UNIDADE 8

O INICIO DA IDADE CONTEMPORNEA: A REVOLUCIN INDUSTRIAL, CAPITALISMO E SOCIEDADE DE CLASES

Borja Campos Seijo I.E.S Garca Barbn (Vern)

1. REVOLUCIN INDUSTRIAL
- A revolucin industrial = paso do sistema feudal do Antigo Rxime ao sistema capitalista do mundo moderno. - A Rev. Industrial inciase en Inglaterra a mediados do S.XVIII e incle un conxunto de cambios tanto econmicos como de outro tipo (demogrficos, agrcolas) que permitiron que Gran Bretaa se convertera no S.XVIII e XIX no principal centro industrial e financeiro do mundo.

- 6 Trazos da Revolucin Industrial: a) Mecanizacin = invencin de mquinas + producin produtos mis baratos. b) Introducin de enerxa mecnica: carbn (mquina de vapor de Watt, 1769), petrleo, electricidade.

Mquina de vapor de Watt

c) Establecemento do sistema fabril (factory system): que substite aos anteriores sistemas de producin (gremial). A unidade de producin bsica a fbrica = lugar mecanizado onde a mquina controla o ritmo e a forma de traballo dos obreiros (sobreexplotados e alienados). d) Desvalorizacin do traballo humano (o importante a mquina) incremento da xornada laboral e emprego masivo de man de obra de escasa cualificacin (homes, mulleres e nenos/as) que se lle pagan baixos salarios.

e) Existencia de sectores punteiros: que se adiantan na

mecanizacin e arrastran aos demis sectores (Ex: txtil de algodn demanda carbn e ferro para as mquinas, o ferrocarril demanda ferro para ras e carbn para traccin...).

Revolucin Industrial 2 fases ben diferenciadas:

1 Rev Industrial (c. 1780-1880):

- Inicio en Inglaterra e logo expansin por Europa occ.

- Enerxa: vapor (mquina de vapor de Watt). - Sectores punteiros: txtil de algodn e siderometalrxico. - Transporte: Ferrocarril (invencin locomotora, Stephenson, 1829) Revolucin nos transportes por rapidez, capacidade de carga, menor custo e elevada demanda de ferro e carbn (desenvolvemento siderurxia). - Fbricas de pequeo tamao.

- Autofinanciamento polos propios empresarios e financiamento familiar en empresas pequenas.

Expansin da industrializacin por Europa

Mule (Samuel Cromton)

Innovacins no sector siderometalrxico

1 locomotora: Stephenson, 1829

 2 Rev Industrial (c. 1880-1914): - Novas potencias industriais (ademis de GB): Alemaa, EEUU, Xapn, Francia... - Enerxa: novas fontes de enerxa = petrleo e electricidade (invencin lampada por Edison). - Sectores punteiros: siderometalrxico e novos sectores (enerxtico e qumico). - Transportes: dominio do ferrocarril e aparicin de novos transportes (barcos a motor, invencin do automvil e avin). - Grandes fbricas e complexos industriais.

Edison coa 1 lampada

NOVAS FONTES DE ENERXA E INDUSTRIAS

REVOLUCIN NOS TRANSPORTES

- Financiamento 2 tipos:
$ Bancario: os bancos convertronse en suministradores de capital para industrias (prstamos e crditos a empresas a longo prazo), creando sistemas para facilitar as transaccins (papel moeda, cheques, letras de cambio)

$ Bolsstico: a travs da compra de accins (partes do capital dunha empresa) por investidores, que se converten en accionistas = propietarios de parte proporcional da empresa (Sociedades Annimas, S.A.).
Os mercados onde se mercan e venden accins son as Bolsas (Mercados de valores)

- Novas formas de organizar a producin 2 tipos: a) taylorismo: apurar o traballo do obreiro con mov simples, rpidos, eficaces, repetidos (mecanicos), eliminando os mov ineficaces e a perda de tempo. b) fordismo: cadea de montaxe = traer as pezas e material a travs dunha cinta a onde estan os obreiros para eliminar perdas de tempo masifica e abarata producin (Henri Ford no automvil Ford T = 1 coche para todos os bolsillos).

Henri Ford co Ford T

2. INDUSTRIA EN ESPAA E GALICIA

- A industrializacin chegou tarde a Espaa e Galicia, e con diferencias territoriais: Catalua: principal zona industrial, coa industria mis diversificada. Destaca o sector textil, debido introducin do algodn desenvolvemento doutros sectores: metalurxia, qumica, industria papeleira Andaluca e Levante: inicio da industrializacin na siderurxia e txtil fracaso reorientacin hacia o sector agrario.Tamn riqueza mineira (cobre en Huelva) explotada por empresas estranxeiras. Asturias: industria extractiva de carbn (mediados S.XIX) instalacin altos fornos e empresas metalrxicas dificultades: baixa calidade do mineral (carbn) caro non competindo co ingls proteccionismo.

 Pas Vasco: maior foco siderrxico espaol (finais S.XIX). Pola abundante e calidade do mineral de ferro. Destacou tamn a industria qumica e metalurxia de transformacin (mquinas e motores) e naval (Asteleiros Nervin). Galiza: industrializacin pobre por runa dos sectores artesns tradicionais (lio, curtidos, pequenas ferreras). Destaca a salgadura de peixe xermen de importante industria conserveira (finais S.XIX) de rpido crecemento. Tamn destacou a construcin naval (estaleiros en Ferrol e Vigo) ou a producin hidroelctrica por abundancia de cursos de auga. Tamn febre do wolframio = gran demanda de mineral de wolframio na Primeira e Segunda Guerra Mundial, pero transitoria.

3. REVOLUCIN NA POBOACIN E AGRICULTURA

A) CAMBIOS NA POBOACIN (REVOLUCIN DEMOGRFICA) - A partir de S. XVIII Revolucin demogrfica ( vez que a industrial) = aumento da poboacin. Causas: producin de alimentos fames e maior resistencia fronte epidemias. Melloras na hixiene e medicia mortalidade, sobre todo a infantil. A natalidade contina sendo elevada elevado crecemento da poboacin (poboacin britnica duplcase entre 1800 e 1850).

Evolucin da poboacin por pases (en millns)

B) CAMBIOS NA AGRICULTURA (REVOLUCIN AGRCOLA). - O da poboacin foi posible grazas a mellora da alimentacin, sta conseguiuse mediante o da productividade agrcola. - Causas desta mellora: - Eliminacin do barbeito. - Difusin da rotacin cuatrienal (Sistema Norfolk) = cereais rotan con outros cultivos (nabos, trevo, patacas) mellora fertilidade do chan e permitan unha maior cabaa gandeira. - Mellora das ferramentas (gadaa, arado) e introducin de mquinas (sementadora e segadora mecnica...) - Uso crecente do abono e regado. - A terra convrtese nunha propiedade libre e privada (grazas s revolucins liberais) sen residuos feudais (seoros, feudos, terras comunais...). - Cambios na mentalidade agrcola dos propietarios = disposta a introducir melloras e avances para aumentar beneficios (orixe agricultura capitalista).

- Consecuencias destes cambios: Inicio da agricultura moderna e capitalista = individualista e de mercado: orientado rendabilidade e bsqueda do mximo beneficio do propietario. Efectos sociais negativos campesios pobres perderon terras comunais. Como as sas terras non lles chegaban para sobrevivir venta do resto das terras xornaleiros (campesios sen terra) ou emigracin s cidades industriais obreiros.

4. O LIBERALISMO ECONMICO: O CAPITALISMO

- Rev. Industrial estivo ligada ao triunfo do capitalismo (liberalismo econmico) = modo de organizar a vida econmica que d forma a sociedade e ao mundo actuais.

- Qu elementos o conforman? Dous principais:

Capital: todos os obxectos que serven para producir mercadoras (cartos, terras, fbricas). O capital = propiedade privada dunha clase social, a burguesa capitalistas, que se apropian da plusvala (diferencia entre o prezo final dun produto e o que costa producilo). Traballo: mercadora que o proletariado (traballadores) vende a cambio dun salario.

CAPITALISTAS E PROLETARIOS

 6 Caractersticas do capitalismo:

a) O capital = elemento fundamental da producin:

- Necesario para poer en marcha calquer negocio e obter beneficios.

b) Liberdade ec ou libre mercado:

- O mercado rxese polo libre xogo de oferta e demanda e a libre competencia. Non deben existir obstculos nin mecanismos de control ao mercado (gremios, feudos), sobre todo do Estado. - Sen embargo, as propias empresas vulneran este principio buscando formas de control do mercado: monopolio (1 sa empresa controla o mercado) e oligopolio (varias empresas se reparten o mercado), a travs de concentracins de empresas, tipos:
$ Cartel: alianza de empresas do mesmo sector para evitar competencia. $ Trust: fusin vertical de empresas para controlar todo o proceso de producin dunha mercadora. $ Holding: sociedade que posee a maiora de accins de varias empresas, controlndoas.

Vieta de Forges (El Pas, 2008)

facendo alusin a voracidade do capital, que controla todo proceso produtivo

c) Propiedade privada dos medios de producin: - nica forma de propiedade para o capitalismo. - Dereito natural, universal e inalienable para a burguesa.

- O capitalismo crea 1 sociedade onde o nivel social depende da riqueza. - Proclama 1 sociedade aberta e igualitaria, onde todos poden ascender na escala social en funcin de talento e esforzo. - Sen embargo, unha falsa igualdade, xa que non todos parten das mesmas condicins, nen teen as mesmas facilidades.

- O capitalismo concentra a riqueza (capitais, industria, consumo) nunhas zonas e marxina a outras reas perifricas e dependentes, que son mercado ou productoras de mat. primas para as desenvolvidas.

- O capitalismo experimenta crises cclicas, orixinadas por desaxustes entre oferta e demanda. - As sucdense perodos de crecemento estancamento (crise) recesin ou depresin (crecemento negativo) recuperacin. - Estas oscilacins poden ser de curta duracin (5-10 anos) ou de longa duracin (ciclos Kondratieff = 50-60 anos).

5. A SOCIEDADE DE CLASES
- Capitalismo e revolucin liberal nova sociedade de clases con 2 trazos principais:

Sociedade aberta: calquera pode ascender na escala social en funcin do seu mrito e capacidade. Pero esta mobilidade mis limitada na realidade, xa que non todos parten do mesmo nivel nin teen as mesmas oportunidades.
Sociedade desigual: baseada na riqueza, principal criterio de clasificacin social clases desiguais (ricos e pobres, gaadores e perdedores).

Na nova sociedade de clases destacan 2 clases antagnicas (contrarias):

- Clase triunfadora no S.XIX (= propietarios) - Fndese coa vella aristocracia coma clase dominante. - Hexemona en todos os sectores: Econmica: propietaria do capital e medios de producin e se apropia da plusvala para acumular anda mis capital. Poltica: grazas revolucin liberal a burguesa controla os gobernos (mediante sufraxio censatario = s votan os mis ricos) leis para protexer os seus intereses: liberdade econmica, lexislacin laboral que prohibe folgas e asociacins obreiras

A BURGUESA

Nova clase social que nace coa industrializacin (= traballadores das fbricas). Vende a sa forza de traballo, reducido a mercadora, a cambio dun salario. Ao longo do S.XIX nace e desenvlvese unha conciencia de clase = recoecemento da sa situacin colectiva desigual coa burguesa antagonismo (rivalidade) social (proletariado vs. burguesa).

O Cuarto Estado. Volpedo

 Conciencia de clase fortalecida por duras condicins de vida e traballo:

Condicins de vida:
- barrios obreiros masificados por xodo rural debido mecanizacin no campo.

- barrios degradados e insalubres, sen servizos mnimos (sumidoiros, recollida lixo, alumbrado, auga corrente).
- Elevadas taxas de analfabetismo, alcoholismo, prostitucin

Condicins de traballo:
- Xornada laboral de sol a sol (de 14 a 16 h diarias). - Baixos salarios. - Traballo infantil (+ rentable para empresario).

- Fbricas insalubres e sen seguridade.

- Inexistencia seguridade social, nin baixas laborais nin vacacins - Alienacin do obreiro, sometido ao ritmo da mquina.

PROLETARIADO

6. O MOVEMENTO OBREIRO
Conciencia de clase do Proletariado movemento obreiro = loita obreira organizada e consciente pola igualdade. Fases do movemento: A) Protestas violentas (ludismo): destrucin de mquinas e fbricas polos obreiros, xa que as consideraban responsables das sas malas condicins de vida. B) Mobilizacins: manifestacins e folgas = abandono do posto de traballo para conseguir melloras (salario, xornada laboral, dereitos sociais). C) Sindicalismo: formacin de sindicatos = organizacins de traballadores para defender os seus intereses. Orixe en GB (Trade Unions) e expansin posterior ao resto de pases (Sociedades de resistencia e socorro mtuo) que crean caixas de resistencia (contribucin realizada polos obreiros para axudar a traballadores en paro, enfermos ou as sas familias).

Accins luditas

Mineros en folga pertencentes asTrade Unions, (GB inicios S.XX)

Logo da liga feminina das Trade Unions.

Resguardo de pago de cuota a Sociedade de Socorros Mutuos

D) Formacin dun pensamento socialista: 2 tipos de pensamento: SOCIALISMO (MARXISMO): crtica ao sistema capitalista = sistema desigual e inxusto que persigue acumulacin do capital polos empresarios (burguesa) a travs da plusvala desigualdades econmicas e sociai. Para acabar con esta situacin necesaria a toma do poder poltico polos traballadores (proletariado) a travs da revolucin situacin transitoria de dictadura do proletariado para crear un Estado obreiro abolicin propiedade privada dos medios de producin desaparicin de clases sociais sociedade igualitaria = comunista.

Karl Marx e Friedrich Engels, formuladores do socialismo

Mijail Bakunin, principal terico do anarquismo

ANARQUISMO: corrente que rexeita toda forma de autoridade (Estado,Igrexa), xa que son formas de opresin/alienacin revolucin espontnea (non dirixida por proletariado), sen partidos, nen dirixentes que far desaparecer ao Estado opresor substituido por unha sociedade sen clases (sociedade libertaria) de comunas autoxestionadas polos traballadores/as onde a propiedade de todos (a propiedade privada un roubo).
- Anarquismo diferenzas co marxismo enfrontamento MarxBakunin ruptura unidade do movemento obreiro.

E) Internacionalismo: colaboracin entre organizacins obreiras (sindicatos e partidos socialistas) por riba das fronteiras na 2 S.XIX. 2 etapas: I Internacional: - Asociacin Internacional dos Traballadores (AIT). Fundada en Londres (1864). - Formada por socialistas e anarquistas. - Obxectivos: xornada de 8 horas, supresin traballo infantil, conquista do poder do Estado polos propios obreiros ( malestar anarquista). - Final da I Internacional: enfrontamento entre marxistas e anarquistas marxistas expulsan a Bakunin e aos seus seguidores da AIT creacin Internacional Anarquista en Suiza ruptura da unidade do movemento obreiro.

 2 Internacional:

- Internacional Socialista (Pars, 1889).

- Formada s por sindicatos e partidos socialistas (marxistas). Aos anarquistas non se lles permite o ingreso. - Obxectivos: xornada de 8 horas, creacin do Primeiro de Maio = mobilizacin obreira mundial o mesmo da manifestacins obreiras en todo o mundo.

- Final da II Internacional: co estoupido da Primeira Guerra Mundial (1914) os partidos socialistas dos pases en loita abandonan os postulados pacifistas e revolucionarios e, arrastrados polo nacionalismo, apoian e votan a guerra nos seus respectivos parlamentos colaborando cos partidos burgueses de cada nacin en defensa da patria contra outros obreiros crise e fin da II Internacional.