Professional Documents
Culture Documents
ΒΙΒΛΟΣ
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Γεώργιος Στάμκος
©ΆΓΝΩΣΤΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
© Δημijτρης Τ σ ινικόποuλος
E-mail: agnosto@otenet.gr
ISBN: 96 0-6820-07-6
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΒΙΒΛΟ�
10+4
Πρωτοποριακές
& Ριζοσπαστικές ιδέες
Δοκίμιο
για τη μεταφυσική της Βίβλου
και για τη συμβολή της
στη διαμόρφωση
του Δυτικού Πολιτισμού
Στη μητέρα μου Χριστ{vα
και στηv Α vvούλα-Ν τεv{ζ
λέει ο κύριος:
. . . Και vούρyιο θα δημιουργήσω ουραvό και vούρyια yη ·
τα περασμέvα, τα παλιά, θα ξεχαστούvε,
και πια καvε{ς δε θα τα σκέφτεται.
ΗΣΑΙΑΣ 65:16, 17
7
Δεv είvαι οι Εβραίοι που δημιούρyησαv τη Βίβλο,
αλλά μάλλοv η Βίβλος που δημιούργησε τους Εβραίους ...
Η Ιερουσαλήμ ήταv κατ 'όvομα μόvο η πρωτεύουσά τους.
Η πραγματική τους πόλη ήταv η Βίβλος,
το βιβλίο αυτό τωv βιβλίωv. Αυτό είvαι κάτι vέο
στηv αvθρώπι vη ιστορία.
H.G. WELLS
'ΓΕΪΓΙΑΡ Ντ Ε ΣΑΡΝΤΕΝ
8
Η θεματολογία της Βίβλου yια τη δύ vαμη της αyάπης
σημάδεψε μια vέα εποχή yια τηv αvθρωπότητα.
ΤΟΜ - BUTLER- BOWDON
9
Μου φαίvεται πως δεv εκτιμούμε εvτελώς το μέγεθος,
τη v απιστευτη πρωτοτυπια, τοv πρωταχουστο
/ / /
10
Tardi ingenii est rivulos consecteri fontes rerum non
videre
ll
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος ...................................17
13
Η διδασκαλία της ανθρωπιστικής αγάπης
και της ευσπλαχνίας ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 0 107
Σuμπερ�σματα ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 0 140
Επίμετρο
Αντί Επιλόγου
Σ"flμειώσεις ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 0 163
Γλωσσάριο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 0 174
Βιβλιογραφία ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 0 176
14
�
'Cp. fO{JI{Jιr Δ�
.Ανιοαιρ4δο ΣΑΜΑΡΕΙΑ
'
•
•
•
•
:
'
IOYωJA
,
,
I
.
,
ι'
·'
·-
...
ΠΡΟΛΟΓΟ �
18
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
20
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
21
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
22
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
23
Β Ι ΒΛΟ �, ΕΝΑ Β Ι ΒΛΙ Ο
Ε ΠΑΝ Μ:ΤΑΤΙΚΟ
24
ΒΙΒΛΟΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΠΚΟ
25
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
(Δευτ. 6: 4).
• «Ιδετε ότι εyώ ειμί, χαι ουχ εστι θεός πλη v εμού»
(Δευτ. 32 : 39),
• «Εyώ ειμί χαι εκτός εμού δεv υπάρχει θεός άλλος»
29
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
31
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
32
Η ΕΝΝΟΙΑΤΗΣΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΓΙΟΤΟΜΗΔΕΝ
33
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
34
Η ΕΝΝΟΙΑΤΗΣΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΓΙΟΤΟΜΗΔΕΝ
35
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
37
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
39
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
41
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
42
Η I ΚΑΝΟΤΗΤΑ
ΤΟΥΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΝΑ ΚΑΘ ΥΠΟΤΑΧΕΙ
ΤΗ ΦΠ:Η ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΝΟΙΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΓ�ΙΑ
43
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
44
Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΝΑ ΚΑΘΥΠΟΤΑΞΕΙ ΤΗ ΦΥΣΗ ...
45
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
47
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
49
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
so
Ο Θ Ε Ο Ζ: Ζ:' ANAZHTHL:H
ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
52
Ο ΘΕΟΣ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩ ΠΟΥ
53
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
54
Ο ΘΕΟΣ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩ ΠΟΥ
55
Η IΔΕΑ ΤΗ � ΠΡΟΟΔΟΥ
ΤΗ� I � TOP W: ΣΥΜΦΩΝΑ
ΜΈ ΝΑ L: ΚΟΠΟ
57
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
59
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
6ο
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣΠΡΟΟΔΟΥΤΗΣ ΙΣίΟΡΙΑΣ ΣΥΜΦΩ ΝΑΜ' ΕΝΑ ΣΚΟΠΟ
Γι' αυτό και ο Robert Jaulin, μας μιλά για την εβρdίκή σκέ
ψη ως μια σύλληψη της τελεολοy{ας της ιστορ{ας3• Και ο
έξοχος διανοητής Πολ Τίλιχ (Ρ. Tillich) θα μας πει:
«Η βιβλική θρησκεία διαθέτει μια ιστορική άποψη
της πραγματικότητας. Οι ιστορίες της Παλαιάς Δια
θήκης ... είναι εκθέσεις για τα έργα του θεού, που
δουλεύει για τον έσχατο σκοπό του ... Η βιβλική
θρησκεία είναι εσχατολογική. Σκέφτεται με τους
όρους μιας πλήρους μεταμόρφωσης της δομής της
νέας γης, της ανακαίνισης ολόκληρης της πραγματι
κότητας. Και τούτη η νέα πραγματικότητα είναι ο
σκοπός προς τον οποίο κατευθύνεται η ιστορία, και
μαζί της ολόκληρο το σύμπαν, σε μια μοναδική,
ακαταμάχητη κίνηση»34•
61
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
66
Η ΣΟΤΗ ΡΙΑΤΟΥ ΑΝΘΡΟΠΟΥΜΕΣΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣΤΟΥΘΕΟΥ
68
Η ΣΟΤΗ ΡΙΑΤΟΥ ΑΝΘΡΟΠΟΥΜΕΣΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣΤΟΥΘΕΟΥ
72
Η ΠΙΣίΗ ΩΣ ΒΕΒΑΙΟίΗΤΑ ΚΑΙ ΩΣ ΑΛΗΘΕΙΑ
73
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
74
Η ΠΙΣίΗ ΩΣ ΒΕΒΑΙΟίΗΤΑ ΚΑΙ ΩΣ ΑΛΗΘΕΙΑ
75
Η IΔΕΑ ΤΗ � ΕΛΕΥΘΕΡW:
ΤΟΥΑΤΟΜΟΥ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΑΩΝ
77
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
79
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
So
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙΤΟΝ ΛΑΟΝ
81
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
φόβο του θαvάτου, και τον ίδιο το θάvατο: «Αν εσείς απο
δειχθείτε υπάκουοι στο λόγο μου, τότε θα είστε πραγμα
τικοί μαθητές μου. Θα γνωρίσετε την αλήθεια, και η αλή
θεια θα σας ελευθερώσει» (Ιωαν. 8: 22, 34). Ο Ιησούς σύμ
φωνα με τα λόγια του, εχρίσθη με πνεύμα άγω για να κη
ρύξει α π ελ ε υ θ έρ ω ση στους πάσης φύσεως αιχμαλώ
τους (Λουκ. 4: 16 επ. , πρβλ. Ησ. 61: 1 επ. ). Και ο απ. Παύ
λος διακηρύττει: </Οπου ε{vαι το πvεύμα του Κυρ{ου εχε{
χα ι ελευθερία» (Β' Κορ. 3: 17). Και, «0 Χριστός μάς απε
λευθέρωσε, για να είμαστε ελεύθεροι. Παραμένετε, λοιπόν
σταθεροί στην ελευθερία και μην ξαναμπαίνει κάτω από
ζυγό δουλείας» (Γαλ. 5: 1). Επίσης έγραψε, «Μη γίνεσθε
δούλοι ανθρώπων» (Α' Κορινθ. 7:23). Ο Άγιος Ιάκωβος,
μιλάει για τον « τέλ ε ι ο v ό μ ο τη ς ελ ε υ θ ε ρ {ας » , όπου
ο άνθρωπος βρίσκεται σε τέλεια αρμονία με το θέλημα του
Θεού. Τα ίδια λέει και ο απ. Πέτρος, τονίζοντας ότι ο άν
θρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος, μόνον όταν υπηρετεί
την πηγή της ελευθερίας, τον θεό (Α' Πετρ. 2: 16). Σύμφω
να με τον απόστολο Παύλο εσχατολογικά, και η κτίση, η
υποταχθείσα στη ματαιότητα, θ' απελευθερωθεί από την
δουλεία της φθοράς και θα μετάσχει « εις τηv ελευθερ{αv
της δόξας τωv τέχvωv του θεού» (Ρωμ. 8: 19-22).
Κατηγορείται συνήθως ο απ. Παύλος από σκεπτικιστές
και αγνωστικιστές, σαν συνήγορος της δουλείας, διότι στην
επιστολή του Α' Κορινθίους 7: 20, 21, λέγει «δούλος εκλή
θης ; μη σοι μελέτω», δίνοντας την εντύπωση ότι επιθυμού
σε να διαιωνίζεται ο θεσμός της δουλείας, καθώς και αλλού
(Εφεσ. 6:2, Κολ. 3:22), ότι οι δούλοι πρέπει να υπηρετούν
τους κυρίους τους ως εις τον Κύριον. Βέβαια, η αλήθεια εί
ναι διαφορετική. Ο απ. Παύλος και οι άλλοι συγγραφείς
της Καινής Διαθήκης δεν επεζήτησαν την δια της επαvα-
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙΤΟΝ ΛΑΟΝ
θερία αυτή δεν είναι δυνατή ερήμην της αγάπης και της
αληθινής κοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων: «Υμείς γαρ
επ'ελευθερία εκλήθητε αδελφοί ... δια της αγάπης δου
λεύετε αλλήλοις» (Γαλ. 5: 13).
Έτσι, τελικά, σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, η
εν Χριστώ ελευθερία περιλαμβάνει «την ελευθερία του
π ν ε ύ μ α τ ο ς , της σ υ ν ε ί δ η σ η ς και της δ η μ ι ο υ ρ
γ ί α ς ». (Ν. B erdiaeff).
ss
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
86
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙΤΟΝ ΛΑΟΝ
88
Η ΠΡΩΤΟΠΟΡ ΙΑΚΉ
ΕΝΝΟΙΑ
ΤΗ Ζ: ΔI ΚΑΙ Ο Ζ:ΥΝΗ Ζ:
ΚΑΙ ΤΗ Ζ: IZ:ONOMW:
(σεφέρ χα μπερ {θ) (πρβλ. Εξοδ. κεφ. 20: 22 - 23: 19), εν
σωματωμένου στο βιβλίο της Εξοδου, που περιείχε δια
τάξεις αστικού, ποινικού και δικονομικού δικαίου. Στη
Μωσdίκή νομοθεσία για πρώτη φορά στην ιστορία, βρί
σκουμε μια σειρά γενικών κανόνων (Δέκα Εντολές) και
μια βασική νομική αρχή « ζ ω ή α v τ { ζ ω ή ς » , ως αρχή
{σης μεταχε{ρησης και δικαιοσύνης για όλους ανεξαιρέ
τως. (W. F. Albright)
Σημειώνω εδώ, ότι, η λέξη νόμος είναι άγνωστη στον
Όμηρο. Πρωτοεμφανίζεται στον Ησίοδο (8ος π.Χ. αι. ) με
μουσική σημασία αρχικά, (νόμος τραγούδι) ενώ, με την
=
92
Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΉ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΝΟΜΙΑΣ
93
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
94
Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΉ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΝΟΜΙΑΣ
95
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
97
Η ΕΙΡΗΝΗ
Ω� Ι1ΛΗ ΡΟΤΗΤΑ
ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ
99
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
100
Η ΕΙΡΗΝΗ ΩΣ ΠΛΗ ΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ
101
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
102
Η ΕΙΡΗΝΗ ΩΣ ΠΛΗ ΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ
10 3
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
104
Η ΕΙΡΗΝΗ ΩΣ ΠΛΗ ΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ
Και ακόμη:
(Ιωαν. 1 6 : 33)
10 5
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
106
Η Δ�iw: ΚΜΙΑ
ΤΗ� ΑΝ ΘΡΩΠΙ�ΤΙΚΗ�
ΑfΑΠΗ �
ΚΑΙ ΤΗ � Ε ΙΊ: ΠΛΛΧΝ �
10 7
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
108
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
10 9
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
110
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
111
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
112
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
113
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
Κι αv ακόμα
μοιράσω στους φτωχούς όλα μου τα υπάρχοvτα,
χι αv παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου yια vα καεί,
αλλά δεv έχω αyάπη,
σε τίποτα δε μ 'ωφελεί.
Εχείvος που αyαπάει έχει μακροθυμία,
έχει χαι χαλοσύvη,
εχείvος που αyαπάει δε ζηλοφθο vε{_
114
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
ει vαι ευπρεπης,
/ /
ns
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
n6
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
n8
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
120
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
121
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
122
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩ ΠΙΣτΙΚΗΣ ΑΓ ΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ
Εκτός όμως από την αγάπη και την ευσπλαχνία, την φι
λαδελφία και τη φιλοστοργία και την φιλοξενία, η Βίβλος,
δίνει έμφαση γενικότερα σ' αυτό που λέγεται ε υπ ο ι ί α
(από το ευ ποιείν = ευεργεσία), την έμπρακτη βοήθεια
προς τους ενδεείς και απόρους. Η ευποιία είναι αγαθοερ
γία και ευεργεσία, φιλανθρωπία. Είναι συνώνυμη με τα
καλά έργα, επειδή « πίστις χωρίς έργα είvαι vεχρά χα θ ' ε
αυτήv». Και ο Ιησούς μίλησε για τα καλά έργα των μαθη
τών του που θα τα δουν οι άνθρωποι, σαν φως που λάμπει
(Ματθ. 5: 14). Αλλά ο ίδιος έδωσε πρώτος το παράδειγμα:
« δ ι ήλ θ ε ε υ ερyετώ v χ α ι ι ώμ ε v ο ς π ά vτας ... »
(Πραξ. 10: 38). Ιδιαίτερα ο απ. Παύλος στις επιστολές του
δίνει έμφαση στην ευποιία. Γράφει: «Μηδεvός μηδέv οφεί
λετε ει μη το αyαπάv αλλήλους . . . πλ ή ρ ωμ α ο υ v v ό μ ο υ
η αγ ά π η » (Ρωμ. 13: 8-10). Επίσης « . . . της δε ευποιίας χαι
χοι vωvίας μη επιλαvθάvεσθε · τοιαύτας yαρ θυσίας ευαρε
στείται ο θεός» (Εβρ. 13: 16). Και αλλού: «βούλομαι σε
διαβεβαιούσθαι, ίvα φρο vτίζωσι χαλώ v έρyω v . . . » και
« . . . μαvθαvέτωσαv δε χα ι οι ημέτεροι χαλώv έρyωv προί"
στάσθαι εις τας αvαyχαίας χρείας» (Τιτ. 3: 8, 14). Ο μαθη
τής του Παύλου Τίτος, προτρέπεται να γίνει « τ ύ π ο ς
χ α λ ώ v έ ρ y ω v » , και γι' αυτό διευκρινίζεται από τον
απόστολο των εθνών ότι οι χριστιανοί με την σωτηρία χά
ρη του θεού μπορούν να ξεχωρίσουν ως «λαός ζηλωτής χα
λώv έρyωv» (Τιτ. 2 : 7, 14). Έμπρακτα η αρχαία εκκλησία
του 1ου αι. είχε τη λεγόμενη λ ο y ε ί α (από το ρ. λογεύω),
λέξη που σημαίνει συλλέγω χρήματα για τους φτωχούς,
κάνω έρανο (Α' Κορ. 16: 1). Προτρέπονταν οι χριστιανοί
να συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά αγαθά για να τα
στείλουν στους φτωχούς χριστιανούς των Ιεροσολύμων και
της Παλαιστίνης. Στην αρχαία εκκλησία « ο υ δ έ ε v δ ε ή ς
12 3
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
12 4
Η IΔΕΑ
ΤΗ � ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤ�
ΚΑΙ ΠΑΓΚΟ�ΜΙΟΤΗΤ�
12 7
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
12 9
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
13 2
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜ ΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑΣ
133
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
134
Η ΑΈΕ ΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟ�ΩΠΟΥ
ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ
ΤΕΛΕΙΟΠΟΙΗ�Η� ΤΟΥ
Στη Βίβλο έχουμε για πρώτη φορά την έννοια του προ
σώπου και την έννοια της αξίας του ατόμου, διότι το άτο
μο είναι πρόσωπο. Ο ίδιος ο Θεός αποκαλύπτεται ως πρό
σωπο, το κατ' εξοχήν μέγα πρόσωπο. Δεν πρόκειται εδώ
για ένα «απρόσωπο θείοv», ούτε για το «πολυπρόσωπο
δωδεκάθεο» (προσωποποίηση της φύσης), αλλά για πρό
σωπο, οντότητα πνευματική, που διαθέτει vόηση, βούληση,
συvαίσθημα. Ο Θεός εμφαινόμενος στο Μωυσή στην καιό
μενη βάτο, αποκαλύπτεται ως ο Ων, (κατά τη μεταφρ. των
Ο , ) ή, ακόμα καλύτερα, σύμφωνα με το εβρdίκό κείμενο
όχι απλά ο Ων, ο στατικώς υπάρχων, αλλά ως ενεργών
πρόσωπο: « θ α ε ίμ α ι α υ τ ό ς π ο υ θ α ε ίμ α ι » ή
« θ ' α π ο δ ε ί ξ ω ό τ ι ε ίμ α ι α υ τ ό ς π ο υ ε ίμ α ι »
135
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
(Εχυέχ ασέρ, Εχυέχ). . Έτσι είναι ο όντως Ων, που δρα στο
χρόνο, στην ιστορία, και μάλιστα στο μέλλον.
Θ ε ό τ η τ α , ο v τ ό τ η τ α κ α ι χ ρ ο v ι χ ό τ η τ α , συ
νάπτονται, διότι είναι Θεός του παρελθόντος, του Αβρα
άμ του Ισαάκ και του Ιακώβ, αλλά και του παρόντος και
του μέλλοντος (Ιδού ποιώ χαι vά τα πάvτα) . «Η βιβλική
θρησκεία στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη είναι μια θρη
σκεία προσωπιχοτήτωv, που κομίζουν τη βούληση του θε
ού και συντηρούν τη συμφωνία ανάμεσα στο θεό και στο
Ισραήλ, ανάμεσα στον θεό και στην ανθρωπότητα. Ο θε-
ος, τον οποιο συναντησαν ως προσωπο, ενεργει στην ιστο-
I I I I I
137
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
139
ΣΥΜΠΕΡΑL:ΜΑΤΑ
14 2
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
143
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
144
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
145
Η Ε πΙΔΡΑL: Η ΤΗ� Β Ι ΒΛΟΥ
�ΤΙ� ΤΕΧΝΕ�
ΚΑΙ ΤΑ f ΡΑΜΜΑΤΑ
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΟΦ
Σύγχρ ονος ο ιάσ"flμος επιστ-ή μ ων
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΣτΙΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
147
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
149
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
1 53
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
1 54
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΣτΙΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
1 55
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
1 57
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
1 59
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
160
Η ΚΑΙΝΗ ΔIΑΘΗΚΗ:
το Β Ι ΒΛΙ Ο ΤΗ � Ζ ΩΗ �
161
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
βιβλίο του χωριού και της πόλης, βιβλίο του λαού και
των λαών,
είναι η Καινή Διαθήκη, αν εξετάσουμε την εσωτερική
πλευρά των πραγμάτων, το μεγάλο και μοναδικό πρώτο
βιβλίο των ανθρωπίνων ψυχών.
Λόγω του ψυχικού του βάθους και πλάτους αυτό το βι
βλίο της Ανατολής είναι ένα βιβλίο και για την Ανατολή
και για τη Δύση, ένα βιβλίο για την ανθρωπότητα, είναι το
αρχαίο βιβλίο, αλλά και το αιώνιο βιβλίο.
Και λόγω της μορφής του Λυτρωτού, ο οποίος ανα
δύεται από το βιβλίο συνοδευόμενος από το πλήθος των
λυτρωμένων, να ευλογεί και να παρηγορεί, να προτρέπει
και να ανανεώνει, να αποκαλύπτει και πάλι τον εαυτό του
σε κάθε γενιά των κοπιώντων και πεφορτισμένων, να αυ
ξάνει από αιώνα σε αιώνα, είναι η Καινή διαθήκη το βι
βλίο της ζωής.
166
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
168
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
βλεπε στην προστασία της ιδιοκτησίας, αλλά του ανθρώπου και της αξιο
πρέπειάς του . . . παντού έθετε φραγμούς στην ανθρώπινη πλεονεξία ».
64 . Περισσότερα για τη νομική σκέψη του απ. Παύλου, βλ. Β . Ε . Ν ικό
πουλου, Η νομική σκέψη του απ. Παύλου ( 1 992) .
65. Στις εισηγήσεις του Ιουστινιανού (1, 1 επ . 3) αναφέρεται ότι τα πα
ραγγέλματα του δικαίου και του νόμου είναι τρία : να ζεις έντιμα, να μη
βλάπτεις τον άλλον και να αποδίδεις στον καθένα το ίδ ιον . Η διάταξη
αντανακλά τις σκέψεις του χωρίου Μιχ. 6 : 8 .
66. Βλ. Η . Β . Clark, Biblical law (1 944) σελ. 50.
67. Η λέξη εννοεί την κατάσταση του όντος που είναι σαλέμ, «πλήρες
δηλαδή , και υγιές ». Δεν έχει την έννοια του εξαναγκασμού ή του επι
βαλλομένου επί ενός ηττημένου, εχθρού. Βρίσκεται έτσι σε διαφορο
πο ίηση αν όχι σε αντίθεση , με την Ρωμα·ίκή Pax ή την ελληνική Ε ιρήνη
που εννοείτο και ως το μεσοδιάστημα μεταξύ δύο πολέμων . Πρβλ. D .J.
Harris, Shalom ! The Biblical Concept of Peace (19 70)
68. Σελ. 25 επ. Ρενέ Ζιράρ, Εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν (2000)
σελ. 25 επ .
69 . Αυτά που λέγονται εδώ, για την ειρήνη , δεν αντιφάσκουν με τους
κατά καιρούς υλικούς πολέμους του αρχαίου Ισραήλ. Διότι υπάρχει
καιρός πολέμου και καιρός ειρήνης (Εκκλ. 3:8). Ο ίδ ιος ο θεός ανθρω
πομορφικά αποκαλείται « ανδρείος πολεμιστής » (Ε ξοδ . 1 5: 3, Ψαλμ.
24:8) και «κύριος των στρατευμάτων » (Γιαχβέ Σαβαώθ). Ο ι πολέμο ι
αυτο ί ήταν αναγκαίο κακό για να διατηρηθούν οι Ε βραίοι ως λαός και
έθνος, και να μη μολυνθούν από την ειδωλολατρία των γειτονικών χα
νανιτικών εθνών που περιελάμβανε: ανθρωποθυσίες, ιερή πορνεία, κι
ναιδ ισμό , λατρεία όφεων, κτηνοβασία κ.λπ. (Αριθμ. 33 : 5 1 - 55, Λευ"ί"τ .
2 0 : 2 2 , Δευτ . 7 : 4 , 1 6) . Προσωρινά ήταν υποχρεωμένοι οι Ισραηλίτες
σύμφωνα με τις δ ιατάξεις του Δευτερονομίου να τηρήσουν έναν « ιερό
πόλεμο » (βλ. Δευτ. κεφ . 20 και 7 : 1 , επ. , όπου γίνεται λόγος για εξολό
θρευση μόνο 7 ειδωλολατρικών εθνών) . Η φυλετική καθαρότητα και η
μη επιμειξία με άλλους λαούς είχε θεολογικούς σκοπούς. Η δε νίκη του
Ισραήλ σε πολέμους θεωρούνταν απόδειξη της δικαιοσύνης του θεού
και εκπλήρωση της υπόσχεσής του . (Βλ. Δευτ. 33 : 2 1 , Β ' Σαμ . 1 8 : 31 , Α '
Σαμ. 1 2 : 7 , Κριτ. 5: 1 1 W . Eichordt, Theology of Old Testament Τομ . 1
( 1 96 1 ) , σελ . 2 4 1 επ. Ν . Κ . Gottwald , War Holy , στο Interpreter' s
Dictionary of the Bible, Suppl. 1976, 942 , ff. και J. Watts, War in Ο . Τ . στο
N . I . D . N. T . T . Τομ. 3ος, σελ. 959 επ . Για ευρύτερη ανάπτυξη του θέμα
τος βλ. Walter C. Kaiser Jr. , Toward Old Testament Ethics ( 1 983), κεφ .
1 6 σελ. 24 7 επ . Και Peter C . Craigie, The Problem of war in the Old
Testament ( 1 9 7 8 ) . Ε π ίσης στη NIV, The C onquest and the Ethical
question of war (συνοπτική θεώρηση) σελ. 284 . Για μια διαφορετική ερ
μηνεία και προσέγγιση του θέματος βλ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, Πα
λαιά Διαθήκη - Αποκρυπτογραφώντας την πανανθρώπινη κληρονομιά
(2008), σελ. 59 επ . , και Δημήτρη Αρκαδά, Γιαχβέ ο εξολοθρευτής, στο
περιοδ ικό θρησκειολογία, τεύχος 5 (2004) σελ. 1 4 1 επ. Πάντως, γεγο
νός είναι, ότι οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης δεν βλέπουν ασυμβί
βαστη την έννοια της ειρήνης με την δ ικαία επέμβαση και τιμωρία των
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
170
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Ι
- Η Α γία Γραφή (μτφρ . από τα πρωτότυπα κε ίμενα) Ε λληνική
Εταιρ ία (Αθήνα 1 997)
- Η Και vή Διαθήκη (μτφρ . Β. Βέλλα κ. αλλ. ) Β ιβλική Εταιρία ( 1 967)
- Biblia Hebraica, ed . Rudolf Kittel (Stuttgart 1 966)
- Septuaginta, Alfred Ralfs (Stuttgart 1979)
- The Interlinear Hebrew/Greek English Bible, ed . Jay Green, 4 τόμοι,
( 1 976)
- The Dead Sea Scrolls Bible, by Martin Abegg, Ρ. Flind, Ε . Urlich (Ν.Υ.
1 999)
- Novum Testamentum Graece , Nestle -Aland - J . Karavidopoulos
(200 1 )
- The Greek New Testament (United Bible Societies) ed . Κ . Aland
κ . αλλ. ( 1 97 5)
- The New Testament - Α New Translation, τόμος 1 και 2 , By William
Barclay ( 1 968)
- The New ]erusalem Bible - Standard Edition (London 1 989)
- Tanakh, Α New Translation of the Holy Scriptures ( 1 98 5) ed . Harry Μ .
Orlinsky κ . αλλ.
- La Bible (Nouvelle Traduction) Bayard (Paris 2005)
- The NIV Study Bible ed . Kenneth Barker ( 1 995)
- Good News for Modern Man - Today's English Version
- New Testament in Color (American Bible Society) ( 1 974)
- ESV Study Bible (2009) - English Standard Version
- The Holy Bible in its Original Order - Α New English Translation
(2009) .
π
- Barklay William, Νew Testament Words ( η. d )
- Brown Colin ed . , The New International Dictionary of New Testament
Theology, Τομ. 3, ( 1 978) (συντομογραφία : N . I . D . N . T . T . ) .
η6
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
m
- Αγαπίδη Ιωάννου, Το αρχαίο v Εβραϊχό v Δίχαιο v (Θεσ/νίκη 1 960)
- Αγαπίδη Ιωάννου, Η vομ ιχή θέσις τωv αλλοδαπώv εv τη αρχαία
Εβραϊκή πολιτεία ( 1 964)
- Αγαπίδη Ιωάννου, Η χοι vωvιχή πολιτική του Μωυσέως ( 1 968)
- Αγουρίδη Σάβ βα, Ερμηvευτιχή τωv ιερώv χεψέvωv ( 1 984)
- Αγουρίδη Σάβ βα, Θ εός και Ιστορία κατά τη vΑγίαv Γραφή v ( 1 966)
- Αγουρίδη Σάβ βα, Η επίδραση της θεολογικής σκέψης του Α π.
Παύλου στο v Ευρωπαϊκό πολιτισμό, Δελτίο Β ιβλικών Μελετών
τομ . 1 6ος ( 1 997)
- Αγουρ ίδη Σ ά β β α , Το Ευαγγέλ ιο και ο σύγχρο vος άvθρωπος
(Θεσ/νίκη 1 970)
- Αγουρίδη Σάβ βα, Χρ ιστιαvισμός και πολιτισμός (Αθήνα 1 958)
- Βασιλειάδης Νικόλαος, Χριστιαvισμός και αvθρωπισμός ( 1 986)
- Βασιλειάδης Πέτρος, Χάρις - Κοιvωvία - Διαχοvία - Ο χοι vωvιχός χα-
ραχτήρας του Παύλεωυ προγράμματος της λογείας ( Θεσ/νίκη 1 985)
- Βασιλειάδης Πέτρος, (εκδ . ) Ο πνευματικός προσανατολισμός της
Ευρώπης - Η Συμβολή του Α vατολιχού και Δυτικού Χρ ιστιαvι
σμού (Παρατηρητής 1 997).
- Βέλλα Β . , Θεός και ιστορία εv τη Ισραηλιτική θρησκεία (Αθήνα,
1 960) .
- Βέλλα Β . , Θρησχευτιχαί προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης,
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
η8
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
180
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
181
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ (επιλογή)
- La B ible le livre des ecrivains αφιέρωμα του περ ιοδ ικού le
Magazine litteraire, Δεκέμβριος 2005
- The Legacy of Abraham, Περιοδ ικό Time 30/09/2002
- Δελτίο Β ιβλικών Μελετών, έτη 1 979, 1 997, 2007 .
- Δελτίο Β ιβλικών Μελετών, τόμος 26ος Ιανουάριος - Δεκέμβριος
2008, έτος 36, αφιέρωμα, Η Αγία Γραφή και ο σύγχρονος Ευρω
πα"ίκός πολιτισμός.
Β ΙΟ ΓΡΑΦΙΚΑ
ΤΩΝ :ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ .
Αγουρίο"Ιjς Σ άββας . ( 1 92 1 - 2009) . Σύγχρονος πρωτοπορ ιακός β ι
βλικός θ εολόγος, καθηγητής της Και vής Δ ιαθήκης στο Πανεπιστή
μιο Αθηνών, συγγραφέας πολλών μελετών και άρθρων της ειδικό
τητός του .
Αλμπράιτ Οιiί'λλιαμ (W.F . Albright) ( 1 89 1 - 1 97 1 ) . Φημισμένος αρ
χαιολόγος και λόγιος, καθηγητής των σημιτικών γλωσσών στο Πανε
πιστήμιο Τζων Χόπκινς, ιδρυτής της βιβλικής αρχαιολογίας και της
επιστημονικής σχολής της Βαλτιμόρης, συγγραφέας 800 επιστημονι
κών άρθρων και διαφόρων β ιβλίων. Ο Αλμπράιτ χαρακτήρισε τη Βί
βλο «μνημείο εμπειρικής λογικής.
Βαϊτσαίκερ Καρλ (Karl F . von Weizaecker) ( 1 9 1 2 - 2007) . Μεγάλος
Γερμανός φυσικός και φιλόσοφος, συγγραφέας πολλών έργων επι
στημονικού και φιλοσοφικού περιεχομένου και συγγραφέας πολλών
επιστημονικών άρθρων.
Βαλερύ Πώλ (Valery Ρ.) ( 1 8 7 1 - 1 945) . Γάλλος συγγραφέας ποιητής
και πεζογράφος, Ακαδημdίκός, με σπουδαίες αισθητικές και κριτικές
μελέτες.
Βέμπερ Μαξ (Weber Max) ( 1 864 - 1 920) . Γερμανός κοινωνιολόγος.
Θεωρείται ιδρυτής της κοινωνιολογίας, συγγραφέας πολλών β ιβλίων
με μεγάλη επιρροή και απήχηση . Τα έργα του θεωρούνται κλασσικά.
Βέστερμαν Κλάους (Westermann Claus) (1 909 - 2000) . Σύγχρονος
σπουδαίος Παλαιοδιαθηκολόγος, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της
Χdίδελβέργης, συγγραφέας πολλών βιβλίων και άρθρων της ειδικό
τητάς του .
Βιζέλ Ελύλ (1928 - ) . Σύγχρονος εβραίος δημοσιογράφος και συγ
γραφέας που τιμήθηκε με βραβείο Ν όμπελ Ε ιρήνης (1 986) για την
προσφορά του στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Γιέγκερ Βέρνερ (Jaeger Werner) . ( 1 8 8 8 - 1 961 ) . Διακεκριμένος Ελλη
νιστής, καθηγητής σε πολλά Αμερικανικά πανεπιστήμια, συγγραφέ
ας πολλών έργων, μεταξύ των οποίων και της περίφημης τρίτομης
«Παιδείας» μεταφρασμένης στην Ελληνική .
Γουέλς Χ. Ί'ζ . (Wells Η . G. ) ( 1 866 - 1 946) . Διάσημος βρετανός του
20ου αι. , συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας και μεταξύ
άλλων της γνωστής επίτομης Παγκόσμιας Ιστορίας.
Ελιάντε Μιρτσέα (Eliade Mircea) ( 1 907 - 1 986) . Κορυφαίος Ρουμά
νος θρησκειολόγος και λογοτέχνης, συγγραφέας πολλών έργων και
εκδότης της 1 6τομης Encyclopedia of Religion ( 1 987) .
Ελλύλ Ζακ ( 1 9 1 2 - 1 994) . Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας με
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩ Ν ΣΥΓΓΡΑΦΕΩ Ν
18 5
ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΑΝΑΠΑτΙΚΟ
186
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩ Ν ΣΥΓΓΡΑΦΕΩ Ν
19 1
Ο πάπυρος Ρά"ίλαντ 457 ή Ρ 52. Θεωρείται το αρχαιό τερο σπάραγμα
της Καινής Διαθήκης και χρονολογείται γύρω στο 1 25 μ.Χ. Περιέχει τμήμα
του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου (1 8:31 -33 και 37-38) .
Ο πάπυρος Μπότμερ 1 1 ή Ρ 66. Το αρχαιότερο μεγαλύτερο χειρόγραφο
της Καινής Διαθήκης. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αι.
193
Πάπυρος Ρ 46. Είναι το αρχαιότερο χειρόγραφο των επιστολών
του Απ. Παύλου. Αποτελείται από 1 04 σελίδες. Χρονολογείται μεταξύ
του 200-220 μ.Χ. Στη σελίδα αυτή υπάρχει το τέλος της προς Εφεσίους
και η αρχή της προς Γαλάτες επιστολή.
194
Πάπυρος Μίτσιγκαν 1 570 ή Ρ 37. Ανακαλύφθηκε στο Κάϊρο το 1 924.
Η σελίδα αυ τή περιέχει κείμενο από το κατά Ματθαίο 26: 1 9-36
και η πίσω το χωρίο 37-5 2. Χρονολογείται τον 3ο α ι. μ.Χ.
195
.j&A.- •• •• ,, .....
1 97
ΔΗΜΗΤΡΗ:Σ Τ:Σ ΙΝΙΚΟΠΟΥΛΟ:Σ
199