Bilim, Trler Aras Evrimi Kabul Etmiyor Mu? Merhabalar, Belki duymusunuzdur.

16-17 Mays 2012 tarihinde Marmara Gen Vizyon Topluluu isimli renci topluluu tarafndan, Marmara niversitesi Haydarpaa Kampsnde Bilim, Trler Aras Evrimi Neden Kabul Etmiyor? balkl bir sempozyum dzenleyecekmi. Bu konunun siyasi boyutlarna hi girmeyeceim, yeri geldii zaman konu hakknda dier yazar arkadalarm derinlemesine analizler yapacaklardr. Ben, bu yazmda, bu bilim dman creti gsterebilen Marmara Gen Vizyon Topluluunun balna tad hayal rn argman bilimsel adan deerlendirmek istiyorum. Yer yer de etkinlie baz gndermeler yaparak etkinlik organizatrlerine ve oraya profesr nvanlaryla, hi ekinmeden ve muhtemelen utanmadan kan akademisyenlere baz sorular ynelteceim. Eer ki bu bilim kart ve bilimsel alandan uzak insanlarn ahsi dncelerini etkileyerek bir yerlere varmay hedefleyen bu etkinlik, bilim evreleri ve akl banda niversite rencileri tarafndan engellenemeyecek olursa, umuyorum ki ok saygdeer (!) profesrlerimiz, bu yazmda ynelteceim sorular cevaplama ve sempozyum konular arasna tama bykln gstereceklerdir. lk olarak, admz kadar rahat syleyebiliriz ki, gnmz modern bilimi, bundan birka on yl ncesinden beridir trlerin birbirlerine evriminin nasl gerekletiini onlarca farkl mekanizmasnn, binlerce alt detay ile birlikte, ok net bir ekilde aklamlar ve bu aklamalarn laboratuvar ortamnda saysz defalar test ederek deneysel olarak da dorulamlardr. Hatta yle ki yaratl dnceleriyle bilinen ve uzun yllardr yaratllarn argmanlarnn temelini oluturan ndirgenemez Karmaklk safsatasn (gz, beyin gibi organlarn evrim ve doal sreler ile aklanamayacak kadar karmak olduklar iddias) ileri sren Lehigh niversitesi akademisyenlerinden Prof. Dr. Michael Behe, Aralk 2010 ylnda Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural isimli balyla The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlad makalesinde Evrim Kuramnn deneysel olarak ispatlandn ve dolasyla evrimin bir doa gerei olduunu, belli snrlar dahilinde de olsa kabul etmiti. Tabii bu makale yaratllar arasnda hibir zaman Behenin ta 1996 ylnda yaynlad Darwinin Kara Kutusu isimli kitabndaki bilim d dnceleri gibi popler olamad. Nedeni aikar: Yaratllk, profesrlk nvannndan nemalanabildikleri bir kalesini yitirdi. Zaten hepi topu Dnya apnda birka yz gemeyen Evrim Kart bilim insanlarndan birinin eksilmesi, bu kiiler iin byk znt ve utan kayna olmutur. Ancak lkemizde halen, Dnya apndaki bilim insanlarnn %99undan fazlasnn kabul ettii evrim gerei, profesr nvann edinmi insanlarmz tarafndan herhangi bir bilimsel temele dayandrlmadan reddedilmekte ve bu reddedileri, niversiteler gibi bilimsel kurumlarda yaplan sempozyumlara kadar tanacak kadar cretkar olabilmektedir. Her neyse, konumuza geri dnelim. Bakalm bu bilim (!) insanlarmz ve organizatrlerimiz argmanlarnda ne derece hakllar. Bunu grmek iin ne yapmak gerekiyor? Elbette gvenilir, bilimsel kaynaklardan konuyu aratrmak gerekiyor. Ben de, bu yazmda sizlere trlemenin

gzlendii durumlarn bilimsel makalelerinden rnekler sunacam. Dediim gibi, umarm hocalarmz bu konular ok kymetli (!) sempozyumlarna tayacaklardr. lk olarak zamannda Charles Darwinin de yesi olduu ve hatta Trlerin Kkeni isimli kitabnn zetinin ilk defa bilim camiasna duyurulduu Linnean Cemiyetinin ok geni apta kabul grmekte olan Biological Journal of the Linnean Society dergisinde km bir makaleye bakalm. Makalede Trkiyede yaamakta olan Spalax (bir cins kstebek faresi) cinsine ait 2 trn evrimsel srete birbirinden nasl farkllat ve eskiden tek bir trken, iki ayr tre evrimletikleri incelenmektedir. Bunu yapmak iin genlerdeki farkllamalar ve okbiimlilikler takip edilmitir [1]. Bu analizler de, bu iki trn tek bir trden farkllaarak evrimletiini ortaya koymaktadr. Tabii, bu ok saygdeer hocalarmz evrimi bir farenin bir kua dnp umas, bir ylann bir ayya dnp balk avlamas, bir atn bir denizatna dnp sulara girmesi gibi hayal ettikleri iin, bilimde evrimlemenin ne demek olduunu asla anlayamayacaklardr. Sanyoruz ki bu tip bilim d sempozyumlara katlmay kabul etme sebepleri de, bu hayallerindeki evrim tanmndan kaynaklanmaktadr.

Grsel - 1: Spalax Bir baka makaleye bakalm. Bu defa, getiimiz gnlerce Beyaz TVdeki Evrim Tartmasna karak biyoloji bilgisiyle ve Evrim Kuramna hakimiyeti ile bizleri bylemi olan Prof. Dr. Turan Gvenin pek de matah bulmad Nature gibi mehur bir dergi olan Evolution isimli dergide, 1971 ylnda km bir makale bu. Makale, Evrimin olmakszn Biyolojide hibir eyin anlam yoktur. szyle Evrimsel Biyolojinin nemini vurgulayan, bilime yapt katklardan tr Ulusal Bilim dl, Franklin Madalyas gibi dllere layk grlm, gnmz modern bilimin en byk bilim insanlarndan Prof. Dr. Francisco Ayala, Prof. Dr. Richard Lewontin gibi kiilerin hocas olarak grev yapm Prof. Dr. Theodosius Dobzhansky tarafndan yazlmtr. Makalede, evrimsel sreler o kadar net belirlenmitir ki, yar-tr diye bir terim ileri srlmek zorunda kalmtr. Bu canllar, ortak atalarndan evrimlemeye baladktan sonra, henz evrimseme srecinde tam olarak farkllamam, ancak yeterince farkllamalarndan tr eeysel olarak (reme asndan) izole olmu canl gruplardr. nceledikleri canl ise Drosophila paulistorum isimli bir spertr (henz cins olamam, ancak evrimsel srete halen trlemekte olan, altnda alt trleri ve yartrleri barndran taksonomik grup) ve bu spertrn altnda bulunan ve gnmzde hala gzlerimizin nnde trlemekte olan 6 alt yartrdr [2]. Bu canllar zerinde gerek

laboratuvar ortamnda, gerekse doal ortamlarnda analizler yaplm ve ortak atalarndan nasl, ne yollarla ve ne zaman farkllatklar tespit edilmitir. Yine, zaten modern bilimin aklad gibi, bu trler bir sinekken bir anda insana dnp uzaya mekikler yollamamaktadrlar. Zaten Evrimsel Biyolojinin hibir zaman byle iddias olmamtr.

Grsel - 2: Drosophila paulistorum Yeri gelmiken izah edelim: Trleme, ok yava gerekleen ve evrimleen yeni trlerin atalarna olduka benzedikleri bir sretir. Ancak bu sre, giderek uzun vadede izlenecek olursa, her seferinde oluan yeni trlerin atalarndan bir miktar farkllamalar sonucunda, en nihayetinde, yepyeni ve en eski atalarna hi benzemeyen bireylerin olutuu grlecektir. Dolaysyla insann evriminden bahsederken, maymunsu bir ortak ata, hibir zaman bir anda bildiimiz modern insana dnp kuantum mekaniinin srlarn zmeye balamamtr. Maymunsu ortak atamzdan, insanlara giden ve empanzelere giden kollarn ayrlmas 6 milyon yl nce gereklemitir. Sonrasnda, bu 6 milyon yl ierisinde empanzeler ve insanlar evrimlemitir. rnein bu uzun srete, insana ait 26 farkl tr net bir ekilde tanmlayabilmekteyiz. Yani 6 milyon yl nceki ortak atamzdan, gnmzdeki insana kadar her basamakta kendi atasndan biraz daha farkl 26 farkl tr yaamtr. Ancak bunlarn farklarnn st ste binmesi sonucunda, nesiller sonra, yani gnmzden 200.000 yl kadar nce, bildiimiz insan, yani Homo sapiens evrimlemitir. Bu evrim halen srmektedir ve insanlar da kendi ilerinde izole olacak olsa, yeni trlerin bu sre ierisinde evrimlemesi iten bile deildir (izolasyonun olmamas, yani genlerin karmas, evrimleme hzn dren bir unsurdur). Bir dier makaleye bakacak olursak... Yine Evolution isimli dergide 1967 ylnda yaynlanan bir makalede Dr. Doskuin, Epilobium angustifolium isimli tr zerindeki genetik mutasyonlardan kaynaklanan trlemeyi incelemitir. Yapt aratrmada, kromozomlarn sayca iftlenmesi ve ayrlamamasndan kaynaklanan bir sorundan tr poplasyon iinde trlemenin meydana geldiini ve bu ekilde ok kromozomlu olan bireylerle, normal sayda kromozoma sahip bireylerin birbiriyle iftleemeyerek farkllatn kefetmitir. Zaten bu izolasyondan sonra trler morfolojik (yapsal) olarak da birbirlerinden farkllamtr. te bu, ok net bir trleme rneidir. Bu canllar, ayn ortamda yaamalarna ramen genetik uyumsuzluktan tr birbirleriyle iftleemeyerek evrimlemilerdir. Fakat bu canllarn atas ortaktr ve ayn trdr. Evrimlemeyi grmek ve kabul etmek iin baka ne gerekir?

Grsel 3: Epilobium angutifolium rnekleri bu ekilde sayca sonsuza kadar arttrmak mmkndr. Ne yazk ki bana ayrlan ksm bu kadar olduu iin, daha fazla rnei buradan veremiyorum; ancak size bu konuda onlarca rnein yer ald, Evrim Aac isimli sayfamzn konuyla ilgili makalesinin balantsn vermek istiyorum: http://goo.gl/PPNWN Grld gibi, aslnda sempozyum sadece bu ve bunun gibi bilimsel makalelerle, balamadan bitmitir. Burada nemli olan, doru ve tarafsz kaynaklara ulamak, aratrmak ve ahsi inanlar ve dncelerden tr bilimin nne set ekmeyecek kadar byk olabilmektir. Acaba bu sempozyuma katlacak hocalarmz, bu makaleleri okuyup anlayabilecek olmalarna ramen (acaba okudular m?), bu gibi bir sempozyuma kp da Evet, trleme yoktur. Evrim gerek deildir. Bu makaleler hayal rndr. diyebilecek kadar cretkarlar mdr? Bekleyip greceiz.

Kaynaka:
*1+ Nevo, E., Filippcci, M. G., Redi, C., Simson, S., Heth, G., & Beiles, A. (1994). Karyotype and genetic evolution in speciation of subterranean mole rats of the genus spalax in turkey. Biological Journal of the Linnean Society, 54(3), 203-229. Retrieved from http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0024406695900187 [2] Dobzhansky, T., & Pavlovsky, O. (1974). Unstable intermediates between orinocan and interior semispecies of drosophila paulistorum. Evolution,29(2), 242-248. Retrieved from http://www.jstor.org/discover/10.2307/2407211?uid=4&sid=47698867254397 [3] Mosquin, T. (1966). Evidence for autopolyploidy in epilobium angustifolum (onograceae). Evolution,21(4), 713-719. Retrieved from http://www.jstor.org/discover/10.2307/2406768?uid=4&sid=47698867254397