primjena propisa o radu i socijalnom osiguranju, kao i ogranienju u primjeni pomenutog zakona. Na dravne slubenike primjenjije se Zakon o radnim odnosima u institucijama dravne uprave i drugi zakoni koji reguliu obaveze i prava iz radnih odnosa, osim ako pomenutim zakonom nije drugaije rjeeno. U Zakonu o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine predvieno je da se primjenjuju odredbe vaedih propisa iz oblasti rada, dok se ne donesu propisi iz pomenute oblasti. Dakle, pravne praznine koje se pojave, popunjavaju odredbama ostalih propisa donesenih iz oblasti radnih odnosa i socijalnog osiguranja. 77) Zaponjavanje Zapoljavanje i unapreenje profesionalne karijere dravnog slubenika se temelji na javnoj konkurenciji i profesionalnoj sposobnosti. Struktura dravnih slubenika u dravnoj slubi okvirno odraava nacionalnu strukturu stanovnitva Bosne i Hercegovine prema posljednjem popisu stanovnitva. Nacionalna pripadnost dravnog slubenika temelji se na dobrovoljnom izjanjavanju u skladu sa ovim zakonom. Demokratskim promjenama u Bosni i Hercegovini vezane za ljudska prava i slobode izbora rada nije se mogla izbjedi klauzula o nacionalnom kljuu prilikom zapoljavanja dravnih slubenika. Na prvi pogled, struktura dravnih slubenika kao odraz posljednjeg popisa stanovnitva, ini se demokratska. Meutim, nacionalna pripadnost, kao jedan od uslova za zasnivanje radnog odnosa u organima dravne slube, je ipak nedemokratska i vie politika odrednica koja se kao takva treba izbjegavati. Osnovni postulati demokratije nisu vezani za pripadnost odreenoj naciji nego su vezani za strune i moralne kvalitete svakog pojedinca koji konkurie za rad u organima dravne slube. Ako se pomenuta nacionalna klauzula propie zakonom onda tvrdnja o njenoj pogrenosti dobija na teini. Zakonodavac je htjeo da nacionalnom klauzulom obezbjedi ravnopravnost u procesu zapoljavanja, ali je njenom dosljednom primenom, degradirao do apsurda.
U nekim drugim bududim zakonskim rjeenjima potrebno je izdefinisati uslove i nain primjene nacionalne klauzule. Nacionalna pripadnost je iskljuivo subjektivno pravo svakog pojedinca koje ne mora biti konstanta. Zloupotreba nacionalne klauzule je moguda i dosta esta pojava u sluajevima javne konkurencije prilikom zasnivanja radnog odnosa u organima dravne uprave. 78) Zakonski principi Dravna sluba osigurava potivanje i primjenu slijededih principa: zakonitost transparentnost i javnost odgovornost efikasnost i ekonominost profesionalna nepristrasnost. Izuzede u primjeni zakonskih principa se odnosi na slededa lica: lanovi Parlamentarne skuptine Bosne i Hercegovine, lanovi Predsjednitva Bosne i Hercegovine, lanovi Savjet ministara, ministri, zamjenici ministara, lanovi Stalnog komiteta za vojna pitanja, sudije Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, sudije Suda Bosne i Hercegovine, guverner i vice guverneri Centralne banke Bosne i Hercegovine, i generalni revizor i zamjenici generalnog revizora Kancelarije za reviziju finansijskog poslovanja institucija Bosne i Hercegovine. Navedena lica nisu dravni slubenici i njihov pravni status se ureuje drugim propisima.Lica zaposlena kao savjetnici lanova Parlamentarne skuptine, lanova Predsjednitva, predsjedavajudeg Savjeta ministara, ministara i zamjenika ministara, guvernera i viceguvernera Centralne banke takoe, nisu dravni slubenici i na njih se ne odnose zakonski propisi koji reguliu status dravnog slubenika.. 79)Radna mjesta u dravnoj slubi Dravni slubenik se postavlja na jedno od slijededih radnih mjesta: a) rukovodedi dravni slubenici: 1) sekretar i sekretar sa posebnim zadatkom 2) pomodnik ministra. b) Ostali dravni slubenici:
1) ef unutranje organizacione jedinice 2) struni savjetnik 3) vii struni saradnik 4) struni saradnik. Sekretar i sekretar sa posebnim zadatkom Sekretar obavlja poslove rukovodnog karaktera i koordinie rad sektora. Odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih odreenoj instituciji. Sekretar za svoj rad i upravljanje odgovara rukovodiocu institucije. Sekretar sa posebnim zadatkom obavlja poslove rukovodnog karaktera i odgovoran je za obavljanje posebnih zadataka utvrenih odlukom Savjeta ministara ili drugim propisima. Na sekretara sa posebnim zadatkom primjenjuju se isti uslovi kao i za sekretara, osim ako to zakonom nije drugaije utvreno. Sekretar sa posebnim zadatkom za svoj rad i upravljanje odgovara Savjetu ministara. Pomodnik ministra Pomodnik ministra obavlja poslove rukovodnog karaktera unutar osnovne organizacione jedinice odnosno sektora i odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih osnovnoj organizacionoj jedinici. Pomodnik ministra za svoj rad i upravljanje odgovara ministru i zamjenicima ministra. Pomodnik ministra za svoj rad i upravljanje odgovara ministru i zamjenicima ministra. ef unutranje organizacione jedinice ef unutranje organizacione jedinice obavlja sloenije poslove i odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih unutranjoj organizacionoj jedinici. ef unutranje organizacione jedinice za svoj rad i upravljanje odgovara pomodniku ministra, odnosno sekretaru ukoliko u datoj instituciji nema pomodnika ministra. Struni savjetnik Struni savjetnik je dravni slubenik ija dunost podrazumijeva odgovornost, visok stepen strunosti i nezavisnosti u odreenim oblastima rada u okviru organizacione jedinice. Struni savjetnik podnosi izvjetaj pomodniku ministra ili rukovodiocu organizacione jedinice. Vii struni saradnik
Vii struni saradnik obavlja odgovorne poslove u odreenoj organizacionoj jedinici. Vii struni saradnik podnosi izvjetaj rukovodiocu organizacione jedinice. Struni saradnik Struni saradnik je specijalizovan za odreenu oblast rada. 80) Prava i dunosti dravnih slubenik Dravni slubenik izvrava zadatake predviene opisom radnog mjesta i primjenjuje i osigurava potivanje ustavno-pravnog poretka i zakona u Bosni i Hercegovini. Ukoliko dravni slubenik primi naredbu za koju se pretpostavlja da je nezakonita, postupa na slijededi nain: - skrede panju izdavaocu naredbe na njenu nezakonitost - ako izdavalac naredbe ponovi naredbu, dravni slubenik de zatraiti pismenu potvrdu u kojoj se navodi identitet izdavaoca naredbe i precizan sadraj naredbe - ako je naredba potvrena, dravni slubenik obavjetava o naredbi neposredno nadreenog izdavaocu naredbe i prinuen je da je izvri, osim ako naredba ne predstavlja krivino jelo. U tom sluaju, dravni slubenik odbija da je izvri i prijavljuje sluaj nadlenom organu. Dravni slubenik je nepristrasan, te naroito: a) izbjegava aktivnosti ili propuste u vrenju svoje profesionalne dunosti koje kre ili su nespojive sa dunostima utvrenim ovim zakonom i suzdrava se naroito od javnog ispoljavanja svojih politikih uvjerenja, b) ne trai i ne prihvata za sebe ili svoje srodnike bilo kakvu dobit, beneficiju, naknadu u novcu, uslugama i slino, osim onih dozvoljenih zakonom. Dravni slubenik se u vrenju svojih dunosti rukovodi optim interesom, te naroito: - slui i pomae javnosti - prua javnosti, zainteresovanim stranama i javnim institucijama informacije zatraene u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama u Bosni i Hercegovini. Dravni slubenik ne smije zauzimati nekretninu u svojini izbjeglice ili raseljenog lica niti zauzimati stan za koji je izbjeglica ili raseljeno lice podnijelo zahtjev za povrat stanarskog prava, niti zauzimati stan koji bi trebao biti pod upravom optinskog organa uprave zaduenog za stambena pitanja ili odgovornog tijela Ministarstva za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske za koritenje u svrhu alternativnog smjetaja.
Dravni slubenik ispunjava i druge dunosti utvrene zakonom ili nareenjima pretpostavljenog stareine. Dravni slubenik ima pravo: - na stalni radni odnos do sticanja uslova za penziju, osim ako zakonom nije drugaije utvreno, - na odsustvo utvreno zakonom, kao i na nastavak rada na istom ili slinom radnom mjestu po isteku odsustva, - da bude nagraen na osnovu zadataka i rezultata rada kako je utvreno zakonom, - na platu i naknadu na nain utvren zakonom, - na podrku i pomod u strunom obrazovanju i profesionalnom usavravanju u cilju napredovanja u karijeri, putem obuke i na druge naine, - na zatitu svog fizikog i moralnog integriteta od strane drave tokom obavljanja slubenih dunosti, - da se nadreeni prema njemu odnose potujudi njegovo ljudsko dostojanstvo, - da osnuje ili se ulani, ali ne i da bude obavezan da se ulani, u sindikat ili profesionalno udruenje u skladu sa zakonom, - da trajkuje u skladu sa zakonom. 81) Nespojivosti sa dunostima dravnog slubenika Dravni slubenik ne smije obavljati dunost, aktivnost ili biti na poloaju koji dovodi do sukoba interesa sa njegovim slubenim dunostima a naroito: - dravni slubenik ne smije obavljati dodatnu aktivnost za koju se plada naknada, osim u sluaju kada je to odobrio ministar ili rukovodilac institucije. Podzakonski akti propisuju sluajeve u kojima se moe dati ovakvo odobrenje, - dravni slubenik koji je razrijeen dunosti u roku od dvije godine od dana razrjeenja s dunosti ne moe se zaposliti kod poslodavca kojem je bio redovni pretpostavljeni, odnosno ne moe se zaposliti u firmi nad ijim radom je provodio redovan nadzor. On takoe ne smije primati bilo kakvu naknadu od tog poslodavca ili firme u roku od dvije godine od dana razrjeenja s dunosti, - s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra, smatrade se da je dravni slubenik na odsustvu iz dravne slube od trenutka kada je potvrena njegova kandidatura za javnu funkciju na koju se bira direktno ili indirektno, ili od trenutka kada je imenovan na poloaj u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini. U tom sluaju, dravni slubenik na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra podnosi ostavku na mjesto u dravnoj slubi
- dravni slubenik, s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra, vrada se na isto ili slino radno mjesto najkasnije u roku od mjesec dana od nastupanja slijededih sluajeva: neuspjeha na izborima, zavretka mandata i prestanka funkcije u zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini. Dravni slubenik ne moe biti lan upravnih i drugih odbora politikih stranaka i ne smije slijediti instrukcije politikih stranaka. U skladu sa zakonom, prilikom postavljenja na mjesto dravnog slubenika dravni slubenik de predoiti sve informacije o imovini na raspolaganju dravnog slubenika ili na raspolaganju lanovima njegove ue porodice kao i o jelatnostima i funkcijama koje obavljaju dravni slubenik i lanovi njegove ue porodice. Svi podaci se uvaju u evidenciji Registra dravne slube u skladu sa propisima o zatiti podataka koji su na snazi u Bosni i Hercegovini. Za razliku od dravnih slubenika u upravi Republike Srpske, Zakon o radu u institucijama Bosne i Hercegovine, poznaje novu kategoriju dravnih slubenika, sekretara sa posebnim ovlastima. Sekretar sa posebnim zadatkom Sekretar sa posebnim zadatkom koji je prethodno imao status dravnog slubenika, se vrada na isto ili slino radno mjesto ako bi izgubio svoj posebni zadatak u slijededim sluajevima: - nepravilno postavljenje - nezadovoljavajudi probni rad - zavretak posebnog zadatka - dobrovoljna ostavka sa poloaja. Prava i obaveze savjetnika Savjetniku se ne garantuje sigurnost uivanja poloaja: - savjetnik moe biti razrijeen dunosti u bilo koje vrijeme od strane organa koji ga je imenovao, na prijedlog ovlatenog predlagaa - mandat savjetnika ne moe biti dui od mandata lica koje savjetuje - imenovanje na mjesto savjetnika se ne moe preinaiti u poloaj dravnog slubenika sa sigurnodu uivanja poloaja. Ukoliko dravni slubenik, s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra, bude imenovan na poloaj savjetnika, smatrade se da je na odsustvu od trenutka kada je imenovan. U tom sluaju, dravni slubenik na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra podnosi ostavku na mjesto u dravnoj slubi.
Dravni slubenik s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomodnika ministra, vrada se na isto ili slino radno mjesto najkasnije u roku od mjesec dana od kada prestaje njegovo imenovanje. Savjetnik daje ostavku od trenutka kada je potvrena njegova kandidatura za izborni poloaj ili od trenutka kada je imenovan na poloaj u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini. 82) Upranjena mjesta Ukoliko u instituciji postoji upranjeno mjesto dravnog slubenika, institucija prvo interno oglaava ovo upranjeno radno mjesto. Institucija razmatra da li se, u skladu sa zakonskim odredbama koje reguliu pomenutu materiju, to radno mjesto moe popuniti internim premjetajem dravnog slubenika zaposlenog na slinom radnom mjestu u instituciji. Ukoliko ovakav interni premjetaj nije mogud, Agencija, u skaldu sa zakonskim odredbama pokuava popuniti upranjeno radno mjesto eksternim premjetajem prekobrojnog slubenika koji je na slinom poloaju u drugoj instituciji. Ukoliko ovakav eksterni premjetaj nije mogud, upranjeno mjesto se oglaava putem javne konkurencije, koja se provodi u skladu sa Zakonom. 83) Interno oglaavanje Interno oglaavanje se sprovodi u istom organu dravne uprave u kome postoji upranjeno radno mjesto. Bez obzira to se radi o internom oglaavanju Agencija je zaduena za oglaavanje i popunjavanje upranjenog radnog mjesta. Interni oglas se objavljuje najmanje jedan mjesec dana prije krajnjeg roka za prijave u Slubenom glasniku BiH i u instituciji u kojoj se upranjeno mjesto pojavilo. Interni oglas sadri: - opis upranjenog radnog mjesta - opis vrste konkurencije - popis najvanijih oblasti konkurencije - spisak potrebnih dokumenta, rok i mjesto njihovog podnoenja - posebne akademske i profesionalne uslove za radno mjesto koje se popunjava - druge uslove koji se mogu smatrati primjerenim za odgovarajude radno mjesto.
Javnim oglaavanjem Agencija oglaava upranjeno mjesto. Javni oglas se objavljuje najmanje tri mjeseca prije krajnjeg roka za prijave u Slubenom glasniku BiH, a objavide se i u: - slubenim glasilima entiteta i Slubenom glasniku Brko Distrikta i - u diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i - u najmanje tri dnevna lista koja se distribuiu na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Javni oglas sadri opte uslove za postavljenje dravnog slubenika kao i posebne uslove ako su potrebni. Javnim oglaavanjem Agencija oglaava upranjeno mjesto. Javni oglas se objavljuje najmanje tri mjeseca prije krajnjeg roka za prijave u Slubenom glasniku BiH, a objavide se i u: - slubenim glasilima entiteta i Slubenom glasniku Brko Distrikta i - u diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i - u najmanje tri dnevna lista koja se distribuiu na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Javni oglas sadri opte uslove za postavljenje dravnog slubenika kao i posebne uslove ako su potrebni. 84) Uslovi za zapoljavanje Da bi se mogao zasnovati radni odnos u intitucijama Bosne i hercegovine potrebno je ispuniti opte i posebne uslove za zapoljavanje. Opti uslovi za postavljenje dravnog slubenika su: - da je dravljanin Bosne i Hercegovine, - da je starije od 18 godina, - da ima univerzitetsku diplomu i druge obrazovne ili akademske kvalifikacije najmanje VII stepena strune spreme, - da je zdravstveno sposobno za vrenje odreenih poslova predvienih ovim poloajem, - da je regulisalo vojnu obavezu u skladu sa zakonom, - da nije otputeno iz dravne slube kao rezultat disciplinske mjere na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini u roku od tri godine prije dana objavljivanja upranjenog radnog mjesta u Slubenom glasniku BiH, - imati uvjerenje da se ne vodi krivini postupak protiv tog lica, - da nije obuhvadeno odredbom lana IX.1 Ustava Bosne i Hercegovine ( da ne izdrava kaznu ili da je optuen od strane Meunarodnog suda pravde za bivu SFRJ za uinjeni ratni zloin). 85) Komisije za izbor
Agencija imenuje posebne komisije za izbor koje su nepristrasne u provoenju javne konkurencije. Na nain utvren podzakonskim aktima, komisiju za izbor sainjava najmanje pet lanova, od kojih su najmanje tri lana dravni slubenici iz institucije na koju se javna konkurencija odnosi i koji imaju akademsko i profesionalno iskustvo u oblastima obuhvadenim procesom javne konkurencije, dok se ostala dva lana imenuju sa liste eksperata koju utvrdi Agencija. Komisije za izbor biraju predsjedavajudeg meu svojim lanovima i usvajaju poslovnik o radu vedinom glasova svih lanova. Ukoliko postoji sukob interesa koji se odnosi na lana komisije za izbor, taj lan daje ostavku na lanstvo u komisiji.Svaki prijavljeni kandidat moe traiti i dobiti od Agencije imena lanova komisije za izbor. Svaki prijavljeni kandidat moe od Odbora dravne slube za albe, zatraiti diskvalifikaciju bilo kojeg lana i komisije za izbor na osnovu: - sukoba interesa, - oiglednog rizika od predrasuda i pristrasnosti, i - nedostatka neophodnog strunog znanja. Proces zapoljavanja se nede obustaviti tokom ispitivanja navoda za diskvalifikaciju lana komisije za izbor. U sluaju da Odbor ili nadleni sud to zatrae, cjelokupni proces prijema kandidata de biti proglaen nevaedim. U tom sluaju, Agencija ponovo organizuje postupak javne konkurencije u skladu sa ovim zakonom. 86) Javna konkurencija Agencija utvruje karakter i sadraj javne konkurencije. Javna konkurencija je opte usvojena kategorija vezana za potovanje povelje o slobodi pristupa radnom mjestu. Javna konkurencija podrazumjeva dva osnovna elementa: - javnost rada komisije i - ravnopravnost svih uesnika u procesu zapoljavanja u pogledu definisanja pojma uspenosti kandidata. Javna konkurencija sadri: - javni ispit - struni ispit. Savjet ministara, na prijedlog Agencije, podzakonskim aktom utvruje nain i program polaganja ispita. 87) Izborni proces
Komisija za izbor provjerava i bira kandidate na osnovu profesionalnih sposobnosti procijenjenih putem javne konkurencije koja je identina za sve kandidate koji se prijavljuju za isto radno mjesto. Takva javna konkurencija se odrava najmanje 30 dana nakon krajnjeg roka za prijave. Podzakonski akti odreuju sistem dodjele bodova za svakog kandidata u skladu sa odredbama Zakona. Agencija objavljuje rezultate javne konkurencije i pismeno obavjetava sve kandidate o rezultaltima koje su postigli, u skladu sa Zakonom. 88) Postavljenje dravnog slubenika Dravnog slubenika postavlja Agencija u skladu sa rezultatom koji je kandidat postigao u izbornom procesu, uz prethodno pribavljeno miljenje nadlene institucije. Rukovodede dravne slubenike imenuje nadlena institucija, po prethodno pribavljenom miljenju Agencije, sa liste uspjenih kandidata koji su proli javnu konkurenciju. Rezervna lista uspjenih kandidata se uva do isteka probnog rada postavljenog dravnog slubenika. Postavljenje se vri upravnim aktom objavljenim u Slubenom glasniku BiH . Prije preuzimanja dunosti, postavljeni dravni slubenik prima pismeni opis svog radnog mjesta i opis uslova slube. Akt o postavljenju sadri: - ime i prezime dravnog slubenika - naziv institucije u kojoj je dravni slubenik postavljen - naziv radnog mjesta i platni razred. Postavljeni dravni slubenik preuzima dunost polaganjem zakletve vjernosti. Tekst zakletve utvruje Agencija. Potpisani tekst zakletve je sastavni dio personalnog dosjea dravnog slubenika. 89) Probni period Nakon preuzimanja dunosti, dravni slubenik prolazi period probnog rada. Period probnog rada dravnog slubenika obuhvata period uvoenja u posao i period obavljanja dunosti i ukupno traje dvanaest mjeseci, osim ako ovim zakonom nije drugaije utvreno. Neposredno nadreeni dravni slubenik se odreuje kao supervizor odgovoran za davanje ocjene rada na kraju probnog perioda. Ocjenjivanje probnog rada sekretara i pomodnika ministra vri ministar i zamjenici ministra. Ukoliko je ocjena rada:
- zadovoljavajuda, organ nadlean za postavljenje potvruje postavljenje dravnog slubenika , - nezadovoljavajuda, organ nadlean za postavljenje razrjeava dunosti dravnog slubenika, koji time gubi svoj status bez primanja naknade zbog otputanja. Razrijeeni dravni slubenik ima pravo zatraiti od Odbora preispitivanje svog predmeta. Suprotno odredbama o duini probnog rada, dravnom slubeniku moe se produiti probni rad do est mjeseci trajanja u skladu sa osnovanim zahtjevom podnesenim organu nadlenom za postavljenje. Ukoliko je dravni slubenik razrijeen dunosti,slijededi uspjeni kandidat sa rezervne liste postavlja se na upranjeno radno mjesto dravnog slubenika. 90) Ocjena rada Ocjena rada dravnog slubenika podrazumijeva nadzor i ocjenu njegovog vrenja dunosti utvrenih radnim mjestom za vrijeme trajanja slube. Dravni slubenik ravnopravno sarauje tokom datog perioda sa njemu direktno nadreenim. Ocjenu rada rukovodedih dravnih slubenika utvruje rukovodilac institucije. Ocjenu rada sekretara i pomodnika ministra u Savjetu ministara utvruje ministar i zamjenik ministra na prijedlog organa nadlenog za postavljanje. Ocjenu rada sekretara na posebnom zadatku u Savjetu ministara utvruje Savjet ministara na prijedlog organa nadlenog za postavljenje. Direktno nadreeni ocjenjuje rad svih dravnih slubenika najmanje svakih dvanaest mjeseci. Ocjena rada zasniva se na rezultatima postignutim u realizaciji poslova predvienih opisom radnog mjesta i ciljevima koje za dati period utvrdi direktno nadreeni. Rezultati ocjene rada se uzimaju u obzir prilikom unapreenja i internih premjetaja. Svi dravni slubenici: - imaju nesmetan pristup ocjenama svog rada koje se nalaze u personalnom dosjeu, - imaju mogudnost da u odgovarajudem vremenskom roku priloe pismene informacije uz ocjenu svoga rada i imaju mogudnost preispitivanja svog predmeta od strane Odbora. Ukoliko je ocjena rada negativna, dravni slubenik, u cilju poboljanja situacije, prolazi kroz poseban program koji uz konsultacije s njim odredi njegov direktno nadreeni.
Ukoliko su dvije uzastopne ocjene rada negativne, Agencija, po pribavljenom miljenju nadlene institucije, razrjeava dunosti dravnog slubenika. Ukoliko su dvije uzastopne ocjene rada negativne za rukovodede dravne slubenike, nadlena institucija ih razrjeava po pribavljenom miljenju Agencije. Dravni slubenik moe od Odbora traiti preispitivanje razrjeenja. Nain ocijenjivanja dravnih slubenika regulie se podzakonskim aktom, obino pravilnikom. 91) Unapreenje Unapreenje dravnog slubenika na vie radno mjesto u istoj ili u drugoj instituciji Bosne i Hercegovine obavlja se iskljuivo putem javne konkurencije. Bez obzira na zakonsko odreivanje pojma unapreivanja kao odreene vrste nagrada za dobro obavljanje funkcije dravnog slubenika, ono se na takav nain ne moe posmatrati. Poto je unapreivanje dravnih slubenika vezano za javnu konkurenciju, ne moe se smatrati kao nagrada za dobre rezultate u radu. Zakonodavac je prevideo da je javna konkurencija jedan od uslova za zasnivanje radnog odnosa. Unapreenje dravnih slubenika na nain kako ga je odredio zakonodavac, prije bi se moglo definisati kao zasnivanje novog radnog odnosa, a ne kao jedna vrsta napredovanja u dravnoj slubi. Unapreenje dravnog slubenika u viu kategoriju zasniva se na pozitivnoj ocjeni rada i o njemu odluuje organ nadlean za njegovo postavljenje. 92) Interni premjetaj Interni premjetaj sa radnog mjesta dravnog slubenika na slino radno mjesto u istoj instituciji moe biti dobrovoljan ili nametnut dravnom slubeniku u skladu sa objektivno utvrenim potrebama dravne slube. Za dobrovoljni premjetaj je neophodno postojanje upranjenog radnog mjesta. Ovo upranjeno radno mjesto se popunjava putem internog oglaavanja i na osnovu odgovarajudih zasluga dravnog slubenika koji se prijavio za radno mjesto. U sluajevima internog premjetaja dravnog slubenika ne primjenjuju se zakonske odredbe vezane za javno nadmetanje, intervju, pismeni test itd. Interni premjetaj mogude je sprovesti samo u okviru istog organa dravne uprave.
Rijeenje o internom premjetaju donosi starjeina organa u pismenom obliku. Iz zakonske definicije, mogude je zakljuiti da se interni premjetaj primjenjuje u sluajevima napredovanja dravnog slubenika (na osnovu odreenih zasluga), to nije tano. Interni premjetaj moe se sprovesti i kada to ne podrazumjeva unapreenje dravnog slubenika. Zasluge, uostalom, mogu biti i dobre i loe zavisno od ocjene rezultata rada pojedinih dravnih slubenika. Dakle, interni premjetaj se moe definisati i kao unapreenje ali i kao degradaciju dravnog slubenika rasporeivanjem na upranjeno radno mjesto. Osnovni uslovi za primjenu internog premjetaja su: - upranjeno radno mjesto i - ocjena rada dravnog slubenika. Ukoliko premjetaj podrazumijeva i promjenu prebivalita, dravni slubenik ima pravo na odgovarajudu naknadu. 93) Prekobrojnost Prekobrojnost nastaje iskljuivo kao posljedica reorganizacije ili smanjenja obima poslova institucije. Agencija proglaava dravnog slubenika prekobrojnim na prijedlog institucija. Dravni slubenik koji je proglaen prekobrojnim se,iskljuivo, rasporeuje na slino upranjeno radno mjesto dravnog slubenika u drugoj instituciji. U sluajevima da nije mogude prekobrojnog dravnog slubenika rasporediti na slino radno mjesto u drugoj instituciji postupa se na jedan od slededih naina: - ukoliko je ovo rasporeivanje nemogude, dravnom slubeniku koji je proglaen prekobrojnim se nudi prijevremeno penzionisanje u skladu sa zakonom, - ukoliko je prijevremeno penzionisanje nemogude organ nadlean za postavljenje razrjeava dunosti prekobrojnog dravnog slubenika koji moe od Odbora zatraiti preispitivanje svog razrjeenja, - dravni slubenik koji je proglaen prekobrojnim ima pravo na otpremininu te na naknadu za sluaj nezaposlenosti u skladu sa zakonom, - ukoliko se oglasi upranjeno slino radno mjesto u roku od godinu dana od dana razrjeenja sa dunosti, dravni slubenik ima prednost prilikom ponovnog zaposlenja u dravnoj slubi. 94) Plate i naknade Dravni slubenik ima pravo na platu u punom iznosu za puno radno vrijeme vezano za funkciju koju obavlja.
Plata se ispladuje uvek za predhodni mjesec i to do odreenog datuma u slededem mjesecu. Plata se uvek ispladuje u punom iznosu. Nain isplate plata regulisan je podzakonskim aktima i odnosi se na sve stalno zaposlene slubenike. Kriteriji za utvrivanje plata Dravni slubenik ima pravo na platu koja odgovara radnom mjestu dravnog slubenika. Struktura plata se sastoji od slededih osnova: - polazna osnova za obraun plate za sve dravne slubenike u institucijama je ista i utvruje je Savjet ministara. - dravni slubenici su svrstani u est platnih razreda: prvi platni razred su struni saradnici, drugi platni razred su vii struni saradnici, tredi platni razred su struni savjetnici, etvrti platni razred su rukovodioci organizacionih jedinica, peti platni razred su pomodnici ministara i esti platni razred su sekretari i sekretari sa posebnim zadatkom. - koeficijente koji se odnose za platne razrede i unutar platnih razreda utvruje Savjet ministara. Obraun plata Plata se odreuje tako da se polazna osnova pomnoi sa koeficijentom platnog razreda i poveda za dodatak radi unapreenja, te ukupan iznos poveda po osnovu radnog staa. Dravni slubenik koji je unaprijeen ima pravo na povedanje plate u iznosu najvie do 30% od visine plate utvrene za to radno mjesto. Savjet ministara utvruje iznose povedanja plata. Plata se povedava za 0,5% za svaku zapoetu godinu radnog staa, a najvie do 20%. Interesantno je napomenuti da Zakon nije predvidio uvedanje plate na osnovu uslova rada kao ni uvedan radni sta po istom osnovu. Naknada za privremeno obavljanje poslova U sluaju da se u nekoj od institucija ne mogu popuniti radna mjesta dravnih slubenika zbog nemogudnosti osiguravanja kadrova, dravnim slubenicima koji privremeno obavljaju taj posao u instituciji povedava se plata do 50%, u zavisnosti od nastalog povedanja obima posla. Agencija daje miljenje da li su u konkretnom sluaju ispunjeni uslovi potrebni za primjenu napred iznesenih stavova. Pladeno odsustvo
Dravni slubenik ima pravo na naknadu plate do visine jedne plate za vrijeme godinjeg odmora i pladenog odsustva i za prvih 30 dana odsustva sa posla radi bolesti ili invalidnosti. Bez obzira to zakonom nisu predvieni sluajevi kada radnik ima pravo na pladeno odsustvo (osim godinjeg odmora i naknade) moe se iz tumaenja zakonskih odredbi zakljuiti da je pladeno odsustvo kategorija koja se moe podvesti pod status slubenika vezan za radno mjesto. Ostale naknade Dravni slubenik ima pravo na naknadu za: - trokove prevoza na posao i sa posla - prehranu za vrijeme rada - regres za godinji odmor - u sluaju smrti dravnog slubenika ili lana njegove ue porodice - trokove selidbe iz mjesta stalnog prebivalita u mjesto gje ima slubeni stan i nazad - trokove za obrazovanje - jubilarne nagrade - otpremninu pri odlasku u penziju. Rukovodedi dravni slubenici ije je mjesto prebivalita udaljeno vie od 60 kilometara od mjesta obavljanja slubenih zaduenja imaju pravo u 2 (dvije) naredne godine na naknadu trokova odvojenog ivota i smjetaja u mjestu rada. Visina naknade za posebne dodatke odreuje se podzakonskim aktima za svaki pojedinaan sluaj. Dravni slubenik ima pravo na naknadu trokova u vezi sa slubenim putovanjima kao to su dnevnice, trokovi prevoza i sl. Savjet ministara podzakonskim aktom utvruje vrstu i visinu trokova za rukovodede dravne slubenike. Prekobrojnost slubenika U sluaju razrjeenja sa dunosti nastalog usljed spajanja dva ili vie organa ili smanjenja obima posla, razrijeeni dravni slubenik ima pravo na otpreminu u visini iznosa estomjesene plate. Visina otpremnine povedava se na 12 mjeseci kod dravnih slubenika koji imaju najmanje 15 godina radnog staa. Plata savjetnika se vee za platu pomodnika ministra iz petog platnog razreda. Odobravanje plata i naknada dravnih slubenika i savjetnika.
Plate i naknade utvruju se Budetom institucija Bosne i Hercegovine i meunarodnih obaveza Bosne i Hercegovine koji odobrava Parlamentarna skuptina. Uslovi rada 95) Odsustvo i godinji odmor Dravni slubenici od prvog do tredeg platnog razreda imaju pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana i na pladeno odsustvo od pet dana u jednoj kalendarskoj godini. Dravni slubenici od etvrtog do estog platnog razreda imaju pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 25 radnih dana i na pladeno odsustvo od pet dana u jednoj kalendarskoj godini. Godinji odmor za dravne slubenike u duem trajanju od predvienog, moe se utvrditi podzakonskim aktom. 96) Nepladeno odsustvo i rad sa skradenim radnim vremenom Dravni slubenik ima pravo na nepladeno odsustvo u situacijama kada mu je neophodno da sprovede odreene aktivnosti koje nisu vezane za radne zadatke. To su obino: - poseta lanu porodice koji ivi u inostranstvu, - kolovanje, - obavljanje neodlonih linih i porodinih poslova, - priprema za polaganje ispita, - njega teko obolelog lana ue porodice..itd. Skradeno radno vrijeme se moe definisati kao radno vrijeme koje je manje od 40 sati nedeljno. Obino, skradeno radno vrijeme koriste majke maloljetnog djeteta koje doje djecu. Skradeno radno vrijeme obino se koristi u dnevnom rasporedu radnog vremena. Skradeno radno vrijeme vezuje se za linost dravnog slubenika i ne moe se propisati u naelu. Koritenje skradenog radnog vremena mora se odobriti od nadlenog stareine koji izdaje pismeno rjeenje. Dravnom slubeniku koji koristi skradeno radno vrjeme pripada plata u iznosu odreenim zakonom. Podzakonskim aktom utvruju se uslovi u skladu s kojim dravni slubenik moe uzeti nepladeno odsustvo, i kada se moe dunost dravnog slubenika
obavljati sa skradenim radnim vremenom. Sekretaru sa posebnim zadatkom se ne dozvoljava rad sa skradenim radnim vremenom. 97) Struno obrazovanje i usavravanje Dravni slubenici su obavezni da neprestano rade na svom strunom obrazovanju i usavravanju. Dravni slubenik ima pravo i obavezu da uestvuje na savjetovanjima i drugim oblicima obrazovnih aktivnosti. O uestvovanju dravnih slubenika na savjetovanjima i drugim oblicima obrazovnih aktivnosti, odluuje lice odreeno podzakonskim aktom vodedi pri tome rauna o pojednakom uedu svih dravnih slubenika. 98) Prestanak radnog odnosa Dravnom slubeniku prestaje radni odnos u dravnoj slubi u slijededim sluajevima: - dobrovoljno istupanje iz dravne slube - ispunjavanje zakonski propisane starosne dobi za penzionisanje - trajna nesposobnost da obavlja svoje radne dunosti zbog zdravstvenog stanja, pod uslovom da dravni slubenik nije u stanju da bude premjeten na drugo odgovarajude radno mjesto u dravnoj slubi - gubitak dravljanstva Bosne i Hercegovine - sticanje dravljanstva druge drave suprotno Ustavu Bosne i Hercegovine i njenim zakonima - prekobrojnost - istek perioda na koji je sekretar sa posebnim zadatkom postavljen, u sluajevima kada sekretar na posebnom zadatku nije prije postavljenja bio dravni slubenik - odbijanje polaganja zakletve i/ili potpisivanja teksta zakletve - nezadovoljavajudi probni period - dvije uzastopno negativne ocjene rada - ako je osuen za krivino djelo i zbog izdravanja kazne zatvora mora biti odsutan sa rada u dravnoj slubi due od 6 mjeseci - na osnovu izreene disciplinske mjere prestanka radnog odnosa u dravnoj slubi. Postupak za prestanak radnog odnosa Bez obzira to zaposlena lica u dravnoj slubi imaju status dravnog slubenika, postupak za prestanak radnog odnosa je razliit, zavisno od funkcije koje obavljaju dravni slubenici.
Danom pravosnanosti rjeenja o prestanku radnog odnosa, prestaju sva prava dravnog slubenika koje proizilaze iz rada. Dravnog slubenika razrjeava Agencija, po pribavljenom miljenju nadlene institucije sa izuzetkom sekretara sa posebnim ovlatenjima.. Rukovodede dravne slubenike razrjeava organ nadlean za postavljenje uz pribavljeno miljenje Agencije. Dravni slubenik moe traiti od Odbora preispitivanje odluke o razrjeenju u skladu sa zakonom. Naknade Dravni slubenik ne ostvaruje pravo na otpremninu ako izgubi svoj status, svojom krivicom. Odbor de ponititi zapoljavanje i postavljenje dravnog slubenika koji je postavljen suprotno zakonskim odredbama, to de se detaljnije urediti podzakonskim aktom. 99) Disciplinska odgovornost dravnog slubenika Dravni slubenik se moe smatrati disciplinski odgovornim zbog krenja slubenih dunosti utvrenih ovim zakonom, nastalih kao rezultat njegove krivice.Povrede slubenih dunosti mogu biti: - izvrenje radnji koje predstavljaju krivino jelo protiv slubene dunosti ili drugo krivino jelo odnosno prekraj, kojim se nanosi teta ugledu dravne slube to ini radnika nepodobnim za rad u dravnoj slubi - odavanju dravne, vojne i slubene tajne, odnosno povreda propisa o uvanju tih tajni - zloupotrebe i prekoraenja slubenih ovlatenja - neizvravanje ili nesavjesno i nemarno vrenje povjerenih poslova i zadataka - odbijanje izvrenja zakonitih nareenja neposrednog pretpostavljenog - bavljenje jelatnostima kojima se onemogudava ili oteava graanima ili drugim licima da - ostvaruju svoja prava u postupcima pred organima dravne slube - bavljenje jelatnostima ili radom koji je u suprotnosti sa interesima dravne slube - prouzrokovanje vede materijalne tete namjerno ili iz krajnje nepanje - neopravdan izostanak sa posla - krenje pravila radne discipline u dravnoj slubi - neblagovremeno i neuredno izvrenje povjerenih poslova i zadataka u dravnoj slubi
- neprimjereno ponaanje prema graanima, saradnicima i drugim licima u vrenju dravne slube. Interesantno je napomenuti da Zakonom nije regulisana materijalna odgovornost radnika za uinjenu tetu poslodavcu ili tredem licu. Iz navedene tvrdnje moglo bi se zakljuiti da slubenik nema materijalnu odgovornost u toku radu. U Zakonu je samo u jednoj taci definisano kao disciplinska odgovornost slubenika u sluaju da uini materijalnu tetu u toku rada namjerno ili iz krajnje nepanje. Dakle radnik odgovara samo disciplinski a ne i materijalno, za uinjenu tetu u toku rada. Postavlja se opravdano pitanje na koji nain se nadoknauje materijalna teta, ko je nadoknauje i po kom postupku. Vjerovatno se na postupak naknade materijalnu tetu, koje radnik uini u toku rada ili u vezi sa radom primjenjuju norme obligacionog prava. Odgovornost za izvrenje krivinih dijela i prekraja ne iskljuuje disciplinsku odgovornost dravnog slubenika, pod uslovom da takvo jelo istovremeno predstavlja povredu dunosti. Podzakonskim aktima, pravilnokom, se detaljnije ureuje disciplinski postupak u sluajevima povrede radne dunosti. 100) Disciplinski postupak Interesantno je napomenuti da je voenje disciplinskog postupka kao i nainu izricanja disciplinske mjere zaposlenika u dravnoj slubi Bosne i Hercegovine, razliit u odnosu na isti postupak u za zaposlene u dravnoj slubi Republike Srpske. Osnovna razlika je u obaveznosti postupanja po prijedlogu mjere izreene od strane disciplinske komisije. Prijedlog mjere disciplinske komisije izreenih zaposlenim u dravnoj upravi Republike Srpske ne obavezuje stareinu organa u konano doneenoj odluci o izricanju disciplinske mjere. Prijedlog disciplinske komisije stareina moe, ali i ne mora uvaiti. U institucijama Bosne i Hercegovine Agencija je vezana prijedlogom odluke disciplinske komisije. Dravni slubenici i zaposlenici institucija imaju pravo da, protiv dravnog slubenika za kojeg postoji pretpostavka da je prekrio radne dunosti, uz diskreciju podnesu zahtjev za disciplinski postupak organu nadlenom za postavljanje.
Pravo podnoenja zahtjeva pripadaju ministru i zamjenicima ministra. Prilikom primanja zahtjeva za disciplinski postupak protiv dravnog slubenika, organ nadlean za postavljanje: - izdaje, po prijemu informacije, pismenu potvrdu licu koje je zahtjev predalo, a istovremeno se pismena potvrda alje i Agenciji, - moe proslijediti sluaj ombudsmenu, - Ombudsmen izrauje izvjetaj i dostavlja ga licu koje je zahtjev predalo, licu protiv koga je zahtjev predat i organu nadlenom za postavljanje. Ombudsmen moe dati preporuke i/ili predloiti mjere organu nadlenom za postavljanje - osigurava licu koje je predalo zahtjev diskreciju postupka pred ombudsmenom - nakon provedenog postupka izrie disciplinske mjere pismene opomene ili pismeni ukor, a u sluaju da smatra da povreda dunosti od strane dravnog slubenika zasluuje stroiju mjeru, predmet de proslijediti Agenciji, uz prethodno pribavljeno miljenje organa nadlenog za postavljenje. Agencija je nadlena za utvrivanje disciplinske mjere za svoje dravne slubenike i moe izredi disciplinsku mjeru. Ukoliko izvjetaj ombudsmena ne sadri zadovoljavajudu preporuku ili ukoliko organ nadlean za postavljanje ili Agencija ne donese odgovarajudu mjeru u sluaju dravnog slubenika protiv kojeg je pokrenut zahtjev za disciplinskim postupkom, dravni slubenik moe traiti od Odbora i nadlenog suda preispitivanje izvjetaja ili mjere, te: - imati pristup administrativnom dosjeu koji se nalazi pred organom nadlenim za postavljanje, Agencijom i Odborom - ostvariti pravo da bude sasluan i dobije pravnog zastupnika pred organom nadlenim za postavljanje, Agencijom i Odborom. 101) Disciplinske mjere U sluaju da dravni slubenik uini povredu radne dunosti mogu se izredi disciplinske mjere koje se uslovno mogu podjeliti na dvije grupe. Prvu grupu inile bi mjere opomene dok bi druga grupa obuhvatala represivne mjere. To su: - pismena opomena - pismeni ukor - suspenzija prava ueda u javnim konkurencijama u dravnoj slubi u periodu od najvie dvije godine - kaznena suspenzija sa poslova i plate tokom perioda od 2 dana do 30 dana
- degradacija na niu kategoriju u okviru radnih mjesta - prestanak radnog odnosa u dravnoj slubi. 102) Krivini postupak U sluaju da se protiv dravnog slubenika pokrene krivini postupak na osnovu istih injenica koje su razmatrane u disciplinskom postupku, svi pokrenuti disciplinski postupci se suspenduju, dok nadleni sud ne donese pravosnanu presudu u krivinom postupku. U sluaju da se protiv dravnog slubenika odredi pritvor u toku voenja krivinog postupka, u trajanju duem od tri mjeseca, prestaje mu radni odnos po sili zakona. Ukoliko se dravni slubenik koji je okrivljen oslobodi: - dravni slubenik se vrada na svoje ranije radno mjesto i njegov personalni dosje ne smije sadravati informacije o krivinom postupku i/ili preventivnoj suspenziji u vezi s tim postupkom - disciplinske mjere se ne mogu preduzeti na osnovu istih injenica po kojima je dravni slubenik osloboen. Ukoliko se optuba protiv dravnog slubenika odbije, disciplinski postupak se moe preduzeti na osnovu istih injenica u skladu sa zakonom. Ukoliko se dravni slubenik protiv koje je pokrenut krivini postupak proglasi krivim, institucija se obavezuje injenicama koje je utvrdio nadleni sud. 103) Suspenzija Interesantno je rjeenje instituta suspenzije u Zakonu o radnim odnosima u institucijama Bosne i Hercegovine. Suspenzija se naziva preventivna to u krajnjem ima znaenje privremene mjere udaljenja radika sa posla. Kada se pokrene disciplinski postupak, organ nadlean za postavljenje dravnog slubenika odmah suspenduje dravnog slubenika u sluajevima: da se protiv dravnog slubenika pokrene krivini postupak za krivino jelo poinjeno u vrenju slubene dunosti, ili da se dravni slubenik nalazi u pritvoru. Kada se pokrene disciplinski postupak u skladu sa zakonom, organ nadlean za postavljenje dravnog slubenika moe suspendovati dravnog slubenika u sluajevima: - da je protiv dravnog slubenika pokrenut krivini postupak za krivino jelo za koje se izrie kazna zatvora u trajanju od namjanje pet godina, - da je dravni slubenik zateen u izvrenju krivinog jela za koje se izrie kazna zatvora u trajanju od najmanje 5 godina, - da postoje ozbiljni razlozi koji ukazuju na izvrenje krivinog jela. U sluaju preventivne suspenzije:
- lice koje je suspendovano prima puni iznos plate - disciplinski postupak se suspenduje sve dok se ne donese pravosnana presuda nadlenog suda. 104) Upravljanje dravnom slubom Nadlena institucija utvruje opte smjernice za voenje kadrovske politike u institucijama i donosi podzakonske akte koji proizilaze iz zakona. Svaka institucija osniva jedinicu koja je zaduena za implementaciju odredbi zakona koje se odnose na upravljanje dravnom slubom. Jedinica u institucijama osigurava upravljanje osobljem institucija i vodi dosje za svakog dravnog slubenika, i osigurava da svaki dravni slubenik koji obavlja dunosti u instituciji ima nesmetan pristup svom administrativnom dosjeu. Jedinica institucije usklauje aktivnosti institucije i sarauje sa Agencijom. Po prethodnom odobrenju rukovodioca institucije, organ nadlean za postavljanje podnosi Agenciji godinji izvjetaj o radu i plan rada za narednu godinu. 105) Ombudsmen Ombudsmen pomae u realizaciju i potovanje principa utvrenih u zakonu i u skladu sa njegovim odredbama, djeluje kao posrednik u pitanjima koja se odnose na status dravnog slubenika. Svi dravni slubenici i zaposlenici institucije biraju na mjesto ombudsmena jednog dravnog slubenika. Ombudsmen ne smije biti lan organa nadlenog za postavljenje u instituciji u kojoj obavlja svoju dunost. Isto lice moe biti postavljeno za ombudsmena dvaju ili vie institucija. Izbor ombudsmena potvruje organ nadlean za postavljenje. 106) Agencija za dravnu slubu Savjet ministara osniva Agenciju za dravnu slubu i imenuje njenog rukovodioca. Rukovodilac Agencije nalazi se na radnom mjestu sekretara sa posebnim zadatkom, a bira se i postavlja u skladu sa odredbama zakona, na period od pet godina. Agencija za dravnu upravu: a) osigurava: realizaciju procesa zapoljavanja dravnih slubenika na zahtjev institucija pomae institucijama u realizaciji njihove kadrovske politike, organizacionog razvoja kao i pri uspostavljanju centralnog registra osoblja obuku i razvoj dravne slube
b) podnosi godinji izvjetaj o radu i plan rada za narednu godinu Savjetu ministara na odobrenje c) provodi ankete u okviru institucija na zahtjev Savjeta ministara d) obavlja ostale poslove i zadatke utvrene ovim zakonom. Agencijom rukovodi rukovodilac Agencije koji donosi Pravilnik o unutranjoj organizaciji Agencije uz prethodnu saglasnost Savjeta ministara. Rukovodilac Agencije ima status dravnog slubenika i bira se po postupku kao i ostali dravni slubenici. Mandat mu traje pet godina i ima pravo na ponovni izbor. 107) Odbor dravne slube za albe Odbor dravne slube za albe je, u skladu sa ovim zakonom i njegovim podzakonskim aktima, odgovoran za razmatranje svih konanih odluka, preduzetih ili proputenih radnji institucije ili Agencije koje se odnose na status dravnih slubenika i to na zahtjev: - dravnog slubenika na kojeg se sporna odluka, preduzeta ili proputena radnja odnosi - institucije gje slubenik obavlja svoju dunost - Agencije. Prava i dunosti odbora su: - sasluava podnosioca albe, ukoliko je to primjereno situaciji - poziva svjedoke i eksperte kada se to smatra neophodnim - trai i dobiva sve relevantne informacije od nadlenih organa - usvaja poslovnik koji se objavljuje u Slubenom glasniku BiH . Odluke Odbora moraju biti donesene na zakonskim osnovama i pravilno i potpuno utvrenom injeninom stanju. Odluke Odbora su: - konane i podlijeu svakom preispitivanju od strane nadlenog suda, u skladu sa zakonima Bosne i Hercegovine - dostavide se podnosiocu u roku od osam dana od dana donoenja. Savjet ministara osniva Odbor koji se sastoji od tri lana. Javna konkurencija za popunjavanje slobodnih radnih mjesta u Odboru se oglaava u Slubenom glasniku BiH , diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i u najmanje tri dnevna lista koja se distribuiu na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine, najmanje tri mjeseca prije roka za predaju molbi. Nezavisna komisija za izbor kandidata, koju imenuje Savjet ministara, bira lanove Odbora, na osnovu njihovog radnog iskustva i pokazane sposobnosti da obavljaju dunost u Odboru. Savjet ministara imenuje lanove Odbora na rok od etiri godine sa mogunodu ponovljenog izbora. lan Odbora je:
nezavisan i nepristrasan nije na javnoj funkciji na koju je izabran direktno ili indirektno, odnosno nije imenovan na radno mjesto u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini povlai se sa dunosti prije isteka mandata samo na inicijativu Savjeta ministara, koja je pokrenuta usljed izuzetnih okolnosti i konsenzusom ostalih lanova Odbora inom imenovanja, lanovi Odbora ostvaruju beneficije na osnovu statusa koji odgovara statusu sekretara. Podzakonskim aktima koje usvoji Savjet ministara dalje se regulie status lanova Odbora. 108) Postupak sa radnicima zateenih u slubi Zakonski status radnika u postojedim institucijama ostaje isti danom stupanja na snagu ovog zakona, sve dok Agencija za njihova radna mjesta ne obavi kompletan postupak revizije. Agencija donosi rjeenje o prestanku radnog odnosa radnika koji su koji su zaposleni protivno odredbama Zakona o dravnoj upravi ili ne ispunjavaju opte i posebne uslove za rad u organima dravne uprave. Za upranjena radna mjesta organizuje se javna konkurencija. Rjeenje o prestanku radnog odnosa stupa na snagu nakon okonanja kompletnog postupka javne konkurencije u skladu sa zakonom. Iskustvo kandidata koji je prethodno bio na radnom mjestu na koje se odnosi javna konkurencija moe biti uzeto u obzir za vrijeme procesa javne konkurencije Radnici koji su se zatekli na radu u organu dravne uprave a koji su zaposleni u skladu sa Zakonom o dravnoj upravi koji je bio na snazi u momentu postavljanja i koji ispunjavaju opte i posebne uslove za rad u organu uprave, prolaze kroz postupak ocjenjivanja u trajanju od 12 mjeseci. Postupak ocjenjivanja ureuje Agencija za dravnu slubu uzimajudi u obzir princip ocjene rada propisane zakonom. Organ nadlean za postavljenje potvruje postavljenje onih radnika koji su uspjeno proli postupak ocjenjivanja, a otputa one koji nisu uspjeno proli postupak ocjenjivanja ili ne ipunjavaju uslove za rad u organu uprave. Za upranjena mjesta organizuje se javna konkurencija. 109) Naknada Radnik kojem prestane radni odnos, ima pravo na otpremninu u visini prosjene mjesene plate ispladene u instituciji u mjesecu koji je prethodio
mjesecu u kome je stupio na snagu Zakon o radnim odnosima u institucijama Bosne i Hercegovine. Otpremnina se ispladuje radniku za ukupan radni sta osiguranja, a utvruje se tako da se prosjena pomnoi sa koeficijentom, i to za: Radni sta osiguranja: ( Koeficijent) a) do 5 godina (1,33) b) od 5 do 10 godina (2,00) c) od 10 do 20 godina (2,66) d) preko 20 godina (3,00) 110) Donoenje rjeenja o prestanku radnog odnosa Istovremeno sa donoenjem rjeenja o prestanku radnog odnosa, organ nadlean za postavljenje odluuje po slubenoj dunosti i o pravu na otpremninu radnika. Otpreminu po osnovu rjeenja ispladuje Ministarstvo za trezor institucija Bosne i Hercegovine. Radnik kome je prestao radni odnos ima pravo albe ako smatra da je organ nadlean za postavljenje povrijedio neko njegovo pravo koje je utvreno zakonom. alba se podnosi u roku od 15 dana od dana prijema takvog rjeenja. Dok se ne donesu propisi o radnim odnosima, te pravima i obavezama po osnovu radnog odnosa na nivou Bosne i Hercegovine, na zaposlene u institucijama primjenjivade se vaedi propisi iz ove oblasti.

Radno Pravo

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Radno Pravo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RADNO PRAVO prof.

Nadzor nad sprovoenjem odredbi Zakona o radu vri inspekcija za poslove

You might also like