KYAIS

Kadna Ynelik Aile i iddet
Hazrlayanlar Prof. Dr. Fidan Korkut-Owen Prof. Dr. Dean W. Owen
T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl
Ekim 2008 Bu kitabn basm, yayn, oaltm ve datm hakk T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrlne aittir. Bu yayn Avrupa Birlii destei ile oluturulmutur. Hi bir ekilde Avrupa Birliinin grlerini yanstmamaktadr.
nsz
Kadnlara ynelik aile ii iddet, temel insan haklar ve zgrlklerinin ihlali olup, kadnlar ve erkekler arasndaki eit olmayan g ilikilerinin bir sonucu olarak ortaya kan nemli bir sorundur. Aile ii iddet zel alanda meydana geldii iin ou zaman gizli tutulmakta, bu nedenle boyutlarnn tespiti son derece g olmaktadr. Oysa son yllarda uzun sreli abalarn sonucunda iddete maruz kalan kadnlara sunulan hizmetlerin niteliinin deimesi iin gerekli dzenlemeler yaplmtr. Bu dzenlemelerin banda Trk Medeni Kanunu, Trk Ceza Kanunu ve Ailenin Korunmasna Dair Kanunda yaplan deiiklikler ile 2006/17 Sayl ocuk ve Kadnlara Ynelik iddet Hareketleriyle Tre ve Namus Cinayetlerinin nlenmesi in Alnacak Tedbirler konulu Babakanlk Genelgesi ve 2007/8 tarihli ileri Bakanl Genelgesi gelmektedir. Uygulamann gelitirilmesi iin T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl (KSGM) tarafndan Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Ulusal Eylem Plan: 2007-2010 hazrlanmtr. Kadna ynelik aile ii iddet; salk hizmetleri, kolluk kuvvetleri, adalet hizmetleri ve sosyal hizmetler gibi pek ok hizmet alannn ortak abalaryla nlenebilecek bir sorundur. KSGM tarafndan Birlemi Milletler Nfus Fonunun teknik, Avrupa Birliinin mali katklaryla yrtlen Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi kapsamnda, iddete maruz kalan veya risk altndaki kadnlara sunulan hizmetlerin glendirilmesi ve hizmet sunan kamu kurum ve kurulularnda alan polis memurlar, avukatlar, hakimler, savclar, sosyal almaclar, salk personeli gibi eitli meslek gruplarna, medya ve sivil toplum kuruluu alanlarna hizmet ii eitim paketleri hazrlanmas amalanmtr. Bu kapsamda tm meslek gruplar iin Aile i iddetle Mcadelede Temel Eitim bal altnda 1) Toplumsal Cinsiyet Eitlii, 2) Kadna Ynelik Aile i iddet, 3) Aile i iddetle lgili Yasal Dzenlemeler, 4) iddete Maruz Kalan Kadnlara Sunulan Hizmetler ve 5) iddete Maruz Kalan ve
iddet Uygulayanlarla letiim ve Grme konularnn yer ald bir eitim paketi ile iddete maruz kalanlara hizmet sunanlarn kendi meslek gruplarna ynelik, mesleki sorumluluklarn ieren eitim dokmanlar hazrlanmtr. Snf ii uygulamalarn etkililiini salamak zere her bir dokman iin Eitici Rehberi hazrlanmtr. Ayrca eiticiler iin yetikin eitimi yaklamlarn ve tekniklerini anlatan Yetikin Eitimi Klavuzu hazrlanmtr. Elinizdeki dokmann hazrlanabilmesi iin Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi erevesinde 2007 yl Haziran ve Temmuz aylarnda proje illerinden Ankara, stanbul, Trabzon, Gaziantep ve anlurfada eitim ihtiya analizi almalar yrtlm; sz konusu meslek gruplarnn temsilcileriyle derinlemesine grmeler, grup almalar yaplm ve sonular bu dokmana yanstlmtr. Ayrca, dokmann hazrlk almalar srasnda ve deneme eitimlerinde ilgili kamu kurum ve kurulular ve sivil toplum kurulularnn temsilcilerinin, meslek kurulularnn ve akademisyenlerin grlerinin alnmasna ve katklarnn salanmasna zen gsterilmitir. Bu dokmanlar, eitim uygulamalar srasnda, kolaylatrc ve katlmc olarak, zamanlarn ve enerjilerini ayracak olan meslek elemanlarnn katklaryla geliecektir. almaya katkda bulunan tm kiilere, kurum ve kurulularn temsilcilerine teekkr ederim. Bu dokmann kadnlarn insan haklarnn korunmas ve gelitirilmesi, toplumsal yaamda konumlarnn glendirilmesi, eit hak, frsat ve imkanlardan yararlanmalar amacna katk salamas dileiyle. Esengl Civelek Kadnn Stats Genel Mdr
NDEKLER
indekiler
Giri 1. Kadna Ynelik Aile i iddetin Grlme Skl 1.1 Dnyada Kadna Ynelik Aile i iddet 1.2 Trkiyede Kadna Ynelik Aile i iddet 2. Kadna Ynelik Aile i iddet 2.1 Kadna Ynelik iddetin Tanm 2.2 iddetsizlik 2.3 iddetin Trleri ve Gerekleme Biimleri 3. Kadna Ynelik Aile i iddet Riskini Artran Faktrler 3.1 Kadna Ynelik Aile i iddetin Ortaya kmasn Etkileyen Faktrler 3.2 iddet Riskini Artran Faktrler / Risk Faktrleri 3.3 iddet ve Medya 3.4 Kadna Ynelik Aile i iddete likin Yanl nanlar 3.5 Aile i iddete Maruz Kalanlarn ve iddeti Gerekletirenlerin zellikleri 4. Kadna Ynelik Aile i iddetin Bedeli 5. Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele 5.1 iddete Maruz Kalan Kadnlara Nasl Destek Olabiliriz? 5.2 Yasal Destekler 5.3 Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele almalar 5.4 iddete Kar Duyarllk Programlar 5.5 Kadna Ynelik Aile i iddeti nlemeye likin neriler Sonu EK: rnek Gvenlik Plan Kaynaka 6 8 8 9 12 12 13 14 21 21 23 25 27 32 37 43 43 45 48 53 54 57 58 61
KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES
KADINA YNELK ALE DDET
Giri
lkokula gittiim yllarda tek katl, baheli bir evde yaardk. Bahelerimizin bitiik olduu komudan zaman zaman gelen ses ykselmeleri beni hep tedirgin ederdi. Byle zamanlarda nerelere saklansam da duymasam diye dnrdm. Ykselen ses her zaman Y. Amcann sesiydi. Ev yeterince temizlenmedi ya da yemek o eve geldiinde hazr deildi diye ok sinirlenirdi. Bu barmalar, aalama ve kfr dolu olurdu. Bazlar bana kalrsa baya ak kfrlerdi. Ardndan ses evin iine ekilir, farkl sesler eklenerek devam ederdi. H. Teyze yapma diye yalvarmaktan ellerin krlsn gibi ilenmeye doru giden szler sarf ederdi. Bir gn sokakta H. Teyzeyi morarm bir yzle grnce, annemin Seni yine mi dvd? demesinden o seslerin dvme olduunu anladmda gzlerimin kocaman aldn ve yreimin skm olduunu anmsyorum. Anne ve babamn, dier Her kltr, evin nemi, huzur vermesi, gvenli bir yer olmas zerine deyiler, arklar retse de ev, baz kadnlar iin gvenli ve huzurlu bir yer deil, acnn ve aalanmann olduu bir yerdir. Dnya Salk rgtnn (DS) on lkede yapt almalarn raporlarnda da belirtildii gibi, yakn zamana dek kadna ynelik aile ii iddet gizlenen bir gerekti (WHO, 2002). Son 30 ylda bu iddetin yaygnln ortaya koymaya alan aratrmalar ve bu sorunu nlemeye ynelik almalar artmtr. Kadna ynelik aile ii iddet gelimi, gelimekte olan ve gelimemi her toplumda farkl biimde gnlk yaamn iinde yer almaktadr. rnein inde, srf kz olduklar iin baz bebekler doar domaz ldrlmektedir. Her yl birok komularn neden bu durumu nlemek iin bir ey yapmadklarn anlayamazdm (Korkut-Owenn anlarndan).
GR
kadn insan ticareti maduru olmaktadr. Afrikann baz lkelerinde kadn snneti, Ortadouda da namus bahanesiyle kadnlara iddet uygulanmas, hatta ldrlmeleri devam etmektedir. Gelimi lkelerden ABDde en yaygn sulardan biri tecavzdr. statistikler kadna ynelik aile ii iddetin tm dnyada rastlanan bir olgu olduunu gstermektedir (STOPVAW, 2008).
lar nedeniyle de nemli bir halk sal sorunu olarak nitelendirilmektedir. Kishor ve Johnson da (2004) kadna ynelik aile ii iddetin kresel bir sorun olduunu belirtmektedir. Baka bir deyile farkl gelimilik dzeyindeki tm lkelerde bu sorunla karlalmaktadr. Kadna ynelik aile ii iddet, erkein kadn zerinde hakimiyet kurmasna yol aan cinsiyet politikalar ve erkein stnln ileri sren cinsiyet ayrmcl ile yakndan ilikilidir. Ertrk (2007), kadna ynelik iddeti, evrensel olarak ataerkil yaplanmann olmasna balamaktadr. Kadnlara ynelik iddet, kadnlarn ve kz ocuklarnn, maddi ve manevi btnlk hakk, kii zgrl ve gvenlii hakk, ifade zgrl ve evlenecei kiiyi seme hakk gibi en temel haklarndan yararlanmasn engelledii iin, kadnn insan haklarnn ihlali olarak kabul edilmektedir.
Kadna ynelik aile ii iddetin sorumlusu ounlukla kocalar, erkek kardeler, babalar ya da oullardr.
Kadnlarn sakat kalmalarna ve lmelerine yol aan nedenlerin banda kadna ynelik aile ii iddet gelmektedir. Ayrca, bu iddet kadnlarn i gc kaybna, salk hizmetlerine bavuru sklklarnn artmasna neden olarak ekonomik kayba da yol amaktadr. Bu zellikleri ile kadna ynelik aile ii iddet, bir halk sal sorunu olarak da kabul edilmektedir (Edwards ve ark., 2006; Paksoy- Erbaydar, 2008). Kadna ynelik aile ii iddet, yaygn olmasnn, akut ve kronik etkileriyle kadn saln olumsuz etkilemesinin yan sra, kadnn lmne kadar varabilen sonu-
Kadna Ynelik Aile i iddetin Grlme Skl

1.1 Dnyada Kadna Ynelik Aile i iddet statistikler, kadna ynelik aile ii iddetin, dnya genelinde ciddi bir insan haklar ihlali olduunu aa karmaktadr. Burada sadece her tr toplumda farkl biimlerde yzn gsteren aile ii iddetle ilgili baz istatistikler verilecektir. Bu konuda geni apl uluslararas almalar vardr. Uluslararas Af rgtnn web sayfasnda (AMNESTY, 2007) verilen ve daha ok Birlemi Milletler (BM), Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu (UNICEF), DS tarafndan yaplan almalara dayal istatistiklerden bazlar aada zetlenmitir. Doacak ocuun cinsiyeti yznden yaplan krtaj ve doum sonras kz bebeklerin ldrlmeleri sonucunda kaybolan kadn says 60 milyondan fazladr. inin 2000 ylndaki son nfus saym yeni domu kz ocuklarnn saysnn erkek ocuklarna orannn 100 /119 olduunu ortaya karmtr. Bu orann biyolojik normu ise 100 /103tr. Avrupa Konseyi, 16-44 ya aras kadnlarn lm ve sakatlanmalarnn sebeplerinden birinin aile ii iddet olduunu ve bunun kanser ya da trafik kazalarndaki lm ve sakatlanma oranndan ok daha fazla olduunu beyan etmitir. Kenyada en az haftada bir kadnn, ei ya da erkek arkada tarafndan ldrld bildirilmektedir. Zambiyada da haftada be kadn, ei ya da erkek arkada veya aile bireyi tarafndan ldrlmektedir. ABDde her 15 saniyede bir kadn, genellikle ei ya da erkek arkada tarafndan dvlmektedir. spanyada 2000 ylnda her be gnde bir kadn, ei ya da erkek arkada tarafndan ldrlmtr. ngilterede haftada yaklak iki kadn eleri ya da erkek arkadalar tarafndan ldrlmektedir. Yeni Zelandada kadnlarn bete biri, ei ya da erkek arkada tarafndan dvld-
K A D IN A Y N E L K A L E D D E T N G R L M E S I K L I I
n veya fiziksel tacize uradn belirtmektedir. Bangladete tm cinayet maktllerinin yarsn ei tarafndan ldrlen kadnlar oluturmaktadr. Msrda kadnlarn %35i evliliklerinin bir noktasnda kocalarndan dayak yemitir. Rus hkmeti 1999 itibaryla 14.000 kadnn ei ya da erkek arkada ya da akrabalar tarafndan ldrldn tahmin etmektedir. DSce dnyadaki birok lkede yaplan bir almaya gre bir kadnn hayat boyunca ei ya da erkek arkadandan fiziksel veya cinsel (ya da her ikisi birden) iddete maruz kalma oran, Japonyadaki %15lik oranla Etiyopyadaki % 71lik oran arasnda deiiklik gstermektedir. Kanadada aileye ynelik iddetin maliyeti, tbbi bakm ve verim kayb dahil ylda 1.6 milyar dolardr.
Kadna ynelik aile ii iddet tm dnyada ok yaygn olan bir insan haklar ihlalidir.
belirtilmektedir. Aada farkl almalarn sonular ksaca zetlenmitir. Hayat boyunca einden en az bir kez fiziksel iddete maruz kalan kadnlarn oran Trkiye genelinde %35, Dou Anadolu Blgesi rnekleminde % 40 olarak saptanmtr (Altnay ve Arat, 2007). Baka bir aratrma, kadnlarn %58inin yalnzca kocalarndan, nianllarndan, erkek arkadalarndan ve erkek kardelerinden deil, kadn akrabalar da dahil olmak zere kocalarnn ailesinden de aile ii iddete maruz kaldn tahmin etmektedir (ATO, 2002, Aktaran, Amnesty, 2007). Bir aratrmaya gre, aratrma kapsamna giren iddet sonucu len 40 kadndan 34 evde lm, 20 si aslm ya da zehirlenmi, 20sinde ldrldklerine dair kesin belirtiler grlm ve 10u da lmeden nce aile ii iddete maruz kalmtr (Btn ve ark, 2003). Bursadaki halk sal merkezlerinde yaplan bir aratrma, kadnlarn %59unun iddet grdn ortaya koymutur (Ergin ve Bilgel, 2001). Mor atnn 1990 ile 1996 yllar arasnda 1.259 kadn arasnda yrtt bir aratrma, kadnlarn %88inin iddet ortamnda yaadn ve %68inin kocalar
1.2 Trkiyede Kadna Ynelik Aile i iddet Dnyann drt bir tarafnda olduu gibi Trkiyede de kadnlarn insan haklar her an ihlal edilmektedir. Farkl kaynaklarda, kadna ynelik aile ii iddetin dnyadaki sklnn %10-%69 ve Trkiyedeki sklnn %25-%30 arasnda deitii
10
tarafndan dvldn gstermitir (Mor at, 1996). Gneydou Anadolu Blgesinde 599 kadn ile grlerek yaplan bir aratrma, grlen kadnlarn %51inin evlilik ii tecavze ve %57sinin de fiziksel iddete maruz kaldn ortaya karmtr (Amnesty, 2007). Ankarada yaplan bir alma sonucuna gre, kadnlarn %89u bir ya da birden fazla iddet trne maruz kalm ve %39u fiziksel iddet grmtr. Kadnlarn %15i kocalar tarafndan cinsel ilikiye girmeye zorlanmtr, %5i ekonomik kstlamayla tehdit edilmitir, %3 evlerine kapatlmtr ve %3 baka iddet trlerine maruz braklmtr (Glr, 1999). Alt ilde yaplan bir almaya gre, kadnlarn yaklak bete biri iddete maruz kaldn sylemektedir. iddete maruz kalan kadnlarn zmirde %60, anlurfada %85i kocasndan iddet grdn belirtmitir (Ayata, 2006). Hamile kadnlara iddet uygulanmas ile ilgili yeni bir aratrma raporuna gre, almaya katlan 249 hamile kadndan evlilikleri boyunca iddete maruz kalanlarn oran yaklak %30, hamilelikleri boyunca aile ii iddetin farkl biimlerine maruz kalanlarn oran ise %25 ten fazla olarak bulunmutur (Deveci ve ark., 2007).
Emniyet Genel Mdrlnn 2005 ve 2006y kapsayan su istatistikleri, Trkiyede iddet ierikli sularda madur olan kadnlarn saysn da ortaya koymutur. Buna gre, Trkiye'de son 2 ylda kadnlara kar iddet ierikli 333.237 su ilendii ve toplam 113.724 kadnn su maduru olduu ortaya kmtr. lkemizde son 2 ylda ortalama 3 dakikada bir kadn "iddet ierikli su"la karlarken, bu olaylarda toplam 1.985 kadn yaamn yitirmitir (Aktaran: Ar Hareketi, 2008). en ve Sevil (2007) tarafndan yaplan bir almada, lkemizde tirajlar yksek olan gazete seilerek 2005 yl iindeki 3 aylk bir dnemde aile ii iddete ynelik haberler incelenmitir. Aile ii iddet ile ilgili haberler, fiziksel, szel, duygusal, ekonomik ve cinsel iddet olarak gruplanmtr. Tablo 1 de aratrmann verilerine dayanarak, bu aylar iinde gazetelerde rastlanan iddet haberlerinin say ve yzdeleri ile iddet trlerine, iddetin uyguland kiilere ve haberlerin topluma katksna gre yaplan gruplamalarn say ve yzdeleri zetlenmitir.
Kadna ynelik iddet Trkiyede de yaygndr.
K A D IN A Y N E L K A L E D D E T N G R L M E S I K L I I
11
Tablo 1: 2005 Ylnda Aylk Dnemde Yksek Tirajl Gazetede Rastlanan iddet Haberlerinin Say ve Yzdeleri
Ay Ekim Kasm Aralk iddetin tr Fiziksel Duygusal Ekonomik Szel Cinsel Bilgi yok iddetin uyguland kii Erkekten kadna Kadndan erkee Kadndan kadna Haberin topluma kazanm Toplumu bilinlendirici Toplumu ynlendirici Yanltc ve magazinel
Kaynak: en ve Sevil, 2005
Say 85 95 113 Say 173 36 9 1 53 21 Say 186 27 4 Say 30 14 249
Yzde 29.0 32.4 38.6 Yzde 59.0 12.3 3.1 0.3 18.1 7.2 Yzde 85.7 12.4 1.9 Yzde 10.2 4.8 85.0
12

2.1 Kadna Ynelik iddetin Tanm Kadna ynelik iddet, kadnn fiziksel, cinsel veya psikolojik zarar grmesiyle veya ac ekmesiyle sonulanan veya sonulanmas muhtemel olan hareketlerdir. ster kamusal, ister zel alanda olsun kadna ynelik her trl bask yntemi iddettir. Kadnlara Ynelik Ayrmcln nlenmesi Komitesine gre, kadnlara ynelik toplumsal cinsiyete dayal iddet, bir kadna srf kadn olduu iin yneltilen ya da oransz bir ekilde kadnlar etkileyen iddettir (www. bmkadinhaklari.org). DS, elerin uygulad iddeti, yakn bir ilikide fiziksel, psikolojik ya da cinsel hasara yol aan her tr davran olarak tanmlamtr. En yaygn kabul gren tanm ise, Birlemi Milletler Kadnlara Ynelik iddetin nlenmesi Bildirgesinde yer almaktadr. Bildirge, nsznde kadnlara ynelik iddeti, erkekler ve kadnlar arasndaki eit olmayan g ilikilerinin tarihsel bir gstergesi ve erkeklerle karlatrldnda kadnlar zorla baml bir konuma sokmann ok nemli toplumsal mekanizmalarndan biri olarak tanmlamaktadr. Buna paralel olarak Birlemi Milletler Kadna Ynelik iddetin nlenmesi Bildirgesinde kadna ynelik iddet, ister kamusal isterse zel yaamda meydana gelsin, kadnlara fiziksel, cinsel, psikolojik ac veya strap veren ya da verebilecek olan cinsiyete dayal bir eylem, uygulama ya da bu tr eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak zgrlkten yoksun brakma eklinde tanmlanmaktadr (www. bmkadinhaklari.org). Son yllarda kadna ynelik iddet tanmna iddete maruz kalan ekonomik ihtiyalardan yoksun brakmak da dahil edilmitir.
Kadna Ynelik iddet
ister kamusal isterse zel yaamda meydana gelsin, kadnlara fiziksel, cinsel, psikolojik ac veya strap veren ya da verebilecek olan cinsiyete dayal bir eylem, uygulama ya da bu tr eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak zgrlkten yoksun brakma. BM
13
2.2 iddetsizlik iddetin trleri ve aklamalarna gemeden nce iddetin olmama halinin tesinde bir kavram olan iddetsizlik (nonviolence) kavramndan sz etmek anlaml olacaktr. iddetsizlik kavramnn temeli bakalarna kar merhametli ve efkatli davranmaktr. Bu kavram toplumda yaygnlatrmak zere alan eitli sivil toplum kurulular bulunmaktadr. Bunlardan biri kresel dzeyde almalar yrten iddetsiz letiim Merkezidir. Bu Merkez, klinik psikolog olan Rosenberg tarafndan gelitirilmi, iddetsiz (efkat ve merhamete dayal) bir iletiim dili aracl ile insanlarn birbirleri ile efkat, anlay ve merhamet dolu iletiim kurmalar iin insanlara eitimler vermektedir (CNVC, 2008). Bu iletiim dili ne gzlediimize, ne hissettiimize, neyi gereksindiimize ve neyi istediimize odaklanarak kendimizi ifade etmeye ve bakalarn da bu yolla anlamaya alma temellidir. Bylece, tan koymak, yarglamak yerine, gzlenenlerin, hissedilenlerin ve gereksinilenlerin ne olduuna odaklanarak bakalarnn gereksinimlerinin daha iyi tanmlanmas ve anlalmas amalanr.
Nobel Bar dl alm olan Arjantinli Adolfo Perez Esquivela gre, "iddetsizlik yaama ve bireye saygdr. iddet dolu olmamaktan daha byk bir anlam tar.
Bireylerin birbirlerinin duygularn ve gereksinimlerini anlamaya dayal, efkat ve merhametin olduu ilikiler kurabilmek her iki taraf da mutlu etmektedir.
iddetsizlik yaklamn savunanlarca, iddete bavurmadan da sorunlarn zlebilecei, bunun yollarnn olduu vurgulanmaktadr. iddetsizliin daha insanca bir yaam biimi olduu ve retilebilecei zerinde de durulmaktadr. Mahatma Gandi ile Nelson Mandela bu konuda verilebilecek en bilinen rneklerdir. ekil 1de iddetin olmad, eitlie dayal bir ilikinin zellikleri zetlenmektedir. Kadn ve erkek arasnda bu tr ilikilerin kurulabilmesi, iddetsiz, eitlie dayal bir beraberlii salamaktadr. Bu diyagram, ABDde Minnesota Eyaletindeki Duluth ehrinde Aile i iddete Mdahale Projesi (Domestic Abuse Intervention Project) erevesinde gelitirilmitir (duluth-model.org, 2008).
14
iddetten Kanma
Ekonomik Ortaklk
Parasal kararlar beraber almak, mali dzenlemelerin iki tarafn da yararna olmasna dikkat etmek.
Kadnn kendini gvende hissetmesine ynelik davranmak, kadnn rahata kendini ifade etmesini Sorumlu Ana-Babalk salamak. Ana-babalk sorumluluklarn paylamak, ocuklara iddetten kanan rol model olmak.
Tehdit ermeyen Davranlar
Gven ve Destek
Kadnn hayattaki amalarn desteklemek, duygularna, dncelerine ve etkinliklerine sayg duymak
Eitlik Ortak Sorumluluk

Adaletli i dalm konusunda karlkl anlamak, aile kararlarn birlikte almak. Sorumluluklar bilmek, hatal olduunda kabul etmek, ak iletiim kurmak.
Sayg
Kadn nyargszca dinlemek, duygusal adan desteklemek, anlayl olmak, dncelerini nemsemek. atmalarda her iki tarafn memnun olaca zmler bulmak.
Drstlk ve Hesap Verebilirlik
Mzakere Etmek ve Adil Olmak
ekil 1 Eitlik Tekeri
Kaynak: duluth-model.org, 2008
Model, aile ii iddetin sadece iletiimsizlik sonucu gerekletii iddiasnda deildir. Bu tr iddetin aslnda cinsiyetler arasndaki eit olmayan g ilikilerinin sonucunda gerekletii fikri, modelin yer ald iddete mdahale programnn iinde de yer almaktadr. Kukusuz bu g ilikisi toplumsal ve politik uygulamalardan da destek alabilmektedir. Dolaysyla bu model aile ii iddeti ortadan kaldrmak iin iletiim becerilerinin artrlmasn, mdahale yollarndan
sadece birisi olarak ele almakta ve daha geni mdahaleleri nermektedir. 2.3 iddetin Trleri ve Gerekleme Biimleri Yaplan almalar iddet ya da kadna ynelik iddet dendiinde ilk akla gelenin fiziksel iddet olduunu gstermektedir (Ar Hareketi, 2008; Bek ve Altun, 2007; Gler ve ark., 2005). Bek ve Altunun (2007) gerekletirdikleri bir almaya gre, gazetelerde yer alan aile ii iddet
15
haberlerinde en fazla fiziksel iddete yer verilmekte, onun ardndan cinsel iddetle ilgili haberler gelmektedir. Kadna ynelik aile ii iddet kadn zerinde g ve kontrol kurmay amalamaktadr. Kadn zerinde g ve kontrol oluturmay amalayan kii, kadna ynelik fiziksel ve cinsel iddetin yan sra baka iddet biimlerine de bavurmaktadr. G
ve Kontrol Tekeri de (ekil 2), eitlik tekeri gibi ABDdeki Duluth ehrinde yrtlen ayn proje erevesinde gelitirilmitir. Bu tekerde, iddeti uygulayanlarn, g ve kontrol kazanmak amacyla iddeti uyguladklar kiilere yaptklar davranlar tanmlanmaktadr. Kadna ynelik iddetin ne olduu ve trlerinin neler olduunu konusundan sz edildiinde bu modele de yer vermek anlaml grnmektedir.
l - Cinsel iddet Fizikse

Zorlama ve Tehdit
ocuklar Kullanmak
Kadn ocuklarla ilgili sulu hissettirmek, ocuklar arac olarak kullanmak, ocuklar karma teditleri.
Erkek Olmay Kullanmak
Kadna hizmeti gibi davranmak, kararlar tek bana almak, patron gibi davranmak.
Kadna zarar veren davranlarda bulunma ya da bulunma tehditi, onu terk etmekle tehdit etmek, sulamalarndan vazgemeye Gzda Vermek zorlamak Szel ya da szel olmayan hareketlerle korkutmak, eyalara zarar vermek, hayvanlara kt davranmak.
Ekonomik iddet
G ve Kontrol
Kadnn i bulmasna, almasna engel olmak, para istemeye zorlamak, harlk vermek, parasna el koymak, aile geliri konusunda Kt davran bilgi vermemek. hafife almak, kadn ciddiye almamak, iddeti inkar etmek, kadn sulamak.
Duygu Smrs
Kmseme, nkar ve Sulama
Ktlemek, ad takmak, kadn ruh salnn iyi olmadna inandrmak, akl oyunlar Kadnn her oynamak, kk hareketini kontrol drmek, etmek, sosyal sulu hissettirmek yaama katlmn engellemek, kskanl gereke olarak kullanmak.
Soyutlama
ekil 2 G ve Kontrol Tekeri
Kaynak: duluth-model.org, 2008
16
Trkiyede farkl illerde yaplan bir almann sonucuna gre, aile ii iddet konusunda kadn ve erkeklerin iddet eylemi olarak algladklar en belirgin davranlar (sralama deise de), dayak, aalama, kfr ve tecavzdr; kadnlar kfr, aalama, azar, dayak, tecavz ve almann engellenmesini erkeklerden daha yksek oranda iddet eylemi olarak alglamaktadrlar (Ayata, 2006). Kadna ynelik iddetin en ar biimlerinden biri, namus bahanesiyle kadna uygulanan iddettir. Baka bir ifade ile, kadnn ldrlmesi, szde namus bahanesiyle ortaya kan bir iddet biimi olarak azmsanmayacak bir orandadr. Bu tr iddetin en belirgin bahanesi, toplumda kabul gren szde namus anlaydr. Kadnlar bu anlaya uymadklarnda iddete maruz kalmaktadrlar. DSnn, elerin uygulad iddeti, yakn bir ilikide fiziksel, psikolojik ya da cinsel hasara yol aan her tr davran olarak tanmladn belirtmitik. Bunlarn iinde aadaki davranlar da yer almaktadr: Tokat atma, vurma, tekmeleme ve dvme gibi fiziksel saldr fiilleri, sindirme, srekli kk drme ve aalama gibi psikolojik taciz, cinsel ilikiye zorlama ve cinsel zor kullanmann dier biimleri,
bir kimseyi ailesinden ve arkadalarndan uzaklatrma, hareketlerini gzleme ve bilgi ya da yardma ulamasn kstlama gibi eitli kontrol edici davranlar. Yaplan farkl ayrmlarda da aa yukar benzer noktaya gelindii grlmektedir. Kadna ve ocua ynelik iddetle mcadele eden kadn rgtlerinin Avrupa apnda oluturduu bir iletiim a olan Kadna Kar iddetle Mcadele Avrupa A (Women Against Violence Europe-WAVE) tarafndan yaplan almalarda iddet trleri, fiziksel, szel, ekonomik, cinsel ve duygusal / ruhsal olarak be grupta toplanmaktadr (tak, 2007). iddetin trlerine gre grnmleri gazete haberlerinden ve yazarlarn psikolojik danmanlk deneyimlerinde karlatklar yaanm rneklerden yararlanlarak kurgulanm ve aada verilmitir. Fiziksel iddet: Tokat atmak, dvmek, vurmak, itmek, srmak, kemiklerini krmak, duvara vurmak, sa ekmek, tekmelemek, bak ekmek, yaralamak, yakmak, boazlamak, silahla yaralamak, sarsmak, ldrmeye kalkmak, vb. F., 24 yanda, Malatyal, ev kadn, ilkokul mezunu ve bir ocuu var. Severek evlendii
17
einin baka kadnlara gitmesi nedeniyle ar bunalm yaayan F., ei tarafndan iddete maruz kalm. Ald dil yaralarnn beden yaralarndan ar olduunu syleyen gen kadn, snmaevine iki gz mor ve onbe kilo kaybettikten sonra gelmi. Benim babam annemi ok kt dverdi. Babam dayaa balaynca annemin burnunu, kafasn, gzn kanatrd. te imdi de, annemin kaderi bizim bamzda. Eim de beni dvyordu, Sen de kadn msn? Git, bebek gibi kadnlar var! diyordu bana. Szel iddet: Aalayc szler sylemek, zaaflar ile alay etmek, ar genellemeler yapmak (sen hep bylesin, bunu her zaman yaparsn gibi), sulamak, kfr etmek, kk drmek, hakaret etmek, yksek sesle barmak, ei (kadn) eliki iinde brakmak, korkutmak, sakatlamak, ocuklar vermemekle ya da kadnn sosyal ve meslek yaamn bozmakla tehdit etmek. A. 39 yanda, Kastamonulu, ev kadn, ilkokul mezunu, ilk einden drt, ikinci einden bir ocuu var. mam nikahl ikinci einden iddet gryor. Youn dayak nedeniyle psikolojik yardm alyor, ila kullanyor. Kocas kendisine vurup kfr ederken inadna alamadn sylyor:
Eime Bana bunlar niye yapyorsun? diye soruyorum , Ben bunlar yapmazsam sen benim tepeme karsn, yapmak zorundaym. diyor. Ne olursa olsun bir insan bu kadar iddeti, kfr, hakareti hak etmez. Ben mutlu oluyorum, sen byle ac ekerken diyor. Zevk alyormu. Ben alarken houna gidiyormu. Ekonomik iddet: Evin masraflarn karlamamak, aile bireylerine gerekli harl vermemek, ein (kadnn) almasna izin vermemek, alan ein (kadnn) parasn elinden almak, kadnn mal / mlkn kontrol etmek, kadnn nereye para harcadn kontrol etmek, para ynetimi konusunda eletirmek ve etiketlemek (msrif kadn gibi), vb. C., niversitede retim grevlisi, 42 yanda, 15 yanda kz var ve yl nce einden ayrld. C., evliliklerinin byk bir akla ve ailelere kar byk mcadeleler vererek baladn belirtiyor. lk yllarn harika getiini, birbirlerini ok sevip ok gvendiklerini sylyor. O nedenle parasal kontrol, daha iyi yapacan syleyen eine vermekte hibir saknca grmediini, o paralarn onlarn paras olduuna yrekten inandn sylyor. yle ki maa kartn ve bir kredi kartn ona vermekte hibir saknca grmemi. Ancak evliliklerinin sonuna
18
doru ilikileri bozulmaya baladnda C. birden sevgi ve gven adna kontrol eine ne kadar fazla verdiini fark edip kartlarn geri istemi. Bu, ilikilerinin daha da bozulmasna yol am, nk ei kartlar vermemek iin trl bahaneler dile getirmi. C. ayn zamanda einin bir ilikisi olduunu sezmi ve aratrdnda hakl olduunu anlam. Kartlarn geri aldktan sonra ayrlmann daha iyi olduuna karar vermi ve einden sancl biimde boanm. Cinsel iddet: Evli olduu kii bile olsa kadn istemedii yerde, istemedii zamanda ve istemedii biimde cinsel ilikiye zorlamak, cinsel ierikli imalarda bulunmak, cinsel ierikli szckler sylemek, el atmak, parmak atmak, imdiklemek, fuhua zorlamak, cinsel yaamlarnda kadn aalayc davranlar yapmak, vb. Cinsel iddete, kz ocuklarn domadan ya da doduktan sonra ldrlmeleri, erken evlendirilmeleri, kadn snneti uygulanmas, erken gebeliklerin yaanmas ve korunmann engellenmesi, namus bahanesiyle kadna ynelik su ilenmesi de eklenmektedir. Ayrca lkemizde, baz blgelerde rastlanan, beik kertmesi, balk paras, berdel, kuma, yal erkeklerle ok gen kzlarn evlendirilmesi gibi uygulamalar
da bu gruba girebilir. ocuk dourmaya ya da dourmamaya ve krtaja zorlamak da bu erevede deerlendirilebilir. Cinsel Salk Enstits ve Derneinin yapt aratrmaya gre (2006) kadnlar istemedii cinsel ilikiye zorlamak, tecavz, baka kiilerle cinsel ilikiye zorlamak, cinsel olarak kiiyi korkutan ve kran davranlarda bulunmak, srekli kadnln aalamak, telefonla, mektupla veya szl olarak srekli cinsel ierikli tacizlerde bulunmak, cinsel organlara zarar vermek, namus ve tre bahanesi ile bask uygulamak gibi cinsel iddet ieren eylemlerde art yaanmaktadr. 1460 kadnla gerekletirilen almada, kadnlarn %40nn fiziksel iddete, %20'ye yaknnn ise cinsel iddete maruz kald, yani kocalar tarafndan istemedii trde cinsel ilikiye zorland belirlenmitir. Aratrmaya gre fiziksel iddete maruz kalan kadnlarn %36ya yakn fiziksel iddetten sonra cinsel iddete uramaktadr. Y., 34 yanda, Yozgatl, ev kadn, lise mezunu, iki ocuu var. Y., evliliinin nc gnnde iddet grdn sylyor. Kocasnn kendisiyle zorla cinsel iliki kurduunu belirterek, kocam Kimse karamaz, tecavz de ederim her eyi de
19
ederim, sen benimsin. derdi diye anlatyor. Eim dvd zaman dayan ardndan kesinlikle bana tecavz ederdi. diye de ekliyor. Psikolojik iddet: Ele (kadnla) dorudan iletiimi kesmek, onunla konumamak, surat asmak, ein (kadnn) kendisini ifade etmesini, gr ve dncelerini aklamasn engellemek, zaaflaryla alay etmek, duygusal smr yapmak, imal konuarak yanl anlamalara meydan vermek, ein (kadnn) kendisine gvenini ve saygsn yitirmesine neden olmak, ein (kadnn) karar verme srecinde phe etmesini salamak, kadnn sosyal hayatn kat kurallarla snrlamak, ein (kadnn) mantk srecinden phe etmesini salamak, kadn srekli eletirmek, kadnn evresiyle balarn koparmak, kadnn hareket zgrln kstlamak, eini kskanlk bahanesiyle srekli kontrol altnda tutmak, ailesiyle ve arkadalaryla grmesini engellemek, herkesin nnde aalayc konumalar yapmak, utandrmak, hastaneye yatmas gerekecek kadar ruhsal anlamda hasta olduunu sylemek, kadnn sevdii eyalara zarar vermek, srekli takip etmek, irkin ve / veya ie yaramaz olduunu sylemek, vb.
G., 42 yanda, Erzurumlu, hemire, lise mezunu ve drt ocuu var. G., einin baz alardan ada bir insan olduunu ancak sk sk Sen kadnsn, kadn dediin evde oturur. dediini anlatyor: Eim 28 yllk eitimci, yani faklte mezunu. Ama bana Sen kadnsn, yapamazsn. dedii zaman i bitiyor. Kadnsn oturacaksn. Mesela bir gezmeye bile gidecek olsam Kadnn sokakta ne ii var? diye kar kyor. Ben istediim zaman gidersin istemediim zaman gidemezsin. diyor. Dayak yok ama srekli gdlmek de ypratyor insan. Baz almalarda sosyal iddet biiminde bir gruplamadan da sz edilmektedir. Buna gre kadn bakalarnn nnde srekli kk drmek, bakalarnn nnde kadnn zaaflaryla alay etmek, bakalarnn nnde kskanlk gsterilerinde bulunmak suretiyle kadnn davranlarn kontrol etmek, kadnn evden kmasna izin vermemek, sosyal ilikilerini kstlayarak yalnz/desteksiz brakmak, ar kontrol etmek, kat kurallar koyarak bask kurmak, vb. bu gruba girmektedir. DS tarafndan bir dizi lkeden veri toplayarak yaplan bir aratrmada (WHO, 2005) kadnlar, duygusal iddetin (psikolojik ve sosyal iddetin) yakn yaam
20
arkadalar arasndaki iddet trleri ierisinde en zararls olduunu vurgulamtr. Duygusal iddete, kadnlarn salk hizmetlerine eriimini kontrol etme, kadnlarn nerede olduklarn srekli erkee sylemeleri ve baka erkeklerle konuulmas halinde erkein sinirlenmesi gibi rnekler verilebilir. Genel olarak duygusal iddetten kastedilen szl ve dier fiziksel olmayan saldrgan hareketlerle bir dier bireyi korkutmak, sindirmek ve kontrol etmeyi amalayan eylemlerdir. Ertrk (2008) aile ii iddeti daha farkl biimde ele almakta ve vahim-ciddi iddet, femisit ve kadna ynelik iddete kar hogrl olmak biiminde e ayrmaktadr. Vahim-ciddi iddet (grave violence), ocuklara ya da yetikinlere tecavz ya da dier cinsel tacizler, kadn cinsel organnn kesilmesi, kzlarn ocuk yata evlendirilmesi, kadn karma, cinsel istismar iermektedir. Femisit, kadnn kadn olduu iin ldrld cinayetler anlamndadr. Hayat kadnlarnn ldrlmesi, ocuk ve bebeklerin ldrlmesi, namus bahanesiyle ilenen cinayetler, eyiz nedeniyle lmler, vb. Kadna ynelik iddete kar hogr gsterilmesi, farkl bir iddete yol
amaktadr. iddete maruz kalan kadnlar, zellikle iddet grm olmann aybn hissetmekte ve bu durum yeni bir iddet olarak kadna geri dnmektedir. iddet Dngs: iddet sklkla, tekrarlayan belli bir dng iinde yer almaktadr. iddet dngs, gerilimin artmas, fiziksel iddetin gereklemesi ve balay (uzlama) olmak zere tanmlanmaktadr (wvcadv. org, 2004). lk evre iddete maruz kalann kendini aresiz hissettii, ei tarafndan kontrol edildii ve gerginliin hissedildii evredir. Ardndan patlama yaanr ve iddet olay gerekleir. Son evrede bir suskunluk sz konusudur. Utan ve pimanlk duygular ar basar ve iddeti uygulayan zr diler. Sklkla iddete maruz kalan, iddet uygulayan balar ve gzel, ksa bir dnem yaanr. Bu noktada sk rastlanan eilim, kadnlarn iddet olaylarndan sonra zr dileyen ve bir daha onlar dvmeyeceini syleyen elerine inanmalardr. iddetin olduu pek ok ilikide bu bir ksr dng biiminde yaanr. Eine farkl biimlerde iddet uygulayan erkekler her seferinde baz gerekeler ne srerek, bunu istemeden yaptklarn belirterek bazen hediyeler ve tatl szlerle elerinin gnllerini alrlar. Ancak ayn davran rnts ilk frsatta yeniden ortaya kmaktadr.
K A D IN A Y N E L K A L E D D E T R S K N A R T I R A N F A K T R L E R
21
Kadna Ynelik Aile i iddet Riskini Artran Faktrler

3. 1 Kadna Ynelik Aile i iddetin Ortaya kmasn Etkileyen Faktrler Kadna ynelik aile ii iddetin ok boyutlu bir sorun olduu son zamanlarda yaplan almalarla ortaya konmutur. O nedenle aile ii iddetin ortaya kn etkileyen faktrleri aklayabilmek kolay deildir. UNICEF (2003) tarafndan yaplan bir almada kadna ynelik aile ii iddet ok boyutlu bir sorun olarak ele alnm ve bu balamda konunun sosyal, kltrel, ailevi ve bireysel boyutlar tanmlanmtr. Kadna ynelik aile ii iddetin ortaya kn etkileyen faktrler bireysel faktrler, iliki faktrleri, yakn evreye ilikin faktrler ve toplumsal faktrler olmak zere drt temel grupta aklanmaktadr: 1. Bireysel faktrler arasnda elerin erken yata evlenmeleri, depresyon ya da kiilik bozukluklar yaamalar, dk gelire sahip olmalar ve ocukken iddete maruz kalmalar ya da tank olmalar saylabilir. 2. liki faktrleri arasnda, evlilikte atma Aile ii iddeti ortaya karan faktrlerin tanmlanmas amacyla kullanlan bir dier snflandrma Heise (1994) tarafndan yaplmtr. Bu snflamaya gre aile ii iddete neden olan tek faktr yoktur. iddeti douran faktrler oklu ve karmak bir yap sergilemektedir. Bu snflamaya gre kltrel, ekonomik, yasal ve siyasi faktrler, aile ii iddetin ortaya kmasna neden olan drt temel faktr olarak ele alnmaktadr. yaama ve iliki problemlerini zememe, ailede erkek hakimiyetinin baskn olmas, ailenin koruma ve destekleme ilevlerini yerine getirememesi belirtilebilir. 3. Yakn evreye ilikin faktrler arasnda ise yakn evrenin iddeti olaan sayarak desteklemesi ve aile ii iddete kar yakn evrenin yaptrmlarnn yetersiz olmas gsterilebilir. 4. Toplumsal faktrler balamnda geleneksel toplumsal cinsiyet normlar ve iddeti destekleyen sosyal normlar saylabilir .
22
1. Toplumsal cinsiyet temelli sosyalleme, cinsiyete uygun rollere ilikin kltrel tanmlar, ilikilerde rollere ilikin beklentiler, erkeklerin doutan stn olduklarna ilikin inanlar, evlilik srecine ilikin baz treler (balk paras / eyiz), vb. aile ii iddeti etkileyen kltrel faktrlerdendir. 2. Ekonomik faktrlerin alt kategorileri ise, kadnlarn erkeklere ekonomik bamll, nakit ve kredi kaynaklarna, kaytl ve kayt d sektrlerde istihdam olanaklarna, eitim ve retim imkanlarna snrl eriim, vb. eklinde ortaya kmaktadr. 3. Yasal faktrn iinde boanma, ocuk velayeti, nafaka ve miras hakkna, vb. ilikin yasalarda ve/veya yasalarn uygulanmas srecinde kadnn daha dk yasal statye sahip olmas ve kadnlar arasnda yasalar okuyup anlayabilme orannn dkl, vb. yer almaktadr. 4. Aile ii iddeti douran siyasi faktrler ise, kadnlarn iktidarda, siyasette ve medyada; yasal ve tbbi mesleklerde yetersiz temsili, aile ii iddetin ciddiye alnmamas, aile yaamnn mahrem kabul edilmesi ve siyasi bir g olarak yeterince rgtlenememesi olarak zetlenebilir. Mavili-Akta, erkeklerin iddet kullanmasnn altnda yatan sosyo-kltrel faktrleri u ekilde sralamaktadr (2006):
Erkein szl ve fiziksel iddeti kendi ailesinden renmi olmas ve bunu iselletirerek kendi eine uygulamas, Erkein iddeti ilikide kontrol elinde tutmak ve stres azaltmak iin kullanmas, Alkol ve madde bamll ve iddet kullanma arasndaki yksek iliki, Medyada ve elence programlarnda iddet gsteren erkeklerin karizmatik olarak lanse edilmesi, Erkeklerin stlendii cinsel rollerde saldrganlk ve iddet zelliklerinin pekitirilmesi, kamuoyunda aile ii iddetin aile iinde kalmas ve bunun zel bir mesele olduuna dair inancn pekitirilmesi. Yukarda aile ii iddetin ortaya kmasn etkileyen faktrler konusunda baz aklamalara yer verilmitir. Aada ise, iddete maruz kalan kadnlarn iddete neden olan faktrleri nasl grdklerini ortaya koymaya alan bir aratrmann sonular yer almaktadr. Kocack (2004) tarafndan yaplan bir almada iddete maruz kalan kadnlarn iddetin nedenlerini nasl akladklar aratrlmtr (Aktaran: Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007). Aratrmaya gre, erkein kadna iddet uygulama nedenleri, en nemli bulunandan en az nemli bulunana
23
doru u ekilde sralanabilir: Kadnn ev ii grevlerini yerine getirmemesi (%32.2), erkein baz sorunlar yaamas (%21.6), erkein hibir aklama ya da nedene bal olmadan iddet uygulamas (%19.7), kadnn kskanld iin iddet grmesi (%9.8), erkein cinsel isteklerinin yerine getirilmemesi (%6.6), kadnn izinsiz bir yere gitmesi (%3.3), kadnn savunduu dnceler nedeniyle iddete uramas (%2.5), gibi. 3.2 iddet Riskini Artran Faktrler / Risk Faktrleri nleyici almalarda kullanlan nemli kavramlardan biri risk faktrleridir ve ama risk faktrlerini fark ederek ve risk altndaki kiilere ynelik almalar yaparak koruyucu faktrleri artrmaktr (Korkut, 2007). Aile ii iddete maruz kalan kadnlara hizmet gtren ya da gtrecek olan kiilerin aile ii iddeti artrabilecek risk faktrlerinin farknda olmalar gerekmektedir. nk ancak risk faktrleri bilindiinde / ortaya karldnda nleyici almalara ve uygun mdahalelere balanabilmektedir. Risk faktrlerinin olduu durumlarda iddete uram ya da urama olasl yksek olan kiileri yasal haklar, sosyal yardm ve barnma olanaklar ve sunulan dier hizmetler konusunda bilgilendirmek ok yararl olabilecek abalardandr.
Aile iinde kadna ynelik iddeti artrabilecek risk faktrlerinin neler olabildiine ilikin baz almalar vardr. Yoksulluk, isizlik, duygusal karklklar (Trkiye Cumhuriyeti ve UNICEF, 1996), kltrel deiimler, hzl kentleme, paralanm aile, gler, yoksunluk, yetki kayb, korku, kendini gvende hissetmeme gibi durumlarda bireylerin, yaadklar stresle ba edemedikleri ve iddete yneldikleri belirtilmektedir (Balta, 1996). Doal felaketler, i kayb gibi olaylar sonrasnda da yaanan aslnda benzer bir sretir. Youn stresle baa kamama ve ayn zamanda sosyal destek kaynaklarndan yeterince yararlanamama aile ii ilikileri bozmaktadr. Aslnda sz edilen durumlarn ortak yanlar youn stres yaratc olmalar ve kiilerin bunlarla salkl olarak baa kamamalardr. Aada en sk rastlanlan risk artrc etmenler olarak i g, yoksulluk, doal felaketler konularnda yaplan almalara deinilmitir. g: Tzer ve Gka (2007) tarafndan hazrlanan bir raporda lkemizdeki i g ile aile ii iddet arasndaki iliki irdelenmitir. Aktardklar baz yaynlara gre i gte kadnn bireysel olarak bamsz bir karar yoktur ve aile iindeki
24
konumuna (e, anne, kz evlat) bal olarak yeni bir yerleim yerine tanma sz konusudur. G eden ailelerdeki sorunlara bakldnda erkekler daha ok ekonomik ve toplumda yeniden yer edinmeyle ilgili sorunlar yaarlarken, kadnlar daha ok aile ii iliki problemleriyle ba etmeye almaktadrlar. Yaplan bir almada (Glur, 1999) ankete katlan kadnlarn %80inin i gle Ankaraya geldikleri ve onlarn da %89unun psikolojik, %39unun fiziksel ve %16snn da cinsel iddete uradklar belirlenmitir. Krsal kesimden kentlere gn hzland son yllarda, eskiden krsal kesim iddeti olarak tanmlanan iddet trleri artk kentlerde de grlmeye balam, ksaca iddet trleri ve saylar asndan kr-kent farkll giderek azalmaya balamtr (Aziz ve ark., 1994, Aktaran: Ilolu, 2006). Yoksulluk: Yaplan birok almada da aile ii iddeti artran olaylar arasnda ekonomik yetersizlik ilk srada yer almaktadr. Ayn zamanda kadnlarn aile iinde iddeti artran nedenler olarak ekonomik yetersizlii / yoksulluu ifade etmeleri, kendilerinin yoksul olmasyla ilikili olabilir. Bilindii gibi yoksulluk ve bask iddet davrannn ortaya kmasnda nemli faktrlerdir. Dk gelir dzeyi ile birlikte yaanan stres ve kstl
kaynaklar iddet riskini artrmaktadr (Babakanlk Aile Aratrma Kurumu, 1995). Gler ve Arkadalar, (2005) tarafndan yaplan bir alma sonunda, almaya katlan kadnlarn byk bir blmnn (%59.7) iddeti fiziksel iddet olarak tanmladklar, ekonomik ve cinsel iddeti tanmlamadklar grlmtr. Bunun yan sra kadnlar ekonomik yetersizliin (%58,8) aile ii iddeti artran en nemli neden olduunu belirtmilerdir. Ilolu (2006) tarafndan yaplan almada ekonomik dzey dtke aile ii iddetin artt sonucu elde edilmitir. Doal felaketler: Bunlar deprem, yangn, sel, gibi felaketler olarak sralayabiliriz. Byle durumlarda kaynaklar yetersiz, stresle baa kma yollar zayfsa aile ii iddete rastlanabilmektedir. Edleson (1999) yapt bir almada evresel felaketlerin ardndan kadna ynelik aile ii iddetin artt sonucuna ulamtr. Bir dier almada Enarson (1997) doal felaketlerin sadece fiziksel olaylar olmadn, bireyler, aile ve toplum iin bir dizi karmak sosyal deneyimlere yol atn sylemektedir. Clemens ve arkadalar, (1999) yaanan byk bir sel felaketinden sonra aile ii iddette art olduunu belirtmilerdir. Ancak, onlara gre selin etkileri kiilerde kaygnn, depresyonun
25
ve dmanca duygularn artmasna neden olduu iin kiiler iddete bavurmaktadr. Daha nce ailelerinde iddet olay olmasa bile sosyal destei az olanlarla, grece daha yal olanlarda aile ii iddet grlmektedir.
olan biri olarak resmedilmesi, suun iddete maruz kalannm gibi gsterilmesi, tecavzcnn psikolojik ve biyolojik olarak cinsel drtlerine kar koyamamas gibi tecavz olgusuna ilikin yanl inanlar mevcuttur. Bu inanlar yznden, baz artlar altnda tecavz kabul edilebilirmi gibi yanl anlamlar ortaya konmaktadr (Russo ve Pirlot, 2006). Medya iinde en gl olan ara televizyondur ve televizyon zellikle kltr dzeyi dk, sanat etkinliklerine katlmayan kiiler iin vazgeilmezdir. Televizyonda gsterilen iddet dolu sahneler, izleyenlerde kanksama duygusu yaratmaktadr. Batya (2007) gre, televizyonda grlen magazin,
Erkeklerin aile ii iddet uygulamasn etkileyen 4 temel faktr vardr: kltrel, ekonomik, yasal ve siyasi faktrler. Bunun yan sra, stres yaratc rolleri nedeniyle i / d gler, yoksulluk, doal felaketler gibi etmenler de iddet riskini artrc faktrler arasnda yer almaktadr. Bu etmenler, kimlerin risk altnda olduuna iaret etmektedir.
3.3 iddet ve Medya Yazl ve grsel tm kitle iletiim aralarnda iddeti destekleyen, iddet rnekleri sunan, model olan ya da iddeti nlemeye alan eler grmek olasdr. zellikle televizyon dizileri, filmler, izgi filmler, bilgisayar oyunlar iddetle ilgili eler barndrmaktadr. Medyann toplumsal cinsiyet ve iddetle ilgili alglarmz etkiledii belirtilmektedir. Bu yaklama gre kadna ynelik iddet, zellikle cinsel iddet kavramnn ekillendirilmesinde TV ovlarnn ve filmlerin nemli etkisi vardr. iddete maruz kalann her nne gelenle beraber
yarma ve ovlarda da iddet dolu bir tarzda iletiim kurulmakta ve bu tip grntler aracl ile de iddet toplumsal balamda olumlanmakta hatta yceltilmektedir. Sosyolojik anlamda yaplan bir zmlemede Parin (2007), gazetelerin iddet ierikli haberleri sunma pratikleri iinde yer alan balklarn, szcklerin, fotoraflarn toplumsal duyarllklar, toplumsal tepkileri erittiini, grnmez kldn, bunun tesinde iddetin yaygnlamasnda aktif rol oynadn ifade etmektedir. Bek ve Altuna (2007) gre, gazetecilikteki kimi gelimeler, gazetelerin sayfalarn belli konulardaki haberleri bir araya getirecek biimde tematik olarak
26
dzenlemeleri sonucunu dourmutur. Oluturulan bu sayfalardan / kategorilerden biri de, daha ok adli vakalara dayanan bireysel iddet yklerinin ilendii haberlere ver veren nc sayfalardr. Gazetelerdeki bu kullanm nedeniyle nc sayfa haberi deyimi neredeyse, bir tr olarak bireysel iddet yklerini ieren haberleri tanmlayan bir mesleki terime dnmtr. Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi kapsamnda Bek ve Altun ( 2008) tarafndan yaplan Medyada Aile i iddet Aratrmasnn ilk aamas olan Gazete Haberlerinde Aile i iddet almasna gre aile ii iddetle ilgili haberlerin %30u gazetelerin nc sayfasnda verilmektedir. Buna bir de birinci sayfada balayp nc sayfada devam eden haberler eklendiinde bu oran %30,7ye ykselmektedir. Uslu (2007), medyada kadnn nasl konumlandrldn aklayan yazsnda, kadna ynelik sularda bile (tecavz, iddet gibi) olayn magazinletirildiini, cinsel armlarla beslenerek grsel yaklamlarla sunulabildiini belirtmektedir. Gnmzde kitle iletiim aralar, zellikle televizyon reklamlarndaki kadna ynelik cinsiyeti bak, kadn genel olarak belli
roller ve ilevler iinde belirlemitir. Zaman ve uzam tasarmnda deiiklikler olsa da bu rol ve ilev pek az deimektedir. Reklamlarda yk biiminde anlatlanlar geleneksel bilgilere dayandrlmakta, erkek ve kadn arasndaki biyolojik ayrm temel alnmaktadr. Kadnlar doalar gerei itaatkar, edilgen, baml varlklar olarak, gsz gsterilmektedirler. Bu zellikleriyle kadn, iddet karsnda gsz, hatta aresizliiyle, beceriksizliiyle zavall, kkrtc cinselliiyle iddete laykm gibi glnletirilmekte ya da kendisine yneltilen iddeti yalnz erkek zebilirmi izlenimi verilmektedir. Bu yk ve gsterili biimi, erkek ile eit olmayan bir konumda sunulan kadn iin potansiyel bir iddet ve tehditle yaama anlamna gelmektedir. Fazla eitimli olmayan, gndelik ilikileri snrl, dlanm ortamlarda bulunan ve erkek (baba, aabey, e, oul) basks altnda yaayan ok sayda kadn, iddeti gnlk yaamlarnn olaan bir uzantsym gibi alglayp kabullenmekte ve iselletirmektedir. Kadnlarn isteyerek ya da istemeyerek, bilinli ya da bilinsiz olarak izledikleri reklamlar da iddetin sradanlamasna neden olmakta, kadnlarn ona kar koymasna engel olmaktadr (Bker ve Eziler-Kran, 1999).
27
Medya, bazen iddete yol aacak modeller, bazen duyarszla yol aacak kadar sk biimde iddet rnekleri sunmakta, bazen de iddete kar mcadele iin bir ara rol oynamaktadr.
kadnn paray lzumsuz yere harcamas, ocuklarn bakmn ihmal etmesi ve cinsel ilikide bulunmay reddetmesidir. Aratrma kapsamnda bulunan 15-49 ya grubu kadnlarn %39'u belirtilen nedenlerden en az birini kocasnn kendisini dvmesi iin hakl bir neden olarak belirtmitir. iddeti kabullenme durumu kadnn ya, eitim durumu, yaad blge ve alma durumuna gre olduka byk farkllklar gstermektedir. rnein 15-19 ya grubunda bulunan kadnlarn %63' belirtilen nedenlerden birini hakl bulurken, 45-49 ya grubunda bulunanlarn %39'u hakl bulmutur. Yine eitimi olmayan ya da ilkokul bitirmemi kadnlarn %62'si belirtilen nedenlerden birini hakl bulurken, lise ve zeri eitim alm kadnlarn sadece %9u fiziksel iddet iin belirtilen nedenlerden birini hakl bulmutur. lkenin dousuna gre daha gelimi durumda bulunan bat blgelerinde yaayan kadnlardan %33, douda yaayan kadnlardan %49'u uygulanan iddetin nedenlerinden birini hakl bulmutur. alma ve gelire sahip olma da iddetin iselletirilmesinde nemli bir faktr olarak karmza kmaktadr. i olmayan kadnlarn %38'i, gelir getiren bir ite alanlarn %30'u bir nedeni hakl bulurken, gelir getirmeyen bir ite alanlarn yaklak %61'i iddeti bir nedenle hakl bulmaktadr.
3.4 Kadna Ynelik Aile ii iddete likin Yanl nanlar Kadnlara ynelik iddetin nlenmesi iin bireylerin ve toplumun iddet konusundaki inan ve deer yarglarnn sorgulanmas, iddetin kltre dayandrlan aklamalarnn ortadan kaldrlmas gerekir. Toplumda rastlanan iddete ilikin baz genel tutumlar unlardr: iddetin doal olarak alglanmas, kadnn bir birey deil, eit olmayan biri gibi alglanarak nesneletirilmesi, iddete boyun emeyen kadnlarn deil, boyun eenlerin desteklenmesi. Pek ok kadn, evlilik, aile ve iddet konularnda hakim olan deerleri byk oranda iselletirebilmektedir. 2003 yl Trkiye Nfus ve Salk Aratrmasnda kadnlarn aile ii iddet biimlerinden, zellikle fiziksel iddeti ne kadar iselletirdiklerinin belirlenmesi amacyla kadnlara ekonomik ve cinsel nedenlere dayal olarak kocann karsn dvmesini hakl bulup bulmadklarna dair sorular sorulmutur. Belirlenen nedenler, kadnn yemei yakmas, kocasna karlk vermesi,
28
Gelimekte olan birok lkede ok sayda kadn, erkeklerin iddete bavurmasnn geerli bir nedene dayandna ve erkeklerin elerini disiplin altna alma hakkna sahip olduklarna inanmaktadr. Erkei iddet kullanmaya iten nedenler erkein szn dinlememek, karlk vermek, yemei vaktinde hazrlamamak, para ya da kz arkadalaryla ilgili sorular sormak ve cinsel ilikiye girmeyi reddetmek olarak ortaya kmaktadr (WHO, 2002). Bir dizi lkedeki kadnla yaplan bir aratrmann sonularna gre, yakn yaam arkadalar arasndaki iddet, kadnlar tarafndan geni oranda kabul grmektedir. Kadnlar erkek kaynakl iddeti bir bahaneyle gerekelendirme eilimindedirler ve sz konusu iddetin normal olduuna inanmaktadrlar (WHO, 2005). Trkiyede son dnemde yedi farkl ilde yaplan bir almaya gre kadn ve erkekler arasnda kadna kar uygulanan iddete ilikin tutumlarda baz farklar olsa da bunlar belirgin deildir. Kadnlarn %78i kadnn iddeti hibir koulda hak etmediini dnrken erkeklerde bu oran %63tr. Kadna kar iddetin baz durumlarda meru olabileceini dnen erkeklerin oran %18 iken, kadnlarda bu oran %7dir. Yaplan baka almalar bata sadakatsizlik olmak zere ein emirlerine
kar kma, cinsel ilikiyi reddetme, yemek yapmama ve ocuklara bakmamay iddeti merulatran nedenler arasnda gstermektedir (Ayata, 2006). Arat ve Altnay (2007) tarafndan Trkiye genelinde yaplan bir almada kadnlarn onda dokuzunun daya haksz bulduklar sonucu elde edilmitir. lke genelindeki kadnlarn %11i baz durumlarda erkekler elerini dvebilirler ifadesine katlmlardr. Bu yzde, Dou Blgesi rnekleminde biraz daha yksek (%14) olarak saptanmtr. Bu sonular, aile iinde kadna ynelik iddetin mazur grlmesinde zaman iinde bir azalma olduu biiminde yorumlanabilir ve bu azalmada kadna ynelik aile ii iddete kar yaplan almalarn paynn olduu da sylenebilir. Aratrmaclarn, halk arasnda kadna ynelik aile ii iddetle ilgili yaygn olan, ancak doru olmayan inanlar ve bilgiler hakknda farkl gruplandrmalar vardr. rnein Jacobson ve Gottmana (1998) gre, halk arasnda yaygn olan baz yanl inanlar aadaki gibi sralanmtr. 1. Hem erkekler hem de kadnlar dayaa bavurur. nana bakarak, eleri tara-
29
fndan dvlen erkekleri bulmak olduka zordur zira, erkekler genellikle fiziksel olarak daha kuvvetlidirler ve daha da nemlisi dayak sadece fiziksel saldr-ganlk anlam tamamakta; ayn zamanda fiziksel iddete bavurarak kadn kontrol altna alma, korkutma ve boyun edirme amalar tamaktadr. 2. Dayak atanlar birbirine benzer. Ancak, dayaa bavuranlar genel zelliklerle tanmlamak kolay deildir zira, bu kiiler farkl zellikler barndrmaktadrlar. 3. iddet hi bir zaman alkol veya madde kullanmndan kaynaklanmaz. Alkol ve madde kullanmyla iddet arasndaki iliki karmak bir yapdadr ve ikisi arasnda herhangi bir dorudan iliki mevcut deildir. 4. iddet uygulayan kiiler fkelerini kontrol edememektedirler. Buna gre iddet uygulayanlarn kk bir blm gerekten de beyinlerdeki fke merkezinin bozukluundan dolay davranlarn kontrol edememektedir ve dolaysyla dnmeden ve kontrolsz hareket etmektedir. Ancak, genellikle iddet ieren hareketler isteyerek yaplmaktadr ve bir tercihe iaret etmektedir. 5. Dayak zamanla ortadan kalkacaktr. iddet kendi kendine ok nadiren kesilir ve zaman ierisinde dursa dahi fiziksel iddet kadar zerinde durulmayan
duygusal iddet varln srdrr. 6. Psikoterapi, hapis cezasndan daha etkili bir tedavidir. Bu durum hapishanelerin mevcut kalabalndan dolay hakimlerin hapis cezasna alternatif aramalarndan kaynaklanmaktadr. Ancak ne yazk ki mevcut tedavi programlar ok etkili deildir ve fiziksel iddeti nleme ihtimalleri yksek, duygusal iddeti nleme ihtimalleri ise ok dktr. 7. Erkekleri daha ok kadnlar kkrtr. Bu durum iddet uygulayanlar ve kamuoyunun bir ksm tarafndan kabul edilmektedir. Ancak yaplan almalar, birok erkein elerinin neyi yapp neyi yapmadna bakmakszn fiziksel iddete bavurduklarn gstermektedir. 8. iddetin yaand ilikiyi devam ettirmek kadn iin deliliktir. Gerekten de birok kadn ilikilerini sona erdirmekte ve kocalarn terk etmektedir; ancak bu sreci takip etmeyen ve iddet uygulayan elerini terk edemeyenler deli veya anormal deillerdir. iddet ieren bir ilikiye girmek kmaktan daha kolaydr, nk, kadnlar elerini terk ettikleri zaman ldrlmekten ya da sakat braklmaktan korkmaktadrlar. Ayrca eer ocuk varsa ilikiyi sonlandrmak daha da zorlamaktadr zira, kadnlar ocuklarn bir daha grememekle tehdit edilmekte ve ocuklarnn gelecei iin
30
endie duymaktadrlar. Son olarak uzun sredir devam eden fiziksel ve duygusal iddet sonrasnda kadnlarn kendilerini deerli hissetme duygular ok azalmaktadr ve hayatta kalmak iin elerine ihtiya duyduklarn dnmeye balamaktadrlar. 9. Dayak yiyen kadnlar davranlarn deitirmek suretiyle buna bir son verebilirler. iddeti durdurmak failin sorumluluudur ve kadnn ne yapp ne yapmadna bal olmakszn erkek iddet uygulamaktadr. 10. Erkekler kadnlar neden dver? sorusunun cevab yoktur. Bu balamda erkeklerin iddet ieren davranlarn aklamaya alan birok sosyal kuram mevcuttur ancak, bu karmak bir konu niteliindedir. Asl nemli husus, her toplumda iddeti yaygn bir olgu haline getiren tarihi, siyasi ve sosyo - ekonomik koullarn anlalmasdr. Kadnlarn tarih ierisinde boyun emeleri ve ataerkil kltr bu analizin en nemli ksmlarn oluturmaktadr. Baka bir ayrma gre yanl inanlar yledir: 1. Bunlardan ilki, aile ii iddetin o kadar da fazla olmad dncesidir. statistikler aile ii iddetin olduka youn olduunu gstermektedir.
2. kincisi, aile ii iddetin dk sosyo ekonomik dzeydekilerin sorunu olduu fikridir. Oysa polis kaytlar, iddete maruz kalanlara hizmet veren merkezler, akademik almalar rk ve kltre bakmakszn her sosyo-ekonomik dzeyde aile ii iddetin grldn gstermektedir. 3. nc yanl inan, evdeki iddetin esas sorumlusunun alkol ve ilalarn olduu anlaydr. Bunlar, iddeti artrc olabilir ancak, alkol ve ila sadece davranlara bulunan bir mazerettir. Aile ii iddet ile madde kullanm, ayr olarak ele alnmas ve ayr tedavi edilmesi gereken iki ayr sorundur. 4. Son olarak dvlen kadnn bundan holand, aksi taktirde evi terk etmesi gerektii anlaydr. Kadnlarn evi terk edememelerinin nedenleri sklkla ekonomik ve sosyal gereklere dayanr. Snma evleri doluysa, aile, arkadalar, i yeri yeterince destekleyici deilse kadn tek bana kira, salk sigortas, vb. deyemeyecei iin evi terk edemeyebilir. Dier baz yanl inanlara gre, iddet sadece problemli ailelerde grlr ve iddet aile ii bir meseledir. Ayrca, iddete maruz kalan kadn ayrt etmek kolaydr ve kadnlar dvlmek ister biiminde de baz yanl grler vardr (wvcadv.org, 2004).
31
Baz dier anlaylar kltrle de balantldr. Kadna ynelik iddet tarihsel ve kltrel belli deer ve standartlarn ifadesidir. Sosyal ve siyasi kurumlar kadnlarn bamlln ve kadna ynelik iddeti beslemektedir. Baz kltrel uygulamalar ve gelenekler, zellikle de saflk ve namus kavramlarna bal olanlar, kadna ynelik iddeti aklamak veya mazur gstermek iin kullanlmaktadr. Kadna ynelik iddetin nlenmesi iin bu yanl inanlarla mcadele edilmesi gerekir. Kadnlara ynelik iddet ve ayrmclk birbirleriyle ok yakndan balantldr. Nitekim, Kadnlara Ynelik Ayrmcln nlenmesi Komitesinin (CEDAW) 19 sayl Genel Tavsiyesi, toplumsal cinsiyete dayal iddetin, kadnlarn kendi insan haklarndan yararlanmasn ar ekilde etkileyen bir ayrmclk biimi olduunu belirtmektedir. Kadnlara ynelik ayrmclk doumda balamaktadr. Baz blgelerde aileler yeni doan kzlarn takas eder ve gen kzlar kk yata evlenmeye zorlarlar. Eitim alannda erkek ocuklara oranla daha az sayda kz ocuu okula gider ve yksek renime devam eder. Yetikin yaamnda kadnlar evde, evrelerinde ve i yerlerinde ayrmc muameleyle karlarlar. Dolaysyla erkeklerin kadnlardan daha deerli olduu ve kz
ocuklarn eitim almalarnn ok da gerekli olmad biimindeki kltrel anlaylar kadnlara ynelik iddet iin baz yanl inanlara da yol aabilmektedir. Kadnlara ynelik iddet evrensel olmakla birlikte, birok kadn etnik kkeni, snf, kltr, cinsel kimlii ya da HIV/AIDS olmas nedeniyle de hedef seilmektedir. Sklkla kadna ynelik iddette kltrel baz deerler, gelenek ve grenekler gereke olarak gsterilmektedir. Oysa ki kltrn kadna ynelik iddet iin mazeret olamayaca srarla vurgulanmaktadr. Ataerkil yapnn kadn kontrol etme adna iddeti destekledii dnlmektedir. Erkek egemen yapda kadnlara ynelik deerler ve toplumsal kurallar da onlar tarafndan daha fazla kontrol edilmektedir. Bu yapda erkeklerin sahip olduklar kadnlar kontrol etme adna iddet ho grlebilir. Baz kltrel normlar ve uygulamalar kadn glendirmeye ve kadnn haklarn iyiletirmeye ynelikken, gelenekler, grenekler ve dini deerler de sklkla kadna ynelik iddete bahane olarak kullanlr. ocuk yata evlilik, illa erkek ocuk sahibi olma istei, vb. Elbette bir lkedeki kltr lkenin her yerinde aynlk gstermez. Son zaman-
32
larda kltrn kadna uygulanan iddetin mazereti olamayacana ilikin almalar artmtr.
Kltr, kadna ynelik iddetin mazereti olamaz.
Dk sosyo-ekonomik gruplardaki kadnlarla daha az sosyal destei olanlarn fiziksel iddete urama olaslklar yksektir (Burton ve ark, 2000). Kocasndan boanm veya ayrlm olanlarda hayat boyu fiziksel iddet grme yzdesi %78e varmaktadr (Altnay ve Arat, 2007). Fiziksel iddet iki ein de eit gelir getirdikleri ortamda en dk iken, kadnn einden daha yksek gelire sahip olduu grupta fiziksel iddet skl %60n zerine kmaktadr (Altnay ve Arat 2007). Kendi annesi babas tarafndan dvlm kadnlar dier kadnlara kyasla yaam boyu elerinden fiziksel iddet grme asndan iki kat fazla risk tamaktadrlar (Altnay ve Arat, 2007). 18-60 ya aralnda eitimleri ilkokul olanlarn kadnlarn iddet grme oran %40 ile en yksek dzeydedir. En az iddete maruz kalan grup ise %7 ile niversite mezunlardr (Durukan, 2005). Fiziksel bir engelinin olmas halinde kadnlarn psikolojik iddete urama olaslklar %83tr ( National Resource Center on Domestic Violence, 1995). Ekonomik olarak kocalarna baml olan kadnlar aile ii iddete dier kadnlara nazaran daha fazla maruz kalmaktadrlar (Hacolu, 2006).
3.5 Aile i iddete Maruz Kalanlarn ve iddeti Gerekletirenlerin Genel zellikleri 3.5.1 Aile i iddete Maruz Kalanlarn Genel zellikleri Aile ii iddete maruz kalanlarn %90dan fazlasn ocuklar ve kadnlar oluturmaktadr (Gneri, 1996, Aktaran: Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007). Her kadn, kadn olmas sebebiyle iddete urama asndan zel risk grubundadr. Kadna ynelik iddet dnyann her yerinde yaygndr ve pek ok mekanizma araclyla merulatrlmaktadr. Bu tr iddet renk, sosyo-ekonomik stat, rk, din gibi faktrlerden bamsz olarak mevcuttur. Ancak baz kadnlar daha fazla risk altnda olabilmektedirler. Kz ocuklar, engelliler, mlteciler, gmenler, seks ticaretine zorlanan kadnlar ve kz ocuklar ile yal kadnlar iddet asndan daha yksek risk altndadrlar. Bunlarn yan sra:
33
Dnyada ve lkemizde kadnlar baz koullarda daha fazla iddete uramaktadrlar. Dolaysyla kadnlarn daha fazla iddet grmelerine yol aan baz risk koullar vardr. Bunlar bilmek, risk etmenlerini azaltmak ve risk altndaki kadnlar koruyacak programlar yapmak iin nemlidir.
duyduklarn dnmekte ve ocuklarnn hatrna sz dinler grnmeye ve sabrl olmaya aba sarf etmektedirler. iddete maruz kalan kadnlar umutlarn korumak, kocalarndan uzak durmak ve onaylayc olmak gibi taktikler kullanmaktadrlar. Elerini iddet uygulamaya
Neden Kadnlar iddet Uygulayan Eleriyle Yaamaya Devam Ederler? Yaygn olan grn aksine iddete maruz kalan kadn iin evi terk etmek kolay deildir. Evi terk etme kararnda kadnn gidecek yerinin olmamas ok nemli bir etkendir. Kadnlar suskunlua, utan ve sululuk duygularna ve sosyal hizmet veren kurumlara gvenmemeye iten bir ok neden vardr. Ancak, buna sebep olan en nemli faktrler kadnlarn elerine ekonomik ynden baml olmalar ve ocuklarn kaybetme korkulardr (COE, 1998). Kadnlarn kendilerine iddet uygulayan eleri ile beraber yaamaya devam etmelerinin nedenlerinden biri, kadnlarn aile ii iddeti merulatran deerleri iselletirmi olmalar olarak deerlendirilmektedir. Faillerle yaamaya devam etmelerinin bir dier sebebi de ocuklardr. Kadnlar, ocuklarnn ebeveynlerinin her ikisine de ihtiya
yneltecek davranlardan uzak durmay denemektedirler. Yasal mdahaleyi seme yoluna nadiren bavuran kadnlar buna neden olarak, konut imkanlarnn ve gerek ekonomik gerekse aile ve arkada desteinin olmamasn gstermektedirler.
Kadnlarn Kendilerine iddet Uygulayan Erkeklerle Yaamay Srdrmelerinin Baz Nedenleri
ocuklar Dk kendilik saygs nkar / bytmeme, nemsizletirme iddeti uygulayann gc, etkisi, zenginlii Snma evlerinin eksiklii (gidecek yerin olmamas) Yasal konularda danlacak kii azl Bir anlamda aznlk olma (dil, ya, engellilik, mlteci olma, vb.) Sosyal desteklerinin olmamas Ein deime szleri Parasal destein olmamas Yeterli yasal mdahalenin olmamas Dini inanlar ve neriler Deiiklikten korkma Aileyi bir arada tutma istei Duygusal bamllk Kaynak: wvcadv.org, 2004
34
3.5.2 Aile i iddeti Gerekletirenlerin Genel zellikleri iddet kadnlar ya da erkekler tarafndan gerekletirilebilmektedir. Elerinden iddet gren ve karlk veremeyen kadnlar arasnda, ocuklarna ynelik iddet grlebilmektedir. Aile iinde kadnlarn dier kadnlara uyguladklar iddet de buna eklenebilir. Kaynvalide ya da ein kz kardei tarafndan uygulanan szel, duygusal, psikolojik bazen de fiziksel iddet olaylarna da rastlanmaktadr. Erkeklere iddet uygulayan kadnlara ilikin olaylara ise son derece nadir olarak rastlanmaktadr (rn. Hrriyet, 22 Haziran 2002; Milliyet, 23 Eyll 2004; Milliyet, 30 Kasm 2006). Gler ve arkadalar (2005) tarafndan yaplan almaya katlan kadnlar en fazla iddet uygulayanlarn arlkl olarak erkekler olduunu belirtmiler ve yaklak %7lik bir oranda kadnlarn da iddet uyguladklarn ifade etmilerdir. Bir baka almada aile ii iddeti uygulayanlarn %95inin erkek olduuna ilikin bulgular elde edilmitir (Gneri, 1996, Aktaran: Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007). Bu aratrma sonular, kadna ynelik iddetin erkekler tarafndan olduunu gstermektedir.
iddeti gerekletirenlerin zelliklerine bakldnda baz ilgin sonular grlr. Aslnda erkeklerin kadnlara iddet uygulamalar sadece tek bir erkek tipiyle aklanabilecek kadar basit deildir. Her sosyo-ekonomik dzeyde, her gelir dzeyinde, salkl ve hasta olanlar arasnda, eitimsiz ve eitimliler arasnda, tm dnya lkelerinde kadna ynelik iddete rastlanmaktadr. Yine de baz deikenlerin grece iddet uygulayanlarn profilinden sz ederken ne kabildii grlmektedir. Baz almalarda iddeti uygulayan taraf olarak erkeklere odaklanldnda, genellikle ailelerinde iddet maduru olmu ya da iddet olaylarna tank olmu erkekler olduklar belirtilmektedir. Alkol tketim oranyla dayak arasnda dorudan bir iliki olmamakla beraber alkolik olma iddetin bir nedeni olarak grlmektedir (McHugh ve Frieze, 2006). Frscl ve Lv (1995) tarafndan yrtlen almalarda iddeti uygulayanlarn ocukluklarna ilikin iki temel yap bulunmutur. Bunlardan ilki liderlik ilevi olan bir babann yokluu iken, ikincisi ar ataerkil bir aile yapsna sahip olma biiminde aklanmaktadr (Aktaran: tak, 2007). Ayn yazarlar, iddete yatkn kiilerin genel olarak evin dnda da iinde
35
de iddet uygularken, aile ii iddet uygulayanlarn yle olmayabileceklerini belirtmektedirler. Erkein eitim seviyesi dtke elerini dvme oranlar artmaktaysa da yaplan almalar elerini srekli dven ve arada bir dven erkeklerle ilgili alma sonular dikkate deerdir. Yaplan eski bir almada kronik olarak elerini dvenlerin 20-34 yalarnda, isiz ya da mavi yakal ilerde alan, alkol ya da ila bamll olan kiiler olduu bulunmutur (Roberts, 1987, Aktaran: Roberts, 2006). Yeni bir almada ise, arada bir iddet uygulayanlarla srekli uygulayanlar arasnda farklar bulunmutur. Srekli olarak elerini dvenlerin dk eitime sahip olduklar; %40nn liseyi terk ettii, %40tan fazlasnn lise mezunu olduu, ounun dk gelire sahip olduu elde edilen verilerdendir; ancak, arada bir dayak atanlarn yaklak %60nn orta snf ve orta-st snfa mensup, geliri yksek ve ounun da niversite mezunu olduu sonucu bulunmutur (Roberts, 2006). Yaplan baz almalar iddet uygulayan erkeklerin ciddi olarak elerine baml olduklarn, ancak bunun farknda olma-
dklarn gstermektedir. iddet uygulayan kii, bunu eini kontrol etmeye ve g salamaya ynelik davranarak gstermektedir. Yaplan almalar, iddeti gerekletiren erkeklerin grndklerinin aksine ok zayf, kolay yaralanabilir ve baml olabildiklerini gstermitir. Terk edilmekten, eini kaybetmekten ok korkan, ar kskan olma zellii gsteren bu kiilerin, ev d yaamlarndaki ilikilerinde bir problemleri yokmu gibi grnmelerine ramen, temel sosyal beceri eksiklikleri olduunu ortaya koyan almalar vardr (Gelles ve Conte,1990, Aktaran: Ilolu, 2006). takn (2007) Kadna Ynelik Aile i iddet Eitim Materyalinden alnan bilgilere gre, iddet uygulayanlarn baz taktikleri vardr ve bunlardan biri davrana Bu benim geleneimde var, ana-babamdan byle grdm, vb. gibi aklc mazeretler bulmaya almaktr. Ben byle bir davranta bulunmadm., En azndan dvmyorum. , Ben kadn dvecek biri deilim. gibi aklamalarla sorunu inkar etmek bir baka taktiktir. Kzgnln kontrol edemediini, kavgalardan sonra harika seks yaadklarn, tm iftlerin
36
benzeri yaantlar olduunu syleyerek sorunun ciddiyetini inkar etmekten baka, sorunun sorumluluunu almamak gibi bir taktik de uygulanabilmektedir. Bu taktikte iddeti uygulayan Benimle yle konumamas gerektiini biliyordu. O istedi. Bana ters bakmayacakt. gibi szlerle sorumluluk almamaya almaktadr. Bir baka taktik de, kii bir daha iddet uygulayabilme olasln grmezden gelmekte ve Dersimi aldm, bir daha asla. Bana ne oldu o an bilmiyorum. gibi aklamalar yapabilmektedir.
savurma, ayrlk olsa da tehditleri srdrme. 2. kinci profil olan sadist iddet uygulaycnn zellikleri unlardr: G ve intikam saplants, nrotik kiilik, kadnlar hor grme, ikence gibi gl iddet yollarn tercih etme, yaralanmaya ve psikolojik hasarlara yol aan iddet eylemlerinde bulunma, birdenbire hibir iaret vermeden iddet uygulama, poliste kayd olmayacak kadar toplumda saygn bir kiilik gsterme. 3. En tehlikeli iddet uygulaycs zellikleri ise unlardr: iddete ar yatkn olma, erkekliinin sorgulanmasna abartl bir duyarllk gsterme, srekli gcn gsterme istei duyma, poliste kaytl olma, iddet uygulanann direnmesi halinde ileden kma, otorite sembol kiilere kar kavgac tavr gsterme.
Moderos (1995), ok tehlikeli olabilecek iddet uygulayclarn genel zelliklerini anlayabilmek iin farkl profilden oluan bir snflandrma yapmtr (Aktaran: tak, 2007). Aada bu snflama ve aklamalar yer almaktadr.
1. Bunlardan ilki, kskan, baskc iddet uygulaycsdr. Bu profildekilerin zellikleri unlardr: Einden ayrlmay asla kabul etmeme, patolojik derecede kskan olma, akl d sulamalarda bulunma, mutlak kontrol etme istei gsterme, e ya da ocuklar ldrme ya da intihar tehditleri
iddete maruz kalanlarn ve iddet uygulayanlarn zelliklerinin bilinmesinin birka yarar vardr. iddet grenin/iddete urayann gvenlii iin onu eitmek, daha gvenli bir yere yerletirmek iin iddete maruz kalan ayrt edebilmemiz gerekir. Benzer biimde iddet uygulayan ve iddeti daha da tehlikeli boyutlarda gerekletirme potansiyeli olanlar tanmak bir an evvel harekete gemek konusunda ipucu grevi grecektir.
K A D IN A Y N E L K A L E D D E T N B E D E L
37
Kadna Ynelik Aile i iddetin Bedeli

Yaam zerindeki bir dizi olumsuz etkileri nedeniyle aile ii iddetin nemli bir halk sal sorunu olduundan (PaksoyErbaydar, 2008) daha nce de sz edilmiti. iddetin, iddete maruz kalana da iddeti gerekletirene de baz etkileri olmaktadr. iddeti gerekletiren de iddet srasnda ve sonrasnda baz bedensel etkiler yaamaktadr. iddet srasnda yaanan fke ve harcanan g nedeniyle kalp atlarnda hzlanma, tansiyonun artmas gibi; iddet gerekletikten sonra stres yaama, sulu hissetme, sorunun zlmediini fark etme gibi belirtiler yaanmaktadr. Kadna ynelik iddet ayn zamanda, kadnn insan haklarnn ihlalidir, baka deyile kadnn yaama ve kendini gvende hissetme, fiziksel ve ruhsal saln st dzeyde tutma, eitim, i ve sosyal hayata katlma haklarnn elinden alnmas anlamna gelir. Fiziksel iddetin sonular en grnr olanlardr ancak, Kadnlarn aile ii iddet nedeniyle yaadklar bir dizi fiziksel ve psikolojik salk sorunlar vardr. Bunlardan bazlar yaralanma, kronik arlar, sindirim sistemi bozukluklar ve cinsel yolla bulaan hastalklar da dahil olmak zere reme organlaryla ilgili sorunlardr. Bunun yannda psikolojik olarak depresyon, kayg, travma sonras stres bozukluu, dk benlik deeri, uyku ve itah bozukluklar, intihar dnceleri ve psikosomatik rahatszlklar da rastlanan sorunlardandr. iddete maruz kalann depresyona girmesi ve benzeri ruh saln ilgilendiren sonular da iyi bilinmektedir. iddetin sonular bilinmekle birlikte iddete maruz kalanlarn ou deneyimlerini paylamamaktadr. Kadnlarn maruz kaldklar iddetin her trls farkl olumsuz etkilere yol asa da fiziksel iddet, fiziksel sorunlara yol amas bakmndan en yaralayc olandr (Akn ve Paksoy, 2008).
38
DSnn 1996 tarihli bir dokmanna gre, kadna ynelik aile ii iddetin lmcl ve lmcl olmayan sonular mevcuttur (WHO, 1996). Kadna ynelik aile ii iddetin lmcl sonular asndan ev ii iddetle ilgili cinayetlere bakldnda, ylda yaklak iki bin kadnn dayak atandan ayrlmaya, boanmaya alt dnemde ldrld grlmektedir (Roberts, 2006). iddetin lmcl olmayan sonular arasnda fiziksel sal ilgilendiren sonular yer almaktadr: Yaralanma, istenmeyen hamilelik, jinekolojik sorunlar, cinsel yolla bulaan hastalklar - HIV/AIDS dahil - ocuk drme, kronik leen kemii arlar, ba ars, astm ve kiinin kendi salna zararl davranlar (sigara, korunmasz cinsel iliki gibi). Her yl yaklak 1,5-2 milyon kadn ev ii iddet dolaysyla acil tbbi bakma gereksinim duymaktadr. Bunlara, alkol ve ila kullanm, krtaj, yksek tecavz riski, intihar giriimi, rkler, syrklar ve yrtklar da eklenebilir (Roberts, 2006). Yankekrem ve arkadalar (2007), fiziksel ve cinsel iddete maruz kalan kadnlarn, yukardaki belirtilere ek olarak kronik ar sendromlar, rahatsz edici barsak
sorunlar, boaltm sistemi enfeksiyonlar yaadklarn ve fiziksel ilevlerinde azalma gsterdiklerini belirtmektedirler. iddetin lmcl olmayan bir dier sonucu ise ruh sal ile ilgilidir: Depresyon, kayg, korku, kendini deersiz bulma, kendini sulama, kendine zarar verici davranlar gsterme, aresizlik, cinsel ilev bozukluu, yeme ve uyku sorunlar, panik atak, post travmatik stres bozukluu, stresle baa kamama, madde bamll gelitirme ve saplant sorunlar, vb. Bunlarn yan sra, paranoid bozukluklar, somatik belirtiler ve fobiler de bu listede yer almaktadr (Yankekrem ve ark., 2007). stanbul Tp Fakltesinde psikiyatri kliniklerine gelen kadnlarla yaplan almada, bavuruda bulunan 80 kadndan 74nn aile ii iddete maruz kalanlar olduu bulunmutur (Arkan ve ark., 1989, Aktaran: Yankekrem ve ark., 2007). Aile ii iddetin lmcl sonular ise, intihar, cinayet, anne lmleri, namus bahanesiyle cinayetler ve HIV/AIDS olarak ortaya kmaktadr. Herhangi bir trdeki iddete maruz kalm kadnlarn kendilerini korumak iin harekete geememeleri, dvlen kadn sendromu olarak adlandrlmaktadr (Walker, 2000, Aktaran: Edwards ve ark., 2006).
39
Bu sendrom kadnlarn psikolojik durumlaryla yakndan ilikilidir. Aile ii iddete uram kadnlar, sklkla bu durumu saklama eilimindedirler. Tacize uram kadnlar, bazen hak ettiklerini dnerek, kendilerini sulama davran gsterirler. Bu olumsuz dnceler nedeniyle kendine ok kzma, kendini kmseyici fikirlere sahip olma, durumu deitirebilmek ve kontrol edebilmek konusunda aresizlik duygular yaama eilimindedirler. Literatrde kiiler aras iddet ile kiiler aras travma e anlaml kullanlmaktadr (Hegadoren ve ark., 2006). Bu anlamda, aile ii iddete maruz kalan kadnlar travma sonras stres bozukluklar yaamaktadrlar. iddet ne kadar uzun srer ve ne kadar iddetli olursa travma sonras stres de o kadar youn olmaktadr. Travma baz durumlarda yeniden yaanabilir. rnein, anlar bazen bu kadnlara yeniden ayn deneyimi yayorlarm gibi hissettirebilir. Kadn, tekrarlayan ve ac dolu ryalar grebilir, travmatik yaanty anmsatan uyarclar karsnda ayn tepkileri verebilir. Kadna ynelik aile ii iddet sonucu, kiinin benlik duygusu, dierlerine gven duyma ve dnyann gvenli ve nceden tahmin edilebilir (yordanabilir) bir yer
olduuna ilikin inanlar zayflar. iddeti gerekletiren de iddete maruz kalan da aslnda sululuk ve utanma duygular yaar. Kendilerine Neden bu bize (bana) oluyor. diye sorduklarnda ocuka bir tepkiyle Kt eyler kt insanlara olur. gibi aklama yaparlar. iddete maruz kalan kiiler stresten kanmak ya da baa kmak iin daha nce de dile getirilen ila ve alkol kullanm, yeme bozukluklar ve giderek artan fiziksel hastalk riskinin yannda kendini kesme, yaralama gibi kendine zarar verici davranlara da ynelirler (Springs ve Friedrich, 1992, Aktaran: Hegadoren ve ark., 2006). nsanlardan kamak, yabanclamak, duygular asndan kntleme (kapanma) yaamak, gelecee ilikin umutlarn kaybetmek, beklentilerini azaltmak, hrnlk, odaklanamama, ar rkek ve hep tetikte olmak, yaamdan zevk alamamak, inkar etmeye benzer bir unutkanlk, iddeti uygulayana ve kendine destek olmayanlara fke duymak da aile ii iddete maruz kalm bir kadnn gsterebilecei tepkiler arasndadr. Sosyal ve ekonomik adan bakldnda da aile ii iddetin baz sonular vardr. iddet nedeniyle kadn topluma sosyal ve ekonomik olarak katlamaz. siz ya da
40
dk gelirli ie sahip olan kadnlarn daha fazla iddete maruz kald grlmektedir. zellikle kadn ticaretinin sonucu olarak ocuklarn ailelerinden ayrlmalar, eitim eksiklii, kadnn damgalanmas gibi sonular vardr. Aile ii iddetin olduu ailelerde byyen ocuklarn davransal ve duygusal sorunlar yaadklar bilinmektedir. Sklkla korku dolu ve antisosyal davranma eilimi grlen bu ocuklarda ayrca daha fazla kayg, depresyon, daha saldrgan davranlar, dk bilisel beceriler ve okulu terk etme grlebilmektedir. Kadna uygulanan iddetin ekonomik adan da, baz sonular vardr. iddete maruz kalann ve iddeti gerekletirenin ailesine ekonomik katkda bulunmas zordur. Kadna ynelik aile ii iddet, kadnn retkenliini, alma olanan ve kapasitesini azaltr, ie devamszln artrr ve iinde ilerlemesini engeller; aile iinde ekonomik kaynaklar zerinde kontrolnn olmamasna yol aar. Bunlarn yan sra, kadnn salk hizmetlerini ve sosyal hizmetleri kullanm skl artar (Paksoy- Erbaydar, 2008). Bu durumun ksa ve uzun vadede birka tr bedeli vardr. ncelikle kadna ynelik iddetle ilgili hizmetlerin bedeli, ikincisi performans
ve retim kaybndan kaynaklanan dolayl bedeldir. Sonuncusu ise, insan olarak ac ekme bedelidir. Kanadada kadna ynelik aile iddet nedeniyle bir ylda, yarg sistemi iin 684 milyon, polis iin 187 milyon ve eitim ve psikolojik yardm alma iin 294 milyon Kanada dolar harcanmaktadr. ngiltere ve Kuzey rlandada ev ii iddet nedeniyle yarg, salk, sosyal hizmetler, barnma, yasal, kayp gelirler iin harcanan parann 23 milyar sterlin olduu dnlmektedir. Buna benzer baka lkelerin verileri de mevcuttur. Grld gibi kadna ynelik iddetin maliyeti ok yksektir. Kadnlarn hamilelikleri srasnda aile ii iddete maruz kalmalarnn daha farkl sorunlara yol at bilinmektedir. Bu sorunlar, dk, erken doum, zihinsel ve fiziksel engeli ocuklar dnyaya getirme olarak zetlenebilir. Ayrca bireysel sorunlarn yan sra toplumsal sorunlar da grlmektedir (Yankekrem ve ark, 2006, Aktaran: Yankekrem ve ark, 2007). Kadna ynelik aile ii iddetin deerlendirilmesi ok zor olan bedelleri de vardr. iddetin ahidi olan ocuklarn psikolojik destek gereksinimlerinin olmas, az eitim
41
almalar ve dk gelirli ilerde almalar gibi bedeller bunlardan bazlardr. Aile ii iddet yaygn olarak kocann karsna ya da ana babann ocuklarna ynelik olarak ortaya kmaktadr. Sokaa ve sua itilen, madde bamls ocuklarn genellikle ihmal ve istismarn olduu ailelerden geldikleri grlmektedir. Aile iinde iddete maruz kalan ya da tank olan ocuk, duygusal, bilisel ve davransal adan ciddi sorunlara sahip olabilmektedir. Sokak, barndrd onca riske ramen ocuklar iin tercih edilen yer haline gelebilmektedir. Aile ii iddetin yaygn olduu evlerde byyen ocuklarda depresyon, isyankarlk, ie kapanma, aalk duygusu yaama gibi zellikler geliebilir. Hatta bu tip ailelerde, iddeti iselletirerek yetien ocuklar, saldrgan, intihar eilimli, madde bamls, sua itilen ve gelecekte ihmal ve istismar eden bireylere dnebilmektedirler (Yldz, 2007). Evde ebeveynleri arasndaki iddete tank olan ocuklar, ancak son zamanlarda zerinde durulan bir gruptur. Bu ocuklar aile ii iddette sessiz, unutulmu ve niyetlenilmemi iddete maruz kalanlar olarak adandrlr (Groves ve ark., 1993, Aktaran: Edleson, 1999). ocuklarn ou,
ailede iddet varsa bunun lmcl hale geliine tank olmazlar, ancak dvme gibi olaylara daha sklkla tanklk ederler (Edleson, 1999). iddet dolu bir olaya tanklk etmek ocuklarn deneyimlerini aklamaz. ou ocuk ok travmatik olaylar tanmlarken ne grdnden ok ne iittiini anlatma eilimindedir. Ganley ve Schechter (1996), aile ii iddeti ocuklarn farkl biimlerde deneyimlediklerini belirtmektedirler. Bunlar anneyi eve dnmeye zorlamak iin ocuu rehin alma, kadna iddet uygularken ocuu bir tehdit unsuru gibi kullanma, ocuk annesinin kucandayken annenin itilip kaklmas, ocuun baba tarafndan anneyi incitirken izlemeye zorlanmas, ocuun bir casus gibi kullanlmas gibi durumlar olabilir. Aile ii iddete tanklk eden ocuklarda grlen sorunlar ana grupta toplanabilir: Davransal ve duygu-sal ilevlerde bozulmalar (anti sosyal ve saldrgan davranlar, kayg, depresyon, dk kendilik deeri, fkeli olma ve ailedeki iddeti model alma yoluyla renme ve uygulama), bilisel ilevlerde ve tutumlarda bozulmalar (szel ve saysal becerilerde dklk, olgunlaamama, iddete ve atma zme durumlarna ynelik tutumlarn olumsuz / yetersiz olmas) ve fiziksel ilev bozukluklar
42
(psikosomatik belirtiler, fiziksel hastalklar). Drdnc ana faktr olarak etkileri uzun dnemde grnenler de vardr. Sua ynelimli olma, kendisinin de gelecekte aile ii iddet uygulama eiliminde olmas, vb. Kz ve erkek ocuklar tank olduklar aile ii iddete kar farkl tepkiler gstermektedir. Erkekler da dn, dmanlk gibi sorunlar yaarken kzlar sorunu iselletirerek psikosomatik sorunlar yaamaktadrlar. Baz aratrmalarda
kzlarn da yalar ilerledike daha saldrgan davrandklar bulunmutur (Edleson, 1999). Aile ii iddet uzun sredir varsa, ocuklarda rastlanan sorunlar daha fazla olmaktadr. ocuun annesiyle ilikisi de ocuun annesine ynelik aile ii iddetten nasl etkileneceini etkileyen unsurlardandr.
iddetin psikolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal boyutlarda bedelleri vardr ve baz bedellerin hesaplanmas ok zordur. Aile ii iddete tank olan ocuk ve genlerin de yaadklar bir dizi sorun vardr.
K A D IN A Y N E L K A L E D D E T L E M C A D E L E
43
Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele

5.1 iddete Maruz Kalan Kadnlara Nasl Destek Olabiliriz? iddete maruz kalanlara sosyal, yasal, psikolojik olarak nasl destek olabileceimiz sorusunun yant, hangi kimlikle iddete maruz kalanlarla ilgileneceimize bal olarak farkllar. Herhangi bir vatanda olarak, komu olarak yapacaklarmz ile profesyonel olarak yapacaklarmz farkllk gstermektedir. iddete maruz kalana destek olmak, ikayet etmesine yardmc olmak ya da onun adna ikayet etmek gibi davranlar sradan bir vatandan yapabilecekleri iken, profesyonel olarak snmaevinde alanlarn, sosyal almaclarn, polislerin, salk alanlarnn, hukukularn ona haklarnn olduunu bildirmek, snaca bir yer ayarlamak gibi farkl yardm kanallar vardr. iddete maruz kalan kiiye can gvenliini salayabilmesi iin gvenlik plan hazrlamasn sylemek ve ona bu konuda yardmc olmak yaplabilecek yardmlardan biridir. Kiinin ocuklarnn olup olmamas, evlerinin konumu gibi koullarn dikkate 1. iddet annda, iddet olasl olduunda kaabilmek iin tm ynleri nceden dnmek, (kaplar, pencereler, bodrum penceresi, merdivenler, vb.) ve provasn yapmak. 2. Gidilecek yeri semek. Koulsuzca kabul edilecei ve gvende olaca bir ev (anne babasnn, arkada ya da akrabasnn), bir otel ya da snmaevi. 3. Bir acil durum antas hazrlamak. Taksi iin para, kyafetler, yedek ev ve araba anahtarlar, nfus kad, ilalar ve reetelerin kopyalar, kredi kartlar, adres defteri, yasal belgeler, deerli mcevherler, sahip olduklar para ve mal varln gsteren belgeler, vb. Bu anta evde ya da gvenilen bir komuda, arkada ya da akrabada saklanabilir. ok nemli katlar bankalarn kasalarna konabilir. 4. Bireysel bir banka hesab atrmak. alnmas gerektii iin herkesin gvenlik plan kiisel olmak durumundadr. Plan oluturulurken planda yer almas gereken unsurlar vardr:
44
5. iddet uygulayann etrafnda silahlarn ya da kesici aletlerin olduu (mutfak gibi) yerlerde tartmaktan kanmak. 6. Aile ii iddet olduunda arayabilecei numaralar bilmek. Oralar arayarak yasal haklarn, olanaklar renmek. 7. Gvenlik plann aylk olarak gzden geirmek (Collins, 2004).
grmemeleri ve gvende olmalar iin planlama nerileri de getirilmektedir (domesticviolence.org, 2008; www.ncdsv. org, 2008). Herhangi bir vatanda olarak da yaplabilecekler vardr. Her eyden nce duyarsz olmamak, iddeti gz ard etmemek gereklidir. Aile arasna girilmez, gibi anlaylara kaplmamak da nemlidir. Bu erevede yaplabilecekler ksaca u ekilde sralanabilir: Eer aile ii iddet grlr ya da iitilirse polise bildirmek. Aile ii iddete kar etraftakilerle konumak. Bir komu, arkada, alan, evden biri iddete urarsa, aile ii iddete kar kiisel tepkimizi ortaya koymak. Aile ii iddet varsa komular, hrszlktan ya da dier sulardan korur gibi kollamak. Etrafta iddete urad dnlen biri varsa ona destek olmak. Dier insanlarn aile ii iddete duyarlln artrmak iin i yerine, bal olunan meslek rgtne, vb. konu uzman konumac armak. Aile ii iddete ynelik hizmet sunan snmaevlerini ve psikolojik danma programlarn desteklemek.
Gvenlik Plan Yaplrken Kadnn Yanna Almas nerilebilecekler

Kimlik - ocuklarn kimlikleri Okul, a ve salk belgeleri - Para, kredi kartlar ocuklarn oyuncaklar ya da battaniyelerilalar, ehliyet, adres, telefon defteri, Ev-kira belgeleri Sigorta belgeleri - Salk belgeleri Anahtarlar
Gvenlik plan yaplrken farkl yollar da izlenebilmektedir. Ekte Amerika Birleik Devletlerinde Ulusal Aile i ve Cinsel iddet Merkezi (National Center on Domestic and Sexual Violence-NCDSV) almalarnda kullanlan bir form bulunmaktadr. iddete maruz kalan ya da urama olasl olan kiiye Gvenlik Plan Formu verilerek, kiinin kendi koullarna gre bir plan yapmas beklenmektedir (www.ncdsv.org/publications_safetyplan s.html). iddete maruz kalan kadnlara iddet annda neler yapabileceinin retilmesi, kendisinin ve ocuklarn zarar
45
iddete maruz kalana yardm eden profesyonellerin, yasal gelimeler, mesleki olarak yapmas gerekenler, iddete maruz kalanlara nasl davranlmas ve nereye ynlendirilmesi gerektii konularnda bilgi sahibi olmas gerekmektedir. rnein kadn snmaevlerinin ve danma merkezlerinin telefonlarnn ve kadn danma merkezlerinin adreslerinin bilinmesi gibi. Elbette gizlilik gerei iddeti uygulayanlara snma evlerinin telefon numaralar ve adreslerini asla vermemek kouluyla. 5. 2 Yasal Destekler iddetle mcadelede destek alnabilecek yasal dayanaklar unlardr: a ) Anayasann (2004) 10uncu maddesi, Kadnlar ve erkekler eit haklara sahiptir. Devlet bu eitliin yaama gemesini salamakla ykmldr.; 41. maddesi, Aile Trk toplumunun temelidir ifadesinden sonra ve eler arasnda eitlie dayanr. demektedir b) Yeni Trk Medeni Kanunu (2002): Medeni Kanun yeni ekliyle kadn-erkek eitliini gzeten, cinsiyet ayrmclna son veren, kadnlar aile ve toplum ierisinde erkekler ile eit klan, kadn emeini deerlendiren bir dzenlemedir. c) 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun (1998):
4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun 14 Ocak 1998te yrrle girmitir. Uygulamalar deerlendirilerek baz deiiklikler yaplm ve deiiklikleri ieren 5636 sayl Kanun 4 Mays 2007 tarih ve 26512 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Bu kanunun temel amac, aile iinde iddet uygulayan bireyi ortak yaam alanndan uzaklatrarak ve dier birtakm tedbirleri uygulamaya koyarak aile ii iddeti nlemektir. 4320 sayl Kanun Trkiyede, devletin aile ii iddete kar olduunu, madurlara ve onlarn korunmasna ncelik veren bir yaklama sahip bulunduunu ortaya koyan en nemli yasal dzenlemedir. Kanunun gerekeleri, aile ii iddete ilikin temel yaklam ortaya koymak asndan ok nemlidir. Genel Gerekede ngrlenler unlardr: Aile toplumun temelidir. (Anayasa, md.41) Ailenin sal, toplumun var oluunu ve yarnlara gl bir biimde uzanmasn dorudan etkiler. Aile ii iddet, toplum iin tehlikedir, toplum bnyesinde derin ve kalc izler brakr. Birey asndan da tehlikeli sonular yaratr. Sevgi, efkat ve merhamet bekledii kiiden iddete maruz kalan madurun ruhi yapsnda hayat boyunca silinmesi zor izler kalr.
46
Aile ii iddet olaylar toplumumuzu sarsar boyutlara ulamtr. Aile ii iddet olaylarna daha ok anne ve ocuklar maruz kalyor. Devlet, ailenin huzur ve refah ile zellikle anann ve ocuklarn korunmas iin gerekli tedbirleri almakla grevlidir (Anayasa, md.41). O halde, aile ii iddetten madur olan kadn koruyucu yasal tedbirlerin alnmas zorunludur. Kanun, elerden birinin veya ocuklarn veya ayn at altnda yaayan dier aile bireylerinden birinin veya mahkemece ayrlk karar verilen veya yasal olarak ayr yaama hakk olan veya evli olmalarna ramen fiilen ayr yaayan aile bireylerinden birinin aile ii iddete maruz kaldn kendilerinin veya Cumhuriyet basavclnn bildirmesi zerine aile mahkemesi hakimi tarafndan takdir edilecek tedbirleri dzenlemektedir. Sz konusu kanuna gre, iddet uygulayan e veya dier aile bireyinin, ayn zamanda ailenin geimini salayan yahut katkda bulunan kii olmas halinde hakim bu konuda madurlarn yaam dzeyini dikkate alarak, daha nce Trk Medeni Kanunu hkmlerine gre nafakaya hkmedilmemi olmas kouluyla herhangi bir talep olmasa dahi tedbir nafakasna hkmedebilmektedir. Tedbir
kararnn uygulanmas Cumhuriyet savclnca, genel kolluk kuvvetleri marifetiyle izlenmektedir ve aleyhine koruma karar verilen kiinin karara uymadnn tespit edilmesi halinde genel kolluk kuvvetleri tarafndan resen soruturma yaplmakta ve evrak en ksa zamanda Cumhuriyet basavclna intikal ettirilmektedir. Cumhuriyet basavcl koruma kararna uymayan e ve aile bireyleri hakknda Sulh Ceza Mahkemesinde kamu davas aar. 4320 sayl Kanunda 5636 sayl Kanunla yaplan deiiklikler unlardr: Kapsam geniletilmitir. Sadece ayn at altnda yaayan eler deil, ayn at altnda yaayan dier aile bireyleri ile ayn at altnda yaamayan, boanma veya ayrlk nedeniyle ayr konutlarda bulunan bireyler ve evli olmalarna ramen fiilen ayr yaayan aile bireyleri ve ocuklar da kanundan yararlanabilmektedir. Hakknda tedbir karar alnabilecekler asndan sadece kusurlu e deil, kusurlu dier aile bireyleri hakknda da tedbir karar alnabiliyor. Oturduklar eve ifadesi birlikte ya da ayr oturduklar eve, evin ee ve varsa ocuklara tahsisi ifadesi aile bireylerine tahsisine, ortak konuta gelmemesi ifadesi madurun yaamakta olduu
47
konuta ya da iyerine gelmemesi eklinde dzeltilmitir. iddet uygulayann salk kuruluuna muayene ve tedavi iin bavurmas eklenmitir. Bylece, iddet uygulayan bireyin herhangi bir rahatszlnn bulunup bulunmad tespit edilebilecek ve tedavisi ile uygulad veya uygulayaca iddet ortadan kaldrlabilecektir. Tedbir nafakas, madurlarn tedbir karar nede-niyle ekonomik sknt ekmemeleri iin uygulanmaktadr. Deiiklikle, zaten nafaka alan iddet madurlarna mkerrer nafaka denmesine engel olunmutur. 4320 sayl kanuna gre bavurularda har uygulanmamaktadr; infaz iin yaplan icrai ilemlerin de harca tabi olmayacana aklk getirilmitir. Tedbir kararnn genel kolluk kuvvetleri ile uygulanacana aklk kazandrlmtr. Bu kanunla, aile birlii iinde oluan sorunlarn zm iin boanma veya ceza verme yntemine dorudan bavurmadan baz ara tedbirlerin uygulanmas imkan getirilmitir. Ayrca kanun, iddete maruz kalan aile yelerinin boanma sonulanncaya kadar korunmas amacna da hizmet etmektedir. 4320 sayl Kanunla ilgili Ynetmelik: Kanunun uygulanmasnda ortaya kan sorunlarn zmn kolaylatrmak,
hzlandrmak iin 1 Mart 2008 tarihinde yaynlanmtr. Ynetmelik aile ii iddet, ikyet ve ihbar gibi kanunda geen baz kavram ve szcklerin ak tanmn yaparak, alnacak tedbirlerin ierii konusunda aklk getirmitir. Ayrca kararn uygulanmas ve uygulamann izlenme biimi konusunda yntem belirleyerek kolluun grev alann belirlemitir. d) Yeni Kanunu (2003): Yeni Kanununun getirdii en nemli ilerleme iveren ii ilikisinde cinsiyet dahil hibir nedenle temel insan haklar bakmndan ayrm yaplmayacadr. e) Yeni Trk Ceza Kanunu (2005): Yeni Trk Ceza Kanununda cinsiyet eitlii ve kadna kar iddet konusunda ada dzenlemeler yaplmtr. Cinsel sular, iyerinde cinsel taciz gibi bir dizi konuda yenilik vardr. Kadna ynelik iddet bir su olarak bildirilmektedir. f) 2006/17 sayl Babakanlk Genelgesi: ocuk ve kadnlara ynelik iddet hareketleri ile tre ve namus cinayetlerinin nlenmesi iin alnacak tedbirlerle ilgili olarak Babakanlk tarafndan karlan 2006/17 sayl Genelge 4 Temmuz 2006 tarih ve 26218 sayl Resmi Gazetede
48
yaymlanarak yrrle girmitir. Sz konusu genelgede, ocuk ve kadnlara ynelik iddet, tre ve namus cinayetlerine ilikin zm nerilerinin yaama geirilmesinde koordineli almas gereken kurumlar ve sorumluluklar yer almaktadr. g) 2007/8 sayl ileri Bakanl Koordinasyon Genelgesi: 2006/17 sayl Babakanlk Genelgesi hkmleri dorultusunda uygulamada yerine getirilmesi gereken hususlar balamnda baz kurum ve kurulular ile il valiliklerinin neler yapmas gerektii konusunda, ileri Bakanlna bal ller daresi Genel Mdrl, Mahalli dareler Genel Mdrl, Jandarma Genel Komutanl ve Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl, Babakanlk SHEK Genel Mdrl ile koordineli bir ekilde Emniyet Genel Mdrl tarafndan hazrlanan Tre ve Namus Cinayetlerinin nlenmesine Ynelik Tedbirlerin Koordinasyonu konulu 11 Ocak 2007 tarih ve 2007/8 sayl genelge 81 l Valiliine gnderilmitir. 5.3 Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele almalar 5.3.1 Uluslararas Dzeyde Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele almalar Uluslararas ve ulusal dzeyde kadna ynelik aile ii iddetle ilgili bir dizi
mcadele yaplmaktadr. Uluslararas almalar asndan bakldnda, ilk kez 1993te Viyana nsan Haklar Konferansnda kadna ynelik iddetin bir insan haklar ihlali olarak kabul edildii grlmektedir (www.UN.org, 2008). Daha nceleri bu konu bir sosyal ve halk sal sorunu yerine aile ii sorun olarak ele alnyordu. yle ki 1979 ylnda BM Genel Kurulu tarafndan onaylanan Kadna Ynelik Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesinin (CEDAW) maddeleri arasna kadna ynelik iddet dahil edilememiti. Bu durum 1992 ylnda CEDAW Komitesinin 19 Nolu Genel Tavsiye Karar ile giderilmitir (CEDAW General Recommendation, 1992). Bunlarn yan sra dnyada bir dizi uluslararas kurum ve kurulu bu konuda almalarn srdrmektedir. rnein 1994 ylnda BM nsan Haklar Komisyonu, Kadna Ynelik iddet zel Raportr semitir. Bu raportrler yllk raporlar hazrlamaktadrlar. 1998 ylnda nsan Haklar Komisyonu tarafndan kadna ynelik iddetin ortadan kaldrlmasna ynelik bir ilke karar kabul edilmitir. BM 1995 ylnda Pekinde toplanan Dnya Kadn Konferansnda kadna ynelik iddet konusunda ne yaplacana ilikin bir dizi tedbirin olduu Eylem Platformunu kabul etmitir. DS
49
de 1997de bir salk sorunu olarak kadna ynelik iddet konusunda ayrntl bir dosya hazrlamtr. Avrupa Konseyi, uzun yllardr kadna ynelik iddet olgusuna ynelik birok giriimde bulunmu, konferanslar dzenlemi ve baz ilke kararlar almtr. Bir uzmanlar grubu ile 1997de ayrntl bir eylem plan hazrlanmtr. Avrupa Parlamentosu Kadn Haklar ve Eit Frsatlar Komitesi de ok faal olarak almaktadr. 5.3.2 Trkiyede Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele almalar Trkiyede zellikle 1980lerden sonra kadna kar iddetle mcadele iin yrtlen kampanyalarla, kadna ynelik iddet kamuoyu gndemine girmitir. Bu konuda yrtlen ilk kampanya 1987 ylnda kadn hareketi tarafndan balatlan Dayaa Hayr! kampanyasdr. Bu kampanyay takip eden yllarda sivil toplum kurulular (STK) ve meslek rgtleri tarafndan lke apnda Kadn Bak Asndan Trk Ceza Kanunu Reformu Kampanyas yrtlmtr. 25 Kasm 2004 tarihinden bugne T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl (KSGM) ve BM Nfus Fonu ibirlii ile yrtlen "Kadna Kar iddete Son Kampanyas" erevesinde kamu kurum ve kurulular,
zel sektr, medya kurulular, STK ve yerel ynetimlerle ibirlii yaplarak, zellikle erkeklerin bilinlendirilmesi ve farkndalk kazandrlmasna allmaktadr. 1987deki ilk kampanyann en nemli sonular snmaevleri ve kadn dayanma merkezlerinin ortaya kmasdr. Bu sonular, kadn hareketinin kurumsallamas iin atlan ilk admlardr. Kadn sivil toplum kurulular iin 2007 yl kadna ynelik iddetle mcadelenin 20. yl olmas bakmndan son derece nemlidir. Gnmzde hl, kamuoyunda duyarllk yaratmak ve kadnlar iddet ile ilgili haklar ve imkanlar konusunda bilgilendirmek asndan, kadn hareketinin kadna ynelik iddetle mcadelesi olduka nemlidir (Kulolu, 2007). Bilindii zere, kadn snmaevleri ve danma merkezlerinin oalmas, kadna ynelik aile ii iddetle mcadelede en nemli unsurlardandr. lkemizde iddete maruz kalan veya bu riski tayan kadnlar iin Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrlne bal 25, valiliklere, sivil toplum kurulularna ve yerel ynetimlere bal 24 (bunlardan 2si insan ticareti madurlarna aktr) olmak zere toplam 49 kadn snmaevi hizmet vermektedir (KSGM, 2008).
50
Bu konuda STK da almalar yapmaktadr. 1990 ylndan bu yana Mor at Kadn Sna Vakf, iddete maruz kalan kadnlarla dayanma oluturmaktadr. Vakfta, iddete maruz kalan kadnlara hukuki ve psikolojik destek verilmektedir. Bunun yan sra, 1995-1999 yllar arasnda yrtlen, bamsz Mor at kadn snann kapatlmas zerine Snaklar Alsn kampanyas ve 1999 ylndan sonra da iddete Sfr Hogr kampanyas yrtlmtr. Bu kampanyalardan baka, Ekonomik iddete kar kampanya ve 4320 sayl Kanunun uygulanmas iin kampanya Mor at tarafndan yrtlmtr. Mor atnn Beyolu Kaymakaml ile yrtmekte olduu bir kadn sna vardr ve bu snakta kalan kadnlara salk destei, hukuki ve psikolojik yardm salanmaktadr. Bir baka STK olan Kadn Dayanma Vakf da, kadn dayanmas ile kadna ynelik her trl iddetle mcadele etmektedir. Bunun iin danma merkezine gelen kadnlara, vakf gnlllerine ve meslek elemanlarna ynelik bilin ykseltme almalar yapmaktadr. Bunun yan sra vakf, aile ii iddet konusunda kamuoyunu bilgilendirme, lobicilik ve savunu faaliyetleri yrtmektedir. Vakfn kadna
ynelik iddet konusunda eitli yaynlar ve yrtt eitli projeler mevcuttur. Kadn Dayanma Vakf, Altnda ve Yenimahalle Belediyeleri ile ibirlii halinde Kadn Danma Merkezi ve Kadn Sna kurma deneyimlerine de sahip bir kurumdur (Ik, 2002, Akt. Kulolu, 2007). Bunlarn yan sra Kadn Merkezi Vakf (KA-MER), Krkrk Kadna Ynelik iddetle Mcadele Kooperatifi, Ege Kadn Dayanma Vakf, Antalya Kadn Dayanma ve Danma Merkezi, Van Kadn Dernei, stanbul Bilgi niversitesi nsan Haklar Merkezi, Sosyal ve Kriminolojik Aratrmalar alma Grubu gibi bir dizi STK da kadna ynelik aile ii iddetle ilgili eitli almalar yapmaktadr. 2004 ylnda Hrriyet Gazetesi, ada Eitim Vakf ve CNN Trk tarafndan ortaklaa balatlan Aile i iddete Son kampanyas ile aile ii iddetin kadn ve ocuklar zerindeki etkilerini ortaya karmak, toplumun her kesiminde aile ii iddeti ortadan kaldrmak iin hem yurt iinde hem yurt dnda toplantlar, eitim almalar gibi pek ok etkinlik yrtlmektedir (akr ve ner, 2007). Bu kampanya medyann da destekledii yaps nedeniyle nemlidir.
51
Kadna ynelik aile ii iddetle mcadele KSGMnin ana faaliyet alanlarndan biridir. 2006/17 sayl Babakanlk Genelgesine uygun olarak 2007 ylnda Babakanlk KSGM tarafndan Kadna Ynelik Aile i iddet Ulusal Eylem Plan 2007-2010 hazrlanmtr. te yandan, 2006/17 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda tespit edilen grev ve sorumluluklarn etkin ve sratli bir ekilde hayata geirilmesi iin ileri Bakanl 11 Ocak 2007 tarihinde tm valiliklere genelge gndererek ocuk ve kadnlara ynelik iddet hareketleri ile tre ve namus cinayetlerinin nlenmesi konularnda yrtlmesi gereken almalar belirtmitir. Adalet Bakanl, 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanunun daha etkin biimde uygulanmasn salamak amacyla, tm hakim ve savclara ynelik 1 Ocak 2006 tarih ve 35 sayl genelgeyi yaynlamtr. Yasal alanda yrtlen almalarn yan sra, KSGM, Genelkurmay Bakanl ile ibirlii yapm, vatani grevini yapmakta olan er ve erbalara ynelik yurttalk sevgisi eitim programna kadn-erkek eitlii, kadnn insan haklar, kadna ynelik iddet, tre ve namus cinayetlerinin nlenmesi konular dahil edilmitir.
Bu konuya ilikin yazl ve grsel materyal KSGM tarafndan hazrlanmtr. Trkiye Giyim Sanayicileri Dernei ile ibirlii yaplarak, erkek giyim rnlerinin firma / marka - fiyat etiketlerinin yannda Kadna Kar iddete Son ifadeli etiketlerle sata sunulmas salanmtr. Kadna ynelik iddet, tre ve namus cinayetleri konularnda kamuoyunda farkndalk ve duyarllk yaratmak iin Babakan ile Kadn, Aile ve ocuktan Sorumlu Devlet Bakannn yer ald spot film hazrlanmtr. Kadna ynelik aile ii iddet konusunda kamuoyunda farkndalk ve duyarllk oluturmak iin yrtlen almalarn yan sra, bu alanda hizmet sunan kamu personeline (kolluk kuvvetleri, yarg organlar ve salk kurulularnda alan ve sosyal hizmet alannda grev yapan personel) ynelik hizmet ii eitim programlar yrtlmektedir. Bu kapsamda, ileri Bakan ve Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakan tarafndan, 26 Aralk 2006 tarihinde iddet maduru kadnlar iin ilk bavuru yerleri olan polis merkezleri ve karakollarda alan yaklak 40.400 emniyet tekilat personelinin eitimine ynelik bir protokol imzalanmtr. Kadna Kar iddetin nlenmesinde Polisin Rol ve Uygulanacak Prosedrler
52
Eitimi Program kadna kar iddet, toplumsal cinsiyet eitlii, iddet madurlarna yaklam tarz, 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun ve dier ilgili kanunlarn uygulanmas konularn kapsamaktadr. Adalet Bakanl, hakim ve savclara hizmet ii eitim programlarnda kadna kar iddet konular ile 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanuna da yer vermektedir. Salk Bakanl, 3 Ocak 2008 tarihinde yaplan bir protokolle salk personelinin katlaca Aile i iddetle Mcadelede Salk Hizmetleri konusunda eiticilerin eitilmesini ve bilahare 60.000 salk personelinin eitilmesini planla-mtr. Ayrca, Salk Bakanlnca acil serviste alan ebe, hemire ve salk memurlarna ynelik Acil Bakm Hemirelii Kursu kapsamnda iddete Maruz Kalma, Pediatrik Aciller ve Bakm balkl on saatlik ders program uygulanmaktadr. Diyanet leri Bakanl hizmet ii eitim programlarnda KSGM ile ibirlii iinde Kadn Haklar Asndan Yeni Trk Medeni Kanunu, Tre ve Namus Cinayetleri ve Toplumsal Cinsiyet Eitlii konularna yer vermektedir.
13 Temmuz 2005 tarihinde yaymlanarak yrrle giren 5393 sayl Belediyeler Kanunu ile Bykehir Belediyeleri ile nfusu 50 bini geen belediyelere kadn ve ocuklar iin koruma evleri ama ykmll getirilmitir. Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumuna (SHEK) bal toplam 70 Toplum Merkezinde aile ii iddete uram kadnlara da hizmet verilmektedir. Merkezin temel amalar dorultusunda kadnlara psikolojik, hukuksal danmanlk ve ekonomik yardmlar yaplmakta, kadn konuk evlerinde kalma talepleri deerlendirilerek ilgili birimlere ynlendirilmektedir. 2005 yl Trkiye - Avrupa Birlii Katlm ncesi Mali birlii Program kapsamnda, KSGMnin sorumlu kurulu olduu ve 20072008 yllarn kapsayan Toplumsal Cinsiyet Eitliinin Yaygnlatrlmas Projesi (Promoting Gender Equality) balatlmtr. Projenin Kadna Kar Aile i iddetle Mcadele balkl ikinci bileeninde; kadna kar aile ii iddetin sebep ve sonular hakknda niteliksel ve niceliksel bir aratrma yer almaktadr. Kadna ynelik aile ii iddetle mcadele konusunda kapsaml bir Ulusal Eylem Plan gelitirilmesi, bu alanda lkenin
53
gsterdii deiimleri izlemek zere bir veri taban modeli oluturulmas, hizmet modelleri, eitli bilinlendirme ve hizmetii eitim program modlleri gelitirilmesi yine proje kapsamnda yer alan ana faaliyet alanlardr.
iyi uygulamalar tanmlamak zordur. nk kadnlara ynelik iddet farkl balamlarda, farkl biimlerde ortaya kabilmektedir. Dolaysyla iyi uygulamalarn genel kabul grm ltleri yoktur. te yandan dnyadaki iyi ve umut verici uygulamalarn baz genel zellikleri vardr. Bu tr uygulamalarn baz ortak ilkeleri aada gsterilmektedir: iddeti su sayan ak yasalarn ve politikalarn varl. Kadna ynelik iddetle mcadele alannda alan iyi eitilmi ve etkili personelin olmas. lgili tm taraflarn ibirliinin olmas. Yerel sivil toplum rgtleriyle, kadn gruplaryla, niversitelerle ve profesyonellerle yakn ibirlii kurulmas. yi uygulamalar iddetle mcadelenin hem ulusal hem yerel dzeyde hayata geirilmesi, kadnlarn programlara katlmnn salanmas, polisleri, salk alanlarn ve yarg mensuplarn eitmenin yan sra kurumsal kltrn deitirilmesi ve mdahalelerin dier sektrlerle egdml hale getirilmesi gibi baz dier temel ilkeleri de barndrmaktadr. Bir uygulamada tekrarlanabilirlik, srdrlebilirlik, yenilik, amaca uygunluk, yeterlilik, etkililik gibi noktalara
Trkiyedeki mcadeleye bakldnda 21 ylda epey yol kat edildii grlmektedir. 1987 ylndan bugne gelen gelimelere bakldnda sadece kadnlarn mcadelesi olarak balayan hareketin artk pek ok kurum ve kurulu aracl ile devlet ve STKlar dzeyine geniledii, yasal desteklerin salanmaya balad, konuya duyarlk kazandrmay hedefleyen almalarn artt, iddete maruz kalanlarn gvenlikleri iin alan snma evlerinin artrlma abalarnn hzla devam ettii grlmektedir. 5.4 iddete Kar Duyarllk Programlar Birok lkede, kadna ynelik iddetle mcadele konusunda baz iyi ve umut verici uygulamalar gerekletirilmektedir. Yeniliki almalarn ou STK tarafndan yaplmakta ve baz lkelerde bu kurulular hkmetle ibirlii halinde almaktadr. Uluslararas ya da kresel balamda en
54
bakmak gerekir. Kadna ynelik iddetle mcadele eden hkmetler, sivil toplum rgtleri ve kadn haklaryla ilgilenenler u alanda farkl yaklamlar kullanrlar: Yasa ve yarg, hizmetlerin salanmas ve iddetin nlenmesi. 5.5 Kadna Ynelik Aile ii iddeti nlemeye likin neriler nleme abalar ksmda ele alnr. Bunlar, temel / birincil nleme, (daha gereklemeden iddetin nlenmesi), ikincil nleme (iddet gerekletikten sonra etkilerinin ve tekrarnn nlenmesi iin mdahale etme) ve ncl nleme (iddete maruz kalanlarn uzun sreli desteklenmeleri ve baklmalar) olarak adlandrlr (Korkut, 2007). Birincil nleme almalar ok nemlidir; kadna ynelik iddete kar tutum deiikliini, toplumdaki kalp yarglara meydan okumay, kadna ynelik iddetin kabulnn sonlandrlmasn salamaya alan topluluklara destek olmay; ayrca kadnlarn ekonomik ve politik olarak glendirilmesini de gerektirir. Hekimlerin mezuniyet ncesi ve sonras eitimlerinde aile i iddete ynelik eitilmeleri nemlidir (Ankara Tabip Odas, 2002, Aktaran: Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007). STKlarnn almalarnn destek-
lenmesi, kadnlarn istihdam edilmeleri ve okutulmalar iin yaplan kampanyalar desteklemek (Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007), kadn dayanma merkezlerini ve kadn snmaevlerini artrmak, barolar aracl ile hak ihlallerini izlemek, iddete maruz kalanlar mutlaka belgelemek ve hukuki yollara bavurmalarn salamak (Ankara Tabip Odas, 2002, Aktaran: Ekizcelerolu ve Zeyrekli, 2007) nleme anlamnda yaplabilecek etkinliklerdendir. Uslu (2007), kamusal televizyon ve radyo kanallarnn kadnlarn haklar konusunda bilgilenmeleri ve bilinlenmeleri iin programlar yapmalar gerektiini ifade etmektedir. STKlar savunuculuk, farkndaln artrlmas ve toplumsal hareketlilik aracl ile kadna ynelik iddetle ilgili birincil nleme almalarnn ncln yapmlardr; imdi hkmetler de bu alanda giderek daha aktif hale gelmektedir. Bu amala yasalarda kadnlar lehine deiiklikler gerekletirilmi, 2006/17 sayl Babakanlk Genelgesiyle sorumlu olan ve ibirlii yapmas gereken kurum ve kurulular greve arlmtr. Bu balamda ilgili tm taraflarn katklaryla KSGM tarafndan Ulusal Eylem Plan: 20072010 hazrlanmtr.
55
iddeti nlemede Umut Verici Uygulamalar in Baz Klavuz lkeler Kadna ynelik iddetin nlenmesini tm programlarda ve politikalarda ncelikli hale getirmek, nleme abalarn tm sektrlere yaygnlatrmak, nleme almalarnda uzun dnem srecek yatrmlar iin politik destek aratrmak, Toplumsal cinsiyet eitsizliini nleme stratejileri gelitirmek, nleme stratejilerini ok iyi tanmlamak, deiimin nasl olacann, srecin nasl izlenecei ve deerlendirileceinin ana hatlarn belirlemek, nleme almalarnn gelitirilmesinde iddete maruz kalan ve iddeti gerekletirenlerin katlmn salamak, Hkmet, STKlar, i ve iveren kurulular, yerel liderlerle beraber almak, Kadnlara ynelik erkek iddetini nlemek iin programlarn gelitirilmesi ve uygulanmasnda erkekleri de aktif olarak iin iinde tutmak, Kadna ynelik iddetin kabul edilemez olduunu ve bunu azaltmann bir toplumsal sorumluluk olduunu srarla vurgulamak, Kadnn gvenliini artrc ortamlar oaltmak, alternatif fiziksel ortamlar
oluturmak, nleme almalarnn btncl olduundan emin olmak, HIV/AIDS gibi kadnlar iin kilit konularla balant kurmak, her trl ayrmcl dikkate almak (WEMC, 2007). nleme Stratejileri nleme abalar felsefesi itibaryla, insani, ekonomik ve pratiktir. Kadna ynelik iddet, soruna neden olarak dnlen tm bireysel, sosyal, yasal ve ekonomik etmenler dikkate alnarak, farkl kurum ve kurulularla ibirlii yaplarak nlenebilir. Aile ii iddeti nlemeye alrken de bir dizi etkinliin yaplmas ve farkl stratejilerin kullanlmas gerekmektedir. Aada bu anlamda yaplabileceklerle ilgili neriler yer almaktadr. Savunuculuk faaliyetleri ve kampanyalar yapmak: Kadnlarn ve erkeklerin bu konuya duyarllklarn artrmak amacyla konumalar yapmak, kadnlarn haklarn savunmak, bu konularda kampanyalar dzenlemek. Kampanyalar, gsteriler yapmak, yazl ve basl malzeme hazrlamak, radyo, televizyon ve interneti kullanmak, toplantlar dzenleme, filmler aracl ile eitici mesaj vermek gibi birok
56
yolla olabilir. skoyada tecavz, cinsel taciz, aile ii iddet ve ocua cinsel taciz konularnda Sfr Hogr adl bir kampanya yrtlmektedir. Erkeklerle almak: Kadna ynelik iddeti azaltmak ve cinsiyet ilikilerinin dnmn salamak, erkeklerle allmad srece baarl olamaz. Bu nedenle askerlik, spor takmlar, i yerleri gibi rgtl yerlerde kadna kar iddete kar olan modeller oluturulabilir. , spor, sanat, vb. alanlarnda tannm erkeklerin kadna ynelik iddete kar kampanyalarda yer almalar anlaml olabilir. Kitle iletiim aralarn ve bilgi teknolojilerini kullanmak: Gazetecilerin, TVde program yapanlarn bu konularda eitilmeleri byk fark yaratabilir. Mzisyenlerin bu konuda paralar yapmalar kullanlan yollardan bir bakasdr. Bu amala nternet farkl biimlerde kullanlabilir: nternette
farkndalk gruplar oluturmak, bilgileri paylamak gibi. Halkn gvenliini salamak: Kadnlar iin gvenli ortamlar oluturmak, tehlikeli yerleri tanmlamak, kadnlarn yalnz yolculuk yapmalarn gvenli hale getirici nlemler almak, i yerlerinin gvenliini artrmak. Eitim vermek ve kapasite oluturmak: rgn eitim iddete kar farkndalk kazanmada ve cinsiyet ayrmcln ortadan kaldrmada anahtar rol oynayabilir. Eitim programlarna bu konular yerletirilebilir. Okul temelli bir nleme almas yaplabilir ve rencilere aile ii iddet konusunda farkndalk kazandracak beceriler retilebilir, farkl sorun zme becerileri kazandrabilir. kinci tip nleme almas olarak, yaad ortamda iddet olan ya da risk altnda bulunan ocuklarn evleri ziyaret edilebilir, ocuklar destekleyici almalar yaplabilir (WEMC, 2007).
SONU
57
Sonu
Aile ii iddete kar duyarllk gelitirmek ve bakalarnn da gelitirmesi iin abalamak insan haklarnn gelimesine katk salar. lkemizde de aile ii iddete kar her ya ve dzeydeki bireylere duyarllk kazandrc programlarn artrlmasnn ok yararl olaca aktr. Duyarllk gelitirmenin, u an kar karya olduumuz olumsuz durumun ortadan kaldrlmasna katks olabilecei gibi nleyici rol de olabilecektir. nleme almalar, zellikle birincil nleme almalar, risk altndaki ocuklar, genler, kadnlar, yetikinler, ksacas tm insanlar iin zel koruyucu evreler oluturmaya, yoksulluun ve eitimsizliin zarar verici sonularn azaltmaya, sosyal baa kma becerilerini retmeye, kendilik deerini artrmaya, sosyal destek gruplarnn geliimini cesaretlendirmeye ve bu tr etkinlikleri dzenlemeye odakldr (Korkut, 2007). Eitim Programlar da bu konuda yaplan nleme ve mcadele etme etkinliklerden biridir.
58
EK
Aile i iddet Durumlarnda Kiiselletirilmi Gvenlik Plan

Ad soyad: ___________________________ Tarih:______________
Aadaki admlar, gelecekteki iddet olaslna kar kendimi hazrlamak ve gvenliimi salamaya dayal admlar iermektedir. Eimin/erkek arkadamn iddetini kontrol edemesem de ona nasl karlk vereceimle ve kendimin ve ocuklarmn gvenliini nasl salayacamla ilgili seim yapabilirim. 1. Adm: iddet varsa, nceden yapabileceklerim: Kadnlar bu durumlarda farkl taktikler kullanrlar. Ben ise u yollar kullanabilirim. A. Eer evi terk etmeye karar verirsem, ...... yapacam (Gvenliim iin neyi, nasl yapacamn uygulamasn yapacam. Hangi kap, pencere, merdiven, vb). B. Czdanm (ve arabann anahtarlarn) kolayca ulaabileceim ye koyabilirim. C. Arkadam/komum/kardeim/annem-babam olan dan evimizden iddet olduuna iaret eden pheli sesler gelirse polisi aramasn isteyebilirim. D. ocuklarma polise, itfaiyeye, acile nasl telefon edebileceklerini retebilirim. E. ..yi, ocuklarma ve arkadalarma kar yardm getirmelerini istediim zaman ifre olarak kullanabilirim. F. Eer evi terk edersem, . ye gidebilirim G. Bu yollar ocuklarma da retebilirim. H. Bir tartmann balayacan hissettiimde dk riskli olan yerlere gideceim (banyo, mutfak, garaj, dar kaps olmayan odalardan ve silah olabilecek nesnelerin olduu yerlerden uzak duracam). I. Yarg ve sezgilerimi kullanacam. Eer durum ciddileirse, onu sakinletirmek iin ne istiyorsa onu vereceim. nce benim gvenliim gelir. 2. Adm: Evi terk etmeye hazrlanrken yapabileceklerim: Ev terk edilecei zaman gvenlik iin ok iyi plan yapmak gerekir. Ben u yollar kullanabilirim. A. Evden kolayca kabilmek iin bir keye, yani e biraz para ve anahtarlardan birer rnek brakacam. B. nemli dokmanlar olan n fotokopilerini ektireceim. C. adl bankaya kendi adma hesap atracam. D. Kendimi daha bamsz hissetmek iin .. da yapabilirim. E. Telefonla ararken adresimin belli olamayaca yollar kullanacam. F. Arkadalarm/kardelerim/annem- babam, vb. olan arayarak acil bir durum olduunda onlarda kalp kalamayacam ya da bana bor para verip veremeyeceklerini soracam. G. Yedek kyafetlerin olduu antay kama srasnda kolayca alabileceim ..ye koyacam. H. Arada, her .. da bir bu planm gzden geireceim. I. Kama planmn provasn yapacam ve bunu uygun biimde ocuklarmla da deneyeceim.
EKLER
59
Aile i iddet Durumlarnda Kiiselletirilmi Gvenlik Plan (devam)

3. Adm: Evimde gvenlik iin yapacaklarm: Kadnlar evlerindeki gvenliklerini artrmak iin bir dizi yol deneyebilir. Hepsini bir kerede yapmak olanaksz olabilir ancak, adm adm ilerlenebilir. Gvenlik iin gzden geirebileceklerim ve yapabileceklerim: A. Olabildiince abuk evin kap ve pencere kilitlerini deitirebilirim. B. Tahta kapy elik/metal kapyla deitirebilirim. C. Fazladan kilitler, elektronik sistemler, vb. taktrabilirim. D. Eer eim/erkek arkadam ocuklarm almaya gelirse, ocuklarmn beni ya da arkadam ... .n nasl arayacaklarn retebilirim. E. ocuklarmla ilgilenen kiilere, eime/erkek arkadama ocuklarm vermemelerini, ancak aada ad yazan u kiilere verebileceklerini bildireceim. Okul yetkilisi:_______________ Bebek bakcs:_________________________________ retmen:__________________ Kurs retmeni:_______________Dier:________________ F. Komularm .... . ve arkadalarm . a eimin/erkek arkadamn artk bu evde yaamadn, eve yaklarsa polisi aramalarn syleyebilirim. 4. Adm: yerinde ve kamuya ak yerlerde gvenlik: Her kadn kendi gvenlii iin yardm isteyebilecei kiileri iyi dnmelidir. Ben de unlar yapabilirim. A. yerindeki yneticimi, gvenlii ve . bilgilendirebilirim. B. arkadalarmdan i yerimde bana gelen telefonlara dikkat etmelerini isteyebilirim. C. ten karken yapabilirim. D. Eer eve dnmek sorun olursa . yapabilirim. E. Eer toplu ulam arac kullanyorsam yapabilirim. F. Her zamankinden farkl yerlerden alveri yapabilirim. 5. Adm: la ya da alkol kullanm ve gvenlik: Baz ilalar yasalken bazlar deildir. Alkol kullanm da yetikinlere yasak deildir. Bunlarn kullanm iddet uygulayana bir mazeret verebilir. Bu durumda yaplabilecekler: A. Eim/erkek arkadam kullanyorsa yapabilirim. B. ocuklarmn gvenlii iin . yapabilirim. 6. Adm: Ruh sal ve gvenlik: Aile ii iddet kadnn duygusal olarak kmesine yol aabilir. Yeniden ruh saln kazanmak cesaret ve enerji gerektirir. Zorlu anlardan kanmak iin yaplabileceklerim: A. Kendimi kt hissettiimde veya yeniden tacize urayacakmm gibi hissettiimde .... yapabilirim. B. Eimle/erkek arkadamla yz yze ya da telefonla konumak zorunda olduumda,. yapabilirim. C. Yapabilirim cmlesini kendime ve bakalarna kar kullanabilirim. D. Ne zaman biri beni kontrol etmeye kalksa kendime . diyebilirim. E. Kendimi daha gl hissetmek iin okuyabilirim. F. Destek iin ve . arayabilirim. G. Aile ii iddetle ilgili gruplara ya da .e destek almak ve ilikilerimi glendirmek iin katlabilirim.
60
Aile i iddet Durumlarnda Kiiselletirilmi Gvenlik Plan (devam)

7. Adm: Evi terk ederken yanma alnacaklarn listesi: Evi terk ederken kolayca alnabilecek bir yere braklacak olan antada bulunmas gerekenlerin bir listesini yapmak nemlidir. Para, kyafet, nemli belgelerin kopyalar, kimlikler, ocuklarn okul, a gibi salk kaytlar, ilalar, adres defteri, anahtar, vb. Bilmem gereken numaralar: Polisin telefonu:..................................................................................................................... numaram: .......................................................................................................................... Aile ii iddetle ilgili birimlerin numaralar: ................................................................
Hazrladm bu gvenlik plann gvenli ve eimin/erkek arkadamn ulaamayaca bir yerde tutacam. Gzden geirme tarihim: ....../....../..............
K AY N A K A
61
Terimler ve Ksaltmalar
Kadnlara ynelik iddet: Birlemi Milletler tarafndan ister kamusal isterse zel yaamda meydana gelsin, kadnlara fiziksel, cinsel veya psikolojik ac veya strap veren veya verebilecek olan cinsiyete dayanan bir eylem veya bu tr eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak zgrlkten yoksun brakma eklinde tanmlamaktadr. Toplumsal cinsiyet: Zaman ierisinde ve kltrlere gre deiiklik gsterebilen duygular, deerler, beklentiler, normlar, roller ve kurumlar btn olarak deerlendirilebilir. Femisit: Kadnn kadn olduu iin ldrld cinayetler anlamndadr. DS BM Amnesty STK UNICEF CEDAW KSGM Dnya Salk rgt Birlemi Milletler Uluslararas Af rgt Sivil Toplum Kuruluu Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu Kadnlara Ynelik Her Trl Ayrmcln nlenmesi Komitesi T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl
Kaynaka
1. Akn A. ve Paksoy, N. (2007). Kadna Ynelik iddete Salk Boyutundan Bakmak, Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 107-111 2. Altnay A. ve Arat , Y. (2007). Trkiyede Kadna Ynelik iddet, TBTAK tarafndan desteklenen projenin raporu. 3. AMNESTY (2007). Aadaki adresten 22 Aralk 2007 tarihinde alnmtr. www.amnesty.org.tr/yeni/index.php?view=article&catid=70&id=306&option=com content 4. Ar Hareketi (2008). Kadna Ynelik iddet Aratrmas. Genlerin Toplumsal Cinsiyet ve iddet Alglamalar ve Tecrbeleri adl aratrmann basn raporu 5. Ayata, A. (2006). Prof. Dr. Ayata kamuoyu yoklamalarn deerlendirdi. tsc.unfpa.org/protectingwomen/kamuoyu.htm adresinden 27 Mart 2008 tarihinde alnmtr. 6. Balta Z ( 1996) Bir Salk Sorunu Olarak iddet. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel almalar Kitab. stanbul. Pastel Matbaas. s.213-220
62
7. Bat, U. (2007). Kelebek Etkisi: Televizyonun Aile i iddet Oluumundaki Etkisini Sorgulamak, Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 14-19 8. Bek M.G. ve Altun A. (2007) Medyada Aile i iddet Aratrmas, Gazete Haberlerinde Aile i iddetin Temsili: Haberlerin Nicel Analizi (zet); yaynlanmam rapor. Ankara . letiim Fakltesi Gazetecilik Blm 9. Birlemi Milletler (2008). Birlemi Milletler Kadnlara Ynelik iddetin nlenmesi Bildirgesi http://www.bmkadinhaklari.org/unjp/web/gozlem.aspx?sayfaNo=31 18 ubat 2008 10. Bker S. ve Eziler-Kran, A. (1999). Reklamlarda Kadna Ynelik iddet, iddetin Nesnesi Kadn, Alan Yaynclk 11. Burton, B., Duvvury, N. ve Varia N. (2000). Justice, Change and Human Rights: International Research and Responses to Domestic Violence. Synthesis Paper of Promoting Women in Development (PROWID) Project. www.ircv.org.docs.domesticviolencesynthesis.pdf sayfasndan 4 Mart 2008 tarihinde alnmtr. 12. Btn, C., Szen, S. ve Tok, E. (2003). lmle Sonulanan Kadnlara Ynelik iddetin Deerlendirilmesi, Konferans Teblileri, Adli Tp Enstits, stanbul, Eyll 2003 13. akr, B. ve ner, S. (2007). Kadna Ynelik Aile i iddetin nlenmesi Eylem Plan Ulusal Veri Taban Ve Bilgi Sistemi Gelitirme Projesi: Durum Deerlendirme Ve Trkiye in Model nerisi 14. CEDAW General Recommendation n. 19 (1992). 12 ubat 2008 tarihinde aadaki adresten alnmtr. http://www.legislationline.org/legislation.php?tid=99&lid=4712 15. Cinsel Salk Enstits ve Dernei (2006). Trkiyede Cinsel iddet Artyor. www.cinseltip.org adresinden 2 Mart 2008 tarihinde alnmtr. 16. tak, T. (2007). 22-23 Kasm 2007 Kadna Ynelik Aile ii iddet Eitim Program notlar. Woman Against Violence Europe. 17. Clemens, P., Hietala, J.R., Rytter, M.J., Schmidt , R.A. ve Reese D.J. (1999). Risk of domestic violence after flood impact: Effects of social support, age, and history of domestic violence Volume 7, Issue 2, 1999, P. 199-206 18. CNVC (2008). The Center for Nonviolent Communication. 18 ubat 2008 tarihinde bu adresten alnmtr. 19. COE (1998). Ending Domestic Violence: Actions and Measures. Proceedings of the Forum. Bucharest (Romania). 26-28 November
K AY N A K A
63
20. Collins, L. (2000). But What Can I Do? Helping Victims of Domestic Violence. Teacher to Teacher: Enhancing Adult Literacy in the State of Ohio. ERC: ED440282 21. Deveci S. E., Ak, Y., Glbayrak , C., Tokdemir , M. ve Ayar , A. (2007). Prevalence of domestic violence during pregnancy in a Turkish community, Southeast Asian J Trop Med Public Health. Jul ;38 (4):754-60 22. Domesticviolence.org (2008). Personalized Safety Plan. 12 Nisan 2008 tarihinde http://www.domesticviolence.org/personalized-safety-plan/ adresinden alnmtr. 23. Duluth Project (2008). Duluth Domestic Abuse Intervention Project, http://www.duluthmodel.org/ adl adresten 9 ubat 2008 tarihinde alnmtr. 24. Durukan, A. (2005). Antalya Kadn Dayanma ve Danma Merkezi (Aktaran: BA Haber Merkezi) 25. Edleson, J. L. (1999). Childrens Witnessing Of Adult Domestic Violence, Journal of Interpersonal Violence, Vol. 14, No. 8, 839-870 26. Edwards, A.T. Houry D., Kemball, R.S., Sharon E.H. et al (2006). Stages of Change as a Correlate of Mental Health Symptoms in Abused, Low-Income African American Women 27. Ekizcelerolu R. ve Zeyrekli, S. (2007). Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 32-47 28. Enarson, E. (1997). Violence Against Women in Disasters. A Study of Domestic Violence Programs in the United States and Canada. 29. Ergin N. ve Bilgel, N. (2001). Bursa l Merkezinde Kadnlara Ynelik iddetle lgili Durum Saptamas Aratrmas, Uluda niversitesi Ebelik Blm rencilerinin Bursadaki aratrmas, Hemire Dergisi, Trk Hemireler Dernei 30. Ertrk, Y. (2007). leriye Bir Adm Daha Atabilme Cesaretini Gstermemiz Gerekir. Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 86-94 31. Ertrk, Y. (2008). Indicators on Violence Against Women and State Response Promotion and Protection of all Human Rights, Civil, Political, Economic, Social and Cultural, including the Right to Development, Report of the Special Rapporteur on Violence Against Women, Its Causes and Consequences. HUMAN RIGHTS COUNCIL 32. Ganley, A.L., & Schecter, S. (1996). Domestic Violence: A National Curriculum for Childrens Protective Services. San Francisco: Family Violence Prevention Fund
64
33. Glr, L. (1999). A Study on Domestic Violence and Sexual Abuse in Ankara, Turkey. http://www.kadinininsanhaklari.org/images/sexual_abuse.pdf sayfasndan 24 ubat 2008 tarihinde alnmtr. 34. Gler, N., Tel, H., ve Tuncay, F.. (2005). Kadnn Aile inde Yaanan iddete Bak, ACABA Cumhuriyet niversitesi Tp Fakltesi Dergisi 27 (2): 51 56 35. Hacolu. N. (2006). Social and Economic Resources and Physical Abuse against Women by their Husbands. Unpublished M.S. Thesis. METU Sociology Department. Ankara 36. Hegadoren, K. M., Lasiuk G.C. ve Coupland, N.J. (2006). Posttraumatic Stress Disorder Part III: Health Effects of Interpersonal Violence Among Women Perspectives in Psychiatric Care, 42(3), 163-173 37. Heise, L. (1994). Gender Based Abuse: The Global Epidemic. Republic Health, 10 (supl.1) 135-145 38. Hrriyet (2002). Dayak Yiyen Kocalar Tarih Yazd. 22 Haziran 2002 39. Ilolu, B. (2006). Anksiyete ve Depresyon Tans ile zlenen Evli Kadnlarda Aile i iddetin Sosyodemografik Faktrler, ift Uyumu ve Hastalkla likisi, Salk Bakanl Bakrky Prof. Dr. Mahzar Osman Ruh Sal ve Sinir Hastalklar Eitim ve Aratrma Hastanesi, Uzmanlk Tezi, stanbul 40. Jacobson N.S. ve Gottman J.M. (1998). When Men Batter Women: New Insights Into Ending Abusive Relationships, New York: Simon and Schuster 41. KA-DER (2003). Kadn Sorunlarna zm Aray Kurultay. Kadna Ynelik iddetin nlenmesi alma Grubu stanbul, 14 15 Haziran 2003. www.ka-der.org.tr adl adresten 28 Ocak 2008 tarihinde alnmtr. 42. Krkrk Kadna Ynelik iddetle Mcadele Kooperatifi, (2007). Krkrk Kadna Ynelik iddetle Mcadele Kooperatifi Dnya Bankas Kk Hibeler Program Final Raporu. Http://www.PlatForum.Org/Forum/Viewtopic.Php?T=7241 adresinden 4 ubat 2008 tarihinde alnmtr. 43. Kishor S., ve Johnson K. (2004). Profiling domestic violence: a multi-country study. Calverton, Maryland, ORC Macro 44. Korkut, F. (2007). nleyici Rehberlik. (2. Bask) An Yaynclk, Ankara 45. KSGM (2008). Trkiyede Kadnn Durumu.
K AY N A K A
65
46. Kulolu, C. (2007). Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi Literatr Taramas Genel Rapor. Yaynlanmam Aratrma Raporu 47. Mavili-Akta, A. (2006). Aile i iddet Kadnn ve ocuun Korunmas. ELMA Yaynevi 48. McHugh M.C. ve Frieze, I.H. (2006). Intimate Partner Violence: New Directions, Annals of the New York Academy of Sciences, 1087: 121141 49. Milliyet (2004). Light Efe'ye Dava Geliyor. 23 Eyll 2004 50. Milliyet (2006). Liseli Boksr Kzdan Erkeklere Dayak. 30 Kasm 2006 51. Mor at Kadn Sna Vakf (1997). Geleceim Elimde, stanbul 52. National Resource Center on Domestic Violence, (1995). www.nrcdv.org adresinden 23 ubat tarihinde alnmtr. 53. ncdsv. org (2008). Domestic Violence Personalized Safety Plan. http://www.ncdsv.org/publications_safetyplans.html adresinden 12 Nisan 2008 tarihinde alnmtr. 54. Paksoy- Erbaydar, N. (2007). Kadna Ynelik iddetin Salk Sonular. Panel sunusu, I. Kadn Sal Kongresi: Kadna Ynelik iddet, 20-22 Mart, 2008, H 55. Parin, S. (2007). iddetin Fotoraf: Yazl Basnn iddet Konsepti zerine Sosyolojik Bir zmleme. Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 48-55 56. Roberts, P. (2006). Building Bridges Between the Healthy Marriage, Responsible Fatherhood, and Domestic Violence Movements: Issues, Concerns, and Recommendations. Couples and Marriage Series Brief 57. Russo. N. F. and Pirlot. A. (2006). Gender-Based Violence: Concepts, Methods, and Findings. Annals New York Academy of Sciences. 1087: 178-205 58. en, S. ve Sevil, . (2007). Gazetelerde Aile i iddet. Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 6- 13 59. STOPVAW, (2008). 28 ubat tarihinde aadaki adresten alnmtr. http://www.stopvaw.org/Prevalence_of_Domestic_Violence.html 60. T.C Babakanlk Aile Aratrma Kurumu (1995). Aile i iddetin Sebep ve Sonular, Yayn no: 86, Ankara 61. T.C. Hkmeti & UNICEF birlii (2006). Trkiyede Anne ve ocuklarn Durum Analizi
66
62. Tzer, V. ve Gka, E. (2007). G ve Aile i iddet: Erkekler Batda Kadnlar Douda. Kadn almalar Dergisi, Aile i iddet zel Says, 2 (4), 48-57 63. UN (2008). Vienna Declaration and Programme of Action http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(Symbol)/A.CONF.157.23.En adresinden alnmtr. 64. nal, G. ve Bilge A. (2004). Ev i iddetin Ynetiminde Acil Servis Hemirelerinin Rol, Ege niversitesi Hemirelik Yksek Okulu Dergisi, 20 (1) : 127-137 65. UNICEF (2003). Domestic Violence Against Women in Albania. http://www.unicef.org/albania/domviol_eng.pdf sayfasndan alnmtr. 66. Uslu, Z.K. (2007). Medyada Kadn, Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 96-102 67. WEMC (Womens Empowerment in Muslim Contexts: Gender, Poverty and Democratisation From the Inside Out) (2007) Rejecting Cultural Justifications For Violence Against Women. Presented at the Forum on Culture, Women, Violence: 26 November 2007, stanbul 68. WHO (2002). World Report on Violence and Health, http://www.who.int/inf-new/aids2.htm adresinden alnmtr 69. WHO, (2005). Multi-country Study on Womens Health and Domestic Violence Against Women http://www.who.int/gender/violence/who_multicountry_study/en/ adresinden 18 ubat 2008 tarihinde alnmtr. 70. WVCADV (2004). Theres no excuse for domestic violence. For a safer state of family: A handbook for helper http://www.wvcadv.org/images/SSOF2004version.pdf adresinden 26 Mart 2008 tarihinde alnmtr. 71. Yankekrem, E., Kavlak, O. ve Sevil, . (2007). iddetin Kadn Salna Etkileri ve Salk alanlarnn Rol. Kadn almalar Dergisi, Aile ii iddet zel Says, 2 (4), 32-47 72. Yldz, . (2007). Aile i iddetin ocuklar zerindeki Etkisi, Kadn almalar Dergisi, Aile i iddet zel Says, 2 (4), 72-78
Tasarm
: Necdet Kara www.argosreklam.com
Uygulama : Senem Lefkeli Bask : Dumat Ofset www.dumat.com.tr

KYAIS

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KYAIS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kadna Ynelik Aile i iddet

Kadna Ynelik Aile i iddet

Hazrlayanlar Prof. Dr. Fidan Korkut-Owen Prof. Dr. Dean W. Owen

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Kadna Ynelik Aile i iddetin Grlme Skl

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Say 85 95 113 Say 173 36 9 1 53 21 Say 186 27 4 Say 30 14 249

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Kadna Ynelik Aile i iddet

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Tehdit ermeyen Davranlar

Eitlik Ortak Sorumluluk

Drstlk ve Hesap Verebilirlik

Mzakere Etmek ve Adil Olmak

ekil 1 Eitlik Tekeri

Kaynak: duluth-model.org, 2008

KADINA YNELK ALE DDET

l - Cinsel iddet Fizikse

Erkek Olmay Kullanmak

Kmseme, nkar ve Sulama

ekil 2 G ve Kontrol Tekeri

Kaynak: duluth-model.org, 2008

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Kadna Ynelik Aile i iddet Riskini Artran Faktrler

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Kadna Ynelik Aile i iddetin Bedeli

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES

KADINA YNELK ALE DDET

Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE PROJES