REPUBLIKA E SHQIPERIS UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANS FAKULTETI I INXHINIERIS MEKANIKE LOGJISTIK PRODHIMI, I

Detyr Kursi
TEMA: VIZATIM TEKNIK & CAD

Punoi: Dritan Vokshi

Pranoi: Dr.Shpresa Caslli

Tiran 2012

1. Prbrja kimike ujrave nntoksore.

Me prbrjen kimike t ujrave nntoksore nnkuptojm prmbajtjen e t gjith substancave t tretura n uj n form jonesh, gazesh, lnd koloidale. Suspensionet dhe bakteriet nuk mirren parasysh n vlersimin e prbrjes kimike t ujit. Jonet kryesore q prcaktojn mineralizimin e ujit jan: Na+; Ca2+; Mg2+; Cl-; SO4; HCO3-; CO2-. N sasira t vogla ndodhen jonet: K+; Fe+; NO3-. Elementet kimike t tretura n uj, sipas renditjes sasiore t tyre ndahen n: 1. -Element kryesor ose makroelement, qe formojn masn kryesore t substancave q ndodhen n uj n sasi mbi 10 mg/l. Ktu hyjn : hidrogjeni, karboni, azoti, oksigjeni, natriumi, kalciumi, magneziumi, squfuri, kaliumi, klori, mangani, hekuri, jodi, bromi, etj. 2. -Elemente t rrall ose mikroelement, q ndodhen n sasi o.o1 deri 10mg/l. Ktu hyjn: fluori, alumini, silici, bakri, fosfori, zinku, vanadi, arseniku, kobalti, nikeli, plumbi, argjendi, bariumi, etj. 3. -Element gjurm ose ultraelement, q ndodhen n ujrat nntoksore n sasi shum t vogla t rendit nn 0.01 mg/l. Ktu hyjn: ari, rubini, zhiva,etj. 4. -Element radioakti: radiumi, tori, radoni, aktini, etj. Kto element renditen si grup m vehte nga vetit specifike q kan dhe rndsia q kan n formimin e kimizmit t ujit. Por kjo ndarje nuk sht universale sepse ne kushte t caktuara elementt e rall mund t hyjn n elemnt kryesor si metalet me ngjyr(Cu, Pb, Zn,etj) n VB e polimetaleve. Cilsia e ujrave nntoksore prcaktohet si baz t prbrjes kimike ashtu dhe te vetive fiziko-kimike t ujit. Prbrja kimike e ujrave varet nga shum faktor si: 1. prbrja litologjike e shkmbinjve npr t cilt qarkullon uji 2. thellsia e shtrirjes s ujrave nntoksore 3. gjatsia e rrugs q bn uji gjat endjes s tij n nntok 4. siprfaqja e kontaktit t ujit me shkmbinjt 5. lidhja hidraulike me siprfaqen e toks.

2. Klasifikimet kimike t uj rave n ntok sore.

N hidrologji p rdoren disa klasifikime hidrogjeokimike, si: Klasifikimi q merr si kriter raportin n % ekuivalent t anioneve t forta (d) me kationet e forta (a) dhe t dob ta (b). Sipas k tij kriteri vecojm 3 klasa:

1-Klasa e 1 ku: d<a. N k t klas hyjn uj rat alkaline t shk mbinj ve sedimentare krip mbajt se, si dhe uj rat relikte q shoq rojn shtratimet e naft s. Uj rat e k saj klase jan uj ra shum t mineralizuara. 2-Klasa e 2 ku: a<d<a+b. K tu hyjn uj rat neutrale me fort si karbonat t lart , q shoq rojn shk mbinjt sedimentare. Uj rat e k saj klase jan t mbla ose uj ra minerale. 3-Klasa e 3 ku: d>a+b. K tu p rfshihen uj rat acide me fort si jokarbonate t lart , q shoq rojn shk mbinjt xeheror mbajt s. N k t klas p rfshihen edhe uj rat e cekta q lidhen me mocalishte.

Klasifikimi, q merr si kriter anionin dhe kationin mbizot rues dhe raportin midis anioneve dhe kationeve n % ekuivalent. Ky sht klasifikimi hidrokimik m universal, pasi p rfshin t gjih uj rat natyrore. Sipas k tij klasifikimi dallojm 3 klasa: 1- Klasa e ujrave hidrokarbonatike (C) 2- Klasa e ujrave sulfate (S) 3- Klasa e ujrave klorure (Cl) Cdo klas ndahet n 3 grupe sipas kationit mbizot rues n % ekuivalent: 1- Grupi kalcimor (Ca) 2- Grupi Magneziumor (Mg) 3- Grupi natriumor (Na) Grupet sipas raportit t anioneve dhe te kationeve ndahen n 4 tipe: Tipi 1- karakterizohen me raportin: r%HCO- 3> r%(Ca2+ + Mg2+). Ujrat e ktij tipi jan ujrat q lidhen me shkmbinjt kripmbajtse, t pasura me jonet e Na dhe t Ka. Ato n prgjithsi, jan ujra t kripura. Tipi 2- karakterizohen me raportin: r%HCO3- < r%(Ca2+ + Mg2+) < r%(HCO3- + SO4-2). N k t tip hyjn shumica e ujrave nntoksore neutrale t mbla ose pak t krip zuara t zons hidrodinamike me ujkmbim aktiv dhe q qarkullojn n shk mbinjt sedimentare. Tipi 3- karakterizohen me raportin: r%Cl- > r%Na+. N kt tip hyjn ujrat n ntoksore me mineralizim t lart krysisht me gjenz relikte( t infiltrimit t hershme ose t sedimentit detare). Tipi 4- karakterizohen me raportin r% HCO3=0. Jan n prgjithsi, ujra acide q lidhen me shkmbinjt xeheror mbajts ose ujra termominerale q vijn nga thellsit e mdha.

Klasifikimi gjenetik, i prdorur pr prcaktimin e gjenezs s ujrave q lidhen me vendburimet e nafts dhe t gazit. Si kriter i ktij klasifikimi merren disa koeficient q shprehin raportin e disa treguesve gjenetike: r%Na+ / r %Cl-; r%Na+-Cl-/r%SO42-; r%ClNa+/Mg2+. Sipas kriteri dalllojm 4 tipe kryesore: Tipi 1- ujra hidrokarbonat natriumi Tipi 2- ujra sulfat natriumi Tipi 3- ujra klorur magneziumi Tipi 4- ujra klorur kalciumi.

Jepet analiza kimike:

Elementi

Na ?

Mg 36

Ca 20

Cl 168

SO4 126

HCO3 350

CO3 50

Sasia ne mg/l

Masa molekulare

23

12

20

35.5

48

61

60

T prcaktohet:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Mineralizimi i prgjithshm saktsia e analizs kimike Mbetja e that e llogaritur Formula e prbrjes kimike Tipi i ujit Fortsit Kriprat hipotetike. Paraqitja grafike e t dhnave.

ZGJIDHJE 1-Mineralizimi i prgjithsh m: P r t gjetur mineralizimin e prgjithshm, n fillim duhet t gjejm sasin ekuivalente t cdo joni. rNa+ = ? rCl- = 168/35.5= 4.7mgek/l rCa2+ = 20/20= 1mgek/l rSO42- = 126/48= 2.6mgek/l 2+ rMg = 36/12=3mgek/l rHCO3- = 350/61= 5.7mgek/l rCO32- = 50/60 = 0.8mgek/l Dim q shuma e ra=rk, nga kjo do nxjerrim sasin e jonit Na+: x+1+3=4.7+2.6+5.7+0.8 ==> x+4=13.8 ==> x=13.8-4 ==> x=9.8 pra rNa+= 9.8mgek/l. Nd rsa sasia e jonit Na+=9.8mgek/l * 23=225.4mg/l. Mp=225.4+36+20+168+350+50=849.4mg/l 2-Saktsia e analizs kimike. Saktesia e analizs kimike matet me formul : x%=(ra-rk)/(ra+rk)*100. Analiza quhet e besueshme ather kur ky raport nuk e kalon 5%. N rastin ton ky raport del 0%, pra analiza sht plotsisht e sakt . 3-Mbetja e that e llogaritur. Mbetja e that e llogaritur, llogaritet me formul : Mbthll=Mp-1/2*HCO3. Mbthll=849.4-1/2*350 = 674.4mg/l.

4-Formula e p rb rjes kimike. Ajo llogaritet me k t formul ; Mp*Anione% / Katione%*G*Temp*Elementspecifik Para se t prcaktojm kt formul, do t gjem sasin ekuivalente n % t cdo elementi: r%Na+ = 9.8/13.8*100%= 71% r%Cl- = 4.7/13.8*100% = 34.05% 2+ r%Ca = 1/13.8*100% = 7.2% r%SO42- = 2.6/13.7*100% = 18.8% r%Mg2+ = 2/13.8*100% = 14.4% r%HCO3- = 5.7/13.8*100% = 41.3%

r%CO32- = 0.8/13.8*100% = 5.7% Tani prcaktojm formul n e p rb rjes kimike: M0.849 SO419*HCO341 / Na71 * Mg14 T

5-Tipi i ujit. Tipi hidrokimi: HCO3 Na Mg 6-Fortsit e ujit. Fortsia e prgjishme jepet me formul : Fp=r(Ca + Mg)*2.8 gjermane = 4*2.8= 11.2 gjermane Fk= r(HCO3)*2.8 gjermane = 5.7*2.8= 15.96 gjermane. 7-Kriprat Hipotetike. Llogarisim edhe kripra hipotetike n kt mnyr : 9.8 Na + 4.7 Cl = 4.7 NaCl -4.7 5.1 Na + 2.6 SO4 = 2.6 Na2SO4 -2.6 2.5 Na + 5.7 HCO3 = 2.5 NaHCO3 -2.5 3 Mg + 3.2 HCO3 = 3 Mg(HCO3)2 -3 1 Ca + 0.2 HCO3 = 0.2 Ca(HCO3)2 -0.2 0.8 Ca + 0.8 CO3 = 0.8 CaCO3