You are on page 1of 545

Cacayari Niuquieya Xapayari

EL NUEVO TESTAMENTO de Nuestro Seor y Salvador Jesucristo

La Liga Bblica
Las Sagradas Escrituras para Todos

La Liga Bblica 5C primera edicin 1967 [hch] La Liga Bblica 5C segunda impresin 1967 La Liga Bblica 1M segunda edicin 1988 La Liga Bblica versin electrnica 2009 La Liga Bblica 1967 y 1988 Publicado por

El Nuevo Testamento en el huichol

Se permite copiar, distribuir y comunicar pblicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bblica los derechos que tiene en la impresin o distribucin de esta obra, deslindndola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicacin. No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de sta.

ndice
Mateu......................................................................................1 Maricuxi ...............................................................................71 Rucaxi .................................................................................114 Vani ....................................................................................187 Narisixi ............................................................................238 Xumatari .............................................................................301 1 Curinitutari ......................................................................331 2 Curinitutari ......................................................................359 Carasiyatari.........................................................................379 Epesutari ............................................................................391 Piriputari ............................................................................402 Curusetari ...........................................................................410 1 Tesarunicatari ..................................................................417 2 Tesarunicatari ..................................................................423 1 Timuteu ...........................................................................427 2 Timuteu ...........................................................................436 Titu .....................................................................................442 Quirimuni ...........................................................................446 Heprayusixi.......................................................................448 Satiyacu ..............................................................................471 1 Pecuru..............................................................................479 2 Pecuru..............................................................................488 1 Vani .................................................................................494 2 Vani .................................................................................501 3 Vani .................................................................................503 Cura ....................................................................................505 Masict Que Mrata .....................................................508

Niuqui Aixa Manuyne Que Mtiuxasitacai


que mane cuiepa mtiaitametcai. Raviri Sarumuni puquiyarieyatcai, heitivitca que mane Huriyaxi myayatcai. 7 Sarumuni Xupuhami puquiyarieyatcai. Xupuhami Aviyaxi puquiyarieyatcai. Aviyaxi Asa puquiyarieyatcai. 8 Asa Cusapati puquiyarieyatcai. Cusapati Curami puquiyarieyatcai. Curami Usiyaxi puquiyarieyatcai. 9 Usiyaxi Cutami puquiyarieyatcai. Cutami Acaxi puquiyarieyatcai. Acaxi Esequiyaxi puquiyarieyatcai. 10 Esequiyaxi Manasexi puquiyarieyatcai. Manasexi Amuni puquiyarieyatcai. Amuni Cusiyaxi puquiyarieyatcai. 11 Cusiyaxi Quecuniyaxi puquiyarieyatcai, ivamamata quepaucua variyarica memevitqui Vaviruniyasiepait. 12 Mehevitquieca Vaviruniya, Quecuniyaxi Saratieri puquiyarieyatcai. Saratieri Suruvaveri puquiyarieyatcai. 13 Suruvaveri Aviyuri puquiyarieyatcai. Aviyuri

MATEU

Quesusi Crisitu inarieya, que mane mnuayatcai

Inari canihctni ic. Nuivarite mecaniinarini, Quesusi Crisitu que mane mxiyarieyatcai. Raviri canitusieyatcaitni, Apurahami meta. 2 Apurahami Isahaqui caniuquiyarieyatcaitni. Isahaqui meta Cacuvu puquiyarieyatcai. Cura puquiyarieyatcai, ivamamata. 3 Cura meta Parexi Sara pvauquiyaritcai, Tamari vavarusitcacu. Parexi Hesirumi puquiyarieyatcai. Hesirumi Arami puquiyarieyatcai. 4 Arami Aminaravi puquiyarieyatcai. Aminaravi Nahasuni puquiyarieyatcai. Nahasuni Sarumuni puquiyarieyatcai. 5 Sarumuni Puhuxi puquiyarieyatcai, Xahavi varusieyatcacu. Puhuxi Huveri puquiyarieyatcai, Xuti varusieyatcacu. Huveri Quisahi puquiyarieyatcai. 6 Quisahi Raviri puquiyarieyatcai,

(Rucaxi 3:2338)

Mateu1,2 Eriyaquimi puquiyarieyatcai. Eriyaquimi Asuru puquiyarieyatcai. 14 Asuru Saruqui puquiyarieyatcai. Saruqui Aquimi puquiyarieyatcai. Aquimi Eriyuri puquiyarieyatcai. 15 Eriyuri Erehasari puquiyarieyatcai. Erehasari Matani puquiyarieyatcai. Matani Cacuvu puquiyarieyatcai. 16 Cacuvu Cuse puquiyarieyatcai. Cuse Mariya pcnayatcai. Mariyasie caniyenuiva Quesusi, Manayexeiyarie mtitevacai Crisitutt. 17 Mc Apurahamisie memyec nuivarite xiyarimama tamamata heimana nauca xiyariyari mecaniyupamecaitni Raviri amuyeicacaique. Tamamata heimana nauca xiyariyari mepyupamecai Ravirisie memyec Vaviruniyapai memevitquieque xiyarimama. Tamamata heimana nauca xiyariyari mepyupamecai Vaviruniyapai memevitquie vaxiyarima Crisitu mutinuivaxque.

2 peru pcayuvariyacai mixanetanic. Ayumieme pieirimccai avie. 20 Merics mpa preuyutimaixa. Hic Tiaitamesa mieme niuqui tuayame niuxeiya yuheinsita mpa utaineme, Cuse acu Raviri pemnuaya. Axa pepcatiachaveni Mariya pemtivitnic aya. Iyari Mtiyupata yaane ipitacu, hesiena pyeya ic nunusi. 21 Uquitme ptiniveni. Mc canivatavicueisitamc yuteterima, tita axa memteyurie canivanavairiemc. Ayumieme pepitaterva Quesusi, taniuquic Tiyuvicueisitvame maine. 22 Ic nait mpa catiniuyni, mayeanic tita mtixatacai Tiaitame, tixaxatame mpa utainecacu, 23 Cams imari myuxevi payehucani, Uqui ptiniveni. Emanuheri ptatervarieni. Mc taniuquic, Cacayari Tahesa Muca paine. 24 Merics Cuse yatiuheinca anutaniereca mpa ptiuyuri que mtitaaita Tiaitamesa mieme niuqui tuayame. Canitivitni yya. 25 Peru pcaicumavacai, ariqueque uqui utinivecuque. Pitatervax Quesusi.

Quesusi Crisitu que mtiunuivax

mpa catiniuyni quepaucua Quesusi Crisitu mutinuivax. Mariya mvarusieyatcaimat Cusemat mepyutivitniquecai, peru mecatinenequivavet cuxi, mc nayehucacaitni, Iyari Mtiyupata yaane ipitacu. 19 Cuse cnaya mayaniquecai, mc heiseriemec yacatinicamiecaitni,

18Merics

(Rucaxi 2:17)

Merics Quesusi Verenipai canetinuiva Cureya cuieyarisie, quepaucua Herurexi mana mtiaitametcai. Ana yucuiepa meheyecneca temaivavemete tayeta mepayenexa, tahixapa

Temaivavemete que memteuaxa

3 mepuaxa quiecarisie Querusareme mracuteva, 2 mpa meutiyuat, Haqueri peca Huriyusixi teteriyari tivaaitvame metinuivax. Tame xurave tepexei anatineximecacu, pinarieya. Nenevieri teipitanique tepuaxa. 3 Hic tiaitame Herurexi tiutamarieca niyuxamuriecaitni, yunait Querusaremetarita hepana. 4 Varucuxerieca maraacate memhritariecai, mme meta inaric memtequitametetcai teteri vasata miemete yunaime, nivarutaivaviya haque metinuivaquecai Crisitu. 5 Mpa metenichaveni, Verenipai vaniu Cureya cuieyarisie. Tams tixaxatame mpa tiniuutani, 6 Vereni quiecatari acu, Cureya cuieyarisie xemtitei, Que memtexexeiya, Teaitamete Cura cuieyarisie miemete, Canimarivani xequiecari. Xesata quiecamett Cananucuquemc tiaitamett, Neteterima vaviyanique, Ixaherisixi teteriyari. 7 Hic Herurexi temaivavemete nivarutainieni avie. Nivarutaivaviya heiseriemec quepaucua masict mata xurave. 8 Nivarenani Verenipai mpa utayca, Mana xequenehu, heiseriemec xequenetivava nunusi hepasita. Quepaucua xemeitaxeiya yaxequeneteneutahavi, mana nemineneviyamiec neta. 9 Meienieca tiaitame menecne. Cams xurave memexei anatineximecacu,

Mateu2 mc vahxie neutamiecaitni. Hetaaca haque myecatei nunusi, heimana niyuhayeva. 10 Meixeiyat xurave cuini mieme meniyutemamaviecaitni yemec. 11 Quita meheutahaxaca nunusi meniuxeiya varusieya meta Mariya Meutihximauca nenevieri meneipitani. Yupinite mana meteucupica, imiquieri metenimini huru, cua visi mua, mixaxi. 12 Hic yuheinsita meteutaxatarieca quename Herurexisa tavari mecaheuhuni, xeime huyeyari uta meniucacne yucuiepapai.

mehecnecu mme, Cuse yuheinsita canixeiya Tiaitamesa mieme niuqui tuayame. Mpa niutayni niuqui tuayame, Quenanucuquexi, quenivaranuvitqui nunusi varusieyamame. Equipitupai xequeneyutauna. Mana xequeneuvani, ariqueque nematitahave xemahunic. Herurexi canitivaumc nunusi imienique. 14 Anucuqueca Cuse, yvicta nivarevitni nunusi varusieyata. Equipitupai menecne. 15 Mana meneuvacaitni mexi camvecai Herurexi. Mpa tinayeani que mainecai Tiaitame, tixaxatame yautainecacu, Nenitahave nenive, Equipitu cuieyarisie mvayeyanic.

13Merics

Que memteuyutaunax Equipitu cuieyarisiepait

tiutamarieca Herurexi memicuamanaxc temaivavemete, cui niuyehaani. Nivarenani

Herurexi cuyaxi que mtivarena tri memvarecuinic


16Hicsari

Mateu2,3 cuyaxi memvarecuinic tri yunaime haica viyari memcahcai cuxi, Vereni memtitecai naisarie auriena memtitecai, que memteitahavix temaivavemete tucari hepasita. 17 Anari catinayeani tita mtixatacai Cacayari, tixaxatame Queremiyaxi mpa utainecacu, 18 Xevit peenierie Xamasie Utasuat yuheiveriet cuini mieme, Xaqueri utasuat yunivema vac Cayuntarinat amemcauuvac. 19 Merics Herurexi umcu, Cuse yuheinsita canixeiya Tiaitamesa mieme niuqui tuayame Equipitu cuieyarisie heyeicat. 20 Mpa niutayni, Quenanucuquexi, quenivaranuvitqui nunusi varusieyata. Mana quenemie Ixaherisixi vacuieyarisie. Menecuiniri mme memivautvecai nunusi memimiecucai. 21 Hicri anucuqueca nivarevitni nunusi varusieyata. Mana canetaani Ixaheri cuieyarisie. 22 Tiutamarieca quename Ariquerau tiaitametcai Cureya cuieyarisie uquiyarieya que mtiaitacai Herurexi, peumacai mana munuanic. Mpa tiutahavarieca yuheinsita, Carereya cuieyarisie pta caneutiyune. 23 Mana hetaaca quiecarisie nayerni Nasareti mracutevasie. Mpa catinayeani Tiaitame que mutay, texaxatamete yameutiyuanecacu, quename Nasaretitanaca titevacaquecai.

4
Tiyame Vani que mticuxatacai

Merics Cureya cuieyarisie caninuani Tiyame Vani macumavesie ticuxatat 2 mpa utait, Xequeteneuhayeva que xemteyuriecai. Canayehuraniri, que mane taheima mtiaita cuit canisutamc ena tiaitat. 3 Ic canihctni que mane mxasivacai, quepaucua tixaxatame Quisariyaxi mpa mutay, Xevit mahiva macumavesie uvet Xequeneucuhaarita Tiaitame huyeya hait, Xexeuravime xequeneutivevi huyeya hait. 4 Mc Vani cameyu huxariyari cananacatccaitni, navi hyameyaric rayhacai. Tpuxi nivacuacaitni yeuta mieme xiete tiiecai. 5 Ana yunait Querusaremetari, yunait Cureya cuie quiecatari, yunait Curutani hatuxame tesita quiecatari meniaxecaitni hesana. 6 Mc nivarucayacaitni Curutani hatuxamesie, meyuhecatacacu axa que memteyuriecai. 7 Hic yumireme vaxeiyat Pareseusixi Saruseusixi hesana memaxecai yarica hepasita, mpa tinivarutahave, Cari xeme tercaxi xepvaivama. Quepaic ptixehecata xemyutaunac capa uxaa varie xeuyehecarienic. 8 Mme memteuhayevax que memteyuriecai, vahepa pta xequeteneyurieca, uximayasica que mreuyevese. 9 Mpa

(Maricuxi 1:18; Rucaxi 3:19, 1517; Vani 1:1928)

5 xepcateychaveni quename xeyvave mpa xemutiyuanenic yuiyarisie, Tame tepnaquieriva tauquiyari temexeiyac Apurahami xeutiyuat. Mpa neptixechave, Cacayari caniyveni ic tetexi teteri mvarayeitanic, Apurahami nivemama memacnec. 10 Hasa caniucuhaaritarieni cyexi maxriyanic. Ayumieme nait cye aixa anenet mcautixuxuavere, mc ari canaxriyamc, taipa caneuxriyamc. 11 Neri necanixeucayani hac, xemteuhayevaxc que xemteyuriecai. Que mane neutma umamie, mc cui ptrcaye, necatrcayecacu ne. Aixa nepcaane nehesie mtinaquenic ni nemiparevienic. Mc pta que mtixeucayani, Iyari Mtiyupata canixepitamc, canixeitimc tai que mtiyuitiva. 12 Cuxari itivame pacuee, cuini mieme ptiveque yutricu. Nitiutamc yuicuaxi caxetunisie, cuxariyari pta ptataiyani tai mcatvesie.

Mateu3,4 yatemtecahunic naime aisicasie, ipa teteyuriet. Hic Vani mpa piyuri. 16 Ucayarieca Quesusi, hapa nanatiyani cuit cuiepa. Hic muyuavi nanacatenire. Nixeiya Cacayari Iyarieya heimana acamiecacu cucurupa anet, hesiena yuhayevaque. 17 Xevitta mpa netayni taheima, Ic caninenivetni mnaquieriva. Mcc necaninaquiaca.

Quesusi que mtiutainasie

Quesusi que mtiucayarie


13Merics

ana Quesusi caninuani Carereya cuieyarisie heyeyaca. Curutani hatuxamesie caninuani Vanisa, iya micayac. 14 Vani masi niyucuimavacaitni mpa utait, Neuyeveca masi ec pta pemnesicaya ne. Queri titayari nehesa petinua. 15 Quesusi mpa tinitahave, Mpa ptiyni hic. Aixa canianeni

(Maricuxi 1:911; Rucaxi 3:2122)

Hicsari Iyari caneivitni Quesusi macumavesiepai. Mana Cauyumarie niinatamccaitni, siparas xca axa tiuyurieni, hait. 2 Huta teviyari tucari huta teviyari tcari uyuhaquieca, caneuhacamccaitni Quesusi. 3 Hic Cauyumarie nuaca itainataque mpa tinitahave, Tams, ec Cacayari xca penuayatni, mpa quetineutahavi ic tetexi, pa mayuyeitanic. 4 Mc mpa tinitaeiya, Utarica mpa paine, Tevi xca pa cuaca xeica, Mcc pcaayeyurini. Cacayari que mutay, Niuquieya nait peuyeveseta Mayeyurinic tevi. 5 Hic Cauyumarie Querusareme neivitni Cacayari quiecarienapait. Vatuqui yecrita nenutivitni. 6 Mpa tinitahave, Ec Cacayari xca penuayatni, vatipai queneucasuna. Utarica mpa paine, Yuhesa miemete niuqui tuayamete

(Maricuxi 1:1213; Rucaxi 4:113)

Mateu4 Ptivaaitaca ahepasita. Yumamac mepmasituicani Capa tetesie peuticamrec. 7 Quesusi mpa tinitaeiya, Mpa paineta utarica, Pepcaiisipaneni Tiaitame macacayari, hait. 8 Hic tavari Cauyumarie neivitni yemuri cui manutitevasie. Cuiepa memtama vacuie xexuime nixeiyasitani visi mane. 9 Mpa tinitahave, Nepmasimini ic naime, xca nenevieri penesiupitani peutitunumaqueme. 10 Quesusi mpa tinitahave, Quenemie Cauyumarie. Utarica mpa paine, Nenevieri pecanipitaca Tiaitame Macacayari hcame. Mc hca pecanayexeiyacamc. 11 Hic Cauyumarie nicueirieni neyani, niuqui tuayamete meuaxaca menipareviecaitni.

6 yvipa memtitecai Mme hecariya meniuxeiya cui mxavat. Mme etripa memtitecai Haque memcuiximecai, Mme vahesie mieme Hecarivivame cananatineni. 17 Merics ana Quesusi nisutani ticuxatat, mpa utait, Xequeteneuhayeva que xemteyuriecai. Canayehuraniri, que mane taheima mtiaita cuit canisutamc ena tiaitat.

16 Teteri

Questeveiyamete Quesusi que mtivarutahavix yunaucame

Quesusi que mtisuta tiuximayat Carereya cuieyarisie

tiutamarieca quename Vani heviyarie, Carereyapai neyani Quesusi. 13 Nasaretisie uyupataca, Capernaume henuaca haracuna tesita maniere, mana nayerni Savuruni Neptari vacuieyari mracutevasie. 14 Mpa tinayeani tita mtixasivacai quepaucua tixaxatame Quisariyaxi mpa mutay, 15 Savuruni cuieyari Neptari cuieyari, Haracuna mananiere Curutani anutaye meta, Carereya haque memetitei mme memcatateterima,

12Merics

(Maricuxi 1:1415; Rucaxi 4:1415)

haracuna tesita uyemiet Carereya cuieyarisie, nivaruxeiya yuhutame yuivamacame. Xevit Simunitt Pecuru catinitevacaitni, ivaya meta Atrexi. Mana taxaya meneutavivivacaitni haracunasie, memquesteveiyametetcaic mme. 19 Hic mpa tinivarutahave, Cm, nehesie xequeteneviyani. Teteri xevacuxexerivame necanixeayeitamc, queste xemtevaruxexerivapa hic. 20 Mme yapaucua yutaxaya meucueirieca hesiena meteniuviya. 21 Merics uma uyemiet hipame nivaruxeiya yuhutame yuivamacame, Cacuvu Vani, Severeu nivemama. Canuvasie meniyetecaitni Severeumat vauquiyarimat yuvipi memanesiquitat. Hic nivarutainieni hesiena memteviyanic. 22 Cuit meicueirieca canuva, yuuquiyari

18Hicsari

(Maricuxi 1:1620; Rucaxi 5:111)

7 meucueirieca, hesiena meteniuviya.


Quesusi que mtivaquitacai yumireme

Mateu4,5 Que mane taheima macave mecanexeiyacuni tivaaitvametme. 4 Aixa mecaniitarieca Mme memyuheiverie. Mepntarieni. 5 Aixa mecaniitarieca Mme memcaayueririya. Vahesie ptinaque cuie nait. 6 Aixa mecaniitarieca Mme memyuvariya Heiseriemec yamemtecahunic Yaxeica tevipa Meuhacamcpa meuharimcpa. Yameptepitarieni meptihuxani. 7 Aixa mecaniitarieca Mme memteyucanenimaya. Meptinenimayasieni. 8 Aixa mecaniitarieca Mme memitiyatca vaiyari myuxevinic. Mepixeiya Cacayari. 9 Aixa mecaniitarieca Mme memvantani teteri, aixa memteyuxeiyanic. Mepmasicni Cacayari nivemama que memtehme. 10 Aixa mecaniitarieca Mme memuveiyarie memyuvariyac heiseriemec yamemtecahunic. Que mane taheima macave mecanexeiyacuni tivaaitvametme. 11 Aixa xecaniitarieca xeme Quepaucua memxetauxiveerieni, quepaucua memxeuveiyani,

naisarie Carereya cuieyarisie caniuyeicacaitni, tiquitat vatuquiteta, ticuxatat niuqui aixa manuynec, que mtiane Cacayari tiaitametcacu ticuxatat, varanayexrvat teteri naime cuiniyac naime veranariyac. 24 Naisarie Siriya cuieyarisie tiniutamariva que mtiyurienecai. Meniatirivacaitni yunaime axa memitariecai, mireme cuiniya mvaviyacai, miremec memuximatariecai, mme cacayarixi axa memanene memvaviyacai, quierixiecate, huriecate. Nivaranayexrvacaitni. 25 Cui yumiret meneiveiyacaitni, Carereyasie Tamamata Quiecaritesie Querusaremesie Cureyasie Curutani anutayesie meheyecneca.

23Merics

(Rucaxi 6:1719)

Merics teteri yumireme vaxeiyat, mana yemurisie neutiyune. Muva anacayacu teyquitvametemama auriena meniuaxani. 2 Mc tinivarutiquitani yautait,

Xasicaya, yemurisie anutiyaca que mticuxatacai

Mme aixa memuitarie vaxatat


3 Aixa

mecaniitarieca Mme vaca memteheuyehva yuiyarisie que memteyumate.

(Rucaxi 6:2023)

Mateu5 quepaucua meteitavat axa memutiyuaneni xehepasita naimec nehesie xemmiemetec. 12 Xequeneyutemamavieca ana xequenenaquiaca mpa xetemait, aixa aneme xecanipitariecuni vaca taheima mieme. Mpata metenivaruveiyacaitni texaxatamete xeheta memaxecai.

8 neeyeatanique pta necaninuani. niuqui caniseyeni que nemtixechave, mexi cataxve muyuavi cuie, xei hxiyari xei tuniyari pcatatmaiyarieni inari niuquiyarisie mieme, nait mexi caayeave. 19 Que mane mitixanierieni ic aisica sepa imatme, yativaquitat teteri, mcta imatme ptatervarieni, que memtemariva mme memeixeiya que mane taheima macave tivaaitvametme. Perus que mane yamticamie yamtiquita, mexacame pta ptatervarieni. 20 Mpa neptixechave, xeme xepyuvariya heiseriemec yaxemtecahunic. Mmeta inaric memtequitamete, Pareseusixi meta, mme yaxeica vaniu mepteyuvariya. Mericte, peuyevese xeme masi yemec yaxemtecahunic. Me xca catixatni, tixa xepcaheutahaxani haque mraaita que mane taheima macave.
18Ic

cuiepa memtama vauna xecanihmetni. Una xca hamurit ayanique, titac hausivit rayaniqueyu. Asipcayve. Panuyevivivaniqueyu xeica, teteri mepicaquesinaniqueyu. 14 Xeme cuiepa memtama vahecarivivamete xecanihmetni. Yemuri heima quiecari pcayve mtiaviesieni. 15 Mc meta, ititaiyame cxeme, cacunic pcaenucanani, masi vapait neitiyemc. Nivahecariyacamc yunaime quita memayetei. 16 Yaxeica xeme, hecariya xehesa mieme mpa quetihecaca teteri vahxie, memxexeiyanic aixa que xemteyurie, aixa memutiyuanenic xeuquiyari taheima macave hepasita.

13Xeme

(Maricuxi 9:50; Rucaxi 14:3435)

Cuiepa memtama vauna vahecarivivamete

Quesusi que mutay memhaa vahepasita

xepcatecuerivani quename nenua neicaunaque inari niuquiyari, texaxatamete vaniuquiyari. Que nemtinua, neicaunaque necapunua,

17Mpa

Quesusi que mutay inari niuquiyari hepasita

quename meripai miemetexi mpa meteutahavarie, Pepcatiamemivani. Que mane mtiyumemivani, iscame hesiena aprahpani. 22 Ne masi mpa neptixechave, que mane miheca yuiva, iscame hesiena aprahpani. Que mane axa mtichaveni yuiva, mcsie mepteuhpani tauquiyarima. Que mane mpa mtitahave, Cari

21Xepuenana

(Rucaxi 12:5759)

9 pepcaamate, mc panutahiyani xasi taiyariyarisie. 23 Ayumieme xca aimiquieri peatani mrayutimavatre, mana xca yaperaerivani quename aiva tixatc aixa camatixeiya, 24 mana mrayutimavatre queneucueiri aimiquieri. Quenemie meri, aixa xeteyuxeiyat xequenacni yuivamat. Ariqueque muva peayeneme queneutimava. 25 Cuit quenehamicutani que mane mmasixaneta mexi huyeta peuyeica hamatana, capa masiyetuanic iscamesa masixanetame, iscame capa masiyetuanic tupirisa, capa peanutahiyanic. 26 Ic niuqui caniseyeni que nematichave, muva pepcavayeyani mexi pecatiatuave naimec.

Mateu5 capa peaxevit peheucahiyanic xasi taiyariyarisie.


Quesusi que mutay, uqui yya mucueirie hepasita

mepteutahavarie meripai miemetexi, Que mane micueirie yya, eiriya xapayari queihuritani. 32 Ne masi mpa neptixechave, que mane miceiri yya, mc xeime cnaya cumavame canayeitani yya me xca uca icumayirieni que mane mcaycna xeica. Que mane mitivitni uca mucueiriva, mcta picumavani xeime yaya.

31Mpata

(Mateu 19:9; Maricuxi 10:1112; Rucaxi 16:18)

quename mpa metechavarvacai, Xeime yaya cnaya pepcacumavani. 28 Ne masi mpa neptixechave, que mane mixeiya uca ihiveeriet, mc canicumavani yuiyarisie. 29 Ayumieme ahxic aserieta miemec xca axa petiyurieneni, mecuxi quenivatitui quenehva. Aixa caniymc masi tixat mreuyevenic avaiyarisie mieme, capa peaxevit peheucahiyanic xasi taiyariyarisie. 30 Amama aserieta mieme xca axa ane matiumayisitvani, mecuxi quenavitequi quenehva. Aixa caniymc masi pemanupurunic

27Xepuenana

Quesusi que mutay, que mane micumava xeime yaya xeime cnaya, mc hepasita

meta, xepuenana quename meripai miemetexi mpa metechavarvacai, Pepcaahritani petiitavat, masi que pemtiahrita yapepticamieni Tiaitame masixeiyacacu. 34 Ne masi mpa neptixechave, yemec xepcayhritaca. Taheima mieme muyuavi xexatat xepcayhritaca Cacayari muva yuuvenisie acait mtiaitac. 35 Cuie xexatat xepcayhritaca cuie uvenieyata mieme quetayata mieme mhcc. Querusareme xexatat xepcayhritaca tiaitame mtrcaye quiecarieya mhc. 36 Amuu pexatat pepcaahritaca pemcayvec tuxame yvime pemeyeitanic ni

33Mc

Quesusi que mutay, memyhrita vahepasita

Mateu5,6 xei cpayari. 37 Xca xeyuvariyani, h xequeneutiyuaneni xeica, me xca xecayuvariyani, tixa xequeneutiyuaneni. Tavari xei niuquiyari panayuhayeva, que mane axa mtiyuruvasa canimiemetni.

10 mme memxeayeunie, xequeneyunenevieca mme memxeuveiya vahesie mieme. 45 Mpa xeyat pyuritni yuuquiyari taheima macave nivemama xemhmec. Mc canenatinetvani yutau axa memteyurie vahesa aixa memteyurie vahesa. Viyeri panacanava mme heiseriemec yamemtecahu vahesie mme heiseriemec yamemcatecahu vahesie yaxeica. 46 Xca xevanaquierieca mme memxenaquierie, que xeteaiva mcc. Cam, asita mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari yaxeica mepteyurie. 47 Xca yuivamarixi xevavaritaca hca, titas xeteyurie hipat yamemcateyurie. Cam, mme memcatateterima yaxeica mepteyurie. 48 Xeme pta yemec xequenayeaxa, mayeavepa xeuquiyari taheima macave.

Quesusi que mutay, axa memvayurie axa meitarieca vahepasita

quename mpa metechavarvacai, Yhxic prapica rahxic, yutamec ratamec. 39 Ne masi mpa neptixechave, mpa xeteyuriet xepcainenaca que mane axa mxeyurie. Masi que mane aaupucuesie mmasicuvaya aserieta, taaurie peaveme queneupita tapata. 40 Que mane masixanetat mmasinavairiemc acamixa, queneutauniri acarita. 41 Que mane masiviya hesiena mieme tixat pemranutnic xei queyari, huta queyari queneumieni utana. 42 Que mane tixat mmativaviri, queneupita, que mane mmasiniviriemc pepcaixanierieca.

38Xepuenana

(Rucaxi 6:2930)

Que mreuyevese mvanaquieriec mme memeyeunie

quename mpa metechavarvacai, Pepinaquierieca auravatanaca, pepiuxiveerieca que mane mmasiayeunie. 44 Ne masi mpa neptixechave, xequenivanaquierieca

43Xepuenana

(Rucaxi 6:2728, 3236)

Xequeneyucuerivayurie ca capa xeteayexeiyanic teteri vahxie, mme memxeixariecac xeica. Me xca vahxie xeica yaxeteyurieca, tixat xepcatepitarieni, yuuquiyarisa taheima macavesa. 2 Quepaucua pemiparevie puvre, cuxineta pepcaaitani ahxie mhsieriecac pemxeiyarienic, tuquipa caye uta que memteyurie mme yac xeica memteyurie, teteri aixa memutiyuanenic vahepasita.

Quesusi que mutay, mme aixa memteyurie vahepasita

11 Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, ari meheixeiyat mepac tita memtepitarieni. 3 Ec pta quepaucua pemiparevie, asipepcatayni, sepa amama aserieta mieme asimcatimate que mtiyuriene autata mieme, 4 avie pemiparevic. Ana auquiyari ixeiyat tita mtiaviesie pmatipitani aivarica yunaime vahxie.

Mateu6 Tauquiyari taheima pemacave, Pequereuyehviyarieni que pemtipasie. 10 Enata queneusuta petiaitat, Yamequeteyurieca que mmatinaque Taheima que memteyurie, cuiepata yaquetiuyni. 11 Icuai hic mieme que temteheuyehva, Yaquetatineumicuani hic. 12 Quetatineuyehvirieca axa temteuyuric Tameta temtevareuyehviric mme axa memtasiuyuri. 13 Pepcatasipitaca temtainasienic, Masi quetaneutavicueisita axa temcaitarienic. Ecs aheyemec pecatiniaitametni Pecanitrcayeni Visi pecanianeni aheyemec. Mpa xeica canianeni. 14 Xca xetevareuyehvirieca teteri axa memteyurie, xeuquiyari taheima macave pxereuyehvirieca xemeta. 15 Me xca xecatevareuyehvirieca teteri, xeuquiyari pcaxereuyehvirieca xemeta axa xeteuyurieyu.

Quesusi que mutay nenevieri hepasita

xemyunenevie, mme yac xeica memya vahepa xepcayaca. Cui pvanaque tuquipa memtiunic isiquinasie memtiunic meyuneneviet teteri memvaxeiyanic. Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, ari meheixeiyat mepac tita memtepitarieni. 6 Ec pta quepaucua pemanenevie aquita queneutahaca. Quitenie pereuname nenevieri quenepitaca auquiyari mana muyeica muyeaviesie. Auquiyari ixeiyat tita mtiaviesie pmatipitani aivarica yunaime vahxie. 7 Xeyuneneviet xepcaimiriyani niuqui hipame nuivarite vahepa. Vaca memutiniucac, meenieriecame mepyuerie. 8 Vahepa xeanenet xepcaacne. Cacayari mxeuquiyari yaptimate tita xemteheuyehva, yaxecateitavavirievavecacu cuxi. 9 Ayumieme ipa pta xequeteneyunenevieca xeme,

5Quepaucua

(Rucaxi 11:24)

xemyuhaquiva mme yac xeica memteyurie vahepa xepcayaca. Mme yuheiveriecate vahepa meteyuxexeiyame mepayuyeitva yac xeica, yuhaquivamete vahepa memteyuxexeiyanic teteri que memtevaxeiya. Ic niuqui caniseyeni

16Quepaucua

Quesusi que mutay haquiya hepasita

Mateu6 que nemtixechave, ari meheixeiyat mepac tita memtepitarieni. 17 Ec pta quepaucua pemahaquiva, queneacaviri amuusie, quenanacahtaima, 18 tiyuhaquivamepa pemcatiaxexeiyanic, teteri que mematexeiya. Auquiyari mana muyeica muyeaviesie, mc pta que matixeiya pepmasicni. Auquiyari ixeiyat tita mtiaviesie, mc pmatipitaca aivarica yunaime vahxie.

12
Cacayarisie tiviyat, yupinisie tiviyat pcayve mtiuximayaca axeica

pcayve axeica yuhutame vahesie tiviyat mtiuximayaca yucusiyarima. Niuxiveeriecamc xeime inaquieriet xeime, mes xeimesie ptiviyani ixanieriet xeime. Xepcayvave axeica xemteuximayaca Cacayarisie xeteviyat yupinisie xeteviyat.
Cacayari que mtivaviya yunivema

24Tevi

(Rucaxi 16:13)

Que mtitiuta taheima mieme

cuiepa timieme xetixeriet xeica. Cuiepa timieme ptiyusevixima ticmiyariet tiyucuitamat, tenavayamete qui vari mepeuhaque, mepinava. 20 Taheima mieme masi xequetenexerieca. Mc pcatiyusevixima caticmiyariet catiyucuitamat, tenavayamete mepcaheutahaque mepcainava. 21 Haque pemeitixerie, manata aiyari pyecani.

19Xequeteneuhayeva

(Rucaxi 12:3334)

Tavaiyari cxemeya

canihctni tavaiyari cxemeya. Ayumieme xca ahxi yuxevini que pemtixeiya apini, avaiyarisie naime pephecariviyarieca. 23 Me xca ahxi axa aneni petiacahiveeriecacu, avaiyarisie pecaniyriyariecamc. Mericte, acxeme xca uyre, yemec pepyriyarieni.

22Tahxie

(Rucaxi 11:3436)

mpa neptixechave, xequeteneuhayeva xeyuiyaritat yutucari hepasita, tita tetecuani tita teteieni xecateychavet, yuvaiyari hepasita xepcayuiyaritaca tita teteanacatxani xecateychavet. Icuai xeica que titucari, ixuriqui ravaiyari que tihctni. 26 Xequenivaruixari viquixi taheima miemete. Mepcaucaesa mepcaucaisana, caxetunisie mepcatetiuta. Sepanet, xeuquiyari taheima macave ptivamicua. Mericte, xeme cuini mieme masi xepeuyevese ni que mme. 27 Xeme quepaic pyve yuiyaritat autevit mayuyeitani xca esiutevini, sepa xei sicuriyari. 28 Ixuriqui hepasita titayaricutaxi xeteyuiyarita. Xequeteneyquitaca xeheerivat texuxuri sita mieme que

25Ayumieme

(Rucaxi 12:2231)

13 mtiuyraxa. Captiuximaya capvita. 29 Siepre mpa neptixechave, Sarumuni sepa naimec marivet mayuyeitvacai visi pcatiyuquemaritvacai texuxuripa. 30 Xca mpa aneni, xca Cacayari mpa tiquemaritaca xa sita mieme hic meutiu uxaa huxunuta meucahiva, masi yemec catixequemaritaca xeme sepa haveri mieme xeica yuri xemteerie. 31 Ayumieme xepcayuiyaritaca yaxeutiyuat, Queri tetecuaca, titari teteieca, titac tetetaquemaritaca, xeutiyuat. 32 Mme memcatateterima mepivautve mc naime. Xeuquiyari taheima macave yaptimate xemeiyehvac ic naime. 33 Xeme masi xequeneyuvariyani mc tixeaitvame mhctnic, heiseriemec yaxemtecahunic. Mpa xeteyuriet, xeptemiquienita mc naime. 34 Ayumieme xepcayuiyaritaca uxaa miemec. Uxaa puxuaveni iyaritarica ycmana. Tita axa mtiane ari ptiunaquix hic miemec xemyuiyaritacac.

Mateu6,7 hxita meutavivi, pecaheerivat queuruvi mana meutave ec ahxita. 4 Que petitahaveni aiva, Tams nepmasivayeitirieni xasi ahxita meutavivi, queuruvi heutavecacu cuxi ec ahxita. 5 Yac peputaine xeica. Ahxita meri quenivayehva queuruvi, arique aixa peheunieret pecanayeimc pemivayeitirienic xasi aiva hxita meutavivi. 6 Tita Cacayarisie mieme mtipasie xepcatevamicuani sicri. Cuca cuini mrayeatca xepcaacaxrvani tuixuri vahxie, capa meitiquesinanic, capa taaurie meaxrieme mexeutisanac sicri.

Xca xetetaivauni, xca xetecuvautveni, itupari xca xeuyuitani, aixa pyni

Hipame vahesie xepcateuhpani, que mutay

Hipame vahesie xepcateuhpani, xehesie capa rahivanic. 2 Hipame vahesie que xemteuhpa, yaxeica xeme xehesie prahivani. Que xemtevainasirie hipame, yaxeica xepteinasiyarieni. 3 Titayari cui petixeiya xasi aiva

(Rucaxi 6:3738, 4142)

xca xetetaivauni, yaxeptemiquieni. Xca xetecuvautveni xecatehayevat, yaxepteitaxeiya. Itupari xca xeuyuitani xecatehayevat, xepteheuyepiyarieni. 8 Que mane mitaivau pitanaquierieni yuivaurica, que mane mivaune pitaxeiyani, que mane itupari mcuyuitva preuyepiyarva. 9 Xevit xeme xca nuaya itavavirieni pa, tete que timini pa xatat. 10 Xca ques itavavirieni, cu que timini ques xatat. 11 Xemesiet sepa axa xemanene, xca aixa anemec xetevamicuani yutriyama, masi vacavamec xeuquiyari taheima macave aixa

7Xecatehayevat

(Rucaxi 11:913; 6:31)

Mateu7 aneme catinivamimc mme yamemteitavavirieni. 12 Ayumieme nai que mtixenaque teteri memxeyurienic xeme, mc canixeinaritcamc, yaxeica xemvayurienic mme meri. Mpa tiyurienet canitaxeviriyamc inari niuquiyari texaxatamete vaniuquiyari naime.

14 canavitequiemc, taipa caneuxriyamc. 20 Ayumieme que memteutixuxuavereni xepvaretimani que memanene.

Yunait muyuavisie mepcaayeaxani que mutay

Quitenie esimayeva

esimayevasie xequeneutahaxa. Epayeva quitenie, epatayeva huye meucayune haque memeuyexrve. Mepyumire mana memeutahaque. 14 Esipayeva quitenie, pyusaipna huye tucarisiepai meutiyune. Hipat xeica mepicaxexeiya.

13Quitenie

(Rucaxi 13:24)

Cye que mtimasic yuicuaxisie

texaxatamete memteitava vahepasita. Xehesa mepatahaque muxasi vahepa meteyuxexeiyat, masi tetata mepravesixi pta memtenavaya. 16 Que memteutixuxuavere xepvaretimani que memanene. Caxie que ticainiva xuyasie. Pini que ticainiva visexasie. 17 Nait cye mnararani aixa ptiutixuxuavere. Nait cye mtixainirme axa ptiutixuxuavere. 18 Cye mnarani pcayve axa mtiutixuxuavereni. Cye mtixainirme pcayve aixa mtiutixuxuavereni. 19 Nait cye aixa mcatiutixuxuavere

15Xequeneyucuerivayurieca

(Rucaxi 6:4344)

mpa memnetechave, Tiaitame acu, Tiaitame meutiyuat, yunait mme mepcaheutahaxani haque mtiaita que mane taheima macave. Mme xeica yamemtecahu que mtinaque neuquiyari taheima macave, mme mecaneutahaxacuni. 22 Mc tucarisie yumiret mpa mepnetetahave, Tiaitame acu, Tiaitame, neuxei tame temasixatat tetenicuxatacaitni, temasixatat cacayarixi axa memanene tepvareutanaxa, temasixatat marivemec tepteyuriecai. 23 Anari ne mpa neptivatahave, Hasuacu nepcaxematecai. Nehesa xepcamiemete, xequeneutayeixa. Cari yaxepteyurie que mcatiheiserie.

21Mme

(Rucaxi 13:2527)

Simiyenitu aixa mane axa mane

nepaine, que mane mienie ic neniuqui que nemutay, yamticata, mc tevi mtimaivepa canianeni. Mc niyutaquitani tetesie. 25 Ucaviyecu, hatuxame vayenecu, ucuecacu, mc quisie uquexacu eca, cacanativeni, tetesie mutaquicaic simiyenituyari. 26 Masi que mane

24Ayumieme

(Rucaxi 6:4749; Maricuxi 1:22)

15 mienie ic neniuqui, yacaticamiet, mc tevi asimcatimatepa canianeni. Mc niyutaquitani xiecaripa. 27 Ucaviyecu, hatuxame vayenecu, ucuecacu, mc quisie uquexacu, niucaveni. Carima niutayuani ativeximet. 28 Hicsari Quesusi quepaucua min ic xasica, teteri mecaniuhxiyani quisicayac. 29 Que mane heiserie mexeiyapa tinivaquitacaitni. Mme inaric memtevaquitvacai vahepa pcatiquitacai Quesusi.

Mateu7,8 caninuani xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame. Mc variyarica nipitani 6 mpa utait, Tiaitame acu, nenive muva nequita pacaca huriet cui yanet cuiniyac. 7 Mc rehave, Ne netiyemie nemenayehanic. 8 Cuya rehave, Tiaitame, aixa nepcaane nequita pemeutahanic. Niuqui xeica queneutayqui. Mcc panayehiyani nenive. 9 Nesiere necatiniaitarieca necuyatt, cuyaxita neptivaaitvame. Xca mpa netitahave xeime, Quenemie neutait, mc pyemie. Xeimeta mpa xca netiutahave, Quenayea neutait, mc canayeimc. Xca mpa netitahave nehesa mieme tiuximayatame, Ipa quetineyurieneni, mpa ptiyurieneni. 10 Quesusi ienieca nihxiyacaitni. Mpa tinivarutahave mme memiveiyacai, Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, ni xeime Ixaherisixi vasata icpa aneme nepcahetaxeiyave yuri tieriecame. 11 Mpa neptixechave, yumiret meniaxacuni tau matineicasie miemete macayuyuipiquesie miemete. Mexa aurie mecanayaxicuni Apurahamimat Isahaquimat Cacuvumat haque mreaita que mane taheima macave. 12 Peru mme mana memeutahaxaniquecai mpa meanenet memutinuivaxc, mme pta mecanayeveiyariexacuni tacua, yvipa yemec memuuvanic. Mana meniutisuanacuni

Quesusi que mrenayeha tevi cuiniyac mcaitiyacai

Merics quepaucua yemurisie macane, teteri yumiret mecaniveiyacaitni. 2 Hic tevi cuiniyac mcaitiyacai hesana nuaca nenevieri canipitani yautait, Tiaitame xca peavariyani pepyve pemnesiitienic. 3 Mcri yumama utaseraca nimayani yautait, Nepnevariya. Pecaniuitiyaniri. Cuiniyaya yapacua neunuani, itiyat nayani. 4 Hic Quesusi mpa tinitahave, Neuxei, xeimetme pepcaraxaxatvani. Maraacamesa quenemie pta queneahecata masixeiyac. Imiquieri quenanutimava que mtiuaitax Muisexi yapemtivatahecatanic.

(Maricuxi 1:4045; Rucaxi 5:1216)

Quesusi que mrenayeha cuya nuaya

Capernaumesie heutahacu cuya hesana

5Merics

(Rucaxi 7:110)

Mateu8 meniyutaquevecuni. 13 Hic Quesusi mpa tinitahave cuyaxi tivaaitvame, Quenemie. Yuri que pemtiutaeri, yapequeitarieni. Anatt nanayehiyani nuaya.

16 necaniyemieni autma. 20 Quesusi rehave, Cauxaisi yuter mepexeiya, viquixi taheima miemete yuitua mepexeiyata, peru ne, Yuri Tevi que nemtiteva, haquevas nepcarexeiya haque nemnetamuritaritani. 21 Xevitta tiyquitvame mpa tinitahave, Tiaitame, queneneupita merie nemyemiec, nemicateucuc neuquiyari umyu. 22 Quesusi rehave, Nehesie quetineviyanis. Mquite quenivaruhayeva, mme pta memvacateucuc yuhesa miemete mquite.

Quesusi que mrenayeha Pecuru varcaya

Quesusi Pecuru quie nuaca, nixeiya varcaya ucacaime hiyacame. 15 Mamayasie nimayani. Hiya nihayeva. Anucuqueca tinivarumini.

14Merics

(Maricuxi 1:2931; Rucaxi 4:3839)

Yumireme que mtivaranayexri

ucutaicairecu mecaniatirieni yumireme teteri, cacayarixi axa memanene memvaviyacai. Cacayarixi nivaranuyenaxani niuquic, yunaime pvaranayexri memtecucuyecai. 17 Mpa tiuyuriecu, payea Cacayari que mutay, tixaxatame Quisariyaxi yautainecacu, Mctt cataniunavairieni taveranariya, peit tacuiniya.

16Hic

(Maricuxi 1:3234; Rucaxi 4:4041)

Quesusi que mreinuita eca hamevari

Teteri Quesusisie memteviyaquecai

Quesusi vaxeiyat teteri que memteyuxeriecai auriena yumiret, tinivarutaaitani yuteterima anutayepai memenuyevitnic. 19 Hic xevit inaric mtiquitametcai hesana nuaca, mpa tinitahave, Tiquitame acu, ahesie necatiniviyamc. Haque pemeyemie, neta

18Merics

(Rucaxi 9:5762)

canuvasie acayerca neyani Quesusi, hesana miemete teyquitvamete yunait meacayaxeca arit mepec. 24 Hic haracuna nenutivayacaitni, Canuva pcahahecacai hamevarisata. Quesusi masi canicusucaitni. 25 Hic teyquitvamete auriena meuyuxerieca menenutahtani mpa meutiyuat, Tiaitame quetaneutavicuesita tepeuyevexime. 26 Mc mpa tinivarutahave, Titayari xeteheumama. Cari haveri mieme xeica yuri xepteerie. Hic anucuqueca nitatieni eca haracuna. Cui cayuvat caniutamare. 27 Teteri menihxiyacaitni mpa meutiyuat, Queri ane ic. Cari asita eca yapticamie que maine, haracuna meta.

23Merics

(Maricuxi 4:3541; Rucaxi 8:2225)

Cacayarixi que memtevaviyacai Catarenatari

anutayepai mehetaaxacu Catarenatari

28Merics

(Maricuxi 5:120; Rucaxi 8:2639)

17 vacuiepapai yuhutat menenucunaque teuquiyapa meheyecneca, cacayarixi axa memanene memvaviyacai. Cuini mieme metenayueririyacaitni. Hipat mepcayvavecai mana memuuvanic mc huyeta, mme vacmana. 29 Merics mpa meteniuhiva, Que petasiyurieni ec, Cacayari pemnuaya. Uva petinua petasiuximatanique tucari caayeavecacu cuxi. 30 Merics memanuuvacaisie tevapai metenicuacaitni tuixuri yumiret. 31 Cacayarixi axa memanene menitavavirieni mpa meutiyuat, Xca petasianuyenaxani, mana pta quetananuna cueriet tuixuri temvaviyac. 32 Mpa tinivarutahave, Xequenehu manapait. Mana mehecneca menivarutiviyaxani tuixuri. Yunait tuixuri meniutinausa. Axa aneca meneucanausaxaximeni haracunapa. Hapa meniucuini. 33 Hic vahvemete meniyutaunaxani. Quiecarisie mehetaaxaca metenicuxatacaitni naime teteri cacayarixi axa memanene memvaviyacai vahepasita. 34 Hic quiecatari yunait mecanivayecne meheinaquiyuca Quesusi. Meixeiyat variyarica menipitacaitni myemiec vacuiepa mcayuhayevanic.

Mateu8,9 neyani. Yuquiecarisie ninuani. 2 Hic huriecame meniatirieni itarisie yecaime. Quesusi vaxeiyat yuri que memteeriecai mpa tinitahave huriecame, Aiyari queneucayesa nenive. Ari pepreuyehviyari axa pemtiuyuric. 3 Hic hipat inaric memtequitametetcai mpa meteniychavecaitni yuiyarisie, Cari ic pisevixima Cacayari axa utait. 4 Quesusi vaiyaritarica mait, mpa niutayni, Titayariri axa xeteyuiyaritatve yuiyarisie. 5 Tita masi caticuanive. Que ticuanive mpa mtaynic, pepreuyehviyari axa pemtiuyuric utait. Caticuanive masi mpa pta mtaynic, quenanucuquexi quenecuyeicani utait. 6 Para yaxemtemaicac quename heiserie nehexeiya cuiepa nemtivareuyehvirienic axa memteuyuric, Yuri Tevi nehctt, hic mpa tinitahave huriecame, Quenanucuquexi, aitari quenacuet, aquie quenemie. 7 Hic anucuqueca yuquie neyani. 8 Teteri meixeiyaca menimamacaitni. Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita, heiserie mvarupitac teteri mpa memteyurienic.

(Maricuxi 2:112; Rucaxi 5:1726)

Quesusi que mrenayeha huriecame

Que mtitaini Mateu hesiena mtiviyanic

Merics canuvasie acayerca anutayepai

Quesusi uma uyemiet nixeiya tevi Mateu titevacame mana acaime memteayutituayasie. Mpa

9Hic

(Maricuxi 2:1317; Rucaxi 5:2732)

Mateu9 tinitahave, Nehesie quetineviyani. Anucuqueca hesiena tiniuviya. 10 Merics Quesusi mana catinicuacaitni quita. Yumiret cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari, axa teyuruvamete meta meuaxaca Quesusimat teyquitvametemama vahamat metenicuacaitni axeica. 11 Pareseusixi mevaruxeiyaca mme, mpa metenivarutahave teyquitvametemama, Titayaricutaxi mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari vahamat axa teyuruvamete vahamat ticuaa mc tixequitvame. 12 Iya varuenieca mpa niutayni, Aixa memteheuerie mepcaheiyehva tiyuuhayemavame. Mme memtecucuye pta mecaneiyehaca. 13 Peuyevese cuxi yaxemteyquitanic que maine mc niuqui mpa manuyne, Nepnaquia xca xeteyucanenimayaca, peru mavari xeica pcanesinaque, manuyne. Ne que nemtinua, nepcanua nevatainienique mme heiseriemec yamemtecahu. Mme axa memteyurie pta nevatainienique nepunua, memtehayevanic que memteyuriecai.

18 meta, titayari teteutatihaquiva, ahesa miemete teyquitvamete mecayutihaquivacacu. 15 Quesusi mpa tinivarutahave, Nequiyapa que meteyvave ixaramete memyuheiveriecac mexi nenequeme vahamat auca. Tucari canayeamc quepaucua nenequeme mtihanieni vasata. Anari meniyuhaquicuni. 16 Tevi ixuriqui mcayutatutuvec pcaimanesiquitani ixuriqui myei. Manesiquiyari mpa mane ixuriqui ptahana, sanimeyari masi axa anet payeica. 17 Yaxeica sixai myeyeisie pcacatuariva caxie vinuyari mcuanac. Me xca mpa tiuyurienique, sixai nitisaniqueniqueyu. Vinu nitayeuriveniqueyu, sixai neuyeveniqueyu. Masi sixai mhehecuasie pcatuariva caxie vinuyari mcuanac. Mcc nait pyuhayevani.

Cairu nuaya que mranucuquetarie, uca ticuicame Quesusi carieya umayacu

Que mtiutaivaviyarie haquiya hepasita

Vani teyquitvametemama Quesusisa meniuaxani mpa meutiyuat, Tame, Pareseusixi

14Hicsari

(Maricuxi 2:1822; Rucaxi 5:3339)

tivacuxaxatvacacu, teteri vauquiyari xevit nuaca nenevieri canipitani yautait, Nenive nemni xique uca. Masi quenemie queneutimei hesiena, nanutanierimc. 19 Quesusi anucuqueca neiveiya, teyquitvameteta arit. 20 Hic uca aura caniuyani mticuyecai, tamamata heimana huta viyari myuriecai xuriyaya caheunuavecacu. Varitana uyemiet nimayani carieya

18Mya

(Maricuxi 5:2143; Rucaxi 8:4056)

19 putuniyarisie. 21 Yuiyarisie mpa tiniychavecaitni, Xca neimayani siqueres carieya xeica, nepanayeveni. 22 Quesusi taaurie aveca ixeiyaca mpa niutayni, Aiyari queneucayesa nenive. Yuri pemtieriec pepanayehiyari. Anatt nanayeveni uca. 23 Hic Quesusi vauquiyari quie henuaca, crautavivamete varuxeiyaca teteri meyuxamuriecame meta, 24 mpa tinivarutahave, Xequenanuyecni. imari pcamqui. Pucusu masi. Meninanaimacaitni. 25 Peru varanuyenaxacu teteri, mana heutahacu, iviyacu mamayasie, nanucuqueni imari. 26 Mpa ptiutamarivax mc cuiepa naisarie.

Mateu9 masi mehecneca metenicuxatacaitni mc cuiepa naisarie.


Nenuriet niuvet que mrayeitarie
31Mme

mehecnecu mme hesana caniuatarieni tevi mnenuriecai cacayari axa mane miviyacaic. 33 Enuyenacu cacayari axa mane, nenurie niutaniuni. Teteri menihxiyacaitni mpa meutiyuat, Hasuacu mpa anet pcamarivacai haitarie Ixaheri cuieyarisie. 34 Perus Pareseusixi mpa meniutiyuanecaitni, Cacayarixi axa memanene tivaaitvame miparevic, ayumieme nivaranuyenaxani cacayarixi axa memanene.

32Hic

mana anuyeyacu, yuhutat meniveiyacaitni Quesusi memaccpecai, meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Raviri pemnuaya, quetanenenimayaca. 28 Quita heutahacu mme memaccpecai aura menacne. Quesusi mpa tinivarutahave, Yuri xeteerie quename mpa neyve. Mpa meteichave, H Tiaitame. 29 Hic nivaramayaxani vahxita mpa utait, Yuri que xemteerie yaxequeitarieni. 30 Meheunenieret menacne. Hic Quesusi cuini mieme nivarupitani yuhaxama yautait, Neuxei, xevit tma pcaretimani.

27Merics

Yuhutat memaccpecai meheunenieret que memteayeitarie

Quesusi naime quiecaritesie emacuyeyeusie esimyeyeusie canicuyeicacaitni ticuquitanet vatuquiteta, ticuxatat niuqui aixa manuynec, que mtiane Cacayari tiaitametcacu ticuxatat, varanayexrvat mme naime cuiniyac naime veranariyac memtecucuyecai. 36 Teteri yumireme vaxeiyat, nivarutinenimayata, memuximatariecaic mematixrvecaic, muxasi memcaheixeiya yhveme vahepa. 37 Hic mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, Isanari pvacava, isanamete

35Merics

Quesusi que mtivanenimayacai teteri

Mateu9,10 mepcayumire. 38 Ayumieme xequeneutavaviri isanari cusiyari, isanamete mvatanaxanic yuisanarita.

20 vaquiecarisie xepcaheutahaxani. 6 Masi muxasi memeuyexrve vahesa xequeneuhuni, Ixaherisixi teteriyari vahesa. 7 Xeuyehut ipa xequetenecuxatani, Canayehuraniri, cuit que mane taheima mtiaita enata pisutani tiaitat, mpa xeutiyuat. 8 Xequenivaranayexrvani tecuicuicate, xequenivaranutanieritvani mquite, xequenivaitieca mme cuiniyac memcaitiyatca, xequenivaranuyenaxa cacayarixi axa memanene. Asixecatecuetatariet xepteumiquie, asixecateyucuetatat xequetenivamicuani. 9 Xepcahenuveni ni huru ni prata ni cuvre tuminiyari yuvivurasie. 10 Xerai xepcaanuhuruvani huyeta mieme. Huta cayari ya cacai xepcaanuni. Mumuxi xepcaanucueni. Tiivamesie ptinaque yuicuai mmiquienic yuivarica. 11 Quiecarisie quepaucua xemeutahaxani amacuyevasie ya esimyevasie, xequenecuvava que mane mana meca aixa mtiucaiyari. Hesana xequeneyuhayevani asita quepaucua que xemyehu. 12 Quita xeheutahaxaximet varisica xequenepitaca quiecame. 13 Xca quiecame aixa tiucaiyarini, xevarisica queyuhayevani hesiena. Me xca aixa catiucaiyarini, xevarisica queacunuani xehesie. 14 Que mane mcaxetanaquierieni, que mane mcayuvariya

Tamamata heimana yuhutame que mtivaranayexei narisixi

10

Merics teyquitvamete varutainieca yuaurie tamamata heimana yuhutame hesana memmiemetetcai, heiserie nivarupitani cacayarixi memcaitiyatca vahepasita memvaranuyenaxanic, memvaranayexrvanic mme naime cuiniyac naime veranariyac memtecucuyecai. 2 Narisixi tamamata heimana yuhutat mpa mecatenitetevaca. Simuni meri Pecuru mtitevacai, Atrexitari mivayatcai, Cacuvu Vani meta mivayatcai, Severeu memnivemamatcai, 3 Piripe Parturume meta, Tumaxi Mateu meta cuviyexunusie mieme mtiyetuiriyarvacai, Cacuvu Aripeu mnuayatcai Reveu meta Tareu mtitevacai, 4 Simuni mcananisitatcai Cura meta Isicariutitanaca arique miyetua Quesusi.

(Maricuxi 3:1319; Rucaxi 6:1216)

Tamamata heimana yuhutame que mtivareutanaxa

ime Quesusi nivareutanaxani tamamata heimana yuhutame mpa tivarutaaitaca, Mme memcatateterima vahuyeta xepcaheuhuni. Samariyatari

5Merics

(Maricuxi 6:713; Rucaxi 9:16)

21 xeniuqui menienic, quita xevayenexaximet, mc quiecarisie xevayenexaximet, xequeneucasixa tumuanari yucasie, mana mcayuhayevac. 15 Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, tucari ayeayu quepaucua iscame mvatahave, Surumatari Cumuxatari esiva cuanivemec meniitariecuni, peru mana quiecatari pta cui cuanivemec mecaniitariecuni.

Mateu10 meniyehaacuni yuuquiyarima vahepasita, metenitaaitacuni memcuiivac. 22 Yunait mecanixeuxiveeriecacuni nehesa xemmiemetec. Que mane tiucaenivat amuyeicani heutipareyuque, mc canitavicueisitariemc. 23 Quepaucua memxeuveiyani xeime quiecariyarisie, uma pta xeimesiepait xequeneyutaunaxa. Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, quiecarite Ixaheri cuieyarisie miemete xepcaayenvaveni mexi necanuaveni, Yuri Tevi que nemtihc. 24 Tiyquitvame que tiyve meivac tiquitame veemett. Tiuximayatame que tiyve meivac yucusiyari veemett. 25 Aixa caniymc xca tiyquitvame tiquitamepa anet ayani xeica, xca tiuximayatame yucusiyaripa anet ayani xeica. Mericte, qui cusiyari xca Peheresepuri meitaterva masi vaca yameptevataterva hesana miemete quiecatari.

que nemtixeheutanaxa, muxasi vahepa xecaniyacacuni ravesixi vasata xeuuvat. Ayumieme xequetenemaivaveni cuterixi vahepa, xepcainca tita axa mtianene cucuruxi vahepa. 17 Xequeneyucuerivayurieca teteri vahepasita. Mme mepxeyetuani yuuquiyarima vahesa. Mepxetavayani yutuquiteta. 18 Cuvexunarurisixi teaitamete vahxie xecananuhapaniecuni nehesa xemmiemetec. Mpa xeitarietvet xecanivatahecasitiyacuni mme hipameta memcatateterima. 19 Quepaucua memxeyetuani, mpa xepcateyuiyaritaca que xemutiyuaneni, quepa xemtevachaveni. Anaque yaxecatenipitariecuni que xemutiyuaneni. 20 Xemes xepcahmetni que mane yamtayni ana, masi xeuquiyari Iyarieya canihctcamc que mane yamtayni xecuyuitat. 21 Raiva prayetuani mmierienic. Rauquiyari niyetuamc yunive. Tri

Arique xepuveiyarieca, que mutay


16Neri

Que mane meuyevese mimacarca

Nait mranucaname, xeiyariet catinayeimc. Tita mtiuaviesie, mcta masict payani. 27 Que nemtixetahave tahcate tetecuxatat yvipa, yaxequetenecuxatani hecta. Tita xemteenie yanetixecuxaxatvacacu xenacata, vapai yunaime vahxie

26Xepcavamacarca.

(Rucaxi 12:29)

Mateu10 xeutiut yaxequeteneuhivani. 28 Xepcavamacarca mme memyvave vai memmieni xeica, mecayvavet memimieni raiyari. Masi xequenemacarca que mane myve micauna raiyari ravaiyari naime xasi taiyariyarisie. 29 Tams xaviquixi que memtetuiya, yuhutat xei senitavuyari mecateayeatca. Ni xevit mme cuiepa pcacaveni, xeuquiyari yacatimaicacu. 30 Xeme xecpa xemuusie mieme xexuit putiinasie que mtipame. 31 Ayumieme xepcaheumamaca. Yumiret xaviquixi que memteayeatca, masi vaca xepteayeatca xeme.

22 cusirac memyutacucuyanic pta necaninuani. 35 Nepunua meta vahixata nemvatasanac, tevi yuuquiyari mayeuniecac, uca yuvarusi mayeuniecac, viquivame yumue mayeuniecac. 36 Mme memeyeunieca tevi, quiena quiecatari mecanihmetcacuni. 37 Que mane vaca mvanaquierie yuuquiyari yuvarusi esiva nesinaquieriet ne, aixa pcaane mnesihexeiyanic. Que mane vaca mvanaquierie yunive uqui uca esiva nesinaquieriet ne, mcta aixa pcaane mnesihexeiyanic. 38 Que mane yeme mcayuvariya asita curuxisie mmierieni, sepa nehamat muyeica nehesie tiviyat, mcta aixa pcaane mnesihexeiyanic. 39 Que mane yutucari mtaxeiya pitatmaiya. Que manes mitmaiya yutucari nehesa mmiemec, mc heixeiyat payani.

Mme memyuhecata Quesusi Crisitusa memiemetett teteri vahxie

mane myuhecata teteri vahxie quename nehesa mieme utait, neta quename hesiena netiviya nepnehecata neuquiyari hxie taheima macave hxie. 33 Que mane masi myuhecata teteri vahxie quename nehesa camieme utait, neta quename hesiena necativiya nepnehecatani neuquiyari hxie taheima macave hxie.

32Que

(Rucaxi 12:89)

Quesusi hixata que mtivasana

nemtinua, mpa xepcatecuerivani quename cuiepa memtama aixa meteyuxeiyame nemvarayeitanic nenua. Aixa meteyuxeiyame nemvarayeitanic necapunua,

34Que

(Rucaxi 12:5153; 14:2627)

mane mxetanaquierie pnesitanaquierie neta. Que mane mnesitanaquierie canitanaquierienita iya mnesiheyena. 41 Que mane mitanaquierie tixaxatame, heerivat tixaxatame mhcc xeica, mc tixaxatamepa ptipitarieni. Que mane mitanaquierie tevi heiseriemec yamticamie, heerivat yamticamiec xeica, mcta tevi heiseriemec yamticamiepa yaptipitarieni. 42 Ime sepa memcamamarivave, que mane

40Que

(Maricuxi 9:41)

Ivarica

23 miharitani mme xeime, sepa xei vasuyaric hatmec xeica miharita, heerivat tiyquitvame mhcc, niuqui caniseyeni que nemtixechave, yemec yuivarica ppitarieni.
Vani Tiyamesa miemete niuqui tuayamete que memteuaxa Quesusisa

Mateu10,11 que mane necmana mcaucununuitariva. 7 Merics mana meuyehuximecacu, Quesusi canisutani tivacuxaxatvat teteri Vani hepasita mpa utait, Titayari xetehecucnixa macumavesie. Haca ecac uyuaneme que xetehecuixari. Tixa xari. 8 Mes tita xetehecuixari. Xicu ixuriqui myumeni manacatc xetehecuxei. Tixa xari. Tams mme myumemeni memanacatc masi teaitamete vaquita mepayetei. 9 Mes titayari yemec xetehecunenierix. Tixaxatame xexeiyaque pta xecateheccnixa acu. H mpa neptixechave, tixaxatame xepuxei yemec mtixaxatame hipat yamemcatehme. 10 Ic canihctni utarica mixatacai mpa anuyt, Cam, neniuqui tuayame. Necanenunamc ahxiepai Micuhaaritanic ahuye Pecanuavecacu cuxi. 11 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, teteri vanivema vasata ni xevit pcaanucuqueve Vani Tiyamepa veemett. Perus que mtiane mc taheima macave tiaitametcacu, sepa tevi mcaveeme, mcsie tiviyat masi yemec pveeme, Vani hepana caveemetcacu. 12 Vani Tiyame munuasie hicque, tita temtehexeiya que mane taheima macave tatiaitvametcacu, mc nait pviyariexime tma. Meiviyacut mepyucuitve memeixeiyanic

11

Merics Quesusi quepaucua mtiutahayevax tivaaitat yuhesa miemete teyquitvamete tamamata heimana yuhutame, mana caneyeyani quiecaritesie mtiquitanic mticuxatanic. 2 Merics Vani casariyanata ayecait tiniutamarieni Crisitu que mtiyurienecai. Nivaretanani yuhesa miemete teyquitvamete. 3 Vacmana Quesusi mpa tiniutahave, Ec petihc que mane umamieniquecai, nusu xeime cuxi tepcuevieca. 4 Quesusi mpa tinivarutaeiya, Xequeneuhuniri, xequetenetaxata Vani tita xemteueni tita xemteuxei hepasita, 5 memaccpe que memteanutaneniere, huriecate que memteanucuuve, mme memcaitiyatcatei cuiniyac meteitiyat que memteacca, memnacatuxietcatei meheuenanat que memteacca, mquite que memteanucuuitariva, puvresixi que memtecuxaxatariva niuqui aixa manuyne hepasita. 6 Mc meta, aixa caniitarieca

(Rucaxi 7:1835)

Mateu11 yuhesie mieme. 13 Texaxatamete yunait, inari niuquiyarita metenicuxatacaitni arique que mtiyniquecai Vani munuaque. 14 Xca xeyuvariyani xemitanaquierienic ic niuqui, mc Vani canihctni Eriyaxi umamieniquecai. 15 Xat net muenax. 16 Titapa meteaneneme netivaxatani hic miemete teteri. Tri vahepa mecanianeneni quiecari hixapa memtitei memvahivi yuivama 17 yameutiyuat, Cari yac xeica tepxecrautaviya, Xepcateneitve. Yac xeica teptahiveriecai xehesie mieme, Xepcautisuanacai. 18 Vani caninuani caticuaat cayeet. Mme mpa meputiyuane, Cari cacayari axa mane pin. 19 Ne pta Yuri Tevi nehctt necaninuani neticuaat necuienet. Mme mpa meputiyuane, Ee, mc tevi icuaic xeica pyane, vinuc xeica pyane, pvanaquierie mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari axa teyuruvamete yunaime. Sepanet mc, Cacayari timaivet que mtiyuriene, mcc yacatinimasicni heiserie que mrexeiya.

24 haque trcayemec mtiyurienecai miremec, quiecatari memcatehayevacaic que memteyuriecai. 21 Mpa niutayni, Xa ui Curasini quiecatari, xa ui Vesaira quiecatari. Tirusie Sirunisie xca trcayemec tiuynique que mtiuy xehesa, vana quiecatari meripai meptehayevaqueyu que memteyuriecai, mepyuheiveriecaqueyu maixa meanacatt heiverica inariyari, naxi meyucavirivat. 22 Mpa xeica neptixechave, Tirutari Sirunitari vahesie mieme pcuaniveni quepaucua iscame mvatahave, peru xeme xehesie mieme cuini mieme pcuaniveni masi. 23 Xemeta Capernaumetari, que xeteyutituicaniqueyu muyuavisiepai. Mquite vahesa xepeucaxriyani pta. Xca Surumasie trcayemec tiuynique que mtiuy xehesa, mc quiecari praniereniqueyu cuxi hic. 24 Mpa xeica neptixechave, Suruma cuieyarisie quiecatari vahesie mieme pcuaniveni quepaucua iscame mvatahave, peru xeme xehesie mieme cuini mieme pcuaniveni masi.

Nehesa xequeneuaxa, xequeneuxipieca, que mutay

Que memcateyuvariyacai quiecaritesie quiecatari

nisutani varutateat teteri quiecaritesie memayetecai

20Hic

(Rucaxi 10:1315)

ana Quesusi mpa niutayni, Neuquiyari taheima pemtiaita cuiepa meta, pampariyusi nepmasipita ec, pemtiutiavietaxc ic naime memcaheitimanic

25Merics

(Rucaxi 10:2122)

25 mme memteyquitavave memtemaivave, tri pta vahesie mieme masicme pemayeitac. 26 H neuquiyari, pepavariyacai mpa pemtiyurienenic. 27 Nai netiniyetuiriyarieni, neuquiyari yanetipitacacu. Xevit pcaimaive mc nuaya, uquiyarieya xeica pimate. Xevit pcaimateta uquiyarieya. Nuaya xeica pimate mc, me xca nuaya yuvariyani masicme meyeitani xeica, peitimani uquiyarieya. 28 Nehesa xequeneuaxa xemteuximayatatve xemuica yunait. Ne nepxeuxipitaca. 29 Neyucu xequenanuyetecani, xenesieniet xequeteneyquitaca. Ne nepcaaneeriya, nepcatinecataveerie neiyarisie. Uxipiya xecanetaxeiyacuni yuiyarisie. 30 Neyucu aixa pane, neica paexani.

Mateu11,12 tucarisie. 3 Mc mpa tinivarutahave, Cari xepcaitervavave que mtiuyuri Raviri quepaucua meuhacamccai, mme utmana memuuvacaita quepaucua memeuhacacuicucai. 4 Cacayari quita neutahani, pa Cacayari hxie mamanecai niucuani. Heiserie pcahexeiyacai miticuanic, mmeta utmana memuuvacai heiserie mepcahexeiyacai memiticuanic, maraacate xeica heiserie mepexeiyacai. 5 Mc meta, xari xepcaitervavave que maine inari niuquiyari, maraacate que memteitisana uxipiya tucari inariyari tuquipa meuuvat uxipiya tucarisie, peru vahesie pcarahiva mcc. 6 Ne masi mpa neptixechave, ena catinixuaveni tita cui mtiveeme, tuqui ampa caveemetcacu hepana. 7 Ic niuqui mpa manuyne, Nepnaquia xca meteyucanenimayaca, peru mavari xeica pcanesinaque, manuyne, xca xemaivavenique xepcateuhpaniqueyu mme asimemcateuyuri vahesie. 8 Mericte, Yuri Tevi nehctt, uxipiya tucari hepasitata necatiniaitani.

Teyquitvamete que memteitihurucacai tricu uxipiya tucarisie

12

Merics ana Quesusi tricu maiviyanecaisie niuyemiecaitni uxipiya tucarisie, teyquitvametemamata yunait. Hic mepeuhacacuicucai teyquitvamete. Menisutani meitihurucat mayari, meteniuticuatcne. 2 Hic Pareseusixi mevaxeiyat mpa metenitahave Quesusi, Neuxei, ahesa miemete teyquitvamete yamepteyurie que mcatitauniva yamtiyurienenic uxipiya

(Maricuxi 2:2328; Rucaxi 6:15)

mana heyeyaca vatuquipa nenuani. 10 Hic tevi mana nayecateitni mmamavaquicai. Mme mpa metenitaivaviya Quesusi, Sipara, titauniva uxipiya tucarisie menayehanic ticuicame,

9Merics

(Maricuxi 3:16; Rucaxi 6:611)

Tevi mmamavaquicai

Mateu12 mehaitcait memitaxanetac. mpa tinivarutahave, Que mane xeme xca muxa hexeiyani, muxa xca uxipiya tucarisie xavata heucaveni, cativiyani mivatihanac. Xari piviyani. 12 Mericte, tevi cuini mieme carayeaxe, muxa mcarayeaxepa. Ayumieme nepaine, canitaunivani aixa mtiyurienenic uxipiya tucarisie. 13 Hic mpa tinitahave tevi, Amama queneutasera. Itaseracu, aixa anet nayani yuxevit tapa miemepa. 14 Hic Pareseusixi mevayecneca meniuyuenieni hepasitana, que memteimieniquecai.
11Mcs

26 Cxeme vitayari sepa mcuauniya pcaicutsani Mexi eivarme naime Mc yatipitacacu Tita mtiheiserie. 21 Mme memcatateterima Yuri mepteerieca Que mane mhcsie.
Que memteixanetacai Quesusi, mpa meutiyuat quename cacayari axa mane incai

mpa retimaica xasie neyani. Yumiret meniveiyacaitni. Yunaime nivaranayexrieni. 16 Variyarica nivarupitani capa masicme meheyeitanic. 17 Mpa catinayeani Cacayari que mutay, tixaxatame Quisariyaxi yautainecacu, 18 Cam nesiparevivame Nepenayexei Nepinaquierie Mcc nepnaquia neiyarisie. Nenipitamc neiyari. Hipame nuivarite tinivataxatamc Tita mtiheiserie hepasita. 19 Mc pcayumieneni Pcautahivani. Xevit pcaienieni Caye uta utaniucame. 20 Haca mutapnarie pcaanumura.

15Quesusi

Niuqui mataripai mixatacai Quesusi

hesana caniuatarieni tevi cacayari axa mane mincai macpecai mcaniuvecai. Quesusi nenayehani. Nenuriecame niuvet nayani, heunieret rata. 23 Memyumirecai yunait menihxiyacaitni. Mpa meniutiyuanecaitni, Cari ic Raviri Nuaya catihc. 24 Pareseusixi masi meuenanaca mpa meniutiyuani, Ic xca Peheresepuri cacayarixi axa memanene mtivaaitva caincaque pcavaranuyenaxaveniqueyu cacayarixi. 25 Peru Quesusi vaiyaritarica mait mpa tinivarutahave, Naime cuiepa xca quiecatari yuhixata meyusana, mana pacumavere. Naime quiecarisie, naime quita xca quiecatari yuhixata meyusana, quiecari epcareutevini. 26 Xcari Cauyumarie anuyuyenani ycmana, yuhixata nisane. Que reutevini tiaitamett. 27 Mc meta, xca Peheresepurisie xeniu netiviyat nevaranuyenavani cacayarixi

(Maricuxi 3:1930; Rucaxi 11:1423; 12:10)


22Hicsari

27 axa memanene, que manesie meteviyat metevarunuyenava xeme xenivema. Ayumieme mme xehesie mepteahpani. 28 Mes Cacayari Iyarieya xca hctni que mane mnesiparevie nevaranuyenavacacu cacayarixi axa memanene, cari Cacayari ari canisutani tiaitat xehesa. 29 Mc meta, quepa tiyve tevi mtrcaye quita meutahaque mtinavanic piniteya, me xca caihani meri mc mtrcaye. Ihame ptitinavani tita mtixuave quitana. 30 Que mane nehesie mcativiya, mc pnesiayeunie. Que mane nehamat mcaicuxerie, mc pitaxrva. 31 Ayumieme mpa neptixechave, naime axa que memteyurie axa que memutiyuane teteri, mepyvave memteheuyehviyarienic. Peru mme memisevixima Iyari axa meutiyuat, mme mepcateheuyehviyarieni. 32 Que mane niuqui yamtayni nehepasita, Yuri Tevi que nemtihc, mc pyve mreuyehviyarienic, peru que mane axa utait misevixima Iyari Mtiyupata, mcc pcareuyehviyarieni ena cuiepa, umamiesieta.

Mateu12 canayeimc. Cye yuicuaxic pmasic. 34 Cari xeme tercaxi xepvaivama, quepa xeyvave aixa xemtecuxatanic axa xeteuiyarit. Que mranayuhayeva raiyari tihnecacu, yacatinicuxatamc yutetac. 35 Tevi aixa mtiucaiyari icuxerieme tita aixa mtianene yuhesie, tita aixa mtianene canivayehanimc. Tevi axa mtiucaiyari icuxerieme tita axa mtianene yuhesie, tita axa mtianene canivayehanimc. 36 Mpa neptixechave, naime niuqui yac xeica memutiniuca teteri, mc hepasita meptiniuni quepaucua iscame mvatahave. 37 Que pemutayc, mcc heiserie pecanipitariecamc, mes que pemutayc, mcc pepanutahiyani.

Ana miemete axa meteuiyarit inari que memteitavaviri Quesusi

Cye yuicuaxic pmasic

xca xemaica quename narani icuaxieyata aixa caniymc. Me cye xca xemaica quename xainive, icuaxieyata xaxainit

33Cye

(Rucaxi 6:4345)

ana hipat inaric memtequitametetcai, Pareseusixi meta hipat mpa metenitahave, Tiquitame acu, inari tepxeiyaqueyu yapetatixeisitacacu. 39 Mc mpa tinivarutaeiya, Hic miemete teteri axa xepteuiyari, xepvacumava hipame vaitama. Ayumieme inari xenivautveni, peru inari xepcapitarieni. Cunasi inari que mrata tixaxatamett, mpa xeica xecatenipitariecuni inari. 40 Cunasi ques ampasie que mtiyecatei haica tucari haica

38Merics

(Maricuxi 8:12; Rucaxi 11:2932)

Mateu12,13 tcari, mparita yaxeica Yuri Tevi que nemtiteva, cuieta nepyecani haica tucari haica tcari. 41 Ninivesie quiecatari ameptiuni metetahecataque hic miemete teteri vahepasita quepaucua iscame mvatahave. Hic miemete vahesie prahiyani ana, Ninivetari memteuhayevaxc que memteyuriecai, Cunasi tivarutaxatacu. Cams, Cunasi que mcatitrcayecai, que mane cui mtrcaye pta ena puyeica. 42 Uca taserie mecatei mtiaitametcai yucuiepa, mc aptaqueni titahecataque hic miemete vahepasita. Vahesie prahiyani ana, mc meyetac cuie manunierepait, mienienic Sarumuni que mtimaivecai. Cams Sarumuni que mcatimaivecai, que mane cui mtimaive pta ena puyeica.

28 payani, mcaitarienecaipa mataripai. Mpata mecaniitariecuni ic teteri hic miemete axa memteyurie.
(Maricuxi 3:3135; Rucaxi 8:1921)

Quesusi ivamama varusieya

cuxi teteri yumireme, varusieya ivamama tacua menitiucaitni meihavicut. 47 Xevit mpa tinitahave, Neuxei, avarusi aivama tacua menitiuca memasihavicut. 48 Quesusi mpa tinitaeiya niucame, Que hateri nevarusi neivama. 49 Yumama utaserat yuhesa miemete teyquitvamete vahepa, mpa niutayni, Cam nevarusi neivama. 50 Que mane yamtiyuriene que mtinaque neuquiyari taheima macave, mc canineivatni caninevarusitni.

46Tivacuxaxatvacacu

Cacayari axa mane tavari que mtiviya tevi

Tiivivame xasieya hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

cacayari myusevixima ixname tevi, macuvaquisie pcuyeicani uxipiya cuvaunet, yutexienet. 44 Ana mpa ptayni, Nequie nepyemie nemvayetasie. Nuame heutaniereme xca ixeiya uyemaveme vayeitiyacame aixa tiuyeaneme, 45 ana pyemie, hipame pvatainieni cacayarixi atahutame masi cuini mieme axa memanene. Meheutahaxame, muva meayetet mepacne yunait. Imatrieca mc tevi masi yemec axa itarienet

43Xevit

(Rucaxi 11:2426)

13

Merics ana Quesusi quita hayeneca, haracuna tesita niutayerni taniunique. 2 Hic teteri yumiret meniuyucuxerieni auriena. Ayumieme canuvasie pta nicayerni, mana yecait tiniquitacaitni, teteri xiecaripa metiucacu. 3 Vaca tinivarutiquitani xasi hepasita ticuxatat, yautait, Merics tiivivame neyani, niivienecaitni. 4 Merics imari ivienecacu, hipat huye tesita niucaxrieni. Viquixi meucaxrieca menicutex.

(Maricuxi 4:19; Rucaxi 8:48)

29 ayeparisie tiucaxri vaca mcaacucuieyasie. Cuitva niutineni cuie emcasuicaic. 6 Tau hanecu maxrix niucuini, niutivani mcahananayatcateic. 7 Hipatta xuyasata mucaxri, xuya tupiriyayari utiyraca heimana puyeta. 8 Masi hipatta cuie aixa manesie niucaxrieni. Putixuaverix, hipat xei sienituyari nayani, hipat haica teviyari rata, hipat xei teviyari heimana tamamata rata. 9 Xat net muenax.

Mateu13 Cui xeptaenanaca peru xepcatemaivaveni. Cui xeptaneniereni peru tixat xepcatexeiyani. 15 Ic teteri yuiyarisie mepyraraxie, Yunacac haveri mieme xeica mepeuenana. Vahxie pitutupe. Me xca mpa mecaanenique Yhxic mepeuneniereniqueyu Yunacac mepeuenanacaqueyu Yuiyarisie meptemaivaveniqueyu, Taaurie mepaxrieniqueyu, Nepvaranayexrieniqueyu ne. 16 Xeme masi aixa xepuitarie xemeunenierec yhxic, aixa xepuitarie, xemeuenanac yunacac 17 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, yumiret texaxatamete, yumiret teteri heiseriemec yamemtecahucai, mme mepixeiyacucai tita xemtexeiya xeme, peru mepcaixei. Mepieniecucai tita xemteenie, peru mepcaieni.

5Hipatta

Titayari mpa mtiquitacai Quesusi, xasi hepasita ticuxatat xeica

teyquitvamete aura meacneca mpa metenitaivaviya, Titayari xasi hepasita peticuxatat xeica petivaquita. 11 Mc mpa tinivarutaeiya, Xeme xecaniupitarieni xemimaicac tita mtiaviesiecai, xemtemaicac que mtiane tiaitametcacu que mane taheima macave. Mme pta mpa mepcatepitarie. 12 Que mane tixat mrexeiya tavari cuxi ptimiquieni, manayuhayevanic. Que mane mmave, sepa que mtitita mrexeiya, ptinavaiyarieni. 13 Ayumieme xasi hepasita neticuxatat neptivaquita, memcaheunenierec sepa cui memtaneniere, memcaheuenanac sepa cui memtaenana, asimemcatemaivavec. 14 Vahesie ptiunaquix tita mtixatacai tixaxatame Quisariyaxi yautait,

10Merics

(Maricuxi 4:1012; Rucaxi 8:910)

Quesusi que mtihecatacai yquisica, tiivivame xasieya hepasita que mtiquitacai

xequeneuenana xasi hepasita, tiivivamesie que mtimasic quisica. 19 Que mane mienie ic niuqui que mtiane Iya tiaitametcacu maine, peru asimcaretimaive, que mane axa mtiyuruva nuame pinavairieni tita iyarieyasie mtiucaiviya. Mpa caniitarieca huye tesita mucaiviyapa. 20 Ayeparisie mucaiviya, mc

18Mericte,

(Maricuxi 4:1320; Rucaxi 8:1115)

Mateu13 canihctni que mane mienie niuqui, yutemaviet mitanaquierie xei mieme. 21 Ycmana pcahananatave, apcareutere masi. Ayumieme quepaucua muximatarie, quepaucua muveiyarie ic niuqui hepasita, yapaucua niucunitarivani. 22 Mc meta xuyasata mucaiviya, mc canihctni que mane mienie niuqui, peru pyuiyarita tita cuiepa mtimieme raerivat, ptiyuirviya tuminic yutemaviet. Ayumieme niuqui panunamiyari cacaniutixuavere. 23 Aixa manesie mucaiviya, mc canihctni que mane mienie niuqui, meitima. Mc niutixuxuavereni, hipat xei sienituyari pac, hipatta haica teviyari rac, hipatta xei teviyari heimana tamamata rac.

30 pemieme hamrixa. 28 Mc mpa ptivarutaei, Tevi mnesiayeunie mpa ptiuyuri. Teuximayatamete mpa metenitahave, Mericte, pecatiavariya temuhu, temicuxerieni hamrixa. 29 Mc mpa niutayni, Tixas, xcate xeicuxerieni hamrixa, axeica xepivatixnaxani tricuta yncame. 30 Xequeneuhayeva axeica mvaverenic isanaxaque. Isanari ayeayu, ana mpa neptivatahave isanamete, Hamrixa xequeneucuxeri meri, xequenanahaxa xemititaiyac. Tricu xequeneutiuta necaxetunisie.

Musitasa imariyari hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

tavarita quisica nivarumini xasi hepasita ticuxatat, mpa utait, Ipa catinianeni, que mane taheima macave tiaitametcacu. Tevi imari aixa manene pucaivi yuvasiyata. 25 Perus mecusucacu xevit mana caninuani eyeuniet. Hamrixa ucaivieca tricusata, neyani. 26 Utinecu sisiravit, tixuaverirmecacu, anari masict nayani hamrixa. 27 Hic teuximayatamete meuaxaca yucusiyarisa, mpa metenitahave, Cusiyari acu. Imari aixa catianenecai pemicaivi avasiyata. Haqueri

24Merics

Tricu hepasita hamrixa hepasita, ticuxatat que mtiquitacai

tavari xasi hepasita ticuxatat quisica nivarumini mpa utait, Ipa ptiane tiaitametcacu que mane taheima macave. Musitasa imariyaripa canianeni tevi micaepa yuvasiyata. 32 Imarite pcaxuave hepana anenet esipepet, peru quepaucua mtineni, tupiriyate pcaxuave hepana anenet epapat. Cye payeica epat, taheima miemete viquixi mepyvave hesiena memaxani memyutiituatani.

31Hic

(Maricuxi 4:3032; Rucaxi 13:1819)

Pa cuxanariyame hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

tinivarutaquitani xasi hepasita ticuxatat, mpa utait, Ipa

33Tavarita

(Rucaxi 13:2021)

31 ptiane tiaitametcacu que mane taheima macave. Pa cuxanariyamepa canianeni. Uca ivatituca nenutinitani pa mtxiyarisie haica axuvayarisie, ariqueque niuticuxanare nait.
Que mtiyurienecai Quesusi, xasi hepasita ticuxatat tiquitat

Mateu13 mecanihmetni. Tevi meyeuniecai quiecame, hamrixa mucaivi, mc Cauyumarie canihctni. Isanari, mc tucari canihctni quepaucua meutipare. Isanamete niuqui tuayamete metehme. 40 Hamrixa que mtiucuxeriya que mtiutitaiyari taipa, mparita catiniymc quepaucua mayeani. 41 Yuri Tevi que nemtihc, nepvatanaxani nehesa miemete niuqui tuayamete. Mme mepvacuxerieni teteri memteyucununuitva, teteri yamemteyurie que mcatiheiserie, mevancacu mme memnesihexeiya netivaaitvametcacu. 42 Memcuxeriyani, mme mepvareucaxrieni huxunuta mvatitatavesie. Muva meputisuanani mepyutaqueveni. 43 Mme heiseriemec yamemtecahu pta memamarivavet mecanacnicuni ana haque vauquiyari mraaita, tau que mtimercaye. Xat net muenax.

naimec Quesusi tinivacuxaxatvacaitni teteri, xasi hepasita ticuxatat tivatiquitanique. xasi hepasita caticuxatat, asipcativachavecai. 35 Mpa prayea, Cacayari que mutay, tixaxatame yautainecacu, xasi hepasita neticuxatat neptaniuni. Neptitaxata tita mtiaviesiecai Cuie munetariepai hicque.

34Mpa

(Maricuxi 4:3334)

varenaca teteri quita neutahani. Teyquitvamete auriena menitiuni mpa meutiyuat, Quetaneutahecasitiya mc aquisica hamrixa hepasita peticuxatat que pemtiquitacai vasiyata mieme. 37 Mc mpa tinivarutaeiya, Que mane micaivi imari aixa manene, Yuri Tevi que nemtihc ne necanihctni. 38 Vasiya cuie canihctni nait. Imari aixa manene, mme mecanihmetni memeixeiya que mane taheima macave tivaaitvametme. 39 Hamrixa, mc axa mtiyuruvasa miemete

36Merics

Quesusi que mtihecatacai yquisica, hamrixa hepasita ticuxatat que mtiquitacai

ipa catinianeni que mane taheima macave tiaitametcacu. Vacava tuminipa canianeni maviesiecaipa cuieta. Tevi heitaxeiyaca tavari nitiavieta. Cui yutemaviet, mana neyani, catinetuani nai mrexeiyacai neinaneni mc cuie.
Perra visi mane cuinie mrayeaxe

44Merics

Tumini maviesiecai

ipa catinianeni que mane taheima macave

45Tavarita

Mateu13,14 tiaitametcacu. Tituayame picuvaunecai perra visi manene. 46 Xeime perra hetaxeiyaca cuinie mrayeaxecai, mana neyani, tinetuani nai mrexeiyacai, mc tuminiyaric neinaneni perra.

32 tita xique mtimieme tita meripai mtimieme meta naime.


Quesusi que mtiuyuri Nasaretisie
(Maricuxi 6:16; Rucaxi 4:1630)

ipa catinianeni, que mane taheima macave tiaitametcacu. Vipipa canianeni haramarasie meucahanivapa. Mcc ha tesita mepvaratineta queste yc meaneneme yusata. 48 Quepaucua memutahnix, menenatihana haramara tesita. Mana metitet aixa memanene menivaranuyetex, menivareucaxrieni quirivasie, axa memanene mepvarexri. 49 Mparita catiniymc quepaucua meutipare. Niuqui tuayamete meneutayeixani, menivaranuyetexicuni axa teyuruvamete memvan mme heiseriemec yamemtecahu, 50 mepvareucaxrieni huxunuta mvatitatavesie. Muva meputisuanani mepyutaqueveni.

47Tavarita

Vipi

Quesusi tiuhayevaca mpa tiquitat xasi hepasita ticuxatat, mana heyeyaca niuyupata. 54 Yuquiecari nuaca tinivaquitacaitni vatuquita. Mme ayumieme menihxiyacaitni. Mpa meniutiyuanecaitni, Ic meixeiya, haque pemieme que mtimaive trcayemec que mtiyuriene. 55 Ic carpiniteru catinuaya. Varusieya Mariya catiteva, ivamama meta Cacuvu Cuse Simuni Cura mecateteteva. 56 Ivamama ucari yunait uva mecatetitei tahesa. Haquesari pemieme ic nait que mtiyuriene. 57 Menitixemani. Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Tixaxatame naisarie veeme canierivani. Yucuiepa xeica yuquita veeme pcaeriva. 58 Mana vaca pcatiuyuri trcayemec, mme yuri memcateeriecaic.

53Merics

mpa tinivarutahave, Ic xetehetima naime. H meteichave. 52 Iya mpa tinivarutahave, Mericte, ayumieme nepaine, que mane inaric mtiquitame, quepaucua yamretimanic que mtiane tiaitametcacu que mane taheima macave, mc tevipa caniyaneni quic mhritariepa. Yayanet, yupinisata ptivayehapa

51Hicsari

Rapini xique mtimieme meripai mtimieme

Tiyame Vani que mtiumierie

14

Merics ana Herurexi canihritariecaitni mc cuiepa mtiaitanic. Caniuena Quesusi hepasita que mraniuvacai. 2 Mpa tinivarutahave memipareviecai, Cari Vani canihctni Tiyame. Umca panucuque, ayumieme trcariya nicuyuitvani. 3 Mc Herurexi yatiutaaitacu meripai, niuviyarieni Vani,

(Maricuxi 6:1429; Rucaxi 9:79)

33 niuhiyani, nanutahiyani casariyanata, mpa mtinaquecaic Heruriya. 4 Mpa tiniuyni, Vani caviyarievet cuxi mpa mtitahavecaic Herurexi, Pcatauniva pemevitcnic, utait, Heruriya xatat. Mc Heruriya, Herurexi canicueyatcaitni meri, cainavairievecacu cuxi yuiva Piripe mtitevacai. 5 Herurexi pimiemccai Vani, peru pvamacarcai teteri, quename tixaxatametcai memtecuerivacaic. 6 Merics tucarisie quepaucua Herurexi mutinuivaxsie, Heruriya nuaya ucatt tiniutineini vahxie. Pinaquecai Herurexi. 7 Ayumieme puyhrita, quename tita mtitavavirieniqueyu timiniquecai, utait. 8 Iya varusieya yatitahavecu mpa tinitahave, Vani Tiyame muuya queneneuita ena pateyusie yecaime. 9 Tiaitame cui yuhiveriet myhritacaic teteri hamatana memtecuacai vahxie, tiniutaaita mtimiquienic. 10 Neinani cuya titaaitaca Vani muuya manuxitenic casariyanata. 11 Muuya atariecu pateyusie yecait, imari umiquieca, piita yuvarusi. 12 Hic Vani teyquitvametemama meuaxaca meneicueni caxarieya, meneicateucu. Meheyecneca meteneitaxatani Quesusi.

Mateu14 Teteri meteutamarieca, ycama menecne quiecaritesie meheyecneca hepasitana mehetaaxanique. 14 Hic anatiyeiximet Quesusi, teteri nivaruxeiya yumireme. Vanenimayat, nivaranayexrieni vahesa miemete tecuicuicate. 15 Hic ucutaicairecu teyquitvamete auriena meniuyucuxerieni mpa meutiyuat, Ena canacumaveni, cananucayaniri memtecuaniquecaic. Quenivareutanaxani teteri, quiecaritesie memtayeixanic, icuai memteyutinanairienic. 16 Quesusi masi mpa tinivarutahave, Pcaheuyevese memyehuc. Xeme pta xequetenivarumicua. 17 Mme mpa metenitaeiya, Quete ena tixat tepcatehexeiya, auxme payari huta questeyari xeica tepexeiya. 18 Mpa tinivarutahave, Uva nehesa xequenatua. 19 Hic tivarutaaitaca teteri memcuyaxixanic xapa, enuca auxme payari huta questeyari meta, taheima heutiniereca niyutanenevieni. Ititaraca pa nivaruitani teyquitvamete, mme menivarutaitani teteri. 20 Yunait meniticuani meniutihuxani. Hic menicuxerieni tarimeyari manuyuhayevax, menitihniya tamamata heimana huta quirivayari. 21 Uquisi memteucuai auxme miriyari yactt mecaniyupamecaitni, ucari tri meta mepcainaricai.

Teteri que mtivarumi auxme miriyari

Quesusi tiutamarieca, neyani canuvasie cayerca macumavesiepait yuxata.

13Merics

(Maricuxi 6:3044; Rucaxi 9:1017; Vani 6:114)

Mateu14,15
Quesusi ha heima que mramiecai

34 Ee, cari ec esiva xeica yuri peptierie. Titayari petiaiyaritacai. 32 Canuvasie mecayaxirmecacu eca neunuani. 33 Mme canuvasie memyetecai nenevieri mecanipitani mpa meutiyuat, Xasunic Cacayari pecaninuayatni ec.

nivarutamexitani teyquitvamete, canuvasie memcayaxec memenucuhaitiyac anutayepait, arique pvarena teteri. 23 Varenaca, yemurisie neutiyune yuxata yutanenevienique. Hic ucuyrecu mana necateitni yuxata. 24 Hic canuvasie meyetet ha hixapa meneutahucaitni. Cuie hetevacacu, hamevari picuyuitvacai canuva, hepana muecacaic. 25 Merics esivatcacu tuxacta, vahepa canamiecaitni Quesusi haracuna heima umiet. 26 Teyquitvamete meixeiyat haracuna heima amiecame, meniyumuinacaitni, mpa meteniychavecaitni, Tiet iyari uyximeni. Memamat meniutihivacaitni. 27 Hic Quesusi niutaniuni mpa tivachavet, Yuiyari xequeneucayasa, ne nephc. Xepcamamaca. 28 Hic Pecuru mpa tinitaeiya, Tiaitame xca ec pehctni, quenetineutaaita mana nemmiec ahesa, ha heima neumiet. 29 Iya rehave, Quenayea. Canuvasie anacayaca Pecuru, ha heima namiecaitni. Mana hura ninuani Quesusi manuvecaisie. 30 Ixeiyaca eca que mtiuecacai niutimani. Nicayunirmecaitni. Niutahiva mpa utait, Tiaitame queneneutavicueisita. 31 Hic Quesusi yumama utaseraca niviya. Mpa tinitahave,

22Hicsari

(Maricuxi 6:4552; Vani 6:1621)

Teteri Quesusi que mtivaranayexrvacai Quenesareti cuieyarisie

anutaye mehecneca, Quenesareti cuieyarisie menetaaxani. 35 Mana quiecatari menimaicaitni meixeiyaca, niuqui meneutanaxani aura yunaime vahesa. Meniatirivacaitni tecuicuicate yunaime. 36 Cuini mieme menivaviriecaitni meimayanique siqueres ixuriquieyasie. Mme memimaya mepanayexrie yemec.

34Hic

(Maricuxi 6:5356)

Titac mtiseviximarie tevi

15

Merics ana Quesusisa meniuaxani Pareseusixi, hipatta inaric memtequitametetcai, Querusareme memeyec mpa meutiyuat, 2 Titayaricutaxi ahesa miemete teyquitvamete meteitisana yutusima vayeiyari. Cari mepcaucamaimava quepaucua memteuticuaa. 3 Mc masi mpa tinivarutaeiya, Titayaricutaxi xeme pta yaxecateyurie Cacayari que mtiaita, yuyeiyarisie xemteviyanic. 4 Cacayari meripai mpa niutayni,

(Maricuxi 7:123)

35 Quetinivareuyehvirieca auquiyari avarusi. Tavarita mpa niutayni, Que mane axa mutaineni yuuquiyari yuvarusi hepasita, queumierieni xei mieme. 5 Xeme pta mpa xeniutiyuaneni, Que mane xeniu mpa mtichave yuuquiyari ya yuvarusi, Que nematiparevieniquecai, mc imiquieri pta nepayeita, hait, mcc xeniu pcaheuyevese uxaatni varie mtivareuyehvirienic yuuquiyari yuvarusi. 6 Xepitrcariyapi tita Cacayari mtiutay, yuyeiyarisie yaxemtecahunic. 7 Yac xeica xeputiyuane. Quisariyaxi aixa putay ticuxatat xehepasita, mpa utait, 8 Ic teteri yutetac xeica Quename meneteheuyehvirie meputiyuane. Que memteuiyari pta, teva mepuuva. 9 Yac xeica menenayexeiyani Tita memtequita, teteri pta vaaisica mhcc xeica. 10 Merics yuaurie varutahaveca teteri, mpa tinivarutahave, Xequeneuenana, xequetenemaivaveni. 11 Tita tevi teta mreutahaque, mcc pcaseviximarieni. Masi tita tetana mratineica, mcc pta caniseviximariemc tevi. 12 Hic teyquitvamete aura meacneca mpa metenitahave, Mpa pecatimate, Pareseusixi mc niuqui meuenieca meniuyehaani. 13 Mpa tinivarutaeiya, Nait iteri neuquiyari taheima macave mcaicae pvatihuna.

Mateu15 Meaccpet mepvarahapana hipame memaccpe. Acpet xeime macpe xca ahanani, yuhutat mevatixavasie meneucaxriecuni. 15 Hic Pecuru mpa tinitahave, Quetaneutahecasitiya ic quisica. 16 Iya rehave, Cari xemeta asixepcatemate. 17 Tiets mpa xecatemaica, nait rateta mreutahaque huriepana nicayune, nihani. 18 Tita rateta mratineica iyarieyasie pta patineica. Mctt niseviximaca tevi. 19 Vaiyarisie natineicani tita memteyurie, axa meteychavet, meteyumemivat, mevacumavat hipame vaitama vacnama, mevacumavat que mane mcayya mcaycna, metenavayat, meteitavat quepaucua memtehecata, axa meutiyuat hipame vahepasita. 20 Icc caniseviximarieca tevi. Peru mpa que memtecuaa mecaucamaimavat, mcc pcaseviximarieni tevi.

14Xequenivahayevani.

Yuri que mtieriecai uca Canani quiecame

mana heyeyaca Quesusi, Tiru Siruni cuieyarisie neyani. 22 Hic mana caninuani Canani quiecame uca mc cuieyarisie heyeyaca. Niutahivacaitni mpa utait, Quenenenenimayaca Tiaitame, Raviri pemnuaya. Nenive uca cui pyane, cacayari axa mane pin. 23 Quesusi

21Merics

(Maricuxi 7:2430)

Mateu15 pcaitaei. Aura meacneca teyquitvametemama, mpa metenitahave, Quenanuna. Tasicuveiyanet putahiva xeica. 24 Mc mpa niutayni, Ne muxasi memeuyexrve vahesa xeica neneyenarieni Ixaheri quie quiecatari vahesa. 25 Uca aura ayaca niutihximaqueni hetana mpa tivaviriet, Tiaitame acu, queneneuparevi. 26 Mpa tinitaeiya, Aixa capaneniqueyu xca tevi tri vapa vanavairienique, sinurixi xca vaminique. 27 Uca rehave, Xasunic peputaine Tiaitame, peru asita sinurixi mepiticuaa temxiquiyari vacusiyarima vamexasie manacavivive. 28 Hic Quesusi mpa tinitaeiya, Uca acu, cuini mieme yuri peptierie. Que matinaque, yapequeitarieni. Anatt cananayehiyani nuaya.

36 meniutiyuanecaitni Ixaherisixi yucacayari hepasita.


Teteri que mtivarumi nauca miriyari

mana heyeyaca Quesusi, haracuna tesita caninuani Carereya cuieyarisie. Yemurisie utiyaca mana nayerni. 30 Hic hesana meniuaxani yumiret teteri huriecate mevaravitt, mme meta vamamate mtutunicai memaccpecai memnenurietcatei hipameri yumireme. Hetana menivacutuacaitni, iya nivaranayexrvacaitni. 31 Ayumieme teteri meniuhxiyani mevaxeiyat nenuriecate que memteniuvavecai, huriecate que memteuuvacai, memaccpecai que memteheunenierecai. Aixa

29Merics

Quesusi que mtivaranayexrie yumireme

Quesusi yuaurie varutahaveca yuhesa miemete teyquitvamete mpa tinivarutahave, Ne teteri nenivanenimayaca. Haica tucari meniuyurieni hic nehesa. Icuai mepcahexeiya. Nepcanevariya meyehacacuitveme nemvarenanic, capa metiveranaxame mehecaxrieni huyeta. 33 Hic teyquitvamete mpa metenitahave, Uva macumavesie haque tepeicaxeiya pa yapameme temtevaminic teteri yayupameme. 34 Quesusi mpa tinivarutaivaviya, Quepameme xepexeiya pa. Mme mpa meniutiyuane, Atahutame,queste meta yapameme esimepepeme. 35 Tivarutaaitaca teteri memcuyaxixanic cuiepa, pa cananucni atahuta payari, queste meta. 36 Pampariyusi ipitaca Cacayari, nititara pa, tivaruita teyquitvamete, teyquitvameteta metevarutaita teteri. 37 Yunait meteucuaca meniutihuxani. Menicuxerieni tarimeyari manuyuhayevax, atahuta quirivayari hpneme. 38 Memteucuai nauca miriyari mecaniyupamecaitni uquisi xeica, ucari tri meta mepcainaricai. 39 Hic varutanaxaca teteri canuvasie nicayerni. Macarani cuieyarisie neyani.

32Hic

(Maricuxi 8:110)

37
Inari que memteitavaviri Pareseusixi Saruseusixi

Mateu16 canaineni. 8 Quesusi retimaica que memteychavecai, mpa niutayni, Titayari niuqui xetexata xeme, pa tepcahexeiya xeteychavet. Esiva cari yuri xepteerie. 9 Cari asixepcatemate cuxi. Xepcaheeriva auxvime payari cmana yuauxvime miriyari mememiquie, quepameme quirivayari xemucuxeri, 10 mes atahuta payari cmana nauca miriyari mememiquie, quepameme quirivayiri xemucuxeri. 11 Titayari asixecatemate, quename pa necaxatat mpa netixeutahavix, Xequeneyviyani Pareseusixi Saruseusixi vahesa mieme tiyucuxaniriyame hepasita, neutait. 12 Anaque yamecatenetimani quename memyviyanic tiyucuxanariyame hepasita cahainecai, masi Pareseusixi Saruseusixi vaquisica hepasita memyviyanic pta hainecai.

16

Merics Pareseusixi Saruseusixi meniuaxani. Meiinatatvet, menitavavirieni inari memxeiyac taheima mieme mupitarie. 2 Iya mpa tinivarutahave, Xeme taicai mpa xeputiyuane, Uxaa xari sipreuaneni, cam haivitri nixuxureni. 3 Ximerita hic pcaviyerme xeputiyuane, cam haivitri nixuxureni aneusuica. Tams xepimate que mtiyuxexeiya haivitri. Cari xepcayvave xemeitimanic inari hic muxuave que mtiyuxexeiya. 4 Hic miemete teteri axa mepteyurie, mepvacumava hipame vaitama. Mya meanenet inari mepcuvautve memixeiyac, peru inari mepcapitarieni, Cunasi inari que mrata, mpa xeica meptepitarieni. Hic varucueirieca neyani.

(Maricuxi 8:1113; Rucaxi 12:5456)

Tiyucuxanariyame Pareseusixi vahesa mmieme

Pecuru que mtiyuhecatax, Quesusisie tiviyat

teyquitvamete hamatana menecne anutayepai, peru metenatmaiya pa memanuniquecai. 6 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Yumarima aixa, xequeneyviyani tiyucuxanariyame hepasita Pareseusixi Saruseusixi vahesa mmieme. 7 Mc mpa meteniyutahave, Pa temcaheyeic ayumieme mya

5Merics

(Maricuxi 8:1421)

Quesusi Sesareya Piripusie nuaca, nivacuivaviyacaitni yuhesa miemete teyquitvamete mpa utait, Teteri que meutiyuane ne que neppaic, Yuri Tevi que nemtihc. 14 Mmes mpa metenitaeiya, Hipat quename vaniu Vani Tiyame pehc, meputiyuane, hipatta quename vaniu Eriyaxi pehc, hipatta quename Queremiyaxi,

13Merics

(Maricuxi 8:2730; Rucaxi 9:1821)

Mateu16 ecs texaxatamate xevit pephc meputiyuane. 15 Mpa tinivarutahave, Xemeta, que xeutiyuane que neppaic ne. 16 Simuni mpa tinitaeiya Pecurutt, Que mane manayexeiyarie Crisitutt, ec pecanihctni, Cacayari mayeniere pepnuaya. 17 Quesusi mpa tinitahaveni, Aixa pepuitarie ec Simuni Cunasi pemnuaya. Tevi vai xuriya xeica hctt, yapcamatiuquita, masi neuquiyari taheima macave yamatiniuquitani. 18 Nes mpa nepmatichave, ec Pecuru pecanihctni, tete pemtiteva. Ic tetesie nepvarutiuitani mme arique memyutixexerivani nehesa miemete. Mme mepcaaivarieni, sepa memcuiiva. 19 Yavi nepmasiitani cmana mxnarva haque mreaita que mane taheima macave. Tita cuiepa pemcatitauni, mpa pcatitauniyarieni taheimata. Tita cuiepa pemtitaunie, mpa ptitauniyarieni taheimata. 20 Ana nivaruhritani teyquitvamete asimemcatehehavenic xeime quename Crisitutcai.

38 hait, vaca nemticuine tauquiyarima vahesa maraacate memhritarie vahesa mme meta inaric memtequitamete vahesa hait, nepemierieni, hairieca tucari nepanucuqueni hait. 22 Hic Pecuru yateva heivitca nisutani icuimaiyat mpa utait, Tixa Tiaitame. Mpa pepcaitarieni. 23 Quesusi cui enutaxeiyat mpa tinitahave Pecuru, Xasie queneuyea, Cauyumarie acu. Pepnesicunuitamc, Cacayaripa pemcareiyaric, teteri vahepa pta pemreiyaric. 24 Hic Quesusi mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, Tevi xca yuvariyani nehamat muyeicanic, queuyutatuani queyuvariyani sepa curuxisie mumierie, nehesie quetiviyani. 25 Que mane myutavicueisitamc caniyutatmaiyamc. Que mane pta myutatmaiya nehesie mieme, niyutavicueisitamc yemec. 26 Tevi nai cuiepa mtixuave xca tiivanique, tita raivaqueyu xca yutatmaiyanique. Titac tiyutuani tevi, yutucari mcanavaiyarienic. 27 Yuri Tevi que nemtihc, necaninuamc neuquiyaripa nemarivet neniuqui tuayamete vahamat. Ana neprapica, yuxexuit que memteyuriecai anaque amecatenapiniyariecuni. 28 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, hipat ena memuuva mepcacuini mexi

Quesusi que mtivarutaxata que mtimierieniquecai

ana Quesusi nisutani tivahecatat yuhesa miemete teyquitvamete, mpa utait, Neuyeveca Querusareme nemeutiyunec

21Merics

(Maricuxi 8:319:1; Rucaxi 9:2227)

39 mecanesixeiyavave Yuri Tevi neyeacacu, netiaitacacu.


Yc tiyuxexeiyat que mrata

Mateu16,17 mexi cuxi mquite vasata necaanucuquetarieve, Yuri Tevi que nemtihc, ariqueque xeica. 10 Hic teyquitvamete mpa metenitahave, Mericte mme inaric memtequita, titayari mpa meteutiyuane quename heuyevese Eriyaxi meri munuanic. 11 Mpa tinivarutaeiya, Neuyeveca siepre Eriyaxi meri munuanic, aixa miyurienic naime. 12 Ne masi mpa neptixechave, Eriyaxi ari caninuani. Mepcaimaicai meixeiyat, masi que mtivanaquecai yamepiyurie. Yaxeicata Yuri Tevi que nemtihc, nepticuine yamenesiyuriecacu hepana. 13 Ana mpa meptehetima teyquitvamete, Vani Tiyame mxatacaic.

17

Merics ataxeime tucari anucayacu, Quesusi canivarevitni Pecuru, Cacuvu, ivaya meta Vani, yemuri emutevisie yhcame. 2 Hic meixeiyacacu yc anet nayeitarieni. Nayexavatre taupa. Ixuriquieya tuxat rata hecariyapa. 3 Hic mevaxeiyacacu memasict menacne Muisexi Eriyaxi, hamatana metenicuxatacaitni. 4 Hic Pecuru mpa tinitahave Quesusi, Tiaitame, aixa canianeni, uva temuuvac tame. Xari pmasinaque ena xamaru nemtivevieni haicame, ahesie mieme xeime, Muisexisie mieme xeime, Eriyaxisie mieme xeime. 5 Taniucacacu cuxi, yapaucua haivitri mxavat nivareutinani. Haivitrisie xevit niutaniuni mpa utait, Ic caninenivetni mnaquieriva, mcc neninaquiaca. Xequeneenieca iya. 6 Meienieca teyquitvamete, meniutihximauni cuini mieme memamat. 7 Quesusi aura ayaca, varutimayaca mpa niutayni, Xequenanucuuti xepcaheumamaca. 8 Mehanenieretcneca, Quesusi xeica mepuxei, xeime pcatixa. 9 Hic yemurisie meacanexaximecacu, Quesusi mpa tinivarutaaitani, Tita xemteuxei, xeme xepcatehaxaxatvani xeime,

(Maricuxi 9:213; Rucaxi 9:2836)

Quesusi que mrenayeha temaic mquierixiecai

teteri yumiret mana memuuvacaisie metaaxaximecacu, tevi aura caniuyani hesana. Utitunumaqueca hxiena 15 mpa niutayni, Tiaitame acu, nenive quenenenimayaca. Pquierixie, cui pyane. Heiva nativauseni taipa heivata hapa. 16 Nenivaatirieni ahesa miemete teyquitvamete. Mepyutatexi meenayehanique. 17 Quesusi mpa niutayni, Acus xeme hic xemmiemete yuri xepcateerie, yuiyarisie xepxamurie. Quepamexa peuyevese xehamat nemuyeicanic, quepamexa nepxenevieca. Xequenavitqui

14Merics

(Maricuxi 9:1429; Rucaxi 9:3743)

Mateu17,18 uva nehesa. 18 Hic Quesusi itatiecu cacayari axa mane mincai, pixnax. Anattri nanayehiyani temaic. 19 Hic teyquitvamete aura meacneca Quesusisa yhcate mpa meniutiyuani, Titayari teteitatexie tame teeyenanique. 20 Mpa tinivarutahave, Esiva xeica yuri xemteeriec, ayumieme xepitatexie. Niuqui caniseyeni que nemtixechave, musitasa imariyaripa esipemec xeica xca yuri xeteerieca, xca mpa xeteitahave mc yemuri mana muve, Queneuapata uma pta, xeutiyuat, mc niyupatamc. Xeniquemacacuni naime. 21 Peru yuneneviet yuhaquiet xeica caniyveni meyenanic mpa mane.

40 Iya xeniu mtixequita tuqui ampasie mieme catiyutua. 25 H, ptiyutua, rehave. Hic quita heutahacu asicatayvecacu cuxi, Quesusi mpa tinitahave, Que peticueriva Simuni. Que hate mepcuetatarie cuiepa memtama tevaaitvamete vahesa memteyutuanic amemteapicac. Teaitamete vanivema meteyutua, nusu hipat mepteyutua. 26 Pecuru, Xari hipat mepteyutua utaycu, Quesusi mpa tinitahave, Mericte, vanivema mepxxni. 27 Peru tepcavahaxatani. Ayumieme haracuna quenemie, mana queneucavivi cuais. Que anet meri manuviere ques, mc quenanatihani. Pehenutatetapieme mana tumini pepetaxeiya auxme inariyari tuminiyari. Mc quenivayei quenivarutaita nehesie mieme ahesie miemeta.

quepaucua memuyucuxeri Carereyasie, mpa tinivarutahave Quesusi, Yuri Tevi que nemtihc, necaniyetuiyamc teteri vahesa. 23 Mme mecanenimiecuni. Hairieca tucarisie necananucuquemc. Cui mepyuhiveriecai mme.

22Merics

(Maricuxi 9:3032; Rucaxi 9:4345)

Tavari Quesusi que mtivarutahavix que mtimierieniquecai

18

Capernaume meuaxacu, mme tuqui ampasie mieme tumini memcuxexerivacai meniuaxani Pecurusa. Mpa metenitahave,

24Merics

Tumini tuqui ampasie mieme, que mtiuyutua

Merics ana Quesusisa meniuaxani teyquitvamete mpa meutiyuat, Mericte, quepaic masi cuini mieme pveeme, taheima macave que mtivaxeiya mme mtivaaita. 2 Quesusi yuaurie itahaveca nunusi vahxie nitaqueni. 3 Mpa niutayni, Caniseyeni que nemtixechave, taaurie xca xecaaxrieni, tri vahepa xeanenet xca xecaacne yemec xepcaheutahaxani haque mreaita que mane taheima macave. 4 Que mane yuhepasita asicautait mayuyeitani ic nunusipa,

(Maricuxi 9:3337; Rucaxi 9:4648)

Que mane masi mveeme

41 mc canihctni que mane masi cuini mieme mveemetni, taheima macave que mtivaxeiya mme mtivaaita. 5 Que mane mitanaquierieni xeime nunusi icpa mane nehesa mmiemec, mc pnesitanaquierieni neta.

Mateu18 memcavavemete, sepa xeime. Mpa neptixechave, mme vaniuqui tuayamete yuheyemec amecaniuuvani neuquiyari taheima macavesa, mepichave. 11 Yuri Tevi nehctt que nemtinua, nevatavicueisitanique memeuyexrie, ayumieme necaninuani. 12 Que xetecueriva. Tevi xca xei sienituyari varexeiyani yumuxasi, xca xevit mme heuyeveni, hipame cativacueirieni hrisie nauca teviyari heimana tamamata heimana atanaucame, cativaumie meuyeve. 13 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xca acu heitaxeiya, mcc niyutemavieca cuini mieme, que mcatiyutemavie memcaheuyexriecai vac nauca teviyari heimana tamamata heimana atanaucame vac. 14 Mpa yaxeica xeuquiyari taheima macave pcayuvariya meuyevenic sepa xevit ic memcavavemete.

Teteri que memtecununuitariva

yuri memteerie nehesie, que mane micunuita sepa xeime, aixa caniyniqueyu masi xca mata mahete acattarienique cipieyasie, xca haramarasie heucahiyanique meucatevasie. 7 Xa ui que meitarieni cuiepa memtama memyucununuitvac. Neuyeveca teteri memcunuitarieni, peru xa ui mc tevi que mane mvacunuitani. 8 Xca amama masihecahpani ya aca, quenavitequi quenehva. Aixa caniymc masi pemeutahanic tucari maxuavesie pemamapurut pecapurut, peru aixa pcayni huta mamayari huta quetayari pehexeiyat xca peheucahiyani tai yuheyemec mtaasie. 9 Xca ahxi masihecahpani, quenivayetui quenehva. Masi aixa caniymc tapa xeica peheunieret pemeutahanic tucari maxuavesie, peru aixa pcayni naisata peheunieret xca peheucahiyani xasi taiyariyarisie.

6Mes ime mecavavemetett

(Maricuxi 9:4248; Rucaxi 17:12)

Que mreuyevese mreiyehvirienic yuiva

Muxa meuyevecai xasieya hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

aixa xepcavataveerieca ime

10Yumarima

(Rucaxi 15:37)

xca axa masiuyurieni, mana quenemie yaquetineutahavi yhcate xetiut ec iya. Xca masiuenieni, aivatt phctni xeyunaquieriet. 16 Me xca camasiuenieni, xeime quenanuvitqui ya yuhutame, tehecatamate vaniuquic nait niuqui mseirec, yuhutame ya yuhaicame vaniuquic. 17 Mme xca cavaruenieni, yaquetinivarutahavi memyutixexeriva. Xcate

15Aiva

(Rucaxi 17:3)

Mateu18 cavaruenieni memyutixexeriva, que mane tanuivarisie mcamiemepa quetineuxeiya, tiyucuamanamepa. 18 Caniseyeni que nemtixechave, tita xemcatetaunie ena cuiepa, mc pcatitauniyarieni taheimata, tita xemtetaunie ena cuiepa, mcta ptitauniyarieni taheimata. 19 Tavari caniseyeni que nemtixechave, yuhutat xeme xeyueniet xca yaxeica xeteyumaica ena cuiepa tita xemtetavauni hepasita, sepa que mtitita, neuquiyari taheima macave mpa catinixepitamc. 20 Haque yuhutat yuhaicat memeyuxerie menesitahaveque, mana nepuyeicani vasata. 21 Hic Pecuru aura ayaca mpa tinitahave, Tiaitame, quepamexa nepreiyehvirieni neiva, axa nesiyurieyu. Atahutamexa vaat. 22 Quesusi mpa tinitahave, Ne atahutamexa nepcahaine, masi haica teviyari heimana tamamata heimana atahutamexa pta.

42 tiaitame mpa ptiutaai mtuiyacac tevi, yayata triyamamata piniteyata, mc tuminiyaric amrapiniyarienic. 26 Hic hetana niutihximaqueni tiuximayatame mpa utait, Quenenecuevieca cueriet, nai neprapica. 27 Hic mc tiuximayatame cusiyarieya inenimayat nixna, reiyehviri tita mreuyevecai. 28 Merics tiuximayatame heyaca neitaxeiya yuhepa aneme tiuximayatame. Peuyevecai iya xei sienituyari inariyari xeica miitanic. Cipitana iviyaca mpa tinitahave, Queneneuita tita mreuyevese pemrapinec. 29 Hetana niutihximaqueni hepana anet tiuximayatame, mpa utait, Quenenecuevieca cuerit, nai neprapica. 30 Mc pcayuvariyacai, masi tiniutaaita casariyanata manutahiyanic mexi carapivecai tita mreuyevecai. 31 Merics hepana meanenet teuximayatamete hipat meixeiyaca que mtiuyuri, cuini mieme meniyutihiverieni. Mehecneca, que mtiuy nai metenitaxatani yucusiyari. 32 Hic cusiyarieya itahaveca mpa tinitahave, Cari axa peptiucaiyari. Cam ne nemareuyehviri tita mreuyevecai pemrapinec naimec, yapemutayc. 33 Caricuta mpa careuyevecai ectari peminenimayacac iya ahepa mtiuximayatame, yaxeica que nemmatiunenimayatax ne. 34 Cusiyari haat yemec niyetuani teyuuximatvamete vahesa mexi

nepaine, ipa catinianeni tiaitametcacu que mane taheima macave. Tevi yucuiepa mtiaitametcai mpa ptiutaai, teuximayatametemama amemteapicac tita mreuyevecai. 24 Merics mpa tisutacu vavaviriet, xevit hesana patarie, meuyevecai xei miriyari miriyari inariyari amrapicac tumini. 25 Mcaheixeiyacaic cmana mtiyutuanic, mc

23Ayumieme

Tevi mcayuvariyacai mreiyehvirienic xeime

43 carapivecai tita mreuyevecai naime. 35 Yaxeicata neuquiyari taheima macave pxeyurieni xca yuxexuit aixa iyaric xecatevareuyehvirivani yuivama.

Mateu18,19 xemitutupec canixeutaunieni xemvacueirienic yitama. Peru mataripait mpa cacanianecaitni. 9 Ne masi mpa neptixetahave, que mane micueirieni yya, mitivitni xeime, mc canicumavamc que mane mcayya xeime cnaya mhcc, me xca uca myayatcai icumayaveni xeime mcaycna meri xeica, picueirieni. Que mane meta mitivitni mcueiriva, mcta nicumavamc xeime yaya. 10 Hic teyquitvamete mpa metenichaveni, Cari xca mpa aneni uqui ucamat que mtivaiyac, aixa canianeniqueyu masi xca canequenique. 11 Mc mpa tinivarutahave, Ic niuqui yunaime vahesie pcamieme. Mme mpa memtepitarie, mme vahesie xeica canimiemetni. 12 Hipat mepcanequivave mpa meanenet memutinuivaxc. Hipatta mepcanequivave mpa meaneneme teteri memvarayeitac. Hipatta ycmana mepcanequivave, yamtiynic que mtiane tiaitametcacu que mane taheima macave. Que manesie mmieme ic, hesiena quetinaqueni.

Quesusi que mtiquitacai, memcueiriva vaxatat

19

Merics Quesusi inca ic niuqui, Carereya cuieyarisie niuyupata, Cureya cuieyarisie neyani Curutani hatuxameyari anutaye. 2 Teteri yumiret meniveiyacaitni. Mana nivaranayexrvacaitni. 3 Merics Pareseusixi hesana meniuaxani meitainataque mpa meutiyuat, Titauniva yya mcueirienic naimec. 4 Mc mpa tinivarutaeiya, Mpa xecateitervavave, mc mataripai mvaruneta, uquitme ucatme mvarutivevi. 5 Mpa niutayni, Ayumieme uqui niyupatamc, yuuquiyari yuvarusi vahesa niyeyeimc, yyasie tiniviyamc pta. Memyuhutacai xei vaiyari mecanacnicuni meyuxevit, cananuyneni. 6 Ayumieme mecaniyuxevini, mepcayuhutari, xei vaiyari mehmett. Ayumieme Cacayari mvarutaxeviriyaxc, tevi pcavataxriexani. 7 Peru mme mpa metenitahave, Mericte, xca mpa aneni, titayari Muisexi mpa tiuaitax xapa eiriya hepasita mihuritanic micueirienic. 8 Mc mpa tinivarutahave, Muisexi yuiyarisie

(Maricuxi 10:112; Rucaxi 16:18)

Quesusi que mutay tri vahesie mieme aixa memitarienic

ana tri meniatarieni hesana, vahesie utimeme myutanenevienic,

13Merics

(Maricuxi 10:1316; Rucaxi 18:1517)

Mateu19 peru teyquitvamete menivarutateacaitni. 14 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Xequenivapitaca tri, xepcavanenaca nehesa memaxenic. Mya memanene catinivaaitvametni que mane taheima macave. 15 Hic vahesie utimeca neyani.

44 uqui ic niuqui uenieca neyani yuhiveriet, vaca mrexeiyacaic. 23 Hic Quesusi mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, canicuaniveni xicu mayeanic mtiaitvametnic que mane taheima macave. 24 Tavari mpa neptixechave, que mticuanive xicu mayeanic Cacayari mtiaitvametnic, masi pcacuanive cameyu manuyehanic ivipame hxieyasie. 25 Meuenanaca teyquitvamete yeme meniuhxiyani. Mpa meniutiyuanecaitni, Xca mpa aneni, quepai pyve mtavicueisitarienic. 26 Hic Quesusi vaxeiyat mpa tinivarutahave, Teteri mepcayvave, peru Cacayari naimec caniyveni. 27 Hic Pecuru mpa tinitahave, Cams tame tepeiceiri naime ahesie tepteviya. Mericte, tita tetehexeiyani tame. 28 Quesusi mpa tinivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xeme nehesie xemteviya, quepaucua cuie mhecuasie temaxani, Yuri Tevi nehctt quepaucua neuvenisie nemayerni netiaitat visi neanet, ana xemeta iscate xecanacnicuni. Tamamata heimana huta uveniyarisie xeayaxeme xecatenivaaitacacuni teteri tamamata heimana yuhutame nuivarite Ixaherisie memyec. 29 Que mane micueiri yuqui yuivama uquisi ucari, yuuquiyari

22Hic

uqui hecuat hesana ninuani mpa tichavet, Tiaitame acu, tita reuyevese aixa nemtiyurienic, tucari mcaxve nemexeiyanic. 17 Mpa tinitaeiya, Titayari peneticuivaviya tita aixa mtiane hepasita. Que mane aixa mane yuxevit apuyeica Cacayaritt. Ayumieme xca peheutahamc tucari maxuavesie, yaquetinecamieni que mtiaita. 18 Rehave, Que mane aisica acu. Quesusi rehave, Mpa manuyne, pepcatiamemivani pepcaicumava xeime yaya, pepcatinavayani, petiitavat pepcatihecatani, 19 quetinivareuyehvirieca auquiyari avarusi, quenenaquierieca ahepa tevi que pemtianaquierie manuyne. 20 Hic uqui mpa tinitahave, Ic naimesie yanepticamie temaicyaripai. Tita cuxi reuyevese. 21 Quesusi mpa tinitahave, Xca peavariyani pemayeanic, quenemie, quetineutua apini, quetinivarumicua memmamave. Mpa petiyurieme vaca pepeucaqueni taheima. Ana peayame nehesie quetineuviya.

16Hic

(Maricuxi 10:1731; Rucaxi 18:1830)

Uqui mxicutcai

45 yuvarusi yunivema yucuie, xca varucueirieni nehesa mmiemec, mc cuini mieme masi varexeiyat canayeimc, tucari mcaxve hexeiyat payani. 30 Yumiret hic miemete memmexacate imatremete mecanacnicuni, imatremete mexacate meteacne.

Mateu19,20 vaivarica xique miemetexi meri, ariqueque ximeri miemetexi. 9 Hic mme acayunirmecacu memutahavarie meuaxaca xei tucarisie mieme meniutaitarieni yuxexuit. 10 Mme matari memutahavarie meuaxaca, mpa meptecuerivacai vacava masi memitarieniquecaic, peru mmeta yaxeica xei tucarisie mieme meniutaitarieni yuxexuit. 11 Meitanaquierieca yuivarica, menitiniuquimani haravericame 12 mpa meutiyuat, Cam ime imatriecaque memuaxa xei hurayari mepuyuri xeica caricuta yaxeica peptivarupita tahepa, sepa tame temteucacucuinecai tucaric, sepa temcuaxiyatcatei xripa tame. 13 Mc itaeiyaca xeime mme mpa niutayni, Nehamicu axa nepcamasiuyuri. Pecatiuavari que nemainecai xei tucarisie mieme que memtinetuacai. 14 Quenanui atumini, quenemie. Nepnevariya nemiitanic ic imatreme que nemmatiuita ec. 15 Catitauniva mpa nemtiyurienic nepinic que mtinaque. Nusu axa pepnetiuxei ec aixa nemtiucaiyaric. 16 Mpa yaxeica mme hic memimatremete, ana mexacate mecanacnicuni, mexacate imatremete meteacne. Yumiret meputainierie, peru hipat xeica mepanayexeiyarie.

20

Ipa catinianeni tiaitametcacu que mane taheima macave. Tevi quiecame ximeri meri neyani vatainienique teivamete haraveritana memtetaivac caxie hepasita. 2 Mpa tivarutahavecu xei tucarisie mieme que mtiyutuacai, meniuyuvariya, nivarenani yuharaverita. 3 Hic anatinecu heyaca nivaruxeiya hipame quiecari hixapa memtiucai mecateivatvet. 4 Mpa tinivarutahave, Xemeta haraverita xequenehu. Que mtiheiserie neptixepitani. Hic menecne. 5 Merics tavari heyaca tuca tavarita ca caviecacu yaxeica ptiuyuri. 6 Hic acayunirmecacu neyani. Hipameta nivarecaxeiya mana metiucame. Mpa tinivarutahave, Titayari uva xetetiu tucaric xecateivatvet. 7 Mme mpa metenitahave, Tevi pcatasitainieve temtetaivac. Mpa tinivarutahave, Xemeta haraverita xequenehu. Que mtiheiserie, yaxeptepitarieni. 8 Merics ucutaicairecu haraveri cusiyari mpa tinitahave yuparevivame, Teivamete quenivaretahavi, quenivareitani

Caxie haraverita memteuximayacai

Tavari Quesusi que mutay que mtimierieniquecai

Quesusi Querusareme quepaucua mumiecai, yateva

17Merics

(Maricuxi 10:3234; Rucaxi 18:3134)

Mateu20 nivarevitni Tamamata Heimana Yuhutame yhcame. Mana huyeta mpa tinivarutahave, 18 Neuxei, Querusareme tepeutiyune hic. Yuri Tevi que nemtihc necaniyetuiyamc maraacate memhritarie vahesa, mme inaric memtequita vahesa. Vaiscate menesitaivaviyayu necanimieriemc. 19 Ana meneniyetuacuni mme memcatateterima vahesa nemnanaimarienic nemcuveiyaxanic curuxisie nemmierienic. Hairieca tucari ayeayu necananucuquetariemc.

46 xecayariet nemcayarienipa. Peru heiserie nepcahexeiya nemxepitanic ni neserieta xeniu ni neutata xemutiyaxec. Masi mme xeica neuquiyari micuhaarita vahesie mieme, yamecatenipitariecacuni mme pta. 24 Hic hipat tamamata meuenanaca menivarutixemani yuhutame yuivamacame. 25 Hic Quesusi yuaurie varutahaveca mpa niutayni, Xeme mpa xeptemate, mme nuivarite vasata memteaitamete, mme metenivauxitaca meteaitat. Vavemete heiserie mecanexeiyani vahepasita que memteyurieni. 26 Mpa pcatiyni xeme xesata. Que mane xeme xesata veeme mayaniqueyu, mc yunaime xeparevivame canayeimc. 27 Que mane mexacame mayaniqueyu xesata, yunaime xehesie mieme tiuximayat canayeimc. 28 Yaxeica Yuri Tevi nehctt que nemtinua, nempareviyanic nepcanua, masi hipame nevaparevienique pta necaninuani, netucari nemyetuanic yumireme vahesie mieme, nevaxnaque.

Cacuvu Vanimat que memteitavaviri

hic Severeu nivemama vavarusi hesana ninuani yunivema varavitt. Niutihximaqueni hetana tixat titavarienique. 21 Mc mpa tinitahave, Tita pereuyehva. Rehave, Mpa queneutayqui, ic nenivema yuhutat memayaxec xevit aserieta xevit autata quepaucua petiaitat pemayani. 22 Quesusi mpa tinivarutahave, Asixepcatemate tita xemtecuivava. Nehepa xeteucacucuinet xeteyvave xemenuienic tita nemranuieni ne, nehepa xeteyvave xemaivarienic, tevi que mranucanamiepa hac quepaucua mucayarie. Tepyvave meteichave. 23 Mpa tinivarutahave, Yemec nehepa xepteucacucuineni xeiiet tita nemranuieni,

20Merics

(Maricuxi 10:3545)

Quericusie meayecnirmecacu, yumiret teteri meniveiyacaitni. 30 Yuhutat meaccpet mana menicatecaitni huye tesita. Hic meuenanaca quename anuyeyaniquecai

29Merics

(Maricuxi 10:4652; Rucaxi 18:3543)

Que memteanutanenierix yuhutat meaccpet

47 Quesusi, meniutihivani mpa meutiyuat, Tiaitame acu Raviri pemnuaya, quetanenenimayaca. 31 Teteri menivarutitieni cayuvat memtetenic. Mme masi vaca meniutihivatcne mpa meutiyuat, Tiaitame acu, quetanenenimayaca, Raviri pemnuaya. 32 Hic Quesusi mana utaqueca nivarutahave. Mpa niutayni, Que tixenaque mpa nemtiyurienic xehesie mieme. 33 Mpa metenitahave, Tiaitame acu, tepanutanenierequeyu. 34 Hic Quesusi vanenimayat nivaramayaxani vahxita. Yapaucua menanutaneniere, menenucuveiya mmeta.

Mateu20,21 Caayueriyat, puxusie acait Puxu nunusisie anutiyerme. 6 Hic teyquitvamete mehecneca, mpa meteuyurieca que mtivaruaita Quesusi, 7 puxu meneyehana, nuayari. Ycari meanutiveracu puxusie, nanutiyerni. 8 Yumiret teteri huyeta meniitaximecaitni ycari, hipat cye mamateya meheucuvitequet meniitaximecaitni huyeta. 9 Teteri yumiret memuhaittacai memuimamatcai meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Aixa canianeni Raviri Nuaya, aixa queticuniuvani que mane mamie Tiaitamesa miemett hepasita, aixa canianeni que mane taheima macave. 10 Hic Querusareme heutahacu yunait quiecatari menanucuuni mpa meutiyuat, Ques ppaic ic. 11 Teteri mpa meniutiyuanecaitni, Ic catinixaxatametni Quesusitt, Nasareti quiecame Carereya cuieyarisie.

Querusaremesie que mreutaha

Merics Querusaremesie meniaxaximecaitni. Vetpaquesie nuaca Huriva Matiu yemuriyarita, Quesusi nivarenani teyquitvamete yuhutame 2 mpa tivarutahaveca, Quiecari anutaye mucumasie xequenehu. Cuit xecanivaretaxeiyacuni puxu macuvie nuayamame. Xevaracuxname xequenivarahapani nehesa. 3 Xevit xca xetaivaviya, mpa xepteitahave, Tiaitame pvareuyehva. Cuit pvaranani. 4 Mpa tiniuyni mayeanic que mutay Cacayari, tixaxatame mpa utainecacu, 5 Mpa quetinetahavi Siyuni mracuteva quiecame, Neuxei, que mane mmatiaita ahesa canamieni

21

(Maricuxi 11:111; Rucaxi 19:2840; Vani 12:1219)

Que mtiiti tuqui ampa

Quesusi Cacayari tuquieya ampata neutahani curaruta. Nivaranuyeveiya yunaime memtetuacai memtenanecai mana curarutapai. Tumini patamete vamexate natixrieni, cucuruxi vatuayamete vapari ratixri. 13 Mpa tinivarutahave, Ipa catineuca, Nequi nenevieri

12Merics

(Maricuxi 11:1519; Rucaxi 19:4548; Vani 2:1322)

Mateu21 quiyari canimarivacamc, anuyt, xemes masi ter xecanayeitani haque tenavayamete memeyuavieta. 14 Hic tuqui curaruyarita uvecacu, memaccpecai memhurietcatei hesana meniuaxani, nivaranayexrieni. 15 Hic maraacate memhritariecai mmeta inaric memtequitacai, meixeiyaca marivemec que mtiyurienecai, mevaxeiyat tri meta tuqui curaruyarita memutihivacai, Aixa canianeni Raviri Nuaya meutiyuat, mme meniuyehaani. 16 Mpa metenitahave, Cari pecatiena que memutiyuane ic. Quesusi mpa tinivarutahave, H. Cauca hasuacu xecaitervavave ic, Tri memsiseve vatetasie Niuqui aixa mane Nepvayenetani nehepasita, maine. 17 Hic varucueirieca, quiecarisie nivayeyani Vetaniyapai. Muva necateitni.

48 putava xapa. 21 Quesusi mpa tivachave, Caniseyeni que nemtixechave, xca yuri xeteerieca, xca xeiyari cayuhutani, que mtiuy xapa hepasita, mpa xepteyurieca xemeta. Mc meta, sepa mpa xemteitahave yemuri mana muve, Queneuapata, haramarasie queneuahva, xeutiyuat, mpa ptiyni. 22 Sepa que mtitita, nai xemtetavauni xeyuneneviet, xca yuri xeteerieca, xeheixeiyat xepacne.

Quesusi heiserie que mrexeiyacai

Que mtiuniu, axa mitarienic xapa mcatacacai

ximeri tavari quiecarisie yemieximet neuhacamccaitni. 19 Xapa cyeyari uxeiyaca huye tesita uveme, hepana neyani. Tixa pcatiutaxei hesiena, xavari xeica. Mpa tinitahave xapa, Tavari pepcatacaca. Yapaucua niutavani xapa. 20 Meixeiyaca teyquitvamete menihxiyacaitni mpa meutiyuat, Ee, quet, yapaucua

18Merics

(Maricuxi 11:1214, 2026)

tuquipa hetaacu maraacate memhritariecai teteri vauquiyarima yunait aura menacne tiquitacacu. Mpa meniutiyuane, Heiserie haque pemieme pemeixeiya ipa pemtiyurienec. Quepai ic heiserie masiupita. 24 Quesusi mpa tivarutaei, Neta tixat neptixetaivaviya. Xca xenesitaeiya, neta yaneptixetahave haque memieme heiserie nemexeiya yanemtiyurienec. 25 Tams Vani quepaucua mtiyanecai, haque pemiemetcai yaricaya. Taheima macave pipita, teteri nusu mepipita. Mmeri niuqui menixatacaitni mpa meteychavet yunait, Xca tame mpa teutiyuaneni quename taheima macave ipita, mc mpa ptatichaveni, Mericte, titayari yuri xecateitaeriri. 26 Mes xca mpa teutiyuaneni quename teteri meipita xeica, cam

23Merics

(Maricuxi 11:2733; Rucaxi 20:18)

49 tepvamacaxe teteri. Yunait Vani tixaxatametme meperie. 27 Hic Quesusi mpa meteniutaeiya, Asitepcatemate. Mcta mpa tinivarutahave, Mericte, neta asinepcatixetahave haque memieme heiserie nemexeiya yanemtiyurienec.

Mateu21 mme yuri meteniutaeriecaxani hesiena. Xeme masi xeteuxeiyaca que mtiuy, ni ariqueque xepcatehayevacai que xemteyuriecai, yuri xepcateutaeri hesiena.
Teviyamete axa teyuruvamete
(Maricuxi 12:112; Rucaxi 20:919)

que xetecueriva. Tevi yunivema nivarexeiyacaitni yuhutame. Xeimesa nuaca mpa tinitahave, Nenive acu, hic quetineuximayatamie haraverita. 29 Iya rehave, Nepcanevariya. Ariquesiet yc tiyutihaveca neyani. 30 Merics arique ivayasa nuaca yaxeica tinitahave. Iya, Au neuquiyari utayca, pcaheta. 31 Mericte, que mane mc ic yapticata uquiyarieya que mtinaquecai. Mpa meteichave, Matari mitahavixsiet. Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, asita mme memteyetuiriyari cuviyexunu tuminieya, ucari meta tuminic memyuvitna mecanixeanuhaitiyacuni memayeaxanic Cacayari mtivaaitvametnic, xeme pcatixa. 32 Vani xehesa ninuani huye xexeisitanique, tixecuxaxatvat heiseriemec yaxemtecahunic. Yuri xepcateutaeri hesiena, peru asita mme memteyetuiriyari cuviyexunu tuminieya, ucari meta tuminic memyuvitna

28Perus

Tevi nivemama yuhutame vaxasi hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

xasi xequeneenieca xemteyquitacac. Quiecame haraveri niutavevieni. Caxie ucauitaca nicurarutiya, caxie pname nivatiinieni, eutevime niutavevieni neniereme, capa caxie ucacuaiyanic. Teviyamete nivaruhritani vacuetatat, teva reta. 34 Merics ticuaximecacu, yuhesa miemete teuximayatamete nivarenani teviyamete vahesa memenutnic icuaxi cusiyarisie mtinaquequecaic. 35 Teviyamete masi mevarutiviyaca teuximayatamete hesana memeyec, xeime meniucuvaxani, xeime meteumi, xeime meteutituaxix. 36 Hic hipame tavari nivareyenaxani teuximayatamete yumireme masi. Yaxeica mepvaruyuri. 37 Imatrieca vahesa neinani yunive mpa utait, Xari meteneiyehviriecuni nenive. 38 Hic teviyamete nuaya meuxeiyaca mpa meniutiyuanecaitni, Cams icsie ariqueta catininaquimc cusiyari pinieya. Cm tepimieni, tepiviya tita hesiena mtinaque arique. 39 Meiviyaca haraveri vari meneicahani mepimi. 40 Mericte, quepaucua munuani haraveri cusiyari, que

33Xeimeta

Mateu21,22 vayurieni teviyamete mme. 41 Mpa metenitahave, Axa anemec nivatixtamc axa memteuyuric mme, hipame pta nivahritamc teviyamete, icuaxiyari memiyetuirieni cusiyari quepaucua tucari mayeani. 42 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Hasuacu xecateititervavave utarica xapayarisie que maine, Mc tete memutixanieri qui vevivamete Mc isiquina titutuicame nayani. Tiaitame mpa catiniuyurieni. Canimariveni que temteixeiya, manuyne. 43 Ayumieme mpa neptixechave, xepcapitarieni xeme xemeixeiyanic Cacayari tixeaitvametme. Hipat pta icuaxiyari memtixuavitani yamecatenipitariecacuni xei nuivariyari. 44 Xca iya tetesie ucaveni ptimure. Xca hesiena ucaveni tete, pitapna. 45 Hic maraacate memhritariecai Pareseusixi vahamat meienieca xasieya, mpa metenimaicaitni mvaxatacaic mme. 46 Metenicuvautvecaitni que memteiviyac, peru asimepcateuyuri mevamacat teteri. Mme mpa meptecuerivacai quename tixaxatame hctcai Quesusi.

50 tinivarutaquitani mpa utait, Ipa catinianeni tiaitametcacu que mane taheima macave. 2 Tevi yucuiepa mtiaitametcai nequiya ixarariyari niutavevieni yunivesie mieme. 3 Yuhesa miemete teuximayatamete nivareutanaxani memvatahavec mme meripai memutainierie nequiyac. Mme memutainierie mepcaynecai memacnec. 4 Tavari tivareutanaxa teuximayatamete hipame mpa tivarutahaveca, Memutainierie mpa xequetenivaretahavi, Neuxei, neicuai aprapine, turusixi meteucuiivax, vacaisixi meta memvaiyatca xemtecuanic, nai ptihaarisie. Xequenacni nequiyapa. 5 Memutainierie meitaveeriet masi meneutayeixani xevit yuvaxata, xevitta yutienitapai. 6 Hipatta mevarutiviyaca teuximayatametemama, axa mepvaruyuri mepvarucui. 7 Hic tiaitame niuyehaani. Varenacu cuyaxi yuhesa miemete menivarutixtani mme teyumemivamete, vaquiecari meteutataiyax. 8 Ana mpa tinivarutahave yuhesa miemete teuximayatamete, Nequiya pcuhaarisieri peru memutainierie aixa mepcateuiyaricai. 9 Ayumieme xequeneutayeixa huye manuyehanesiepai. Yunaime xemvaretaxeiya xequenivaretaini nequiyapa. 10 Merics teuximayatamete huyeta meheutayeixaca menivarucuxerieni yunaime

22

Nequiya ixarariyari xasieya hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

Merics Quesusi tavari xasi hepasita ticuxatat

51 memvaretaxei axa teyuruvamete aixa teyuruvamete yunaime. Ixaramete mecanihpnecaitni haque nequiya meveviya. 11 Merics tiaitame mana heutahaca vaxeiyaque ixaramete, tevi niuxeiya mana acaime nequiyapa mieme ixuriqui mcaanacatccai. 12 Mpa tinitahave, Nehamicu acu, quepatt uva pepataha nequiyapa mieme ixuriqui pecaanacatt. Mc cayuvat tinicateitni. 13 Hic tiaitame mpa tinivarutahave yuparevivamete, Xequenanaha cateyasie mamateyasie, xequenanuyehva tacua yvipa. Mana ptasuacani pyutaqueveni. 14 Yumirets meputainierie, peru hipat xeica mepanayexeiyarie.

Mateu22 pcatauniva nusu. 18 Quesusi timait axa que memiyuriecucai mpa niutayni, Cari yac xeica xepya. Titayaricutaxi xeneteinatatve. 19 Tumini para xequeneneuxeisita xeime cmana mtiuyutua. Mme xei tuminiyari meniitani. 20 Hic mpa tinivarutahave, Quepai ramuu prauxa, quepai prautarica ic. 21 Meteichave, Sesaxi. Hic mpa tinivarutahave, Mericte, tita Sesaxisa mtimieme xequetenapinirieca Sesaxi, tita Cacayarisa mtimieme, xequetenapinirieca Cacayari. 22 Meienieca meniuhxiyani. Hic meicueirieca menecne.

Que memteitaivaviyax, mquite que memteanucuuni hepasita

Pareseusixi menecne. Mepuyueni que memteiviyac niuquieyasie. 16 Hic yuhesa miemete teyquitvamete menivarenani hesana, hipame meta Herurexisie memteviyacai, mpa memteitahavec, Neuxei tiquitame tame mpa teptemate ec yuri pemutainec, Cacayari huyeya hepasita pemtiquitac que mtivaiyac, pemcaacuerivayuriec sepa xevit que mtiychave, yc pemcativaxeiyac teteri. 17 Hicmsari, yaquetatineutahavi que pemticueriva. Tiaitame Sesaxi tumini que mtivava cuviyexunusie mieme, titauniva mtiyutuanic,

15Merics

(Maricuxi 12:1317; Rucaxi 20:2026)

Cuviyexunu tuminieya

mc tucarisie Saruseusixi hesana meniuaxani. Mme mpa ptivaniuquitcai quename mecaanutaneniere mquite. Hic mpa metenitaivaviya, 24 Tiquitame, Muisexi mpa niutayni, tevi xca umni tri cavarexeiyat, ivaya nitivitmc yucue, tri nivativevimc ivaya mumpa memtetetevacac. 25 Merics tahesa amenititecaitni yuivamat atahutat. Vamasi utinequeca niumni. Tri mcavarexeiyacaic, yya caniucueirieni mutaya mitivitnic. 26 Mutaya yaxeica tiniuyurieni, itivitca niumni, utmana mieme meta, atahutat yunait. 27 Imatriecaque niumni uca. 28 Mericte quepaucua xeniu

23Merics

(Maricuxi 12:1827; Rucaxi 20:2740)

Mateu22,23 memanucuuni, atahutat memitivit, que mane raya prayani. 29 Quesusi mpa tinivarutaeiya, Xepuyuyari xemcaimatec utarica xapayari que maine, asixemcatematec Cacayari que mtitrcaye. 30 Quepaucua memanucuuni mepcanenequeni mepcaviquieca, masi Cacayari niuquieya tuayamete vahepa mepaneneni taheima. 31 Mquite que memteanucuuni que mreuxa cauca hasuacu xecaitervavave tita mtixeutahavix Cacayari mpa utait, 32 Ne Apurahami Isahaqui Cacuvu necanivacacayaritni, manuyne. Ayumieme mquite pcavaxata, quename vacacayari hait. Memayeyuyuri pta vacacayari caniyuxatani, sepa memucui. 33 Meuenanaca teteri, menihxiyacaitni quisicayac.

52 cananuhaitaca. 39 Utmana mieme hepana cananuyneni, Ahepa tevi quenenaquierieca que pemtianaquierie, anuyt. 40 Ic niuqui hutat canenucutuica inari niuquiyari texaxatamete vaniuqui naime.

Aitarica mveeme

Pareseusixi meuenanaca que mtivarunta Saruseusixi meniuyucuxerieni axeica. 35 Hic xevit mme inari niuquiyari mmaicai nitainata mpa ticuivaviyat, 36 Tiquitame acu, que mane aitarica masi peuyevese inari niuquiyarisie mieme. 37 Iya rehave, Quenenaquierieca Tiaitame macacayari, nai que pemtiucaiyari, nai que pemtiamate, nai que pemticueriva, manuyne. 38 Ic aitarica masi yemec caneuyeveca,

34Merics

(Maricuxi 12:2834)

Pareseusixi memuyucuxerie Quesusi nivarutaivaviya 42 mpa utait, Que xetecueriva Crisitu hepasita. Que mane praxiyari. Mpa meteitahavix, Raviri canixiyarieyatni. 43 Mpa tinivarutahave, Mericte, Cacayari Iyarieya icuyuitvacacu, titayari Raviritt Netiaitvame titatervax mpa utait, 44 Tiaitame mpa tinitahave que mane mnetiaita, Neserieta quenacani Ahetapai mexi nevarahapani mme memmasiacaunie. 45 Mericte, xca Crisitu titaaitani Raviri, que timasic quename xiyarieya. 46 Xevit pcayvecai mitaeiyac. Tavari ni xevit pcayuvariyacai tixat mtitaivaviyac arique.

41Merics

(Maricuxi 12:3537; Rucaxi 20:4144)

Crisitu quepai pranive, que mtivarutaivaviyax

Quesusi que mtivaruniuquima mme inaric memtequitametetcai, Pareseusixi meta

23

Merics Quesusi tinivacuxaxatvacaitni teteri yuhesa miemete

(Maricuxi 12:3840; Rucaxi 11:3754; 20:4547)

53 teyquitvameteta 2 mpa utait, Mme inaric memtequita Pareseusixita Muisexi uvenieyasie meatet meptequita. 3 Ayumieme nai que memtexechave yaxequeteneyurieca yaxequetenecahuni, peru que memteyurie yaxepcateyurieca xeme. Meptecuxata peru yamepcateyurie. 4 Ica meniucuhaaritani mahetete mcuanivetca, teteri vanaiparisie menivarutittvani, peru mepcayuvariya ni yuitvamec memvaparevienic. 5 Nai que memteyurie, yamepteyurie teteri memvaxeiyac xeica. Epatayeyeu cuitaxiyari cmana niuqui xapayari manaha quepaucua yuyeiyari memvevie, apnene vacari putuniyari. 6 Pvanaque quiecame aurie memayaxec ixararipa, teteri vahxie memayaxec tuquita, 7 pvanaque varisica mempitarienic quiecari hixapa, teteri Tiquitame meutiyuat memvatahavec pvanaque. 8 Xemes Tiquitame xepcateutervarvani. Xevitixa catinixequitaca, xeme yunait xecaniyuivamaca. 9 Neuquiyari xepcatechavarvani cuiepa, xevitixa mxeuquiyaric taheima macave. 10 Tequitamete xepcateutervarvani, xevitixa tixequitvame mhcc Crisitutt. 11 Que mane xeme masi mmariva, peuyevese mc xeparevivame mayanic. 12 Que mane tixat tihctt mayuyeitva, mc tixa

Mateu23 catihctt canayeitariemc masi. Que mane tixa catihctt mayuyeitva, mc masi tixaut tihctt canayeitariemc. 13 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Xepcavataunie teteri memayeaxanic mtivaaitvametnic que mane taheima macave. Xeme xepcayuvariya mpa xemteayeaxanic, mme meta memyuvariya, xepvanena. 14 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Xeptevarutixtiri viyurasixi vapini, exeteheutevit nenevieric, mcamasicnic que xemteyurie. Xehesie masi yemec tinahivamc. 15 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Naisarie haramarasie cuiepa xepcuuva, xeivautvet xeime xencame xemayeitanic. Quepaucua xemeitaxeiya, xecanipata, masi yemec hesiena mtinaquenic xasi taiyariyarisie meucahiyanic, xehesie axa mane que mtinaque xeica pcatixa. 16 Xa ui xeme xeaccpet xemvarahapana hipame, mpa xeutiyuat, Que mane tuqui ampa xatat myhrita, yac pyhrita. Me xca yhritat huru tepayari xatani cmana mquemaritarie tuqui, peuyevese yamticamienic que

Mateu23 mutay. 17 Cari asixepcatemate, xepaccpe. Que mane masi yemec peuyevese, huru nusu, tuqui nusu peuyevese tuqui huru mpatac Cacayarisa mieme mayanic. 18 Mc meta, que mane xeniu mrayutimavatre xatat myhrita, yac pyhrita. Me xeniu xca mavari heimana mrapine xatat yhritani, peuyevese yamticamienic que mutay. 19 Xepaccpe. Que mane masi yemec peuyevese, mavari nusu, mrayutimavatre nusu peuyevese, mc mipatac mavari Cacayarisa mieme mayanic. 20 Que mane mrayutimavatrec xatat myhrita, mc xatat pyhrita, nai heimana mrapine xatat pyhritata. 21 Que mane myhrita tuqui ampa xatat, mc xatat pyhrita, que mane tuquita mayeca xatat pyhritata. 22 Que mane muyuavi xatat myhrita Cacayari uvenieya xatat pyhrita, que mane hesiena macave xatat pyhritata. 23 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemayac. Tamamata taparisie mieme, xei tapari xepyuvariya xemixatanic Cacayari, asita yervavuena texuxuri cuminu naime. Peru xepihayeva tita masi mreuyevese inari niuquiyarisie mieme, heiseriemec yaxemteyuriecac, xemteyucanenimayacac, yaxemtecahunic que

54 xemutiyuane. Mpa pta preuyevese mpa mtiyurienenic, siepre catihayevat xei tapari ixatat. 24 Xeaccpet xepvarahapana hipame. Cari yuisarisie xepenuyecase xeci xemcahexnic, peru xepex cameyu amnena. 25 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Que mane herie xeica mcaitiva tecxi xac, mpa xepya, peru yutata xephpne xetenavacut xeyutatuat. 26 Cari Pareseu pehctt pepacpe. Tatana meri quenivacuitiexa tecxi, herieta itiyat mayanictari. 27 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Mqui teucume meunaximapa xecanianeneni. Herie visi ptiyuxexeiya, peru phne mquite vaumeyari nait mcaitiyatca. 28 Xemeta yaxeica herie xeica mme heiseriemec yamemtecahu vahepa xepteyuxexeiya, teteri que memtexexeiya, peru xephpne yac xeica xeyat, yaxecatecacnicut. 29 Xa ui xeme inaric xemtequita, xemeta Pareseusixi, que xeitarieni yac xeica xemyac. Texaxatamete vateucumete xepvaveviri, mme heiseriemec yamemtecahucai vateucumete visi xepteuquemarita. 30 Mpa xeputiyuane, Tame xari xca

55 ateuuvanique quepaucua tauquiyarima amemuuvacai, tamesari tepcavapareviecaqueyu mtayeurienic texaxatamete vaxuriya. 31 Xemesiet xepyuhecata, mme texaxatamete memvarucui que xemtevanivema. 32 Xeuquiyarima que memteisuta mecuxi xequenayeataca vahepa. 33 Cari cuterixi xephme, tercaxi xepvaivama. Quepatcacu xepyutavicueisitani xemcaheucaxriyanic xasi taiyariyarisie, iscame xetaivaviyayu. 34 Ayumieme xehesa nepvarenavani texaxatamete, temaivavemete, inaric tequitamete. Hipame mme xepvacuini, curuxisie xepvacavtani, hipame mme xepvativayani yutuquita, quiecarisie xepvaranuyeveveiyani xeime quiecarisie. 35 Ayumieme xehesie prahiyani yunaime heiseriemec yamemtecahu vaxuriyac cuiepa mtayeurivec, Haveri heiseriemec yamticamiecai xuriyayac meri, asita Sacariya Verequiyaxi nuaya xuriyayacque, xemimi tuquita cahetaavecacu, mrayutimavatre heyeyacu. 36 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, ic nait prahiyani hic miemete teteri vahesie.

Mateu23,24 mecanivatacucuyani texaxatamete, mecanivatituaxani Cacayari narimama ahesa memaxe. Mixa nepnevariyacai nemvacuxerienic atriyama, vacana yunivema que mtivacuxexeriva yuanata. Mepcayuvari. 38 Cams xequi uyemavet pcueiriva. 39 Mpa neptixetahave, tavari xepcanesixeiya mexi tucari caayeave quepaucua mpa xemutiyuaneni, Aixa queticuniuvani que mane Tiaitamesa miemett mamie hepasita.

Quesusi que mutay, tuqui ampa que mticaunarieniquecai arique

Merics Quesusi tuqui ampata vayeyaca neyani. Hesana miemete teyquitvamete aura menacne meixeisitanique quite tuqui curaruyarita miemete. 2 Mc mpa tinivachaveni, Xeteixeiya ic naime. Niuqui caniseyeni que nemtixechave, tete pcahayevarieni yuheima atet. Nait masi nicaunariemc.

24

(Maricuxi 13:12; Rucaxi 21:56)

Quesusi yuhiveriet que mutay Querusareme quiecatari vahepasita

acu, Querusareme, ahesa quiecatari

37Querusareme

(Rucaxi 13:3435)

mana ayercu Huriva Matiu yemuriyarisie teyquitvamete auriena menacne yhcate mecutecacu. Mpa metenitahave, Quetatineutaxata quepaucua mpa ptiyni que pemainecai. Tita tiinariyaritni quepaucua

(Maricuxi 13:323; Rucaxi 21:724; 17:2224)


3Hic

Inari que mtimasicni taparirmecacu

Mateu24 pemunuani, quepaucua mtaparirmeni. 4 Hic Quesusi mpa tivachave, Xequeneyucuerivayurieca capa xevit tixeuirviyac. 5 Yumiret mepaxani mpa meutiyuat quename nehesa memiemete, Neri Crisitu nephc, meutiyuat. Meptevairviya yumireme. 6 Xepvaenieni cuyaxi meyucuitveme, cuya niuqui xepenieni. Yumarima xepcaxamurieca. Peuyevese mpa mtiynic, peru acuxi nait pcatapare mcc. 7 Nuivarite mecaniyehaacuni mevacuicut hipame nuivarite. Xexuime cuieyarisie quiecatari mepyehaani, hipame cuieyarisie miemete mevacuicut. Naisarie vaca cuiniya canitixuaverimc, haca canitavemc cuie canitayuamc. 8 Ic nait mpa tiyyu, mcc cuiniya psutarieni xeica. 9 Anari mecanixeyetuacuni xemuximatariecac. Mepxecuinis, yunait nuivarite mepxeuxiveerieca nehesa xemmiemetec. 10 Ana yumiret mepcunuitarieni, mepyuyetuani mepyuyeuxiveerieni. 11 Yumiret texaxatamete mepanucuuni meteitavat. Meptevairviya yumireme. 12 Cuini mieme memcayuvariyac yamemtecahunic, ayumieme yumiret meptivaripiximeni que memteyucanaquierie. 13 Que mane tiucaenivat amuyeicani tapareyuque, mc canitavicueisitariemc. 14 Ic niuquiaixa

56 manuyne que mtiane Iya tiaitametcac manuyne, mc catinicuxaxasivamc naisarie memeutitei teteri, memhecasitiyarienic yunait nuivarite. Anaque nitaparimc. 15 Uxaatni xepixeiya mc tevi mvaseviximani mracumaveriyani mana utiveme haque mevayepasie Cacayarisie mieme, Cacayari que mutay Tanieri tixaxatame yautainecacu, titervame quetimaive tita mtixata. 16 Anari mme Cureya cuieyarisie memeuvani hrisiepai mequeuyutaunaxani. 17 Que mane caretasie myeca uxipiet, yapaucua queanacayani. Ni yuquita pcaheutahani yupini tivayepinique, pyutauna pta. 18 Que mane yeuta meyeicani yuutma pcanuani ycari tivayehurienique. 19 Xa ui mme memuhuca, mme memtesisitani mc tucari ayeayu. 20 Xequeneyunenevieca muhatsie mcaayeanic xemyutaunaxanic, mes uxipiya tucarisie caayeanic. 21 Ana cuini mieme uximatarica canitixuaverimc yamemcateuximatarievavepa cuie munetariepai hicque, tavari que mcatitixuavere ariqueta. 22 Mc uximatarica xca esicareuteritarienique, ni xevit haquevas pcatavicueniqueyu. Peru memanuyexeiyarie vac, uximatarica esipreuteritarieni. 23 Anari xca xevit mpa tixechaveni, Cam ena caniuyeicani Crisitu, Cam mana, xca haineni nusu, yuri

57 xepcateerieca. 24 Meteitavat mepaxani Crisitusixi meyuxatat texaxatamete meyuxatat. Inari meptivevieni mamarivaveme metevairviyaque asita mme memanuyexeiyarie xca meyvavenique. 25 Tams mpa catiyvecacu cuxi, mpa neptixeutahavix. 26 Ayumieme xca mpa metexechaveni, Neuxei, macumavesie neyeicani, mana xepcaheuyeneicani. Xca mpa metexechaveni, Neuxei, quita petiaviesie, yuri xepcateerieca. 27 Mercariya naisarie que mtimasic muyuavisie tahixata umercat tasutapai, mpata naisarie catinimasiccamc quepaucua munuani Yuri Tevi. 28 Canimasicni caxari sepa haque meca, mana meniyucuxeriecuni vircxi.

Mateu24 mvaranuyexei, taserieta tautata tahixata tasutapai memuuva, naisarie cuie manuniere muyuavita. 32 Pinic xequeteneyquitaca. Quepaucua xavari mcavivieni xca yrani, xca mamateya cuneicani, mpa xeptemaica tasari auracacutca. 33 Xemeta yaxeica quepaucua xemixeiya ipa tiyanecacu nait, mpa xequetenemaica quename hehura quitenie mtaaximenipa. 34 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, Hic miemete mepcacuini mexi caayeave ic nait. 35 Muyuavi cuie ptixni, peru neniuqui pcaxni. 36 Tevi asipcatimate quepaucua mayeani mc tucari. Taheima miemete tupirisixita asimepcatemate, Cacayari Nuaya asipcatimate, uquiyarieya xeica ptimate. 37 Que mtiuy Nuhexi amuyeicacaisie, mpata catiniymc quepaucua Yuri Tevi munuani. 38 Anapai memcatihauvecai cuxi, meptecuatvecai mepietvecai mepnenequecai mepvatavittvacai. Ariqueque tucari nayeani quepaucua Nuhexi meutaha canuvasie. 39 Asimepcatemaicai, ariqueque xeica quepaucua ha mtita mvarehausita yunaime. Yaxeica catiniymc quepaucua Yuri Tevi munuani. 40 Anari yuhutat xca meuuvani vaxata, xevit panutivitquieni xevit pcueiriva. 41 Yuhutat xca metxni yuaurie, xevit ranutivitquieni xevit ticueiriva.

Yuri Tevi que mtinuani

cuit uximatarica heunuayu, tau niyrimc, meseri pcahecarivieni, xuravesixi mepcaxrieni muyuavisie miemete, mme trcariya memexeiya muyuavisie mepcuyuitarieni. 30 Ana masict canayeimc Yuri Tevi inarieya taheima. Ana yunait nuivarite cuiepa memtama meniyutihiveriecuni, mecanixeiyacuni Yuri Tevi muyuavisie mieme haisata acamiecame, trcayet cui xavatt. 31 Cuxineta hsiyacacu pvatanaxani yutupirisixima, mme mepvacuxerieni mme

29Ana

(Maricuxi 13:2437; Rucaxi 21:2533; 17:2630, 3436)

Mateu24,25 xequenayeneniereni asixemcatematec que mane tucarisie munuani xecusiyari. 43 Ipasiere xequetenemaica, quiecame xca mpa timaicaque que mane hurayarisie munuaniquecai tinavayame, payeniereniqueyu pcaipitaniqueyu meutahanic quitana. 44 Ayumieme xemeta xequenehaarisieca. Quepaucua canuaximeme xemerieca, ana caninuamc Yuri Tevi.

58 vahepa ptipitani. Manari putasuacani pyutaqueveni.


Tamamata imarixi vaxasi hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

42Ayumieme

Tiuximayatame yamticamie yamcaticamie

cusiyari que mane phritani yuquita miemete teuximayatamete vac, mtivaminic quepaucua memeiyehva. Que mane yamticamie, que mane myumate, mc canihritariemc. 46 Aixa pitarieni iya tiuximayatame xca cusiyarieya nuame itaxeiya mpa tiyurieneme. 47 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, ptihritani yupini hepasita naime. 48 Me xca iya tiuximayatame axa tiucaiyarit mpa tiychaveni yuiyarisie, Necusiyari epreutevi canuavet, 49 xca varutivatyani yuhepa teuximayatamete, xca ticucuaneni xca cuieneni tarvecarixi vahamat, 50 mc tiuximayatame cusiyarieya caninuamc quepaucua mcaicuevie yapaucua quepaucua asimcatimate tiuximayatame. 51 Hixata piviteni mc, mme yac xeica memya

45Qui

(Rucaxi 12:4148)

Merics ana ipa catinianemc tiaitametcacu que mane taheima macave. Nequiyapa, nenequeme mcueviyasie imarixi tamamata ycxeme meat menecne meinaqueque. 2 Yuauxvit mme asimepcatemaicai, yuauxvit meptemaivavecai. 3 Mme asimemcatemaicai ycxeme meat haseitiyari mepcaheyeha. 4 Memtemaivavecai haseiti mepahapacai puteyasie yemaneme ycxeme meat. 5 Yunait mepeucusicucai nenequeme ereutevicacu, meneucusu. 6 Tcari hixapa xevit niutahiva, Neuxei nenequeme mana pamie, xequenenaquiyu, utait. 7 Hic imarixi yunait menenucuuni, menicuhaaritani ycxeme. 8 Mme asimemcatemaicai mpa metenivarutahave memtemaivavecai, Esiva xequetaneumicua yuhaseiti, tame tacxeme mtxaximec. 9 Memtemaivavecai mpa metenivarutaeiya, Tiets catinaquimc tahesie mieme xehesie miemeta. Mecuxi xequenehu tetuayamete vahesa, xequenenanai yuhesie mieme. 10 Hic mexi meheinanetvecai nenequeme caninuani. Mme memucuhaarisie utmana meneutahaxani ixararipa. Quitenie neucunare. 11 Arique

25

59 mcaque memeicunanai mecaniuaxani imarixi mpa meutiyuat, Tiaitame acu, Tiaitame, quetatineuyepiri. 12 Mc mpa tivachave, Yuric nepcaxemate. 13 Ayumieme nepaine, xemeta xequenayeneniereni asixemcatematec que mane tucarisie que mane hurayarisie munuani.

Mateu25 ec tumini auxme quirivayari pepnesiuyetuiri. Neuxei, mcc tavari auxme quirivayari nepanaivax. 21 Cusiyarieya mpa tinitahave, Aixa puy, tiuximayatame pecanihctni aixa pemtiucaiyari yapemticamie. Esivactt yapepticamiecai, hic vaca nepmatihritani. Acusiyaripa peatemaviet pequeayani. 22 Hic iya huta quirivayari muitarie nuaca mpa niutayni, Cusiyari ec tumini huta quirivayari pepnesiuyetuiri. Neuxei mcc tavari huta quirivayari nepanaivax. 23 Cusiyarieya mpa tinitahave, Aixa puy, tiuximayatame aixa pemtiucaiyari yapemticamie pecanihctni. Esivactt yapepticamiecai, hic vaca nepmatihritani. Acusiyaripa peatemaviet pequeayani. 24 Hic iya xei quirivayari mutanaquierie mpa niutayni, Cusiyari nepmasimate ec pemaaeriyac. Pepucaisana haque pemcahecae, pepicuxexeriva haque pemcaheicaxri. 25 Neri nemat neneyani netitiavietax atumini cuieta. Cam apini. 26 Hic cusiyarieya mpa tinitahave, Cari tiuximayatame axa pemtiucaiyari pemaraxi pecanihctni. Ecsiet pepnesimate que nemtiucaisana haque nemcahecae, que nemticuxexeriva haque nemcaheicaxri. 27 Ayumieme peuyevecai ec siqueres netumini pemyetuanic tumini hvemete vahesa, ne nenuame

meta, ipa catinianemc, tevi teva myemiecai que mtiuyuri. Yuaurie nivarutahave yuhesa miemete teuximayatamete. Yupini tinivayetuirieni. 15 Xeime niuitani auxme quirivayari tumini, xeimeta huta quirivayari tiuita, xeimeta xei quirivayari tumini. Que memteyvavecai yuxexuit, yapameme mepuitarie. Hic neyani. 16 Que mane auxme quirivayari muitarie tumini, cuit neyani, mcc tinituacaitni. Tavari auxme quirivayari panaivax tumini. 17 Yaxeica iya hutame muitarie tavari hutame ranaivax. 18 Peru iya xei quirivayari muitarie mana vayeyaca cuieta nivatiinieni titiavietax yucusiyari tuminieya. 19 Merics teuximayatamete vacusiyari epreuterix, ariqueque caninuani. Cuenita nivaruvevirieni. 20 Que mane auxme quirivayari muitarie nuaca, niatirieni tamamata quirivayari mpa utait, Cusiyari

Vacava tumini xasieya hepasita ticuxatat, que mtiquitacai


14Mc

Mateu25 nepini nemtitanaquierienic yapameme anaivayu. 28 Tams xequenenavairi iya tuminieya, xequeneita iya tamamata quirivayari mexeiya. 29 Que mane tixat mrexeiya tavari cuxi ptimiquieni, manayuhayevanic. Que mane tixa mcarexeiya, sepa que mtitita mrexeiya, ptinavaiyarieni. 30 Iya tiuximayatame asimcatiuyuri xequenanuyehva tacua yvipa. Mana putasuacani ptiyutaqueveni.

60 nehesa xepaxecai. 37 Anari mme heiseriemec yamemtecahu mpa metenitahavicuni, Tiaitame quepaucua tepmasiuxei peheuhacamcme temateumi, peheuharimcme tepmasiuharita. 38 Quepaucuas tepmasiuxei pecuyeicame temasiutanaquieri, pemaveme temateutiquemarita. 39 Quepaucua tepmasiuxei peticuyeme peanutahiyacu ahesa teteaxecai. 40 Hic Tiaitame mpa tinivatahavimc, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, mpa que xemvaruyurie ime neivama sepa memimatremetetcai, mpa xepnesiuyuri ne. 41 Hic mpa ptivachavenita mme utatana memtiuni, Nehesa xequeneutayeixa xeme axa xemtechavarva. Tai yuheyemec mtaasie Cauyumariesie mieme tupirisiximama vahesie mieme mucuhaarisiesie xequenehu. 42 Neri neheuhacamccacu xepcaneteumi. Neheuharimccacu xepcanesiuharita. 43 Necuyeicametme xepcanesiutanaquierie, nemavecacu xepcanesiutiquemarita, neticuyecacu neanutahiyacu xepcanesiviyacai. 44 Anari mme mpa metenitahavicuni, Tiaitame quepaucua tepmasiuxei peheuhacamcme peheuharimcme pecuyeicame pemaveme peticuyeme peanutahiyacu, temcatavariyacai temasiparevienic. 45 Hic

quepaucua munuani Yuri Tevi marivet, yunait tupirisiximama meitetacacu Cacayarisie mieme mempasie, ana marivet payerni yuuvenisie. 32 Yunait nuivarite menicuxeriyacuni hxiena. Nivapatamc, muxasi vahveme que mtivapata muxasi sipuri. 33 Muxasi nivatiuitamc yuserieta sipuri yuutata. 34 Ana Tiaitame mpa ptivatahave mme serietana memtiuni, Xequenayeaxari xeme. Neuquiyari aixa paine xehepasita. Xeheixeiyat xequenacni tixeaitvametme, xehesie mieme que mtiucuhaarisie quepaucua cuie munetarie. 35 Ne neheuhacamccacu xepneteumi, neheuharimccacu xepnesiuharita, necuyeicametme xepnesiutanaquieri, 36 nemavecacu xepnesiuquemarita, neticuyecacu xepnesiviyacai, neanutahiyacu

31Merics

Iscame que mtivataivaviya nuivarite

61 mpa tinivatahavimc, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, mpa que xemcavaruyuri ime neivama sepa memimatremetetcai, mpa xepcanesiuyuri ne. 46 Mmes mecaniyehuni yuheyemec memuximatariecac, mme heiseriemec yamemtecahu tucari mcaxve memexeiyac pta mecaniyehuni.

Mateu25,26 cuiniyac meripai mcaitiyacaisa. 7 Hic uca mana ninuani tete puteyayari visi mane ahanat visi mua ayeneme cuini mieme mrayeaxe. Neitituani Quesusi muuyasie ticuacacu. 8 Hic teyquitvamete meixeiyat meniuyehaani mpa meutiyuat, Titayaricutaxi yac xeica reiyeha. 9 Pyveniqueyu vacavamec mtuiyacac, tuminiyari memmiquienic memmamave. 10 Quesusi mpa retimaica, mpa tinivarutahave, Titayari xeteiuximata uca. Aixa tiniuyurieni nehesie mieme. 11 Uxaatni varie amecaniuuvacuni memmamave xehesa, nesiere xehesa anepcauyeicani uxaatni varie. 12 Ipa que mreititua visi mua nehesie, nesicuhaaritat nemcateuquienic mpa ptiuyuri. 13 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, sepanet haque ic niuqui aixa manuyne hepasita mecuxaxasivani naisarie cuiepa, que mtiuyuri ic uca canitaxasiemc maerivanic.

Que memteimieniquecai Quesusi

Merics Quesusi inca ic niuqui naime, mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, 2 Xeme mpa xeptemate, huta tucari anucayayu, Pasicua ixarari canatinemc quepaucua temeeriva, Cacayari que mtivaruhayevax tateterima. Ana Yuri Tevi nehctt neniyetuiyamc curuxisie nemmierienic. 3 Hic ana maraacate memhritariecai teteri vauquiyarima meniuyucuxerieni maraacame mhritariecaisa Caipasi mtitevacaisa. 4 Meniuyuenieni, meicuamaname memiviyac Quesusi, memimienic. 5 Mpa meniutiyuanecaitni, Ixaramete vahxie xeica tepcaiviya, teteri meuyuxamurienic.

26

(Maricuxi 14:12; Rucaxi 22:12; Vani 11:4553)

Cura que mtiuyuvari miyetuanic Quesusi

Visi mua que mtiucaviriyari Quesusisie

Quesusi mana niucateitni Vetaniyasie Simunisa

6Merics

(Maricuxi 14:39; Vani 12:18)

Cura Tamamata Heimana Yuhutame mxevittcai Isicariutitanaca mtitevacai mana neyani maraacate memhritariecai vahesa. 15 Mpa tinivarutahave, Tita xeneteitani nemxeyetuirienic. Mme yuhamata meuyuenieca xei teviyari heimana tamamata meniitani prata tuminiyari.

14Merics

(Maricuxi 14:1011; Rucaxi 22:36)

Mateu26
16Ana

62 que nemtiteva necaniyemieni nemmierienic que mreuxa nehepasita, peru xa ui iya tevi que mane mnesiyetuani Yuri Tevi nehctme. Masi aixa paneniqueyu xca cautinuivaque iya tevi. 25 Hic miyetuaniquecai Curatt mpa niutayni, Tiquitame netihc ne. Rehave, Ecs mpa pecaniutaineni. 26 Hic metecuacacu Quesusi pa nanucuni. Aixa utayca Cacayari hepasita pa hepasita, nititara tivarumi teyquitvamete. Mpa niutayni, Xequenanui xequeneuticuai. Ic caninevaiyaritni. 27 Hic enucuhanaca tecxi, pampariyusi ipitaca Cacayari, nivaruitani mpa utait, Yunait xequenanutiiexa ic. 28 Ic caninexuriyatni, tratu mhecua caniseiriyamc. Yumireme vahesie mieme nitayeuriemc memteheuyehviyarienic axa memteuyuric. 29 Mpa neptixechave, tavari havaic nepcaenuieni ic caxie hayari, mexi tucari caayeave quepaucua hecuamec nemenuieni xehamat haque neuquiyari mreaita.

nisutani ticuvaunet quepaucua aixa myniqueyu mvayetuirienic.


Tiaitame Icuaiya que mtiuaisie inariyari
17Merics

anatcacu Pa Mcacuxanariyari tucariyari, teyquitvamete Quesusi aurie meniuyucuxerieni mpa meutiyuat, Haque masihenaque aixa temeiyurienic, ec ixarari icuaiyari pemrecuanic. 18 Mpa tivachave, Xeimesa xequenehu quiecarisie. Mpa xequetenetahavi, Tiquitame mpa paine, Netucari caneutihuraniri. Aquita Pasicua ixarari neptavevieniqueyu nehesa miemete teyquitvamete vahamat. 19 Hic Quesusi que mtivarutaaita yamepteuyurie. Aixa mepiyuri Pasicua ixarari icuaiyari, para memeerivanic Cacayari que mtivaruhayevax vateterima. 20 Hic ucutaicairecu mexa aurie nayerni Tamamata Heimana Yuhutame vahamat. 21 Metecuacacu mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xevit xeme pnesiyetuani. 22 Cuini mieme meyuhiveriet yuxexuit mpa metenitihavetcne, Ne netihc Tiaitame. 23 Iya mpa tinivarutahave, Xevit canihctni nehamat pa manative xacsie, iya caneniyetuamc. 24 Yuri Tevi

(Maricuxi 14:1225; Rucaxi 22:723; Vani 13:2130; 1 Curinitutari 11:2326)

Quesusi que mutay, Pecuru que mtiyucuimavaniquecai, quename caimaicai utait

cuicari Cacayari hepasita meuticuicaca menecne Huriva Matiu. 31 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Xeme yunait xepcunuitarieni ic tcarisie necmana.

30Hic

(Maricuxi 14:2631; Rucaxi 22:3134; Vani 13:3638)

63 Mpa preuxa, Nepimieni muxasi vahveme, muxasi mvaviyacai menitaxriexacuni. 32 Nemierieme neanucuqueme nenixeanucuhaitiyamc Carereyasiepait. 33 Hic Pecuru mpa tinitahave, Sepanet yunait memucunuitarie acmana, ne hasuacu nepcacunuani. 34 Quesusi rehave, Niuqui caniseyeni que nematichave, ic tcarisie vacana uquiri catahivavecacu cuxi, ec haicaca pepacuimavani, quename pecanesimate peutait. 35 Pecuru rehave, Sepanet meuyevese ahamat nemumierieni, nepcanecuimavani quename necamasimate neutait. Yunait teyquitvamete yaxeica meniutiyuanecaitni.

Mateu26 tma yvenique mcaayeanic, ic hivericac nemcaitarienic cueriet. Mes que mnetinaque ne pcatixa, que matinaque ec pta yanequeitarieni. 40 Teyquitvamete memanatecaisie nuaca, nivaretaxeiya mecusume. Mpa tinitahave Pecuru, Ee xecateyvavecai siqueres xei hurayari xemtanenierenic nehamat. 41 Xequenetaneniereni, xequeneyunenevieca capa axa xeteuyurienic xeutainasieme. Xeiyari caniyuvariyani, xevaiyari masi puverani. 42 Hic hutarieca heyaca niyutanenevieni mpa utait, Neuquiyari, xca cayveni ic manuyeyanic, xca heuyeveca yanemitarienic, que mmatinaque yaquetiuyni. 43 Nuaca tavari nivaretaxeiya mecusume, memcusimarietcateic. 44 Varucueirieca tavari heyaca hairieca tiyutanenevi yaxeica utait. 45 Hic teyquitvamete memanatecaisie nuaca mpa tinivarutahave, Xetecusu cuxi xeteuxipie. Cam, canayeaximeniri, Yuri Tevi que nemtihc, nemyetuiyanic axa teyuruvamete vahesa. 46 Xequenanucuuti tepvanaquiyu. Que mane mnesiyetuani acanamieni.

Quesusi Quetisemani mtiuyetevasie netaani vahamat. Mpa tinivarutahave teyquitvamete, Uva xequenateni, ne mexicuxi uma nepnenenevimie. 37 Hic Pecurumame Severeu nivemama yuhutame nivarevitni manapai, nisutani yuhiveriet yuiyaritat. 38 Hic mpa tinivarutahave, Neiyarisie cuini mieme neninehiverieca, mcc nenimximeni. Uva xequeneyuhayeva xequenetaneniereni nehamat. 39 Esiva uma uyaca niutihximaqueni. Niyutanenevieni mpa utait, Neuquiyari xca

36Merics

(Maricuxi 14:3242; Rucaxi 22:3946)

Quesusi que mtiyutanenevie Quetisemanisie

Quesusi que mtiuviyarie

utaniucacacu cuxi Cura mana caninuani Tamamata

47Merics

(Maricuxi 14:4350; Rucaxi 22:4753; Vani 18:211)

Mateu26 Heimana Yuhutame mxevittcai. Yuvacavame teteri yuhamame nivaravitccaitni ixiparate cyexi meteucame, maraacate memhritariecai teteri vauquiyarima mevareyenacu. 48 Iya miyetuaniquecai inari pvarupita mevayecnirmecacu, mpa utait, Que mane nemtavaritani neiiset, mc canihctni. Xequeneuviya. 49 Hic Quesusisa nuaca mpa niutayni, Que acu Tiquitame. Niiseni. 50 Hic Quesusi mpa tinitahave, Nehamicu, titac pemtinua, yaquetineuyuri. Hic auriena meuyucuxerieca, Quesusi meniuviya. 51 Mme Quesusimat memuuvacai xevit nivatihana yuixipara. Ivaca tiuximayatame maraacame mhritariecaisa mieme, nacaya naviteni. 52 Hic Quesusi mpa tinitahave, Painatana queneucauta aixipara. Yunait ixiparasie memteviya, ixiparac mepcaunarieni. 53 Mpa pecaticueriva nemyvec nemitavavirienic neuquiyari, mc cuit mvarananic yutupirisixima tamamata heimana huta vaxayari meyupameme. 54 Peru xca mpa netiyurienique, quepa rayeaniqueyu utarica meuyevese ipa mtiyni manuyne. 55 Hic ana Quesusi mpa tinivarutahave teteri, Cari xepeyec ixiparate cyexi xeut xenesiviyaque, que mtiviviyarva tinavayame. Mixa tuquita nenayecateitni tucaric netiquitat. Ana xepcanesihevi. 56 Perus ipa nait ptiuy,

64 mayeanic texaxatamete que memutiyua utarica xapayarisie. Hic teyquitvamete yunait meicueirieca meniyutaunaxani.
Quesusi que mtiutahavarie iscate vahxie

memiviya Quesusi mecaniatirieni Caipasi. Mc maraacame mhritariecai canihctcaitni. Hesana mme inaric memtequitametetcai meniyucuxerieni uquiravesixi vahamat. 58 Pecuru niveiyacaitni yateva maraacame mhritariecai quitanapait. Mana heutahaca tupirisixi vaaurie nayerni niereque que mitarieniquecai. 59 Hic maraacate memhritariecai vahamat yunait iscate axeica menivavautvecaitni memunenierix, Quesusi memtaxanetac, vaniuquic mmierienic. 60 Mepyutexiecai sepa yumiret meteitavat memuaxa metehecatat que memteunenierix. Imatrieca yuhutat meanucuuca, 61 mpa meniutiyuani, Ic mpa painecai, Ne necaniyveni nemicaunac Cacayari tuquieya, tavari hairieca tucari nerenuquitani. 62 Hic maraacame mhritariecai anucuqueca mpa tinitahave, Tixa pecatitaniuni ahepasita, ipa que memmatexaneta ime. 63 Quesusi asipcahainecai. Hic maraacame mhritariecai mpa tinitahave, Nepmasihrita Cacayari mayeyuri masieniecacu

57Mme

(Maricuxi 14:5365; Rucaxi 22:5455, 6371; Vani 18:1214, 1924)

65 yapemtatichavenic xca crisitu pehctni Cacayari nuaya. 64 Quesusi cayucuimavat mpa tichave, Ec mpa pecaniutaineni. Mc meta, mpa neptixechave, Yemec xecanenixeiyacuni Yuri Tevi que nemtihc, mana neacaime Que Mane Mtrcaye serieta, haisata neacamiecame taheima. 65 Hic maraacame mhritariecai yuixuriqui niutasana mpa utait, Cari pisevixima Cacayari axa utait. Que cuxi tetevareuyehva memunenierix. Xemett hicri xepieni que mtisevixima Cacayari axa utait. 66 Que xetecueriva. Mme mpa metenichaveni, Peuyevese mmierienic. 67 Hic meric menitiasicamatcne hxitana, menitihusutcne. Hipat auritapana meneitivani 68 mpa meutiyuat, Cari peptixaxatame. Mericte Crisitu, quetaneutaxata que mane pmasiheutiva.

Mateu26,27 mana memtiucai, Icri Quesusi Nasaretitanacamat puyeicacai. 72 Tavari niyutaimani yhritat mpa utait, Cacayari nesieniecacu nepaine, nepcaimate mc tevi. 73 Yareutevicacu vana memtiucai meuaxaca mpa metenitahave Pecuru, Yuric ec xevit pecanihctni mme. Aniuquic pepmasic que pemtiuniuca. 74 Hic axa tiniutiniutyani, mpa utait, Cacayari xca axa nesiyurienique tma xca netiitavani, yemec nepaine, nepcaimate mc tevi. Yapaucua niutahiva vacana. 75 Pecuru neerivacaitni Quesusi niuquieya que mtitahavix, Vacana catahivavecacu cuxi, ec haicaca pepacuimavani quename pecanesimate peutait. Anuyeyaca niutasuani cui yuhiveriet.

Quesusi que mtiutahavarie Piratu hxie

Pecuru que mtiyucuimavacai, quename Quesusi camaicai utait

Pecuru tacua niucateitni. Tiuximayatame hesana nuaca imaritt mpa tinitahave, Ee, ectari Quesusimat pepuyeicacai Carereya quiecamemat. 70 Iya niyucuimavacaitni yunaime vahxie mpa utait, Asinepcatimate tita pemtixata. 71 Mana heyacu quitenie xevit nixeiya uca. Mpa tinivarutahave mme

69Merics

(Maricuxi 14:6672; Rucaxi 22:5662; Vani 18:1518, 2527)

27

Merics ximeri yunait maraacate memhritariecai teteri vauquiyarima vahamat meniuyucuxerieni meyuenienique Quesusi hepasita, memimienic. 2 Meneihana hacame, Piratu meniyetuirieni cuvexunaruri. Cura miyetua tiutamarieca quename iscate meteutaaitax mmierienic, yc tiniychavecaitni. Vatumini nivarecuitani maraacate
3Merics

(Maricuxi 15:1; Rucaxi 23:12; Vani 18:2832)

Cura que mtium

Mateu27 memhritariecai uquiravesixi, xei teviyari heimana tamamata prata tuminiyari, 4 mpa utait, Axa neptiuyuri nemiyetuac tevi hesiena mcarahiya, xuriyaya mtayeurienic. Mme mpa metenichavecaitni, Sepas tame, ec pta pepacuerivayurieca. 5 Tuquita heicaxrieca tumini nivayeyani. Heyaca niuyucavieni. 6 Maraacate memhritariecai meheitica tumini mpa meniutiyuanecaitni, Pcatauniva temeicaxrienic tuqui tuminiyari meucavesie, muyetuiyac tevi xuriyaya mtayeurienic. 7 Meuyuenieca cuie mecaniunaneni mc tuminic xari vevivame cuieya, mana heuuvacate teva miemete vateuquiyapa mayanic. 8 Ayumieme mc cuie Xuriya Mataxri catiniuyetevaca hicque. 9 Anari nayeani tita Cacayari mtiutay Queremiyaxi mpa utainecacu tixaxatamett, Meneini xei teviyari heimana tamamata prata tuminiyari, que mrayearcai iya, Ixaherisixi teteriyari mpa meteeyeatacu, 10 mepiita xari vevivame meminanairienic cuie, Tiaitame que mnetiuaita.

66 pecaniutaineni. 12 Maraacate memhritariecai uquiravesixi meixanetacacu asipcatiutaa. 13 Hic Piratu mpa tinitahave, Pecativaenie que mreupame memaitca ahepasita memunenierix. 14 Iya havaic pcaitaei. Ayumieme cui niiyarixiecaitni cuvexunaruri.

Cuvexunaruri que mtiutaaitax. Quesusi mmierienic

Quesusi niutaquerieni cuvexunaruri hxie. Mc mpa tinitaivaviya, Ec Huriyusixi teteriyari tivaaitvame petihc ec. Quesusi cayucuimavat rehave, Ecs mpa

11Merics

(Maricuxi 15:25; Rucaxi 23:35; Vani 18:3338)

Piratu Quesusi que mtiutaivaviyax

xexuime ixarapa cuvexunaruri niyuvariyacaitni memanutaxrivacai xevit mxnarienic teteri vahesie mieme, que mane mvanaquecai. 16 Ana anutahiyacame mecanexeiyacaitni mmarivacai Vaxavaxi mtitevacai. 17 Meuyucuxeriecu Piratu mpa tinivarutahave, Que mane pxenaque nemxexnirieni, Vaxavaxiri, mes Quesusiri Crisitu mtervarva. 18 Mpa ptimaicai, metesat memiyetuac. 19 Hic Piratu mana acaicu iscame uvenieyasie, yaya niuqui neinairieni mpa utait, Queneuhayeva mc tevi heiseriemec yamticamie. Cmana vaca neptiucuinix neheinsita hic yvicta. 20 Merics maraacate memhritariecai uquiravesixita menivarutahave teteri memitavavirienic Vaxavaxi, memtetaaitac Quesusi mmierienic. 21 Hic mpa tinivarutahave cuvexunaruri, Ime yuhutame que mane pxenaque

15Merics

(Maricuxi 15:620; Rucaxi 23:1325; Vani 18:3819.16)

67 nemxexnirienic. Mme mpa mepaitcatei, Vaxavaxi queneuxna. 22 Piratu tivachave, Mericte, queri neiyurieni Quesusi ic Crisitu mtervarva. Yunait meteichave, Curuxisie queumierieni. 23 Iya tivarahave, Titayaricuta, queri tiuyuri axa tiuyuri. Mme cuini mieme meniutihivatcne mpa meutiyuat, Curuxisie queumierieniric. 24 Piratu tiuxeiyaca que mtiyutexienecai, masi cuini mieme que memteyuxamurietvecai, ha niutaaita, niucamaimani teteri vahxie mpa utait, Ne nepitiya, nehesie pcarahivani ic xuriyayac, xeme pta xehesie prahiyani. 25 Yunait teteri mpa metenitahave, Xuriyayac tahesie querahivani, tatriyama vahesieta. 26 Hic nivaruxnirieni Vaxavaxi. Tiutaaitaca Quesusi mcuveiyaxanic, niyetuani curuxisie mmierienic. 27 Merics cuvexunarurisa miemete cuyaxi parasiyusie meheivitca Quesusi cuyaxi vaquita, menivarutainieni cuyaxi mana memayetecai yunaime. 28 Meitiquemaripieca, cuya carieya mtaraye menenacuvirieni. 29 Xuya mumayari meutasaca muuyasie menenutimanirieni, haca isyari menicueitani serietana. Hxiena metitunumaut meninanaimacaitni mpa meutiyuat, Que acu Huriyusixi tivaaitvame. 30 Meiasicavieca, haca meninavairieni, cmana

Mateu27 muuyasie menicuvayacaitni. 31 Meinanaimaca meninavairieni cari, menitiquemaritani ixuriquieyac. Mana meneihana curuxisie mmierienic.

Quesusi que mtiumierie curuxisie

mana meuyehut menitaxeiya Sirenetanaca Simuni titevacame. Mecaniviya menutquirienic curuxieya. 33 Curucuta mtiuyetevasie meniuaxani, taniuquic Mqui Muuya Manuca mtiuyetevasie. 34 Mana meniitani vinu masina sirica ncame meuyuyehacac. Heinataca pcaiimccai. 35 Curuxisie meicavieca cuyaxi meniyutaiva que memteheitahuriexaniquecaic ixuriquieya. 36 Mana mecatet meniviyacaitni. 37 Muuya heima meneivera xapa, que mtiutaxanesie reucame, IC QUESUSI CANIHCTNI HURIYUSIXI MTIVAAITVAME, anuyneme. 38 Merics auriena menivarutivtani tenavayamete yuhutame curuxisie, serietana xeime utatana xeime. 39 Hic mme memanuyeccacai axa metenichavecaitni yumuu meutisiquet 40 mpa meutiyuat, Cari ec pepicaunaquecai tuqui, haica tucari anayeyayu pepenuquitaniquecai. Paras, queneuatavicueisita xca Cacayari penuayatni. Curuxisie quenacayea. 41 Mpata maraacate memhritariecai mmeta

32Merics

(Maricuxi 15:2132; Rucaxi 23:2643; Vani 19:1727)

Mateu27 inaric memtequitametetcai uquiravesixi vahamat meinanaimat yunait mpa meniutiyuanecaitni, 42 Hipame niu nivatavicueisitvacaitni, pcayve myutavicueisitanic ycmana. Cari Ixaherisixi catatiniaitvametni niu. Mericte, hic queacayani curuxisie, yuri temtetaerienic tame hesiena. 43 Mcsiet Cacayarisie yuri ptieriecai, hic xca inaquierieca queitavicueisitani mpa mainecaic, Ne Cacayari necaninuayatni. 44 Tenavayameteta auriena curuxisie memuyevcai yaxeica axa metenichavecaitni.

68 meuvcai tuquita hixata nisane heimana acayuaca. Cuie putayua, tetexi tiutitarix. 52 Teuquiya nanutiyepietcani, yumiret Cacayari teterimama memeucusixa mepanucuuitarie. 53 Teuquiyapa meheyecneca Cacayari quiecariena meneutahaxani anucuquecu iya, yumiret mepvaruxei. 54 Hic cuya mhritariecai hipat hamatana memiviyacai Quesusi quepaucua cuie memuxei uyuaneme memixei nait que mtiuy, cuini mieme menimamacaitni mpa meutiyuat, Yuric ic Cacayari caninuayatcaitni. 55 Yumiretta ucari mana menitiucaitni teva metanenieret. Mme Quesusimat meneyecne Carereyasie meteiminique. 56 Mariya Mararatanaca xevitta Mariya Cacuvu Cuse mvavarusitcai, Severeu nivemama vavarusi hipatta mana menitiucaitni.

Quesusi que mtiyetua yuiyari

tuca niucuyre naisarie mana cuiepa ca caviecacuque niucuhecare. 46 Hic ca caviecacu Quesusi carima niutahiva mpa utait, Heri, Heri, rama savactani, taniuquic Necacayari necacayari titayari penetiucueiri manuyne. 47 Hipat mme muva memtiucai meuenanaca mpa meniutiyuani, Eriyaxi niutahave. 48 Xevit mme unausarmet neyani, haiseveme acuet nitihniya vinu masinac. Hacasie iqueca neitiserieni menuienic. 49 Hipat mpa meniutiyuani, Acuxis teptaneniereni, siparas Eriyaxi xca uhamieni itavicueisitanique. 50 Quesusi tavari carima utahivaca niyetuani yuiyari. 51 Hic ixuriqui emayesuicai

45Merics

(Maricuxi 15:3341; Rucaxi 23:4449; Vani 19:2830)

Quesusi que mtiucateuqui

acayunirmecacu, tevi mana ninuani xicutt Arimateya quiecamett Cuse titevat mtiyquitvametcai Quesusisa mieme. 58 Piratusa nuaca nitavavirieni Quesusi caxarieya. Hic Piratu mpa ptiuaitax myetuiriyarienic. 59 Hic Quesusi caxarieya necueni nitaeima rinu ixuriquiyaric itiyacamec. 60 Yuteuquiyapa neitateni mhecuacaisie meripai

57Merics

(Maricuxi 15:4247; Rucaxi 23:5056; Vani 19:3842)

69 mtiutaaitacai mvayeinierienic aita. Tete amnena acacurupaca teuquiya heunaca, neyani. 61 Mana meniucateitni Mariya Mararatanaca xevit Mariyamat teuquiya hxie.

Mateu27,28 Mariyamat mana meniuaxani meixeiyaque teuquiya. 2 Hic cuie carima niutayuani. Taheima nacaneni Tiaitame tupirieya. Nuaca, heicurupaca tete, hesiena nayerni. 3 Mercariyapa ptiyuxexeiyacai, ixuriquiteya ptuxacai vipa. 4 Meimacat tehvemete cuyaxi meputiyyacacai, mquite vahepa meanenet menacne. 5 Hic niuqui tuayame mpa tinivarutahave ucari, Xepcaheumamaca xeme. Ne mpa neptimate xemicuvautve Quesusi curuxisie memierie. 6 Uva pcayeca. Panucuquetarie que mainecai. Xequenacni xequeneuixari haque matequi. 7 Hic cuit xequenehu, mpa xequetenivaretahavi teyquitvametemama mquite vasata manucuquetariec, mxeanuhaitiyac Carereyasiepai. Mana xecaneixeiyacuni. Cam yaneptixeutahavixri. 8 Cuit teuquiyapa meheyecneca memamat cui meyutemamaviet meniutanausaxani memtevataxatanic teyquitvametemama. 9 Hic mana meuhucacu Quesusi nivaranucunaque mpa utait, Aixa acu. Mme hetana meutihximauca menimayani quetayasie, nenevieri menipitani. 10 Hic mpa tinivachaveni Quesusi, Xepcaheumamaca. Xequenehu, xequetenivaretaxata neivama Carereyapai memyehuc. Mana mepnesihexeiya.

uxaarieca, Pienixi utaxcu, maraacate memhritariecai Pareseusixi vahamat meniuyucuxerieni Piratusa 63 mpa meutiyuat, Tiaitame tame tepeeriva iya tiyuirviyame que mainecai ayeyurit cuxi, Haica tucari ayeayu nepanucuqueni utait. 64 Ayumieme quetineutaaita teuquiya mviyarienic hairieca tixyuque, capa teyquitvamete yvicta meaxame meinavanic, mpa capa metevarutahavec teteri, Mquite vasata panucuque. Xca mpa meteyurienique, imatrieca mieme irmari peivaniqueyu meripai mieme. 65 Piratu mpa tinivachaveni, Xemesiet cuyaxi xequenivaranuvitqui. Xequenehu xequeneviyani que xemteyvave. 66 Mme mehecneca meniviyacaitni teuquiya. Cuyaxi menivaruhritani, tetesie teuquiya meniuinaritani yuseyuc.

62Merics

Cuyaxi que memteiviyacai teuquiya

Que mranucuquetarie umieriecu

28

Merics uxipiya tucari utaxcu semana mexacame tucarisie yuimuana Mariya Mararatanaca xevit

(Maricuxi 16:18; Rucaxi 24:112; Vani 20:110)

Cuyaxi que memtevarutahavix maraacate memhritariecai

hipat quiecarisie menecneta. Nait

11Merics ucari meuhucacu, cuyaxi

Mateu28 que mrey metenivarutaxatani maraacate memhritariecai. 12 Hic uquiravesixi vahamat meuyucuxerieca meuyuenieca yunait, tumini vaca menivaruitani cuyaxi 13 mpa meutiyuat, Xeme mpa xequeneutiyuaneni, Teyquitvametemama meniuaxani, mepinava mexi tecusucai. 14 Xca cuvexunaruri tiutamarieni, tame aixa tepiyurieni xehesie mcarahiyanic. 15 Mme tumini meutanaquierieca yamepteyuriecai que memteutahavarie. Mpa precuxaxasiva Huriyusixi vasata hicque.

70 yemurisiepai Quesusi que mtivarehavecai memyehuc. 17 Meixeiyat nenevieri mecanipitacaitni, hipatsiet mme asimepcatemaicai xca yuritcaitni me xca catixatni. 18 Hic Quesusi aura niuyani, tinivarutaxatani mpa utait, Naimec heiserie nepexeiya taheima cuiepata. 19 Ayumieme xequeneutayeixa, teyquitvamete xequenivarayeita yunaime nuivarite, xevacayat tauquiyarisa nuayasa Iyari Mtiyupatasa memmiemetetnic, 20 xetevaquitat yamemtecahunic nai que nemtixeuaita. Cams, nesiet tucaric xehamat nepuyeicani mexi cataparive. Mpa xeica canianeni.

Quesusi que mtivaruhrita narisixi

teyquitvamete Tamamata Heimana Xevit Carereya menecne mc

16Hic

(Maricuxi 16:1418; Rucaxi 24:3649; Vani 20:1923)

Niuqui Aixa Manuyne Que Mtiuxasitacai


yunaime Curutani hatuxamesie, meyuhecatacacu axa que memteuyuri. 6 Mc Vani cameyu huxariyari cananacatccaitni, navi hyameyaric nayhacaitni. Tpuxi nivacuacaitni, yeuta mieme xiete niiecaitni. 7 Que mticuxatacai, mpa nainecaitni, Xevit ucanamieni neutma. Iya yemec caniveemetni, ne pcatixa. Ne aixa nepcaane nehesie mtinaquenic ni nemiparevienic. 8 Nesari necanixeyaneni hac. Mc canixecayamc Iyari Mtiyupatac.

MARICUXI

Tiyame Vani que mticuxatacai

Niuqui aixa manuyne Quesusi Crisitu Cacayari mnuaya hepasita, ipa tiniusutarieni. 2 Quisariyaxi Cacayarisa mieme mtixaxatametcai xapayasie, mpa catineuca, Cam, neniuqui tuayame necananunamc meri. Mc aixa caniyuriemc ahuye pecanuavecacu. 3 Macumavesie xevit nahivani, Xequenehaaritaca Tiaitame huyeya, utait, Xequeneutixeurariya huyeteya, utait. 4 Que mreuxa, Vani macumavesie tineyanecaitni, mpa ticuxatat, memtehayevac axa memteyuriecaic, mcc memteheuyehviyarienic, arique memcayarienic. 5 Yunait Cureya cuieyarisie quiecatari, yunait Querusareme quiecatarita, meneyecne meixeiyacut. Nivarecayacaitni

(Mateu 3:112; Rucaxi 3:19, 1517; Vani 1:1928)

Quesusi que mtiucayarie

ana caninuani Quesusi, Nasareti heyeyaca Carereya cuieyarisie. Vani canicaya Curutani hatuxamesie. 10 Hic Quesusi hapa anatiyeiximet, muyuavi niuxeiya anacayepiermeme. Canixeiya Iyari acamieme para hesiena myuhayevac, cucurupa anet. 11 Xevitta

9Merics,

(Mateu 3:1317; Rucaxi 3:2122)

71

Maricuxi1 niutaniuni taheima, mpa utait, Ec pecaninenivetni, necamaninaquierieca. Acmana neninetemavieca.


Quesusi que mtiutainasie
(Mateu 4:111; Rucaxi 4:113)

72 nehesie xequeteneviyani. Teteri xevacuxexerivame nenixeayeitamc, queste xemtevaruxexerivapa hic. 18 Yapaucua yuvipi meucueirieca, hesiena meteniuviya. 19 Hic esiva umapai uyemiet nivaruxeiya Cacuvu Vanimame yuivamacame, Severeu nivemama. Mme canuvasie meniyetecaitni yuvipi memanesiquitat. 20 Iya nivarutainieni hesiena memteviyanic. Yuquemasi Severeu meucueirieca canuvasie yecaime, teivamete vahamame, Quesusisie meteniuviya.

Iyari neinani macumavesie. 13 Mana niuyeicacaitni huta teviyari tucari. Cauyumarie niinatanecaitni. Yeutari memvaxuave niuyeicacaitni Quesusi. Cacayari tupirisiximama menipareviecaitni.
Quesusi que mtisuta tiuximayat Carereya cuieyarisie

12Hic

Vani anutahiyacu, Quesusi caninuani Carereya cuieyarisie, niuqui cuxatat aixa manuyne, que mtiyni Cacayari tiaitametcacu ticuxatat, 15 yautait, Tucari canayeaniri. Hicrixa Cacayari cuit canisutamc ena tiaitat. Xequeteneuhayeva que xemteyuriecai, niuqui aixa manuynesie yuri xequeteneutaeri.

14Merics,

(Mateu 4:1217; Rucaxi 4:1415)

Cacayari mcaitiya que mtincai tevi

Quesusi que mtivarutaini hesiena memteviyanic questeveiyamete yunaucame

haracuna tesita uyemiet Carereya cuieyarisie, canivaruxeiya Simuni Atreximame yuivamacame. Emeneitavivivacaitni vipi haracunasie, memquesteveiyametetcaic mme. 17 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Cm,

16Merics,

(Mateu 4:1822; Rucaxi 5:111)

Capernaume menetaaxani. Hic cuitva uxipiya tucarisie, Huriyusixi vatuquita heutahaca, tiniquitacaitni. 22 Menihxiyacaitni tita mtiquitacai hepasita. Que mane heiserie mexeiyapa tinivaruquitvacaitni, que memcatequitacai mme inaric memtequitametetcai. 23 Merics heutahacu, yapaucua tevi caneutahani vatuquita cacayari mcaitiya mincai. Iya niutahiva 24 mpa utait, Ai, que petatiuximatani, Quesusi Nasaretitanaca acu. Petasiheuyehanique petinua. Ne nepmasimate que pempaic. Que mane Cacayarisie mieme mupasie, ec pecanihctni, tinitahave. 25 Quesusi nitaimaiya, mpa tichavet,

21Merics

(Rucaxi 4:3137)

73 Cayuvat aixa, queneuxna. 26 Hic mc cacayari mcaitiya, tevi nt, carima utahivat, nixna. 27 Yunait meniuhxiyani. Ayumieme niuqui meniutixatatcne mpa meutiyuat, Titari ic. Que titita ic quisica mhecua. Cam heiserie hexeiyat tinivaaitaca asita cacayarixi memcaitiyatca, mme menienieni. 28 Hic cuitva naisarie Carereya cuieyarisie tiniutamariva que mtiuyuri.

Maricuxi1
Quesusi que mticuyeicacai Carereya cuieyarisie ticuxatat

Quesusi que mrenayeha Pecuru varcaya

tuquita meayenexaca, Simuni Atrexi vaquie menecne, Vani Cacuvu yunait. 30 Simuni varcaya mana niucateitni hiyat. Cuitva metenitaxatani Quesusi que manecai. 31 Hic aura ayaca, mamaya uviyaca, nenucuhana. Yapaucua cahiyat nayani uca, tinivarumini.

29Merics

(Mateu 8:1415; Rucaxi 4:3839)

uxaarieca ximeri meri acuxi yvicta nanucuqueni. Quita vayeyaca, neyani macumavesiepai. Mana niuyutanenevieni. 36 Hic Simuni, hipatta hamatana memuuvacai menenucuyeique Quesusi. 37 Meitaxeiyaca mpa metenitahave, Yunait mepmasicuvautve. 38 Quesusi mpa tinivarutahave, Cmsari uma pta tepyehu. Hipame quiecaritesie teptayeixani, nemtivaretaxatanic manarita. Ayumieme necaneyeyani. 39 Hic mana niuyeicacaitni, ticuxatat vatuquiteta naisarie Carereyasie, varayenavat cacayarixi.

35Hic

(Rucaxi 4:4244)

Quesusi que mrenayeha tevi cuiniyac mcaitiyacai

Acayunecu, yumiret que memteanayexriya

taicai acayunecu, meniatirieni tecuicuicate yunaime, mme meta cacayarixi memvaviyacai. 33 Yunait quiecatari meniyucuxerieni quitenie hxie. 34 Yumireme nivaranayexrieni cui memyacai mireme cuiniyac. Cacayarixita nivarayenaxani yuvacavame. Pcavapitacai cacayarixi memtiniunic, mme memimaicaic.

32Hic

(Mateu 8:1617; Rucaxi 4:4041)

xevit cuiniyac mcaitiyacai caninuani hesana, cui ivaviriet. Utitunumaveca hxiena, mpa tinitahave, Xca peavariyani, ec pecaniyveni pemnesiitieni. 41 Quesusi inenimayat yumama niutasera. Nimayani mpa tichavet, Nesari nepnevariya. Pecaniuitiyaniri. 42 Mpa titahavecu yapaucua peunua cuiniya. Tevi itiyat nayani. 43 Cuini mieme ihritat, Quesusi neinani cuitva, 44 mpa tichavet, Amarima aixa, xeimetme pemcaraxaxatvani havaic. Maraacamesa quenemie pta.

40Merics

(Mateu 8:14; Rucaxi 5:1216)

Maricuxi1,2 Queneaxeiyana. Pemanayevec, quenanutimava que mreaitax Muisexi yapemtivatahecatanic. 45 Mc masi mana heyaca yatiniutixatatyani vacava. Naisarie tinicuxatacaitni que mtiuy. Ayumieme Quesusi pcayvecai quiecarisie meaxeni yuhecatat, masi yeuta necateitni macumavesie. Hesana meniaxecaitni naisarie quiecatari.

74 ic. Pisevixima Cacayari mpa axa utait. Quepainet pyve mreiyehvirieni tevi axa tiuyurieyu. Xevitixa xeica caniyveni Cacayaritt. 8 Quesusi yuiyarisie timait mya memteychavecaic, mpa tinivarutahave, Titayari mya xeteychave yuiyarisie. 9 Tita masi caticuanive. Que ticuanive mpa mtitahave muhurie, Pepreuyehviyarie axa pemtiuyuric. Caticuanive masi mpa mtitahave, Quenanucuquexi, aitari quenanucucuei, quenecuyeicani. 10 Paraque mpa xemtehetimanic Yuri Tevi netitevat heiserie nemexeiyac cuiepa, nemtivareuyehvirienic axa meteyurieyu, mpa tinitahave huriecame, 11 Ec nepmarahave, quenanucuquexi, aitari quenanucucuei, aquie quenemie. 12 Hic nanucuqueni. Yuitari anucucueca neyani yunaime vahxie. Ayumieme yunait meniuhxiyani. Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita, mpa meutiyuat, Hasuacu tepcanenierivave ipa tiyaneme.

Quesusi que mrenayeha huriecame

Merics yapamexa tucari anucayacu, hutarieca caninuani Capernaumesie. Catiniutamariva quename quita hayecatei. 2 Yumiret cuit meniyucuxerieni. Memyumirecaic, ni quitenie hxie mepcatenaquecai. Mc tinivacxaxatvacaitni niuqui. 3 Hic hipat huriecame meniatirieni, yunaucat mehecuet. 4 Hura meecuenique meniyutatexieni teteri memyumirecaic. Ayumieme Quesusi manucatei qui heima pta mecaneitiyepieni. Meivatiineca ixumari muva meneicatuani huriecame, itarisie acaime. 5 Quesusi varuxeiyaca yuri que memteeriecai, mpa tinitahave huriecame, Nenive, pepreuyehviyarie axa pemtiuyuric. 6 Hic hipat inaric memtequitametcai muva mecanayetecaitni. Yuiyarisie mpa meteniychavecaitni, 7 Titayaricuta mya tichave

(Mateu 9:18; Rucaxi 5:1726)

Que mtitaini Revi hesiena mtiviyanic

tavari haracuna tesita neyani Quesusi. Teteri yunait hesana meniaxecaitni. Mc tinivaquitacaitni. 14 Hic mana uyemiet nixeiya Revi Aripeu mnuayatcai teteri memteayutituayasie acaime.

13Merics

(Mateu 9:913; Rucaxi 5:2732)

75 Mpa tinitahave, Nehesie quetineviyani. Revi anucuqueca hesiena tiniuviya. 15 Merics ticuacacu Quesusi Revi quita, yuvacavat cuviyexunusie mieme memteyetuiriyarie, hipatta axa teyuruvamete metenicuacaitni Quesusimat teyquitvametemama vahamat. Meniyumirecaitni memiveiyacai. 16 Hicsari hipat inaric memtequitametetcai, mme Pareseusixi vahesie memteviyacai, mme meixeiyaca ticuacame axa teyuruvamete vahamame mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari vahamame, mpa metenivarutahave teyquitvametemama, Neuxei, pticuaa ptiie mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari vahamat, axa teyuruvamete vahamat. 17 Quesusi varuenieca mpa tinivarutahave, Mme aixa memteheuerie tiyuuhayemavame mepcaheuyehva. Mme memtecucuye pta mepeiyehva. Nes que nemtinua, nepcanua nemvatainienic mme heiseriemec yamemtecahu. Mme axa memteyurie pta nevatainienique nepunua, memtehayevac axa memteyuriecaic.

Maricuxi2 meniyuhaquiecaitni heiva. Hipat meuaxaca, mpa metenitaivaviya, Titayari Vani teyquitvametemama, teyquitvamete Pareseusixi vahesa memmiemete titayari meteyuhaquie, ahesa miemete teyquitvamete mecayuhaquiecacu. 19 Quesusi mpa tinivarutaeiya, Que meteyvave memyuhaquieca nenequeme cupaniyerumama, nenequeme mexi vahamat auca. Mexi nenequeme vasata uca, mecapyvave memyuhaquieca. 20 Tucari nayeamc quepaucua nenequeme mtihanieni vasata. Ana meniyuhaquiecuni, iya tucari ayeayu. 21 Tevi ixuriqui mcayutatutuvec pcaimanesiquitani ixuriqui cui myei. Mes xca mpa tiuyurienique, manesiqui hecuamett myei ptahanaqueyu, sanimeyari masi axa anet nayaniqueyu. 22 Tevi sixai myeisie pcaicatuani vinu mcuanac, mes xca mpa tiuyurienique, sixai nitasanequeyu, vinu neuyeveniqueyu sixaita. Vinu masi sixai hecuamesie canituarivani mcuanac.

Teyquitvamete que memteivatihunaxa tricu uxipiya tucarisie

Que memteitaivaviyax haquiya hepasita

Vani teyquitvametemama, Pareseusixi yunait icuai

18Merics

(Mateu 9:1417; Rucaxi 5:3339)

uxipiya tucarisie esipa niuyeicacaitni, teyquitvametemamata yunait. Mme menisutani meicahurucat mayeyari, mana meuuvat. 24 Hic Pareseusixi

23Merics

(Mateu 12:18; Rucaxi 6:15)

Maricuxi2,3 mpa metenitahave, Neuxei, titayaricuta mpa meteyurie que mcatitauniva uxipiya tucarisie. 25 Quesusi mpa tinivarutahave, Hasuacu xecateititervavave que mtiuyuri Raviri, heiyehat heuhacamt, mme hamatana memuuvacaita meheuhacacuicucacu. 26 Iya Cacayari quita neutahani quepaucua Aviyatari mhritariecai maraacate vahepasita. Pa Cacayari hxie mamanari niuticuani. Maraacate xeica heiserie mepexeiya memiticuanic mc pa, hipat heiserie mepcahexeiya. Mme hamatana memuuvacai tinivaruminita Raviri. 27 Mpata tinivarutahave Quesusi, Uxipiya tucari caniutiusieni teteri vahesie mieme. Teteri que memteuveviya, uxipiya tucarisie mieme xeica mepcautiveviya. 28 Ayumieme Yuri Tevi que nemtiteva, uxipiya tucari hepasitata necatiniaitani.

76 axa mtiyurienic. Tipitarie mtiyutavicueisitanic, ppitarie nusu mtiyumienic. Mmes cayuvat meniumacaitni. 5 Hic yuhaxama varuxeiyaca, yuhiveriet memseseicaic yuiyarisie, mpa tinitahave tevi, Amama queneutasera. Iya nitasera, aixa anet nayani. 6 Hic Pareseusixi mevayecneca, mme Herurexisie memteviyacai vahamat meniuyuenieni hepasitana, que memteimieniquecai.

Merics tavari tuquita neutahani. Tevi mmamavaquicai muva nayecateitni. 2 Mme menihupiecaitni, Capenayehani uxipiya tucarisie meteychavet, meixanetacut. 3 Hic Quesusi mpa tinitahave tevi mmamavaquicai, Quenanucuquexi, hixapa queneutaquexi. 4 Mpa tinivarutaivaviya Quesusi, Uxipiya tucarisie tipitarie aixa mtiyurienic, ppitarie nusu

(Mateu 12:914; Rucaxi 6:611)

Tevi mmamavaquicai

Quesusi teyquitvametemama yunait haracunapai menecne. Yumiret teteri meniveiyacaitni Carereyatari, Cureyatari, 8 Querusaremetari, Irumeyatari, Curutani anutayetari, Tiru aurie Siruni aurie quiecatari. Yuvacavat meuenanaca nai que mtiyurienecai, hesana mecaniuaxani. 9 Hic nivarutaaitani teyquitvamete hura memehanac canuva hesiena mieme, capa meisaipnac, memyumirecaic teteri. 10 Yumireme nivaranayexrvacaitni. Ayumieme yunait cuiniya memexeiyacai mesaipnet hesana meniaxecaitni meimayanique. Ayumieme canuva niutaaita. 11 Cacayarixi memcaitiyatca meixeiyat, hxiena meniucaxrvecaitni, mpa meteuhivat, Ec Cacayari pecaninuayatni. 12 Iya

7Hic

Teteri que memteyucuxerie haracuna tesita

77 heiseriemec nivahritacaitni memcaihecatanic que mpaictcai.


Tamamata heimana yuhutame que mtivaranuyexei narisixi

Maricuxi3 memenuhanac. Mpa meteniychavecaitni, Asipcatimate que mtiyuriene. 22 Mc meta, hipat inaric memtequitametetcai, Querusaremesie memeyec, mpa meniutiyuanecaitni, Peheresepuri pin. Cacayarixi axa memanene vauquiyarisie mtivayac, ayumieme pvarayena cacayarixi, meniutiyuanecaitnita. 23 Hicsari yuaurie varutacuevieca, xasic mpa tinivarutaquitani, Cauyumarie que tiyve mayuyenanic ycmana. 24 Yaxeicata, xeime cuieyarisie quiecatari xca hixata meyusana, xca meayucaunieca, mc vacuviyexunu pcayveni emreutevinic. 25 Xeime quie miemete hixata xca meyusana, xca meayucaunieca, mepcayvaveni ememteheutevinic. 26 Cauyumarie xca yucaunarmenique, trcariyaya hixata xca yusanaque, emreutevinic pcayveniqueyu. Ptaxximeniqueyu pta. 27 Tevi pcayve meutahanic mtrcaye quita, piniteya mtinavanic, me xca caihanique mtrcaye meri. Ihame, ptinavani tita mtixuave quitana. 28 Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, naime axa memteyurie teteri, mepyvave memteheuyehviyarienic, naime axa memutiyuane. 29 Masi que mane axa utait misevixima Cacayari Iyarieya

neutiyune hrisie. Mme mvaranuyexei nivarutainieni hesiena memteviyanic. Meayecneca teteri vasata, hesiena meteniuviya. 14 Tamamata heimana yuhutame nivaranuyetexa. Arique nivatanaxaniquecaitni memtecuxatanic, hamatana memuuvanic, 15 heiserie nivapitaniquecaitni memvaranayexrvanic tecuicuicate, memvarayenaxanicta cacayarixi axa memanene. 16 Simuni pxevittcai, Quesusi mitatervax Pecuru, 17 hipatta, Cacuvu Severeu nuaya, Vani Cacuvu ivaya, Quesusi mtivarutatervax Puhanerquesi, taniuquic Trarcamete paine, 18 Atrexi, Piripe, Parturume, Mateu, Tumaxi, Cacuvu Aripeu nuaya, Tareu, Simuni mcananisitatcai, 19 Cura Isicariutitanaca arique Quesusi myetua.

13Hic

(Mateu 10:14; Rucaxi 6:1216)

Que mane axa utait misevixima Iyari Mtiyupata

Hic quita meneutahaxani. yuvacavat teteri meuaxacu mme mepyutatexie metecuanique. 21 Hic maremama meuenanaca, meniuaxani
20Tavari

(Mateu 12:2232; Rucaxi 11:1423; 12:10)

Maricuxi3,4 Mtiyupata, mc hasuacu pcareuyehviyarieni mcc. Hesiena masi catiniuhivani, yuheyemec emuvec tita axa mtiuyuri. 30 Ipa niutayni, mme mpa memutiyuanecaic, Cacayari mcaitiya ninca.

78 Viquixi meniucaxrieni meniticuani. 5 Hipatta macutetexiyasie niucaxrieni, vaca mcaacucuieyasie. Cuitva niutineni, cuie emcasuicaic. 6 Hic quepaucua tau mane nicuini, niutivani mcahananatcateic. 7 Hipatta xuya imariyarisata niucaxrieni. Xuya niutivere, heimana niuyecne. Imari cacaniutixuavere. 8 Hipatta cuie aixa mracuanesie niucaxrieni. Utinexaca utivavereca, niutixuavere. Hipat xei teviyari heimana tamamata nayani, hipatta haica teviyari rata, hipatta xei sienituyari rata. 9 Mpata niutayni, Xatnet muenax queuena.

Quesusi ivamama varusieya

varusieya ivamama yunait mecaniuaxani. Tacua metiut metenitanairieni yuaurie meicueviet. 32 Teteri yumiret menayetecaitni hamatana. Mpa metenitahave, Neuxei, avarusi aivama mepmasihaivava tacuapait. 33 Mc mpa tinivarutahave, Quehateri nevarusi neivama. 34 Varanuxeiyatyaca auriena mematecai, mpa niutayni, Cam nevarusi neivama. 35 Que mane yamtiyuriene que mtinaque Cacayari, mc canineivatni caninevarusitni.

31Hic

(Mateu 12:4650; Rucaxi 8:1921)

Titayari xasi hepasita ticuxatat mtiquitacai

Imari ivivame xasi hepasita que mtimasic

Merics tavari haracuna tesita tiniutiquita. Hesana meniyucuxerieni yuvacavat teteri. Ayumieme canuvasie nacayerni hapa yecaimesie. Yunait teteri cuiepa pta menitiucaitni ha tesita. 2 Mana vaca tinivaquitacaitni xasi hepasita. Hic tiquitat mpa tinivarutahave, 3 Xequeneenanaca. Cams, ivivame neyani. 4 Merics imari ivienecacu, hipat huyeta niucaxrieni.

(Mateu 13:19; Rucaxi 8:48)

yhcate metitet, mme auriena memtitecai, Tamamata Heimana Yuhutame vahamat menitaivaviya xasi hepasita que mtiquitacai. 11 Mpa tinivarutahave Quesusi, Xeme xecaniupitarieni tita mtiutiaviesiecai, xemtemaicac que mtiane Cacayari tiaitametcacu. Hipat tacua memtitei pta, naimec xasi hepasita xeica mecaniupitarieni utarica manuynepa, para memcaixeiyac, sepa yemec memtanenierenique, para asimemcatehetimanic, sepa yemec memenanacaque, 12 capa taaurie meaxrienic Cacayarisie meteviyaque, capa meteheuyehviyarienic.

10Hic

(Mateu 13:1017; Rucaxi 8:910)

79
Quesusi que mtihecatacai yquisica tiivivame hepasita

Maricuxi4 menacne, hipatta xei sienituyari menacne.


Tita mtiavie que mtihecasieni
(Rucaxi 8:1618)

mpa tinivachaveni, Cari xeme ic xasi hepasita xepcauenana. Quettri xeteenanani naime xasi hepasita. 14 Ivivame niivieneni niuqui. 15 Hipat huyeta miemete mecanihmetni haque niuqui mucaiviya. Quepaucua memienie, cuitva Cauyumarie niaxeni. Niuqui netcni vahesa mucaiviya. 16 Hipatta yaxeica imari mecanihmetni macutetexiyasie memucaiviya. Quepaucua niuqui memenie, yapaucua menitanaquierieni meyutemamaviet. 17 Ycmana mepcahananatca, masi emepcateheutere. Quepaucua memuximatarie quepaucua memutaveiyarie ic niuqui hepasita, yapaucua meniucunuitarieni. 18 Hipatri imari menihmetni xuya imariyarisata memucaiviya. Mme niuqui meniuenieni, 19 masi mepyuhiverita tita hic mtimieme mehaerivat, tuminic meyutemamaviet mepteyuirviya, hipameta vacavame menihiveerieca. Mcc niuqui niupnariexani naisata. Cacaniutixuavere. 20 Hipat imari mecanihmetni cuie aixa mracuanesie memucaiviya. Niuqui mecaniuenieni, meniuyuvariya meinaquieriet, mecaniutixuxuavereni. Hipat xei teviyari heimana tamamata menacne, hipatta haica teviyari

13Hic

(Mateu 13:1823; Rucaxi 8:1115)

mpata tinivacuxaxatvacaitni, Cxeme que racueiya putic manunamienic, utata mutiquecanic nusu. Vapai pta caraqueca. 22 Tita mtiavie, masict mayanic xeica apuve. Tita mranucaname, mhecasienic xeica apuve. 23 Xatnet muenax queuena. 24 Mpata tinivacuxaxatvacaitni, Xequeneyucuerivayurieca tita xemteenie hepasita. Que xemtevainasirie hipame, yaxeica xepteinasiyarieni. Hesiena payaxe, xeme xemenana xehesie mieme. 25 Que mane tixat mrexeiya, tavari cuxi ptimiquieni. Que mane tixat mcarexeiya, sepa que mtitita mreixeiya ptinavaiyarieni.

21Hic

tinivacuxaxatvacaitni, Ipa catinianeni Cacayari tiaitametcacu. Cam tevi imari niutaivieni cuiepa. 27 Niucahupuni nanucuquecani tucaric tcaric. Imari niutineicani niutivavereni, mc asicatimaicacu que mtineica que mtiuvavere. 28 Cuie yuxata pitinenetva csunuyari meri, arique mayeyari, arique tacari. 29 Ticuayu, ana tricu xicamete nivaranunamc, isanari mayeac.

26Mpata

xasi imari hepasita, que mtiutineica

Maricuxi4,5
xasi musitasa imariyari hepasita

80 meyetet. Hipatta canuvate menecne hamatana. 37 Hic yapaucua niucueca vacava. Hamevari neucayeurivecaitni canuvasie. Nitihniyarmecaitni. 38 Quesusi canuva csapa nacateitni, muritarisie utimuut, cusut. Menenutahtani mpa meteichavet, Tiquitame acu, pecareuacuerivayurie temeuyeveximec. 39 Hic anucuqueca nitatieni eca. Mpa tinitahave haracuna, Cayuvat aixa, quetineuhayeva. Eca neunuani, niucuharuanare yemec. 40 Mpa tinivarutahave teyquitvamete, Titayari xetemama. Quepatt yuri xecateerie. 41 Mme masi cuini mieme meniutimamani. Mpa meteniyutahave, Quepaicri phc ic. Asita ecatt haracunatt menienieca que mtivaaita.

mpa niutayni, Que teutiyuaneni, titapa tianeni Cacayari tiaitametcacu. Que mane xasi hepasita tepihecatani. 31 Musitasa imariyaripa canianeni. Cuiepa mucaiviva, xevit imari hepana anet pcaxuave cuiepa esipepet. 32 Ucaiviyaca caniutineicani. Tupiriya mutineica, xevit hepana anet pcaxuave epapat. Mamateya neucunexani ettt. Taheima miemete viquixi mecaniyvaveni memyutiituatanic hesiena etriyarisie.

30Hic

(Mateu 13:3132; Rucaxi 13:1819)

Titayari Quesusi mtiquitacai xasi hepasita ticuxatat

xasi hepasita ticuxatat iyapa aneneme tinivacuxaxatvacaitni niuqui, que memteyvavecai memienienic. 34 xasi hepasita caticuxatat pcativacuxaxatvacai. Teyquitvamete xeica meayetet yhcate tinivarutahecatani naime.

33Vaca

(Mateu 13:3435)

Cacayarixi axa memanene que memteincai Cataratanaca

Quesusi que mtinta eca vitari

mc tucarisie ucutaicairecu mpa tinivarutahave teyquitvamete, Hicmstari anutaye tepanucne. 36 Mme mevarucueirieca teteri mana memtiucai, meneivitni caanatiyeivecacu canuvasie

35Hic

(Mateu 8:2327; Rucaxi 8:2225)

Merics haracuna anutaye menetaaxani Cataratari vacuiepa. 2 Canuvasie anatiyacu, yapaucua tevi cacayari mcaitiya mincai nenucunaque mquite vateuquiyapa ayeneca. 3 Mc tevi vateuquiyapa necateitni. Teteri menitexiecaitni meihanique tepac. 4 Mixa nicuhivacaitni tepac yumamatesie ycatesie, peru yumamac tepa nanutequecaitni, ycasie mieme nanuyequesinacaitni. Xevit hepana pcatrcayecai mimaxiutac. 5 Tucaric tcaric

(Mateu 8:2834; Rucaxi 8:2639)

81 teuquiyapa nicuyeicacaitni ya hrisie, cuhivanet, tetec yucuxitequet. 6 Hic Quesusi uxeiyaca teva uyeicame, hepana niutanausa. Hxiena niutitunumaqueni 7 carima utahivat, mpa utait, Que penetiuximatani, Quesusi acu Cacayari yunaime vaheima macave pemnuaya. Nepmasivaviri yanetihritat Cacayari, pencahrixa axa nesiuyurieni. Mpa niutayni 8 Quesusi mpa mtitahavixc, Ec cacayari pemcaitiya, queneuxna. 9 Hic mpa tinitaivaviya, Que petiteva. Mc mpa tinitahave, Cuyaxi Xei Vaxayari netinitevaca, temtamirec. 10 Vacava variyarica neyevaviriecaitni Quesusi mcavaranuyenanic mc cuiepa. 11 Merics yemurita tuixuri metenicuacaitni yuvacavat. 12 Cacayarixi variyarica meneyevaviriecaitni yameteichavet, Tuixuri vahesa quetananuna temvannic mme. 13 Hic Quesusi nivarupitani. Cacayarixi memcaitiyatca meixnaca tevi menivarutiviya tuixuri, esivatcacu huta miriyari meyupameme. Tuixuri yapaucua meniutanausa aita meneucayune. Hapa meneuxrieni, meniucuini haracunasie. 14 Hic tuixuri vahvemete meniyutauna. Yametenicuxatacaitni quiecari amyevasie esimyeyeusie. Teteri menecne mecunieretvet que mtiuy. 15 Quesusisa

Maricuxi5 meuaxaca menixeiya tevi cacayarixi memincai, Xei Vaxayari memiviyacai. Menixeiya mana acaime, heuquemarimacame, aixa reiyarime. Meniutimamani. 16 Hic mme memunenierix metenivacuxaxatvacaitni que muitarie tevi, que mtiuy tuixuri vahepasita. 17 Teteri menisutani variyarica meipitat vacuiepa myemiec. 18 Hic canuvasie cayerximecacu Quesusi, iya tevi cacayarixi memincai variyarica canipitani hamatana muyeicanic. 19 Quesusiri pcaipita. Mpa pta tinitahave, Aquie quenemie amarema vahesa. Yaquetinivaretaxata vaca que mtiuyuri Tiaitame ahesie mieme, que matiunenimayatax. 20 Mc neyani. Tamamata Quiecarite mracutevasie nisutani ticuxatat vaca que mtiuyuri Quesusi hesiena mieme. Yunait menihxiyacaitni.

Cairu nuaya que mranayehiya, uca mticuyecai imayacu Quesusi ixuriquieya

hutarieca anutaye anuyacu canuvasie, yuvacavat teteri meniyucuxerieni auriena haracuna tesita uvecacu. 22 Merics tuqui va xevit, Cairu titevat, mana caninuani. Quesusi uxeiyaca niutihximaqueni hxiena. 23 Variyarica canipitani mpa utait, Nenive pemxime ucatt. Quenemayamie manayevenic, ayenieret mayanic. 24 Quesusi utmana neyani.

21Merics

(Mateu 9:1826; Rucaxi 8:4056)

Maricuxi5,6 Merics meniveiyacaitni teteri yumiret meisaipnat. 25 Hic uca aniuyeicacaitni vasata tamamata heimana huta viyari myuriecai ticuyet xuriya uhanisitat. 26 Vaca tiniuxitariecaitni yumireme teyuuhayemavamete vahesa axet. Tita mrexeiyacai nai tiniutixtani tiyutuat. Yutatexieca, cui niyanecaitni masi. 27 Uenaca que mticuxaxasivacai Quesusi hepasita, utmana umiet teteri vasata, Quesusi ixuriquieya niumayani, 28 mpa tiychavet, Ixuriquieya xca neumayani xeica, nenanayevemc. 29 Merics yapaucua xuriya peunua maneicacai. Yuvaiyarisie mpa tiniuyumani mc cuiniya meunuac. 30 Hic Quesusi yuiyarisie retimaica ytrcariyac miaxixc xeime, yapaucua taaurie aveca teteri vasata mpa niutayni, Quepai neixuriqui pumaya. 31 Teyquitvametemama mpa metenitahave, Cari pevaxeiyat teteri naisata memasisaipnacacu, mya peraine, quepai pnesiumaya peraine. 32 Iya nanieretyani, que mane miyuri xeiyaque. 33 Uca uyyacat maricac, timait que mtiuy yuhesie, hxiena ninuani. Mana utihximaqueca, naime tiniutahecata que mtiuy, que mtivaiyac. 34 Hic mpa tinitahave, Nenive, yuri pemtiutaeric pepanayeve. Aiyarisie

82 pecauximatariet quenemie, aixa pereueriet uxaatni varie yapecatiucacucuinet. 35 Hic mpa utainecacu cuxi, vasa miemete meniuaxani mpa meteichavet, Aniveri pem. Titayari petiuximata cuxi tiquitame. 36 Quesusi varuenieca mpa meteichaveme, mpa tinitahave va, Pepcaheumaca, yuri quetineerieca xeica. 37 Hic teteri pcavarupita memenuveiyac. Pecuru Cacuvu yuivamacame Vanimame xeica nivarupitani. 38 Hic va quie hetaaca meyuxamurietveme nivaruxeiya meutisuaname meutihivame yumireme. 39 Muva heutahaca mpa tinivarutahave, Titayari xeteyuxamurie xeteutisuana. Nunusi pcamqui. Pucusu xeica. 40 Mme mecaninanaimacaitni. Hic yunaime varayenaca, nunusi muyecasie nivareutavitni cuesieya varusieya mmeta hamatana memuuvacai. 41 Hic mamayasie tiviereca, mpa tinitahave yuniuquic, Tarita cumi, taniuquic, imari acu, quenanucuquexi nematinahaveni. 42 Yapaucua nanucuqueni nunusi, niuyeicacaitni. Tamamata heimana huta viyari nexeiyacaitni. Cuitva meniuhxiyani yemec. 43 Quesusi heiseriemec yatinivarutahave xevit tma mcaretimanic que mtiuy. Mpata tinivarutahave, memteiminic.

(Mateu 13:5358; Rucaxi 4:1630)

Nasareti quiecarisie que mtiuyeicacai Quesusi

Merics mana neyani, yuquiecari

83 ninuani. Teyquitvamete meniveiyacaitni. 2 Hic uxipiya tucari ayeacu, tuquita nisutani tiquitat. Mme memieniecai meyumiret menihxiyacaitni mpa meutiyuat, Ic meixeiya, haque pemieme. Ic que tiupitarie mtimaivenic. Que tiupitarie inari mtrcavi mtiyurienec. 3 Ic caticaripiniteru, Mariya mnuaya. Cacuvu Cuse Cura Simuni vaiva catihc. Uva tahesa mecatetitei ivamama ucari. Hic menitixanierieni. 4 Quesusi mpa tinivarutahave, Tixaxatame veeme canierivani naisarie, masi yuquiecarisie xeica yumarema vasata yuquita veeme pcaeriva. 5 Mana pcayvecai xeime inari mtrcaye mtiyurienic. Hipame tecuicuicate xeica yuxexuime vahesie utimeca nivaranayexrieni. 6 Yuri memcateeriecaic, niiyarixiecaitni. Hic quiecarite esimyeyeusie tiniquitanecaitni.

Maricuxi6 memcaanacattcanic tinivarutaaitani. 10 Mpata tinivarutahave, Haque xemeaxani quita, muva xequeneyuhayevani asita quepaucua xemyehuque. 11 Quiecarisie quiecatari xca mecaxetanaquierieni, xca mecayuvariyani memxeenienic, mana xequenanuyecni, tumuanari xequeneucasixa yucacaisie, mpa xeteyuriet xemtetahecatanic vahesie que mrahiva. Ic niuqui caniseyeni que nemtixechave, Surumatari Cumuxatari cuini mieme mepcatatacuritarieni mme vahepa quepaucua iscame mvatacuevieni, mc quiecarisie quiecatari que memtetatacuritarieni. 12 Hicsari teyquitvamete meneutayeixani, mpa metecuxatat, teteri memtehayevac axa memteyuriec. 13 Yuvacavame cacayarixi menivarayenaxani. Tecuicuicateta yuvacavame haseiti mevarucavirivat menivaranayexrvacaitni.

Tamamata Heimana Yuhutame que mtivareutanaxa teyquitvamete

Tamamata Heimana Yuhutame varutacuevieca yuaurie, nivareutanaxani yuhutatame. Heiserie nivarupitani cacayarixi memcaitiyatca vahepasita. 8 Mpa tinivarutaaitani, tixat memcateupiximenic huyeta, mumuxi xeica, ina pcatixa, csiurita pcatixa, tumini vivurasie yemaneme pcatixa, 9 memeuuixanic cacai xeica, peru huta camixayari

7Merics

(Mateu 10:515; Rucaxi 9:16)

Tiyame Vani que mtiumierie

Herurexi mtiaitametcai mana cuiepa niuena que mtiuy. Naisarie tiniutamariva que mane mhctcai Quesusi. Mpa meniutiyuanecaitni, Tiyame Vani caniyaneni. Nanucuquetarieni umca, ayumieme mc trcariya nicuyuitvani. 15 Hipatta mpa meniutiyuanecatni, Eriyaxi canihctni, hipatta,

14Hic

(Mateu 14.112: Rucaxi 9. 79)

Maricuxi6 tixaxatame caniyaneni meripai miemetexi texaxatamete vahepa anet. 16 Herurexi masi uenaca mpa niutayni, Sric Vani canihctni nemiaitax muuya manutivitequienic. Mc nanucuquetarieni, rainecai. 17 Mc Herurexi meripai nivarutanani memiviyac Vani. Casariyanata nenutahani, mpa mtinaquecaic Heruriya. Mpa tiniuyni Herurexi mitivitc yuiva yaya, Heruriya mtitevacai, Herurexi ivaya Piripe titevacacu. 18 Vani caviyarievet cuxi mpa tinichavecaitni Herurexi, Pepcapitarie pemevitcnic aiva yaya. 19 Heruriya niuxiveeriecaitni. Niyutexienecaitni imiemt Vani. 20 Herurexi nimacarcaitni Vani, imait tevi mhctcaic heiseriemec yamticamiecaic, mupasiecaic Cacayarisie mieme. Niviyacaitni. Ieniet asipcatimaicai que mtiyuriemccai. Siepre ninaquecaitni mienienic. 21 Merics tucari nayeani Heruriya Vani maivac, quepaucua Herurexi ixarari mutavevi matinuivax yutucarisie. Teaitamete, cuyaxi tevaaitvamete, Carereyatari vauquiyarima nivarutainieni. 22 Heruriya nuaya uca vatahaca, tiutineica, nivanaquecaitni Herurexi mmeta hamatana memtecuacai yunait. Cuiepa tiaitame mpa tinitahave imari, Tita mmatinaque queneneutavaviri, nemmasiminic. 23 Niyhritani yarehavet, Tita pemnetitavavirieni

84 nepmasimini, sepa cuiepa nemtiaita hixata arcame pemnetiutavaviri. 24 Hic mana neyani imari. Mpa tinitahave yuvarusi, Tita netitavavirieni. Mc mpa tinitaeiya, Vani Tiyame muuya quenetavavirie. 25 Mexiva heutahaca cuiepa tiaitamesa, nitavavirieni mpa utait, Ipa canetininaqueni ne, hic cuit pemnesimini Vani Tiyame muuya, pateyusie yecaime. 26 Cuiepa tiaitame cui niyuhiveriecaitni. Muyhritac, teteri hamatana memtecuacai vac, ayumieme pcayuvariyacai mitaimaiyac. 27 Cuiepa tiaitame cuya niutanani cuit, itaaitaca Vani muuya mtuimiec. 28 Mc heyaca, muuya nanutiviteni casariyanata. Pateyusie yecaime niatani. imari niyetuirieni, imarita yuvarusi niyetuirieni. 29 Hic meteutamarieca, Vani teyquitvametemama menecne, caxarieya menecueni. Teuquiyapa meneiteni.

narisixi Quesusisa meniyucuxerieni, que memteuyuri que memtequitacai meteitaxatanique. 31 Iya mpa tinivarutahave, Cms taxata tepuhu macumavesie, xequeneuxipieca esiva. Hipat yuvacavat meniaxecaitni meneccacaitni, ayumieme tucari mepcahcai ni memtecuanic mme. 32 Hic canuvasie menecne

(Mateu 14:1321; Rucaxi 9:1017; Vani 6:114)


30Merics

Teteri que mtivarumi auxme miriyari

85 macumavesiepai yhcate. 33 Yuvacavat menivaruxeiya memec, menimaicaitni Quesusi. Naime quiecarisie quiecatari yuvacavat ycama menecne meunausaxaximet. Meuhaittat menetaaxani mme meri. 34 Hic anatiyeiximet Quesusi, teteri nivaruxeiya yumireme. Nivarutinenimayata, muxasi yhveme memcahexeiya vahepa memanenecaic. Mana nisutani tivaquitat miremec. 35 Hicsari yaatevacacu tau, teyquitvametemama hesana meniyucuxerieni mpa meutiyuat, Ena canacumaveni, yacanatevani tau. 36 Quenivareutanaxa aurava memtayeixanic quiecarite esimyeyeusie emyeyeusie, memteyutinanairienic icuai. 37 Mc masi mpa tinivarutaeiya, Xeme pta xequetenivarumicua. Mme mpa metenitahave, Tame teteinanaiyu pa huta sienituyarisie arcame, tetevamini. 38 Mc mpa tinivarutahave, Quepameme xepexeiya pa. Xequeneuxeiya. Yametetimaica, Auxme payari, huta questeyarita, metenitahave. 39 Hic nivarutaaitani yunaime, memcuyaxixanic xa macuyrasie yayupapamet. 40 Mana menicuyaxixani, xei sienituyari ya huta teviyari heimana tamamata yameyupapamet. 41 Hic auxme payari anuca, huta questeyari meta, yuheima heutiniereca, pampariyusi ipitaca Cacayari, pa niutitara. Nivaruitani

Maricuxi6 teyquitvamete memvaminic. Huta questeyari niutimura yunaime vahesie mieme. 42 Yunait meteucuaca meniutihuxani. 43 Hic menicuxerieni pa yuhayevameyari tamamata heimana huta quirivayari hpneme, questeyarita arime yuhayevame. 44 Mme memteucuai uquisi xeica auxme miriyari mecaniyupamecaitni.

Quesusi ha heima que mtiuyeicacai

nivarutamexitani teyquitvamete memacayaxec canuvasie, memenuyehaitiyac Vesairapai haracuna anutaye, mexi varateutvacai teteri. 46 Vareutanaxaca, hrisie neutiyune yutanenevienique. 47 Hic ucutaicairecu, canuva haracuna hixapa niuyemiecaitni. Quesusi cuiepa pta niuyeicacaitni yuxatame. 48 Mana meuximatariecame nivaruxeiya meivequeme, vahepa mayeecacaic. Hic esivatcacu tuxacta, Quesusi vahepa canamiecaitni haracuna heima umiet. Niuyeyaniquecaitni. 49 Mme meixeiyaca haracuna heima umiecame, mqui meeriet, meniutihiva. 50 Yunait menixeiya, meniyumuinacaitni. Mc cuit nivarutahave. Mpa niutayni, Yuiyari xequeneucayasa, ne nepyane. Xepcaheumamaca. 51 Hic vahesa yeacu, canuvasie acayercu, eca neunuani. Mme cuini mieme menihxiyacaitni meniiyarixiecaitni. 52 Pa hepasita que mtiuy

45Hic

(Mateu 14:2227; Vani 6:1621)

Maricuxi6,7 asimepcatehetimaivavecai, masi yuiyarisie meniupupurucaitni.


Quesusi que mtivaranayexrvacai Quenesareti cuieyarisie

86 vayeiyarisie yametecahut. 4 Quiecari hixapa meayeccat xca mecayuvenani hac, mepcatecuaca. Vacava cuxi mireme yeiyari canixuaveni yamemtecahu, tecxite xarite casute que memteitie. 5 Hic Pareseusixi tequitameteta mpa metenitaivaviya, Titayari yutusima vayeiyarisie yamecatecahu ahesa miemete teyquitvamete. Mes vamama caitiyacacu meptecuaa. 6 Mc mpa tinivarutaeiya, Cari Quisariyaxi aixa painecai meripai, xexatat xeme, aixa yuhesie axa mane xemavietac. Mpa catinauca, Ic teteri yutetac veeme mepnesixata, Que memteuiyari pta teva mepuuva. 7 Xanaca xeica menenayexeiyani Tita memtequita, teteri vaaisica mhcc xeica. 8 Tita mtiaitacai Cacayari xeteuhayevaca, teteri vayeiyarisie xeteniviyani, tecxite harevemete que xemtehauxina, tavari hepana mireme que xemteyurie. 9 Mpata tinivarutahave, Visi xepteyurie xeme, xeihayevaca tita Cacayari mtiaitacai yaxemtecahunic yuyeiyarisie. 10 Muisexi mpa naineni, Quetinivareuyehvirieca auquiyari avarusi. Tavari mpa canaineni, Que mane axa mutaineni yuuquiyari yuvarusi hepasita, queumierieni xei mieme. 11 Xemes pta mpa xeniutiyuaneni, Tevi xca mpa tichaveni yuuquiyari

anutaye meanucneca Quenesareti cuieyarisie menetaaxani. Mana menecuvieni canuva. 54 Canuvasie meanaticnecu, yapaucua meneitimani quiecatari. 55 Naisarie miemete vahesa meniutanausaxani. Menisutani tecuicuicate mevaatvat itarisie meaheime haque memeenana quename mana nua. 56 Naisarie que mticuyeicacai, quiecarite esimyeyeusie, emyeyeusie, yeuta, tecuicuicate menicutuarivacaitni quiecari hixapa, variyarica meipitat ixuriquieya xeica memmayanic. Yunait memicumavacai menanayexrve caitni.

53Hic

(Mateu 14:3436)

Tita caitiyacame meyeita tevi

Merics auriena meniyucuxerieni Pareseusixi, hipatta inaric memtequitametetcai Querusareme memeyec. 2 Menivaruxeiya teyquitvametemama hipame metecuacame vamama caitiyacacu mecamaimatcait Huriyusixi vayeiyari que mtiane. Meniniuquixiecaitni mme. 3 Pareseusixi, hipatta Huriyusixi teteriyari yunait, xca cuini mieme mecautimaimani, tixa mepcatecuaca, yutusima

(Mateu 15:120)

87 yuvarusi, nepini naime cmana pempareviyaniqueyu, mc Curuvani canihctni, taniuquic, nepimini Cacayari, que maine, 12 mcc xepcaipitaca uxaatni varie asimtiyurienenic yuuquiyari yuvarusi vahesie mieme. 13 Xecaneyeitani tita Cacayari mtiutay, yaxetecahut yuyeiyarisie, que xemtevaretuiri yunivema. Vacavamec xepteyurie icpa. 14 Tavari yuaurie varutacuevieca teteri, mpa tinivarutahave, Xequeneneenieca yunait, xequetenemaivaveni. 15 Tevi aurie tixat pcatixuave hesiena heutahame myveni caitiyacame meyeitanic. Tita tatana mratineica, mc pta canihctni tita caitiyacame mreyeitva tevi. 16 Xat net muenax queuena. 17 Hic teteri varucueiriecu, quita heutahacu, teyquitvametemama menitaivaviya xasi hepasita que mtiquitacai. 18 Mc mpa tinivarutahave, Cari xemeta asixepcatemaivave vahepa. Xeme mpa xecatehetimaive, nait tevi aurie mtixuave hesiena heutahame pcayveni caitiyacame meyeitanic 19 iyarieyasie mcaheutahaquec. Huriepana pta neutahaqueni, nihani. Mpa utait, naime icuai itiyacame nixatacaitni. 20 Tita tevi tata mratineica, mc pta canihctni tita caitiyacame meyeita. 21 Teteri vaiyarisie catinimiemetni axa que memteychave, que

Maricuxi7 memtevacumava que mane mcayya mcaycna, 22 que memtenavaya, que memteyumemiva, que memteicumava xeime yaya, que memteihiveerie tita mcativapini, axa que memteuiyari, que memteirma, que memteyucahiveerie merucuyatvet, que memteyucuasiri, que memteyusevixima axa meutiyuat, que memteyucataveerie yac xeica que memteychave. 23 Mc nait axa que memteyurie, vatata catinimiemetni. Mc caitiyacame caneyeitvani tevi.

Yuri que mtieriecai uca Sirupenisiyatanaca

mana heyaca, Tiru cuieyarisie ninuani, Siruni cuieyarisie. Quita hetaacu, pcainaquecai Quesusi xevit mtimariecac, peru pcayvecai mana myuhayevac camarivat. 25 Merics, uca niuena hepasitana. Cacayari mcaitiya nincaitni iya nuaya ucatme. Uca cuit hesana nuaca, hxiena niutihximaqueni. 26 Criyecusixi vaniuqui caniniuquieyatcaitni, Sirupenisiyasie ninuivametcaitni. Variyarica nipitacaitni meyenanic cacayari axa mane, mixnac niveya. 27 Quesusi mpa tinitahave, Neuyeveca meri tri memtihuxanic. Aixa pcaane tri vapa mvanavairienic, sinurixi mvaminic. 28 Mc

24Hic

(Mateu 15:2128)

Maricuxi7,8 mpa tinitaeiya, Xasunic peputaine uqui, peru asita sinurixi mepiticuaa tri vapa mexata mcavivive temxiquiyari. 29 Quesusi mpa tinitahave, Aixa pemutayc, quenemie. Cam cacayari axa mane ari nixna anive. 30 Hic yuquie hetaaca canitaxeiya yunive utasie cacaime, cacayari axa mane ixnacu.

88 meheuenanacame nivarayeitvani, mme memcaniuvavecai meniuvaveme nivarayeitvani.


Teteri que mtivaruni nauca miriyari

Tiru cuieyarisie heyeyaca Siruni cuieyarisie niuyeyune. Tamamata Quiecarite mracutevasie uyeyaca, Carereya haracunayarisie netaani. 32 Mana meniatirieni tevi mcaheuenacai mnenuriecai. Variyarica menipitani hesiena mutimenic. 33 Yateva heivitca hcame teteri memcaanuuva, nacatana neicauitani yuitvame. Utaasicavieca nimayani nenieya. 34 Yuheima heutiniereca naaivani Quesusi. Yuniuquic mpa tinitahave tevi, Hepata, taniuquic quevatiyepietcani paine. 35 Yapaucua nacateya nivatiyepierixani nenieya niuxnarieni, heiseriemec utaniut nayani. 36 Hicsari nivaruhritani xeime memcatehecuxaxatvanic, peru que mtivaruhrita, mme masi yemec metenicuxatacaitni naisarie. 37 Vacavamec menihxiyacaitni teteri yameutiyuat, Naime aixa catiniuyurieni. Mme memcaheuenanacai

31Hic

Quesusi que mrenayeha tevi mcaheuenacai mnenuriecai

Merics anapaitt tavari yumiret teteri meyucuxeriecu, icuai mecahexeiyacacu, teyquitvamete nivarutacuevieni yuaurie. Mpa tinivarutahave, 2 Ne teteri nepvanenimaya. Haica tucari mepuyuri nehamat. Icuai mepcahexeiya. 3 Meyehacacuitveme xca nevareutanaxani vaquie, huyeta mepeamxani, hipat tevapai mecaniquiecataritni. 4 Teyquitvametemama mpa metenitaeiya, Haque mieme peyve pa mtivaruminic ime ena macumavesie. 5 Mc mpa tinivarutaivaviya, Quepameme xepexeiya pa. Atahutame, meniutiyuani. 6 Hic nivarutaaitani teteri cuiepa memcuyaxec. Atahuta payari utica, pampariyusi ipitaca Cacayari, nititara. Teyquitvamete nivaruitani memvaminic. Mme mecanivarumini teteri. 7 Yapameme queste menivarexeiyacaitnita esimempepe. Pampariyusi ipitaca Cacayari, tiniutaaita queste memmiquienicta. 8 Meteucuaca meniutihuxani. Yuhayevameyari tarimeyari meniucuxerieni teyquitvamete, atahuta quirivayari nayani.

(Mateu 15:3239)

89 nauca miriyari mecaniyupamecaitni teteri. Hic nivareutanaxani. 10 Teyquitvamete vahamat yunait canuvasie menacayaxe, Rarmanuta mracutevasie menecne.

Maricuxi8 xetexata pa xemcahexeiyac. Xecateenana, xecatemaivave cuxi. Xeiyari cuxi tisesei. 18 Xeuhxit xecateheuneniere, xeunacat xecateheuenana, tixa xecatehaeriva. 19 Auxme payari neutitaracu auxme miriyari vahesie mieme, quepame quirivayari hpneme xepucuxerie muyuhayevax. Mme mpa meniutiyuani, Tamamata heimana hutame. 20 Mc tivarahave, Atahuta payari nauca miriyari vahesie mieme neutitaracu, quepame quirivayari xepucuxerie muyuhayevax. Mme meniutiyuani, Atahutame. 21 Mpa tinivarutahave, Queri xecatemaivave cuxi.

9Esivatcacu

Inari que memteitavaviri Pareseusixi

Pareseusixi meniuaxani. Menisutani niuqui mexatat hamatana, meivaviriet inari memxeiyac muyuavisie mieme mupitarie, memiinatanic. 12 Mc yuiyarisie haaivat mpa niutayni, Titayari inari metevava hic miemetexi. Niuqui caniseyeni que nemtixechave, yemec inari mepcapitarieni hic miemetexi. 13 Varucueirieca hutarieca nacayerni canuvasie, anutayepai neyani.

11Hic

(Mateu 16:14; Rucaxi 12:5456)

Tiyucuxanariyame Pareseusixi vahesa mmieme

teyquitvamete metenatmaiya pa memaniquecai. Xeime hca mepexeiyacai pa canuvasie. 15 Hic mpa tinivarutaimaiya, Yumarima aixa xequeneyucuerivayurieca tiyucuxanariyame hepasita Pareseusixi vahesa mmieme, Herurexisa mmieme. 16 Mme mpa meteniyutahave, Pa temcaheyeic mya naineni. 17 Quesusi tiutimaica que memteychavecai mpa tinivarutahave, Titayari niuqui

14Merics

(Mateu 16:512)

mecanetaaxani Vesairapai. Teteri meniatirieni uqui macpecai, variyarica meipitat mimayanic. 23 Hic macpecai mamayasie tiviereca, quiecari tesitapai neihana. Heasicamaxaca hxitana, hesiena utimeca, mpa tinitaivaviya, Tixa pecatixeiya. 24 Hic anutaniereca mpa niutayni, Teteri cyexi nepvaxeiya yaxeica meaneneme, peru teteri meneuuvani. 25 Hic hutarieca hxitana niutimeni. Tevi nanutaniere, heunieret nayani. Naime tiniuxeiya que mtivayac. 26 Hic Quesusi nitanani quiena mpa titahaveca, Quiecarisie pepcaheumieni, xeime pepcaraxaxatvani.

22Hic

Macpecai que mranayehiya Vesairasie

Maricuxi8,9
Pecuru que mtiyutahecatax

90 taaurie aveca, hipame varuxeiyaca teyquitvamete, nicuimaiyani Pecuru mpa utait, Xasie queneuyea Cauyumarie Nehxie pepcauveni. Ec Cacayaripa pepcareiyari, teteri vahepa xeica pepreiyari. 34 Hic yuaurie varutacuevieca teteri, teyquitvamete vahamame mpa tinivarutahave, Tevi xca yuvariyani nehamat muyeicanic, queyuxanierieca, queyuvariyani sepa curuxisie mmierieni, nehesie quetiviyani. 35 Que mane myutavicueisitamc caniyutatmaiymc. Que mane myutatmaiya nehesie mieme, niuqui aixa manuynesie mieme, mc niyutavicueisitamc yemec. 36 Tevi nai cuiepa mtixuave xca raivanique, tita raivaqueyu xca yutatmaiyanique. 37 Tevi titac tiyutuani yutucari mcanavaiyarienic. 38 Hic miemetexi hipame vaitama memvacumava axa memteyuruva vasata uyeicat, que mane mnesiteviya miteviya neniuqui, neta Yuri Tevi que nemtiteva necaniteviyacamc iya quepaucua nemunuani neuquiyaripa nemarivet, netupirisixima mempasie Cacayarisie mieme vahamat. Hic mpa tinivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, hipat uva memuuva mepcacuini mexi mecanenierivave que mtiyni quepaucua Cacayari munuani trcayemec tiaitat. Arique mcaque mecanicuicuni.

Quesusi teyquitvamete vahamat yunait menecne. Quiecarite esimyeyeusie meniuuvacaitni Sesareya Piripu aurie. Mana huyeta meuyehut, mpa tinivarutaivaviya teyquitvamete, Teteri que meutiyuane que nempaic ne. 28 Mmeri mpa metenitaeiya, Hipat mpa meniutiyuane, Vani Tiyame pemhcc, hipatta Eriyaxi pemhcc, hipatta texaxatamete pemxevit. 29 Hic mpa tinivarutaivaviya, Xemete que xeutiyuane que neppaic. Pecuru mpa tinitaeiya, Que mane heiserie mupitarie Crisitutt, ec pecanihctni. 30 Hic nivaruhritani asimemcatehehavenic xeime hepasitana.

27Hic

(Mateu 16:1320; Rucaxi 9:1821)

Quesusi que mtihecatacai que mtimierieniquecai

nisutani tivaquitat, mpa utait, Neuyeveca cuxi ne Yuri Tevi que nemtiteva vaca nemticuinec. Tauquiyarima, maraacate memhritarie, mmeta inaric memtequitamete mecanenitixanieriecuni. Necanimieriemc, necananutanierimc hairieca tucarisie. 32 Ic niuquieya canihecacaitni que mutay. Hic Pecuru yateva heivitca nisutani icuimaiyat. 33 Quesusi

31Hicsari

(Mateu 16:2128; Rucaxi 9:2227)

91
Quesusi yc anet que mrata

Maricuxi9 que mainecai. 11 Hic mpa metenitaivaviya, Mme inaric memtequitamete, titayari mpa meteutiyuane quename heuyevese Eriyaxi meri munuani. 12 Mc mpa tinivarutaeiya, Neuyeveca Eriyaxi meri munuani aixa miyurieni naime. Masi que reuxa Yuri Tevi hepasita, que mreuyevese vaca mticuinec mxanierivanic. 13 Masi ne mpa netinixechaveni, Eriyaxi caninuaniri. Yamepiyuri que mtivanaquecai, mpa que mreuxa hepasitana.

ataxeime tucari anucayacu Quesusi nivarevitni Pecuru Cacuvu Vani yemuri amanutitevisie yuhcame. Mana yc anet nayeitarieni vahxie. 3 Quemarieya xavatt nayani, cui tuxat vipa. Cuiepa mtama turiyame mya aneneme pcayve mitiyeitani. 4 Mana Eriyaxi Muiseximat memasict menacne, Quesusimat metenicuxatacaitni. 5 Hic Pecuru mpa tinitahave Quesusi, Tiquitame acu, aixa canianeni uva temuuvac. Cams xamaru teptivevieni haicame, ahesie mieme xeime, Muisexisie mieme xeime, Eriyaxisie mieme xeime. 6 Pecuru asipcatimaicai que mtayniquecai, teyquitvamete cui memeumamacaic. Ayumieme mpa putay. 7 Hic haivitri nuaca nivaruetriviya. Xevit niutaniuni haivitrisie yautait, Ic caninenivetni neninaquierieca, xequeneenieca. 8 Yapaucua mehanieretcneca naisarie, xeime mepcauxei yuaurie uveme, Quesusi xeica meniuxeiya. 9 Hic yemurisie meacanexaximecacu, Quesusi nivarutaaitani asimemcatehehavenic xeime tita memteuxei, mexi Yuri Tevi mquite vasata caanucuquevecai cuxi, ariqueque xeica. 10 Que mainecai yamecatenicahucaitni, peru yusata niuqui menixatacaitni tita mtixatacai, manucuqueni mquite vasata

2Hic

(Mateu 17:113; Rucaxi 9:2836)

Quesusi que mrenayeha temaic, cacayari axa mane iviyacacu

mevaranucuaxirmecacu hipame teyquitvamete, yumireme teteri menivaruxeiya teyquitvamete vaaurie, mmeta inaric memtequitametetcai menivaruxeiya niuqui mexatacame vahamame. 15 Hic teteri meixeiyaca Quesusi, meniuhxiyani, hepana meniutanausaxani menitavaritani. 16 Mc mpa tinivarutaivaviya mme inaric memtequitametetcai, Titac niuqui xetexata vahamat. 17 Tevi xevit mpa tinitaeiya, Neuxei tiquitame, nenive uquitme nepmasiatiri, cacayari axa mane minc caitauniet mtaniunic. 18 Sepa haque meitaaxiya peiyehpa, cuaimuxari pvayeneica, yutametec ptiutaqueve putanaranare. Ne nenivarutavavirieni teyquitvamete ahesa

14Hic

(Mateu 17:1421; Rucaxi 9:3743)

Maricuxi9 miemete memenayehanic, peru mepyutatexie. 19 Mc mpa tinivarutaeiya, Cari hic miemete yuri xepcateerie. Quepamexa peuyevese xehamat nemucani. Quepamexa nepxenevieca. Xequenavitqui. 20 Hicsari meniatirieni. Mc cacayari ixeiyaca Quesusi, yapaucua nitanni temaic. Cuiepa ucaveca iya, nicurupenecaitni, cuaimuxari anativiet. 21 Quesusi mpa tinitaivaviya quemasieya, Quepamexa piaxiya. Mc mpa niutayni, Nunusiyaripai. 22 Mixa taipa hapa neihpani imienique. Ec xca peyveni asipemtiyurieni, quetanenenimayaca quetaneparevieca. 23 Quesusi mpa tinitahave, Titas peraine, xca neyveni pemaine. Que mane yuri mtierie naimec pyve. 24 Hic temaic quemasieya mpa tiniuhiva, Yuri neptierie acu, queneneuparevi yuri xca necatierieca. 25 Quesusi yumireme varuxeiyaca meanausaxaximeme hepana meyucuxerienique, nitatieni cacayari axa mane mpa tichavet, Neuxei ec cacayari pemcaitaunie mtaniunic menanic, ne nematiniaitaca pemixnac, tavari pemcaiviyanic. 26 Iya cacayari utahivaca itacaset carima, nixna. Mquipa anet nayani temaic. Ayumieme esivatcacu yunait mpa meniutiyuani, Caniumniri. 27 Perus Quesusi temaic mamaya uviyaca nenucuhana. Iya nanucuqueni. 28 Hic quita heutahacu, teyquitvametemama mpa

92 menitaivaviya yuhcate meayetet, Titayari tetetatatexie tame temayenanic. 29 Mc mpa tinivarutahave, Yuneneviet yuhaquiet xeica caniyveni meyenanic ipa aneneme.

Quesusi tavari que mutay que mtimierieniquecai

mana menecne. Carereya cuieyarisie meniuyecne. Pcainaquecai xevit mtitamarienic. 31 Teyquitvamete tinivaquitacaitni. Mpa tinivarutahave, Ne Yuri Tevi nehctt nepyetuiya teteri vamamasie. Menenimiecuni. Nemierieme, hairieca tucari anucayayu nenanucuquemc. 32 Mme ic niuqui mepcahetimaivavecai. Menimamacaitni meitaivaviyaque.

30Hic

(Mateu 17:2223; Rucaxi 9:4345)

Que mane masi mveeme

Capernaume menetaaxani. Quita meheutahaxacu mpa tinivarutaivaviya, Titac niuqui xetexatacai huyeta. 34 Mme cayuvat xeica meniumacaitni, niuqui memxatacaic huyeta que mane mme masi mveemetcaic. 35 Hic ayerca, Tamamata Heimana Yuhutame varutacuevieca yuaurie, mpa tinivachaveni, Xevit xca veeme ayeimcni, neuyeveca yunaime vaparevivame

33Merics

(Mateu 18:15; Rucaxi 9:4648)

93 mayuyeitanic imatreme mayuyeitanic. 36 Hic nunusi ahanaca vahixapa nitaqueni. Itituca mpa tinivarutahave, 37 Que mane xeime mtanaquierieni ipa meaneneme tri nehesa mmiemec, mc canenitanaquierimc ne. Que mane mnesitanaquierieni ne xeica pcanesitanaquierieni, masi que mane mnesiheyena canitanaquierimcta.

Maricuxi9,10 xca masihecahpani, quenavitequi. Masi aixa pyniqueyu pemamapurut xca peheutahanique tucari maxuavesie, hutame peucamamat xasi taiyariyarisie pemcaheutahanic mcatvesie. 44 Mana cuisi mvacme pcamni tai pcatveni. 45 Aca xca masihecahpani, quenavitequi. Masi aixa pyniqueyu xca pecapurut peheutahanique tucari maxuavesie, hutame peucacat xasi taiyariyarisie pemcauhiyanic mcatvesie. 46 Mana cuisi mvacme pcamni tai pcatveni. 47 Ahxi xca masihecahpani, quenivatitui. Masi aixa pyniqueyu xca peheutahanique haque Cacayari mraaita tapa peacpet, xasi taiyariyarisie pemcauhiyanic hutame peucahxit. 48 Mana cuisi mvacme pcamni, tai pcatveni. 49 Yunait meniitiyacuni taic, nait mavari que mtiitiva unac. 50 Una aixa canianeni, peru xca hamurit ayanique, titac hausivime xeteheyeitaniqueyu una. Una xequenexeiyani yuhesie aixa xeteyuxexeiyat.

43Amama

Que mane mcatasiayeuni, mc tahesie tiniviyani

mpa tinitahave, Tiquitame, xeime tahesie mcativiya tecaniuxeiya varayenavame cacayarixi axa memanene, ahesa niu miemett. Mc tahesie mcativiyac, ayumieme tepinena. 39 Quesusi mpa niutayni, Xepcainenaca. Tevi xca trcayemec inari tiyurieneni, mpa utait quename nehesa mieme, quetiyveni cuitva nehepasita axa mutaineni. 40 Que mane mcatasiayeuni, tahesie catiniviyani. 41 Que mane xei tecxiyari mxeharitani Crisitusa miemete xemhmec, yemec peixeiyani tita mraivax.

38Vani

(Rucaxi 9:4950; Mateu 10:42)

mane mitiquetamra xeime ic tri yuri memteerie, masi aixa pyniqueyu mata mahete xca ecattanique cipieyasie, haramarasie xca heucahiyanique meripai.

42Que

(Mateu 18:69; Rucaxi 17:12)

Titac mtitiquetamre

Quesusi que mtiquitacai, uqui yya mcueirie hepasita

10

Merics mana heyeyaca, Cureya cuieyarisie uyeyaca, Curutani hatuxame anutaye ninuani. Mana tavari teteri hesana meniyuxeriecaitni. Que mtiyurienecai, tavari tinivaquitacaitni. 2 Hic

(Mateu 19:112; Rucaxi 16:18)

Maricuxi10 Pareseusixi meniuaxani, mpa meteicuivaviyat meiinatatvet, Titauniva uqui yya mcueirienic meutiyuat. 3 Mc mpa tinivarutaeiya, Que tixeuaita Muisexi. 4 Mme mpa metenitahave, Muisexi nipitani tevi xapa mtavevienic eiriya hepasita, arique micueirienic. 5 Quesusi mpa tinivarutaeiya, Xeiyari mseseic ayumieme ic aitarica tinixeutautirieni. 6 Peru mataripai nait mtiunetariepai, Cacayari nivarutivevieni uquitme ucatme. 7 Ayumieme uqui niyupatamc, yuquemasi yuvarusi vahesa niyeyeimc, yuyasie tiniviyamc. 8 Memyuhutacai xei vaiyari mecanacnicuni meyuxevit, cananuyneni. Ayumieme mecaniyuxevini, mepcayuhutari. 9 Merics Cacayari que mtivaruxeviriyax, tevi pcavataxriexani. 10 Hic quita meayetet, teyquitvamete tavari menitaivaviya mc hepasita que mutay. 11 Quesusi mpa tinivarutahave, Que mane icueirieme yya, xeime pta mtivitni, mc nicumavani que mane mcayya. 12 Ucata xca icueirieni ycna, xeime pta xca uticnata, mc nicumavani que mane mcaycna.

94 peru teyquitvamete menivarutateacaitni. 14 Quesusi varuxeiyaca teyquitvamete que memteyuriecai niuyehaani. Mpa tinivarutahave, Xequenivapitaca tri nehesa memaxenic. Xepcavanenasitiyani. Cacayari mya meaneneme catinivaaitvametni. 15 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane nunusipa mcayuvariya Cacayari mtitaaitanic yapcatipitarieni. 16 Hic yumamasie varutitct yacaniutainecaitni para aixa memitarienic vaheima utimeca.

Quesusi que mtiuniu, tri aixa memitarienic

hesana mecanivaatvacaitni tri vahesie mutimenic,

13Hic

(Mateu 19:1315; Rucaxi 18:1517)

Quesusi niyemieximecaitni. Hic tevi unausarmet hesana ninuani. Hxiena niutitunumaqueni mpa ticuivaviyat, Tiquitame aixa pemtiucaiyari acu, tita reuyevese nemtiyurienic tucari mcaxve nehesie mtinaquenic. 18 Quesusi mpa tinitaeiya, Titayari aixa netiucaiyarime penetixata. Tevi aixa mtiucaiyari apcauyeica, Cacayari yuxevit aixa ptiucaiyari pta. 19 Ecs aitarica pepmate, pepcatiamieni, xeime yaya cnaya pepcacumavani, pepcatinavayani, xeimesie pepcarahpani petiitavat, pepcatiacuamanani, aquemasi avarusi quetinivareuyehvirieca, que manuyne. 20 Iya mpa tinitahave, Tiquitame, ic naimesie yanepticamie

17Merics

(Mateu 19:1630; Rucaxi 18:1830)

Uqui mxicutcai

95 temaicyaripai. 21 Quesusi ixeiyat ninaquieriecaitni. Mpa tinitahave, Xevitixa xeica peuyevese yapemtiyurieni. Quenemie, tita pemrexeiya quetinetua, tuminiyari quenivarumicua puvresixi. Mcc muyuavisie vaca pepeucaqueni. Pevareitame quenayea, nehesie quetiniviyani, sepa curuxisie pemumierienique. 22 Ic niuquic panutixnetya. Yuhiveriet caneyani vaca mrexeiyacaic. 23 Hic Quesusi yuaurie hanieretyaca mpa tinivarutahave teyquitvamete, Canicuaniveni xicusixi memayeaxanic Cacayari mtivaaitvametnic. 24 Teyquitvamete menihxiyacaitni niuquieyac. Quesusi hutarieca mpa tinivarutahave teyquitvamete, Nenivema, canicuaniveni mme yuri memteerie tuminisie memayeaxanic Cacayari mtivaaitvametnic. 25 Sepa mcacuanivenique cameyu manuyehani ivipame hxieyasie, peru siepre yeme pcuanive xicu mayeanic Cacayari mtiaitvametnic. 26 Mme masi vaca menihxiyacaitni. Mpa meteniychavecaitni, Mericte, xca mpa aneni, quepai pyve mtavicueisitarienic. 27 Hic Quesusi vaxeiyat mpa niutayni, Teteri mepcayvave memyutavicueisitanic, masi Cacayari caniyveni mvatavicueisitanic. Cacayari naimec caniyveni. 28 Hicsari

Maricuxi10 Pecuru nisutani mpa tichavet, Cams tame naime teteucueirieca ahesie tepteviya. 29 Quesusi mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane micueirie yuqui yuivama yuvarusima yuquemasima yitama yunivema yucuie, xca varucueirieni necmana, niuqui aixa manuynesie mieme, 30 xei sienituyari masi varexeiyat canayeimc hic quite, ivamarixi, yuvarusima, yunivema, cuie. Uximatariet varexeiyat canayeimc. Tucari umamiesie ayeame, tucari mcaxve hexeiyat canayeimc. 31 Peru yuvacavat hic memveemete, imatremete mecanacnicuni, imatremete veemete mecanacnicunita.

Tavari Quesusi que mutay que mtimierieniquecai

huyeta meniuhucaitni Querusareme meutiyune uta, Quesusi nanuhaitacaitni. Teyquitvamete menihxiyacaitni. Hipat memiveiyacai menimamacaitni. Hic tavari yateva canivarevitni Tamamata Heimana Yuhutame. Nisutani tivacuxaxatvat que mitarieniquecai, 33 mpa utait, Neuxei, Querusareme tenetaaxacuni. Ne Yuri Tevi que nemtiteva necaniyetuiyamc maraacate memhritarie vahesa, mme inaric memtequitamete vahesa. Vaiscate menesitahaveyu,

32Merics

(Mateu 20:1719; Rucaxi 18:3134)

Maricuxi10 necanimieriemc, menesiyetuayu teteri memcahuriyusixi vahesa. 34 Mme mecanenitananaimacuni, yuhaxama nehesie meniutaasicaviecuni menenicuvaxacuni, mecanenimiecuni. Peru hairieca tucari ayeayu, necananucuquemc.

96 axemutiyaxec. Masi mme vahesie mieme mucuhaarisie xeica, mme yametenipitariecuni. 41 Hipat Tamamata meuenanaca que memutiyuanecai, menisutani mevaxemat Cacuvu Vani. 42 Quesusi yuaurie varutacuevieca yunaime, mpa tinivarutahave, Xeme mpa xeptemate, mme nuivarite vasata memmariva meteaitametett metenivauxitaca meteaitat. Vavemete heiserie mecanexeiyani vahepasita que memteyurieni. 43 Mpa pcatiyni xeme xesata. Que mane veeme mayaniqueyu xesata, yunaime xeparevivame canayeimc. 44 Que mane mexacame mayaniqueyu xesata yunaime xehesie mieme variyarica tiuximayat canayeimc. 45 Yuri Tevi que nemtiteva, que nemtinua, nempareviyanic nepcanua, masi nevaparevienique pta necaninuani, netucari nemtatuanic yumireme vahesie mieme, nevaxnaque.

Cacuvu Vanimat que memteitavavirie

Severeu nivemama Cacuvu Vani yuhutat aura meacneca, mpa metenitahave, Tiquitame, ptasinaque tahesie mieme yapemtiyurienic, que temmatetavavirieni. 36 Mc mpa tinivarutaeiya, Que tixenaque yanemtiyurienic xehesie mieme. 37 Mpa metenitaeiya, Quetaneupita atemutiyaxec xevit aserieta xevitta autata, quepaucua visi peanet pemayani. 38 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Asixepcatemate tita xemtecuivava. Nehepa xeteucacucuinet xeteyvave xemenuienic tita nemranuieni ne, nehepa xeteyvave xemaivarienic tevi que mranucanamiepa hac quepaucua mucayarie. 39 Mme mpa meniutiyuani, Tecaniyvaveni. Quesusi mpa tinivarutahave, Yemec tita nemranuieni xecananuiecuni, nemcayarienipa xecanicayariecuni. 40 Peru heiserie nepcahexeiya nemxepitanic ni neserieta ni neutata

35Hic

(Mateu 20:2028)

Que mranutanierix Vartimeyu macpecai

Quericu menetaaxani. Mana meheyehuximecacu iya Quesusi, teyquitvametemama yunait, yumiret teteri vahamat, tevi macpecai mana niucateitni huye tesita tivaut, Vartimeyu titevat, Timeyu nuayatt. 47 Ic uenaca quename Quesusi Nasaretitanaca uyximecai, nisutani mpa tiuhivat, Quesusi acu Raviri pemnuaya,

46Merics

(Mateu 20:2934; Rucaxi 18:3543)

97 quenenenenimayaca cueriet. menitateacaitni cayuvat mticanic. Mcs masi carima mpa tiniuhivacaitni, Raviri nuaya acu, quenenenenimayaca cueriet. 49 Quesusi mana utaqueca, mpa niutayni, Aura xequenehaviyu. Mme mehecneca aura menitahave macpecai, mpa meutiyuat, Aiyari queneucayesa quenanucuquexi, aura pmasitahave. 50 Mc ycari hevivieca, anucuqueca, Quesusisa neyani. 51 Quesusi mpa tinitahave, Que matinaque nemmasiyurienic. Macpecai mpa niutayni, Tiquitame nepayeniereniqueyu. 52 Quesusi mpa tinitahave, Quenemie, yuri pemtiutaeric pepanayeve. Yapaucua nanutaniere, huyeta neiveiya Quesusi.
48Yumiret

Maricuxi10,11 mpa xequenetiyua, Tiaitame neiyehaca, cuitva canenamc. 4 Merics mehecneca caye uta meneitaxeiya puxu nunusi acuviecame quitenie aurie. Menecuxna. 5 Teteri mana memtiucai hipat mpa metenivarutaivaviya, Que xeteyurie puxu nunusi xeacuxnat. 6 Hic yametenivarutahave que mtivarutahavix Quesusi, teteri yametenivarupitani. 7 Puxu meneyehana Quesusisa. Hic ycari meenutiveriecu, hesiena nanutiyerni. 8 Yumiret meivaritat ycari meniitaximecaitni huyeta. Hipatta cye xavari meuhapat meniyetuaximecaitni. 9 Memuhaittacai, memuimamatcai mpa meteniuhivacaitni, Quetaneutavicueisita aixa, aixa queticuxaxasivani iya hepasita, que mane Tiaitamesa miemett amamie hepasita, 10 que mane Tiaitamett mayeani tatevari Raviri mtiaitacaipa, mc hepasita. Aixa canianeni que mane taheima macave. 11 Merics Quesusi Querusaremesie neutahani, tuqui ampata neutahani. Hanieretyaca naisarie nivayeyani acayunirmecacu. Tamamata Heimana Yuhutame vahamat yunait menecne Vetaniyapai.

Querusaremesie que mreutaha

11

Mericsari Querusaremesie meaxaximecacu Vetpaquesie Vetaniyasie, yemurita meuaxacu Huriva Macuu mracutevasie, yuhutame nivarutanani teyquitvamete. 2 Mpa tinivarutahave, Quiecari anutaye mucumasie xequenehu. Mana xeanutahaxaximet puxu nunusi xecanetaxeiyacuni hacuviecame, tevi hesiena mcaanutiyerve cuxi. Xequenacuxna xequenahani. 3 Xevit xca mpa tixecuivaviyani, Titayari mya xeteyurie utait xeme

(Mateu 21:111; Rucaxi 19:2840; Vani 12:1219)

Que mtiuniu axa mitarienic xapa mcatacacai

uxaarieca Vetaniya meheyecneca Quesusi

12Merics

(Mateu 21:1819)

Maricuxi11 neuhacamccaitni. 13 Xapa uxeiyaca tevapai xavacame, hepana neyani ixeiyaque, siparas xca tixa ticaxeiyaqueyu hesiena. Mana nuaca tixat cacatiniucaxeiya, xavari xeica, maxuxuavere mcaayeavecaic. 14 Quesusi hic mpa tinitahave xapa, Hasuacu xevit tma aicuaxi pcaticuani. Menienieni teyquitvametemama.

98
Xapa que mtiuva, tiutaniucu para axa mitarienic

Que mtiiti tuqui ampa

Querusareme menetaaxani. Quesusi tuqui ampa curaruyarita heutahaca, nisutani varanuyeveveiyat mme tuqui curaruyarita memtetuacai memtenanecai. Tumini patamete vamexate natixrieni, cucuruxi vatuayamete vaparite natixrieni. 16 Pcavapitacai tixa meteapit memanuyeccanic tuquita. 17 Mana tiniquitacaitni mpa tivachavet, Ipari careuxa, Nequie nenevieri quiyari canimarivacamc yunaime nuivarite vahesie mieme. Xemes pta ter xecanayeitaca haque tenavayamete memyuavieta. 18 Hic maraacate memhritariecai, mme inaric memtequitametetcai vahamat yunait menienieni, menimacarcaitni, teteri yunait memhxiyacaic tita mtiquitacai hepasita. Ayumieme maraacate metenicuvautvecaitni que memteimienique. 19 Hic ucutaicairecu quiecarisie nivayeyani.

15Hic

(Mateu 21:1217; Rucaxi 19:4548; Vani 2:1322)

ximeri ameuyehuximet, xapa meniuxeiya vaquime nait nanayaripait. 21 Pecuru heyeerieca que mtiuy mpa tinitahave Quesusi, Neuxei Tiquitame, iya xapa pemaxaxatacai axa mitarienic, mc caniutavaniri. 22 Quesusi mpa tinivachaveni, Cacayarisie yuri xequeteneerieca. 23 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane mpa mtitahave ic yemuri, Ena queneapata, haramarasie queneuahva utait, xca yuiyarisie cayuxamurieca, masi xca yuri tierieca quename mpa tiyni que maine, mpa catiniymc hesiena mieme. 24 Ayumieme neptixechave, naime xemtetavauni xeyuneneviet, yuri xequeteneerieca quename xeitanaquieri. Mpa yuri xeteeriecacu, yacatiniymc xehesie mieme. 25 Quepaucua xemyunenevie, xca xeimesie xetehacuni xequeteneuyehvirieca, mtixeheuyehvirienicta xeme xeuquiyari muyuavisie macave, taaurie que xemteaxrve. 26 Me xca xecatevareuyehvirieni teteri, xeuquiyari muyuavisie macave pcatixeheuyehvirieni xeme taaurie que xemteaxrve.

20Merics

(Mateu 21:2022)

Quesusi heiserie que mrexeiyacai

tavari menetaaxani Querusaremesie. Tuqui curaruyarita yeyeicacacu, maraacate memhritariecai, mmeta

27Merics

(Mateu 21:2327; Rucaxi 20:18)

99 inaric memtequitametetcai, uquiravesixi vahamat yunait aura meniuaxani. 28 Mpa metenitaivaviya, Haque pemieme heiserie pemexeiya ipa pemtiyurienec. Quepaic heiserie masipita ipa pemtiyurienec. 29 Hic Quesusi mpa tinivarutaeiya, Neta nepxetaivaviya xeimec xeica. Xca xenesitaeiya, neta neptixetahave haque memieme heiserie nemexeiya ipa nemtiyurienec. 30 Vani quepaucua mtiyanecai, taheima timiemetcai yarica, teteri vahesa pmiemetcai nusu. Xequeneneutaeiya. 31 Hic mme niuqui menixatacaitni mpa meutiyuat, Xca tame mpa teutiyuani quename taheima miemetcai, mc mpa nitaymc, Titayari yuri xecateierri. 32 Masi xca mpa teutiyuani quename teteri vahesa miemetcai, ques yni. Mpa meteniychavecaitni memvamacarcaic teteri. Mme yunait mpa meniutiyuanecaitni Vani hepasita, quename yuric tixaxatametcai. 33 Ayumieme mpa metenitaeiya Quesusi, Asitepcatemate. Quesusita mpa tinivarutaeiya, Mericte, neta asinepcatixetahave haque memieme heiserie nemexeiya ipa nemtiyurienec.

Maricuxi11,12 xasi hepasita tiquitat. Mpa niutayni, Tevi haraveri caniutavevieni. Caxie ucauitaca, utatesaca, vatiineca caxie pname, eutevime utavevieca neniereme capa caxie ucacuaiyanic, teviyamete nivaruhritani vacuetatat, tevapai caneyani. 2 Hic tucari ayeacu muticuacuaxesie, tiuximayatame niutanani teviyamete vahesa, haraverita mieme icuaxi yapameme mtanaquierienic cusiyarisie mieme. 3 Mme masi meiviyaca, meicuvaxaca, yac xeica maveme meneinani. 4 Hutariecata xeime niutanani tiuximayatame vahesa. Mc menituaxa muuyasie, meninanaimacaitni. 5 Xeimeta utanacu, menimieni. Yuvacavame cuxi nivanacaitni. Hipame menivarutivani, hipame menivarucuini. 6 Xeime cuxi canexeiyacaitni yunivetme mnaquieriecai. Imatrieca nitanani vahesa, mpa tiychavet, Meteneiyehviriecuni nenive. 7 Teviyamete masi mpa meteniychavecaitni, Cams, icsie catininaquimc cusiyari piniteya. Cm tepimieni, tahesie pta mtinaquenic. 8 Hic meiviyaca menimieni, haraveri varie meneicahani. 9 Mericte, que tiyurieni haraveri cusiyari. Caninuamc, teviyamete nivatixtamc, hipame nivahritamc pta yuharaveri. 10 Cari ni ic utarica xecatetitervavave, Mc tete memutaxanieri qui vevivamete,

Teviyamete axa teyuruvamete

12

(Mateu 21:3346; Rucaxi 20:919)

Hicsari nisutani tivacuxaxatvat,

Maricuxi12 Mc isiquina titutuicame nayani. 11 Tiaitame mpa catiniuyurieni, Canimariveni que temteixeiya. 12 Mpa meptemaicai mvaxatacaic xasi hepasita tiquitat. Ayumieme metenicuvautvecaitni que memteiviyac, peru menivamacarcaitni teteri. Hic meheicueirieca menecne.

100 mpa tinivarutahave, Tita Sesaxisa mtimieme, Sesaxi xequetenapinirieca. Tita Cacayarisa mtimieme, Cacayari xequetenapinirieca. Meniuhxiyani que mutay.
Que memteitaivaviyax, mquite que memteanucuuni hepasita

hesana menivarutanani Pareseusixi hipame, mmeta Herurexisie memteviyacai hipame, niuquieyasie memiviyac. 14 Mana meuaxaca mpa metenitahave, Neuxei tiquitame, tame tepmasimate ec yuri pemutainec, pemcaacuerivayuriec sepa xevit que mtiychave, yc pemcativaxeiyac teteri, masi Cacayari huyeya hepasita peptiquita que mtivaiyac. Tams, titauniva mtiyutuanic Sesaxi cuviyexunuyasa mieme, pcatauniva nusu. 15 Tepiitani, tepcaiitani nusu. Mc yatimait yuhesie axa mane que memteavietacai, mpa tinivarutahave, Titayari xeneteinatatve. Tuminiyari xequenai nemixeiyac xeime. 16 Mme meniatirieni xeime. Mpa tinivarutahave, Quepai ramuu prauxa, quepai prautarica ic. Sesaxi muuya canihctni, utaricayata, metenitaeiya. 17 Quesusi

13Hicsari

(Mateu 22:1522; Rucaxi 20:2026)

Cuviyexunu tuminieya

hesana meniuaxani Saruseusixi. Mme yameniutiyuanecaitni quename mquite mecaanutaneniereni. 19 Hic mpa metenitaivaviya, Neuxei tiquitame, Muisexi ipa catiniuutani tahesie mieme, tevi xca masicaya umni, xca cueya uyuhayeva tri cavarexeiyat, mc tevi canitivitmc yucue, tri nivativevimc masicaya nivemama memtatervarienic. 20 Merics atahutat amenititecaitni ivamarixi. Vamasi uca niutivitni, niumni tri cavaruhayevaca. 21 Mutaya nitivitnita, mcta tium tri cavaruhayevaca. Iyata mutaya yunaitta yaxeica menitivitni. 22 Atahutat yunait ivamarixi tri mepcavaruhayevax. Yunait meucuicu, ucata tium. 23 Mericte, quepaucua xeniu memanucuuni, atahutat memitivit quepai raya prayani. 24 Hic Quesusi mpa tinivarutaeiya, Cam, ayumieme xecaniyuyarieca, utaricayari xemcamatec, que mtitrcaye Cacayari asixemcatematec. 25 Quepaucua mquite memanucuuni, mepcanenequeni mepcaviquieca. Cacayari

18Hic

(Mateu 22:2333; Rucaxi 20:2740)

101 tupirisiximama taheima miemete vahepa mecaniyacacuni pta. 26 Mquite vahepasita que mreuxa que memteanucuuni, cari xecateititervavave Muisexi xapayasie haque tupiriya mexata, Cacayari que mtitahavix, Apurahami, Isahaqui, Cacuvu necanivacacayaritni ne, cananuyneni. 27 Ayumieme mquite pcavaxata quename vacacayari hait. Memayeyuyuri pta vacacayari caniyuxatani, sepa memucui. Cuini mieme xepyuyari.

Maricuxi12 masi veemett, ic hutat xeica. 32 Hic iya tiquitame mpa tinitahave, Aixa pane tiquitame. Yuri pecaniutaineni, Cacayari caniyuxevini, xevitixa apcauyeica hepana anet, que pemaine. 33 Xca tevi inaquierieca naime que mreiyaric, naime que mtimaivec naime yutrcariyac, xca yuhepa tevi naquierieca que mtiyunaquieriepa, yemec aixa caniymc, que mcatiyni nait mavari mtaiya mcuiiva. 34 Hic Quesusi ienieca timaivemepa que mtitaei mpa tinitahave, Teva pepcauyeica pemayeanic, Cacayari matiaitvamett mayanic. Hipat tavari mepcayuvariyacai tixat memteitaivaviyac.

Aitarica mveeme

xevit inaric mtiquitametcai aura ayaca, varuenieca niuqui mexatacame, tinimaicaitni aixa mtivataeiyac, mpa tinitaivaviya Quesusi, Que mane aitarica masi pveeme naime aitaricasie mieme. 29 Quesusi mpa tinitaeiya, Ipa cananuyneni aitarica mveeme, Xequeneuenana Ixaherisixi. Tiaitame mtacacayari, iya Tiaitame caniyuxevini. 30 Peninaquieriecamc Tiaitame macacayari naime que pemreiyaric, naime que pemtiamatec, naime que pemticuerivac, naime atrcariyac. Ic aitarica masi caniveemetni. 31 Esivatcacu hepana mveemec ipa cananuyneni, Peninaquieriecamc ahepa tevi que pemtianaquieriepa. Xevit aitarica pcaxuave

28Hic

(Mateu 22:3440)

Crisitu quepai pranive, que mtivarutaivaviyax

mpa niutayni tuquita tiquitat, Titayari mpa meteutiyuane mme inaric memtequitamete, quename vaniu Crisitu Raviri xiyarieya hctni. 36 Mc Raviritt mpa niutayni Iyari Mtiyupata icuyuitvacacu, Tiaitame mpa tinitahave que mane mnetiaitva, Neserieta quenacani Aquetata mexi nevarahapani mme memmasiacaunie. 37 Tams Raviri Netiaitvame tinitaterva. Mericte, xca Crisitu titaaitani Raviri, que timasicni quename xiyarieyatni. Teteri meyutemamaviet menieniecaitni yuvacavat.

35Quesusi

(Mateu 22:4146; Rucaxi 20:4144)

Maricuxi12,13
Quesusi que mtivaxanetacai sicrivanusixi

102 tita mranuyuhayeva, peru iya yuhaveri mieme neucaxrieni, naime cmana mtiyumicuacai.
Quesusi que mutay, tuqui ampa que mticaunarieniquecaic arique

mpa tinivarutahave, Xequeneyucuerivayurieca mme inaric memtequitamete vahepasita, mme mvanaque memeuuvanic ettme meanacatt, quiecari hixapa varisica mempitarienic, 39 teteri vahxie memayaxec tuquita, quiecame aurie memayaxec ixararipa, mme vahepasita. 40 Viyurasixi vapini meptevarutixtiri, emeteheutevit nenevieric mcamasicnic que memteyurie. Vahesie masi yemec tinahivani.

(Mateu 23:136; Rucaxi 11:3754; 20:4547)


38Tiquitat

13

Hic tuquita ayenecacu, teyquitvametemama xevit mpa tinitahave, Neuxei, tiquitame, tetexi que timamarivave quite. 2 Quesusi mpa tinitahave, Ic qui petixeiya ampapa. Tete pcahayevarieni yuheima atet. Nait canicaunariemc.

(Mateu 24:12; Rucaxi 21:56)

Viyura tumini que mtiatiri Cacayari

tumini macaxrva cacuniyari hxie niutayerni Quesusi. Teteri nivaxeiyacaitni tumini meacaxrvame cacunisie. Xicusixi yumiret vaca meneicaxrvacaitni. 42 Merics xevit viyura caninuani tuminic mavet, hutame neucaxrieni xei senitavuyari mrayeatca axeica. 43 Hic yuaurie varutacuevieca teyquitvamete, mpa tinivarutahave Quesusi, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, ic viyura tumini mavet cacunisie neicaxrieni vacava, mme yunait memeicaxrva esiva xeica meneicaxrieni. 44 Yunait mme meneicaxrieni

41Hic

(Rucaxi 21:14)

Huriva Macuu yemurisie ucaicu tuqui ampa hxie, Pecuru Cacuvu Vani Atrexi yhcate mpa metenitaivaviya, 4 Quetatineutaxata quepaucua mpa ptiyni que pemaine. Tita tiinariyaritni quepaucua mayeaximeni ic nait. 5 Quesusi nisutani mpa tivacuxaxatvat, Yumarima aixa, xevit catixeuirviya. 6 Yumiret mecaniaxacuni mpa meutiyuat quename nehesa memiemete, Ne Crisitu necanihctni, meutiyuat. Yumireme menivacuamanacuni. 7 Xeme quepaucua xemvaenieni cuyaxi meyucuitveme, quepaucua xemienieni cuya niuqui, xepcayuxamurieca. Neuyeveca mpa mtiynic, peru acuxi nait pcatapare mcc. 8 Nuivarite mecaniyehaacuni

(Mateu 24:328; Rucaxi 21:724; 17:2224)


3Hic

Inarite que mtimasicni taparirmecacu

103 mevacuicut hipame nuivarite, xexuime cuiesie quiecatari mecaniyehaacuni hipame cuiesie miemete mevacuicut. Naisarie cuie canitayuamc, haca canitavemc. Peru que mtiyni, mcc canisutariemc xeica cuiniya. 9 Xemes xequeneyucuerivayurieca. Mecanixeyetuacuni iscate vahesa. Tuquiteta xecanitiveiyacuni. Cuvexunarurisixi teaitamete vahxie xecanitiivaviyariecuni nehesa xemmiemetec, xemvahecatacac que xemteunenierix. 10 Neuyeveca ic niuqui aixa manuyne memtaxatarienic yunait nuivarite meri. 11 Quepaucua memxetiviya memxeanuhapani iscate vahxie, xetaicuevat xepcayuiyaritaca que xemutiyuaneni. Masi que xemtepitarieni ana, mpa xeputiyuaneni. Xeme xepcahme que mane yamtayni, Iyari Mtiyupata pta canihctni que mane yamtayni. 12 Raiva prayetuani mmierienic, quemasieya yunive niyetuamc, tri meniyehaacuni yuuquiyarima vahepasita, metenitaaitacuni memcuiivanic. 13 Yunait menixeuxiveeriecacuni nehesa xemmiemetec. Que mane tiucaenivat amuyeicani quepaucua mmnique, mc nitavicueisitariemc. 14 Xeme uxaatni xenixeiyacuni mc tevi mvaseviximani mracumaveriyani mana

Maricuxi13 utiveme haque aixa mcaane mutivenic, que mainecai tixaxatame Tanieri. Titervame quetimaiveni tita mtixata. Ana hrisie mequeyutauna mme Cureya cuieyarisie memeuvani. 15 Que mane caxetunisie macaca uxipiet, mc anacayame yuquita pcaheutahani yupini tivayepinique. 16 Que mane yeuta meyeicani, yuutma pcanuani yucari tivayehurienique. 17 Xa ui mme memuhuca mme memtesisita ana. 18 Xequeneyunenevieca mpa catiuynic muhatsie. 19 Iya tucarisie uximatarica canitixuaverimc cuini mieme, mataripai quepaucua Cacayari nai mtiuneta hicque que mcatixuavecai, tavari que mcatixuavenita. 20 Tiaitame xca esicareiteritanique uximatarica, ni xevit tevi pcatavicueniqueyu. Mes mme mvaranuyexei vac esipreiterita. 21 Anari xevit xca mpa tixechaveni, Cam, ena caniuyeicani Crisitu, Cam mana, xca haineni nusu, yuri xepcateieririeca que mane mya mutaineni. 22 Yac Crisitusixi, yac texaxatamete mecaniaxacuni. Inari mecanitiveviecuni mamarivaveme mevacuamanaque asita mme memanuyexeiyarie xca meyvavenique. 23 Xemes xequeneuyviya. Nai neptixeutaxata yacatiyvecacu cuxi.

iya uximatarica heunuayu, tau caniyrimc,

(Mateu 24:2935, 4244; Rucaxi 21:2536)


24Ana

Yuri Tevi que mtinuani

Maricuxi13,14 mesa cacanihecarivimc, 25 xuravesixi mecanicaxricuni muyuavisie miemete, mme trcariya memexeiya muyuavisie mecaniyuitariecuni. 26 Ana Yuri Tevi que nemtiteva mecanenixeiyacuni haisata neacamiecame, cui netrcayet, nexavatt. 27 Anarita netupirisixima nenivatanaxamc, mme nemvaranuyexei nenivacuxerimc, taserieta tautata tahixata tasutapa memeuuva, naisarie cuie manuniere muyuavita. 28 Narca xehaerivat mpa xequetenemaica, quepaucua xavari mcavivieni xcari yrani, xca mamateya cuneicani, tasari auracacutca. 29 Xemeta yaxeica, quepaucua xemixeiya ipa tiyaneme, yaxequetenemaica quename hehurari, quitenie mtaaximenipa. 30 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, hic miemetexi mepcatixni, mexi ic nait caayeave. 31 Cuie muyuavi nait canitixmc, peru ne neniuqui pcaxni. 32 Tevi asipcatimate quepaucua mayeani iya tucari, taheima miemete tupirisixita asimepcatemate, neta asinepcatimate Cacayari Nuaya nehctt. Neuquiyari xeica catinimaica. 33 Yumarima, xequenayeneniereni xequeneyunenevieca, asixemcatematec quepaucua mayeani. 34 Mpa canianeni que mtiuy, tevi tevapai meta, yuqui mucueiri. Teuximayatamete

104 nivaruhritani yuxexuime, vamayitaric vahritat. Quiteni tihveme tiutaaitani mayenierenic. 35 Xemeta ayumieme xequenayeneniereni, asixemcatematec quepaucua munuani qui cusiyari, ya taicai ya tcari hixapa, ya vacana tahivayu, ya yuimuana. 36 Xequenayeneniereni capa xecusume xeutaxeiyac yapaucua nuame. 37 Que nemtixechave xeme, yunaime netinivachaveni vahesie mtinaquec, xequenayene niereni.

14

Merics huta tucari neuyevecaitni ixarari mayeanic quepaucua memaerivacai Cacayari que mtivaruhayevax vateterima, quepaucua pa cacuxaxanime memcuacai. Maraacate memhritariecai mme inaric memtequitametetcai vahamat metenicuvautvecaitni que memteiviyac meicuamanat, que memteimienic. 2 Mpa meteniychavecaitni, Mecuxi ixaramete vahxie asitemcateyurieni, teteri capa meyutaxamurienic.

(Mateu 26:15; Rucaxi 22:12; Vani 11:4553)

Que memteiviyaquecai Quesusi

Visi mua que mtiucaviriyari Quesusisie

Vetaniyasie uyeicat tiniucuani Simunisa que mane cuiniyac mcaitiyacaisa. Hic uca mana caninuani tete visi mane puteyayari

3Merics

(Mateu 26:613; Vani 12:18)

105 ahanat, visi mua ayeneme narru titevacame cancame cui mrayearcai. Puteya cipieya anumuraca, Quesusi muuyasie neitiyeurieni visi mua. 4 Hipat mehaat mpa meteniychavecaitni, Titayaricuta yac xeica reiyeha ic visi mua. 5 Pyveniqueyu mituanic ic visi mua haica sienituyari inariyaric heimana yapamemec, tuminiyari memmiquienic puvresixi. Menitiecucaitni uca. 6 Peru Quesusi mpa niutayni, Xequeneuhayeva, titayari xeteiuximata. Aixa catiniuyurieni nehesie mieme. 7 Uxaatni varie amecaniuuvacuni puvresixi xehesa. Quepaucua xemyuvariya xecaniyvaveni aixa xemvayurienic, nesiere xehesa anepcauyeicani uxaatni varie. 8 Ic que mtiyvecai, mpa catiniuyurieni. Neayeyuricacu cuxi, caneniucavirieni nemcateuquienic. 9 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, sepanet haque mecuxaxasivani ic niuqui aixa manuyne hepasita naisarie cuiepa, ic uca que mtiuyuri canitaxasisiemc maerivanic.

Maricuxi14 meniyutemamaviecaitni. Mpa metenitahave tumini memiitaniquecaic. Mc tinicuvaunecaitni quepaucua aixa mtiyniquecai miyetuanic.
Tiaitame Icuaiya que mtiuaisie inariyari

Cura Isicariutitanaca, Tamamata Heimana Yuhutame mxevittcai, caneyani maraacate memhritariecai vahesa iyetuanique. 11 Mme meienieca

10Hic

(Mateu 26:1416; Rucaxi 22:36)

Cura que mtiyuvariya miyetuanic Quesusi

Pa Mcacuxaxani ixarariyari sutariecacu, quepaucua memvacuicai muxasi trixi metehaerivat Cacayari que mtivaruhayevax vateterima, teyquitvametemama mpa metenitahave, Haque masihenaque temuhuc aixa temeiyurienic, ixarari icuaiyari pemrecuanic. 13 Hic yuhutame teyquitvamete nivarutanani mpa tivarutahaveca, Quiecarisie xequenehu. Uqui mana pxeanucunaque ye ahanat hecuhanca. Mc xequenanuveiya. 14 Haque meuhani, mpa xequetenetahavi quiecame, Tiquitame mpa paine, Hipatte haqueva qui mme nemtivaquita nehamat ixarari icuaiyari temcuanic. 15 Mc qui tata xeutivitme pxexeisitani hipame qui emyeva nait ureyepicame aixa tihaaritariecame. Muva aixa xequeteneyuri tahesie mieme. 16 Hic mana menecne teyquitvamete. Quiecarisie menetaaxani. Que mtivarutahavix meteniutaxeiya. Muva ixarari icuaiyari aixa meteniuyurieni para memtehaerivanic Cacayari que mtivaruhayevax vateterima.

12Merics

(Mateu 26:1729; Rucaxi 22:723, Vani 13:2130; 1 Curinitutari 11:2326)

Maricuxi14 Tamamata Heimana Yuhutame vahamat yunait mecaniuaxani. 18 Ameatecacu metecuacacu, Quesusi mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xevit xeme nehamat mticuaa pnesiyetuani. 19 Hic meniyuhiverietcateitni. Mpa metenitaivaviya yuxexuit, Ne netihc. 20 Mc mpa tinivarutaeiya, Xeme Tamamata Heimana Yuhutat, xevit canihctni que mane pa manative nehamat ic xacsie. 21 Yuri Tevi que nemtiteva, nepyemie nemmierienic que mreuxa nehepasita, perus xa ui que mane mnesiyetuani Yuri Tevi nehctme. Aixa canianeniqueyu masi xca cautinuivaque iya. 22 Hic metecuacacu, Quesusi pa anucca aixa utayca Cacayari hepasita pa hepasita, ititaraca pa, nivarumini, mpa utait, Xequenanui, ic caninevaiyaritni. 23 Tecxi anucuhanaca pampariyusi ipitaca Cacayari nivaruitani. Yunait menenutiiexani mcsie. 24 Mpa tinivarutahave, Ic caninexuriyatni, tratu mhecua caniseiriyamc. Yumireme vahesie mieme nitiyeuriyamc. 25 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, tavari caxie hayari nepcaanuieni mexi caayeave quepaucua hecuamec nemenuieni haque Cacayari mraaita.

106 menecne Huriva Macuu yemurisie. 27 Quesusi mpa tinivarutahave, Xeme yunait hic tcaric xenicunuitariecuni necmana, que mreuxa, Muxasi vahveme necanimiemc, muxasi menitaxriexacuni. 28 Nes nemierieme neanutaniereme necanixeanucuhaitiyamc Carereyasiepai. 29 Hic Pecuru mpa tinitahave, Ne sepanet yunait memcunuitarienique, nepcacunuani ne. 30 Quesusi mpa tinitahave, Niuqui caniseyeni que nematichave, hic yvicta vacana hutaca catahivavecacu cuxi, ec haicaca pepacuimavani, quename pecanesimate peutait. 31 Mc cuini mieme masi mpa putay, Sepanet ahamat nemumierienique, yanepcatinecuimavani. Yunait yaxeica meniutiyuanecaitni.

17Merics ucutaicairecu, Quesusi,

Quesusi que mtiyutanenevie Quetisemanisie

Quesusi que mutay, Pecuru que mtiyucuimavaniquecai, quename caimaicai utait

cuicari Cacayari hepasita meutacuicaca,

26Hic

(Mateu 26:3035; Rucaxi 22:3134; Vani 13:3638)

Quetisemani mracutevasie menecne. Mpa tinivarutahave teyquitvamete, Uva xequenateni mexi nenenenevie. 33 Pecuru, Vani, Cacuvu nivarevitni yateva. Mana cuini mieme utaaivat yuhiveriet nayani. 34 Mpa tinivarutahave, Neiyarisie cuini mieme neninehiverieca, mcc nemximet tma. Uva xequeneyuhayeva xequenetaneniereni. 35 Hic esiva yateva niuyani. Utihximaqueca cuiepa, niyutanenevieni xca tma

32Hic

(Mateu 26:3646; Rucaxi 22:3946)

107 xa tiyvenique mcaayeaniqueyu que mtiyniquecai. 36 Mpa niutayni, Neuquiyari acu, naimec pepyve ec. Ic tecxi quenanuhani cueriet hivericac yanemcaitarienic, mes que mnetinaque ne pcatixa, ecs que mmatinaque pta quetiuyni. 37 Hic muva ninuani, nivarutaxeiya mecusume. Mpa tinitahave Pecuru, Simuni acu, peticusu. Pecatiyvecai pemtanierenic xei hurayari. 38 Xequenetaneniereni, xequeneyunenevieca capa axa xeteuyurienic xeutainasieme. Xeiyari pyuvariya, xevaiyari pta puverarani. 39 Hic hutarieca heyaca niyutanenevieni yaxeica utait. 40 Hutarieca muva nuaca nivarutaxeiya tavari mecusume memcusimarietcateic. Asimepcatematecai que memteitaeiyaquecai. 41 Hic hairieca muva nuaca mpa tinivarutahave, Hicrixa xequenecusuni xequeneuxipieca. Ariri cmtcari, canayeani. Cams, Yuri Tevi nehctt, axa teyuruvamete vamamasie nepyetuiyani. 42 Xequenanucuuti, tepvanaquiyu. Neuxei, que mane mnesiyetuani acanamieni.

Maricuxi14 memhritariecai, mmeta inaric memtequitametetcai uquiravesixita menivareyenani. 44 Merics que mane miyetuaniquecai inari nivarupitani teteri mevayecnirmecacu yautait, Que mane memtavaritani neiiset, mc canihctni. Xequeneuviya iya, xequenanuhani aixa xeiht. 45 Hic Cura nuaca, aura niuyani cuit. Aixa acu Tiquitame titahaveca, niiseni. 46 Hic mme meniviya. 47 Mme aura memtiucai, xevit yucusira vatihanaca, nivani tiuximayatame maraacame mhritariecaisa mmiemetcai. Nacaya naviteni. 48 Quesusi mpa tinivarutahave, Xeme cari xepeyec cusirate cyexi xeut xenesiviyaque, tinavayamepa que mtiviviyarva. 49 Mixa xesata neniuyeicacaitni tucaric tuquita netiquitat, xepcanesihevi. Peru queayeani utarica que maine. 50 Hic yunait meicueirieca meniyutaunaxani.

Quesusi que mtiuviyarie

yapaucua mpa tivachavecacu cuxi, Cura caninuani, Tamamata Heimana Yuhutame mxevittcai. Yuvacavame teteri yuhamame nivaravitccaitni cusirate cyexi meteucame. Maraacate

43Merics

(Mateu 26:4756; Rucaxi 22:4753; Vani 18:211)

temaic niveiyacaitni rinu savanayaric yueimat mmavecaic. Meniviya temaic, 52 peru mc yusavana ucueirieca niyutauna mavet.

51Xevit

Temaic que mtiyuunax

Quesusi que mtiutahavarie iscate vahxie

maraacame mhritariecaisa meneihana Quesusi. Mana meniyucuxerieni

53Hic

(Mateu 26:5768; Rucaxi 22:5455, 6371; Vani 18:1214, 1924)

Maricuxi14 maraacate memhritariecai uquiravesixi, mme inaric memtequitametetcai yunait. 54 Pecuru tevapai niveiyacaitni, maraacame mhritariecai qui aurie ninuani. Tacua tupirisixi vahamat niutivecaitni tai aurie cxet. 55 Hic maraacate memhritariecai yunait iscate menivavautvecaitni tehecatamete, memixanetac Quesusi, vaniuquic memimienic. Haquevas mepcavarutaxei. 56 Yumiret meteitavat menihecatacaitni que vaniu memteunenierix peru vaniuqui pcayuxevicai. 57 Hipat meanucuuca menitahecata meteitavat que memteunenierix vaniu, mpa meutiyuat, 58 Tame tenienieni ipa haineme, Ic tuqui mamac muveviya nenitaunamc, haica tucari anucayayu xeimeta nenitavevimc mamac caveviyacame. 59 Ni mpa que memtehecatacai, vaniuqui pcataxevirivecai. 60 Merics maraacame mhritariecai vahixapa utaqueca, Quesusi niutaivaviya mpa utait, Asipecatitaani. Que tita ic memtehecata ahepasita. 61 Mc masi cayuvat mana niuvecaitni, tixa pcautaa. Maraacame hutarieca mpa tinitaivaviya, Ec peticrisitu. Que mane aixa mticuxaxasiva, ec petinuaya. 62 Quesusi mpa tinitaeiya, Ne necanihctni. Yuri Tevi que nemtiteva, xeme xecanenixeiyacuni, Que Mane

108 Mtrcaye serieta neacaime. Neacamieme taheima mieme haisata xecanenixeiyacuni. 63 Hic maraacame yuixuriqui utisanaxaca mpa niutayni, Que cuxi tetevareuyehva tehecatamete. 64 Xeme xecanienieni que mtisevixima Cacayari axa utait. Que xeteychave. Mme yunait mpa meniutiyuanecaitni quename mpa reuyevecai mmierienic. 65 Hipat menisutani hesiena meutiasicavivat meinanaimat. Meheitinaca hxiena, menitihusutcne mpa meteichavet, Quetinehecatani quepai myane. Tupirisixita meiviyaca menicusunacaitni.

Pecuru que mtiyucuimavacai, Nepcaimate Quesusi utait

Pecuru vatipai uvecacu qui aurie tacua, uca caninuani mtiuximayatametcai maraacame mhritariecaisa mieme. 67 Pecuru uxeiyaca cxecame, heutaniereca, mpa niutayni, Ecta iya Nasaretitanacamat pecaniuyeicacaitni Quesusimat. 68 Mc niyucuimavacaitni, mpa utait, Ne havaic nepcaimate, asinepcatimate que pemaine. Mpa utayca quitenie nanuyeyani. Vacana niutahiva. 69 Hic iya uca hutarieca ixeiyaca nisutani mpa tivachavet mme mana memtiucai, Ic xevit

66Mericsari

(Mateu 26:6975; Rucaxi 22:5662; Vani 18:1518, 2529)

109 canihctni mme. 70 Mc tavari niyucuimavacaitni. Yareutevitta mme mana memtiucai tavari mpa metenitahave Pecuru, Yuric ec xevit mme pecanihctni. Cams Carereya pecaniquiecametni, vahepa pemtiuniucac. 71 Hic nisutani mpa utait, Cacayari axa xca nesiyurienique tma xca netiitavani, yemec nepaine, tixa ic tevi nepcamate xemixata. 72 Cuitva hutarieca vacana niutahiva. Pecuru Quesusi niuquieya naerivani que mtitahavix, Vacana hutarieca catahivavecacu cuxi, ec haicaca pecaniacuimavamc quename pecanesimate peutait.Ic nai raerivat niutasuani.

Maricuxi14,15 tavari tixa cacaniutaani. Ayumieme Piratu niuhxiyani.


Cuvexunaruri que mtiutaaitax, Quesusi mmierienic
5Quesusi

Quesusi que mtiutahavarie Piratu hxie

15

Hicsari ucatarecu cuit maraacate memhritariecai, uquiravesixi, mmeta inaric memtequitametetcai, hipatta iscate yunait meyucuxerieca meyuenieca, Quesusi menehana hacame, Piratu meniyetuirieni. 2 Piratu mpa tinitaivaviya, Ec Huriyusixi teteriyari tivaaitvame petihc. Mc cayucuimavat mpa tinitaeiya, Ecs mpa pecanaineni. 3 Maraacate memhritariecai menixanetacaitni vacava. 4 Tavari mpa tinitaivaviya Piratu, Tixa pecatitaani. Cam que mreupame memmasixaneta.

(Mateu 27:12, 1114; Rucaxi 23:15; Vani 18:2838)

xexuime visie mc ixararipa vahesie mieme nenayexnacaitni anutahivacame, que mane memivaviriecai. 7 Xevit nanutahivacaitni ana Vaxavaxi titevat. Iya cuviyexunu unamete vahamat nanutahivacaitni. Mme cuviyexunusixi mevacaunarmet meteniyucuini. 8 Hic yumiret teteri meuaxaca menitavavirieni, yamtiyurienic yaxeica que mtiyurienecai xexuime visie vahesie mieme. 9 Piratu mpa tinivarutahave, Xeme tixenaque nemxeanayexnirienic Huriyusixi tixeaitvame. 10 Mc mpa catinimaicaitni memiyetuac metesat maraacate memhritariecai. 11 Maraacate memhritariecai menivarucuyuitani teteri memitavaunic Vaxavaxi pta manayexnarienic. 12 Piratu mpa tinivarutahave tavari, Mericte, queri neiyurieni ic Huriyusixi tixeaitvame que xemteiterva. 13 Mme meitaeiyat mpa meteniuhiva, Curuxisie quenemia. 14 Piratu mpa tinivarutahave, Titayaricuta, tita axa tiuyuri. Mme masi cuini mieme meniutihivacaitni, Curuxisie quenemia, meutiyuat. 15 Hic

6Merics

(Mateu 27:1531; Rucaxi 23:1325; Vani 18:3819.16)

Maricuxi15 Piratu vanaquiaritamt teteri, Vaxavaxi nivaranayexnirieni. Tiutaaitaca Quesusi mcuveiyaxanic niyetuani curuxisie mcaviyanic. 16 Hic cuyaxi xasie meneivitni mana quita parasiyu ampata, parasiyu Preturiu mtiuyetevasie. Yunaime cuyaxi mana memayetecai menivarutainieni. 17 Ixuriqui mtaraye menenacattani, xuya mumayari meutasaca menenutimanirieni. 18 Menisutani meivaritat mpa meutiyuat, Que acu tma Huriyusixi tivaaitvame. 19 Hacac menitivaxani muuyasie. Menicuasicamavacaitni. Meutitunumauca yac nenevieri menipitacaitni. 20 Meinanaimaca ixuriqui mtaraye menenutihnirieni, ixuriquieya menenacattani.

110 curuxisie menicavieni. Ixuriquiteya meniyutahuritani, meyuivatvet memtetimanic tita memteanuhurieniquecai yuxexuit. 25 Merics utaxrecu curuxisie menicavieni. 26 Que mtiuxanesie yatiniuutarieni, Huriyusixi Tivaaitvame anuyt. 27 Tenavayamete menivarutivtani yuhutame curuxitesie hamatana serietana xeime utatanata xeime. 28 Ana nayeani utaricayari mpa mreuxa, Mme memitisana inari niuquiyari, xevit canierivacaitni. 29 Mme menanuyeccacai meninanaimacaitni, yumuu meutisiquet, mpa meutiyuat, Ee, cari ec tuqui peptaunaquecai, haica tucari anuyeyayu pepenuvevieniquecai. 30 Paras, queneuatavicueisita, curuxisie peacayeicat. 31 Yaxeicata maraacate memhritariecai mme inaric memtequitametetcai vahamat meninanaimacaitni mpa meteychavet, Nivarutavicueisitani hipame, pcayve myutavicueisitanic ycmana. 32 Crisitutt, Ixaherisixi niu mtatiaitvame, curuxisie queacayani, temixeiyac, yuri temtetaeriexanic. Mme auriena memutivtarie curuxisie mmeta axa meniutiyuanecaitni hepasitana.

Quesusi que mtiumierie curuxisie

Merics meneivitni curuxisie meimienique. 21 Cuyeicame meuviyaca mecanitaaitani curuxieya menucueirienic. Cuyeicame Simuni Sirenetanaca catinitevacaitni, Herecanituru Xupu nivauquiyaritcaitni. Xasie heyeyaca, quiecarisie niaximecaitni. 22 Merics Curucutapai meneivitni Quesusi, taniuquic Mqui Muuya Manuca mtiuyetevasie. 23 Hic vinu masivi ncame menenuitaniquecaitni meuyuyehacac, peru Quesusi pcaenui. 24 Merics

(Mateu 27:3244; Rucaxi 23:2643; Vani 19:1727)

Quesusi que mtiyetua yuiyari

tuca ayacu, naisarie niucyre, ca caviecacuque

33Merics

(Mateu 27:4556; Rucaxi 23:4449; Vani 19:2830)

111 niucuhecare. 34 Anari Quesusi carima mpa tiniuhiva vaniuquic, Eruhi, Eruhi, rama savactani, taniuquic necacayari, necacayari titayari penetiucueiri, maine. 35 Hipat mana memtiucai meienieca mpa meniutiyuani, Neuxei, Eriyaxi niutahave. 36 Xevit unausarmet neyani, haiseveme niutahniya vinu masinac. Hacasie iqueca neitiserieni mpa utait, Acuxis tecanitaneniericuni, xca uhamieni Eriyaxi ecaxnaque. 37 Hic Quesusi carima utahivaca, yuiyari niyetuani. 38 Hic ixuriqui meuviecai tuquita hixata nisane heimana acayuaca. 39 Xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame Quesusi hxie muvecai, ixeiyaca yuiyari que mtiyetua mpa niutayni, Ic yuric Cacayari caninuayatcaitni. 40 Merics ucari meninenierecaitni yateva metiut, Mariya Mararatanaca, Mariya Cacuvu Esimutevi Cuse mvavarusitcai, Sarumeri, hipatta mana menitiucaitni. 41 Mme meniveiyacaitni quepaucua Carereyasie muyeicacai, metenimicuacaitni. Hipatta yuvacavat ucari utmana memuaxa Querusaremesie mana menitiucaitni.

Maricuxi15,16 Arimateyatanaca caninuani. Iya iscate canixevittcaitni aixa mmarivacai, mtaicuevacai Cacayari tiaitamett mayanic. Yuiyari heucayeca Piratusa ninuani, Quesusi caxarieya nitavavirieni. 44 Piratu niuhxiyani ari mumc. Xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame niutacuevieni yuaurie. Nuacu, Piratu nitaivaviya que mreutevicai Quesusi hemquit. 45 Cuyaxi tivaaitvame yatitahavecu Piratu, quename hem, caxari niyetuirieni Cuse. 46 Mc rinu savanayari hecunaneca, ecacueca caxari, savanac nitaeima, teuquiyapa neitateni aita mvayeinieriecaisie. Neicurupa tete quiteniesie, neicunani. 47 Mariya Mararatanaca, Mariya Cuse mvarusieyatcaimat menixeiya haque meutatequie.

16

Quesusi que mtiuteuqui

acayunirmecacu, tucari memyucuhaaritvacaisie, uxaarieca uxipiya tucari mayeaniquecaic, 43 Cuse

42Merics

23:5056; Vani 19:3842)

(Mateu 27:5761; Rucaxi

Merics uxipiya tucari utixcu, Mariya Mararatanacari, Mariya Cacuvu mvarusieyatcaimat, Sarumemat, uhaye visi mua menecunaneni, memyehuc meheitavirienique caxari. 2 Ximeri cuit atinecu tau semana mexacame tucarisie, teuquiyapa menetaaxani. 3 Mpa meteniyucuivaviyacaitni, Quepai tete ptasiheuhvirieni teuquiya quitenie meuca. 4 Mana meutaneniereca mecanixeiya tete heuhiyacame, amnecai. 5 Hic teuquiyapa meneutahaxani. Vaserieta acaime temaic meniuxeiya, mutuxa amtevi anacatcme. Meniutimamani. 6 Mc mpa

(Mateu 28:110; Rucaxi 24:112; Vani 20:110)

Que mranutanierix umierieca

Maricuxi16 tinivarutahave, Xepcamamaca. Quesusi xepcuvautve Nasaretitanaca curuxisie mucaviya. Cananucuquetarieniri, uva pcayeca. Neuxei uva meniteni. 7 Hicri xequenehu. Mpa xequetenivaretahavi teyquitvametemama Pecurumame, quename niu xeanuyehaitiyax, Carereyapai heta, quename mana xeheixeiya, que mtixeutahavix. 8 Hic teuquiyapa mevayecneca meniyutauna. Meutiyyacat meumamat menacne. Xeime tma asimepcateutahavix memmamacaic.

112
13Mme

yeutapai memuhucai meixeiyacacu. yuutma menecne, hipame teyquitvamete yametenivaretahave que mtiuy. Mmeta acuxi yuri mepcatevarutaeriri.
Quesusi que mtivaruhrita narisixi

Quesusi masict que mrayuyeita, Mariya Mararatanaca ixeiyacacu

semana mexacame tucarisie anutaniereca Quesusi ximeri, masict nayuyeitani meri Mariya Mararatanaca ixeiyacacu. Que mane meripai memiviyacai cacayarixi axa memanene atahutat, Quesusi mvarayena, mc Mariya canihctcaitni mixei. 10 Mc heyaca, yatinivarutaxatani mme hamatana memuuvacai, meyuhiveriecacu meutisuanacacu. 11 Mme meuenanaca quename ayeyuricai, quename mc ixei, yuri mepcateutaeri.

9Hic

(Vani 20:1118)

Quesusi masict que mrayuyeita, teyquitvametemama meixeiyacacu yuhutat

masict nayuyeitani Tamamata Heimana Xevit teyquitvamete meixeiyacacu metecuacacu. Nivarutatieni yuri memcateeriecaic, yuiyarisie memseseicaic, yuri memcatevarutaeriric mme memixei anucuquecu. 15 Hic mpa tinivarutahave, Naisarie cuiepa xequeneutayeixa. Niuqui aixa manuyne xequetenivacuxaxatvani yunaime queyupamet memunetarie. 16 Que mane yuri mtitaerieni mcayarieni, mc nitavicueisitariemc. Que mane yuri mcatierie, iscame ninenamc hesiena mrahivac. 17 Ipa anenet inarite canitixuaverimc haque memeuva mme yuri memteerie. Nehesa memmiemetec menivarayenaxacuni cacayarixi axa memanene. Menitiniucuni niuqui mhehecuac. 18 Cuterixi xca mevaranucuni, mmiya xca meanuieni, tixa asipcavayurieni. Tecuicuicate vahesie xca meutimeni mme mepanayexrieni.

14Imatriecata

(Mateu 28:1620; Rucaxi 24:3649; Vani 20:1923)

masict nayuyeitani yc anet, yuhutat mme

12Arique

(Rucaxi 24:1325)

Que mranutita

Tiaitame Quesusi mpa tivarutahaveca, taheima

19Merics

(Ruxaci 24:5053)

113 nanutivitquieni, Cacayari serieta nayerni. 20 Naisarie meneutayeixani mme metecuxatat, Tiaitame

Maricuxi16 vapareviecacu vaca tiyurienecacu vaniuqui seiriyacacu inari que mtivapitacai. Mpa xeica canianeni.

Niuqui Aixa Manuyne Que Mtiuxasitacai


maraacame nuayatme. 6 Yitat heiseriemec yameteniyuriecaitni Cacayari hxie. Yametenicahucaitni Tiaitame que mtiaitacai naime, vahesie carahivacacu. 7 Nunusi mepcahexeiyacai Erisaveti mcayvecaic. Mecaniuquiravesixitcaitniri. 8 Merics Sacariya maraacamett tiniuximayacaitni Cacayari hxie quepaucua Aviyaxi teterimama vahesie mtiunaquix. 9 Maraacate que mtivayeiyaritcai, hesiena tiniunaque heiva Tiaitame tuquitana meutahanic, mticsinaiyanic. 10 Quepaucua mayea mtitacsinaiyac, yunait teteri tacua meniyuneneviecaitni. 11 Hic nixeiya niuqui tuayame Tiaitamesa mieme mana utiveme mracsinaiyasie serieta. 12 Sacariya ixeiyat niuyuitarieni yuiyarisie, niutimani. 13 Hic niuqui tuayame mpa tinitahave, Pepcaheumaca, Sacariya acu. Aivaurica penierie. Aya Erisaveti xenive canitinuivitamc. Vani petinitervamc.

RUCAXI

Yumiret meniuyuvariya memtetiutanic naime hepasita tasata que mtiuy. 2 Mme sutapai memunenierix, tupirisixi memac niuqui aixa manuyne metecuxatat, mme metateniyetuirieni mc niuqui. 3 Neta nai que mtiuy mataripai hicque heiseriemec netinicuvaunecaitni. Ayumieme nemareuyehviriet, Teuquiru acu, nepnevariya xexuime naime nemaracautirienic 4 yapemtimaicac ic niuqui pemueni hepasita que mtisei.

Teuquiru que mtiutavarita

quepaucua Herurexi mtiaitametcai Cureya cuieyarisie, maraacame aniuyeicacaitni Huriyusixi teteriyari vamaraacate xevit hctt, Sacariya titevat, Aviyaxi teterimama metenitetevacaitni maraacate vahamat mtiuximayacai. Yya canexeiyacaitni Erisaveti titevacame,

5Merics

Que mtiutahavarie, Vani ariqueque que mtinuivaquecai

114

115 Peniatemaviecamc vaca, Aiyari cuini mieme ninaquiacamc 14 Yumiret mecaniyutemamaviecacuni Quepaucua mtinuiva. 15 Canimarivemc Cacayari hxie. Caxie vinuyari, Xeime vinuta pcayeeni. Iyari Mtiyupata Caniviyamc pta tinuivayu. 16 Ixaherisixi teteriyari yumireme Taaurie canivaraxriemc, Tiaitame memayexeiyanic Yucacayaritme. 17 Canenucuhaitiyamc Tiaitame Eriyaxipa tiucaiyarit, Trcariyaya hexeiyat. Vauquiyarima taaurie nivaraxriemc, Ytriyama memvaraerivanic, Mme yuri memcateerie Taaurie nivaraxriemc, Mme heiseriemec yamemtecahu vahepa memteychavenic. Nivacuhaaritamc teteri, Tiaitame memcueviecac. 18 Hic Sacariya mpa tinichaveni niuqui tuayame, Que aneme inariyaric yaneptimaica. Necaniuquirasitni, neyata tucarieya ranutita. 19 Hic niuqui tuayame mpa tinichaveni, Ne Cravieri necanihctni. Cacayari hxie neniuveni. Yanemmatitahavec necaneyenarieni, nematitaxatanic ic niuqui

Rucaxi1 aixa manuyne. 20 Hic cam, cayuvat peptiyerni, pecaniuvet pecanayeimc mexi caayeaveni, ec yuri pemcatiutaeric neniuquisie. Peru neniuqui canayeamc quepaucua tucari mayeani. 21 Merics teteri menicueviecaitni Sacariya. Meniiyarixiecaitni emreutevicaic tuquita. 22 Hic vayeyaca niyutatexieni varahavet. Mme yametenetimani quename tixat tiuxei tuquita. Iya yumamac nivacuinaritvacaitni. Aniucateitni caniuvet. 23 Hic heutiparecu uximayasicaya, yuquie caneyani. 24 Hic ana yaya ayehucat nayani Erisaveti. Niyuavietacaitni auxme meseri mpa utait, 25 Cam, ipa tiniuyurieni Tiaitame, yuvariyat aixa mnesiyurienic, teteri memcanesinanaimacac.

ataxevirieca meserisie Cacayari nitanani yuniuqui tuayame Cravieri, Carereya cuieyarisie quiecarisie Nasareti mracutevasie. 27 imari mcaxuriquicaisa nitanani Mariya mtitevacaisa. Nitiviquieximecaitni, uqui Cuse titevat nitivitniquecaitni. Cuse Raviri caninunuiyarieyatcaitni. 28 Hic Mariyasa heutahaca niuqui tuayame, mpa niutayni, Aixa acu. Tiaitame aixa catiniucaiyarini ahesie mieme,

26Merics

Mariya que mtiutahavarie, Quesusi ariqueque que mtitinuivaquecai

Rucaxi1 ahamat puyeica. 29 Mc yuiyarisie niuyuitarieni, yatinicuerivacaitni titayari mpa mtivarita. 30 Niuqui tuayame mpa tinitahave, Pepcaheumaca, Mariya acu. Cacayari aixa ptiucaiyari ahesie mieme. 31 Hicri peayehucat pecanayeimc, pecanitinivemc. Quesusi pecatinitervamc. 32 Canimarivemc, Que mane taheima macave nuaya canimarivacamc. Ravirisie caniyeyeimc, Tiaitame Cacayaritt canipitamc Raviri uvenieyasie mayernic Que mtiaitacai iya. 33 Ixaherisixi teteriyari Catinivataaitamc yuheyemec. Que mtiaita Pcatipare hasuacu. 34 Hic Mariya mpa tinitahave niuqui tuayame, Mericte, quepatt ipa ptiyni. Uqui nepcamate. 35 Niuqui tuayame mpa tinitahave, Iyari Mtiyupata ahesie caninuamc. Que mane taheima macave Yutrcariyac camanietriviyamc. Ayumieme nunusi mtinuiva canipasiemc Cacayarisie mieme, Mpa catinimarivacamc Cacayari nuayatt. 36 Cam, aiva yateva Erisaveti ayehucat nayani ucarasitt. Ataxeime meseri niyurieca iya caniveveme memxatacai.

116 pcayutatexieni, naimec pyveni pta. 38 Mariya mpa tinitahave, Mericte, ne Tiaitame necatiniuximayatameyatni. Que pemaine yaquetiuyni. Hic niuqui tuayame caneyani.

37Cacayari

yucuhaaritaca caneyani Mariya. Yumexitat quiecarisie netaani hri mananiere Cureya cuieyarisie. 40 Sacariya quita heutahaca, nitavaritani Erisaveti. 41 Merics Erisaveti quepaucua mieni Mariya ivaritacacu, nunusi neucuyuaxani huriepana. Hic Iyari Mtiyupata niviya Erisaveti. 42 Mpa niutayni carima, Vaca aixa pepuitarie, hipat ucari temcaitariepa. Aixa caniitariemc que mane pemtinuivitani. 43 Nehesie que tinaque netiaitvame varusieya mnesiivatamiec. 44 Cam, avarisica neueniecu, nunusi yutemaviet neucuyuaxani nehuriepa. 45 Aixa pecaniitariemc yuri pemtiutaeric quename ayeani nait que pemtiutahavarie, Tiaitame que mmaretahavix. 46 Hic Mariya mpa niutayni, Neiyari mpa paine, Tiaitame canitrcayeni. 47 Neiyari niyutemavieca neheerivat Cacayari mnesiutavicueisitac. 48 Caneniuxeiya tiuximayatame que nemtihc hesiena mieme,

39Hicsari

Mariya que mrecuivatax Erisavetisa

117 Sepa tixa nemcatihc. Cam, uxaa varie yunait nuivarite Aixa neitariecame mecanenieriecacuni. 49 Que mane mtrcaye Marivemec caneniuyurieni. Mc Pasiecame canixasivani. 50 Canivanenimayaca yunaime memteheiyehvirie, Vanivemata nivanenimayaca. 51 Ycmana que mtiyuriene Canimasicni que mtitrcaye. Nivareutaveiyaxani mme memteyucataveerie Yuiyarisie que memtecueriva, 52 Cuiepa teaitamete nivarunavairieni Tita memteaita, Mme tixa memcatehme pta Nivaruhritani vaca. 53 Memeuhacacuicucai nivarutihniya aixa manec. Memeucaucai nivareutanaxani memamaveme. 54-55 Nisutani tasipareviet Ixaherisixi teteriyari Hesana mieme temteuximayatamete, Heerivat que mtivarutahavix tauquiyarima. Caninenimayaca Apurahami yuheyemec, Cataninenimayaca tame hesiena temyec. 56 Merics Mariya Erisavetisa niucateitni esivatcacu haica meseri. Arique yuquie neyani.

Rucaxi1
Vani Tiyame que mtiutinuivax
57Merics

tucari nayeani Erisaveti mtinivenic. Uquitme niutiniveni. 58 Hic auravatari maremama yunait meteutamarieca Tiaitame vaca que mtitanenimayatax, hamatana mecaniyutemamaviecaitni. 59 Hic atahairieca tucarisie mecaniuaxani meiinaritanique nuesi Huriyusixi vaxitequiyac. Sacariya mecatenitervaquecaitni uquiyarieyapa. 60 Ana varusieya mpa niutayni, Tixasiet. Vani catinitevacamc pta. 61 Mme mpa metenitahave, Haquevas amare pumave mpa titevat. 62 Yumamac menitahave quemasieya, que mtinaque mtitervarienic. 63 Xapa utaivauca, mpa utaineme canacautani, Vani catinitevacamc pta. Yunait meniuhxiyani. 64 Hic yapaucua nenieya niuxnarieni. Niutaniuni aixa utait Cacayari hepasita. 65 Auravatari yunait mecanimamacaitni. Naisarie Cureya hriyarisie que mtiuy catinicuxaxasivacaitni. 66 Yunait memenanacai meniyuiyaritacaitni mpa meteychavet, Que anet payani ic nunusi. Mc meta, Tiaitame ytrcariyac nipareviecaitni.

Cacayari Iyarieya Mtiyupata caniviyani nunusi

Sacariya que mutay, Cacayarisie mieme ticuxatat


67Ana

Rucaxi1,2 uquiyarieya. Sacariya niutaniuni Cacayarisie mieme mpa utait, 68 Aixa quetichavarvani Tiaitame, Que mane Ixaherisixi mtacacayari. Nisutani yuteterima vaviyat, Aixa iyurienet memxnarienic. 69 Que mane mtrcaye niuquerieni, mtasitavicueisitanic, Raviri quie mieme, Raviri mtiuximayacaic Cacayarisie mieme 70 Meripait que mainecai que mtiyurieniquecai. Yametenicuxatacaitni texaxatametemama Memupasie hesiena mieme, Memutiniucacaic hesiena mieme. Mpa meniutiyuanecaitni 71 Mtasiutavicueisitaniquecaic Mme memtasiayeuni memcatasiaivac, Mme memtasiuxiveerie memcatasiaivac. 72 Mpata meniutiyuanecaitni Mvanenimayataquecaic tauquiyarima Heerivat tratu mutavevi ycmana, 73 Que mtiuyuhrita yatichavet tauquiyari Apurahami Quename tasipitaniquecai 74 tecamamat Temtavicueisitarienic Mme memtasiayeuni memcatasiaivac, Temeyexeiyanic iya que mtinaque,

118 mieme tepasiet, Heiseriemec yatetecahut, Hxiena teuuvat mexi teayeneniere. 76 Ec meta nunusi acu, Que mane taheima macavesa mieme tixaxatame Pecatiniutervarvamc. Tiaitame pepanucuhaitiya Huyeya aixa pemyurienic. 77 Teterimama petinivatahecatamc Que mtivatavicueisitani pehait, Que mtivareuyehvirieni mme axa memteuyuri pehait. 78 Mpa catiniyuriemc Tacacayari mtiyucanenimayac. Ayumieme que mane taheima mmieme caninuamc. 79 Nivahecariviyamc mme yvipa memtitei, Mme meta mecuiivarmet memyriyarie Nivahecariviyamc. Tacate cataniseiriyamc, Temeuuvanic haque aixa temtetaxeiyanic Cacayarimat. 80 Merics nunusi caniverecaitni. Iyarieya trcayet nayani. Macumavesie neyeicacaitni mexi tucarieya caayeavecai cuxi masict mayanic Ixaherisixi vahxie.

75 Hesiena

Quesusi que mtiutinuivax

Merics ana aisica neutanariexani Sesaxi Acusitusa mieme, mpa utait, yunait cuiepa

(Mateu 1:1825)

119 memtama memayucayasac. 2 Mc inari mataripai mieme puy quepaucua Sireniyu mehritariecai Siriya cuieyarisie. 3 Yunait mecaneutayeixani memayucayasac yuxexuit yuquiecarisie. 4 Hic Cuse Carereya cuieyarisie Nasareti mracutevasie neyeyani. Cureya cuieyarisie ninuani Raviri quiecariena Vereni mracutevasie. Raviri quie canimiemetcaitni, Raviri nunuiyarieya canihctcaitni. 5 Macayerienic neyeyani Mariya avitt mc mayehucacaic. yaya nayaniquecaitni. 6 Mana mexi meuuvacai, tucarieya nayeani mtinivenic. 7 Hic yumatari niutiniveni. Tuvaxatec nicueima, vacaisixi vacanuvasie nicateni mcaxuavecaic vahesie mieme memvaaxaniquecaisie.

Rucaxi2 Raviri quiecariena tineyni. Que mane heiserie mupitarie Crisitutt canihctni, Tiaitame canihctni. 12 Ic inaric xecaneitimaicuni. Nunusi xecanexeiyacuni tuvaxatec eimeme, vacaisixi vacunuvasie heyecaime. 13 Hic yapaucua niuqui tuayame aurie meniutiuni muyuavisie miemete yumiret, aixa meutiyuat Cacayari hepasita, mpa meutiyuat, 14 Taheima visi catinichavarvani Cacayari. Cuiepa aixa mecatenixeiyariecuni teteri Mme vacmana mnaquia. 15 Merics niuqui tuayamete muyuavisie meheutiyunixacu, mpa meteniyhavecaitni muxasi vahvemete, Hicmsari tepyehu Verenipait. Tepiixariyu que mainecai, Tiaitame que mtatiutahavix. 16 Meyumexitat menecne. Mevarutaivauca Mariyamame menivarutaxeiya Cuse, nunusi meta vacaisixi vacanuvasie yecaime. 17 Mevaruxeiyaca metenicuxatacaitni que memteutahavarie nunusi hepasita. 18 Yunait memenanacai menihxiyacaitni que memtevarutahavixc muxasi vahvemete. 19 Masi Mariya niviyacaitni yuiyarisie ic naime, yuiyaritat hepasitana. 20 Hic menecne muxasi vahvemete aixa metecuxatat Cacayari hepasita nai que memteuxeic nai que

ana muxasi vahvemete mana meniuuvacaitni. Yeuta menivahtvecaitni yumuxasi yvicta. 9 Hic vahxie niutaqueni niuqui tuayame Tiaitamesa mieme. Vaaurie nacuxavatcaitni Tiaitame hecariyayac. Vaca menimamacaitni. 10 Hic niuqui tuayame mpa tinivarutahave, Xepcamamaca. Hic nenixetaxatamc niuqui aixa manuyne. Vaca canixuavecamc temavierica yunaime teteri vahesie mieme. 11 Ic tcarisie tiyuvicueisitvame canetinuiva xehesie mieme.

Taheima miemete niuqui tuayamete que memtevarutahavix muxasi vahvemete


8Merics

Rucaxi2 memteuenic. Nait catiniuyni que memteutahavarie. atahairieca tucari meniinaritani Huriyusixi teteriyari vaxitequiyac. Ana Quesusi tiniutervarieni, niuqui tuayame que mtitervax yuvarusisie caayecaicu cuxi. 22 Merics Muisexi inaric catiniaitacaitni nivecame hepasita. Tucari ayeacu memyuitienic, Querusareme menecne nunusi meheyetuanique Tiaitamesa. 23 Mpa catineuca inari xapayarisie, Tiaitame meripait que mainecai, Yunait uquisi matarixi memtinunuiva, mme mecanipasiecacuni Tiaitamesie mieme. 24 Menecne memtemavanic Tiaitame que mainecai,xa inari xapayarisie que mreucai, Cucuruxi xei parisi, mes veuraixi trixi yuhutame mecanivaremavacacuni, utait. 25 Hic tevi Querusareme necateitni Simiyuni titevat. Iya heiseriemec yaticamiet Cacayari nayexeiyacaitni. Nicueviecaitni Ixaherisixi teteriyari vantvame. Iyari Mtiyupatac nihnecaitni. 26 Mpa tiniupitarieni, Iyari Mtiyupata que mtitahavix, quename cuit camniquecai. Ixeiyame que mane Tiaitame micayeniquecai Crisitutme xeica, anarique canimniquecaitni. 27 Hic Iyari incu, Huriyusixi vatuquipa ninuani. Arique Quesusi uquiyarimama meneutahaxani yameiyurienique nunusi,

120 Huriyusixi que mtivayeiyari, inari niuquiyarisie que mreuxa. 28 Ana Simiyuni nenutuni. Aixa niutayni Cacayari hepasita, mpa utait, 29 Hicrixa necusiyari acu, Pepeyeata aniuqui. Pepnesiuxnax Neiyarisie necauximatariecacu. Ahesie mieme neptiuximaya. 30 Hicrixa necmana neptiuxei Que pemtivavicueisitani teteri. 31 Nepixei tita pemtihaarita Yunaime teteri vahxie. 32 Canivahecariviyamc hipame nuivarite, Visi teaneneme catanayeitamc Ateterima Ixaherisixi 33 Hic uquiyarieya varusieya meniyuiyaritacaitni mpa mainecaic hepasitana. 34 Aixa xepitarieca, niutaynita Simiyuni. Mpa Mariya tiniutahave nunusi varusieya, Cam ic nunusi Yumiret Ixaherisixi Mematixrienic, Yumiretta Memanucuunic Caniayumiemetni. Inari caniymc, Caniniuquimariecamc. 35 Ecta aiyarisie Pecanisequiemc hivericac, Cumu ixipara que mtiyuseve. Mc que mtiyurieneni, Yumiret memasict mecanacnicuni Que memteychave yuiyarisie.

Tuquita que mtiatarie Quesusi


21Merics

121 acaniuyeicacaitni ucarasitt, Hana titevat. Mc Cacayari niuquieya canicuxatacaitni. Panuheri caninuayatcaitni, Aseri nunuivarieyatt. Caniseyecaitni, nauca teviyari heimana nauca viyari canihcaitni. Utiviquieca atahuta viyari pitetacai ycna, 37 umcu yuxata eniucateitni. Tuqui curaruyarita pcavayeyeicacai masi yuhaquet yuneneviet payumiemetcai tucaric tcaric. 38 Hic aura uyaca pampariyusi nipitani Cacayari. Quesusi hepasita tinivacuxaxatvacaitni Querusaremetari memtaicuevacai memtaxnarienic yunait.

Rucaxi2 ixararipa. 43 Hic heutiparecu, yuutma mehahuximecacu, Quesusi Querusareme neyuhayeva, asimecatemaicacu uquiyarimama. 44 Teteri vasata uyeicame meeriet, xei tucari meniuuvacaitni. Ana yuivama yumarema vahesa menitivautcne. 45 Mecaitaxeiyavavet, Querusareme menacunuaxani meicuvautvet. 46 Hic hairieca tucari meneitaxeiya tuqui curaruyarita ayecaime, tequitamete vahixapa ucaime. Nivaeniecaitni nivacuivaviyacaitni. 47 Yunait memieniecai menihxiyacaitni timait que mtivacueiyacai. 48 Hic uquiyarimama meixeiyat meniiyarixiecaitni. Varusieya mpa tinitahave, Nenive, titayari mya petatiuyuri. Tepmasicuvautve tetahiveriet auquiyarimat. 49 Mpa tinivarutahave, Ee, cari xepnesicuvautvecai. Tam, asixecatemaicai, meuyevesec neuquiyari quiya hepasita nemayumiemetnic. 50 Mme asimepcateheitima niuquieyasie que mainecai. 51 Hic vahamat neyani, Nasareti menetaaxani. Que memaitcatei yacatinicamiecaitni. Varusieya yuiyarisie niviyacaitni ic naime. 52 Quesusi timaivet canayeiximecaitni, caniverecaitni. Cacayari, teterita masi vaca simetenixeiya caitni.

36Xevitta

meheyeataca naime que mreuxa inari xapayarisie, Tiaitame que mainecai meripait, Carereyasie menecne. Yuquiecari menetaaxani Nasareti mracutevasie. 40 Merics nunusi niverecaitni trcayet timaivet nayeiximecaitni, Cacayari aixa ptiucaiyaricai hesiena mieme.

39Hic

Nasareti que memtehec

xexuime visie uquiyarimama Querusareme menetaaxecaitni ixararipa quepaucua memeerivacai, Cacayari que mtivaruhayevax vateterima. 42 Hic quepaucua tamamata heimana huta viyari mhcai, mana meneutiyunixani, teteri que mtivayeiyaritcai

41Merics

Temaicyari Quesusi tuquita que mtiyeyeicacai

Rucaxi3
Vani Tiyame que mticuxatacai

122 Tita mracutetexiya acuharuanit canayeimc 6 Yunait teteri mepixeiya que mtiyuvicueisitva Cacayari. 7 Vani mpa tinivacuxaxatvacaitni teteri memaxecai mvacayac, Cari xeme tercaxi xepvaivama. Quepaic ptixehecata xemyutaunac capa uxaa varie xehecariecac. 8 Mme memteuhayevax que memteyuriecai, vahepa pta xequeteneyurieca, que mreuyevese. Xepcaisutaca yuiyarisie mpa xeteychavet, Tepnaquieriva tauquiyari temexeiyac Apurahami. Mpa neptixechave, Cacayari caniyveni ic tetexi teteri mvarayeitani Apurahami nivemama. 9 Ari hasa caniucuhaaritarieni cyexi maxrienic. Ayumieme nait cye aixa anenet mcautixuxuavere canaxriyamc, taipa caneuxriyamc. 10 Teteri mpa metenicuivaviyacaitni, Mericte, ques teteyurieca tame. 11 Iya mpa tinivachavecaitni, Que mane huta camixayari mexeiya, queimini que mane mcaheixeiya. Que mane icuai mexeiya yaxeica quetiyurieneni. 12 Memteyetuiriyari cuviyexunusie mieme meniaxecaitni, memcayarienic. Mpa metenichavecaitni, Tiquitame acu, que teteyurieca tame. 13 Iya mpa tinivachavecaitni, Que xemteuaitarie, heimana mieme xepcatevauca. 14 Cuyaxita mpa metenicuivaviyacaitni,

Merics ana Tiveriyu Sesaxi tamamata heimana auxme viyari niuyurieni tiaitat, Punisiyu Piratu niucayerieni iscamett Cureya cuieyarisie, Herurexi nihritariecaitni Carereya cuieyarisie mtiaitanic, Piripe Herurexi mivayatcai catiniaitacaitni Itureya cuieyarisie Tracuniti cuieyarisie, Risaniyaxi catiniaitacaitni Aviriniyasie, 2 Anasi Caipasi mecanihritariecaitni maraacate. Ana Cacayari yuniuqui nipitani Vani Sacariya nuaya, macumavesie uyeicame. 3 Naisarie Curutani hatuxameyari tesie niuyeicacaitni mpa tivacuxaxatvat, memtehayevac que memteyuriecai para Cacayari mtivareuyehvirienic axa que memteuyuri, mcc memcayarienic. 4 Yacatiniyurienecaitni que mreuxa Quisariyaxi xapayasie, Cacayari niuquieyac que mticuxatacai, Xevit mahiva macumavesie uvet, Xequeneucuhaarita Tiaitame huyeya, hait, Xexeuravime xequeneutivevi huyeya, hait. 5 Nait aqui cananuparecutariexamc, Nait yemuri emutt esimutt acuverit canayeitariemc Tita mtitutune xexeuravit nayeimc

(Mateu 3:112; Maricuxi 1:18; Vani 1:1928)

123 Ques teteyurieca tame. Iya mpa tinivachavecaitni, Xepcatenavayani, itaricac xepcavataviviyani. Xequenenaquiaca yuivaricac. 15 Merics ana teteri menitaicuevacaitni yuiyarisie meyuiyaritat yunait Vani hepasita, xca mc Crisitu hctni me xca catixatni, meutiyuat. 16 Peru Vani mpa tinivarutahave yunaime, Neri hac nepxeucaya. Ucanamieni que mane cui mtrcaye, necatrcayecacu ne. Aixa nepcaane nehesie mtinaquenic nemipareviecac ni nemenacuvenirienic cacaiya cuitaxiyari. Mc pta que mtixeucayani, Iyari Mtiyupata canixepitamc, canixeitimc tai que mtiyuitiva. 17 Cuxari itivame pacuee, cuini mieme ptiveque yutricu. Nitiutamc yuicuaxi caxetunisie, cuxariyari pta ptataiyani tai mcatvesie. 18 Masi vaca nivatuicacaitni teteri, niuqui aixa manuyne nivacuxaxatvacaitni. 19 Hic Herurexi mc cuieya nihritariecaitni mtiaitanic. Yuiva niuyapieni, Heruriya titevacame niutivitni. Vacava catiniyurienecaitni Herurexi axa tiyurienet. Ayumieme Vani nitateacaitni. 20 Hic Herurexi nayuyeatani axa que mtiyurienecai, Vani manutahac casariyanata.

Rucaxi3 Quesusita caniucayarieni. Mexi yuneneviecai, taheima nanacatenire. 22 Iyari Mtiyupata heimana nacaneni, que mtiyuxexeiyacai cucurupa anet. Xevit taheima mpa netayni, Ec pecaninenivetni pemnaquieriva. Acmana necaninaquiaca.

Quesusi teucarimama

Quesusi que mtiucayarie

quepaucua yunait teteri memucayarie,

21Merics

(Mateu 3:1317; Maricuxi 1:911)

Quesusi xei teviyari heimana tamamata viyari yactt nihcaitni quepaucua misuta mpa tiyurienet. Cuse caninuayatcaitni, que memtecuerivacai. Iya Erie caninuayatcaitni, 24 iyata Matati caninuayatcaitni, iyata Revi caninuayatcaitni, iyata Merqui caninuayatcaitni, iyata Cana caninuayatcaitni, iyata Cuse caninuayatcaitni, 25 iyata Matatiyaxi caninuayatcaitni, iyata Amuni caninuayatcaitni, iyata Nahumi caninuayatcaitni, iyata Esrie caninuayatcaitni, 26 iyata Nacahi caninuayatcaitni, iyata Mahati caninuayatcaitni, iyata Matatiyaxi caninuayatcaitni, iyata Semei caninuayatcaitni, iyata Cuse caninuayatcaitni, iyata Cura caninuayatcaitni, 27 iyata Cuhana caninuayatcaitni, iyata Xesa caninuayatcaitni, iyata Suruvaveri caninuayatcaitni, iyata Saratieri caninuayatcaitni, 28 iyata Nerie caninuayatcaitni, iyata Merqui caninuayatcaitni, iyata Arie caninuayatcaitni, iyata Cusami caninuayatcaitni,

23Merics

(Mateu 1:117)

Rucaxi3,4 iyata Erimurami caninuayatcaitni, iyata Eri caninuayatcaitni, 29 iyata Cusue caninuayatcaitni, iyata Eriyeseri caninuayatcaitni, iyata Curimi caninuayatcaitni, iyata Matati caninuayatcaitni, 30 iyata Revi caninuayatcaitni, iyata Simiyuni caninuayatcaitni, iyata Cura caninuayatcaitni, iyata Cuse caninuayatcaitni, iyata Cunani caninuayatcaitni, iyata Eriyaquimi caninuayatcaitni, 31 iyata Mereya caninuayatcaitni, iyata Mainani caninuayatcaitni, iyata Matata caninuayatcaitni, iyata Natani caninuayatcaitni, 32 iyata Raviri caninuayatcaitni, iyata Quisahi caninuayatcaitni, iyata Huveri caninuayatcaitni, iyata Puhuxi caninuayatcaitni, iyata Sarumuni caninuayatcaitni, iyata Nahasuni caninuayatcaitni, 33 iyata Aminaravi caninuayatcaitni, iyata Arami caninuayatcaitni, iyata Hesirumi caninuayatcaitni, iyata Parexi caninuayatcaitni, 34 iyata Cura caninuayatcaitni, iyata Cacuvu caninuayatcaitni, iyata Isahaqui caninuayatcaitni, iyata Apurahami caninuayatcaitni, iyata Tare caninuayatcaitni, iyata Nacuri caninuayatcaitni, 35 iyata Seruqui caninuayatcaitni, iyata Racau caninuayatcaitni, iyata Perequi caninuayatcaitni, iyata Heveri caninuayatcaitni, 36 iyata Sara caninuayatcaitni, iyata Cainani caninuayatcaitni, iyata Arpasari caninuayatcaitni, iyata Semi caninuayatcaitni,

124 iyata Nuhexi caninuayatcaitni, iyata Ramequi caninuayatcaitni, 37 iyata Matusareni caninuayatcaitni, iyata Enuqui caninuayatcaitni, iyata Careri caninuayatcaitni, iyata Maharareri caninuayatcaitni, 38 iyata Cainani caninuayatcaitni, iyata Enuxi caninuayatcaitni, iyata Seti caninuayatcaitni, iyata Arani caninuayatcaitni, iyata Cacayari caninuayatcaitniri.

Quesusi que mtiutainasie

Merics, Quesusi Iyari Mtiyupatac hnet mana neyeyani Curutani hatuxameyarisie. Iyari Mtiyupata nivitximecaitni macumavesie uyeicacacu 2 huta teviyari tucari. Cauyumarie niinatanecaitni, siparas xca axa tiuyurienique tma, utait. Tixa caticuaivet yapamexa tucari, cuini mieme catineuhacamccaitni. 3 Hic Cauyumarie mpa tinitahave, Tams, ec xca Cacayari penuayatni, ic tete mpa quetineutahavi, pa payuyeitani. 4 Quesusi mpa tinitaeiya, Utarica mpa paine, Tevi xca pa cuaca xeica, mcc pcaayeyurini. Cacayari que mutay, niuquieya nait peuyeveseta. 5 Hic Cauyumarie vapai heivitca, cuiepa memtama vacuie nai nixeisitani xei nieriyaric. 6 Cauyumarie mpa tinitahave, Heiserie nepmasipitaca ic naime hepasita, yunait

(Mateu 4:111; Maricuxi 1:1213)

125 visi memmatechavenic nepmasipitaca. Ic nai necaniyetuiriyarieni, heiserie nepexeiya nemiminic que mane mnesinaque. 7 Ec ayumieme nenevieri xca penesiupitani, ic nait apini prayani. 8 Hic Quesusi mpa tinitahave, Quenemie Cauyumarie. Utarica mpa paine, Nenevieri pepipitani Tiaitame acacayari, Mc hcame pepayexeiyani. 9 Hic Cauyumarie neivitni Querusareme. Vatuqui yecrita nenutivitni. Mpa tinitahave, Ec Cacayari xca penuayatni, vatipai queneucasuna. 10 Utarica mpa paine, Yuhesa miemete Niuqui tuayamete Ptivaaitaca Ahepasita, Memmasiviyac. 11 Mpa paineta utarica, Yumamac mepmasituicani, Capa tetesie peuticamrec. 12 Quesusi mpa tinitahave, Mpa paineta, Pepcaiisipaneni Tiaitame macacayari. 13 Hic Cauyumarie naimec itainataca neyani ariqueta itainataque.

Rucaxi4
Quesusi que mtiuyuri Nasaretisie

Quesusi que mtisuta yuuximayasica Carereyasie


14Merics

Quesusi yuutma neyeyani Carereyapait, Iyari itrcariyacacu. Naisarie caniutamariva hepasitana. 15 Tinicuquitanecaitni vatuquiteta. Yunait aixa metenicuxatacaitni hepasitana.

(Mateu 4:1217; Maricuxi 1:1415)

Nasaretita ninuani mataverixsie. Yuyeiyari cuerivat, tuquita neutahani uxipiya tucarisie. Nanucuqueni tititervaque. 17 Hic xapa niuhuritarieni Cacayari niuquieya mayeuxa, Quisariyaxi que mracauta. Itaveraca nitaxeiya niuqui haque mpa maine, 18 Tiaitame Iyarieya caneniuviya Caneniuhritani Niuqui aixa manuyne Nemvacuxaxatvanic Memmamave. Caneneyenani Nemvaranayexrienic Mme memyuhiverie Yuiyarisie, Yanemtivatahavec Mme memanutaxriya, Quename meutixnarie. Yanemtivatahavecta Mme memaccpe, Quename meanutaneniere, Nemvaxnac Mme memviyarietca, 19 Nemticuxatanic, Tucari ayea Tiaitame myuvariya Vahesie mieme, neutait. 20 Hic itacuicuieca xapa, iyetuirieca tiyuparevivame, mana nayerni tiquitame uvenieyasie. Yunait tuquita memayetecai cui menixeiyacaitni. 21 Hic nisutani mpa tivacuxaxatvat, Ic tucarisie nayeani ic utarica que maine, xeieniecacu xeme. 22 Yunait metenihecatacaitni meienieca. Menihxiyacaitni

16Hic

(Mateu 13:5358; Maricuxi 6:16)

Rucaxi4 niuqui visi manuyne tetana mayeneicacaic. Mpa meniutiyuanecaitni, Cams, ic Cuse catinuaya. 23 Ana mpa tinivachaveni, Xari ic niuquiyaric xepnetechave, Tiyuuhayemavame acu, sipas acmana quenaanayehva. Que temteuenana Capernaume que mrey, enata aquiecarisie yaxeica quetineyurieneni, xepnetechaveni vaat. 24 Mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, tixaxatame pcanaquieriva yuquiecarisie. 25 Yuri nepaine, Ixaheri cuieyarisie yumiret viyurasixi meniuuvacaitni quepaucua Eriyaxi amuyeicacai, quepaucua muyuavisie mreunami haica viyari heimana ataxeime meseri, quepaucua haca mutave naisarie cuiepa. 26 Mme vahesa pcautanarie Eriyaxi ni xeimesa, Siruni cuieyarisie pta niutanarieni Sarepta mracutevasie viyurasa. 27 Mc meta, yumiret ameniuuvacaitni Ixaheri cuieyarisie cuiniyac mecaitiyatcait quepaucua Eriseu amuyeicacai tixaxatamett. Ni xevit tma pcauitiya mana quiecatari, Siriyatanaca pta caniuitiyani Nahamani titevat. 28 Hic meienieca que mticuxatacai, meniuyehaani yunait tuquita memayetecai. 29 Meanucuuca, vaquiecari yemurisie manierec quiecari yeta ai heima meneihana mana meheicahanique. 30 Iya vahixata heutayuneca caneyani.

126
Cacayari mcaitiya que mtiviyacai tevi

quiecarisie ninuani Capernaume mracutevasie Carereya cuieyarisie. Mana uxipiya tucarisie tinivaquitacaitni. 32 Mme menihxiyacaitni quisicayac, heiserie hexeiyat mtaniucacaic. 33 Hic tuquita nayecateitni tevi cacayari mcaitiya iviyacacu. 34 Carima niutahiva mpa utait, Ai, que petatiuximata Quesusi Nasaretitanaca. Petasicaunaque cari pepunua. Ne nepmasimate que pempaic. Cari ec pephc Cacayarisie mieme pemupasie. 35 Hic Quesusi nitatieni mpa utait, Hic cayuvat, queneuxna. Iya cacayari itauimraca tevi vahixapa, nixna caticuinitaca. 36 Yunait meniutimamani. Meteyucuxaxatvat mpa meniutiyuanecaitni, Que aneme niuqui pexeiya. Heiserie hexeiyat nivarutateani cacayarixi memcaitiyatca trcariya hexeiyat, menivatixnani. 37 Naisarie quiecari aurie canicuxaxasivacaitni, Quesusi que mtiyurienecai.

31Merics

(Maricuxi 1:2128)

Quesusi que mrenayeha Pecuru varcaya

tuquita vayeyaca Simuni quie ninuani. Hic hiya yeme niviyacaitni Simuni varcaya. Menitavavirieni miparevienic. 39 Auriena utaqueca, nitatieni hiya. Hic

38Merics

Mateu 8.1415; Maricuxi 1.2931)

127 hiya nihayeva. Yapaucua anucuqueca nivarutiparevietyani.


Que mtivaranayexri acayunecu
(Mateu 8:1617; Maricuxi 1:3234)

Rucaxi4,5 tesita niuvecaitni ticuxatat. Yumiret menisaipnacaitni, meieniecut Cacayari niuquieya. 2 Hic canuva niuxeiya hutame ha tesita aheicame questeveiyamete vacanuva. Questeveiyamete meanaticneca yuvipi meniecuacaitni. 3 Hic xeimesie cayerca Simuni canuvayasie, nitavavirieni haracunasie esiva meutahanic. Canuvasie yecait tinivaquitacaitni teteri. 4 Hic yuxasica unca, mpa tinitahave Simuni, Emeucatevasie queneuyeyea, avipi mana queneucavivi queste pemvaratixrienic. 5 Hic Simuni mpa tinitahave, Tiquitame acu, tcacta nai tepayequexi, tepteutauxita yac xeica, tixa tepcateumi. Masi mya pemainec, neneicaviviemc vipi. 6 Yameteuyurieca menivaratixrieni queste cuini mieme meyupameme. Vipi nitasanirmecaitni. 7 Hic yucupaniyeruma xeime canuvasie memyetecai yumamac menivarumaviya memacnec memvaparevienic. Meniuaxani, yucanuvate meniutihniyaxani hutame. Esivatcacu meniucayunixani. 8 Hic nai tiuxeiyaca Simuni, Pecuru mtitevacai, niutitunumaqueni Quesusi hxie mpa utait, Tiaitame, queneneuhayeva. Ne axa neptiyuriene. 9 Niutimani iya, yunait hamatana memuuvacai meniutimamani mya yupameme memvaratixric queste. 10 Yaxeicata Severeu nivemama meniutimamani Cacuvu Vani Simunimat memteuximayacai.

tau acayunecu, yunait memvarexeiyacai tecuicuicate mireme cuiniyac memtecucuyecai hesana mecanivaatani. Yuxexuime vahesie utimeca nivaranayexrieni. 41 Cacayarixi axa memanene canivarutaaitani memvatixnac yumireme memtevacuinitacai. Mme meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Ec Cacayari pecaninuayatni. Quesusi varutateaca cacayarixi, pcavapitacai memtiniunic memimaicaic quename Crisitu hctcai heiserie mupitarie.

40Hic

Quesusi que mticuyeicacai Carereya cuieyarisie, ticuxatat

ucatarecu neyani macumavesie. Teteri yumiret menicuvautvecaitni. Meitaxeiyaca variyarica menipitacaitni mcavacueirienic. 43 Mc masi mpa tinivarutahave, Neuyeveca hipame quiecaritesie niuqui aixa manuyne nemcuxatanic, que mtiyni Cacayari tiaitacacu, peuyevese nemticuxatanic. Ayumieme nepeyenarie. 44 Cureya cuieyarisie tuquiteta catinicuxatanec aitni.

42Hic

(Maricuxi 1:3539)

Queste que memtevaratixri Quesusi niuquieyac

(Mateu 4:1822; Maricuxi 1:1620)

Merics Quesusi Quenesareti haracunayari

Rucaxi5 Hic Quesusi mpa tinitahave Simuni, Pepcamaca. Hics uxaatnita teteri pta pecanivacuxerimc. 11 Hic canuva meanatihapaca cuiepa, naime meteniucueirieni Quesusisie meteviyaque.

128 menayetecaitni Huriyusixi teteriyari yuyeiyaric mempasiecai Pareseusixi memteyutervacai, hipatta Huriyusixi vainaric memtequitametetcai. Naime quiecaritesie Carereya cuieyarisie Cureya cuieyarisie meneyecne Querusaremesieta. Cacayari trcariyaya canixuavecaitni Quesusi mvaranayexrvanic. 18 Hic teteri meniuaxani meehanat huriecame itarisie yecaime. Quesusi mvacateisie meniataniquecaitni hxiena meitenique. 19 Meniyutatexieni meheutahaxanique teteri memyumirecaic, ayumieme qui heima meneutimamaque. Racriyuyari mevatiunaca, Quesusi hxie meneicatuani tevi itari naime teteri vahixapapai. 20 Hic varuxeiyaca yuri que memteeriecai, mpa niutayni, Axa que pemtiuyuri pecatineuyehviyarieni. 21 Hic Pareseusixi, mme meta inaric memtequitametetcai, mme menisutani mpa meteychavet, Que ppaic ic axa mutaine Cacayari hepasita. Quepaic pyve mtivareuyehvirienic axa meteuyurieyu, Cacayari xeica pyve. 22 Quesusi retimaica que memteychavecai mpa tinivarutahave, Titayaris mya xeteychave yuiyarisie. 23 Tita masi caticuanive. Que ticuanive mpa mtaynic, Axa que pemtiuyuri pepreuyehviyarie, caticuanive masi mpa mtaynic, Quenanucuquexi

Quesusi que mrenayeha tevi cuiniyac mcaitiyacai

xeime quiecarisie niuyeicacaitni Quesusi. Ticuicame mana niucateitni mcaitiyacai nait heupnit. Hic Quesusi uxeiyaca, niutihximaqueni, mpa titavavirienique, Tiaitame xca peavariyani, pepyve pemnesiitienic. 13 Iya yumama utaseraca nimayani mpa utait, Nepnevariya, pequeheuitiyani. Yapaucua cuiniya nihayeva. 14 Hic Quesusi mpa tinitaaitani asimcatitahavec xeime. Mpa tinitahave, Quenemie maraacame masixeiyac. Pemuitiyac quetineutimava cumu Muisexi que mtiuaitax pemtivatahecatanic. 15 Perus masi cuini mieme catinicuxaxasivacaitni hepasitana. Teteri yumiret meniyutixexerivacaitni memienienic memanayexrvenic cuiniya que memtehexeiyacai. 16 Quesusi masi macumavesie neyeicacaitni yutanenevienique.

12Merics

(Mateu 8:14; Maricuxi 1:4045)

Quesusi que mrenayeha huriecame

xeime tucarisie tiniquitacaitni. Mana

17Merics

(Mateu 9:18; Maricuxi 2:112)

129 quenecuyeicani. 24 Peuyevese mpa xemtemaicac, Yuri Tevi que nemtiteva, heiserie nemexeiyac cuiepa nemtivareuyehvirienic mme axa memteuyuri, ana mpa tinitahave huriecame, Ec acu nemarahave, quenanucuquexi, aitari quenanucuei, aquie quenemie. 25 Yapaucua nanucuqueni vahxie, titasie mracatei neicueni, yuquie neyani aixa utait Cacayari hepasita. 26 Hic yunait menihxiyacaitni. Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita. Cuini mieme metenimamacaitni mpa meutiyuat, Mamarivaveme tepuxei hic.

Rucaxi5 mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari vahamat axa teyuruvamete vahamat xetecuaa xeteie. 31 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Mme aixa memteheuerie mepcaheiyehva tiyuuhayemavame, mme memtecucuye pta mecaneiyehaca. 32 Ne que nemtinua, nepcanua nemvatainienic mme heiseriemec yamemtecahu. Mme axa memteyurie pta nevatainienique necaninuani, memtehayevac axa que memteyuriecai.

Que mtiutaivaviyarie haquiya hepasita

Que mtitaini Revi, hesiena mtiviyanic

neyani. Tevi cuviyexunusie mieme mtiyetuiriyari niuxeiya Revi titevacame memteayutituaya acaime. Mpa tinitahave, Nehesie quetiniviyani. 28 Nai tiucueirieca, anucuqueca, hesiena tiniuviya. 29 Ana Revi icuai niuvevieni yuquita Quesusisie mieme. Yumiret memteyetuiriyari cuviyexunusie mieme, hipatta teteri metenicuacaitni hamatana. 30 Hic Pareseusixi, mmeta inaric memtequitametetcai Pareseusixi vahesie memteviyacai, mme meniniuquixiecaitni mpa metevachavet hesana miemete teyquitvamete, Titayaricutaxi

27Merics

(Mateu 9:913; Maricuxi 2:1317)

mpa metenitahave, Vanisa miemetexi teyquitvamete mixa mepyuhaqui mepeyevaviri Cacayari. Pareseusixi vahesa miemetexita yaxeica mepteyurie. Ahesa miemetexi masi titacutaxi metecuaa meteie. 34 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Que tiyve mvahaquisitani ixaramete nequiyapa mexi nenequeme vasata uyeica. 35 Tucari payeani quepaucua vasata manuhanieni nenequeme. Anaque mepyuhaquieni. 36 Hic xasi hepasita ticuxatat tinivarutiquitatyani mpa utait, Tevi capitasana ixuriqui hecuame, mimanesiquitanic yeime. Me xca mpa tiuyurienique, hecuame ptasanequeyu, mhecuamat myei axa

33Merics

(Mateu 9:1417; Maricuxi 2:1822)

Rucaxi5,6 ptiyuxexeiyaniqueyu. 37 Mc meta, caxie vinuyari pcacatuariva sixai myeyeisie mcuanac. Me xca mpa tiuyurienique cuanat pitasanaqueyu sixai, ptayeuriniqueyu, sixaita peuyeveniqueyu. 38 Masi caxie vinuyari sixai mhehecuasie pta canituarivani mcuanac. 39 Tevi meripai mieme aniecu anutiieme, cuaname pcaheuimcni. Mpa paineni, Meripai mieme aixa canaaneni.

130
Tevi mmamavaquicai

Uxipiya tucarisie tricu que memteuticuai teyquitvamete

Merics uxipiya tucarisie mana tricu maiviyasie niuyemiecaitni. Teyquitvamete mayari menivatihunatcne. Yumamasie meitminat menicuacaitni. 2 Hic Pareseusixi hipat mpa meniutiyuane, Titayari mpa xeteyurie que mcatitauniva yamtiyurienenic uxipiya tucarisie. 3 Quesusi mpa tinivarutahave, Cari hasuacu xepcaititervavave que mtiuyuri Raviri quepaucua meuhacamccai, mme utmana memeuuvacaita quepaucua memeuhacacuicucai. 4 Cacayari quita caneutahani. Pa muva Cacayari hxie mamanecai anacaca, nitacuani, nivaruminita mme utmana memeuuvacai. Heiserie pcahexeiyacai miticuanic, maraacate xeica heiserie mepexeiyacai. 5 Mpata tinivarutahave, Heiserie necanexeiyani uxipiya tucari hepasitata Yuri Tevi nehctt.

(Mateu 12:18; Maricuxi 2:2328)

tavari uxipiya tucarisie tuquita heutahaca tiniquitacaitni. Tevi muva nayecateitni mmamavaquicai yuserieta. 7 Mme inaric memtequitametetcai, Pareseusixita menihupiecaitni, siparas xca uxipiya tucarisie enayehanique tma, meutiyuat, mcc memitaxanetac. 8 Timait que memteychavecai, mpa tinitahave tevi mmamavaquicai, Quenanucuquexi, tahixata queneutaquexi. Anucuqueca mana niutaqueni. 9 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Ipa neptixecuivaviya. Uxipiya tucarisie titaunivani para aixa mtiyurienenic, nusu axa mtiyurienenic pta ptaunivani. Titaunivani para tevi mtavicueisitanic, nusu micaunac pta ptaunivani. 10 Yunaime varanuxeiyatyaca, mpa tinitahave tevi, Amama queneutasera. Mpa tiuyuriecu mamaya aixa anet nayani. 11 Mme cuini mieme meteniuyehaani. Menisutani metecuxatat queri memiyurieniquecai Quesusi.

6Merics

(Mateu 12:914; Maricuxi 3:16)

Que mtivaranuyetexix narisixi Tamamata Heimana Yuhutame

ana hrisie neutiyune yutanenevienique. Xei tcari nenevieri nipitacaitni yucacayari. 13 Hic ucatarecu, yuaurie nivarutahave yuhesa

12Merics

(Mateu 10:14; Maricuxi 3:1319)

131 miemete teyquitvamete. Vasata nivaranuyetex tamamata heimana yuhutame. Narisixi tinivaruterva mme 14 Simuni arique Pecuru mtitervax, Atrexi Simuni ivaya, Cacuvu, Vani, Piripe, Parturume, 15 Mateu, Tumaxi, Cacuvu Aripeu nuaya, Simuni serutisita mtitevacai, 16 Cura Cacuvu nuaya, Cura Isicariutitanaca ariqueque miyetua.

Rucaxi6 xecaniitarieca xeme hic xemeuhacacuicu. Xecanitihuxacuni. Aixa xecaniitarieca xeme hic xemutisuana. Xecaniutinavecuni. 22 Aixa xecaniitarieca quepaucua teteri memxeuxiveerie, quepaucua memcaxenaquierie yuhesa, quepaucua axa memutiyuane xehepasita, quepaucua memxexanierie axa xemanene meutiyuat, Yuri Tevisie xemteviyac. 23 Xequeneyutemamavieca vaca iya tucarisie, xequeteneuyeani. Vaca taheima mieme xecanaivacuni. Vauquiyarima yaxeica mepvaruyuri texaxatamete Cacayari niuquieya memcuxatacai. 24 Masi xa ui, xeme xemxicusixi. Ariri yunaquieriya xecanayeatani. 25 Xa ui xeme hic xemhuxa. Xepeuhacacuicuni. Xa ui xeme hic xemutinave. Xepyuhiverieca xeputisuanani. 26 Xa ui xeme quepaucua yunait teteri visi memutiyuane xehepasita. Vauquiyarima yaxeica mepvaruyuri texaxatamete memteitavacai.

21 Aixa

Quesusi que mtivaruparevi yumireme

vahamat anacayaca, macuveresie niutaqueni. Yumiret hesana miemete teyquitvamete, cuini mieme yumiret teterita naisarie Cureyasie Querusaremesie memeyec, hipat racusita memeyec Tiru aurie Siruni aurie, mana meniuaxani memienienic, memanayexriyanic cuiniya que memtehexeiyacai. 18 Mme cacayarixi axa memanene memvancai mepanayexriya. 19 Teteri yunait menimayacucaitni trcariya mvayeneicacaic hesiena varanayexrvat yunaime.

17Hic

(Mateu 4:2325)

Mme aixa memitarie, mme axa memitarie meta

yuhesa miemete teyquitvamete vaxeiyat mpa niutayni, Aixa xecaniitarieca xeme xemmamave Cacayari xecanexeiyani tixeaitvametme.

20Merics

(Mateu 5:112)

Que mreuyevese mvanaquieriecac mme memeyeunie, Quesusi inarieya que maine

mpa neptixechave xeme xemenana, xequenivanaquierieca

27Masi

(Mateu 5:3848; 7:12)

Rucaxi6 mme memxeayeunie. Aixa xequenivayurieca mme memxeuxiveerie. 28 Mme axa memutiyuane xehepasita, vahepasita aixa xequeneutiyuaneni xeme. Xequeneyunenevieca mme memxesevixima vahesie mieme. 29 Que mane aaurita mmasiheutivani, taaurie quenaniere tapata mmasiheutivanic. Que mane mmasinavairieni acari, pepcainenaca acamixata mmasinavairienic. 30 Que mane tixat mmatiutavaviri, quetineupita, que mane apini mmatinavairieni, pepcaiviyani. 31 Que tixenaque, teteri mya memxeyurie xeme. Que mtixenaque xeme, mc canixeinaritcamc, mya xemvayurienic hipame meri. 32 Xcate xevanaquierieca mme memxenaquierie, titac aixa xetecuxaxasivani. Axa teyuruvamete mecanivanaquierieca mme memvanaquierie. 33 Xcatari aixa xevayurieca mme aixa memxeyurie, titac aixa xetecuxaxasivani. Axa teyuruvamete yaxeica mepteyurie. 34 Xcatari xetevarunitani mme meteapicame xemerie, titac aixa xetecuxaxasivani. Axa teyuruvamete mepyunitva tavari memteapiniyariecac. 35 Masis xequenivanaquierieca mme memxeayeunie, aixa xequeteneyurieca, xequeneyunitaca asixecateyuiyaritat. Mpa

132 xeteyuriet cuini mieme xecatenaivacuni, que mane taheima macave nivemama xecanihmetcacuni. Mc aixa ptiucaiyari mme pampariyusi memcateyupitva vahesie mieme, mme axa memteyurie vahesie miemeta. 36 Xequeteneyucanenimayaca, xeuquiyari que mtiyucanenimaya.

Hipame vahesie xepcateahpani, que mutay

vahesie xca xecateahpani, xehesietari pcarahivani. Xca xecateyuxanetani xemetari xepcaxanesieca. Xca xecavaranutaxrvani, xemetari xepcaanutaxriyani. Xca xetevareuyehvirieca, xemetari xepteheuyehviyarieni. 38 Xca xevamicuani, xemetari xepmiquieni. Aixa tiinasiecame anucapnariecame anutacasiecame anacaxrveme xepmiquieni. Que xemteuinata, mpata xepteinasiyarieni. 39 Merics ic xasi hepasita ticuxatat tinivarutaquitani mpa utait, Macpe que tiyve menuhana xeime macpe. Yuhutat mecateheucaxrieni mevatixavasie. 40 Que tiyve tiquitame maiva mtiquitarie. Ayeatarieme, que mane mtiquitapa timaivet canayeimc. 41 Titayari petixeiya xasi aiva hxita meutavivi, pecaheerivat queuruvi ahxita meutave. 42 Quepatt petiyve mpa pemtitahavec aiva, Neuxei

37Hipame

(Mateu 7:15)

133 neiva, nepivayeitieni xasi ahxita meutavivi, peutait, pecaixeiyat queuruvi ahxita meutave. Yacs peputaine xeica. Quenivayeitie merie mc queuruvi ahxita meutave, ana aixa anemec peheunieret pecanayeimc pemivayeitirienic xasi aiva hxita meutavivi.
Cye que mtimasic yuicuaxic
(Mateu 7:1720; 12:3435)

Rucaxi6,7 simiyenituyari. Ana ha nivayeneni, quisie niuquexani, peru niuyutatexieni ivatayuitanique. Aixa anemec mveviyacaic pcavatayua. 49 Perus que mane mnesienie yacaticamiet, mc xeime tevi qui mutavevipa canianeni. Cuiepa acaime niutavevieni xeica, simiyenituyari pcautavevi. Ana hesiena niuquexani ha, xei mieme necaina. Carima niucaveni qui.

pcanarani, xca icuaxiyari cxaisietcani. Mc meta, cyeyari pcacxaisie xca icuaxiyari aixa aneneni. 44 Xexuit cye yuicuaxic canimasicni. Xuya pcainive narca. Tupiriya mxuyatcasie pcaitixexeriva caxie. 45 Tevi itiutame tita aixa mtianene yuiyarisie, nivayehanimc tita aixa mtianene. Tevi axa mtiyuriene pta itiutame tita axa mtianene, nivayehanimc tita axa mtianene. Que mranayuhayeva raiyari tihnecacu, mpa tinicuxatamc yutetac.

43Cyeyari

Quesusi tiuximayatame que mranayeha cuyasa mieme

Simiyenitu aixa mane axa mane

Tiaitame, Tiaitame acu xenetechave, asixecateyuriet que nemtixechave. 47 Yunait nehesa memaxe, neniuqui memenie yametecahut, que memanene neptixetaxatani. 48 Tevi qui mutavevipa mecanianeneni. Heucatevame vatiineca, tetesiepai neitivevieni

46Titayaricutaxi

(Mateu 7:2427)

Hic inca ic niuqui naime teteri meieniecu, Capernaume neyani. 2 Merics cuya aniuyeicacaitni xei sienituyari cuyaxi mvaravitccai, tiuximayatame nexeiyacaitni minaquieriecai. Iya tinecuyecaitni canemximecaitni. 3 Hic cuya, uenaca Quesusi hepasita, nivarenani Huriyusixi teteriyari vauquiyarima memeitainienic umamiec menayehanic tiuximayatame. 4 Mme Quesusisa meuaxaca cuini mieme mecateniiniecaitni mpa meutiyuat, Aixa caniymc pemeiparevienic, hesiena catininaqueni. 5 Cataninaquierieca tanaime tame, tuqui cataniutavevirieni ycmana. 6 Hic Quesusi vautma neyani. Yateva umiecacu, cuya yuhamicuma nivarutanani yamemteitahavec, Tiaitame pepcatiauxitaca. Ne aixa nepcaane ec pematahanic nequita. 7 Ayumieme ahesa

(Mateu 8:513)

Rucaxi7 nepcaheta, aixa necaaneme neeriet ahesa nemmiec. Ec mpa xeica quenetayqui, panayehiyani tiuximayatame. 8 Nes necatiniaitarieca necuyatt cuyaxita neptivaaitvame. Xca mpa netitahave xeime, Quenemie, mc pyemieni, xeimeta xca mpa netitahave, Quenayea, mc canayeimc, xca mpa netitahave nehesa mieme tiuximayatame, Ipa quetineyurieneni, mpa ptiyurieneni. 9 Hic Quesusi ienieca niuquieya, niuhxiyani. Taaurie aveca mpa tinivarutahave teteri memeveiyacai, Mpa neptixechave, ni Ixaherisixi vasata icpa aneme nepcahetaxeiyave yuri tieriecame. 10 Hic mme memeyenarie yuutma mehecneca, quitana meuaxaca, meneitaxeiya tiuximayatame aixa reueriecame.

134 uyacu, imayacu mqui cacunieya, mqui cuecuevemete menitiuni. Iya mpa niutayni, Temaic acu, quenanucuquexi nepaine. 15 Tevi mmquicai nanucuyerni niutiniutyani. Quesusi niyetuani varusieyasa. 16 Hic yunait meniutimamani. Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita mpa meutiyuat, Tixaxatame mtrcaye tasata caninuani. Cacayari canisutani tasiviyat yuteterima. 17 Hic que mtiuyuri canicuxaxasivacaitni naisarie Cureya cuieyarisie aurienata.

14Mana

Vani Tiyamesa miemete niuqui tuayamete que memteuaxa

arique neyani quiecari Naini mracutevasiepait. Hesana miemete teyquitvamete menitetacaitni, hipatta teteri yumiret. 12 Quiecari quitenie heutahaximecacu, mqui nivayecueiyani. Mqui varusieya hcame nexeiyacaitni iya yunivetme, cnaya meripai umcu. Quiecatari yumiret menitetacaitni. 13 Hic Tiaitame ixeiyat nitinenimayata. Mpa tinitahave, Pepcautasuacani.

11Merics

Viyura nuaya que mranucuqueta Quesusi

Vanisa miemete teyquitvamete metenitaxatani Vani nai que mtiuy hepasita. Ana Vani yuaurie varutahaveca yuhutame yuhesa miemete teyquitvamete, 19 Tiaitamesa nivarenani mpa memutiyuanenic, Ec petihc upemamiecai xeniu, nusu xeime pta tepcuevieca. 20 Hesana meuaxaca mme, mpa metenitahave, Vani Tiyame ahesa cataneyenani mpa utait, Ec petihc upemamiecai xeniu, nusu xeime pta tepcuevieca. 21 Anatt Quesusi yumireme nivaranayexrieni, mme cacayarixi axa meaneneme memvarexeiyacai, hipame meta mireme cuiniyac memuximatariecai. Memaccpecai yumireme nivarupitani

18Merics

(Mateu 11:219)

135 memanutanenierenic. 22 Hic mpa tinivarutahave niuqui tuayamete, Xequeneuhuni, xequenetaxata Vani tita xemteuxei tita xemteueni hepasita mieme, memaccpe que memteanutaneniere, huriecate que memteanucuuve, mme memcaitiyatcatei cuiniyac memeucuppnicai mme que memteuitiya, memcaheuenanacai hic que memteheuenana, mquite que memteanucuuitariva, memmamave niuqui aixa manuynec que memtecuxaxatariva. 23 Mc meta, aixa caniitarieca que mane mcaucunuitarieve necmana. 24 Hic Vanisa miemete niuqui tuayamete mehecnecu, nisutani Vani hepasita tivacuxaxatvat teteri, mpa utait, Tita xetehecuixari macumavesie. Haca ecapa mcuyuitarieximecai xepuxei vaat. Tixa xari. 25 Peru tita xetehecuixari. Tevi ixuriqui myumeni manacatccai xepuxei vaat. Tixas, mme visi manene memanacatc xicusixi vahepa memya, mme teaitamete vaquita mepayetei pta. 26 Titasari xetehecuixari. Tixaxatame xepuxei vaat. H, mpa neptixechave, tixaxatame xepuxei, texaxatamete que mane masi cuini mieme mtiyve, que mane mvaraiva hipame texaxatamete xepuxei. 27 Ic canihctni utarica mixata mpa utait, Cam neniuqui tuayame.

Rucaxi7 Nepenunani ahxiepai. Micuhaaritanic ahuye Pecanuavecacu cuxi. 28 Ipa neptixechave, Mme ucari vahesie memtinunuiva ni xevit pcaveeme Vanipa. Perus que mane masi yemec mcaveeme mme Cacayari mtivaaita vasata, mc peiva Vani veemett. 29 Ipa nepaine, teteri, mmeta cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari yunait Vani meuenieca metenihecatacaitni Cacayari hepasita heiserie que mrexeiya, quepaucua memucayarie Vanisa. 30 Peru Pareseusixi, hipatta inari niuquiyari memmate, mc menitixanierieni Cacayari que mtiyurieniquecai vahesie mieme. Vanisa mepcaucayarie. 31 Ayumieme nepaine, hic miemete titapa meteanenemete netivaxata. 32 Tri vahepa mecanianeneni quiecari hixapa memtitei meuyutihivivat mpa meutiyuat, Cari yac xeica tepxecrautaviriecai, Xepcaneitvecai. Teptahiveriecai xehesie mieme, Xepcautisuanacai. 33 Vani Tiyame caninuani pa cacuaat caxie vinuyari cayeet, xeme ayumieme mpa xeputiyuane, Cacayari axa mane pin. 34 Ne Yuri Tevi nehctt necaninuani neticuaat necuienet, xeme ayumieme mpa xeputiyuane, Ee, iya tevi icuaic xeica pyane, vinuc xeica pyane, pvanaquierie

Rucaxi7,8 mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari axa teyuruvamete yunaime. 35 Perus yunait yuric memtemaivave que memteyurie canimasicni heiserie que mrexeiya Cacayari timaivet.

136 pinaquierie tevi mtivareuyehviri. mpa tinitaeiya, Xari que mane masi vacavamec mreuyehviyari, mc masi vaca ninaquieriecamc. Quesusi mpa rehave, Heiseriemec peptiachave. 44 Hic taaurie aveca, uca uxeiyaca, mpa tinitahave Simuni, Queneuxeiya ic uca. Ne ahesa nenuacu aquita, ec ha pepcanesiuhanita nequetate nemtihauxinic. Iya pta yuucaic nitihaviyatyani nequetate, ycpac nitivasixa. 45 Ec penesitapat pepcanesiutavarita. Iya pta neatahacu hicque pcatihayevave nesicuisevet nequetatesie. 46 Ec pepcanesiucaviri nemuusie. Iya pta visi mua pnesiutiviri nequetatesie. 47 Ayumieme nepmatichave, vaca que mtiyucanaquierie canimasicni que mreuyehviyarie axa tiuyurieca vacava. Que mane esiva xeica mreuyehviyari, mc esiva xeica tiniyucanaquierieca. 48 Hic mpa tinitahave uca, Axa que pemtiuyuri pepreuyehviyarieri. 49 Hic hipat auriena mematecai mpa meteniyutihavetcne yuiyarisie, Que ppaic ic mtivareuyehviri axa que memteuyuri. 50 Masi iya mpa tinitahave, Yuri pemtiutaeric peputavicueisitarie. Aiyarisie pecauximatariet quenemie.
43Simuni

Pareseusixi xevit nitainieni hesana mticuanic. Pareseu quita heutahaca mana nayerni. 37 Hic uca mana mequiecametcai axa mtiyuruvametcai, tiutamarieca Pareseu quita mayecateic Quesusi, caninuani tete puteyayari ahanat visi muac hneme. 38 Quetateya aurie niutaqueni utasuat. Ucaiya nicaxrvecaitni quetateyasie, ycpac nitivasixa. Nitiiseni quetateyasie, visi mua nitivirieni. 39 Hic iya Pareseu mitaini mpa tiniychavecaitni yuiyarisie, Cari ic xca yuric tixaxatametnique, pimaicaqueyu ic uca micumayaxime, que mtiyuriene ptimaicaqueyu, axa tiyuruvame que mtihc. 40 Hic Quesusi mpa tinitahave, Simuni acu, esiva nepmasitahavequeyu. Iya titaei, Au, Tiquitame. 41 Mpa niutayni, Merics heiva neuyevecaitni yuhutat memteipitanic xeime, meripai que mtivarunita. Xevit auxme sienituyari inariyari niitaniquecaitni, xevitta huta teviyari heimana tamamata inariyari niitaniquecaitni. 42 Tixa memcatehexeiyacaic memteipitanic, iya tinivareuyehvirieni yuhutame. Mericte, que mane mme masi

Quesusi que mtiuyuri Simuni quita


36Merics

Merics arique canicuyeicacaitni quiecari emyeyeusie esimyeyeusie. Nicuxatacaitni niuqui aixa

Ucari que memteipareviecai Quesusi

137 manuyne, tivacuxaxatvat que mtiane Cacayari tiaitametcacu. Tamamata heimana yuhutat hamatana meniuuvacaitni, 2 hipatta ucari memanayexriya cacayarixi axa memteyurie mevaruncu, metecucuyecu. Xevit mme Mariya Mararatanaca catinitevacaitni, meripai muxnarie cacayarixi axa memanene meincacu atahutat, 3 xevitta Vana catinitevacaitni Susa myayatcai, mc Susa mhritariecai Herurexi mtimicuanic, xevitta Susana, hipatta yumiret. Menivapareviecaitni mme yupinitec.

Rucaxi8 sienituyari payeixa. Mpa utayca carima mpa niutayni, Xat net muenax queuena.
Titayari mpa mtiquitacai Quesusi, xasi hepasita ticuxatat xeica

hesana miemete teyquitvamete menicuivaviyacaitni queri haine mc xasi. 10 Mpa niutayni, Xeme xecanipitarieca xemimaicac tita mtiutiaviesiecai, xemtemaicac que mtiane Cacayari tiaitametcacu. Hipat pta xasic xeica mecanipitarieca, para meheunenieret memcaixeiyac, meheuenanat memcaienienic.

9Hic

(Mateu 13:1017; Maricuxi 4:1012)

Tiivivame uxasieya hepasita ticuxatat que mtiquitacai

yumiret teteri hesana meniyuxeriecaitni, mireme quiecaritesie meheyecneca. Hic xasi hepasita ticuxatat tinivarutiquitatyani mpa utait, 5 Tiivivame neyani imari caivienique. Merics imari ivienecacu, hipat huye tesita niucaxrieni niutiquesinire. Viquixi taheima memuuva menicucuani. 6 Hipatta niucaxrieni ayeparisie. Utineca niutivani mcaacuhavirecaic. 7 Hipatta niucaxrieni xuyasata. Hamatana utinexaca xuya, nenucanani. 8 Hipatta niucaxrieni aixa mracuanesie. Utineca niutixuavere xei

4Merics

(Mateu 13:19; Maricuxi 4:19)

Quesusi que mtihecatacai yquisica, tiivivame xasieya hepasita que mtiquitacai

ipa catinimasicni. Imari, Cacayari niuquieya canihctni. 12 Huye tesita miemete, mme mecanihmetni memenana, peru cuit caniaxeni Cauyumarie, vaiyarisie ninavani niuqui capa meutavicueisitarienic yuri meteutaeriecaxame. 13 Ayeparisie miemete, mme mecanihmetni memitanaquierie niuqui meyutemamaviet meuenanaca, peru mme mepcahananatca. Yareutevit yuri metenierieca, peru quepaucua memtainasieni mecanicunuitariecuni. 14 Xuyasata mucaxri, mme mecanihmetni memenana,

11xasic

(Mateu 13:1823; Maricuxi 4:1320)

Rucaxi8 peru iyaritaricac tuminic hic mieme tucari naquieriyayac meyat mecananucanaca mepcaayeaxani. 15 Aixa mracuanesie miemete, mme mecanihmetni niuquisie memteviya aixa iyaric meyuvariyat meuenanaca. Mme meniutixuxuavereni meteucaenivat.

138
Quesusi eca que mreunuita

utaiyame pcaitiavieta, xarita pcaheicayeni, utata pcaheitayeni, masi vapait neitiyemc, mme mematahaxaxime hecariyaya memxeiyac. 17 Nait mtiutiaviesie masict nayeimc, nait mranucanami nitamarivamc, masict nayeitariemc. 18 Ayumieme xequeneyucuerivayurieca que xemteenana. Que mane tixat mrexeiya canimiquieca. Que mane tixa mcarexeiya, tita rexeiyame mtiyuerie catininavaiyariemc.

16Cxeme

(Maricuxi 4:2125)

Cxeme

heiva canuvasie nicayerni, hesana miemete teyquitvamete vahamat. Mpa tinivarutahave, Haracuna anutaye tepanucne. Mana menecne. 23 Hapa meuhucacu iya neucuni. Hic eca csituiyari muva carima nacaneni, haracunasie niuquexani. Canuva tahnirmecacu mepucuerivaya. 24 Hic menenutahtani mpa meutiyuat, Tiquitame, Tiquitame, tepeuyevexime. Quesusi anucuqueca nitatieni eca hamevari meta. Neunuani, cayuvat niutamare. 25 Hic mpa tinivarutahave, Queri yuri xeteerie. Meheumamat meniuhxiyacaitni mpa meteychavet, Ques ppaic ic. Niaitaca hamevari ha, yapticamie que maine.

22Merics

(Mateu 8:2327; Maricuxi 4:3541)

Cacayarixi que memteiviyacai Catarenatanaca

varusieya ivamama meniuaxani hesana. Meniyutatexieni meitahaveque, teteri yuvacavat memayetecaic. 20 Hic mpa tiniutahavarieni, Avarusi aivama tacua menitiuni memasixeiyacut. 21 Mc mpa tinivachaveni, Ime Cacayari niuquieya memenie yamemtecahu, ime mecanihmetni nevarusi neivama.

19Merics

(Mateu 12:4650; Maricuxi 3:3135)

Quesusi ivamama varusieya

Catarenasixi vacuieyarisie menetaaxani canuvasie meyetet, Carereya anutayesie. 27 Heucaqueximecacu cuiepa, tevi nenucunaque mana mquiecametcai, cacayarixi axa memanene memincai mixa. Ayumieme mc ixuriquite pcaanacatccai, quita pcaayecatei, masi teuquiyasata niuyeicacaitni. 28 Quesusi uxeiyaca, utahivaca nativeni hetana mpa tiuhivat, Que penetiuximata Quesusi, Cacayari

26Hic

(Mateu 8:2834; Maricuxi 5:120)

139 taheima macave pemnuaya. Nepmasivaviri cueriet, pencahrixa nesiuximataca. 29 Mpa niutayni mc, Quesusi titaaitacu cacayari mcaitiya, mixnac tevi. Mixa viyari niviyacaitni cacayari axa mane. Tevi nanutahivacaitni tepac acuviet yumamasie ycasie. Ititequet tepa carenayari nivayeyeicaitni macumavesiepait cacayari axa mane incacu. 30 Merics Quesusi mpa tinitaivaviya, Que petiteva ec. Iya yumiret cacayarixi memincaic mpa niutayni, Xei Vaxayari netinitevaca. 31 Mmeri cueriet vacavamec menivaviriecaitni Quesusi mcavatananic meucatevasie memyehuc. 32 Merics mana hura yumiret tuixuri metenicuatvecaitni yemurita. Menitavavirieni cacayarixi mpa mtivapitanic memvativiyac tuixuri. Yacatinivarupitani. 33 Hic cacayarixi axa memanene meixnaca tevi, menivarutiviya tuixuri. Hic tuixuri yunait meniutinausa. Axa aneca meneucanausaxaximecaitni, haracunapa meneuxrieni. 34 Hic tuixuri vahvemete meuneniereca que mtiuy meniyutaunaxani. Quiecarisie metenicuxatacaitni quiecari aurie meta. 35 Mana meneyecne meixeiyaque que mtiuy. Quesusisa meuaxaca tevi meniutaxeiya cacayarixi memixnax. Aixa reuquemarit Quesusita nacateitni heuyumariet. Meniutimamani.

Rucaxi8 memunenierix metenivarutaxatani que mtiutavicueisitarie tevi cacayarixi memincai. 37 Hic yunait Catarenasixi vacuie memtamacai meyumiret menitavavirieni vahesa myemiec. Cuini mieme mecatenimamacaitni. Quesusi canuvasie cayerca caneyani yuutma. 38 Hic iya tevi cacayarixi memixnax nitavavirieni hamatana mcuyeicanic. Masi Quesusi neiyenani mpa utait, 39 Aquie quenemie. Mana quetinivaretaxata nai Cacayari que masiuyuri. Neyani naisarie quiecarisie ticuxatat que mtitavicueisita Quesusi.

36Hic

Cairu nuaya que mranucuquetarie, uca ticuicame Quesusi carieya umayacu

Quesusi anutaye hetaacu, yumiret teteri menitavaritani meicueviet. 41 Hic tevi mana caninuani Cairu titevat. Iya tuqui vaya canihctcaitni. Quesusita ativeca variyarica nitavavirieni quitana myemiec. 42 Xecame neixeiyacaitni yunive ucatme, tamamata heimana huta viyari yactt hcame. Nemximecaitni. Merics muva uyemiecacu yumiret teteri menisaipnacaitni. 43 Hic uca mana niuyeicacaitni. Tamamata heimana huta viyari niyuriecaitni, xuriyaya cacaneunuavecaitni.

40Merics

(Mateu 9:1826; Maricuxi 5:2143)

Rucaxi8,9 Teyuuhayemavamete vahesa yupini tiniutixtacaitni naime, ni xevit pcayvecai menayehanic. 44 Hic Quesusi varita uyemiet carieya niumayani. Yapaucua neunuani xuriyaya miaxiyacai. 45 Hic Quesusi mpa niutayni, Quepaic pnesiumaya. Yunait meyucuimavacacu, mpa niutayni Pecuru, Tiquitame, yunait teteri aaurie mepyucuxeri mepmasisaipna, quepai pnesiumaya, peraine. 46 Quesusi mpa niutayni, Xevit pnesiumaya. Trcariya nehesie vayeneicacacu yaneptimaicai. 47 Hic uca yatimait avie mcayanecaic, utayyacat ninuani. Hetana ativeca yunaime teteri vahrpa nitaxatani que mtimaya, yapaucua que mranayehiya. 48 Quesusi mpa tinitahave, Nenive yuri pemtiutaeric pecaniutavicueisitarieni. Aiyarisie pecauximatariet quenemie. 49 Merics mpa utainecacu cuxi, xevit va quie meyeta mana caninuani mpa titahaveque va, Ari anive canemni yemec. Tiquitame pepcatiuxitaca. 50 Hic Quesusi uenaca mpa tinitahave, Pepcaheumaca. Yuri quetineutaeri xeica, nitavicueisitariemc. 51 Hic Quesusi heutahaca quita, hipame pcavarupita hamatana memeutahaxanic mvayecateisie, Pecuru Vani Cacuvu xeica nunusi uquiyarieya varusieya xeica nivarupitani. 52 Yunait meniutisuanacaitni

140 meneerivacaitni meyuhiveriet. Quesusi mpa niutayni, Xepcautisuanani. Pcamqui, pucusu masi. 53 Mme meninanaimacaitni metemait yeme mmquicaic. 54 Hic mamaya uviyaca mpa tinitahave, Nunusi acu, quenanucuquexi. 55 Hic iyarieya ninuani. Yapaucua nanucuqueni. Quesusi mpa tiniutaaita mtimiquienic. 56 Hic uquiyarimama meniuhxiyani. Iya mpa tinivarutahave, Ni xeime tma xepcatehaxaxatvani que mtiuy hepasita.

Tamamata heimana yuhutame que mtivareutanaxa teyquitvamete

Merics varucuxerieca tamamata heimana yuhutame, trcariya nivarupitani heiserie memexeiyanic cacayarixi axa memanene yunaime vahepasita, cuiniya hepasitata memvaranayexrvanic. 2 Nivareutanaxani memtecuxatanic que mtiane Cacayari tiaitametcacu, memvaranayexrvanic teteri. 3 Mpa tinivarutahave, Tixa xepcatehetcni huyeta mieme, mumuxi xerai ina tumini, huta camixayari xepcaanacatcni meta. 4 Haqueva quita xemetanaquierivani muva xequeneyuhayevani asita quepaucua xemyehuque. 5 Haque xemcahetanaquieriva, quiecarisie yaxequeteneuhuni, inaric yucacaisie mieme tumuanari

(Mateu 10:515; Maricuxi 6:713)

141 xequeneucasixa, mpa xeteyuriet xemtehecatanic vahesie que mrahivanic. 6 Mme meheutayeixaca quiecaritesie menicuuvacaitni metecuxatat mevaranayexrivat tecuicuicate naisarie.

Rucaxi9 Mme mpa memteheuyehacai nivaranayexrieni. 12 Merics tau nacayunirmecaitni. Hic tamamata heimana yuhutat hesana meyucuxerieca mpa metenitahave, Teteri quenivareutanaxa aurava memyehuc quiecarite emyeyeu esimyeyeusie memyehenic icuai memecaxeiyac. Ena macumavesie teniuuvani. 13 Iya mpa tinivarutahave, Xeme pta xequetenivarumicua. Mpa meniutiyuane, Vaca icuai tepcahexeiya, auxme payari huta questeyari xeica. Me xca icuai tenanaiyuni ime teteri yunaime vahesie mieme. 14 Uquisi auxme miriyari yactt mecaniyupamecaitni. Hic mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, Yaxequetenivarutahavi memcuyaxixanic huta teviyari heimana tamamata yactt meyupapamet. 15 Mme mpa mepteuyuri, yunaime mepvareucuyasaxa. 16 Hic enuca nitaneneviya auxme payari huta questeyari meta, taheima heutiniereca. Ititarat nivataitvacaitni teyquitvamete memvamicuanic teteri. 17 Yunait meniticuani meniutihuxani. Tarimeyari niucuxeriyani manuyuhayevax, tamamata heimana huta quirivayari pamet nayani.

Herurexi que mtiyuiyaritacai Quesusi hepasita, Vani Tiyame umieriecu

Herurexi mhritariecai mc cuiepa mtiaitanic, mc tiniutamarieni que mtiyurienecai Quesusi naime. Asipcatimaicai que mtiyurieniquecai hipat mpa memaitcateic quename vaniu Vani mquite vasata anucuquetarie, 8 hipatta quename Eriyaxi masict ata, hipatta quename xevit anucuque meripai miemete texaxatamete. 9 Perus Herurexi mpa canainecaitni, Vani muuya nanutivitequieni yanetiutaaitacu ne. Peru que ppaic ic hepasitana mya anuyneme nemenie. Nixeiyamccaitni Quesusi.

7Hic

(Mateu 14:112; Maricuxi 6:1429)

Auxme miriyari que mtivarumi

narisixi meuaxaca, nai Quesusi meteniutaxatani que memteuyuri. Mcri varavitt neyani yhcame quiecari Vesaira mracuteva aurie macumavesie. 11 Teteri yameteutamarieca meniveiyacaitni. Varutanaquierieca tinivacuxaxatvacaitni que mtiane Cacayari tiaitametcacu.

10Merics

(Mateu 14:1321; Maricuxi 6:3044; Vani 6:114)

Pecuru que mtiuyutahecatax Quesusisie tiviyat

Quesusi niyuneneviecaitni yuxata,

18Merics

(Mateu 16:1319; Maricuxi 8:2729)

Rucaxi9 teyquitvamete mana meuuvacacu. Mpa tinivarutaivaviya, Teteri que metecuxata que mane nephc ne. 19 Mme mpa metenitaeiya, Hipat mpa meniutiyuaneni, quename Vani Tiyame pehc, hipatta quename Eriyaxi pehc, hipatta quename petixaxatame, meripai miemete texaxatamete quename pehc pemanucuque. 20 Hic mpa tinivachaveni, Xemete que xeutiyuane que neppaic. Pecuru mpa tinitaeiya, Que mane Cacayari heiserie mipita Crisitutme, ec pecanihctni.

142 myutavicueisitamc caniyutatmaiyamc. Que mane myutatmaiya necmana, mc niyutavicueisitamc yemec. 25 Tevi nai cuiepa mtixuave xca raivaque, tita raivaqueyu xca heuyuyehanique xca yutatmaiyanique. Tixa pcaraivaqueyu. 26 Que mane mnesiteviya miteviya neniuqui, neta Yuri Tevi que nemtiteva nepiteviyani iya quepaucua nemunuani nemarivet, neuquiyaripa visi neanet, netupirisixima mempasie Cacayarisie mieme vahamata. 27 Xasunic neptixechave, hipat uva memuuva mepcacuini mexi mecanenierivave que mtiane Cacayari tiaitametcacu. Ariqueque mecanicuicuni.

Quesusi que mtivarutahavix que mtimierieniquecai

cuinie tinivaruhritani, mpa tivaaitat asimemcatehehavenic xeime ic hepasita. 22 Mpa niutayni, Yuri Tevi que nemtiteva, neuyeveca cuxi vaca nemticuinec. Tauquiyarima, maraacate memhritarie, mmeta inaric memtequitamete yunait mecanenitixaniericuni, necanimieriemc, hairieca tucarisie necananucuquetariemc. 23 Mpata tinivacuxaxatvacaitni yunaime, Tevi xca yuvariyani nehamat muyeicanic, queyutatuaca, queyuvariyani tucaric sepa curuxisie mumierie, nehesie quetiviyani. 24 Que mane

21Quesusi

(Mateu 16:2028; Maricuxi 8:309.1)

Yc tiyuxexeiyat que mrata

inca ic niuqui, atahaica tucari yactt anucayacu, yemurisie neutiyune yutanenevienique, Pecuru Vani Cacuvu varavitt. 29 Hic yuneneviecacu niericaya yc tiyuxexeiyat nayani, ixuriquiteya tuxat xavavatt nayani. 30 Hic uquisi yuhutat hamatana meteniutixatatcne. Mme Muisexi Eriyaxi mecanihmetcaitni, 31 visi meteyuxexeiyat Quesusipa metenicuxatacaitni que mtiyemiecai, que mrayeaniquecai Querusaremesie. 32 Merics Pecuru hipat hamatana memuuvacai yunait mecanicusucaitni. Cuini

28Merics

(Mateu 17:18; Maricuxi 9:28)

143 mieme mecateneucusicucaitni. Meanutaneniereca menixeiya visi aneme, uquisi menivaruxeiya yuhutame auriena metiucame. 33 Mme meyehuximecacu Quesusisa, Pecuru mpa tinitahave, Tiquitame aixa canianeni uva temuuvac. Hicm haica xamaruyari teptivevieni, ahesie mieme xeime, Muisexisie mieme xeime, Eriyaxisie mieme xeime. Mpa niutayni asicatimait que mainecai. 34 Yaticuxatacacu haivitri nanutateni nivareutinani. Vareutinaximecacu meniutimamani. 35 Hic haivitrisata xevit mpa niutayni, Ic caninenivetni, yemec nemenuyexei. Xequeneenieca. 36 Utaniucu, Quesusi yuxata niuyuhayeva. Mme cayuvat meniutamare. Ana xeime mepcatehaxaxatvacai tita memteuxei hepasita.

Rucaxi9 mecaniuyutatexieni. 41 Hic Quesusi mpa niutayni, Cari hic miemete yuri xepcateerie, yuiyarisie xepyuxamurie. Quepamexa peuyevese xehamat nemuyeicani, quepamexa nepxenevieca. Ena quenatui anive. 42 Amieximecacu cacayari axa mane nenucahani ixamuriet. Hic Quesusi cacayari mcaitiya utatiecu nanayeveni nunusi, uquiyarieya niyetuirieni. 43 Yunait meniiyarixiecaitni Cacayari mya mtitrcayecaic.

Quesusi que mrenayeha nunusi cacayari axa mane miviyacai

uxaarieca yemurisie meacahucacu yumiret menivaranucunaque teteri. 38 Hic uqui teteri vasata uvet mpa tiniuhiva. Tiquitame acu, nenive queneuxeiya cueriet xa. Xei hca necanexeiyani. 39 Cacayari axa mane picuviviya. Yapaucua picunnve utahivacacu cuaimuxari vayeneicacacu. Haveri mieme picuhayeicava esivatcacu imieximet xeica. 40 Nevarutavaviriecu ahesa miemete teyquitvamete memenunanic

37Merics

(Mateu 17:1421; Maricuxi 9:1429)

Hic yunait mehxiyacacu nai que mtiyurienecaic, mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, 44 Xeme ic niuqui yuiyarisie xequeneucayesa. Yuri Tevi netitevat neniyetuiyamc teteri vamamasie. 45 Mme mepcaheitimaivavecai ic niuqui. Vahesie mieme niaviecaitni, yaayumieme yamepcatehetimaivavecai. Memamat mepcayuvariyacai memitaivaviyaquecai ic niuqui hepasita.

(Mateu 17:2223; Maricuxi 9:3032)

Tavari Quesusi que mtivarutahavix que mtimierieniquecai

Que mane mveeme, que mutay

niuqui meniutixatatcne, que mane mme masi veemett mayaniquecai. 47 Quesusi timait que memteychavecai

46Merics

(Mateu 18:15; Maricuxi 9:3337)

Rucaxi9 yuiyarisie, nunusi yuaurie niutaqueni. 48 Mpa tinivarutahave, Ic nunusi matet quename nehesa mieme, mc ayumiemeyaric xca itanaquierieni, neta canenitanaquierimc. Que mane mnesitanaquierieni ne, iyata canitanaquierimc mnesiheyena. Que mane yunaime xesata masi vaca tixa mcatihc, mc caniveemetni.

144 camatinaque temutiniucanic Eriyaxi que mtiuyuri, tai taheima macanenic mvatitaiyac mme. 55 Peru Quesusi taaurie aveca nivarutatieni mpa utait, Cari xeme asixepcatemate que mane iyarisie xemteviya. 56 Yuri Tevi netitevat, que nemtinua, teteri vaiyari neheuyexrienique nepcanua, masi nevatavicueisitanique pta necaninuani. Hic xeime quiecarisie pta menecne.

Que mane mcatasiayeunie cataniparevieca, que mutay

Vani mpa tinitahave, Tiquitame, xeime tepuxei ahesa niu miemett mtivaaitacai cacayarixi axa memanene memvaxnac teteri. Peru tenitanenani ahesie mcativiyac tahepa. 50 Quesusi mpa tinichaveni, Xepcainenaca. Xca catasiayeunieca cataniparevieca.

49Hic

(Maricuxi 9:3840)

Teteri Quesusisie memteviyacucai

tucari ayeaximecacu manutivitquienic, ana neutiyune Querusareme cayucunuitanat. 52 Niuqui tuayamete nivaranucuhaisitiya. Mme mana meuyehut Samariyatari vaquiecarisie meniuaxani tixat memtecuhaaritanic hesiena mieme. 53 Quiecatari mepcaheitanaquierie yemec Querusareme myemiecaic. 54 Teyquitvamete Cacuvu Vanimat meteutamarieca mpa metenitahave, Tiaitame,

51Merics

Quesusi que mtivarutati Cacuvu Vanimame

huyeta meuyehucacu, xevit mpa tinitahave, Tiaitame, ahesie necatiniviyamc. Haque pememie, neta necanimieni. 58 Hic Quesusi mpa tinitahave, Cauxaisi yuter mecanexeiyani, viquixi taheima miemete yuitua metehexeiyata, perus ne Yuri Tevi netitevat tixa nepcarexeiya haque nemnetamuritaritani. 59 Hic xeimeta mpa tiniutahave, Nehesie quetineviyani. Iya mpa tinitahave, Queneneupita merie nemyemiec, neuquiyari nemcateucuc hemyuque. 60 Mpa tinitaeiya, Mquite quenivaruhayeva mme pta memvacateucuc yuhesa miemete mquite. Ec ptas quenemie, quetinecuxatani que mtiane Cacayari tiaitametcacu. 61 Hic xevitta mpa tinitahave, Ahesie necatiniviyamc Tiaitame. Queneneupita xeica neivama nemvatateutanic merie. 62 Quesusi mpa tinitahave,

57Merics

(Mateu 8:1922)

145 Icumayame hararu, xca yuutma utaniereni, aixa pcayni. Cacayari yac xeica canexeiyamc tiaitvametme.

Rucaxi9,10 xequetenecuaca tita xemtemiquieca. 9 Xequenivaranayexri tecuicuicate mana miemete. Mpa xequetenivacuxaxatvani, Hicrixa nayeaniri, Cacayari canisutani ena tiaitat. 10 Haque quiecarisie memcaxetanaquierieni xeheaxayu, vacaye uta xeuyehut mpa xequeneutiyua, 11 Asita tumuanari xequiecarisie mieme mtasicuiema tacacaisie, tepiticase texehecatat. Sepanet xemcatasiutanaquieri, ipa xequetenemaica, tucari mayeac Cacayari misutac tiaitat. 12 Ipa neptixechave, tucariyari ayeayu cuanivemec mecaniitariecuni vana quiecatari Suruma quiecatari cacuanivemec meitariecacu masi.

10

Merics arique Tiaitame hipameta varuhritaca haica teviyari heimana tamamata meyupameme, yuhutatame nivareutanaxani memanucuhaittanic naime quiecarisie naime quiepa haque mc metaaniquecai. 2 Mpa tinivarutahave, Isanari pvacava, isanamete mepcayumire. Ayumieme xequeneutavaviri isanari cusiyari, isanamete mvatananic yuisanarita. 3 Xequeneuhuniri. Cam que nemtixetanaxani, muxasi trixi vahepa xecaniyacacuni ravesixi vasata xeuuvat. 4 Xepcaheitcni vipura xerai cacai. Huyeta xeime xepcavaritaca. 5 Haque xemeaxani quita, mpa meri xequeneutiyuaneni, Uva quiecatari aixa xequetexeiyarieca. 6 Xca mana ayecani que mane myuvariya aixa mtixeiyarienic, hesiena tinaquet canayeimc xevarisica. Me xca mpa anet caayecani, xevarisica caninuamc xehesie. 7 Manatt mc quita xequeneyuhayevani xetecuat xeteiet tita memtexemicuani. Tiivamesie catininaqueni ivaricaya. Xepcayupatatveni hipame vaquita. 8 Haque quiecarisie xemeaxani, haque memxetanaquierieni,

Que mtivareutanaxa haica teviyari heimana tamamata

Que memcateyuvariyacai quiecaritesie

ui xeme Curasini quiecatari, xa ui Vesaira quiecatari. Trcayemec xca tiuynique Tirusie Sirunisie que mtiuy xehesa, meripai meptehayevaqueyu que memteyuriecai, mepyuhiveriecaqueyu maixa meanacattcait hiverica inariyari, naxi meyucavirivat. 14 Masi Tiru quiecatari Siruni quiecatari cacuanivemec masi mecaniitariecuni quepaucua iscame mvataivaviya, xeme pta cui cuanivemec xeitariecacu. 15 Xemeta Capernaumetari, que xeteyutituicaqueyu muyuavisiepai. Mquite vahesa pta xecaneucaxriyacuni.

13Xa

(Mateu 11:2024)

Rucaxi10 mane mxeenie pnesienie. Que mane mxexanieri pnesixanieri. Que mane mnesixanieri pixanieri que mane mnesiheyena.
Hutarieca que memteuaxa haica teviyari heimana tamamata
17Merics 16Que

146 vahesie mieme masihcme pemayeitac. H neuquiyari, aixa ane peperiecai mpa pemtiyurienecaic. 22 Nai netiniyetuiriyarieni neuquiyari yanetipitacacu. Xevit asipcatimate que mpaic nuaya, uquiyarieya xeica mpa catinimaica. Xevit asipcatimate que mpaic uquiyarieya, nuaya xeica mpa catinimaica, me nuaya xca yuvariyani mixeisitanic xeime, mcta mpa catinimaica. 23 Hic taaurie aveca mpa tinivarutahave teyquitvamete yhcate metitecacu, Mme memunenierix que xemteunenierix xeme, aixa mecaniitarieca mme. 24 Mpa neptixechave, yumiret texaxatamete teaitamete meta mepixeiyacucai tita xemteuxei xeme, peru mepcaixei. Mepieniecucai tita xemteueni, peru mepcaieni.

haica teviyari heimana tamamata hutarieca meniuaxani meyutemamaviet, mpa meutiyuat, Tiaitame acu, asita cacayarixi axa memanene yameptecahu que temtevaaita ahesa temmiemetec. 18 Mpa tinivachaveni, Nes necanixeiya Cauyumarie muyuavisie anacahiyacu mercariyapa. 19 Tams heiserie nenixeupitani cuterixi tercaxi xemvatiquesinac, iya mtasiayeunie trcariyaya naime xemaivac heiserie necanixeupitani. Tixa axa pcatixeyurieni. 20 Mcc xepcayutemamavieca, cacayarixi yamemtecahuc que xemtevaaita xeica. Xequeneyutemamavieca masi xemacayasariec taheima.

Quesusi que mtiyutemaviecai

ana niyutemaviecaitni Iyari Mtiyupata yatipitacacu. Mpa niutayni, Neuquiyari pemtiaita taheima cuiepa meta, pampariyusi nepmasipita ic pemtiutiavietaxc, mme memteyquitavave mme memtemaivave memcaheitimanic, tri pta

21Merics

(Mateu 11:2527; 13:1617)

xevit inaric mtiquitametcai nanucuqueni iisipanique. Mpa niutayni, Tiquitame, tita reuyevese mpa nemtiyurienic, tucari mcaxve nehesie mtinaquenic. 26 Iya mpa rehave, Inari niuquiyarisie que reuxa. Que peticuterva. 27 Mc mpa tinichaveni, Mpa cananuyneni, Peninaquieriecamc Tiaitame macacayari naime que pemreiyaric naime que

25Merics

Samariyatanaca aixa mtiucaiyaricai

147 pemtiamatec, naime atrcariyac, naime que pemticuerivac. Mc meta, pecaninaquieriecamc ahepa tevi que pemtianaquierie. 28 Quesusi mpa tinitaeiya, Heiseriemec peputaa. Mpa xca petiyurieneni, pecanayeyuricamc. 29 Peru mc heiseriemec yaticamiecat yuhecatamt mpa tinichaveni Quesusi, Mericte, que ppaic nehepa tevi. 30 Hic itaeiyaca, Quesusi mpa niutayni, Heiva tevi Querusareme heyeyaca Quericu neucamiecaitni. Merics tenavayamete menenucunaque. Meitiquemaripieca meicuvaxaca menecne mximeme meucueirieca. 31 Merics asicatimait que mtiuy mana neucamiecaitni maraacame mc huyeta. Ixeiyaca mana niuyeyani yateva. 32 Yaxeicatari Revi nuivarieyasie mieme xevit tuquita mtiparevivametcai muva uyemiet yateva niuyeyani. 33 Perus xevitixa Samariyatanacatt mana uyemiet hesana caninuani. Ixeiyaca nitinenimayata. 34 Aura uyaca ixuriqui neiverieni xuriya maneicacaisie, haseitic vinuc iuhayemaca. Enutiicataca yupuxusie mesunipai caniatani. Mana niviyacaitni. 35 Hic uxaarieca xei teviyari inariyari vatica niitani mesuni cusiyari mpa tichavet, Queneviyani. Hesiena mieme xca tixaut petinanaimc, xca acuxi heuyeveca, neptinetuani quepaucua nemayeneni. 36 Hic

Rucaxi10,11 Quesusi mpa tinitahave xevit miisipanecai, Mericte que peticueriva. Ime yuhaicat que mane yuhepa tevipa pixei, tenavayamete meenucunaquecu mc tevi. 37 Iya mpa rehave, Que mane mitinenimayatax, mc phctcai. Hic Quesusi mpa tinitahave, Ectari quenemie, hepana quetineyurieneni.

mana meniuuvacaitni. Hic Quesusi xeime quiecarisie neutahani. Uca Marita titevat nitainieni yuquita. 39 Yuiva ucatme pexeiyacai Mariya titevacame. Mc Quesusita acait nieniecaitni niuquieya. 40 Merics Marita pyuxamuriecai vaca ticumavat mtivaminic. Mana utaqueca mpa niutayni, Tiaitame, yapecaraeriva neiva nexata mnesiucueiric nemtixeminic. Yaquetineutahavi pnesiparevieni. 41 Quesusi mpa tinichaveni, Neuxei Marita, vacavac pepaiyarita pepamuina. 42 Esiva peuyevese xeica, xevit xeica. Mariya canenuyexeiya tita masi aixa mtiane. Pcanavaiyarieni.

38Merics

Quesusi que mrecuivatax Mariya Marita vahesa

Nenevieri hepasita que mtiquitacai Quesusi

11

Merics heiva aniucateitni yuneneviet. Yunenevieri uncu, hesana miemete teyquitvamete

(Mateu 6:915; 7:711)

Rucaxi11 xevit mpa tinitahave, Tiaitame, quetatinequitaca temtaneneviecac, Vani que mtivaruquita yuhesa miemete teyquitvamete. 2 Mc mpa tinivachaveni, Quepaucua xemyunenevie ipa xequeneutiyua, Tauquiyari taheima pemacave, Quememateheuyehvirieca que pemtipasie. Enata queneusuta petiaitat. Cuiepa yamequeteyurieca que matinaque, Taheima que memteyurie. 3 Icuai tucaric que temteheiyehva, Tucaric yaquetatinemicuani. 4 Axa que temteuyuri quetatineuyehvirieca, Tameta tetevareuyehviriecacu Mme axa memtasiyurie yunait. Pepcatasipitaca teminasienic, Masi quetaneutavicueisita Axa temcaitarienic. 5 Mpata tinivarutahave, Xca xevit xeme yuhamicu hexeiyani, mc xca hesana nuani tcari hixapa mpa rehavet, Nehamicu acu, haica payari queneneunita. 6 Tams xevit nehamicu nehesa caninuani cuyeicame, tixa necarexeiyacacu nemtimini. 7 Quita mayeca mpa que utayni, Quetineuhayeva. Quitenie preuname, netriyama tanait tepuhe. Nepcayve nemanucuqueni nemmasinitani. 8 Mpa neptixechave, canihamicuyatni, peru mc ayumiemeyaric

148 xeica pcaanucuqueni pcainitani. Siqueres iya munua mcayutiteviyac pta quiecame panucuqueni pinitani tita mreuyehva. 9 Mpa neptixechave ne, xca xeitaivauni xecatehayevat xecanimiquiecuni. Xca xeicuvauni xepitaxeiya. Itupari xca xeuyuitani xepteheuyepiyarieni. 10 Yunait memitaivau mepitanaquierie yuivaurica, yunait memicuvautve mepitaxeiya yunait, itupari memcuyuitva mepteheuyepiyarva. 11 Que mane xeme yunive mexeiya, xca nuaya pa itavavirieni, que imini tete pa xatat. Me xca ques itavavirieni, que imini cu ques xatat. 12 Me xca itavavirieni tavari, que imini terca. 13 Xeme axa xemteuiyari xca aixa anemec xetevamicuani ytriyama, xeuquiyari taheima macave masi yemec Iyari Mtiyupata taheima mmieme canivamimc mme memitavaviri.

Que memteixanetacai Quesusi, mpa meutiyuat quename cacayari axa mane incai

nitahave cacayari axa mane mixnac tevi. Iya cacayari iviyacacu tevi pnenuriecai. Hic cacayari ixnacu, tevi tiniutixatatyani mnenuriecai. Teteri menihxiyacaitni. 15 Peru hipat mme mpa meniutiyuanecaitni, Cacayarixi axa memanene vauquiyarisie

14Merics

(Mateu 12:2230; Maricuxi 3:1927)

149 mtiviyac Peheresepurisie, ayumieme nivaranuyenavani cacayarixi axa memanene. 16 Hipatta meiisipat inari menitavavirieni taheima mieme. 17 Mc vaiyaritarica mait mpa tinivarutahave, Naime cuiepa, xca quiecatari hixata meyusana, mana pacumavere. Xeime quie quiecatari xca hixata meyusana menitaunicuni. 18 Cauyumarie xca hixata yusana, que reuterive tiaitamett. Xemes xeputiyuane quename Peheresepurisie netiviyat nevaranuyenava cacayarixi axa memanene. 19 Ne meric xca Peheresepurisie netiviyat nevaranuyenavani cacayarixi axa memanene, xenivema que mane rahesie meteviyat mepvaranuyenava. Mme ayumieme xehesie mecatenahpacuni. 20 Mes xca Cacayari trcariyayac pta nevaranuyenavani cacayarixi axa memanene, xehesa canisutani Cacayari tiaitat. 21 Tevi mtrcaye cuya tepaya ma mexi iviya quie, cayuvat puma piniteya. 22 Que mane masi yemec mtrcaye nuame eivame, pinavairieni cuya tepaya hesiena yuri mtieriecai, yucupaniyeruma pvamini tepateya. 23 Que mane nehesie mcativiya pnesiayeuni. Que mane nehamat mcaicuxexeriva pitaxrva.

Rucaxi11 puyeicani uxipiya cuvaunet. Yutexienet mpa paineni, Nepyemie nequita nemvayetasie. 25 Nuame pitaxeiya vayeitiyacame aixa tiuyeaneme. 26 Ana pyemie pvatainieni hipame cacayarixi masi cuini mieme axa memanene atahutame. Meheutahaxame, muva meayetet mepacne. Imatrieca mc tevi masi yemec axa itariet payani, que mcaitariecai mataripai.

mpa ticuxatacacu, uca teteri vasata muyeicacai niutahiva mpa utait, Aixa que itariecaitni que manesie pemyecatei que mane mmasisisitacai. 28 Mc mpa niutayni, Masis pta, aixa que meitarieca mme Cacayari niuquieya memenie yamemtecahu.

Mme yuric aixa memitarie


27Merics

Ana miemete axa meteuiyarit inari que memteitavaviri

Cacayari axa mane tavari que mtiviya tevi

axa mane ixname tevi, macuvaquisie

24Cacayari

(Mateu 12:4345)

teteri meyucuxerieximecacu mpa tiniutixatatyani, Hic miemete teteri axa teyuruvamete mecanihmetni. Menicuvautveni inari, peru inari mepcapitarieni. Cunasi inarieya xeica mecanipitariecuni. 30 Cunasi inari que mrata Ninivetari vahesie mieme, neta Yuri Tevi que nemtiteva inari necanayeimc hic miemete teteri vahesie mieme. 31 Uca taserieta mtiaitametcai cuiepa cananucuquemc titahecataque hic miemete teteri vahepasita

29Hic

(Mateu 12:3842; Maricuxi 8:12)

Rucaxi11 quepaucua iscame mvataivaviya, vahesie prahivani mc meyetac cuie manunieresie mienienic Sarumuni que mtimaivecai. Tams que mane mtimaive Sarumuni que mcatimaivecaipa uva puyeica. 32 Ninivesie quiecatari mepanucuuni metetahecataque hic miemete vahepasita. Vahesie prahivani, Ninivetari memteuhayevaxc que memteyuriecai Cunasi tivarutaxatacu. Tams que mane mtrcaye Cunasi mcatitrcayecaipa uva puyeica.

150 mticuanic. Muva heutahaca mana nayerni. 38 Pareseu ixeiyaca niuhxiyani mcaucamaimac meri caticuaivet cuxi. 39 Hic Tiaitame mpa tinitahave, Hicmsari xeme Pareseusixi tecxi xac herie xepcaitiva, peru yutata xephpne xetenavacut axa xeteyuriet. 40 Asixepcatemate. Que mane mitavevi herie tatanata catitavevi. 41 Masi tatana miemec xequeteneyumicuani xeteyucanenimayat, mcc nait itiyat nayeimc xehesie mieme. 42 Perus xa ui xeme Pareseusixi. Tamamata taparisie mieme, xei tapari xepyuvariya xemixatanic Cacayari yervavuena xura naime tupiriyasie mieme peru xepcayuvariya heiseriemec yaxemtecahunic, xepcayuvariya xeminaquieriecac Cacayari. Mpa pta preuyevese mpa xemteyuriecac, siepre xecatehayevat xei tapari xeixatat. 43 Xa ui xeme Pareseusixi. Pxenaque yunaime vahxie xemayeyaxec tuquita, xemvaritariecac quiecari hixapa. 44 Xa ui xeme. Teuquiya mcaaviesiepa xecanianeneni. Teteri teuquiya mecaniquesinani asimecatemait. 45 Merics xevit inaric mtiquitametcai mpa tinitahave, Tiquitame, mya peutait peptasiniuquima tameta. 46 Iya mpa tinichaveni, Xa ui xemetari inaric xemtequita. Teteri xepvarutiicatva

Tavaiyari cxemeya

utaiyame pcaitiavieta, cacunic pcaenucanani. Vapai pta pecayeni, teteri meatahaxaximet memixeiyac hecariyaya. 34 Mericte, tahxie tavaiyari cxemeya canihctni. Xca ahxi aixa reuerieca, aixa iyaric xca petiamicuani, pecanihecariviyarieca avaiyarisie naime. Me xca axa aneni ahxi, pecatiamimt avaiyarisie pecaniyriyarieca. 35 Ayumieme queneacuerivayurieca, ahesa mieme cxeme capa uyrec. 36 Xca avaiyarisie pehecariviyarieca naimesie, tixa catiyrivecacu, nait canihecacamc, cxeme que matihecariviya xavatt.

33Cxeme

(Mateu 5:15; 6:2223)

Quesusi que mtivaniuquimacai Pareseusixi, mme inaric memtequitametetcai vahamame

tiuhayevacu, Pareseutt nitainieni hesana

37Merics

(Mateu 23:136; Maricuxi 12:3840; Rucaxi 20:4547)

151 icate mcuanivec. Vaicate xemcumavani ni yuitvamec xepcayuvariya xevaparevienique. 47 Xa ui xeme. Texaxatamete vateuquiya inariyari xecanivevieca, xeuquiyarima mevarucuicu. 48 Ayumieme xepyuhecata, xeiyari yacanianeneni xeuquiyarima que memteuyuri. Mme mepvarucui, xeme vainari xepvevi. 49 Cacayari timaivet ayumieme mpa niutayni, Texaxatamete nepvatanairiexani narisixi meta. Hipame mme mepvacuini mepvaruveiyani. 50 Ayumieme hic miemete teteri vahesie catinahivamc yunaime texaxatamete vaxuriyac cuie munetariesie hicque mtayeurivec, 51 Haveri xuriyayac meri asita Sacariya xuriyayacque mumierie mrayutimavatre heyeyaca tuquita cahetaavet. H, yaneptixechave, hic miemete teteri vahesie catinahivamc. 52 Xa ui xeme inaric xemtequitamete. Xepinava quitenie yaviyari cmana teteri metemaivavemete memacnequecai. Xemett xepcaayeaxavave, xepvanena hipame memayeaxaniquecai. 53 Merics vayeyacu mme inaric memtequitametetcai Pareseusixi yunait menitixematcne cuini mieme. Menitiivaviyatcne mticuxatanic vacava hepasita 54 meihupiet memiviniyanic niuquieyac.

Rucaxi11,12
Tiyucuxanariyame Pareseusixi vahesa mieme

12

Merics ana teteri vaca miriyari meyupamet meyucuxeriecu yuquetasie meauvecacu, nisutani mpa tivacuxaxatvat yuhesa miemete teyquitvamete, Xequeneyucuerivayurieca masi Pareseusixi vahesa mieme tiyucuxanariyame hepasita, yac xeica que memteyurie avie, xemeta capa xeuseviximarienic. 2 Peru nait mranucuname xeiyariet nayeimc, nait mtiutiaviesie masict canayeimc. 3 Ayumieme mpa nepaine, nai que xemtecuxata yvipa, hecaripa canienieriecamc. Cayuvat xemutiyuane quita, qui heima metiut yamecateniuhivacuni.

Que mane xepmacaxe

neptixechave xeme necupaniyeruma, xepcavamacarca mme memyvave tavaiyari memmieni xeica peru arique memcayvave asimemteyurieni masi vaca. 5 Neptixetaxatani que mane xemmacarca. Xequenemacarca que mane imieme tevi heiserie mexeiya meicahanicta xasi taiyariyarisie. H, mpa neptixechave, iya xequenemacarca. 6 Tams xaviquixi que memtetuiya yuauxvit huta senitavuyari mecateayeaxe. Peru ni xevit mme pcatmaiyarie

4Mpa

(Mateu 10:2831)

Rucaxi12 Cacayari hxie. 7 Mc meta, xecpa xemuusie mieme nait ptiinasieve. Xepcaheumamaca. Yumiret xaviquixi que memteayeatca, xeme masi vaca xepteayeatca.

152 nehesie mtinaque taquemasi tita mtatiucueiriri. 14 Quesusi mpa tinitahave, Neuxei, que mane xeiscame pnesiayeita xepini nemtisananic. 15 Hic mpa tinivarutahave, Xequeneyucuerivayurieca naimec, xequeneyviyani capa xeteyucahiveeriecac axa mtianec. Piniteya ranuyuhayevacacu pcatucari. 16 Hic xasi hepasita ticuxatat tinivarutiquitatyani mpa utait, Tevi mxicutcai cuie nexeiyacaitni cuini mieme mtiutixuxuavitvacai. 17 Hic mpa tiniychavecaitni yuiyarisie, Ques netiyurieni. Tixa nepcarexeiya haque nemeitiuta netricu. 18 Hic mpa niutayni, Tams ipa neptiyurieni. Nepicauna necaxetunite, epapame masi neptivevieni. Mana nepeitiuta netricu nepinite. 19 Anari neiyarisie mpa neptinechaveni, Neiyari acu, vaca pinite pecatiniutiuta mixa viyarisie mieme. Queneuxipieca quetinecuaca quetineieca peatemaviet. 20 Perus Cacayari mpa tinitahave, Cari asipepcatimate. Hic tcacta aiyari peptavaviyarieni. Tita pemtiutiutax, que mane piniteya prayani ana. 21 Yaxeica canianeni que mane yuhesie mieme myutiusiri vaca, peru mcaxicu Cacayari que mtixeiya.

Que mane myutahecata teteri vahxie, quename nehesa mieme

neptixechave, yunait memyuhecata teteri vahxie quename nehesa memiemete, neta Yuri Tevi que nemtiteva necaninehecatamc quename vahesie netiviya Cacayarisa miemete niuqui tuayamete vahxie. 9 Que mane myucuimava teteri vahxie quename nehesie camieme utait, mcta pcamarivani Cacayarisa miemete niuqui tuayamete vahxie. 10 Yunait memniuquixi Yuri Tevi hepasita, mecaniyvaveni memteheuyehviyarienic. Perus que mane axa mtayni Iyari Mtiyupata hepasita, mc pcayveni mreuyehviyarienic. 11 Quepaucua xemanuhapanieni tuquipa miemete vahxie teaitamete heiserie memexeiya vahxie, xepcayuiyaritaca quepa xemtetiniuni yuhesie mieme, que xemutiyuane. 12 Anatt Iyari Mtiyupata mpa ptixequitaca que mreuyevese mpa xemutiyuanenic.

8Mpa

(Mateu 10:3233; 12:32; 10:1920)

teteri vasata uvet xevit mpa tinitahave, Tiquitame, yaquetineutahavi neiva mnesiitanic tita

Tevi mxicutcai asimcatimaicai


13Hic

Que mcareuyevese myuiyaritacac myumuinanic

mpa tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete,

22Hic

(Mateu 6:2534)

153 Ayumieme mpa neptixechave, xepcayuiyaritaca yutucari hepasita que xemtecuani, yuvaiyari hepasita que xemteyutiquemaritani. 23 Icuai xeica pcatucari, ixuriqui xeica pcaravaiyari. 24 Xequenivaraerivani cuasari. Mepcaucae mepcaisana. Caxetuni iqui mepcahexeiya. Cacayaritt catinivamicuani. Viquixi que memteayeaxe, xeme cuini mieme masi xecateayeaxe. 25 Que mane xeme yuiyaritat pyve eutevit mayuyeitani xca esiutevini. 26 Meric esiva xeica xca xecayvaveni, titayari xeteyuiyarita naimec. 27 Tuturi xequenaerivani, que mcativita que mcatisaa. Peru ipa neptixechave, Sarumuni cuini mieme visi que manecai, visi pcaranacatccai vahepa ni xeimepa ic tuturi. 28 Meric xca Cacayari mpa tiquemaritaca xa sita mieme hic muxuave uxaa huxunuta meucaxriyani, masi yemec catixequemaritaca xeme. Cari esiva xeica yuri xepteerie. 29 Tita xemtecuaac xepcaayumiemetetni, tita xemteiec meta, xepcamuinarieca. 30 Teteri naisarie cuiepa miemete ipa aneneme nai mepcuvautve. Xeme xeuquiyari masi mpa ptimate xemeiyehvac ic. 31 Xemes xequeneyuvariyani Cacayari tixeaitvame mhctnic. Mpa xeteyuriet, ic nai xepmiquienitari.

Rucaxi12 xepcaheumamaca. Xeuquiyari caniyuvariyani mtixepitanic tita mrexeiya tiaitamett. 33 Xequetenetuaca yupinite, xeteyupareviet xequeteneyumicuani. Xequenanuhuri tumini maname mcayeirive. Taheima xequeneutiuta tita mcatixve, haque tinavayame aura mcaheyeica haque cuisi mcareticuitamava. 34 Haqueva xemeitiuta, manata miemec xeiyari yacanianemc.

Que mtitiuta taheima mieme

sepa xemcayumire,

32Nemuxasima

(Mateu 6:1921)

xeayhatcait xecxeme tacacu. 36 Xemeta teteri vahepa xequeneyaca yucusiyari memcuevie. Asimecatemait quepaucua nequiya ixararipa mayeyani, mecanicuevieca cuitva memteheuyepienic nuayu itupari heyuitayu. 37 Aixa mecaniitariecacuni mme teuximayatamete xca vacusiyari nuame varetaxeiya meayeneniereme. Yuric neptixechave, panuyhani, mexa aurie pvacuyasaxani, mana uyeicat ptivamini. 38 Sepa tcari hixapa sepa yuimuana munua, mya meteyuriecacu xca varetaxeiya, aixa mecaniitariecacuni mme. 39 Ipas xequetenemaica, xca quiecame mpa timaicaque quepaucua tinavayame munuaniquecai, pcaipitaniqueyu meutahanic quitana. 40 Xemeta xequenehaarisieca. Quepaucua necanuaximeme xemnesierieca,

35Xequeneyuhaaritaca

Tiuximayatame mcahaarisie

Rucaxi12 Yuri Tevi que nemtiteva, ana necaninuamc.


Tiuximayatame yamcaticamie
(Mateu 24:4551)

154 pcuveiyaxani. Que mane vaca mtiumiquie, mc vaca ptitavaviyarieni. Que mane vaca mhritarie, vaca masi ptitavaviyarieni.
Quesusi hixata que mtivasana
(Mateu 10:3436)

Pecuru mpa niutayni, Tiaitame, ic xasi hepasita petiquitat tame petatixata, nusu pepvaxata yunaime. 42 Tiaitame mpa rehave, Qui cusiyari que mane phritani yuquie quiecatari vac, tucari ayeayu mvatiinasirienic vaicuai. Que mane yamticamie, que mane mtiyumate, mc canihritariecamc. 43 Mc tiuximayatame aixa caniitariecamc xca cusiyarieya nuame itaxeiya mpa tiyurieneme. 44 Yuric neptixechave, yupini nai hepasita ptihritani. 45 Me xca mc tiuximayatame mpa tiychaveni yuiyarisie, Necusiyari epreutevi canuavet, xca varutivatyani teuximayatamete uquisi ucari, xca ticucuaneni xca cuieneni xca taveneni, 46 mc tiuximayatame cusiyarieya caninuamc quepaucua mcaicuevie, yapaucua quepaucua asimcatimate tiuximayatame. Hixata piviteni, pipitani yamemcatecahu vahepa. 47 Mc tiuximayatame yamtimaicai que mtinaquecai cusiyarieya, peru mcayucuhaarita asimcatiuyuri que mtinaquecai, mc cuini mieme canicuveiyaxamc. 48 Que mane pta asicatimait yamtiuyuri para mcuveiyaxanic, ayveca xeica

41Hic

necaninuani tai nemeucahanic cuiepa. Xcate utinaisienique tma. 50 Peuyevese nemaivarienic nemmierienic, tevi que mranucanamiepa hac quepaucua mucayarie. Haveri mieme neptiucaeniva mexi caayeave. 51 Que xetecueriva nemunuac nevapitanique cuiepa memtama aixa memteyuxeiyanic. Tixasiet, ipa neptixechave, hixata nemvasanac pta nepunua. 52 Hic uxaatni yuauxvit xei quiyarita miemete hixata mepyusanani yuhaicat yuhutame mevarayeuniet, yuhutat yuhaicame mevarayeuniet. 53 Hixata mepyusanani uquiyarieya eyeuniecacu yunive, nuaya eyeuniecacu yuuquiyari, varusieya eyeuniecacu yunive uca, nuaya eyeuniecacu yuvarusi, yumueema meayuyeuniecacu.

49Ne

Titayari xecateiinata ic tucarisie mieme, que mutay

mpa tinivarutahave teteri, Quepaucua xemixeiya haivitri eaenirmeme tau macayuyuipiquesie, cuit xeputiyuane quename caviyerme. Mpa ptiynitt. 55 Quepaucua taserieta mueca, mpa

54Hic

(Mateu 16:14; Maricuxi 8:1113)

155 xeputiyuane quename uxca. Mpa ptiyni. 56 Xeme yac xeica xecaniyaca, xepiinata cuie que mtiyuxexeiya muyuavi meta. Titayari xecateiinata ic tucarisie mieme.

Rucaxi12,13 memyupamecai vahesie mucave mc tuxi Siruhesie mvarucui, que xetecueriva mme vahepasita. Que metemasic quename masi cuini mieme vahesie rahivacai, hipat teteri Querusareme memtama yunaime vahesie que mcarahivacai. 5 Pcatixa. Masi mpa neptixechave, xca xecateuhayeva que xemteyurie, yaxeica xecanicuiivacuni yunait.

Queneunta masixaneta, que mutay

ycmana xecateheitimaivave tita mtiheiserie. 58 Quepaucua iscamesa pemanuhanieni, huyeta xeuhut queneunta axanetame masixnac, capa iscame hxie masiheatanic, iscame capa masiyetuanic tupirisa, tupiri capa masianutahanic casariyanata. 59 Mpa nepmatichave, muva pepcavayeyeicani mexi pecatiatuave naimec.

57Titayarita

(Mateu 5:2526)

13

Merics hipat ana meuaxaca metenitaxatani Carereyatari vahepasita, Piratu mtiutaaitax memcuiivac mexi metemavatvecai. 2 Iya mpa tinivachaveni, Que xetecueriva. Mya memteucuinixc que metemasic, quename mmett masi yemec axa meteyuriecai, hipat Carereyatari yunait axa que memcateuyuri. 3 Pcatixa. Masi mpa neptixechave, xca xecateuhayeva que xemteyurie xeme, vahepa xecanicuiivacuni yunait. 4 Mme meta tamamata heimana atahaicat

Xca xecateuhayeva que xemteyurie, xecanicuicuni, que mutay

ic xasi hepasita ticuxatat tiniquitacaitni. Tevi aniucateitni cye mucaiteritax yuharaverita. Mana niaxecaitni icuaxi cuvaunet cyesie mieme. Cacanitaxexeiyacaitni. 7 Hic haraverita mhritariecai mpa tiniutahave, Cams haica viyari nepeucuyeixa icuaxi necuvaunet ic cyesie mieme. Nepcaitaxeiyave. Quenahva, titayari cuie tisevixima xeica. 8 Peru tihveme mpa tinichaveni, Cusiyari ic visie queneuhayeva xeica, mexi hetana nehecuieviyatyani mexi havunu nehavivietyani. 9 Xca utixuavere aixa pyni. Me xca catixatni, tepehani que pemaine.

Cye mcautixuaverix hepasita ticuxatat, que mtiquitacai


6Merics

uxipiya tucarisie tiniquitacaitni heiva xeime tuquita. 11 Uca mana nayecateitni cacayari axa mane miviyacai tamamata heimana atahaica viyari iveranariyat.

10Merics

Quesusi que mrenayeha uca uxipiya tucariyarisie

Rucaxi13 Nanacatusicaitni, pcayvecai myutaseiriyac naime. 12 Hic Quesusi ixeiyaca yuaurie itahaveca mpa tinitahave, Uca pepuxnarie que pemtiveranicai. 13 Hesiena utimecu yapaucua niutaseire. Aixa nainecaitni Cacayari hepasita. 14 Hic tuqui vaya haat Quesusi menayehac uxipiya tucarisie, mpa tinivarutahave teteri, Ataxevit tucari puxuave quepaucua meuyevese yamtiuximayacac. Mc tucarisie ayumieme xequeneaxeni xequenanayexrivani, peru uxipiya tucarisie pcatixasiet. 15 Hic Tiaitame mpa tinitaeiya, Cari xeme yac xeica xepya. Yuxexuit xeme uxipiya tucariyarisie xecatevaxna yupuixisixi yupuxuri haque memacuv, xecatevarehapana xecatevaharitva. 16 Ic uca Apurahami caninuayatni, peru Cauyumarie necuviecaitni tamamata heimana atahaica viyari. Careuyevese uxipiya tucarisie mxnarienic acuviet. 17 Mpa utaycu meniuyutiteteviya yunait memeyeuniecai, hipat teteri yunait meyutemamaviecacu nai que mtiyurienecaic marivemec.

156 neicaxrieni. Utavereca cye nayani. Viquixi taheima miemete meniyutiituatvacaitni mamateyasie.
Pa cuxanariyame hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

tavari mpa niutayni, Que mtiane Cacayari tiaitametcacu, que aneme quisicayaric nepihecatani. 21 Pa cuxanariyamepa canianeni. Uca enuca nitimuina pa mtxiyarisie haica axuvayarisie, ariqueque nait niuticuxanare.

20Hic

(Mateu 13:33)

Quitenie esimayeva

Musitasa imariyari hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

mpa niutayni, Queri tiane Cacayari tiaitametcacu. Que aneme quisicayari nexatat nepihecatani. 19 Musitasa imariyaripa canianeni. Tevi enutcca yuharaverita

18Hic

(Mateu 13:3132; Maricuxi 4:3032)

quiecarite emacuyeyeusie esimyeyeusie caniuyeicacaitni tiquitat, Querusareme uyemiet. 23 Merics xevit mpa tinitaivaviya, Tiaitame, hipat xeica metetavicueisitariexime. Iya mpa tinivarutahave, 24 Xequeneyumexitaca xemeutahaxanic quitenie esimayevasie. Mpa neptixechave, arique yumiret meneutahaxacucacuni peru meniyutatexicuni. 25 Quiecame anucuqueme quepaucua mreunani quitenie, ana xeme tacua xeniyuhayevacuni itupari xeyuitatvet mpa xeutiyuat, Tiaitame acu, quetatineuyepiri. Peru mc mpa tinixetahavimc, Ne nepcaxemate haque xememiemete. 26 Ana xenisutacuni mpa xeutiyuat, Tame ahesa teptecuacai tepteiecai, ecta

22Hic

(Mateu 7:1314, 2123)

157 tacaye uta peptiquitacai. 27 Ana mpa tinixetahavimc, Nepcaxemate haque xememiemete. Nehesa xepcamiemete, xequeneutayeixa. Cari yunait yaxepteyurie que mcatiheiserie. 28 Mana xeniutisuanacuni xecaniyutaquevecuni, quepaucua xemvaxeiya Apurahami Isahaqui Cacuvu texaxatamete yunaime mana meuuvame haque Cacayari mreaita, xeme pta xeanuyexriyayu. 29 Tau matineicasie miemete macayuyuipiquesie miemete mecaniaxacuni, taserieta miemete tautata miemete meteaxani meta. Mexa aurie menayaxicuni haque Cacayari mreaita. 30 Cams, hic miemete imatremete, hipat mme ana mexacate mecanacnicuni, hic miemete mexacate meta, hipat mme imatremete mecanacnicuni.

Rucaxi13,14 varie meta. Variyarica peuyevese yunait texaxatamete memcuiivac Querusareme, xasie pcatixa. 34 Querusareme, Querusareme, ahesie quiecatari mecanivacuica texaxatamete, mecanivatituaxani mme ahesa memeyenariva. Mixa que nemtivacuxerimccai anivema, vacana yupixxisi que mtivacuxexerivapa yuanata. Mepcayuvariyacai. 35 Cam xequi pcueiriva uyemavet. Ipa neptixetahave, tavari xepcanesixeiya mexi tucari caayeave quepaucua mpa xemutiyuaneni, Aixa que tichavarvani que mane Tiaitamesa miemett munua.

Quesusi yuhiveriet que mutay Querusareme quiecatari vahepasita

14

ana Pareseusixi hipat hesana meniuaxani mpa meteichavet, Uma quenemie, Herurexi pmasimiemc. 32 Iya mpa tinivarutahave, Mpa xequetenehaviyu nesimariutame, Neuxei, ne hic uxaa nepvaranuyenavani cacayarixi axa memanene memvatixnac teteri, nepvaranayexrieni tecuicuicate. Ayeimana nepayeatarienitt. 33 Mc xeica, neuyeveca hicuxaa nemcuyeicanic

31Merics

(Mateu 23:3739)

Merics Quesusi xeimesa ninuani uxipiya tucarisie ticuanique. Mitaini teteri vauquiyarima canixevittcaitni Pareseutt. Mme menihupiecaitni. 2 Hic tevi meuhatcatei hxiena nacateitni. 3 Quesusi mpa tinivarutaivaviya mme inaric memtequitametetcai Pareseusixi meta, Catitauniva uxipiya tucarisie menayehanic tevi, pcatauniva nusu. 4 Mme cayuvat meniumacaitni. Hic ticuicame umayaca nenayehani neinani. 5 Hic mpa tinivachaveni, Xevit xeme xca puxuya heucaveni mvatixavasie, ya puixieya xca heucaveni, cuit cativatihana uxipiya tucarisie. 6 Mepcayvavecai tixa memutiyuanenic ic hepasita.

Quesusi que mrenayeha tevi meuhatcatei

Rucaxi14
Nequiya ixaramete

158 quepaucua icuai pemvevieca, quenivainieca mme memmamave memmamavavaqui memhurietca memaccpe pta. 14 Mme tixa mepcatehexeiya cmana tavari memmateapiniriecac. Mpa petiyurienet aixa pecaniitariecamc, tavari peprapiniyarieca quepaucua memanucuuni mme heiseriemec yamemtecahu.

varuxeiyaca que memtehenuyexeiyacai haque masi aixa manenecai memayaxec, xasi hepasita ticuxatat tinivarutiquitatyani mme memutainierie. Mpa tinivarutahave, 8 Quepaucua tevi mxetainieni nequiya ixararipa, haque masi aixa mane, mana xepcaayaxiqueni. Cauca xeime masi veeme utainie, ec esiva peveemetcacu xeica. 9 Ahesa nuame que mane mxeutaini mpa pmatichaveni, Queneupita ic pta ena mayernic. Ana ec peateviyat imatreme parieyasie peacait pepayani. 10 Masi quepaucua pemtainierieni, mana quenayexi imatreme parisie. Quepaucua munuani que mane mmasiutaini, mpa pmatitahave, Nehamicu, uma pta quenayexi aurava ura. Ana visi praniuvani ahepasita yunaime ahamat memutainierie vahxie. 11 Yunait tixat metehmetme memayuyeitva, tixa mecatehmett mecanayeitariecuni, peru que mane tixa catihctme mayuyeitva, mc tixat tihctt canayeitariemc. 12 Hic mpa tinitahave que mane mitaini, Quepaucua icuai pemvevieca ya tuca ya taicai, pepcavainieca ahamicuma aivama amarema auravatari memeucau xeica, tavari capa mme memasiutainienic, capa perapiniyariecac. 13 Masi

7Hic

memutainierie xevit, ic uenieca, mpa tinitahave, Aixa caniitarieca que mane mrecuani haque Cacayari mreaita. 16 Peru Quesusi mpa tinichaveni, Xevit tevi icuai niuvevieni mariveme. Yumireme nivarutainieni. 17 Hic tucari ayeacu memtecuanic, neinani yuhesa mieme tiuximayatame mpa tivatahaveque memutainierie, Xequenacni, hicrixa pcuhaarisie. 18 Hic yuxexuit yunait meniuyutiimatcne. Xevit meri mpa tinitahave, Cuie nepenanai, peuyevese nemixeiyamiec. Nepcayve nemmiec, quenereuyehviri. 19 Xevitta mpa titahavix, Puixisixi nepvarenanai auxme yutayari. Nevaretainataque nepmie. Nepcayve nemmiec, quenereuyehviri. 20 Xevitta mpa titahavix, Uca nepuvittarie, ayumieme nepcayve nemmiec. 21 Hic tiuximayatame nuaca mpa

15Hic

Icuai mariveme hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

159 tinitahave yucusiyari. Hic quiecame uyehaaca mpa tinitahave yuhesa mieme tiuximayatame, Cuit quiecarisie quenemie caye uta huyeta. Memmamave memmamavavaqui memaccpe memhurietca quenivaravitqui uva. 22 Arique mpa niutayni tiuximayatame, Cusiyari, que pemtiutaaitax yaneptiuyuri. Mepcahpne cuxi. 23 Hic cusiyarieya mpa tinichaveni yuhesa mieme tiuximayatame, Huyeta quenemie tesariya que mtiucumane, variyarica quenivarepita memahuc nequita memtahnec. 24 Ipa neptixechave, mme memutainierie, ni xevit mme pcaheinata neicuai.

Rucaxi14,15 tavevieyu, yutatexieyu minnic aixa pcayni, yunait mecanitinanaimatcne memneniere 30 mpa meutiyuat, Ic tevi qui caniusutani, pyutatexie pcain. 31 Xeime cuiepa tiaitame xca yemieximeni xeime tiaitamemat memyutacuinic, mana meri carayerni, mpa tiychavet tamamata miriyari varavitt xca acu yveni menucunaquec iya xei teviyari miriyari varavitt hepana mamie. 32 Me xca catixatni, teva heyeicacacu cuxi nequixivieya, narisixi penunairieni, pitavavirieni aixa memteyuxeiyanic. 33 Yaxeicatari yunait xeme xca yupinite nai xecateucueirieni, xepcayvave nehesa miemete teyquitvamete xemayuyeitvanic.

yumiret teteri utmana meniuhucaitni. Taaurie aveca mpa tinivarutahave, 26 Xca nehesa nuani, xca cavauxiveerieca yuuquiyari yuvarusi yya ytriyama yuivama, xcate caiuxiveerieca yutucari meta, pcayve nehesa mieme tiyquitvame mayuyeitvanic. 27 Que mane mcayuvariya curuxisie mmierieni, que mane nehamat mcauyeica, mc pcayve nehesa mieme tiyquitvame mayuyeitanic. 28 Xevit xeme xca tuxi tavevimcni, mana carayerni merie titiinataque que mrayeaca, xca heixeiyani cmana minni, me xca catixatni. 29 Simiyenituyari

25Merics

Que mrayeaxe xca Crisitusie tiviyani

Una hamurit que mrayuyeita

aixa canianeni. Xcate una hamurit ayanique, titac rausirequeyu unatt. 35 Aixa cacanianeniqueyu cuiepa meviviyanic ni xasipa. Nanuyehiyamc xeica. Xat net muenax queuena.

34Una

(Mateu 5:13; Maricuxi 9:50)

Muxa meuyevecai hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

15

Merics mme cuviyexunusie mieme memteyetuiriyari axa teyuruvamete meta hesana meniaxecaitni yunait meienienique que mticuxatacaic.

(Mateu 18:1014)

Rucaxi15 Pareseusixi, mme inaric memtequitametetcai meta, meniniuquixiecaitni mpa meutiyuat, Ic axa teyuruvamete canivanaquierieca, vahamat tinecuaca. 3 Hic ic xasi hepasita ticuxatat tinivarutaquitani mpa utait, 4 Xevit xeme xca xei sienituyari varexeiyani yumuxasi, xevit xca heuyeveni, mana xapa cativacueirieni hipame nauca teviyari heimana tamamata heimana atanaucame, cativaumie meuyeve, itaxeiyameque xeica ptihayeva. 5 Yuteva hetaxeiyame, yunaiparie heicuyeme niyemieni yutemaviet. 6 Yuquie nuame nivacuxerimc yumarema auravatari yunaime mpa tivachavet, Xemeta xequeneyutemamavieca nehepa, nemeitaxeic nemuxa meuyevecai. 7 Mpa neptixechave, hepana meyat, cuini mieme mecaniyutemamavieca taheima quepaucua xevit mtihayeva axa tiyurienet. Nauca teviyari heimana tamamata heimana atanaucat heiseriemec yamemtecahu tixa memcateheuyehva memtehayevac axa meteyuriet, mme vahepasita esiva xeica mepyutemavie.

160 ptihayeva. 9 Itaxeiyame nivacuxerimc yumarema auravatari yunaime mpa utait, Xemeta xequeneyutemamavieca nehepa, netumini nemutaxeic nemeiyehacai. 10 Mpa neptixechave, yaxeica Cacayarisa miemete niuqui tuayamete temavierica mecanexeiyani, quepaucua xevit mtihayeva axa tiyurienet.

2Hic

xca tamamata tuminiyari hexeiyani prata tuminiyari, xei tuminiyari xca heuyehani, catitaiya cxeme, caracuitieni yuquita, aixa anemec caticuvauni. Itaxeiyameque

8Uca

Tumini meuyevecai hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

niutaynita, Tevi yuhutame nivarexeiyacaitni yunivema. 12 Hic mutaya mpa tinitahave yuuquiyari, Neuquiyari, apinisie mieme mc quenetineyetuiri nehesie mieme mayanic quepamet nehesie mtinaque apinitcai. 13 Ana yupini tinivayetuirieni yuhutame yunivema. Hic yapamexa anucayacu mutaya nai tiucuxerieca teva caneyani xeime cuieyarisie. Yupini catineuyehani mana yac xeica. 14 Merics nai tiutixtacu, haca niutaveni cuini mieme mc cuieyarisie. Reuyehat nayani. 15 Hic mana quiecamesa nuaca hesiena tiniuviya. Mc neinani tuixuri mtivaremicuanic cuiepana. 16 Huxaimt nihiveeriecaitni tita memtecuacai tuixuri vapinuripa aneneme, peru ni xevit pcatimi. 17 Merics ucaiyarit nayani. Mpa niutayni, Neuquiyarisa miemete teivamete pa mepexeiya anuyuhayevacame, ne masi uva nepmxime hacac. 18 Nepyemie

11Mpa

Uquirasi nuaya meuyevecai hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

161 mecuxi neuquiyarisa. Mpa nepreitahave, Neuquiyari, axa neptiuyuri. Taheima macave yamcahainesie, ecta yapemcahainesie neptiuyuri. 19 Aixa nepcatiucaiyari, heiserie nepcahexeiya para hutarieca anive nemayanic. Ahesa miemete teivamete vahepa xeica quenetinepitaca nemnehayevac. 20 Hic yucuhaaritaca yuuquiyarisa neyani. Eteva cuxi amiecacu uquiyarieya nixeiya, nitinenimayata. Utanausaca enucunaqueca enacaviyatcait niiseni. 21 Hic nuaya mpa tinitahave, Neuquiyari, axa neptiuyuri. Taheima macave yamcahainesie, ecta yapemcahainesie neptiuyuri. Aixa nepcatiucaiyari, heiserie nepcahexeiya para hutarieca anive nemayanic. 22 Uquiyarieya masi mpa tinivarutahave teuximayatamete, Xeiya aixa, ixuriqui masi aixa mane herie mieme xequenayehuri xequenanacatta, hanira xequeneucamaniri mamayasie, cacai meta cayasie. 23 Xequenehaniyu siqueru mvaiya aixa mane, xequeneumia. Tetecuat teptatemamavieca. 24 Ic nenive umme neneeriecaitni peru nanutaniere, neuyevecaitni peru niutaxeiyarieni. Ana meyutemamaviet menacne yunait. 25 Merics masicaya xasie neyeicacaitni. Amiet, qui aurie uyeicat, nivaeniecaitni xavererusixi vainarurisixi.

Rucaxi15,16 itahaveca tiuximayatame xeime, nitaivaviya que reyane. 27 Mc mpa tinichaveni, Aiva caninuani. Auquiyari canimieni siqueru mvaiya aixa mane mitanaquieric aixa reueriecame. 28 Hic masicaya niuyehaani, pcayuvariyacai meutahanic. Uquiyarieya vayeyaca nicuntvacaitni. 29 Mpa tinitahave yuuquiyari, Neuxei, mixa viyari netiniuximayacaitni ahesa, hic cuxi netiniuximayaca. Ne hasuacu nepcamasicuimaiyacai, yanepticamiecai. Peru ne hasuacu capra nunusi pepcanesimive, nemarema vahamat nemnetemaviecac. 30 Hicri ic anive ninuani atumini nai hetixtaca ucaravesixi vahesie. Cari siqueru mvaiya pepumi hesiena mieme. 31 Hic uquiyarieya mpa tinitahave, Nenive, aheyemec nehesa peniucani. Nepini nait catiniapinitni. 32 Neuyevecaitni temtatemamaviecac. Cams ic aiva umme nenieriecaitni, peruri panutanierix punua. Meuyevecai niutaxeiyarieni.

26Yuaurie

16

Mpata tinivarutahave teyquitvamete, Tevi mxicutcai caneixeiyacaitni tiuximayatame mhritariecai quiyac. Mpa tiniutahavarieni quename tiuximayatame pini reuyehaximecai. 2 Hic yuaurie

Tiuximayatame yamcaticamiecai hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

Rucaxi16 itahaveca mpa tinitahave, Titayari niuqui netienie ahepasita. Inari queneneutaveviri ahritaricac. Nepcamasipitani tavari pemhritariecac. 3 Hic yuiyarisie mpa tiniychavecaitni tiuximayatame, Que netiyurieneni. Necusiyari nehritarica pnesinavairieni. Nepcatrcaye para nemtiivanenic neinet, nepneteviya icuevaric. 4 Hicrixa nepretima que nemtiyurieneni quepaucua nempasieni quepaucua nemcatihritarieca para hipame vaquita nemnaquierivanic. 5 Hic yuxexexuime varahavixaca mme memteapicaquecai cusiyarieyasa, mpa tinitahave meri munua, Quepamet peuyevese para pemrapicac necusiyarisa. 6 Iya mpa tinitahave, Xei sienituyari tampuyari haseiti. Mpa tinichaveni, I, axapa quenanuhuri quepamemec pemaacaye. Cuit mana quenayexi, xeime pta quenacauta huta teviyari heimana tamamata maine. 7 Mpata tinitahave xeime, Ecs quepamet peuyevese pemrapicac. Iya rehave, Xei sienituyari necayari tricu. Mpa tinichaveni, I, axapa quenanuhuri quepamemec pemacaye maine. Xeime pta quenacauta nauca teviyari maine. 8 Hic cusiyarieya aixa nainecaitni tiuximayatame hepasita sepa heiseriemec mcayanecai, timait myanecaic. Hic miemete

162 masi metemait mecaniyaca yuteterima vahepasita, hecaripa miemete yamecayacacu vahepa. 9 Neta mpa netinixeutahave xeme, teteri yupinic yamecateniyurieca que mcatiheiserie. Peru xeme yupinic hipame xequenivatemavieritaca. Mpa xeteyuriet, quepaucua pini mreutipare, xemeta xecanitanaquierivacuni haque qui mcahexvesie. 10 Que mane yamticamie esitipameme tihritariet, mc yacatinicamiemc xca vacava hritarieca. Que mane heiseriemec yamcaticamie esitipameme tihritariet, mcta yapcaticamieni xca vacava tihritarieca. 11 Hipat pinic yamecateniyurieca que mcatiheiserie. Xeme xca yaxecatecahuni mpa aneme pini hepasita xetehritariet, quepaic ptixehritani tita yuric mtipini hepasita, yaxetecahume eriet. Haquevas. 12 Xca yaxecatecahuni xeime piniteya hepasita xetehritariet, que mane tita mtixepini ptixemini. Haquevas. 13 Tiuximayatame pcayve yuhutame vahesie mieme mtiuximayacac yucusiyarima. Xeime caniuxiveeriecamc xeime pta naquieriet, ya xeimesie tiniviyamc xeime pta xanieriet. Xepcayvave xemteuximayacac Cacayarisie mieme yupinisie mieme axeica. 14 Merics Pareseusixi ic nai meteniuenieni. Mme tumini memhiveeriecaic

163 menitaveeriecaitni. 15 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Xeme yuri xecatenivaeritaca teteri quename heiserie xeya xeutiyuat, peru Cacayari pimate xeiyari. Tita teteri mamarivaveme memtexeiya, mc ptixanieriva, Cacayari que mtixeiya.

Rucaxi16 mavet Rasaru titevat mana niatarivacaitni xicu quitenie. Caneuesacaitni. 21 Nihuxaimccaitni, ticuaimt tita mranacavivivecai xicu mexayasie. Asita sicri meacneca menisenacaitni esaya. 22 Merics mmave niumni. Cacayarisa miemete niuqui tuayamete menenutivitni Apurahami aurie. Hictari xicu tium tiucateuquie. 23 Mquite vasata ucait neutiniere uximatariet. Tevapai nixeiya Apurahami, Rasaruta tiuxei auriena uticaime. 24 Mpa: tiniuhiva, Neuquiyari Apurahami, quenenenenimayaca, Rasaru quenana hapa meiquenic yuitvame csie mnesixeriyac nenenisie, cui nemyanec ena taipa. 25 Hic Apurahami mpa niutayni, Nenive, quenaerivani aixa aneneme pehexeiyat pematac quepaucua pemayeyuricai, Rasaruta yaxeica axa aneneme hexeiyat matac. Mc uva niuntarieni hic, ec pta pepuximatarie. 26 Mc meta, xeme tame tahixata aqui emeucateva puseiriyarie, para mme memcayvavenic sepa memanucnicu xehesapait, para vanata tahesapait memcaanacnec. 27 Hic mpa tinitahave iya, Neuquiyari, nepmasivaviri Rasaru pemanunanic nequemasisa. 28 Yuauxvime nepvarexeiya neivama. Tinivahecatacamc mme, capa uva meuaxanic mrayutiuximatatre mmetari. 29 Hic Apurahami mpa

niuquiyari, texaxatamete vaniuqui mecanieniecaitni teteri Vani canuavecacu cuxi. Nuacuque hicque niuqui aixa manuyne pta canicuxaxasivani, que mtiane Cacayari tiaitametcacu, yunait cuini mieme mecaniyuvariyani hesiena memteviyanic. 17 Masi pcacuaniveniqueyu muyuavi cuie meutiparec, peru cuini mieme pcuaniveniqueyu xei utaricayari xei hxiyari mcaayeanic inari niuquiyari que maine.

16Inari

Que mtiane inari niuquiyari hexeiyacacu, que mtiane Cacayari tiaitametcacu

mane icueirieme yya, xeime pta mtivitni, mc xeime pta canicumavani xeime cnaya hctt. Que mane mitivitni uca mucueiriva, mcta nicumavani xeime yaya. tevi aniuyeicacaitni xicutt. Tataravime nanacatccaitni, rinu ixuriquiyari meta. Tucaric visi tinicuacaitni. 20 Xevit

18Que

(Mateu 19:112; Maricuxi 10:112)

Quesusi que mtiquitacai, memcueiriva vaxatat

19Merics

Xicu Rasarumat

Rucaxi16,17 tinichaveni, Muisexi xapaya mecanexeiyani, texaxatamete vaxapa. Mequevaenieca mme que memutiyuane. 30 Iya reeiya, Tixa neuquiyari Apurahami. Masi xca xevit mquite vasata mieme vahesa nuani, meptehayeva que memteyurie. 31 Mc mpa tinichaveni, Xca mecavaenieca Muisexi texaxatamete, sepa xevit manucuquenique mquite vasata, mepcayuvariyaniqueyu.

164 Quetanepitaca masi vaca yuri temteeriecac. 6 Tiaitame mpa niutayni, Xca musitasa imariyaripa esipemec yuri xeteeriecaque, mpa xepteitahavequeyu xapa mana muve, Quenivatixnarieni, haramarasie queneucaitesie. Yapticamieniqueyu que xemutiyuane.

Teteri que memtecunuitarieni

17

Mpata tinivarutahave yuhesa miemete teyquitvamete, Peuyevese teteri memcunuitarienic, peru xa ui que mane mvacunuitani. 2 Hesiena mieme masi aixa pyniqueyu xca mata acattarienique cipitana, xca haramarasie heucahiyanique, capa icunuitanic ni xeime ime sepa vaca memcamariva. 3 Xequeneyviyani xeme. Xca aiva axa masiuyurieni, queneunta. Xca tihayevamcni que mtiyurienecai, quetineuyehviri. 4 Sepa xei tucarisie mixa axa masiuyurienique atahutamexa, tavari xca atahutamexata ucunuanique ahesa, Neptihayeva que nemtiuyuri, utait, quetineuyehviri ec.

(Mateu 18:67, 2122; Maricuxi 9:42)

xeme xca tiuximayatame hexeiyani mucuiesanane ya muxasi mvahne, xca nuani tiuximayatame retahayevame, mpa quetitahave, Quenayea xeiya, quetinecuaca. 8 Pcatixa, mpa masi cusiyari catitahave, Aixa quetineuyuri para nemticuanic ne, queneatiquemarita quenaaha quenetineumicua mexi neticuaa mexi netiie. Arique mcaque pepticuani peptiieni ectari. 9 Pampariyusi que ipitani tiuximayatame yatiyurienecacu que mtiuaitarie. Tixa xari. 10 Xemetari yaxeica, quepaucua yaxemteyurieca nai que xemteuaitarie, mpa xequeneutiyuaneni, Teuximayatamete tecanihmetni xeica, tixat tahesie pcatinaque. Que mreuyevecai xeica tepteuyuri.

Que mreuyevese yamtiyurienenic tiuximayatame


7Xevit

narisixi mpa metenitahave Tiaitame,

5Hic

Quetanepitaca masi vaca yuri temteeriecac, que memutiyuanecai

Querusareme uyemiet Samariya cuieyari Carereya cuieyari mayunaquecaisie

11Merics

Tamamata que memteuitiya, cuiniya mvaviyacai

165 niuyemiecaitni. 12 Xeime quiecarisie taaximecacu tamamata uquisi menenucunaque cuiniyac memcaitiyatcatei. Teva metiut 13 meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Quesusi acu, Tiquitame acu, quetanenenimayaca. 14 Varuxeiyaca mpa tinivarutahave, Xequenehu maraacate memxexeiyac. Hic meuyehut meitiyatcait mecanacne. 15 Hic xevit mme uniereca que mranayehiya, pucunua aixa utait Cacayari hepasita, carima utaniut. 16 Niutihximaqueni Quesusita pampariyusi ipitat. Mc Samariya caniquiecametcaitni. 17 Hic Quesusi mpa niutayni, Tamamata mecateuitiya. Atanaucat que meteheuyunix. 18 Hipat mecatexuave memyuvariya memucunuaxanic para aixa memutiyuanenic Cacayari hepasita, ic xasie quiecame xeica punua. 19 Hic mpa tinitahave, Quenanucuquexi quenemie. Yuri pemtiutaeric, ayumieme peputavicueisitarie.

Rucaxi17 mtiane Cacayari tiaitametcacu, ari xesata canisutani tiaitat. 22 Hic mpa tinivarutahave teyquitvamete, Tucari canayeamc quepaucua mpa xemutiyuaneni, Xca tma ayeanique Yuri Tevi tucarieya siquere xevit, peru xepcaixeiya mc tucari. 23 Mpa meptexetahave, Cam uma peyeica, cam ena. Xepcatayeixani, xepcavaranuveiya. 24 Mercariya naisarie que mtihecarivie muyuavi umercat taserieta tautatapait, yaxeica neta mpa neptimasicre naisarie netucari ayeayu Yuri Tevi que nemtiteva. 25 Perus neuyeveca meri vaca nemticuinec, memnesitixanierienic hic miemete teteri neuyevecata. 26 Que mtiuy quepaucua Nuhexi amuyeicacai, yaxeica catiniymc quepaucua netucari mayeani. 27 Ana meptecuatvecai mepietvecai mepnenequecai mepvatavittvacai. Ariqueque tucari nayeani quepaucua Nuhexi canuvasie meutaha. Ana ha tiyaca nivarucauna yunaime meniutihauni. 28 Mparita que mtiuy quepaucua Ruti amuyeicacai yaptiyni. Ana meptecuatvecai mepietvecai meptenanecai meptetuacai mepucaesacai mepquitvecai. 29 Tucari ayeacu quepaucua Ruti meyeta Surumasie, ana tai niucaviye asupre nt, nivareuyehani yunaime. 30 Mpa catiniymc mc tucarisie quepaucua nemasict nemayani, Yuri Tevi que nemtiteva.

Quepaucua tucari mayeaniquecai para Cacayari misutanic tiaitat

Pareseusixi menicuivaviyacaitni quepaucua mayeaniquecai tucari para Cacayari misutanic tiaitat. Mpa tinivarutahave, Tanieret xeica asipcaretimani quepaucua misutani tiaitat Cacayari. 21 Pcayveni mpa mtayni, Cam ena, cam uma. Que

20Merics

(Mateu 24:2328, 3641)

Rucaxi17,18 tucarisie que mane caxetunisie macaca uxipiet, piniteya quita tiyepicacu, mc anacayame pcativayepini. Yaxeicata que mane yuvaxata meyeica yuutma pcanuani. 32 Xequenaerivani Ruti yaya que muitarie. 33 Que mane myutavicueisitamc niyutatmaiyamc. Que mane myutatmaiya, mc niyutavicueisitamc yemec. 34 Yaneptixechave, iya tcarisie yuhutat mepcahini xei utayarisie. Xevit nanutivitquiemc, xevit pcueiriva. 35 Yuhutat meptxni axeica. Xevit panutivitquieni xevit pcueiriva. 36 Yuhutat vaxata mepeuvani. Xevit panutivitquieni, xevit pcueiriva. 37 Mpa metenichaveni, Tiaitame haque mpa preyni. Mpa tinivachaveni, Haque caxari meca, mana vircxi mepyucuxerieni.

166 queneneupita mnesiayeunie yamcatiyurienenic. 4 Mixa pcayuvariyacai iscame. Peru arique mpa tiniychavecaitni, Sepa nemcaimacarca Cacayari, sepa nemcavaenie teteri, 5 ic ucarasi cnaya mum canetiniuxitaca. Mecuxi heiserie necanipitamc, capa utaaxet nesiutaxtanic. 6 Merics Tiaitame mpa niutayni, Xecanienieni niuquieya que mutay mc iscame heiseriemec yamcatiyurienecai. 7 Cacayari masi heiserie cativapitani mme mvaranuyexei tucaric tcaric memitihivie. Que reutevini vapareviet. 8 Yaneptixechave, cuit heiserie canivapitamc. Masicutat, quepaucua nemunuani Yuri Tevi nehctt, yuri meteeriecame netivataxeiya cuiepa acu.

31Iya

18

Merics ic xasi hepasita ticuxatat mpa tinivarutaquitani quename heuyevese yuheyemec myuneneviecac, cavaripiet. 2 Mpa niutayni, Iscame xeime quiecarisie necateitni. Cacayari pcamacarcai iya, pcavaeniecai teteri. 3 Merics uca cnaya mum mana necateitni mc quiecarisie. Iscamesa niaxecaitni mpa utait, Heiserie

Viyura iscame vahepasita ticuxatat, que mtiquitacai

tiniquitacaitni xasi hepasita ticuxatat, hipat yuhesie yuri memteeriecaic quename heiseriemec yametecahucai, mevaxanieriet hipame. Mme mpa tinivarutahave, 10 Teteri tuquipa meneutiyunixani meyutanenevienique yuhutat. Xevitri Pareseu phctcai, xevitta tevi cuviyexunusie mieme mtiyetuiriyari phctcai. 11 Merics Pareseu mana utaqueca nenevieri niyupitacaitni mpa utait, Cacayari, pampariyusi nemanipitaca hipame teteri vahepa nemcaanec ne. Mme

Pareseu tivavavirivame vahepasita ticuxatat, que mtiquitacai


9Ipata

167 meptenavaya, heiseriemec yamepcatecahu, hipame vaitama mepvacumava, mes ic tivavamepa mepanene. 12 Ne masi hutaca nepnehaquiva xexuime semanasie, neivarica naime xei tapari neptinetua tuquita mieme, tamamata taparisie mieme. 13 Hic tivavame yateva uvet pcayuvariyacai siquere yuheima meutinierec. Masi yutavisie yucusunat hivericac mpa niutayni, Cacayari acu, queneavariya aixa pemnetixeiyac, axa netiyuruvametme. 14 Mpa neptixechave, mc masi yuquie neucayune heiserie hexeiyat, Pareseu pcatixa. Yunait tixat metehmetme memayuyeitva, tixa mecatehmett mecanayeitariecuni, peru que mane tixa catihctme mayuyeitva, mc tixa tihctt canayeitariemc.

Rucaxi18 mane hepana mcayuvariya Cacayari mtiaitacac, mc pcatipitarieni meixeiyanic mtiaitacac.


(Mateu 19:1630; Maricuxi 10:1731)

Uqui mxicutcai

Quesusi que mtiuyuri tri vahesie aixa memitarienic

asita tri mecanivaatvacaitni hesana vahesie mutimenic. Teyquitvamete mevaruxeiyaca menivarutateacaitni. 16 Hic Quesusi yuaurie nivarutahave tri mpa utait, Xequenivapitaca tri nehesa memaxenic. Xepcavanenaca. Cacayari mya meaneneme catinivaaitvametni. 17 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, nunusi aixa iyaric que mtiyuvariya, que

15Merics

(Mateu 19:1315; Maricuxi 10:1316)

teaitamete xevit mpa tinitaivaviya, Tiquitame aixa pemtiucaiyari, que netiyurieyu nehesie ptinaque tucari mcaxve. 19 Quesusi mpa tinitaeiya, Titayari aixa netiucaiyarime penetixata. Tevi aixa mtiucaiyari apcauyeica. Cacayari yuxevit aixa ptiucaiyari pta. 20 Ec aisica pepmate, xeime yaya pepcacumavani ya xeime cnaya, pepcatiamemivani, pepcatinavayani, xeimesie pepcarahpani petiitavat, aquemasi avarusi quetinivareuyehvirieca, que manuyne. 21 Iya rehave, Ic naimesie yanepticamie temaicyaripai. 22 Quesusi uenaca mpa tinitahave, Xei mieme xeica peuyevese yapemtiyurieni. Nai pemrexeiya quetineutua, quetinivarumicua memmamave. Mpa petiyurieme muyuavisie vaca pepeucaqueni. Arique quenayaca, nehesie quetineviyani. 23 Hic mc niuqui uenieca niyuhiveriecaitni vaca mrexeiyacaic. 24 Hic Quesusi ixeiyat yuhiveriecame, mpa niutayni, Canicuaniveni xicusixi memayeaxanic Cacayari mtivaaitvametnic. 25 Sepa mcacuaniveniqueyu cameyu manuyehanic ivipame

18Merics

Rucaxi18,19 hxieyasie, peru siepre masi yeme pcuanive xicu mayeanic Cacayari mtiaitvametnic. 26 Memenanacai mpa meniutiyuani, Mericte, xca mpa aneni, quepai pyve mtavicueisitarienic. 27 Iya mpa tiutay, Tita teteri memtetexie, Cacayari caniyveni. 28 Hic Pecuru mpa niutayni, Cam, tame tapini nai teteucueirieca ahesie tepteviya. 29 Mpa tinivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane micueirie yuqui yuuquiyarima yya yuivama yumarema ytriyama, yamtiynic que mtiane Cacayari tiaitametcacu, 30 mc cuini mieme masi vaca varexeiyat canayeimc hic, tucari umamiesie ayeame, tucari mcaxve hexeiyat canayeimcta.

168 asimepcatemaicai tita mtixatacai. Niuquieya masi paviesiecai vahesie mieme. Asimepcatehetima que mticuxatacai.
Macpecai que mranutanierix Quericutanaca
34Mme

Tavari Quesusi que mutay que mtimierieniquecai

Tamamata Heimana Yuhutame yateva varevitca mpa tinivarutahave, Neuxei, Querusareme tenetaaxacuni. Nait que mreuxa texaxatamete vaxapasie Yuri Tevi hepasita, nait catinayeamc. 32 Necaniyetuiyamc mme memcatateterima vahesa, necaninanaimariemc axa netinitahavariemc, 33 mecaneniasicamacuni mehaat. Menesicuvaxame mecanenimiecuni. Peru hairieca tucarisie necananucuquemc.

31Hic

(Mateu 20:1719; Maricuxi 10:3234)

Quericu quiecarisie ayeaximecacu Quesusi, xevit acpet mana huye tesita niucateitni tivaut. 36 Hic varuenieca yumireme teteri meanuyeccame nivacuivaviyacaitni que mtiyniquecai. 37 Mpa metenitahave quename Quesusi uyximecai Nasaretitanaca. 38 Hic macpe carima niutahiva mpa utait, Quesusi acu Raviri pemnuaya, quenenenenimayaca cueriet. 39 Mexacate menitatieni cayuvat mticanic. Iya masi carima niutahiva mpa utait, Raviri nuaya acu, quenenenenimayaca cueriet. 40 Hic Quesusi mana utaqueca nitaaita mahanienic hesana. Nuacu auriena mpa tinitahave, 41 Que matinaque nemmasiyurienic. Rehave, Tiaitame, nepayeniereniqueyu. 42 Hic Quesusi mpa tinitahave, Quenanutanieris. Yuri pemtiutaeric pepanayeve. 43 Yapaucua nanutaniere. Neiveiya aixa utait Cacayari hepasita. Yunait teteri meixeiyaca visi meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita.

35Merics

(Mateu 20:2934; Maricuxi 10:4652)

19

Quesusi Saqueumat que memtecuxatacai

Hic heutahaca Quericusie hixata niuyemiecaitni.

169 tevi mana niucateitni Saqueu titevat. Mc tevavamete catinivaaitvametcaitni cuviyexunusie mieme, pxicutcai. 3 Nixeiyamccaitni Quesusi que mpaictcai, peru esimutevicaic puyutatexie teteri memyumirecaic. 4 Vahxie utanausaca nitimaque xapasie mixeiyac, mana muyeyaniquecaic. 5 Hic Quesusi mana uyemiet neutiniere. Mpa tinitahave, Saqueu, quenacamaqui xeiya. Peuyevese aquita nemenuanic hic. 6 Cuit nacamaque, yutemaviet nitanaquierieni. 7 Meixeiyaca yunait meniniuquixiecaitni hepasitana mpa meutiyuat, Cari tevi axa mtiyuruvasa punua. 8 Peru Saqueu mana uvet mpa tinitahave Tiaitame, Neuxei Tiaitame, nepini hixata arcame neptivamini memmamave. Itaricac que nemtivacuamanacai hipame, naucamec neprapica. 9 Hic Quesusi mpa tinichaveni, Cam, ic quie quiecatari meputavicueisitarie hic. Senecat ictari Apurahami canixiyarieyatni. 10 Yuri Tevi que nemtiteva, necaninuani nemvacuvaunenic mme memeuyexrie nemvatavicueisitanic.

Rucaxi19 mpa memtecuerivacaic quename cuit isutaniquecai tiaitat Cacayari masict ayame. 12 Mpa niutayni, Tevi veeme mnuayatcai teva caniyemiecaitni xeime cuieyarisie. Mana cayerieme para yucuiepa tiaitamett mayanic, ariqueque ninuaniquecaitni. 13 Hic tamamata yuaurie varutahaveca yuhesa miemete teuximayatamete, tumini nivaruitani xei sienituyari yuxexuime. Mpa tinivarutahave, Xequetenetuaca mexi necanuave. 14 Merics hesana miemete quiecatari meniuxiveeriecaitni. Niucamete menivarenani utmana mpa meutiyuat, Tame tepcainaquierie ic mtatiaitacac. 15 Merics anucayerieca ayeneca tiaitamett, tiniutaaita hesana memtahavarienic teuximayatamete tumini mvaruita yamretimanic que memteuyuri yuxexuit metetuat. 16 Merics mexacame caninuani mpa utait, Cusiyari, atuminic xei sienituyaric tamamata sienituyari nepanaivax. 17 Mpa tinitahave, Aixa puy, tiuximayatame aixa pemtiucaiyari pecanihctni. Esipamemec yapetihritarieca yapeticamiet pepata. Cam, heiserie nemanipitaca, tamamata quiecariyari petivaaitvame pemayanic. 18 Hic xevit ninuani mpa utait, Cusiyari, atuminic xei sienituyaric, auxme sienituyari nepanaivax. 19 Mpa tinitahave iyata, Mericte,

2Merics

ic meeniecacu tavari xasi hepasita ticuxatat tinivarutaquitani, Querusareme aurie meyeicacaic, mmeta

11Merics

Tamamata tumini mvaruita hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

Rucaxi19 ec pephritarie auxme quiecariyari petivaaitvame pemayanic. 20 Hicta xevit ninuani mpa utait, Cusiyari cam atumini xei sienituyari. Nepitiavietax paniyuc eimeme, 21 nemasimacat pemaaeriyac ec, pemenuvec tita pemcatiucaye, pemicaisanac tita pemcatiucae. 22 Mpa tinitaeiya, Ahesie peprahpa acmana que pemutay, tiuximayatame aixa pemcatiucaiyari pemhcc. Ecs mpa peptimaicai nemaneeriyac, nemenuvec tita nemcatiucaye, neicaisanat tita nemcatiucae. 23 Titayari siquere netumini pecatiyetua tumini hvemesa, para nenuame nemvayenic yapameme anaivame. 24 Hic mpa tinivarutahave yutupirisixima, Mc tuminieya xequenenavairi, xequeneita iya tamamata sienituyari mexeiya. 25 Mpa metenitahave, Tiaitame, tamamata canexeiyaniri. 26 Mpa neptixechave, yunait tixat memtehexeiya meptemiquieni, peru que mane tixa mcarexeiya, sepa que mtitita mrexeiya ptinavaiyarieni. 27 Mme meta memnesiayeuniecai memcanesinaquieriecai netivaaitvame nemayanic, uva xequenivarahapaca, nehxie xequenivarucuya.

170 Vetpaque Vetaniya quiecaritesie hetaaximet, Huriva Macuu mracutevasie yemuri heta nuaca, yuhutame nivarutanani teyquitvamete 30 mpa hait, Quiecari anutaye mucumasie xequenehu. Mana xeheutahaxame xepeitaxeiya puxu nunusi hacuviecame, tevi mcaanutiyerve cuxi hesiena. Xehecuxname xequenahani. 31 Xevit xca mpa tixeutahave, Titayari xeteecuxna, mpa xepteitahave, Tiaitame peiyehva. 32 Hic memutanarie menecne. Meneitaxeiya que mtivarutahavix. 33 Puxu nunusi mecuxnacacu, cusiyarimama mpa metenivarutahave, Titayari xeteecuxna puxu nunusi. 34 Mme mpa metenivarutahave, Tiaitame peiyehva. 35 Hic Quesusisa meneihana. Ycarite meenutitaca puxu nunusisie menenutiyeni Quesusi. 36 Hic uyemiecacu ycarite meniitaximecaitni huyeta. 37 Hic Huriva Macuu yemuriyarita viyeta meucahut, yunait teyquitvamete meyumiret meyutemamaviet menisutani carima aixa meutiyuat Cacayari hepasita, nai que memteuxei trcayemec que mtiuy hepasita 38 mpa meutiyuat, Aixa quetichavarvani que mane tiaitamett umamie, que mane Tatiaitvamesa miemett umamie. Taheima aixa mequeteyuxeiyani, vapait visi mequeutiyuaneni. 39 Hic Pareseusixi hipat memuuvacai

29Hic

Querusaremesie que mreutaha

mpa utayca neyani Querusareme heutiyuneque.

28Merics

(Mateu 21:111; Maricuxi 11:111; Vani 12:1219)

171 teteri vasata mpa metenitahave, Tiquitame, ahesa miemete quenivarutatia teyquitvamete. 40 Mpa tinivarutahave, Yaneptixehahave, ime xca cayuvat meumacaque, tetexi pta meptihivaqueyu. 41 Merics aura umiet ixeiyaca quiecari, niutasuani heerivat, 42 mpa utait, Ectt siquere ic tucarisie xca tma peheitimanique tita mreuyevese para aixa pemtixeiyariecac. Masi niutiaviesieni hic ahxic pemcaixeiyac. 43 Tucari canayeamc, ana mme memmasiayeunie cuya tesariyayari menitiuitacuni aaurie, ana aaurie menitiuicuni, para teteri memcavayecnec. 44 Mecamanatihacuni cuiepa ec, ateterimata ahesa memyetei mepatixriyani cuiepa. Ahesie tete xevit pcacueiriva yuheima atet. Mpa catiniymc ec pemcaimaicaic tucari quepaucua Cacayari myuvariyacai ahesie mieme.

Rucaxi19,20 memhritariecai, mme meta inaric memtequitametetcai, teteri vauquiyarima yunait menicuvautvecaitni meimienique. 48 Peru mme mecaniyutatexieni mpa meteyurienique, yunait teteri memieniecaic meihiveeriet niuquieya.

Quesusi heiserie que mrexeiyacai

Que mtiiti tuqui ampa

tuqui ampa curaruyarita heutahaca nisutani varanuyeveveiyat tetuayamete 46 mpa tivachavet, Ipa preuxa, Nequi nenevieri caniquiyaritni. Xeme pta ter xecanayeitani haque tenavayamete memeyuavieta. 47 Merics tucaric tiniquitacaitni tuqui curaruyarita. Maraacate

45Hic

(Mateu 21:1217; Maricuxi 11:1519; Vani 2:1322)

Merics heiva teteri tinivaquitacaitni tuqui ampa curaruyarita ayevet, niuqui aixa manuyne vacuxaxatvat. Hic maraacate memhritariecai mmeta inaric memtequitametetcai vahamat uquiravesixi vahamat meniuaxani. 2 Mpa metenitahave, Quetatineutahecata haque memieme heiserie pemexeiya ipa pemtiyurienec. Que mane ic heiserie masipita iya pemtiyurienec. 3 Mpa tinivarutahave, Mericte neta xei niuquiyari nepxetaivaviya. Yaxequeneteneutahavi ne. 4 Vani quepaucua mtiyanecai, taheima mieme yatipitariecai, teteri xeica yamepteipita nusu. 5 Mmeri mpa meteniychavecaitni, Xca tame mpa teutiyuani quename taheima mieme pitariecai mc mpa canitaymc, Mericte, titayari yuri xecateitaeriri. 6 Masi xca mpa teutiyuani quename teteri meipitacai, yunait teteri tetec meptasitituaxa, yuri memteeriec quename Vani

20

(Mateu 21:2327; Maricuxi 11:2733)

Rucaxi20 tixaxatame hctcai Cacayarisa mieme. 7 Hic mpa metenitaeiya quename asimecatemaicai haque mepitariecai. 8 Quesusita mpa tinivarutaeiya, Mericte neta asinepcatixetahave haque memieme heiserie nemexeiya iya nemtiyurienec.

172 vayurieni haraveri cusiyari. nivatixtamc mme teviyamete. Hipame pta nivahritamc yuharaveri. Mme memenanacai mpa meniutiyuane, Xca mpa catiuynique tma. 17 Iya vaxeiyat mpa niutayni, Mericte, xca mpa catiyni, titayari ipa raine utarica aum, Mc tete memutixanierie qui vevivamete, Mc isiquina titutuicame nayani. 18 Yunait mc tetesie memacaxrieni meptimurixani. Que manesie mcaveni, pitaviviexani.
16Caninuamc,

Teviyamete axa teyuruvamete

ic xasi hepasita ticuxatat nisutani tivaquitat teteri mpa utait, Tevi haraveri putavevi. Teviyamete nivaruhritani vacuetatat. Tevapai caneyani mixa. 10 Hic tucari canayeani maticuacuaxesie. Tiuximayatame niutanani teviyamete vahesa memiyetuirienic haraverita mieme yapameme cusiyarisie mieme. Peru teviyamete meicuvaxaca yac xeica maveme meneinani. 11 Hic tavari tiuximayatame niutanani. Mme meicuvaxaca iyata, meinanaimaca, meneinani yac xeica maveme. 12 Tavari hairieca xeime niutanani. Meheicuvitexaca menenuyehani. 13 Hic haraveri cusiyari mpa niutayni, Queri netiyurieni. Nenive nepanunani neminaquierie. Tiet meteheiyehviriecuni. 14 Hic teviyamete meixeiyaca, niuqui meniutixatatcne mpa meutiyuat, Cams, icsie catininaquimc cusiyari pinieya. Tepimieni tahesie pta mtinaquenic pinieya. 15 Hic haraveri vari meneicahani, menimieni. Mericte, que

9Merics

(Mateu 21:3344; Maricuxi 12:111)

Cuviyexunu tuminieya

anatt mme inaric memtequitametetcai maraacate memhritariecai yunait metenicuvautvecaitni que memteiviyac, peru menivamacarcaitni teteri mpa metemait, mme mvaxatacaic mc xasi hepasita tiquitat. 20 Hic meitihupienique menivarutanani avie nenieremete teteri heiseriemec yamemtecahu vahepa memyacai yac xeica. Meiviyame niuquieyac meniyetuaniquecaitni, cuvexunaruri mitaivaviyac iscamett. 21 Hic menicuivaviyacaitni mpa meutiyuat, Tiquitame, tame teptemate ec heiseriemec pemticuxatac, heiseriemec

19Merics

(Mateu 21:4546; 22:1522; Maricuxi 12:1217)

173 pemtiquitac. Yc pepcativaxeiya teteri, masi Cacayari huyeya hepasita peptiquita que mtivaiyac. 22 Tams, titauniva temtetatuanic Sesaxi cuviyexunuyasa mieme, pcatauniva nusu. 23 Timait que memteiirviyacai, mpa tinivarutahave, Titayari xeneteinatatve. 24 Tuminiyari xequeneneuxeisita. Quepai ramuu prauxa, quepai prautarica. Mme mpa metenitahave, Sesaxi muuya canihctni, utaricaya meta. 25 Mpa tinivarutahave, Mericte tita Sesaxisa mtimieme, Sesaxi xequetenapinirieca, tita Cacauyarisa mtimieme, Cacayari xequetenapinirieca. 26 Mepyutatexi niuquieyasie meiviyacut teteri vahxie. Mehxiyat mya mtivarutahavixc cayuvat meniumacaitni.

Rucaxi20 ivamarixi. Vamasica itivitca uca niumni, tri cavaruhayevaca. 30 Mutaya yaxeica tiniuyurieni, tium tri cavaruhayevaca. 31 Iyata mutaya hairieca nitivitni niumni. Yaxeica atahutat yunait tri mecavaruhayevaca meniucuini. 32 Imatriecata niumni uca. 33 Mericte, quepaucua xeniu memanucuuni, atahutat memitivit, quepai raya prayani. 34 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Hic miemete teteri mepneneque mepviquie. 35 Mme vahesie mtinaque mc cuie mhecuasie memayeaxanic, vahesie mtinaque memanucuunic mquite vasata, mme mepcanenequeni mepcaviquieca. 36 Mc meta, ana mepcayvaveni tavari memcuinic, Cacayarisa miemete niuqui tuayamete vahepa meanenet. Masi Cacayari nivemama mecanihmetni, mme memanucuuni. 37 Mquite que memteanucuuni, mpata Muisexi tiniuquita, yuxapasie haque tupiriya mexata. Mpa cananuyneni, Apurahami Isahaqui Cacuvu vacacayari canihctni Tiaitamett. 38 Ayumieme mquite pcavaxata quename vacacayari hait. Memayeneniere pta vacacayari caniyuxatani, sepa memucui. Yunait mepayeneniere que mtivaxeiya. 39 Hic mme inaric memtequitametetcai hipat mpa metenichaveni, Tiquitame, aixa pepaine. 40 Tavari mepcayuvariyacai memitaivaviyac.

Que memteitaivaviyax, mquite que memteanucuuni hepasita

Saruseusixi hipat meniuaxani mpa memutiyuanecai quename mquite mecaanucuuni. Hic mme menitaivaviya, 28 mpa meutiyuat, Tiquitame, Muisexi mpa catiniuutani tahesie mieme, tevi xca masicaya umni nequet, xca tri cavarexeiyani, mc tevi mutaya canitivitmc yucue, tri nivativevimc yumasica nivemama. 29 Merics atahutat amenititecaitni

27Merics

(Mateu 22:2333; Maricuxi 12:1827)

Rucaxi20,21
Crisitu quepai praxiyari, que mtivarutaivaviyax Viyura tumini que mtiatiri Cacayari

174

mpa tinivarutahave Quesusi, Titayari mpa meteutiyuane quename Crisitu Raviri xiyarieya hc. 42 Mc Raviritt cuicari xapayarisie mpa paine, Tiaitame mpa tinitahave que mane mnetiaita, Neserieta quenacani. 43 Ahetapai mexi nevarahapani mme memmasiacaunie. 44 Hicm Raviritt Netiaitvame tinitaterva. Mericte, xca Crisitu titaaitani Raviri, que timasic quename xiyarieya.

41Hic

(Mateu 22:4146; Maricuxi 12:3537)

Quesusi que mtivaxanetacai mme inaric memtequitametetcai

yunait teteri meieniecacu mpa tinivarutahave teyquitvamete, 46 Xequeneyucuerivayurieca mme inaric memtequitamete vahepasita, mme mvanaque ettme meanacatt memeuuvanic, mme memeunaquia varisica mempitarienic quiecari hixapa, teteri vahxie memyeyaxec tuquita, quiecame aurie memayaxec ixararipa, mme vahepasita. 47 Mme viyurasixi vapini meptevarutixtiri, emeteheutevit nenevieric para mcamasicnic que memteyurie. Mme vahesie masi yemec tinahivani.

45Merics

(Mateu 23:136; Maricuxi 12:3840; Rucaxi 11:3754)

Merics heutaniereca nivaruxeiya xicusixi yuimiquieri meheucaxrvame tumini cacuniyarisie tuquita. 2 Hic uca tiuxei cnaya mum tuminic mmavecai mana heicaxrvame huta senitavuyari. 3 Mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, ic viyura tuminic mavet cacunisie neicaxrieni vacava, mme yunait esiva xeica meneicaxrieni. 4 Mme yunait yuhayevame meneucaxrieni Cacayarisie mieme imiquieri. Ic uca yuhaveri mieme pta neucaxrieni cmana mtiyumicuacai naime.

21

(Maricuxi 12:4144)

Quesusi que mutay, tuqui ampa que mticaunarieniquecai arique

hipat tuqui ampa hepasita metenicuxatacaitni, que mtiquemaritariecai tete visi anenemec mavari visi anenemec. Mpa niutayni Quesusi, 6 Xepixeiya ic. Tucari canayeamc quepaucua tete pcacueiriva yuheima atet. Nait pcaunarieni.

5Merics

(Mateu 24:12; Maricuxi 13:12)

Inarite que mtimasicni taparirmecacu


7Mme

mpa metenitaivaviya, Tiquitame, quepaucua mpa ptiyni que pemaine. Tita tiinaritni

(Mateu 24:328; Maricuxi 13:323)

175 quepaucua mayeaximeni. 8 Hic mpa niutayni, Xequeneyucuerivayurieca capa xeheuyexriyanic. Yumiret mecaniaxacuni, quename nehesa memiemete meutiyuat, Ne necanihctni meutiyuat, Tucari canayeaniri meutiyuat. Vautma xepcaheccani. 9 Quepaucua cuyaxi xemvaenieni meyucuitveme, quepaucua xemtetamarieni memanucuuiximec cuyac, xepcaatixrveni maricac. Neuyeveca mpa mtiynic meri, peru acuxi cuit pcatapare. 10 Ana mpa tinivarutahave, Nuivarite mecaniyehaacuni mevacuicut hipame nuivarite. Xexuime cuieyarisie quiecatari mepyehaani hipame cuieyarisie miemete mevacuicut. 11 Cuie carima canitayuamc, xexuime quiecariyarisie haca canitavemc vaca cuiniyata. Inari mamarivaveme muyuavisie mexeiyat, mecanimariusiecacuni. 12 Yacatiyvecacu cuxi, mepxetiviya xeme, mepxeanuyeveiya. Mepxeyetuani tuquiteta, casariyanata xemanutaxriyanic. Xepanuhapaniexani teaitamete vahxie iscate vahxie nehesa xemmiemetec. 13 Mpa xeitarieme xecaniyvavecuni xemtehecatanic. 14 Ayumieme yuiyari xequeneseiriyani, xetiviyarieme xepcayuiyaritaca que xemutiyuaneni. 15 Ne pta temaivavemete necanixeayeitamc, xemtiniunic. Ayumieme

Rucaxi21 yunait memxeayeunie mecaniyutatexicuni mexeaivacut mexeniuquimacut. 16 Asita xeuquiyarima xeivama xemarema xehamicuma mecanixeyetuacuni. Hipame xeme mepxecuini. 17 Yunait mecanixeuxiveeriecacuni nehesa xemmiemetec. 18 Peru ni xei cpayari pcaheuyeveni xemuusie mieme. 19 Xeteucaenivat tucari xecaniyupitacacuni. 20 Quepaucua xemvaxeiya cuyaxi Querusareme aurie meyucuxerieximecacu, ana mpa xecatenimaicacuni mayeaximec quepaucua acumavet mayani. 21 Ana mme Cureya cuieyarisie memeuvani mequeuyutaunaxani hrisie. Mme quiecarisie memtiteni mequevayecni. Mme yeuta memeuvani mepcaheutahaxani quiecarisie. 22 Mc tucarisie heiseriemec mepteapiniyarieni quiecatari, ana catinayeamc nait que mreuxa. 23 Xa ui mme memuhuca mme memtesisitani mc tucarisie. Uximatarica canitavemc cuiepa, haxa canitixuaverimcta ic teteri vahepasita. 24 Ixiparac menitacuiivacuni, yunaime nuivarite vahesa mecananuhapaniecuni variyarica. Nuivarite memcatateterima meptetrcariya Querusaremesie mexi vatucari cataparive.

ptixuavere tausie mesasie xuravesixi vahesie. Cuiepa

(Mateu 24:2935, 4244; Maricuxi 13:2437)


25Inarite

Yuri Tevi que mtinuani

Rucaxi21,22 meta nuivarite mepiyarixitarieca meyuhiveriet, asimecatemait que memteyurieni, haramara hamevari que mtiuyuane, mpa meteyumait. 26 Maricac teteri mepamxani meheerivat cuiepa memtama que memitarieni. Taheima miemete trcavimete meptayuitarienita. 27 Ana Yuri Tevi que nemtiteva mecanenixeiyacuni haisata neacamieme netrcayet cui nexavatt. 28 Yatisutarieximecacu xequeneutineniereni aixa xequeteneyumaica. Ana payeaximeni quepaucua xemtixnarieni. 29 Hic xasi hepasita ticuxatat tinivarutaquitani mpa utait, Xequeneuixari pini ya naime cyexi. 30 Quepaucua mtixavata, xeiixariet ycmana xeptemaica tasari auracacutca. 31 Xemeta yaxeica, quepaucua xemixeiya ipa yaneme, xequetenemaica mayeaximec Cacayari misutanic tiaitat. 32 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, hic miemete mepcatixni mexi caayeave nait. 33 Muyuavi cuie nait canitixmc, peru neniuqui pcaxni. 34 Xequeneyviyani capa xeiyari uitutuperec xecuixaratvecacu xetarvecacu cuiepa mieme tucaric xeyuiyaritacacu. Xca mpa xeteyuriecaque, iya tucari yapaucua pxeaxe 35 viniyaripa. Mc tucarisie menitaaxiyariecuni yunait cuiepa memtama naisarie. 36 Xequenayeneniereni aixa, yuheyemec xeyuneneviet para xemyvavenic, Yuri Tevi hxie

176 xemayeaxanic xetavicueme uximataricasata umramie. 37 Merics tucaric tuqui ampa curaruyarita niuyeicacaitni tiquitat. Tcaric vayeyeicat Huriva Macuu yemuriyarisie nehupucaitni. 38 Yunait teteri yuimuana meniaxecaitni hesana meienienique tuquipa.

Que memteimieniquecai Quesusi

Merics ixarari canahurare quepaucua pa mcacuxanariyarie memcuacai meheerivat Cacayari que mtivaruhayevax vateterima. 2 Hic maraacate memhritariecai mme inaric memtequitametetcai metenicuvautvecaitni que memteimieniquecai memvamacarcaic teteri. 3 Hic Cauyumarie niviya Cura Isicariutitanaca. Mc Tamamata Heimana Yuhutame canixevittcaitni. 4 Heyaca maraacate memhritariecai vahesa vacuyaxima vahesa, metenicuxatacaitni que mtivayetuirieniquecai. 5 Mme meniyutemamaviecaitni. Mepuyuenie mpa meutiyuat quename tumini meiitaniquecai. 6 Mc iyarieya yaanecacu tinicuvaunecaitni quepaucua aixa myniquecai mvayetuirienic teteri amecauuvacacu.

22

(Mateu 26:15, 1416; Maricuxi 14:12, 1011; Vani 11:4553)

Tiaitame Icuaiya que mtiuaisie inariyari

Pa Mcacuxanariyari tucariyari nayeani. Ana

7Merics

(Mateu 26:1729; Maricuxi 14:1225; Vani 13:2130; 1 Curinitutari 11:2326)

177 peuyevecai memvacuinic muxasi trixi ixararic. 8 Hic Quesusi nivarutanani Pecuru Vanimame mpa hait, Xequenehu aixa xequeneyuri ixarari icuaiyari, temtecuanic. 9 Mme mpa metenitahave, Haque masihenaque aixa temeiyurienic. 10 Mpa tinivarutahave, Cams xeheutahaxaximecacu quiecarisie uqui nixeanucunaquimc ye ahanat hecuhanca. Mc xequenanuveiya quita haque meuhani. 11 Mpa xepteheitahave muva quiecame, Tiquitame mpa pmarahave, Hipatte haqueva qui mme nemtivaquita nehamat ixarari icuaiyari temcuanic. 12 Mc qui tata xeheutivitme canixexeisitamc hipame qui amyeva nait ureyepicame. Muva aixa xequeteneyuri. 13 Hic menecne, meneitaxeiya que mtivarutahavix. Muva ixarari icuaiyari aixa meniuyurieni para memeerivanic Cacayari que mtivaruhayevax vateterima. 14 Hic ayeacu mexa aurie nayerni, narisixi yunait. 15 Hic mpa tinivarutahave, Cuini mieme nepihiveeriecai xehamat ic ixarari icuaiyari nemcuanic necaticuinivet cuxi. 16 Yaneptixechave, tavari ic nepcacuani mexi caayeave tita ixarari mtiinariyari Cacayari tiaitametcacu. 17 Hic tecxi anuhanaca pampariyusi ipitaca Cacayari mpa niutayni, Xequenanuhani ic, yuxexuit xequenanutiinataxa. 18 Yaneptixechave, ni hic

Rucaxi22 ni uxaatni varie tavari nepcaenuieni caxie hayari mexi caayeave Cacayari misutanic tiaitat. 19 Hic pa anuca pampariyusi ipitaca Cacayari ititaraca nivarumini mpa utait, Ic caninevaiyaritni xehesie mieme myetuiyani. Ipa xequeteneyurieca xemnesiaerivanic. 20 Yaxeica tiniuyurieni tecxi hepasita meteucuacu mpa utait, Ic tecxita mieme tratu hecuame canihctni nexuriyac, mseiriyarieni xehesie mieme que mtitayeuriyani. 21 Perus que mane mnesiyetuani ena paca, mamaya mexasie pama haque nemaca. 22 Yuri Tevi que nemtiteva, necaniyemieni nemmierienic, que mtiaisie yamtiynic, perus xa ui que mane mnesiyetuani. 23 Mme menisutani niuqui mexatat que mane mme mxatacai quename mya tiyurieniquecai utait.

mme metesat menayuiva que mane mme masi mveemetcai. 25 Iya mpa tinivarutahave, Nuivarite tevaaitvamete metenivauxitaca meteaitat, mme heiserie memexeiya vahepasita quename aixa meteyuruvamete meteniyutervani. 26 Xeme pta mpa xepcayaca. Masi que mane xeme mveeme, mc que mane masi mhecuapa

24Anata

Tiuximayat hipame vahesie mieme, veeme que mrayani

Rucaxi22 queyaneni. Que mane mtixeaita, mc que mane xehesie mieme mtiuximayapa queyaneni. 27 Que xetecueriva, que mane masi pveeme, que mane quiecamett mticuaa, que mane miparevie timicuat, mc nusu pveeme. Xari quiecame masi pveeme. Perus ne xesata nepuyeica xehesie mieme netiuximayat pta. 28 Xeme nehesie xecateniviyacaitni xecatehayevat neinasienecacu. 29 Neuquiyari que mnetiucaye tiaitame nemayanic, neta yaxeica teaitamete necanixecayasamc. 30 Nehamat xecatenicuaicuni xeteniiecuni mexa aurie neacaime netiaitametcacu. Iscate xecanacnicuni, uvenisie xeayaxeme xecatenivaaitacacuni teteri tamamata heimana yuhutame nuivarite Ixaherisie memyec.

178 acu, mpa nepmatichave, vacana catahivavecacu cuxi hic, ec haicaca pecaniacuimavamc, quename pecanesimate peutait. mpa tinivarutahave, Quepaucua nemxeheutanaxa csiuri xerai cacai xecateupicame, tixa xeteheuyehacai acu. Mme Tixas meniutiyuani. 36 Mpa tinivarutahave, Hics pta mpa pcatiyni. Que mane csiuri mexeiya queheihurieni, xerai meta yaxeica. Que mane mcaheixeiya cuya cusiraya ycari queutuani queinaneni. 37 Yaneptixechave, peuyevese nehesie mayeatarienic mpa que mreuxa, Inari niuquiyari sanamete vahepa niuitarieni que mranuyne. Nait nehepasita que mreuxa canayeatarieximeni. 38 Hic mme mpa meniutiyuani, Tiaitame, neuxei cusirate uva hutat. Ariri, tinivachaveni.

35Hic

Que mutay ayeaximecacu

Quesusi que mutay, Pecuru que mtiyucuimavaniquecai, quename caimaicai utait

Simuni, yumarima aixa. Cauyumarie pxevaucai, pxetainata, pxeticase tricupa. 32 Ne masi nepnetanenevie ahesie mieme pemcatihayevac yuri petieriet. Ecta quepaucua pemtihayeva peheuyevauset quenivatuicani aivama. 33 Mc mpa tinitahave, Tiaitame, nepnevariya ahesie nemtiviyanic sepa nemanutahiyani sepa nemumierieni. 34 Rehave, Pecuru

31Neuxei

(Mateu 26:3135; Maricuxi 14:2731; Vani 13:3638)

vayeyaca neyani haque meaxecai Huriva Macuu yemuriyarisie. Teyquitvamete meniveiyacaitni. 40 Hic muva hetaaca mpa tinivarutahave, Xequeneyunenevieca, capa xeutaisiparienic. 41 Hic yuxata yermt yateva niuyani memanucateisie tete que mrehiva yactt. Utitunumaqueca niyutanenevieni 42 mpa utait, Neuquiyari, xca peavariyani,

39Merics

(Mateu 26:3646; Maricuxi 14:3242)

Quesusi que mtiyutanenevie Quetisemanisie

179 ic tecxi quenanuhani cueriet yanemcaitarienic. Masi que mnetinaque ne pcatixa, que matinaque ec pta yaquetiuyni. 43 Hic niuqui tuayame masict nayuyeitani taheima mieme itrcariyat, nixeiya. 44 Hic cui yanet hivericac, masi cuini mieme yutatuat niyuneneviecaitni. Cuaxiyaya xuriya suniriyaripa canianenecaitni cuiepa caxrvet. 45 Merics yutanenevieca anucuqueca teyquitvamete vahesa nuaca mana nivarutaxeiya mecusume hivericac. 46 Mpa tinivarutahave, Titayari xetecusu. Xequenanucuuti xequeneyunenevieca capa xeutaisiparienic.

Rucaxi22 xequeteneuhayeva. Imayaca nacaya nenayehani. 52 Hic Quesusi mpa tinivarutahave maraacate memhritariecai cuyaxi tuquipa miemete uquiravesixi memeyec meiviyaque, Cari xepeyec cusirate cyexi xeut xenesiviyaque, tinavayamepa que mtiviviyarva. 53 Tucaric xehesa neuyeicacacu tuquipa xepcanesiumaya. Peru ic xetucari canihctni yamtiynic, Yvicame heiserie pexeiya hic.

Quesusi que mtiuviyarie

utaniucacacu cuxi yumiret teteri meniuaxani. Xevit nivaravitccaitni Tamamata Heimana Yuhutame vahesie miemett Cura titevat. Quesusi aurie niutaqueni iisenique. 48 Peru Quesusi mpa tinitahave, Cura, penesiiseme penetiyetuani Yuri Tevi que nemtiteva. 49 Teterimama metemariet que mtiyniquecai mpa meniutiyuani, Tiaitame, tacusirac tetetacuini. 50 Xevit mme nicuva tevi maraacame mhritariecaisa mieme mtiuximayatametcai. Nacaya naviteni serietana mieme. 51 Peru Quesusi mpa niutayni, Ari

47Merics

(Mateu 26:4756; Maricuxi 14:4350; Vani 18:211)

meiviyaca meneivitni. Maraacame mhritariecai quita meniatani. Pecuru yateva niveiyacaitni. 55 Tacua hixapa meutinaicu meutiyaxecu Pecuruta niutayerni vaaurie. 56 Hic xevit imari mana mtiuximayacai ixeiyaca hecaripa ucaime ixeiyat mpa niutayni, Cari icta hamatana niuyeicacaitni. 57 Mc niyucuimavacaitni mpa utait, Uca acu, nepcaimate. 58 Yareutevitta xevit ixeiyaca mpa tiutay, Ecs xevit mme pecanihctni. Pecuru mpa tiutay, Que cxipa ne nepcahc. 59 Hic xei hurayari ayeacu yactniquet xevitta heiseriemec mpa niutayni, Masi ic hamatana niuyeicacaitni, pcarereyatanaca. 60 Pecuru raine, Quettri, ne asinepcatimate que pemaine.

54Merics

(Mateu 26:5758, 6975; Maricuxi 14:5354, 6672; Vani 18:1218, 2527)

Pecuru que mtiyucuimavacai, Nepcaimate Quesusi utait

Rucaxi22,23 Yapaucua haniucacacu cuxi vacana niutahiva. 61 Tiaitame taaurie aveca neutaniere Pecuru xeiyat. Hic Pecuru Tiaitame niuquieya naerivacaitni que mtitahavix, Vacana catahivavecacu cuxi hic, ec haicaca pepacuimavani quename pecanesimate peutait. 62 Vayeyaca niutasuani cui yuhiveriet.

180 nexecuivaviyanique xepcanesihaeiyaniqueyu, xepcanesixnaqueyu. 69 Peru hicri uxaatnita Yuri Tevi que nemtiteva Cacayari mtrcaye serieta nepacani. 70 Yunait mpa metenichaveni, A, ec xeniu Cacayari petinuaya. Tivarahave, Xeme mpa xeputiyua, ne nephc. 71 Mpa meniutiyuani, Que cuxi tetevareuyehva tehecatamete. Tamesiet tepieni tetana mieme.

68Xca

Quesusi que mtinanaimariecai que mticuveivacai

uquisi Quesusi memviyacai meninanaimacaitni. Menicuvayacaitni. 64 Meheitinaca menicuivaviyacaitni yameutiyuat, Cari Cacayarisa mieme peptixaxatame. Quetaneutaxata, quepaic masicuvaya. 65 Vaca masi metenichavecaitni axa meutiyuat.

63Hic

(Mateu 26:6768; Maricuxi 14:65)

Quesusi que mtiutahavarie Piratu hxie

Quesusi que mtiutahavarie iscate vahxie

ucatarecu teteri vauquiyarima meniyucuxerieni maraacate memhritariecai mmeta inaric memtequitametetcai. Meniatani memayuxeriecaisie. 67 Mpa metenitahave, Que mane heiserie mupitarie xca pehctni ec pecrisitutt, yaquetatineutahavi. Mpa tinivarutaeiya, Xca yanetixehahavenique yuri xepcanetetaeririeniqueyu.

66Merics

(Mateu 26:5966; Maricuxi 14:5564; Vani 18:1924)

Hic yunait mepanucuui meneihana mtaivaviyarienic Piratusa. 2 Ana menisutani meixanetat mpa meutiyuat, Teicuivaviyat ipa tecatenimaica, cuamanarica veviet tinivaquitaca tateterima, nivanenaca memcateyutuanic Sesaxi cuviyexunuya tuminieya, mpa canaineni quename heiserie upitarie Crisitutt, tiaitame yuxatat. 3 Hic Piratu mpa tinitaivaviya, Ec Huriyusixi teteriyari tivaaitvame petihc. Titaei, Ecs mpa pecanaineni. 4 Hic Piratu mpa tinivarutahave maraacate memhritariecai, teteri memyucuxerie, Que nemtimate, tixa pcareuyevese ic tevi mxanesiecac. 5 Mme masi cuini mieme menicuimavacaitni yameutiyuat, Canivaxamurieneni teteri, tiquitat naisarie Cureya

23

(Mateu 27:12, 1114; Maricuxi 15:15; Vani 18:2838)

181 cuieyarisie, Carereya cuieyarisie heisutaca uvapaita.


Quesusi que mtiutahavarie Herurexi hxie

Rucaxi23 tinivarutahave, Nehesa xepiata ic tevi, quename cuamanarica veviet tivaquita teteri xeutiyuat. Cam, xehxie neitaivaviyaca ne, que nemtimate, tixa pcareuyevese ic tevisie mrahiyanic que xemteixaneta. 15 Herurexita yaxeica niutayni, nexeutanacu hesana tavari nehesa caneiyenaniri. Asipcatiuyuri hesiena mtinaquenic mmierienic. 16 Ayumieme neptitaaita mcuveiyaxanic, arique nepixna. 17 Merics ixararipa neuyevecaitni xeime mvaxnirienic anutahiyacame. 18 Ana yunait axeica meniutihiva mpa meutiyuat, Quenemia ic, quetaneuxniri Vaxavaxi pta. 19 Mc myumienecaic quiecarisie, xeime mumic, casariyanata nanutahiyacaitni. 20 Piratu tavari nivarutahave, Quesusi xnamt. 21 Mme masi meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Curuxisie quenecavi, quenemia. 22 Hairieca mpa tinivarutahave, Titayaricutaxi, quecuta tiuyuri ic. Que nemtimate ne, tixa pcareuyevese mmierienic. Ayumieme cuveiyaxayu nepixna. 23 Mme masi carima menivaviriecaitni curuxisie mmierienic. Teteri, maraacate memhritariecai hivaric meneiva. 24 Hic Piratu mpa tiniutaaita yamtiynic que memteivautvecai mme. 25 Nixna que mane memvaucai, que mane manutahiyacai

Piratu uenaca nicuivavacaitni xca Carereyatanaca hctcaitni tevi. 7 Tiutamarieca Herurexi mehritariecaisie mquiecametcaic, hesana neinani, Herurexi Querusaremesie muyeicacaic ana. 8 Merics Herurexi Quesusi xeiyat niyutemaviecaitni vaca. Mixa nixeiyamccaitni menacaic hepasitana. Mpa tinicuerivacaitni, Quesusi tixat mtiyurieniquecaic inari, ixeiyamt. 9 Vaca niuqui nicuivaviyacaitni, iya asicareeiyacacu. 10 Peru maraacate memhritariecai mme inaric memtequitametetcai yunait mecaniuaxani, carima menixanetacaitni. 11 Ana Herurexi yucuyaxima vahamat menitaveeriecaitni meinanaimat. Ixuriqui visi manec meitiquemaritaca tavari meneinani Piratusa. 12 Mc tucarisie Herurexi Piratu meniyutemaviecaitni. Mepayucauniecai mixa, anaque aixa mepteyuxeiyacai.

6Merics

Iscame que mtiutaaitax, Quesusi mmierienic

Piratu varucuxerieca maraacate memhritariecai iscate teteri yunaime, 14 mpa

13Hic

(Mateu 27:1526; Maricuxi 15:615; Vani 18:3919:16)

Rucaxi23 casariyanata myumienecaic xeime mumic, Quesusi pta neyetuani yamranayeyanic que mtivanaquecai.
Quesusi que mtiucaviya curuxisie, que mtiumierie

182 mracutevasie, mana curuxisie menitivieni. Axa teyuruvameteta menivarutivtani, serietana xeime utatanata xeime. 34 Hic Quesusi mpa niutayni, Neuquiyari, quetinivareuyehvirieca. Asimepcatemate que memteyurie. Ana cuyaxi meniyutaiva ixuriquiteya meyutahuritanique. 35 Teteri mana menitiucaitni metanenieret. Iscate menitaveeriecaitni mpa meutiyuat, Hipame niu pvavicueisitacai, ycmana queyutavicueisitani xca acu hctni que mane Cacayari heiserie mipita Crisitutme, que mane manayexeiyarie xca hctni ic. 36 Cuyaxita yaxeica meninanaimacaitni meaxet masina meiitat 37 mpa meutiyuat, Ec Huriyusixi tivaaitvame xca pehctni, queneatavicueisita. 38 Mc meta, xapa muuya heima meneimani, IC HURIYUSIXI TIVAAITVAME CANIHCTNI anuyneme Criyecusixi Xumatari Heprayusixi teteriyari vaniuquic ayeuxame. 39 Hic axa teyuruvamete mana memutivcai xevit axa tinichavecaitni, mpa utait, Cari ec pecaticrisitu. Mericte, queneatavicueisita, tameta quetaneutavicueisita, tichavet. 40 Xevit pta tapa mutiviecai nitatieni mpa utait, Cari ec Cacayari pecatimacaxe sepa hepana pemitariene yaxeica petiutahavarieca. 41 Peru caniheiserietni tahesie que

mehevitt meimienique, meniviya xeime Simuni titevacame Sirenetanaca. Mc xasie heyeyaca, quiecarisie niaximecaitni. Menitittani curuxi Quesusi utma menutnic. 27 Ana yumiret teteri meniveiyacaitni, ucari meta meutisuat meisuariviyat. 28 Hic taaurie aveca mpa Quesusi tinivarutahave, Xeme ucari Querusaremetari xepcautisuanani nehepasita. Yuhepasita pta yunivema vahepasita xequeneutisuanani. 29 Tucari canayeamc quepaucua mpa memutiyuaneni, mme memcayvave tri memvarexeiyanic, mme aixa mepitarie, mme memcatinivevave mme memcatesisitavave, aixa mepitarie mme. 30 Anari menisutacuni mpa meteichavet hri, Taheima quenanacaxri, mpata metenivatahavicuni yemurite, Xequetaneutiavieta. 31 Hicpa xca meteyurieni cye yuricacu, ques tiyni tavayu. 32 Hipatta yuhutat mepehapanie axa teyuruvamete memcuiivac hepana. 33 Merics quepaucua memuaxa Mqui Muuya Manuve

26Merics

(Mateu 27:3244; Maricuxi 15:2132; Vani 19:1727)

183 mtiunaquix, que mreuyevese xeica tepitarietve yatemteyuriecaic. Ic masi tixa asipcatiyurieve. 42 Mpa niutaynita, Quesusi acu, quenenaerivani quepaucua pemunuani tiaitame pehctt. 43 Hic Quesusi mpa tinitahave, Niuqui caniseyeni que nematichave, hictt nehesa pepeyeicani visi mracuanesie.

Rucaxi23,24 Iscate canixevittcaitni, aixa ptiucaiyaricai heiseriemec yapticamiecai. Mc yapcaanecai que memteyueni que memteuyuri. Arimateya caniquiecametcaitni Cureya cuieyarisie, yuri tinieriecaitni taicuevat Cacayari misutanic tiaitat. 52 Hic Piratusa nuaca nitavavirieni Quesusi caxarieya. 53 Hecacueca nicueima rinu ixuriquiyaric, neicuteucu teuquiyapa aita mvayeinieriesie haque tevi hasuacu mcaheutatequievesie. 54 Merics ppienixitcai ana, uxipiya tucari psutariximecai. 55 Meneiveiya ucari Carereyasie memeyec utmana. Menixeiya teuquiya, caxarieya meteuxei que mtiuteque. 56 Yuutma mehecneca aixa meniyurieni visi mua mixaxi ncame uhaye. Merics uxipiya tucarisie mecaniuxipiecaitni aisica que maine.

Quesusi que mtiyetua yuiyari

tuca nayeani. Mana cuiepa nacuyre naisarie ca caviecacuque. 45 Tau uyrecu ixuriqui meuviecai tuqui ampata hixata nisane. 46 Hic Quesusi carima utahivaca mpa niutayni, Neuquiyari, neiyari nepmasihrita. Mpa utayca yuiyari niyetuani. 47 Hic cuya mhritariecai uniereca que mtiuy aixa niutayni Cacayari hepasita mpa utait, Xari ic tevi heiserie pexeiyacai. 48 Yunait teteri menenierenique memyucuxerie, meuneniereca que mtiuy, yuutma menecne yutavisie meyucusunat hivericac. 49 Peru yunait memimaicai mana menitiucaitni yateva. Ucari meta hamatana memeyec Carereyasie, mme mana menitiucaitnita menenieret.

44Merics

(Mateu 27:4556; Maricuxi 15:3341; Vani 19:2830)

Que mranutanierix umierieca

24

Quesusi que mtiuteuqui

tevi aniuyeicacaitni Cuse titevat.

50-51Merics

(Mateu 27:5761; Maricuxi 15:4247; Vani 19:3842)

Perus ximeri cuit, teuquiyapa meniuaxani semana mexacame tucarisie visi mua meahapat memicuxeri. 2 Hic tete meniutaxeiya heuhiyacame quitenie meucatei. 3 Umeheutahaxaca teuquiyapa, mepcaitaxei Tiaitame Quesusi caxarieya. 4 Asimepcatemaicai que memteyurieniquecai mpa mtiuyc. Hic uquisi yuhutat vaaurie meniutiuni mercavime meanacatt. 5 Memamacacu

(Mateu 28:110; Maricuxi 16:18; Vani 20:110)

Rucaxi24 cuiepa metihximaucacu mpa metenivarutahave, Titayari mquite vasata xeteivautve mc mayeyuri. 6 Uva pcayeca, cananucuquetarieni pta. Xequenaerivani que mtixeutahavix Carereyasie uyeicat cuxi, 7 que xemteutahavarie Yuri Tevi hepasita, que mreuyevecai myetuiyanic axa teyuruvamete memiviyac, curuxisie mmierienic, hairieca tucarisie manucuquenic que mreuyevecai. 8 Ana meneerivani niuquieya. 9 Hic teuquiyapa mevayecneca menecne. Ic naime metenivarutaxatani Tamamata Heimana Xeime, hipameta yunaime. 10 Ucari Mariya Mararatanaca, Vana, Mariya Cacuvu mvarusieyatcai metenitetevacaitni. Hipatta vahamat memuuvacai ucari yunait yametenivarutaxatani narisixi. 11 Peru mme yac meutiyuaneme menieriecaitni metecuxatacacu, yuri mepcatevarutaeriri. 12 Perus Pecuru caneyani teuquiyapa unausarmet. Anahuca nixeiya ixuriqui mana acateme uyemaveme. Yuquie neyani vaca iyarixiet que mtiunierix hepasita.

184 mracutevasie. Querusareme nehuracaitni, yanetevacaitni tamamata heimana huta quirumetruyari xeica. 14 Metenicuxatacaitni nait que mtiuy hepasita. 15 Merics metecuxatacacu niuqui mexatacacu Quesusitt nivaranucuaxe meuhucacu. Vahamat niumiecaitni. 16 Mepcapitariecai memeitimanic. 17 Mpa tinivarutahave, Que titita ic niuqui xemxata xeuhut. Titayari xeteyuhiverie. Mme mana meniutiuni meayexxnit yhxie. 18 Xevit mme Creupaxi mtitevacai mpa tinitahave, Cari ec asipepcatimate Querusareme que mrey tacai atu. Asita ccamete mpa meptemate. 19 Iya mpa tinivachaveni, Que reycuta. Mme mpa meteitahavix, Quesusi Nasaretitanaca, que mranayeta pecatimate. Mc uqui Cacayarisie mieme catinixaxatametcaitni. Que mtiyurienecai que mticuxatacai, canitrcayecaitni Cacayari hxie yunaime teteri vahxie. 20 Tamaraacate memhritarie taiscateta meniyetuani hesiena mrahiyanic mmierienic, arique curuxisie mepeimie. 21 Tamesiet tecanitaicuevacaitni yuri teteeriet iya mhctcaic que mane mtasitixnaquecai Ixaherisixi teteriyari. Mc meta, haica tucari caniyuriecari hic, mya reycu. 22 Sricte, ucari tasata miemete meptasihxiyata hic.

Que memteixei, Emau huyeyari uta meuyehut

mc tucarisie yuhutat mme huyeta menecne, quiecarisie menetaaxaniquecaitni Emau

13Merics

(Maricuxi 16:1213)

185 Ximeri vaniu menecucnixani teuquiyapa, 23 peru caxarieya mepcahexei. Meniuaxani mpa meutiyuat quename niuqui tuayamete mevarexei meteheinme meyueriet. Mme vaniu quename Quesusi ayeyuri metenivaretahave. 24 Ana hipatta tahamat memuuva teuquiyapa menecne. Ucari que memaitcatei, mpa aneme mepetaxei, peru Quesusi mepcahexei. 25 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Cari asixepcatemate, yuiyarisie xepuitutupe, acuxi yuri xepcatetaerivave texaxatamete que memtecuxatacaisie naime. 26 Careuyevecai Crisitu mpa mticuinec, arique mcaque visi anet carayaniquecai. 27 Ana Muisexi xapaya xatat meri yunaime texaxatamete vaxapa xatat, nisutani tivahecasitiyat que mreucai hepasitana naime utaricasie. 28 Merics quiecari haque memetaaxaniquecai menetaaxani. Iya masi teva niumiecaitni. 29 Mme cuini mieme meniiniecaitni mpa meutiyuat, Tahamat queneahayeva, esivatcacu putaicai pacayunirme. Hic muva neutahani vahamat myuhayevac. 30 Hic vahamat ayerca mexa aurie, enuca pa, aixa niutayni Cacayari hepasita pa hepasita. Ititaraca nivarumini. 31 Ana vahxie canenariet nayani, meneitimani. Iya masi camasict nayuyeitani tavari memcaixeiyac. 32 Hic mpa meteniychavecaitni,

Rucaxi24 Ee, ayumieme taiyarisie cuini mieme teptayetuacai mexi taticuxaxatvacai huyeta teuhucacu, mexi tasihecasitiyacai utarica que maine. 33 Hic meanucuuca cuit, Querusareme menecne yuutma. Tamamata Heimana Xeime hipameta menivaretaxeiya meyuxeriecame. 34 Mme mpa meniutiyuanecaitni, Caniyuritni, Tiaitame panucuque. Masict nayuyeitani Simuni ixeiyacacu. 35 Mmeta metenivarutaxatani huyeta que mrey, que memteheitima pa utitaracu.

Quesusi masict que mrayuyeita teyquitvamete memixeiyac

metecuxatacacu cuxi, iya vahixata niutaqueni. Mpa niutayni, Aixa acu. 37 Mme meniutimamani, mqui mexeiyame meyueriet. 38 Mcs mpa tinivarutahave, Titayari xeteyuxamurie. Titayari xeteisuta niuqui xexatat yuiyarisie. 39 Xequeneuixari nemamate necate, ne necanihctni. Xequeneneumaya xequeneneuxeiya. Iyari ume pcahexeiya vai pcahexeiya nehepa. 40 Mpa utayca yumamate ycate nivaruxeisitani. 41 Meyutemamaviet mehxiyat, cayuri meperiecai cuxi. Hic mpa tinivarutahave, Tixa xecatehexeiya uva ticuaivame.

36Merics

(Mateu 28:1620; Maricuxi 16:1418; Vani 20:1923)

Rucaxi24 vaiyari menimini variquime texicamame. 43 Enuca nitacuani vahxie. 44 Merics mpa tinivarutahave, Ic niuqui necanixecuxaxatvacaitni xehamat neuyeicat cuxi, mpa neutait quename heuyevecai mayeatarienic nait nehepasita que mreuxa Muisexi inarieya niuquiyarisie texaxatamete vaxapasie cuicari xapayarisie neutait. 45 Ana vaiyari nivatiyepieni memeitimanic tita utarica xapayari mtixatacai. 46 Mpata tinivarutahave, Mpa preuxa, que mreuyevecai Crisitu nehctt mya netinicuinequecaitni, hairieca tucarisie nenanucuqueniquecaitni mquite vasata. 47 Mc meta, yunait nuivarite mpa mecatenitahavariecuni, xca xetehayeva que xemteyuriecai, xenesihahavet que mane nemhc, xepteheuyehviyarieni axa xemteuyuric. Querusareme meri, ariqueta

186
48Xeme

42Ques

xasie yacatinicuxaxasivamc. xecanihmetni xemunenierix xemihecata ic que mtiuy hepasita. 49 Ne meta neptixehanairieni tita neuquiyari mrainecai mtixeminiquecaic. Xeme quiecarisie xequeneyuhayevani tucari ayeayuque quepaucua trcariya xempitarieni taheima mieme, anaque xepvayecne.

Que mranutita

nivarayevitni Vetaniya aurie. Yumama teic heserat niutaniuni aixa memitarienic. 51 Mexi mpa utaniucacai vahesa nayeyani, muyuavisie nanutivitquieni. 52 Mme nenevieri meipitaca Querusareme menecne cuini mieme meyutemamaviet. 53 Tucaric tuqui curaruyarita meniuuvacaitni aixa meutiyuat Cacayari hepasita. Mpa xeica canianeni.

50Hic

(Maricuxi 16:1920)

Niuqui Aixa Manuyne Que Mtiuxasitacai


cuiepa memtama mepcaheitima. caninuani, teterimama mepcaheitanaquieri. 12 Queyupamet memitanaquieri, mme yuri memteerie que mane mhcsie, mme heiserie nivarupitani Cacayari nivemama memacnec. 13 Teteri que memteununuivasie mepcayec, vauquiyarima meyuhiveeriecacu teteri que memteyurie, mana mepcayec, uqui tri vavevimccacu, mana mepcayec. Cacayarisie pta mepyec. 14 Merics mc niuquitt tevi canayani, tasata ucait rata. Tame tecanixeiya visi que manecai, uquiyarieya visi que mtipita yunive muyuxevi. Canayeani aixa tiucaiyarit yuri ticuxatat. 15 Vani tinihecatacaitni hepasitana. Canahivacaitni mpa utait, Ic canihctcaitni nemixatacai yaneutait, Iya neuta umamie nesianuhaitiyat nayani meripai mmiemec, ne meripai necamiemetcacu. 16 Iya que mrayeave, yacatatinipitaca hepana
11Yuquie

VANI

Sutapai niuqui caniyanecaitni. Niuqui nitetacaitni Cacayari. Canicacayaritcaitni niuquitt. 2 Mctt niuqui sutapai Cacayari nitetacaitni. 3 Nait tiniuneni mc inetacu. Xca mc cainetanique, pcaneniqueyu ni xevit. 4 Mcsa tucari canixuavecaitni. Tucari teteri vahecariviyame canihctcaitni. 5 Hecariya yvipa nihecariyani, yriya pcaheivave. 6 Merics tevi Cacayari meiyena aniucateitni Vani titevat. 7 Mc titahecataque caninuani, hecariya hepasita mtitahecatac, yunait yuri memtetaerienic tiutahecatacacu iya. 8 Iya hecariya pcahctcai. Titahecataque hecariya hepasita xeica caninuani. 9 Tita yuric mtihecariya, tita mtivahecata yunaime teteri, mc cuiepa caninuaximecaitni. 10 Cuiepa caniuyeicacaitni, cuie niuneni iya inetacu, masi

Niuqui tevi que mrata

187

Vani1 teanenet temacnec tanait. Aixa tiucaiyarit ptasiyuriene, ptasimiriyarme. 17 Inari niuquiyari tecaniupitarieni Muisexi tasiupitacu. Tepupitarie mc aixa mtiucaiyarinic tahepasita, tita yuri mraine temtehexeiyanic, Quesusi Crisitu yatatiupitacu. 18 Xevit hasuacua pcaixeiyave Cacayari. Cacayari muyuxevi, que mane yuuquiyarisie mtiviya, mc canihecatani yuuquiyari.

188 tixaxatame mainecaipa. 24 Mme memeyenari Pareseusixi vahesa mecanimiemetetcaitni. 25 Hic menitaivaviya mpa meteichavet, Mericte, titayari petiyane xca pecacrisitutni xca Eriyaxi pecahctni xca mc tixaxatame pecahctni. 26 Vani nivarutaeiya yautait, Neric necatiniyaneni hac. Xesata acaniuveni xevit, xemcaimate xeme. 27 Iya neutma ucanamieniri. Ne aixa nepcatiucaiyari nehesie mtinaquenic ni nemiparevienic nemixnirienic cacaiya cuitaxiyari. 28 Mpa tiniuyni Vetavarasie Curutani hatuxame anutaye. Mana catiniyanecaitni Vani.

Vani tiyame que mtiutahecatax

mpa tiniutahecata Vani quepaucua Huriyusixi hesana memvareyena maraacate Revitasixi vahamame Querusareme memeyec memitaivaviyac, Ecri que peppaic. 20 Mc puyutahecatax, pcayucuimavacai. Masi puyutahecatax mpa utait, Neri Crisitu nepcahc. 21 Mme meteitaivaviya, Ques ane. Eriyaxi pecatihc. Mc tiutay, Ne pcatixa. Ec pecatihc mc tixaxatame, meteichave. Mc tivarutaei, Havaic. 22 Mme ayumieme meteitahaveri, Que peppaicte, xasuni temtevaretahavec mme memtasiheyena. Que peutaine ahepasita. 23 Mc tiutay, Nes necanihctni que mane mcuxaxasivacai haque mpa mainecai, Xevit mahiva macumavesie, Xeurayeme xequeneutavevi Tiaitame huyeya utait, Quisariyaxi

19Merics

(Mateu 3:1112; Maricuxi 1:78; Rucaxi 3:1517)

uxaarieca Vani canixeiya Quesusi aamiecame. Mpa niutayni, Cam muxa nunusi Cacayarisa mieme. Cuiepa memtama tita axa memteyurie canivacunavairivani mc. 30 Mc canihctni que mane hepasita nemainecai, Neutma ucanamieni uqui nesianuhaitiyat mata, meripai mmiemec, ne meripai necamiemetcacu. 31 Nesari nepcaheitimaityeicacai, peru mmasicnic Ixaherisixi vahxie, ayumieme necaninuani hac netiucayat. 32 Hic Vani tiniutahecata mpa utait, Ne necanixeiya Iyari taheima acamieme cucuru amacamiepa. Hesiena niyuhayeva. 33 Ne nepcaimaicai cuxi, masi

29Merics

Muxa Nunusi Cacayarisa mmieme

189 que mane mnesiheyena nemtiucayanic hac, mctt mpa pnetiutahavix, Que mane heima pemixeiya Iyari acamieme hesiena yuhayevame, iya canihctni que mane mtiucaya Iyari Mtiyupata rapitat. 34 Nes necaniuniere, necatiniutahecata ic Cacayari Nuaya mhc.

Vani1 Quesusi ixeiyaca mpa niutayni, Ec Simuni pecanihctni, Vani pemnuaya. Sepaxi peptitatervarieni, taniuquic Pecuru maine, Tete maine.
Quesusi que mtivarutainie Piripe Natanaheri

uxaarieca tavari mana niutivecaitni Vani, teyquitvametemama yuhutat mana metetiucaita. 36 Ixeiyaca Quesusi uyeicacacu, mpa niutayni, Cam muxa nunusi Cacayarisa mieme. 37 Yuhutat teyquitvametemama mecanienieni mpa haineme, mecaneiveiya Quesusi. 38 Hic Quesusi taaurie aveca, varuxeiyaca meiveiyame, mpa tinivarutahave, Tita xetecuvautve. Mme metenitahave, Xavi, haque pepeca. Xavi taniuquic Tiquitame paine. 39 Mc tivarutaei, Xequenacni xepneniere. Hic mana meniuaxani, meniuneniere haque mecatei. Iya tucarisie meitetat meniyuhayeva, memenuveiyac tau yaatevacacu. 40 Merics yuhutat memuenax Vani que mainecai, memeiveiya Quesusi, xevit Atrexi catinitevacaitni Simuni Pecuru mivayatcai. 41 Iya yuiva Simuni netaxeiya meri. Mpa tinitahave, Tecaneitaxeiya Mesiya, taniuquic Crisitu heiserie mupitarie maine. 42 Quesusisa caneivitni.

Matari teyquitvamete memac


35Hic

Quesusi uxaarieca Carereyapai niyeimccaitni. Canitaxeiya Piripe, mpa tinitahave, Quenenanuveiya. 44 Iya Piripe Vesaira caniquiecametcaitni Atrexi Pecuru vaquiecari. 45 Hic Piripe neitaxeiya Natanaheri. Mpa tinitahave, Que mane raxatat Muisexi mtiutauta inari niuquiyarisie, texaxatameteta meteutiuta metexatat, mc tenetaxeiya. Quesusi canihctni Cuse nuaya Nasaretitanaca. 46 Natanaheri mpa tinitahave, Nasaretisie que tiyve aixa mtiane mrayeneica. Piripes mpa titahave, Quenenierimie. 47 Hic Quesusi Natanaheri niuxeiya aamiecame. Mpa niutayni hepasitana, Cam yuric Ixaheri teviyari canihctni ic, pcairmari. 48 Natanaheri mpa tinitahave, Haque pepnesihetima ec. Quesusi mpa tinitahave, Piripe camatitahavivecacu cuxi, quepaucua pinita pemucatei, nepmasiuxei. 49 Natanaheri mpa titaei, Tiquitame, ec Cacayari pecaninuayatni, Ixaherisixi tatiaitvame pecanihctni. 50 Quesusi mpa titaei, Nemutainec pinita peucaime nepmasiuxei, yuri petiutaeri. Ipa aneneme

43Hic

Vani1,2 masi vacava pecanixeiyamc. 51 Mpa tinitahaveta, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xecanixeiyacuni muyuavisie reuyepiyacame, Cacayarisa miemete niuqui tuayamete xetevaxeiya meanuticcame meacaneicame Yuri Tevisa.

190 mata, asicatimait haque memiemetcai, teparevivamete memvatihapa yametemaicacusari, iya ixarari mhritariecai nitahave nenequeme. 10 Mpa tinitahave, Cari yunait teteri vinu aixa maane mecanivaitaca meri. Quepaucua memtitarveni axa mane mepvaita. Ecs pta pecaniticuerieni vinu aixa maane hicque. 11 Ipa tiniuyurieni Quesusi Canasie Carereya cuieyarisie isutat inari que mtiyurienecai. Masict nayuyeitani que mtimarivecai. Teyquitvamete yuri mecateniutaerieni hesiena. 12 Merics arique Capernaume neuyeyune mcri, varusieyari, ivamamari, teyquitvametemamari. Mana mixa mepcauyuhayevax.

Merics hairieca tucari ayeacu meneitinequitani xeime. Ixarari mepeveviecai Canasie Carereya cuieyarisie. Quesusi varusieya mana niuyeicacaitni. 2 Quesusi niutainierieni, teyquitvameteta meteutainieri ixararipa. 3 Hic vinu ayexcu Quesusi varusieya mpa tinitahave, Vinu mepcahexeiya. 4 Quesusi mpa tinitahave, Uca titas tetehexeiya ec ne axeica. Netucari cuxi pcaayeave. 5 Hic varusieya mpa tinivarutahave teparevivamete, Sepa que mtixehahave, yaxequetenecahuni. 6 Merics mana meniyetecaitni tete yeyari auxvit Huriyusixi que memteiitiva yupini. Xexuimesie mpa pamet tinacananaquecaitni nauca teviyari ya xei sienituyari ritruyari yactniquet. 7 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Ha xequeneutihniya yertesie. Csitanapai mecanitihniya. 8 Mpa tinivarutahave, Xequenivatihapaniri, ixarari mhritariesa xequenanuhapani. Mme mecaneihapanirieni. 9 Mhritarie quepaucua menutiinatax iya ha vinu

Nequiya quememteuvevi Canasie

Quesusi que mtivaranuyeveiya tuquita

Huriyusixi vaixarari Pasicua mtiteva canahuracaitni. Quesusi Querusareme neutiyune. 14 Mana tuqui curaruyarita nivaretaxeiya memvareutatuayacai puixisixi muxasi cucuruxi. Tumini patamete tivaretaxei mana meayeteme. 15 Caunari tiyuvayame utavevieca yunaime nivaranuyeveiya tuqui curaruyarita, muxasi puixisixi vahamame. Tumini patamete vatumini nanacaxrieni, vamexate natixrieni. 16 Memvareutatuayacai cucuruxi mpa tinivarutahave,

13Merics

(Mateu 21:1213; Maricuxi 11:1518; Rucaxi 19:4546)

191 Ic xequenanuyei tacuapai. Neuquiyari quiya xepcaayeitvani tetuayamete vaquie. 17 Teyquitvamete meneerivani niuqui mpa mreuxa, Aqui yemec nemcueriec neputaunari. 18 Hic Huriyusixi mpa metenitaeiya, Tita petatixeisitani inari mya pemtiyurienec. 19 Quesusi mpa tivarutaei, Ic tuqui xequeneucauna, ne hairieca tucari anucayayu necanenucuquetamc hutarieca. 20 Ayumieme Huriyusixi mpa meniutiyuani, Ic tuqui veviyari huta teviyari heimana ataxevime viyari caniuyurieni. Cari ec haica tucari perenucuquetani. 21 Masi mc yuvaiyari canixatacaitni tuquitme. 22 Quepaucuari mquite vasata manucuquetarie, teyquitvametemama meneerivacaitni mpa mutayc. Ana yuri metenitaeririeni utarica, yuri meteitaeririta niuqui Quesusi mutayc.

Vani2,3
Quesusi Nicuremumat que memtecuxatacai

Querusareme uyeicacacu Pasicua ixararipa, yumiret yuri meteniutaeriecaxani que mane mhctcaisie meixeiyaca inariteya mc que mtiyurienecai. 24 Masi Quesusitt pcayuyetuacai xeimesie, iya mvamaicaic yunaime, 25 tixa mcareuyehacaic xevit mtitahecatac tevi hepasita. Iyasiet ycmana tinimaicaitni tita tevi iyarieyasie mtiyeca.

23Merics

Quesusi que mtivamaicai yunaime teteri

Merics tevi eniuyeicacaitni mpareseutcai Nicuremu titevat, Huriyusixi tevaaitvamete mxevittcai. 2 Iya Quesusisa caninuani yvicta. Mpa tinitahave, Tiquitame, tame mpa tecatenimaica, ec Cacayarisa pemiemett pemunuac petiquitamett. Xevit pcayveniqueyu ic inari mtiyurieneni pemtiyurienepa, me xca Cacayari hamatana cauyeicanique. 3 Quesusi nitaeiya, Caniseyeni que nematichave, xca hutarieca cautinuiva tevi, pcayve mixeiya tita Cacayari mraaita. 4 Nicuremu rehave, Tevi quepa tiyve mutinuiva uquirasitt. Tiyve hutarieca yuvarusisie meutahani mutinuiva. 5 Quesusi titaei, Niuqui caniseyeni que nematichave, hasie iyarisie xca cautinuiva, pcayve meutahani Cacayari mraaitasie. 6 Tita tevisie mtiyenuiva canitevitni. Tita iyarisie mtiyenuiva caniiyaritni. 7 Pemcahxiyaca nemtixechavec quename heuyevese xeme hutarieca xemtinunuiva. 8 Que mtinaque caniuecani. Pecanienieca yuariyaya, perus asipepcatimate que mraneica que mreumie. Mpa mecanianeneni yunait iyarisie memyenunuiva. 9 Nicuremu mpa titaei, Ques quepatt ic. 10 Quesusi mpa tinitaeiya, Ec Ixaherisixi

Vani3 pecatinivaquitvametni. Cari ic pecatimate. 11 Niuqui caniseyeni que nematichave, tecatenicuxatani tita temtemate hepasita, tetenihecatani tita temteuxei hepasita. Xemes xepcaitanaquieri tita temtetahecataquecai. 12 Xca yuri xecateerieca tita cuiepa mtimieme nexecuxaxatvacacu, quepatt yuri xetetaerieniqueyu xca nexecuxaxatvanique tita taheima mtimieme. 13 Xevit taheima pcaanutiyeive, iya taheima macane Yuri Tevitt xeica pemari. 14 Muisexi macumavesie uyeicat cu muyetepa, mparita caneuyevecani Yuri Tevi muyetequieni 15 yunait yuri memteerie hesiena tucari mcaxve memexeiyanic.

192 mane Cacayari Nuaya muyuxevi mhcsie. 19 Ipa tinivaranutaxrvani iscame. Hecariya cuiepa caninuaniri. Teteri yriya mecaninaquieriecaitni, hecariya mecanaquieriet, axa memteyuriecaic. 20 Yunait axa memteyurie mecaniuxieca hecariya, hecaripa mepcacnicu capa meutatierivanic que memteyurie. 21 Que mane yamtiyuriene tita yuri mraine, hecaripa pyeimc mmasicnic que mtiyuriene Cacayarisie tiviyat.

ipa tinivanaquierieca cuiepa memtama. Yunive muyuxevi caniyetuani memcatatmaiyarienic yunait yuri memteerie hesiena, tucari mcaxve memexeiyanic pta. 17 Cacayari cuiepa que mreiyena yunive, mpa pcatiuyuri mvaranutaxrienic cuiepa memtama. Masi cuiepa memtama memtavicueisitarienic cmana, ayumieme pta neiyenani. 18 Que mane yuri mtierie hesiena, pcaanutahiyani. Que mane yuri mcatierie ari nanutahiyaniri, yuri mcatiutaerievec que

16Cacayari

Cacayari que mtivanaquierie cuiepa memtama

arique Quesusi teyquitvametemamata menecne Cureya cuieyarisie. Mana vahamat etineutere tiyanet. 23 Vanita tiniyanecaitni Enunisie Sarimi aurie, ha mana vaca muhanecaic. Meniuaxecaitni meniucayarvacaitni. 24 Vani casariyanata pcaanutahiyavecai cuxi. 25 Ayumieme Vanisa miemete teyquitvamete hipat Huriyusixi vahamat niuqui menixatacaitni itiya hepasita. 26 Vanisa meuaxaca mpa metenitahave, Tiquitame, iya ahamat meyeicacai hatuxame Curutani mracuteva anutaye, que mane hepasita pemtihecatacai, titayari reyane hic. Yunait hesana meniaxeni. 27 Vani mpa tinivarutahave, Tevi pcayve tixat mtiutanaquierieni,

22Merics

Nenequeme tetameya que mtiyutemavie

193 me xca taheima mieme yatipitarieca pyve. 28 Xemett xecatenihecatani nehepasita mpa que nemainecai, Ne Crisitu nepcahc, masi hxiena nemetanarie. 29 Que mane uca viquivame mexeiya, uqui nenequeme canihctni. Nenequeme tetameya mana mutive mienie, mc caniyutemavieca mieniec nenequeme. Ayumieme ic netemavierica nayeaniri. 30 Neuyeveca iya veeme mcuxaxasivarmeni marivat mayeiximeni, ne pta nemtaparirmeni reuyevese.

Vani3,4 mane yamcaticamie nuaya que maine, pcaheitimani tucari, masi Cacayari ihecacacu pyuhayeva.

mane taheima macane nai catinitaaitani. Que mane cuiepa mutine cuiepa canimiemetni, catinicuxatani cuiepa mieme. Que mane muyuavisie macane nai catinitaaitani. 32 Tita mtiuxei, tita mtiueni, mc hepasita tinihecatani. Xevit pcaitanaquieri tita mtiutahecatax. 33 Que mane mitanaquieri tita mtiutahecatax, mcri niyuinaritani mpa utait quename Cacayari yuri haine. 34 Que mane Cacayari meiyena, mc Cacayari niuquieyac catinicuxatani. Cacayari nipitani yuiyari, que mreupame catiinatat. 35 Uquiyarieya yunive ninaquierieca. Nai tiniyetuirieni mamayasie. 36 Que mane nuayasie yuri mtieri tucari mcaxve canexeiyani. Que

31Que

Que mane taheima macane

Merics Tiaitame tiniutamarieni Pareseusixi memuenanac quename Quesusi yumireme teyquitvamete varayeitvacai vayanecai, Vani hipame xeica vayanecacu. 2 Quesusi ycmana pcavarucayacai, teyquitvametemama pta mepvarucayacai. 3 Mpa tiutamarieca Cureya neyeyani, hutarieca Carereya ninuani. 4 Neuyevecaitni Samariya cuieyarisie meutayunec. 5 Hic quiecarisie ninuani Samariya cuieyarisie Sicari mtiuyetevasie. Mana canehurani cuie Cacuvu yunive mumi Cuse. 6 Pusu Cacuvu mvatiinix mana nitiniereni. Merics Quesusi uxet yeiyac yaanet mana nacateitni pusu tesie tuca. 7 Merics uca mana caninuani Samariya quiecame cuhannet. Quesusi mpa tinitahave, Queneneuharita. 8 Teyquitvametemama quiecari hixapa meneuvacaitni icuai meheunanaiyuca. 9 Hic uca Samariyatanaca mpa tinitahave, Quepatt ec pemhuriyu ha penetivaviri ne nemsamariyatanaca nemuca. Huriyusixi tixa xepcatehexeiya Samariyatari tahamat. 10 Quesusi titaei, Xca peimaicaque tita Cacayari matimicua, xca peimaicaque

Quesusiri uca Samariyatanacamat que memtecuxatacai

Vani4 quepai ha mmasivaviri, Queneneuharita neutait, ecs pta pepnesitavavirieniqueyu, nepmasiharitaniqueyu ha muhanesie mieme. 11 Mc rehave, Neuxei, hanveme pepcahexeiya. Pusu peucateva. Haque pepeixeiya mc ha muhanesie mmieme. 12 Tauquiyari Cacuvu niveemetcaitni ic pusu mtasiumi. Ena nitiharevecaitni iya, nivemamata tevamamata. Ec masi que petiveeme que mc. 13 Quesusi nitaeiya, Yunait ic ha memtihareve tavari mepeuharicuni. 14 Que mane manuhareni ne neiharitayu tavari hasuacua pcaheuharimcni. Masis mc ha nemiharitani, mc haixa canayeimc hesiena atineicat tucari mcaxve ipitat. 15 Uca mpa titaeiyax, Neuxei, ic ha queneneuharita tavari nemcaheuharimcnic, uvapai nemcahannenic. 16 Titaei, Mericte, acna queneiniemie, uvapai xequenacne. 17 Uca mpa titaei, Nepcarecacna. Quesusi mpa tinitahave, Erite, aixa pecanaineni nepcarecacna pehait. 18 Yuauxme pepvarexeiyacai acnama. Mc meta, hic pemeixeiya, mc pcaacna. Ayumieme xasunic peputaine. 19 Uca mpa titaei, Cam, nemanetimani ec, tixaxatame pecanihctni. 20 Tame tauquiyarima ic yemurisie mecaniyutinenevivacaitni. Xeme xeniutiyuaneni quename heuyevese Querusareme memyutinenevivani. 21 Quesusi titaei, Neuxei uca,

194 yuri quenetineeririeca. Tucari canayeamc quepaucua nenevieri xemcaipitaca yuuquiyari ic yemurisie ni Querusareme. 22 Xeme nenevieri xepipita que mane xemcamate. Tame pta nenevieri tenipitaca que mane temmate, vicueisitarica mayeneicac Huriyusixi tahesie. 23 Masi tucari canayeamc, hic canayeaniri, quepaucua mme yuric memyutineneviva nenevieri memipitani yuuquiyari yuiyaric yuri meutiyuat. Mc meta, neuquiyari mya meaneneme nivacuvauneni nenevieri memipitanic. 24 Cacayari caniiyaritni. Neuyeveca mme nenevieri memipita yuiyaric memipitanic yuri meutiyuat. 25 Uca titaei, Ne necatinimaica quename uhamie Mesiya Crisitu heiserie mupitarie mtiteva. Quepaucua munuani iya, nai catatinitahecatamc. 26 Quesusi titaei, Nes necanihctni ahamat nemticuxata. 27 Hic teyquitvamete mecaniuaxani. Meniuhxiyani ucamat mticuxatacaic. Siepre xevit asipcautay, Tita peticuvaune, titayari hamatana peticuxata nusu. 28 Hic uca yuye ucueirieca quiecarisie neyani. Mpa tinivaretahave uquisi, 29 Cam xequeneixariyu tevi mneretahecata nai que nemtiuyuri. Caticrisitu ic. 30 Quiecarisie mecanayecne, hepana menahucaitni. 31 Merics mexi ameahucai, teyquitvamete menitainieni mpa meutiyuat, Tiquitame,

195 quetineucuacari. 32 Iya mpa tinivarutahave, Ne icuai necanexeiyani xemcaimate xeme. 33 Ayumieme mpa meteniychavecaitni teyquitvamete, Xevit catiatiri catimi. 34 Quesusi tivarutahave, Que nemticamie tita mtinaque iya mnesiheyena, uximayasicaya que nemtinxime, mc canineicuaitni. 35 Xeme mpa xecateutiyuane, Nauca meseri tixyu isanari nayeamc. Cam mpa neptixechave, Xequenetaneniereni, vaxa xequenexeiyani. Aixa nivavaquiniri xemcaisanac. Hic 36 isaname catiniivaneni. Nicuxerieni tita mtiutixuaverix, tucari mcaxve memexeiyanic, esame isanamemat yaxeica memyutemamaviecac. 37 Ic hepasita niuqui yuri paine, Xevit caniesametni, xevitta tiisaname maine. 38 Ne nepxeheutanaxa xemcaisanac xemcatehauximayacaisie. Hipat mecateniuximayacaitni. Vauximayasica xehesie tiniunaque. 39 Merics yumiret mana quiecatari Samariyatari yuri mecateniutaerieni hesiena uca tiutahecatacu yuniuquic yautait, Nai que nemtiuyuri canetiniutahecatani. 40 Ayumieme Samariyatari hesana meuaxaca mecanitainieni vahesa myuhayevac. Mana huta tucari niyuhayeva. 41 Hipatta yumiret yuri mecateniutaerieni niuquieyac. 42 Mpa metenitahave uca, Hicrixa aniuquic xeica yuri tepcateerie.

Vani4 Tameri tecanienieni, tecatenimaica ic yuric cuiepa memtama vavicueisitvame mhcc.


Quesusi que mrenayeha tiaitame parevivameya nuaya

huta tucari anucayacu mana neyani. Carereya caninuani. 44 Quesusi ycmana tiniutahecata quename tixaxatame yucuiepa ayeaveme caeriva. 45 Peru quepaucua Carereya munua Carereyatari mecanitanaquierieni nai meteuxeiyaca que mreyurienecai Querusareme ixararipa. Mmeta mecanecuixara. 46 Merics hutarieca Canasie ninuani Carereya cuieyarisie ha vinu mayeitasie. Xevit cuiepa tiaitame mparevivameyatcai mana niuyeicacaitni. Nuaya tinecuyecaitni Capernaumesie. 47 Tiutamarieca iya quename Quesusi Cureya heyeta Carereya nua, hesana caneyani. Nitavavirieni mana myemiec, menayehanic nuaya. Mc nemximecaitni. 48 Quesusi ayumieme mpa tinitahave, Cari xca inarite xecaxeiyani, mamarivavemeta, yuri xepcatetaerienicuta. 49 Mc tiaitame parevivameya mpa tinitahave, Neuxei, mana quenemie nenive camvecacu cueriet. 50 Quesusi titahave, Quenemie. Anive nayeyuriniri. Hic mc tevi yuri tiniutaerieni niuquieyasie Quesusi que mtitahavix. Neyani. 51 Mana heutamiecacu teuximayatametemama

43Merics

Vani4,5 menenucunaque metehehavet niveya mayeyuricri. 52 Iya niutaivauni yautait que upaucuacacu manayeve. Mme mpa metenitahave, Tacai esiva ca caviecacu cahiyat nayani. 53 Hic quemasieya tinetimani ana mayeacaic quepaucua Quesusi mtitahavix, Anive nayeyuriniri. Mcri yuri tiniutaerieni, yunait hesana quiecatarita. 54 Ipa hutarieca inari tiniuyurieni Quesusi Cureya heyeyaca Carereya nuaca.

196 tevi mnesiheucahani hapa quepaucua ha mucuyuitarie. Mana neucamiecacu xevit meri mana caninuani. 8 Quesusi tinitahave, Quenanucuquexi, aitari quenanucucuei, quenecuyeicani. 9 Cuitva aixa reueriet nayani tevi. Yuitari nanucucueni, nicuyeicacaitni. Merics mc tucari uxipiya tucari canihctcaitni. 10 Ayumieme Huriyusixi mpa metenitahave iya manayehiya, Hic uxipiya tucari canihctni. Heiserie pepcahexeiya aitari pemanucucuenic. 11 Mc mpa tivarutaei, Que mane aixa nereueriecame mnesiayeita, mc canetiniutahave, Aitari quenanucucuei quenecuyeicani. 12 Mme mpa metenitaivaviya, Que ppaic mc tevi mya mmatiutahavix, Quenenucucuei quenecuyeicani. 13 Manayehiya asipcatimaicai que mpaictcai, metac Quesusi yumiret meuuvacacu mana. 14 Hic ariquemca Quesusi nitaxeiya tuqui curaruyarita. Mpa tinitahave, Cams aixa pereueriet pecanayani. Tavari axa pepcareyurieneni capa vaca peuitarienic masi. 15 Tevi neyani. Mpa tinivarutahave Huriyusixi quename Quesusi hctcai que mane aixa reueriecame meyeita. 16 Ayumieme Huriyusixi meniveiyacaitni Quesusi mpa mtiyurienecaic uxipiya tucarisie. 17 Quesusis mpa tinivarutaeiya, Neuquiyari mya tiniuuximayatani hicque, neta mya netiuuximayata.

Merics arique Huriyusixi vaixarari nayeani. Quesusi Querusareme neutiyune. 2 Querusareme ha mana niyemacaitni Muxasi Vaquitenie hura. Heprayusixi vaniuquic Vetesita tiniuyetevacaitni ha muyemacai. Etpivari niyeucaitni auriena auxvit. 3 Mcta mecanayetecaitni yumiret tecuicuicate, memaccpe, memhurietca, memmamavavaqui, metaicuevat ha mcuyuitarienic. 4 Heiva mana niutaaxecaitni niuqui tuayame. Ha nicuyuitvacaitni. Que mane meri mana munua ha ucuyuitariecu nanayeveni sepa que mticuyecai. 5 Merics xevit tevi mana nayecateitni xei teviyari heimana tamamata heimana atahaica viyari mticuyecai. 6 Quesusi ixeiyaca mana ucaime, heitimaica mixa myuriecaic, mpa tinitahave, Petiavariya pemanayeveni. 7 Ticuicame mpa tinitaeiya, Neuxei uqui, havaic

Ticuicame Vetesita mayecatei

197 masi cuini mieme menicuvautvecaitni Huriyusixi meimienique, uxipiya tucari inariyari mayeyeitaximecaic, masis cuxi Cacayari mxatacaic yuuquiyaritme, Cacayaripa anet ayuyeitvat.
Cacayari Nuaya heiserie que mrexeiya
18Ayumieme

Vani5 iya mnesiheyena, mc tucari mcaxve canexeiyani. Iscame hxie pcatacueviyani, masi niuyupata, camquitri, ayeyurit pta hic. 25 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, tucari nayeamc, hicri nayeaniri, quepaucua mquite memienieni Cacayari Nuaya utaniucame. Mme memenanani mecanayeyuyuricacuni. 26 Neuquiyari ycmana tucari que mrexeiya, mpa yaxeica tinipitani yunive tucari mexeiyanic ycmana. 27 Heiserie tipitata iscamepa mvainatac Yuri Tevi mhcc. 28 Tixa xepcahxiyaca icc. Tucari nayeamc quepaucua yunait memucateuqui memienieni iya utaniucame. 29 Mepvaticneta. Mme aixa memteyuriecai menanucuuicuni tucari mempitarienic, axa memteyuriecai meteanucuuni memanutaxriyanic.

ayumieme Quesusi mpa tinivarutaeiya, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, nuaya asipcayve ycmana, que mtixeiya yuuquiyari yatiyurieneme xeica pyve. Tita mtiyuriene iya, mpata yaxeica tiniyurieneni nuaya. 20 Neuquiyari yunive pnaquierie. Naime catinixeisitani que mtiyuriene iya. Ic que mtiyuriene esiva marivemec xeica, yemec nixeisitamc mamarivavemec, xemhxiyanic xeme. 21 Neuquiyari mtivaranucuuitvapa mquite, tucari mtivarupitvapa nuayata mpa catinivaruuitvani mme myuvariya mvaranucuuitanic. 22 Mc meta, neuquiyari xeime pcainata iscamepa, masi heiserie nipitani yunive iscamepa mitainatac naime, 23 yunait veeme memeriecac nuaya, yaxeica veeme memeriepa uquiyarieya yunive meiyena. Que mane veeme mcaerie nuaya, veeme pcaerie uquiyarieyata meiyena. 24 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane neniuqui menie, yuri tieririet

19Hic

necmana asinepcatiyve. Que nemtiena, mpa neptivainata iscamepa neyanet. Que mtiheiserie nepvainata nemcaicuvaunec tita mnetinaque ne, tita mtinaque iya mnesiheyena pta nemcuvaunec. 31 Ne xca nehepasita netihecatanique, yuric nepcatihecataniqueyu. 32 Xevit ecaniuyeicani mtihecata nehepasita. Necatinimaica iya yuri mtihecatac nehepasita que mtihecata. 33 Xeme Vanisa

30Ne

Que memteihecata Crisitu

Vani5,6 xecanivarenani. Mc tita yuri mraine hepasita tiniutahecata. 34 Ne masi nepcaitanaquieri tita teteri memtehecata nehepasita, perus ipa necaniutaineni xemtavicueisitarienic xeme. 35 Iya cxeme canihctcaitni tat hecariviet. Xeme xeniyuvariyacaitni xemyutemamaviecac iya yatixehecariviyacacu yareutevit. 36 Mc nehepasita mtihecata, mc masi trcayemec catinihecatani, tita mtihecatacai Vani esiva xeica tihecatacacu. Tita nemtiyuriene, neuquiyari que mnetiupita nemeyeatanic, ic uximayasica que nemtiyuriene, ic nehepasita tinihecatani quename neuquiyari nesiheyena. 37 Mcrita neuquiyari mnesiheyena, mctt nehepasita tinihecatani. Xeme hasuacua xepcaienievave utaniucame, xepcaixeiyavave que mtiyuxexeiya. 38 Niuquieya xepcahexeiya xehesie yuhayevame yuri xemcateieririec que mane Iya meiyena. 39 Utaricasie xequetenecuvava, mpa xemtecuerivac quename mcc tucari mcaxve xehexeiya. Mctt canihctni tita nehepasita mtihecata. 40 Xepcayuvariya nehepa xemahuni tucari xemexeiyanic. 41 Tita teteri memtexata visi menetexeiyat, mc nepcautanaquieri. 42 Siepre nepxehetima xeme, xemcayuhayevac xeinaquieriet Cacayari. 43 Ne necaninuani neuquiyarisa nemiemett.

198 Xemeri xepcanesiutanaquieri. Xca xevit nuani yuhesa miemett pta, xecanitanaquiericuni iya. 44 Que xeteyvave yuri xemtetaerienic xca xeitanaquierieni tita xemtexata visi xeteyuxeiyat, xcarita xecatecuvautveni iya muyuxevi Cacayaritt visi mtixexeiyanic xeme. 45 Mpa xepcatecuerivani quename nexetaxaneta neuquiyari hxie. Xevit acaniuyeicani mxexaneta. Muisexi canihctni. Hesiena xeniu yuri xepteerie. 46 Xcas yuri xeteeriecaque Muisexisie, nehesietari yuri xepteeriecaqueyu. Iya nehepasita tiniutiutani. 47 Xca iya utaricayasie yuri xecateerieca, queri yuri xetetaerieni tita nemticuxatasie.

Que mtivarumi auxme miriyari

Merics arique caneyani Quesusi. Carereya haracunayarisie Tiveriya mracutevasie anutaye netaani. 2 Yumiret mecanicuveiyatvecaitni teteri inari memxeiyacaic que mtiyurienecai tecuicuicate vahesie. 3 Hic hrisie neutiyune Quesusi. Mana necateitni, teyquitvametemamata metehetitecai hamatana. 4 Merics Huriyusixi vaixarari Pasicua mtiteva nahuracaitni. 5 Hic Quesusi heutaniereca, yumireme varuxeiyaca hepana meatihume, mpa tinitahave Piripe, Haque tepeinanaiyu pa ime

(Mateu 14:1321; Maricuxi 6:3044; Rucaxi 9:1017)

199 memtecuanic. 6 Mpa tiutay iisipat. Mcsiet tinimaicaitni que mtiyurieniquecai. 7 Hic Piripe nitaeiya, Pa huta sienituyari inariyarisie at captinaque vahesie mieme yuxexuit esiva xeica memitaixanic. 8 Xevit teyquitvametemama Atrexi mtitevacai Simuni Pecuru ivaya mpa tinitahave, 9 Ena puyeica temaic sevara payari auxvime huta questeyari varat. Perus ic que tipame yumireme vahesie mieme. 10 Quesusis mpa tiutay, Xequenivaranucayasa teteri. Mana vaca nacuxayacaitni. Hic uquisi menanucayaxe auxme miriyari meyupamet yactniquet. 11 Hic Quesusi nenuni pa. Pampariyusi ipitaca Cacayari tinivarumini mana memtitecai. Yaxeica tinivarumini questeta quepa memteucuaicucai. 12 Hic meutihuxacu mpa tinivarutahave teyquitvamete, Xequeneucuxeri tarimeyari manuyuhayevax capa reuyevenic. 13 Ayumieme mecanicuxerieni. Tamamata heimana huta quirivayari meniutihniya tarimeyari tecuaamete memicueirie auxme sevara payarisie mieme. 14 Merics teteri meixeiyaca inari mtiuyuri mpa meniutiyuanecaitni, Cari yuric ic canihctni iya tixaxatame cuiepa umamie. 15 Hic retimaica Quesusi quename meaxaniquecai meiviyaquecai tivaaitvame memayeitanic, tavari yuxata mana neutiyune hrisie.

Vani6
Quesusi que mtiuyeicacai haracunasie

quepaucua tau macayunix teyquitvamete mana meniucanexani haracunapai. 17 Canuvasie mecayaxeca haracuna anutaye menecne Capernaumepai. Hic niucuyreri. Quesusi vahesa pcanuavecai cuxi. 18 Carima uecacacu haracuna niuyuanecaitni. 19 Hic yateva auxme ataxeime quirumetruyari meuhut mecanixeiya Quesusi haracunasie uyeicame canuva hepa amiecame. Meniutimamani. 20 Iya mpa tinivarutahave, Ne nephc. Xepcaheumamaca. 21 Hic meniyuvariya memitanaquierienic canuvasie. Yapaucua canuva nivataneni cuiepa haque memeucnecai.

16Merics

(Mateu 14:2227; Maricuxi 6:4552)

uxaarieca teteri haracuna anutaye memtiucai mecaniuneniere mana mucateic xevit canuva xeica, hipat pcatixa. Mepunenierix Quesusi mcaacayervecai mc canuvasie teyquitvamete vahamat, masi teyquitvamete memec yuhcate. 23 Hipatta canuvate meneyecne Tiveriya. Mana hura meniuaxani haque pa memeticuai Tiaitame pampariyusi ipitacu Cacayari. 24 Meuneniereca teteri Quesusi mana mcauyeicacaic, teyquitvametemamata memcauuvacaic, mmetari canuvatesie mecayaxeca menecne

Teteri que memteicuvautvecai Quesusi


22Merics

Vani6 Capernaumepai meicuvautvet Quesusi.


Quesusi pa tucari tiyupitvame mhc
33Que

200 mane taheima macaneica, tucari mvamicua cuiepa memtama, mctt canihctni Cacayarisa mieme pa. 34 Mme metehehave, Tiaitame, aheyemec quetatineumicua ic pa. 35 Quesusi mpa tivarutahave, Ne necanihctni pa tucari tiyupitvame. Que mane nehesa myeani pcaheuhacamcni. Que mane nehesie yuri mtierie havai pcaheuharimcni hasuacua. 36 Masi yaneptixechavecai, xepnesixeiya peru yuri xepcateerie. 37 Naime neuquiyari mnetipita nehesa pyeani. Que mane nehesa myeani, tacua nepcaanuyehani. 38 Ne taheima nepcaacane tita mnetinaque yanemtiyurienenic. Tita mtinaque iya mnesiheyena pta yanemtiyurienenic nepacane. 39 Ipa catininaqueni iya mnesiheyena, nai mnetiupita nemcaheiyehanic ni xeime, masi nemenucuquetanic tucari ayeayu quepaucua mtapare. 40 Iparita catininaqueni neuquiyari, yunait memixeiya nuaya, yuri memteerie hesiena, tucari mcaxve memexeiyanic. Ne nepvaranucuuitani tucari ayeayu quepaucua mtapare. 41 Hic Huriyusixi meniniuquixiecaitni hepasitana mpa mutayc, Ne pa necanihctni taheima macane. 42 Mpa meniutiyuanecaitni, Ic catiquesusi Cuse mnuaya. Tame quemasieya varusieya tepvamate. Quett paine hic taheima macane. 43 Quesusi mpa tivarutaei, Xepcaniuquixieca

anutaye meheitaxeiyaca mpa metenitahave, Tiquitame, quepaucua pepunua uvapai. 26 Quesusi mpa tivarutaei, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xepcanesicuvautve inarite xemxeic. Pa xemeticuaic xemetihuxaic pta xepnesicuvautve. 27 Xepcateuximayaca icuai mtipnive xemaivac xeica. Xequeteneuximayaca pta xemeivac icuai amtiterive tucari mcaxve mxepita Yuri Tevi mtixemini. Uquiyarieya Cacayaritt niinaritani iya. 28 Ayumieme mpa metenitahave, Queri teteyurieca Cacayari uximayasicaya temteuximayacac. 29 Quesusi mpa tivarutaei. Ic canihctni Cacayari uximayasicaya, yuri xemteeriecac iya meiyenasie. 30 Mme meteichave, Mericte, tita petiyuriene inari, temixeiyac, yuri temmatetaeririenic. Que petiuuximayata. 31 Tame tatevarima manana payari metenicuacaitni macumavesie, que mreuxa, Taheima mieme pa tinivamicuacaitni. 32 Hic Quesusi mpa tivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, Muisexi caphctcai que mane mxeumi mc pa taheima mieme. Neuquiyari pta tinixemicuani tita yuric mtipa taheima mieme.

25Haracuna

201 yusata. 44 Xevit pcayve nehesa myeani, me xca neuquiyari mnesiheyena enucuhana xeica pyve. Ne tucari ayeayu quepaucua mtapare necanenucuquetamc. 45 Texaxatamete vaxapasie mpa catineuca, Cacayari tinivaquitaca yunaime. Yunait memenana neuquiyari que maine, memteyquita, mme nehesa mecaniyeaxacuni. 46 Perus xevit pcaixeiyave neuquiyari. Que mane Cacayarisa miemett amuyeica, mc xeica canixeiyaveni neuquiyari. 47 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane nehesie yuri mtierie, tucari mcaxve canexeiyani. 48 Ne pa tucari tiyupitvame necanihctni. 49 Xetevarima manana payari metenecuacaitni macumavesie. Mme menecuini. 50 Ic canihctni pa mayeyuri taheima macaneica tevi miticuanic mcamnic. 51 Ne necanihctni pa mayeyuri taheima macane. Xca tevi ic pa uticuani, yuheyemec payeyurini. Ic pa nemyetuani ne, nevaiyari canihctni, cuiepa memtama vatucari caniayumiemetni. 52 Hic Huriyusixi meniyuxamurietvecaitni yameteychavet, Quett pyve ic yuvaiyari mtasimicua temiticuanic. 53 Quesusi ayumieme mpa tinivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xca xecaiticuani Yuri Tevi vaiyarieya, xca xuriyaya

Vani6 xecaanuieni, tucari xepcahexeiya yuhesie. 54 Que mane nevaiyari mcaa nexuriya mie, tucari mcaxve canexeiyani. Tucari ayeayu quepaucua mtapare, necanenucuquetamc. 55 Ne nevaiyari yuric caniicuaitni, nexuriya yuric cananuivani. 56 Que mane nevaiyari mcuaa nexuriya mie, mc nehesie tiviyat niyuhayevamc, neta hesiena netiviyat netinehayeva. 57 Neuquiyari mayeyuri cuiepa que mnerenapa, ne que nemrayeyuri neuquiyaric, mparita yaxeica que mane mnesicuaa, mcta canayeyuricamc necmana. 58 Ic canihctni pa taheima macane. Xetevarima que memteucuai que memteucui, mpa pcaane. Que mane ic pa mcuaa yuheyemec canayeyuricamc. 59 Mpa niutayni Capernaumesie tiquitat tuquita.

ayumieme teyquitvametemama yumiret meuenanaca mpa meniutiyuani, Ic niuqui canicuaniveni. Quepai pyve mienieni. 61 Quesusi yuiyarisie retimaica memniuquixiecaic teyquitvametemama ic hepasita, mpa tinivarutahave, Icc xetetiquetamrique acu. 62 Ques yniqueyu xca xeixeiyanique Yuri Tevi mana utimiecame haque meripai mecatei. 63 Iyari canihctni tucari tiyupitvame. Vaiyari asipcayni.

Niuqui tucari mcaxve hepasita


60Hic

Vani6,7 Tita nemtixecuxaxatva ne, mc caniiyaritni canitucaritni. 64 Peru hipat xeme yuri xepcateerie. Quesusi mataripai nivamaicaitni quehate mme yuri memcateeriecai, timaicaita que mane miyetuaniquecai. 65 Mpa tinicuxatacaitnita, Ayumieme neptixechave, xevit mcayve nehesa myeani xca neuquiyari mpa catipitaca. 66 Mcc yumiret teyquitvametemama yucutama menitacni, hamatana mepcauuvacairi. 67 Ayumieme Quesusi mpa tinivarutahave tamamata heimana yuhutame, Xemerita xeteyuvariya xemyehu. 68 Simuni Pecuru mpa tinitaeiya yucuimavat, Tiaitame, quepai rahesa tepteyehu. Ecs niuqui tucari mcaxve hepasita pecanexeiyani. 69 Hicrixa yuri tecateniutaerieni, tecamanetimani ec que mane Cacayarisa mmieme mpasie pemhcc. 70 Quesusi mpa tivarutaei, Cam necatixeanayexei tamamata heimana yuhutame xeme. Xevit xeme Cauyumariepa canianeni. 71 Mc Cura Simuni nuaya Isicariutitanaca nixatacaitni. Mc niyetuaniquecaitni xevit mhctcai tamamata heimana yuhutat.

202 Huriyusixi vaixarari nahuracaitni quepaucua xamaru memutiveviva. 3 Ivamama ayumieme mpa metenitahave, Uva peyeyame Cureya quenemie, ahesa miemete teyquitvamete memixeiyac tita pemtiyuriene. 4 Tevi avie captiyuriene, ticuvaunet yunaime vahrpa mmarivanic. Xca mpa petiyurieneni, pemasicme quenaayeita cuiepa memtama vahxie. 5 Ivamamata yuri mepcateeriecai hesiena. 6 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Ne netucari pcaayeave cuxi. Xeme tixa xepcatetacuevi. 7 Cuiepa memtama mepcayvave memxeuxiveerieca. Ne pta mecaneniuxiveerieca vahepasita nemtihecatac, tita memteyurie axa manene nemutainec. 8 Xemeri xequeneixarayu. Ne cuxi nepcaixaramie icsie, netucari mcaayeavec cuxi. 9 Mpa tivarutahaveca Carereya niyuhayeva.

2Hic

Merics arique Quesusi Carereya niuyeicacaitni. Pcayuvariyacai Cureya muyeicani Huriyusixi memicuvautvecaic meimienique.

Quesusi ivamama yuri que memcateeriecai hesiena cuxi

ivamama meheuixarayucacu iyata neyani arique, avie xeica cayuhecatat. 11 Hic Huriyusixi meneicuvautvecaitni ixararipa mpa meutiyuat, Haque peyeica iya. 12 Teteri vaca meptecuxatacai hepasitana, avie xeica. Hipat mpa meniutiyuanecaitni, Masi aixa ptiucaiyari. Hipatri meteutiyuanecai, Tixasiet pvareuyexrva teteri.

Quesusi que mtiuyuri ixararipa quepaucua xamaru memutiveviva


10Hic

203 xevit teteri vahrpa pcaticuxatacai hepasitana yunait memvamacarcaic Huriyusixi. 14 Hic ixarari hixapariecari Quesusi neutiyune tuquipa. Mana tiniquitacaitni. 15 Huriyusixi menihxiyacaitni yameutiyuat, Queri timaive ic utarica. Pcatiyutiquitave. 16 Quesusiri ayumieme mpa tinivarutahave, Tita nemtiquita nehesa pcamieme. Que mane mnesiheyenasa pta canimiemetni. 17 Xca tevi yuvariyani yamticamienic tita mtinaque iya, catinimaicamc tita nemtiquita hepasita, xca Cacayarisa miemetni, me xca necmana neutaineni nusu. 18 Que mane ycmana mutaine catinicuvauneni visi mtichavarvanic. Que mane mticuvauneni visi mtichavarvanic iya meiyena pta, mc yuri paine, tita mcatiheiserie pumave heisiena. 19 Cam Muisexi catixeupita inari niuquiyari xemeixeiyanic. Perus ni xevit xeme yapcaticamie inari niuquiyarisie. Titayari xenetecuvautve xenesimienique. 20 Teteri mpa meteitaei, Cari cacayari axa mane pmasin. Quepai masicuvaune masimienique. 21 Quesusi mpa tivarutaei, Ne uxipiya tucarisie heiva xeica tixat neptiuyuri, peru yunait xecanihxiyaca. 22 Ayumieme meta Muisexi nixeupitani xitequiya inariyari. Muisexisa pcamieme, tatevarima vahesa

Vani7 pta canimiemetni. Peru uxipiya tucarisie xepiinarita uqui nunusi. 23 Xca uqui uxitequieni uxipiya tucarisie Muisexisa mieme inari niuquiyari mcaayeitarienic, que xeneteheca ne nai aixa reueriecame nemayeitac xeime tevi uxipiya tucarisie. 24 Que mtiyuxexeiya xeica niuqui xepcavevieca, que mtiheiserie pta xequenevevieca niuqui.

13Masi

Querusaremetari hipat ayumieme mpa meniutiyuanecaitni, Ic catihc memicuvautve meimienique. 26 Cam yunaime vahrpa catinicuxatani, asimepcatehehave. Tauquiyarima xari yuric mepcaheitima ic mcrisitu heiserie mupitarie. 27 Perus tame tecanimaica ic haque memieme. Quepaucua munuani Crisitu, xevit asipcatimaica haque memieme. 28 Hic Quesusi mpa tiniuhiva tuqui curaruyarita tiquitat, Xeme xenetemate acu, haque nememieme xetemate. Ne necmana nepcanua. Masi yuri canaineni iya mnesiheyena. Xeme xepcaimate. 29 Nes necanimaica hesana nemmiemec, mnesiheyenac. 30 Hic mecanicuvautvecaitni meiviyaque. Xevit pcaivi tucarieya mcaayeavecaic cuxi. 31 Teteri yumiret yuri mecateniutaerieni hesiena. Mpa meniutiyuanecaitni, Quepaucua

25Hic

Caticrisitu ic, que memutiyuanecai

Vani7 munuani Crisitu, masi vaca catiyurieneni inarite, eivat ic que mtiyuriene.
Pareseusixi que memtevaretana tupirisixi memiviyac Quesusi
32Hic 39Mpa

204 niutayni Iyari xatat memitanaquierieniquecai mme yuri memtetaerieniquecai hesiena. Mc Iyari mepcatanaquierivavecai cuxi Quesusi cuxi visi anet mcaayeitarievecaic.
Teteri hixata que memteuyusanax

Pareseusixi menivaeniecaitni teteri hepasitana vaca metecuxatame. Maraacate memhritariecai Pareseusixi vahamat mecanivaretanani tupirisixi memiviyac. 33 Hic mpa niutayni Quesusi, Yareutevit cuxi xehamat neniuyeicamc. Arique iya mnesiheyenasa nepyemie. 34 Xepnesicuvautveni peru xepcanesitaxeiya. Mc meta, haque nemeyeicani xepcayvave xemetaaxani. 35 Huriyusixi mpa meteniychavecaitni, Que tiyune ic temcaitaxeiyac. Criyecusixi vasata memeutayeixa vahesa catiyemie, Criyecusixi tivaretiquitanique. 36 Ques ic titita niuqui mya mutaine, Xepnesicuvautveni, xepcanesitaxeiya, haque nemeyeicani xepcayvave xemetaaxani, hait.

teteri hipat ic niuquite meuenieca mpa meniutiyuanecaitni, Yuric mc tixaxatame canihctni ic. 41 Hipatta meteutiyuanecai, Cari ic Crisitu canihctni. Hipatta meteutiyuanecai, Masi Crisitu Carereya pcamiemetni. 42 Cam utarica mpa caranuyne, Crisitu Raviri pxiyarieyatni, quiecarisie Raviri mecateisie pmiemetni Verenisie. 43 Ayumieme teteri hixata meniyusana cmana. 44 Hipatta mme meniviyacucaitni, perus xevit pcaivi.

40Hic

veeme tucarisie ixarari heutiparirmecacu, mana niuvecaitni Quesusi. Nahivacaitni mpa utait, Xca tevi heuharimcni, nehesa quenuani, queanuhareni. 38 Que mane nehesie yuri mtierie, utarica manuynepa, hatapa anenet caniuhanecamc tatana ha muhanesie miemepa anenet.

37Hic

Hatapa manene ha muhanesie miemepa

tupirisixi meniuaxani maraacate memhritariecai vahesa Pareseusixi vahesa. Mmeri mpa metenivarutahave, Titayari xecateiata. 46 Tupirisixi mpa metevarutaei. Tevi hasuacuari pcaticuxatacai ic tevi mticuxatapa. 47 Hic Pareseusixi mpa metevarutaei, Cari xemeta xepeuyexriya. 48 Cam teaitamete Pareseusixi que mane mme hesiena yuri ptiutaeri. 49 Peru ic teteri inari niuquiyari memcamate

Tevi hasuacu pcaticuxatacai ic mticuxatapa, que memutiyuanecai


45Hic

205 axa meptechavarva. 50 Hic iya meripai Quesusisa munua yvicta Nicuremu mpa tinivarutahave, xevit mhctcaic mme, 51 Cams tainari niuquiyaric tepcaenutahani tevi xca meri tecaienieni que mutaine, xca tecaimaica que mtiyuriene. 52 Mmeri mpa metenitaeiya, Ques ectari Carereya petimieme. Quetinecuvava, quetinexeiyani Carereyasie mcaayenevec tixaxatame havaic.

Vani7,8 tinivarutahave, Que mane xeme axa mcatiyurieve, mc meri pitatuaxa tetec. 8 Tavari anacatusireca, cuiepa tiutauta. 9 Mmeri memuenana, vaiyari vatateacacu, meneutayeixani yuxexuit meayeccat, uquiravesixi meri. Quesusi yuxata niyuhayeva, uca hixapa muvecai tiuyuhayevaxta. 10 Hic anucuqueca Quesusi, hipame cavaxeiyat, uca xeica, mpa tinitahave, Neuxei, uca, haquevari mme masixanetamete. Xevit ahesie caraha. 11 Iya tiutay, Tiaitame, haquevas. Quesusi titahavix, Neta ahesie nepcatihani. Quenemie, tavari axa pepcareyurieneni.

yuquie mepeutayeixa. Quesusis yemurisie neyani Huriva Matiu mracutevasie. 2 Ximeri tavari tuquipa ninuani. Yunait teteri hesana meniaxecaitni. Mana ayerca tinivaquitacaitni. 3 Hic teutvamete Pareseusixi vahamat mecaniatirieni uca muviyarie xeime cnayamame meyucumavacacu. Hixapa meitaqueca 4 mpa metenitahave, Tiquitame, ic uca caniuviyarieni xeime cnayamat meyucumavame. 5 Inari niuquiyarisie Muisexi mpa catatiniuaitani tetexic temvatituaxanic mya memya. Cams que petayni ec. 6 Mpa meniutiyuani meiisipatvet meitaxanetaque. Quesusis anacatusireca, cuiepa tiniutautani yuitvamec. 7 Mme ameteheuterecu meheicuivaviyat, iya nanucuqueni. Mpa

Uca muviyari xeime cnayamame meyucumavacacu


53Yuxexuit

Quesusi tavari tinivarutixatani mpa utait, Ne cuiepa memtama vahecarivivame necanihctni. Que mane mnesianuveiya yvipa pcauyeicani, masi hecariya canexeiyacamc tucaritme. 13 Pareseusixi ayumieme mpa metenichaveni, Ec ahepasita xeica pecatinihecatani. Tita pemtihecata pcayuri. 14 Quesusi mpa tinivarutaeiya, Sepas nehepasita nemtihecata, tita nemtihecata puyuri nemtimatec haque nememieme que nemtimie. Xeme asixepcatemate haque nememieme que nemtimie. 15 Xeme teteri vahepa xepteyuinata. Ne pta tevi nepcainata. 16 Masis xca neitainataque,

12Merics

Quesusi cuiepa memtama vahecarivivame mhc

Vani8 nepihecataniqueyu tita yuric mtiinari nehexeiyat, nexata nemcauyeicac, iya mnesiheyena nehamat muyeicac. 17 Mc meta, xeinari niuquiyarisie mpa catineuxani, Yuhutat teteri tita memtetahecata puyuri. 18 Mericte, ne necanihctni que mane nehepasita mtihecata, neuquiyari mnesiheyena nehepasita tinihecatanita. 19 Mme mpa metenitahave, Haqueri auquiyari. Quesusi mpa tivarutaei, Xeme xepcanesimate ne, neuquiyarita xepcamate. Xca xenesimaicaque ne, neuquiyarita xepmaicaqueyu. 20 Ic niuquic catinicuxatacaitni tumini mahriesie tuqui curaruyarita tiquitat. Xevit pcaivi tucarieya mcaayeavecaic cuxi.

206 Xca yuri xecateutaerieni quename ne nehc, xecanicuicuni tita axa xemteyuriesie xeteviyat. 25 Mme mpa metenichavecaitni, Ec que peppaicte. Quesusi tivarahave, Yemec nephc tita nemtixecuxaxatva. 26 Vaca necaneixeiyani xehepasita nemticuxatanic, xehesie nemtihpanic. Iya mnesiheyena masi yuri canaineni. Tita nemtiueni iya yahainecacu, mc neptivataxatani cuiepa memtama. 27 Mme asimepcatehetima yuuquiyari mvacuxaxatvacaic. 28 Hic Quesusi mpa niutayni, Quepaucua xemenutihana Yuri Tevi, anari xeptehetimani ne nemhcc, necmana asinemcatiyurienec. Neuquiyari mnetiuquitapa, mpa xeica nepticuxata. 29 Mc meta, iya mnesiheyena nehamat caniuyeicani. Pcanesiucueiri nexata, neheyemec yanemtiyurienec tita mtinaque. 30 Ipa ticuxatacacu yumiret yuri mecateniutaerieni hesiena.

tavari mpa tinivarutahave, Nes nepyemie. Xepnesicuvautveni, tita axa xemteyuriesie xeteviyat xecanicuicuni. Que nemreumie xepcayvave xemetaaxani. 22 Huriyusixi ayumieme mpa metenicuxatacaitni, Ycmana catiyumieni mpa mutayc, Que nemtimie xepcayvave xemetaaxani. 23 Iya mpa tinivarutahave, Xeme ena xepmiemete. Ne pta taheima necanimiemetni. Xeme ena cuiepa xepmiemete. Ne pta ena cuiepa nepcamieme. 24 Ayumieme yaneptixeutahavix xemcuini tita axa xemteyuriesie xeteviyat.

21Hic

Que nemreumie xepcayvave xemetaaxani, que mainecai

ayumieme mpa tinivarutahave mme yuri memteitaeriri Huriyusixi, Xeme neniuquisie xeteviyat xca xeyuhayevani, yuric nehesa miemete teyquitvamete xecanihmetni. 32 Tita yuri mraine xecanetimaicuni. Mc yuri maine canixetixnamc.

Tita yuri maine canixetixnamc, que mainecai


31Quesusi

207 mpa metenitaeiya, Tame Apurahami tecanixiyarimamatni. Xeimesie mieme variyarica tepcateutiuximayatax hasuacua. Que pehaine, xexxnit xemacne pemaine. 34 Quesusi mpa tivarutaei, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, yunait axa memteyurie variyarica meteniuximayaca tita axa mtianesie mieme. 35 Mericte, variyarica mtiuximaya yuheyemec apcauca quiecamepa. Quiecame nuaya pta apuca yuheyemec. 36 Xca nuaya xetixnamc, panasi xexxnit xecanacnicuni. 37 Ne neptimate Apurahami xemxiyarimama. Siepre xecanenicuvautveni xenesimienique neniuqui myutexiec xehesa. 38 Tita nemtiuxei neuquiyarisa yanepticuxata. Xemesari tita xemteueni yuuquiyarisa yaxeptecahu. 39 Mme mpa meteitaei, Tame tauquiyari Apurahami canihctni. Quesusi mpa tivarutahave, Apurahami xca xexiyarimamatni, Apurahami que mtiyurienecai yaxequeteneyurieca. 40 Masi hic xepnesicuvautve xenesimienique. Ne necanitevitni nemtixecuxaxatva tita yuri mraine que nemtiuenax Cacayarisa. Xehepa captiuyuri Apurahami. 41 Xeme xeuquiyari que mtiyuriene yaxetenicahuni. Meteitahave, Tamett tavarusi que mane mcacnayatcai, mc

Vani8 pcatasiutivevi. Xei uquiyariyari tecanexeiyani Cacayaritme. 42 Quesusi mpa tivarutahave, Xca Cacayari xeuquiyaritnique, xecaneninaquieriecaqueyu ne. Ne Cacayarisa necaneyeyani necaninuaniri. Mc meta, necmana nepcanua. Iya pta caneneyenani. 43 Titayari xecateheitimaivave tita nemtixata. Xemcayvavec neniuqui xemenieni, ayumieme xepcaiquema. 44 Xeme yuuquiyarisa xecanimiemetetni Cauyumariesa. Xecaniyuvariyani yaxemteyuriecac tita mtihiveerie xeuquiyari. Iya meripai catiniyumemivani. Tita yuri mrainesie tiviyat apcauvecai, tita yuri mraine mumavec hesiena. Quepaucua itaricac mticuxata, ycmana tinicuxatani mtiitavac, memteitava mvauquiyaric. 45 Ne pta yuri nemainec, yuri xepcaneteeriri. 46 Que mane xeme nehesie prahani, axa nemtiuyuri utait. Me xca yuri nehaineni, titayari yuri xecaneteeriri. 47 Que mane Cacayarisa mmieme canienieca tita Cacayari mticuxata. Ayumieme xepcaheuenana, Cacayarisa xemcamiemetec.

33Mme

mpa metenitaeiya, Cari aixa teniutiyuaneni quename ec pesamariyatanaca, quename cacayari axa mane masin. 49 Quesusi tivarutaei, Neri cacayari axa mane pcanesin.

48Huriyusixi

Crisitu que amtiuyeicacai sutapai

Vani8,9 Masi ayeame neeriet nepixata neuquiyari, xeme pta neayeame xecanesieriet xepnesixata. 50 Ne tixa nepcaticuvaune visi nemtichavarvanic. Que mane mticuvaune visi nemtichavarvanic, que mane iscamepa mvainata, mc acaniuyeicani. 51 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xca tevi neniuquisie yaticamieni, hasuacua pcahetimani mya. 52 Huriyusixi mpa meteitahave, Hicrixa teptehetima cacayari axa mane mmasin. Cam Apurahami caniumni, texaxatameteta meteucui. Ecs mpa pecanaineni, xca tevi neniuquisie yaticamieni, mya pcamaica hasuacua. 53 Ec que petiveeme tauquiyari Apurahami asicayvecacu. Mc caniumni, texaxatameteta meteucui. Titari peraayeitaxime. 54 Quesusi tivarutaei, Xca ne visi nehainenique nehepasita, tixa pcatihctniqueyu visi que nemtichavarvaniqueyu. Neuquiyari canihctni que mane visi maine nehepasita. Xeme yaxeputiyuane quename xecacayari iya. 55 Masi xepcaheitimaivave. Nes pta necanimaica. Xca nehainenique quename necaimate, xehepa netiitavat nenayaniqueyu. Masiri necanimaica, niuquieyasie yanepticamie. 56 Xeuquiyari Apurahami cuini mieme tiniyutemavieca netucari haerivat mixeiyac. Nixeiya, tinaquiacai. 57 Huriyusixi ayumieme mpa metenitahave, Ec huta teviyari

208 heimana tamamata viyari pepcah. Que petixei Apurahami. 58 Quesusi tivarutahave, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, Apurahami acauyeicacacu cuxi, aneniuyeicani ne. 59 Hic ayumieme tetexi mecaniutitc meituaxaque. Quesusi niyutiavieta, tuqui curaruyarita nivayeyani vasata umiet.

Hic mana uyemiet tevi niuxeiya acpet mutinuivax. 2 Teyquitvametemama mpa metenitaivaviya, Tiquitame acu, quepai axa ptiuyuri, ic axa tiuyuri, uquiyarimama nusu axa mepteuyuri, acpet mutinuivaxc. 3 Quesusi mpa niutayni, Ic mpa pcaane axa mtiuyuric, ni uquiyarimamata asimemteuyuric mpa pcaane. Mmasicrec Cacayari que mtiyuriene hesiena pta canianeni. 4 Caneuyeveca iya mnesiheyena que mtiuximaya, yanemtiyurienenic ne uhecacacu cuxi. Yriya acanamieni quepaucua mcayve mtiuximayaca. 5 Quepaucua cuiepa nemuyeica, necanihecariyatni cuiepa memtama vahesie mieme. 6 Mpa utayca niutaasicavieni cuiepa. Haxu uhaviyaca yuasicac, hxitana haxu neviriexani. 7 Mpa tinitahave, Quenemie, mana quenehtaimami ha mayema Siruhe mracutevasie, taniuquic Mutanarie mracutevasie.

Quesusi que mrenayeha tevi acpet mutinuivax

209 Hic neyani, nanacahtaima, heunieret ayaca, nacunuani. 8 Hic auravatariri, mmeri meripai memixeiyacai rimusinavieneme, mpa meniutiyuanecaitni, Ic catihc mana mutiyeixacai mticuivavacai. 9 Hipat meteutiyuanecai, Eri, iya phc. Hipatta meteutiyuanecai, Tixasari, hepana ptiyuxexeiya xeica. Iyas mpa nainecaitni, Ne nephc. 10 Hics mpa metenitahave, Mericte, que petiunieritarie. 11 Iya mpa tivarutaei, Mc tevi Quesusi mtiteva haxu uhaviyaca nehxita canenaviriexani. Mpa netiutahavix, Siruhe quenemie quenehtaimamie. Neheyaca neanacahtaimaca nepanutanierix. 12 Mme metehehave, Haqueri mc. Hauqui, tiutay.

Vani9 tiyve tevi axa mtiyuriene inari ipa aneneme mtiyuriene. Hixata mepuyusanaxa. 17 Ayumieme tavari mpa metenitahave macpecai, Que peutaine ec iya hepasita. Pmasianutanierita. Iya rainecai, Catinixaxatametni. 18 Hic Huriyusixi yuri mepcateutaeri quename acpecai anutanierix, arique xeica yuri mepteutaeri mevarutahaveca manutanierix uquiyarimama. 19 mevarutaivaviyaca mpa meutiyuat, Ic tixenive, hepasitana xemutiyuane quename acpet utinuivax. Que yanet hic peuniere. 20 Uquiyarimama menivarutaeiya yameutiyuat, Tame teptemate ic tanive mhc acpet mutinuivax. 21 Masi hic que yanet meuniere asitepcatemate. Quepai menutanierita asitepcatemate. Mc xequeneutaivaviya. Ecaniuteviniri, ycmana caniyutaxatamcri. 22 Uquiyarimama mpa meniutiyuanecaitni Huriyusixi memvamacarcaic. Huriyusixi meyuenieca mpa meteniychavecaitni, quename xca xevit yutahecatanique Crisitusie tiviyat, tuquita capitarieniqueyu. 23 Ayumieme uquiyarimama meniutiyuani, Ecaniuteviniri, xequeneutaivaviya mc. 24 Hic hutarieca menitahave tevi macpecai. Mpa metenitahave, Aixa queneutayqui Cacayari hepasita. Tame teptemate ic tevi axa mtiyuriene. 25 Mc mpa tivarutaei, Me asinepcatimate

Pareseusixi vahesa mecaneivitni macpecai. 14 Uxipiya tucari nihctcaitni quepaucua Quesusi haxu muhaviyax menutanierita. 15 Ayumieme tavari menitaivaviya Pareseusixi que tiunierix. Iya mpa tivarutahave, Haxu pnesiaviriexa nehxita, nepanacahtaimax, hic nepeuniere. 16 Pareseusixi hipat ayumieme mpa meniutiyuanecaitni, Xari iya tevi Cacayarisa pcamieme, uxipiya inariyarisie yamcaticamiec. Hipat meteutiyuanecai, Quepa

13Merics

Pareseusixi que memteitaivaviyax macpecai manayehiya

Vani9,10 xca axa tiyurieneni. Ic xeica necatinimaica ne. Ana nepacpecai, hicrixa nepeuniere. 26 Hic mpa metenitahave, Que masiuyuri. Que matiunierita. 27 Mpa tinivarutaeiya, Meripai yaneptixeutahavix, xepcaheuenana. Que cuxi xeteenacu tavari. Xemeta teyquitvametemama xecateacnicu. 28 Mme axa mepteitahavix mpa meteichavet, Ecs hesana mieme tiyquitvame pephc. Tame Muisexisa miemete teyquitvamete tephme. 29 Tame tecatenimaica Cacayari mtitahavix Muisexi. Ic pta asitepcatemate haque memieme. 30 Tevi mpa tivarutaei, Camte, ic pmarive. Xeme asixepcatemate haque memieme, peru pnesianutanierita ne. 31 Teptemate Cacayari mcavaenie axa memteyurie. Masi xca tevi Cacayari ayexeiyani, xca yaticamieni tita mtinaque Cacayari, canieniecamc iya. 32 Sutapai hicque pcaxasiva quename tevi enutanierita que mane acpet mutinuivax. 33 Xca ic Cacayarisa camiemetnique, pcayveniqueyu asimtiyurieni. 34 Mme meteitaei, Cari ec axa petiyurienet peputinuivax yemec. Ec que petatiquita tame. Tacua mecanenuyehani.

210 Itaxeiyaca mpa niutayni, Ec yuri petierie que mane Yuri Tevi mhcsie. 36 Iya titaei, Tiaitame, que ppaic yuri nemtitaerienic hesiena. 37 Quesusi titahave, Pepixei. Que mane ahamat mticuxata, mc necanihctni. 38 Iya tiutay, Yuri neptierie, Tiaitame acu. Nenevieri nipitaniri. 39 Quesusi mpa niutayni, Ne necaninuani ena cuiepa nemvapatac, memcaheuneniere memanutanenierenic, memeuneniere meaccpet memacnec. 40 Merics Pareseusixi hipat hamatana memuuvacai ic meniuenieni. Mpa metenitahave, Tamerita teteaccpe. 41 Quesusi mpa tivarahave, Xca xeaccpenique, mcc xehesie pcarahivaniqueyu. Masi hic mpa xeputiyuane quename xeheuneniere. Ayumieme apuve xehesie que mrahiva.

10

caniuena Quesusi quename tacua mehenuyeha.

35Merics

Yuiyarisie que memteaccpe teteri

Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane quitenie mcaheutahani muxasi vacuraruta, huteic pta meutimaque, mc tinavayame canihctni catininavamc. 2 Que mane quitenie meutahani, muxasi canivahvemetni. 3 Iparevivame quitenie catineuyepivani hesiena mieme. Muxasi mecanimaica niuquieyasie. Yuxexuime pvarahave yumuxasi que memteteteva,

Muxasi vacuraru hepasita ticuxatat, que mtiquitacai

211 nivaranuyevitni. 4 Quepaucua yumuxasi yunaime mvaranuyevit, mc varanuhaitiyat caniumieni. Muxasi utmana mecaniveiyani niuquieyasie memimatec. 5 Cuyeicame mepcaanucuveiya, meniyutaunacuni pta cuuvamete vaniuquisie memcavamatec. 6 Quesusi ic quisica xatat mpa tinivacuxaxatvacaitni. Mme asimepcatehetima tita mtihctcai mtivacuxaxatvacai.

Vani10 nivacueeirivani niyutaunani. rave nivativiyamc nivataxriexamc. 13 Iya mtiivamec xeica pcayucuerivayurie muxasi vahepasita. 14 Ne necatiniviyametni aixa nemtiucaiyari. Nemuxasima nepvamate, mmeta menetemate nemuxasi, 15 yaxeica neuquiyari mnetimatepa, ne nemimatepa neuquiyari. Netucari necaniyetuani muxasi vahesie mieme. 16 Hipameta muxasi nepvarexeiya ic xei curaruyarita memcamiemete. Neuyeveca nemvaatani mmeta. Neniuqui mecanieniecuni. Xeime mehexeiyat tiviyame, xei curaruyari mehexeiyat mecanacnicuni. 17 Ayumieme neuquiyari caneninaquierieca netucari nemyetuac tavari nemitanaquierienic. 18 Xevit pcanesinavairieni, necmana pta necaniyetuamc. Heiserie necanexeiyani nemiyetuanic, heiserie nerexeiyata tavari nemitanaquierienic. Ipa neuquiyari canetiniuaitani. 19 Merics tavari hixata meniyusana Huriyusixi ic niuquieyac. 20 Yumiret mme mpa meniutiyuanecaitni, Cari cacayari axa mane caninca iya, pcayumate. Titayari xeteienie. 21 Hipatta meteutiyuanecai, Ic niuquieya, cacayari axa mane min capniuquieya. Cacayari axa mane que tiyve mvaranutanieritani memaccpe.

tavari mpa niutayni Quesusi, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, ne muxasi necanivaquitenietni. 8 Yunait memuaxa necanuavecacu cuxi ne, tenavayamete mecanihmetni, menivanavatveni. Muxasi mepcavarueni masi. 9 Ne necaniquitenietni. Necmana xca tevi heutahani, nitavicueisitariemc. Neutahamc nivayeyeicamc, macusiraye netamariecaxamc. 10 Tinavayame vanavamt vacuimt vataunamt xeica caniaxeni. Ne pta necaninuani tucari memexeiyanic, anuyuhayevame memexeiyanic. 11 Ne tiviyame aixa nemtiucaiyari necanihctni. Tiviyame aixa mtiucaiyari yutucari niyetuani muxasi vahesie mieme. 12 Tiivame, que mane mcavahveme, muxasi mcavacusiyari, mc canixeiyani rave aamieme. Mc muxasi

7Ayumieme

Quesusi muxasi vahveme aixa mtiucaiyari mhc

Vani10
Huriyusixi que memteixanieri Quesusi

212 mmieme. Que aneme uximayasicac xepnesituaxa. 33 Huriyusixi mpa meteitaei, Uximayasica aixa manec tepcamasituaxa, axa pemutainec pta tepmasituaxa. Ec tevi pehctt cacayari penaayeitvani. 34 Quesusi mpa tivarutaei, Cam ipa careuxa xeinari niuquiyarisie, Ne xemcacayarixi neputay. 35 Xcari cacayarixi varutaterva mme vahesa munua Cacayari niuquieya, xcari utarica cayveni mayeyeitarieni, 36 iya neuquiyari mipatax yuhesie mieme, cuiepa meiyena, quename axa utaine queri xeutiyuane hepasitana, mpa nemutayc, Cacayari necaninuayatni. 37 Xca yanecatiyurieneni neuquiyari que mtiyuriene, yuri xepcanetetaeririeni. 38 Me xca yanetiyurieneni, sepa yuri xemcaneteeririe ne, tita nemtiyurienesie pta yuri xequeteneerieca mpa xemtetimanic quename neuquiyari nehesie tiviya, neta neuquiyarisie netiviya. 39 Hic tavari menicuvautvecaitni meiviyaque. Mc neyani mecaiviyavecacu. 40 Merics mana neyani tavari Curutani anutaye haque Vani meripai mtiyanecai. Mana niyuhayeva. 41 Yumiret hesana meniaxecaitni. Mpa meniutiyuanecaitni, Vani inari pcatiuyuri. Naime que mticuxatacai Vani ic tevi hepasita, yuri canainecaitni.

ana ixarari nayeani quepaucua hehecuame memayeitvacai Querusaremesie. Niuhatcaitni. 23 Quesusi tuqui curaruyarita niyeyeicacaitni Sarumuni etpivarieyata. 24 Hic Huriyusixi auriena meniyucuxerieni. Mpa metenitahave, Quepamexa peptasiiyaritaca. Ec xca pecrisitutni, heiseriemec quetatineutaxata. 25 Quesusi tivarutaei, Yaneptixeutahavixri, haquevas yuri xepcateerie. Ic tita nemtiyuriene neuquiyarisa nemiemett, mc nehepasita catinihecatani. 26 Masi yuri xepcateerie, nemuxasi vahesie xemcamiemetec, que nemtixecuxaxatvacai. 27 Nemuxasi mepnesienie, neta nepvamate, mecaneniuveiyani. 28 Tucari mcaxve nenivapitaca. Hasuacuari mepcataunarieni. Xevit pcavativiya nesinavairienique nemamasie. 29 Neuquiyari mme mnesiyetuiri, mc yemec canitrcayeni, hipat yunait mecatrcavicacu. Xevit pcayve mvativiya inavairienique neuquiyari mamayasie. 30 Ne neuquiyarimat tenitaxevini. 31 Hic Huriyusixi tavari tetexi meniutitc meituaxaque. 32 Quesusi mpa tinivarutahave, Cam vaca nepxeuxeisita uximayasica aixa manene neuquiyarisa

22Merics

213
42Mana

Vani10,11 mxeiyac. 10 Xca yvipa uyeicani ptiquetamre hecariya mmavec hesiena. 11 Mpa niutayni. Arique mpa tinivarutahave, Iya teminaquieri Rasaru canecusuni. Ne nepmie nemenutahtanic. 12 Teyquitvamete mpa meteitahave, Tiaitame, cam xca hecusuni ptavicueisitarieni. 13 Quesusi mpa putay memc. Mme cusut meuxipi haineme meperiecai. 14 Hic ayumieme Quesusi mpa tinivarutahave heiseriemec, Pem Rasaru. 15 Mana nemcaheyeicacaic neiyari aixa puy xehesie mieme, yuri xemtetaerienic. Masi tepuhu hesana. 16 Hic Tumaxi Vavari mtitevacai mpa tinivarutahave hipame teyquitvamete, Cmri tepuhu hamatana temecuinic tametari.

yumiret yuri meteniutaerieni hesiena.


Rasaru que mtium

11

Merics tevi catinecuyecaitni Rasaru titevat, Vetaniya mecatei, Mariya quiecariena Maritata Mariya mivayatcai quiecariena quiecamett. 2 Iya Mariya canihctcaitni que mane Tiaitame mucaviri visi muac, quetateya mucavasixax ycpac. Iya ivaya Rasaru recuyecai. 3 Hic ivamama ucari niuqui mecaneitanairieni Quesusi yameutiyuat, Tiaitame neuxei, iya que mane peminaquieri tinicuyeni. 4 Quesusi uenaca mpa niutayni, Ic cuiniya mmnic pcaayumieme. Masi Cacayari visi anet mayeitarienic phc, Cacayari Nuaya visi anet mayeitarienic mc cuiniyac. 5 Quesusi nivanaquieriecaitni Marita ivayata Rasaruta. 6 Ayumieme quepaucua muenax quename recuyecai, mana niyuhayeva huta tucari haque meyeicacai. 7 Ana mpa tinivarutahave teyquitvamete ariquemca, Cm tavari Cureya tepuhu. 8 Teyquitvamete mpa meteichave, Tiquitame, xique Huriyusixi mepmasicuvautvecai memasituaxaque. Tavari petimie uma. 9 Quesusi mpa tivarutaei, Cam tamamata heimana huta hurayari carexeiya xei tucari. Xca hecaripa uyeicani tevi, pcauticamre, ena cuiepa mieme hecariya

Quesusi henuaca mpa tiniutimarieni quename Rasaru nauca tucari yuriecairi teuquiyapa yecait. 18 Vetaniya Querusareme nehuracaitni, haica quirumetruyari xeica petevacai. 19 Huriyusixi yumiret meniuaxani Marita Mariya vahesa memvantanic vaiva hepasita. 20 Hic Marita quepaucua mtiutamari quename Quesusi nuaximecai, neicunaque. Mariyari quita nayecateitni. 21 Hic Marita mpa tinitahave Quesusi, Tiaitame, xca ena peuyeicanique, neiva pcamniqueyu. 22 Hicrita neptimate nai pemtitavavirieni

17Merics

Quesusi vauitvame mhc tucari mhc

Vani11 Cacayari, Cacayari pmasipitani. 23 Quesusi mpa titahave, Aiva nanucuquemc. 24 Marita mpa titahave, Ne neptimate manucuqueni tucari ayeayu quepaucua mtapare, quepaucua memanucuuni. 25 Quesusi mpa titahave, Ne necanihctni vauitvame, tucari netihcta. Que mane nehesie yuri mtierie, sepa mmqui, canayeyuricamc. 26 Yunait memayeyuyuri, nehesie yuri memteerie, hasuacuari mepcacuini. Ipa yuri petierie ec. 27 Mpa titahave, H Tiaitame. Ne yuri necatinierieca ec pemcrisitu, ec Cacayari Nuaya cuiepa umamie pemhc.

214 quepaucua mixei iya utasuacame Huriyusixi hamatana memuaxa meutisuaname, yuiyarisie niyumuinanecaitni, niyuuximatacaitni. 34 Mpa niutayni, Haque xepeicateuquix. Mpa meteitahave, Tiaitame quenayea queneuxeiya. 35 Quesusi niutasuani. 36 Huriyusixi ayumieme mpa meniutiyuanecaitni, Neuxei que tinaquieriecai. 37 Hipat mme meteutiyuane, Ic menutanierita macpe, catiyveniqueyu mipitanic icta mcamnic.

utayca neyani. Yhcate meayetecacu nitahave yuiva Mariya, mpa tinitahave avie, Tiquitame caninuani. Pmasitahave. 29 Mc uenaca cuitva nanucuqueni, hesana neyani. 30 Quesusi quiecarisie pcanuavecai. Manari cuxi niutivecaitni Marita menucunaquixsie. 31 Hic Huriyusixi Mariyamat memayetecai quita, memintacai, meixeiyaca Mariya cuitva anucuquecu heyacu, mecaneiveiya, teuquiyapa meta mana tasuanique metecuerivat. 32 Hic Mariya quepaucua munua Quesusi manutivecaisie, ixeiyaca, hetana niutitunumaqueni mpa tichavet, Tiaitame xca ena peuyeicanique neiva pcamniqueyu. 33 Quesusi

28Mpa

Quesusi que mtiutasua haque memeicateuquix Rasaru

Quesusiri tavari yumuinat yuiyarisie teuquiyapa ninuani. Mc canitertcaitni, tetec tineunacaitni quitenie. 39 Quesusi mpa niutayni, Xequeneuhva tete. Mqui ivaya Marita mpa titahave, Tiaitame, pucuriari. 40 Quesusi mpa titahave, Mpa necamatiutahavix, xca yuri petitaerieni pecanixeiyamc que mtimarive Cacayari. 41 Hic tete mecaneuhani. Quesusi heutiniereca mpa niutayni, Neuquiyari, pampariyusi necamanipitaca pemnesiuenic. 42 Nes neptimaicai aheyemec pemnesienie, masi teteri neaurie memtiu vahesie mieme, mpa neputay, yuri memtetaerienic quename penesiheyena ec. 43 Mpa utayca carima niutahiva, Rasaru, quenevayeyea hait. 44 Mmquicai nivayeyani ixuriquitec eimet quetateyasie mamateyasie.

38Hic

Rasaru que mranucuquetari

215 Hxiena panucuhacai tuvaxac. Quesusi mpa tinivarutahave, Xequeneuxna. Xequeneupita myemiec.
Que memteimieniquecai Quesusi
(Mateu 26:15; Maricuxi 14:12; Rucaxi 22:12)

Vani11,12 vateterima vahesie mieme xeica pcamniquecai, masi pmniquecai mvacuxerienic Cacayari nivemama memeutaxriexa memyutaxevirec. 53 Hic iya tucarisie menisutani meyueniet memimienic. 54 Hicrita Quesusi teteri vahrpa pcauyeicacairi Huriyusixi vasata. Iya cuieyarisie pta macumave aurie neyani, quiecari Epraini mracutevasie. Mana niyuhayeva teyquitvamete vahamat. 55 Merics Huriyusixi vaixarari Pasicua mtiteva nahuracaitni. Yumiret esimyeyeusie quiecatari menecne Querusareme ixarari casutarievecacu cuxi memyuitienic. 56 Menicuvautvecaitni Quesusi. Tuqui curaruyarita meayeut mpa meteniychavecaitni, Que xetecueriva, xca haixaramieni iya. 57 Maraacate memhritariecai Pareseusixi vahamat mpa mecateniuaita, xca tevi retimanique haque meyeicacai, mitahecataniquecai memiviyac.

Huriyusixi yumiret Mariyasa memuaxa memunenierix que mtiuyuri, yuri mecateniutaerieni hesiena. 46 Masi hipat mme Pareseusixi vahesa menecne. Metenivaretaxatani que mtiuyuri Quesusi. 47 Ayumieme maraacate memhritariecai Pareseusixi vahamat meniyucuxerieni meyuenienique. Mpa meteniyutahave, Ques teteyurieni. Ic tevi vaca inari tiniyurieneni. 48 Xca teipitaca mpa mtiyurieneni, yunait yuri mecatenitaericuni hesiena. Anari Xumatari meniaxacuni, meptasinavairieni ic ena, tateterima meptasinavairienita. 49 Xevit mme Caipasi mtitevacai, maraacamett mhritariecai mc viyarisie, mpa tinivarutahave, Xeme asixepcatemate. 50 Mpa xepcatehetimaivave masi aixa mynic tahesie mieme, xevit tevi mmnic teteri vahesie mieme, capa meheuyevenic tateterima. 51 Mpa pcautay ycmana. Iya viyarisie maraacame mhritarie mhctcaic yacatinicuxatacaitni quename Quesusi vateterima vahesie mieme mniquecai. 52 Iya

45Hic

Vetaniyasie uca visi mua que mticavirie Quesusisie

12

Hic ataxeime tucari heuyevecacu Pasicua mayeanic, Quesusi Vetaniya ninuani haque Rasaru manucatei, Quesusi menucuqueta mquite vasata. 2 Hic mana menivarucuxerieni hamatana memtecuanic. Marita

(Mateu 26:613; Maricuxi 14:39)

Vani12 nivapareviecaitni. Hamatana mematecai, xevit Rasaru canihctcaitni. 3 Hic Mariya naru visi mua cancame vaca mrayeaxe neni, merie quiruyaripa pameme. Quesusi quetayasie nicavirieni. Quetaya niucavasixa ycpac. Naisari quita visi tiniuyeacaitni naruc. 4 Hic teyquitvametemama xevit, Cura Isicariutitanaca, miyetuaniquecai, mpa niutayni, 5 Titayariri catiutuiya ic visi mua haica sienituyari inariyaric, mvaitanic memmamave. 6 Mpa niutayni memmamave mvaraerivacaic pcatixa, masi mtinavayametcaic pta mpa tiutay. Iya vatumini maname ahanat, tita hesiena mtiucaxri nivativecaitni. 7 Quesusi mpa niutayni, Quetineuhayeva. Ipa catiniuyurieni neteuquiya tucarisie mieme mayeaximec. 8 Yuheyemec yuhesa xecanivarexeiyani memmamave. Ne pta xepcanesihexeiya yuheyemec.

216
Que mreutaha Querusaremesie

Huriyusixi yumiret meteniutamarieni quename muva hayecatei. Quesusic xeica mepcaaxecai, Rasaruta mexeiyaque mquite vasata menucuquetac meniaxecaitni. 10 Hic maraacate memhritariecai meyuenieca axeica meniutiyuani quename Rasaruta memieniquecai 11 yumiret Huriyusixi cmana memecc, Quesusisie yuri memteutaeric.

Que memteimieniquecai Rasaru


9Hic

uxaarieca yumiret teteri ixaramete meniuenanani quename Quesusi uhamiecai Querusareme. 13 Parapa mamateya meuhapat menecne meheinaquiyuca. Mpa meteniuhivacaitni, Quetaneutavicueisita aixa. Aixa quetichavarvani Que mane Tiaitamesa miemett umamie hepasita Ixaherisixi tatiaitvame hepasita. 14 Hic Quesusi puxu utaxeiyaca hesiena nanutiyerni, que mreuxa, 15 Siyuni quiecame nuaya, pepcaheumaca. Cam iya mmatiaita ucanamieni Puxu nunusisie acait. 16 Teyquitvametemama ic mepcahetimaivavecai meripai. Quepaucuari visi anet mata Quesusi, anaque mecanayeerieni mpa mreuxa hepasitana, mpa memiyuri. 17 Mc teteri hamatana memeuvacai quepaucua mitahavix Rasaru mvayeyanic teuquiyata, quepaucua menucuqueta mquite vasata, mmerita mecanihecatacaitni. 18 Ayumieme teteri meneinaquiyuni memuenanac quename ic inari tiuyuri. 19 Hic Pareseusixi mpa meteniychavecaitni, Xepneniere asixemcayvave.

12Merics

(Mateu 21:111; Maricuxi 11:111; Rucaxi 19:2840)

217 Cam yunait cuiepa memtama utmana menecne.


Criyecusixi que memteicuvautvecai Quesusi

Vani12 queneneutavicueisita ic tucarisie que nehaineniqueyu. Masi ic ayumieme necaninuani ena cuiepa. 28 Neuquiyari, visi petichavarvat quenaayeita. Hic xevit niutaniuni taheima mpa utait, Neri visi netichavarvat nepaneyeitave, tavarita mpa necatiniyuriemc. 29 Teteri yumiret mana memtiucai memuenana mpa meniutiyuanecaitni, Cam necutrarcani. Hipatta meteutiyuanecai, Xari niuqui tuayame pitahavixri. 30 Quesusiri mpa tinivarutaeiya, Iya nehesie mieme pcautaniu, xehesie mieme pta putaniu. 31 Hicrixa ena cuiepa memtama nivatahavimc iscame. Hicrixa iya mtivaaitva cuiepa memtama tacua nanuyehiyamcri. 32 Ne xca cuie heima neanucuhanieni, yunaime necanivarahapamc nehepa. 33 Mpa niutainecaitni tihecatat que mtimierieniquecai. 34 Teteri ayumieme mpa metenitaeiya, Tame inari niuquiyaric tecaniuena quename iya Crisitu yuheyemec yuhayeva. Que pehaine meuyevese Yuri Tevi manucuhanienic pemaine. Que ppaic ic Yuri Tevi mtiteva. 35 Quesusiri ayumieme mpa tinivarutahave, Yareutevit cuxi xeica hecariya xesata caniuyeicamc. Mexi hecariya xehexeiya xequeneuuvani, yriya capa xehaivac. Que mane yvipa muyeica asipcatimate que mtimie. 36 Mexi hecariya xehexeiya, yuri xequeteneerieca

teteri memuaxa ixararipa meyutanenevienique, hipat mme mecanicriyecusixitcaitni. 21 Mme Piripesa meniuaxani Vesairasie Carereya cuieyarisie mecateisa. Mecanitaivaviya yameutiyuat, Neuxei, Quesusi tepxeiyaqueyu. 22 Piripe neyani. Nitahave Atrexi. Hic Atrexi Piripemat menecne. Mme menitahave Quesusi. 23 Quesusi nivarutaeiya yautait, Tucari nayeaniri Yuri Tevi nehctt visi neanet nemayanic. 24 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xca tricu imariyari caucateuquiyani cuiepa ucaveca, yuxata niyuhayeva xeica. Mes xca ucateuquiyani, vaca canititacaimc. 25 Que mane yutucari mnaquieri canitatmaiyamc. Que mane ena cuiepa yutucari muxiveerie, yuheyemec caneixeiyacamc, pcaxveni. 26 Xca tevi nesiparevivame yaneni, quenesiheveiya ne. Haque nemeyeicani, manarita caniuyeicamc nesiparevivame. Xca tevi nesiparevivame yaneni, neuquiyari ayeame nieriecamc iya.

20Merics

neiyari niyumuinaneni. Queri neutaineni. Neuquiyari,

27Hicri

Quesusi que mtimniquecai que mainecai

Vani12,13 hecariyasie, hecaripa miemete xemacnec. Mpa tinicuxatacaitni Quesusi. Arique heyaca niyutiavieta memcaheitaxeiyac.
Huriyusixi yuri que memcateeriecai Quesusi niuquieya que mtivaranutaxrieni teteri

218

mya pameme inari mtiyurienecai vahxie, yuri mecacatenieriecaitni hesiena. 38 Mpa catinayeani Quisariyaxi tixaxatame niuquieya mpa mutayc, Tiaitame quepai yuri ptitaeriri taniuqui. Quepai pxeisitarie Tiaitame trcariyaya. 39 Ayumieme mepcayvavecai yuri memtetaerienic, tavari mpa mutayc Quisariyaxi, 40 Nivaracpiriya vahxita, Nivaruseiriya vaiyarisie, Capa yuhxic meheunenierenic, Capa yuiyarisie meteychavenic, Capa taaurie meaxrienic nemvaranayexrienic. 41 Mpa niutayni Quisariyaxi quepaucua mixei visi que manecai, quepaucua hepasitana mticuxatacai. 42 Siepres hipat teteri vauquiyarima yumiret yuri mecateniutaerieni hesiena. Pareseusixi vac mepcayuhecatacai capa tuquita meanuyeveiyarienic. 43 Vaca nivanaquecaitni teteri aixa memtevachavenic, esiva xeica vanaquecacu Cacayari pta aixa mtivachavenic.

37Sepas

Quesusi mpa tiniuhiva, Que mane nehesie yuri mtierie, nehesie xeica yuri pcatierie. Masi que mane mnesiheyenasie yuri tinierieca. 45 Que mane mnesixeiya, canixeiyani iya mnesiheyena. 46 Ne nehecariyatt cuiepa necaninuani yunait yuri memteerie nehesie yvipa memcayuhayevac. 47 Xca tevi ic uenieni que nemticuxata, xca yacaticamieni, ne nepcaixaneta. Cuiepa memtama nevataxanetaque nepcanua, cuiepa memtama nevatavicueisitanique pta necaninuani. 48 Que mane mnesixanieri, neniuqui mcautanaquieri, caneixeiyani que mane mixaneta. Mc neniuqui que nemutay, mc canitaxanetamc, tucari ayeayu quepaucua mtapare. 49 Ne necmana asinepcaticuxata. Masi iya mnesiheyena neuquiyaritt, canetiniutaaitani que nemutaineni que nemticuxatani. 50 Ne necatinimaica tita mtiaita iya, tucari mcaxve mhcc. Tita nemticuxata ne, neuquiyari que mnetiutahavix, mpa necatinicuxatani.

44Hic

13

Merics Pasicua ixarari pcasutarievecai cuxi. Quesusi catinimaicaitni tucarieya mayea myupatac ena cuiepa myemiec yuuquiyarisa.

Quesusi que mtivaruhauxina teyquitvamete vaquetasie

219 Yuhesa miemete cuiepa memtama que mtivanaquieriecai, ayearcamec nivanaquieriecaitni. 2 Hicsari metenicuacaitni. Cauyumarieri mpa tiniiyaritani Cura Isicariutitanaca Simuni nuaya miyetuanic Quesusi. 3 Merics Quesusi mpa tinimaicaitni uquiyarieya nai mtiyetuiri mamayasie. Cacayarisa meyetac timait, Cacayarisa myemiec timait, 4 nanucuqueni mexa aurie macatei. Herie mieme yuixuriqui anutihnaca vasixame anuhurieca nayhani. 5 Ha acatuaca pateyusie, nisutani vahauxinat teyquitvamete vaquetasie, vacavasixat vasixamec cmana mayhac. 6 Hic Simuni Pecuru manucatei ninuani. Mc tinitahave, Tiaitame, ec penetihauxina nequetasie. 7 Quesusi mpa titaei, Ne tita nemtiyuriene asipepcatimate hic, ariquemcaque pecaneitimaimc. 8 Pecuru rehave, Hasuacuari pepcanesihauxinani nequetasie. Quesusi mpa titaei, Xca necamasihauxinani, ahesie pcatinaqueni nehepa. 9 Simuni Pecuru mpa titahave, Tiaitame, nequetasie xeica pepcanesihauxinani, masi nemamasieta nemuusieta cueriet. 10 Quesusi mpa tichave, Que mane mecuvax pcaheiyehva hauxinarica, yuquetasie xeica. Masi nait caneuitiyaca. Xemerita xecaniitiyatcani, peru yunait pcatixa. 11 Mcri canimaicaitni quepai

Vani13 miyetuaniquecai. Ayumieme yunait xemcaitiyatca niutayni. 12 Vaquetasie varuhauxica, yuixuriqui herie mieme anacatca, mana ayerca, hutarieca mpa tinivarutahave, Xetemate tita nemtiuyuri xehesie mieme. 13 Xeme Tiquitame Tiaitame xepneteuterva. Aixa xepaitca nemhcc. 14 Mericte, ne Tiquitame Tiaitame nehctt xca xequetasie nexeuhauxini, caneuyeveca xemeta yunait xemyutihauxinani yuquetasie. 15 Xemnesiquenic inari necanixeupitani xemeta mpa xemteyuriecac nemxeuyuripa. 16 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane variyarica mtiuximaya pcaheiva yucusiyari cui veemett, iya caveemetcacu. Nari pcaheiva que mane meiyena cui veemett, iya caveemetcacu. 17 Xca ipa xetemaica, xecaniyutemamaviecacuni xca yaxetecahuni. 18 Yunaime xehepasita nepcaticuxata. Ne nepxemate quehate nemxeanuyexei. Masi mpa netiniuyurieni utarica mayeanic mpa maine, Iya neicuai mcuacai yuquepusac pnesiuquesi. 19 Hicri necatinixetaxatamc yacatiyvecacu cuxi, yuri xemtetaerienic quename ne nehc quepaucua mpa mtiyni. 20 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane mitanaquierie que mane nemanunani, mc

Vani13 caneniutanaquierieni ne. Que mane mnesiutanaquierie ne, iya mnesiheyena caniutanaquierienita.
Quesusi que mtiutahecatax Cura que mtiyetuaniquecai

220 temteuyehva ixararipa quetinenanaimie, tumini mvaitaniquecai memmamave nusu metecuerivacai. 30 Cura pa anuca caneyani. Niuyvicaitni.

utayca Quesusi niyumuinanecaitni yuiyarisie. Tiniutahecata, mpa niutayni, Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xevit xeme caneniyetuamc. 22 Teyquitvamete meniuyuxexeiyacaitni meiyarixiet asimecatemait quepai mraxatacai. 23 Xevit tiyquitvame Quesusi aurie niucateitni Quesusi minaquieriecai. 24 Simuni Pecuru ayumieme nitamaviya. Mpa titahave, Quepai pepraxata quetineutahavi. 25 Mc Quesusi aurie ucait taaurie aveca mpa tinitahave, Tiaitame, quepai phc. 26 Quesusi mpa tinitaeiya, Iya canihctni pa tarimeyari nemiitani neitihaviyame xacsie. Hic pa utihaviyaca nenucuni, niitani Cura Isicariutitanaca Simuni nuaya. 27 Pa anucu, ana Cauyumarie caniviya mc. Quesusi mpa tinitahave, Que pemtiyurieni, xeiya quetineuyuri. 28 Mme mana mematecai ni xevit asimepcatemaicai titayari mrehavecai. 29 Cura vatumini maname mahanacaic, hipat mpa metenicuerivacaitni Quesusi mtitahavixc, Tita

21Mpa

(Mateu 26:2025; Maricuxi 14:721; Rucaxi 22:2123)

quepaucua meta, mpa niutayni Quesusi, Hicrixa Yuri Tevi visi anet nayeitarieni, Cacayarita visi anet rayeitari hesiena tiviyat. 32 Xca Cacayari visi anet ayeitarieni hesiena tiviyat, Cacayarita ycmana visi aneme canayeitamc Yuri Tevi. Cuitva visi aneme rayeitani. 33 Nenivema, yareutevit xeica xehamat necaniuyeicamc. Xenenicuvautvecuni. Que nemtivachavecai Huriyusixi, haque nemeyemie xepcayvave xemetaaxani neutait, yaxeica netinixehahaveni xeme hic. 34 Hecuamecu necatinixeaitaca, xequeneyunaquierieca. Ne que nemtixenaquieriecaipa, xequeneyunaquierieca yunait. 35 Icc yunait mecatenimaicacuni nehesa miemete teyquitvamete xemhme, xca xeyunaquierieca yuhesie.

31Merics

Hecuamec que mtiuaita

Quesusi que mtiutahecatax Pecuru que mtitanenaniquecai

Pecuru mpa tinitahave, Tiaitame, haque pepeyemie. Quesusi mpa titaei, Haque nemeyemie pepcayve pemnesianuveiya hic. Arique

36Simuni

(Mateu 26:3135; Maricuxi 14:2731; Rucaxi 22:3134)

221 pepnesianuveiya. 37 Pecuru mpa titahave, Tiaitame, titayari necatiyve nemmasianuveiya hic. Netucari nepyetuani ahesie mieme. 38 Quesusi mpa titaei, Atucari nehesie mieme petiyetuanitt. Niuqui caniseyeni que nematichave, vacana catahivavecacu, ec haicaca pepacuimavani, quename pecanesimate peutait.

Vani13,14 mpa tinitahave, Tiaitame, quetaneuxeisita auquiyari. Mcc tepnaquiaca. 9 Quesusi mpa titahavix, Mixa xehamat neuyeicacacu pecaneretimaive cuxi, Piripe acu. Que mane mnesixeiya, neuquiyarita canixeiyani. Quepatt peputaine, auquiyari quetaneuxeisita pemaine. 10 Yuri pecatieri quename ne neuquiyarisie netiviya, neuquiyarita nehesie tiviya. Que nemtixecuxaxatva, necmana nepcaticuxata. Neuquiyari nehesie tiviyat myuhayeva, mc yacatiniyurieneni. 11 Yuri xequeneteneeririeca neuquiyarisie nemtiviyac, neuquiyarita nehesie mtiviyac. Me xca mpa yuri xecateerieca, yanemtiyurienec pta yuri xequeteneerieca. 12 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, que mane nehesie yuri mtieri yacatiniyurienemc que nemtiyuriene ne. Canenaivamc yatiyurienet, ne neuquiyarisa nemyemiec. 13 Sepanet que mtitita xemnetetavavirieni nehesa xemiemetett, ne mpa necatiniyuriemc, neuquiyari visi anet mayeitarienic yunivesie tiviyat. 14 Xcari tixat xeneteutavavirieni nehesa xemiemetett, ne mpa necatiniyuriemc.

8Piripe

14

Yuiyarisie xca xecayumuinani. Cacayarisie yuri xecatenierieca, nehesietari yuri xequeteneerieca. 2 Neuquiyari quiecariena vaca canexuaveni qui. Xca mpa caanenique, mpa nepcatixechaveniqueyu. Nepyemie xehesie mieme aixa nemeiyurienic mana. 3 Xca neheyani, xca xehesie mieme aixa neheiyurieni mana, tavari necaninuamc, nehesa nenixeanuvitmc, haque nemeyeica xemeta mana xemeuvanic. 4 Haque nemeyemie xecatenimaica, huye xetemateta. 5 Tumaxi mpa tinitahave, Tiaitame, tame asitepcatemate haque pemeyemie. Que teteimani huye. 6 Quesusi mpa tichave, Ne necanihctni huye, tita yuric mraine netihc, tucari netihc. Xevit neuquiyarisa pcaayeave yuxata, necmana xeica payeave. 7 Xca xenesihetimanique, neuquiyarita xepmaicaqueyu. Hicrixa xecaneitimani xecanixeiya.

Quesusi huye tauquiyarisa meutiyune mhc

xenesinaquierieca, yaxequetenecahuni que nemtiaita.

15Xca

Iyari Mtiyupata que mtivareyenairieniquecai, que mainecai

Vani14,15 nepitavavirieni neuquiyari. Mc xeime canixepitacamc Titutuicametme xehamat muyeicanic yuheyemec. 17 Iyari yuri maine necanixatani. Cuiepa memtama mepcayvave memitanaquierieni memcaixeiyavavec memcaimatec. Xemeri xecanimaicatt. Xetetat niyuhayevani, xehesie catiniviyani. 18 Ne nepcaxecueirieni nepcaxenutuita. Xehesa necaniaxemc. 19 Yareutevit cuxi, cuiepa memtama mepcanesixeiya. Xeme pta xepnesixeiya. Nemayeyuric, xemerita xecanayeyuyuricacuni. 20 Iya tucari ayeayu, mpa xecatenimaicacuni ne neuquiyarisie nemtiviyac, xeme nehesie xemteviyac, neta xehesie nemtiviyac. 21 Que mane mimate tita nemtiaita, yamticamie, mc canihctni que mane mnesinaquierie. Que mane mnesinaquierie, neuquiyarita caninaquieriecamc iya. Neta netinaquierieca, nemasicme nepaneyeitani hesiena. 22 Xevit Cura mcaisicariutitanacatcai mpa tinitahave, Tiaitame que uy pemasict pemaayeitani tame tahesie pemainec, cuiepa memtama vahxie pcatixa. 23 Quesusi mpa titaei, Xca tevi nesinaquierieca, neniuquisie yacatinicamiemc. Neuquiyari caninaquieriecamc iya. Hesana tecaniaxecuni, hesana tenitaquicuni. Que mane mcanesinaquieri, neniuquisie

222 yapcaticamie. 24 Ic niuqui xemenie, nehesa pcamieme. Neuquiyari mnesiheyenasa canimiemetni pta. 25 Ic netinixeutaxatani xehesa neuyeicat. 26 Titutuicame, iya Iyari Mtiyupata neuquiyari meiyenani nehesa miemetme, mc catinixetaquitamc naime. Catinixetaeritamc nai que nemtixecuxaxatvacai ne. 27 Mpa neptixeuhayevi, yuiyarisie xemcauximatariecac. Nehepa yuiyarisie xemcauximatariecac nepxepita. Cuiepa memtama que memteyupitva nepcatixepita. Xeiyari xca cayumuinaneni, xca camamaca. 28 Xeneniuenieni, nemyemie, xehesa nemayeneni que nemtixeutahavix. Xca xenesinaquieriecaque, xecaniyutemamaviecaqueyu neuquiyarisa nemyemiec. Neuquiyari yemec caniveemetni, ne hepana nepcaveeme. 29 Hic yaneptixeutahavix yacatiyvecacu cuxi, yuri xemtetaerienic quepaucua mpa mtiyni. 30 Hic xehamat vaca nepcaticuxataniri. Que mane mtivaaitva cuiepa memtama ucanamieni. Tixa pcarexeiya nehesie timieme. 31 Masi cuiepa memtama memtehetimanic neuquiyari nemnaquierie, neuquiyari que mnetiuaita, mpa netiniyurieneni. Xequenanucuuti, cm tepyehuri.

16Neta

15

Quesusi tita yuric mtinanayari mhc

Ne nana necanihctni, tita yuric mtinanayari.

223 Neuquiyari catiniviyametni. 2 Yunait nana mamateya nehesie memteviya xca mecautixuxuavereni, iya nivaranuyexrimc. Yunait memutixuxuavere, iya nivatiitimc masi vacava mtixuaverenic. 3 Hicrixa xecaniuitiyani xeme neniuquic nemtixecuxaxatvacaic. 4 Nehesie xeteviyat xequeneyuhayevani, neta xehesie netiviyat netinehayeva. Mamateya pcayve ycmana mtixuavere xca nanayarisie tiviyat cayuhayeva. Yaxeica xemerita xepcayvave xemtixuavere xca nehesie xeteviyat xecayuhayeva. 5 Ne nanayari necanihctni, xeme mamateya xetehme. Que mane nehesie tiviyat myuhayeva, neta hesiena netiviyacacu, mc vaca canitixuaverimc. Nehesie xecateviyat asixepcateyvave xeme. 6 Xca tevi nehesie tiviyat cayuhayeva, nana mamayaripa cananuyehiyamc, nitavamc. Icuxeriyame taipa neuxriyamc, nititaiyariemc. 7 Xca nehesie xeteviyat xeyuhayeva, xcari tita nemticuxata xehesie tiviyat yuhayeva, tita mtixenaque xequenecuvava, mpa catiniymc xehesie mieme. 8 Neuquiyari visi anet canayeitarivani quepaucua vaca xemutixuxuavere, quepaucua nehesa miemete teyquitvamete xemacca. 9 Neuquiyari mnetinaquieriecaipa, mpata

Vani15 necatinixenaquieriecaitni. Xequeneyuhayeva nehesie xeteviyat, ne nexenaquieriecacu. 10 Xca yaxetecahuni que nemtiaita, xeniyuhayevacuni nehesie xeteviyat, nexenaquieriecacu ne, neuquiyari aisicayasie yanemticamiepa, iyasie netiviyat nemnehayevapa nesinaquieriecacu iya. 11 Ipa netinixecuxaxatvacaitni netemavierica xehesie myuhayevanic, xetemavierica mayeatarienic. 12 Ipa necatiniaitani, xequeneyunaquierieca que nemtixenaquieriecai ne. 13 Que tevi yamcatiyucanaquieriepa, vaca masi ptiyucanaquierie yutucari yetuat mme mvanaquierie vahesie mieme. 14 Xeme xecaninenaquierimatni xca yaxetecahuni que nemtixeaita. 15 Teuximayatameteri nepcatixeuterva. Tiuximayatame asipcatimate que mtiyuriene cusiyarieya. Ne masi nenaquierima neptixeuterva, naime nemtiueni neuquiyarisa neptixeutaquita. 16 Xeme xepcanesianayexei. Ne pta nenixeanayexeiya. Nepxeuhrita xemyehuc, xemutixuxuaverenic, xehesa mieme icuaxi myuhayevanic, sepanet que mtitita xemitavavirieni neuquiyari nehesa xemiemetett mxepitanic. 17 Ipa necatinixeaitaca, xequeneyunaquierieca.

cuiepa memtama mexeuxiveerieca,

18Xca

Cuiepa memtama que memtexeuxiveerieca

Vani15,16 yaxequetenemaica, memnesitauxi ne meri. 19 Xca cuiepa xemiemetetnique xeme, cuiepa memtama mecanixenaquieriecaqueyu yuteterima. Xemeri cuiepa xepcamiemete, ne masi nenixeanayexeiya cuiepa memtama vasata. Ayumieme cuiepa memtama mecanixeuxiveerieca. 20 Neniuqui xequenaerivani que nemtixeutahavix, Que mane mtiuximayatame pcaheiva yucusiyari cui veemett iya caveemetcacu. Que memneteuveveiyacai ne, xemeta mecanixetaveveiyacuni. Neniuquisie yamepcatecahucai, yaxeica xeniuquisieta yamepcatecacne. 21 Masi ipa naime mecanixeyuriecuni nehesa xemmiemetec, memcaimatec iya mnesiheyena. 22 Xca necanuanique, xca necavarutaxatanique, tita axa mtiane mepcatehexeiyaqueyu. Hicri tixa mepcatehexeiya memitiavietac tita axa memteyurie. 23 Que mane neuquiyari muxiveerie, netari caneniuxiveerieca. 24 Vasata xca yanecatiuyurienique xevit yamcatiyurievepa, mme tita axa mtiane mepcatehexeiyaqueyu. Hicri mecaniuneniere, mecataniuxiveerieca neri neuquiyarita. 25 Masi niuqui canayeatarieni inari niuquiyarisie mpa mreuxa, Sepa asinemcatiuyuri, mecaneniuxiveeriecaitni.

224 munuani iya Titutuicame nemxehanairieni neuquiyarisa mieme, Iyari yuri maine neuquiyarisa mayeneica quepaucua munuani, iya nehepasita catinitahecatamc. 27 Xemetari xecatenitahecatacuni nehamat xemuuvac mataripait. Ipa neptixecuxaxatvacai xemcatiquetamrec. Mme mepcaxepitani tuquita. 2 Masicutaxi tucari canayeamc quepaucua yunait memxecuini Cacayari meayexeiyame memyuerieca. 3 Mpa mecateniyuriecuni memcaimatec neuquiyari, memcanesimatec neta. 4 Masi ipa netinixecuxaxatvacaitni, xemeerivanic neniuqui quepaucua mayeani tucariyari, mpa nemtixeutahavix xetehaerivat.

26Quepaucua

16

Mataripai ipa nepcatixeutahavix xehamat nemuyeicacaic. 5 Hic necaniyemieni iya mnesiheyenasa. Xevit xeme pcanesitaivaviyave, haque pepeyemie utait. 6 Mpa nemtixecuxaxatvacaic xeiyari canihpneni hivericac. 7 Ne neptixecuxaxatva tita yuri mraine, masi aixa caniymc xehesie mieme nemyemiec. Me xca necaheyani, Titutuicame pcanuani xehesa. Masis xca neheyani, necanixehanairiemc. 8 Iya nuame nivatatiemc cuiepa memtama tita axa memteyurie

Iyari Mtiyupata que mtiyurieneni

225 hepasita, tita mtiheiserie hepasita, titac mranutahiyani hepasita. 9 Tita axa memteyurie hepasita pvatatieni yuri memcateeriec nehesie. 10 Tita mtiheiserie hepasita tivatatieni neuquiyarisa nemyemiec, tavari xecanesixeiyacacu. 11 Titac mranutahiyani hepasita tivatatieni, cuiepa memtama tivaaitvame que mranutahiya. 12 Vaca cuxi necaneixeiyani nemtixetaxatanic. Xeme xeica xepcayvave cuxi xemienieni hic. 13 Quepaucua iya munuani Iyari yuri maine, iya nixehecatamc xemeitimanic nait yuri maine. Ycmana pcaticuxatani. Tita mtienie catinitaxatamc. Tita umramie tinixetaxatamc. 14 Iya visi neaneme canenayeitamc. Tita nehesa mtimieme catinanupimc catinixetaxatamc. 15 Quepa mrexeiya neuquiyari, nait catininepinitni. Ayumieme neputay, tita nehesa mtimieme catinanupimc tinixetaxatamc.

Vani16 tita ic tixata yareutevit maine. Asitepcatemate quett mutaine. 19 Quesusi mpa tinetimani memiivaviyacucaic. Mpa tinivarutahave, Icc niuqui xetexata, mya nemutayc, yareutevit xepcanesixeiya, tavari yareutevit xepnesixeiya nemainecaic. 20 Niuqui caniseyeni que nemtixechave, xecaniutisuanacuni xeniyuhiveriecacuni. Cuiepa memtama pta meniyutemamaviecacuni. Xeme xecaniyuhiveriecacuni, peru xeyutihiverieme masi xeyutemamaviet xecanacnicuni. 21 Uca tinivermet niyuhiveriecamc tucarieya mayeac. Nuesi utinuivacu uximatarica pcahaeriva myutemaviec tevi mutinuivaxc cuiepa. 22 Ayumieme xemeta hiverica xecanexeiyani hic. Tavari necanixexeiyamc. Ana xeiyari niyutemamaviecamc. Xevit pcaxenavairieni xetemavierica. 23 Iya tucarisie tixa xepcanetecuivaviyani. Niuqui caniseyeni que nemtixechave, sepa que mtitita xemteitavavirieni neuquiyari nehesa xemiemetett, yacatinixepitamc. 24 Hicque tixat xepcateitavavirievave nehesa xemiemetett. Xequeneutavaviriri, xenitanaquieriecuni xetemavierica mayeanic.

xepcanesixeiya. Tavari yareutevitta xecanenixeiyacuni. 17 Ayumieme teyquitvamete hipat mpa meteniychavecaitni, Titari tatichave, yareutevit xepcanesixeiya, tavari yareutevit xepnesixeiya utait, mpata utait, neuquiyarisa nemyemie. 18 Ayumieme meteutiyuanecai,

16Yareutevitri

Xeyutihiverieme masi que xemteyutemamavieca, que mainecai

haaviecamec necatinixetaxatacaitni. Tucari

25Ic

Ne necaneiva tita cuiepa mtimieme, que mainecai

Vani16,17 canayeamc quepaucua nemcatixetaxatani haaviecamec, masi heiseriemec necatinixetaxatamc neuquiyari hepasita. 26 Iya tucarisie xecanitavaviriecuni nehesa xemiemetett. Ne asinepcatixechave quename xehesie mieme neitavavirieni neuquiyari. 27 Iyas neuquiyaritt canixenaquierieca, xeme xemnesinaquieriecaic, yuri xemteutaeric quename Cacayarisa neheyeta. 28 Ne neuquiyarisa nemiemett necaneyeyani, cuiepa necaninuani. Tavari nepyemie cuiepa, neuquiyarisa necaniyemieni. 29 Teyquitvamete mpa meniutiyuani, Cam hicrixa heiseriemec pecatinicuxatani, haaviecamec pecaticuxatat. 30 Hic mpa teptemate nai pemtimate, tixa pcareuyevese xevit mmasicuivaviyanic. Ayumieme mpa yuri tecatenierieca Cacayarisa pemeyetac. 31 Quesusi mpa tivarutaei, Yuri xeteerie hic acu. 32 Cam tucari canayeamc, canayeaniri masi, quepaucua xemtaxriyaxani yuxexuit yuquie. Xepnesicueirieni nexatamec. Masi nexatamec nepcauyeica, neuquiyari nehamat puyeica. 33 Ipa necatinixecuxaxatvacaitni yuiyarisie xemcauximatariecac nehesie xeteviyat. Cuiepa uximatarica xecanexeiyacacuni. Yuiyari xequeneucayesa masi, ne necaneiva tita cuiepa mtimieme.

226
Quesusi que mtiyutanenevi teyquitvamete vahesie mieme

17

Merics mpa tinicuxatacaitni Quesusi. Yuheima heutiniereca mpa niutayni, Neuquiyari, tucariri payea. Visi ane quenayeita anive, iyata anive visi peaneme mmasiayeitanic 2 heiserie pemipitapa yunaime teteri vahepasita, iya tucari mcaxve mvapitacac yunaime pemiyetuirie ec. 3 Ic tucari mcaxve canihctni, memmasimaicac ec peaxevit yuri pemcacayari, memnesimaicac neta Quesusi Crisitu pemnesiheyena. 4 Ne cuiepa visi peaneme nemanayeitani. Que pemnetiuhrita yanemtiyurienenic, netinayeataniri. 5 Hicri neuquiyari, ahesa visi neaneme quenenayeita, visi nemanecaipa cuie caxuavecacu cuxi. 6 Ne nepmasitahecatax ec que pemane mc teteri vahxie, cuiepa memtama vasata miemete pemnesiyetuiri vahxie. Mepateterimatcai, pepnesiyetuiri mme. Aniuquisie yamecatenicahuni. 7 Hicrixa mpa mecatenetimani quename ahesa nemieme, nai pemnetiyetuiri. 8 Niuqui pemnesiupita nenivarupitani mme. Mmerita mecanitanaquierieni. Mpa mecatenetimani, yuric ahesa nemeyetac. Yuri

227 mecateniutaerieni quename penesiheyena. 9 Vahesie mieme nepmasitavaviri. Cuiepa memtama vahesie mieme nepcamasivaviri, mme pemnesiyetuiri vahesie mieme pta nepmasivaviri, ateterima memhmec. 10 Nait nepini apini catinihctni, apini nepini tihcta. Vahesie netiviyat visi neanet necanayeitarivani. 11 Ari cuiepa nepcauyeica. Ime masi cuiepa mecaniuuvani, ne ahesa neniyemieni. Neuquiyari pempasie, quenivaviyani mme pemnesiyetuiri ahesa memmiemetec, memyutaxevirec que temtetaxevi tame. 12 Mexi vahamat neuyeicacai necanivaviyacaitni mme pemnesiyetuiri ahesa memmiemetetcaic. Nenivacueriecaitni. Xevit mme pcautaunari, iya xeica unaricac mayumiemetcai niutaunarieni utarica mayeanic. 13 Hic ahesa neniyemieni. Ipa netinicuxatani cuiepa, yuhesie netemavierica memexeiyanic ayearcame. 14 Ne aniuqui necanivarupitani. Cuiepa memtama mecanivarutiuxiveerietcne cuiepa memcamiemetec, ne cuiepa nemcamiemepa. 15 Nepcamasivaviri pemvaranuvitnic cuiepa memcauuvanic. Masi nepmasivaviri pemvaviyanic tita axa mtiane hepasita. 16 Cuiepa mepcamiemete ne cuiepa nemcamiemepa. 17 Tita yuri

Vani17 mrainec quenivapatani ahesie mieme. Aniuqui canihctni tita yuri mraine. 18 Cuiepa pemnesiheyenapa, neta nepvareutanaxa cuiepa. 19 Vahesie mieme nepasiet nepyane, mmerita ahesie mieme mempasienic tita yuri mrainesie meteviyat. 20 Ime xeica vahesie mieme nepcamasivaviri. Masi mme nehesie yuri memtetaerieni vaniuquic, mme vahesie mieme nepmasivavirieta 21 yunait memyuxevinic, neuquiyari acu, ec nehesie pemtiviyapa, neta ahesie nemtiviyapa, mmerita tahesie memteviyanic, cuiepa memtama yuri memtetaerienic quename ec penesiheyena. 22 Visi neaneme pemnesiayeitapa, neta mpa meaneneme nenivarayeitani memyuxevinic tame temtaxevipa, 23 ne vahesie netiviyacacu, ecta nehesie petiviyacacu, meayeat memyutaxevirec, cuiepa memtama memtemaicac quename penesiheyena, quename mpa petivarutanaquieri pemnetiunaquieripa ne. 24 Neuquiyari, tita pemnetiyetuiri, mpa pnetinaque, haque nemeyeicani, mmeta nehamat memeuvanic, memnesixeiyac visi neaneme que pemnerayeita. Tams ec pecaneninaquieriecaitni cuie cuxi canevecacu. 25 Neuquiyari yapemtiyuriene que mtiheiserie, cuiepa memtama mepcamasihetimaivave. Ne

Vani17,18 pta nepmasihetima. Ime mpa mecatenetimani quename penesiheyena. 26 Ne necanivarutahecatani memmasimaicac ec que pemane. Yaxeica netinivatahecatamc, pemahayevac ec pevanaquieriet que pemnetinaquieriecai ne, neta vahesie nemtiviyanic.

228 ne nephc tivarutahavecu yucuta meniyecne, mecanatixrieni cuiepa. 7 Ayumieme tavari mpa tinivarutaivaviya, Quepai xeptehacuvautve. Mme mpa meteutiyuane, Quesusi Nasaretitanaca. 8 Quesusi mpa tivarutaei, Yaneptixehahave, ne nephc. Xcari xenesicuvautveni ne, xequenivaruhayeva ime memyehuc, 9 mayeanic niuquieya que mainecai, Mme pemnesiyetuiri nepcavareuyexriexa xeime. 10 Hic Simuni Pecuru cusira acaviet nivatihana. Maraacame mhritariecai tiuximayatameya niuvani. Serietana mieme nacaya neucuviteni. Tiuximayatame Marucu catinitevacaitni. 11 Hic Quesusi mpa tinitahave Pecuru, Acusira queneucaquesa painatana. Ne necarenuieni iya tecxita mieme neuquiyari mnesiitani yanemranayeyanic.

6Hic

Que memteivi Quesusi

18

Mpa utayca caneyani Quesusi teyquitvamete vahamat. Aquisie Cariuxa Muyeu mtiuyetevasie menanucne haraveri muyemacaisiepai. Mana neutahani teyquitvamete vahamat. 2 Hic Cura miyetuaniquecai mana canemariecaitni, mixa Quesusi teyquitvamete vahamat memyuyexexerivacaic muva. 3 Cura cuyaxi varavitt, tupirisixi maraacate memhritariecai vahesa miemete Pareseusixi vahesa miemete varavitt, mana caninuani cxemete haurite cusirate meteut. 4 Quesusiri nai timait amramiecai hepana, nivayeyani. Mpa tinivarutahave, Quepai xeptehacuvautve. 5 Mme mpa metenitaeiya, Quesusi Nasaretitanaca. Iya mpa tivarutahave, Nes nephc. Cura miyetuaniquecai mana niutivecaitni vahamat.

(Mateu 26:4756; Maricuxi 14:4350; Rucaxi 22:4753)

Maraacame mhritariecaisa que mtiuatarie Quesusi

cuyaxiri, cuyaxi tivaaitvameri, Huriyusixi vatupirisixiri mecaniviya Quesusi. Menihani. 13 Anasisa meri mecaniatani. Iya Caipasi munieya nihctcaitni. Caipasi maraacate vahepasita canihritariecaitni mc viyarisie. 14 Caipasi tihctcai

12Hic

(Mateu 26:5758; Maricuxi 14:5354; Rucaxi 22:54)

229 que mane mvarutiimaiyax Huriyusixi masi aixa mynic xevit tevi mmnic teteri vahesie mieme, utait.
Pecuru que mtiyucuimavacai, quename Quesusi camaicai utait

Vani18 netinicuxatacaitni cuiepa. Ne neheyemec netiniquitacaitni tuquiteta, tuqui ampatata, haque yunait Huriyusixi memyutixexeriva. Ne tixat nepcaticuxatacai avie. 21 Titayari peneticuivaviya ne. Quenivarutaivaviya mme memnesieniecai pta, siparas que nemtivacuxaxatvacai. Cam ime mecatenimaica que nemutay. 22 Mpa utaycu, xevit tupiri mana mutivecai canivani Quesusi mpa utait, Quepa petitaeiya maraacame mhritarie. 23 Quesusi mpa titaei, Xcas axa neutaineni, quetineutahecata tita axa mtianec. Me xca aixa neutaineni, titayari penetiuva. 24 Hic Anasi neinani hiyacame Caipasisa maraacame mhritariecaisa.

Simuni Pecuru niveiyacaitni Quesusi, xevitta tiyquitvame tiveiyacai. Maraacame mhritariecai nimaicaitni iya tiyquitvame. Quesusimat neutahani maraacame mhritariecai curarutanapai. 16 Pecurus mana niutivecaitni tacua quitenie aurie. Hic mc tiyquitvame maraacame mhritariecai mimaicai mana neyani. Nitahave quitenie tihveme, curarutapai Pecuru niatani. 17 imari quitenie mtihvemetcai mpa tinitahave Pecuru, Ecta ic tevi teyquitvametemama vahesa mieme pecatihc. Iya tiutay, Ne pcatixa. 18 Hic teuximayatamete tupirisixi vahamat mana meniutiucaitni mecxet meatinaica, muhatcaic. Pecuruta vahamat niutivecaitni cxet.

15Merics

(Mateu 26:6970; Maricuxi 14:6668; Rucaxi 22:5557)

Pecuru tavari que mtiyucuimavacai, quename Quesusi camaicai utait

Anasi que mtitaivaviyax Quesusi

maraacame mhritariecai canitaivaviya Quesusi teyquitvametemama vahepasita, tita mtiquitacai hepasita. 20 Quesusi mpa tinitaeiya, Ne teteri vahxie

19Merics

(Mateu 26:5966; Maricuxi 14:5564; Rucaxi 22:6671)

Simuni Pecuru mana niutivecaitni cxet. Hic mpa meteitahave, Iya teyquitvametemama vahesa mieme pecatihc. Mc niyutaimani, mpa niutayni, Ne pcatixa. 26 Maraacame mhritariecai teuximayatametemama xevit, iya Pecuru minacavite canimarieyatcaitni. Mc mpa rehave, Quete ne necamarexei vana haraverita hamatana peuyeicame. 27 Tavari niyutaimani Pecuru. Yapaucua niutahiva vacana.

25Merics

(Mateu 26:7175; Maricuxi 14:6972; Rucaxi 22:5862)

Vani18,19
Piratusa que mtiuatarie Quesusi
37Piratu

230 mpa titahave, Que petiaitametni ec. Quesusi mpa titaei, Ec pecaniutaineni ne tiaitame nemhc. Ayumieme necaniutinuiva, ayumieme cuiepa necaninuani, nemtitahecatanic tita yuri mraine hepasita. Yunait yuri mrainesie miemete mecanenienieca neutaniucame. 38 Piratu mpa tinitahave, Que titita yuri maine.

Caipasisa meheyecneca mecaniatani Quesusi iscame quie. Niyuimuanatcaitni. Mmeri mepcaheutahaxa iscame quita capa mecaitiyat meacnec, masi Pasicua icuaiyari memtecuanic. 29 Ayumieme Piratu tacua nivayeyani vahxie. Mpa niutayni, Titac xeteixaneta ic tevi. 30 Mme mpa metenitaeiya, Xca ic axa catiyurienenique, tepcamasiyetuirieniqueyu. 31 Hic Piratu mpa tivarutahave, Xequenanuvitqui. Xequeneutainata xeinari niuquiyari que maine. Huriyusixi mpa meteitahave, Tame heiserie tepcahexeiya temimienic tevi. 32 Mcc nayeani Quesusi niuquieya mutainecai que mtimniquecai ticuxatat. 33 Hic tavari Piratu neutahani iscame quita. Nitahave Quesusi, mpa tinitahave, Ec Huriyusixi petivaaitvame. 34 Quesusi mpa titaei, Acmana mpa petiutaine, hipat nusu memateutahavix nehepasita. 35 Piratu titaei, Ne netihuriyu. Ateterima, maraacate memhritarie mepmasiyetua nehesa. Que petiuyuri. 36 Quesusi mpa titaei, Ena cuiepa pcamieme que nemtiaita. Xca ena cuiepa miemetnique que nemtiaita, netupirisixima mecaniyucuitveniqueyu nemcayetuiyanic Huriyusixi vahesa. Masi hic que nemtiaita uva pcamieme.

28Hic

(Mateu 27:12, 1114; Maricuxi 15:15; Rucaxi 23:15)

Iscame que mtiutaaitax, Quesusi mmierienic

19

Hic mpa utayca tavari nivayeyani Huriyusixi vahxie. Mpa tinivarutahave, Ne tixa nepcatiucaxei nemtiuhpanic hesiena. 39 Ipa canianeni xeyeiyari, xeime nemxexnirienic Pasicua ixararipa. Mericte, xecateyuvariya nemxexnirieni Huriyusixi tixeaitvame. 40 Hic mpa meniutihiva tavari, Mc pcatixa, Vaxavaxi pta meutiyuat. Iya Vaxavaxi catinina vayametcaitni. Hic Piratu neivitni Quesusi, tiniutaaita mcuveiyaxanic. 2 Cuyaxita xuya mumayari meutasaca muuyasie menenutimanirieni. Herie mieme ixuriqui mtarayec menenacuvirieni. 3 Hxiena meniaxecaitni mpa meutiyuat, Aixa acu Huriyusixi tivaaitvame. Menicuvaxanita. 4 Hic tavari tacua nivayeyani Piratu. Mpa tinivarutahave, Cam uva tacuapai

(Mateu 27:1531; Maricuxi 15:620; Rucaxi 23:1325)

231 nepxeatirieni xemtemaicaicac tixa nemcatiucaxeic hesiena nemtiuhpanic. 5 Hic Quesusi nivayeyani xuya mumayari anamat, herie mieme ixuriqui mtaraye anacuviet. Mpa tivarahave, Cam tevi. 6 Hicri maraacate memhritariecai tupirisixita quepaucua memixei meniutihiva mpa meutiyuat, Curuxisie queneumia, curuxisie. Piratu mpa tivachave, Xemes xequenanuvitqui, curuxisie xequenemia. Neri tixa nepcatiucaxei hesiena nemtiuhpanic. 7 Huriyusixi mpa meteitaei, Tame inari niuquiyari tecanexeiyani. Mc inari que maine, neuyeveca ic mmni Cacayari nuaya mayuyeitac. 8 Piratu ic niuqui uenieca masi vaca neumacaitni. 9 Tavari iscame quita heutahaca mpa tinitahave Quesusi, Haque pepemieme ec. Quesusiri haquevas cacanitaeiya. 10 Piraturi mpa titahave, Pecanetitaeiya ne. Pecatimate ne heiserie nemexeiya nemmasixnac, heiserie nerexeiyata curuxisie nemmasimienic. 11 Quesusi mpa titaei, Ec heiserie pepcahexeiyaniqueyu nehepasita taheima miemec xca pecapitariecaque. Ayumieme iya mnesiyetua ahesa, mc masi vacava axa tiniuyurieni. 12 Piratu ayumiemeri tinicuvaunecaitni que mtixnac. Huriyusixi mecaniutihiva mpa meutiyuat, Xca ic peuxna, pepcainaquierie Tiaitame Sesaxi.

Vani19 Yunait teaitamete memayuyeita mecaneyeunieca Sesaxi. 13 Hic Piratu ic vaniuqui uenieca nivayehana Quesusi. Mana caniucayerni Piratu yuuvenisie Macutenusariya mracutevasie, Heprayusixi vaniuquic Cavata mracutevasie. 14 Iya tucarisie menihaaritacaitni Pasicua ixarariyari. Esivatcacu tuca nayeiximecaitni. Mpa tinivarutahave Huriyusixi, Cam tixeaitvame. 15 Mmeri meniutihiva, Quenanuvitqui, quenanuvitqui, curuxisie quenemia. Piratu mpa tivachave, Quettri curuxisie nepeimieni tixeaitvame. Maraacate memhritariecai mpa meteitaei, Tame xeime tepcahexeiya tatiaitvame, Sesaxi xeica ptatiaitvame. 16 Hic nivayetuirieni curuxisie mmierienic. Hic meneihana Quesusi.

Quesusi que mtiumierie curuxisie

att mana neyani Mqui Muuya Manuca mracutevasie, Heprayusixi vaniuquic Curucuta mracutevasie. 18 Manari curuxisie menitivieni. Yuhutame hamatana metevarutivta naisata, Quesusi vahixata. 19 Piratuta inari niutautani. Curuxisie neimani. Mpa catineucaitni, QUESUSI NASARETITANACA HURIYUSIXI TIVAAITVAME. 20 Huriyusixi yumiret menititerva iya inari quiecari mehurac Quesusi mamieriesie. Heprayusixi

17Yucuruxi

(Mateu 27:3244: Maricuxi 15:2132; Rucaxi 23:2643)

Vani19 Xumatari Criyecusixi vaniuquitec prayeuxacai. 21 Hic Huriyusixi vamaraacate memhritariecai mpa metenitahave Piratu, Pepcaniuutani Huriyusixi Tivaaitvame. Ipa pta, Iya mainecai Huriyusixi neptivaaitvame peptiniuutani. 22 Piratu mpa tivarutaei, Que nemtiuuta netiniutautaniri. 23 Hic cuyaxi curuxisie meicavieca Quesusi, ixuriquiteya meneutahuriexani. Naucame menayeitani, yuxexuit cuyaxi xei ixuriquiyari memexeiyanic, tetata mieme ixuriquita aparte yuxata. Tetata mieme ixuriquieya pcavipecai, yuxevit niisecaitni nait. 24 Hic mpa meteniyutahaveni, Cam tepcaitisanani. Masi teptataiva, siparas quepai peiva. Mpa tinayeatarieni utarica mpa maine, Neixuriqui meniutapataxani yuhesie mieme, neixuriquic menayuiva. Merics mpa mecateniuyurieni cuyaxi. 25 Quesusi curuxieya aurie menitiucaitnita Quesusi varusieya, varusieya ivaya, Mariya Creupa yaya, Mariya Mararatanaca yunait. 26 Quesusis varuxeiyaca mana metiucacu yuvarusi, iya tiyquitvame mnaquieriecai, mpa tinitahave yuvarusi, Uca acu, cam anive. 27 Arique mpa tinihritani iya tiyquitvame, Cam avarusi utait. Iya tucarisie tiyquitvame yuhesa neiinieni.

232 mayeatarienic mpa niutayni, Nepeuharimc. 29 Xari mana niucateitni vinu masina hnet. Hic ha iseveme mucuxani meutahniyaca vinu masinac, hisupu cyeyarisie meiyeca, teniena meneitiserieni. 30 Quesusi heinataca vinu masina mpa niutayni, Canayeaniri. Yumuusie anacatusireca niyetuani yuiyari.

Quesusi yuiyari que mtiyetua

Quesusi mpa timait nait ari mayeatariec, utarica

28Anari

(Mateu 27:4556; Maricuxi 15:3341; Rucaxi 23:4449)

iya tucarisie menihaaritacaitni ixarari. Ayumieme Huriyusixi menitavavirieni Piratu vavatute memtitarac memvaracanic, caxarite memcayuhayevac curuxisie meuyevt uxipiya tucarisie. Iya uxipiya tucari yemec caniixararitcaitni. 32 Ayumieme cuyaxi mana meniuaxani, memucavtarie curuxisie hamatana xeime vatuteya meniutitara, xeimetari vatuteya meteutitarax. 33 Quesusisa meuaxaca vatuteya mepcautitarax memixeic mquime. 34 Masi xevit cuya pisicac neitiseni aquitana. Yapaucua naneni xuriya hata. 35 Que mane munierix tiniutahecata. Tita mtitahecata yuri canaineni. Mcta tinimaica yuri mainec, yuri xemteeriecac xemeta. 36 Mpa tiniuyni utarica mayeatarienic mpa mutaine, Umeyari pcatitare. 37 Tavari xevit utarica ipa naineni, Mecaniixariecuni que mane memuse.

31Merics

Cuya que mreitise Quesusi aquitana

233
Teuquiyapa que memteheite Quesusi

Vani19,20 niuxeiya tete teuquiya hxie meucatei. 2 Hic nausarmet neyani. Simuni Pecurusa ninuani, xeimesata tiyquitvame Quesusi minaquieriecaisa. Mpa tinivarutahave, Teuquiyapa menivayecueni Tiaitame. Asitepcatemate haque memeite. 3 Hic Pecuru neyani xevit tiyquitvamemat. Teuquiyapa menahucaitni. 4 Yuhepasita meniunausarmecaitni. Xevit tiyquitvame masi niutanausacai, Pecuru naiva, nayeani meri teuquiyapa. 5 Anahuca nixeiya ixuriquite mana acateme, peru muva pcaheutaha. 6 Hic Simuni Pecuru uimatt ninuani. Teuquiyapa neutahani. Ixuriquite niuxeiya mana acateme. 7 Tuvaxa tiuxei muuya meeimecai ixuriquite aurie caticateme, yateva ticateme pta tutunime uxeica. 8 Ana neutahani iya tiyquitvame umexat munua teuquiyapa. Nixeiya, yuri tiniutaerieni. 9 Mme cuxi mepcaheitimaivavecai utarica meuyevecaic mquite vasata manucuqueni maine. 10 Hic teyquitvamete yuquie menecne.

arique Cuse Arimateyatanaca canitavavirieni Piratu menucuenic Quesusi caxarieya. Iya Cuse Quesusisa mieme catiniyquitvametcaitni avie, mvamacarcaic Huriyusixi. Piraturi canipitani. Neyani, caxarieya necueni. 39 Nicuremu mana ninuanita meripai hesana munua yvicta. Iyas miru haruhemame visi mua mutacuicuiya niatani merie necapa pameme. 40 Hic meneicueni Quesusi caxarieya. Menicueima ixuriquitec visi mua meicavirieca. Mpa canianeni Huriyusixi vayeiyari teuquiyac. 41 Mana curuxisie mamieriesie haraveri niyemacaitni. Haraverita teuquiyapa xique mvayeinierie nicumacaitni. Xevit cuxi mc teuquiyapa pcacateuquievecai. 42 Muva ayumieme meneiteni Quesusi, Huriyusixi memyuhaaritacaic iya tucarisie, teuquiyapa mehuracaic.

38Merics

(Mateu 27:5761; Maricuxi 15:4247; Rucaxi 23:5056)

Que mranucuque Quesusi mquite vasata

Masict que mrayuyeita Quesusi Mariya Mararatanaca hxie

20

Merics mexacame tucariyarisie semanasie teuquiyapa ninuani Mariya Mararatanaca uyvicacu cuxi yuimuana. Heuhiyacame

(Mateu 28:110; Maricuxi 16:18; Rucaxi 24:112)

Mariya teuquiya hxie niutivecaitni tacua utasuat. Hic utasuat nanahuni, teuquiyapa neutaniere. 12 Mana nivaruxeiya niuqui tuayamete yuhutame meanacatuxame. Xevit Quesusi muuya manucatei nacateitni,

11Merics

(Maricuxi 16:911)

Vani20 xevitta quetaya manucatei racatei haque Quesusi caxarieya manutequiecai. 13 Mme mpa metenitahave, Neuxei uca, titayari petiutasuaca. 14 Mpa tivachave, Netiaitvame mepecuei, asinepcatimate haque memeite. Mpa utayca taaurie naveni. Nixeiya Quesusi mana utiveme, masi asipcatimaicai mquesusitcaic. 15 Quesusi mpa tinitahave, Neuxei uca, titayari petiutasuaca. Quepai pepracuvaune. Mc haravericame eriet mpa tinitahave, Neuxei uqui, xca ec peheicueni, queneneutaxata haque pemeite. Neri nenenucueimc. 16 Quesusi mpa tichave, Mariya acu. Iya hepana aniereca mpa tinitahave Heprayusixi vaniuquic, Xavuni, taniuquic Tiquitame maine. 17 Quesusi mpa tichave, Pepcanesiviyani. Neuquiyarisa nepcaanutiyeive cuxi. Masi neivama vahesa quenemie. Mpa quetinivaretahavi, Neuquiyarisa mxeuquiyarisa nenanutiyeimc, necacayarisa mxecacayarisa neranutiyani. 18 Hic Mariya Mararatanaca mana ninuani mpa tivacuxaxatvat teyquitvamete Tiaitame muxeic, mpa mrehavecaic.

234 quiteniete reunatcaicacu memvamacarcaic Huriyusixi, Quesusi ninuani. Vahixapa niutaqueni. Mpa tinivarutahave, Xca xecauximatarieca yuiyarisie. 20 Mpa utayca nivaruxeisitani yumamate yuaqui. Teyquitvamete meniyutemamaviecaitni Tiaitame mexeiyat. 21 Hic Quesusi tavari mpa tivarutahave, Xca xecauximatarieca yuiyarisie. Neuquiyari mnesiheyenapa, neta mpa necanixeheutanaxani. 22 Mpa utayca nivaruiyamani. Mpa tivarutahave, Xequeneutanaquieri Iyari Mtiyupata. 23 Sepa que memhate xemtevareuyehvirieni tita axa memteyurie, meteneuyehviyariecuni. Sepa que memhate xemvavesitaca tita axa memteyurie, menivecacuni mepcayutaxna.

Masict que mrayuyeita Quesusi teyquitvamete vahxie

acayunecu mc mexacame tucariyarisie semanasie, teyquitvamete memtitecaisie

19Merics

(Mateu 28:1620; Maricuxi 16:1418; Rucaxi 24:3649)

Tumaxi Vavari mtitevacai tamamata heimana yuhutame vahesa mieme canihctcaitni. Iya vahamat pcauyeicacai quepaucua Quesusi munua. 25 Hic hipat teyquitvamete mpa metenicuxaxatvacaitni, Tiaitame tecaniuxeiya, meutiyuat. Iya tivachave, Xcari mamayasie necaixeiyani crapuxi uxayari, xca neitvamec necaimayani crapuxi uxayari, aquieya xca nemamac necaimayani, yuri nepcatitaerieniri. 26 Merics atahairieca tucari anucayacu tavari menititecaitni

24Merics

Tumaxi yuri que mcatieriecai

235 quita teyquitvametemama. Tumaxita vahamat tiucatei. Hic quiteniete reunarmacacu Quesusi ninuani. Vahixapa niutaqueni. Mpa tinivarutahave, Xca xecauximatarieca yuiyarisie. 27 Hic mpa titahavix Tumaxi, Quenayea, aitvamec queneneumaya nemamatesie, amamac queneneumayani neaquita. Yuri pecatieriet pepcaayeiximeni, yuri petieriet pta quenayea. 28 Tumaxi mpa tinitaeiya, Netiaitvame necacayari acu. 29 Quesusi mpa titahave, Yuri petiutaerie pemnesiuxeic. Mme memcanesixeiyavave peru yuri memteerie, mme mecaniyutemamavieca.

Vani20,21 mtitevacai, Natanaheri Canatanaca Carereya cuieyarisie mieme, Severeu nivemama, teyquitvametemama hipat yuhutat. 3 Simuni Pecuru mpa tinivarutahave, Ne nepquesveiyami. Mpa meteitahave, Tame ahamat tepuhu tanait. Mana menecne, canuvasie menicayaxe. Mc tcarisie tixat mepcateuaxix. 4 Merics esiva uhecacacu mana niutaqueni Quesusi haracuna tesita. Masi teyquitvamete mepcaimaicai Quesusitme. 5 Hic Quesusi mpa tinivarutahave, Neuxei temari, icuai xecatehexeiya. Mpa meteitaei, Havaic. 6 Iya tivachave, Vipi xequeneucavivi canuva serieta. Mana xecanivacaxeiyacuni. Mana meneicavivieni. Mepyutatexi meihanat memvacavacaic queste. 7 Hic iya tiyquitvame Quesusi minaquieriecai mpa tinitahave Pecuru, Cari Tiaitame canihctni. Hic Simuni Pecuru uenaca quename Tiaitame hctcai, yuixuriqui herie mieme anacuvieca amavet amuyeicacaic, hapa neucasuna. 8 Hipat teyquitvamete canuvasie meyetet mecaniuaxani vipi meuhaximet queste mehneme. Cuiepa pcahetevacai, huta teviyari heimana tamamata mamayari xeica petevacai. 9 Cuiepa meuaxaca t meniuxeiya etiniereme, ques tpa acaime meteuxei pamame. 10 Quesusi mpa tinivarutahave, Queste xique xemvarutivi xequenivarai.

inari yc aneneme mireme yatiniyurienecaitni Quesusi teyquitvamete vahxie, que mcareutarie ic xapasie. 31 Icri canacautarieni yuri xemteeriecac Quesusi mcrisituc, Cacayari mnuayac. Yuri xeteeriet tucari xemexeiyanic hesana xemiemetett racautarie.

30Mericte,

Titayari macautari xapa

Merics arique tavari Quesusi masict nayuyeitani teyquitvamete vahxie Tiveriya haracunayarisie. Ipa masict nayuyeitani. 2 Axeica meniuuvacaitni Simuni Pecuru, Tumaxi Vavari

21

Masict que mrayuyeita Quesusi teyquitvamete atayuhutame vahxie

Vani21 Pecuru mana neutimaque, vipi caniuhana cuiepa. Queste amepapat menihnecaitni, xei sienituyari heimana huta teviyari heimana tamamata heimana yuhaicat meniyupamecaitni. Sepanet memvacavacai, pcautasanix vipi. 12 Quesusi mpa tinivarutahave, Xequenacni xequetenecuacari. Teyquitvamete ni xevit pcayuvariyacai ec que peppaic titahaveque, Tiaitame mhctcaic memtemaicaic. 13 Hic Quesusi mana ninuani, pa nanucuni. Nivarumini, ques yaxeicata tivarumi. 14 Ana hairieca masict nayuyeitani Quesusi teyquitvamete vahxie mquite vasata anucuqueca.

236 Mpa tinitahave, Tiaitame, ec nai pecatinimaica. Peptimate nemmasinaquierie. Quesusi titahave, Quetinivarumicua nemuxasi. 18 Niuqui caniseyeni que nematichave, quepaucua pemhecuacai acmana penaahayacaitni peticuyeicacai haque pemeuyeimccai. Quepaucua pemtaseye, xevit camananahamc maranuhana haque pemcaheuyeimc, amama penitaseraxamc. 19 Mpa niutayni tihecatat que mtimniquecai visi aneme ayeitanique Cacayari. Mpa utayca mpa tinitahave, Quenenanuveiya neutma.

11Simuni

meteucuacu Quesusi mpa tinitahave Simuni Pecuru, Simuni acu Vani nuaya, vacava penetinaquierie, ime esiva xeica menesinaquieriecacu. Iya rehave, H Tiaitame. Ec peptimate nemmasinaquierie. Titahave, Mericte, nemuxasi trixi quetinivarumicua. 16 Hutarieca mpa titahave, Simuni acu Vani nuaya, penetinaquierie. Mpa titahave, H Tiaitame. Ec peptimate nemmasinaquierie. Mpa titahave, Nemuxasi quenivaviyani. 17 Hairiecari titahave, Simuni acu Vani nuaya, penetinaquierie. Pecuru niyuhiverieca hairieca penetinaquierie mtitahavixc.

Nemuxasi trixi quetinivarumicua, que mainecai


15Merics

taaurie aveca nixeiya mc tiyquitvame Quesusi minaquieriecai, mc memteucuaisie auriena mucatei mpa mtitahavix, Tiaitame que paic masiyetuani. Nixeiya iya varuveiyame. 21 Pecuru ixeiyaca mc, mpa tinitahave Quesusi, Tiaitame que tiyurieni iya. 22 Quesusi mpa tichave, Xca nesiunaqueque ic myuhayevac nemunuanique, ques peaneniqueyu ec. Quenenanuveiya neutma. 23 Ayumieme taivama vasata ic niuqui canixasivacaitni, quename iya tiyquitvame camniquecai. Masi Quesusi mpa pcatitahavix mcamniquecaic. Xca nesiunaqueque myuhayevac nemunuanique, ques

20Pecuru

Mc tiyquitvame Quesusi minaquieriecai

237 peaneniqueyu ec, pta titahavix. 24 Mc tiyquitvame canihctni que mane mtihecata ic hepasita, que mane mtiutiuta ic. Teptemate tita mtihecata yuri maine.

Vani21 cuxi yc anenet canixuaveni que mtiuyuri Quesusi. Xca xexuit tiutiutarienique, mpa nepticueriva, ena cuiepa pcatinaqueniqueyu xapate mtitiutarieniqueyu. Mpa xeica.
25Vacava

Que Memteuyuri

NARISIXI

Neuxei Teuquiru, mataripai mieme xapa neputavevi mexacame, nai que mtiuy hepasita ticuxatame, Quesusi que mtisuta yatiyurienet yatiquitat. 2 Mpa tiuyurieca, ana nanutivitquieni, aisica varupitaca narisixi mvaranuyetexix, Iyari Mtiyupata yatiaitacacu. 3 Tiucuineca mc, vahesa ayenieret puyuhecatacai mamarivaveme tiyurienet. Huta teviyari tucari mepixeiyacai. Tinivacuxaxatvacaitni que mtiane Cacayari tiaitametcacu. 4 Hic vahamat aucait ipa tinivarutaaitani, Xepcaayeccani Querusareme, masi xequetenecuevieca tita neuquiyari mtixatacai quename tixehanairieni, que nemtixeutahavix. 5 Vani hac tiniucayacaitni, xeme pta xepcayarieni Iyari Mtiyupatac yapamexa tucari tixyu. Mpa niutayni.

Que memteutahavarie memeixeiyaniquecaic Iyari Mtiyupata

mme hamatana memuyucuxerie mpa metenicuivaviyacaitni, Neuxei Tiaitame, hic petatipita tame Ixaherisixi teteriyari temtetatiaitanic meripaipa. 7 Mcs mpa tinivarutahave, Xeme xehesie pcatinaque xemtemaicac viyari tucari hepasita. Neuquiyari pta nipata mc naime heiserie mexeiyanic hepasitana. 8 Masis xecanitrcariyariecuni Iyari Mtiyupata xehesie tiviyayu. Xemunenierix xepyaca xetehecatat nehepasita Querusareme, naisarie Cureyasie Samariyasie naisarie cuie manunierepai. 9 Mpa utayca, mme meixeiyacacu, nanutivitquieni. Hai niucuyani memcaixeiyac. 10 Hic yuheima meutinenierecacu mexi utimiecai, cam uquisi yuhutat vaaurie meniutiuni meanacatuxat. 11 Mme mpa metenivarutahave, Carereyatari acu, titayari yuheima

6Merics

Quesusi que mranutita

238

239 xeteutineniere. Mctt xesata uvet meutivitquie yuheima Quesusitt, que xemteixei heutimieme yuheima, yaxeica anet caninuamc.
Que, memtehenuyexei xeime mhritarienic Cura tiutahayevacu

Narisixi1,2 Mana ativeca yuhuriepa pasanix, cuinurieya nait navivieni. 19 Querusareme memtama yunait mepteutamari. Ayumieme mc cuie Haserama catinacutevaca vaniuquic, taniuquic Xuriya Mataxri racuteva. 20 Putautarie Cuicari Xapayarisie mpa anuyt, Queuyemaveni quiya, Xevittma pcaayecani. Mpa panuyneta, Que mtihritariecai, Xevit pta yaquetihritarieca. 21 Mericte, neuyeveca xevit mme uquisi tahamat memuuvacai tucaric quepaucua Tiaitame Quesusi tahesa manuyeicacai 22 iya tucarisie Vani mecayaxsie, iya tucarisie tasata manutivitquieque, peuyevese xevit mme memunenierix tahamat tihecatat mayanic que mranucuque. 23 Hic yuhutame menivarutiuitani Cuse Varsavaxi mtitevacai Cusitu mremuuhacai, Matiya. 24 Meniyutanenevieni mpa meutiyuat, Ec Tiaitame pecatinimaica yunaime vaiyari. Quetaneuxeisita que mane pemanuyexei ic yuhutame, 25 hesiena mtinaquenic ic hepasita mhritarienic mtanarienic, Cura yatiuhayevacu yuhuyeripa metac. 26 Inari meputavevi que mane mhctni. Matiyasie tiniunaque. Mepiinatax tamamata heimana xevime narisixi vahamat.

yemuri Huriva Matiusie meayenexaca Querusareme meniuaxani. Uxipiya tucarisie tevi que mtipitarie muyeicanic, mpa pehura Querusareme. 13 Meuaxaca, quita meheutahaxaca meneuticne qui tata. Mana mepaxecai Pecuru Cacuvu Vani Atrexi Piripe Tumaxi Parturume Mateu Cacuvu Aripeu nuaya, Simuni mserutisitatcai, Cura Cacuvu ivaya. 14 Mme yunait axeica mepayumiemetetcai nenevieric, ucarita, Mariyata Quesusi mvarusieyatcai, ivamamata. 15 Merics ana Pecuru nanucuqueni yuivama vahixapa. Teteri axeica meyuxeriet xei sienituyari heimana xei teviyari yactt meniyupamecaitni. Mpa niutayni Pecuru, 16 Neivamarixi, neuyevecaitni utarica mayeanic, meripai que mtiutay Iyari Mtiyupata, Raviri mpa utaycu Cura hepasita, que mane mvarevit mme memivi Quesusi hepasita. 17 Tame xevit phctcai, ic tahritarica hesiena ptinaquecai. 18 Merics vaniu cuie punanai mc tumini maivaxc yatiuyurieca que mcatiheiserie.

12Merics

Iyari Mtiyupata que mtinua

Merics ixarari atahutarieca semanasie

Narisixi2 mieme ayeacu yunait mepyuxeriecai yameteyurienique uxeica. 2 Yapaucua taheima mieme ecapa anet niuyuani trcayet carima uyemiet. Mc yuariya putahnix quita memvayetecaisie. 3 Taipa aneneme mepuxei yuxexuime vahesie aucame. 4 Yunaime pvaruvi Iyari Mtiyupata. Mepisuta meutiniut niuquitec, Iyari que mtivapitacai memtiniunic. 5 Merics Querusareme meptitecai Huriyusixi Cacayari memayexeiyacai yunaime nuivarite vahesa memmiemetetcai naisari muyuavita. 6 Quepaucua yuariya muyua yunait mepuyuxeri, mepxamuriyacai yuxexuit yuniuquic memvaeniecaic meutiniucame. 7 Mepiyarixiecai mephxiyacai mpa meutiyuat, Neuxei, ic yunait memutiniuca mecatecarereyatari. 8 Quettri ic tetevaenie taxexuit taniuquic memutiniuca que temteununuivax. 9 Parutiyatari, Meriyatari, Eramitatari, Mesuputamiyasie temtama, Cureyasie Caparusiyasie Punitusie Asiyasie 10 Priquiyasie Pampiriyasie Equipitusie Apricasie Sirene temtama, Xumatari memivatatve, 11 Huriyusixi, hipat Huriyusixi memac, Cretatari, Araviyatari, tanait tepvaenie meutiniucame taniuquic, que mtimarive Cacayari meutiyuaneme. 12 Yunait meniiyarixiecaitni, asimepcatemaicai quett mtiyanecai, yuxexuit mpa

240
13Hipat

meteychavet, Que tititari ic. mevananaimat mpa meniutiyuanecaitni, Mepuhuxa xeica vinu macacac.
14Hic

Pecuru anucuqueca tamamata heimana xevime vahamat, carima niutaniuni, mpa tinivarutahave, Neuxei Huriyusixi, yunait Querusareme xemtama. Xequetenemaica ic, xequeneneuenie que nemtayni. 15 Ime mepcatarve xeme xemtecuerivapa, esiva xeica tucari pxca. 16 Masi ic canihctni tita mtixasivacai, tixaxatame Cuheri yautainecacu, 17 Mpa paine Cacayari, tucari ayeayu quepaucua mtaparirmeni, mpa ptiyni. Neiyari neptatuani teteri yunaime vahesie. Xenivema nehesie mieme meptaniuni uquisi ucari, Xetemari hecta heinsipa aneneme mepxeiyani, Xeuquiravesixi cusipa mepteheinni. 18 Yuric mme nemtivaaita uquisi ucari vahesie Neiyari neptatuani iya tucarisie, Nehesie mieme meptaniuni. 19 Nepvahxiyasitani vaheima muyuavisie, Hetanata cuiepa inari neptiyurieni vacava, Xuriya, tai, axi csi ncame inariyari. 20 Tau yvit canayeimc, Meserita xuriya payani.

Pecuru que mticuxatacai heiva

241 Arique upamie Tiaitame mc tucarisie marivemesie xavatmesie. 21 Anarique yunait memihaveni que mane Tiaitame mhc, Mme meptavicueisitarieni. 22 Neuxei Ixaherisixi, ic neniuqui xequeneenieca. Cacayari xesata pitahecatax Quesusi Nasaretitanaca marivemec tiyurienet trcayemec, inari tiyurienet, iyac que mtiuyuri Cacayari xesata que xemtemate xeme. 23 Cacayari mpa tiychavet, mataripai mpa timait, nicayeni myetuiyanic. Inari sanamete xetevarutaaitaca xeniviya, vamamac cyesie xeicavieca xecanimieni. 24 Cacayari nenucuquetani ixnaca que mrehiyacai mquit. Iya pcayvecai mquit muyuhayevac. 25 Raviri mpa paine hepasitana, Tiaitame nepxeiyacai yuheyemec nehxie, Neserieta mutivec nepcacuyuani. 26 Neiyarisie ayumieme nepnetemavi, Nenetemaviet neptaniuni nenenic. Sepa necaxari amuca, Mexi netaicueva yuri neptierie 27 Quename neiyari pecaucueirieni mquime. Que mane pemupatax ahesie mieme pepcaipitaca mtapne. 28 Pepnesiutamaricasita nemayeyurinic. Temavierica pepnesipitaca vacava, nehamat peuyeicat.

Narisixi2 ivamarixi. Aixa canianeni heiseriemec mtixecuxaxatvanic tatevari Raviri hepasita. Caniumni iya, tiucateuqui, macateuquesie mana tiuca cuxi tasata hicque. 30 Tixaxatame hctt catinimaicaitni quename Cacayari yhrita heiseriemec mpa utait, xevit Ravirisie myeyaniquecai heiserie ppitarieniquecai Crisitutt, picayeniquecai uvenieya mraaitasie hait. 31 Mataripai ixeiyat mpa caniutayni, Crisitu que mranucuque ticuxatat, mpa utait, Iyarieya pcaucueirivax mquit, Vaiyarieya pcautapnix. 32 Merics Cacayari penucuqueta iya Quesusi. Tame tanait tephme temunenierix temitahecata. 33 Anutivitquieca Cacayari serieta, nitanaquierieni tita uquiyarieya mtitahavix mtipitaniquecai, Iyari Mtiyupata hctme. Mc niutatuani que xemteixeiya que xemteienie. 34 Mc Raviritt pcaanutita muyuavisie, siepre mpa paine, Tiaitame mpa tinitahave iya mnetiaitva, Neserieta mexicuxi quenacani 35 Mme memmasiacaunie nemvaatani aheta. 36 Heiseriemec ipa xequetenemaica yunait Ixaheri quie quiecatari. Cacayari Tiaitame payeita ic Quesusi, heiserie canipitani que mane xemumi curuxisie.

29Neuxei

Narisixi2,3 meuenanaca yuiyarisie mephiveritariecai. Mpa metenivarutahave Pecuru hipame narisixita, 38 Que teteyurieni taivama. Pecuru mpa tinivarutahave, Xequeteneuhayeva que xemteyurie, yuxexuit xepcayarieni Quesusi Crisitu xehavet. Tita axa xemteuyuri, xepteheuyehviyarieni. Xeptemiquieni Iyari Mtiyupata. 39 Ic que mutay que mtiyurieni niuquieya xehesie pmieme, xetriyama vahesie timiemeta, yunaime teva miemete vahesie timiemeta, mme mvatainieni Tiaitame tacacayari vahesie timiemeta. 40 Hipame mireme niuquic pvarutahecasitiyax, nivavaviriecaitni mpa utait, Xequeneyutavicueisita hic miemete axa memteuiyari vasata. 41 Hic mme niuquieya memutanaquieri meniucayarieni. Mepvarutini mc tucarisie teteri haica miriyari yactt. 42 Yamepayumiemetetcai tita narisixi memtequitacai meeniet meyupareviet meititarat pa meyuneneviet.

242 memteheiyehacai. 46 Tucaric yamepayumiemetetcai mepyuxeriecai tuqui curaruyarita. Mepititaracai pa qui meutiuta, yuina meputicuai meyutemamaviet aixa meteuiyarit. 47 Meputiniucacai Cacayari hepasita aixa meutiyuat. Yunait teteri aixa meptecuerivacai vahepasita. Tucaric Tiaitame pvaxeriecai mme memtavicueisitarieximecai vaxeviriyat.

37Merics

yuxexuit yuiyarisie meheumamat menacne. Vacava mamarivavame inari meteniyuriecaitni narisixi. 44 Yunait yuri memteutaeri meniyutetacaitni yunait meyuxevit, axeica mepeixeiyacai naime. 45 Yucuie yupinite mepteutua, mepvapitacai yuxexuit que

Que memteuuvacai mme matari Crisitusie memteviyacai


43Hic

Merics Pecuru Vanimat meneuticne tuquipa ca caviecacu tau quepaucua myuneneviva. 2 Uqui huriet mutinuivax mana niatarivacaitni. Tucaric menitiyesacaitni tuqui quitenie Visi Mane mracutevasie. Mana rimusina pvavaviriecai mme tuquita memeutahaquecai. 3 Varuxeiyaca Pecuru Vani tuquita meheutahaxaximecacu, rimusina pvavaviriecai. 4 Pecuru ixeiyat, Vanita, mpa Pecuru tinitahave, Quetaneuxeiya. 5 Mc nivaruxeiya tixa meteiminiqueme eriet. 6 Mpa niutayni masi Pecuru, Ni prata tuminiyari ni huru tuminiyari nepcahexeiya. Tita nemrexeiya, mc nepmatimini. Quesusi Crisitu Nasaretitanacasa nemmiemec nepaine, quenanucuquexi quenecuyeicani. 7 Serietana iviyaca mamayasie nenucuhana. Yapaucua niutiserire cateya turuteya. 8 Anucusunaca niutaqueni, nicuyeicacaitni. Vahamat neutahani tuquita

Muhurie que mranayehiya

243 cuyeicat utisucuacat aixa utait Cacayari hepasita. 9 Yunait teteri menixeiya uyeicame aixa utaineme Cacayari hepasita. 10 Meneitimani quename mc hctcai que mane mutiyeixacai rimusinaviet tuqui quitenie Visi Mane mracutevasie. Mephxiyacai mepiyarixiecai mya mtiuyc.

Narisixi3 Yuri que mtierie Quesusi ipareviecacu, mpa naime aixa reueriecame neyeitani yunaime xehxie. 17 Hicttri neivamarixi, ne neptimate xeme mpa xepteuyuri asixecatemait, xeuquiyarima vahepa. 18 Cacayari meripai mpa putaycai yunait texaxatametemama mpa meutiyuanecacu, quename Crisitu ticuinequecai que mane Cacayari heiserie mipitaniquecai. Mpa tinayeatani. 19 Ayumieme xequeteneuhayeva que xemteyurie, taaurie xequenaxrieca manuyeitarienic tita axa xemteuyuri, xehesa uxipiya mayeanic Tiaitamesa mieme, 20 menanic mc Crisitu que mane xehesie mieme mucayeri, Quesusi heiserie mupitari. 21 Peuyevese mtanaquieriyani taheima mexi tucari caayeave quepaucua aixa mtiyurieni naime, que mticuxatacai Cacayari, texaxatametemama hesiena mieme memupasie meripai miemete yameutiyuanecacu. 22 Muisexi mpa ptivarutahavix tatevarima, Tiaitame mxecacayari tixexaxatvame payeitani xeime xeivama vasata mieme nehepa aneme. Xeme xepienieca nai que mtixetahave. 23 Que mane mcaienieni mc tixaxatame, teteri vasata punierieca. 24 Cams yunait texaxatamete, Samueri meri, arique yuxexuit quemeyupamet memtecuxaxatacai, ic tucari

mc tevi nivaruviya Pecuru Vanimame. Teteri meunausarmet mehxiyat vahesa mepuaxa Sarumuni Nivetarieyata mtiuyetevasie. 12 Pecuru varuxeiyaca mpa tinivarutahave teteri, Neuxei Ixaherisixi, titayari xetehxiya icc. Titayari xetatexeiya mpa xetecuerivat, tatrcariyac Cacayari cui temayexeiyac nusu uyeicame temeyeita ic. 13 Apurahami Isahaqui Cacuvu vacacayari tatevarima mvacacayari mariveme nayeitani yunive Quesusi. Iya xepyetua xepitixanieri Piratu hxie quepaucua mc mixnaquecai. 14 Xeme masi xepitixanieri que mane mupasie Cacayarisie mieme que mane heiserie mexeiya, xepitavaviri tiyumemivame pta mxnarienic, 15 tucari tiyupitvame xepumi. Cacayari nenucuquetani mquite vasata. Tame tephme temunenierix temihecata. 16 Yuri mtiutaeric que mane mhcsie, mc ayumieme pitiserax ic xemxeiya xemimate.

11Hic

Pecuru que mticuxatacai Sarumuni Nivetarieyata

Narisixi3,4 hepasita metenihecatacaitni. texaxatamete xepvanivema. Xehesie catiniunaque iya tratu Cacayari mitavevi xetevarima vahamat. Cacayari mpa tinitahave Apurahami, Que mane ahesie myeyani aixa nivayuriemc nuivarite cuiepa miemete yunaime. 26 Mericte, Cacayari enucuquetaca yunive, peiyena xehesie mieme meri aixa mxeyurienic, yuxexuit taaurie xemaxrienic tita axa xemteyurie xetecueirieme.
25Xeme

244 Vani, Herecanuturu, yunait maraacate memhritariecai vaquie miemete. 7 Mana yuhixapa mevatiuitaca mecanivarutaivaviya ipa meutiyuat, Que aneme trcariya xehexeiyat, que manesa xemiemett mya xepteyurie xeme. 8 Hic Iyari Mtiyupatac hnet mpa tinivarutahave Pecuru, Neuxei teteri vauquiyarima uquiravesixi xemixaherisixi, 9 ic tucarisie teptaivaviyariexime aixa temiyuric tevi ticuicame, que mtiuvicueisitarie ic. 10 Siepre xequetenemaica yunait, yunait teteri Ixaherisixita yamequetemaica, Quesusi Crisitu Nasaretitanacasa mmiemec, mcsie tiviyat ic ena puve xehxie aixa reueriet. Curuxisie xepicavi Quesusi, Cacayari nenucuquetani mquite vasata. 11 Ic tete canihctni xemixanieri qui vevivamete, tete amnena sicurita mieme canayani. 12 Xevitta apcauyeica tasitavicueisitvame. Ni xevit pcaucayerie muyuavita tame teteri tasata cmana temtavicueisitarienic, mc xeica pucayerie. 13 Merics menivaxeiyacaitni Pecuru Vanimame mecamamacame. Mpa metenimaicaitni hasuacua memcateyquitacaic mme, tixa memcatehmetcaic. Menihxiyacaitni, menivaretimani Quesusimat que memteuuvacai. 14 Meixeiyat mc uqui manayehiya vaaurie uveme, mepcayvavecai

Merics metevacuxaxatvacacu cuxi teteri, yapaucua vahesa meniuaxani maraacate, tuqui mhritariemat Saruseusixi vahamat 2 mehaat Pecuru Vani memtevaquitacaic teteri, memvahecatacaic mquite vasata que mranucuqueni meutiyuat Quesusi mexatat. 3 Mepvarutiviyax, mepvaranutaxri uxaariecaque mucutaicairixcri. 4 Yumiret memieniecai niuqui yuri mepteutaerie. Uquisi auxme miriyari yactt meyupamet mepac. 5 Hic uxaarieca Querusaremesie mepyucuxeri vauquiyarima, uquiravesixi, mme inari niuquiyaric memtequitametetcai, 6 mc meta, Anasi mhritariecai maraacate vahepasita, Caipasi,

Pecuru Vanimat que memteutahavarie iscate vahesa

245 memvaniuquimanic. 15 Merics mevarutaaitaca memanuyecnec iscate vahesa, mecaniuyuenieni 16 mpa meutiyuat, Ques teteyurieni ic teteri vahepasita. Yuric vacmana inari prey, yunait que memtemate, que mtimasic yunait Querusareme memtama vahxie. Tame tepcayvave mpa temutiyuanenic quename asicatiuy. 17 Mericte, tavari capa cuxasivanic teteri vasata, cm trcayemec tepvahritani uxaatni varie iyasa memiemetett memcaichavenic xeimeri. 18 Yuhesa mevarutahaveca yemec mecanivarutaaitani tixa memcatecuxatanic memcatetiquitanic Quesusisa memiemetett. 19 Pecuru Vanimat mpa metenivarutaeiya, Xequeteneutainata xeme xca heiseritni Cacayari hxie temxeenienic, Cacayari pta temcaenienic. 20 Mes tepcayvave temtehayeva tetecuxatat tita temteuxei tita temteueni hepasita. 21 Mme tavari yametevarutaaitaca menivarutatuani. Tixat mepcateucaxei memvauximatacac teteri vac, yunait aixa memutiyuanecaic Cacayari hepasita meteutamarieca que mtiuy. 22 Iya tevi huta teviyari heimana yapameme viyari pexeiyacai mc inaric manayehiya.

Narisixi4 memtevachavecai maraacate memhritariecai uquiravesixi vahamat. 24 Mme mevaruenieca axeica mpa metenitahave Cacayari, Nai Tiaitame ec Cacayaritt muyuavi peputavevi, cuie haramara naime vahesie mtitama petiutivevi. 25 Mpa peniutayni mc pemtiaitacai Raviri tatevari yutetac mpa ticuxatacacu, aiyari Mtiyupata yautainecacu, Titayari meteyuxamurie teterixi, Titayari xanaca metecueriva nuivarite. 26 Cuiepa memtama tevaaitvamete xurucu mepuucai, Vauquiyarima axeica mepuyucuxeri Tiaitame meayeuniet, Que mane heiserie mipita Crisitutme meayeuniet. 27 Tams anive ahesie mieme mupasie Quesusi hepasita que mane heiserie pemipita hepasita, yuric mepuyucuxeri ic quiecarisie Herurexi Punisiyu Piratu teteri memcahuriyusixiri Ixaherisixiri teteriyari yunait. 28 Meniyucuxerie yameteyurienique tita amamac pemtiyurieniquecai meripai pemtiachavecaic que mtiyniquecai. 29 Hicrixa Tiaitame quenivaruxeiya axa que memutiyuane, quetatineupita tame pemtatiaita tixa tecaheumamat temtecuxatanic aniuqui hepasita, 30 ecta amama queneutasera teteri memanayexriyanic inarite

meuxnarieca meniuaxani yuteterima vahesa. Mecanivarutahecatani nai que

23Merics

Yuri memteeriecai que memteuyutanenevi

Narisixi4,5 petiyurienecacu mamarivaveme petiyurienecacu mc anive ahesie mieme mupasie Quesusisa temmiemetec. 31 Hic meuyutaneneviecu mana niutayuani memayuxeriesie. Iyari Mtiyupatac meniutihne yunait, Cacayari niuquieya menicuxatacaitni mecamamat.

246 Sapiramat mecaneituani cuie. 2 Yuhesie mieme esiva niyuhayevieni que mreitua, yayata yatimaicacu. Hipame pata, narisixi vaheta pitimanax. 3 Hic Pecuru mpa tinitahave, Neuxei Hananiya, titayari Cauyumarie aiyari tin, pemtiitai Iyari Mtiyupata, yapameme pemeucuic cuie pemetuasie mieme. 4 Sricte quepaucua macuietcai catiniapinitcaitni. Peheituaca heiserie pepexeiyacai cuxi hepasitana. Titayariri aiyarisie petiachave ipa. Ec teteri pepcativaruitai, Cacayari pta pecatiniuitaiya. 5 Hic ic niuqui uenieca Hananiya, ativeca pum. Mepmamacai yemec yunait memuenanax. 6 Meanucuuca uquisi meicueimaca mepeicuei meicateucuque. 7 Hic haica hurayari yactt ayeacu yaya caninuani asicatimait que mtiuy. 8 Pecuru mpa tinitahave, Yaquenetineutahavi, yucuie yapamemec xca xeheituani. Iya mpa tinitahave, Eri, mpa canipamecaitni. 9 Pecuru mpa titahave, Titayari xeteuyueni ipa xemteiisipacac Tiaitame Iyarieya. Neuxei acna teucumete mana meniutiuca quiteni aurie. Mecamananucueicunita ec. 10 Yapaucua canativeni hetana, tium. Uquisi meheutahaxaca mepicaxei mquime. Meheicueca mecaneicuteucu cnaya aurie. 11 Vacava mepmamacai yunait memyuyexexerivacai, yunait memieni ic.

yuri memteutaerie vaiyari caniyuxevicaitni, yaxeica mepteuiyaricai. Ni xevit asipcahainecai yupini mtipinieyatcai, masi naime axeica metenexeiyacaitni. 33 Cui trcayemec narisixi mecatenihecatacaitni Tiaitame Quesusi hepasita que mranucuque. Aixa yemec meteniuiyaricaitni yunait. 34 Tixa pcareuyehacai xevit mme. Yuxexuit cuie, qui nusu, memexeiyacai meneituacaitni, que memteheitua tuminiyari meniatvacaitni, 35 narisixi vaheta menitimana. Menivapitacaitni yuxexuime que memteheiyehacai. 36 Merics Cuse, narisixi meteniterva Verunave, taniuquic Titutuicame maine. Mc previtatcai, Sipresie petinuivax. Mcta cuie pexeiyacai. 37 Heituaca, que mreitua menui, niatani, narisixi vaheta nitimana.

32Queyupamet

Axeica que memteheixeiyacai naime

Hananiya Sapiramat axa que memteuyuri

Merics uqui Hananiya mtitevacai yitat

247
Inarite mamarivaveme que mtiuy
12Merics 21Meienieca

Narisixi5 meneutahaxani tuquita tuxacta. Mana meteniquitacaitni. Maraacame mhritariecai, mme auriena memuuvacai meuaxaca menivarucuxerieni iscate yunaime Ixaheri xiyarimama vauquiyarima. Mepvarena tupirisixi casariyanapai memvaatanic. 22 Tupirisixi meuaxaca mepcavaretaxei casariyanata. Taaurie mepaxri, metenivarutahecatani 23 mpa meutiyuat, Panasi casariyana tepetaxei aixa renacame, tehvemete mepetiucai quitenie aurie, perus teteheuyepieca xeime tepcahetaxei quita. 24 Aruvasini tuquita miemete tupirisixi tivaaitvame, maraacate memhritariecaita mepvaruenie ic vaniuquic. Asimepcatemaicai vahepasita que mtiuy. 25 Xevit nuaca tinivarutahecatani mpa utait, Neuxei mme uquisi xemvaranutaxri, mme tuqui curaruyarita mepayeu metevaquitat teteri. 26 Ana aruvasini peta tupirisixi varavitt. Menivarayevitni siepre carima mecavaravitt, memvamacarcaic teteri capa mevarutituaxac tetec. 27 Merics mevaataca menivarutiuitani iscate vahxie. Maraacame mhritariecai nivarutaivaviya 28 mpa utait, Tames cuini mieme tecatexeutaaita xemcatequitanic mcsa xemiemetett. Cams, Querusareme xepteutihniyax

narisixi vamamac vacava inarite mamarivaveme tiniuyni teteri vahxie. Yunait axeica meniuuvacaitni Sarumuni Nivetarieyata. 13 Hipatri memamat vahesie mepcateviyacai. Siepre teteri yemec aixa meniutiyuanecaitni vahepasita. 14 Yumiret meniyucuxexerivacaitni yuri meteutaerieca Tiaitamesie uquisi ucari. 15 Mparita caye uta meputuarieximecai tecuicuicate utasie isisie meaheit, Pecuru siqueres etrieya siparas mayeani vahesie xeime anuyenecacu. 16 Yumiretta Querusareme hura quiecatari meniaxecaitni mevaravitt tecuicuicate, cacayarixi axa memanene memvauximatacai vahamame, yunait mepanayexri.

meanucuuca maraacame mhritariecairi, yunaitri auriena memuuvacai memtecuerivacai Saruseusixi memtecuerivapa, mme meniuxivaacaitni. 18 Mecanivarutiviya narisixi, mepvaranutaxri casariyanata. 19 Tiaitame niuquieya tuayame tcaric preuyepiex casariyanata. Pvaranuyevit mpa utait, 20 Xequenehu, tuqui curaruyarita xequenayeuca. Xequetenivacuxaxatvani teteri naime que mtixasiva tevi ipa tucari que mrexeiyani hepasita.

17Hic

Pecuru Vanimat que memteutaveiyarie

Narisixi5,6 yquisicac. Xeme tahesie xepteahpaniqueyu iya tevi xuriyayac. 29 Pecuru narisixi vahamat mevacueiyat mpa metenivarutahave, Preuyevese siepre temienienic Cacayari, teteri sepa temcavaenieni. 30 Tatevarima vacacayari nenucuquetani Quesusi xeme xemimi cyesie xeicavivat. 31 Cacayariri Tiaitame Tiyuvicueisitvame nanutivitni yuserieta, mxepitanic Ixaherisixi xemtehayevanic que xemteyurie, tita axa xemteyurie xemteheuyehviyarienic. 32 Tame tecanihmetni temunenierix temtehecata ic que mtiuy hepasita. Mpata tinihecatani Iyari Mtiyupata Cacayari mvarupita mme memienie. 33 Mme meuenanaca meniuyehaani menivacuicucaitni. 34 Hic xevit anucuqueca memayuxeriesie Pareseu mhctcai, Camarieri mtitevacai, inari niuquiyari tiquitameya mhctcai, veeme memeriecai yunait teteri, mc tivarutaaitaca memvaranuyenanic mc teteri yareutevicacu, 35 mpa tinivarutahave, Neuxei Ixaherisixi, yumarima aixa que xemteyurieni ic teteri vahepasita. 36 Meripai panucuque Teuraxi, yautait quename yvemetcai. Nauca sienituyari uquisi yactt hesiena mecateniviyacaitni. Mc pumierie, yunait memieniecai mepeutaxriexa, tixa mepcateac. 37 Arique

248 nanucuqueni Cura Carereyatanaca quepaucua memacayasarie. Teteri yumireme canivarevitni yuutma. Mcta puunieriecai, yunait memieniecai mepeutayeixa. 38 Hicri nepaine, xequenivaruhayeva ime teteri, xequenivarutixna. Que memtecueriva que memteyurie xca teteri vahesa miemetni caniunieriecamc. 39 Mes xca Cacayarisa miemetni pta, xepcayvaveni xemeyeunie tiets Cacayari xeayeunieca. 40 Merics menienieni. Yuhesa mevarutahaveca narisixi mevarutivaca mpa metenivarutaaitani memcatiniunic Quesusisa memiemetett. Menivarutixna. 41 Iscate vahesa menivayenexani meyutemamaviet Cacayari meyvaveme mvaeriecaic memtaveerivanic hesana memmiemetetcaic. 42 Tucaric tuquita yuquiteta mepcatehayevacai metequitat metecuxatat niuqui aixa manuyne quename Quesusi heiserie hexeiya Crisitutt meutiyuat.

Merics ana meptetamiriyarmecai teyquitvamete. Mme Criyecusixi vaniuquic memutiniucacai mepniuquixiecai mme Heprayusixi vaniuquic memutiniucacai vahepasita, viyurasixi vahesa miemete

Teparevivamete que memteanayexeiyarie atahutat

249 memvaratmaiyacaic tucaric quepaucua memvapareviecai. 2 Tamamata heimana yuhutat mevarucuxerieca teyquitvamete mpa mecatenivarutahave, Aixa pcaaneniqueyu tame Cacayari niuquieya xca tehayevaque mexasie temteapinenic pta. 3 Hic taivama, xequenivacuvava yusata uquisi atahutame aixa memtehecasie Iyaric memhpne memtemaivave. Mme tepvahritani ic hepasita que mreuyevese. 4 Tames tetaneneviet niuquic texepareviet tepayumiemetetni. 5 Merics ic niuqui pvanaquecai yunait memyucuxeri. Mepvaranuyexei Esitevani, uqui yuri mtieriecai Iyari Mtiyupatac mhnecai, Piripe, Purucuru, Nicanuri, Timuni, Parumenaxi, Nicuraxi Huriyu mayuyeita Anutiyuquiyatanaca. 6 Mepvarutiuita narisixi vahxie. Mme meyuneneviet yametenivaruhritani vaheima meutimet. 7 Merics Cacayari niuquieya niutixuavere. Teyquitvamete meptetimiriyarmecai vacava Querusaremesie. Maraacate yumiret mepuenana yuri meteeriet.

Narisixi6,7 Sirenetari Herecantreyatari Vatuqui titevat. Mana miemeteri, Sirisiya Asiya miemete vahamat mepanucuui meheivarmet niuqui mexatat Esitevanimat. 10 Mepitexiecai que mticuxatacai mtimaivecaic, Iyari mipareviecaic. 11 Meptevaaitacai uquisi memtecuxatanic ipa, Tame tepienie axa utaineme Muisexi hepasita Cacayari hepasita meutiyuat. 12 Mepvaxamuriecai teteri, uquiravesixi, mme inari niuquiyaric memtequitacai. Yapaucua meuaxaca meniviya, meneivitni iscate vahesa. 13 Mana mepvarutiuita hipame memtehecatanic meteitavat yameutiyuat, Ic tevi pcatihayeva axa utait ic ena Cacayarisie mieme mupasie hepasita, tainari niuquiyari hepasita. 14 Tepienie mpa utaineme quename ic Quesusi Nasaretitanaca iunieca ic ena, quename ipata tayeiyari Muisexi mtasiupita. 15 Meiixariet yunait mana memtitecai memayuxeriesie, mecanixeiya niericaya taheima mieme niuqui tuayame niericayapa aneme.

Esitevani aixa tiucaiyarit trcayemec tiyurienet vacava tiniyurienecaitni teteri vasata, inari mamarivaveme tiyurienet. 9 Hic tuqui epuvecai Xnariecate

8Merics

Esitevani que mtiuviyarie

Merics maraacame mhritariecai mpa niutayni, Mpa tiane ic. 2 Iya rehave, Neuxei ivamarixi, uquiyarima, xequeneuenana. Tatevari Apurahami ixeiyacacu Cacayari visi mane masict nayuyeitani Mesuputamiyasie

Esitevani que mtiutaniu yuhesie mieme, que mtium

Narisixi7 uyeicacacu Haranisie cahetaavet cuxi. 3 Mpa tinitahave Cacayari, Quenemie ena acuiepa amarema vahesa, cm mc cuieyarisie nemmasihetamaricasitani quenemie. 4 Merics Cariteyusixi vacuie heyeyaca Haranisie niucayerni. Manata quemasieya umcu Cacayari nipata ic cuiepa haque xemeuva hic. 5 Cacayari pcaimi ena mtinaqueni ni ycac mcataquenic, masi Cacayari mpa tinitahave quename ipitaniquecai mc, pinieya mrayanic, arique hesiena memyecnequecaita vapini mrayanic, sepa yunive mcahexeiyacai cuxi. 6 Mpa tinitahave Cacayari, Atevarima cuuvamete mepacne hipame vacuiepa. Meptetauximayasitarieni variyarica. Nauca sienituyari viyari meniyuriecuni axa meitarietvet muva. 7 Necanivataxanetamc iya nuivari variyarica memtevatauximayasitani. Mpa niutayni Cacayari, Ariquemcaque menayecnicuni, neuximayasica menexeiyacuni ena. 8 Xitequiya inariyari ipitat nitavevirieni tratu. Mpari yanecacu Apurahami nitinuivitani Isahaqui. Atahairieca tucarisie piinaritax ixitet, Isahaquita mpa piyuri Cacuvu, Cacuvuta mpa tivaruyuri tamamata heimana yuhutame tatevarima. 9 Mme tatevarima meitauxieca Cuse menituani Equipitusie manuvitquienic. Cacayari

250 hamatana puyeicacai. nai que mtiuximatariecai, pipita aixa mtixeiyarienic mtimaivenic Parahuni hxie Equipitutari mtivaaitvametcai hxie. Mcri iscame neyeitani Cuse Equipitu cuieyari hepasita naime yuquita mieme hepasita ihritat. 11 Merics phacaxatcai naisarie Equipitusie Cananisie, meuximatarieximecacu vacava. Icuai mepcaucaxexeiyacai tatevarima. 12 Uenaca Cacuvu quename icuai hexuavecai tricutt Equipitusie, canivarenani tatevarima heiva. 13 Hutarieca meuaxacu Cuse puyuhecatax yuivama vahxie. Parahunita canivaretimani Cuse maremama. 14 Cuse tiutanaca nivarutainieni yuquemasi Cacuvu yunaime yumarema haica teviyari heimana tamamata heimana auxvit meyupameme teteri. 15 Mc Cacuvu caneyani Equipitusie. Mana canemni, tatevarima mana mecanecuinita. 16 Mana mepayevitqui Siquemisiepai, mepucateuquiexa teuquiyapa Apurahami minanai prata tuminiyaric Emuri nivemama Siquemitari meituiriecu. 17 Merics ayehuracacu mc tucari mayeatarienic tita Cacayari yhritat mtitahavix Apurahami que mtiynequecai hait, mc teteri meptetimiriyarmecai Equipitusie. 18 Anari panucuque xevit Equipitutari tivaaitvamett. Mc
10Nitavicueisitani

251 pcaimaicai Cuse. 19 Mc cuiepa tiaitame tateterima ptivacuamanacai. Axa pvaruyuri tatevarima sita memvarecueirienic yutriyama, capa meyutinuivitaxanic. 20 Merics ana caniutinuiva Muisexi. Visi panecai Cacayari hxie. Mc haica meseri puverecai yuuquiyari quie. 21 Quepaucua mucueirivax, Parahuni nuaya nicaxeiya ucatt, yunivepa pitaveriyax. 22 Ptiquitarie Muisexi naime que memtemaivavecai Equipitutari yatimait. Que mtiniuvecai que mtiuyuri pyvemetcai. 23 Merics huta teviyari viyari hexeiyat puyuvari mvaivatamiec yuivama Ixaheri xiyarimama. 24 Ixeiyat xeime axa itariecame, heimana niutanuani, aixa ptiuyuri hesiena mieme, pimi Equipitutanaca. 25 Mpa tinicuerivacaitni quename ivamama metemaicaquecai Cacayari que mtivatavicueisitaniquecai iya vapareviecacu. Mmes mpa mepcatemaicai. 26 Merics uxaarieca menixeiya teyucucuyamete. Nivantamccaitni aixa memteyuxeiyanic mpa utait, Neuxei, xeme xecaniyuivamaca. Titayari axa xeteyuyurie. 27 Que mane yuiva axa myurienecai penuyeha Muisexi mpa utait, Quepaic tatiaitvame taiscame pmasiacaye ec. 28 Cauca penesimiemc neta, tacai pemtimipa Equipitutanaca.

Narisixi7 ienieca mc niuqui niyutauna Muisexi. Cuyeicame nayani Mariyani cuieyarisie. Mana meniutinunuiva nivemama yuhutat. 30 Merics huta teviyari viyari anuyeacu, macumavesie canixeiya niuqui tuayame taipa uveme tupiriya matitatavecaisie yemuri aurie Sinahi mtitevasie. 31 Mc Muisexi ixeiyaca heinsicapa aneme canihxiyacaitni. Aura ayacu mretimanic que mtiyanecai, Tiaitame putaniu mpa utait, 32 Ne atevarima necanivacacayaritni. Apurahami Isahaqui Cacuvu necanivacacayaritni. Mc Muisexi uyyacat pcayuvariyacai mnierenic. 33 Tiaitame mpa tinitahave, Acacai quenanuyexnaxa acasie, mana pemanuca nehesie mieme mupasiec. 34 Yemec necanivaxeiya neteterima que memteuximatarie Equipitusie. Necanivaenieca memaaiva. Nenacaneni mana nemvarayevitnic. Cmsari nepmasianunani Equipitusie. 35 Mc Muisexi memutixanieri mpa meutiyuat, Quepai tatiaitvame taiscame pmasiayeita, mctme Cacayari caneyenani tivaaitvame vavicueisitvame, niuqui tuayame muxei tupiriyasie uveme ipareviecacu ytrcariyac. 36 Mcri nivarayevitni inari tiuyurieca mamarivaveme tiuyurieca Equipitu cuieyarisie, Haramara Mxetasie, macumavesieta

29Hic

Narisixi7 yatiyurienet huta teviyari viyari. 37 Ic Muisexi canihctni que mane mpa mtivarutahavix Ixaheri xiyarimama, Tiaitame mxecacayari tixexaxatvame nanucuquetamc xeivama vasata nehepa aneme. Xepienieca. 38 Ic Muisexi canihctni que mane meyeicacai memyuyexexerivacai vahesa macumavesie, niuqui tuayamemat meyeicacai mitahavix yemurisie Sinahi mtitevasie, tatevarima vahamat meyeicacai. Mcta niuqui mayeyuri putanaquierie tasipitanique. 39 Mme tatevarima mepcaieniecucai, masi mepenuyehacucai. Yuiyarisie taaurie mepaxricucai Equipitusie 40 mpa meteichavet Aruni, Cacayarixi quetaneutiveviri. Mme tahxi meniyehuni. Tame asitepcatemate que mtiuyunix ic Muisexi mtasiayevit Equipitusie. 41 Ana siqueru meputavevie, mavari meptecupi mc cacayarita. Mecaniyutemamaviecaitni tita yumamac memteutivevi meayexeiyat. 42 Hic Cacayari taaurie pave. Pvayetua taheima memcaneniere yunaime vauximayasica memexeiyanic, mpa que mreutarie texaxatamete vaxapayarisie mpa anuyt, Xeme Ixaheri quie quiecatari Xeneteatirivacai acu caxarite mavarite Huta teviyari viyari macumavesie xeheuvat. 43 Masi xepeyexeiyacai Muruqui xiriquieya,

252 Xempani yucacayari xuraveyari, Vahepa tiyuxexeiyame xepyuveviriecai Nenevieri xemvapitanic. Nes necanixeanuvitmc Vaviruniya varita. 44 Merics ixuriqui tuquiyari haque hecasica mayecatei mana niuvecaitni tatevarima vahesa macumavesie, que mtiuaitax mc mitahavix Muisexi quename hepana aneme itaaitaquecai ixuriqui tuquiyari, inari muxeipa aneme. 45 Mc tuqui meputanaquieri tatevarima. Cusuemat meniatani quepaucua memvareutaveiyaxa ena memtitecai hipame nuivarite. Mmesiet Cacayari variyarica pvatiunasita tatevarima vahxie. Arique aniuyeicacaitni Raviri. 46 Cacayari aixa tiniucaiyaricaitni hesiena mieme. Mc pitavaviri Cacayari qui vevimt haque Cacuvu Cacayarieya mayecanic. 47 Sarumuni pta pitaveviri qui, 48 sepanet mc taheima mmieme tixa quita mcaayeca mamac mveviyata. Que maine tixaxatame, 49 Muyuavi canineuvenitni haque nemraaita. Cuie pta nequetata pucuma. Que aneme qui xepnesitavevirieni, Naineni Tiaitame, Haque nemecauxipieni. 50 Cams, ne nemamac ic naime neptiutivevi. 51 Xeme xecipi psesei, yuiyarisie yunacata

253 xepcainaritarievave Cacayari inarieyac, xeme yuheyemec xepiunie Iyari Mtiyupata xemeri xetevarimata. 52 Que mane texaxatamete atiuyeicacai mecaitaveiyavecacu xetevarima. Mepvarucui mme meripai memitahecatax iya Heiserie Mexeiya umamieniquecai. Mcri xepyetua, teyucucuyamete xepac hic. 53 Inari niuquiyari xeputanaquieri niuqui tuayamete metexeaitacacu, yaxepcatecahu.

Narisixi7,8
Sauru que mtivaruveiyacai memyutixexerivacai

meienieca ic, yuiyarisie mepuyehaa. Mepyutaquevecai meihecat. 55 Esitevaniri hnet Iyari Mtiyupatac, heutinieret yuheima, visi aneme catiniuxeiya Cacayari, Quesusi tiuxei Cacayari serieta utiveme. 56 Mpa niutayni, Cam, muyuavi nepxeiya anacatenime, Yuri Tevi Cacayari serieta utiveme netixeiya. 57 Carima meutihivat meneuyucanaca yunacata. Meniviya axeica. 58 Quiecarisie menenuyehani, meneitituaxixani tetec. Tehecatamete memunenierix yuixuriqui meputivivi uquita Sauru mtitevacaita. 59 Meneitituaxixani Esitevani. Mc nitahave Quesusi. Mpa niutayni, Quesusi Tiaitame acu, queneutanaquieri neiyari. 60 Utitunumaqueca carima caniutahiva, Tiaitame acu, ic axa memteyuriec vahesie pepcarahpani. Mpa utayca caneucuni.

54Merics

Esitevani que mtiumierie

Sauruta iyarieya aixa panecai mumieriec. Merics ana Querusaremesie memyutixexerivacai carima menitaveiyarieximecaitni memuximatariecaic. Yunait meneutayeixani naisarie quiecari mucumanesie Cureyasie Samariyasie. Narisixi xeica meniyuhayeva. 2 Uquisi Cacayari memayexeiyacai meneicuteucu Esitevani, vacava meutisuat hepasitana. 3 Sauru cuini mieme pvauximatacai memyutixexerivacai. Vaquita peutahaquecai, varayehapaca uquisi ucari nivaranutaxrvacaitni.

memeutaxriexa naisarie meneutayeixani niuqui aixa manuyne mecuxatat. 5 Piriperi nuaca Samariya quiecarisie tinivahecatacaitni Crisitu heiserie mupitarie hepasita. 6 Menienieni yunait que mutainecai Piripe axeica meieniet meixeiyat inari que mtiyurienecai. 7 Cacayarixi axa memanene carima meutihivat mepvarutixnaxa yumireme memvaviyacai. Yuvacavat memtutunicai memhurietcatei menanayexrieni. 8 Mc quiecarisie yemec meniyutemamaviecaitni. 9 Merics uqui Simuni mtitevacai mana puyeicacai mc

4Merics

Niuqui aixa manuyne que mticuxasivacai Samariyasie

Narisixi8 quiecarisie meripait vaquevayat, Samariyatari tivairviyat, mpa utait quename trcayecai. 10 Yunaitri uquiravesixi trita mepieniecai mpa meutiyuat, Ic Cacayari trcariyaya canihctni, Mmarive mtiteva. 11 Mepieniecai mixa mtivairviyacaic vaquevayat. 12 Quepaucua yuri memteitaeriri Piripe tivacuxaxatvame niuqui aixa manuyne, que mtiane Cacayari tiaitametcacu ticuxatat, que mane Quesusi Crisitu mhc cuxatat, uquisi ucari mepucayarie. 13 Mcta Simuni yuri tiniutaerieni. Ucayarieca pipareviecai Piripe. Ixeiyat inari trcayemec vacavamec que mtiyurienecai piyarixiecai. 14 Merics meuenanaca narisixi Querusareme memeuvacai quename Samariyatari meitanaquieri Cacayari niuquieya, vahesa mepvarena Pecuru Vanimame. 15 Mme mehetaaxaca meniyutanenevieni vahesie mieme Iyari Mtiyupata mehexeiyat memacnec. 16 Acuxis pcativiyavecai ni xeimesie mme. Mepucayarie xeica Crisitusa memiemetett. 17 Ana vaheima meniutimeni, Iyari Mtiyupata mehexeiyat menacne. 18 Hic Simuni nivaruxeiya Iyari que memteupitari narisixi vaheima meutimecu. Nivaranuirieniquecaitni tumini 19 mpa utait, Xequeneneupita neta ic trcariya, que mane heima nemutimeni Iyari

254 Mtiyupata hexeiyat mayanic. 20 Pecuru mpa tinitahave, Atumini ahamat queutaune, tita Cacayari mtimicua tuminic nanaiyacame pemeriecaic. 21 Ic parisie mieme ec tixat pepcarexeiyani, ahesie pcatinaqueni. Aiyari pcaheiserie Cacayari ixeiyacacu. 22 Quetineuhayeva que pemtiyuriene, peicueirieme ic tita axa pemtiyuriene, queneutavaviri Tiaitame siparas xca pereuyehviyariemc ipa pemtiachavec. 23 Ne nepmasixeiya siricapa pehasivime, tita mcatiheiserie pencame. 24 Hic Simuni mpa tinitaeiya, Xemes xequeneutavaviri Tiaitame nehesie mieme, asinemcaitarienic que xemutiyuane. 25 Hic mmeri mevarutahecataca meitixataca Tiaitame niuquieya, taaurie mepaxri, Querusareme menecne. Metenicuxatacaitni niuqui aixa manuyne naisarie Samariyatari vaquiecaritesie.

Tiaitame niuquieya tuayame mpa tinitahave Piripe, Quenanucuquexi, taserieta quenemie huyeta Querusareme mayehane utma quiecari Caxa mracutevasie myeaxe, haque macumave. 27 Anucuqueca neyani. Cams uqui Etiyupiyatanaca vacavamec mhritariecai enunucutt, Etiyupiyatari vauquiyari uca Canarase

26Merics

Piripe Etiyupiyatanacamat que memtecuxatacai

255 mtitevacaisie miemett. Catinihritariecaitni naime piniteya hepasita. Mc uqui necuyeixani Querusareme myutanenevienic, yuutma acunuaca pumiecai 28 yucaxetasie yecait, titervat tixaxatame Quisariyaxi xapaya. 29 Cacayari Iyarieya mpa tinitahave Piripe, Mana quenemie, aura queneuyea mc caxeta aurie. 30 Unausarmet Piripe, nienieni titervacame tixaxatame Quisariyaxi xapaya. Mpas tinitahave, Petimate acu tita pemtiterva. 31 Mcri rehave, Que netiyveniqueyu, me xca xevit canesiutahecatanique. Piripe niutainieni manutimaquec, auriena mayernic. 32 Ipa panuyne utarica mitervacai, Muxa nunusipa niatarieni mmierienic, Muxa mcautaniucapa texicamete vahxie Mpata pcautaniu. 33 Tixa mcaratac, heiserie pcaupitarie Que mreuyevecai quepaucua mutainasie. Quepai pvamaica triyamama Tucarieya munavaiyariec cuiepa. 34 Hic tevi mhritariecai mpa tinitaeiya Piripe, Yaquenetineutahavi cueriet, quepai praxata tixaxatame. Pyuxata, xeime pta pxata nusu. 35 Piripe niutaniuni, nisutani mc utaricasie tihecatat ticuxaxatvat niuqui aixa manuyne Quesusi hepasita. 36 Huyeta meuhut haixapa

Narisixi8,9 meniuaxani. Mpa niutayni tevi, Cam ha. Titari reuyevese nemcayarienic. 37 Mpa niutayni Piripe, Xca aiyarisie yemec yuri petierieca, aixa caniymc. Mc mpa tinitaeiya, Ne yuri necatinierieca Cacayari Nuaya Quesusi Crisitu mhc. 38 Nitaaita mana mtaquenic caxeta. Yuhutat meneucacne hapa Piripe tevi mhritariecaimat. Nicaya. 39 Hapa meanaticnecu Tiaitame Iyarieya canitihana Piripe. Tevi tavari pcaixei, yutemaviet yuhuyeta niumiecaitni. 40 Piripe Asutusie caniuyeicacaitni. Tinicuxatacaitni niuqui aixa manuyne naisarie cuyeicat quiecaritesie, arique petaa Sesareyapait.

Sauru taaurie que mrave

Merics Sauru uxivaat cuxi mpa utait mvacuiniquecai Tiaitame teyquitvametemama, caninuani maraacame mhritariecaisa. 2 Nitavavirieni xapate mtivatiutirienic tuquita miemete Ramasicusie, mpa utaineme, Xcas ic varetaxeiya hipame mc huyeta miemete uquisi ucari, nivaravitmc mehatcaime Querusaremepai. 3 Hic huyeta uyemiecacu, Ramasicu hura ayeaximecacu, auriena niucumerca taheima mieme. 4 Cuiepa ucaveca nienieni xeime mpa haineme, Sauru acu, Sauru, titayari peneticuveiyane ec. 5 Mc rehave, Uqui

(Narisixi 22:616; 26:1218)

Narisixi9 que peppaic. Iya mpa niutayni, Nes necaniquesusitni pemnesicuveiyane. Pmasiucucuine pemcaavariyac, pemtiaquesinac peanaseivat tisevemec. 6 Sauru utayyacat mat mpa niutayni, Tiaitame, tita matinaque yanemtiyurieni. Tiaitame rehave, Hic quenanucuquexi, quiecarisie queneutahaqui. Manari yapepretahavarieni que mreuyevese pemtiyurienenic. 7 Uquisi hamatana memuuvacai mehxiyat meniutiuni meieniet que muane mutaniu, peru tevi mecaxeiyat. 8 Hic nanucuqueni Sauru cuiepa. Yhxita anutaniereca tixa pcatiuxei. Mepeiha mamayasie metivt, meniatani Ramasicupai. 9 Haica tucari puyuri caheunieret caticuat caharet. 10 Merics xevit mana niuyeicacaitni Ramasicusie tiyquitvamett Hananiya titevat. Tcaric heinsita Tiaitame mpa tinitahave, Hananiya acu. Mc mpa niutayni, Cams Tiaitame ne necanihctni. 11 Tiaitame mpa rehave, Quenanucuquexi, mana quenemie caye Mxeuraye mtiteva uta. Cura quita quenetaivau Tarusutanaca Sauru mtiteva. Cam mana peyunenevi. 12 Mcta heinsita nixeiya uqui Hananiya titevacame mana yearcame heimana utimecame manutanierec. 13 Hananiya mpa tinitaeiya, Tiaitame nepvarueni yumireme metecuxatame ic

256 uqui hepasita, naime axa que mtivayurienecai mme ateterima Querusaremesie. 14 Enata heiserie menipitani vaniu maraacate memhritarie mvaviyanic yunaime uva mematetahave. 15 Tiaitame mpa tinitahave, Quenemies. Ne nepenuyetexix ic, mtihecatanic nehepasita nuivarite vahxie cuiepa teaitamete vahxie Ixaheri xiyarimama vahxie. 16 Netinitaquitamc que mreuyevese mticuinec nehesie mieme. 17 Hic Hananiya peta, quita neutahani. Heimana utimeca mpa niutayni, Neiva Sauru, Tiaitame caneneyenani ne. Mc Quesusi pemuxei huyeta peayeaximet, mc caneneyenani peheunieret pemayanic, pemhnenic Iyari Mtiyupatac. 18 Yapaucua payexri hxitana cunieripa anenet. Heunieret nayani, anucuqueca niucayarieni. 19 Itanaquierieca icuai trcayet nayani. Merics Ramasicusie puyeicacai yapamexa tucari teyquitvamete vahamat.

Huriyusixi vatuquiteta tinihecatacaitni Quesusi hepasita, Iya Cacayari caninuayatni utait. 21 Menihxiyacaitni yunait memieniecai. Mpa meniutiyuanecaitni, Cari ic canihctni que mane mvarayeuniecai mme memehave mc que mane mhc Querusareme quiecatari,

20Cuitva

Sauru que mticuxatacai Ramasicusie

257 uvata ayumieme munua, mvaranuvitnic mehatcaime maraacate memhritarie vahesa. 22 Sauru yemec canitrcariyarieximecaitni. Nivaiyarixitacaitni Huriyusixi Ramasicusie memtamacai, nivarutahecatani quename iyatt que mane heiserie mupitarie hc Crisitu.

Narisixi9 memutiniucacai vahamat. Mmes menimiecucaitni. 30 Ivamariximama yametehetimaica meneivitni Sesareyasiepai, Tarusupait meneitanani. 31 Merics memyutixexerivacai naisarie Cureyasie, Carereyasie, Samariyasie mepcauximatariecai. Mepuseiriyarie, ameniuuvacaitni meteheiyehviriet Tiaitame. Iyari Mtiyupata miremec nivatuicacaitni.

mixa tucari utixcu Huriyusixi mecaniyuenieni meimienique. 24 Sauru tinetimani que memteyurieniquecai. Quiecari quitenitesie tucaric tcaric menihupiecaitni meimienique. 25 Quirivasie meicayeca tesariya varie meneicatuani yvicta teyquitvamete.

23Merics

Sauru que mtiutavicuei Huriyusixi meimiecucacu

Querusareme nuaca ptiviyamccai teyquitvamete vahesie. Yunait mepimacarcai yuri mecateeriet quename tiyquitvametcai. 27 Verunave heivitca caniatani narisixi vahesa. Nivarutahecatani yautait quename huyeta ixei Tiaitame, quename Tiaitame itahavix, quename Ramasicusie camat ticuxatacai Quesusisa miemett. 28 Hic vahesa niuyeicacaitni Querusaremesie naisarie cuyeicat. 29 Pcamacai mtaniunic Tiaitamesa mmiemetcaic. Niuqui nixatacaitni Criyecusixi vaniuquic

26Hic

Sauru que mtiuyeicacai Querusaremesie

Pecuru naisarie pcuyeicacai. Manata penua Cacayari teterimama vahesa Rirasie memtamacai. 33 Mana nicaxeiya xeime uqui Eneya mtitevacai atahaica viyari myuriecai yuutasie cacait mhuriecaic. 34 Mpa tinitahave Pecuru, Eneya acu, Quesusi Crisitu pmasianayeha. Quenanucuquexi, aisi queneutacuicui. Yapaucua nanucuqueni. 35 Yunait Rirasie Sarunisie memtamacai menixeiyacaitni. Taaurie meaxrieca Tiaitamesie meteniviyani mmerita.

32Merics

Eneya que mranayehiya

tiyquitvame uca Cupesie necateitni Tavita titevat, taniuquic Rurucaxi titevat Maxama titevat. Mc aixa tianeneme tiniyurienecaitni cuini mieme, tiniyucanenimayacaitni. 37 Hic ana tiutacuineca caniumni. Meitahauxica qui tata

36Merics

Maxama que mranucuquetari

Narisixi9,10 meneitateni. 38 Merics Rirasie pehura Cupe. Teyquitvamete meuenanaca quename Pecuru mana heyeicacai, hesana menivarenani uquisi yuhutame mpa meteitavavirienique, Pencahrixa areutevini tahesa pemnuani. 39 Pecuru anucuqueca vahamat peta. Nuacu qui tata meneitivitni. Auriena meniuaxani yunait ucari vacnama memucui, meutisuat meixeisitat ixuriquite tetata miemete herie miemete miveviecai Maxama vahesa uyeicat. 40 Yunaime nivaranuyenani Pecuru. Utitunumaqueca niyutanenevieni. Taaurie aveca caxari manucatei mpa niutayni, Tavita acu, quenanucuquexi. Mc nanutaniere. Pecuru uxeiyaca aniutayerni. 41 Iya mamayasie tiviereca nenucuhana. Yuhesa nivarutahave Cacayari teterimama ucari vacnama memucui vahamame. Niyetuani ayeniereme. 42 Naisarie tiniutamariva Cupesie, yuvacavat yuri meteniutaerieni Tiaitamesie. 43 Mixa tucari Cupesie pecatei Simunisa navi uhayamesa.

258 pipitacai Cacayari yuheyemec. 3 Merics heinsipa aneme niuxeiya hecacame ca caviecacu tau yactt. Cacayari niuquieya tuayame hesana neutahani. Mpa tinitahave, Curineriyu acu. 4 Mc ixeiyat pmacai. Mpa niutayni, Tita acu uqui. Mc mpa tinitahave, Anenevieri anenimayasica nanutiyeicani Cacayari hxie, pmasiaeriva. 5 Hic quenivaranuna uquisi Cupepai memivityuc xeime Simuni Pecuru mtiteva. 6 Mc necani Simunisa navi uhayamesa. Quiya haramara tesita peve. Mc camatinitaxatamc que mreuyevese yapemtiyurienenic. 7 Heyacu niuqui tuayame yamtitahavix, yuaurie pvarutahavix yuhutame yunarivamete cuya meta Cacayari mayexeiyacai, memipareviecai xevit mhctcai. 8 Tivarutahecataca naime, nivarenani Cupepai. 9 Uxaarieca meuhucacu cuxi, quiecari aurie meayeaxaximecacu, neutiyani Pecuru qui heima manuvericaisie yutanenevienique tuca. 10 Neuhacamccaitni, reucuaimccai. Mexicuxi aixa ticuynecai icuai ptiuhein. 11 Nixeiya muyuavi anacatenime, pari acamieme savanapa aneme, cuiepapai macatuiya eyeut tesitana tivtcait. 12 Mana meniyeucaitni yunait cuiepa temiemete nauca cayari memexeiya, cuterixi, viquixi taheima miemete. 13 Xevit mpa tinitahave, Quenanucuquexi

10

Merics uqui Sesareyasie pecatei Curineriyu titevat xei sienituyari cuyaxi tivaaitat. Mc cuyaxi Itariyasie Miemete Cuyaxi meptetetevacai. 2 Iya caneyexeiyacaitni Cacayari, tineiyehviriecaitni, yunait quiena quiecatarita. Vacava tiniyurienecaitni teteri vahesie mieme vanenimayat, nenevieri

Pecuru Curineriyumat

259 Pecuru, quenivarucuya quenivaruticuai. 14 Pecuru mpa niutayni, Tixa Tiaitame. Hasuacu nepcaiticuaive pari axa mtianene mcatiitiyatca. 15 Hutarieca mpa tinitahave mc, Tita Cacayari mtiitie axa tianeneme pepcatixata. 16 Haicaca mpa ptiuy, cuit yapaucua mc pari panutihani taheima. 17 Pecuru asicatimaicacu tita mtiayumiemetcai heinsi, cam uquisi Curineriyu mvareyena quiteni meniuaxani meicuivavat Simuni quiya. 18 Meputihivacai meheicuivaviyat xca mana hecateitni Simuni Pecuru mtiteva. 19 Mc Pecuru yuiyaritacacu heinsi hepasita, Iyari mpa tinitahave, Neuxei, uquisi yuhaicat mepmasicuivava. 20 Quenanucuquexi, mana queneucayea, vahamat quenemie pecaaiyaritat. Nes nepvareyena. 21 Anacayaca haque memetiucai uquisi Pecuru mpa tinivarutahave, Cams ne necanihctni xemicuvautve. Titayari xeteuaxa. 22 Mmes mpa meniutiyuani, Curineriyu xei sienituyari cuyaxi mtivaaitvame, mc heiseriemec yaptiyuriene, preiyehviri Cacayari. Yunait Huriyusixi teteriyari mepitahecata. Niuqui tuayame Cacayarisa mmieme mpa tinitahave ahesa mtiutanac yuquie masiiniet, niuqui menienic ec yapeticuxatacacu. 23 Quita nivarutainieni, nivarupitani haque memayeyaxec.

Narisixi10 Uxaarieca anucuqueca vahamat neyani. Hipat ivamarixi Cupesie miemete vahamat menecne. 24 Uxaarieca Sesareyapai menetaaxani. Curineriyu nivarecueviecaitni varutainieca yumarema yuhamicuma mvanaquieriecai. 25 Heutahaximecacu Pecuru, Curineriyu nenucunaque. Hetana ucaveca nenevieri pipita. 26 Pecuru nenucuquetani mpa utait, Quenanucuquexi. Nes ahepa necanitevitni. 27 Metecuxatacacu mana neutahani. Nivaretaxeiya yuvacavame memyuxerie. 28 Mpa tinivarutahave, Xeme mpa xeptemate, que mane Huriyu teviyari mhc pcatauniva mtiviyanic xeime nuivarisie, vaaurie mamienic. Perus Cacayari mpa pnetiutahecata tevi mcayve mpa mtayni quename tevi axa ane quename caitiya. 29 Ayumieme necanecuimavat necaninuani quepaucua nemeyevitquie. Hic necanixecuivaviyaniqueyu titayari xeneteutanairi. 30 Curineriyu mpa tinitahave, Ranucaatu nepnehaquiecai epaucua. Ca caviecacu tau yactt nenineneneviecaitni nequita. Cam uqui nehxie putique ixuriqui mercayeme anacatt 31 mpa utait, Curineriyu acu, peenierie anenevieri. Cacayari pmasihaeriva que pemtiacanenimaya. 32 Mericte, quetineutana Cupepai. Quenetaini Simuni Pecuru mtiteva. Mc Simuni navi

Narisixi10 uhayame quie peca haramara tesita. Nuame pmatitaxatani. 33 Hic cuit neptiutana. Ecs aixa petiniuyurieni pemunuac. Hicsari tanait uva teptacuxeri Cacayari hxie temienienic naime Tiaitame mmatiaita.

260 meicavivat cyesie. 40 Cacayari nenucuquetani hairieca tucarisie. Nipitani masict mayanic 41 yunait teteri mecaixeiyacacu, tehecatamete xeica Cacayari mvaranuyexei mataripai menixeiya, temixei tame temtecuacai temteui hamatana mquite vasata anucuquecu. 42 Ptasiutaaita temtevacuxaxatvanic teteri, temtehecatanic quename ic hc que mane Cacayari micaye ayenenieremete mquiteta vaiscame mayanic. 43 Hepasitanata yunait texaxatamete mecatenihecatani mpa meutiyuat, mme hesiena yuri memteerie tinivareuyehvirieni tita axa memteuyuric hesana memmiemetec.

Pecuru mpa niutayni, Yuric hicrixa neptimate, Cacayari yc pcativaxeiya teteri, 35 masi yuxexuime nuivarite vasata que mane mreiyehviri, que mane heiseriemec yamtiyuriene, Cacayari pitanaquieri iya. 36 Niuqui aixa manuyne meyena Ixaheri xiyarimama vahesa mpa paine quename Quesusi Crisitu vapitani yuiyarisie memcauximatariecac. Mc Quesusi yunaime tivaaitvame canihctni. 37 Xemeri xeptemate naisarie Cureyasie que mtiuy, Carereyasie tiusutariecu quepaucua Vani mtihecatacai que memtecayarieniquecai. 38 Quesusi Nasaretitanaca canihctni, que mane Cacayari micaviri yuiyari Mtiyupatac trcariyac. Mc aniuyeicacaitni aixa tiyurienet, yunaime Cauyumarie mvauximatacai varanayexrvat, Cacayari muyeicacaic hamatana. 39 Tameta tephme temunenierix temtehecata naime hepasita que mtiuyurie Huriyusixi vacuiepa Querusaremesie. Mme menimieni

34Hic

Pecuru que mtivarutaxata Curineriyusa

ic niuqui ticuxatacacu cuxi Pecuru, Iyari Mtiyupata vahesie tiniviyani, yunait niuquieya memuenie vahesie. 45 Yuri memteeriecai Pecurumat memuaxa memhuriyusixitcai mecanihxiyacaitni memcahuriyusixi mpa memteumiquiec, Iyari Mtiyupata vahesie mutatuiyac. 46 Mepvaeniecai metecuxatame niuquitec, aixa meutiyuaneme Cacayari hepasita. 47 Merics mpa tinivarutahave Pecuru, Quepai pvanenasitiya ha, memcacayarienic ime.

44Merics

Teteri memcahuriyusixitcai meheixeiyat que memteac Iyari Mtiyupata

261 Havaic. Iyari Mtiyupata meputanaquieriexa tahepa. 48 Tinivarutaaitani memcayarienic Quesusi Crisitu mehavet. Ana menitavavirieni vahesa amreutevinic yapamexa tucari.

Narisixi10,11 Tiaitame, tita axa mtianene mcatiitiya hasuacua neteta pcaheutahave. 9 Hutarieca mpa canetiniutaeiya que mane taheima mutaniucacai, Tita Cacayari mtiitie pepcahaine ec quename axa tianene. 10 Haicaca mpa ptiuy. Pari nait nanutihanieni taheima. 11 Cams yapaucua meniuaxani yuhaicat uquisi mc qui nemvayecateisie, nehesa memeyenari Sesareyasie meheyecneca. 12 Iyari mpa pnetiutahavix, Vahamat quenemie tixa pecatiaiyaritat. Ime taivama ataxevit menesitetacacu mana tenetaaxani. Uqui quita teneutahaxani. 13 Mc catatiniutahecatani que mtixei niuqui tuayame yuquita utiveme mpa utaineme, Cupepai quetineutana memevitnic Simuni Pecuru mtiteva. 14 Mc pmatitaxatani niuqui cmana pemtavicueisitarieni ec, aquie quiecatarita metetavicueisitarieni yunait. 15 Ne netiusutacu neticuxatat, Iyari Mtiyupata vahesie ptiuviyax tahepa sutapai tahesie mtiuviyaxpa. 16 Ne nepeyeerie Tiaitame niuquieya que mainecai, Vani ptiucayacai hac, xeme pta xepcayarieni Iyari Mtiyupatac. 17 Mericte, Cacayari yaxeica que mtatiupita yuri temtetaerienic Tiaitame Quesusi Crisitusie, mparita tinivarupitani mme. Ne ques netiyvecai nemitanenanic Cacayari. 18 Hic ic meuenieca,

11

Merics narisixi taivamata Cureyasie memuuvacai meteniutamarieni quename mme memcahuriyusixitcai meitanaquieri Cacayari niuquieya. 2 Quepaucua Querusaremesie meutiyunix Pecuru, mme xitequiya inariyarisie miemete meniniuquixiecaitni 3 mpa meutiyuat, Titayari ec petinua mme memcainaritarie xitequiya inariyaric vahesa, vahamat perecuacai. 4 Pecuru tinivarutixatatyani xexuime que mrey mpa utait, 5 Ne quiecari Cupe mracutevasie neneyeicacaitni. Neneneneviet, heinsipa aneme nexeiyat, necanixeiya pari taheima acamieme tesitana tivtcaime savana amayeyevapa tiyuxexeiyame. Neaurie niucaveni. 6 Neniixariecaitni neheerivat. Nenivaruxeiya nauca cateyari memexeiya cuiepa miemete, yeutari cuterixi viquixi taheima miemete. 7 Nepienie xeime mpa mnetiutahavix, Quenanucuquexi Pecuru, quenivarucuya quenivaruticuai. 8 Nes mpa neniutayni, Tixa

Pecuru que mtivarutahecata memyuyexexerivacai Querusaremesie

Narisixi11,12 cayuvat meniumacaitni. Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita mpa meutiyuat, Mericte Cacayari tinivarupitani mme memcahuriyusixita memtehayevanic que memteyuriecai para tucari memexeiyanic.
Que memteyuyexexerivacai Anutiyuquiyasie

262 Yumiret yemec Tiaitamesie meteniviyacaitni. 25 Hic Verunave Tarusupai neyani icuvaunet Sauru. Heitaxeiyaca caneivitni Anutiyuquiyapai. 26 Mana xei viyari mepuyurie memyuyexexerivacai vahamat meyucuxexerivat. Yumireme metenivaquitacaitni vacava. Anutiyuquiyasie teyquitvamete Crisitiyanusixi mepteutatervari meri. 27 Merics ana menacanexani texaxatamete Querusaremetari Anutiyuquiyapai. 28 Xevit anucuqueca Hacapu mtitevacai tiniutahecata Iyari mpa titahecatacu quename hacaxa ayaniquecai vacava naisarie teteri mematitecaisie. Mpa ptiuy quepaucua Crauriyu mtiaitametcai mc cuiepa. 29 Yuxexuit teyquitvamete que memteheixeiyacai, meniyuvariyacaitni tixat memteanunanic memvaparevienic yuivama Cureyasie memtamacai. 30 Mpas mepteuyuri. Meneina vauquiyarima vahesa. Verunaveri Saururi meneini.

mme memveveiyarietvecai umieriecu Esitevani meneutayeixani. Menetaaxani Penisiyasie Sipresie Anutiyuquiyasie. Niuqui mepcatevacuxaxatvacai hipame, Huriyusixi xeica. 20 Hipat mme mecanisipretaritcaitni mecanisirenetaritcaitni. Mme Anutiyuquiya meuaxaca metenivacuxaxatvacaitni Criyecusixi niuqui aixa manuyne Tiaitame Quesusi hepasita. 21 Mc Tiaitame ytrcariyac nivapareviecaitni. Yuvacavat yuri meteeriet, taaurie meaxrieca, Tiaitamesie meteniviyani. 22 Merics vahepasita mepuenanax mme memyuyexexerivacai ana Querusaremesie. Verunave menenani Anutiyuquiyapai. 23 Nuaca, nieret aixa quemtiucaiyaricai Cacayari, caniyutemaviecaitni. Yunaime nivatuicacaitni Tiaitamesie memteviyanic yaayumiemetcacu vaiyari. 24 Mc uqui aixa ptiyurienecai, phnecai Iyari Mtiyupatac, yuri ptieriecai vaca.

19Merics

12

Merics ana Herurexi mtiaitametcai mc cuiepa nivarutiviya memyuyexexerivacai hipame axa vayurienique. 2 Ixiparac tiniutaaita mmierienic Cacuvu Vani mivayatcai. 3 Retimaica que mtivanaquecai Huriyusixi,

Cacuvu umieriecu Pecuru que mranutahiya

263 mpata arique niviya Pecuruta, iya semanasie quepaucua ixararipa pa mcuxaxani mecuat memteuhayevax. 4 Pecuru uviyaca nenutahani. Nivaruhritani tamamata heimana ataxeime cuyaxi yunanaucat memiviyanic. Pasicua ixarariyari ayeayu teteri vahxie niatarieniquecaitni Pecuru mmierienic. 5 Mc niviyariecaitni casariyanata. Memyuyexexerivacai mecatehayevat nenevieri mepipitacai Cacayari hesiena mieme.

Narisixi12 xeime yuhutame tehvemete vaaurie, tepa itupariyarisie meniuaxani quiecarisie muyenena. Itupari ycmana natenire vahesie mieme. Mana meanuyenexaca xeime cayesie menanuyenexani. Yapaucua neyani hesana niuqui tuayame. 11 Hic Pecuru tiyumaica mpa niutayni, Hicrixa neptimate yuric Tiaitame meiyena yuniuqui tuayame. Herurexi nesiuviyacu pnesiuxnax, Huriyusixi teteriyari que memnetexeiyacucai nai pnesiuxnax. 12 Merics yatiumaica mana ninuani Vani Maricuxi mtitevacai varusieya quie, Mariya mtitevacai varusieya. Muva meniyuxeriecaitni yumiret meyuneneviet. 13 Itupari vari neyuitani. imari pvayeta Xute mtitevacai heuenaque. 14 Tinetimani Pecuru mniuquieyatcaic, peru cacatineuyepieni myutemaviecaic. Masi unausarmet quita tinivarutahecatani Pecuru quitenie mutivecaic. 15 Mme mpa metenitahave, Tiet pecaamaica. Mcs, Xari mc phc utait, mpa tinivachavecaitni masi. Mme mpa meniutiyuani, Niuquieya tuayame phc. 16 Pecuru mana puyuhayevacai heyuitvat. Meteheuyepieca menixeiya, menihxiyacaitni. 17 Yumamac nivaruinaritani cayuvat memtamarec, tinivarutahecatani Tiaitame

quepaucua Herurexi uxaarieca miataniquecai Pecuru teteri vahxie mmierienic, mc tcarisie nicusucaitni Pecuru yuhutat cuyaxi naisata meutiucacu, huta tepayaric acuviet. Tehvemete quitenie hxi meniviyacaitni casariyana. 7 Cams Tiaitame niuquieya tuayame mana niutiqueni. Quitapai pucumercax. Serietana heicuvaca Pecuru nenutahtani mpa utait, Quenanucuquexi xeiya. Tepa panacaxri mamayasie puxnix. 8 Niuqui tuayame mpa tinitahave, Quenaaha, acacaisie queneuquexi. Mpa ptiuyuri. Arique mpa tinitahave, Acari quenivacuquema quenenanuveiya. 9 Anuyeyaca neiveiya. Asipcatimaicai muyuritcai que mtiyurienecai niuqui tuayame. Heinsi pta periecai. 10 Meanuyenexaca

6Merics

Pecuru que mtiuxnarie casariyanata

Narisixi12,13 que mtivayevit casariyanata. Mpa tinivarutahave, Yaxequetenivarutahecata Cacuvu taivamarixita. Anuyeyaca xasie neyani. 18 Merics ucatarecu cuyaxi yemec meniyuxamurietvecaitni queri tiuyunix Pecuru meutiyuat. 19 Herurexi heicuvauca pcaheitaxei. Ayumieme nivarutaivaviya tehvemete, tiniaitacaitni memcuiivac. Hic Herurexi Cureya heyeyaca yapamexa tucari neyuriecaitni Sesareyasie.

264
Verunave Saurumat heiva que memtehec metecuxatat

13

Herurexi pvaxemacai Tirutari Sirunitari. Mme axeica meniuaxani hesana, meitihamicutaca que mane cuiepa tiaitame quita mhritariecai Purasitutt. Aixa memteyuxeiyanic menitavavirieni, vacuiepa quiecatari memeiyehacaic icuai mematcnic tiaitame cuieyarisie timieme. 21 Xeime tucarisie Herurexi tiaitame ixuriquiyari anacatt, tiaitame uvenieyasie acait, tinivacuxaxatvacaitni. 22 Teteri mpa meniutihivacaitni, Tevi pcautaine, Cacayari pta putaine. 23 Tiaitame niuquieya tuayame yapaucua nivani aixa mcautainecaic Cacayari hepasita. Cuisiet niumni. 24 Merics Tiaitame niuquieya naisarie penieriecai niutimire. 25 Verunave Saurumat Querusareme meayenexaca yuutma meniucunuaxani ayeacu vahritarica. Meneivitni Vani Maricuxi mtitevacai.

20Merics

Herurexi que mtium

Merics memyuyexexerivacai Anutiyuquiyasie hipat mecatenixaxatametetcaitni meteniquitametetcaitni Verunave, Simuni Niqueri mtitevacai, Rusiyu Sirenetanaca, Manaheni tiaitame Herureximat memutivaverix, Sauru. 2 Mme Tiaitame uximayasicaya yameteyuriecacu meyuhaquiecacu, mpa niutayni Iyari Mtiyupata, Nehesie mieme xequenivarupata Verunave Saurumame ipa memteuximayacac que nemtivatahave. 3 Meuyuhaquieca meyutanenevieca vaheima meutimeca memhritariecaic, menivarutatuani.

Iyari Mtiyupata nivarenani. Sereusiyasie menecne. Mana naviyasie menecne Siprepai. 5 Saramina meuaxaca metenihecatacaitni Cacayari niuquieya Huriyusixi vatuquiteta. Vani pvatupiritcai. 6 Cuie hapa myema amacuyevasie meniuyecne Papuxipai. Mana meneitaxeiya xeime Huriyu mtiyuquevayametcai, tiitavat mtixaxatametcai, Paruquesusi mutitevacai. 7 Mc necateitni que mane cuiepa mhritariecaisa, Seruquiyu Pauru mtitevacaisa mtimaivecaisa. Iya nivarutainieni Verunave Sauru. Nieniemccaitni Cacayari

4Merics

Narisixi que memtecuxatacai Sipresie

265 niuquieya. 8 Vahepasita niuxivaacaitni mc tiyuquevayame Erimasi mtitevacai Criyecusixi vaniuquic. Nicunuitamccaitni que mane cuiepa mhritariecai yuri mcatitaerienic. 9 Saurutt, Papuru mtitevata, hnet Iyari Mtiyupatac, ixeiyat, 10 mpa niutayni, Cari ec pephne naime irmaric nai axa mtianec. Cauyumarie pepnuaya, pepicauna nai mtiheiserie, pepcatihayeva ec peitunat Tiaitame huyeya mxexeuravi. 11 Cams Tiaitame pmasinenani yumamac. Peacpet pecaixeiyavet tau penayeimc yapamexa. Yapaucua pucucutuxaxa puiyri. Cumenet xeime nicuvaunecaitni menuhanac mamayasie tiviereme. 12 Iya cuiepa mhritariecai uniereca que mtiuy yuri tiniutaerieni. Phxiyacai Tiaitame quisicaya hepasita.

Narisixi13 vaxapayari, tuqui vavate niuqui menenani vahesa mpa meutiyuat, Taivama xca niuqui xehexeiyani xemvatuicanic teteri, yaxequeteneutaxata. 16 Papuru anucuqueca yumamac varuinaritaca mpa niutayni, Neuxei Ixaherisixi, xemeta Cacayari xemteheuyehviri, xequeneenanaca. 17 Ic Ixaherisixi teteriyari vacacayari nivaranuyetex tatevarima. Teteri vahesie mieme aixa ptiuyuri quepaucua memcuuvametetcai Equipitu cuieyarisie. Ytrcariyac nivarayevitni muva. 18 Huta teviyari viyari yactt tinivamicuacaitni macumavesie meuuvacacu. 19 Varucaunaxaca atahutame nuivarite Canani cuieyarisie mana nivarupitani vacuie vahesie mtinaquenic. 20 Arique nauca sienituyari heimana huta teviyari heimana tamamata viyari yactt iscate nivapitacaitni, ariqueta Samueri ptixaxatametcai. 21 Merics ana menitavavirieni cuiepa tiaitame. Cacayari nivarupitani Sauru Sixi nuaya Venicamini nuivarieyasie mieme. Huta teviyari viyari anucayacu 22 Cacayari nipata. Nicayeni Raviri, cuiepa tiaitame mayanic vahesie mieme. Mpa tinitahecata hepasitana, Ne nenitaxeiya Raviri Quisahi nuaya, uquitme neiyaripa yaticamieme. Naime que mnetinaque yatiniyuriemc. 23 Iyasie memyec xevit, Cacayari que mainecaipa Ixaherisixi vavicueisitvame payeita Quesusi.

Papuxisie menecne mme Papurumat memuuvacai. Perque meniuaxani Pampiriya cuieyarisie. Vani mana nanayeyani vahesie. Taaurie aveca Querusareme neyani. 14 Mmes meanucneca Perque, meniuaxani Anutiyuquiyasie Pisiriya cuieyarisie. Meheutahaxaca Huriyusixi vatuquita uxipiya tucarisie mana menatecaitni. 15 Utitervariecu inari xapayari texaxatamete

Papuru Verunavemat que memtecuxatacai Anutiyuquiyasie Pisiriya cuieyarisie


13Merics

Narisixi13 canuavecacu cuxi mc, Vani tinivahecatacaitni yunaime Ixaherisixi teteriyari memcayarienic metehayevat que memteyuriecai. 25 Yuuximayasica nximet Vani, mpa niutainecaitni, Que xetecueriva ne nemhc. Nes nepcahc. Cam xevit neutma upamie. Nes aixa nepcatiucaiyari nehesie mtinaquenic ni cacaiya nemixnirienic nemiparevienic. 26 Neuxei ivamarixi, Apurahami xemxiyarimama, xeme Cacayari xeteheuyehviriet xemuuva, xehesie mieme peyenari ic niuqui que xemtetavicueisitarieni manuyne. 27 Querusareme memtama vauquiyarimata mepcaheitima Quesusi, mepcaheitima texaxatamete vaniuqui uxipiya tucarisie mtiutitervarva, masi mepeyeata mc niuqui meenutahat. 28 Sepa tixa memcateutaxei meimienique, menitavavirieni Piratu mmierienic. 29 Meteayeataca naime hepasitana mtiutiutarie, mehecaxnaca cyesie, teuquiyapa meneitateni. 30 Cacayari pta mquite vasata nenucuquetani. 31 Mixa tucari mme hamatana memeutiyunix Querusaremepait Carereyasie meheyecneca, mme mecanixeiyacaitni. Mme memunenierix metenivahecataca teteri hic cuxi. 32 Tameta teptexetaxatani niuqui aixa manuyne, quename ipa tiuy que mtivarutahavix

266 tatevarima manuyne. 33 Cacayari enucuquetaca Quesusi mpa preyeata tame temvatriyama tahesie mieme. Mpata hutarieca mieme cuicari Cuicari Xapayarisie mpa paine, Ecs pecaninenivetni, hic nepmasiutinuivita. 34 Mpa paineta quename enucuquetayu mquite vasata, hasuacuari tavari catapnequecai mpa utait, Ne yaneticamiet netinixepitamc tita nemtiutaaitax Raviri hepasita. 35 Ayumieme xeime cuicarisie mpa paineta, Que mane pemipatax ahesie mieme, mc pepcapitani mtapnec. 36 Merics Raviri yutucarisie miemete varuparevieca, Cacayari que mtiychavecai, mpa tineucuni Raviri. Yutevarima vahesa neyani. Xari putapnix. 37 Mc masi que mane Cacayari menucuqueta, mcri pcapnicai. 38 Ayumieme yaxequetenemaica xeme neivama, mpa teptexehecata, tita axa xemteyurie xemteheuyehviyarieni iya yamtiuyuric. Naime cmana xemcayvavecai heiserie xempitarienic Muisexi inarieya niuquiyaric, 39 mcsie meteviyat yunait yuri memteerie heiserie mecanipitarieca. 40 Yumarima aixa asixeitarienic texaxatamete vaxapayarisie que maine, 41 Neuxei taveeriecate, Xequeneiyarixieca xequenecuiini. Que nemtiyurieni ne mexi xeuuva,

24Meripai

267 Yuri xepcateerieca sepa xevit mtixeutaxatanique. 42 Merics meayenexaca Huriyusixi vatuquita, mme menivarutavavirieni ic niuqui memtecuxatanic tavari uxipiya tucarisie. 43 Tuquipa mehecnecu yumiret Huriyusixi menivaranucuveiya Papuru Verunavemame, hipatta Cacayari meayexeiyat Huriyusixi memayuyeita vahamat. Mme metenivacuxaxatvacaitni menivatuicacaitni memyuhayevac tavari memcayupatac Cacayari aixa tiucaiyaricacu vahesie mieme. 44 Hic tavari uxipiya tucarisie esivatcacu yunait quiecatari meniyucuxerieni memienienic Cacayari niuquieya. 45 Huriyusixi mevaruxeiyaca mme memyucuxeri, meniuyeuxivaani. Meneuniuni Papuru niuquieya hepasita axa metecuxatat. 46 Papuru Verunave mecamamat mpa meniutiyuani, Preuyevecai temtexetaxatanic xeme Cacayari niuquieya meri. Xeme xepixanieri, xecaniyuhecatani aixa xemcateuiyari xehesie mtinaquenic tucari mcaxve. Ayumiemeric taaurie tepaxri, nuivarite tenivatahavicuni. 47 Mpa ptatiutaaita Tiaitame mpa utait, Ne hecarivivame nepmasiucaye nuivarite vahesie mieme Pemvatavicueisitanic naisari cuie manunierepai. 48 Hic nuivarite meienieca meniyutemamaviecaitni. Aixa

Narisixi13,14 meniutiyuanecaitni Cacayari niuquieya hepasita. Yunait tucari mcaxve memupitarieniquecai yuri meteniutaerieni. 49 Mc cuiepa naisarie penieriecai Tiaitame niuquieya. 50 Huriyusixi mepvarutaxamuri ucari memtehayexeiyacai memmarivacai, quiecatari vauquiyarimata, memvaruveiyanic Papuru Verunave. Menivaranuyenani yucuiepa. 51 Mme meneicasixani tumuanari ycatesie inari meyuriet vahepasita. Icuniyu menetaaxani. 52 Teyquitvamete vacava meniyutemamaviecaitni, Iyari Mtiyupatac mecanihpnecait ni.

14

Merics Icuniyusie meyutetat meneutahaxani Huriyusixi vatuquita. Metenicuxatacaitni, ayumieme yuri meteniutaerieni Huriyusixi Criyecusitxita yumiret. 2 Huriyusixi yuri memcateeriecai mepvarucunuita mepvahaxatacai mme memcahuriyusixitcai taivama vahepasita. 3 Mme masi mixa ameptitecai mecamamat Tiaitamesa memmiemetetcaic. Iya tinihecatacaitni niuqui aixa que mtiucaiyari manuyne hepasita. Pvarupitaxa yumamac inari mamarivaveme memteyurienic. 4 Hic quiecatari hixata mepyusanax.

Papuru Verunavemat que memteuyuri Icuniyusie

Narisixi14 Hipat Huriyusixi vahesie meteniviyacaitni, hipatta narisixi vahesie meteviyacai. 5 Mme memcahuriyusixitcai Huriyusixi vahamat vauquiyarima vahamat menisutani axa mevayuriecut mevatuaxicut. 6 Narisixi yameptehetima, mepyutaunaxa quiecaritesie Risitrasie Rervesie mana hurava Ricahuniya cuieyarisie. 7 Muva mepeuvacai metecuxatat niuqui aixa manuyne.

268 meunausaxaximet meniuaxani teteri vahesa meutihivat 15 mpa meutiyuat, Xeme acu titayari mpa xeteyurie. Tame xehepa tecaniteteritni, xehepa teteniuiyarini. Teptexetaxatani niuqui aixa manuyne taaurie xemaxrienic, xetehayevame ic yac xemya, Cacayari mayeyurisie xemteviyanic pta. Mc muyuavi cuie haramara putivevi, naime vahesie mtiyeyeica tiutivevi. 16 Xeteterima quepaucua memanuticpai nivapitacaitni yunaime nuivarite yuhuyeta memeuuvanic. 17 Siepre pcayuhayevacai caheixeiyat que mane mitahecataque. Aixa tiniyurienecaitni, taheima mieme viyeri ptasipitacai, icuaxi mutixuxuavere ptasipitacai. Xeiyarisie putihniyax xemtecuacac xemyutemamaviecac. 18 Mpa meutiyuaca haveri mieme xeica menivarucunuitani teteri mavari memcavacuiirienic. 19 Merics Huriyusixi mana meniuaxani Anutiyuquiyasie Icuniyusie meheyecneca. Menivarucunuitani teteri. Menitituaxixani Papuru. Meneihana quiecari tesie mquime meerit. 20 Teyquitvamete mehaquetcnecu auriena, nanucuqueni. Quiecarisie neutahani. Uxaarieca Rerve peta Verunavemat. 21 Mana niuqui aixa manuyne metenivacuxaxatvacaitni quiecatari, yuvacavame metenivaquitacaitni. Arique taaurie menaxrieni, Risitrasie

uqui Risitrasie pecatei myutexiecai ycatec, huriet mutinuivax hasuacua mcauyeicacai. 9 Mc nieniecaitni Papuru ticuxatame. Iya ixeiyat, yatimait yuri mtieriecaic mtavicueisitarienic, 10 carima mpa tinitahave, Quenanucuquexi, acate queneutixusera. Niutisuna, cuyeicat nayani. 11 Teteri meixeiyaca Papuru que mtiuyuri, meutihivat Ricahuniyatari vaniuquic, mpa meniutiyuani, Cacayarixi tahesa mepacanexa teteri vahepa meteyuxexeiyat. 12 Verunave meputatervax Cupiteri, Papuru meteutatervax Mericuriyu mc niuqui mecutuac masi. 13 Cupiteri tuquieya quiecari aurie manuve, maraacameya nivaatani turusixi vaavate xuturiyatcaime quiteniesie. Teteri vahamat, iya mavari nivacuiiriemccaitni. 14 Meuenanaca narisixi Verunave Papuru, yuixuriqui metisanat

Papuru que mtiutuaxi Risitrasie


8Merics

269 Icuniyusie Anutiyuquiyasie meniuyecne. 22 Teyquitvamete vaiyari meniutuicaxani metevacuxaxatvat para yuri meteeriet memyuhayevac, mpa meutiyuat que mreuyevese vaca teuuximatarieme temeutahaxani Cacayari mraaitasie. 23 Naisarie memyutixexerivacai vauquiyarima menivaranucayasa. Meyutanenevieca meuyuhaquieca mepihrita Tiaitame mme yuri memteutaerie hesiena vahepasita.

Narisixi14,15 taivama mpa meutiyuat, Xeme xca xitequiyac xecainaritarieni que maine Muisexi yeiyarieya, xepcayvave xemtavicueisitarienic. 2 Papuru Verunave yemec meniniuquixiecaitni niuqui metexatacai miremec vahepasita. Aixa meniyurieni Papuru Verunavemat hipat mme mearit Querusareme memanuticnec narisixi vahesa uquiravesixi vahesa ic niuqui hepasita. 3 Mana memyuyexexerivacai mepvarena. Penisiyasie Samariyasie mepuyec metecuxatat nuivarite vahepasita quename taaurie meaxrie meutiyuat. Yunaime taivamarixi mepvatemavieriyacai yemec. 4 Mehetaaxacu Querusareme, mme memyuyexexerivacai narisixi uquiravesixi yunait menivarutanaquierieni. Metenitahecatani naime que mtiyurienecai Cacayari vahamat uyeicat. 5 Merics hipat Pareseusixi vahepa memtecuerivacai mecananucuuni mpa meutiyuat, Peuyevese temvataaitani meminaritarienic xitequiyac, Muisexi inari niuquiyarisie yamemtecahunic reuyevese. 6 Hic meniyucuxerieni narisixi uquiravesixi yametehetimanique ic niuqui hepasita. 7 Vaca niuqui mexatacacu, Pecuru anucuqueca mpa tinivarutahave, Neuxei ivamarixi, xeme mpa xeptemate, Cacayari

Pisiriya cuieyarisie mepuyec. Pampiriya cuieyarisie meniuaxani. 25 Perquesie niuqui meteutixataca meniucayune Hatareyasie. 26 Mana naviyasie menecne Anutiyuquiyasiepai haque memetatuiya Cacayari aixa mtiucaiyarinic vahesie mieme, memteuximayacac que memteheyeata. 27 Meuaxaca menivarucuxerieni memyuyexexerivacai. Metenivacuxaxatvacaitni quepameme mtiyurienecai Cacayari vahamat uyeicat, mpata que mreteni yuri memtetaerienic nuivarite. 28 Mixa meniyuhayeva teyquitvamete vahesa.

Que memtehetaaxa Anutiyuquiyasie Siriya cuieyarisie


24Hic

15

Merics hipat Cureya meheyecneca metenivaquitacaitni

Querusaremesie que memteuyueni

Narisixi15 meripait pnesianuyexei xesata, mme memcahuriyusixi memienienic niuqui aixa manuyne ne neutaniucacacu, mcc memtavicueisitarienic. 8 Cacayari taiyari mmate tinivarutahecatani vapitat Iyari Mtiyupata tahepa. 9 Yc pcatatiuxei mme tame. Yuri meteutaeriecu nivaruitirieni vaiyari. 10 Hic camsari, titayari xeteiisipatve Cacayari, titayari yuyeiyari xetevaranuyetequirie teyquitvamete puixisixi vahepa. Tatevarima tameta teptatexiecai temenuyetenic. 11 Masi Tiaitame Quesusi aixa mtiucaiyaric yuri tepteerie quename tetavicueisitarieni tame vahepa. 12 Merics yunait cayuvat meputamarix, mepvaruenie Verunave Papuru metehecatame inari mamarivaveme que mtiyurienecai Cacayari memcahuriyusixi vasata mme metecuxatacacu. 13 Cayuvat mehexeiyacacu mpa tinivarutaeiya Cacuvu, Neivamarixi xequeneneenieca. 14 Simuni tiniutahecata Cacayari meripai que mtiyuvari menuyexeiyac xei nuivariyari nuivarite vasata hesana memmiemetetnic. 15 Yaxeica paine texaxatamete vaniuqui, mpa que mreutariepa, 16 Arique taaurie nepaveni. Raviri quiya neptavevieni municai. Cyexiyari mana meutihe nai nepanucuuitani. Nepiseiriya.

270 teteri memyuhayeva menicuvaucuni Tiaitame Yunait nuivarite vahesie mieme nemchavarva Neteterima memteteteva 18 Mpa paine Tiaitame masicme meyeita ic mataripai. 19 Ayumieme ne ipa nepticueriva, tepcavauximataca mme memcahuriyusixi taaurie memaxrie Cacayarisie memteviya. 20 Xapac tepvataaitani xeica memyucuerivayuriecac tita mtisevixima tetexi vahesie mtimiemec, mc hepasita, memcavacumavanic que mane mcayya mcaycna, memyucuerivayuriecac ucaviyacame vaiyarieya hepasita xuriya hepasita memcaicuanic. 21 Iya Muisexi meripait hicque pvarexeiya mme memitahecata quiecari mucumanesie vatuquiteta yamemteititerva uxipiya tucarisie. 22 Merics narisixi uquiravesixi vahamat yunait memyuyexexerivacai vahamat aixa aneme menieriecaitni yusata memvaranuyexeiyac uquisi, memvaranunanic Anutiyuquiyapai Papuru Verunave vahamame. Menivaranuyexeiya Cura Varsavaxi mtitevacai, Siraxi meta. Mme uquisi mepteaitametetcai yuivama vasata. 23 Ipa meteniuutani memenuhurienic xapa, Narisixi uquiravesixi

17 Ayumieme

271 ivamarixi tecanixevaritaca taivamarixi Anutiyuquiyasie Siriyasie Sirisiyasie xemmiemete xemnuivarite. 24 Tepuenana quename hipat tahesa miemete mexexamurietvecai yuniuquic xeiyari meyuitatvet mexeaitat xemyuinaritanic xitequiyac, inari niuquiyarisie yaxemtecahunic. Tame tepcatevaaita. 25 Mericte, axeica teutaenieca aixa aneme tenieriecaitni temvaranuyetexc uquisi temvaranunanic xehesa Verunave Papuru temvanaquieri vahamame. 26 Mme yutucari meniyetuacaitni Quesusi Crisitu Tatiaitvamesa memmiemetec. 27 Ayumiemeric tepvarena Cura Siraxita. Mme yuniuquic yaxeica meptexehecatani. 28 Aixa anemeta teperiecai tameri, Iyari Mtiyupatata, haheteme temcaxetiicatanic, ic xeica que mreuyevese, 29 xemcaicuacac tita tetexi memtexatarie, xuriya, que mane mcaviyacame vaiyarieya, xemcavacumavanic que mane mcaxeya mcaxecna. Xca mc xecaumayani, aixa xepyaca. Mpa xeica canianeni. 30 Merics mme memeyenari meniuaxani Anutiyuquiyasie. Mevarucuxerieca yunaime meniyetuani xapa. 31 Meitatervaca mecaniyutemamaviecaitni ivamarixi memtuicariecaic. 32 Cura Siraxi memtexaxatametetcaic, vaca

Narisixi15 metecuxatat menivatuicacaitni yuivama, menivaseiriyacaitni. 33 Yapamexa tucari meuyurieca, yuivama vahesa menecne aixa metevaxeiyat. Mme memvareyena vahesa meniuaxani. 34 Siraxisiet aixa tinieriecaitni mana muyuhayevac. 35 Papuru Verunavemat mana meniyuhayevani Anutiyuquiyasie metequitat Tiaitame niuquieya, metecuxatat niuqui aixa manuyne hipame yumireme vahamat.

yapamexa tucari anucayacu, Papuru mpa tinitahave Verunave, Cmsari hutarieca tepyehu, taivama tepvaivatayu naime quiecaritesie haque temtecuxatacai Tiaitame niuquieya, paras que metecahu. 37 Verunave nivitmccaitni Vani Maricuxi mtitevacai. 38 Papururi mpa tinicuerivacaitni, aixa pcaanecai memenuvitnic que mane mvarecueirie Pampiriyasie, vahamat mcaheta mtiuximayacac. 39 Ayumieme mepuyehaa, mepeutayeixa. Verunave Maricuxi havitt naviyasie peta Siprepai. 40 Papururi enuyexeiyaca Siraxi caneyani. Taivama menihritani Tiaitame aixa mtiucaiyarinic mme vahepasita. 41 Siriyasie Sirisiyasie puyeta vatuicat mme memyut ixexerivacai.

36Merics

Papuru icueirieca Verunave que mreta hutarieca ticuxatat

Narisixi16
Timuteu que mtivatetacai Papuru Siraxi

272 mpa utait, Quenanayea anataye Maseruniyapai, quetaneparevieca. 10 Yuheinsita ixeiyacu cuit tepicuvau que temteanucnec anutaye Maseruniyapai mpa teteumaica Cacayari mtasiutainie temtevaretaxatanic niuqui aixa manuyne.

16

Merics Rerve Risitra canetaani. Mana pecatei tiyquitvame Timuteu titevat. Varusieya Huriyu yuri mtieriecai nihctcaitni, quemasieya Criyecu tihctcai. 2 Ivamarixi Risitratari Icuniyutari menihecatacaitni. 3 Papuru pitaini hamatana myemiec. Niinaritani ixitet Huriyusixi teteriyari vayeiyari que maine, Huriyusixi muva memtamacai vac, yunait memimaicaic quemasieya mcriyecutcaic. 4 Mecuuvat quiecaritesie menivahritacaitni yamemtecahunic aisicasie que memteaitacai narisixi uquiravesixi Querusaremetari. 5 Memyutixexerivacai menituicariecaitni yuri meteeriet. Tucaric que memyupamecai metenimiriyacaitni.

Priquiyasie Carasiya cuieyarisie meniuyecne. Iyari Mtiyupata pvanenacai Asiyasie memcatecuxatanic niuqui. 7 Misiya cuieyari tesita meuaxaca Vitiniyasie meneuyeyunequecaitni. Quesusi Iyarieya yapcativarupita. 8 Misiya cuieyari tesita meuyenexaca mana meneucacne Truhasipai. 9 Yvicta heinsita Papuru nixeiya uqui Maseruniyatanaca muva utiveme yativaviriet

6Merics

Papuru heinsita que mtixei Maseruniyatanaca

Truhasi tehecneca heiseriemec tecanetaaxani Samutrasiyasie, uxaarieca Quiecari Mhecuasiepai tenetaaxani, 12 arique Piripusiepai. Mc quiecari amyeva nihctcaitni esimyeyeu hesiena mtiviya Maseruniya cuieyarisie. Xumatari canivacuruniyatcaitni. Yapamexa tucari teniuyurieni iya quiecarisie. 13 Uxipiya tucarisie tepanuyenexa quiecari tesie. Mana hata tesita mrayutinenevitre uveme tenieriecaitni. Mana tetiyaxeca tenivarutaxatani ucari mana memyuxerie. 14 Xevit uca Ririya mtitevacai purupura ixuriquiyari mutuacai Tiyatira quiecarisie mieme meyexeiyacai Cacayari, mc ptasiuenie. Tiaitame nivatiyepieni iyarieya mienienic Papuru que mainecai. 15 Mc pucayarie, quiena quiecatarita. Hic cataniutainieni mpa utait, Xeme Tiaitamesie yaneticamieme xca xenesierieca, nequie xequeneuaxaca, mana xequenetiteni. Mpa utait variyarica cataniupitani. 16 Merics mrayutinenevitre tehecnecu, imari variyarica

Que memteanutaxriya Piripusie


11Merics

273 mtiuximayacai catananucunaque. Xevit cacayari pincai mtimaicai que mtiyniquecai arique. Mc ticuxatat que mtiyniquecai vaca ptiivacai yucusiyarima vahesie mieme. 17 Mc ptasiuveiyacai Papuru tameta. Putahivacai mpa utait, Cacayari taheima macavesie mieme mepteuximaya ic uquisi. Meptexetahecasitani huye xemtavicueisitarienic. 18 Mpa tiniyurienecaitni mixa tucari. Hic putiuxix Papuru. Taaurie aveca mpa tinitahave iya cacayari, Quesusi Crisitusa nemmiemec nepmasitaaitani, queneuxna. 19 Cuit nixna. Cusiyarimama meuneniereca que mreta cmana memteivaniquecai, mepvarutivi Papuru Siraxi. Quiecari hixapa mepvarehapa haque vauquiyarima memacatei. 20 Mevarevitca praheturisixi memiscatetcai vahesa, mpa meniutiyuani, Ic teteri mepvaxamurietve tahesa quiecatari. Mecanihuriyusixitni. 21 Mepihecata tutuyari tame Xumatari temcatauniva temitanaquierieni yatemteyurienic. 22 Yunait meniyucuxerieni vahepasita. Iscate vaixuriqui menivaranutihniriexani. Meteniutaaita memtiveiyanic cyec. 23 Mevarutivaca vaca, menivaranutaxrieni casariyanata. Menihritani aixa mtivaviyanic tihveme. 24 Mc aisica utanaquierieca nivaranutaxrieni mutapurupai.

Narisixi16 Neiyeuitani vacate tiyxrvamesie. 25 Merics tcari hixapa yactt Papuru Siraximat meyuneneviet meninavacaitni Cacayari. Vahamat memanutaxriyacai menivaeniecaitni. 26 Yapaucua cuie carima niutayuani, casariyanata mieme tiutayua. Nait quiteniete preutenirixa. Yunaime vatepate canacaxrieni vamamasie vacatesie. 27 Anutaniereca tihveme, ixeiyaca casariyana quitenie hatetenime, yucusira nivatihana yumienique, memanutaxriyacai meyutaunaxame eriet. 28 Papuru carima nitahivieni, Pencahrixa petiacuinitani rehavet, Tame tanait uva tecanayeteni hait. 29 Itaaitaca tai, utayyacat, quita neutasuna. Pucave Papuru Siraxi vaheta. 30 Tacua varanuyevitca mpa niutayni, Neuxei, tita reuyevese yanemtiyurienic nemtavicueisitarienic. 31 Mme mpa meniutiyuani, Yuri quetineutaeri Tiaitame Quesusisie, mcc pecanitavicueisitariemc ecri, aquie quiecatarita. 32 Metenivacuxaxatvacaitni Cacayari niuquieya iya, yunaime quitana memyeuvacai hamatana. 33 Mc nivarevitni cuit yvicta, nivarahauxixani memaveiyatcateisie. Yareutevit mepucayarie iya, yunait hesana miemete axeica. 34 Yuquie varevitca mexasie atinapini, yunait yuri

Narisixi16,17 meteutaerieca Cacayarisie axeica meniyutemamaviecaitni. 35 Hic ucatarecu iscate yutupirisixi menivarenani mpa meutiyuat, Quenivarutixna mc teteri. 36 Tihveme nitahecatani Papuru ic niuqui hepasita, mpa utait, Iscate niuqui meneyenani xemtixnarienic. Hicsari xeayecneme xequenehu xecauximatariet. 37 Papuru mpa tinivarutahave, Mme meptasiutiva yunaime vahxie sepa iscame havai pcatatahave, sepa temxumanusixi. Meptasianutaxri. Caucas hic metasianuyenani avie. Tixattri, uva mequeuaxani, mmett mequetasianuyevitni. 38 Tupirisixi metenivarutahecatani iscate que mtiuy. Quepaucua memuenana quename Xumanusixi mehmetcai, mepmamacai. 39 Meuaxaca menivantacucaitni, mevaranuyevitca menivarutavavirieni memyehuc iya quiecarisie. 40 Hic casariyanata meayenexaca Ririyasa meniuaxani. Mevaruxeiyaca yuivamarixi menivatuicani menecne.

274 neutahani, hairieca uxipiya tucarisie tinivacuxaxatvacaitni 3 utaricasie mieme vahecatat vatuicat quename reuyevecai iya Crisitu heiserie mupitarie mticuinec mquite vasata manucuquenic, mpa utait, Ic nemxehecata, ic que mane heiserie mupitarie Crisitu canihctni Quesusitt. 4 Hipat mme yuri meteniutaerieni, Papurusie Siraxisie meteniuviya. Yumiret Criyecusixi memeyexeiyacai Cacayari, yumiret ucari veemete mecanihmetcaitni. 5 Huriyusixi yuri memcateeriecai meuxivaat menivarutainieni hipame axa memteyuriecai quiecari hixapa memuuvacai, mevaruxerieca yumireme menivareutaxamuriexani quiecatari. Casuni quie meuaxaca mepvarutavaviri memvaranuyevitnic narisixi quiecatari memyuyexexerivacai vahrpa. 6 Mecavataxeiyavavet, Casuni hipame ivamamata mepvarahapa iscate vahxie mpa meteuhivat, Ime naisarie cuiepa memtama menivaxamurietveni, uvata meniuaxani. 7 Casuni nivarutanaquierieni. Ime yunait yamepcatecahu Sesaxi que mtiaita, meniutiyuani quename xevit tiaitamett auyeica Quesusitt. 8 Mpa meutiyuat menivamuinacaitni yunaime memuuvacai, iscateta memienie ic. 9 Casuni hipatta meniucuetatarieni uxaatni varie asimcatiynic, meniutixnarieni.

17

Merics Amipipurisie Apuruniyasie meuyecneca menetaaxani Tesarunicasiepai. Huriyusixi vatuqui mana niuvecaitni. 2 Papuru que mtiyeiyarieyatcai, vahesa

Tesarunicatari que memteyuxamuriecai

275
Papuru Siraximat que memtecuxatacai Vereyasie

Narisixi17 nixatacaitni Huriyusixi vahamat, hipameta Cacayari memayexeiyacai vahamat. Quiecari hixapata tucaric niuqui nixatacaitni mana memuuvacai vahamat. 18 Hipat Epicureyusixi Esituicusixi temaivavemete menitieiyarmecaitni. Hipat mpa meniutiyuanecaitni, Titacuta raineniqueyu ic niuquivivame, hipatta ipa meteutiyuanecai, Sricte cacayarixi xasie miemete nivahecatani. Mpa meniutiyuanecaitni Papuru Quesusi mxatacaic, mquite que memteanucuuni mticuxatacaicta. 19 Meneivitni iscate Arexi yemuriyarisie memyuyexexerivacai vahrpa mpa meutiyuat, Siparas tame xca teyvaveni temeitimaniqueyu que mtitita ic quisica mhecua pemxata. 20 Xasie timieme peptasiatiri tanacata. Ayumieme tecatenetimaniqueyu que maine ic. 21 Atenatari yunait, cuuvamete mana memivatatveta asimepcateyuruva, tixat mtihecua meptahavicu mepteeniecu xeica. 22 Hic iscate vahixata uvet Arexi yemuriyarisie mpa niutayni Papuru, Neuxei Atenatari, necanixexeiyani xeme naimec xevarayexeiyame memanucuneniere. 23 Uva necuyeicat neiixariet tita xemteayexeiya, neneitaxeiya mrayutimavatre, hesiena mtiutiutari ipa, CACAYARI TEMCAMATESIE PMIEME IC. Mericte, que mane

cuit yvicta teyquitvamete mepvarena Papuru Siraxi memyehuc Vereyasiepai. Mana meuaxaca Huriyusixi vatuquita meneutahaxani. 11 Mana memtamacai Huriyusixi yemec aixa mepteuiyaricai, Tesarunicatari yamecateuiyaricacu. Menitanaquierieni niuqui vaca meyuvariyat. Tucaric metenicuvautvecaitni utarica xapayarisie siparas xca mpa aneniqueyu ic. 12 Yumiret mme yuri meteniutaerieni. Ucari memcriyecusixitcai memseyecai, uquisita yuvacavat yuri mepteutaerie. 13 Merics Huriyusixi Tesarunicatari metenetimani quename Papuru tihecatacai Cacayari niuquieya Vereyasieta. Manarita meniuaxani mevacuyuitvat mevamuinatvet teteri yumireme. 14 Ivamarixi cuit meneinani Papuru haramara tesita myemiec. Siraxi Timuteu Vereyasie meniyuhayeva. 15 Mme memitetacai Papuru meneivitni Atenasiepai. Mana menitinuaxani iya mpa tivarutaaitacu, Siraxi Timuteu hesana memaxanic mexima.

10Merics

Papuru vacueviet Atenasie, yuiyarisie niyhavecaitni mvaxeiyacaic quiecatari tetexi meayexeiyame yemec. 17 Tuquita niuqui

Papuru que mtiuyeicacai Atenasie


16Merics

Narisixi17,18 xemayexeiya xecaimait, mc nenixetahecatamc ne. 24 Mc Cacayari mitivevi cuie, nai cuiepa mtimieme, mc tiniaitani muyuavisie cuiepata. Mc mamac mveviyata pcaayeca tuquita, 25 teteri yumamac mepcaeyexeiya, tixa mcareuyehvac. Mctt ptivamicua vatucari vaiya naime. 26 Xeime tevi vauquiyari ayeitaca, pvarutivevi yunaime nuivarite naisarie cuie manuniere memtamacac. Vatucarite meripai pucaye, vacuie inariyari tiucaye 27 memicuvaunic Cacayari siparas mecumetvet memitaxeiyac. Xari mc teva pcauyeica taxexuime tahesa. 28 Iyasie teteviyat tenayeneniereni tenicuyuaneni teniuuvani, mpa que memutiyuanepa hipat teynnavamete xehesa miemete, Tame hesiena tepyec, meutiyuat. 29 Mericte, xcas hesiena teyecne, aixa pcaane para mpa temteixeiyani hurupa pratapa tetepa aneme, tevi veviyayapa aneme, tita tevi mtiychavepa aneme. 30 Merics Cacayari axa pcatixeiyacai tita memteyuriecai quepaucua asimemcatemaicai, peru hicri pvahecasita yunaime teteri naisarie memtama memtehayevanic que memteyurie. 31 Xeime tucari ptiucaye mvainatanic cuiepa memtama heiseriemec yanet, iya uqui manuyexei yatiyurienecacu. Cacayari yuric nivarutahecatani yunaime, enucuquetaca iya mquite vasata.

276 meuenanaca mquite que memteanucuuni, hipat meninanaimacaitni, hipatta mpa meniutiyuani, Hutarieca tepmasienieni ic hepasita. 33 Hic tiuhayevaca Papuru, vahixata nayeneni. 34 Hipat hesiena meteviyat yuri meteniutaerieni. Riyunisiyu miscametcai Arexi yemuriyarisie miemettri, xevit uca Ramarisi mtitevacairi, hipatri vahamat yuri mepteeriecai.

32Hic

18

Arique Atenasie heyeyaca Curinitusie netaani. 2 Muva neitaxeiya xeime Huriyu Aquira mtitevacai Punitusie metinuivax yitacame Prisiramame. Xique punua Itariya cuieyarisie heyeyaca, Crauriyu mtivarutaaitac yunaime Huriyusixi memyehuc Xumasie. Vahesie tiniuviya Papuru. 3 Vahepa ivarica mexeiyacaic, vahesa niucateitni, meteniuximayacaitni yuhamat. Mme ixuriqui quiyari mecanivevivametetcaitni. 4 Xexuime uxipiya tucarisie tuquita tinicuxatacaitni, Huriyusixi Criyecusixi yuri tinivaeritamccaitni. 5 Hic Siraxi Timuteu meheyecnecu Maseruniyasie, meuaxacu, Papuru niuquic ayumiemett nayani, tivahecatat Huriyusixi quename Quesusi hc que mane heiserie mupitarie Crisitt. 6 Meiuxiveeriecacu

Papuru que mtiuyeicacai Curinitusie

277 axa meutiyuanecacu mme, Papuru yuixuriqui utacaseca inari ayeitaca, mpa tinivarutahave, Xeme yuhesie xeptehahpa xca xeucuini. Ne pta nepitiya. Hicrixa memcahuriyusixi vahesa nepyemie. 7 Muva ayeneca xeime quie ninuani Cusitu mtitevacai quiecame. Mc neyexeiyacaitni Cacayari. Quiena pehuracai tuqui. 8 Crisipu tuqui vayaritt yuri tinitaeririeni Tiaitame, yunait quiena quiecatari hamatana yuri meteutaerita. Yumiret Curinitutari meuenanaca yuri mepteutaeri mepucayarie. 9 Yvicta Tiaitame mpa tinitahave Papuru heinsita, Pepcamaca, masi quetinecuxatani, cayuvat pepcaticani. 10 Ne ahamat anepuyeica, xevit tixa pcamasiviya axa masiyurienique. Ic quiecarisie yuvacavame teteri necanivarexeiyani. 11 Xei viyari heimana ataxeime meseri mana puyuriecai tivaquitat Cacayari niuquieya. 12 Merics, Careuni caniiscametcaitni, Acaiya cuieyarisie mhritariecai. Huriyusixi axeica mepuyuxeri Papuru mehecat. Meneivitni iscame uvenieya hxie haque mreinatacai 13 mpa meutiyuat, Ic yuri tinivaeritaca teteri Cacayari memayexeiyanic inari niuquiyari que mcahaine. 14 Papuru esivatcacu ptaniuximecai, masi Careuni mpa tinivarutahave Huriyusixi, Neuxei Huriyusixi, ic xca caheiserietnique

Narisixi18 xca cuamanaricatnique ic, xasunimec nepxeenieniqueyu Huriyusixi. 15 Mes xca xeniuquixieca niuqui hepasita tervarica hepasita xeinari hepasita xeica, aixa xequeteneuyuri xemett. Iscame nepcaayeimc ic hepasita. 16 Nivaranuyenani yuhxie. 17 Mme yunait meiviyaca Susitenexi tuqui vayari mhctcai, meneicuvaxani iscame uvenieya hxie. Careuni asipcahainecai ic hepasita.

Papuru mixa tucari mana puyuhayevax. Varutateutaca yuivama Siriyasie nanuyani naviyasie. Prisira Aquira hamatana menecne. Meripai myhritacaic, ayumieme Senicreyasie yumuusie pucaxiri. 19 Hic Epesusie menetaaxani. Mana nivarecueirieni Papuru. Iya tuquita heutahaca niuqui nixatacaitni Huriyusixi vahamat. 20 Mme menitavavirieni yapamexa tucari myurienic vahesa, perus mc pcayuvariyacai. 21 Nivarutateutani masi mpa utait, Yemec neuyeveca Querusareme nemixaramieni umamiesie. Hutarieca neninuamc xehesa xca mpa tinaqueni Cacayari. Hic Epesusie neyani. 22 Hic Sesareyapai nuaca, heutiyuneca, nivavaritani memyutixexerivacai, arique Anutiyuquiyasie peta.

18Merics

Papuru que mretaa Anutiyuquiyasie, hairieca que mreyeta ticuxatanique

Narisixi18,19 mana uyurieca caneyani uyemiet Carasiya cuieyarisie Priquiyasie yunaime teyquitvamete vatuicat. Huriyu teviyari aniuyeicacaitni Apuruxi mtitevacai Herecanitreyasie metinuivax. Epesusie caninuani. Aixa panecai niucamec. Utarica xapayaric ptrcayecai. 25 Mc Tiaitame huyeya hepasita tiniutaquitarieni. Aixa iyaric niyuvariyacaitni. Tinicuxatacaitni tiquitat heiseriemec Quesusi hepasita, sepa mtimaicai Vani que mtiuyacai xeica. 26 Tuquita nisutani ticuxatat yutatuat. Meienieca Prisira Aquira menitainieni, heiseriemec masi meteniquitacaitni Cacayari huyeya hepasita. 27 Mc niyeimccaitni Acaiya cuieyarisie. Ivamarixi meituicat metenivarutautirieni teyquitvamete memitanaquierienic. Henuaca vaca nivapareviecaitni mme yuri memteutaeri Cacayari aixa tiucaiyaricacu. 28 Yunaime vahxie cuini mieme nivaraivaxani Huriyusixi yuniuquic, utarica xapayarisie tivaxeisitat quename que mane heiserie mupitarie Crisitutt, Quesusi hctcai.

278 cuxi, Papuru hri uta uyeyaca Epesusie netaani. Hipame nivaretaxeiya muva teyquitvamete. 2 Mpa tinivarutahave, Iyari Mtiyupata xeteutanaquieri yuri xeteutaerieca. Mmes mpa metenitahave, Masi tepcaenanavave quename Iyari Mtiyupata xuave. 3 Mc mpa niutayni, Mericte, titasie xeteviyat xeteucayarie. Mme mpa meniutiyuani, Vani que mtiuyacai teniucayarieni tame. 4 Papuru mpa niutayni, Vani nivarucayacaitni metehayevacacu que memteyuriecai, mpa tivacuxaxatvat teteri yuri memtetaerienic que mane utmana umamiecaisie. Mc Quesusi canihctcaitni Crisitutt. 5 Meuenanaca meniucayarieni Tiaitame Quesusisa memiemetett. 6 Vaheima utimecu Papuru, Iyari Mtiyupata mehexeiyat mepac. Niuquitec meniutiniutcne, Cacayarisie mieme metenicuxatacaitni. 7 Yunait tamamata heimana yuhutat yactt mepyupamecai uquisi. 8 Merics haica meseri puyuriecai Huriyusixi teteriyari vatuquita axet, ticuxatat camat. Niuqui nixatacaitni, yuri tinivaeritamccaitni, que mtiane Cacayari tiaitametcacu ticuxatat. 9 Hipat meniseseicaitni. Yuri mecacateniutaerieni, axa meutiyuat iya huye hepasita yumireme vahxie. Papuru

23Yapamexa

Apuruxi que mticuxatacai Epesusie


24Merics

19

Papuru que mtiuyeicacai Epesusie

Merics Apuruxi Curinitusie uyeicacacu

279 varucueirieca nivaranuyevitni teyquitvamete. Tucaric Tiranu mtiquitacaisie niuqui nixatacaitni. 10 Mpa tiniyurienecaitni huta viyari. Yunait Asiyasie memtamacai Huriyusixi Criyecusixi menienieni Tiaitame Quesusi niuquieya. 11 Merics inari trcavime tiniyurienecaitni Cacayari Papuru yatiyurienecacu, xasie mpa mcatiyurienecaipa. 12 Tecuicuicate mepvarahuririvacai tuvaxate peserate manacattcatei Papuru. Mcc yucuiniyac mepanayexrvecai, cacayarixi axa memanene mepvarutixnax. 13 Hipat cuuvamete Huriyusixi cacayarixi memvaranuyenavacai, mme menitixatatcne Tiaitame Quesusi, cacayarixi axa memanene memvancai teteri vahepasita, mpa meutiyuat, Ne nepxeaita Quesusisa Papuru mitahecatasa nemmiemec, meutiyuat. 14 Hic Huriyu Isiqueva mtitevacai maraacate memhritariecai vahesa mmiemetcai, mc atahutame nivarexeiyacaitni yunivema mpa memteyuriecai. 15 Hic cacayari axa mane mpa tinivarutaeiya, Quesusi nepmate, Papuruta nepetima. Xemes que xephatett. 16 Mc tevi cacayari axa mane miviyacai vaheima niutiveni, nivaraiva yunaime trcayet. Mmes memamavet meheuxitequietcait meniyutauna iya quita. 17 Yametenetimani que mtiuy

Narisixi19 yunait Huriyusixi Criyecusixi Epesusie memtamacai. Cui menimamacaitni yunait. Que mane Tiaitame Quesusi mhc aixa cuxasivat nayani. 18 Yumiret yuri memteutaeri meniuaxani meyumurucuitat meihecatat yuiquevari. 19 Yumiret mme memteyuquevayametetcai, xapayari meucuxerieca menititaiya yunaime vahxie. Menitiinata axeica que mrayearcai xapayari. Huta teviyari heimana tamamata miriyari prata tuminiyari inariyari nayearcaitni. 20 Mpa tiuycu, Tiaitame niuquieya trcayemec niutimire, caniutrcare. 21 Merics mya tiuycu, Papuru yuiyarisie niyuvariya Maseruniyasie Acaiyasie uyeyame metaanic Querusaremesie, mpa utait, Mana nehetaayu, arique peuyevese nemixeiya Xumata. 22 Yuhutame iparevivamete Timuteu Erasitu varenaca Maseruniyasie, mctt acuxi apreutevicai Asiyasie.

ana vacavamec mepyumuinacai teteri iya huye hepasita. 24 Xevit Remetriyu mtitevacai pratavevivame mhctcai, prata cacayarixiyari pvaveviecai Riyanapa tiyuxexeiyame. Iya mpa tiyurienet vaca ivarica nivapitacaitni tevevivamete. 25 Hic varucuxerieca mme, vahepa teuximayatamete

Que memteyuxamurie Epesutari


23Merics

Narisixi19 vahamame, mpa niutayni, Neuxei, xeme xecatenimaica tame temteiva ic tauximayasicac. 26 Mpa xeptexeiya, mpa xepteenana, Papuru yuri que mtivaerita que mtivarucunuita yumireme teteri, ena Epesusie xeica pcatixa, masi naisarie Asiyasie esivatcacu. Mpa tinicuxatani iya, mme mamac memveviya cacayarixi memcahme hait. 27 Mc meta, tita temtehexeiya tame pcuerivaane capa xanaca ayanic. Masita, ic cacayari mtrcaye Riyana tuquieya, tixa catihctme cauca meerieca teteri. Yunait Asiyatari, naisarie cuiepa memtamata, que mane memayexeiya, ic trcariyaya pcaunarieximeni. 28 Hic meuenanaca mepuyehaa. Meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Canitrcayeni Epesutari tacacayari Riyana. 29 Quiecarisie phnecai yuariyac. Axeica mepec meunausaxaximet xeripa, mevarutiviyaca Cayu Arisitaricu Maseruniyatari, Papuru tetameteya memhmetcai. 30 Papuru nihamccaitni haque quiecatari memeyuxerie, peru teyquitvamete mepcaipita. 31 Hipat Asiya cuieyarisie quiecatari vauquiyarima, hamicumama mehmett, metenetanani hesana meitavaviriet xeripa mcamiec. 32 Merics hipat yc meteuhivat hipatta yc meteuhivat meniutihivacaitni. Mana xeica meniyucuxerie

280 yunait, yumiret asimepcatemaicai titayari muva memteuaxa. 33 Amemuuvacai vasata menenuyexeiya Herecanituru, Huriyusixi meitaquecu vahxie. Herecanituru yumamac varuinaritaca nitaniumccaitni yuhesie mieme memyucuxeri vahxie. 34 Meheitimaica Huriyu mhctcaic, carima meniutihivacaitni axeica yunait huta hurayari meyuriet mpa meteuhivat, Canitrcayeni Epesutari tacacayari Riyana. 35 Merics quiecarisie mieme sicrivanu vantat mpa tinivarutahave amemuuvacai, Neuxei Epesutari, haquevas tevi asimcatimate quename Epesu quiecatari Riyana mtrcaye vavatemama tehme, Cupiterisa macane tete cacayariyari vavatemama quename tehme. 36 Mericte, xca mpa aneni, xca cayuxamurieca ic niuqui, neuyeveca cayuvat xemtamarec xemcarucusixitnic. 37 Xenivaatani ic uquisi, sepa axa memcateuyuri tuqui hepasita, sepa axa memcatecuxata xecacayari hepasita. 38 Ayumieme Remetriyu, tevevivamete hamatana memuuva xca tixa metehexeiya xeime hepasita, tucari puxuave quepaucua iscate amemtiteni, mme cuiepa memhritarie ameniuuvani. Mana mequeheiatani yuxanesica. 39 Xcas masi cuxi xetecuvauni, aixa pyni quepaucua quiecatari memyuxerie, inari niuquiyari

281 que maine. 40 Hicmsari tepcuerivaaca capa tahesie rahiyanic cuya temveviec hic, sepa mcareuyevecai. Tame tepcayvave asitemtiyuani tahesie mieme ic xamuriyac. 41 Mpa utayca nivaranuyenani memayuxerie.

Narisixi19,20 pa temtitarac. Papuru tinivacuxaxatvacaitni. Uxaarieca myemiecaic, ayumieme apreuterix ticuxatat tcari hixapaque. 8 Vacava putiucai cxemete qui tata haicaca heutitevacacu temtayexeriesie. 9 Xevit temaic Euticu mtitevacai mana nacateitni quitenie. Mc neucuni yemec. Papuru vaca ticuxatacacu, nayexne cusut, neucaveni haicame quiyarisie, mquit niuticueiyani. 10 Anacayaca Papuru, heimana niuveni, niviya, mpa niutayni, Cayuvat xepcayumuinani. Iyarieya upyeca. 11 Hic neutiyani Papuru. Pa utitaraca, heinataca icuai, mana tinicuxatacaitni vacava. Atinecu tau caneyani. 12 Meniatani temaic ayeniereme, meptuicariecai vacava.

Merics yuariya heunuacu, Papuru yuaurie nivarutahave teyquitvamete. Vatuicaca varutateutaca Maseruniyapai neyani. 2 Muva uyemiet, nivatuicacaitni vacavame niuquic. Arique Cresiya cuieyarisie netaani. 3 Haica meseri yuriecacu, Huriyusixi meniyuenieni meimienique quepaucua Siriyapai myemiecai. Ayumieme mpa tiniyumaicaitni Maseruniya pta muyeyunec. 4 Asiyapai hamatana meniuuvacaitni Supateri Vereyatanaca Arisitaricu Secunitu memtesarunicataritcai, Cayu Rervetanaca, Timuteu, Tiquicu Trupimumat memasiyataritcai. 5 Mme mehaittaca metanecueviecaitni Truhasisiepai. 6 Tames Piripusie tecaneyecne naviyasie, pa cacuxanariyame ixarariyari anutiyacu. Vahesa tenetaaxani Truhasisie auxme tucari anucayacu. Mana atahuta tucari tepuyuri.

20

Papuru que mreta Maseruniyasie Cresiyasie

mexacame tucari semanasie tenitacuxerieni

7Merics

Papuru que mtivaruteuta Truhasitari varecuivataca

tame naviyasie tepec teuhaittat. Asunisie tenetaaxani. Mana tepenucunaquequecai. Papurumat mpa tetenipini. Iya ycama netaaniquecaitni. 14 Asunisie tasianucunaquecu, teitanaquierieca naviyasie, Mitirenepai tenecne. 15 Manata uxaarieca tenecne naviyasie tehetaaxanique Quiuxi hxie, uxaarieca Samusie tepetaaxa, arique Turuquiriyu tehetaaxaca uxaarieca Miretupai tenetaaxani. 16 Mpa ptiyumaicai Papuru, temuyecnequecai Epesu aurie, tucari mcayurienic Asiya

13Hic

Que memtehetaaxa Miretusie, Truhasisie meheyecneca

Narisixi20 cuieyarisie. Niyumexitacaitni xca yvenique Querusareme meyeicanic ixarari atahutarieca semanasie mieme ayeayu.
Miretusie que mticuxatacai Papuru vateutat

282 netucari rayearcame nepcaeri nehesie mieme. Nepinniqueyu xeica neyeiya nenetemaviet, nepinniqueyu nehritaricac Tiaitame Quesusi que mnetiuhrita, nemtihecatanic niuqui aixa manuyne hepasita, Cacayari aixa que mtiucaiyari manuyne hepasita. 25 Hicmsari ne neptimate hasuacuari nenierica xepcaxeiya yunait xeme xehesa nemuyeicacai netihecatat que mtiane Cacayari tiaitametcacu. 26 Ayumieme ic tucarisie necatinixeutahecatani quename neitiya, quename ni xeime xuriyayac necarahviyarva. 27 Tixa nepcanecuimavacai, nepnevariyacai nemtixetaxatanic naime Cacayari mtisuta. 28 Xequeneyucuerivayurieca xeme, xequenivacuerivayurieca mmeta muxasi vacmana Iyari Mtiyupata xehritariecame mxeayeita, xemvaviyanic mme yunaime Tiaitamesa miemete memyutixexeriva, iya mvarunanai yuxuriyac. 29 Nes necatinimaica neyemieyu arique ravesixi xesata meneutahaxacuni teyuuximatvamete. Mepcavahayeva muxasi. 30 Uquisi xesata menanucuuicuni tutunimec meutiniut, yuutma memvarahapanac teyquitvamete. 31 Ayumieme xequenayeneniereni, xequenaerivani haica viyari tucaric tcaric que nemcatinehayevacai nexecuimaiyat yuxexuime, neutasuat.

Miretusie ucait, retanaca Epesusie, nivarecuinieni memyutixexerivacai vauquiyarima. 18 Hesana meuaxacu mpa tinivarutahave, Xeme xecatenimaica mataripai nemunua Asiyasie, tucaric que nemtiuyeicacai xehesa. 19 Tiaitamesie mieme netiniuximayacaitni tixa netihctme necaneeriet, neutasuat, neinasienet, Huriyusixi que memteyueniecai nehepasita. 20 Nepcanecuimavacai, nepnevariyacai nemtixetahecatanic tita mreuyevecai, teteri vahxie xequitata netinixequitacaitni pta. 21 Huriyusixi Criyecusixi mpa neptixetahecatacai xetehayevame que xemteyurie Cacayarisie xemteviyanic, yuri xemtetaerienic Tatiaitvame Quesusisie. 22 Hicsari ne Querusaremesie nepyemie neiyarisie variyarica nepitariet. Asinecacatinimaica que nemeitarieni mana. 23 Ipa xeica neptimate, Iyari Mtiyupata pnetitahecata xexuime quiecarisie, mpa utait quename caunaritec uximataricac necueviya mana. 24 Sepanet,

17Hic

283 xehepasita nenihritani Cacayariri, niuquiyarita. Mc niuqui quename aixa tiucaiyari manuyne, mc caniyveni mxeseiriyani, mxepitani xehesie mtinaquenic yunaime Cacayari mvarupatax yuhesie mieme, mme vahesie que mtinaqueni. 33 Ne xeime tuminieya pratu huru ixuriquieyata nepcaihiveeririecai. 34 Masi xeme xecatenimaica ic nemamac neptinepitacai tita nemreuyehacai ne, nehamat memuuvacai tita memteheuyehacai neptivapitacaita. 35 Neheyemec netinixehecatacaitni mpa xeteuximayatat xemvaparevienic mme memcatrcavi, xeme xemaerivanic Tiaitame Quesusi niuquieya que mutay, Que mane mtiyumicua yemec caniyutemavieca, que mane mtimiquie esiva xeica caniyutemavieca. 36 Hic mpa utayca, utitunumaqueca, yunaime vahamat niyutanenevieni. 37 Yunait vaca meniutisuanacaitni. Cipieyasie meacavt meniiseni 38 meyuhiverietcait yeme niuquieyac que mainecaic, quename niericaya mecaxeiyaniquecai tavari. Meneiteta naviyasiepai.

Narisixi20,21 teuuvat naviyasie Cuhusipai tenetaaxani, uxaarieca Ruraxisiepai, arique Patarasiepai tenetaaxani. 2 Mana tepeitaxeiya naviya Penisiyasie muyeyunequecai. Teacayaxeca tenecne. 3 Teixeiyaca Sipre, tautata teheicueirieca, Siriyasie tenetaaxani. Mana Tirusie teniuyeyunixani naviya mana mtiicapiyaniquecaic. 4 Tevaretaxeiyaca teyquitvamete, atahuta tucari teniuyurieni mana. Iyari mpa tivaquitacacu mpa metenitahave Papuru mcauyeyanic Querusaremepait. 5 Yapamexa tucari anucayacu, teayenexaca tenecne. Yunait ucarita trita meptasiuvitximecai quiecari tesiepai. Mana ha tesita teutitunumauca, tetatanenevieca, 6 tenitatateutaxani. Tame mc naviyasie tepacayaxix, mmes yuquiecarisie meniucunuaxani. 7 Tirusie teheyecneca mc naviyasie, tavari tenecne. Turemaira tecanetaaxani. Mana tevarutavaritaca ivamarixi, xei tucari tepuyuri vahesa. 8 Teheyecneca Papurumat temuuvacai, uxaarieca Sesareya tenetaaxani. Piripe niuqui aixa manuynec mtixaxatametcai, mc quita teheutahaxaca hesana tenitahayeva. Iya xevit canihctcaitni atahutame vasata. 9 Yunaucame yunivema pvarexeiyacai imarixi texaxatamete. 10 Hic yapamexa tucari teuyuriecu, xevit muva nacaneni Cureyasie heyeyaca, tixaxatamett Hacapu

32Hicrixa

21

Papuru que mretaa Querusaremesie

Hic tevarutateutaca tenecne. Heiseriemec

Narisixi21 mtitevacai. 11 Tahesa nuaca, Papuru hyameya uviyaca, ycate yumamate niutihani mpa utait, Iyari Mtiyupata mpa paine, ic hyame cusiyarieya, ipa meteneihacuni Huriyusixi Querusaremesie. Menivayetuiriecuni mme memcahuriyusixi. 12 Teienieca ic, tame quiecatari vahamat tenitavavirieni Querusaremepai mcauyeyanic. 13 Papuru mpa tatiniutaeiya, Titari xeteyurie xeutisuat neiyari xeveranariyat. Ne nephaarisi Querusaremesie nemhiyanic, masi nemmnic Tiaitame Quesusisa nemmiemec. 14 Caucunuitariecu cayuvat tepumacai, mpa teutiyuat, Mericte, yaquetiuyni que mtinaque Tiaitame. 15 Merics yapamexa tucari utixcu tetacuhaaritaca Querusaremesie teneutiyune. 16 Teyquitvamete Sesareyasie miemete hipat tahamat mepuuvacai xeime mehavitt Mnasunitme. Mc Sipretanaca tiyquitvame canihctcaitni mataripai mieme. Mana hesana teptahayevaquecai.

284 xexuime que mtiuyuri Cacayari nuivarite vasata. 20 Mme meuenanaca aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita. Mpa metenitahave, Neuxei taiva, pecanivaxeiyaveni quepameme miriyari Huriyusixi yuri memteerie. Yunait yemec mepteviya yuinari niuquiyarisie. 21 Mpa meptechavarva ahepasita, quename yapetiquitane yunait Huriyusixi nuivarite vasata memtama yamemcatecahunic Muisexi niuquieyasie peutait vaniu, yapeutaitta vaniu memcavainaritanic ytriyama xitequiyac, yututuyarisie yamemcatecahunic vaniu. 22 Queteri aneni. Yumiret xari mepyuxerieni. Mepenanani pemunua. 23 Mericte, ipa quetineuyuri que temmatechave. Uva tasata mepuuva uquisi yunaucat, payeaxime memyuxnac que memteyhritacai. 24 Quenivaranuvitqui, queneuaitieca vahamat, quetineuatua vacpa mcaxirienic inari mayanic vatucari mayeac. Mpa petiyurieyu yunait mecatenimaica tixa mcatihc que memtechavarva ahepasita, masi inari niuquiyarisie yapeticamiet apemuyeica. 25 Mmes memcahuriyusixi yuri memteutaerie, niuqui tepvarenairi tevaaitat mpa anenemesie yamemcatecahunic, masi memcaicuacac tita tetexi memtexatarie, xuriya,

Querusaremesie tehetaaxacu, ivamarixi metaniutanaquierieni meyutemamaviet. 18 Uxaarieca Papuru Cacuvusa neutahani tahamat. Hesana meniuuvacaitni vauquiyarima yunait. 19 Varutavaritaca tinivahecatacaitni naime que mtihritariecai hepasita

Papuru Cacuvu que mtiutavarita


17Merics

285 caviyacame, que mane mcayya mcaycna memcavacumavanic. uxaarieca Papuru nivarevitni mme uquisi. Vahamat neutahani tuquita yuitieca, mpa tihecatat quename tucari ayea memuyuiti, yuxexuime vamavari mexi caatarievecai. 27 Merics atahuta tucari ayeaximecacu, Huriyusixi Asiyasie miemete meixeiyaca Papuru tuquita, menivarutamuina yunaime muva memuuvacai. Meniviya 28 mpa meutihivat, Xequetaneuparevi Ixaherisixi. Ic tevi canihctni que mane tateterima vahepasita inari niuquiyari hepasitata ic ena hepasitata axa mtivaquita yunaime naisarie. Hicri Criyecusixi uva nivaratavitni tuquita, ic ena Cacayarisie mieme mracupasie caniuseviximani. 29 Meripai mepixeiyacai Trupimu Epesutanaca hamatana uyeicame quiecarisie. Papuru tuquita hetavitme meperiecai. 30 Yunait quiecatari meputayua. Teteri meunausaxaximet meniuaxani. Meiviyaca Papuru, menenuyehana tuqui tacua. Yapaucua itupariyari neunarixani. 31 Hic meimiecucacu, niuqui nenuani xei miriyari cuyaxi tivaaitvamesa quename yunait Querusareme quiecatari metemuinatvecai. 32 Cuit cuyaxi varevitca, xei sienituyari cuyaxi

Narisixi21 tevaaitvamete varevitcata, mc mana niutanausa vahesa. Teteri mevaruxeiyaca cuyaxi tivaaitvame, cuyaxirita, meteniuhayeva meicuvayat Papuru. 33 Aura ayaca cuyaxi vauquiyari, niviya. Tiniutaaita memihanic huta tepayaric. Nivarutaivaviya que mpaictcai que mtiuyuri. 34 Hipat yc meteniuhivacaitni, hipatta yc meteuhivacai. Asimcaretimaivecaic heiseriemec mme memutihivacaic, ayumieme nivarutaaitani memenuvitnic cuyaxi vaqui. 35 Imumuita meuaxaca, preuyevecai cuyaxi meenuyeviet memenuhanac variyarica, teteri memsaipnecaic. 36 Yumiret meniveiyacaitni, Queneumia meteuhivat.

26Hic

Papuru que mtiuviyarie tuquita

meheutahaxaximecacu cuyaxi vaquita, Papuru mpa tinitahave cuyaxi tivaaitvame, Catiyve nemasitahave. Iya mpa niutayni, Que petiniuve ec Criyecusixi vaniuquic acu. 38 Iya Equipitutanaca pecatihc meripai cuya mata, uma macumavesiepait mvarevit navaxavemete nauca miriyari meyupameme. 39 Papuru mpa tinitahave, Nes necanihuriyutni, necanitarusutanacatni Sirisiya cuieyarisie nemiemett, quiecari amyevasie necaniquiecametni. Hic nepmasivaviri, queneneupita

37Hic

Papuru yuhesie mieme que mtiutaniu teteri vahxie

Narisixi21,22 nemtivataxatanic teteri. 40 Ipitacu, Papuru imumuisie utivet yumamac nivaruinaritani teteri. Cayuvat meutamarecu yeme, Heprayusixi vaniuquic niutaniuni, mpa utait, Neuxei ivamarixi uquiyarimata. Xequeneneenieca nehesie mieme que nemtitaniuni hic xehxie. 2 Hic meienieca Heprayusixi vaniuquic ticuxatame, masi cayuvat mepumacai. Mpa niutayni, 3 Ne necanihuriyutni. Tarususie Sirisiya cuieyarisie nenetinuiva. Neniutavere ic quiecarisie Camarierisa netinequitat heiseriemec tatevarima vainari niuquiyari hepasita. Ne neheyemec nepayumiemetcai Cacayari hepasita, xehepa ic tucarisie xemayumiemetepa. 4 Ic huyeta miemete nepvareutaveiyaxa nevacuinique. Nepvarutiha, netivaranutaxri uquisi ucari. 5 Maraacame mhritarie, tauquiyarimata yamepnetehecata. Mmeri menesiuhuritacu xapa taivama vahesie mieme, neneyani Ramasicusie nevaravitnique Querusaremesie mehatcaime mme mana memec, memanutaxriyanic.

286 hecariya niucumerca neaurie. nenativeni. Xeime nepueni mpa mneretahavix, Sauru acu, Sauru, titayari penetiuveiya. 8 Nes mpa netinitaeiya, Uqui que peppaic ec. Iya mpa netiniutahave, Ne necaniquesusitni Nasaretitanaca pemnesiuveiya. 9 Nehamat memuuvacai hecariya menixeiyacaitni meniutimama. Mepcaieniecai que mane mnetichavecai. 10 Ne mpa neniutayni, Que netiyurieni ne Tiaitame. Tiaitame mpa pnetiutahavix, Quenanucuquexi, Ramasicusie quenemie. Manari yapeptitahavarieni naime que mtiaisie yapemtiyurienenic. 11 Neptauruxiecai xavatric. Mme nehamat memuuvacai menesiahanacacu, neninuani Ramasicusie. 12 Merics xevit Hananiya mtitevacai mana peyeicacai uquitt aixa yamticamiecai inari niuquiyarisie. Yunait Huriyusixi muva memtamacai menihecatacaitni. 13 Hic nehesa nuaca, mana utivet, mpa pnetiutahavix, Neiva Sauru, quenanutanieri. Anatt neanutaniereca nenixeiya. 14 Mc mpa niutayni, Tatevarima vacacayari mataripai camananuyexeiya yapemtimanic tita mtinaque, iya Heiserie Mexeiya pemxeiyanic, niuquieya pemenienic utaniucame. 15 Que pemtiunierix que pemtiuenax yapecatinivahecatamc yunaime teteri. 16 Hicmsari, titayari petitaicuevani.
7Cuiepa

22

Papuru taaurie que mrave, que mticuxatacai

neuyemiecacu, Ramasicu aurie neayeaximecacu, yapaucua tuca taheima mieme

6Merics

(Narisixi 9:119; 26:1218)

287 Quenanucuquexi, queneucayari, tita axa pemtiuyuri queneahauxina pehehavet que mane mhc.
Papuru que mrenarie memcahuriyusixi vahesa
24cuyaxi

Narisixi22 tivaaitvame tiniutaaita manuvitquienic cuyaxi vaquita, mpa utait, Tepitainata aruvasini icuvaxayu, yanemretimanic titayari mya meteuhivacai hepasitana. 25 Mexi meenutihanacai navic quita, Papuru mpa tinitahave xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame mana utivecacu, Que xetetauniva xemicuvaxani tevi Xumasie mquiecame caitahavivecacu iscame. 26 Xei sienituyari tivaaitvame uenaca, xei miriyari tivaaitvamesa neyani. Tiniutahecata mpa utait, Que petiyuriemc. Ic tevi Xuma caniquiecametni. 27 Nuaca xei miriyari cuyaxi tivaaitvame, mpa tinitahave, Yaquenetineutahavi, ec Xuma petiquiecame. Iya, H, niutayni. 28 Cuyaxi tivaaitvame mpa tinitaeiya, Cari ne vaca netinetuaca quiecame nepata. Papuru mpa tinitahave, Nes mpa neanet nenetinuiva. 29 Ayumieme yapaucua hesana menecne mme memitainataquecai. Xei miriyari cuyaxi tivaaitvame nimacaitni yamretimac quename Xuma quiecame hctcai, quename ihacai.

Querusareme nenuaca, tuqui curaruyarita neneneneviet, heinsipa aneme neniuxeiya. 18 Nenixeiya Tiaitame mpa netichaveme, Queneamexitaca, Querusareme quenayeyea, memcaitanaquieric aniuqui que pemtihecata nehepasita. 19 Nes mpa necaniutayni, Tiaitame, mme mecatenimaica ne que nemticuyeicacai tuquiteta nevaranutaxrvat nevahat mme yuri memteeriecai ahesie. 20 Mc meta, quepaucua Esitevani xuriyaya mutaxri ahepasita mtihecatacai, ne aneputivecai neiyari yaanecacu, neiht mme memimieniquecai vaixuriquite. 21 Mc mpa pnetiutahavix, Quenemies, tevapai necamananunamc memcahuriyusixi vahesa.

17Merics

teteri menieniecaitni iya niuquique, perus ana carima meputihivax mpa meutiyuat, Queneumia, cuiepa pcauyeicani que mane mpa mtiyuriene. Aixa cacanianeni ayenieret myuhayeva. 23 Meutihivacacu yuixuriqui itata mehevivivacacu tumuanari meutienisitvacacu,

22Merics

Cuyaxi tivaaitvame que mtivi Papuru

uxaarieca heiseriemec tinimaimccaitni titayari Huriyusixi meteniuquixiecai hepasitana. Pixnax, tinivarutaaitani memyucuxerienic maraacate

Iscate que memteitaivaviyax Papuru


30Hic

Narisixi22,23 memhritariecai iscate yunait. Heivitca Papuru, vahxi nitaqueni. Hic Papuru varuxeiyaca iscate, mpa niutayni, Neivamarixi, neiyari aixa anecacu canesitateacacu aneniuyeicani Cacayari hxie meripai hic cuxi. 2 Hic Hananiya maraacamett mhritariecai tinivarutaaitani mme auriena memtiucai teniena memitavanic. 3 Hic Papuru mpa tinitahave, Cacayari pmasivani ecta, que pemtimasic yapepcaane ixumari mnaximapa. Ec apecanacani penesiinatanet inari niuquiyari que maine, masi inari mcahainepa pta peptiaita nemveiyanic. 4 Mana memuuvacai mpa meniutiyuani, Tiets peitatieni Cacayari maraacameya mhritarie. 5 Papuru mpa niutayni, Neivama, asinepcatimaicai maraacame mhritarie mhcc. Mpa ptiuutarie, Axa pepcautaineni ateterima tivaaitvame hepasita. 6 Merics retimaica Papuru hixata meat memsaruseusixitcai hixata meat mempareseusixitcai, iscate vahxie mpa tiniuhiva, Neivamarixi ne necanipareseutni, Pareseu nepnuaya. Yanetitaicuevat yuri nemtieriec quename mquite meanucuuni, ayumieme nepinasie. 7 Mexi cuxi utaniuca, Pareseusixi Saruseusixi meniyuticuitcne. Amemuuvacai hixata meniyusana. 8 Saruseusixi mpa meputiyuane quename mquite mecaanucuuni,

288 quename niuqui tuayamete tixa mecatehme, quename iyari tixa catihc. Pareseusixi yamecanianeneni naimec. 9 Hic carima meniutihiva. Meanucuuca hipat inari niuquiyaric memtequitametetcai Pareseusixi vahesie memteviyacai, meniyuticuitcne mpa meutiyuat, Tame tixat tepcateucaxei axa tianeme ic tevi hepasita. Tiets iyari itahave niuqui tuayame nusu. 10 Utimirecu imieri, xei miriyari cuyaxi tivaaitvame nimacaitni capa hixata meisanac Papuru. Tinivarutaaitani yucuyaxima memeutacnec, memiviyac vasata, memenuvitnic cuyaxi vaquita. 11 Uxaarieca yvicta Tiaitame auriena utivet mpa niutayni, Pepcamaca Papuru. Que pemnetihecatacai Querusaremesie, mpa tineuyeveca pemnetihecatanic Xumasieta.

23

atinecu tau, Huriyusixi hipat meniyuenieni. Meniyhritani mpa meutiyuat, Tepcaanuhareni tepcatecuaca teimiemeque Papuru. 13 Huta teviyari meyupamet yactniquet mpa meteniyhritacaitni. 14 Maraacate memhritariecai vahesa yuuquiyarima vahesa meuaxaca mpa meniutiyuani, Tame mpa tepteutahrita, tixat tepcatehainatani Papuru temiemeque. 15 Hic

Que memteimieniquecai Papuru


12Merics

289 ayumieme xeme iscate vahamat yaxequeteneutahavi xei miriyari cuyaxi tivaaitvame xehesa mevitnic, aixa anemec masi xemtetimanic hepasitana yactniquet. Tame canuavecacu cuxi uma tenetahaaritaca temimienic. 16 Merics Papuru masuya niuena que memteimieniquecai. Mana nuaca, cuyaxi vaquita heutahaca, tinitaxatani Papuru. 17 Papuru yuaurie itahaveca xei sienituyari cuyaxi tevaaitvamete xeime, mpa niutayni, Ic temaic quenanuvitqui xei miriyari cuyaxi tixeaitvamesa. Tixa prexeiya yamtitahavec. 18 Iya caneivitni xei miriyari tivaaitvame hxie. Mpa niutayni, Papuru manutahiya yuaurie nesiutahaveca pnesiutavaviri ahxie nemenuvitnic ic temaic. Tixat niu prexeiya yammatitahavec. 19 Xei miriyari cuyaxi tivaaitvame tiviereca mamayasie vatipai yhcate mematitei neihana mpa ticuivaviyat, Que titita pemeixeiya yapemnetichave. 20 Mc mpa niutayni, Huriyusixi mepuyuenie. Mepmasitavavirieni uxaa pemenuvitnic Papuru iscate vahesa, heiseriemec memtemaicac hepasitana yactt. 21 Ec pepcavaenieni. Huta teviyari yactt uquisi vahesa miemete mepicuevie. Mpa mepteuyhrita memcatecuacac memcaanuharenic

Narisixi23 meimiemeque. Hic meniyuhaaritaca memasicueviet pemavariyanic. 22 Hic xei miriyari tivaaitvame neinani temaic mpa tiaitaca, Tixa xeime pepcaraxaxatvani ic hepasita que pemnetiutahecata.

yuaurie varutahaveca xei sienituyari cuyaxi tevaaitvamete yuhutame, mpa niutayni, Xequenivarucuhaaritaca huta sienituyari cuyaxi, cavayasie memayaxivave haica teviyari heimana tamamata, ixipara vivamete huta sienituyari vahamame, Sesareyasie memyehuc haica hurayari ayeayu yvicta. 24 Cavayasixi xequenivarexeiya, Papuru meanuhanat memivicueisitanic Perixi miscamesa. 25 Xapa nitautirieni ipa utaineme, 26 Ne Crauriyu Risiyaxi nepmasivarita iscame pemtrcaye Perixi. 27 Huriyusixi meniviya ic tevi, esivatcacu menimieni. Yanetiumaica, cuyaxi vahamat nepiviya, nemretimac Xuma mquiecamec. 28 Netimaimt titayari meteniuquixiecai hepasitana, neneivitni vaiscate vahesa. 29 Nepvaretaxei meniuquixiecame que maine vainari niuquiyari hepasita. Tixa asipcatianecai hesiena mrahiyani mmierienic manutahiyanic. 30 Mpa netiutahavarieca

23Merics

Papuru que mrenarie Perixi miscamesa

Narisixi23,24 memimieniquecaic ic tevi, cuitva necaneinani ahesa. Neptivarutaaita mme hepasitana memniuquixie ahxie memitahavec. Mpa xeica. 31 Merics cuyaxi que mtivarutaaita, yvicta meneivitni Papuru Anutipatrisisiepai. 32 Uxaarieca mevarucueirieca mme cavayasie mematecai memyehuc hamatana, cuyaxi yuquiepai meniucunuaxani. 33 Mme Sesareyasie meheutahaxaca, xapa meniyetuirieni iscame. Papuruta meteiyetuiri. 34 Itatervaca xapa, nitaivaviya Papuru que mane cuieyarisie mmiemetcai. Sirisiyasie mmiemetcai timait 35 mpa niutayni, Mericte, nepmasienieni meaxayu mme ahepasita memniuquixie. Tiniutaaita Herurexi parasiyuyasie meviyariecac.

290 naisarie tenitanaquierieni naime pampariyusi temasipitat. 4 Mericte necamasiuximatamt vaca niuquic, ayumieme nepmasitavaviri pemtasienienic yareutevit aixa pemtiucaiyaric. 5 Tenitaxeiya ic tevi axa tiyurieneme cuya vevieneme yunaime Huriyusixi vasata naisarie cuiepa. Nasaretitanacasie memteviya catinivaaitvametni. 6 Tuquita neutahani iseviximanique. Tepivi, teniinatacucaitni que maine tainari niuquiyari. 7 Perus nuaca Risiyaxi xei miriyari cuyaxi tivaaitvame mhc, variyarica cataniunavairieni. 8 Catatinetaaitani tame hepasitana temniuquixie ahesa temyehuc. Ecta peitaivaviyame pecaniyveni pemretimani naime que temteniuquixi hepasitana. 9 Huriyusixita hepana mecaniniuquimacaitni, quename mpatt ane meutiyuat. 10 Hic iscame yumuuc iinaritacu mtaniunic, mpa niutayni Papuru, Yanetimait ec mixa viyari que pemtiuyuri ena ic teteri vaiscame pehctt, ayumieme aixa iyaric nehesie mieme neptaniuni que mticuxasiva nehepasita. 11 Ec pecaniyveni pemtimaica, tamamata heimana huta tucari pcaanucayeive cuxi quepaucua nemeutiyunix Querusaremesie nemnetanenevienic. 12 Sepa tuqui ampata, tuquite esimpepeta, quiecarisieta,

24

Merics auxvirieca tucari anucayacu, maraacame mhritariecai mana netaani Hananiya mtitevacai, hipatta vauquiyarima, xevitta Teruturu mniucametcai meteuaxa. Iscame hxie meteniutahecata Papuru hepasita. 2 Iscame itahavecu, Teruturu nisutani ixanetat, mpa utait, Yemec cayuvat pecatanipitaca ec. Timaiveme pemhcc pecaniheiserietaca vacava tateterima tahesie mieme. 3 Neuxei Perixi pemtrcaye,

Papuru yuhesie mieme que mtiutaniu Perixi hxie

291 tixa mepcanesihetaxei niuqui nexatacame xeimemat, teteri nevacuyataneme. 13 Mepcayvave memiseiriyani yuniuqui que memteniuquixie nehepasita hic. 14 Ipa nepmatitahecataniqueyu, ne iya huyeta netiviyat neptiuximaya tatevarima vacacayarisie mieme, sepa mme xasie tiviyacame memxata iya huye. Yuri neptieri nait que mtiutiutarie inari xapayarisie texaxatamete vaxapayarisie. 15 Imett vahepa yuri que memteerie metaicuevat, neta yuri netinierieca mpa netitaicuevat Cacayari mvaranucuuitani mquite, heiseriemec yamemteyurie, heiseriemec yamemcateyurie yunaime. 16 Mcc yanetinicuvauneni neiyari mcanesitatienic naime hepasita, sepa Cacayari hepasita, sepa teteri vahepasita. 17 Ne tumini nenicuxerieni neteterima vahesie mieme. Yapamexa viyari mpa netiniyurienecaitni. Arique uva neninuani neet. 18 Mpa netiyurienecacu hipat Huriyusixi Asiyatari menenetaxeiya tuquita neneitiecame. Yumiret teteri amepcauuvacai neaurie, nepcavaxamuriecai. 19 Neuyeveca memaxani ahxie mme, reuyevese mme memniuquixieni que memneteniuquimanique. 20 Mes, ime ena yamequeutiyuaneni tita memteucaxei mcatiheiserie quepaucua ne nemutivecai iscate vahxie, 21 tita memteucaxei

Narisixi24,25 xeime neniuqui hepasita que nemtiuhiva vahxie neutivet mpa neutait, Mquite meanucuume nemtieriec, ayumieme xehesa neniinasieca hic. 22 Merics Perixi heiseriemec tinimaicaitni iya huye hepasita. Ayumieme mpa tinivarutaeiya, Nuayu Risiyaxi xei miriyari cuyaxi tivaaitvame, nepiinatani xeniuqui. 23 Tinitaaitani xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame miviyanic, miuxipitacac, mcavanenacac hesana miemete memiparevienic hesana memaxenic. 24 Merics yapamexa anucayacu, Perixi mana niuyeicacaitni yitat Rurusiramat mhuriyutcai. Yuaurie nitacuevieni Papuru, nieniecaitni ticuxatame yuri que mtierie Crisitu Quesusisie. 25 Ticuxatacacu tita mtiheiserie hepasita, tevi que mtiyna hepasita, tevi que mtitainasieni hepasita, Perixi pmacai. Mpa tinitahave, Hicrixa quenemie. Quepaucua tucari nemhca neaurie nepmasitacuevieni. 26 Siepre nicueviecaitni Papuru miitaniquecai tumini iya mixnac ticuerivat. Ayumieme mixa yuaurie pitacuecuevivacai, tinicuxatacaitni hamatana. 27 Huta viyari uyurieca Perixi niuyupata. Purusiyu Pesitu iscame nayani. Perixi vanaquiaritamt Huriyusixi, ayumieme hacame necueirieni Papuru.

25

Papuru que mtitahavimccai Sesaxi

Merics Pesitu nuaca haque mehritariecai,

Narisixi25 hairieca tucari ayeacu, Sesareya heyeyaca Querusaremesie ninuani. 2 Maraacate memhritariecai Huriyusixi vauquiyarima hxiena meniuaxani metehecatat Papuru hepasita. Menitavavirieni 3 mpa meutiyuat, Aixa petiucaiyarit Querusaremesie quenanuna Papuru. Mme meneicueviecaquecaitni meimienique huyeta uyemieme. 4 Pesitu masi mpa tinivarutaeiya, Sesareyasiepai nepeiviyani Papuru. Ne yareutevit mana nepmie. 5 Xesata miemete teyvavemete nehamat mequeuhuni, mme mequeheniuquixieca hepasitana, xca tixat catiheiserietni ic tevi hepasita. 6 Mana mixa pcauyuri, atahaica tucari xeica ya tamamata. Arique Sesareyasie neyani. Uxaarieca yuuveni haque mreinatacai acait tinivarutaaitani memiatanic Papuru. 7 Mana nuacu auriena meniyuxerieni Huriyusixi Querusaremesie miemete. Vaca trcavimec metenexeiyacaitni memniuquixienic hepasitana. Mepyutatexie meiseiriyat yuniuqui. 8 Papuru mpa tiniutaniuni yuhesie mieme, Huriyusixi vainari niuquiyari hepasita, tuqui hepasita, Sesaxi hepasita, asinepcatiuyuri axa tianeme, utait. 9 Pesitu vanaquiaritamt Huriyusixi mpa tinitaeiya Papuru, Petiavariya Querusareme pemyemie mana nemmasitainatac ic

292 niuquixiya hepasita. 10 Papuru mpa niutayni, Ne Sesaxi uvenieya hxie xeica aneputiveni neminasienic. Mana xeica peuyevese neminasieni. Axa nepcavaruyuri Huriyusixi, heiseriemec que pemtimate ec. 11 Axa xca netiuyurienique, tixa xca netiuyurienique que mreuyevese nemmnic, nepcanecuimavaniqueyu nemmnic. Mes xca tixat catihctni ic que memteniuquixie nehepasita, xevit tixa pcayve mnesiyetuani vanaquiaritamt. Necanitahavimc Sesaxi. 12 Hic Pesitu varutahaveca imavamete mpa tinitaeiya, Sesaxi petitahavimc acu. Mericte, Sesaxisa pecaniyemieni.

mixa tucari anucayacu, cuiepa tiaitame Acripa mtitevacai Verenisemat meneicuivata Pesitu Sesareyapai. 14 Yapamexa tucari mana mepuyuri. Pesitu tinicuxaxatvacaitni cuiepa tiaitame Papuru hepasita, mpa utait, Xevit tevi uva pucueiriva Perixi mivi menutaha. 15 Querusaremesie nehetaacu, hepasitana meteniutahecata maraacate memhritarie, Huriyusixi vauquiyarima, menesivaviriet manutahiyanic. 16 Nes mpa netinivarutaeiya, Xumatari tatutuyari mpa pcaane, tepcaiyetuani uqui, hxiena mecaaxavavecacu cuxi

13Merics

Papuru que mtiatarie Acripa Verenise vahxie

293 mme hepasitana memniuquixie, cayvecacu cuxi yuhesie mieme mtaniuni vaniuquixiya hepasita. 17 Uva meuaxacu, ayumieme enepcareuterix. Uxaarieca iscame uvenieyasie haque nemrainata neayerca, nenivarutaaitani memevitnic iya uqui. 18 Mme memniuquixiecai quepaucua memanucuui, mepcaniuquixiecai axa mtiane mtiuyuric, que nemtimaicai ne. 19 Niuqui xataricac xeica tita memteayexeiya hepasita xeime Quesusi hepasita mmquicai, Papuru ayeniereme mxatacai, mcc pta meniniuquixiecaitni hepasitana. 20 Nes asinepcatimaicai ic niuqui hepasita. Ayumieme mpa netinitahave, Petiavariya Querusaremesie pemyemie mana pemeinasienic ic hepasita. 21 Papuru caneniutavavirieni nemiviyanic, tiaitame Aucusitu mienienique. Ayumieme netinivarutaaitani memiviyanic Sesaxisa nemenunanique. 22 Acripa mpa tinitahave Pesitu, Nesari necanienieniqueyu iya tevi. Mpa niutayni, Mericte uxaa pecanieniemc. 23 Uxaarieca meniuaxani Acripa Verenisemat cuini mieme meteunit memamarivavet. Mana mrayutienieritre meneutahaxani xei miriyari cuyaxi tevaaitvamete vahamat, uquisi quiecatari memvauquiyarimatcai vahamat. Pesitu tinivarutaaitani

Narisixi25,26 memevitnic Papuru. 24 Hic Pesitu mpa niutayni, Tiaitame Acripa, xemeta yunait tahamat xemyucuxeri uquisita, manari xenixeiyani que mane hepasita variyarica memnesiupita yunait Huriyusixi teteriyari Querusaremesie uvata, mpa meteuhivat quename aixa caane mayeyurini. 25 Ne tixat nepcatiucaxei que mtiuyuri que mreuyevese mumnic. Iyas yamtitahavimccaic Aucusitu, ne yaneptinemaicai nemenunanic. 26 Niuqui mheiserie nepcahexeiya nemitiutirienic cuiepa tiaitame. Ayumieme neniatani xehesa, ahesatt tiaitame Acripa, peitiinatayu tixat nemrexeiyanic nemtitiutanic. 27 Timaivemepa nepcayniqueyu xca xeime nehenanique hacame, necatihecatat que mtiniuquim arie.

Merics Acripa mpa tinitahave Papuru, Pecanipitarieca ahesie mieme pemtaniunic. Papuru yumama utaseraca mpa niutayni, 2 Neuxei tiaitame Acripa, nenetemaviecame nepneeri ahxie nemutaniuc hic naime Huriyusixi que memneteniuquima hepasita. 3 Huriyusixi naime vayeiyari mc vaniuqui que memtexata pecatinimaica aixa anemec. Ayumieme nepmativaviri pemnesienienic pecauxivet.

26

Papuru yuhesie mieme que mtiutaniu Acripa hxie

Narisixi26
Papuru que mtiuyeicacai meripai
4Mericte

294 nepvaranutaxrvacai, maraacate memhritariecai heiserie menesiupitacu. Mecuiivarmecacu, neniuqui nepeuyequesacai vahepasita. 11 Naime tuquiteta mixa nepvaranutaxrvacai, variyarica nepvapitacai axa memutiyuanenic Quesusi hepasita. Vacava nevahecat necanivataveveiyacaitni hipame quiecaritesie.

yunait Huriyusixi mecanenimaica que nemticuyeicacai neteterima vasata Querusaremesie, mataripai temaicyaripai que nemticuyeicacai. 5 Mme mataripai memnesimaicai xca metehecatanique, mme mpa meniutiyuaneniqueyu ne que nemticuyeicacai Pareseusixi vahesie netiviyat. Pareseusixi tita temtehayexeiyasie yeme yameptecahu. 6 Hic yuri netieriet nemticueviec tita Cacayari mtivarutahavix tatevarima mtivaminiquecai, ayumieme uva neputive neinasiet. 7 Yunait tateterima tamamata heimana yuhutat nuivarite temhme tucaric tcaric uximayasicayac teeyexeiyat cuini mieme teneicuevieca Cacayari siparas xca mpa tetepitarieca. Neuxei tiaitame, ne yuri nemtieriec mpa neticueviet, ayumieme nehepasita mepniuquixie Huriyusixi. 8 Titayari xeme xecateyvave yuri xemteerieca quename Cacayari varanucuuitani mquite.

Taaurie que mrave Papuru

heuyevecame neperiecai vaca axa nemiyurienic que mane Quesusi Nasaretitanaca mhc. 10 Mpata netiniyurienecaitni Querusaremesie. Yumireme Cacayari teterimama casariyanata

9Neri

Papuru que mtivaruveiyacai

maraacate memhritariecai heiserie menesiupitacu menesiuhritacu Ramasicusie neneyani. 13 Neuxei tiaitame, tuca huyeta neuyemiet nenixeiya hecariya taheima mieme masi que taupa xavatme neaurie acuxavatme, nehamat memuuvacai vaaurieta. 14 Tanait cuiepa tepatixri. Ne xeime neniuenieni mpa mnetiutahavix Heprayusixi vaniuquic, Sauru acu, Sauru, titayari penetiuveiya. Pmasiucucuine pemcaavariyac, pemtiaquesinac peanaseivat tisevemec. 15 Nes mpa netinitahave, Que peppaic uqui. Tiaitame mpa netayni, Nes necaniquesusitni pemnesiuveiya. 16 Hicrixa quenanucuquexi, acac queneuveni. Ic ayumieme pepnesiuxei, pemanayexeiyariec netupiri pemayanic, pemtihecatanic que pemnetiuxei que pemnetixeiyanita.

12Merics

(Narisixi 9:119; 22:616)

295 ateterima vasata memcahuriyusixi vasata, mme vahesa nemananunamc 18 pemvaranutanenieritvanic, yriya mecueirieme hecariyasie memteviyanic, Cauyumarie trcariyaya mecueirieme Cacayarisie memteviyanic, tita axa memteyurie memteheuyehviyarienic nehesie yuri meteeriet, vahesie mtinaquenic tita memtetanaquierieni mme nemvarupatax nehesie mieme.

Narisixi26 heuyevecai Crisitu mticuinec nehait, quename mc meri anucuqueca mquite vasata, vatahecataniquecai tateterima memcahuriyusixita hecariya hepasita, mpa neutait.
Papuru yuri que mtieritamccai Acripa

17Nepmasitavicueisitani

tiaitame Acripa, yaneticamiet nepata que nemtixei taheima mieme. 20 Masi yunaime Ramasicutari meri, arique Querusaremetari, naisarie Cureya cuieyarisie miemete, memcahuriyusixita netinivahecatacaitni memtehayevanic que memteyurie taaurie meaxrieme Cacayarisie memteviyanic, yameteyuriet mme memteuhayevax que memteyuriecai vahesie que mtinaque yamemteyuriecac. 21 Ayumieme Huriyusixi tuquita menesiuviyaca yumamac mepnesimieniquecai. 22 Cacayari nesipareviecacu hicque, ena neputive netivahecatat teteri teaitamete yunaime. Muisexi, texaxatameteta que memutiyuanecai que mtiyniquecai, mpa xeica nepaine, 23 quename

19Ayumieme

Papuru que mticamiecai tita mtiuxeisie

mpa utaycu, Pesitu carima mpa tinitahave, Papuru pepcaamatesari. Vaca pemtiaquitac peptixamurie. 25 Papuru mpa tinitahave, Tixasiet Pesitu pemtrcaye, ne nepcatixamurie. Que nemticuxata, neniuqui yuri paine, timaiveme niuquieya phc. 26 Cuiepa tiaitame ic nai ptimate, necamat yanetinehaveni iya. Ic camaicame nepcaeri, sicurita yapcatiuy ic. 27 Neuxei tiaitame Acripa, yuri petierie ec texaxatamete vaniuquisie. Ne necatinimaica yuri pemtierie. 28 Acripa mpa tinitahave Papuru, Cari yapaucua Crisitiyanupa netiyurieneme pepnesiayeitaniqueyu. 29 Papuru mpa tinitahave, Nenevieri nepipitaniqueyu Cacayari, sepa yapaucua sepa yapamexa tucaric, ecri yunaitta xemnesienie hic, xcatma nehepa xeanenet xehacneque, ic tepa xeica xecahexeiyat cmana nemha. 30 Hic mpa utaycu, cuiepa tiaitame iscameta Vereniseta vahamat memateita menanucuuni. 31 Meanuyecneca yunait yameteniychavecaitni mpa meutiyuat, Ic tevi asipcatiuyuri que

24Merics

Narisixi26,27 mreuyevese mmnic manutahiyac. 32 Acripa mpa tinitahave Pesitu, Ic tevi pyveniqueyu mxnarieni, xca caitahavimcnique Sesaxi xeica.

296 cataneutahatani. 7 Mixa tucari axcai mana tepuuvacai. Haveri mieme tenetaaxani Cniru hxie. Eca mtasianutavayacaic, mana teneyecne. Cretata teniuyehucaitni, viye manucasuri Sarumune mracuteva aurie teniuyecne. 8 Mana haveri mieme xeica tenanuyenexani. Arique tenetaaxani Visi Mracuane Mrayutituiva mracutevasie. Mana nehuracaitni quiecari Raseya mracuteva. 9 Hic mixa tucari anucayacu, nicuerivaanecaitni naviya, manutiyacaic Huriyusixi vahaquiya. Papuru nivarutaimaiya 10 mpa tivachavet, Neuxei, ipa neptimate, xeica naviyata ptatmaiyarieni peuyeveni, tameta teptatmaiyarieni tepeuyexrieni texcayehuni. 11 Xei sienituyari tivaaitvame masi nivaruenieni naviya mcuyuitvacai naviya cusiyarieyamame, Papuru que mainecai pcaieniecai. 12 Mratiicapiva pcatinaquequecai muhatsie. Ayumieme yumiret mepyuenie memyehuc mana, siparas Penisesie xca meyvavenique memetaaxani, mana memtitenic muhatsie. Penisi catinacutevaca haque mratiicapiva Cretasie. Tasuta tautata payeeca tahepa.

Merics quepaucua Pesitu yamtiuyuma temyehuc naviyasie Itariyapai, mepvayetua Papuru hipame memanutaxriyacai vahamame. Vahepasita menihritani xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame Curiyuxi mtitevacai. Cuyaxi mvaravitccai Aucusitu Cuyaximama meptetetevacai. 2 Naviya Aruramitiyusie pmiemetcai. Asiya cuieyari tesita niuyeyeicacaitni. Mana teacayaxeca tecanecne. Tahamat niuyeicacaitni Arisitaricu Tesarunicatanaca Maseruniya cuieyarisie mmiemetcai. 3 Uxaarieca Siruni tenetaaxani. Iya Curiyuxi aixa tiniucaiyaricaitni Papuru hepasita. Nipitani menuanic yuhamicuma vahesa memiparevienicu. 4 Manarita tepeyec, Sipre aurie temcaenisitariecaisie tecaniuyecne tahepa mayeecacaic. 5 Haramara uta teniuyecne Sirisiya aurie Pampiriya aurie. Mana tenetaaxani Mira Risiya cuieyarisie. 6 Xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame mana neitaxeiya naviya Herecanitreyasie mieme Itariyasie myemiecai. Mcsie

27

Papuru que mrenarie Xumasiepai

taserieta ayeecacacu, tita memteheuyehacai meteutanaquierieme mepyueriecai. Meenatihanaca tihaname, Creta aurie

13Merics

Vitari que mtivarutayuitvacai haramarasie

297 mepayenexa. 14 Yareutevit carima upacane eca tecapa, Tautata Mieme titevat eca. 15 Naviya niuviya. Teutatatexieca taaurie temehanic tahepa mayeecanic, tepihayevax. Tahxie tepuenixaximecai. 16 Cuie hapa myema heta Craura mracutevata teanuyenexaca, haveri mieme xeica tepyvavecai temiviyac canuva esimpe. 17 Mehenatihanaca menenacahaxani naviya caunari meanacavtaca. Mepmamacai capa Sirite xiecariyarisie meteutavaxanic. Yucarpa mecaxraca, mpa meanenet yuhxie meniuenixaximecaitni. 18 Vitari yemec ptasiutayuitvacai. Uxaarieca yuica menanatixrieni. 19 Hairieca tucarisie tamamac naviya piniteya tetenanatixrieni. 20 Mixa tucari tau pcahecacai, xuravesixi mepcahecacai. Vitari pcatihayevamccai. Mixa tucari anucayacu tetavicueniqueme tepcataeriecairi. 21 Hic mixa tetahaquiecacu, ana Papuru vahixapa utaqueca mpa niutayni, Neuxei, aixa canianeniqueyu xca xenesiuenienique yanemainecaic Cretasie temcaheyecnec ipa tetatmaiyariet teteheuyexriet. 22 Hicsari nepaine, xequeneyutemamavieca. Xevit xeme yutucari pcatatmaiya, naviya xeica peuyeveni. 23 Tacai yvicta iya que manesa nemmieme hesiena mieme nemtiuximaya Cacayari niuquieya tuayame neaurie

Narisixi27 puvecai. 24 Mpa niutayni, Papuru acu, pepcamaca. Neuyeveca Sesaxi hxie apemutiveni. Cam Cacayari pmasiupita yunaime ahamat memuuva naviyasie. 25 Ayumieme nepaine, xequeneyutemamavieca. Ne yuri neptierie Cacayarisie quename mpa tiyni que nemtiutahavarie. 26 Cuie hapa myemasie teptixriyani xeica tame. 27 Hic tamamata heimana naurieca tucarisie yvicta tahxi tepeutacne haramara Aruriyaticu mracutevasie. Tcari hixapa yactt naviya vequemete cuie hehurame meperiecai. 28 Caunari inariyari meneucavivieni yuheta. Menitiinata xei teviyari mamayari heucatevame. Yareutevit hutarieca meneicavivieni, tamamata heimana auxme mamayari meniutiinata. 29 Menimamacaitni tetesie tetetivaxaniqueme meeriet. Nauca tehapanameteyari csapana mehavtaca, xcatma ucatareque meteniychavecaitni. 30 Naviya vequemete metenicuvautvecaitni que memteyutaunac naviyasie. Canuva esimpe meneucatuani haramarasie yameutiyuat meteitavat quename hxienapai tehapanamete meanuhanaquecai. 31 Papuru mpa tinivarutahave xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame cuyaximame, Ime xca naviyasie mecayuhayeva, xepcayvaveni xemtavicueni xeme. 32 Cuyaxiri canuva esimpe caunariyari menexitexaniri, mana niucaveni. 33 Mexi cuxi catucaritcai, Papuru nivatuicacaitni yunaime ina

Narisixi27,28 memticuanic, mpa utait, Ic tucarisie tamamata heimana nauca tucari xepuyuri xetaicuevat xecatecuat. 34 Ayumieme nepaine, icuai xequeneutanaquieriri. Mc apuve xemtavicuenic. Xevit xeme xei cpayari yumuusie pcaheuyehani. 35 Mpa utayca pa utica pampariyusi nipitani Cacayari yunaime vahxie. Ititaraca, nisutani icuat. 36 Mmeta meniyuvariya, icuai meniutanaquierieni. 37 Tanait naviyasie temyetecai huta sienituyari heimana haica teviyari heimana tamamata heimana ataxevit tecanipamecaitni. 38 Teutihuxacari icuaic, naviya tenaexanariya tehenatixrieca tricu haramarasie.

298 masi pitavicueisitamccai Papuru. Ayumieme nivarutanenani asimemcateyurienic que memaitcaitei. Nivaaitacaitni mme memahauvavecai memeucasunaxanic meri, cuiepa memtinexanic, 44 hipatta arique cyesie hipat naviyasie miemetesie amemtinexanic. Mpa meteuyurieca yunait meputavicuei cuiepa meutaaxaca.

tau hanecu, cuie mepcamaicai. Yusicuriviyame cuie mepuxei haque macuxiecariyacai. Cuiepa mepeitihaniquecai naviya xca meyvavenique. 40 Tehanamete meniutatuani, menicueirieni haramarasie. Mexicuxirita itunisitvame caunariyari meniuxna. Carpa esimyeva metixraca, cuiepa menitinexaximecaitni. 41 Haramara mayunaquesie meniuaxani. Muva cuiepa menatinexani. Surieya cuiepa neuhani, mana niyuhayeva niuseire. Csapana nitaunirmecaitni trcariyac. 42 Hic hipat cuyaxi menivacuicucaitni memanutaxriyacai, capa xevit tavicuenic uhauximet. 43 Xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame

39Merics

Naviya que mtiutatmaiyari

Merics teutavicueca, anaque tetenetimani Marita mracutevacai cuie hapa myemacai. 2 Teteri muva miemete yemec aixa meteniuiyaricaitni tahepasita. Meniutinaini, muva metaniatani tanaime mviyecaic muhatcaic. 3 Hic Papuru necuceni, taipa nenutixrieni. Cu macuxcasie heyeyaca, mamayasie niqueni. 4 Teteri muva miemete meixeiyat cu mamayasie haviecame, mpa meteniuyutahave yunait, Nusenu iya tevi xari tiyumemivame canihctni, sepa mutavicuei haramarasie, heiserie pcapitari ayenieret myuhayevac. 5 Masi iya yumama niutasique. Cu taipa neuveni. Tixa asipcauitari. 6 Mme mepicueviecai mpa metecuerivat, Tiets tahaimc, mquit cavemc yapaucua. Meicueviecacu meiixariecacu mixa, asipcauy. Ayumieme yc meteniychaveni. Mpa meteniutiniutcne, Xari canicacayaritni. 7 Merics mana hurava cuie nicumacaitni, Pupiriyu mtipinieyatcai.

28

Papuru que mtiuyeicacai Maritasie

299 Yunaime haramarasie myema cuiepa memtamacai pvauquiyaritcai iya. Tasiutanaquierieca haica tucari aixa tiucaiyarit ptasiupita haque temeaxani. 8 Pupiriyu quemasieya hiyac hacuisic ticuyet aniucateitni. Papuru hesana neutahani, yutanenevieca heimana utimeca nenayehani. 9 Mpa tiuycu, haramarisie myema cuiepa memtamacai hipat tecuicuicate meniuaxani, meniutiuhayemarieni. 10 Mme vacava metatenimicuacaitni. Teyehuximecacu meptatemicuacai tita temteheuyehacai.

Narisixi28 nipitani Cacayari. Vaca niyuvariyacaitni. 16 Xumasie teheutahaxacu, xei sienituyari cuyaxi tivaaitvame nivayetuani memanutaxriyacai cuya mhritariecaisa. Papuru niupitarieni yuxata mecanic cuya iviyamemat.

haica meseri utixcu, naviyasie tenecne. Haramarasie myema cuiepa nitiheteitni mc naviya muhatcaisie. Herecanitreyasie pmiemetcai, Vavarixi pinarieyatcai. 12 Siracusa tehetaaxaca, haica tucari teptahayevacai. 13 Mana teheyecneca, Requiyu tenetaaxani. Xei tucari anucayacu, taserieta paecacai. Hutarieca tucarisie Puteuri tenetaaxani. 14 Mana tenivaretaxeiya taivamarixi. Mme meptasiutainie atahuta tucari temyurienic vahesa. Mpa teteuyurieca, Xumasie tenetaaxani. 15 Taivamarixi mana miemete menienanacaitni tahepasita. Menayenexani metasianucunaqueque Apiyu Prasayarisiepait, Haica Canitinayari Macuupai. Papuru varuxeiyaca, pampariyusi

11Hic

Papuru que mretaa Xumasie

hairieca tucarisie Papuru yuhesa nivarutainieni mme Huriyusixi memvauquiyarimatcai. Meuaxacu mpa tinivarutahave, Neuxei ivamarixi, sepa asinemcatiuyuri teteri vahepasita, tatevarima vatutuyari hepasita necauxivaat, nepyetuiya Querusaremesie nehat Xumatari vahesa. 18 Mme vaiscate menesiuenieca menenixnacucaitni asinemcatiuyuric que mreuyevecai nemmnic. 19 Huriyusixi memeuniucacaic neniuqui hepasita, ayumieme variyarica nepihavimccai Sesaxi, sepa neteterima vahepasita tixat nemcarexeiyacai nemtiniuquixienic. 20 Ayumiemeric nenixetainieni tahxi temtinenierenic nemtixecuxaxatvanic. Yuri netieriet nemicueviec tita Ixaherisixi temtecuevi, ayumieme ic tepa nepa. 21 Mmes mpa metenichaveni, Tame xapate tepcautanaquierivave Cureyasie miemete ahepasita. Xevit taivama pcanuave axa tatihecatat axa

Papuru que mticuxatacai Xumasie


17Merics

Narisixi28 ticuxatat ahepasita. 22 Tecamanienieniqueyu que pemticueriva. Iyasie memteviya vahepasita ic xeica teptemate, naisarie axa metenicuxasivani. 23 Merics tucari menipitani memaxanic. Hesana manucateisie yumiret meniuaxani. Tinivacuxaxatvacaitni tivahecatat que mtiane Cacayari tiaitametcacu, yuri tivaeritamt Quesusisie, Muisexi inariyaric texaxatamete vaxapayaric iseiriyat yuniuqui. Amanamec mtiucatarix acayunecuque tinicuxatacaitni. 24 Hipat menieniecaitni niuquieya, hipat yuri mepcateutaerie. 25 Yunait yaxeica mecateychavet meneutayeixani, xei niuquiyari utaniucu Papuru ipa utait, Iyari Mtiyupata aixa caniutayni, Quisariyaxi tixaxatame mpa tivachavecacu tatevarima, 26 Ic teteri vahesa quenemie, mpa quetinivaretahavi, Yemec xepenanani peru tixa xepcateenieni. Yemec xepneniereni peru tixa xepcatexeiya.

300 teteri yuiyarisie mepyraraxi. Variyarica xeica mepenana yunacatec. Vahxite puitutupe Capa meheunenierenic yhxic, Capa meuenananic yunacatec Capa yametetimanic yuiyarisie, Capa taaurie meaxrienic Capa nevaranayexrienic. 28 Ayumieme yaxequetenemaica xeme, Cacayari ic niuqui caneyenani memcahuriyusixi vahesa memtavicueisitarienic. Mmes mecanieniecacuni. 29 Hic mpa utaycu Huriyusixi menecne niuqui mexatat vacava. 30 Merics huta viyari mana peyuri ycmana tiyutuat. Mana nivanaquieriecaitni yunaime memaxecai hesana. 31 Camat tinivahecatacaitni que mtiane Cacayari tiaitametcacu. Tinivaquitacaitni Tiaitame Quesusi Crisitu hepasita, canenariet.

27 Ic

Que Mtivarunairi Papuru


yunaime Xumasie xemtama Cacayari mxenaquierie, xemutainierie hesiena mieme xempasienic. Cacayari mtauquiyari, Tiaitame Quesusi Crisituta, xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.
Papuru que mtiivatamccai Xumasie
7Netinixeutautirieni

XUMATARI

Ne Papuru nenixevaritaca Crisitu Quesusisie mieme nemtiuximayatame, nemutainierie nari nemayanic, nemupasie Cacayari niuquieya aixa manuyne nemcuxatanic. 2 Meripai Cacayari nainecaitni temeixeiyaniquecaic mc niuqui, texaxatametemama yametecuxatacacu utaricac hesana mmiemec, 3 yunive xatat. Tevi hctt, nuaya caniutinuiva Ravirisie myeta. 4 Mquite vasata manucuquec, trcariyac caniucayerieni Cacayari Nuayatt, Iyari Cacayarisie mieme mtasipata que mticaye. Quesusi Crisitu nixatacaitni mtatiaitvame. 5 Mcc aixa tepitarie iya aixa tiucaiyaricacu, tepeutanariexata para yunait nuivarite yuri meteeriet yamemtecahunic, que mane mhcsie mieme meyat. 6 Xemeta nuivarite xecanihmetni xemutainieri Quesusi Crisitu teterimama xemacnec.

Varisica

Quesusi Crisitu nesipareviecacu pampariyusi necanipitaca necacayari meri yunaime xehesie mieme, naisarie cuiepa mcuxaxasivac yuri que xemteerie. 9 Neiyaric Cacayarisie mieme neptiuximayata, niuqui nuaya hepasita aixa manuyne necuxatat. Iya Cacayari mpa ptihecata, que nemtixexata necatihayevat quepaucua nemnenenevie neheyemec 10 neivaviriet uxaa varie sipara xca ari aixa nepitarieni xehesa nemyemiec, mpa tinaquecacu Cacayari. 11 Neptinecahiveeri

8Merics

301

Xumatari1 nemxexeiyac, Iyarisie mieme nemxeminic xemtuicariecac, 12 neta yactt xehesa temvariyarienic yuri xemteeriec xeme, neta yuri nemtieriec. 13 Neivama mpa pcanetinaqueniqueyu xca asixecatemaicaque mixa que nemtinecuhaaritvacai xehesa nemyemiec, sepa nemcapitariecai hicque. Icuaxi nehexeiyat nepayaniqueyu xehesa, hipame nuivarite vahesa nemeixeiyapa. 14 Neuyeveca nemtivataxatani Criyecusixi memcacriyecusixita, temaivavemete memcatemaivaveta. 15 Ayumieme neiyari yapane nemtixetaxatanic niuqui aixa manuyne xemeta Xuma xemtama.

302 memteyurie mecaheyexeiyat heiseriemec yamecatecahut, mme meminena tita yuri mraine heiseriemec yamecatecahut. 19 Tita mtiyve mtimaica Cacayari hepasita, mc canimasicni vahesa. Cacayaritt yatinivaruxeisitani. 20 Cuie munetariepai hicque, tita mcatixeiyarieve hepasitana, yuheyemec que mtitrcaye que mticacayari, mc catinihecaca yaraerivacacu tita mtiutivevi hepasita. Ayumieme asimepcayvave yuhesie mieme memtiniunic. 21 Cacayari mehetimaica, aixa mepcautiyuanecai hepasitana Cacayari hepasita temutiyuanepa. Pampariyusi mepcaipitacai. Masi yac metecuxatat menacne mexi niuqui mexatacai. Vaiyari asicatimaivecacu, niucuyre vaiyarisie. 22 Temaivavemete meyuxatat asimecatemaivavet menacne. 23 Cacayari mcapnive visi mane, menipata tevi mpnivepa tiyuxexeiyame memayexeiyanic pta, viquixi vahepa yeutari vahepa cuterixi vahepa tiyuxexeiyame. 24 Ayumieme Cacayari nivayetuani yuiyarisie meteucahiveeriecacu, para mecaitiyat memacnec, memiseviximanic yuvaiyari yusata. 25 Cacayari yuri que maine, mme menipata itarica memexeiyanic pta. Tita mtiveviya mepayexeiyacai, hesiena mieme mepteuximayatacai, mecaheyexeiyat que mane

niuqui aixa manuyne. Trcariya canihctni Cacayarisa mieme, yunait yuri memteerie memtavicueisitarienic caniayumiemetni, Huriyusixi meri, Criyecusixita. 17 Xca yuri tierieca, mc niuquisie canimasiccamc Cacayari heiserie que mtiyupitva, para yuri mtieriecac, que mreuxa, Que mane heiseriemec yamticamie, mc canayeyuricamc yuri mtieriec.

16Nepcaiteviya

Niuqui aixa manuyne que mtitrcaye

haxa canimasicni, Cacayari taheima macave que mtiheca naime teteri que

18Masi

Teteri vahesie que mrahiva

303 mitivevi. Aixa yemec quetichavarvani iya yuheyemecs, mpa xeica pane. 26 Ayumieme Cacayari nivayetuani memihiveeriecac tita axa mtianene. Vaucariri meicueirieca tita ucari memteyuruva, ucapa mecateyuriet mepac. 27 Uquisita yaxeica, meicueirieca tita ucari memteyuruva, mepyutaiyacai meyuhiveeriet. Uquisi uquisi vahamat yamepteyuriecai que mcatinaque. Que mreuyevecai yamemteheuyexrvecaic, mepteepiniriecai yuvaiyarisie. 28 Mpa memcatecuerivacaic quename aixa ane meerivanic Cacayari, ayumieme Cacayari nivayetuani que mcatinaque yamemtecuerivanic, que mcatinaque memteyuriecac. 29 Mecanayeaxani que mcatiheiserie meyat, mevacumavat que mane mcayya mcaycna, axa metecuyuruvat, naime metehiveeriet, axa meanenet. Menihpnecaitni metesat meyucuit mehaat meteyuirviyat axa metecuerivat. 30 Mecaniavieniucani, mecaniniuquixieca, Cacayari mecaniuxieca, mecatenitaveerieca naime, menanuyehaitrveni, meteniyucataveerieca, metenicuvautveni axa que mtiyuruva, yuuquiyarima mepcavaenie. 31 Yuiyari mepcaenie vatateacacu, yamepcatecahu que memutiyuane,

Xumatari1,2 mepsesei, mepcayuntana, mepcateyucanenimaya. 32 Mme meptehetima tita Cacayari mtixata tiheiserietme, quename yunait mya memteyurie vahesie tinaque memcuinic utait. Mme masi mya mecateniyurieca, masicutari meninaquiaca hipat yamemteyuriec.

Ayumieme ec sepa que pempaic pemniuquixie, ahesie mieme pepcataniuni. Xeime que pemtiniuquima, mcc pepaniuquima. Cari yaxeica petiniyurieneni ec mpa que pemtiniuquixie. 2 Tame mpa teptemate, Cacayari yuri hait mvaranutaxrvac mme mya memteyurie. 3 Cams ec pemvaniuquima mme mya memteyuruva, vahepa petiyurienet queri peticueriva ec peptavicueni quepaucua Cacayari masianutahani. 4 Mes cauca peixanieri cuini mieme aixa que mtiucaiyari que mtitaicueva que mcatiyumexita. Cauca asipecatimate Cacayari aixa mtiucaiyaric para pemtihayevanic que pemtiyuriene. 5 Ecs aiyari mseic pemcaavariyac pemtihayevanic que pemtiyuriene, ahesie mieme peptiutane haxa, iya tucarisieque quepaucua pemhecarieni, quepaucua masict mayani heiseriemec que mtivaranutaxrva Cacayari.

Cacayari heiseriemec que mtivaranutaxrva

Xumatari2 que memteyurie ptivapitani yuxexuime. 7 Mme meteucaenivat aixa meteyuruvat memtecuvautve visi meanenet que memteacne, ayeamete que memteheerivani, que memcatetipne, mme nivapitamc yuheyemec memayeyuyurinic. 8 Mmes yuhesie mieme xeica memayumiemete, yamemcatecahu tita yuri mrainesie, yamemtecahu tita mcatiheiseriesie pta, mme haxa canivapitamc vahecat. 9 Nivahiveritamc nivauximatamc yunaime teteri yuiyarisie axa memteyuruva, Huriyusixi meri, Criyecusixita. 10 Nivapitamc visi meanenet memacnec, ayeamete memerivanic, yuiyarisie memcauximatariecac tivapitani yunaime aixa memteyuruva, Huriyusixi meri, Criyecusixita. 11 Cacayari yc pcativaxeiya teteri. 12 Queyupamet inari niuquiyari mecahexeiyat axa memteyurie, mme mepcuini inari mecahexeiyat. Queyupamet inari niuquiyari mehexeiyat axa memteyurie, mme inari manuynepa mepanutaxriyani. 13 Mme memienie xeica inari niuquiyari, mme heiserie mepcahexeiya Cacayari hxie. Mme yamemtecahu inari niuquiyari que maine, mme pta heiserie mecanipitariecuni. 14 Mme memcahuriyusixi

304 inari niuquiyari memcahexeiya, quepaucua ycmana yamemteyurie que maine inari niuquiyari, sepa inari niuquiyari memcahexeiya, inari niuquiyari mehexeiyat mepacne ycmana. 15 Mmeri mepyuhecata tita inari niuquiyaric yamtiyuriene metehexeiyat yuiyarisie mrayeuxa. Vaiyari que memteyumate tinihecatani vahepasita. Yuhamat metecuxatat, que memteyuiyarita yuhesie metenahpani, yuhesie mieme meniutiniucani nusu. 16 Mpa catiniymc iya tucarisie quepaucua Cacayari mvataivaviyani teteri tita memteutiavietax hepasita Crisitu Quesusi varahavecacu, neniuqui aixa manuyne que maine.

6Mc

ec Huriyu pemtiutatervarie, yuri pemtierie inari niuquiyarisie, aixa pemtiachave Cacayarisie pemtiviyac, 18 pemimate tita mtinaque, pemtimaive tita aixa mtiane pemtiutaquitariec inari niuquiyarisie miemec, 19 pevaranucuhapame memaccpe pemaeri, hecarivivame pemaerie yvipa memuuva vahesie mieme, 20 tiquitame pemaerie asimemcatemate vahesie mieme, tri tivaquitvame pemaerie, inari niuquiyari pehexeiyat pemeixeiya

17Mericte

Huriyusixi inari niuquiyari que memtehexeiya

305 tita timaiveme mtimate tita yuri mraine uxeica, 21 cams ec xeime pemtiquita, pecatiaquita ec. Ec mpa pepticuxata quename aixa caane xca tinavayani. Mericte, petinavaya ec. 22 Ec mpa pepticuxata quename aixa caane micumavanic xeime yaya xeime cnaya. Mericte, peticumava ec. Ec mpa pepaine quename pevaxanierie tetexi cacayarixiyari. Mericte, petinava vapini vamavari. 23 Ec aixa peptiachave inari niuquiyari pemexeiyac. Mericte, peitisanat inari niuquiyari mpa metecuerivame petivarayeita quename Cacayari asicayve. 24 Cams, que mreuxa, que mane Cacayari mhc axa canixasivani nuivarite vasata xecmana. 25 Xitequiya inariyari camaniparevieca xca inari niuquiyarisie yapeticamieni. Masi xca inari niuquiyari petisanat peyaneni, sepa xitequiya inariyari pemexeiya, pecainasiet pepaayeita. 26 Masis xca que mane iya inari mcahexeiya yaticamieni que mtiheiserie inari niuquiyari que maine, inari sepa mcahexeiya, inasiecame catierivani iya. 27 Que mane yuvaiyarisie mcainasie xitequiyac, peru meyeatva inari niuquiyari que maine, mc ahesie prahpani inari niuquiyari pemtisanac, sepa utaricayari pemexeiya sepa inariyari pemexeiya. 28 Que

Xumatari2,3 mane herie xeica Huriyu teviyari mhc, mc Huriyu pcahc. Que mane herie xeica yuvaiyarisie xeica minasie xitequiyac, mc pcainasie. 29 Masi que mane yutata mhuriyu, mc pta Huriyu canihctni. Que mane yuiyarisie minasie, mc Iyari mainepa pta pinasie, sepa mcainasie utarica mtieniricpa. Que mane mpa mane, teteri visi mepcautiyuaneni hepasitana, Cacayari pta visi paineni hepasitana.

Mericte tita rexeiya Huriyu hipat memcaheixeiya. Que tiparevie xitequiya inariyari. 2 Vacavamec piparevie, naimec. Cams meri, Huriyusixi niuqui Cacayarisa mmieme hepasita mepuhritari. 3 Quete aneni xca hipat yamecatecahucaitni. Cacayari yacaticamiet que rayeitarieni mme yamemcatecahucaic. 4 Pcatixasiet. Masi Cacayari tita yuri mrainesie yaqueticamieni, sepa yunait teteri memteitava, que mreuxa, Para aniuquic pemmasicnic heiserie que pemrexeiya, Para heiserie pempitarienic quepaucua pemtaxanesieni. 5 Merics tame heiseriemec yatecatecahucacu xca masict ayani Cacayari heiseriemec que mticamie, que teutiyuanenisari

Tita rexeiya Huriya hipat memcaheixeiya

Xumatari3 tame. Cacayari tiyane que mcatiheiserie haxac rapit. Tevipa nepticuxata. 6 Pcatixasiet. Xca mpa anenique, Cacayari quepa tivataivaviyaqueyu cuiepa memtama iscamepa. 7 Perus netiitavacacu ne xca masicni Cacayari que mticamie tita yuri mrainesie, masi yeme visi anet mayanic Cacayari, titayari neranutahiyani ne axa tiyuruvamepa. 8 Mpa catianeniqueyu masi, axa temtechavarvapa, hipat memutiyuanepa quename mpa tehaitca tame, Cm axa tepteyurieni aixa anet mayanic teutiyuat vaniu. Heiseriemec mecanixanierivani mme mpa memutiyuane.

306 Mepteirma yunenic. Xaye uhayeya vateta payeca. 14 Vateta phne axa anuyt hasivit. 15 Ycatec mepyumexita xuriya memtayeurienic. 16 Yuhuyeta mepteucauna mepteyuhiverita. 17 Huye haque mcatiyuuximata mepcahemaririe. 18 Mepcateheiyehvirie Cacayari yuhesa. 19 Hic tame mpa teptemate, naime inari niuquiyari que maine, ptivarutaxata mme inari niuquiyarisie memteviya, yunaime vateni mranunamac, Cacayari mvataxanetac yunaime cuiepa memtama. 20 Cacayari hxie inari niuquiyari que maine yamtiuyuric, mcc ni xevit tevi heiserie pcapitarieni. Masi inari niuquiyaric ptimate tita axa mtiane.

titanet. Tame masi aixa teteanene. Tixa yemec. Teteniutahecata Huriyusixi Criyecusixita yunait tita axa mtianesie que memteviya, 10 que mreuxa, Que mane heiseriemec yamticamie apcauyeica ni xevit. 11 Que mane mtimaive apcauyeica, Que mane micuvaune Cacayari apcauyeica. 12 Yunait mepeuyexri, axa meanenet mepac axeica. Que mane aixa tianeme mtiyuriene apcauyeica, Xevit tma pumave. 13 Tivaxrvame mqui terya canihctni reutenit.

9Meric

Pumave que mane heiseriemec yamticamie

masi, masict canayani Cacayari heiserie que mtiyupitva, sepa inari niuquiyari mumavenique. Inari niuquiyari, texaxatamete vaxapayarita yacatinihecatani. 22 Cacayari heiserie que mtiyupitva yuri tieriecacu Quesusi Crisitusie, mc nimasicni, heiserie que mtivapita yunaime yuri memteerie. Yc mepcaanene. 23 Axa mepteuyuri yunait, yunait mepcaayeaxavave Cacayari visi mtivaxeiyac, 24 heiserie mepupitarie

21Hicri

Heiserie que mtipitariva yuri mtieriec

307 asimecatecuetatariet aixa mtiucaiyaric iya, Crisitu Quesusi mvatixnac. 25 Cacayari nicayeni iya aixa miyurienic yuxuriyac temteheuyehviyarienic xca yuri teteerieca. Mpa tiuyurieca masicme nayeitani heiserie que mrexeiya, sepa mcativachavecai tita meripai axa memteuyuri hepasita, Cacayari mcayumexitacaic ana. 26 Nicayeni masicme mayeitanic hic, heiserie que mrexeiya. Ayumieme mc heiserie canexeiyani, heiserie canipitanita que mane amuyeica yuri tieriet Quesusisie. 27 Hicri quepa aixa tiychaveni yuhepasita. Havaic pcayve. Mericte que mane inariyaric catiyve. Tita mtiyuriene, mc tiinariyari vaat. Tixasiet. Yuri que mtierie, mc caniinariyaritni pta. 28 Tame ipa tetenitamaica, teteri heiserie mecaniupitarieni yuri memteeriec, sepa yamemcateuyurienique inari niuquiyari que maine. 29 Mes Cacayari Huriyusixi xeica tivacacayari. Memcahuriyusixita cativacacayari. H, memcahuriyusixi canivacacayaritni. 30 Mericte, Cacayari caniyuxevini. Heiserie nivapitamc mme xitequiya inariyari memexeiya, mme yuri memteeriec. Heiserie nivapitamcta mme xitequiyac memcainasie, mme yuri memteeriec. 31 Ayumieme

Xumatari3,4 nepaine, xanaca tetehayeita inari niuquiyari xca yuri teteerieca. Tixasiet. Tepiseiriya pta inari niuquiyari. Mericte que teutiyuaneni tita Apurahami mtiucaxei hepasita. Mc yateva canitauquiyaritni hesiena temyec. 2 Ipa teputiyuane, xca Apurahami heiserie upitarienique tixat mtiuyuric, caniyveniqueyu aixa mtiychaveni yuhepasita. Masi Cacayari hxie pcayve. 3 Que haine utarica xapayari. Apurahami yuri tinitaeririeni Cacayari, ayumieme Cacayari heiserie hexeiyame nimaicaitni iya, paine. 4 Que mane tixa mtiyuriene, tita mtiiva imiquieri pcaeriva. Peuyevese masi menunic. 5 Que mane pta asicatiyurienet yuri mtieri iyasie, mme memcaheyexeiya Cacayari que mane heiserie mvapitasie, mc heiserie hexeiyat canimarivani yuri mtieriec. 6 Ravirita mpa canaineni tevi que mtiyutemavie, quepaucua Cacayari heiserie hexeiyame mimate, sepa tixa mcatiuyurienique, 7 Mecaniyutemamavieca quepaucua memteheuyehviyarieni Inari que memteutisanax, Quepaucua tita axa memteuyuri mranucanamieni. 8 Caniyutemavieca mc tevi, Tiaitame xca axa tiyurieneme caerieca.

Apurahami que mtiuyuri

Xumatari4 ipa meteyutemamavie mme xitequiya inariyari memexeiya xeica. Mme memcainasieta, mpa mecateyutemamavie. Mpa teputiyuane, Apurahami yuri mtieriecaic, ayumieme heiserie hexeiyat canimarivacaitni. 10 Que anet mpa tierivacai. Xitequiya inariyari rexeiyacai ana, pcaheixeiyacai nusu. Xitequiya inariyari pcahexeiyacai, masi pcainasievecai. 11 Xitequiya niutanaquierieni inaritme. Caniuseyumarieni heiserie mupitariec yuri tiutaerieca mexi xitequiya inariyari cahexeiyacai. Ayumieme yunait yuri memteerie xitequiya inariyari mecahexeiyat, mme vauquiyari nayani, mme heiserie mehexeiyat memmarivanic. 12 Mmeta xitequiya inariyari memexeiya vauquiyari nayani, mme xitequiya inariyari xeica memexeiya pcatixa, masi mme yamemtecahuta tauquiyari Apurahami huyetana yuri que mtieriecai xitequiya inariyari cahexeiyat.

308 xanaca xeica yuri tepteeriecaqueyu, yac xeica mpa ptiutahavarieniqueyu iya. 15 Inari niuquiyari haxa ptiyupitva. Inari niuquiyari caxuavecacu, pcaitisana. 16 Ayumieme yuri tieriecacu mpa canianeni, para mpa mtiynic iya aixa tiucaiyaricacu, tita mtitaxata mseiriyarienic yunaime nivemama vahesie mieme, mme inari niuquiyarisie memteviya vahesie mieme xeica pcatixa, masita mme Apurahamipa yuri memteerie vahesie mieme. Mc tanaime canitauquiyaritni, 17 que mreuxa, Ne yumireme nuivarite vauquiyari nepmasiayeita. Cacayari hxie yuri ptiutaeri hesiena, que mane mquite mvaranutanieritva, que mane mtitahave tita emcatiuve mtinenic, mc hesie. 18 Mc que mcatiyvecai yuri mtieriecac taicuevat, taicuevat yuri tinieriecaitni. Ayumieme yumireme nuivarite vauquiyari nayani, mpa que mtiutahavarie, Mya meyupamet mecanacnicuni anivema. 19 Pcautaveranax yuri tieriet, sepa meerivacai yuvaiyari que mtimximecai esivatcacu xei sienituyari viyari mexeiyacaic, sepa meerivacai Sara mcayvecai mtinivenic. 20 Pcayuxamuriecai yc ticuerivat tita Cacayari mtitaxata hesiena mtinaquequecaic, mc hepasita, yuri catieriet pcahata. Masi yuri que mtieriecai ptrcariyariecai,

9Mericte

Apurahami mpa mtiutahavarie, nivemamata, quename hesiena tinaquequecai nait cuie, inari niuquiyari hexeiyat mpa pcatiutahavarie. Heiserie upitarieca pta yuri mtiutaeric, mpa ptiutahavarie. 14 Xcari mme inari niuquiyarisie memteviya vahesie tinaquenique,

13Quepaucua

Yuri tieriecacu hesiena que mtiunaquix tita mtiutaxasie

309 visi ixatat Cacayari. 21 Mpa ptiyumaicai, tita mtitahavix iya quename yatiyurieniquecai, mpata niyvecaitni yamtiyurienic. 22 Ayumiemeric heiserie pitariecame nierivacaitni, yuri mtieriecaic. 23 Que mtierivacai iya, hesiena mieme xeica pcaracautarie, 24 masi tahesie miemeta mpa ptiuutarie. Mpata tepteerivani tame yuri teteeriet iyasie que mane mquite vasata menucuqueta Tatiaitvame Quesusi, mc hesie. 25 Mc pyetuiya taaurie temaxric, panucuquetarie heiserie tempitarienic.

Xumatari4,5 tetetaicuevat xca yuri teteerieca, tepcateviyasitarieni, Cacayari taiyarisie mtihniyac tasinaquieriet, Iyari Mtiyupata temupitarie yatiyurienecacu. 6 Crisituri, quepaucua temuveraranicai cuxi tame, caniumni tame Cacayari temcaayexeiya tahesie mieme, tucari aixa mane anuyeyacu. 7 Hicms haveri mieme xeica xevit pmniqueyu tevi heiseriemec yamticamiesie mieme. Capcari yuvariyaniqueyu asita mumnic tevi aixa mtiucaiyarisie mieme. 8 Masi Cacayari ipa tiuyurieca masicme nayeitani que mtatinaquierie, Crisitu tahesie mieme mumc tame axa teteyuriecacu cuxi. 9 Xuriyayac heiserie temupitariec hic, masi vacava mc ptasitavicueisitani temcahecariecac. 10 Teeyeuniecacu Cacayari nuaya mumc, tepupasie aixa temtetaxeiyanic Cacayarimat. Ayumieme aixa tetetaxeiyat, masi vacava teptavicueisitarieni iya mayeyuric. 11 Mc meta, aixa teptetachave Cacayari tehaerivat Tatiaitvame Quesusi Crisitu yamtiuyuric. Mc canihctni que mane mtasiupatax aixa temtetaxeiyanic.

5Mpa

Mericte heiserie temupitariec yuri teteeriet, ayumieme aixa tecatenitaxeiyani Cacayarimat, Tatiaitvame Quesusi Crisitu yatatipitacacu. 2 Mc yatatipitacacuta, yuri teteeriet mpa teniitarieca, Cacayari aixa tiniucaiyarini tahesie mieme. Ateputiu iya aixa tiucaiyaricacu. Aixa teptetachave yuri temteeriec tetaicuevat Cacayari visi mtatixeiyanic. 3 Mc meta, aixa teptetachave temuximatariec mpa tetemait, xca teuximatarieca, teteucaenivat tepacne. 4 Xca teteucaenivani, teinasiet tepacne. Xca teinasieca, teyvavet tepacne yuri temteeriecac tetaicuevat.

Tita temtehexeiya heiserie temupitariec

tita axa mtiane catiniuneni cuiepa tevi myuxevicai axa mtiuyuric. Axa mtiuyuric caniumni. Mparita ayumieme yunait

12Merics

Arani Crisitupa que mane

Xumatari5,6 teteri mecuiit menacne, yunait axa memteuyuric. 13 Inari niuquiyari caxuavecacu cuxi, cuiepa memtama axa mepteyuriecai. Peru inari niuquiyari caxuavecacu, tevisie pcarahiva axa xca tiuyurieni. 14 Masi Arani meri, arique yunait Muisexi amuyeicacaipai, yunait meuyuitarieca mepucui, sepa hepana axa memcateuyuri, Arani taaurie mavepa que mcatiheiseriecai. Mc Arani que mane umamieniquecai caniquisicayaritni. 15 Peru taaurie que mrave, mpata yaxeica tepcateumiquie. Mc myuxevicai taaurie mavec, hipat mepucui, peru masi vacava aixa ptiucaiyari Cacayari, masi vacava mepteumiquie, xevit tevi Quesusi Crisitutt aixa tiucaiyarit que mtimiriyax imiquieri hipame vahesie mieme. 16 Tita mtivarumi, mc mpa pcaane que mtiuy quepaucua mc myuxevicai axa mtiuyuri. Heiva axa mtiuyuric, nanutahiyani inasiet. Masi que mtivarumi mixa taaurie meaxriecu, heiserie mecaniupitarieni pta. 17 Yuxevit taaurie mavec, yunait mepuyuitarie memcuiinic xeimec. Masi vacava mme memyuvariya memitanaquierienic cuini mieme que mtiucaiyari iya, que mtimiriyax yuimiquieri heiserie vapitat, mme meayeyuyurit mepteaitani tevi myuxevi Quesusi Crisitutt mpa mtiuyuric.

310 ayumieme, xevit taaurie mavec que memteanutaxriya yunait teteri, mparita yaxeica yunait teteri heiserie mecaniupitarieni memayeyuyurinic, xevit heiseriemec yamtiuyuric. 19 Xevit tevi yamcaticamiecaic, hipame axa teyuruvamete que mtivarayeita, mparita yaxeica hipame heiserie mehexeiyame nivarayeitamc xevitta yamticamiecaic. 20 Inari niuquiyariri punua masi yemec mtitamirec taaurie que memteaxrie. Masisari yemec tiutamiriyacu tita axa memteuyuri, anata Cacayari masi cuini mieme cuxi aixa ptiucaiyaricai, 21 tita axa mtiane que mtivacuyuitvacai vacuiit, mparita yaxeica Cacayari aixa tiucaiyarit mvayuitanic heiserie vapitat, tucari mcaxve vapitat, Tatiaitvame Quesusi Crisitu yativapitacacu.

18Hicri

Mericte que teutiyuaneniri. Capca mpa axa teteyuriet tetahayevani, iya masi cuini mieme aixa mtiucaiyarinic. 2 Pcatixasiet. Tameri temucui para axa temcateyuriecac, queri teteayeyuyurini mpa teteyuriet. 3 Capca asixecatemate, tame quetapamet temucayarie Crisitu Quesusisie temteviyanic, tame tecanicayarieni hepana

Que temteucui axa temcateyuriecac, que temteayeyuyuri Crisitusie teteviyat

311 temcuinic. 4 Ayumieme hamatana tepucateuquiexa mpa teteucayarieca temcuinic, para yaxeica hepana temuuvanic teutihecuariyarieme que temteyurie teayeyuyurit tameta, mpata Crisitu manucuquepa mquite vasata tauquiyari visi mane enucuquetaca. 5 Quepaucua hepana temucui hamatana tecanitaxevire. Ayumieme masisari hepanata tenanucuuicuni. 6 Ipa teptemate, que temanenecai mataripai, tecaniucuiiva hamatana curuxisie, mcaunarienic tita axa temteuyuri tavaiyarisie, tavari variyarica temcateuximayacac tita axa mtianesie mieme. 7 Que mane mmqui, mc heiserie pexeiya axa mcatiyurienenic. 8 Tame Crisitumat temucuic, ayumieme yuri tetenierieca hamatana tepayeyuyurini. 9 Mpa teptemate, Crisitu mquite vasata anucuqueca hutarieca pcamni. Pcayve mcuyuitarienic mumnic. 10 Que mtium, tita axa mtiane hepasita caniumni xei mieme. Que mrayeyuri, Cacayarisie mieme canayeyurini. 11 Xemeta yaxeica mquite xequeneyuerieca axa xemcateyuriecac, xeayeyuyurime pta xequeneyuerieca Cacayarisie mieme, Tatiaitvame Crisitu Quesusisie xeteviyat. 12 Ayumieme xevaiyari mumximesie xeuuvat, xepcacuyuitarieni axa xemteyuriecac

Xumatari6 yaxemtecahunic que mtiucahiveerie xevaiyari. 13 Xepcaiyetuaniri yuvaiyari para cmana axa xemteyuriecac heiseriemec yaxecatecahut. Masis mme memanutanenierix mquite vasata vahepa xeyat, xequeneyuyetuaca Cacayari mxecuyuitirienic xevaiyari, heiseriemec yatiyurienet. 14 Xepcayvaveni xemcuyuitarienic axa xemteyuriecac. Xepcaya inari niuquiyari mtixeaitac. Que mane aixa mtiucaiyari mtixeaitac pta xecaniyaca.

aneni. Inari niuquiyari mcatatiaitac, que mane aixa mtiucaiyari pta mtatiaitac, ayumieme axa teteyurieca. Pcatixasiet. 16 Capca asixecatemate, que manesa xemyuyetua xemteuximayacac iyasie mieme yaxemtecahunic que maine, variyarica teuximayatamete xephme que manesie mieme yaxemtecahu que maine. Xca tita axa mtianesie mieme xeteuximayaca, xecanicuicuni. Me xca xeteuximayaca yaxetecahut Cacayari que maine, heiserie xehexeiyat xecanacnicuni. 17 Pampariyusi nepipita Cacayari, sepa tita axa mtianesie mieme xemteuximayacai, yuiyaric yaxetecahut xenacne que xemteyetuiriyarie yaxetequitariet. 18 Xeutixnarieca axa

15Ques

Que temteuximaya tita mtiheiseriesie mieme

Xumatari6,7 xemcateyuriecac, tita mtiheiseriesie mieme xeteuximayat xenacne. 19 Tevipa nepticuxata xemveraranic teteri vahepa xeteuiyarit. Xepyuyetuacai xevaiyari mtiuximayacac tita mcatiitiyasie mieme tita inari mtisanasie mieme, inari xemtisananic. Hicrita yaxeica xequeneyuyetua xevaiyari mtiuximayacac tita mtiheiseriesie mieme, iyasie mieme xempasienic. 20 Quepaucua tita axa mtianesie mieme xemteuximayacai, xepuxxnicai tita mtiheiserie hepasita. 21 Que xeteutixuxuaverecai ana. Hic xepyuteteviya mc hepasita. Que mane mpa mtiyuriene, mc mquit canayeimc. 22 Hic pta xeutixnarieca axa xemcateyuriecac, Cacayarisie mieme xeteuximayat, ayumieme xeputixuxuavere xempasienic iyasie mieme. Que mane mpa mtiyuriene, mc tucari mcaxve hexeiyat canayeimc. 23 Cams, que mane axa mtiuyuri, mc myac aprapiniyarieni, masi Cacayari que mtatimicua, mc tucari mcaxve catanimicuacamc Tatiaitvame Crisitu Quesusisie teteviyacacu.

312 asixecatemate, inari niuquiyari ptiaita tevi mexi ayeyuri xeica. 2 Inari niuquiyari que maine, peuyevese uca mrecacna ycnasie mtiviyanic mexi ayeyuri iya. Xca cnaya umni, puxnix, inari niuquiyari racna mxata asipcahaine hepasitana. 3 Mericte, xca xeime uquisie tiviyani mexi cnaya ayeyuri, uca micumava que mane mcaycna canitatervariemc. Mes xca umni cnaya, puxnarie, inari niuquiyari asicahainecacuri hepasitana. Ana xca xeime uquisie tiviyani, uca micumava que mane mcaycna pcahctni. 4 Mpata yaxeica xeme neivama, Crisitu yuvaiyarisie mumieriec, xemeta xeniucuiiva inari niuquiyari asimcahainenic xehepasita. Ayumieme xeimesie xepteviya, que mane mquite vasata manucuquesie, Cacayarisie mieme temutixuxuaverenic. 5 Quepaucua teteri vahepa temteuiyaricai, axa que temteyuriecai tetetacahiveeriet, tavaiyari niucuyuitarivacaitni, inari niuquiyari yataticuyuitvacacu. Ayumieme teniucuini que temteutixuxuaverecai. 6 Hicri tenixxnini, inari niuquiyari asipcahaine tahepasita temucuic tita mtativiyacai mcatasiviyacri. Ayumiemeric hecuamec Iyari que maine teteniuximayaca, utarica yeimec que mtieniric pta tepcateuximaya.

Neivamarixi, xeme xemtemate que mtitita inari niuquiyari, neptixetaxataniqueyu. Capca

Memneneque vahesie que mtimasic quisica

313
Tita axa mtiane nehesie que mtiyeca
14Tame

Xumatari7 teptemate, inari niuquiyari iyarisie pmieme. Ne pta teteri vahepa neptiucaiyari xeica. Tita axa mtiane pnesiunanai. 15 Nepcaimate tita nemtiyuriene. Tita mnetinaque yanepcatiyuriene, masi tita nemtiuxie yaneptiyuriene. 16 Hic meric, xca tita mcanetinaque yanetiyurieneni, ayumieme aixa neptixeiya inari niuquiyari, quename aixa ane neutait. 17 Hic neri nepcahc que mane mpa mtiyuriene, masi tita axa mtiane nehesie mtiyeca, mc yaptiyuriene. 18 Ne neptimate, nehesie tita aixa mtiane mcatiyeca, teteri vahepa que nemtiucaiyari. Aixa neptiyurieneniqueyu peru nepnetexie aixa que nemtiyurieniqueyu. 19 Aixa que nemtiyurieniqueyu, mpa nepcatiyuriene. Masi axa que nemcatiyurieniqueyu, mpa pta neptiyuriene. 20 Mericte xca yanetiyurieneni que mcanetinaque, neri mpa nepcatiyuriene, tita axa mtiane nehesie mtiyeca pta yaptiyuriene. 21 Ipa nepretima inari hepasita, quepaucua nemnevariya aixa nemtiyurienic, tita axa mtiane nehesie apuve. 22 Que nemtinemate neiyarisie, nepnetemavi Cacayari inarieya hepasita, 23 peru inari yc aneme nepxeiya nevaiyarisie tiviyame. Mc inari, que nemtinemate inariyarimat mepuyucuitve. Mc inari axa

teutiyuaneni. Capca inari niuquiyari axa ane. Pcatixasiet. Masi xca inari niuquiyari caxuavenique, ne nepcaretimaniqueyu axa que nemtiyuriene. Hiveerica nepcahetimaniqueyu xca inari niuquiyari mpa caanuynenique, Pepcatiacahiveerieca. 8 Aisicayari muxuavecaic, tita axa nemtiuyuri nisutani nesicuyuitvat para naimec nemtinecahiveeriecac. Xca inari niuquiyari umavenique, tita axa mtiane pmquiniqueyu. 9 Nes heiva inari niuquiyari necahexeiyat anepuyeicacai. Quepaucua aisica mnesiuaxix, tita axa nemtiyurienecai nanutaniere. Neri neniumni. 10 Mc aisica mnesianutanieritaniquecai, que nemtitaxei, mc pnesiumi pta. 11 Peru aisica muxuavecaic, tita axa nemtiuyuri nisutani netiirviyat, mc aisicac pnesiumi. 12 Ayumieme inari niuquiyari Cacayarisa canimiemetni, aisicata hesana pmieme, pheiserie, aixa pane. 13 Mericte, mc aixa mane tihc tita mnetiumie. Pcatixasiet. Masiri, para mmasicnic axa que mtiane, tita axa nemtiuyuri pnesiumi, icuyuitvat tita aixa mtiane. Ayumieme aisica muxuavecaic, cuini mieme axa anet nayani tita axa nemtiuyuri.

7Queri

Xumatari7,8 mane nevaiyarisie mtiviya pnesiuvi. 24 Ne xa ui nepuximatarie. Quepai pnesitavicueisitani ic caxari que mtium. 25 Pampariyusi nepipita Cacayari, Quesusi Crisitu mtatiaitvame nesipareviecacu. Ayumiemeri, que nemtinemate, neptiuximaya Cacayari inarieyasie mieme, teteri vahepa que nemtiucaiyari pta, neptiuximaya inari axa manesie mieme.

314 vahepa teteuiyarit, Iyari pta que maine atemuuva tahesie. 5 Mme teteri vahepa meteuiyarit amemuuva, mme teteri vahepa mepteyumate. Mme Iyari pta que maine amemuuva, mme Iyaripa mepteyumate. 6 Xca teteri vahepa tiyumaica, canimmc. Xca Iyaripa tiyumaica, canayeyuricamc, yuiyarisie pcauximatarieca. 7 Que mane teteri vahepa mtiyumate, mc Cacayari caniuxieca. Yapcaticamie Cacayari inarieyasie, ni mpa pcayve. 8 Mme teteri vahepa memteuiyari, mme asimepcayvave para Cacayari mnaquiacac. 9 Xemeri teteri vahepa xepcateuiyari. Iyarisie pta xepteviya, xcate Cacayari Iyarieya xehesie yecani. Xca xevit Crisitu Iyarieya cahexeiyani, mc Crisitusa pcamieme. 10 Xca Crisitu xehesie tiviyani, xevaiyari canimquini axa xemteuyuric, xeiyari masi canayeyurini heiserie xemupitariec. 11 Que mane menucuqueta Quesusi mquite vasata, mc Iyarieya xca xehesie yecani, que mane menucuqueta Crisitu Quesusi mquite vasata, mctt canenutanieritamc xevaiyari cuicuiime, Iyarieya xehesie mtiyeca yatiyurienecacu. 12 Ayumieme neivama, tixat preuyevese yatemteyuriecac. Peru pcaheuyevese teteri vahepa temyacac que memteuiyari, ateuuvat

Ayumieme hicrixa mme Crisitu Quesusisie memteviya mepcaanutaxriyaniri, mme amemcauuva teteri vahepa meteuiyarit, Iyari pta que maine amemuuva. 2 Mc inari cmana Iyari tucari mipita que mane Crisitu Quesusisie mtiviya, mc pnesiuxnax, mcanesicuyuitvanic mc inari cmana axa nemtiyurienecai, cmana nemum. 3 Inari niuquiyari que mcatiyvecai, que mtiveranicai temteteric, Cacayari pta nenutahani tita axa mtiane que memteyurie teteri vahepa meteuiyarit. Nenutahani yunive heyenaca teteri axa memteyuruva vahepa aneme, heiyenaca tita axa mtiane hepasita. 4 Mpa catiniuyurieni, tita mtiheiserie inari niuquiyari que maine mayeatarienic tahesie, tame atemcauuva teteri

Que temteayeyuyuri Iyarisie teteviyat

315 teteri que memteuiyari. axeuuvani teteri que memteuiyari, xepcuini. Iyari xepareviecacu xca xeimieni tita yuvaiyarisie mtiyuriene tevi, xenayeyuyuricacuni. 14 Queyupameme Cacayari Iyarieya mvaravitc, mme Cacayari nivemama mecanihmetni. 15 Xeme iyari xepcautanaquierie variyarica xemteuximaya hesiena mieme, tavari xemmamacac. Xenitanaquierieni Iyari Cacayari nivemama mxeayeita pta. Mcsie teteviyat mpa tepteuhiva, Quemasi, uquiyari. 16 Mc Iyari taiyarimat axeica meptehecata quename Cacayari triyamama tehme. 17 Xca tetriyamamatni, tixat tahesie ptinaqueni. Tita Cacayari mtatimini tahesie ptinaqueni, Crisitusie que mtinaquenita, xcate hamatana teteucuine, hamatanatari visi teanenet temayeitarienic. 18 Ipa nepticueriva, que temtecuine hic, mc tixat catihctme teperieca quepaucua temxeisitarieni visi que mtiane uxaa varie. 19 Nait mtiunetari ptaicueva Cacayari nivemama memasict memacnec, cui vaxeiyamt. 20 Tita mtiunetari xanaca que mrayeitari, mpa mtiyuvariyacaic mpa pcatiuy. Que mane mpa aneme meyeita yamtiuyuric pta puy. Taicuevat xeica yuri tinierieca. 21 Tita mtiunetari ayumieme pxnarieni, tita
13Xca

Xumatari8 mtipnive mcaiaitacacri, masi Cacayari triyamama visi memanene vahepa xnit mayanic. 22 Mpa teptemate, nait mtiunetari axeica maaiva, axeica mticuine hicque. 23 Mc meta, tameta Iyari temexeiya tita umramiesie timiemetme, siepre tatata tenaaivani tetaicuevat Cacayari nivemama temacnec quepaucua tavaiyari mxnarieni. 24 Mpa yuri teteeriet tetetaicuevat teputavicueisitari. Peru xca ixeiya tita mticuevie, masi pcaicuevieri. Queri ticuevieca tita mtixeiya. 25 Perus xca teicuevieca tita temcatexeiya, tenitaicuevani teteucaenivat. 26 Mparita yaxeica Iyari ptasiparevi que temteverarani. Asitepcatemate tita temteitavavirieni que mreuyevese. Mc Iyari masi tahesie mieme nitavavirivani Cacayari, haaivat niuquiyari que mcatixuave. 27 Que mane taiyari mtainata, mc catinimaica que mticueriva Iyari, iya mitavavirivac Cacayari que mtinaque, mme Cacayarisie mieme memupasie vahesie mieme.

mpa tecatenimaica, mme meminaquierie Cacayari, iya nivaparevieca, naime ticuyuitvat para aixa memitarienic mme memutainieri, iya que mtiyuriemccai meripai. 29 Mme meripai mvamaicai, mme nuayapa meaneneme

28Tame

Yemec que temteheiva naime

Xumatari8,9 pvarayeitamccai meripai, iya yumireme ivamarixi vamasica mayanic. 30 Mme meripai mya meaneneme mvarayeitamccai, mme nivarutainieni. Mme mvarutainie, heiserie nivarupitani. Mme heiserie mvarupita, visi meaneneme nivarayeitani. 31 Queri teutiyuaneni xca mpa aneni. Xca Cacayari tasinaquierieca, quepai ptasiuxiveerieca. 32 Que mane yunive mcautavicueisita, miyetua pta tanaime tahesie mieme, iya xari hamatana naime ptatiminita. 33 Quepai pvaxanetani mme Cacayari mvaranuyexei. Cacayari canihctni que mane heiserie mvarupita. 34 Quepairi pvaranutaxrieni. Crisitu Quesusi canihctni que mane mum, que mane masi manucuque, que mane Cacayari serieta macaca, que maneta tahesie mieme mitavaviriva. 35 Quepai ptasipata Crisitu mcatasinaquieriecac. Xca teuximatarieca, xca tesaipnarieca, xca teutaveiyarieni, xca teheuhacacuicuni, xca temamaveni, xca teucuerivaitarieni, xca tecuiivarmeni, mc nait que tiyve. 36 Que mreuxa, Taheyemec tepcuiiva ahesa temmiemetec. Muxasi memcuiivanipa tenierivani. 37 Sepas naime, cuini mieme tecateneivani ic naime iya

316 mtasinaquierie yatatipitacacu. 38 Ne mpa neptinemate, sepa temcuini sepa temayeyuyurini, sepa niuqui tuayamete sepa teaitamete memyaca, sepa tita hic mtimieme sepa tita uxaa mtimieme, sepa memtrcavi, 39 sepa mreutiteva sepa mreucateva, sepa que mtitita que anet mtiunetari, mc pcayveni mtasipata Cacayari mcatasinaquieriecac, Crisitu Quesusi mtatiaitvame que mtatinaquierie.

Yuri nepaine Crisitusie netiviyat. Nepcatiitava, neiyari nehamat yatinihecatani Iyari Mtiyupatasie netiviyacacu. 2 Mpa nepaine, yemec nepnehiverie, neiyarisie nepticuine necatihayevat. 3 Nemeuyehiyaniqueyu Crisitusie necativiyat nemayanic, neivama vahesie mieme, mme memnemarema que memteutinunuiva, mme vahesie mieme. 4 Mme mecaniixaherisixitni. Mme Cacayari nivemama mepayeitari, visi tianeme mepteupitari, tratute mepupitari, inari niuquiyari mepupitari, Cacayarisie mieme uximayasica mepexeiya, mepteutahavari que memtemiquieniquecai. 5 Tauquiyarima mepvauquiyarima, vasatata canimiemetni que mane heiserie mupitarie Crisitutt, que mtiunuivax. Iya nai tiaitame Cacayari canihctni. Aixa quetixasivani yuheyemec. Mpa xeica pane.

Ixaherisixi que memteanayexeiyari

317 Cacayari niuquieya pcayutatexie, mpa pcaane. Yunait Ixaherisie memyec, mme mepcaixaherisixi. 7 Apurahamisie memyecc xeica, yunait mepcatriyamama. Masi mpa paine, Isahaquisie memyecne, mme anivema mecanitatervariecuni. 8 Ipa canianeni, tri vaiyarieyasie memyec, mme Cacayari triyamama mepcahme, masis mme memutinunuivax Cacayari que mtitahavix mtiminiquecai, mmett nivemama meputatervari. 9 Catinitahave que mtiminiquecai mpa hait, Epaucua nepayeneni. Ana Sara yunive pexeiyaniri. 10 Mcrita, ana Xevecasie yamepteinaricai tri, tauquiyari Isahaqui muyuxevicai vauquiyaritcacu. 11 Mecatinunuivavecacu cuxi, tita aixa mtiane tita axa mtiane mepcateyurievavecai cuxi para mseiriyarienic tita Cacayari mtiyuriemccai que mtivaranuyetexix, 12 que mane mvarutainie yatiyurienet, sepa tevi que mtiyurienecai. Ana Xeveca mpa ptiutahavari, Masicaya catiniuximayacamc yumutasie mieme, 13 que mreuxa, Nepinaquieriecai Cacuvu, Esahu pta nepuuxiecai. 14 Mericte, que teutiyuaneni. Cacayari que mcatiheiserie pcatiyuriene. Pcatixasiet. 15 Mpari ptitahavix Muisexi, Nepinenimaya que mane nemnenimayatamc, nepiviya que mane nemviyamc.

Xumatari9 sepas xevit yamtiyuvariya yamtiunanausa, Cacayari mtiyucanenimaya canihctni que mane mpa myane. 17 Utarica niuquiyari mpa ptichave Parahuni, Ayumieme nepmasianucuqueta, ahesie nemtihecatanic que nemtitrcaye, naisari cuiepa nemcuxasivanic que mane nemhc. 18 Ayumieme caninenimayaca que mane mnenimayatamc, seime nayeitani que mane seime mayeitamc. 19 Sric mpa pepnetichaveni, Mericte, titayaricuta tiniuquixie cuxi. Quepai piuxiveerieca tita mtiyuriemc iya. 20 Neuxei, ecsari que peppaic pemitaeiyanic Cacayari. Tita mtiuveviya que tichaveni ivevivame, Titayari ipa neaneme penetiutavevi, utait. 21 Cam ivevame heiserie carexeiya haxu hepasita, xei tapuriyaric mtitivevienic xeime xari visi mrapiyacac, xeimeta axa mrapiyacac. 22 Sepa Cacayari masicme mayeitamc que mtihaa, titahecatamt que mtitrcaye, ques yni xca cui tiucaenivat inevieni pari mhecarieni mhaarisie mcaunarienic. 23 Mpa ptiuyuri mtihecatanic vacavamec visi que mtiane, visi aneme ayeitat pari mnenimaya, meripai micuhaarita visi anet mayanic. 24 Tames tecanihmetni. Ptasiutainie,

6Perus

16Ayumieme

Xumatari9,10 Huriyusixi vasata xeica pcatixa, masi memcahuriyusixi vasatata ptasiutainie. 25 Que maine Huxeya xapayarisie, Mme memcaneteterimatcai, neteterima neptivataterva. Iya mcanaquierivacai, mnaquieriva neptitaterva. 26 Haque mpa memtetahavarie, Xepcaneteterima, Mana Cacayari mayeyuri nivemama meptatervarieni. 27 Quisariyaxita mpa tiniuhiva Ixaheri hepasita, Sepanet Ixaheri xiyarimama haramarasie mieme xiecaripa memyupamenique, hipat xeica mecanitavicueisitariecuni. 28 Heyeatat yuniuqui, imexitat yacatiniyuriemc Tiaitame cuiepa. 29 Meripai que mainecaita Quisariyaxi, Que mane yumireme mtivaaitvame Xca catasiucueiririenique tatriyama, Surumatari vahepa tecaniitarieniqueyu, Cumuxatari vahepa tepaneneniqueyu.

318 heiserie memexeiyanic inari niuquiyarisie mieme, mme mepcaayeaxa inari niuquiyarisie. 32 Titayariri. Yuri mepcateeriecai, masi que memteyuriecai mepyumexitacai. Ayumieme mepcaayeaxa. Meputicamrix tete mraticamritresie, 33 que mreuxa, Cam Siyunisie nepicaye tete mraticamritre, Tete cmana memticamrique. Que mane yuri mtierie iyasie pcayuteviyani. Neivama, neiyaric ipa nepreixeiyaniqueyu, ipa neptivaviri Cacayari mme vahesie mieme, memtavicueisitarienic. 2 Netinihecatani cuini mieme Cacayarisie mieme que memteyumexita, masi aixa metemait mepcayumexita. 3 Asimepcatemate heiserie que mtiyupitva Cacayari. Ycmana pta meptecuvautve heiserie que memteyupitanic. Ayumieme yamepcatecahu Cacayari que maine, heiserie mvapitanic. 4 Crisitu nitaparitani inari niuquiyari, yunait yuri memteerie heiserie mempitarienic. 5 Muisexiri mpa tiniuutani, inari niuquiyaric heiserie que mrexeiya xatat, mpa utait, Que mane tevi mpa mtiyurieni, mc canayeyuricamc cmana. 6 Peru yuri mtieriec heiserie que mrexeiya, ipa

10

que teutiyuaneni. Mme memcahuriyusixi memcayumexitacai heiserie memexeiyanic, mme heiserie mecaniupitarieni. Heiserie mepexeiya yuri memteeriec. 31 Ixaherisixi pta memyumexitacai

30Mericte,

Huriyusixi teteriyari que memteheiyehva niuqui aixa manuyne

319 pta paine, Aiyarisie mpa pepcatiachaveni, quepai taheima peutimieni peutait, Crisitu manacavitnic peticuerivat, 7 quepai peucamieni meucatevasie peutait nusu, Crisitu manativitnic mquite vasata peticuerivat. 8 Masi que haine. Niuquiyari canehuraniri atenisie aiyarisie. Tita temtecuxata yuri que mtierie hepasita, mc canihctni. 9 Mpa paine, xca atenic petiahecataca Quesusisie petiviyat Tiaitame que mtihc, xca aiyaric yuri petierieca quename Cacayari henucuqueta mquite vasata, pecanitavicueisitariemc. 10 Yuiyaric tevi yuri ptierie heiserie mpitarienic. Yutenic ptiyuhecata mtavicueisitarienic. 11 Ipa paine utarica xapayari, Yunait hesiena yuri memteerie mepcayuteteviyani. 12 Huriyusixi Criyecusixi yc mepcaanene. Yunaime Tivaaitvame caniyuxevini, cui ptivamicua yunait memitahave. 13 Yunait memitahaveni Tiaitame meptavicueisitarieni. 14 Mericte, que manesie yuri memcateutaerie que meteihaveni. Quepa yuri metetaerieni que manesie asimemcatehetimaivave hepasitana. Quepa meteheitimani xca umaveni que mane mtivacuxaxatvani. 15 Quepa metecuxatani xca mecaheutanariexani. Que mreuxa, Mme memtecuxata

Xumatari10 que mcatiuximatarieca yuiyarisie, niuqui aixa manuyne memtecuxata, visi que aneneni vaqueiya. 16 Masi yunait yamepcatecac niuqui aixa manuyne que maine. Quisariyaxi mpa paine, Tiaitame, quepai yuri titaeririe tita mtiuenie yatetecuxatacacu tame. 17 Tita mtiuenie miaxixc, ayumieme tevi yuri ptiutaerie. Mpa catinienani, tita mticuxasiva Crisitu hepasita miaxixc. 18 Masis mpa nepaine, meteuenana acu. Cams, Naisarie cuiepa peutayeixa vaniuqui, Cuie manunierepai netaaxani vaxasica. 19 Mericte, mpa nepaineta, Sric Ixaherisixi yamecatehetima acu. Merics Muisexi meri ipa paine, Xetesacame nepxeayeitani xemvatesanic Mme xei nuivariyari memcahme. Xevahecame teteri asimemcatemaivave nepxeayeitani. 20 Arique Quisariyaxi camat ipa paine, Mme memcanesicuvautvecai mepnesiutaxei. Mme nehepasita memcatecuivavacai, Vahxie nemasict nenayani. 21 Mpata naineni Ixaherisixi vahepasita, Tucaric nemama nepeutasera teteri yamemcatecahu memuxivaa vahepa.

Xumatari11
Hipat Ixaherisixi que memteyuhayevani

320 tiucaiyarit varanayexeiyaque, mme pta tixat mepcateyurieniqueyu. 7 Queteri aneni. Ixaherisixi mepcaheitaxei tita memtecuvautvecai. Mme memanayexeiyarie meneitaxeiya pta. Hipat mme meseseit menacne, 8 que mreuxa, Cacayari iyari myraxie nivarupitani, Hxi tivarupita cmana memcaheunenierenic, Naca tivarupita cmana memcaheuenanacac Hicque. 9 Ravirita mpa paine, Mexasie quepaucua memteapica, Ipari queayani, viniyari queayani vahesie mieme, Mequeutiquetamrixani muva. Amemteapinepa mequeteepinirieni. 10 Vahxi queacpire memcaheunenierenic. Meanacatutusit mequeacne yuheyemec.

11

Merics ayumieme ipa nepaine, Cacayari tivarutixanierie yuteterima. Pcatixasiet. Neri Ixaherisixi necanixevittni. Apurahamisie nepyeta, Venicamini nuivarieyasie nepmieme. 2 Cacayari pcavarutixanierie yuteterima meripai mvamaicai. Mes asixecatemate que maine utarica xapayari Eriyaxi xatat. Mc nitavavirieni Cacayari Ixaherisixi vahepasita, mpa utait, 3 Neuxei Tiaitame, mepvarucui mme memtecuxatacai ahesie mieme. Mepicaunaxa haque amavari mratimemierivasie. Ne nexata nepnehayeva, mepnesicuvautve memnesimienic. 4 Peru Cacayari que titaeitt. Ipasiet, Nehesie mieme atahuta miriyari nepvatiyasa uquisi, Vahari hxie memcacatunumauivave. 5 Mpari yaxeica hicta mepyuhayevax hipat memanayexeiyarie aixa que mtiucaiyari iya. 6 Cam aixa mtiucaiyaric mepanayexeiyari, tixat memteuyuric mepcaanayexeiyari. Mes, aixa que mtiucaiyari, xca tixat meteyurieca meanayexeiyarienique, mc pta aixa pcatiucaiyariniqueyu. Xcateri meanayexeiyarienique tixat memteuyuric, aixa tiucaiyarit pcavaranayexeiyaqueyu. Mes, que memteuyurie, xca aixa

nepaine, metiquetamrixaca mecatehecaxri yuheyemec. Pcatixasiet. Masi taaurie memaxric mme, mme memcahuriyusixi meptavicueisitarieni, Huriyusixi memtesanic. 12 Taaurie memaxric cuiepa memtama vaca que memteupitarie, mme memyutexiec memcahuriyusixi vaca que memteupitarie, cam

11Merics

Memcahuriyusixi que memtetavicueisitarieni

321 masi vacava mecatepitarieni cuxi quepaucua memayeaxani Huriyusixi. 13 Ne mpa neptixechave xeme xemcahuriyusixi, ne que nemrenarie memcahuriyusixi vahesa, aixa nepaine nehritarica hepasita, 14 siparas xca neyveni nemvatesatanic neivamarixi, siparas xca nevatavicueisitani hipame mme. 15 Mme memxanierivac, cuiepa memtama meniupasieni aixa memtexeiyarienic. Masi vacava cuxi catiyni quepaucua memnaquierivani. Xari cuiepa memtama ayumieme mepanutaneniereni mquite vasata. 16 Hecuame mavariyari xca Cacayarisie mieme upasieni, nait yacatinipasiemc. Nanayari xca Cacayarisie mieme upasieni, mamateyata canipasiemc. 17 Hic hipat mamateya menanumurixani, ec huriva yeutanaca pehctt vasata peniucaquerieni huriva cyeyari nanayasie mieme hayari que mracacapa peiet pemayanic vahepa. 18 Ayumieme pepcavataveerieca mamateya. Xcari pevataveerieca, cam ec pepcaitituica nanayari, nanayari pta pmasitituica ec. 19 Ecri mpa peptayni, Mamateya mepanumurariexa nemcaquerienic ne. 20 Mericte, yuri memcateeriecaic, ayumieme mepanumurariexa. Ecs yuri pemtieriec apepuve. Pepcaanuyehaitrve que pemtiamate, masi queneumaca. 21 Xcari Cacayari cavarucueirieni

Xumatari11 mamateya ycmana memutinexa, tiet camasicueiriemc ecta. 22 Cam aixa que tiucaiyari que tiseita Cacayari. Caniseicaitni memacaxri vahepasita. Aixa catiniucaiyarini ahepasita xca peahayevani aixa tiucaiyaricacu iya. Me xca catixatni, penanuvitequiemc ecta. 23 Mmerita xca yuri mecateeriet mecayuhayevani, mme mepecauitarieni. Cacayari trcariya canexeiyani tavari mvacauitanic. 24 Ecri huriva yeutanaca mutinuivaxsie pemiemett penanuvitequieni, haraverita mieme hurivasie peniucaquerieni que pemcatiunuivax. Masi yemec mme mamateya mc hurivasie memmiemete mecatecauitarieni ycyeyarisie.

yac xeica capa temaivavemete xeyueriecac, pcanesinaqueniqueyu xca xecaheitimanique ic niuqui mutiaviesiecai. Hipat xeica Ixaherisixi meseseit menacne, mexi yunait memcahuriyusixi mecaayeaxavave. 26 Mpa tiyyu, yunait Ixaherisixi menitavicueisitariecuni, que mreuxa, Tiyuvicueisitvame Siyunisie nayeyeimc. Taaurie pehani Cacuvu, Cacayari caayexeiyat mcayuhayevac. 27 Ipa netinivaveviriemc tratu

Imatrieca que memtetavicueisitarieni Ixaherisixi


25Neivama,

Xumatari11,12 Quepaucua nemvanavairieni tita axa memteuyurie. 28 Niuqui aixa manuyne que mticuxasiva, mme meniuuxivaani, xeme aixa xemitarienic. Peru que memteanayexeiyarie, Cacayari pvanaquierie vauquiyarima mvanaquieriecaic. 29 Cacayari pcayupata que mtivamicua que mtivainie. 30 Xemes que yaxemcatecahucaianapai, hic que xemtenenimayasie mexi mme yamecatecahu, 31 yaxeica mme hic yamepcatecahu mexi xenenimayasie xeme, mmerita hicrixa memnenimayasiecac. 32 Cacayari yunaime nivayetuani yamemcatecahunic, yunaime mvanenimayacac. 33 Quetimarive, Cacayari vacava que mrexeiya, que mtimaive, vaca que mtimate. Que tiyutexie tevi iinatat tita mtiychave Cacayari, icuvaunet huyeteya. 34 Quepai pretima Tiaitame que mtiyumate, Quepai picuimaiya. 35 Quepai ptimicua meri, amrapinenic iya. 36 Nait hesana catinaneicani, acatiniuveni iya ticuyuitvacacu, hesiena catinimiemetni. Aixa queticuxasivani yuheyemec.

322 mayeyuri mupasie minaque Cacayari. Mc uximayasicac xecaneyexeiyacacuni iyarisie mmiemec. 2 Mme hic cuiepa memtama xepcavaqueni, masi yc xeanenet xequenacni xetihehecuareme que xemtecueriva. Mpa xeteyuriet heiseriemec xeneitimaicuni tita mtinaque Cacayari, tita aixa mtiane titac mtinaquia titac mrayeave. 3 Iya aixa mtiucaiyaric nehesie mieme, ayumieme mpa neptixechave yuxexuit yuhesa xemetitei, xepcaanuyehaitrveni xeteychavet yuhepasita que mcareuyevese yaxemteychavenic. Masi yaxequeteneychaveni para aixa xemteyumaicac pta, yuxexuit Cacayari que mtixeuinasirie yuri xemteeriecac. 4 Tavaiyari caniyuxevini, peru pariyari hesiena mmieme canimireni. Xexuit pariyari yc ptiyuruva. 5 Tameta temmire, xei vaiyari tecanihmetni Crisitusie teteviyat. Axeica taxexuit tinitapinitni. 6 Yc teteniumiquivani, iya aixa que mtiucaiyari taxexuime tahesie mieme. Xca mpa teteumiquieni texaxatamete temacnec, yatepteumiquiva yuri que temteerie. 7 Xca teteparevivametetni, tetepareviet yatepteumiquiva, xca tetequitametetni, tetequitat yatepteumiquiva, 8 xca tetetutuicametetni, tevatuicat

12

Ayumieme neivama Cacayari mtiyucanenimayac, mpa netinixevavirieca, xemiyetuanic yuvaiyari mavari mayanic

Que mreuyevese yamtiyurienenic Cacayarisie mieme pasiet

323 yatepteumiquiva. Que mane mtivamicua, aixa iyaric mtivamicuanic yaptiumiquiva, que mane mtiaita, yamtiyumexitacac yaptiumiquiva, que mane mvanenimaya hipame, myutemaviecac yaptiumiquiva.
Crisitu teterimama que yamemtecahuni

Xumatari12,13 vahamat xequeneyutemamavieca. Memtisuana vahamat xequeneutisuanani. 16 Yaxeica xequeteneychaveni yuhepasita yuxexuit. Xepcaanuyehaitrveni que xemteyumate, masi tixat memcatehme vahamat xequeneuuvani. Yac xeica xetecuerivat, xetemaivavemete xepcayuerieca. 17 Ni xeime axa xepcateapica iya axa xeuyuriecu. Xequetenecuvava aixa xemteyuriecac yunaime teteri vahxie. 18 Xca xeyvaveni, que xemteyurie xeme, cayuvat xequeteneteni yunaime teteri vahamat. 19 Nenaquierima, yuhesie mieme xepcayucuitveni, masi xequetenehayevani mme pta memhecarienic. Mpa preuxa, Ne xehesie mieme nepnemieneni. Aneprapica ne, canaineni Tiaitame. 20 Masis xca que mane mmasiuxie heuhacamcni, quetineumicua. Xca heuharimcni, queneuharita. Mpa petiyurienet pecanihiveritamc mpa mtiyumaicac que mane muteviyasitariepa. 21 Xepcaipitani tita axa mtiane mxehaivanic, masi xequenaivani tita axa mtiane, aixa xeteyuriet pta. Yunait yamequetecahu que memteaita mme heiserie memexeiya memteaitanic, mme vaheima memucayasarie. Tevi heiserie pcahexeiyaniqueyu

15Memyutemamavie

xeica xecayat xequeteneyucanaquierieca. Xeixemat tita axa mtiane, tita aixa mtianesie xequeteneviyani. 10 Que xemtevanaquierie yuivamarixi, yuiyaric xequenivahiveerieca. Yuxexuit masi xequenivapitaca yuivama veemete xevaeriet. 11 Xepcayraraxieca que xemteyumexita. Aixa iyaric xequeneyuvariyaca. Xequeteneuximayaca Tiaitamesie mieme. 12 Yuri que xemteerie xetaicuevat, xequeneyutemamavieca. Que xemteuximatarie, xequeteneucaenivani. Que xemteyunenevie, xepcatehayevani. 13 Cacayari teterimama que memteheiyehva, xequenivaparevieca. Xequeneyumexitaca xevainiet cuuvamete. 14 Aixa xequetenivaxatani mme memxeuveiya vahepasita aixa memitarienic. Aixa xequetenivaxatani, tixa xepcatevaxatani para axa memitarienic.

9Yac

13

Xumatari13 mtiaitanic, me xca Cacayari caipitanique. Mme heiserie memexeiya hic memteaitanic mecaniaisieca, Cacayari tivaaitacacu. 2 Ayumieme que mane meyeunie cuiepa tiaitame, mc caneyeunieca tita Cacayari mtiutaaitax. Mme memeyeunie ycmana menanuyutaxricuni. 3 Iscate mepcaya memimariutanic que mane aixa mtiyuriene, masi mepya memimariutanic que mane axa mtiyuriene pta. Pereuyeimc pecaimacart que mane heiserie mexeiya mtiaitanic acu. Mericte, aixa quetineyurieneni. Mcri aixa paineni ahepasita. 4 Cacayari parevivameya canihctni aixa pemitarienic. Me xca axa petiyurieneni, queneumaca. Yac pcahecuee ixipara. Cacayari parevivameya canihctni haxac mrepinirienic que mane axa mtiyuriene. 5 Ayumieme peuyevese yamticamienic que mtiaita, haxac xeica pcatixa, masi yuiyarisie aixa mtiyumaicacta. 6 Ayumiemerita xepteyutuani que xemteheuyehviyarva. Mme Cacayari tupirisiximama mecanihmetni, mcc mecaniayumiemetetni. 7 Xequetenivarapinirieca yunaime tita mreuyevese. Xequeneita que mane meuyevese xemiitanic tita xemteheuyehviyarva. Xequeneita que mane meuyevese cuviyexunu tuminieya xemiitanic.

324 Xequeteneuyehvirieca que mane meuyevese xemteheiyehviriecac. Veeme xequenexatani que mane meuyevese veeme xemxatanic. 8 Aixa pcayni xca heuyeveca xeime xemteapiniriecac. Peuyevese xeica xemyunaquieriecac pta. Que mane minaquierie xeime, mc caneyeataniri inari niuquiyari. 9 Mc niuqui, xeime yaya pepcacumavani, pepcatiamemivani, pepcatinavayani, petiitavat pepcatihecatani, pepcatiacahiveerieca, que maine, xevit aisica xca xuavenita, mc nait catiniyutaxevire ic niuquic, Pepinaquierieca ahepa tevi que pemtianaquierie ec. 10 Inaquieriet yuhepa tevi, axa pcaiyurieneni. Ayumieme tiyucanaquieriet caneyeatamc inari niuquiyari. 11 Mc meta, xenimaicari ic tucari. Hicrixa canayeaniri xemanutanenierenic xecusut. Hic canahuraniri temtavicueisitarieni. Quepaucua yuri temteutaerie pcahahuracai hicpa. 12 Tcari ptixxime, tucari nehuraniri. Hic ayumieme tequeicueirieni tita teteri memteyurie yvipa timieme. Cuya tepayari tequeanacatcni hecaripa mieme. 13 Aixa anemec tequeuuvani hecaripa memuuva vahepa teyat, tecaixaratvet tecatarvet tecarucusixitt tecaheutayexriet tecataeririyat tecatesat. 14 Masi xequenanacatcni que mane Tiaitame Quesusi Crisitu

325 mhc. Xepcayuhaaritaca yaxemteyuriecac que memteucahiveerie teteri vahepa xeteuiyarit.


7Xevit

Xumatari13,14 tame yuhesie mieme xeica pcaayeyuri, yuhesie mieme xeica pcaumni. 8 Xca teayeyuyurini, Tiaitamesie mieme tenayeyuyurini. Xca teucuini, Tiaitamesie mieme tenicuicuni. Ayumieme sepa temayeyuri sepa temcuini, Tiaitamesa tecanimiemetetni. 9 Ayumiemerita Crisitu niumni nanutaniere, mme memmquite memayeyuyurita tivaaitvame mayanic. 10 Ecri titayari petiniuquima aiva. Ectari, titayari petitaveerie aiva. Tanait tecaniutiuicuni Cacayari uvenieya hxie. 11 Mpa preuxa, Ne necanayeyurini, canaineni Tiaitame. Ayumieme nehxie yunait menicatunumauicuni, Yunait yutetac aixa mecanihecatacacuni Cacayari. 12 Hic ayumieme taxexuit tahesie mieme teptiniuni Cacayari hxie.

14

Xequeneutanaquierie que mane mverani yuri que mtierie, peru niuqui xemxatacac que mticueriva hepasita pcatixa. 2 Xevit yuri catinierieca quename yve nai mticuaca, xevitta mverani sisiravime xeica pcuaa. 3 Que mane mticuaa pcaitaveerieca que mane mcaticuaa. Que maneta mcaticuaa pcainiuquimani que mane mticuaa, Cacayari mitanaquieric iya. 4 Ecs que peppaic peminiuquimanic que mane xeimesie mieme mtiuximaya. Yucusiyari hrpa aputive apative nusu. Aputivenitt. Cusiyarieya trcariya pexeiya amitaquetanic. 5 Mc meta, xevit tucarite yc aneneme canierieca, xevitta nait tucari yaxeica tianeneme nierieca. Yuxexuit yuiyarisie heiseriemec mequeteyumaica. 6 Que mane maeriva tucari, Tiaitamesie mieme yanet canaerivani. Que mane mcahaeriva tucari, mcta Tiaitamesie mieme yanet pcahaeriva. Que mane mticuaa, Tiaitamesie mieme yanet catinicuaca, pampariyusi nipitani Cacayari. Que mane mcaticuaa, mcta Tiaitamesie mieme yanet pcaticuaa, pampariyusi nipitani Cacayari.

Mme memverarani yuri que memteerie

tepcataniuquimatveni. Masi ipa xequeteneyumaica pta, xemcaicahani titasie mtitiquetamreni xeiva, titac mativauseni. 14 Ipa neptimate, Tiaitame Quesusisie netiviyat ipa yuri neptierie, tixat xca catiitiyaca, ycmana mpa pcaane. Masi xeica, que mane caitiyacame merie, mcsie mieme pcaitiya. 15 Xca aiva uhiveritarieni icuaic, ec

13Ayumieme

Xepcaicahani titasie mtitiquetamreni xeiva

Xumatari14,15 peinaquieriet pepcayane. Aicuaic pepcaicaunani que manesie mieme mum Crisitu. 16 Tita xehesie mieme aixa mtiane, xca tma axa caticuxasivanique. 17 Cacayari iaitacacu xca auyeicani tevi, sepa mticuaa sepa mranuyee, heiserie caniupitarieni, yuiyarisie pcauximatarie, niyutemavieca Iyari Mtiyupatasie tiviyat. 18 Que mane mpa tiyurienet mtiuximaya Crisitusie mieme, Cacayari caninaquiacamc iya hepasita, teterita meneitimaicuni aixa que mtiyuriene. 19 Ayumiemeric tame tenitamexitaca cmana taiyarisie temcauximatariecac, cmana axeica temtaseiriyanic tanait. 20 Icuaic pepcaicaunani tita Cacayari mtiuyuri. Naitri catiniitiyaca, peru axa pyni xca tevi ticuat itiquetamra xeime. 21 Aixa pyniqueyu masi xca vai pecacuaanique xca vinu pecaanuyeenique, xca tixa pecatiyurienenique cmana aiva mativauseni mtiquetamre mveranare. 22 Yuri que pemtierie, acmana yaquetinecuerivani Cacayari hxie. Caniyutemavieca que mane yuhesie mcarahpa pari aixa aneme eriet. 23 Que mane myuxamurie yc ticuerivat, mc nanutahiyamc xca ticuaca, yuri tieriet mcayanec. Nai mtiyuriene yuri que mcatierie, axa tiniyurieneni.

326 teminevieni tita memcateyvave mme memverarani. Tepcayaca para taxatame xeica temnaquiacac. 2 Taxexuit tequeyaca tahepa tevi pta mnaquiacac, aixa mitarienic mseiriyarienic. 3 Ni Crisitu pcayanecai para yuxatame xeica mnaquiacac, masi que mreuxa, Mme axa que memutiyuanecai ahepasita, vaniuquixiya pnesiuaxix ne pta. 4 Nait meripai mtiutiutarie, temtetiquitarienic tiniutiutarieni, para teteucaenivat utarica xapayari tasintacacu yuri temteeriecac tetaicuevat. 5 Mc Cacayari mpa mtatipitva temteucaenivanic temntarienic, mc quexepitaca yaxeica xemteyumaicac yuhesa, Crisitu Quesusi que maine, 6 axeica xei tetayaric xeutaniut aixa xemutiyuanenic que mane Tatiaitvame Quesusi Crisitu mcacayarieya muquiyarieya hepasita.

15

Memtrcavi memverarani

Caneuyevecani tame temyvavemete

xequeneyutanaquierie yunait, Crisitu mxeutanaquieripa, Cacayari aixa mtichavarvanic. 8 Ipa nepaine, Crisitu mme xitequiya inariyari memexeiya vaparevivame nayani, masicme meyeitanic yuri que maine Cacayari, mitaseiriyanicta

7Ayumieme

Niuqui aixa manuyne memcahuriyusixi vahesie que mtimieme

327 tita meripai mtivarutahavix tauquiyarima quename metemiquieniquecai, 9 mmeta memcahuriyusixi aixa memutiyuanenic Cacayari hepasita mvanenimayac, que mreuxa, Ayumieme aixa nemanihecatacamc memcahuriyusixi vahesa, Nemaninavacamc que mane pemhc. 10 Tavari mpa paine, Xemcahuriyusixi xequeneyutemamavieca teterimama vahamat. 11 Tavarita, Aixa xequeteneutahavi Tiaitame hepasita Yunait xemcahuriyusixi. Yunait nuivarite aixa mequehaitcani hepasitana. 12 Tavari Quisariyaxi mpa paine, Quisahi quie mieme tinitinemc nana, Que mane manucuqueni mtivaaitanic memcahuriyusixi. Hesiena yuri mecatenieriecacuni Memcahuriyusixi metaicuevat. 13 Hic iya Cacayari mtasiupitva temtaicuevanic yuri teteeriet, mc quexehniyani naimec xemyutemamaviecac yuiyarisie xemcauximatariecac mexi yuri xeteerie, masi vacava yuri xemteeriecac xetaicuevat, Iyari Mtiyupata xetrcariyacacu. 14 Neri yuri neptierie neivama xehepasita, quename ycmana

Xumatari15 xehpne aixa xeteyuriet, quename xeayeaxavave nai xetemait, quename xeyvave xemyuimaiyanic. 15 Hipame tapari necuerivaat neptixeutautiri, tavari nexehaeritat hepasitana yactniquet, Cacayari aixa tiucaiyarit mpa mnetiumic, 16 Crisitu Quesusi parevivameya nemayanic memcahuriyusixi vahesie mieme, maraacamepa netiuximayat Cacayari niuquieya aixa manuynesie mieme, mme memcahuriyusixi mavari memacnec memtanaquieriva, Cacayarisie mieme memupasie Iyari Mtiyupata yativapatacacu. 17 Hics Crisitu Quesusisie netiviyat necaniyveni aixa nemtinechaveni nehepasita, tita Cacayari mtiyuriene nexatat. 18 Nepcacuerivaa tixat nemticuxatanic, tita Crisitu mtiuyuri yanetiyurienecacu ne xeica nepticuxatani. Yanetiyurienecacu, mme memcahuriyusixi yametecahut menacne, netaniucacacu netiuximayacacu, 19 trcariya nehexeiyacacu inarite mamarivavemete mtiynic, trcariya nehexeiyacacu Iyarisa mmieme. Querusareme neheyeyaca Iriricupai neheuyeyuneca nenayeani yemec neticuxatat niuqui aixa manuyne Crisitu hepasita, 20 ipa netinemexitat, nemticuxatanic niuqui aixa manuyne haque que mane Crisitu mhc mcaxasieve xeica, capa xeime tenarieya heima

Xumatari15,16 neanuquinic ne. 21 Masi mpa que mreuxa, Mme asimemcateutahavarie hepasitana, mme menixeiyacacuni, Hepasitana memcauenana meneitimaicuni.

328 nemunuani nehnet niuqui Crisitu hepasita aixa manuynesie timiemec aixa xemitarienic. 30 Quesusi Crisitu mtatiaitvamec, Iyari mtasipitac temtetacanaquieriecac, ipa netinixetavavirieni neivama, cui xemnesipareviecac nenevieri xeipitat Cacayari nehesie mieme 31 nemtavicueisitarienic, Cureya memtama yamemcatecahu axa memcanesiyurienic, memnaquiacacta Cacayari teterimama, que nemtivaparevieni Querusaremesie, 32 para xehamat nemuxipiecac quepaucua nenetemaviet nemetaani xehesa, que mtinaque Cacayari. 33 Mc Cacayari mtasipita taiyarisie temcauximatariecac, mc queuyeicani yunaime xehamat. Mpa xeica nepaine.

mixa nepacunuitarie nemcaxeuivatamienic. 23 Hicri uva pumaveri haque nemreuximayaca. Mixa viyari neptihiveerie nemxeuivatamienic 24 quepaucua Isipaniya nemmie. Neanuyeneme nepxexeiyaniqueyu. Xemeta mana xepnesianuyenani, xehesa netemavieritarieyu esiva meri. 25 Masi hic Querusareme nepyemie nevaparevienique Cacayari teterimama. 26 Maseruniyatari Acaiyatari meniyuvariya axeica tixat memtevaminic mme memmamave Cacayari teterimama vasata memetitei Querusaremetari. 27 Mpa meteniyuvariyani, neuyevecata mpa memtevarapinirienic. Memcahuriyusixi vahepa meheixeiyat mepac Iyarisie timieme. Peuyevese mmetari memvaparevienic vaiyarisie timieme hepasita. 28 Ayumieme ic neayeatame, ic vaimiquieri nevayetuirieme, nenayeyeimc, xehesa neanuyeneme Isipaniya nemetaanic. 29 Xehesa quepaucua nemetaani, neptimate

22Ayumieme

Papuru que mreuyeimccai Xumapait

16

Nenixehecatani taiva uca Peve mtiteva. Mc tiparevivame canihctni Senicreyasie memyuyexexeriva vahesa. 2 Xequeneutanaquierie Tiaitamesie xeteviyat, que mreuyevese Cacayari teterimama memyutanaquierienic. Xequeneuparevi xca tixat reuyehaca xehesa. Mc tiparevivamett nivaparevieca yumireme, neta caneniuparevieni. 3 Xequenivavaritaca Prisira Aquiramame.

Que mtivavaritacai

329 Nehamat mepteuximaya Crisitu Quesusisie teteviyacacu. 4 Nemayeyurinic ne, meniucuerivaitarieni meniucuiiva tma. Ne nexata pampariyusi nepcavapita, masi yunait memyutixexeriva memcahuriyusixi pampariyusi mepvapitata nehamat. 5 Vaquita memyuyexexerivata xequenivavaritaca. Xequenevaritaca Epainetu neminaquierie. Mc meri Asiyatari vasata peuisanari Crisitusie mieme. 6 Xequenevaritaca Mariya vaca mtiuximayacai xehesie mieme. 7 Xequenivavaritaca Aniturunicu Cuniyaximame nenuivarisie memmiemete nehamat memanutaxriya. Mme meniveemetetni narisixi vasata. Crisitusie mepteviyacai ne hesiena necativiyavecacu cuxi. 8 Xequenevaritaca Amupriyatu neminaquierie Tiaitamesie netiviyat. 9 Xequenivavaritaca Uruvanu tahamat mtiuximaya Tiaitamesie teteviyacacu, Isitaquimame neminaquierie. 10 Xequenevaritaca Aperexi minasieve Crisitusie tiviyat. Xequenivavaritaca Arisitupuru quie miemete. 11 Xequenevaritaca Heruriyuni nenuivarisie mmieme. Xequenivavaritaca Narusisu quie miemete, queyupamet Tiaitamesie memteviya. 12 Xequenivavaritaca Tripina Tripusamame Tiaitamesie meteviyat memteuximaya. Xequenevaritaca Persira

Xumatari16 mnaquieriva vacava mtiuximayacai Tiaitamesie tiviyat. 13 Xequenivavaritaca Xupu manayexeiyari Tiaitamesie tiviyat, varusieyamame nevarusipa manecaita. 14 Xequenivavaritaca Asinicritu Precuni Hermexi Patruva Herma hipame ivamarixi vahamat memuuva. 15 Xequenivavaritaca Pirurucuxi Curiyamame, Nereya ivaya ucamame, Urimipata yunait Cacayari teterimama vahamat memuuva. 16 Xequeneyuvaritaca isiyac Cacayarisa que xemtemiemete. Yunait Crisitusa miemete naisari memyutixexeriva mepxevarita. 17 Neivama ipa netinixevavirieca, xequenivaxeiyani mme hixata memxesana memxeticamra, mme memya que yaxemcateutaquitarie. Xequeneyupata vahepasita. 18 Tatiaitvame Crisitusie mieme mepcateuximaya mya memanene, yuyuriepa mieme pta mepteuximaya. Aixa meutiyuat peru yac xeica, visi meutiniut meptevairviya mme tita axa mtiane memcatehaeriva vaiyari. 19 Xeme que xemtecahu metenetimani yunaitri. Ayumieme xehepasita nepnetemavi. Ipa pnetinaque, xemtemaivavenic aixa xeteyuriet, xemcaincac pta tita axa mtiane. 20 Mc Cacayari mtasipita taiyarisie

Xumatari16 temcauximatariecac, mc nixepitamc xemicaquesinac Satanaxi yareutevit. Tatiaitvame Quesusi xca aixa tiucaiyarini xehesie mieme. 21 Timuteu nehamat mtiuximaya nixevaritaca, Rusiyuta Casunita Susipaterita nenuivarisie memmiemete. 22 Ne Tertiyu ic xapa nemacauta nepxevarita Tiaitamesie netiviyat. 23 Que manesa nemaxe ne, yunait memyuyexexeriva memaxeta hesana, Cayutt canixevaritaca. Erasitu quiecatari vatumini hveme, taiva Cuarutumat menixevaritaca. 24 Yunaime xehesie mieme xca aixa tiucaiyarini Tatiaitvame Quesusi Crisitu.

330
Visi quetichavarvani Cacayari
25Mc

caniyveni mxetuicanic, que maine niuqui aixa manuyne nemcuxata, xasica Quesusi Crisitu hepasita que maine. Catinicuxasivani que maine niuqui iya mitahecatax. Mc niuqui mixa caniutiaviesiecaitni cayuvat xeica, 26 hicrixa masict nayani. Texaxatamete vautarica yautainecacu, que mtiutaaitax mc Cacayari yuheyemec amuyeica, canivarutahecatani yunaime nuivarite para yamemtecahunic yuri meteeriet. 27 Mc Cacayari muyuxevi mtimaive, visi quetichavarvani Quesusi Crisitu hepasita yuheyemec. Mpa xeica canianeni.

Mexacame Xapayari Que Mtivarunairi Papuru


xehepasita, aixa tiucaiyarit mtixeumic Crisitu Quesusisie xeteviyacacu. 5 Nai tinitimiriyarmeni xehesie mieme, hesiena xeteviyacacu. Naimec xecaniyvaveni xemtiniunic, naime xecatenimaica, 6 xehesie que mtiuseiriyarie mc niuqui mihecata Crisitu. 7 Ayumieme naime xecatenicumiquivani, tixa pcareuyevese mexi xeicuevie Tatiaitvame Quesusi Crisitu, masict mayeitarienique. 8 Mc canixeseiriyamc xeme, tapareyuque, xehesie mcarahivanic iya tucarisie quepaucua munuani Tatiaitvame Quesusi Crisitu. 9 Cacayari que maine yacatinicamieni. Mc canihctni que mane mxeutaini xemyutaxevirec nuayamat Quesusi Crisitu mtatiaitvamemat.

CURINITUTARI

Ne Papuru, taiva Susiteneximat, tecanixevaritaca Curinitutari. Crisitu Quesusi caneniutainieni nariecame nemayanic, mpa mtinaquecaic Cacayari. 2 Curinitutari xemeyutixexeriva Cacayarisa xemiemetett, tenixevaritaca. Crisitu Quesusisie xeteviyat, xecaniupasieni Cacayarisie mieme. Xecaniutainierieni yaxemtepasienic, que memteutainierie yunait naisarie memehave que mane Tatiaitvame Quesusi Crisitu mhc, que mane mme tivaaitvame mhc tameta tatiaitvame mhc. 3 Cacayari mtauquiyari, Quesusi Crisitu mtatiaitvame, aixa xca meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca xemcauximatariecac yuiyarisie.

Varisica

pampariyusi necanipitaca Cacayari

4Neheyemec

Pampariyusi que mtipitacai, iyarisie timieme memtecumiquivacaic

neivama, variyarica siepre necanixepitaniqueyu, Tatiaitvame Quesusi Crisitusa temiemetett ipa neutait, xeniuqui yuxevicacu 331

10Perus

Crisitu que tisanive

1 Curinitutari1 yaxeica xequetenecuerivani, hixata xepcayusanani. Masi xequentarieca yaxeica xeteyumait, yaxeica xetecuerivat. 11 Hipat Curuhesa miemete mpa mecaneteniuhecatani xehepasita neivama, quename vaniu, hipat xeme xeyucuitve. 12 Ipa nepaine, xeme yuxexuit ipa xeputiyuane, Ne Papurusie necatiniviyani, xevitta, Nes Apuruxisie pta necatiniviyani, xevitta, Nes Sepaxisie pta necatiniviyani, xevitta, Nes Crisitusie pta necatiniviyani. 13 Crisitu que tisanive acu. Ne Papuru xehesie mieme que netiumierie curuxisie. Papurusa xemiemetett que xeteucavax. 14 Cari pampariyusi nepipita Cacayari, xeime tma nemcaucayaxc xeme, Crisipu xeica, Cayu xeica, 15 capa uxaatni varie xevit mpa hainenic, quename xeme xeucayarie nehesa xemiemetett. 16 Mes necanivarucayata Esitepanaxi quie quiecatari. Asinepcaraeriva xeimetme que nemtiuyax. 17 Crisitu que mnereyena, capnesiheyena nemtiyanenic xeica. Niuqui aixa manuyne nemcuxatanic caneneyenani masi, peru nemticuxatanic yac timaivemepa necatienieriet yac xeica neutait. Me xca mpa netiuniucanique, yac xeica catinicuxaxasivaniqueyu que mtiumierie Crisitu curuxisie.

332 haineme mecanierieca mme memtatmaiyariexime. Tameri pta temtavicueisitariexime que temteienie, mc niuqui trcariya canihctni Cacayarisa mmieme. 19 Ipa catineuca, Tita memtemate temaivavemete, mc necanicaunamc. Tita memtemaivave yvemete, mc necanixanieriecamc. 20 Haquevari temaivavemete, haquevari mme inaric memtequita, haquevari niuqui xxatvamete hic miemetexi. Cams, tita memtemaivave cuiepa memtama, yac xeica haineme canayeitani Cacayari. 21 Cui timaivet, mpa tiniutaaita Cacayari, cuiepa memtama que memtemaivave memyutatexienic meheitimanique Cacayari. Masi caniyuvariya Cacayari niuqui mcuxasiva mvatavicueisitanic mme yuri memteerie, sepa mc niuqui yac xeica haineme memerie hipat. 22 Huriyusixi teteriyari inarite menivauca, Criyecusixi timaiveme niuquieya menivauca. 23 Tame Crisitu pta tecanixatani, que mane curuxisie mumierie que mtihc. Mcc Huriyusixi meniutiquetamrixani, yac xeica ticuxaxasivame menierieca hipat memcahuriyusixi. 24 Tame pta temutainierie, sepa Huriyusixi sepa Criyecusixi, mpa tetenitamaica, Crisitu canihctni que mane trcariya mtasipita

niuqui que mtiumierie curuxisie manuyne, yac

18Ic

Trcariya que mtatipita, temaivavemete que mtarayeita Crisitu, Cacayari yatipitacacu

333 Cacayarisa miemett, que mane temaivavemete mtasiayeita Cacayari que mtimaive. 25 Sepanet xca Cacayari yac xeica hainenique, mcsiere masi yemec catinimaiveniqueyu, teteri hepana asimecatemaivavecacu. Sepa xca Cacayari catrcayenique, masi yemec canitrcayeniqueyu, teteri hepana mecatrcavicacu. 26 Xequetenaerivani que xeanenet xemutainierie neivama. Cams, hipat xeica xeme xecatenimaivavemetetni, teteri que memtecueriva. Hipat xeica xepveemete, hipat xeica mamarivavemete xepvanivema, que xemteutainierie. 27 Masi ena cuiepa miemete tita yac haineme memteerie cananuyetexieni Cacayari, para mtivatiteviyasitanic temaivavemete. Canenuyetexieni tita mcatitrcavi ena cuiepa, mtivatiteviyasitanic mme memtrcavi. 28 Cacayari canenuyetexieni tita tixa mcatihc, tita mtixanieriva, tita amcatiuve meta, para yac xeica meyeitanic tita mtixuave, 29 capa xevit tevi veeme yuxatanic Cacayari hxie. 30 Masi Cacayari mxeunetac, ayumieme axecaniuuvani, Crisitu Quesusisie que xemteviya. Crisitu canihctni que mane Cacayari micaye, temaivavemete mtasiayeitanic, tasipitat heiseriemec yatemtecahunic, tasipatat Cacayarisie mieme, tasixnat. 31 Ayumieme mpa

1 Curinitutari1,2 canianeni que mreuxa, Que mane veeme mxatamc, Tiaitame quexatani veemetme.
Que mticuxatacai Crisitu hepasita, curuxisie que mtiumierie

Yaxeica neta neivama, quepaucua xehesa nemunua, cui yvemepa nepcayanecai que nemtiuniucacai, que nemtimaivecai, quepaucua nemtixecuxaxatvacai neihecatat Cacayari que mane. 2 Ipa netininemaicaitni pta, tixa nepcaraerivaniquecai xehesa neuyeicat, Quesusi Crisitu xeica netinaerivaniquecaitni, que mane curuxisie mumierie que mtihc. 3 Nesari necatrcayet masi necaninuani xehesa, neheumat vaca, neuyyacat. 4 Que nemtiuniucacai, tita nemticuxatacai, timaivemepa nemtienierienic xeica nepcayanecai, visi netiuniut xeica yuri nemtixeeritanic nepcayanecai. Masi necanixehecatacaitni Iyari que mtiane, Cacayari que mtitrcaye, 5 capa heuyevecac tita teteri memtemaivave para yuri xemteeriecac xeme, masi Cacayari trcariyayasie pta yuri xemteeriecac.

masi tetenicuxatani mme memayeaxavave vasata. Peru que

6Tetemaivavet

Tita Cacayari Iyarieya masicme mrayeita

1 Curinitutari2,3 temtemaivave, hic miemetexi mpa mepcatemaivave. Hic miemetexi tevaaitvameteta mpa mepcatemaivave, mme yac xeica memacnirme. 7 Masi que temtecuxata tame, tenihecatani tita mtiaviesiecai, que mtimaive Cacayari tetecuxatat. Timaivet que mtiyurieniquecai arique, visi teaneneme que mtarayeitani, mc ana pcamasiccai hicque, sepa Cacayari mpa mtiyumaicai cuie canetarievecacu cuxi. 8 Hic miemetexi tevaaitvamete hasuacua mpa mepcatehetimaivavecai ni xevit. Xca mpa metehetimanique, curuxisie mepcaimieniqueyu Tiaitame visi mane. 9 Masi que mreuxa, Tita tevi mcatixeiyave yhxic, mcatienieve yunacac, Titac mcatiyuiyaritave tevi, Mya aneneme Cacayari nivaruhaaritirieni Mme meminaquierie. 10 Mya aneneme Cacayari masicme canayeitani, Iyari yatatixeisitacacu. Mc Iyari catinimaica naisarie que mtiane, nait que mtiyumate Cacayari. 11 Teteri, que titita tevisie mieme yamtimate tevi que mtiyumate. Tevi iyarieya hesiena myeca canihctni tita mpa mtimate. Yaxeicata tevi asipcatimate Cacayari que mtiyumate. Cacayari Iyarieya xeica mpa catinimaica. 12 Tame uva cuiepa mieme iyari tepcauyeyesa. Iyari Cacayarisa mmieme pta

334 tecaniuyeyeca, temtemaicac tita Cacayari mtatiumi. 13 Tita Iyarisie mtimieme tetenivahecasitiyani mme Iyari memuyeyesa. Ayumieme quepaucua temixata tita Cacayari mtatiumi, tepcatecuxata que temteuquitarie tevaeniet mme teteri vahepa xeica memtemaivave. Yatetenicuxatani Iyari que mtatiquita pta. 14 Tevi mc Iyari mcauyeyesa pcayuvariya mitanaquierienic tita Cacayari Iyarieyasie mtimieme. Yac xeica haineme canieriecamc. Pcayve yamretimanic, me Iyari ipareviecacu xeica caniyvemc mitainatac que mtiane tita Iyarisie mtimieme. 15 Que mane mc Iyari muyeyesa pta, nai catinitainatamc, peru xevit Iyari mcauyeyesa hepana pcaitainata que mane miyeyesa. 16 Que mreuxa, Quepaic ptimate que mticueriva Tiaitame, quepai ptitaquitani. Peru tame Crisitupa tetenicuerivani.

Neri neivama, ana nepcayvecai nemtixecuxaxatvanic que nemtivacuxaxatva mme Iyari memuyeyesa. Mme vai xeica memhme, tri Crisitusie memteviya que nemtivacuxaxatva, mpa pta netinixecuxaxatvacaitni xeme. 2 Resi nenixemicuacaitni, icuai nepcaxeumi, xemcaiquemacaic. Peru hic cuxi xepcaiquema,

Cacayarimat que temteuximaya

335 xemteviyac cuxi. Mexi xeyumexita hipame vahepasita, mexi xeyucuitve cuxi, cari vaisie xecateviya xeica, teteri vahepa xecateya. 4 Xevit quepaucua mpa maine, Nes Papurusie necatiniviyani, xevitta, Nes Apuruxisie netiniviyani, cari teteri xeica xecanihmetni. 5 Mericte, Apuruxitt que titita. Papurutt que netitita. Cacayari parevivametemama tecanihmetni, tacmana yuri xeteniutaerieni. Tiaitame que mtatiumi taxexuime, 6 ne neniucaeni, Apuruxi niipanecaitni. Peru Cacayari canihctni mitineta. 7 Ayumieme esame tixa pcatihc, ipavame tixa pcatihc. Iya xeica mitineta tixat catinihctni Cacayaritt. 8 Mecaniyuxevini esame ipavame. Yuxexuit yuivarica mecateniivacacuni que memtecumavacai. 9 Cacayarimat tecateniuximayaca. Xemeri Cacayari vasiyaya xecanihmetni. Mc meta, Cacayari veviyaya xecanihmetni. 10 Cacayari aixa tiucaiyarit que mnetiumi, mpa neptitavevi tesariya quita mieme, qui vevivamete tivaaitvamepa neyanet mtimaivepa. Xevit qui ptavevieni heimana. Yuxexuit mequeyucuerivayurieca que memteiveviva. 11 Tesariya quita mmieme apuve yuxevit. Xevit pcayve tavari mitavevieni xeime. Quesusi Crisitu canihctni tesariya amuve. 12 Huruc pratac tetexi visi manenec

1 Curinitutari3 xca utaquini heimana, cyexic xac maxac nusu, 13 yuxexuime vaveviya canihecacamc. Tucari ayeayu hecat canayeimc, tucari masict que mrayani tai xuavecacu. Tai canitainatamc yuxexuime vaveviya, aixa que mtianene. 14 Tita mtiutavevie xca yuhayeva, ivevivame catiniivacamc. 15 Me xca utitani, ivevivame tinitatmaiyamc. Ivevivame xeica canitavicueimc, peru que mane taic mutavicueipa catinieriecamc. 16 Xari xeme mpa xecatenimaica, Cacayari tuquieya xemhmec haque Cacayari Iyarieya meyeca. 17 Tevi xca icauna Cacayari tuquieya, Cacayari canicaunamc iya. Cacayari tuquieya canipasieca hesiena mieme. Xemeri xephme tuqui. 18 Xepcateyuirviyani. Xca xevit xeme timaiveme yuerieca, temaivavemete que memteyuerie hic miemetexi, asicatimait pta queayani, yuri timaivet mayanic. 19 Cuiepa memtama que memtemaivave, yac xeica haineme canierieca Cacayari. Ipa catineuca, Temaivavemete que memteyucuamana, mc yacatinivaviyani. 20 Tavari ipa catineuca, Tiaitame catinimaica niuqui que memtexata temaivavemete, yac xeica niuqui memxatac catinimaica. 21 Ayumieme aixa pcaane veemete mvaxatanic teteri. Masi nait xehesa catinimiemetni. 22 Sepa Papuru,

3vaisie

1 Curinitutari3,4 sepa Apuruxi sepa Sepaxi, sepa cuie, sepa xemayeneniere, sepa xemucui, sepa hic mieme xemtehexeiya, sepa uxaatni varie mieme xemtehexeiya, nait xehesa catinimiemetni. 23 Xemeta Crisitusa xecanimiemetetni, Crisituta Cacayarisa canimiemetni.

336 xetasihaerivat xemeitimanic ic inari, Que mreuxa pcaanuyehaitrveni, manuyne, capa xevit utahsierienic, xeimec naquiat, xeime pta xanieriet. 7 Cams quepaic peanuyehaitrveme pmasiayeita. Tita perexeiya pecatimiquievet. Mericte, xca petiumiquieni, titayariri veeme petiaxata, pecaticumiquivame peaxatat. 8 Xemeri xari xeniuhuxaca, naime xetehexeiyat xenacneri. Xecanayeaxani teaitamete xeacneca, xetasitaveeriet tame. Xca yuric teaitamete xeacneque tma, tametari xehamat teteaitat temacnec. 9 Ipa netinicuerivani, Cacayari ptasiucayasax tame narisixi, imatremete temhmetnic, mme memanutaxriya mecuiivaque vahepa temanenenic. Teixariyat tecanacne cuiepa memtama vahxie, Cacayari tupirisiximama teterita vahxie. 10 Tame yac teutiyuaneme tecanierivani Crisitusie mieme, cari xeme pta xecatenimaivaveni Crisitusie xeteviyat. Tameri tepcatrcavi, cari xeme xecanitrcavini. Aixa xecatenicuxaxasivani xeme, tame pta tenixanierivani. 11 Hicque teneuhacacuicuni teneuharicuni tenimamaveni teniutiveiyani teneuuvacatetni. 12 Tetenitauxitaca tamamac teteivat. Axa tetechavarvat, aixa teputiyuane. Teuveiyariet yatepteucaeniva. 13 Axa meutiyuanecacu tahepasita,

Ipata tequeteerivani tame, Crisitu tupirisiximama que temtehme, que temteuhritarie temihecatanic tita mtiaviesiecai Cacayari hepasita. 2 Cams ena xca hritarieca, caneuyeveca yamticamienic. 3 Peru xca xeme xenesicuivaviyanique iscate vahepa, xca iscate memteteri xeica menesicuivaviyanique, tixa nepcaneiyaritacaqueyu mcc. Ni necmana nepcaneivaviyave. 4 Sepa asinemcatimate nehesie nemrahpanic, mcc xeica heiserie nepcahexeiya. 5 Tiaitame pta canihctni que mane iscamett mnesicuivaviyani. Ayumieme xepcainatani tucariyari caayeavecacu cuxi, Tiaitame acuxi canuavecacu. Mc canihecariviyamc tita mtiutiaviesie yvipa. Masicme caneyeitamc que memteyuriecu teteri yuiyarisie. Anaqueri yuxexuit aixa mecatenichavarvacuni, Cacayari que mtivanaquisitani. 6 Yanemtixehecatanic neivama, ayumieme necaninexatacaitni, Apuruxi necanixatacaitnita, para

Narisixi que memtehritariecai

337 tepvanta. Cuiepa xasiyaripa tecanianeneni, naime temxiquiyaripa tecanianeneni hicque. 14 Ipa netiutat nepcaxeteviyasitamc. Masi nepxentamc nenivema xemhmec nemxenaquieriec. 15 Sepa tamamata miriyari xemvarexeiyanique texequitvamete Crisitusie xeteviyacacu, yumireme xepcavarexeiya yuquemasima. Crisitu Quesusisie netiviyat, niuqui aixa manuyne neticuxatat, necanixeutinuivitani. 16 Ayumieme variyarica necanixepitaca, xenesiquet xequenacni. 17 Mpa xemtecahunic, ayumieme xehesa nepeitana Timuteu. Mcta caninenivetni, neninaquierieca, yacatinicamieni Tiaitamesie tiviyat. Mc canixeayeeritamc que nemtiuyeica Crisitu Quesusisie netiviyat, yaxeica que nemtiquita naisarie memeyutixexeriva vahesa. 18 Hipat vaniu mecaniutihsierieni, xehesa necahetaame meeriet. 19 Neri cuitva necanetaamc xehesa, xca mpa tinaqueni Tiaitame. Ana nepretimani que memtetrcavi mme mpa memtehsierietca, sepa que memtecuxata. 20 Cacayari tiaitametcacu, pcaheuyevese vaca mticuxatanic. Mc tiaitametcacu, trcariya puxuave pta. 21 Que tixenaque. Xehesa netitaani nexetavayat.

1 Curinitutari4,5 Nepetaani nusu nexenaquieriet necaaneeriyat acu.

Cari mpa catinicuniuvani, quename xeniu, xevit xeme icumava que mane mcayya. Que memcateyurie nuivarite, yacatiniyurieneni iya icumavat. Yuteivari xeniu caniutivitni. 2 Cari xeme xephsierietca. Caneuyeveca masi xemutisuananic, yusata xemenuyenanic mya mtiyuriene. 3 Nes sepa nevaiyarisie teva nemuyeica, netininemaica xehesa nemuyeicanipa. 4 Ipa xequeteneuyuri Tiaitame Quesusi xehavet. Xequeneuyucuxerie, neta xehamat neuyeicacacu yactt. Tatiaitvame Quesusi xetrcayacacu, 5 xequeneyetua que mane mya mane, Cauyumarie micaunac vaiyarieya, iyarieya pta mtavicueisitarienic iya tucarisie quepaucua munuani Tiaitame. 6 Veemete que xemteyuxata, mc aixa pcaane. Mpa xecatemate, esipemec pa nait caniutacuxaniriyarieni ticuxanariyamec. 7 Xequeneyuitieca ticuxanariyame myei mumavenic, axa que xemteyuriecai. Pa mhecua pta xequenacni, xemitiyatcanic yaxeica mc ixararipa que memteiitiva pa cuxaxanime, cacuxaxanime xeica memtecuanic pta. Mc ixararipa muxasi trixi que memteucuicuiva, teteri metehaerivacacu Cacayari que mtivaruhayevax

Que mtiutainasie xevit mrucuyanecai

1 Curinitutari5,6 vateterima, hicta yaxeica mavariyari ari caniumierieni Crisitutt. 8 Ayumieme tame temixaramete yactt, yeimec cuxaxanimec tepcayaca, axa aneneme tehexeiyat axa teteyuriet. Masi cacuxaxanit que mticuaiva ixararipa, tameta aixa tequetehecasieca, yuri tequeutiyuaneni. 9 Mpa netinixeuutirieni xeime xapasie, xemcavancac rucusixi neutait. 10 Nes nepcavaxatacai ena cuiepa memrucusixi, mme naime memtehiveerie yuhesie mieme, memtenavaya, mmeta tetexi memvarayexeiya. Mme yemec xca xecavancaque, caneuyevecaqueyu masi cuiepa xemcayuhayevac, xemanuyecnec pta. 11 Ipa necanaineni hic, que nemtixeuutiri ana, taiva yuxatat xca rucuyaneni, xca naime tihiveerieca yuhesie mieme, xca tetexi varayexeiyani, xca axa utaineni hipame vahepasita, xca taveneni, xca tinavayani, mpa nepaine, mpa aneme xepcanca, ni hamatana xepcatecuaca. 12 Careuyevese acu xemvainatanic yuhesa miemete. Queri reuyevecaqueyu nemvatainatanic tacua miemete, 13 Cacayari pta miscamec mvacuivaviyac. Peru yusata xequenanuyena xeme que mane axa mtiyuriene.

338 queri tiyumaica menuhanac iscate yuri memcateerie vahxie, Cacayari teterimama vahxie pta cayuvariyat. 2 Mpa xecatemate, Cacayari teterimama iscate tenacnicuni cuiepa memtama tevatiivaviyaque. Xcas xeme xehmetni xemvainatani cuiepa memtama, titayari xecateyvave xemteinatanic esitipeme hepasita. 3 Mpa xecatemate, tame tepvatainatani Cacayari tupirisiximama. Pini hepasita titayari xecateyvave masi yemec. 4 Me xcari pini hepasita xeyuxanetani, titayari xetevarayasa iscate memcamariva memyuyexexeriva vasata memvaenienic. 5 Nexeteviyasitanique ipa netinicuxatani. Ni xevit acatiuyeica xesata timaivet, yvet mtiinatanic ivamama que memteyuxaneta. 6 Masis yuivamat xepyuxaneta, mya xeteyuriet mme yuri memcateerie vahxie. 7 Masiri mexi xeyuxaneta, yemec xeniyutexieca xemayeaxanic. Titayari masi xecatevapitaca hipame, axa memxeyurienic, titayari masi xecateyutauni xemnavaiyarienic. 8 Peru xeme pta axa xecaniyuyurieni. Xecaniyunavatveni yuivamat. 9 Mpa xecatemate, mme axa memteyurie vahesie pcatinaqueni memayeaxanic Cacayari tivaaitvame mayanic. Xepcateyuirviyaniri. Xca icumavani que mane mcayya mcaycna, tetexi

Que mtivarutahavix, que memteyuxanetacai iscate yuri memcateerie vahxie

Xevit xeme xca ixanetamcni yuivatme,

339 xca varayexeiyani, xca icumavani xeime yaya cnaya, xca uquitt ucari vahepa yaneni, uquitt xca icumavani xeime uqui, 10 xca tinavayani, xca naime tihiveerieca yuhesie mieme, xca taveneniri, xca axa utaineni hipame vahepasita, xca ticumavani hipame tivapini, hesiena pcatinaqueni mayeanic, Cacayari tiaitvame mayanic. 11 Mpa xeanenet xecanihmetcaitni hipat. Perus hicrixa xecaniuitiyani masi. Xecaniupasieni Cacayarisie mieme. Heiserie xecaniupitarieni, Tiaitame Quesusi Crisitusa xemiemetett, tacacayari iyarieyasie xeteviyat.

1 Curinitutari6,7 Tiaitame tavaiyarisie mieme catiniayumiemetnita. 14 Cacayari canenucuquetani Tiaitame. Catananucuuitamc tameta ytrcariyac. 15 Mpa xecatemate, xevaiyari Crisitu mamateya cateya canihctni. Mericte, tita Crisitu vaiyarieyasie mtimieme, ne que netinavairieni Crisitu, para uca tuminic muyuvitna pinieya mrayanic. Pcatixa yemec. 16 Mpa xecatemate, que mane uca tuminic muyuvitnasie mtiviya, yuhamat xei vaiyari mecanaccani meyuxevit. Que maine utaricayari, Yuhutat xei vaiyari mecanacnicuni meyuxevit. 17 Masi que mane Tiaitamesie mtiviya, yuhamat xei iyariyari mecanaccani meyuxevit. 18 Xequeneyutauna capa xeimayanic que mane mcayya mcaycna. Naime axa que mtiyuriene tevi, pcayusevixima yuvaiyarisie, peraine. Pcatixa, masi que mane micumava que mane mcayya mcaycna, mc pyusevixima yuvaiyarisie. 19 Mpa xecatemate, xevaiyari tuqui canihctni Iyari Mtiyupatasie mieme, xehesie myecac. Cacayari canixepitaca mc Iyari. Xeme ycmana xepcayucusiyarima. 20 Xevit pta uyutuacu xepunanaiya. Ayumieme yuvaiyarisie visi ticuxaxasivame xequenayeita Cacayari, yuiyarisie meta, Cacayari mcusiyarieyac.

necanexeiyani nai nemtiyurienenic, que pemaine. Xasunic, peru nai netiyurienet nepcapareviyani. Que pemaine, heiserie nepexeiya nai nemtiyurienenic, peru nepcanevariya tixat heiserie mexeiyanic nehepasita. 13 Icuai rayuriepa catiniayumiemetni, rayuriepa icuaisie catiniayumiemetnita, que pemaine. H, peru Cacayari uxaatni varie canitaxtamc rayuriepa icuaimame. Peru ravaiyari para micumavanic que mane mcayya mcaycna, mcc pcaayumieme. Tiaitamesie mieme pta catiniayumiemetni,

12Heiserie

Yuvaiyarisie xeuuvat, visi ticuxaxasivame xequenayeita Cacayari

Neptixetaxataniq ueyu yuxapasie que

Mme memneneque memviqui vahepasita

1 Curinitutari7 xemneteutaivaviyax. Aixa canianeni xca uqui uca cacumavani. 2 Peru rucusixi memyumirec, uquisi yuxexuit yitama mequevarexeiyani, ucarita yuxexuit ycnama mequevarexeiyani. 3 Uqui queipitaca yya que mreuyevese, yaxeicata uca quetipitaca ycna. 4 Uca heiserie pcahexeiya yuvaiyari hepasita, cnaya pta heiserie canexeiyani. Yaxeicata uqui heiserie pcahexeiya yuvaiyari hepasita, yaya pta heiserie canexeiyani. 5 Xepcatehayeva xeyucumavat, me xeyueniet esiva xeica xca yaxeteheutevini, nenevieric xemayumiemetetnic, tavari xeyuxevit xeacneque, capa Cauyumarie xeutainatac, capa xecayvavenic xemteyuaitacac. 6 Ipa nepaine xemtemaicac que xemteupitarie. Netixeaitat nepcahaine. 7 Mpa pnetinaqueniqueyu, xca yunait teteri nehepa meanenenique. Masis Cacayari aixa tiucaiyarit yc catinivapitaca yuxexuime, xeime ipa, xeimeta mpa. 8 Ipa netinivarutahave mme memcaneneque memcaviqui, viyurasixi meta. Aixa caniymc xca nehepa meanenet meyuhayeva. 9 Me xca mpa mecayvaveni, mequeutineneque mequeutiviquieni. Mecuxi quenequeni, mecuxi queviequieca, capa utatanic. 10 Peru mme memneneque memviqui, mpa netinivaaitaca,

340 masi ne pcatixa, Tiaitame pta mpa tinivarutaaitani, uca ycna pcacueirieni. 11 Me xca icueirieni, neuyeveca caviquiet myuhayevac, ya neuyeveca hutarieca munuanic ycnasa. Uquita yya pcacueirieni. 12 Hipameri mpa netinivarutahave, Tiaitame asimcautayc ic hepasita, xevit taivatt yya xca avitcni yuri catieriecame, xca yaya yuvariyani hamatana mucanic, mc pcaicueirieni yya. 13 Uca meta ycna xca hexeiyani yuri catieriecame, xca cnaya yuvariyani hamatana mucanic, mc pcaicueirieni ycna. 14 Uqui yuri mcatierie canipasieca yyasie tiviyat. Uca yuri mcatierieta canipasieca taivasie tiviyat. Mes xca mpa caanenique, xenivema mepcaitiyatcanique, peru mpa manec, mecanipasieca Cacayarisie miemec. 15 Peru que mane yuri mcatierie xca ieirimcni yuri tieriecame, mecuxi queheyani. Pcaheuyevese taiva uquitt ucatt hesiena tiviyat myuhayevac xca mpa aneni. Cacayari que mtatiutaini, cataniutainieni hesiena temteviyanic tecauximatariet taiyarisie. 16 Uca queri petimate, xca peitavicueisitani acna. Uquita que petimate xca peitavicueisitani aya. 17 Mc xeicari, Tiaitame que mtivarupita yuxexuime, que meanenet amemuuvacai yuxexuit quepaucua Cacayari mvarutaini, mpa

341 meanenet mequeuuvani. Ipa netinivaaitaca yunait memeyutixexeriva naisarie. 18 Huriyusixi vaxitequiyac inasiet xca utainierieni, pcaheyeitani vainari. Cainasiet vaxitequiyac xca utainierieni, pcayuaitani minaritarienic. 19 Sepa muinasie, sepa mcauinasie, xca yaticamieni que mtiaita Cacayari, mc xeica caneuyeveca. 20 Yuxexuit que meanenet memutainierie, mpa meteyuriet mequeyuhayeva. 21 Variyarica petiuximayacai quepaucua pemutainierie. Sepas pepcaaiyaritaca mcc. Me xca peyveni pemxnec, aixa caniymc masi. 22 Que mane mutainierie Tiaitamesie mtiviyanic, variyarica tiuximayatame hctt, xnariecame nayani Tiaitamesie mieme. Mpata yaxeica, que mane mutainierie xnit, iya Crisitusie mieme catiniuximayatametni. 23 Xevit uyutuacu xepunanaiya. Teuximayatametett xepcaacne teteri vahesie mieme. 24 Yuxexuit que meanenet memutainierie, mpa meteyuriet mequeyuhayeva Cacayarisie meteviyat. Mpa nepaine neivama. 25 Mme memcaxuriquitca vahepasita tixa nepcarexeiya Tiaitame yatiuaitacu. Peru que nemticueriva netinixetaxatani mpa netimait, Tiaitame caneninenimayaca neniuqui mseyenic. 26 Ayumieme

1 Curinitutari7 ipa aixa aneme nenierieca hic temuximatariec, aixa canianeni xca tevi yuhayeva que mtiane. 27 Uca petiuvittarie acu. Mericte, pepcaticuvauneni pemaxnac. Uca petimave acu. Pepcaicuvauni uca. 28 Me xca penequeni, aixa canianeni, axa petiuyurieme pepcaaerieca. imari mcaxuriqui xca utiviquieni, aixa canianeni, axa tiuyurieme pcayuerieca. Mc xeica, mme memvittarie mecaniuximatariecuni mexi yuvaiyarisie meuuva. Ne masi nepnaquiacaqueyu xca xecauximatariecaque. 29 Ipa nepaine neivama, tucari canayeaximeniri. Mexicuxi, mme memvaravitc yitama, yaxeica mme memcavaravitc vahepa mequeaneneni, 30 mmeta memutisuana mme memcautisuana vahepa mequeaneneni, mmeta memyutemamavie mme memcayutemamavie vahepa mequeaneneni, mme memtenanetve, mme memcaatiyarievave vahepa mequeaneneni, 31 mme memiusarva ena cuiepa timieme, yaxeica mme memcaiusarva vahepa mequeaneneni. Ic cuie que mane epcareutere. 32 Pnesinaque xemcayuiyaritacac vaca xetehaerivat. Que mane mcarecaya, Tiaitamesie timiemec niyuiyaritaca, que mtinaquiasitani Tiaitame. 33 Que mane mrecaya cuiepa timiemec niyuiyaritaca, que

1 Curinitutari7,8 mtinaquiasitani yya. 34 Hutamec mpa tinimaica. Uca mcarecacna mcaxuriqui meta niyuiyaritaca Tiaitamesie timiemec, hesiena mieme mpasienic yuvaiyarisie yuiyarisieta. Que mane mrecacna niyuiyaritaca cuiepa timiemec, que mtinaquiasitani ycna. 35 Ipa netinicuxatani xempareviyanic. Nexeviniyamt nepcautaine. Aixa anemec xemmasicnic que mreuyevese neputaine, Tiaitamesie mieme xemayumiemetetnic xecacuhapanietvet. 36 Me xca imari hexeiyani mcaxuriqui, aixa que mcatiane iyurieme xca yuerieca, xca euteviniri, xca reuyeveca mpa manenic, que mtinaque yaquetiuyurieni. Aixa caniymc, mequeutineneque, axa meteuyurieme mepcayuerieca. 37 Que mane mseire yuiyarisie, tixa careuyehat, ynavet que mtiyumate, xca yuiyarisie mpa tiyumaica miviyanic caxuriquime que mane hesana mmieme, aixa catiniyuriemc. 38 Ayumieme que mane mivitta imari mcaxuriqui hesana mmieme, mc aixa catiniyuriemc, que mane mcaivitta masi aixa catiniyuriemc. 39 Caneuyeveca uca ycnasie mtiviyanic mexi ayeyuri uqui. Xca cnaya umni, canixnariemc. Caniyvemc mtiviquienic

342 que mtinaque, peru Tiaitamesie tiviyat xeica canitivitmc. 40 Ne que nemticueriva, caniyutemaviecamc masi xca mpa anet yuhayeva. Mpata netinicuerivani, neta Cacayari Iyarieya nepexeiya.

Tita cacayarixi memtemaviyari hepasita netinixetaxataniqueyu. Ipa tetenimaica, quename tanait tetemate que temtecueriva. Peru yatetemait que temtecueriva, mcc tecanihsieriecuni xeica. Tetetacanaquieriet pta tecaniseiriyariecuni masi. 2 Tixat timaiveme xca yuerieca, acuxi asipcatimaive que mreuyevese yamtimaicac. 3 Masi xca inaquierieca Cacayari, Cacayari canimaicamc mya mane. 4 Mericte, icuai hepasita cacayarixi que memtemaviyari, mpa teptemate, tete pcaxuave cuiepa yuri mcacayari, xevit pcaxuave cacayaritt. Iya yuxevit acaniuveni xeica cacayaritt. 5 Peru sepa amemuuva mme cacayarixi memteumamativa taheima cuiepa, cacayarixi que memteyumire, teaitamete que memteyumire, 6 masi tame que temtemate, Cacayari caniyuxevini tauquiyaritt. Nait hesiena canayeneicani, tame hesiena mieme tecaniayumiemetetni. Tiaitameta caniyuxevini Quesusi Crisitu hctt. Nait tiniunetarieni iya inetacu, tameta teniunexani iya tasiunetacu.

Tita tetexi memtemaviyari hepasita

343 yunait ipa mepcatemate. Hipat acuxi mecacanivaratmaiyavaveni, mevamaiveeriet memanucuneniere. Mme quepaucua memicuaa tete mavarieya, mc cacayari mecanaerivani. Mpa metecuerivat mecaniyuseviximaca yuiyarisie, memcaseseye que memteyumatec. 8 Mericte, taicuai pcatasiayeatani Cacayarisa. Sepa temcaicuaa, yaxeica tixa tepcateheuyehva. Mes, sepa temicuaa, mcc tepcapareviya. 9 Xequeneyucuerivayurieca, capa xevarutiquetamrac mme memcaseseye, xetecuat heiserie que xemtehexeiya. 10 Ec mpa xeniu pemtimate, xca caseyet masixeiyani mana peticuacame xeime cacayari tuquieyasie, que mtiyumate catiuvariyarieni miticuanic tita mtimaviyari mc cacayari. 11 Iya mcaseye canitatmaiyariemc masi, ec mpa pemtimatec, sepa maiva, sepa Crisitu hesiena mieme mum. 12 Mpa axa xevayuriet yuivama, xevatavayat mme que memteyumate, axa xecaniyurieca Crisitu. 13 Ayumieme xca icuaic utiquetamre neiva, mecuxi nemcaiticuani vai neheyemec, capa neitiquetamrac neiva.

1 Curinitutari8,9 Xeme xecatehme tita mtiutixuaverix neticumavacacu ne, Tiaitamesie netiviyat. 2 Sepa hipat nariecame memcanesieriecaque, xeme xecanenimaica nari que nemtihc. Neinari xecanihmetni, xecmana catinimasicni nari que nemtihc Tiaitamesie netiviyat. 3 Ipa nepaine neutaniut nehesie mieme, nevaeiyat mme memnesixaneta. 4 Cams, heiserie tecatehexeiya temtemiquienic para temtecuanic temteienic. 5 Heiserie tecatehexeiya taitama temvaravitcnic tautma, ivamarixi mehmetme, que memteyurie hipat narisixi, Tiaitame ivamama que memtevaravitc, Sepaxita que mtiyuriene. 6 Ne xeica Verunave xeica xari mpa tepcatepitarie, temtehayevac teteivat. 7 Tams, quepaic cuya payani yuxata tiyupitat. Quepaic haraveri mucaiteta pcaticuani icuaxiyari. Quepaic vaviyat muxasi, varesiyari caanuieni. 8 Tevipa xeica que neticuxata, ipa neutait. Inari niuquiyari yaxeica caraine acu. 9 Mpa catineuca Muisexi inarieyasie, Pepcaisurihani puixi quepaucua mitiquesina tricu mtihenarienic. Puixisixi vaht xeica que ticuxata Cacayari. 10 Masi tahesie mieme caticuxata. Tahesie mieme yemec mpa pracautarie, meuyevesec cuiesaname mcuiesananenic yuri tieriet mexi taicueva,

7Peru

Cams necatinenave ne. Necatinariecame acu. Quesusi necatiuxei Tatiaitvame.

Naritt heiserie que mrexeiyacai

1 Curinitutari9 uvameta mtiunic yuri tieriet quename icuaxiyari hexeiyat ayani. 11 Tame iyarisie timieme tecaniucaeni xehesa. Aixa catiyni vaisie timieme xca teucaisanani yaxetatemicuacacu. 12 Hipame xecanivapitaca heiserie memexeiyanic xehepasita. Tame masi yemec heiserie tecatehexeiya temtemiquienic. Peru sepa heiserie temexeiya mcc, mpa tepcaya. Naime teptenevie masi, temcainenacac niuqui aixa manuyne Crisitu hepasita. 13 Mpa xecatemate, mme tuquita memteuximaya, mme tuquita mieme meptecuaa. Mme mratimavatre memayumiemete, mavaripa mieme meteniuhapanani. 14 Tiaitame yaxeica tinivarutaaitani mme niuqui aixa manuyne memcuxata, mme memteivanic yametecuxatat. 15 Ne xeica nepcanevariya mpa nemtiyurienenic. Que nemtiuuta meta, mpa nepcautaine yanemtimiquienic. Mecuxi nemmniqueyu masi. Xevit yac neutaineme pcanesiayeitani, aixa que nemticuxata nehepasita. 16 Sepa niuqui aixa manuyne nemcuxata, masi mcc nepcayve aixa nemticuxatanic nehepasita. Variyarica masi netinicuxatani. Xa ui, que nemtinemaicaqueyu, xca niuqui aixa manuyne necacuxatanique. 17 Xca nenevariyanique mpa nemtiyurienenic,

344 neptiivaniqueyu. Masi nepuviyarie hritaricac, sepa nemcanevariyanique. 18 Querite netiivani acu. Niuqui aixa manuyne xca necuxatani necatinecuetatat, mc canineivaricatni. Netinicuxatamcni yanecatiyurienet heiserie que nemrexeiya, niuqui aixa manuyne necuxatat. 19 Sepa nemnenave, yunaime vahesie mieme variyarica netiuximayatat nepaneyeitva, yumireme masi nemvarahapanac. 20 Huriyusixi nevacuxaxatvat, nepnehuriyuta, nemvarahapanac Huriyusixi. Mme inari niuquiyarisie mepteviya, ayumieme vahepa neanet nepaneyeitva nemvarahapanac mme inari niuquiyarisie memteviya, sepa vainarisie nemcativiya ne. 21 Nuivarite meta mc inari niuquiyari memmamave nevacuxaxatvat, vahepa neanet nepaneyeitva, nemvarahapanac mme inari niuquiyari memmamave, sepa Cacayari hxie inari nemcamave ne, Crisitu inarieya nehexeiyat. 22 Mme memcaseseye nevacuxaxatvat, necaseyet nepaneyeitva, nemvarahapanac mme memcaseseye. Yunaime nevacuxaxatvat, naime nenaneyeitvani xca acu naimec nevatavicueisitani hipame. 23 Ipa naime yanecatiniyurieneni niuqui aixa manuynesie mieme, neta nehesie

345 mieme mtinaquenic que maine niuquiyari. 24 Mpa xecatemate, mme parecu memteunanausa, yunait metanausame, xevit xeica heixeiyat nayeimc ivaricasie mieme. Yaxeicata xeme, xequeteneunanausani para xeheixeiyat xemacnec. 25 Yunait parecu memteunanausa mecateniyuaitaca naimec. Mpa meteniyurieca mme muma mtixainive memhuritarienic. Tame masi muma mcatixainive tecanihuritariecuni. 26 Nesiet que nemtiunanausa, aixa necatinimaica que nemtimie. Que nemtinemiene, eca nepcacuvaxaxime. 27 Masi nevaiyari nepcuvaya. Nepnemaxiuta capa neutixanierivac ne, netivacuxaxatvame hipame.

1 Curinitutari9,10 pcanaquiacai yumireme vahepasita. Macumavesie mecaniutixriyaniri vacaxarite. 6 Merics, mc inari caniuyni tahesie mieme, capa teihiveeriecac tita axa mtianene, mme memteyucahiveeriecaipa. 7 Yaxeica tetexi xevarayexeiyat xepcaacne, hipame mme vahepa. Mpa catineuca, Teteri meniucayaxixani memtecuanic memteienic, arique menanucuuni memteneitvenic. 8 Yaxeicata, que mane mcataya mcatacna tepcavacumavani, hipat mme que memteuyuri. Mevarucumayaca, meniucuini xei tucarisie, xei teviyari heimana haica miriyari meyupamet mme. 9 Mc meta, tepcateiuxitaca Tiaitame teiisipatvet, hipat mme que memteuyuri. Meiisipaca, cuterixi vac meniutatmaiyarieni mme. 10 Mc meta, xepcaniuquixieca, yaxeica hipat mme que memteuyuri. Meuniuquixiecu, tiuname nivarucauna mme. 11 Mericte, que memuitarie mme, inari caniuyni. Yacatinacautarieni que mtiuy, temimaiyarienic tame, tucari manucata mayeac, taparet ateuuvacacu tame. 12 Ayumieme que mane auveme myuerie, mc queyviyani capa acavenic. 13 Teteri que memteisiparie xeica xecateniisiparieca xeme. Cacayari masi yacatinicamieni que maine. Mc pcaxepitani

10

Yaxeica neivama, neuyeveca mpa xemtemaicac, tatevarima yunait mc haivitrita quepaucua memuuvacai, yunait mana haramarasie quepaucua memanuc, 2 yunait mme yactt Muisexisie meteviyat meniucayarieni haivitrisie haramarasie. 3 Yunait axeica iyarisie mieme metenicuacaitni, 4 yunait axeica iyarisie mieme meteniharecaitni. Iyarisie mieme tete mvaruveiyacai, mc nivaharitacaitni. Mc tete Crisitu canihctcaitni. 5 Sepanet, Cacayari

Que mtivacuimaiyacai capa tetexi mevarayexeiyanic

1 Curinitutari10 xemisiparienic que xemcateyvave. Xeisipariecacu masi canixepitamc que xemtevicuecac, xepitat xemyvavenic xeteucaenivat. 14 Ayumieme nenaquierima, xequeneyutauna capa tetexi xevarayexeiyanic. 15 Temaivavemete nemtivacuxaxatvapa, mpa necatinixecuxaxatvani xeme. Ycmana xequeneuinata tita nemraine. 16 Tecxi hepasita quepaucua aixa temutiyuane Cacayari hepasita, mc tecxic tecatetaxevi Crisitumat, yuxuriya que mtiutayeuri. Pa quepaucua temititara, mc pac tecatetaxevi Crisitumat, yuvaiyarisie que mtiumierie. 17 Mc pa que mtiyuxevi, tameta tamiret xei vaiyari tecanihmetni. Tanait axeica tenitihapanani xei payarisie mieme. 18 Mc meta, mme Ixaheri nuivarieyasie memtinunuiva xequenivaraerivani. Mme mavari memtecuaa, mecateyuxevi mratimavatre miememat. 19 Mericte, ques nehaineric. Tita tete mtimaviyari tixat mtihcc neraine. Tete cacayariyari tixat mtihcc neraine. 20 Masisari ipa nenaineni, tita memtemava nuivarite, cacayarixi axa memanene vahesie mieme mecatenimavani, que mane yuri cacayari mcahcsie mieme. Pcanesinaque xemyutaxevirec cacayarixi axa memanene vahamat. 21 Xepcayvave Tiaitame tecxieyasie mieme

346 xemanuieni, mexi xeenuyee cacayarixi axa memanene vatecxisie mieme. Xepcayvave Tiaitame icuaiya xemtecuani, mexi xetecuaa cacayarixi axa memanene vaicuai. 22 Me, teteihaxatani Tiaitame. Que tetetrcavi tame, Tiaitame tahepa catitrcayecacu.

pemaine, heiserie tecanexeiyani nai temteyurienic, peru nai teteyuriet tepcapareviyani. Heiserie tecanexeiyani nai temteyurienic acu, peru nai teteyuriet tepcaseiriyarieni. 24 Mecuxi yuxexuit mepcatecuvauni yuxata aixa memitarienic. Mequetecuvauni hipat pta aixa memitarienic. 25 Nait mtituiya quiecari hixapa, mc xequetenecuaca, tixa xecayuiyaritat que xemteyumate. 26 Cuie Tiaitame pinieya catinihctni, nait cuiepa mtixuave catinipinieyatnita. 27 Peru xevit yuri catieriet xca xeutainieni xemtecuanic quiena, xca xeyuvariyani xemuhuc, nai que xemtemiquieni xequeteneuticuai, tixa xecayuiyaritat que xemteyumate. 28 Peru xevit xca mpa tixeutahaveque, Ic tete mavarieya canihctni, utait, mecuxi xepcaiticuaniqueyu, xeheerivat que mane yamtixeutahecata, xeheerivat que mtiyumate,

23Que

Nai xequeteneyurieca Cacayari visi mticuxaxasivanic

347 capa yuiyaritanic. 29 Que xemteyumate xeme, asinepcahaine. Iya pta que mtiyumate nepaine. Mericte, peru aixa que tiyni, xca nenenavet nexanierivani, xevit myuiyaritac que mtiyumate. 30 Xca neiticuani pampariyusi neipitat Cacayari, titayariri axa netichavarva neicuat, hepasitana pampariyusi nemipitac Cacayari. 31 Merics, sepa xemtecuaa, sepa xemteie, sepa tita xemteyurie, nai xequeteneyurieca Cacayari visi mticuxaxasivanic. 32 Xepcavaticamraxani Huriyusixi, mme memcahuriyusixi meta, mme meta memeyutixexeriva Cacayarisa miemete. 33 Naimec necatiniyurieneni mempareviyanic yunait. Aixa nemitarienic ne, mcc nepcayane. Yumiret aixa memitarienic pta necaniyaneni, memtavicueisitarienic mme. Xenesiquet xequenacni, neta que nemtique Crisitu.

1 Curinitutari10,11 xca yutanenevieni, xca ticuxatani, yucumuutut, caniyuteviyasitaca yumuuc. 5 Uca pta xca yutanenevieni, xca ticuxatani, cayucumuutut, caniyuteviyasitaca yumuuc. Yaxeica catiniyniqueyu xca yumuusie yucaxicanique. 6 Xca cayucumuutuca uca, mecuxi queheyucaxicani. Me uca xca yuteviyani yucaxime, muumeset, queyucumuutuca masi. 7 Pcaheuyevese myucumuutucac uqui, Cacayari quisicaya mhcc, hesiena mmasicc que mane Cacayari. Ucasie masi canimasicni que mane uqui. 8 Sutapai uqui ucasie pcaayene, uca uquisie payene pta. 9 Mc meta, uqui pcaunetarie ucasie mieme, uca uquisie mieme caniunetarieni pta. 10 Ayumieme caneuyeveca uca inari manuyecac yumuusie, cmana mmasicni heiserie que mrexeiya, Cacayari tupirisiximama varaerivat. 11 Peru Tiaitamesie meteviyat que memteuuva, uca apcauyeica uqui caheuyehat, uquita apcauyeica uca caheuyehat. 12 Uca uquisie payene ana, peru uqui ucasie pyenuiva. Nait masi Cacayarisie catinayenexani. 13 Ycmana xequeneuinata que xemteyumate. Aixa tiane xca uca nenevieri ipitani Cacayari cayucumuutut. 14 Cam yututuyaric mpa xecatequitarie, que mtitevive uqui xca cpateya ettni, 15 uca pta visi que mtiane

4Uqui

11

nepaine xehepasita xemnesihaerivac naimec, yaxemtecahuc yeiyarisie que nemtixeyetuiri. 3 Peru neuyeveca mpa xemtemaicac, Crisitu yunaime uquisi canivamuutni, uquita uca canimuuyatni, Cacayarita Crisitu canimuuyatni.

2Aixa

Ucari que memteumucuresi

1 Curinitutari11 xca cpateya ettni. Ycpa caniumiquieni manuyunacac. 16 Me xca xevit niuquixiemcni, mpa quetimaica, tame tepcaheixeiya yeiyari mpa aneme, Cacayarisa miemete memeyutixexeriva, mmeta mc yeiyari mepcahexeiya.

348
Tiaitame Icuaiya que mtiuaisie inariyari

que nemtixeaita, nepcayve aixa nemutainenic xehepasita, que xemteyuyexexeriva. Aixa xepcaitariva yaxeteyuyexexerivat, axa xecaniitarieca pta. 18 Mc meri, que mraniuva, axeica quepaucua xemyuyexexeriva, yuhixata xecaniyusanani. Hixata arcamec mpa yuri neptierie que mraniuva. 19 Sric neuyeveca yuxexuime vahesie xemteviyanic, xesata mmasicnic mme memhecasie. 20 Axeica quepaucua xemyuyexexeriva que xemtecuaa, Tiaitame Icuaiya pcahc. 21 Yuxexuit xecaniyumexitaca, yuicuai xeahapat, quepaucua xemtecuaa. Xevit neuhacamcni, xevitta nitaveca. 22 Cari quite xepcatehexeiya xemtecuanic xemteienic. Masicutaxi xetevateviyasita mme tixa memcatehexeiya, xevaxanieriet mme memyuyexexeriva Cacayarisa miemete. Queri netixetahave. Aixa netiutaineni xehepasita acu. Ipa que xemteyurie, aixa nepcautaineni xehepasita.

17Ipa

Que memteiseviximacai Tiaitame Icuaiya inariyari

nemtixeyetuiri, neta necaniyetuiriyarieni Tiaitamesa mieme. Mpa tiniuyni. Mc tcarisie quepaucua myetuiyaniquecai, Tiaitame Quesusi pa nanucuni. 24 Pampariyusi ipitaca Cacayari, canititara pa, mpa utait, Ic nevaiyari canihctni. Xehesie canimiemetni. Ipa xequeteneyurieca xemnesihaerivanic ne. 25 Yaxeicata tiniuyurieni tecxi anucuhanat meteucuacu, mpa utait, Ic tecxita mieme tratu mhecua canihctni. Nexuriyac caniseiriyariemc. Quepaucua xemiieca, ipa xequeteneyurieca xemnesihaerivanic. 26 Quepaucua ic pa xemuticuaani, ic tecxi quepaucua xemanuyeeni, xecatenihecatacacuni que mtium Tiaitame, mexi canuave.

23Que

(Mateu 26:2629; Maricuxi 14:2225; Rucaxi 22:1420)

que mane ic pa mticuani ic tecxi manuieni, hesiena catinaquecacu iyarieya que mtiane, hesiena prahiyani miseviximac Tiaitame vaiyarieya xuriyaya. 28 Tevi queyuinatani. Mpa tiyurienet, ic pa quehecuaca, ic tecxita mieme queanuyeeni. 29 Mes, ticuaat ienet xca heiseriemec catimaica tita vaiyarieya

27Ayumieme

Que mtiyni xca iticuani Tiaitame Icuaiya, iyarieya yacaanecacu

349 mtihc, yuhesie rahpat catinicuacamc caniiecamc. 30 Mpa xemteyuriec, ayumieme xeneuveraranini yumiret xeme, xetenicucuyeni, yuvacavat meneucusu. 31 Xca tacmana tetainataque, tatacuri tepcapitarieniqueyu. 32 Peru Tiaitame quepaucua mtasitainata, teteniquitarieca uximataricac, capa teanutaxriyanic cuiepa memtama vahamat. 33 Ayumieme neivama, quepaucua xemyuxerie xetecuanique, xequeneyucuevieca. 34 Xca heuhacamcni, yuquita quetiucuani, capa xeuinasienic xeyucuxerieme. Hipat mreuyevese aixa netiniyuriemc quepaucua nemunuani.

1 Curinitutari11,12 tepteuhritariva, Tiaitame yuxevicacu. 6 Yc teptecuyuitariva, Cacayari yuxevicacu. Mc canihctni que mane yunaime mvacuyuitva naimec. 7 Taxexuime tahesie, Iyari masict canayeitarivani, aixa temitarienic tanait. 8 Xevit canipitarieca mtaniunic timaivemepa, Iyari yatipitacacu. Xevitta canipitarieca mayeniuvenic vaca timait, mctt Iyari yuxevit que mtipita. 9 Xevitta canipitarieca yuri mtieriecac, mc Iyarisie tiviyat. Xevitta canipitarieca mvaranayexrvanic tecuicuicate, mc Iyari myuxevisie tiviyat. 10 Xevitta canipitarieca trcayemec yamtiyurienenic, xevitta mticuxatanic, xevitta mvainatanic iyarite, xca aixa meaneneni me xca axa meaneneni. Xevitta aiteya veviet mtaniunic canipitarieca, xevitta mtihecatanic que mticuxaxasiva aiteya veviecacu. 11 Mc Iyari yuxevit canihctni que mane mvacuyuitva yunaime. Yc catinivapitaca yuxexuime, que mtiyuvariya.

12

Iyarisie timieme que temteumiquiva

Neivama, neuyeveca ipa xemtemaicac tita Iyarisie mtimieme hepasita. 2 Xeme mpa xecatenimaica que mtianecai quepaucua xemnuivaritetcai xeica. Xecanicuhapanietvecaitni tetexi memcaniuvave vahesa, que xemtechavarvacai. 3 Ayumieme ipa netinixetahecataniqueyu, tevi xca mpa utayni, Quesusi axa queticuxaxasivani, utait, mc Cacayari Iyarieyasie tiviyat pcautaine. Mc meta, tevi xca mpa utayni, Quesusi catiniaitametni, utait, Iyari Mtiyupatasie tiviyat xeica caniyveni mpa mtayni. 4 Yc tepteumiquiva, Iyari yuxevicacu. 5 Yc

tavaiyari caniyuxevini, tamamate tacate tatenite nait timirecacu. Nait tavaiyarisie timieme timirecacu myuxevipa vaiyari, mpata canianeni Crisitu. 13 Iyari myuxevi que mtatiutaxeviriyax, xei vaiyari tecanacne quepaucua

12Yaxeica

Xei vaiyari tecanacne tanait

1 Curinitutari12 temucayarie, sepa Huriyusixi Criyecusixi temhme, sepa variyarica temteuximaya, sepa temtana. Tanait tecaniuhatuiyarieni, Iyari myuxevi tahesie mieme mtayeuriyac. 14 Mc meta, ravaiyari xei mamayari xei cayari pcahc. Pmire pta. 15 Raca xca mpa hainenique, Ne ramama nemcahcc, ayumieme ravaiyarisie nepcamieme, ravaiyarisie camiemett pcaayaniqueyu, mpa utayca xeica. 16 Ranaca xca mpa hainenique, Ne rahxie nemcahcc, ayumieme ravaiyarisie nepcamieme, ravaiyarisie camiemett pcaayaniqueyu, mpa utayca xeica. 17 Ravaiyari nait xca hxitnique, quetienaniqueyu. Nait xca nacatnique, queri reucueniqueyu. 18 Peru hic Cacayari ravaiyarisie canicayasa xexuime que mtinaque. 19 Me nait xca xei pariyaritnique, queri tihctniqueyu ravaiyari. 20 Masi pmire, peru ravaiyari caniyuxevini. 21 Rahxie pcayve mpa mtitahave ramama, Nepcamasiheuyehva, utait. Yaxeicata ramuu pcayve mpa mtitahave racate, Nepcaxeheuyehva, utait. 22 Masi tita catitrcavime temteerie, mc yemec tepeuyehva. 23 Tavaiyarisie timieme, tita aixa catianeneme temxata, mc tecaniquemaritaca masi. Tavaiyarisie tita visi mcatixeiyarie,

350 visi anenet masi canayeitarivani, 24 tita visi mtixeiyarie mpa mcareuyevesec. Masi Cacayari nitaxeviriyani tavaiyari, aixa iyurienet masi tita tixa mreuyehva, 25 tavaiyari capa hixata saninic, masi tita tavaiyarisie mtimieme axeica mtiyviyanic nait. 26 Xei pariyari xca ticuyeni, nait hamatana tinicuyecamc. Xei pariyari xca visi uitarieni, nait hamatana niyutemaviecamc. 27 Xemeri Crisitu vaiyarieya xecanihmetni. Yuxexuit vaiyarieyasie timieme xei pariyari xecanihmetni, que xemteupitarie. 28 Mme memeyutixexeriva, hipame canivarucayasa Cacayari narisixi meri, arique texaxatamete, arique tequitamete, anarique mme trcayemec memteyurie, arique mme memtemiquiva memvaranayexrvanic tecuicuicate, teparevivamete meta, teaitamete, mmeta aiteya memvevie. 29 Yunait narisixi que metehme. Yunait texaxatatamete que metehme. Yunait tequitamete que metehme. Yunait trcayemec que meteyurie. 30 Yunait que metemiquiva memravanayexrvanic tecuicuicate. Yunait aiteya que metevevie. Yunait que meteihecata tita mticuxaxasiva aiteya veviecacu. 31 Xequeneyuvariyani aixa aneneme masi xemtemiquienic. Acuxi huye yemec aixa mane necanixetahecatamc.

351
Cuini mieme que mreuyevese mtiyucanaquieriecac
8Que

1 Curinitutari13,14 mtiyucanaquierie, hasuacua pcatapare. Que temtecuxata, mc canitaparimc. Aiteya que temtevevie, mc pcaheuyeveca. Que temtemaivave, mcta canitaparimc. 9 Xei taparie xeica tecanimaica, xei taparie xeica tetenicuxatani. 10 Quepaucua munuani que mane tixat mcareuyehva, tita xei tapariesie mtimieme catinitaparimc. 11 Quepaucua nemnunusitcai, nununsipa netinicuxatacaitni, nununsipa netininemaicaitni, nunusipa netinicuerivacaitni. Quepaucua uqui nemata, netiniuhayeva nunusipa neyanet. 12 Cahecacamec tecanineniereni hic, que mane xicri mayeyvisie mcanierepa. Anari tahxie teniutineniericuni pta. Xei tapariec netinimaica hic, anari pta netinitimaimc, yaxeica iya mnesimatepa. 13 Merics, yuri que temteerie, que temtetaicueva, que temtetacanaquierie, mc haicat ecatineuterimc. Que temtetacanaquierie, mc masi caneuyeveca.

13

Xca aiteya nevevienique que memteniuvave teteri Cacayari tupirisiximama yunait, peru xca necatinecanaquieriecaque, tepa mucuyuanepa necanayaniqueyu, tirinari mutatiriurcapa. 2 Xca netiumiquienique nemticuxatanic, xca netimaicaque naime que mtiavie, naime meta que mtimasic, naimec yuri netieriet xca neyvenique yemurite nemvatayuitanic, peru xca necatinecanaquieriecaque, tixat nepcatihctniqueyu. 3 Xca nepini naime netivaminique hipame, xca neneyetuanique nevaiyari mtataiyarienic, peru xca necatinecanaquieriecaque, tixat nepcaraivaqueyu. 4 Tiyucanaquieriet ecatineutevini cahaat. Aixa catiniucaiyarini tiyucanaquieriet, pcayumexita hipame vahepasita varaivamt. Tiyucanaquieriet pcatiyucataveerie, pcautahsierie. 5 Yapcatiyuriene que mtiyuteviyasita. Pcaticuvaune tita yuhesie mtimieme xeica, pcayuhaxata, axa mtianene pcaraeriva. 6 Pcayutemavie yameteyuriecacu hipat que mcatiheiserie, masi tita yuri mraine hepasita caniyutemavieca. 7 Nai tininevieca, naimec yuri catinierieca, naimec canitaicuevani yuri tieriet, naimec catiniucaenivani.

14

Xequeneyumexitaca xemteyucanaquieriecac. Mc meta, xequeneyuvariyani Iyarisie timieme xemtehexeiyanic, peru masi yemec xequeneyuvariyani xemtecuxatanic. 2 Que mane aiteya mvevie, mc pcavatahave teteri. Nitahave Cacayari pta. Tevi pcaienie,

Aiteya que memteveviecai

1 Curinitutari14 catinicuxatani tita mtiavie Iyari icuyuitvacacu. 3 Que mane mtixaxatame, mc masi canivarutahaveni teteri, vaseiriyat vatuicat vantat. 4 Que mane aiteya mvevie, mc niyuseiriyani yuxata, peru que mane mticuxata, mc nivaseiriyani mme memyuyexexeriva. 5 Caneninaqueni yunait aiteya xemveviec, peru pnesinaqueniqueyu masis xca xetecuxatanique. Que mane mticuxata aixa caniyaneni, que mane aiteya mvevie aixa cayanecacu hepana, me xca xevit tihecatani que mutaine xeica, aixa caniyaneni, mme memyuyexexeriva memseiriyarienic. 6 Hicri neivama, xca xehesa nenuanique aiteya neveviet, tita netixepitaniqueyu, me xca nexetahavenique netihecatat tita mtiaviesiecai, xca neayeniuvenique, xca neticuxatanique, xca netiquitanique xeica mcc tixa neptixepitaniqueyu. 7 Tams, tita mcarayeyuri caniniuveni crautatt canaritt. Xca aixa catipnarieca, que timasicni tita mticrautasieni tita mticanarisieni. 8 Cuxineta xca hsierieca cahecaca, quepai pyucuhaaritani cuya. 9 Xemerita yaxeica, yunenic xca niuqui aixa mheca xecautiniucani, que timasicni que xemutiyuane. Ecapa xeica xeputiniucani. 10 Xari teteri vaniuqui canimireni ena cuiepa. Yuxexuit yuniuquic

352 meutiniut mecanienierieca. xca asinecatimaica que mutaine niucame, yac xeica tiriurcame necanieriecamc niucame, mcta yaxeica canetinieriecamc ne. 12 Xemeta xeyuvariyat xemteheixeiyanic tita Iyarisie mtimieme, xequetenecuvava cuini mieme xemvaseiriyanic mme memyuyexexeriva. 13 Ayumieme que mane aiteya mvevie, queyutanenevieni myuhecatanic que mutaine. 14 Xca nenetanenevieni aiteya neveviet, neiyaric nepnenenevie, peru tixa pcatiutixuxuavere que nemtinemate. 15 Ques yni. Neiyaric nepnenenevieca, peru yanetinemait que nemutaine, mpata netinineneneviecamc. Neiyaric nenitacuicamc, peru yanetinemait que nemutaine, mpata nenitacuicamc. 16 Cams xca aiyaric xeica aixa pehaineni Cacayari hepasita, iya vana muca enamete memateisie, queparic mpa paineni, Caniyuritni niuqui, utait, quepaucua ec pampariyusi pemtayni. Asipcatimate que pemutaine. 17 Ec aixa anemec pampariyusi peipitacacu Cacayari, iya pta pcaseiriyarie mcc. 18 Ne pampariyusi necanipitaca Cacayari, cuini mieme nemyvec aiteya nemvevie, nexehaivat xeme yunaime. 19 Peru xeripa necaninevariyani masi auxme niuquiyari nemtaniunic
11Masi

353 yanetinemait que nemutaine, nemtivaquitanic hipame, sepa tamamata miriyari niuquiyari nemcataniunic aiteya neveviet. 20 Neivama, tri vahepa xepcateyumaica. Aixa canianeni xca tri vahepa asixecatemaica tita axa mtiane hepasita, peru xequenayeaxa pta que xemteyumate. 21 Inari niuquiyarisie mpa catineuca, Nenivatahavimc ic teteri, hipat yc memtiniuca yametevacuxaxatvacacu. Mme vaniuqui yc manene, vatenic nenitaymc. Sepa mpa nemtiyurieni mepcayuvariyani memnesienienic, canaineni Tiaitame. 22 Ayumieme aiteya inari pcahc mme yuri memteerie vahesie mieme. Mme yuri memcateerie pta vahesie mieme caniinaritni. Tixaxatame niuquieya inari pcahc mme yuri memcateerie vahesie mieme. Mme yuri memteerie pta vahesie mieme caniayumiemetni. 23 Hic axeica xca meyucuxerieni yunait memyuyexexeriva, yunait aiteya meveviet, xca mana meheutahaxani hipat enamete ya yuri memcateerie, cari mpa mecanitiyuacuni, quename xecayumate xeme. 24 Me xca yunait metecuxatani pta, xca mana heutahani enamett ya yuri catieriet, yunait menitahecatacuni que mtiuyuri, yunait meniinatacuni. 25 Tita mtiaviesiecai iyarieyasie masict nayeimc. Mpa

1 Curinitutari14 tiuename, utihximaqueme, nenevieri canipitamc Cacayari, mpa utait, Yuric Cacayari xehesie catiniviyani. aneni neivama. Quepaucua xemyucuxexeriva, yuxexuit masi cuicari xecanexeiyani, ya quitarica, ya xecanihaarisieca xemtehecatanic tita xemteuxeisitarie, ya aiteya xemvevienic, ya xemtehecatanic tita mticuxaxasiva aiteya veviecacu. 27 Nait masi quetiyni xemseiriyarienic. Xca aiteya vevimcni, yuhutat xeica yuhaicat nusu, xevit meri, xevitta arique, mpa mequeteyurieni. Xevitta queihecatani vaniuqui. 28 Me xca ucaayecani que mane mtihecatani aiteya veviecacu, niucame cayuvat queumaca xeripa. Mecuxi queyutaxatani ycmana, quetitaxatani Cacayari. 29 Texaxatamete yuhutat ya yuhaicat mequetecuxatani, hipat mequeiinatani tita memteutiyua. 30 Xca xevit mana acait tixat tiupitarieni mtihecatanic, que mane mticuxata quetiuhayeva. 31 Xecaniyvaveni xemtecuxatanic yuxexuit, xevit meri, xevitta arique, memteyquitanic yunait, memtuicarienic yunait. 32 Texaxatamete yuiyari mecaniaitaca, 33 Cacayari

26Queteri

Nait heiseriemec quetiuyni

1 Curinitutari14,15 tiyuxamuriecame mcahcc, cayuvat tiyupitvame mhcc pta. Que memteyurie naisarie haque Cacayari teterimama memeyutixexeriva, 34 cayuvat mequeumaca ucari xeripa. Mepcapitariva memtiniunic. Mequeteaitarieca masi, yaxeica inari niuquiyarita mainepa. 35 Xca tixat meteyquitacuni, ycnama mequevacuivaviyani yuquita. Aixa pcaane xca uca utaniuni xeripa. 36 Mes, xehesa xeica que rayene Cacayari niuquieya. Xehesa xeica quetinua. 37 Xca tixaxatame yuerieca, Iyari hexeiyame xca yuerieca, mpa quetimaica, tita nemtixeutirie, mc Tiaitame aitaricaya canihctni. 38 Me tevi xca mpa catimaica, mcta pcamarivani. 39 Ayumieme neivama, xequeneyumexitaca xemtecuxatanic, peru xecavanenat aiteya memvevienic. 40 Nait heiseriemec quetiuyni, xevit meri, xevitta arique.

354 xecanitavicueisitarieximeni, me yac xeica xca yuri xeteutaerieni. 3 Ne necanixeyetuirieni tita masi mreuyevese, que nemtiyetuiriyarie neta, quename Crisitu um tame axa temteuyuric, utaricate mainepa, 4 quename ucateuque, quename anucuquetarie hairieca tucari ayeacu, utaricate mainepa, 5 quename Sepaxi ixei, arique Tamamata Heimana Yuhutat meixei. 6 Arique auxme sientuyari heimana yameyupamet mecanixeiya axeica ivamarixi. Yumiret mme ameniuuvani hicque, hipatri meneucusuri. 7 Arique Cacuvu nixeiya, ariqueta narisixi yunait menixeiya. 8 Imatrieca neta necanixeiya, que mane axa anet mutinuivaxpa neanet. 9 Narisixi vasata necaniimatremetni ne, aixa nepcatiucaiyari nehesie mtinaquenic nariecame nemtatervarienic, nemvareutaveiyaxacaic mme memeyutixexeriva Cacayarisa miemete. 10 Peru Cacayari aixa mtiucaiyaric, ayumieme mpa necanianeni que nemane. Yac xeica pcauy, aixa que mtiucaiyaricai nehesie mieme. Ne masi cuini mieme necatiniuximayaca, mme yunait que memcateuximayatavave. Peru ne nepcahc que mane mpa mtiyuriene. Cacayari pta aixa tiucaiyarit nehamat yacatiniuximayaca. 11 Mericte,

15

Neivama, necanixetahecasitiyamc niuqui aixa manuyne, que nemtixecuxaxatvacai. Xecanitanaquierieni mc niuqui, hesiena xeteviyat xecaniutiuni. 2 Xca cui xeeyexeiyani tita nemtixecuxaxatvacai, mc niuquic

Crisitu que mranucuquetarie umierieca

355 sepa ne, sepa mme, mpa tetenihecatani, xemeta mpa yuri xeteniutaerieni. xca cuxaxasivani mquite vasata manucuquetarie, que meutiyuane xeme hipat, quename vaniu, mquite mecaanucuuni. 13 Mquite xca mecaanucuuni, Crisituta pcaanucuquetarie. 14 Mericte, xca Crisitu caanucuquetarieni, xanaca canayani tita temtehecata, xanaca yuri xecateniutaerieni. 15 Xca mquite mecaanucuuni, canimasicni que temteitava tameta, axa temtehecatac Cacayari hepasita, quename henucuqueta Crisitu teutiyuat, iya cahenucuquetacu, xca mpa aneni. 16 Merics, mquite xca mecaanucuuni, Crisitu pcaanucuquetarieveta. 17 Xca Crisitu caanucuquetarieni, xanaca yuri xeteniutaerieni, tita axa xemteyuriecaisie xeteniviyani cuxi. 18 Mc meta, mme memeucusixa Crisitusie meteviyat, mme meniutatmaiyarieniri. 19 Uva mexi teayeyuyuri, xca yuri teteeriecaqueyu Crisitusie tetaicuevat xeica, yunaime teteri vasata tame masi neuyevecaqueyu temnenimayasienic. 20 Peru mpa pcaane. Crisitu cananucuquetarieniri mquite vasata, mme memeucusixa vamatari hctt. 21 Tevi que mtiuyuri, tame tenitacucuveni.

1 Curinitutari15 Yaxeicata xevit tevi que mtiuyuri, mecananucuuicuni mquite. 22 Aranisie meteviyat yunait que memtetacucuve, mparita Crisitusie meteviyat yunait mecananutanieritariecuni, 23 yuxexuit que mtivarunaquix. Crisitu vamataritt cananucuqueniri. Ariqueta mme Crisitusa memmiemete mecananucuuicuni quepaucua munuani. 24 Arique nait catinitaparimc, quepaucua Crisitu myuyetuani que mtiaita, uquiyarieya mtiaitanic Cacayaritt. Yacatiniyetuiriemc vacauname yunait memteaita, yunait heiserie memexeiya trcariya memexeiya. 25 Caneuyeveca mc mtiaitanic mexi varaiva yunaime memiuxie. 26 Imatrieca que mrayuivani, catanitaxnamc temcatacucuvenicri. 27 Naime caniucayasa iya miaitacac, que maine utarica. Quepaucua mpa maine, nait caniucayasarieni utait, canahecaca mcaixatac que mane micayasax naime, Crisitu miaitacac. 28 Quepaucua mc miaitaca naime, anari mcta ycmana niyuyetuamc, uquiyarieya pta miaitacac, uquiyarieya naime mucayasaxc nuaya miaitacac. Ana Cacayari nait catinayeimc yunaime vahesie mieme. 29 Mes xca mpa caaneni, que meteyurieni mme memucayarie mquite vahesie mieme. Xca yemec mquite mecaanucuuitarieni, titayari vahesie mieme meteucayarie.

12Crisitu

Mquite que memteanucuuni

1 Curinitutari15 titayari tetecuerivaa tucaric. 31 Tucaric esivatcacu necanicumemierivani tma. Ipa nepaine aixa nemutainec xehepasita neivama, que nemtinetemavie nexehaerivat Crisitu Quesusi mtatiaitvamesie nemtiviyac. 32 Teteri que memteniniuqui, Epesusie xca ne yeutari vahamat tetacuitvecaitni, titas neraiva. Mquite xca mecaanucuuitarieni, cm mecuxi temtecuani temteieni, uxaa temcuini. 33 Xepcateirviyarieni. Vant axa anenemete, caniseviximamc yeiya aixa mane. 34 Xequenanutahtvani heiseriemec que mreuyevese. Axa xepcateyurieca. Hipat asimepcatemate Cacayari hepasita. Ipa nepaine nexeteviyasitanique.

356 Teteri vavaiyari pxevit, vatevama vavaiyari yc panene, queste vavaiyari yc panene, viquixi vavaiyari yc panene. 40 Taheima miemete, cuiepa miemete, yunait yc mecanianeneni. Taheima mieme visi panene, cuiepa mieme visi anenet yc panene. 41 Tau visi canianeni, mesata visi pane yc anet, xuravesixita visi mepanene yc meanenet. Xuravesixi yuxexuit visi meanenet yc mecanianeneni. 42 Mparita catiniymc quepaucua mquite memanucuuitarieni. Tita tipnirmet mtiucaesi, mc catipnivet catinanucuquetariemc. 43 Tita axa tichavarvat mtiucaesi, mc visi anet cananucuquetariemc. Tita catrcayet mtiucaesi, mc trcayet cananucuquetariemc. 44 Vaitt tita mtiucaesi, mc iyarisie miemett cananucuquetariemc. Xca ravaiyari xuaveni vai xeica hctt, ravaiyari canixuavenita iyarisie miemett. 45 Mpa catineuca, Mexacame tevi, Arani mtitevacai, tiyumait ayeyurit canayani. Mc imatreme Arani pta, iyari tucari tiyupitvame canayani. 46 Peru tevi iyarisie mieme pcahexeiya meri. Vai xeica canexeiyani meri, arique iyarisie mieme canexeiyacamc. 47 Mexacame tevi cuiepa canimiemetcaitni, cuiec mutaveviya. Imatreme tevi taheima pta canimiemetni. 48 Que mane mc cuiec

30Tameta

xari mpa paineni xevit, Quepa meteanucuuitarieni mquite. Que anecacu vavaiyari mepayeaxani. 36 Cari asipepcatimate mpa pehait. Tita pemtiucae, mc xca caumni, pcaanutanieritarieni. 37 Mc meta, tita pemtiucae, tita mtitineicapa aneme pepcaucae. Imari mmave xeica peniucaeni, tricu imariyari ya xeime imariyari. 38 Cacayari caniquemaritaca que mtinaque, yc tiquemaritat xexuime imari que manene. 39 Nait vai yaxeica pcaanene.

Quepa meanenet mepanucuuni


35Perus

357 mutaveviya, mpata mecanianeneni cuiepa miemete. Que mane mc taheima mmieme, mpata mecanianeneni taheima miemete. 49 Que temteuuvacai mc cuiec mutaveviyapa tequemaritariet, yaxeica atecaniuuvacuni iya taheima mmiemepa tequemaritariet. 50 Ipa nepaine neivama, tita mtivai mtixuriya, mc pcayveni heixeiyat mayanic tita Cacayari mraaita. Tita mtipnive pcayveni heixeiyat mayanic tita mcatipnive. 51 Cam netinixetahecasitiyamc tita mtiaviesiecai. Tanait tepcaheucusu, peru tanait tecanipasiecuni 52 yapaucua, xei cpiyaric, imatrieca cuxineta tahsierieyu. Canitahsieriemc, mquite mecananucuuitariecuni mecatipnivavet, tameta tecanipasiecuni. 53 Caneuyeveca ic mtipnive menacatni tita mcatipnive, ic mumxime menacatni tita mcatimve peuyevese. 54 Anari, quepaucua ic mtipnive menacatni tita mcatipnive, quepaucua ic mumxime menacatni tita mcatimve, ana canayeamc mc niuqui mpa mreuxa, Tacucuyame caniutaxtarieni aivarieca. 55 Haqueva pepraiva, ec pemtasicuicai acu. Haqueva peptasiheseni, ec pemtasicuicai acu. 56 Axa temteyuriec tenicuseivani tecuit. Inari niuquiyari

1 Curinitutari15,16 canitrcariyani tita axa temteyurie. 57 Pampariyusi tecanipitaca Cacayari, mc mtasipitac temteataivanic, Tatiaitvame Quesusi Crisitu tasipareviecacu. 58 Ayumieme neivama nemxenaquierie, xeseiriyariet xequenacne, xepcayuyuitarinaca. Cuini mieme xequeteneuximayaca Tiaitamesie mieme yuheyemec, mpa xetemait, Tiaitamesie xeteviyat sepa xemteyuuxita, xanaca pcaayani.

16

Tumini hepasita netinixetaxataniqueyu, que xemteicuxeriexime Cacayari teterimama vahesie mieme. Que nemtivarutaaita Carasiya cuieyarisie memeyutixexeriva, xemeta yaxeica xequeteneyurieca. 2 Mexacame tucarisie xexuime semanasie, yuxexuit xeme xequeitiuta yuhesa, xeixeriet aixa que xemuitarie, ana xemcaicuxexerivanic quepaucua nemnuani. 3 Mana quepaucua nemetaani, mme meminasie xemvaranuyexeiyac, mme xapa nevahuritame nenivaranunamc, xeimiquieri memanunic Querusaremepai. 4 Xca aixa aneni nemyemiec neta, mme mepnesitetani.

Tumini que memteucuxerie Cacayari teterimama vahesie mieme

necanetaamc Maseruniyasie neheyeyame.

5Xehesa

Papuru que mtiuyeicaniquecai

1 Curinitutari16 Maseruniyasie nepeuyeyanis. 6 Xehesa capca nenehayeva yapamexa, ya macuhatsie naime. Arique xeme xecanenanunacuni que nemreuyune. 7 Neivatanet xeica nepcaheuyeimc xehesa. Enepreuteviniqueyu masi xehesa, xca Tiaitame mpa netipitaca. 8 Epesusie nepnehayeva auracacuque ixarari atahutarieca semanasie mieme ayeayuque. 9 Quitenie catiniuyepiyani amuyeyevasie nemtiuximayacac, yumiret meuxivaacacu. 10 Timuteu xca henuani, xequeneyumexitaca mc aixa iyaric xehesa muyeicanic. Cacayarisie mieme catiniuximayaca nehepa. 11 Ayumieme xevit pcaitaveerieca. Aixa xeteyuxexeiyat xequenanuna nehesa myemiec. Ne necanicuevieca ivamarixi vahamat. 12 Taiva Apuruxi hepasita neptixetaxataniqueyu. Variyarica necanipitacaitni xehesa myemiec ivamarixi vahamat. Hic pcayuvariyacai yemec, peru quepaucua tucari mhca pyemie niu.

358 ipa netinixevavirieca. Xeme xecanivamaica Esitepanaxi quie quiecatari. Acaiya cuieyarisie nivesicayari mecanihmetni. Ayumiemete mecanayuyeitani memvaparevienic Cacayari teterimama. 16 Xequenivaenieca mya memanene, yunaime meta mya memteparevie memteuximaya. 17 Necaninetemavieca Esitepanaxi Purutunatumat Acahicumat memaxac yunait. Xehesie mieme mepnesitemavierita, sepa xemcayvavecai yunait xemahunic. 18 Mecaneniuuxipitani neiyarisie, xeiyarisie mecanixeuuxipitanita. Ayumieme xequenivamateni mme mya memanene. 19 Asiyatari memeyutixexeriva mecanixevaritaca. Aquira Prisiramat, mme vaquita memyuyexexeriva vahamat, yunait menixevaritaca vacava, Tiaitamesie meteviyat. 20 Ivamarixi yunait menixevaritaca. Xequeneyuvaritaca xemeta xeyuviyat que xemtepasie. 21 Nemamac netiutat nenixevaritaca ne Papuru. 22 Xca xevit cainaquierieca Tiaitame, axa queuitarieni. Heprayusixi que memteniniuqui, Marana Ta, meutiyuat, taniuquic nepaine, Quenayea Tiaitame. 23 Tiaitame Quesusi xca aixa tiucaiyarini xehesie mieme. 24 Yunaime necanixenaquierieca, Crisitu Quesusisie netiviyat.

15Neivama,

Varisica que mtivarunairiexa

Aixa xequeneutiuti yuri xeteeriet. Seimec xequeneyaca. Xequenetrcavini xetrcariyariet. 14 Nai que xemteyurie, xeteyucanaquieriet yaxequetenecahuni.

13Xequenayeneniereni.

Hutarieca Mieme Xapayari Que Mtivarunairi Papuru


temyvavenic naimec temvapareviecac hipame sepa que memteuximatarie, Cacayari mtatipareviepa tame. 5 Tame yemec que temtecuine Crisitu mtiucuinixpa, mpata yemec tecatenipareviyaca mc yatatipitacacu Crisitu. 6 Sepa temuximatarie, mcc xecanipareviyacuni xeme, xenitavicueisitariecuni que temya. Me sepa tempareviya, mcc xecanipareviyacuni xemeta quepaucua xemteucaeniva xeteucacucuinet que temteucacucuine tame. 7 Yuri que temteerie xehepasita, teptrcariyari. Mpa teptemate, xeme tahamat que temtetaxevi yaxeica teteucacucuinet, mpata xeme tame tecanitaxevicacuni tanait tepareviyat. 8 Taivama peuyevese mpa xemtemaicac, cui tepeuximatariecai Asiya cuieyarisie teuuvat. Cuini mieme ptihetecai yemec, tepcaiquemacai. Asitepcatemaicai xca

CURINITUTARI

Ne Papuru necanixevaritaca. Crisitu Quesusi nari pnesiayeita, caneneyenani mpa mtinaquec Cacayari. Taiva Timuteumat tenixevaritaca Curinitusie xemtama xemyutixexeriva, Cacayari teterimama xemhme. Yunait xemupasie hesiena mieme naisarie erisitaruyarisie xemtama Acaiyasie tenixevaritaca. 2 Cacayari mtauquiyari Tiaitame Quesusi Crisitumat, xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca xemcauximatariecac yuiyarisie.

Varisica

mane Tatiaitvame Quesusi Crisitu mcacayarieya muquiyarieya, mc hepasita aixa queticuxaxasivani. Mc tauquiyaritt catiniyucanenimayaca, Cacayaritt naimec catiniyuparevieca. 4 Mc taheyemec cataniparevieca teuximatariecacu, tameta

3Que

Papuru que mtiuximatariecai

359

2 Curinitutari1 tetavicueniquecaitni ya temtecuiniquecai. 9 Asita taiyarisie mpa teptetachavecai, tepcuiniquecai. Peru mpa tiniuyni tahesie yuri temcateeriecac, Cacayarisie pta, que mane mquite mvaranucuuitvasie, mcsie yuri temteeriecac puy. 10 Mc cataniutavicueisitani capa mpa teteucuinic. Uxaatni varie ptasitavicueisitanita, que manesie yuri temteerie. Tavarita catanitavicueisitamc, 11 xeme xetasipareviecacu xeivaviriet Cacayari tahesie mieme. Mpa xeteyurieyu, yumiret pampariyusi mecanipitacacuni tahepasita, yametemait que temtemiquie yumiret memyunenevic.

360 peru esiva xeica, 14 aixa pyniqueyu xca naimec pta xetasihetimanique, mpa xetemait, mc tucarisie quepaucua munuani Tatiaitvame Quesusi, ana xepyvaveni aixa xemutiyuanenic xetasihaerivat, yaxeica aixa temutiyuanenipa tame texehaerivat. 15 Mpa yuri nemtieriecaic xehepasita, ayumieme mpa neptinemaicai, hutaca xehesa nepunuaniquecai xasie necahetaaveme meri, tixat nemtixeminic. 16 Xehesa nehetaame Maseruniya cuieyarisie nepyemiecai, tavari Maseruniya neheyeyame xehesa nepunuaniquecai xemnesianunanic Cureya cuieyarisiepai. 17 Que xetecueriva, mpa netinemait yac xeica netinepatacai. Teteri vahepa neyanet netinematet, H neutait, que netinepata Tixa neutait. 18 Yapticamie Cacayari que maine. Yaxeica tame que temtexetahave, taniuqui pcahuta, pyuxevi. Xca mpa reuyeveca H temutiyuanenic, Tixa tepcautiyuane, ya Tixa xca reuyeveca temutiyuanenic, H tepcautiyuane. 19 Cacayari nuaya Crisitu Quesusitt xehesa canicuxaxasivacaitni tetecuxatacacu ne Sirivanu Timuteu. Niuqui mc hepasita manuyne pcahuta, pyuxevi mpa anet mhcc Crisitu. 20 Nai que mutay Cacayari quename tiyurieni, mcta niuqui pcahuta, pyuxevi Crisitu meyeatac. Ayumieme

temutiyuanenic mpa tepaitca tahepasita, taiyarisie aixa teptetamate que temya ena cuiepa. Mpa teptemate, Cacayarisie mieme tepasiet tepya, aixa tetehecasiet tepya Cacayari que mtatipita. Teteri vahepa que memtemaivave tepcaya, masi Cacayari yatatipitacacu aixa que mtiucaiyari, mpa pta tecaniyaca cuiepa memtama vahesa, xehesa yemec mpa tepya. 13 Taxapa que mtieniric xeica, que xemtatemate, mpa xeica teutiyuat teptexeutirie. Siqueres xeptasihetima

12Aixa

Titayari Curinitusie pcaheta Papuru

361 quepaucua aixa temutiyuane Cacayari hepasita, tepyvave mpa temutiyuanenic, Mpa canianeni, teutiyuat, Crisitu mpa mtiuyuric. 21 Mc Cacayaritt canihctni que mane mtasiseiriya xeme tame Crisitusie temteviyanic. Mc heiserie ptasiupita, 22 yuhesie mieme ptasiuinarita, taiyarisie yuiyari ptasiupita inaritme mmasicnic tita tahesie mtinaque. 23 Ne nepitahave Cacayari netucari mnesinavairienic xca netiitavani que nemaine. Nepacunua axa nemcaxeretahavec. Ayumieme Curinitu nepcaheta tavari. 24 Mpa tepcahaitca tetexeaitacut yuri que xemteerie. Aixa xecaneutiuni yuri xeteeriet. Masi mpa tepaitca xehamat teteuximayat xemyutemamaviecac. Mpa neptinemaicai ana, aixa pcayniqueyu xca tavari nenuanique xehesa nexeheiveritat, netinechavet. 2 Xca nexeheiveritacaque xeme, quepaic pnesitemavieritaniqueyu ne. Nexeheiveritacacu que xenetetemavieritaniqueyu. 3 Ayumieme xapa mpa neptiuuta, capa nenuayu menesiuheiveritanic mme meuyevese masi memnesitatemavieritanic pta. Ipa yuri neptierie yunaime xehepasita, xca nenetemavieca ne xemeta xepyutemamavieca yunait. 4 Cui neuximatariet

2 Curinitutari1,2 ana, nesaipnariet neiyarisie mpa netinixeuutirieni vaca neutasuat. Peru xemheiveritariecac yanepcatiuuta, masi mpa xemtemaicac vaca que nemtixenaquierie yaneptiuuta.
Papuru que mreiyehviri tevi axa mtiyurienecai

que mtiyurienecai pcanesiuheiverita ne, masi necaanuhaitamt nepaine siquere esiva pxeheiverita xeme yunaime. 6 Mcsie catiniunaque que xemteitatacuritacai xeuyuenieca. 7 Ayumieme xepyvave masi xemteheiyehvirienic hic, xepyvave xemintanic mc tevi, capa utaxtarienic yuheiveriet anayuhayevamec. 8 Ayumieme variyarica necanixepitaca xemihecasitiyanic que xemteinaquierie. 9 Ayumieme mpa neptixeuutirie, yanemtimaicac nexeinatame xca naime hepasita yaxetecahuni. 10 Que mane xemteheuyehviri, neta yaxeica nepreiyehviri. Que nemreiyehviri, sepa hesiena nemcatihpacai ne, nexehaerivat yanepreiyehviri Crisitu nesixeiyacacu, 11 capa Cauyumarie tasicuamanac. Aixa teptemate que mtiyuruva iya.

5Xevit

Truhasi necaninuani niuqui aixa manuyne Crisitu hepasita para nemticuxatanic,

12Merics,

Que mtiyuiyaritacai Papuru, Truhasisie uyeicat

2 Curinitutari2,3 peru quitenie sepa mreuyepiyacai nehesie mieme Tiaitamesie que nemtiviya nemticuxatanic, 13 nepcauxipiecai neiyarisie, nemcaheitaxeiyavecaic neiva Titu. Nevarutateutaca masi necaneyeyani Maseruniya cuieyarisiepai.

362 para temhecacac xemtasimaicac acu. Hipame vahepa que teteheiyehva xapa mtasihecatacac temmarivanic, yaxemteuutiyarienic yaxemtetiutanic nusu. 2 Xeme taxapa xecanihmetni taiyarisie mreuxa. Yunait teteri mepyvave memititervanic mpa memtetimanic mexexeiyat. 3 Xecanimasicni xeme Crisitu xapaya xehmett yatetehritariecacu tame. Mc xapa tauxic pcautarie, Cacayari mayeyuri iyarieyac pta putarie. Tetesie pcareuxa, vaisie pta teteri vaiyarisie preuxa. 4 Crisitu yatatipitacacu, mpa tetetamait, yuri tetenierieca Cacayarisie. 5 Mpa teutiyuat asitepcahaitca quename tacmana tixat teyvave, tacmana tixat temteusuta tepcatecueriva. Masi que temteyvave, Cacayari yatatipitacacu tepyvave. 6 Mcri que mtatiupita, ptasiuhrita tratu hecuame hepasita. Peru utarica hepasita xeica pcatasiuhrita, masi iyarisie mieme hepasita pta ptasiuhrita. Utarica hexeiyat xeica canimmc, peru yuiyarisie heixeiyat tucari canipitariecamc. 7 Mc tratu cmana mmni visi anet ninuani tetesie mreuxacai Muisexi que mtiuhritarie. Ixaherisixi teteriyari mepcayvavecai memiixarienic Muisexi

Cacayari pampariyusi quepitarieca. Mc yuheyemec ptasihecata Crisitusie que temteviya, teteri vahxie tasicuvitnet yuutma. Tacmana naisarie mpa catinihecatani visi que mitarie Crisitu xca maica. 15 Tame inari tecanihmetni cua visi muapa Cacayari que mtatixeiya, temieritac Crisitu que mtiane. Mmeta memtavicueisitariexime que memtatexeiya, memcuixime meta que memtatexeiya tecaniinaritni. 16 Memcuixime vac tepumquia temvaeritac que memtecuini, peru mme memtavicueisitariexime vac teptucaria temvaeritac que memteayeyuyurini. Mericte, quepaic piquema ic naime. 17 Tame yumireme vahepa tepcaanene. Harerusixi vahepa tepcatetacuamana Cacayari niuquieya tecuxatat. Masi aixa tetehecasiet, Cacayari que mtareyena, Cacayari tasixeiyacacu teyat, Crisitusie teteviyat mpa tetenicuxatani.

14Masi

Que mtatihecata Crisitusie teteviyacacu

Que temteuhritarie tratu mhecua hepasita

Mpa teutiyuat tavari teteisuta

363 hxieya, visi mayexavatcaic sepa mayeyeiximecai. 8 Mericte, masi vacava visi catianeni tratu iyarisie mmieme xca hepasitana hritarieca. 9 Xca visi uyni yatihritariecacu tratu hepasita cmana teteri memtixanieriva, masi vacavamec anayuhayevamec visi ptiyni yatihritariecacu tratu hepasita cmana heiserie mempitarieca. 10 Mc meta, tita visi mtianecai visi pcatiyuxexeiya hic, iya pta cuini mieme visi anet meivac. 11 Tita mayeiximecai visi panecai, peru masi vacava visi canianeni tita mcatixve. 12 Mpa yuri temteeriec, ayumieme cui tetayetuat teptecuxata. 13 Muisexipa tepcaya, ixuriquic que mreuyucunacai Ixaherisixi teteriyari yuheyemec memcaixeiyac, que mrayeyeiximecai. 14 Mc teteri meuitutupet menacne que memteyuiyaritacai. Hicque yaxeica mcc ixuriquic heuyucunat caniyuhayeva quepaucua mtitervarva Tratu Meripai Mieme xapayari. Pcaheucuyepiva, Crisitusie tiviyacacu xeica pcaunarva. 15 Masi hicque Muisexi xapaya titervarvacacu, mc ixuriqui heuyucunat canacavre vaiyarisie. 16 Peru que maine, Quepaucua taaurie mave itahaveque Tiaitame, ana heucunat caninavaiyariemc, anuyt, mpa pane. 17 Merics Tiaitame hait iyari canixatani. Haque Tiaitame iyarieya meyeica,

2 Curinitutari3,4 tevi caniynaca mana. 18 Tame tanait tahxie caheucunacacu tepihecata Tiaitame visi que mtiane, sepa yxayemec, xicrisie que mtihecata tevi. Ayumieme tepcupasiva, visi teanenet tepacnirme, hepana teanenet tetetaxexeiyat teteacnirme. Tiaitame iyaritt mpa catiniyurieneni. Ayumieme mpa tetehritariet tepcavaripie, masi que temtenenimayasie tepya. 2 Peuyevese hipat memyuteteviyanic avie que memteyurie, peru tame tecateniutixanierieni mc naime. Atepcauuva tetetairviyat, ha tepcainita Cacayari niuquieya, que mtivaiyac pta tetecuxatat. Masicme tepeyeita tita yuri mraine, Cacayari tasixeiyacacu teptahecata, yunait teteri yuiyarisie mpa memtemaicac quename yuri. 3 Taniuqui aixa manuyne sepa meucuname, memutmaiyariexime que memteienie xeica caneucunaca. 4 Hic miemete vacacayari canivacpiriyaxani mme yuri memcateerie que memteyumate yuiyarisie, capa hecariya meuxeiyac, niuqui aixa manuyne Crisitu que mtimarive manuyne que mtivahecariviyaqueyu. Mc Crisitu Cacayari caniinarieyatni, hepana ptiyuxexeiya. 5 Mc meta, tame tepcatecuxata tahepasita, masi mpa pta teptecuxata, quename Crisitu Quesusi tiaitame hc

2 Curinitutari4,5 teutiyuat, quename tame xeparevivamete tehme Crisitusa temmiemetec teutiyuat. 6 Que mane Cacayaritt mpa mutay, Hecariya yvipa queuneni, utait, mctt catanihecariyani taiyarisie. Ayumieme yateteimait Cacayari que mtimarive, Crisitusie que mtimasic, tecanihecariviyarieca.

364 menucuqueta Tiaitame Quesusi, mc catananucuuitamc tameta Quesusipa, xehamame meta catanayeatamc yuhesa. 15 Mpa nait catiniymc xehesie mieme. Ayumieme mc yeme aixa tiucaiyarit yumireme vahesie mieme, pampariyusi canipitariecamc. Mcc Cacayari visi que mtiane canicuxaxasivamc. 16 Ayumieme tepcavaripie. Sepa herie temtipnirme, tateta tecanihecuariyarieca tucaric. 17 Pcahahete, que temteuximatarie hic, epcareutere. Peru yateteuximatarieme, taheyemec cui visi anemec tepicatarieca mcaxvec. 18 Peru tepcaicuvautve tita temtexeiya, tita temcatexeiyavave pta tecanicuvautveni. Tita temtexeiya apcatiterive, tita temcatexeiyavave pta yuheyemec aptiterive. Mpa tecatenimaica, xca caunarieni ic xamaru haque temayetei ena cuiepa, qui tecanexeiyani Cacayari mtasipita mamac mcaveviya yuheyemec amuve muyuavisie. 2 Mc meta, mpa teanenet teniuaivani teitcut haque temayeteni taheima mieme. 3 Mpa teteitme yemec tepcamamaveni. 4 Ic xamaruta teayetet teniuaivani tesaipnet. Tasari tecaheutaquemaripicut, masi tepeitcuni, tita mrayeyuri yuhesie mixeviriyanic tita mtimxime. 5 Mericte, Cacayari canihctni que mane

nait cui prayeaxe, peru haxuta tecaneixeiyani xeica ic trcariya, mmasicnic Cacayarisa mmiemec, tahesa mcamiemec. 8 Sepa naimec temuximatarie, tepcahaivarie. Sepa asitemcatemate que temteyurieni, tepcavaripie. 9 Sepa temeutaveiyariexa, tepcacueiriva. Sepa tematixriya, tepcautmaiyarie. 10 Taheyemec tepcuixime tavaiyarisie, Quesusi que mtium. Ayumieme tucari canimasicni tavaiyarisie, Quesusi que mrayeyuri canimasicni. 11 Tame temayeyuyuri taheyemec teniyetuiyani temcuinic Quesusisa temmiemetec, mmasicnic tavaiyarisie que mrayeyuri Quesusi, sepa temcuixime. 12 Ayumieme tecuiximet tecaniyaca, xemes xeayeyuyurit xepya. 13 Que mreuxa, Yuri neptiutaerie, ayumieme neputaniu anuyt, tameta yaxeica tepteuiyari. Yuri tepteerie, ayumieme teputiniuca 14 mpa tetemait, que mane

7Ic

Que temteayeyuyuri yuri teteeriet

365 mtautivevie mpa mtiynic. Mcta yuiyari cataniupitani inaritme mmasicnic tita tahesie mtinaque. 6 Ayumieme taiyari tepucayesa taheyemec. Mpa teptemate, mexi tavaiyarisie teuuva, Tiaitamesa tepcauuva. 7 Yuri teteeriet tecaniuuvani, teixeiyat tepcauuva. 8 Ayumieme taiyari tepucayesa, teptavariya masi temicueirienic tavaiyari, Tiaitamesa pta temeuvanic. 9 Ayumiemeta tecanitamexitaca teminaquiaritanic sepa uva temuuva sepa hesana temuuva. 10 Caneuyevecani tanait temasict temayeitarienic Crisitu uvenieya hxie haque mtaticuivaviya, taxexuit temteapiniyarienic aixa que temteuyuriaxa que temteuyuri, tavaiyarisie teuuvat que temteuyuri.

2 Curinitutari5 xemvataeiyac mme herie mieme xeica mehaerivat aixa memutiyuane yuhepasita, iyarisie mieme memcahaeriva aixa meutiyuat yuhepasita. 13 Sepa asitemcatemate, Cacayarisie mieme teniyaca. Me sepa temtemaivave, xehesie mieme tepya. 14 Crisitu mtasinaquieriec, ayumieme tinaquemec tepya, tepcayvave yc temteyuriecac. Mpa masi teptehetima, xevit yunaime vahesie mieme caniumni, ayumieme yunait mepucui. 15 Mc meta, yunaime vahesie mieme pum, mme memayeyuyuri yuhesie mieme memcaayeyuyurinicri, que mane vahesie mieme mum manucuquetarie, mcsie memiemetett pta memyacac. 16 Ayumieme hic xeime tepcamate teteri que memteimate. Sepa temimaicai Crisitu teteri que memteheeriva, hic mpa teteheerivat tepcaimate. 17 Ayumieme xca Crisitusie tiviyani, yc anet tiniunetarieni. Tita meripai mtimieme cananucayune. Cam, nait yc anet nayani. 18 Ic naime Cacayari catiniusutani. Mc ptasiupita aixa temtetaxeiyanic hamatana, Crisitu mpa mtiuyuric. Cataniuhritani temtecuxatanic, hipatta hamatana aixa memteyuxeiyanic, 19 mpa teutiyuat, Cacayari Crisitusie tiviyat mpa ptivapita cuiepa

mpa tetemait, mpa que mreuyevese mreiyehvirienic Tiaitame, yuri tetenivaeritaca teteri. Tecanimasicni Cacayari que mtatixeiya. Yuri tepteerie quename temasic xemeta que xemtatexeiya, que xemteyumate yuiyarisie. 12 Mpa teutiyuat tavari tepcaisuta tetahecatat xemtasimaicac. Masi mpa teutiyuat tecanixepitaca aixa xemutiyuanenic xetasihaerivat, niuqui xemexeiyanic cmana

11Ayumieme

Que temtehritarie, temtecuxatanic, teteri Cacayarimat aixa memteyuxeiyanic

2 Curinitutari5,6 memtama hamatana aixa memteyuxeiyanic, vahesie pcatiuhpa axa memteuyuric, masi ptasiuyetuiri mc niuqui aixa que temtetaxeiya hamatana manuyne, teutiyuat. 20 Ayumieme Crisitu narimama tecanihmetni, hesiena mieme tecaniutiniucani, mpa tetemait, Cacayari canixetuicani mpa teutiyuanecacu, Crisitusie mieme teutiniut variyarica tecanixepitaca, Cacayarimat aixa xemteyuxeiyanic. 21 Que mane axa mcatiyurievecai Cacayari mpa piyuri axa tiyuruvamepa mitarienic tahesie mieme, tame hesiena teteviyat heiserie temexeiyanic Cacayari heiserie que mtiyupitva. Mc meta, hamatana mpa teteuximayat, variyarica tecanixepitaca xeme, xeitanaquierieme tita Cacayari mtixemicua aixa tiucaiyarit, xanaca xemcaitanaquierienic. 2 Mpa paine, Tucari aixa manesie Nemaniuenieni, Tucari ayeacu Xemtavicueisitarienic Nemaniuparevieni. Cam hic tucari aixa mane canihctni, cam hic tucari canayeani xemtavicueisitarienic. 3 Ni xeime tepcaucununuitva tixat hepasita, ic hritarica capa useviximariecac que temtehritarie. 4 Masi Cacayari teparevivamete tehmett naimec teptahecata. Vaca

366 tepteucaeniva teuximatariet, teteheuyehat, tetatexietvet, 5 tecuveivat, teanutaxrivat, teteri meyuxamurietvecacu, teteuximayat, tucari tecaht cusic icuaic. 6 Tepitiya, teptemate tita mreuyevese, mixa tepvanevie hipame, aixa tepteuiyari, Iyari Mtiyupata tepexeiya, yac tepcatetacanaquierie, 7 yuri teptecuxata, Cacayari trcariyaya tepexeiya, heiserie temupitariec cuya tepaya tepupitarie naisata mieme cmana temtacuitveni. 8 Visi tetexeiyariet axa tetexeiyariet yaxeica tepya, axa tetecuxaxasivat aixa tetecuxaxasivat yaxeica tepya. Irmari tepxasiva peru yuri teptecuxata, 9 quename tecamariva meputiyuane peru yunait meptasimate, quename tecuixime meputiyuane peru cam tepayeyuyuri, quename tetatacuritariexime meputiyuane peru tepcacuiiva, 10 teptaheiveri peru taheyemec teptatemamavi, teppuvresixi peru xicusixi tepvarayeitva yumireme, tixat tepcatehexeiya peru nait ptitapini. 11 Aixa iyaric teptexecuxaxatva Curinitutari, yeme taiyari apnena que temtexenaquierie. 12 Que temtexexeiya, taiyari pcasaipne, xeme pta xepyusaipna yuiyarisie. 13 Mericte, netriyama que nemtivachaveniqueyu, mpa neptixetahave, yaxeica xequeteneuyuri que temxeyurie, xeiyari amtanerec.

367
Cacayari mayeyuri tuquieya que temtehme

2 Curinitutari6,7 tepasiet Cacayarisie mieme, teteheiyehviriet.


Papuru que mtiyutemaviecai, Curinitutari meteuhayevacu que memteyuriecai

memcateerie vahamat xepcayuxeviriyani. Titari rexeiya tita mtiheiserie tita aisica mtitisanamat. Que tiyuxevini hecariyamat yriya. 15 Que meteyuenie Crisitu xeime cacayari axa manemat. Tita tinaque tevi yuri mtieriesie axeica yuri mcatieriesie. 16 Cacayari tuquitana que metenaque tetexi cacayarixi. Pcayvesiet. Tame Cacayari mayeyuri tuquieya tecanihmetni, que mutay Cacayari, Vahesa neniucaimc Vasata neniuyeicamc Vacacayari nephctni, Mme neteterima mephmetni. 17 Ayumieme mpa paine, Vasata xequenayecneca, Xequeneyupata Canaineni Tiaitame, Xepcaimayani Tita mcatiitiya. Xca mpa xeteyurieca Neri nenixetanaquierimc 18 Xeuquiyari necanayeimc, Xeme nenivema Uquisi ucari Xecanacnicuni Canaineni Tiaitame Nai mtrcaye. Mericte nenaquierima, mpa temteutahavariec quename mpa tiyurieni, teptaitieca naime mtiyusevixima tavaiyarisie taiyarisie. Tepayeaxaximeni

14Yuri

axequeneutaneriya xemtasinaquieriecac. Ni xeime axa tepcauyuri, tixa tepcateinavairi xeime, tepcaicuamanax ni xeime. 3 Mpa que nemaine, xehesie nemtiuhpanic asinepcahaine. Meripai mpa neptixechavecai quename taiyarisie texehaeriva, quename axeica tetaxevi sepa temcuini sepa temayeyuyurini. 4 Miremec nepcaneiyarita xehepasita, cui aixa nepticuxata xehepasita. Sepa naimec temuximatarie, nepayea nentariet, panayuhayeva netemavierica. 5 Merics Maseruniya cuieyarisie teuaxaca tepcauxipivavecai tavaiyarisie, naimec masi tecaniuximatariecaitni. Taaurie ptiyucuinecai, tateta tepmamacai. 6 Perus que mane Cacayaritt mvantva mme memyuheiverie, mc cataniuntani tameta, Titu munuac. 7 Munuac xeica pcatixa, masi mc muntariec xehepasitata tepuntarie tame, taticuxaxatvacacu Titu que xemtatexeiyaqueyu, que xemteyuheiverie, que xemteyumexita nehesie mieme. Ayumieme ne masi yemec nepnetemaviecai.

2Yuiyari

2 Curinitutari7,8 xapac sepa nemxeuheiverita, yc nepcatinechave. Sepa yc nemtinechavecai ana, mpa netimait mc xapa mxeuheiveritac siqueres yapamexa, 9 peru hic masi nepnetemavie. Xemuheiveritariec, mcc nepcanetemavie. Masi yaxeteuheiveritarieca xemteuhayevaxc que xemteyuriecai, ayumieme nepnetemavie. Cacayari tixepitacacu xecaniuheiveritarieni, ayumieme tixa xepcateutmaiyax mpa temteuyuric. 10 Xca yuheiverieca Cacayari tipitacacu, ptihayeva que mtiyurienecai, ptavicueisitarienita. Tihayevame que mtiyurienecai, tavari axa pcatiychaveni yamtiuhayevaxc. Me xca yuheiverieca cuiepa memtama vahepa xeica, ppitarieni mumnic. 11 Neuxei que mtiuy quepaucua Cacayari mxeupita xemyuheiveriecac. Mcc xepuyuvari, mc meta, xepyutahecatax yuniuqui, xepyuyehecax, xeputimama. Ana xepnesixeiyacucai, xepyumexitacai, aixa xepiyuri naime. Naimec xeniyuhecatani xemitiyac mc que mtiuyc. 12 Mericte, mpa neptixeuutiri, peru que mane yuiva axa muyuri nehaerivat xeica nepcatiuuta, que mane axa muitarie nehaerivat xeica nepcatiuuta. Xeme ycmana mpa xemtemaicac

368 que xemteyuvariya tahesie mieme Cacayari xexeiyacacu, ayumieme yaneptiuuta. 13 Mpa mtiuyc, ayumieme tepuntarie tame. Mc meta, tame mpa teteuntarieca, masi vaca tenitatemamaviecaitni Titu myutemaviecaic, yunait cayuvat xemipitac iyarieyasie. 14 Aixa que nemtitaxata xehepasita, nepcauteviyasitarie neniuqui hepasita. Masi yaxeica yuri que temtexecuxaxatvacai naimec, mpata caniyuritcaitni aixa que temteitaxata Titu. 15 Mcta cuini mieme masi canixenaquierieca xehaerivat yaxemtecahuc yunait, xehaerivat que xemteitanaquieri xeumamat xeuyyacat. 16 Neta nepnetemavi nemyvec neiyari nemeucayesac xehepasita naimec.

8Ne

Teptexetaxataniqueyu taivama, Cacayari aixa tiucaiyarit que mtivarupita mme memeyutixexeriva Maseruniya cuieyarisie memtevamicuanic hipame. 2 Vacava mepinasietve meuximatariet, peru cananayuhayevani vatemavierica. Sepa yemec mempuvresixi, mepimiriyax aixa iyaric que memtevamicuacai. 3 Que nemtiunierix yaneptihecata.

Tumini que memteucuxeri Cacayari teterimama vahesie mieme

369 Que memteyvavecai xeica nepcahaine, masi yemec mepcauyuticueri que memtevamicuacai hipame. Ycmana 4 variyarica metasipitat mecataniutavavirieni mpa temtevatauniec, mevapareviet memyuxevinic Cacayari teterimama vahamat. 5 Que temtecuerivacai mpa memteyurieniquecaic yamepcateuyuri. Masi meniyuyetuani meri Tiaitame mtivaaitanic, tameta temtevaaitanic mpa mtinaquec Cacayari. 6 Ayumieme Titu variyarica tecaniupitani ic imiquieri mrayeatanic xeme xehesata mc meripai misutac ixeriet. 7 Vacava nait tinimiriyarmeni xehesie mieme que xemteyurie, yuri xeteeriet, xetecuxatat, xetematet tita mreuyevese, naimec xeyuvariyat texenaquieriecacu. Mericte, yaxeica ic imiquierita xequeneutimiriya. 8 Netixeaitat asinepcautaine hic. Masi hipat mpa memteyuvariyac, nexeinatat nepaine, xca hecasieca quename xemeta xeteyucanaquierie. 9 Xeme mpa xeptehetima aixa que mtiucaiyari Tatiaitvame Quesusi Crisitu. Mc sepa mxicutcai, xehesie mieme puvre nayuyeitani, xeme xicusixi xemacnec, iya puvre matac. 10 Ic hepasita que nemticueriva mpa netinixeutaxatani. Aic xepuyuvari xemisutanic

2 Curinitutari8 mpa xeteyuriet, anata xepisuta. Mericte, hic aixa caniymc xehesie mieme xca mpa xeteyurieni, 11 xca mpa xeteayeatani que xemteyurie. Xeiyari que manenecai mpa xemteyuvariyanic, mpata xequetenayeataca, que xemteyvave. 12 Xca raiyari yatianeni, tita mrexeiya pnaquierivani, sepa tixat mcarexeiya. 13 Peru mpa nepcahaine hipat memicapiyanic xeme xemcuanimasitarienic, 14 masi myeyesitarienic hic nepaine. Tita mranuyuhayeva xehesie mieme hic, mcc xequenivaparevieca mme memteheuyehva, mmeta uxaatni varie vahesie mieme anayuhayevame mcc memxepareviecac xeme que xemteheuyehaca meyeyesitarienic, 15 yaxeica que mreuxa, Que mane vaca mtiucuxeri, pcaanayuhayevax. Que mane esiva mtiucuxeri, tixat pcareuyehacai.

necanipitaca que mane Cacayaritt mpa mipita Titu yuiyarisie mpa mtiyuvariyanic xehesie mieme tahepa. 17 Cataniuenieni variyarica que temteipita, peru yemec masi myuvariyacaic, ycmana xehesa pyemie. 18 Hamatana tenenunacuni taiva mmariva niuqui aixa manuyne que mticuxata, yunait memyutixexeriva

16Pampariyusi

Titu

2 Curinitutari8,9 memeitima naisarie. meta, memyutixexeriva mecanenayexeiya tahamat muyeicanic ic imiquieri manuiyanic que temtehritarie, Tiaitame hepasita aixa mticuxaxasivanic, temmasicnic tameta que temtetavariya. 20 Mpa teptetacuerivayurie, xevit capa niuquixiecac ic imiquieri hepasita que mtivacava cmana temhritarie. 21 Tita aixa mtiane, mcc teptamexita Tiaitame que mtatixeiya, teteri meta que memtatexeiya. 22 Vahamame tenenunacuni xeime taiva. Mixa teitainataca miremec, tepeitima que mtiyuvariya. Hicsta masi pyuvariya, miremec yuri mtieriec xehesie. 23 Titu hepasita, mpa neptixechaveni nehamat myuxevic, nehamat mtiuximayac xehesa. Taivama vahepasita, mpa neptixechaveni memyutixexeriva vanarima memhmec, vacmana Crisitu veeme mcuxasivac. 24 Ime xequenivahecasitiyani quename yuri que xemteyucanaquierie, quename yuri aixa que temtevachave xehepasita, xasie memeyutixexeriva mexexeiyacacu.
19Mc

370 Cacayari teterimama vahesie mieme, tavari niuqui pcaheuyevese mc hepasita para nemtixetiutiriecac. 2 Ne mpa neptimate que xemteyuvariya, ayumieme aixa neptivacuxaxatva Maseruniyatari xehepasita. Mpa neptivachave, Acaiyatari aic mephaarisiecai mpa memteyuriecac. Mpa xemteyumexitac xeme mmeta mepyumexita yumiret. 3 Nenivaranunamc taivama capa xanaca ayanic tita aixa nemtivacuxaxatva xehepasita, tita xemteucuxerie, mc nexatat. Peuyevese masi xemcuhaarisienic yaxeica que nemtivachavecai xehepasita. 4 Maseruniyatari neutma xca meuaxani, mme xca mexeutaxeiyaque xecahaarisiecame, teptateteviyaniqueyu tame mpa yuri teteerieme xehepasita. Que xemteyuteteviyaniqueyu xeme asitepcautiyuane. 5 Ayumieme mpa nepticueriva meuyevesec variyarica nemvapitanic taivama memnesianuhaisitiyac xehesapai, memxecuhaarisitanic mpa aixa que xemteyuriecucai meripait xemvamicuanic hipame. Peuyevese mcuhaarisienic xeiyari yaanecacu, yuhesie mieme xeicueriecacu pcatixa. 6 Ic xeica, que mane esipame mucaesa icueriet yuimari, esipame xeica canicaisanamc. Que mane

Tuminic que memtevaparevieniquecai ivamarixi

Merics, mpa que xemteicuxerie

371 naime tatuat micaesa, mc anayuhayevame pcaisana. 7 Yuxexuit mataripai ycmana que memteheitima yuiyarisie, mpa mequeteheyurieca, mecayuheiveriet meviyariecame mecayueriet, mpa pta mequetevamicuani. Cacayari caninaquierieca que mane yutemaviet mtivamicua. 8 Cacayari caniyveni mimiriyani tita mtixepita aixa tiucaiyarit, manayuhayevanic. Xca mpa aneni, yuheyemec nait mreuyevese xeptehexeiyani, xepyvaveni aixa xemteyuriecac naimesie, 9 que mreuxa, Canenuxrietyani naisarie, Tinivarumini memteheuyehacai, Heiseriemec yaticamiet Tita mtiuyuri Yuheyemec eptiterive. 10 Que mane imari mimicua esame, icuai mtasimicua mticuaiyanic, mc pxemicuanita xeme, ptimiriyani tita xemteucaesa pixuaveritani tita mtiutixuxuavere heiseriemec yaxemtecahuc. 11 Naime hepasita xicusixi xepayeitarieni yeme aixa iyaric xemtevamicuanic hipame. Que temteyurie, mpa xetevamicuayu, pampariyusi canipitariecamc Cacayari. 12 Mpa xetevapareviet yuuximayasicac xepvarayeatani que memteheuyehva Cacayari teterimama hic. Mc heima aixa pynita, yumiret pampariyusi memipitac

2 Curinitutari9,10 Cacayari. 13 Xeme xepmasic que xemteuinasie mpa xemtevapareviec. Ayumieme aixa meniutiyuaneni Cacayari hepasita yaxemtecahuc, yaxeica que xemteyuhecata quename niuquisie xeteviya Crisitu hepasita aixa manuynesie, aixa iyaric xemvarumic mme hipameta yunaime. 14 Mmerita xehesie mieme quepaucua memyutineneviva mecanixehiveeriecacuni, Cacayari cui aixa mtiucaiyaric xehesie mieme. 15 Pampariyusi quepitarieca Cacayari, mpa mtatiumic que temcateyvave yatemtehecatanic.

10

Neri Papuru nehctt variyarica necanixepitacaqueyu. Crisitu mmaxiuc mcaayueriyac, mpa nepaine. Tahxie teutinierecacu tixat nepcatihc xeniu xehesa neuyeicat, teva neuyeicat nepaneeriya pta que nemtixechave xeniu. Yaneanet xeniu nepaine. 2 Mericte, nepxevaviri mcaheuyevecanic nemxetahavec neaneeriyat xehesa nenuame, sepa mpa nemtimate, xca aixa aneme neerieca nemyvec nemaneeriyanic hipame vahepasita, vaisie teteviyat teuuvame memtasierie, mme vahepasita. 3 Sepa atemuuva tavaiyarisie, vaisie teteviyat

Papuru yuhesie mieme que mtiutaniu, que mreyeata yhritarica utait

2 Curinitutari10 tepcatacuitve. 4 Vaisie pcamieme cuya tepaya cmana temtacuitve. Ptrcavi pta Cacayarisie mieme, temicaunaxanic cuyaxi vaqui. 5 Iyaritarica tenicaunarmeni que memteychave teteri, sepa que mtitita Cacayari mrayeunie memcaimaicac, mc tecanicaunarmeni. Naime iyaritarica tepanutahva yamticamienic Crisitu que maine. 6 Taheyemec tephaarisie temvatatacuritanic yunaime memcayuvariya yamemtecahunic, xeayeatarieyu xeme yaxetecahut. 7 Xequeneuxeiya tita xehxie mraniere. Xevit xca yuiyarisie Crisitusa mieme yuerieca, mpata masi yuiyarisie quetiychaveni, mc Crisitusa que mtimieme, tameta hesana tepmiemete. 8 Ic heiserie temexeiya tame, Tiaitame mpa pnetiupita nemxetrcariyanic, nemxecaunaxanic mpa pcanetiupita. Mericte, xca esiva neanuyehaitrveni veeme nenexatat ic heiserie temexeiyac, nepcaneteviyani mpa neutait. 9 Aixa pcayni xca nexemariutame neerivani xapac. 10 Mpa praniuva, xapac que maine pahete ptrcavi, peru yuvaiyarisie uva uyeicat asipcayve, yuniuquisie pxanieriva. 11 Mpa quetiychaveni que mane mya maine, que temanene taniuquisie xapa teveviet teva teuuvat,

372 mpa yaxeica tepteyurieni ateuuvat. 12 Mc meta, tame tepcatavariya temtacayasanic mme vaaurie, temtainatanic vahepa teanenet, mme yuhesie mieme memyuhecata memmarivanic. Mme masi memyutiinatac yuinaric, ycmana memyuxeiyac meyuinatatvet, asimepcatemaivave. 13 Tame pta veemete que temtetaxata, que mrey haque temcaheaitarie asitepcahaitca. Masi Cacayari que mtareinasiri, mana que mrey teptecuxata tetaxatat. Asita xehesapait tepuinasiyarie. 14 Xca xehesa tecahritariecaque, tepanuyehaitrveniqueyu mpa teutiyuat, peru tame meri tepuaxa xehesa niuqui Crisitu hepasita aixa manuyne tecuxatat. 15 Ayumieme tahepasita que temtecuxata, que mrey haque temcaheaitarie asitepcatecuxata. Hipat que memteuximaya hepasita, asitepcahaitca quename tame pta mpa teteuyuri tehait. Mc meta, mpa yuri tecatenierieca xehepasita, quepaucua xemutixuxuavereni yuri xeteeriet, ana tepcasaipneni xehesa xeica temteuximayacac. Naisarie pta haque temeinasiyarie, mana tepteuximayaca. 16 Asita xevaritapait niuqui aixa manuyne tepcuxatani. Peru haque xevit meyeata yhritarica que mreinasiyarie,

373 asitepcahaitcani quename tame pta mpa teteuyuri. 17 Masis niuqui que maine, Que mane veeme mxatamc, Tiaitame quexatani veemetme. 18 Que mane ycmana myuhecata, mc pcamasic que mtiuinasie, masi que mane mtiuhecata Tiaitame, mc pta pmasic que mtiuinasie.

2 Curinitutari10,11 xemcaitanaquierivavecai. Xari xepinevie mya mticuxata. 5 Ne mpa nepticueriva, mme cuini mieme vaniu memnarisixi, mme tixat mepcatehexeiya neta que nemcareixeiya. 6 Sepa que mane mcaniuvepa nemticuxata, tevi asimcatimatepa nepcaane que nemtimaive. Masi naimec, que temanene yateptexehecasitiya, yunait que memtatexeiya. 7 Me queri axa netiuyuri quepaucua tixat necatihctt nemaneyeita xeme pta tixat xehmett xemayeitarienic. Queri axa netiuyuri necaxecuetatat nemxecuxaxatvanic Cacayari niuquieya aixa manuyne. 8 Xasie memeyutixexeriva nenivanavanecaitni yactt, vatumini nenaquieriet, xehesie mieme nemtiuximayacac. 9 Xehesa neuyeicat quepaucua nemreuyehacai, nepcaxeuximatacai ni xeime. Que nemreuyehacai mepneteumicuacai taivama Maseruniyasie memeyec. Mpa netiyurienet naimec nepcanetauniecai nemxeuximatanic, mpata yaxeica neptiyurieneni. 10 Yuri que maine Crisitu, neta yuri nepaine. Ayumieme mpa nepaine, yemec nepcanenarieca mpa netinexatat naisarie Acaiya erisitaruyarisie. 11 Titayari mpa netinemate. Nemxenaquieriec ayumieme mpa neptinemate. Cacayari mpa ptimate que nemtixenaquierie.

11

Xca xenesitanevienique tma yareutevit mexi tevi asimcatimatepa neticuxata esiva. Tasari xepnesitanevieni. 2 Cacayari que mtiyumexita xehesie mieme, neta mpa neptinemexita xehesie mieme, ayumieme mpa nepaine. Nepxeyetua xeimesa, Crisitumat xemyuxevinic, yaxeica imari mcaxuriqui que mtiviquitariva uqui yuxevit xeica mitivitnic. 3 Ne nepma capa xeuseviximarienic que xemteychave yuiyarisie, yaxeica mc cu que mtiirviyax Eva. Me xca mpa tiuynique, xeiyari pcayuxeviniqueyu, Crisitusie xeica xepcateviyaniqueyu, xepcaitiyacaqueyu. 4 Cari aixa anemec xecanitanevieni xca xevit nuani xeime Quesusi yc mane cuxatat tame temcaixatacai, me xca xecuxaxatvani xeime iyari yc mane xeheixeiyat xemacnec xemcaitanaquierivave, me xca niuqui aixa manuyne yc mane xecuxaxatvani

Mme yac xeica memtexaxatametetcai

2 Curinitutari11 nemtiyuriene, yaxeica mpa neptiyurieneni. Mme memisutaniqueyu tahepa metexeiyariet, veemete que memteyuxataniqueyu, mpa netiyurienet necanivanenasitiyamc mme. 13 Mya memanene mepteitava, yac xeica mecaninarisixitni. Mepirmarisixi masi que memteuximaya, sepa memuyupata Crisitu narimama vahepa memteyuxexeiyanic. 14 Mcc tepcahxiya. Asita Cauyumarieta puyupata hecaripa mieme niuqui tuayamepa mtiyuxexeiyanic. 15 Ayumieme mariveme tepcaerie xca mme hesiena mieme memteuximaya meuyupata, mme tita mtiheiseriesie mieme memteuximaya vahepa memteyuxexeiyanic. Mpa mepteayeaxani, que memteuximaya mpa meppitarieni.

374 mtimieme metehaerivat xeica. Mericte neta xari vahepa yactt veeme nepnexatani. 19 Cari xeme xeptemaivave, ayumieme xeyutemamaviet xepvanevie mme asimemcatemate. 20 Xepinevie sepa xevit mxeviya xemteuximayacac variyarica, sepa xepini mtixeutixtiri, sepa mxeanaviviya, sepa mxetaveerie, sepa mxetavaya xehxie. 21 Tame xeica mpa temcaxeyuriecaic xari xeniu tepveraranicai, ayumieme xari xeniu peuyevese neneteviyat nemtaniuni. Mericte, tevi asimcatimatepa neticuxatat cuxi mpa nepaine, xevit que mtiyuvariya sepa cuerivaanemec, neta mpa nepyve sepa cuerivaanemec. 22 Heprayusixi teteriyari metehme. Neta nephc. Ixaherisixi teteriyari metehme. Neta. Apurahamisie meteyec. Neta. 23 Crisitusie mieme meteuximaya. Asimcatimatepa nepaine, ne masi vacava yaneptiuximaya. Ne nepvaraiva mixa netiuximayat masi, masi mixa neanutahivat, masi vacava necuveivat, masi mixa necuerivaanet nemmnic. 24 Huriyusixi presusixi que memtevarutiva xei veiyari meuyevecanic huta teviyari veiyari mcaayanic, ne auxmexa mpa nepuitarie. 25 Haicaca cyec nepeucuveiyax. Heiva neputuaxi tetexic. Haicaca haramarasie neuyeicacacu naviya pucayunix. Xei tucari xei tcari nepuhauximecai amatiyevasie.

12Que

mpa neptayni, capa xevit asinecatimaicame nesieriecac. Mes xca mpa netierivani, sepa asinemcatimate, siqueres xequeneneutanaquierie, veeme nemnexatanic esiva yactt. 17 Que nemticuxata hic, Tiaitame que mticuxata asinepcahaine, masi que mane asimcatimatepa, que mane veeme myuxatapa mpa yuri tieriet yuhepasita, mpa pta nepaine. 18 Yumiret veemete mepyuxata tita yuvaiyarisie

16Tavari

Papuru que mtiucuinix nari mhctcaic

375 neuyeicat nehuyeta nepcuerivaane, nemarima hatuxamesie, nemarima tenavayamete vac, nemarima neteterima vac, nemarima teteri memcahuriyusixi vac, nemarima quiecarisie, nemarima macumavesie, nemarima haramarasie, nemarima mme ivamarixi memyuterva meteitavat, mme vac. 27 Netiuximayat neuxet, tucari necaht cusic, neheuhacamt neheuharimt, tucari necaht icuaic, neheuxerimt nemavet nepyane. 28 Mc pcanait, peru heimanata tucaric nepsaipne, peuyevese nemneiyaritanic yunait memeyutixexeriva vahesie mieme. 29 Xevit xca veranini, neta neveranit neptinemaica. Xca xevit ucunuitarieni, mucunuitariec nephaa neta. 30 Mericte xca xeniu heuyeveca veeme myuxatanic, ne xari veeme nepnexatani, que nemtiverani neticuxatat. 31 Que mane Tiaitame Quesusi mcacayarieya muquiyarieya, que mane hepasita aixa mticuxaxasiva, mc mpa ptimate nemcatiitavac que nemaine. 32 Ramasicu quiecarisie Aretaxi quepaucua mtiaitametcai, hesana mieme iscame cuyaximame meptehcai Ramasicutari vaquiecari quitenie memnesiviyac. 33 Ne neputavicuei memcanesiviyac, tesariya tenieyasie neheucatuiyaca quirivasie neyecait tesariya varita.

2 Curinitutari11,12
Que mtiupitarie yuvaiyarisie mcuseivanic

26Mixa

12

Mericte, xari peuyevese veeme nemnexatanic. Aixa capyni siepre, peru heinsipa que nemtiunierix, tita Tiaitame masicme mrayeita, mc hepasita nepticuxatani. 2 Ne nepimate tevi Crisitusie mtiviya. Tamamata heimana nauca viyari anuyeyacu, nanutihanieni mc muyuavisie Cacayarisa yemec. Asinepcatimate xca iyarieya xeica utihanieni, me xca vaiyarieya nait utihanieni, Cacayari mpa ptimate. 3 Merics, mya aneme tevi nepmate, xca iyarieya xeica utihanieni, me xca vaiyarieya nait utihanieni asinepcatimate, Cacayari mpa ptimate, 4 peru panutihanie visi mracuanesiepai. Niuqui neenieni mpasie tevi mpa mcataynic, tevi heiserie mcahexeiyac mpa mainenic. 5 Mericte mya aneme hepasita neticuxatat veeme nepxatani, peru necmana veeme nepcanexatani, me xca nenexatani que nemtiverani nehait xeica. 6 Sricte xca nenevariyanique veeme nemnexatanic, tevi asimcatimatepa nepcatayniqueyu, yuri nepaineniqueyu pta. Perus nepcanevariya veeme nemnexatanic, capa xevit mpa ticuerivanic quename yc neane, que mnetixeiya que

2 Curinitutari12 mnetienie, mpa necaaneme capa eriecac. 7 Capa neanuyehaitrvenic temavierica neraerivat neiyarisie, neraerivat marivemec masict que mrayeitarie nehesie mieme, ayumieme nepupitarie nevaiyarisie nemcuseivanic. Cauyumarie tupirieya nepanayenaiyari mnesicuvayanic, capa neanuyehaitrvenic temavierica neraerivat. 8 Haicaca variyarica nenipitani Tiaitame ic hepasita, nehesie mayeyanic. 9 Peru mc mpa pnetiutahavix, Aixa netiucaiyarit que nemasiyuriene, tavari tixa pepcareuyehaca. Peveranicacu netrcariya payeatariva. Ayumieme nenetemaviet masi nepnexatani que nemtiverani, Crisitu trcariyaya nehesie myuhayevanic. 10 Ayumieme nepeunaquia neveranit axa netichavarvat nereuyehat netaveiyariet nenetexienet Crisitusa nemmiemec. Mpa neptimate, quepaucua nemverani, anari necanitrcayeni.

376 mepcatehexeiya, neta que nemcareixeiya, sepa tixat nemcatihc. 12 Siqueres inari cmana Cacayari narieya mmasic puy xehesa, naimec netiucaenivacacu, naimesie inari neveviecacu mamarivavemec trcayemec. 13 Ne necmana nepcaxeuximatacai tumini hepasita. Xari mpa netiyurienet necaxeuximatat, axa nepxeuyuri xeniu, yanetivavaviriet hipame xasie memeyutixexeriva, axa nepcavaruyuri xeniu. Xequeneteneuyehviri mpa xeniu ana nemxeuyuric. 14 Cams hic hairieca nephaarisie xehesa nemyemiec. Tavari nepcaxeuximatani. Nepcatihiveerie xepini, tucari xemexeiyanic pta neptihiveerie. Variyarica pcaheuyevese tri memecac yuuquiyarima vahesie mieme, vauquiyarima pta yutriyama vahesie mieme memecac peuyevese. 15 Nes nenetemaviet nepixtani naime nemrexeiya, sepa yemec nemutaxtarieni ne, xeme xeiyari aixa mitarienic. Perus xca cuini mieme nexenaquierieca, queri esiva xeica netinaquieriva mcc. 16 Mericte xeniu cuini mieme nepcaxeviyacai. Perus xari xeniu irmari nemhcc nenixetaviviyani nexeirviyat. 17 Meric mme nemvareutanaxa xehesa, queri nexeraivax vacmana. Pcatixasiet. 18 Ne variyarica nenipitani Titu, hamatana

tevi asimcatimatepa neticuxatat nenayani. Xeme xecmana peuyevecai mpa nemtiyurienic. Peuyevecai masi xemnesihecatanic xeme pta que nemtimariva. Haquevari mme cuini mieme vaniu memnarisixi tixat

Papuru que mtiyuiyaritacai Curinitutari memyuyexexerivacai vahepasita


11Merics

377 neneinani mc taiva xeime. Mericte, que tixehaivax Titu. Havaic. Cam yaxeica tecateuiyari que temteuuva, taqueta catiyuxevitt. Puyuxevi. 19 Xari mpa xeptecueriva quename ic niuquic naimec tahesie mieme teutiniuca xemtasienienic xeme. Pcatixari. Masi Cacayari tasixeiyacacu, Crisitusie teteviyat, mpa pta teptecuxata. Tanaquierima naime que temteyurie, xemtrcariyarienic payumieme. 20 Nepma xeica capa nenuame nexeucaxeiyac que mcanetinaque xeaneneme, xemerita capa xenesiucaxeiyac que mcatixenaque neaneme. Nepma capa xeyucuitvenic, capa xeytesatvenic, capa xeuyuhecatvenic, capa xetecuvautvenic hipame xemvaraivanic, capa xevaruniuquimanic hipame, capa yunacata xeyuniuquimanic, capa xeteyucataveeriecac, capa xeyuxamuruyanic. 21 Nepma nenuayu tavari capa necacayari tixat necatihctme nesiayeitanic xehesa neuyeicacacu, capa neneheiveriecac nevaraerivat yumireme ana meripai axa memteyuriecai yamemcatehayevax axa que memteyuriecai mecaitiyatcait, mevacumavat que mane mcayya mcaycna, meyutatuat memrucuyatvenic que memteyucahiveerie.

2 Curinitutari12,13 memunenierix vaniuquic nait niseiriyariemc. 2 Meripai mpa neptivarutahavix mme ana axa memteyuriecai xehesa neuyeicacacu hutarieca nemunua, hicta xehesa necauyeicat yaxeica mpa neptivachave hipameta yunaime, tavari xca nenuani nepcavahayeva. 3 Inari xepvava quename Crisitu uinasie maniuca neticuxatacacu ne, ayumieme nepcavahayeva. Mcri pcaverani que mxeyuriene, masi canitrcayeni xehesie tiviyat. 4 Sepa curuxisie mumierie mveranicaic, Cacayari mtrcayec canayeyuriniri masi. Tameta sepa hesiena temteviya tepverarani, masi Cacayari mtrcayec hesiena teteviyat tepayeyuyurini texeparevienique. 5 Xequeneuyuinata xca acu axeuuvani yuri xeteeriet me xca catixatni. Xequeneyuiyaritaca xca acu mpa xeteuinasieni. Yuxexuit yuiyarisie tiet xecayumaica que xemanene, Quesusi Crisitu xehesie mtiviyac. Mpa xari xeptemate yuhepasita, me xca xexanierivani xeica. 6 Neri neptaicueva yuri netieriet quename mpa xetehetimani, quename tame tecaxanieriva. 7 Nenevieri tepipita Cacayari, xeme axa xemcateyuriecac haquevas. Mpa tepcateivaviri teteri meminasie vahepa temtetaxexeiyanic xeica, masi xeme aixa xemteyuriecac pta mpa tepteivaviri, sepa tame xanierivamete temeriva.

13

Hairiecari neniyemieximeni xehesa hic. Yuhutat ya yuhaicat

Teutarica

2 Curinitutari13 trcariya tepcahexeiya temeyeuniecac tita yuri mraine, tita yuri mrainesie mieme temteuximayacac xeica trcariya tepexeiya. 9 Ayumieme teptatemamavie quepaucua temverarani tame, xeme pta xetrcavicacu. Mpata teptetaneneviva, xemayeatarienic xeme. 10 Ayumieme mpa neptiutiuta xehesa necauyeicat, xehesa nenuame trcayemec nemcatiyurienenic, sepa heiserie nemexeiya mpa nemtiyurienenic. Tiaitame mc heiserie pnesiupita nemxetrcariyanic, nemxecaunaxanic mpa pcanetiupita. 11 Mericte neivama, xequeneyutemamavieca.

378 Xequenayeaxaca xemmanesiquitarieni. Xequeneneenieca que nemtixetuica. Xequeneyuxevini que xemteychave yuiyarisie. Aixa xequeteneyuxeiyani. Mpa xca xeteyurieca, que mane Cacayaritt mtasipita temtetacanaquieriecac temcauximatariecac taiyarisie, mc xehamat caniuyeicamc. 12 Xequeneyuvaritaca xeyuviyat Cacayari teterimama xemhmec. 13 Cacayari teterimama yunait menixevaritaca. 14 Tiaitame Quesusi Crisitu aixa quetiucaiyarini yunaime xehesie mieme, Cacayari quexenaquierieca, Iyari Mtiyupata quexetaxeviriya yunaime.

8Tame

Que Mtivarunairi Papuru


tauquiyari. 5 Visi queticuxaxasivani iya hepasita yuheyemec. Mpa xeica canianeni.

CARASIYATARI

Ne Papuru nenariecamett necanixevaritaca. Que nemtiuhritarie, teteri mepcanesiheyena, tevi pcanesiucaye. Quesusi Crisitu pta caneniucayeni nariecame nemayanic. Que mane umieriecu menutanierita, Cacayaritt mtauquiyari, mc mpa canetiniuhritani. 2 Taivama nehamat memuuva tanait tecanixevaritaca xeme xemeyutixexeriva Carasiya cuieyarisie miemete mpa teutiyuat. 3 Que mane mtauquiyari Cacayaritt, que mane mtiaitame Quesusi Crisitutt, xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca xemcauximatariecac yuiyarisie. 4 Mc Quesusi canihctni que mane myuyetua, tame axa temteyurie temxnarienic. Ayumieme ptasitavicueisitani, hic miemetexi axa memteyurie vasata teuuvacacu. Mpa catininaqueni tacacayari

Varisica

yanetimait yapaucua xemyupatarmec. Xenicueirieni que mane mxeutaini, Crisitu aixa tiucaiyaricacu. Xeteniuviya niuqui yc manuynesie pta. 7 Iya niuqui pcahc aixa manuyne. Masi hipat amepuuva mexexamuriet meipatacut niuqui aixa manuyne Crisitu hepasita. 8 Sepanet tame, sepa taheima mieme tupiri, xca xecuxaxatvanique niuqui aixa niu manuyne, xca niuqui temxecuxaxatvacaipa caanuynenique, pxanierivaniqueyu iya. 9 Que temutiyuanecai meripai, tavari hic que nemaine, xca xevit xecuxaxatvani, xca niuquieya xemitanaquieripa caanuyneni, quexanierivani. 10 Mericte, ipa neticuxatat, queri neticuvaune teteri que

6Nepiyarixi

Xevit niqui pumave aixa manuyne

379

Carasiyatari1,2 memnetenaquieriecac. Cacayari pta que mnetinaquieriecac nepticuvaune. Que netivanaquiasitamc teteri. Xca nevarunaquiasitanique teteri hic, Crisitusie mieme tiuximayatame nepcah ctniqueyu. mpa neptixehecataniqueyu ic niuqui aixa manuyne nemcuxata hepasita. Mc niuqui tevi pcaveviyaya. 12 Neri quepaucua nemitanaquieri, tevi pcanesiyetuiri. Nepeitima tevi canetiquitacacu. Quesusi Crisitu masict ayacu pta nenitanaquierieni. 13 Cams, xemeri xepuenana que nemticuyeicacai meripai, Huriyusixi vayeiyarisie netiviyat. Ne cuini mieme nepvataveveiyacai Cacayari teterimama memyutixexerivacai. Nepvarucaunacai. 14 Huriyusixi vayeiyarisie netiviyat nepanuyehaitrvecai yumireme neivama vahxie nehepa pameme viyari memhcai nenuivarisie miemete, masi yemec nenevariyat netusima vayeiyaric. 15 Masi que mane mnesiupatax necatinuivavecacu cuxi, que mane aixa tiucaiyarit mnesiutaini, mc Cacayari, ana ninaquecaitni 16 yunive masicme mayeitanic yanetimaicacu, hepasitana nemticuxatanic nuivarite memcahuriyusixi vasata. Ana teteri memvaite memxuriyate

380 xeica asinepcativarahavecai. narisixi memhmetcai yanecatihritarievecacu cuxi, mme vahesa nepcaheta Querusaremesie. Masi Araviya cuieyarisie necaneyani cuit. Arique tavari Ramasicu necaninuani. 18 Arique haica viyari utixcu, Querusareme neneyani, nemeitimanic Sepaxi. Tamamata heimana auxme tucari nepuyuri hesana. 19 Hipame narisixi nepcavarexei, Cacuvu xeica Tiaitame ivaya nepexei. 20 Cam, Cacayari hxie, nepcatiitava que nemtixeuutiri. 21 Arique nepeta Siriya cuieyarisie Sirisiya cuieyarisie. 22 Mme Crisitusie meteviyat memyutixexerivacai Cureya cuieyarisie, mme mepcanesihetimaivavecai cuxi. 23 Mpa mepteenanacai xeica, quename vaniu, que mane mtasitaveveiyacai meripai, mc ticuxata hic niuqui aixa manuyne tita yuri temteerie hepasita, quename vaniu ticuxata tita anapai mticaunamccai hepasita. 24 Aixa meniutiyuanecaitni Cacayari hepasita necmana.
17Mme

11Neivama,

Papuru que mtiuximayacai

Arique tamamata heimana nauca viyari utixcu, tavari neneyani Querusareme Verunavemat, Titu neavitt. 2 Mana nepeta Cacayari masicme mayeitac mana nemmiec. Tahcate teayetecacu

Hipat narisixi que memteheitima Papuru

381 mamarivavemete vahamat, netinivarutaxatani niuqui aixa manuyne, que nemticuxata nuivarite memcahuriyusixi vasata, capa xanaca ayanic neuximayasica que nemtimie que nemtimiecaita. 3 Peru Titu, sepa nehamat muyeicacai, sepa Criyecu mhc, pcaheuyevecai mc minaritarienic Huriyusixi vaxitequiyac, 4 sepa memiinaritacucai hipat yac ivamarixi tahepa memteyuninitva. Mme menatahaxani tasata que memtatehupienic tame que temtetana Crisitu Quesusisie teteviyat. Meptasiviyacucai vayeiyarisie mieme temteuximayacac. 5 Mme heiva xca tevaruenienique que memtateaitacucai, xeme xepcayuhayevaqueyu xeheixeiyat niuqui aixa manuyne, yuri que mraine. 6 Peru mamarivavemete, Cacayari yc mcativaxeiyac teteri, ayumieme neta asinepcatineiyarita que memanenecai meripai. Mme mamarivavemete tixat mepcateutihpacai neniuqui hesie. 7 Masis mpa metenimaicaitni nemuhritariec niuqui aixa manuyne nemtivataxatanic mme xitequiyac memcainasie, yaxeica Pecuru que mtiuhritarie mtivataxatanic Hriyusixi xitequiya inariyari memexeiya. 8 Mpa metenimaicaitni, que mane micuyuitva Pecuru mtanarienic mme

Carasiyatari2 memxitequie vahesa, mcta canenicuyuitvani ne, nuivarite memcahuriyusixi vahesie mieme. 9 Mpa metemait que nemtiumiquiva Cacayari aixa tiucaiyaricacu, Cacuvu Sepaxi Vani, iquisarate que memtemarivacai, mme meptasiumaya ne Verunave, temtaxevi meutiyuat, xeme nuivarite memcahuriyusixi vahesa xemyehuc, tameri Huriyusixi memxitequie vahesa temyehucta meutiyuat, 10 xemvaraerivanic xeica puvresixi meutiyuat. Nesiet aixa iyaric mpa nemtiyurienenic nepnevariya.

quepaucua Sepaxi munua Anutiyuquiyasie, tahxie teutinenieret nepeyeuniecai, meuyevecaic hesiena mtiuhivanic. 12 Hipat Cacuvusa miemete mecaaxavavecacu cuxi, nuivarite memcahuriyusixi vahamat ptiuticuaacai. Masi meuaxacu mme, niyutiimatyani. Pyupatanecai vaniuquixiya macat mme xitequiya inariyarisie memteviyacaic. 13 Hipat Huriyusixi yac mepteuyuri hepana. Yaxeica Verunave ptiirviyarie yac meteyuriecacu. 14 Perus quepaucua ne mpa nemtivaruxei, taaurie meaxriecu, heiseriemec mecauuvacacu niuqui aixa manuyne hepasita, yuri que mraine, mpa neptitahavix Sepaxi

11Masi

Papuru que mreitati Pecuru Anutiyuquiyasie

Carasiyatari2,3 yunaime vahxie, Ec Huriyu pehctt, xca peuyeicani nuivarite memcahuriyusixi vahepa peyanet, Huriyupa pecayanet ec, titayaricuta variyarica petivapita nuivarite memcahuriyusixi, Huriyusixi vahepa memyacac.
Yunaime vahepa, Huriyusixi teteriyari yuri meteeriet xeica meptavicueisitarieni

382 Crisitu axa teyuruvamete tarayeita. Pcatixasiet. 18 Xca tavari neenuquitanique tita nemtiucaunax, axa tiyuruvamepa nepnehecataniqueyu masi, tita nemranuquitamc yaxeica mpa mainec. 19 Neri yanetiuyurieca que mtiaita inari niuquiyari, neicueirieca, necaniumni. Ayumieme inari niuquiyari tavari pcanetiaitani Cacayarisie mieme pta nemayeyurinic. 20 Crisitumat neniumierieni curuxisie. Hicri que nemrayeyuri, ne necmana nepcahc que mane mayeyuri. Crisitu masi canihctni mayeyuri nehesie tiviyat. Que nemrayeyuri hic nevaiyarisie, nepayeyuri yuri netieriet Cacayari nuayasie, que mane mnesinaquierie, que mane nehesie mieme myuyetua, mc hesie. 21 Nepcaixanieri Cacayari aixa que mtiucaiyari. Xca heiserie upitarienique yatiyurienet que maine inari niuquiyari, Crisitu xanaca xeica canimniqueyu.

que temteununuivax, Huriyusixi tecanihmetni, nuivarite memcahuriyusixi, yamemcateyurie inari niuquiyari que mtiaita, tame tepcahme. 16 Peru tame mpa teptehetima, tevi xca tiyurieneni inari niuquiyari que mtiaita, mcc heiserie pcapitarieni. Masi xeica xca yuri tierieca Crisitu Quesusisie, mcc pta heiserie canipitariemc. Ayumieme tameta vahepa yuri tepteutaeri Crisitu Quesusisie, heiserie tempitarienic yuri teteeriet Crisitusie. Xca yateteuyurienique inari niuquiyari que mtiaita, mcc masi heiserie tepcapitarieniqueyu. Utaricayari mpa paine, Haquevas heiserie pcapitarieni yatiyurienet inari niuquiyari que mtiaita. 17 Tameri mpa teptetavariya, heiserie tempitarienic. Ayumieme Crisitusie teteniviyani. Mericte, xca mpa tetetavariyani, ques yni xca vahepa temasicni yatemcateyuriec, inari niuquiyari que mtiaita.

15Tame

Cari asixepcatemate Carasiyatari. Quepai pxeutiquevayax, xecunuitat para yaxemcatecahunic tita yuri mrainesie. Xeme yaxetemaicacu, Quesusi Crisitu putahecasie, curuxisie que mtiumierie. 2 Mericte, ipa xeica neptixetaivaviyaqueyu. Iyari xeteutanaquieri

Cacayari Iyarieya caniutanaquieriva yuri tieriecacu

383 yaxemteuyuric inari niuquiyari que mtiaita. Xepitanaquieri nusu yuri xemteutaeric que xemteuenana. 3 Panasi asixecatemate. Iyarisie xeteviyat, xepisuta yuri xeteeriet. Hic vaisie pta xeteviyat, que xeteayeaxani. 4 Cuini mieme xeteuitarie, yac xeica. Xari yac xepcauitarie. 5 Hicmsari, iya que mane Iyari mxemicua, que mane trcayemec mxecuyuitva, mpa tiyuriene yaxemteuyuric inari niuquiyari que mtiaita. Mpa ptiyuriene nusu yuri xemteeriec que xemteuenana. 6 Yaxeicata Apurahami yuri tinitaeririeni Cacayari. Ayumieme heiserie hexeiyame canierivacaitni. 7 Ayumieme mpa xecatenimaica, mme amemuuva yuri meteeriet, mme Apurahami mecanixiyarimamatni. 8 Utaricayarisie meripai mpa tinimasiccaitni, nuivarite memcahuriyusixi yuri metenitaerieniquecaitni, mcc Cacayari heiserie nivapitaniquecaitni. Ayumieme niuqui aixa manuyne Apurahami meripait mpa tiniutahavarieni, Acmana yunait nuivarite meptemavieritarieni. 9 Ayumieme mme amemuuva yuri meteeriet, mme meptemavieritarie, que mane ana yuri mtieriecaimat Apurahamimat. 10 Mme pta amemuuva yameteyuriet que mtiaita inari

Carasiyatari3 niuquiyari, mcsie meteviyat, mme mecanixanierivani. Mpa catineuca, Mecanixanierivani yunait yamemcatecahu, nai que mreuxa inari xapayarisie. 11 Mpa catinihecaca, Cacayari hxie ni xevit heiserie pcapitarie inari niuquiyarisie tiviyat. Mpa pta panuyne, Que mane heiserie mupitarie yuri tieriet canayeyuricamc. 12 Peru que mane inari niuquiyari mexeiya, mc apcauyeica yuri tieriet. Mpa panuyne masi, Que mane yamtiyuriene que maine, mc canayeyuricamc xca yatiyurieneni. 13 Crisituri cataniunaneni, cataniuxna temcaxanierivanic inari niuquiyari mainepa. Mc pta caniutixanieriva tahesie mieme, que mreuxa, Yunait cyesie memacavre menixanierivani. 14 Mpari tiniuyurieni, nuivarite memcahuriyusixi memtaaxiyarienic hepana, Apurahami que mtiutahavarie, mmeta meyutemamaviet memacnec, Quesusi Crisitusie meteviyat. Mpata tiniuyurieni temitanaquierienic Iyari yuri teteeriet, que temteutahavarie temeixeiyaniquecaic.

neptixetaxataniqueyu, que memteyurie teteri neticuxatat. Tevi xca tiyutautirieni, tita

15Neivama

Cacayari que mutay que mtatipitaniquecai, inari niuquiyari caxuavecacu cuxi

Carasiyatari3 triyamama vahesie mtinaqueni utait, xca aixa aneni que maine, xevit masi xanaca pcaheyeitani tratuya, hesiena pcatihpani. 16 Mericte, Apurahamiri, que mane hesiena myeyaniquecaita, que maine utaricayari, mme mpa mepteutahavarie tita vahesie mtinaqueniquecai. Pcavaxatacai mme hesiena memyecnequecai, yumireme vaxatat. Yuxevime pta nixatacaitni hesiena myeyaniquecai, Crisitu xatat. 17 Merics que nemaine, Cacayari tratu niutavevieni Crisitu hepasita. Inari ariquemcaque caninuani, nauca sienituyari heimana xei teviyari heimana tamamata viyari anuyeyacu. Ayumieme pcayve xanaca meyeitanic niuqui, Cacayari que mtitahavix hesiena mtinaqueniquecaic. 18 Xca hesiena tinaquenique inari niuquiyarisie tiviyacacu, yac xeica ptitahavequeyu quename iminiquecai. Perus Cacayari aixa tiucaiyarit tiniunaquisitani Apurahamisie, mpa titahaveca hesiena mtinaqueniquecaic. 19 Merics, titayari tixuave inari niuquiyari. Mc tiniuhiyani niuquisie, mmasicnic teteri que yamemcatecahu. Niuquisie tiniuhiyani mexi canuavecai que ane Apurahamisie myeyaniquecai, que mane mpa mtiutahavarie que mtimiquieniquecai. Cacayari tupirisiximama mepuhritarie memiyetuanic inari. Niucameta caniyetuiriyarieni teteri vahesie

384 mieme, mme meheixeiyat memacnec. 20 Hic tevi xca ycmana yaneni, pcaheiyehva niucame. Peru Cacayari yuxevit caniyaneni.

inari niuquiyari catiyucuitve mcmat, Cacayari que mtitahavix que mtiminiquecaic. Pcatixasiet. Xca inari niuquiyari teupitarienique, myve tucari mtasipitanic, xasunimec heiserie tepexeiyaniqueyu inari niuquiyarisie teteviyat. 22 Utaricayari masi nivaranutaxrvani yunaime, vahecatat que memtexanieriva axa memteuyuric. Mpa mtivaranutaxrvac, ayumieme neuyeveca yuri memtetaerienic Quesusi Crisitusie, para mme yuri memteerie mpa memtepitarienic, Cacayari que mutay que mtivaminiquecaic. 23 Titasie yuri temteerie acuxi canuavecacu, tenanutaxriyacaitni, inari niuquiyari tasiviyacacu. Tepanutanamiecai yuri temtetaerienic arique, masict mrayaniquecaic titasie yuri temtetaerieniquecai. 24 Ayumieme inari niuquiyari tiuximayatamepa canianecaitni, tahepasita mhritariecai mexi tetritcai, Crisitusie teteviyat temacnec, heiserie tempitarienic yuri teteeriet. 25 Hicrixa caninuani titasie yuri temteerie. Ayumieme tiuximayatame ari pcahritarie tahepasita.

Titayari inari niuquiyari tixuave


21Mericte

385 xecatenierieca, ayumieme Cacayari nivemama xecanihmetni, Crisitu Quesusisie xeteniviyani. 27 Queyupamet xemucayarie Crisitusie xeteviyat, xeme xecaniyupata, Crisitupa xeanenet xemacnec. 28 Hicrixa sepa mhuriyu sepa mcriyecu, sepa mtiuximayatame sepa mtiyunavame, sepa muqui muca, yunait xecaniyuxevini Crisitu Quesusisie xeteviyat. 29 Merics, Crisitusa xecanimiemetetni. Ayumieme que mane Apurahamisie myeyaniquecai, xeme xecanihmetni. Xehesie ptiunaquix que mtiutahavarie iya. Ipa nepaine, quiecame nuaya mexi nunusitni, tiuximayatamepa canianeni, sepa nait mtipinieya, sepa hesiena mtiunaquix. 2 Hipat masi meniaitaca mexicuxi, heiserie menexeiyani piniteya hepasita. Arique tucarieya nayeamc, uquiyarieya que mutay. 3 Tameta yaxeica, quepaucua temtritcai, variyarica teteniyuriecaitni que mtatiuaitvacai quitarica cuiepa mieme, hecuamete que memtequitarie. 4 Peru quepaucua tucari aixa mane mayea, ana Cacayari yunive caneyenani, ucasie myenuivax, mtiaitariecai inari niuquiyari que mtiaita. 5 Caneiyenani mvananenic mme memteaitarie inari niuquiyari que mtiaita, vaxnaque.

Carasiyatari3,4 Caneiyenanita, tame nivemama temacnec. 6 Mc meta, Cacayari yunive iyarieya neyenani, taiyarisie myecanic mpa tiuhivat, Nequemasi, neuquiyari. Mcc canimasicni xemnivemamac. 7 Merics hicrixa tiuximayatame pepcahc. Pecaninuayatni pta. Xca penuayatni, tita Cacayarisa mtimieme catiniunaque ahesie, mpa peaneme mmasiayeitac Crisitu.

26Yuri

xemcaimaicaic que mane mcacayari, variyarica xecateniyuriecaitni que memtexeaitacai mme memcayuricacayarixi. 9 Hicrixa xecaneitimani que mane myuricacayari, masis pta, Cacayari canixehetimani xeme. Mericte, titayari taaurie xeteaxri, tavari mc quitaricasie xeteviyacut, hecuamete que memtequitarie, muverani, tixat mcarexeiya. Titayari xeteyuvariya, tavari variyarica xemteyuriecac que mtixeaita mc quitarica. 10 Cari tucari xepvevie, semanasie, meserisie, ixarari matineicasie, visie. 11 Necanimaca, mpa neticuerivat, xari xanaca nayani que nemtiuneuxita xehesa. 12 Neivama, ipa neptixetavavirieniqueyu. Nehepa xeteyuriet xequenayuyeita, ne xehepa netiyurienet

8Anapai

Taaurie xepcaaxrieni tavari xemtetaaitarienic

Carasiyatari4 nemaneyeitac. Xeme axa xepcanesiuyuri. 13 Masi mpa xeptemate, quepaucua mataripai nemtixeutaxata niuqui aixa manuyne, mpa neptiuyuri nemticuyecaic nevaiyarisie. 14 Sepa nemxecuanivesita mpa neanet nevaiyarisie, xeme xepcanesiutitaveeri xepcanesiutixanieri. Xepnesiutanaquieri pta, Cacayari tupirieyapa, Crisitu Quesusipa. 15 Xeyutemamaviecame xecaniyueriecaitni ana. Queri uy. Ne neptihecata que xemteyumaicai que xemteyuvariyacai. Asita xca xeyvavenique, yhxi xepvatituniqueyu ana, xepnesiminiqueyu. 16 Xenequixivi nerata, tita yuri mraine nemtixeutahecatac. 17 Mme meniyumexitaca mexehiveeriet, peru mpa que memteyuriec, aixa xepcaitarieni. Masi mepxecunaniqueyu xempasienic xevahiveeriet mme xeica. 18 Merics aixa canianeni yuheyemec xca hiveerievani para aixa mitarienic, sepa xehesa nemcaheyeicanique ne. 19 Xeme xepnenivema, peru xehesie mieme tavari necatinicuineni uca mtinivermepa, mexi Crisitupa xeanenet xetiverirme. 20 Xca tma xehesa neuyeicanique hic. Xari yc neptieniricniqueyu que nemaine. Asinepcatimate que nemtiyurieni xehepasita.

386
Sara Hacarimat quisica que memteac

xeme xemyuvariya xemteaitariecac inari niuquiyari que mtiaita, ipa xeica xequeneteneutahavi. Xecateheitimaivave inari niuquiyari que maine. 22 Mpa catineuca, Apurahami yuhutame nivarexeiyacaitni yunivema. Xevit tiuximayatameyasie caniyenuiva, xevitta mynasie tiyenuivax. 23 Que mane tiuximayatamesie myenuivax, mc caniutinuiva teteri que memteununuiva, vaisie xeica. Que mane mynasie myenuivax, mc masi caniutinuiya Cacayari mpa mtitahavixc Apurahami, que mtinuivaquecaic. 24 Merics, mc nait que mtiuy, quisica canayani. Ucari que mtivaxata, tratute canixatani hutame. Xevit tratu yemurisie catiniutaxatarieni, Sinahi mtitevasie. Mme mc tratusie memyenunuiva, variyarica teuximayatamete mecanacnicuni. Uca Hacari mtitevacai canixatani. 25 Mc Hacari, yemuri canihctnita Araviya cuieyarisie, Sinahi mtiteva. Yaxeicata Querusareme canihctni, mc quiecari hic emuve. Variyarica catiniuximayaca, nivemamata variyarica meteniuximayaca. 26 Xevit pta Querusareme taheima mieme, mc myna canihctni, tame canitavarusitni. 27 Mpa catineuca,

21Mericte,

387 Queneatemavieca uca pemcaniveve, Tri pemcavarexeiya. Queneutacuica, Queneutahiva uca pemcatiucuinix. Que mane tri mcavarexeiya, Mc masi yumireme pvarexeiyani yunivema, Que mane mrecacna Hipame xeica pvarexeiyani. 28 Xeme taivama, Cacayari mpa mutayc ayumieme xeniutinunuiva, yaxeica que mtiutinuivax Isahaqui, Cacayari yamutayc. 29 Merics, anapai que mane mutinuivax que memteununuiva teteri xeica, mc niveiyacaitni que mane mutinuivax que mutay Iyari. Hicta yaxeica canianeni. 30 Peru que haine utaricayari. Mpa paine, Quenivarayena tiuximayatame nuayamame. Tiuximayatame nuayasie tixat pcatinaque. Myna nuayasie pta catininaquimc nait. 31 Ayumieme neivama, tiuximayatame tepcanivemama. Myna pta tecaninivemamat ni.

Carasiyatari4,5 vaxitequiyac, Crisitu pcaxeparevieni. 3 Tavari nepvahecata yunaime teteri memyuaita mpa memteinaritarienic, caneuyeveca yamemtecahunic nai que mtiaita inari niuquiyari. 4 Xeme mxenaque heiserie xempitarienic inari niuquiyarisie xeteviyat, xecaniupasieni, Crisitusie xepcateviya. Xecanitatmaiya Cacayari aixa que mtiucaiyari. 5 Tame pta tetaicuevat mpa yuri tetenierieca, tepayeaxani heiserie tempitarienic xca yuri teteerieca, Iyari tasipareviecacu. 6 Crisitu Quesusisie xca tiviyani, sepa minaritarie sepa mcainaritarie, aixa caniymc xca yuri tierieca xeica. Peru yuri que mtierie, tiyucanaquieriet caniyanemc. 7 Aixa xepteunanausacai. Que mane pxeutiquetamrax, que mane pxeucunuita yaxemcatecahunic tita yuri mrainesie. 8 Mpa yuri que xemteutaeritarie, mc que mane mxeiniesie pcamieme. 9 Ticuxanariyame esipemec niutacuxanariyarieni pa nait. 10 Ne mpa yuri netinierieca Tiaitamesie xehepasita, quename xecayupata, yaxeica xemteyumaicac meripaipa. Masi que mane mxemuina, tatacuri que mtipitarie, mpa catiniucaenivamc sepa que mpaic. 11 Neri neivama, xca mpa cuxi neticuxatanique, quename heuyevese minaritarienic

Crisitu cataniuxna temtanacac iyapa. Ayumieme xequeneutiuti aixa. Tavari cye xepcaanuyetequiyarieni, variyarica xemteuximayacac. 2 Cams ne Papuru mpa neptixehecata, xca xeyuinaritani Huriyusixi

Xequeneutiuti aixa, xemuxnariec

Carasiyatari5 xitequiyac neutait, titayari netitaveiyarieniqueyu cuxi. Niuqui Crisitu que mtiumierie curuxisie que manuyne, mc ari pcavarucununuitvaniqueyu teteri, xca mpa neticuxatanique. 12 Mecuxi memanuyuxiteni mme mpa memtexexamurie. 13 Xeme neivama, xeniutainierieni teyunavamete xemacnec. Perus xeica, que xemteyuna, xepcaipitani yuvaiyari misutanic xecuyuitvat. Masi xeteyucanaquieriet xequeteneuximayaca yuxexuit, yunaime vahesie mieme. 14 Caneyeatamc inari niuquiyari naime, xca xei niuquiyarisie yaticamieni. Mc niuqui mpa panuyne, Pepinaquierieca ahepa tevi, yaxeica que pemtianaquierie ec. 15 Masi xca xeyucmeni, xca xeyuticuaiximeni, yumarima aixa xeyutixtani.

388 xepcateaitarieca inari niuquiyari que mtiaita. 19 Catinimasicni que mtiyurieneni yuvaiyarisie tiviyat. Ipa catiniyurienemc tevi. Que mane mcayya mcaycna nivacumavamc, yacatiniyurienemc que mcatiitiya, que mtiyucahiveerie canirucuyanemc. 20 Tetexi canivarayexeiyacamc, tiniyuquevayamc. Tinayuyeuniecamc, niyumienemc, niyumexitacamc hipame vahepasita, niyuhaxatacamc, yuhesie mieme xeica caniyanemc, niyuxamuriecamc, yuxexuime vahesie catiniviyacamc, 21 tinayuivacamc, tiniyumemivamc, canitavenemc, nicuixaranemc, mpa aneneme catiniyurienemc. Mc hepasita, que nemtixecuimaiyacai, yaxeica netinixecuimaiyani, mme mpa memteyurie, vahesie pcatinaqueni Cacayari tivaaitvame mhctnic. 22 Peru que mtixuaveriya Iyari, ipa pta tiniyurienemc tevi. Tiniyucanaquieriecamc, niyutemaviecamc, yuiyarisie pcauximatarieca, tiniucaenivamc, aixa tiniucaiyaricamc, aixa nivayurienemc hipame, yacatinicamiemc que maine, 23 yuiyarisie tixa pcareuyehaca, caniseyecamc tiyuaitat. Inari pcaxuave mixanierie,

nepaine, xequeneuuvani Iyari xecuyuitvacacu. Mpa xca xeteyurieca, xepcaheyeatani tita xevaiyari mtihiveerie. 17 Tavaiyari catiniyucahiveerieca mc Iyari que mcatiyucahiveerie. Iyarita tiniyucahiveerieca tavaiyari que mcatiyucahiveerie. Mecanayuyeunieca, yaxemcateyuriecac que xemteyuvariya. 18 Perus xca Iyari xecuvitneni,

16Ipa

Que mtiyurieneni yuvaiyarisie tiviyat, que mtixuxuavereni Iyari icuyuitvacacu

389 xca mpa tiyurieneni. 24 Mme Crisitu Quesusisa memmiemete, mme curuxisie mecanimieni yuvaiyari, meteuhayevaca que memteyumaicai que memteyucahiveeriecai quepaucua yuvaiyarisie memteviyacai. 25 Merics, Iyari tasicuyuitvacacu tecanayeyuyurini. 26 Yac xeica tetetamait tepcahacne, tetahaxatat tetehataivacut tepcahacne.

Carasiyatari5,6 mtiucae tevi, mpa ptiuisana. 8 Que mane yuvaiyarisie xeica mtiucae, vaiyarieya pitixuavitirieni pniya, icaisanayu. Que mane Iyarisie mtiucae, Iyari pitixuavitirieni tucari mcaxve, icaisanayu. 9 Cm tepcauuxeni aixa teteyuriet. Tucari ayeayu tepisanani xca tecaamni mexi cuxi caayeave. 10 Hicmsari que temteyvave, aixa tequevayurieca yunaime, masi yemec mme Cacayarisa memquiecatari yuri memteerie.

Peru neivama, xca tevi utaxeiyarieni taaurie avet, xeme axemuuva Iyarisie xeteviyat, xequeneheiserietaca que mane mpa mtiuyuri, veemete xecayuxatat yuiyarisie. Queneaviya masi, capa peutainierienic axa pemtiyurienic ecta. 2 Yuxexuit xequenivaparevieca hipame yunaime vaicac. Mpa xeteyuriet xecaneyeatacuni Crisitu inarieya. 3 Tixa tihctme xca yuerieca, peru xca tixat catihctni masi, ycmana niyucuamanacamc. 4 Yuxexuit mequeyuinatani que memteyurie. Mcc niyutemaviecamc yuhepasita, yutainatame que mtiuyuri yuxatame, hipat que memteuyuri yacaraerivat. 5 Yuxexuit yuica mequeatcni. 6 Que mane mtiquitarie niuqui hepasita, mc queyuxevini que mane mtiquitamat, naime aixa mtianec ipareviet. 7 Xepcateyuirviyani, Cacayari pcayunanaimarina. Que

Xequeneyuparevieca

utaricate que mtipapa, nemamac que nemtixeutirie. 12 Mme aixa memtexeiyarieniqueyu herie, mme mecanihmetni variyarica memxepita xeminaritarienic xitequiyac. Peru mpa meteniyurieca xeica, memcaheutaveiyariexanic Crisitu Quesusi curuxieya hepasita. 13 Mme memyuaita meminaritarienic xitequiyac, ni mme yamepcatecahu inari niuquiyari que mtiaita. Canivanaqueni xeica xeme xeminaritarienic, mme mcc memyutemamaviecac, metehaerivat herie que xemteuinaritarie. 14 Perus ne pcatixa, yemec nepcanetemavieca hipame vacavame neraerivat. Tatiaitvame Quesusi Crisitu que mtiumierie curuxisie neheerivat,

11Neuxei,

Papuru que mtiyutemaviecai heerivat que mtiumierie Crisitu curuxisie

Carasiyatari6 mcc xeica nepnetemavieca. Mc que mtiumierie curuxisie, tita cuiepa mtimieme ptiumierie que nemtixeiya. Neta nepumierie anemcauyeicanic tita cuiepa mtimiemesie netiviyat. 15 Sepa muinaritarie, sepa mcauinaritarie, xca xeica hecuamec unetarieni yc anemec, mc xeica neuyeveca. 16 Queyupamet

390 amemuuva ic inaric pta, xca mecauximatarieca yuiyarisie, xca menenimayasieca, mme Cacayari Ixaherisixi mtivaruterva. 17 Uxaatni varie xevit pcanesiuximataca. Nevaiyarisie inari nepexeiya Quesusi uxaya. 18 Tatiaitvame Quesusi Crisitu xca itetani xeiyari, neivama. Mpa xeica.

Que Mtivarunairi Papuru


hesiena mieme tempasiecac, tahesie mcarahivanic tasixeiyacacu. 5 Tasinaquieriet, meripai yatiychaveca, ptasiucayasax nivemama temacnec, Quesusi Crisitu yatarayeitacacu. Caninaquiaca mpa tiyurienet. 6 Cataniucayasa aixa temutiyuanenic hepasitana, visi que mtatimicua. Mpa ptatiumi, que mane mnaquierivasie temteviyac. 7 Mc xuriyaya mutayeuriyac, hesiena teteviyat tecaniuxnarieni. Tecateneuyehviyarieca axa temteuyuri. Mpa catatineuyehvirieni cuini mieme aixa tiucaiyarit. 8 Tinimiriyacaitni tita mtiyurienecai tahesie mieme aixa tiucaiyarit. Naimec temaivavemete catanayeitaca catanipitaca aixa temtecuerivanic naime hepasita, 9 catatinihecasitaca tita mtinaque. Meripai pcatimasiccai tita mtinaque, peru Crisitu haerivat yaptiyuvariya mtatihecasitanic. 10 Mpa

EPESUTARI

Ne Papuru necanixevaritaca. Nariecame necanihctni Crisitu Quesusisa mieme mpa mtinaquec Cacayari. Cacayari teterimama nenixevaritaca Epesusie xemtama yuri xemteerie Crisitu Quesusisie xemteviya. 2 Cacayari mtauquiyari, Quesusi Crisitu mtiaitameta aixa xca meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.
Aixa aneneme que temteupitarie Crisitusie teteviyat, iyarisie mieme

Varisica

queticuxaxasivani Cacayari, que mane Tatiaitvame Quesusi Crisitu muquiyarieya. Crisitusie teteviyacacu mc aixa cataniuyurieni tasiupitaca naime aixa mane iyarisie mieme, muyuavisie mieme tasipitat. 4 Cuie canetarievecacu cuxi, Crisitu haerivat aixa cataniuyurieni tasianayexeiyaca

3Aixa

391

Epesutari1,2 catinayeataniquecaitni quepaucua tucari aixa mane mayeaniquecai, nitaxeviriyaquecaitni naime Crisitusie tiviyacame, naime taheima mieme cuiepa mieme. 11 Mc meta, mcsie teteviyat tecananayexeiyarieni. Mpa tepteucayasarie teterimama temacnec, mpa catiniyuriemccaitni meripai, mpa tiniychavecaitni que mane nai mticuyuitva yatiychavet que mtinaque. 12 Tame meri yuri temteutaeri Crisitusie, tame tecananayexeiyarieni aixa temutiyuanenic iya hepasita visi que mane. 13 Xemeta xecanienieni niuqui yuri maine, mc niuqui que xemtetavicueisitarieni maine. Hesiena yuri xeteniutaerieni. Ana xepuinaritarie, Iyari Mtiyupatac xepuseyumarie. Cacayari mpa putay xemeixeiyaniquecaic mc Iyari, 14 mcta canihctni tita temtepitarie hic mieme, mmasicnic tita tahesie mtinaque quepaucua mtasitaxna yuteterima. Ana aixa teniutiyuanecuni iya hepasita visi que mane.

392 mieme, 17 mpa netineneneviet, Tatiaitvame Quesusi Crisitu Cacayarieya, tauquiyari visi mane, xca mpa tixepitaca yuiyarisie xemtemaivavenic, nait mtimasicnic xehesie mieme xeimaicacu. 18 Mpata neptinenenevie, yuiyarisie xehecariviyarieme xca xeimaica tita temtecuevi mc tasiutainiecu, xemtemaicac tita mtatipitani, vaca que mtipame visi que mtiane tita tahesie mtinaque Cacayari teterimama vahamat, 19 xemtemaicac meta marivemec que mtitrcaye tasiparevienique tame yuri temteerie. Ytrcariyac mpa caniyveni, yemec trcayet, 20 yaxeica que mtiuyuri Crisitusie mieme enucuquetat mquite vasata, yuserieta icayet muyuavisie. 21 Mana yunaime vaheima nacaveni teva, mme memteaita heiserie memexeiya memtrcavi memvauquiyarima, sepa que memteteteva, yunaime vaheima nacaveni, hic miemete vaheima, tucari umamiesie miemete vaheima. 22 Mpata ptiuyuri naime raivat mtitaaitac. Mpa tinipitani nai mticuyuitanic memyutixexeriva vahesie mieme, tevi muuya micuyuitvapa yuvaiyari. 23 Memyutixexeriva vaiyarieya mecanihmetni. Mme mecaniutihniyarieni, vahniyacacu que mane nai mtihniya naisarie.

ne neretimaica yuri que xemteerie Tiaitame Quesusisie, neuenaca que xemtevanaquierie yunaime Cacayari teterimama, 16 nepcatihayeva pampariyusi neipitat Cacayari xehesie mieme. Neneneneviet nepehave xehesie

15Ayumieme

Que temteupitarie taiyarisie temtemaivavenic

Que temteutavicueisitarie Cacayari aixa mtiucaiyaric

Xemeta hepana canixeanutanieritani sepa

393 xemmquitetcai xeheuyexriet axa xeteyuriet. 2 Anapai xeniuuvacaitni mpa xeteyuriet que memteyurie hic miemete cuiepa memtama, que mtiyuriene que mane mtivaaita mme heiserie memexeiya ecapa memanucuneniere. Que mtiyuriene mc cacayari hic mvacuyuitva mme memcayuvariya yamemtecahunic, mpa xecateniyuriecaitni xeme. 3 Mme tevant anapai tecaniuuvacaitni tanait que temtetaucahiveeriecai vaisie teteviyat. Que mtinaquecai tavaiyari, que temtetachavecai, yatecateniyuriecaitni. Que temanenecai tacmana, tahesie catininaquequecaitni temhecarienic, yaxeica hipame vahepa. 4 Masi Cacayari vaca cataninaquieriecaitni, niyutatuacaitni tasinenimayat. 5 Ayumieme sepa temmquitetcai teheuyexriet, mc Crisitumame catananutanieritani. Aixa mtiucaiyaric xeputavicueisitarie. 6 Hamatana catananucuuitani, cataniucayasa muyuavisie Crisitu Quesusisie teteviyacacu. 7 Tucari umamiesie mtihecatanic que mtiyutatua aixa tiucaiyarit, ayumieme mpa tiniuyurieni. Yatinihecatamccaitni aixa tasiyurienet Crisitu Quesusisie temteviyac. 8 Mpa aixa mtiucaiyaric, ayumieme xeputavicueisitarie yuri xeteeriet. Peru que xemteutavicueisitarie, ycmana xepcautavicueisitarie.

Epesutari2 Cacayari pta yacatinixeupitani. 9 Tixat xemteuyuric xepcautavicueisitarie. Ipa nepaine capa xevit naquiacac ycmana. 10 Mc ivevarimama tecanihmetni. Crisitu Quesusisie teteviyat tecaniunetarieni aixa temteyuriecac, Cacayari meripai que mticaye mpa teteyuriet temuuvanic.

xequetenaerivani xeme anapai que xemanenecai. Xepcahuriyusixitcai herie que xemanenecai. Mme inasiecate memteuyuterva, mme mecanixetaveeriecaitni mpa meutiyuat quename xeme vahepa xecainasievave, mme yuvaiyarisie memeixeiyacaic Huriyusixi vainari, mamac que mtiuxiteque. 12 Anapai xepcaheixeiyacai Crisitu. Xepyupatacai Ixaherisixi teteriyari vahepa heiserie xecahexeiyat. Quiecame heiserie que mrexeiya, xeme xasie miemete vahepa xepanenecai. Asixepcatemaicai tratute hepasita, Cacayari que mainecai que mtivapitaniquecai. Tixa xepcatecueviecai, Cacayari xepcahexeiyacai ena cuiepa. 13 Hicrixa Crisitu Quesusisie xeteviyat aura xenacne xeme teva xemuuvacai ana, Crisitu xuriyaya mutayeuric. 14 Mc canihctni que mane mtasipita aixa

11Ayumieme

Curuxisie umierieca, aixa que mtiuyuri, aixa temtexeiyariecac

Epesutari2,3 temtetaxeiyanic. Huriyusixi, mmeta memcahuriyusixi, nivarutaxeviriya yunaime. Quepaucua tematacauniecai, tesariya varita temutiucapa tecanianenecaitni, peru Crisitu nenutauna tesariya. 15 Que temteatacauniecai, cataniuntani quepaucua mumierie. Inari niuquiyari nanuyeitani que temteaisiecai xexuime aisicac. Mpa tiniuyurieni nuivari yc mane mnetanic, tasitaxeviriyaca tame xeme hesiena teteviyacacu, que mtatipita aixa temtetaxeiyanic. 16 Mpa tiniuyurieni meta Cacayarimat aixa temtetaxeiyanic xei vaiyari tehmett. Mpa catinayeatani curuxisie umierieca, tasintat tematacauniecaic. 17 Ana nuaca niuqui aixa manuyne nixecuxaxatvacaitni, xeme tevapai xemuuvacai aixa que xemtexeiyarie tameta aura temuuvacai catanicuxaxatvacaitni aixa que temtexeiyarie. 18 Mpa mtiuyuric, tanait heiserie tecanexeiyani temayeaxanic tauquiyarisa xei iyariyarisie teteviyat. 19 Hicrixa ayumieme xasie xepcaquiecatari, ccamete xepcahme. Masi Cacayari teterimama vahamat heiserie xepexeiya, Cacayari quie xepquiecatari. 20 Narisixi texaxatamete que memtecuxatacai, tesariya quita miemepa aneme mecaniutavevieni. Vahesie xeteviyat xecanacne, qui que mtiveviva tesariya heima. Crisitu

394 Quesusitt canihctni sicurita mieme tete amnena. 21 Mcsie tiviyat canixeviriyarieca nait mveviya, Tiaitamesie que mtiviya tuqui payeica Cacayarisie mieme mpasie. 22 Xemeta hesiena xeteviyat xecanitiuitarieximeni xei quiyari xemacnec axeica, Cacayari xetata mayecanic yuiyaric.

Ayumieme nenevieri necanipitani Cacayari. Ne Papuru necanihctni que mane Crisitu Quesusisie mieme nemanutahiya xeme xemcahuriyusixi xehesie mieme. 2 Xari xepuenana que nemtiuhritarie, Cacayari aixa tiucaiyaricacu. Mpa neptiupitarie xehesie mieme. 3 Xepuenana que mtiuy quepaucua nemtiuquitarie tita mtiaviesiecai hepasita. Cacayari ycmana masicme canayeitani. Mpa neutait neptixeutautiri esiva. 4 Que nemainecai, xeitervat xecaniyvaveni xemtemaicac que nemtimaive ic niuqui maviesiecai Crisitu mxata hepasita. 5 Meripai teteri memanutic vavarita, ana mpa mepcatequitariecai teteri, hic masi narisixi memupasie Cacayarisie mieme, texaxatametemama meta, mme mpa meptequitarie Iyari yativahecatacacu. 6 Mpa meptehetima, teteri memcahuriyusixi Huriyusixi

Papuru que mtihritariecai teteri memcahuriyusixitcai vahesie mieme

395 vahamat yaxeica vahesie ptinaque, xei vaiyari mepac Huriyusixi vahamat, axeica mepeixeiya tita Huriyusixi memteutahavarie quename meheixeiyaniquecai mme. Crisitu Quesusisie meteviyat mpa mepuitarie niuqui aixa manuynec. 7 Neri mc niuqui hepasita nepuhritarie Cacayari que mnetiumi aixa tiucaiyarit, ytrcariyac que mnetiuyuita. 8 Meric sepa yunaime Cacayari teterimama vahepa nemcaveeme, aixa tiucaiyaricacu mpa neptiumiquie, niuqui aixa manuyne nemvacuxaxatvanic hipame nuivarite mpa neutait, vaca que mrexeiya Crisitu, yatemcatemaivavepa. 9 Mpata neptiumiquie, nemtivahecasitiyanic yunaime tita Cacayari mtiyurieniquecai. Mpa pcatimasiccai, catiniaviesiecaitni masi mataripai. Cacayari nai muneta, mc xeica mpa catinimaicaitni que mtiyurieniquecai. Yacatiniavietacaitni 10 masict mayanic hic, memyutixexeriva yametehecatacacu, mme muyuavisie memteaita heiserie memexeiya yamemtehetimanic, miremec que mtimaive Cacayari, tahesie yatimasiccacu. 11 Mpa ptiyurieniquecai, yaptiychavecai meripai, mpata tinayeatani Tatiaitvame Crisitu Quesusi yatiyurienecacu. 12 Mcsie teteviyat heiserie tecanexeiyani

Epesutari3 temitahavec tetatatuat, aixa iyaric temayeaxanic hxiena, yuri temteeriec hesiena. 13 Ayumieme nepxetavaviri xemcavaripiecac neuximatariecacu xehesie mieme. Mpa nemitariec, ayumieme xepayeaxani visi xeanenet xemacnec.

nenititunumaqueni nenevieri neipitanique Tatiaitvame Quesusi Crisitu uquiyarieya. 15 Mc mehaerivat yunait nuivarite yamecatenitetevaca cuiepa memtama muyuavisie memtama. 16 Nepineneviya, mc vaca que mrexeiya visi aneneme, mxepitanic yemec xemtrcariyarienic yuhesie Iyarieya yatixetrcariyacacu, 17 mc meta, quexepitaca Crisitu xeiyarisie myecanic yuri xeteeriecacu. Xeteyucanaquieriet xequeseiriyarieca, cye que mtisei hananat, qui que mtisei tesariyasie vet. 18 Mpa xeteyucanaquieriet axeica xequeyvaveni xemtehetimanic, yunaime Cacayari teterimama vahamat, que macuyeva que meutateva que meutiteva que meucateva Crisitu que mtiyucanaquierie, 19 xemimaicac Crisitu naquieriyaya, sepa tevi myutexie yatimait. Xequeutihniyarieni, hepana xemanenenic, Cacayari que mane. 20 Que mane myve masi cuini mieme mtiyurienenic sepa que mtitita, tame masi

14Ayumieme

Que temtetatexie tetemait vaca que mtatinaquierie

Epesutari3,4 que temcateivavirievave que temcatetaiyaritavave, trcariyaya que mtaticuyuitva, 21 mc hepasita aixa mequeutiyuaneni metasihaerivat tame temtatixexeriva Crisitu Quesusi mehaerivat, yunait teteri mexi meanuticca yuheyemec. Caniseini ic niuqui.

396 mtatimicua. 8 Ayumieme mpa paine utarica, Vapai anutiyaca Meanutaxriyacame nivarehapani yumireme, Imiquieric tinivarumini teteri. 9 Mericte tita tixata, Vapai anutiyaca hait. Mpa xari paine, peucayune meri emeucatevasie cuiepapait. 10 Que mane meucayunix, mc canihctnita que mane muyuavi heima manutita teva, nai mhniyanic. 11 Mc mpa ptivarumi, hipat narisixi memacnec, hipatta texaxatamete, hipat tehecatamete, hipat meta teviyamete tequitamete. 12 Yacatinivarumini varayeatanique yuteterima yamemteuximayacac que memteuhritarie. Vacmana Crisitu vaiyarieya caniveriyariecamc. 13 Mpa tecatenipitarieca mexi teayeaxaxime tanait temtaxevinic yuri que temteerie Cacayari nuayasie, que temteimate. Mpa tecatenipitarieca tevi mayeave temacnec, temseseyenic Crisitu que mrayeavepa, mc Crisitu tainaritcacu. 14 Ana teptehayevani tri vahepa teyat. Tepcacuyuitarivani naime quisicac, hamevari que mtiuyuane ecac, teteri que memteyucuamana, que memteyuiyarita meteirmat memeuyexrienic. 15 Masi yuri teutiyuat tetetacanaquieriet, tecanivericuni iyapa teanenet temacnec naimec. Iya

Ayumieme neri neanutahiyacame nemhcc Tiaitamesie netiviyat, variyarica necanixepitaca, aixa anemec xemuuvanic, que mreuyevese yamticamienic que mane mutainierie que xemteutainierie xeme. 2 Tixat xecatehmett xequenayuyeitaca naimec, xepcaayueririyani, axequeteneutevini xecahaat, xequeneyunevieca masi xeyunaquieriet. 3 Iyari que mtatixeviriya, xequeneyumexitaca xemyuhayevac xeyuxevit aixa xeteyuxeiyat. 4 Xei vaiyari tecanihmetni, Iyarita caniyuxevini. Yaxeica xeme quepaucua xemutainierie, tita xetecueviet xemteac, mcta caniyuxevini. 5 Tiaitame caniyuxevini, xeimesie yuri tecatenierieca xeimesie teteviyat tecaniucayarieni. 6 Cacayari yunaime mvauquiyari mcta caniyuxevini. Mc yunaime catinivaaitaca, yunaime canivacuyuitvani, yunaime vahesie catiniviyani. 7 Masis taxexuit yateptemiquie que temteinasiyari, Crisitu que

Iyari que mtatixeviriya

397 canitamuutni Crisitutt. hesiena teteviyat tecanitaverirmeni, tevi vaiyarieya yumuusie tiviyat que mtivere nait. Vaiyarieya navtarieni niutaxeviriyarieni, turuyari nait ixeviriyacacu, xexuit vaiyariteya yatiyurienecacu que mreuyevese. Yaxeica tevi vaiyarieya que mtiyuveriya ycmana, tameta tetetacanaquieriet tecanitrcariyarieca vaiyarieya tehmett.
16Tanait

Epesutari4 xequeteneuhayeva que xemyacai meripai. Que mane mpa myane, mc canitapnirmeni irmari que mtihiveerita. 23 Yc xeanenet pta xequenacni, yuiyarisie que xemteychave. 24 Xehecuariyariet que xemya hic, xequenanacatqui tita yc mtiane, tita mtiunetarie Cacayaripa anet. Mme tita yuri mrainesie memmiemete vahepa heiseriemec yaxequetenecahuni, Cacayari xeayexeiyat xequeneyaca. 25 Ayumieme xequeteneuhayeva xeteitavat. Yuxexuit yuri xequeteneyutahavi, tanait axeica temtaxevic xei vaiyarisie temiemetett. 26 Xca xehaaca, aixa pcayni xca axa xeteyurieca. Aixa pcaane tau macayune xecayuntavavecacu. 27 Mc meta, xepcaipitaca Cauyumarie asimtiyurienenic. 28 Que mane mtinavayame quetiuhayeva tinavanet. Queticumavani masi yumamac aixa tiyurienet, tixat mrexeiyanic mtivamicuanic mme memteheuyehva. 29 Niuqui mtipnirme xca vayeyani xeteta, aixa pcayni, masi xca aixa aneni xeniuqui iseiriyat que mane meiyehva, mpa xequeneutiyuaneni pta, aixa xemvayurienic enamete. 30 Xepcaihiveritaca Cacayari Iyarieya Mtiyupata. Mc canixeseyutni cmana xemuinasie mexi tucari caayeave quepaucua temxnarieni. 31 Xequeteneuhayeva xehayusiriyat

ipa nepaine, Tiaitamesie netiviyat ipa neptihecata. Xepcaauvani hipat que memya memcatateterima. Yac xeica metenicuerivani mme, 18 mecaniuyriyarieni que memteyumate yuiyarisie, heiserie mepcahexeiya Cacayari tucari mvapitanic, mme asimemcatematec vaiyari mseseic. 19 Que memanene, mme yuiyarisie mecaniximmanini, mepyuyetua memrucuyatvenic que memteyucahiveerie, yamemteyuriecac naime tita mcatiitiya yuhesie mieme metehiveeriet. 20 Peru xeme mpa xepcateuquitarie Crisitu hepasita. 21 Xari hepasitana xeptemarie, hesiena xeteviyat xepteuquitarie tita yuri mraine, Quesusisie que mtimasic. 22 Ayumieme que xemteuquitarie, xequenanutihna tita mtiyei,

17Ayumieme

Yc anemec que mrayeyuri Crisitusie tiviyat

Epesutari4,5 xeteyucauxiveeriet xeyuhaxaviyat xeutihivat axa xeutiyuat. Mc nait quetixanierivani xehesa, nait axa mtianeta. 32 Aixa xeteuiyarit xequenacni que xemyuyurie, xequeneyunenimayaca, xequeteneuyuyehvirieca, Cacayari que mtixeheuyehviri xeme Crisitusie tiviyat.

398 que mane mcavaya mcavacna, mepcaitiyatca, nai meptehiveerie yuhesie mieme. Tita mtihiveerie, mc payexeiya yucacayari. Ipa xequetenemaica, yunait mya memteyurie, mme vahesie pcatinaque memayeaxanic Crisitu tivaaitvame mayanic, Cacayari meta. 6 Xevit caxeucuamana eca niuqui veviet. Mya memteyuriec, ayumieme Cacayari pvaheca mme memcayuvariya yamemtecahunic. 7 Mericte, xepcayuxeviriyani vahamat que memteyurie. 8 Meripai yvipa xepmiemetetcai, hicrixa masi hecaripa xemiemetett xenacne Tiaitamesie xeteviyat. Hecaripa miemete vahepa xequeneyaca. 9 Hecariya que mtixuaveriya, ipa catiniyurienemc tevi. Naimec aixa catiniyurienemc, heiseriemec yacatinicamiemc, yuri caniutainemc. 10 Xequeneyviya yaxemtehetimanic tita mtinaque Tiaitame. 11 Xepcayuxeviriyani mme yvipa mieme memteyurie vahamat. Tixa pcatitixuavere que memteyurie. Masi xequenivahecatani que memteyurie. 12 Avie que memteyurie mme, pyuteviyasitaniqueyu xca icuxatanique. 13 Peru mc nait hecasiet, masict canayeitarivani hecaripa. Hecariya canihctni tita masicme mrayeita naime. 14 Ayumieme mpa paine,

Merics Cacayari xequet xequenacni. Que mane mxenaquierie nivemama vahepa xequeneyaca. 2 Xeteyucanaquieriet xequeneuuvani, yaxeica Crisitu que mtatinaquierie, que mtiyuyetua tahesie mieme mmierienic. Mavaritt caniyuyetuani ixatat Cacayari, inaquiasitat. 3 Hipat menivacumavani que mane mcavaya mcavacna, mepcaitiyatca, yuhesie mieme metenihiveerieca naime. Masi que memteyurie, mc xepcacuxatani xeme, meuyevesec mme Cacayarisie mieme memupasie mpa memcateyuriecac. 4 Hipat mpa mecateniyurieca, que temteteviyasitarieniqueyu xca vahepa teteyuriecaque. Yac xeica mecaniutiyuaneni, mecaniyunanaimaca axa manec. Aixa pcaane mpa xemteyuriecac, masi peuyevese pampariyusi xemipitacac Cacayari. 5 Teteri mepvacumava

Hecaripa miemete vahepa xequeneyaca

399 Ec pemcusu Quenanutanieri, Mquite vasata Quenanucuquexi, Crisitu Camanihecariyamc. 15 Ayumieme xequeneyucuerivayurieca aixa que xemteuuva. Asimemcatemate vahepa xepcayaca, memtemaivave vahepa xequeneyaca pta. 16 Quepaucua xemyvave aixa xemteyurienic, yemec mpa xequeteneuyuri, teteri hic miemete axa memteyuriec. 17 Ayumieme asixecateyumatepa xepcayaca, masi aixa xequetenemaica tita mtinaque Tiaitame. 18 Xepcatarvetveni vinuc. Mpa tiyurienet prucuyaneni xeica. Masi Iyaric xequenehpneni pta. 19 Quepaucua xemteyutahave, Cacayari cuicarieya xequeneuticuica, navari Cacayari hepasita manuyne, cuicari Iyarisie timieme hepasita manuyne xequeneuticuica, xeinavat Tiaitame yuiyarisie. 20 Yuheyemec naimec pampariyusi xequenepitaca Cacayari mtauquiyari, Tatiaitvame Quesusi Crisitusa xemmiemetec.

Epesutari5 muuya canihctni, yaxeica Crisitu memyutixexeriva vamuu canihctni. Mcta canihctni que mane yuvaiyari mutavicueisita. 24 Memyutixexeriva yamecatenicahuni que mtiaita Crisitu. Mparita yaxeica ucari yamequetecahuni que memaitca vacnama sepa que mtitita. 25 Xeme uquisi xequenivanaquierieca yitama, Crisitu mtivanaquieripa memyutixexeriva, myuyetuapa mmierienic vahesie mieme. 26 Yuhesie mieme mvapatac mpa tiniuyurieni, vaitiet hac niuquic. 27 Mpau ptiuyuri ycmana, yhxie mvatiuitanic memyutixexeriva visi meaneneme, mecaheucuyyvime, mecaheuviviravime, sepa tita mpa mtiane, masi mempasiecac pta vahesie mcarahivanic. 28 Yaxeica neuyeveca uquisi memvanaquieriecac yitama, yuvaiyari memtenaquieriepa. Que mane minaquierie yya, mc caniyunaquierieca. 29 Tevi hasuacu pcaiuxie yuvaiyari, masi piveriya piquemarita. Crisitu yaxeica pvayurie memyutixexeriva, 30 vaiyarieya memhmec. Vaiyarieya umeyarieya tephme tame. 31 Que maine, Ayumieme tevi pyupata, yuquemasi yuvarusi vahesa pyeyani, yyasie ptiviya. Memyuhutacai xei vaiyari mepacne meyuxevit. 32 Ic niuqui masi canitrcayeni,

yaxequetenecahuni xemteheiyehviric Crisitu. 22 Ucari yaxequetenecahuni xecnama que memaitca, yaxeica que xemtecahu Tiaitame tiaitacacu. 23 Uqui uca

21Xeyuxevit

Xeyuxevit yaxequetenecahuni

Epesutari5,6 sepa maviesiecai. Crisitu hepasita memyutixexeriva vahepasita nepaine. 33 Mericte xemeta yuxexuit yunait yitama xequenivanaquierieca xemteyunaquieriepa. Ucari meta, mequetevareuyehvirieca ycnama. Tri xequenivaenieca yuuquiyarima Tiaitamesie xeteviyat. Mpa xca xeteyurieca pheiserie. 2 Quetinivareuyehvirieca aquemasi avarusi que maine, mc aisica caniveemetni. Mpa paineta quename tixat tipitarieni, mpa hait, 3 Mpa petiyurienet aixa pepitarieni epepreutevini cuiepa, hait. 4 Xemeta xemvauquiyarima xepcavahaxataca ytriyama. Masi xequenivaveriyani xetevaquitat xevaraimaiyat que mreuyevese yamtiyurienic Tiaitamesie tiviyat. 5 Teuximayatamete xequenivaenieca mme memxecusiyarima cuiepa, xeheumamat xeutiyyacat. Aixa iyaric xeteuximayat, Crisitusie mieme masi xecateniuximayacacuni. 6 Vahxie xeica xepcateuximayaca teteri xevanaquiaritanique. Masi Crisitusa miemete teuximayatamete xemhmec, yuiyaric yaxequeteneyurieca tita mtinaque Cacayari. 7 Xeyuvariyat xequeteneuximayaca, que mane Tiaitamesie mieme mtiuximayapa xeyat, teteri vahesie mieme pcatixa. 8 Mpa

400 xequetenemaica, yuxexuit aixa que memteyurie, mpa mecatenipitariecuni Tiaitame yativapitacacu, sepa teuximayatamete memhme, sepa memyuna. 9 Xemerita xemvacusiyarima, yaxeica xequenivayurieca. Xequeteneuhayeva xevamarivecatat, mpa xetemait, que mane mvacusiyari mxecusiyari axeica, mc taheima pacave Tiaitamett, yc pcativaxeiya teteri.

neivama, Tiaitamesie xeteviyat xequenetrcariyarieca, que mane mtrcaye xetrcariyacacu. 11 Cacayari que mtivaixiparata yucuyaxima, mcc xequeneyucuhaaritaca cuyac, xemyvavenic xemtiucac xecacuyuitariet Cauyumarie irmarieyasata. 12 Tameri teteri tevarayeuniet tepcatacuitve. Masi teaitamete, heiserie hexeiyamete, mme memteaita ena yvipa naisarie cuiepa, iyarite memyucuitve tita axa mtianesie mieme muyuavisie memuxuave, mme tevarayeuniet pta teptacuitve. 13 Ayumieme xequenanui Cacayari cuyaximama vatepa naime. Mcc xecaniyvaveni xemeyeuniecac sepa tucari axa mane, xecaniyvavecuni xemtiunic xecacuyuitarivat, naime xeayeatame.

10Imatrieca

Cacayari que mtivaixiparata yucuyaxima

401 axequenetiuca aixa. Cuya que mrayuha, xemeta tita yuri mraine xequenecuxatani. Cuya tepa que mranacatc yutavie capa uaxienic, xemeta heiseriemec yaxequetenecahuni. 15 Yucacaisie que mreuquexa, xemeta xequeneyucuhaaritaca niuqui aixa manuynesie xeteviyat, aixa que temtexeiyarie manuynesie. 16 Mc meta, eyeume que mracaxuu cmana myucunarma, xemeta yuri xequeteneerieca. Mpa xepyvaveni xemitnic naime axa mtiucaiyari rteya mtaivave. 17 Cuya yumuusie tepa que mranaquesa, xemeta mpa xequetenemaica, xemutavicueisitariec. Ixipara que mracuee, Cacayari niuquieya xehexeiyat xequeneyucuitveni, Iyari que mtiyumiene mcc. 18 Naimec xequeneyunenevieca xequenevavirieca. Yuheyemec nenevieri xequenepitaca Iyarisie xeteviyat. Mpa xemteyuriecac, xequeneyhtaca, yemec xepcatehayevani xeivaviriet Cacayari yunaime teterimama vahesie mieme. 19 Nehesie miemeta xequeneyunenevieca, niuqui nempitariecac quepaucua nemtaniuni,

Epesutari6 nenetatuat nemihecatanic tita mtiaviesiecai niuqui aixa manuyne hepasita. 20 Mcsie mieme necaniniucametni sepa tepac nemanutahiya. Xequeneyunenevieca nemnetatuanic niuquisie mieme, que mreuyevese nemtaniunic.

14Ayumieme

xemeta que nemranayemie que nemtiyuriene, naime yacatinixetaxatamc Tiquicu. Mc canitaivatni teminaquierie. Tiparevivame yamticamie canihctni Tiaitamesie mtiviya. 22 Ayumieme xehesa nepenunani yaxemtemaicac que temteanayec, xeiyari mtuicariecac. 23 Cacayari mtauquiyari, Tiaitame Quesusi Crisituta xca mevapitaca ivamarixi memcauximatariecac yuiyarisie, xca mevapitaca memyunaquieriecac yuri meteeriet. 24 Aixa mequeteuiyarini mme yuheyemec meminaquierie Tatiaitvame Quesusi Crisitu vahesie mieme yunaime vahesie mieme.

21Yaxemtemaicac

Varisica que mtivareutanairiexa

Que Mtivarunairi Papuru


mane misuta xecuyuitvat aixa xemteyuriecac, mctt catinayeatamc tita mtiyuriene tucari ayeayu quepaucua Crisitu Quesusi munuani. 7 Caniheiserietni ipa nemtinemaicac yunaime xehepasita, nemxenaquieriec aixa iyaric. Xeme neta tanait teptaxevi tetemait aixa que mtiucaiyari Cacayari, neanutahiyacacu niuqui aixa manuynesie mieme neutaniucacacu neihecatat niuqui que mtiheiserie. 8 Cacayari catinihecatani que nemtixexeiyamc yunaime, Crisitu Quesusipa netinemait. 9 Ipa necatininenenevieca, xeme masi yemec xeteyucanaquieriet xemacnec heiseriemec xetemaivavet, nai xetemait que mreuyevese yaxemteyuriecac, 10 xemyvavenic xemipatac tita aixa mtiane tita axa mtiane que xemteimate. Mpa xeteyurieyu, tucari ayeayu quepaucua Crisitu munuani canimasiccamc que xemcateseviximarieca, xehesie que mcarahivani. 11 Ana

PIRIPUTARI

Papuru Timuteumat tecanixevaritaca, teuximayatamete tehmett Crisitu Quesusisie mieme. Yunait Cacayarisie mieme xemupasie Crisitu Quesusisie xeteviyat Piripusie xemtama teviyamete teparevivamete, yunaime tecanixevaritaca. 2 Cacayari mtauquiyari, Tiaitame Quesusi Crisitumat xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.

Varisica

necanipitaca necacayari quepaucua nemxehaerivani. 4 Quepaucua nemivavirie yunaime xehesie mieme, nenetemaviet necaninenenevieca neheyemec. 5 Pampariyusi necanipitaca xeme tame temtaxevic hic tanait niuqui aixa manuyne tecuxatat yaxeica mataripa. 6 Ipa yuri netinierieca, que

3Pampariyusi

Papuru que mtiyuneneviecai yuri memteerie vahesie mieme

402

403 heiserie xecanipitariecacuni, que mtiyupitva Quesusi Crisitu. Ana mcc visi anet canayeitariemc Cacayari, aixa catinicuxaxasivamc hepasitana.
Xca neayeyurini Crisitu aixa canicuxaxasivamc, que mutay

Piriputari1 nepnetemavie, sepa memtecuxata yac xeica meyat, sepa yuric meyuvariyat memya. Mc meta, nepcatihayevani nenetemaviet. 19 Mpa neptimate, ic nait aixa pyni nemtavicueisitarienic xeyuneneviecacu xeme, Quesusi Crisitu iyarieya nesituicacacu. 20 Ipa yemec yuri neptierie netaicuevat, uxaatni varie nepcateviyasitarieni. Masi Crisitu que mtiveeme canimasiccamc yaxeica meripaipa. Menesixeiyat nevaiyarisie que nemtiuyeica nenetatuat, teteri mpa mecatenimaicacuni sepa nemayeyurini sepa nemum. 21 Sepa nemayeyuri, Crisitu aixa canicuxaxasivamc. Sepa nemum, masi aixa caniymc. 22 Nevaiyarisie neuyeicacacu xca tixat tiutixuavere netiuximayacacu, ques yni. Asinepcatimate que mane masi aixa myniqueyu. 23 Esimacuyeva nepyane. Nepnevariya nemyemiec Crisitumat mana nemeyeicanic. Mpa masi aixa paneniqueyu. 24 Perus xehesie mieme caneuyeveca masi nemnehayevac ena nevaiyarisie netiviyat. 25 Hicrixa nepretima que nemtiyurieni, mpa necatinimaica nemnehayevanic. Yunaime xehesa necaninehayevamc nexepareviet masi vaca xemyvavenic, xemyutemamaviecac yuri xeteeriet. 26 Mpa xca netiyurieneni, Crisitu Quesusisie xeteviyat yemec xepyvaveni

neptixetaxataniqueyu que nemranayeta hepasita, mpa xemtemaicac, aixa puy masi vaca menierienic niuqui aixa manuyne. 13 Yunait cuviyexunu quita miemete hipatta yunait mpa meptehetima quename Crisitusa nemiemett neanutahiya. 14 Ivamarixi esivatcacu yunait menesihaerivat que nemranutahiya, Tiaitamesie meteviyat mecaniyuvariyani masi vaca Cacayari niuquieya memcuxatanic mecaheumamat meyutatuat. 15 Hipat siepre asita metesat meyucuicut meptecuxata Crisitu hepasita, hipat pta aixa meteuiyarit meptecuxata. 16 Mme menesinaquieriet meptecuxata mpa metemait, ne niuqui aixa manuynesie mieme nemutaniucac, ayumieme nepyane. 17 Hipat pta meptehecata Crisitu hepasita mevaraivacut hipame, vaiyari cayuxevicacu. Que memteyurie, mpa meptecueriva, masi vaca nepuximatarieca neanutahiyat. 18 Sepanet que memteyurie, Crisitu canicuxaxasivani. Ne ayumieme

12Neivama

Piriputari1,2 aixa ane xemtemaicac xenesihaerivat, quepaucua xehesa nemunuani tavari. 27 Ipa xeica xequeteneyurieca, que mreuyevese yamtiyurienenic heixeiyat niuqui Crisitu hepasita aixa manuyne, mpa xequeteneuuvani cuiepa. Xca mpa xeteyurieca, sepa xehesa nemeyeicani nexexeiyat, sepa tevapai nemeyeica xehepasita neenat xeica, mpa necatinimaicamc xemseseyenic iyari xehexeiyat myuxevi, yaxeica xetecuerivat yunait xemyucuitvec capa xeunavaiyarienic titasie yuri xemteerie niuqui aixa manuyne que maine, 28 xepcautiyyacani quepaucua mme memxeayeunie memxemariutani. Mpa xeteyuriet inari xenacnicuni vahepasita, que memteheuyexriyani. Xemeta yuhesie mieme inari xepacne que xemtetavicueisitarieni Cacayari xetavicueisitayu. 29 Crisitusa xemmiemetec xepupitarie yuri xemteeriecac hesiena, masis cuxi xepupitarie xemtecuinitarieni hesiena mieme. 30 Yaxeica nehepa xequeteneyucuitveni hic, que xemnetexeiyacai yanetinemieneme, hicta que xemteenana quename yanetinemiene.

404 temtetacanaquierie, Iyarimat tecanitaxevini tanait, tetenitacanenimayaca que temteuiyari. 2 Ayumieme nepaine, xca mpa aneni, xequenenayeata xenesitemavieriyat. Yaxeica xequeteneyumaica, yaxeica xequeteneyucanaquierieca, yuhepa xequetenecuerivani, xequeneyuvariyani yuiyarisie xemyuxevinic. 3 Hipame xevaraivacut xepcayaca, teteri xehepasita aixa memutiyuanenic xeica xepcayaca. Vavemete masi xequenivaerieca hipame, xeme pta tixat xecatehmetme xequeneyuerieca ycmana. 4 Yuxexuit xeme xepcatecuvautveni tita xehesie mtimieme xeica. Tita hipame vahesie mtimieme pta xequetenecuvautveni. 5 Ipa xequeteneyumaica yuivama xevaraerivat que mtiyumate Crisitu Quesusisie tiviyat. 6 Cacayari que mane, Mc yaxeica panecai. Peru mpa pcaticuerivacai Quename aixa yniqueyu Xca Cacayaripa veeme Ayuyeitanique, Sepa myvecai. 7 Catiniuhayeva Heiserie hexeiyat Que mane variyarica Mtiuximayapa anet Nayuyeitani. Teteri vahepa anet Nayani. 8 Merics

Caniyuritni, Crisitusie teteviyat tecanituicarieca tecanintarieca que

Crisitu tixat catihctt que mrata, arique veeme que mrata

405 Xeiyariet Tevipa anet Tixat catihctt Canayuyeitani. Yacatinicamiecaitni Sepa mum, Curuxisie caniumierieni. 9 Ayumieme Cacayari Veeme caneyeitani. Canipitani Visi mtimarivanic Que mane mhc Hipat que memcatemarivapa. 10 Uxaatni varie Quepaucua Quesusi Mtahavarieni Que mane mhc, Mpa que mtimariva Ana yunait Mecanicatunumauicuni Nenevieri mecanipitacuni Taheima memtama Cuiepa memtama Cuieta memtama, 11 Yunait Mecaniyutahecatacuni, Que memteheitima Quesusi Crisitu Quename Tiaitame hc, Meutiyuat. Ana aixa canicuxaxasivamc Cacayari mtauquiyari.
Cuiepa memtama que temtevahecata

Piriputari2 que mreuyevese yaxemteyuriecac mexi xetavicueisitariexime, peru xeheumamat xeutiyyacat. 13 Cacayari canihctni que mane yamtiyuriene xesata, xecuyuitvat xemyuvariyanic, arique meta yaxemteyuriecac. Que mtixecuyuitva yacatiniymc que mtinaque. 14 Mpa nai yaxequetenecahuni, xecaniuquixiet niuqui xecaxatat. 15 Mpa xeteyuriecacu, xehesie pcarahivani, xepcainca tita axa mtiane. Masi Cacayari nivemama xecanacnicuni, xepcaseviximarieca teteri vasata xeuuvat vaiyari mtutuni memeuyexri. Vasata xeuuvat xecanivahecariviyani, xuravesixi que memtehecarivie cuiepa. 16 Niuqui xecanexeiyani varanutanieritvame. Ayumieme aixa ane netinimaicamc nexehaerivat quepaucua tucari mayeani, quepaucua Crisitu munuani. Xehesie catinimasiccamc ana, xanaca que nemcatiunanausa xanaca que nemcatiuximaya. 17 Xeme yuri que xemteerie, Cacayari xecanayexeiya yaxeica que mane mavari mvevi meixeiyapa yucacayari. Hesiena mieme xeteniuximayaca. Xca neumierieni mpa yuri xemteeriecac, nexuriyac xca xemavari uxurimarieni, mcc necaninaquiacamc. Xeme yunait que xemteyutemamavie, ne xehepa necaninetemavieca. 18 Mericte xemerita yaxeica

nenaquierima, mpa neptixetahave, yuheyemec yaxetenicahucaitni xehesa neheyeicacacu. Hic tevapai neheyeicacacu masi vaca peuyevese yaxemtecahunic Crisitupa. Yaxequeteneyurieca

12Xemeta

Piriputari2,3 xequeneyutemamavieca, axeica temtatemamaviecac.


Timuteu Epapruritu que memteyurieniquecai

406 nesinenimayat neta, capa nenetihiverieme tavari nenetihiveriecac. 28 Ayumieme necaninevariyani nemenunanic xemyutemamaviecac xeme tavari xeixeiyat, neta necanehiveriet nemayanic. 29 Hicri xequeneutanaquierie Tiaitamesie xemteviyac, vaca xequeneyutemamavieca xeheerivat. Mya memanene vavemete xequenivaerieca. 30 Crisitusie mieme tiuximayat caniumni tma. Ycmana caniyucuerivayuriecaitni meyeatanic que mreuyevecai xe mnesiparevieniquecaic.

Quesusisie netiviyat ipa nepticueriva, yareutevit xehesa nepenunani Timuteu, neiyarisie nemtrcariyarienic neretimaime xehepasita. 20 Xeime nepcahexeiya hepana tiucaiyarime, mc xeica aixa iyaric caniyuiyaritacamc xehesie mieme. 21 Hipat yunait tita vahesie mtimieme xeica metenicuvautveni, tita Crisitu Quesusisie mtimieme mepcatecuvautve. 22 Xeme xepimate iya, que mtiinasie que mtimasic, xeptemate nehamat que mtiuximaya niuqui aixa manuyne tetecuxatacacu, ranive yuquemasimat mtiuximayapa. 23 Ayumieme ipa nepticueriva, nepenunani cuit neretimaime que mtiyni nehepasita. 24 Tiaitamesie netiviyat yuri neptierie cuitva nemyemiec neta. 25 Mpata netinicuerivani, peuyevese taiva nemanunanic xehesa Epapruritu. Mc nehamat catiniuximayaca, tahamat tecanicuyaxitni. Xeme xecaneiyenani nehesa mnesipareviecac que mreuyevecai. 26 Yunaime nixexeiyamcni, niyuhiveriecaitni xemuenanac que mticuyecai. 27 Tasari catinicuyecaitni, esivatcacu caniumni. Masi Cacayari nitinenimayata, axeica

19Tiaitame

Mc meta neivama, xequeneyutemamavieca Tiaitamesie xeteviyat. Tavari ipa netixeutiriet, nepnevariya, niuquic nepcauxive. Aixa caniymc masi xehesie mieme xecuerivaanenecacu. 2 Xequeneyucuerivayurieca mme nemvaxatacai axa memteyurie vahepasita, mme sicri vahepa memcaitiyatca, mme vahepasita. Xequeneyucuerivayurieca que memtexeinaritacu vitequiyac. 3 Tame pta Cacayari inarieya tepexeiya, tame pta tephme Cacayari temayexeiya Iyari que maine. Tame taheyemec tecaninaquiaca Crisitu Quesusisie temteviyac. Mc meta, yuri tepcateerie herie miemesie. 4 Mme que memanene herie miemesie yuri memteerie, neta mpa necanianeni. Xca xevit

Heiserie nepexeiya que mtivaiyac

407 mpa ticuerivani quename yve herie miemesie yuri mtieriecac, ne masi necaniyveniqueyu. 5 Neutinuivaca atahairieca tucarisie necaniuinasieni Huriyusixi vaxitequiyac. Ixaheri teteriyari vahesie Venicamini nuivariyarisie necaniyeyani. Heprayu teviyari necanihctni Heprayusixi vahesie nemyeta. Inari niuquiyarisie que nemtiviyacai, Pareseu necanihctcaitni. 6 Que nemtinevariyacai yaneticamiet, necanivataveveiyacaitni memyutixexerivacai. Heiserie que nemrexeiyacai inari niuquiyarisie yaneticamiet, nehesie pcarahivacai yemec. 7 Perus Crisitusie nemtiviyac mpa neptinemate, mc nai netiniutatmaiya, naime cmana aixa nemitarieniquecai. 8 Mc meta, sepa que mtitita, nait tiniutatmaiyarieni que nemtixeiya, mpa nemtinematec, masi yemec aixa necaniitariemc neimait netiaitvame Crisitu Quesusi. Mcsie nemmiemec ari naime netiniutatmaiya. Sepanet, mc nait xasi xeica canihctni que nemtixeiya. Necaninevariyani masi Crisitu nehexeiyat nemayanic, 9 hesiena netiviyat yaneptixeiyariecaqueyu xeica. Necmana heiserie nepcahexeiya, inari niuquiyarisie yaneticamiet heiserie nepcanepita necmana. Masi heiserie que nemrexeiya, Crisitusie yuri nemtieriec pta heiserie necanexeiyani, Cacayari heiserie que

Piriputari3 mnetipita yuri nemtieriec. xeica neptinevariya, nemimaicac Crisitu, nehesie nemimaicac trcariyaya cmana mranucuquetarie, ne hamatana temtaxevinic que mtiucuinix netimait, hepana neanet nemayanic mc que anet mata umierieca. 11 Necanayeaniqueyu xeica nemanucuquetarienic mquite vasata.
10Ipa

mpa nepcaane, acuxi nepcaayeave. Crisitu Quesusi pnesiuaxix, neta nemiaxenic tita mnetimini. Ayumieme nepnemexita, yanemrayeanic. 13 Neivama, neayeame nepcaneerie cuxi. Peru siqueres ipa netiniyurieneni, nenetmaiya nesuta mieme, necaninetatuani masi hic nemiaxenic neyeta mieme. 14 Yanetiunanausat nepnemexita nemeivac, Cacayari que mnetiutaini taheima miemec nemayumiemetnic Crisitu Quesusisie netiviyat. 15 Quetapamet temseseye ipa tequetecuerivani. Xca yc xetecuerivani, Cacayari yacatinixehecatamc. 16 Que temteayeaxavave, mpa yatequetecahuni. 17 Neivama axeica xequenenequeni ne que nemtiyuriene. Tame inari tecanihmetni. Mme tahepa memteuuva, mme xequenivaxeiyani. 18 Yumiret que

Que mtiunanausacai, heivanique


12Acuxi

Piriputari3,4 memteuuva, mecaneyeunieca Crisitu que mtiumierie curuxisie. Vahepasita mixa netinixecuxaxatvacaitni, hicta yaxeica nepaine neutasuat. 19 Mme que memteayeaxani, menicaunariecuni xeica. Yuhuca mecanayexeiyani yucacayaripa. Visi meaneneme mecaniyuxatani quepaucua mpa memya que temteteviyasitarie. Cuiepa timiemec xeica mecatenaerivani. 20 Tame pta muyuavisie tecaniquiecataritni. Ayumieme tecanicuevieca tasivicueisitvame Tiaitame Quesusi Crisitu umamiec. 21 Iya yc aneneme caneyeitamc tavaiyari. Hic tixa tecatehmett ic tavaiyarisie tecaniuuvani. Peru ana yuvaiyaripa aneneme caneyeitamc, visi anet que mtiuyeica mc. Mpa tiniyuriemc ytrcariyac. Mpa titrcayet caniyveni naime yaticamieme mayeitanic, mc que mtiaita.

408 Euhuriya, neuxei Sinitique, variyarica necanixepitaniqueyu yaxeica xemteyumaicac xecatesat Tiaitamesie xeteviyat. 3 Ec meta nehamat yuric pemicuhanane hararu, nepmasitavavirieniqueyu ec pemvapareviecac mc ucari. Nehamat axeica teptacuitvecai niuqui aixa manuyne tecuxatat, Cremenitimat hipameta vahamat nehepa teuximayatamete. Mme mepacayasarie quename tucari mehexeiya. 4 Mericte, yuheyemec xequeneyutemamavieca Tiaitamesie xeteviyat. Tavari nepaine, xequeneyutemamavieca. 5 Yunait teteri mequexexeiyani xecaayueririyacacu. Tiaitame hura caniuyeicani. 6 Xepcayuiyaritaca tixat hepasita. Masi naimec xeyuneneviet xeivaviriet pampariyusi xeipitat, yaxequeteneutahavi Cacayari tita xemteivavirie. 7 Ana Cacayaritt nixepitacamc yuiyarisie xemcauximatariecac. Mpa tixepitat caniviyacamc xeiyari, sepa xeme asixemcatemate que mtiyveni miviyanic. Que xemteychavesie canixeviyacamc Crisitu Quesusisie xeteviyacacu.

2Neuxei

Yuheyemec xequeneyutemamavieca Tiaitamesie xeteviyat, que mutay

Ayumieme nepaine, Tiaitamesie xeteviyat xecacuyuitarivat xequeneutiuti, nenaquierima. Mpa neptixechave nexexeiyamt neivama nemxenaquierie. Xeme xecanihmetni xemnesitemavierita, xehesie catinimasicni que Ic hepasita xequeteneychaveni, nemreuyehviyarie. Yaxeica que mutay veeme muma que mtiuhanitariva, 8 Mc meta, neivama, nait yuri neta necanixehexeiyani xeme mraine, nait mreuyehviyarie, neinaritme.

409 nait mtiheiserie, nait mtiitiya, nait visi mane, nait aixa maine, sepa que mtitita xca aixa aneni xca aixa ticuxaxasivani, mc hepasita yaxequeteneychaveni xeme. 9 Que xemteuquitarie, que xemteyetuiriyarie, que xemneteueni, que xemneteuxei yanetiyurienecacu, mpa yaxequeteneyurieca. Ana que mane mxepita yuiyarisie xemcauximatariecac, mc Cacayaritt xehamat caniuyeicamc.

Piriputari4 Ana memyutixexerivacai mepcanesipareviecai. Mepcanetemicuacai neheixeiyat nemayanic, xeme xeica xepnetemicuacai. 16 Tesarunicapai neheyeicacacu tita nemreuyehacai xepneteutanairi heiva hutarieca. 17 Neticuvaunet tavari yaxemneteminic nepcahaine. Nepticuvaune tita mtixemaquieri pta mayanic. 18 Necanitanaquierieniri xeimiquieri naime, cananuyuhayevani. Catinayeani tita nemreuyehacai, Epapruritu nesiitacu tita xemteheyena. Que xemteuyuri, mc visi muapa caninaquierivani, mavari mnaquieriva canihctni, caninaqueni Cacayari. 19 Mc meta, necacayaritt catinayeatamc tita xemteheuyehaca hepasita naime, vaca mrexeiyac visi aneneme, mpa que mtimasic Crisitu Quesusisie. 20 Cacayari mtauquiyari aixa queticuxaxasivani yuheyemec. Caniseini ic niuqui.

netiviyat yemec nepnetemavie tavari xemisutac xenesihaerivat. Sric xepnesihaerivacai, masi pumavecai xevit xeme myvecai tixat mtiyurienic. 11 Ne nereuyehat nepcahaine. Nepiyamate neiyari aixa mynic necmana, sepanet que nemranayemie. 12 Nepiyamate tixa necatihctt, vaca nerexeiyatta nepiyamate. Naimec yanepretima nemtahuxanic nemhacamnic vaca nemrexeiyanic tixat nemcarexeiyanic nepiyamate. 13 Naime necaniquemaca Crisitusie netiviyat, iya nesitrcariyacacu. 14 Siepre aixa xepteuyuri nehamat xeyuxeviriyat que nemtiuximatariecai. 15 Xeme Piriputari mpa xeptemate que mtiuy quepaucua niuqui aixa manuyne musutarie cuxaxasivat, Maseruniya quepaucua nemeyeta.

10Tiaitamesie

Piriputari que memteimicuacai

Varisica que mtivarunairiexa

Cacayari teterimama yunaime, Crisitu Quesusisie temteviyac. Nehamat memuuva taivama menixevaritaca. 22 Ena yunait Cacayari teterimama mepxevarita, mme meta Sesaxisa miemete cuviyexunusixi. 23 Tiaitame Quesusi Crisitu xca aixa tiucaiyarini xeiyarisie mieme. Mpa xeica canianeni.

21Xequenivavaritaca

Que Mtivarunairi Papuru


yaxeteicueviet. Xeme meripai xeniuenanani que mtiviyarie, cuxaxasivacacu niuqui aixa manuyne que mtivaiyac. 6 Mc niuqui canixeutaaxiyani. Naisarie cuiepa catinitixuaverirmeni, canitaverirmeni yaxeica que mtiuy xehesa. Niuqui caniusutarieni iya tucarisie quepaucua xemuenana, quepaucua xemtehetima yuric aixa que mtiucaiyari Cacayari, 7 Epapraxi que mtixeutaquita. Mc tahepa catiniuximayatametni, tecaninaquierieca, yacatinicamieni Crisitu parevivameya hctt xehesie mieme. 8 Iya cataniutahecasitiya que xemteyucanaquierie Iyarisie xeteviyat. 9 Yatetemait anapai hicque, tame ayumieme tepcatehayeva tetaneneviet xehesie mieme, mpa teteivaviriet Cacayari, xemhpnenic yaxetemait tita mtinaque Cacayari, naimec xetemaivavet, Iyarisie timieme xetemait naimec, 10 axemuuvanic meta que

CURUSETARI

Ne Papuru, taiva Timuteumat, tecanixevaritaca. Nariecame necanihctni Crisitu Quesusisie mieme, mpa mtinaquec Cacayari. 2 Tecanixevaritaca taivama yuri xemteerie Curusetari, Cacayari teterimama xemhme Crisitusie xeteviyat. Ipa teputiyuane, Cacayari mtauquiyari Tatiaitvame Quesusi Crisitumat xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.
Que mtitavaviri Cacayari, mvapitanic memtemaicac Iyarisie timieme

Varisica

taheyemec xehepasita pampariyusi tecanipitaca Tatiaitvame Quesusi Crisitu uquiyarieya, Cacayari hctme. 4 Teniuena yuri que xemteerie Crisitu Quesusisie, que xemtevanaquierie Cacayari teterimama yunaime. 5 Mpa xeteniyurieca amuvec tita xehesie mieme mtiviyarie taheima,

3Tetaneneviet,

410

411 mreuyevese Tiaitamesa miemete memuuvanic, xeinaquiasitat naimec. Tepivavirie mtiutixuxuaverenic aixa xeteyuriecacu naimec, xemtivaverirmenic que xemteimate Cacayari. 11 Tepivavirie xemtrcariyarienic, naimec xetrcavit, iya que mtitrcaye marivet, para xemyvavenic xemteucaenivanic, exemteheutevinic xecahaat, 12 xeyutemamaviet pampariyusi xemipitacac tauquiyari. Iya yvemete catanayeitani, tahesie mtinaquenic tita mtinaqueni Cacayari teterimama vahesie, hecaripa meuuvacacu. 13 Cataniutavicueisitani Cacayari, yriya heiserie mcahexeiyanic tahepasita. Cataniupata, que mane mnaquierie tatiaitvame mayanic, nuayatt. 14 Mcsie teteviyat tecaniuxnarieni, que mtareuyehviri axa temteuyuric.

Curusetari1 mme heiserie memexeiya, naitri tiniunetarieni iya inetacu. Hesiena mieme tiniunetarienita. 17 Iya acaniuyeicacaitni tixat catinetarievecacu cuxi. Nait catiniyuxevini iyasie tiviyat. 18 Mc meta, tame temtatixexeriva tevi vaiyarieyapa teanenecacu, iya canitamuutni, tisutvame hctt. Iya mquite memanucuuni vamexacame canihctni, naimec veeme mayanic. 19 Cacayari que mtiyuvariya, nait que anet mhc Cacayari, mc Crisitusie acaniuveni. 20 Mpata tiniuyuvariya, mipatac naime Crisitu yatiyurienecacu, para nait aixa mtixeiyarienic iya que mtixeiya. Curuxisie yuxuriya que mtiutayeuri, pipita tita cuiepa mtimieme tita taheima mtimieme hamatana aixa memteyuxeiyanic. 21 Xemeta anapai xepyupatacai xasie miemete xeayuyeitat. Que xemteychavecai, xecaniuxiveeriecaitni mexi axa xeteyuriecai. Hicrixa aixa xetexeiyariet xecanayeitarieni, 22 iya tevitt yuvaiyarisie mumc. Mpa tiniuyurieni mxeayeatanic Cacayari hxie, hesiena mieme xepasiecacu, xecaseviximariecacu, xehesie carahivacacu. 23 Mpa catiniymc xcate xeyuhayeva yuri xeteeriet, xetesariya trcayecacu xeheta, xeseiriyariet xecacuyuaximet, masi xeicueviet tita mtixata niuqui aixa manuyne.

temixeiyac Cacayari, peru iya caniquisicayatni. Caniveemetni heiserie hexeiyat tita mtiunetarie hepasita. 16 Hesiena tiviyat, nait tiniunetarieni, tita taheima mtimieme, tita cuiepa mtimieme, tita temtexeiya, tita temcatexeiya meta, vavemete, mme memvauquiyarima, teaitamete,

15Tepcayvave

Crisitu mumc, que temteupitarie aixa temtexeiyarienic

Curusetari1,2 Xecanienieni iya niuqui, canihecasieca naisarie que mranetarie muyuavita. Ne Papuru neniuhritarieni hepasitana.
Papuru que mtiuhritarie nuivarite vahesie mieme

412 yunaime teteri meayearcame Crisitusie meteviyame. 29 Ayumieme netinineuxitaca, yemec netiuximayat, iya trcayemec que mnetiyuita. Neuyeveca xemtemaicac vaca que nemtineuxita xehesie mieme, Rautiseyatari vahesie mieme meta, hipameta queyupamet memcanesixeiyavave vahesie mieme, 2 vaiyari mtuicarienic, memyutaxevirec meyunaquieriet, memeucaunic yemec yametemait que mtiheiserie, memeitimanic tita Cacayari mtiavietacai. Mc Crisitu canihctniri, 3 hesiena maviesiec nai que mreucave Cacayari, que mtimate que mtimaive. 4 Ipa nepaine, xevit pcatixeirviyani visi tiuniut xeica. 5 Sepa nevaiyarisie xehesa nemcauyeica, neiyarisie pta xehesa neniuyeicani nenetemaviet, nexexeiyat aixa xeteaitariecame, xeseseime yuri xeteeriet Crisitusie. 6 Quesusi que xemteyetuiriyarie Tiaitametme Crisitutme, yaxeica hesiena xeteviyat axequeneuuvani. 7 Hesiena xequeteneviyani cye que mtiviya yunanayarisie, qui que mtiviya tesariyasie. Heiseriemec xequeneseiriyarieni yuri xeteeriet, xemteuquitariepa. Pampariyusi xequenepitaca Cacayari, vacava yuri xeteeriet.

ne necaninetemavieca sepa nemuximatarie xehesie mieme. Necaneyeatani tita mreuyevese nemuximatariecac, Crisitu que mtiuximatarie. Nevaiyarisie mpa netiniyurieneni iya vaiyarieyasie mieme, memyutixexeriva mehmetcacu. 25 Ne vaparevivame necanayani, Cacayari que mnetiuhrita xehesie mieme, ayearcamec nemticuxatanic Cacayari niuquieya. 26 Iya niuqui caniaviesiecaitni. Tucari manucatasie pcamasiccai, teteri quepaucua memanutic mpa mepcatemaicai. Masi hic masict canayani, Cacayari teterimama mpa memtemaicac. 27 Cacayari niuyuvariya mpa mtivaquitanic mme, vacavamec visi que mtiane ic niuqui maviesiecai, que mtimarive nuivarite vasata. Crisitu xehesie catiniviyani, ayumieme xecanicuevieca visi mtiane. Mc canihctni niuqui maviesiecai. 28 Tame tecanihecatani Crisitu, que temtevacuimaiya yunaime teteri, que temtevaquita yunaime teteri tetemaivavet naimec, temvarayeatanic

24Hicsari

capa xevit xenavanic,

8Xequeneyucuerivayurieca

Tucari que mrexeiya yemec, Crisitusie tiviyat

413 timaivemepa ticuxatat, yac xeica tixeirviyat teteri que memteyuyetuiri yuyeiyari, hehecuamete cuiepa memtama que memtequitarie, peru Crisitu que maine caticuxatat. 9 Iya vaiyarieyasie acaniuveni nait que anet mhc Cacayari. 10 Xemeta hesiena xeteviyat xecanayeaxani. Yunait memteaita heiserie memexeiya canivamuutni. 11 Hesiena xeteviyat xecaniuinaritarieni yactt, peru ramamac que mtixitequie pcatixa. Crisitu pta que mtixeuinarita, canixeupitani xemtehayevac yaxeteyuriet teteri vavaiyari que mtivacuyuitva. 12 Quepaucua xemucayarie, hamatana xepucateuqui. Mc meta, quepaucua xemucayarie, xecananucuuitarieni, yuri xeteeriet quename mpa tixecuyuitaniquecai Cacayari, yaxeica que mrenucuqueta Crisitu mquite vasata. 13 Sepa xemmquitetcai xeheuyexrvet xecainaritarievavet que xemteteteri, iya canixeanutanieritani Crisitumame. Catatineuyehvirieni naime que temteheuyexrvecai. 14 Que temteatacauta yactt aitaricasie yatemtecahunic, mc utarica hixapa uvet que mtaticaunaquecai, Crisitu neyeitani heihurieca yactt, yucuruxisie icrapuximaca. 15 Ixuriqui myeipa nivarevivieni mme memteaita heiserie

Curusetari2 memexeiya, vahecatat yunaime vahxie. Curuxisie uyeviet, nivarehapani yuutma, varaivaca.
Taheima timiemec xequeneyuvariyani

ayumieme pcaxexanetani que xemtecuaa, que xemteuyee, que xemteivevie ixarari ya mesa ixarariyari ya uxipiya tucari, que xemcateivevie nusu. 17 Mc tita umramie etriyaya canihctni, peru que mane umamie, Crisitu canihctni. 18 Xevit pcaxetaveerieca, sepa iya myuvariya myuusiviecac, sepa myuvariya mvarayexeiyanic Cacayari tupirisiximama, sepa vaca myuiyarita yuheinsi hepasita. Que mane mya mane canihsierieca, tita vaiyarieyasie mtimieme xeica canaerivani, 19 tamuusie cativiyat. Peru mc tamuutt canihctni que mane mtimicua yuvaiyari. Turuyaric tatayaric canitaxeviriyani yuvaiyari mtaverec, Cacayari que mtiveriya. 20 Mericte, Crisitumat xca xeucuini, para tavari xemcacuyuitarienic hehecuamete cuiepa memtama que memtequitarie, titayari aum axeteuuva cuiepa memtama que memtexeaita, 21 Tixa pepcaicumavani ic, pepcaicuaca iya, pepcaimayani ic, que memutiyuane. 22 Mc nait canitixmc mayiyatcait. Xepcateyuaitarina teteri que

16Xevit

Curusetari2,3 memteaita que memtequita. 23 Que memteyurie, timaiveme niuquieyapa catinieniricni, que memteyumaiveerie, que memteyuusiviva, carima que memiyurie yuvaiyari. Peru que memteyurie, asimepcayvave para memcatehaerivanic tita vavaiyarisie mtimieme xeica. Xca Crisitumat xeanucuuitarieni, taheima timiemec xequeneyuvariyani, haque meca Crisitu, Cacayari serieta acait, mana timiemec. 2 Taheima timiemec xequeneyumaica, cuiepa timiemec pcatixa. 3 Xeme xecaniucuiniri. Que xemteayeyuyuri, xecaniaviesieca Crisitumat, Cacayarisie xemteviyac. 4 Crisitu canitatucaritni. Quepaucua masict mayani, anata xeme hamatana xemasict xecanacnicuni visi mracuanesie.

414 quepaucua mpa xeteyuriet axemuuvacai anapai, yaxeica yaxecateniyuriecaitni que memteuuva. 8 Hic masi xequeteneuhayeva que xemteyuriecai naime, que xemteyucauxiveeriecai, que xemteyuhaxatacai, axa que xemteyuriecucai, axa que xemutiyuanecai hipame vahepasita, niuqui axa manuyne que xemtexatacai yutetac. 9 Xepcateyuitaiyani. Xequenehva mc tevi myei, xecaheerivat que xemteyuriecai meripai. 10 Mhecua pta xequenanacatqui, xehecuariyarieximet yemec que xemteyurie hic, xemimaicac Cacayari, xeveviecamepa xeanenet xemacnec. 11 Iyasie tiviyat sepanet mcriyecu mhuriyu, sepa muinasie Huriyusixi vaxitequiyac, sepa mcauinasie, sepa tahepa mcaniuve, sepa msitiyatanaca, sepa variyarica mtiuximaya, sepa myuna, Crisitu nait canihctni, yunaime vahesie catiniviyani. 12 Ayumieme nepaine, Cacayari mxeanuyexeic, teterimama xemhmec, xemnaquierivac, xeteyucanenimayat xequenacni yuiyarisie, mhecua xeanacatt. Aixa xequeneuyuyurieca, xequenayuyeita, xepcateyucataveerieca, axequeteneutevini xecahaat. 13 Xequeneyunevieca, xequeteneuyuyehvirieca masi, xca xevit iniuquimamcni xeime. Tiaitame que mtixeheuyehviri, xemeta

mquite xequenayuyeitaca que xemtecumavacai yuvaiyarisie cuiepa timiemec. Xepcaicumavani que mane mcaxeya mcaxecna. Xepcateyucahiveerieca. Xepcateihiveerieca tita aixa mcatianene, tita mcatixepini. Que mane mtihiveerie tita mcatipinieya, tete ayexeiyamepa caniyanemc. 6 Mpa memteyuriec, ayumieme Cacayari haxa canivapitamc mme yamemcatecahu. 7 Xemeri

5Ayumieme

Que temteuuvacai meripai, que temteuhecuariyarie

415 hepana xequeneyaca. naime, xequeteneyucanaquierieca, xemayeaxanic. 15 Crisitu que mtixepita yuiyarisie xemcauximatariecac, quetixeaitaca xeiyarisie. Xecaniutainierieni yuiyarisie xemcauximatariecac, xei vaiyari xemhmec. Mc meta, pampariyusi teyupitvamete xequenacni. 16 Crisitu niuquieya xehesie queheyecani yemec, naimec xetemaivavecacu. Mcc xequeteneyquitaca xequeneyutuicani, Cacayari cuicarieyac, navari Cacayari hepasita manuynec, cuicari Iyarisie timieme hepasita manuynec xeteychavet. Xequeneuticuicani, yuiyarisie xeinavat Cacayari, pampariyusi xeipitat. 17 Naime sepa tita xemteyurie, sepa xemutiniuca sepa xemtecumava, naime xequeteneyurieca Tiaitame Quesusisa xemiemetett. Iya xepareviecacu, pampariyusi xequenepitaca Cacayari mtauquiyari.
14Xeixeviriyat

Curusetari3,4 Tiaitamesie xeteviyacacu, mpa preuyevese. Mpa xeteyuriecacu, caninaquiaca. 21 Xeme meta xemvauquiyarima, xepcavahaxataca yunivema, capa meutivaripienic. 22 Xeme variyarica xemteuximaya, yaxequetenecahuni naime que memtexeaita xecusiyarima cuiepa memtama. Vahxie xeica xepcateyurieca vanaquieriyac, xevanaquiasitanique teteri. Aixa iyaric pta xequeteneuximayaca Tiaitame xeteheuyehviriet. 23 Sepa tita xemteyurie, yuiyaric yaxequeteneyurieca Tiaitamesie mieme, teteri vahesie mieme pcatixa, 24 mpa xetemait, apuve yuri cusiyari. Que mtiunaquix xehesie xemayitaric, xehesie catininaquisitamc iya. Yucusiyarisie mieme xequeteneuximayaca Crisitusie mieme. 25 Que mane heiseriemec yamcatiyuriene, mc catinapiniyariemc que mtiuyuri. Cacayuri yc pcativaxeiya teteri. Xemeta xemvacusiyarima, que mtiheiserie xequetenivapitaca teuximayatamete, yaxeica xevayuriet, mpa xetemait, xemeta taheima xemeixeiyac yucusiyari. 2 Xepcatehayevani xeyuneneviet. Nenevieric xequenayeneniereni, pampariyusi xeipitat. 3 Quepaucua xemyunenevie, tahesie miemeta xequeneyunenevieca, Cacayari

xequenivaenieca ycnama, que mreuyevese Tiaitamesie xeteviyacacu. 19 Uquisi meta, xequenivanaquierieca yitama, axa xepcatevachaveni. 20 Tri meta, yaxequetenecahuni naime que memtexechave xeuquiyarima.

18Ucari

Que mreuyevese yamvayurienenic hipame, xca hecuamec ayeyurini

Curusetari4 quitenie mreuyepienic tahesie mieme, niuqui temtecuxatanic, tita mtiaviesiecai Crisitu hepasita temtecuxatanic. Mpa nemtiyurienec nepanutahiya hic. 4 Xequeneyunenevieca nemihecatanic tita mtiaviesiecai, que mreuyevese yanemticuxatanic. 5 Xetemaivavet xequeneyaca tacua miemete xevachavet. Quepaucua xemyvave aixa xemteyurienic, yemec mpa xequeteneuyuri. 6 Que xemtecuxata, aixa xeteuiyarit xequetenecuxatani unac yactt, xeniuqui cahamuricacu. Xequeteneyquitaca quepa aixa myni xemvataeiyac yuxexuime.

416 meta Cusitu mtiteva nixevaritaca. Huriyusixi vasata, ime xeica nehamat meteniuximayaca Cacayari ena tiaitat mayanic. Mecanenivariyani mme. 12 Epapraxi xehesa mmieme canixevaritaca, Crisitu Quesusisie mieme tiuximayat. Yuheyemec xehesie mieme tiniyuuxitaca yuneneviet, mpa utait, xemcacuyuitarienic xeayeat, yemec xeyuvariyat naimec que mtinaque Cacayari. 13 Necanihecataniqueyu, cauxet que mtiuximaya xehesie mieme, Rautiseyatari vahesie mieme, Hierapuritari vahesie mieme. 14 Rucaxi canixevaritaca tiyuuhayemavamett neminaquierie, Remaxi meta pxevarita. 15 Xequenivavaritaca ivamarixi Rautiseyatari, Nimpamame, mme memyuyexexeriva quitana vahamame. 16 Quepaucua ic xapa mtitervarieni xehxie, xequenivaruhrita Rautiseyatari memyuyexexeriva memitervanic mmeta. Rautiseya mieme xapa xequenetervani xemeta. 17 Ipa xequeteneutahavi Aruquipu, Queneacuerivayurieca pemeyeatanic ahritarica, que pemtiuhritarie Tiaitamesie petiviyat. 18 Ne Papuru nemamac netiutat necanixevaritaca. Xequenenaerivani neanutahiyacame. Aixa quetiucaiyarini xehesie mieme.

11Quesusi

que nemtiuyuri catinixetaxatamc Tiquicu. Iya canitaivatni teminaquierie, tiparevivame yamticamie canihctni, tahepa catiniuximayaca Tiaitamesie mieme. 8 Xemtemaicac tahepasita, xeiyari mtuicarienic, ayumieme necanenunamc xehesa, 9 Unesimumame. Mcta canitaivatni teminaquierie, yacatinicamieni, xehesa miemett. Uva que mtiyane naime mecatenixetaxatacuni. 10 Canixevaritaca Arisitaricu nehepa muviyarie. Maricuxita Verunave masuya pxevarita. Xepteaitarie hepasitana. Xca xehesa nuani, xequeneutanaquieri.

Varisica que mtivarunairiexa


7Naime

Mexacame Xapayari Que Mtivarunairi Papuru


manuyne xehesa mcanuac niuquic xeica. Trcariyac pta punua, Iyari Mtiyupatac punua, yuric tetetamaicacu punua. Xeme xeptemate xesata que temanenecai xehesie mieme. 6 Xeme xetasiquet xenacne, Tiaitameta xequet xepac. Xepitanaquierie niuqui vaca xeuximatarietvet, xeyutemamaviet siepre Iyari Mtiyupata que mtixetemavieriya. 7 Mpa xeyat quisica xenacne yunaime yuri memteerie vahesie mieme, Maseruniyatari Acaiyatarita. 8 Xehesa putiraurca Tiaitame niuquieya. Cacayarisie yuri que xemteerie xeme, Maseruniyasie Acaiyasie xeica pcaticuxasiva, masis naisarie tinicuxasivani. Ayumieme tixari pcareuyevese tame temtiniunic. 9 Mmett tahepasita metenicuxatani quett rey quepaucua tame xehesa temetaaxa, que rey quepaucua taaurie xemaxrie, quepaucua Cacayarisie xemteuviyax tetexi xevarucueirieca, xemteuximayacac Cacayari

TESARUNICATARI

Papuru Sirivanumat Timuteumat tecanixevaritaca Tesarunicatari xemyuyexexeriva Cacayari mtauquiyarisie xeteviyat, Tiaitame Quesusi Crisitusieta xeteviyat. Aixa xca meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.
Tesarunicatari quisica que memteac

Varisica

pampariyusi tecanipitaca Cacayari yunaime xehesie mieme, texexatat quepaucua temtatineneviva. 3 Tecatehayevat yatetenaerivani que xemteyurie yuri xeteeriet, que xemteuximaya xeteyucanaquieriet, que xemteucaeniva xeicueviet Tatiaitvame Quesusi Crisitu, tacacayari tauquiyari hxie. 4 Neuxei neivama Cacayari mxenaquierie, teptemate xemanayexeiyariec. 5 Mpa teptemate taniuqui aixa

2Taheyemec

417

1 Tesarunicatari1,2 mayeyuri yuric amuyeicasie mieme, 10 xemicueviecac Nuaya taheima macaneni. Cacayari yunive nanucuquetani mquite vasata. Quesusi canihctni que mane mtasiutavicueisita haxa mayeaxime mcatasiaxixanic.

418 variyarica temxepitanic Crisitu narimama temhmec. 7 Masisari xesata tepyacai carima tecateyuriet. Sisivame yunivema mvaveriyapa teniyacaitni. 8 Tame yaxeica texehiveeriet tenitavariyacaitni temxeyetuirienic Cacayari niuquieya aixa manuyne, masis cuxi tenitavariyacaitni temxeyetuirienic taiyarita, tanaquierima xemacc. 9 Cams taivama, mpa xetenaerivani que temteuximayacai que temtetauxitacai. Tucaric tcaric teteuximayat capa tetexeuxitanic ni xeime, tetenixecuxaxatvacaitni Cacayari niuquieya aixa manuyne. 10 Xeme xemunenierix Cacayarimat xetenihecatani que temyacai xeme yuri xemteerie xehesie mieme, Cacayarisie mieme yatetecahut, heiseriemec teteyuriet, tahesie carahivacacu. 11 Mpata yaxeica xecatenimaica que temtexetuicacai, vauquiyari yunivema mvatuicapa, texetuicat texeimaiyat yuxexuime, 12 texehritat axemuuvanic que mreuyevese amuyeicanic Cacayarisie mieme. Mc canixeinieca axemuuvanic iya tixeaitacacu, mxeinie visi xeanenet xemayeitarienic hepana. 13 Ayumieme tameta tecatehayevat pampariyusi tecanipitaca Cacayari icc, quepaucua xemitanaquieri Cacayari niuquieya xetasiuenieca, teteri vaniuqui xeeriet

Neuxei taivama, xemett mpa xeptemate, xanaca pcauy quepaucua xehesa temuaxa. 2 Sepa temteucuinix xehesa tecataaxavavet cuxi, sepa axa temtechavarvacai Piripusie, xeme que xemtemate, tacacayarisie teteviyat tepcamamacai, ayumieme tetenixeutaxatani Cacayari niuquieya aixa manuyne cui teteuxitariet. 3 Que temtexetuica, temeuyexrvec temcaitiyatcac tepcatecuxata teteirviet, 4 masi Cacayari que mtatiutainatax temhritariecac niuqui aixa manuyne hepasita, mpa pta tetenicuxatani. Teteri tevatemavieritacut tepcatecuxata, que mane taiyari mtainatane tetemavieritacut tetenicuxatani pta Cacayaritme. 5 Tame hasuacu visi teteuniut irmaric tepcayacai, que xemtemate xeme. Tixa tepcatehiveeriecai avie. Cacayari munierix yacatinihecatani. 6 Tepcatecuvautvecai teteri tahepasita aixa memutiyuanenic, ni xeme ni hipat, sepa temyvavecai

Papuru que mtivapareviecai Tesarunicatari

419 xemcaitanaquieric, yuric Cacayari niuquieya que mtihc pta xemitanaquieric. Mc canixecuyuitvani xeme yuri xemteerie. 14 Xeme taivama, tequemete xenacne xevaquet mme Cacayarisie mieme memyutixexeriva Cureya cuieyarisie Quesusi Crisitusie memteviya. Xeteniucuine xeteterima mexeuximatacacu vahepa, yaxeica Huriyusixi memvauximatacaipa mme. 15 Huriyusixi Tiaitame meniumieni Quesusi, menivarucuini Cacayari texaxatametemamata. Meptasianuyexri tame. Mepcainaquiarita Cacayari mepvarayeunie yunaime teteri. 16 Mepcatasitaunie temtevachavenic mme memcahuriyusixi memtavicueisitarienic. Mpa mecateniyurieni yuheyemec memeyeatanic tita axa memteyurie. Imatrieca haxa nivaruaxixani mme.

1 Tesarunicatari2,3 tahepasita, muma manamana aixa mtiychavepa, Tatiaitvame Quesusi hxie aixa tetetachavet quepaucua munuani. Xemeri xecatehme. 20 Xeme xecmana visi tetenixeiyarieca, xeme xecatanitemavieritaca. Ayumieme tecateucaenivatri, aixa tetenitamaicaitni Atenasie temcueirivac taxata. 2 Timuteu tenenani. Mc canitaivatni, Cacayari caniparevivameyatni, tahamat catiniuximayaca niuqui Crisitu hepasita aixa manuyne ticuxatat. Teneinani mxeseiriyanic mxevariyanic yuri xemteeriecac aixa, 3 ni xevit mcacunuitarienic xeuximatariecacu hic. Xemett mpa xeptemate, tepucayasari uximataricac. 4 Xehesa teuuvat, yacatiyvecacu cuxi, mpa tetenixeutahave quename teuximatariecaquecai. Mpa tiniuyni, mpa xetenimaica xeme. 5 Nes ayumieme necatiucaenivatri nepretana yanemretimanic yuri que xemteerie, cauca tiyuisipavame xetaisipave neticuerivat, cauca xanaca ayani teteutauxitacu neticuerivat. 6 Hicrixa Timuteu xehesa heyeyaca tahesa caninuani. Aixa catatiniutahecatani yuri que xemteerie, que xemteyucanaquierie, aixa que xemtatecueriva, yuheyemec xetasixeiyacut tame temxexeiyacupa. 7 Ayumieme teniutuicarieni

taivama, tame sepa yapamexa xemtasinutuita tahxi tecautinenierecacu peru taiyarisie xecatasinutuitat, masi cuini mieme tenitamexitacaitni temixeiyac xenierica, cui texehiveeriet. 18 Ayumieme xehesa tepeucnicucai. Ne Papuru heivari tavarita nepeuyeimccai, peru Cauyumarie ptasinenacai. 19 Tita tetecuevie, titac tetetatemamavie, titac aixa tetetachaveni

17Masi

Papuru que mcativatetacai memyuyexexerivacai

1 Tesarunicatari3,4 xehepasita yuri xemteeriec taivama, sepa temteuyehva temuximatarie naimec. 8 Hicsari tenayeyuyurini xca axeutiuca xeme, Tiaitamesie xeteviyat. 9 Queri teteyvave temtehepinirieni Cacayari pampariyusi teipitat xehepasita, temavierica xemtasiupitac vacavame tacacayari hxie. 10 Tucaric tcaric panuyuhayeva taivaurica, teivaviriecacu temixeiyac xenierica, temxeayeatirienic tita mreuyevese yuri xeteeriecacu. 11 Mctt Cacayari mtauquiyari, Quesusi mtatiaitvame, xca aixa iyurieni tahuye xehesa temetaaxanic. 12 Xemeta xca Tiaitame xeveeriyani xeteyucanaquieriecacu, xenaquieriya manuyuhayevanic xeyunaquieriecacu yunait, xevanaquieriecacu yunaime, yaxeica que temtexenaquierie. 13 Mpa xeyacacu, xeiyari caniseiriyariemc, xehesie carahivacacu, xemeta Cacayarisie mieme xepasieyu Cacayari mtauquiyari hxie, quepaucua munuani Tatiaitvame Quesusi yunaime Cacayarisa miemete vahamat.

420 mreuyevese axemuuvanic xeminaquiaritanic Cacayari, mpatt cuini mieme axemteuuvanic, axemteuuvapa. 2 Xeme xeptemate que temtexeutaaita Tiaitame Quesusi tasipareviecacu. 3 Ipa ptinaque Cacayari, hesiena mieme xempasienic. Ayumieme xepcavacumavani que mane mcayya mcaycna. 4 Xeme yuxexuit xequetenemaica xemvaravitcnic yya, Cacayarisie mieme xepasiet, veeme xeeriet, 5 xecateyucahiveeriet que mtixenaque xeica, nuivarite Cacayari memcamate vahepa. 6 Xepcaanuyehaitrveni, xepcaicuamana yuiva que xemteyurie. Tiaitame aprapica mc naimec, meripai que temtexeutahavix, que temtexecuhecasitiya. 7 Cacayari pcatasiutainie tecaitiyatcait temacnec. Hesiena mieme tempasienic pta ptasiutainie. 8 Ayumieme que mane mixanierie ic, tevi pcaxanierie, masi Cacayari pta pxanierie, que mane mtatimicua Yuiyari Mtiyupata. 9 Xeme tixa xepcateheuyehva nemtixetautirienic tevi que mtivanaquierie yuivama neutait. Cacayari tinixequitaca xeme xemyunaquieriecac. 10 Mpa xecatenivanaquierieca yunaime yuivama naisarie Maseruniyasie memtama. Cam taivama, tenixevavirieca masi mpa xemteyuriecac, 11 vacava

Imatrieca taivama tepxetavaviri, Tatiaitvame Quesusisa temiemetett tepxetuica axemuuvanic que xemtehetima tame tetexecuxaxatvacacu que

Que mtiuyeicani Cacayari mnaquiacac

421 xemtecuvaunic cayuvat xemexeiyanic, yuxexuit yuuximayasicac xemyacac, yumamac xemteuximayacac que temtexeutaaita. 12 Mpa xeteyuriet aixa xeniuuvacuni que mreuyevese mme vana memcuu vahepasita, tixa xepcateheuyehaca.

1 Tesarunicatari4,5 xequeneyntaca yuxexuit ic niuquic. Taivama, vitarite tucarite hepasita tixa xepcateheuyehva xemtetautiyarienic. 2 Xeme heiseriemec mpa xeptemate, Tiaitame tucarieya mpa catinayeamc tinavayame tcacta maxepa. 3 Quepaucua mpa memutiyuaneni, Cayuvat tepexeiya, tepcacuerivaa meutiyuat, ana menicaunariecuni. Yapaucua pvaaxe uca mtiniverme cuiniyaya miaxepa. Mepcatavicueni. 4 Xeme pta taivama, yvipa xepcauuva, iya tucari pcaxeaxeni tinavayamepa. 5 Xeme yunait hecaripa xecanimiemetetni, tucarisie xepmiemete que xemteununuiva. Tcacta tepcamiemete, yvipa tepcamiemete. 6 Mericte, ayumieme tepcauitutupeni hipame vahepa. Tepayeneniereni pta, teptamaica. 7 Cucusumete tcacta mecanicusuni. Tarvecarixi tcacta mecanitarveca. 8 Tame tucarisie pta temmiemete tenitamaicacuni. Yuri que temteerie, que temtetacanaquierie, mpa tetenenacatccuni cuya camixayapa temtacuerienic tatavisie. Tamuusie cuya xupureruyapa tepenacaqueni que temtetaicuevac temtavicueisitarienic. 9 Cacayari ena pcatasiucaye temhecarienic. Ptasiucaye temayeaxanic pta que temtetavicueisitarieni,

mpa pcatatinaquequeyu xca asixecatemaicaque mme memcusu vahepasita. Pcatasinaquequeyu xca xeyuheiveriecaque hipat yuri memcateerie metaicuevat vahepa. 14 Tame yuri tetenierieca Quesusi mum peru manucuque. Ayumieme Cacayari yaxeica nivaatamc Quesusisimame mme memeucusixa Quesusisie meteviyat. 15 Ipa tetenixechaveni Tiaitame niuquieya mhcc, tame temtahayeva teayeyuyurit cuxi Tiaitame munuanique, tame tepcavaranuyehaitiyaxani mme memeucusixa. 16 Mc Tiaitame taheima pacaneni utaniut tiaitat, niuqui tuayamete tivaaitvame utaniucacacu, Cacayari cuxinetaya hsiriecacu. Mme memeucusixa Crisitusie meteviyat menanucuuicuni meri. 17 Tameta temcueirivani teayeyuyurit cuxi, ana cuit tecananutivitquiecuni vahamat axeica haisata, Tiaitame temanunaquec taheima. Mpa tiyyu, taheyemec ateniuuvacuni Tiaitamemat. 18 Ayumieme

13Taivama,

Tiaitame que mtinuani

1 Tesarunicatari5 Tatiaitvame Quesusi Crisitu yatatipitacacu. 10 Mc tahesie mieme pum, tame axeica temayeyuyurinic hamatana, sepa temayeneniere sepa temcucusu. 11 Ayumieme xequeneyuvariyani, xequeneyuseiriyani xemyutaxevirec, yaxeica que xemteyurie.

422 xequenepitaca Cacayari naime hepasita. Mpa catininaqueni Cacayari yaxemteyuriecac Crisitu Quesusisie xeteviyat. 19 Iyari xepcacutsani. 20 Xepcaitaveerieca texaxatamete vaniuqui, 21 masi xequeteneutainata naime. Tita aixa mtianesie xequeteneviyani. 22 Nai axa mtianene sepa que mane xequeteneuhayeva. 23 Mctt Cacayari mtasipita taiyarisie temcauximatariecac, mc xca xeayeatani xepatat yuhesie mieme. Xca xeviyarieni xeayeaxavavet que xemteuiyari que xemteyumate que xemtevaiyarite, xehesie carahivacacu quepaucua Tatiaitvame Quesusi Crisitu munuani. 24 Que mane mxeutainie yacatinicamieni, mpa catiniyuriemc.

18Pampariyusi

ipa tetenixevavirieca, xemvamatenic mme memteuximaya xesata, mme memxeuquiyarima Tiaitamesie meteviyat, mme memxeimaiya. 13 Cui veemete xequenivaerieca xevanaquieriet mpa memteuximayac. Aixa xequeteneyuxeiyani yunait. 14 Taivama, ipata tetenixetavavirieniqueyu, xequenivarutaimaiya mme memiraxie aisica. Xequenivavariyani mme memcatrcavi yuiyarisie. Xequenivatuicani mme memverarani. Mixa xequeteneucanenevieca yunaime vahesie mieme. 15 Xequeneyucuerivayurieca capa xevit axa tipinirienic xeime, iya axa miyuric. Masi yuheyemec xequetenecuvava aixa xemyuyuriecac yuxexuit, aixa xemvayuriecac yunaime. 16 Xequeneyutemamavieca yuheyeme. 17 Xecatehayevat xequeneyunenevieca.

12Taivama,

Papuru que mtivatuicacai ivamarixi

tahesie miemeta xequeneyunenevieca. 26 Xequenivavaritaca taivamarixi yunaime, pasiecate que memteyuvarita. 27 Ne nepxehrita Tiaitame nesieniecacu, yunait ivamarixi memterviyarienic ic xapa. 28 Tatiaitvame Quesusi Crisitu xca aixa tiucaiyarini xehesie mieme. Mpa xeica canianeni.

Que mtivavarita, que mreyen aixa utait vahepasita


25Taivama,

Hutarieca Mieme Xapayari Que Mtivarunairi Papuru


mme memyutixexeriva Cacayarisie meteviyat. Mpa tetenivachaveni, que xemteucaeniva, yuri que xemteerie mexi xetaveveiyarva, mexi xeuximatarie, nai que xemitarietve. 5 Yaxeitariecacu canimasicni Cacayari heiseriemec que mtiinata iscamett. Mpa xetetainasieme xemeta xecanimarivacacuni, xehesie que mtinaqueni axemuuvanic Cacayari tixeaitvametcacu. Mpa mtiynic xetenicuineni xemeta. 6 Cams, Cacayari heiseriemec catiniyuriemc que mtivapinirieni vauximatat mme memxeuximata, 7 que mtixepinirieni xemeta xeuxipitat xeme xemuximatarie, yatatiuxipitat tameta, quepaucua masict mayani Tiaitame Quesusi taheima acamiet, yuniuqui tuayamete memtrcavi vahamat acamiet, 8 taipa mercayet. Heiseriemec canivaranutaxriemc mme memcaimate Cacayari,

TESARUNICATARI

Papuru Sirivanumat Timuteumat tecanixevaritaca Tesarunicatari xemyuyexexeriva Cacayari mtauquiyarisie xeteviyat, Tiaitame Quesusi Crisitusie xeteviyat. 2 Cacayari mtauquiyari, Quesusi Crisitu mtiaitame, aixa xca meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.

Varisica

taivama, neuyeveca tame taheyemec pampariyusi temipitacac Cacayari xehepasita, que mreuyevese yatemteyuriecac xeme xemtetaveeriyarmec yuri xeteeriet, yuxexuit yunait xemtetamiriyarmec xeteyucanaquieriet. 4 Ayumieme tameri aixa teutiyuat xehepasita yatecatenivacuxaxatvani

3Neuxei

Cacayari que mtivainatani mme axa memteyurie quepaucua Crisitu munuani

423

2 Tesarunicatari1,2 mme yamemcatecahu Tatiaitvame Quesusi niuquieya aixa manuynesie. 9 Mme mpa memanene que memteanutaxriyani, vahesie tininaquimc memcaunarienic yuheyemec, Tiaitame hxieya mecaxeiyat, trcayet que mtimarive mecaixeiyat 10 quepaucua munuani. Caninuamcs visi mtixeiyarienic yuteterima vahesie tiviyat, yunait yuri memteutaerie memhxiyanic meiixariet iya tucarisie. Mpa catiniymc yuri xemteitaeriric tita temtehecatacai xehesa. 11 Mpa mtiynic, xehesie mieme tenitanenevieca taheyemec, tacacayari mpa mtixemaicac xeme xeuuvame que mreuyevese amuyeicanic Cacayari itainieyu. Teptanenevieta tacacayari ytrcariyac meyeatanic naime que xemteyuvariya aixa xeteyuriecut, naime que xemteyurie yuri xeteeriet. 12 Mpa tiyyu, que mane Tatiaitvame Quesusi mhc visi catinixeiyariemc xehesie tiviyat. Xemeta visi xecatenixeiyariecuni hesiena xeteviyat, tacacayari Tatiaitvame Quesusi Crisitu aixa mtiucaiyaric.

424 hesana que temtecuxeriyani. Tepxetavavirie 2 yapaucua xemcaucuyuitarienic que xemteyumate, xemcamuinariecac sepa mxemuina xevit iyari ya niuqui ya xapa tahesa vaniu mmieme, mpa utait quename Tiaitame tucarieya ayeari. 3 Xca tma haquevas xevit caxeucuamanaque. Asipcayni mexi cuya cayusutave meri, arique mexi masict caayeive mc tevi yamtiyurieneni que mcatiheiserie, que mane mcaunarieni. 4 Iya neyeuniecamc nitaveeriecamc naime cacayari mtiteva, nait mrayexeiyari. Ycmana canayermc Cacayari tuquieyata, cacayari yuxatat. 5 Mpa xecatehaeriva mpa nemtixetaxatacaic quepaucua xehesa nemeyeicacai cuxi. 6 Hicrita xecatenimaica tita mtinena, masict mcaayanic mexi tucariyari caayeave. 7 Tita mcatiheiserie ari avie caniyaneni. Masi hic xeica caniyaneni mexi que mane hixatapai uvet minena caanuyevitquieve cuxi. 8 Yemieyu, masict nayeimc iya yamtiyurieneni que mcatiheiserie. Tiaitame Quesusi canimiemc iya yuiyac yuteta miemec, canicaunamc masict ayuyeitame quepaucua munuani. 9 Iya pta caninuamc Cauyumarie icuyuitvacacu. Nai trcayet punuani inarite mtiitava tiyurienet mamarivaveme. 10 Yamtiyurienec

Hic taivamarixi, ipa tetenixetavavirieniqueyu yaxemteyuriecac xetehaerivat que mtinuani Tatiaitvame Quesusi Crisitu, xetehaerivat

Masict que mrayani iya tevi yamtiyurieneni que mcatiheiserie

425 que mcatiheiserie, naimec nivacuamanamc mme memcaunariexime, memcayuvariyacaic meminaquieriecac tita yuri mraine memtavicueisitarienic. 11 Ayumieme Cacayari pvaranairiva irmari mvacuyuitva, yuri memtetaerienic itaricasie, 12 memanutaxriyanic yunait yuri memcateitaeriri tita yuri mraine, masi memnaquia yameteyuriet que mcatiheiserie.

2 Tesarunicatari2,3 xemteyurie que xemaitca aixa tianeme.

neuyeveca tame taheyemec pampariyusi temipitacac Cacayari xehepasita, taivama Tiaitame mxenaquierie. Sutapai Cacayari nixeanuyexeiya xemtavicueisitarienic hesiena mieme xepasiet Iyari que mtixepata, yuri xeteeriet yuri que maine. 14 Ayumieme canixeutainieni tame niuqui aixa manuyne tetexecuxatvacacu, Tatiaitvame Quesusi Crisitupa visi xeanenet xemacnec. 15 Hicmsari taivama, xequeneutiuti aixa. Xequeneuviya tita xemteyetuiriyari que xemteutaquitarie ya niuquic ya taxapac. 16 Tatiaitvame Quesusi Crisituttri, Cacayari mtauquiyari, que mane mtasinaquierie, mtasituica yuheyeme, mtasipita aixa temtaicuevanic yuri teteeriet, 17 iya xca xetuicani xeiyarisie, xca xeseiriyani nai que

13Masi

Que memteanayexeiyarie memtavicueisitarienic

Merics ivamarixi, xequeneyunenevieca tahesie mieme, Tiaitame niuquieya cuitva menierienic naisarie, aixa mcuxasivanic que myane xehesa, 2 tameta temtavicueisitarienic mme teteri yamemteyurie que mcareuyevese, axa memteuiyari asimemcatasiyurienic. Yunaitsiet yuri mepcateerie. 3 Masi Tiaitame que maine yacatinicamieni. Mc canixeseiriyamc, canixeviyacamc que mane axa mtiucaiyari asimcaxeyurienic. 4 Tiaitamesie teteviyat ipa yuri tetenierieca xehepasita, mpa xeteniuyurieni que temteaita, mpa xeteniyuriecacunita. 5 Tiaitame xca aixa iyurieni xeiyari Cacayaripa xemteyucanaquieriecac, Crisitupa xemteucaenivanic.

Cacayari niuquieya aixa quecuxasivani

Tatiaitvame Quesusi Crisitusa temmiemetec ipa tetenixeaitaca, xemvahayevac yunaime taivama amemuuva meyraxiet yamecatecahut que temtexeuyetuiri. 7 Xeme ycmana xecatenimaica que mreuyevese xemtasiquenic tame. Xehesa teuuvat tepcataraxiecai. 8 Ni xeimesa pa tepcatecuacai tecatetatuat.

Que mreuyevese mtiuximayacac


6Taivama,

2 Tesarunicatari3 Masi teteuximayat tetetauxitat tucaric tcaric tecateniuximayacaitni xeme temcatexeuxitanic ni xeime. 9 Heiserie tecahexeiyat tepcayacai. Heiserie tecanexeiyanitt temtexeuxitanic, peru mpa tecateniuximayacaitni masi quisica tematayeitanic, xemtasiquenic. 10 Mc meta, quepaucua xehesa temeuvacai mpa tetenixeaitacaitni, xca xevit cayuvariyani mtiuximayacac, mecuxi mc tixa mcaticuani. 11 Tepenana quename hipat ameuuva xesata meyuraxiet, mecateuximayat, yac xeica meniuquixiet pta. 12 Mpa teptevaaita mme mpa memanene, Tiaitame Quesusi Crisitusa temmiemetec mpa teptevatuica, cayuvat metitet meteuximayat yuicuai memtecuanic. 13 Xemeta taivama, xepcauuxeni aixa xeteyuriet.

426 xca caienieni tita temteutiyuane ic xapasie teteutat, xequenetimati iya, hamatana xepcaynca, iya mteviyasitarienic. 15 Xepcatecuerivani hepasitana xemtecuerivapa que mane mxeayeunie hepasita, masi xequeneimaiyani xemiimaiyapa yuiva pta.

14Xevit

que mane yuiyarisie mcauximatarie Tiaitamett, yuheyemec xca xepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac sepa naimec. Tiaitame yunaime xehamat xca auyeicani. 17 Ne Papuru nenixevaritaca nemamac netiutat. Ic canineinaritni naime xapasie, ipa neptiuuta. 18 Tatiaitvame Quesusi Crisitu aixa xca tiucaiyarini yunaime xehesie mieme. Mpa xeica canianeni.

16Masi

Imatrieca que mtivaxata aixa memitarienic

Mexacame Xapayari Papuru Que Mtinairi


hepasita. Que mane mpa mtiquita niuqui xatarica pvevie xeica, pcaheyeata tita Cacayari mtihrita para yuri tieriet yamtiyurienenic. 5 Ic ayumieme pucuyane xasica, mtiyucanaquieriecac iyarieya itiyacacu, caitateacacu, yuri tieriet peru huta iyariyari cahexeiyat. 6 Hipat xasie meucuyuneca mc hepasita, taaurie menaxrieni. Ayumieme yac xeica mecatenicuxatani. 7 Pvanaque inari niuquiyari hepasita memtequitanic, peru asimepcatemate tita memtehaitca. Mepcaheitimaivave tita memtexata, sepa trcayemec mpa memtecuxata. 8 Sricte mpa teptemate, inari niuquiyari aixa canianeni tevi xca yaticamieni heerivat inari mhcc, 9 mpa timait, inari pcaheuyevese xca tevi heiseriemec yaticamieni hesiena. Mme inari memtisana vahepasita pta pcuxasiva, mme memcaenana vahepasita, mme Cacayari memcaayexeiya

TIMUTEU

Ne Papuru Crisitu Quesusi narieya necanihctni mpa mtiuaitaxc tasivicueisitvame Cacayari, que manesie yuri temteerie mexi tetaicueva meta Crisitu Quesusi mpa mtiuaitaxc. 2 Nemanivaritaca Timuteu. Yuric pecaninenivetni yuri temteeriec. Cacayari mtauquiyari, Crisitu Quesusita mtatiaitvame, xca aixa meteuiyarini ahesie mieme, xca memasinenimayaca, xca memasipitaca aiyarisie pemcauximatariecac.
Uquisica axa mane hepasita que mtiimaiyax

Varisica

cuieyarisie quepaucua nemyemieximecai, mpa nepmatituicacai Epesusie pemahayevac, pemtivaaitanic hipame capa yc metequitanic 4 capa mevaenienic yac xeica que memtexasita niuqui mcaparivec xeime ramare

3Maseruniya

427

1 Timuteu1,2 axa memteyurie vahepasita, mme axa memanene Cacayari memxanierie vahepasita, mme memvacuya yuuquiyarima yuvarusima memteyumemiva vahepasita, 10 memvacumava que mane mcavaya mcavacna vahepasita, uquisi hipame uquisi memvacumava vahepasita, mme memvanava teteri vahepasita, mme memteyuitaiya vahepasita, mme memyhrita meteitavat mme vahepasita. Hipat yunait memeyeunie quisica mseye, mme vahepasita pcuxasiva inari, 11 que maine mc niuqui mpa manuyne visi que mtimarive Cacayari yutemaviet, que nemtiuhritarie yanemticuxatanic ne.

428 yemec, quename Crisitu Quesusi cuiepa nua axa teyuruvamete vatavicueisitanique. Ne axa teyuruvamete vasata nepveeme. 16 Peru ayumieme nepunenimayasie, Quesusi Crisitu masi vacavamec masicme mayeitanic nehesie, naimec que mreuterive tiucaenivat, inari nemayanic mexacame nehctt, memnesihaerivanic mme arique hesiena yuri memtetaerieni yuheyemec memayeyuyurinic. 17 Que mane cuie naime mtiaitame yuheyemec, que mane capnivet caxeiyarievet yuxevit timaivet mcacayari, mc veeme quexasivani, visi quetixeiyarieca yuheyemec. Ic niuqui caniseini. 18 Neuxei nenive Timuteu, ipa nepmatiaita, nepmasihrita yaxeica niuqui ahepasita que mtixasivacai meripai quename mpa petiyurieniquecai. Que pemtihecasiecai, cuyapa queneyaneni, aixa anemec queneamieneni yuri petieriet aiyari camasiutateacacu. 19 Hipat memitixanieric yuiyari varutateacacu, vacanuva pucayunix yuri que memteeriecai. 20 Mpa mecanianeneni Himeneu Herecanituru. Nepvayetua Cauyumarie mvaviyac. Mcc mpa meptequitarieca axa memcautiyuanenic.

necanipitaca que mane mnesitrcariya Quesusi Crisitu mtatiaitvame, mc yaneticamieme mnesieriec, mnesiucayec mpa nemtiuximayacac, 13 sepa ne meripai nemiseviximacai axa neutait hepasitana, sepa nemitaveiyarmecai, sepa nemitaveeriecai. Nepunenimayasie masi mpa nemtiyurienecaic asinecatimait quepaucua yuri nemcatieriecai. 14 Tatiaitvame cuini mieme aixa ptiucaiyaricai nehesie mieme, pnesiupita yuri nemtieriecac nemtinecanaquieriecac Crisitu Quesusisie netiviyat. 15 Ic niuqui yuric paine, neuyeveca mnaquierivanic

12Pampariyusi

Papuru que mtiuhritarie

Ayumieme mpa nepmatituica mpa

Nenevieri hepasita que mtiquita

429 yemec mreuyevesec, xequenevavirieca Cacayari, nenevieri xequenepitaca, variyarica xequenepitaca, pampariyusi xequenepitaca yunaime teteri vahesie mieme, 2 cuiepa teaitamete vahesie mieme, yunaime vavemete vahesie mieme, tame cayuvat teumat tecauximatariet atemuuvanic, naimec Cacayari teayexeiyat aixa tetecahut. 3 Xca mpa aneni, aixa caniymc, catininaquimc tasivicueisitvame Cacayari que mtixeiya. 4 Mpa ptinaque yunait teteri memtavicueisitarienic, tita yuri mraine metemait memacnec. 5 Cacayari caniyuxevini. Niucame meta que mane Cacayari teteri mvatahave, mcta pyuxevi tevitt Crisitu Quesusitt. 6 Mc pyuyetua yunaime vahesie mieme vaxnaque. Mpa ptiuhecasie tucari aixa mane ayeacu. 7 Neta ayumieme nepuqueri tixaxatame nari. Yuri nepaine, nepcatiitava. Nepuqueri memcahuriyusixi nemtivataquitanic tita yuri temteerie hepasita tita yuri mraine hepasita. 8 Ayumieme mpa pnetinaque, haqueva memeyutixexeriva uquisi mequeyunenevieca yumamatec meheutimet mepasiet tixa mecahaat niuqui mecaxatat yuiyarisie. 9 Ucari yaxeica, vaixuriqui aixa requemaricacu mequeyuquemaritaca mecateyucataveeriet que memteyuxexeiya, meyumaivavet pta. Sarica huru perra

1 Timuteu2,3 ixuriqui cui mrayeaxe mc nait pcavaquemari. 10 Aixa meteyuriet visi mequeteyuquemaritaca pta. Aixa caniymc mpa memteyuriecac ucari xca mpa meutiyuaneni quename Cacayari meayexeiya. 11 Uca cayuvat umat quetiyquitaca, naimec tiaitariet. 12 Nepcaitauni uca mtiquitanic mtiaitacac uqui, masi peuyevese cayuvat mumacac pta. 13 Arani meri putaveviya, arique Eva. 14 Arani meta pcatiuirviyarie, peru uca tiuirviyarieca aisica saname pata. 15 Nitavicueisitariemc quepaucua mtiniveni, yuri meteeriet meteyucanaquieriet mepasiet xca meyuhayevani meyumaivavet.

Ic niuqui yuric paine. Que mane tiviyame mayeimc, mc uximayasica aixa mane phiveerie. 2 Ayumieme caneuyeveca tiviyamesie tixat mcarahivanic, sepa mutaxanesie. Xeime hca pavitcni uca, pyumaica, ptimaiveni, aixa ptiquemaca, pvanaquierieca tevanarixi, ptiquitaveni, 3 tavecame pcahctni, pcavativayani, masi pcaayueriyani, pcayumieneni, tumini pcahiveerieca, 4 aixa anemec ptivaaitaca yuquie quiecatari, ytriyama pvarexeiyani tivaaitat naimec aixa ticamiet. 5 Que

Que mreuyevese teviyamete mpa memanenenic

1 Timuteu3,4 mane asimcatimate yuquie quiecatari mtivaaitacac, queri tivaviyani memyuyexexeriva Cacayarisa miemete. 6 Xique yuri mtiutaeri pcahctni, capa uhsierieme acavenic Cauyumariepa tatacuri pitariet. 7 Caneuyeveca tacua miemete aixa memteihecatanic capa tatierivat uviyarienic Cauyumarie viniyarieyasie.

430
Niuqui masict mata, que temteheyexeiya Cacayari manuyne

yaxeica peuyevese mpa memanenenic. Aixa meptecahuni, hutaca mehaitcait yc mepcahaitcani, yamepcaayumiemetetni vacava vinuc, tumini mepcahiveerieca meteyucuamanacut, 9 vaiyari itiyatcaicacu cavatateacacu mepiviyani niuqui masict mayeitarie titasie yuri temteerie hepasita. 10 Mmeta yaxeica vahepa mequeutainasieni meri xca meyvaveni, arique teparevivamete mequeacne xca vahesie carahivani. 11 Vaitama yaxeica aixa meptecahuni, niuquiperaixi mepcayaca, mepyumaica, yameptecahuni naimec que memaitca. 12 Teparevivamete amequeuuvani yuxexuime mevaravitt yitama, aixa anemec metevaaitat ytriyama yuquie quiecatari. 13 Mme teparevivamete aixa memeyeata yhritarica, mme mepteiva aixa memmarivanic, cui meyuyetuat yuri memteeriecac Crisitu Quesusisa miemete vahepa.

Que mreuyevese teparevivamete mpa memanenenic


8Teparevivamete

neptitaicueva, cuitva ahesa nemetaanic. 15 Me xca enereutevini, mpa nepmatiutirie pemtimaicac que mreuyevese yamtiuyeicanic Cacayari quie quiecatari vasata. Mme mecanihmetni memyutixexeriva Cacayari mayeyurisie memiemetett, iquisara tenari mecanihmetni mitituica tita yuri mraine. 16 Mpa catinihecaca, pmarive mc niuqui masict mata, que temteheyexeiya Cacayari manuyne. Iya masict nayani Yuvaiyarisie uyeicat. Heiserie pupitarie Yuiyari hexeiyat. Niuqui tuayamete mepixei. Pcuxaxasivacai Nuivarite vasata. Yuri mepteutaeri hesiena cuiepa. Visi anet panutivitquie.

14Mpa

Yacatinihecaca Iyari que maine. Imatrieca ayeaximecacu, hipat metenihayevacuni yuri que temteerie. Mepvaenieni iyarite memteirma, cacayarixi axa memanene que memtequita, 2 meteitavat yac xeica metecuxatat. Cauyumarie inarieyac meptitepatarieni yuiyarisie,

Que mutay, arique que memtehayevani yuri meteeriet

431 ayumieme pcavarutateani vaiyari. 3 Mpa mepteaitani memcanenequenic memcaviquiecac, memtehayevanic hipame icuai metecuat, sepa Cacayari mineta icuai memenunic pampariyusi meipitat mme yuri memteerie, mme tita yuri mraine memtehetima. 4 Aixa canianeni nait Cacayari mtiuneta. Tixat pcatixanieriva xca utanaquieriva pampariyusi ipitacacu Cacayari. 5 Cacayari niuquieyac nitipasivani nenevieric.

1 Timuteu4,5 axa teptechavarva, yuri temteutaeric Cacayari mayeyurisie tetaicuevat. Mc yunaime teteri canivavicueisitvametni, masi yemec 11 Mpa quetineaitat quetinequitani. 12 Xevit pcamasitaveerieca pemhecuac. Masi mme yuri memme yuri memteerie pvavicueisitvame. mteerie mpa memanenenic, inari quenaayeitvani que pemtiutaniuca, que pemtiuyeica, que pemtiacanaquierie, que yapemticamie aniuquic, que pemtiitiya. 13 Nemunuanique queneayumiemetni petitervat niuqui memenienic, pevatuicat, petiquitat. 14 Quetineuhayeva peitmaiyat tita pemtiupitarie iyarisie timieme. Mpa peptiupitarie tixaxatame ticuxatacacu, quepaucua uquiravesixi axeica ahesie memutimeixa. 15 Mcc queneayumiemetni, mcsie queneuyeicani yunait memmasixeiyac que pemrayeaxime. 16 Queneaviya queneviyani quisica. Mpa petiyurienet queneahayeva. Mcc pepatavicueisitani pepvatavicueisitani mme memmasienieta.

xca petivaaitaca ivamarixi, Crisitu Quesusi parevivameya aixa mane pecaniyanemc, peveret niuqui yuri que temteerie peeniet, quisica mseye peeniet que pemtiveiya inaritme. 7 Que memteuxasita Cacayari mecaayexeiyat ucaravesixi vaxasic, mc quenexanierieca. Quetineaquitaca masi pemiyamacac Cacayari pemayexeiyanic trcayemec. 8 Xca tiyquitaca vaiyari miyamacac, esiva pyne, peru xca Cacayari ayexeiyani, aixa pyne naimec, tucari mexeiyac que temteutahavarie temeixeiyanic. Payeyurini hic, tucari umamiesieta payeyurini. 9 Mc niuqui yuric paine, neuyeveca mnaquierivanic yemec. 10 Mpa manec, ayumieme teptetauxita,

6Mpa

Crisitu Quesusi parevivameya aixa mane

Uquirasi pepcatatieni, masi pepintani auquiyaripa. Uquisi aivama vahepa quetinivachaveni. 2 Ucaravesixi ateteima vahepa

Que mreuyevese mpa mvayurienic hipame

1 Timuteu5 quetinivachaveni, ucari aivama vahepa quetinivachaveni naimec peitiyat. 3 Quetinivareuyehvirieca ucari vacnama memucui xca yemec meyuxevini. 4 Que mane cnaya umcu ytriyama yumamama mvarexeiya, masi yemec neuyeveca mme yamemteyquitanic memtevareuyehvirienic yuquie quiecatari, amemteapicac mevapareviet yuuquiyarima. Mpa memteyuriecac pinaque Cacayari. 5 Que mane cnaya mum yuxata amuca yemec, mc yuri ptierie Cacayarisie, ivaviriet nenevieri ipitat payumieme tucaric tcaric. 6 Peru ucatt que mane que mtiychave xeica amuyeica hiveericac, mc mquit apuyeica sepa mayeniere. 7 Mpa quetinivaaitaca tixa vahesie mcarahivanic. 8 Mes, que mane mcativamicua yumarema, yuquie quiecatari masi, mc pyucuimava, yuri temteeriesie camiemett pyuhecata, tevi yuri mcatierie hepana axa pcayane. 9 Uca cnaya mum queacayerieni xca haica teviyari viyari hca xeica, xca ycnasie xeimesie tiviyacaitni, 10 xca aixa timarivani aixa mtiyurienec, xca tri vaveriyaveni, xca tevanarixi vanaquierieca, xca Cacayari teterimama vacate hauxinaveni, xca vapareviveni mme memuximatariecai, xca yaticamiecaitni naimec aixa tiyurienet.

432 vacnama memucui, pepcavaracayasa. Uxaatni varie mepviquiecuni, yunaquieriyac mepcuhapanieni. Mcc yuhesie mepteahpani yamemcatecahuc que memteuyuhrita Crisitu hesie mieme. 13 Mc meta, mpa mepteyquitaca memyraraxiecac quieta meuuvat xeica. Meyraraxiet, masicutari niuquiperaixi mepyaca, tita aixa mcatiane yamtaynic, mpa meptecuxatani. 14 Ayumieme mpa nepticueriva, peuyevese mme memhehecua vacnama memucui memtivitquienic, memtinivexanic, yuquita memteaitanic. Xca mpa meteyurieca, tixat mepcateipitaca que mane mtasiayeunie misutanic axa tatichavet. 15 Hipatsiet ari taaurie mepaxrie Cauyumarie meanuveiyaque. 16 Que mane yuri mtierie uquitt ucatt xca yumarema varexeiyani ucari vacnama memucui, quevaparevieca mme. Pcavauximataca memyuyexexeriva. Mme pta mepvaparevieca ucari yemec yuxata memuuva. 17 Tauquiyarima aixa anemec memteaita aixa mequeteuxeiyarieni masi vaca. Mme memteuximaya metecuxatat metequitat masi yemec mequeteheuyehviyarieni. 18 Utarica xapayari mpa paine, Pepcaisurihaca puixi quepaucua tricu mquesinani

11-12Memhehecua

433 mtihenarienic. Mparita paine, Tiivamesie catininaqueni ivarica. 19 Heiserie haineme pepcaerieca xca itaxaneta mhritarie, me xca yuhutat yuhaicat memunenierix metehecatani xeica pepvaenieca. 20 Mme axa memteyurie quenivarutatia yunait memasieniecacu hipatta marica memexeiyanic. 21 Nemanihritaca Cacayari masixeiyacacu Crisitu Quesusi masixeiyacacu niuqui tuayamete memanayexeiyarie memasixeiyacacu, mpa yaquetinecamieni, cuit pepcaitahave tevi petimariet xeica peru pecaienievet. Asipepcatiyurieneni xeimesie petiviyat xeime pta petaveeriet. 22 Cuitva tevisie pepcautimemeni umarivacacuque. Mc meta, axa que memteyurie hipat, ahesieta rahivanic. Peitiyat queneaviyani. 23 Peru quetineuhayeva ha xeica peharet, masi esiva vinu quenanuyeeni ayuriepa pemticuyec mixa. 24 Axa que memteyurie hipat mepanuhaitrve, cuit mepmasic sepa iscame mcavatahavive. Hipat axa que memteyurie mepuimat mepcaviyarievave cuitva. 25 Yaxeica mme aixa memteyurie cuitva mepmasic, me sepa memcamasic, mepcayvave memaviesiecac yuheyemec. Variyarica teuximayatamete cye memanuyetequiyarie, yemec vavemete mequevaerieca

1 Timuteu5,6 yucusiyarima. Xca mpa meteyurieca, axa pcaticuxasivani que mane Cacayari mhc, quisicata axa pcaticuxasivani. 2 Me vacusiyarima xca yuri meteerieca, mepcavataveerieca yuivama mevaxeiyat, masi aixa iyaric mequeteuximayaca vahesie mieme yuri memteeriec memnaquierivac mme aixa memitarie meteuximayacacu. Mpa quetinequitani mpa quetinivatuicani.

yc tiquitani xevit, xca yacaaneni, niuqui mseye caeniemt Tatiaitvame Quesusi Crisitu mniuquieya caieniemt ic quisica cmana Cacayari temayexeiya, 4 mc phsierie, asipcatimate. Catinicuyeni niuqui xatarica cuvaunet xeica, niuqui hepasita tiyumiemt. Mcsie payeneica que memteytesa, que memteyuheca, que memtevasevixima hipame axa meutiyuat vahepasita, axa que memteychave, 5 que memcatehayeva meniuquixiet. Mpa mepteyurie teteri memtipnirme que memteyumate memeivivi tita yuri mraine. Mpa metenicuerivani, que mane mrayexeiya ivarica pexeiya. 6 Siepre xca Cacayari ayexeiyani tixat careuyehat, yemec ptiiva. 7 Tixat tepcateatccai cuiepa temuaxa, ayumieme tepcayvave tixat temteanutni temyehu.

3Xca

Cacayari que mrayexeiya, que mtinaquia

1 Timuteu6 quemari tehexeiyat, mcc tequenaquiaca. 9 Mme memeucaunic xeica memya, mme mepecaxrieni meinasiet, viniyaric mepviyarieni, vaca mepteyucahiveerieca asimecatemait, meteyucuinitat. Mc hiveerica teteri pvacatuica memcaunarienic memtatmaiyarienic. 10 Teteri que memteihiveerie tumini, mc nanarisie caniutineicani nait axa mtianene. Hipat mpa meteyuvariyat mepeuyexri, yuri mecateeriet mepac. Yuiyarisie mepyucuseve vacava hivericac.

434 pecaiseviximat aisica, hesiena pecarahpat, Tatiaitvame Quesusi Crisitu masict mayanique. 15 Tucari aixa mane ayeayu, masicme canayeitamc Que mane yutemaviet yuxevit Tiaitame mhc, Que mane teaitamete mtivaaitvame Cusiyarima mvacusiyari, 16 Que mane yuxevit mcamve, Hecaripa meca haque mcayve aura mayanic xevit, Que mane tevi mcaixeiyave Mcayve mixeiyac, Mc veeme quexasivani Quehetrcayeni yuheyemec. Mpa xeica canianeni. 17 Mpa quetinivaaitaca mme memeucau hic cuiepa, mepcateyucataveerieca, yuri mepcateerieca yupinisie, asimcatimasicc xca xuavecamc, masi yuri mequeteerieca Cacayarisie pta. Mc nai ptatipita yemec masi temtatemamaviecac. 18 Mpa quetinivaaitaca meta aixa memteuximayacac, memeucaunic aixa meteyuriet, aixa memteuiyarinic, hipame vahamat memyuxevinic. 19 Mpa meteyuriet mepyutatenaritani aixa aneme uxaa varie mayeanisie mieme, tita yuric mtitucari metehexeiyat mepacne.

8Icuai

Cacayari teviyari pecanihctni. Queneatauna mcc. Mpa pta quetineamexitaca, heiseriemec yapemticamienic, Cacayari pemayexeiyanic, yuri pemtieriecac, pemtiacanaquieriecac, pemtiucaenivanic, pemcahaaeriyanic. 12 Aixa anemec peatatuat queneutananausani yuri petieriet, queneuviya tucari mcaxve. Mc ayumieme peputainierie, yumiret tehecatamete memasixeiyacacu aixa anemec pepahecatacai yapeanet. 13 Cacayari nai mrayenierita masixeiyacacu, Crisitu Quesusi aixa anemec muyuhecata yaanet Punisiyu Piratu hxie, mcta masixeiyacacu mpa nepmatiaita 14 yaquetinecamieni que pemtiuaitarie,

11Ecs

Yuri tieriet quemtiunanausani yutatuat

Timuteu queneviyani ahritarica. Taaurie quenavesie

Papuru Timuteu que mtiuhrita


20Neuxei

435 pemcavaenienic yac xeica que memutiyuane mecateayexeiyat. Vaniuquisie pepcativiyani metasiayeuniet que memutiyuane mme temaivavemete memyuxata

1 Timuteu6 meteitavat. 21 Hipat mcsie meteuviyaca xasie meneucuyunixani yuri que memteeriecai. Aixa que tiucaiyarini xehesie mieme.

Hutarieca Mieme Xapayari Papuru Que Mtinairi


nepnetemaviecaqueyu yemec. 5 Ahepasita niuqui nepatiyarie yuri que pemtierie yac pecaticuxatat. Mpa yuri tiutaerieca meri apucatei acusi Ruhira, avarusita Eunisi. Yuri neptierie ecta vahepa yuri pemtieriec. 6 Ayumieme nepmatieritaniqueyu pemcarattmaiyanic, peatatuat yaquetineyurieneni Cacayari que matiupita ahesie neutimecu. 7 Cacayari que mtatiumi, pcatasiupita taiyarisie temmamacac, masi iyari ptasiumi mtrcaye pta, tasipitat temtetacanaquieriecac temseseyenic. 8 Ayumieme uxaatni varie pepcaateviyani petihecatat Tatiaitvame hepasita, pepcanesiteviyani ne, sepa nemanutahiya hesana nemmiemec. Niuqui aixa manuynesie mieme masi quetineucuine ecta, Cacayari masitrcariyacacu. 9 Mc canihctni que mane mtasiutavicueisita, mtasiutaini

TIMUTEU

Ne Papuru Crisitu Quesusi narieya necanihctni mpa mtinaquec Cacayari, mpa mutayc meripai quename tucari xuaveni Crisitu Quesusisie tiviyacacu. 2 Nemanivaritaca Timuteu pemnenive nemmasinaquierie. Cacayari mtauquiyari, Crisitu Quesusi mtatiaitvame, xca aixa meteuiyarini ahesie mieme, xca memasinenimayaca, xca memasipitaca aiyarisie pemcauximatariecac.
Que mtihecatani Crisitu hepasita

Varisica

Cacayari nepayexeiya neiyari itiyacacu, neuquiyarimata que memteheyexeiyacai. Mc pampariyusi necanipitaca nemasihaerivat necatihayevat tucaric tcaric quepaucua nemnenenevie. 4 Yuheyemec nepmasiheuxeiyamc nemasihaerivat que pemtiutasuacacai peahiveriet. Xca nemasixeiyaque,

3Mc

436

437 tempasiecac hesiena miemec. Tita temteyuriecai tame, mcc asipcatiuyuri, masi mpa mtiyuvariyacaic ycmana, aixa mtiucaiyaric, ayumieme ptautavicueisita. Mpa tiniucaiyaricaitni tahesie mieme tucari caxuavecacu cuxi, tasihaerivat Crisitu Quesusisie que temteviyaniquecaic. 10 Hicrixa masict nayani aixa que mtiucaiyari, munuac tasivicueisitvame Crisitu Quesusi. Mc que mtiuyuri, taheyemec temcacuiinic yatiniuyurieni. Tiniutahecatani que temteayeyuyurini que temcatetipne. Mpa catinimasicni niuqui aixa manuyne cuxasivacacu. 11 Ne nepucayeri mc niuqui hepasita nemticuxatanic, nari nuivarite tivaquitvame nemayanic. 12 Mpa nemanec, ayumieme ipa nepitariexime hicpa, peru nepcaneteviya nemimatec que manesie yuri nemtiutaerie. Yuri necatinierieca mc myvec miviyanic tita mnetiyetuiri iya tucari mexi caayeave. 13 Para pemimaicac niuqui mseye que mtivaiyac, tita pemtiueni yaneticuxatacacu quenexeiyani ainaritme, yuri petieriet petiacanaquieriet Crisitu Quesusisie tiviyat que mtiyveni. 14 Queneviyani tita aixa mtiane temteyetuiriyarie, Iyari Mtiyupata tahesie myeca masipareviecacu. 15 Mpa que pemtimate, yunait Asiya cuieyarisie

2 Timuteu1,2 miemete mepnesiucueirie, Piqueru Herumuquenexi hipatta. 16 Tiaitame xca vanenimayaca Unesipuru quie quiecatari. Mc mixa pnesiuxipita, pcanesiteviyacai sepa nemanutahiyacai, 17 masi Xumasie uyeicat pyumexitacai nesicuvaunet, pnesiutaxei. 18 Tiaitame xca ipitaca mnenimayasiecac iya tucari ayeayu Tiaitame que mtixeiyani. Naime que mtivapareviecai Epesusie heyeicat, ec aixa anemec yapeptimate.

Mericte nenive quenetrcayeni Crisitu Quesusi yamatipitacacu aixa mtiucaiyaric. 2 Tita pemtiuenie neticuxatacacu tehecatamete yumireme vahxie, mc quenivayetuirieni teteri yamemtecahu, mmeta memyvavenic mpa memtevatiquitanic hipameta. 3 Quetineucuine ecta peamienet Crisitu Quesusisie mieme, cuya aixa mtiucaiyaripa peyanet. 4 Que mane mcuya pcayuviyana yuuximayasica cuvevienet ycmana, masi ninaquiaritamcni que mane mitahavix cuya mayanic. 5 Que mane parecu mnausame, sepa mrayuivax nausaric, neuyeveca inari manuynepa mtananausanic muma manutiquesiyarienic

Cuya aixa mtiucaiyaripa yanet Quesusi Crisitusie mieme que mtiyumieneni

2 Timuteu2 mrayuivaxc. 6 Mc meta, que mane mesame mtiuximaya, caneuyeveca mc meri mtipitarienic tita mtitixuavere. 7 Yaquetiniachaveni que nemaine mc hepasita. Tiaitame pmasipitaca pemtimaivenic naime hepasita. 8 Quenaerivani Quesusi Crisitu. Mc mquite vasata nanucuquetarieni, Ravirisie niyeyani. Mpa paine niuqui aixa manuyne que nemticuxata ne. 9 Mpa nemticuxatac axa nepitariexime, asita nepanutahiya axa tiyuruvamepa. Peru Cacayari niuquieya tixa pcaanutahiva. 10 Ayumieme ne naime neptiunevi memanayexeiyarie vahesie miemec, mmeta memayeaxanic memtavicueisitarienic Crisitu Quesusisie meteviyat, mpa memtepitariecac meta yuheyemec visi meanenet memacnec. 11 Mc niuqui yuric paine, Xca hamatana teucuini Hamatanata tepayeyuyurini. 12 Xca teteucaenivani Hamatanata tepteaitametetni. Xca tetacuimavani Quename tecaimate teutiyuat, Mcrita pyucuimavani Quename catasimate utait. 13 Xca tetehayevani yatetecahut Mc yaticamiet apuve cayupatat. Pcayve yamtiyurienenic que mcatiucaiyari.

438
Tiuximayatame mmasic que mtiinasie

hepasita quetinivaeritaca, quenivahritaca Cacayari hxie memcayucuitvenic niuqui hepasita. Mpa tiyurienet asipcayni aixa manec, pvacaunaxani memenana xeica. 15 Queneamexitaca Cacayari hxie pemmasicnic que pemtiinasie, tiuximayatamepa peyanet mcaheuyevese myuteviyanic aixa mtiuximayac, heiseriemec petiquitat niuqui yuri maine hepasita. 16 Yac xeica que memtecuxata mecateayexeiyat, mc hepasita queneacuerivayurieca. Mpa metecuxatat masi yemec Cacayari metmaiyat mepayuyeitaximeni xeica. 17 Vaniuqui pyemie pniyapa. Mpa mepanene Himeneu Piretu. 18 Mme mpa memya xasie meneucuyunixani tita yuri mraine hepasita, mpa memutiyuanec quename ari teanucuui. Hipame mepvamuina aixa manec yuri memcateeriecac. 19 Sepas mpa memteyurie, Cacayari yutesariya caniutavevieni qui tutuicame. Apuve seit uxaya masiccacu mpa manuyne, Tiaitame pvamate yuteterima, ipa meta manuyne, Yunait memehave Tiaitame mequeyucuerivayurieca tita mcatiheiserie hepasita. 20 Qui amyevata huru prata xacrteyari puxuave, peru cye

14Mc

439 haxu xacrteyari puxuaveta. Hipat visi manec payumieme, hipatta axa manec payumieme. 21 Merics xca uyuitieni mpa memanene vahesie mcativiyanic, xac visi manec mayumieme payani pasiet, aixa tinaquierivat cusiyari quepaucua meiyehva, haarisiet aixa mtiyurienenic naimec sepa que mtitita. 22 Queneatauna pemcatiacahiveeriecac memhehecua vahepa. Mpa pta quetineamexitaca, heiseriemec yapemticamienic, que pemaine yapemtiyurienenic, pemtiacanaquieriecac. Mme memehave Tiaitame vaiyari itiyatcaicacu, mme vahamat axeica yaxequeteneyurieca aixa xemteyuxeiyanic. 23 Memcatemaivave niuqui que memtexata asimecatemait, mc quenexanierieca mpa petimait, niuqui metixatame mepyutacuini xeica. 24 Caneuyeveca que mane Tiaitamesie mieme mtiuximayatame mcayumienenic, masi que mvayuriene yunaime carima asimcatiyurienenic, mtiquitavenic, minevienic tita axa mtiane, 25 iyarieya aixa anecacu mvatiheiseriyanic mme memeyeunie. Tiets Cacayari vapitaca memtehayevanic que memteyuriecai, tita yuri mraine memtehetimanic, 26 memanutahtarienic memtavicuenic Cauyumarie viniyarieyasie cmana

2 Timuteu2,3 memuviyarie yamemtecahunic que mtinaque iya.

Ipa quetinemaica, tucari taparirmecacu ana cuanivemec mepyaca. 2 Teteri yuhesie mieme meptenaquierieca xeica, tumini mephiveerieca, mepyuxemacani, mepyuxanierieca, mepvaseviximani hipame axa meutiyuat vahepasita, mepcavaenieni yuuquiyarima, pampariyusi mepcaipitani xeime, axa mepaneneni, 3 mepcayunaquierieca, mepcayuhaxapitaca, mepyuniuquimani, mepcateyuaitaca, mepayueririyani, mepihecani tita aixa mtiane, 4 mepvayetuani hipame, mepyuxnani, mephsierietcani, mepinaquierieca tita mtivanaque peru mepcainaquierieca Cacayari. 5 Cacayari mayexeiyapa mepteyuhecaca, peru mepyuhecatani catrcayeme memeriec tita memteayexeiya. Taaurie quenavesi mya memanene vahesa pemcauyeicanic. 6 Hipat mme teteri vaquita meneutahaqueni avie metevairviyaque ucaravesixi asimemcatemate, mme mevaruiniecu vaica mahetec axa que memteyuriecai, memeuhapanietcac naime metehiveeriet. 7 Ucaravesixi mpa memanene yuheyemec

Teteri que memteuiyarini taparirmecacu

2 Timuteu3,4 mepteyquitatve peru hasuacu mepcayvave memeitimanic tita yuri mraine. 8 Yaxeica Canesi Campresi que memteheyeuniecai Muisexi, imeta meneyeunieca tita yuri mraine. Ic teteri mecanitipnirmeni que memteyumate. Mepxanieriva yuri que memteerie, masi yuri memcateeriec. 9 Perus masi vacavamec asimepcateyvaveni. Asimemcatematec memasict mecanacnicuni yunaime vahxie, meripai miemetexi memtemasiccaipa ana.

440 Pepvamate quehate mpa mematequitacacu mpa pemretima, 15 mpa peptimate nunusiyaripai pemtimaicaic que maine utarica xapayari mpasie. Mc pyve petimaiveme mmasiayeitanic pemtavicueisitarienic yuri petieriet, mpa que mtiyve Crisitu Quesusisie tiviyat. 16 Nait utarica xapayarisie mreuxa Cacayari inetacu, mc peuyevese mtiquitanic mtatierivanic mtaheiseriyarienic tiquitariet mayanic quepa heiseriemec yamticamieni. 17 Mc utaricac Cacayari teviyari payeani phaarisieca aixa mtiyurienenic naimec sepa que mtitita.

pta peniveiyani neinari tita nemtiquitasie petiviyat, que nemticuyeica yapetiyurienet, que nemtiyuriemc, que yanemticamie, que nemreuterive netiucaenivat, que nemtinecanaquierie, que nemtiucaeniva, 11 que nemtiuveiyarie, que nemtiucuinix nai que nemuitarie Anutiyuquiyasie Icuniyusie Risitrasie. Sepa que nemtiucuinix neuveiyariet, Tiaitame caneniutavicueisitani naimec. 12 Siere menitaveiyariexacuni yunait memyuvariya Cacayari meayexeiyat memuuvanic Crisitu Quesusisie meteviyat. 13 Teteri axa memteyuricu memteyucuamana masi vaca axa meanenet mepacnirmeni meteirmat meteirviyariet meta. 14 Peru ec titasie pemtiaquita tita pemretima mtiyuric, mcsie petiviyat queneahayevani.

Papuru Timuteu que mtiuhrita


10Ec

Cacayari hxie, Crisitu Quesusi hxie que mane iscamett mvatahaveni memayeyuyuri mquite yunaime, mc munuaximec tiaitamett, mpa nematinihritaca. 2 Niuqui quenecuxatani. Mcc queneayumiemetni penaquierivat pecanaquierivat. Quenivarutatia quenivacuimaiyani quenivatuicani. Naimec equetineutevini petiucaenivat, naimec quetinequitani. 3 Tucari nayeamc quepaucua memcainevieca quisica mseye, masi que mtivanaque mepvaxexerivani tequitamete, vanacate varusicuaquivacacu. 4 Taaurie mepaxrieni mecaieniecut tita yuri mraine. Xasie mepeucuyunixani yxasisie memteviyanic.

Niuqui quenecuxatani

441 naimec queneamaica. Quetineucanevieca sepa axa pemitariene. Quetineuximayaca peticuxatat niuqui aixa manuynec. Ahritarica quenayeata yemec. 6 Neri mavari nepayeitariexime. Tucari canahuraniri nemyemiec. 7 Aixa anemec nenetatuat nepnemienecai. Que nemtinausanecai nepetaa. Nepcatiuhayevax yaneticamiet. 8 Hic nepeusiyarie muma nemmarivac heiseriemec yanemticatac. Tiaitame iscame canihctni heiseriemec yamticamie. Mc mpa pnetipitani iya tucari ayeayu. Ne xecame mpa pcanetipitani, masi yunait memnaquia mnuaximec mpa ptivapitani mme.

2 Timuteu4 mpa axa mnesiuyuric. queneacuerivayurieca hepasitana. Yemec peyeuniecai taniuqui. 16 Nehesie mieme neutaniucacacu meri miemec, ni xevit neheima pcautanua. Yunait mepnesiucueirie. Mericte xca vahesie catiuhiyani mcc. 17 Tiaitame masi neaurie puvecai nesitrcariyat ic xasicaya yemec mcuxaxasivanic yaneticuxatacacu, yunait nuivarite memienienic. Neputavicueisitarie maye pcanesiutacuai. 18 Tiaitame pnesitavicueisitani sepa que memteyurie axa menesiyuriecut. Asinecaitarievecacu pnesiayeatani haque mreaita muyuavisie, mana nemayeanic. Hepasitana aixa queticuxaxasivani yuheyemec. Ic niuqui caniseini.
15Ecta

5Ecs

cuit nehesa pemnuanic. 10 Remaxi pnesiucueirie cuiepa timieme tinaquieriet. Tesarunicapait neyani. Creseniti Carasiya cuieyarisie peta, Titu Tarmasiyasiepait reta. 11 Rucaxi yuxata nehamat puyeica. Quenavitqui Maricuxi, autma queneata. Mc aixa pane mnesipareviecac. 12 Tiquicu nepena Epesupait. 13 Mc cari Truhasisie nemeicueirie Carpusa quenahuri pemamiec. Xapate quenahuri navi mrayeutca masi. 14 Herecanituru tepa vevivame axa pnesiuyuri vacava. Tiaitame eprepinirieni

9Queneamexitaca

Que mtiaita

Prisira Aquiramame, Unesipuru quie quiecatari meta. 20 Erasitu mana peyuhayevax Curinitusie. Trupimu nepecueirie Miretusie ticuyecacu. 21 Queneamexitaca pemnuanic cauhatcacu cuxi. Eupuruxi Purenisi Rinu Crauriya yunait taivama mepmasivarita. 22 Tiaitame aiyari xca masitetani. Aixa xca tiucaiyarini xehesie mieme.

Que mtivaruvarita, aixa que mutay aixa memitarienic


19Quenivavaritaca

Papuru Que Mtinairi


aiyarisie xca memasipitaca pemcauximatariecac.
Uquiravesixi teviyamete que mreuyevese mpa memanenenic

TITU

Ne Papuru tiuximayatame necanihctni Cacayarisie mieme. Quesusi Crisitu narieya necanihctni, yuri netieriet yaxeica yuri que memteerie mme Cacayari mvaranayexei, mpata netimait tita yuri mraine, que mreuyevese yamtimaicac Cacayari xca ayexeiyani. 2 Mpa netiniyurieneni nemitacueviec tucari mcaxve nemexeiyanic. Cacayari pcatiitava. Meripai tucari caxuavecacu cuxi mpa putay tucari mtasipitaniquecaic. 3 Hicrixa tucari aixa mane ayeacu, masicme canayeitani yuniuqui, teteri yametecuxatacacu. Necaniuhritarieni mpa nemticuxatanic ne, mpa mtiutaaic tativicueisitvame Cacayaritt. 4 Ne necamanivaritaca Titu. Yuric pecaninenivetni, yuri que temteerie tanait. Cacayari mtauquiyari, Crisitu Quesusi mtativicueisitvame, aixa xca meteuiyarini ahesie mieme,

Varisica

nemanecueirieni Cretasie, pemeiheiserietanic tita mreuyevese, pemvacuyasaxanic vauquiyarima xexuime quiecarisie, yaxeica que nemmatiutahavix, 6 que mane mcaniuquimarie, que mane xecame mya, que mane ytriyama mvarexeiya yuri meteeriecame vahesie carahivacacu, quename merucuyatve quename mecaienie mpa caraniuvacacu. 7 Cacayarisie mieme mhritariec, neuyeveca que mane tiviyame mhc mcaniuquimariecac, yuxata xeica mcayanenic mayueriya mcahctnic, tavecame mcahctnic, mcavativayanic, tumini mcahiveeriecac tiyucuamanamt. 8 Masi peuyevese mvatanaquierienic teva quiecatari, minaquieriecac

5Mcc

442

443 tita aixa mtiane, mtimaivenic, heiseriemec yamticamienic, Cacayari mayexeiyanic cuini mieme, mseyenic yuiyarisie que mtiyuaita. 9 Peuyevese mtiviyanic niuqui yuri mainesie, quisica manuynepa myvenic mvatuicani tiquitat que mtivaiyac yemec, myvenic meta mvahecatanic memniuquixie. 10 Yumiret ameniuuvani mecaheuenanat, yac xeica metecuxatat, meteyucuamanat. Mme xitequiya inariyarisie memteviya masi yemec mya mepanene. 11 Peuyevese memanunatcanic que memtecuxata. Que memanene, mepvamuina asita xeime qui quiecatari axeica yunaime, meptetiquita tita aixa mcatiane, meteivacut axa tianemec. 12 Vahesa mieme tixaxatame xevit mpa niutayni, Cretatari yuheyemec mecateniitavani, yeutari memayueririya mecanihmetni, mecaniyuraraxieca yuhuriepa meteviyat xeica. 13 Mc yemec yuric catiniutahecata. Ayumieme quenivarutatia trcayemec, mme memseseyenic, yuri meteeriet que mtivaiyac, 14 mecavaeniet Huriyusixi yac xeica que memtexasita, mecaheerivat tita memteaita teteri memixanierie tita yuric mraine. 15 Que memteixeiya mme memitiyatca, nait catiniitiyaca. Mme memseviximarie

Titu1,2 yuri memcateerie pta que memteixeiya, tixa pcatixuave mtiitiya, masi mecaniseviximarieca que memteyumate, yuiyari que memteenie vatateacacu. 16 Mecaniyuhecatani yutetac quename vaniu meimate Cacayari meutiyuat, peru que memteyurie, mepyuhecata masi quename mecaimate. Cuini mieme axa mecanianeneni, yamepcatecahu, mecanixanierivani sepa que memteyurie aixa memcateyuriec.

Ecs pta mpa quetinecuxatani que mreuyevese, seyemec pemtiquitanic. 2 Uquiravesixi mequeyumateni, aixa mequetehecahuni, mequetehemaivaveni que mreuyevese yamtiyurienenic, mequeseseyeni yuri que memteerie que memteyucanaquierie, que memteucaeniva. 3 Yaxeica ucaravesixi que memteuuva, mpa mequeteyurieca que mreuyevese yamtiyurienenic Cacayarisa miemett, niuquiperaixi mepcayaca, vinuc mepcauuvani xeica, tita aixa mtianec xeica mequetequitani 4 mpa metevaquitat ucari, mme memvanaquieriecac ycnama ytriyama, 5 memtemaivavenic que mreuyevese yamtiyurienenic, ycnama vahesie memteviyanic meitiyatcait,

quisica mseye

Titu2,3 yuquie memteuximayacac, aixa memteuiyarinic, memteyuaitarinacac vacnama que memaitca. Xca mpa meaneneni, Cacayari niuquieya pcaseviximarieca, axa pcaticuxaxasivani hepasitana. 6 Mpa yaxeica quetinivatuicani uquisi memtemaivavenic que mreuyevese yamtiyurienenic. 7 Naime hepasita inari quenaayeitvani aixa petiyurienet. Que pemtiquita, aiyarisie aixa petiachavet quetinequita aixa peticamiet. 8 Mpa quetinecuxatani aniuqui seyemec, xevit mcayvenic mitaveeriecac, que mane mxeayeunie mteviyasitarienic masi, cayvet mayanic axa mainenic xehepasita. 9 Mme variyarica memteuximaya mequeteyuaitarinaca vacusiyarima que memaitca naimec. Mequevanaquiaritaca masi, mepcaniuquixieca. 10 Mepcavanavatveni, masi mequevahecasitiyani aixa iyari yamemtecahuc, tativicueisitvame Cacayari quisicaya visi mtixeiyariecac que memteyurie naimec. 11 Ari masict canayani aixa que mtiucaiyari Cacayari. Mpa manec, yunait teteri mecaniyvaveni memtavicueisitarienic. 12 Ayumieme mpa teteniquitarieni temtahecatanic quename mme Cacayari memcaayexeiya vahesa tecamiemete, quename

444 tame tecaihiveeri tita cuiepa memtama memtehiveeri. Masi yeme ipa pta teptequitarie que temteuuvanic, tetemaivavet que mreuyevese yatemteyuriecac, heiseriemec yatetecahut, Cacayari teayexeiyat hic temuuvanic ena cuiepa, 13 meta temicueviecac que mane yemec mtasitemavieritani. Hic tepicuevie, masict mayanic visi anet que mane Cacayaritt mmarive tativicueisitvame Crisitu Quesusi hctt. 14 Iya niyuyetuani tahesie mieme, mtasitaxnac, yemec temcaitisanac inari, mc mtasiitienic masi yuhesie mieme, teterimama temacnec tetavariyat aixa temteyuriecac. 15 Mpa quetinecuxatani, variyarica quenivapitaca, quenivahecataca heiserie petivaaitat, xevit mcamasitaveeriecac.

Quenivarataeritvani yamemtecahunic teaitamete heiserie memexeiya que memaitca, memteyuaitarinacac, memyuvariyanic aixa memteyuriecac sepa que mtitita aixa mtiane, 2 memcavaseviximacac hipame axa meutiyuat vahepasita, memcayucuitvenic, memcaayueririyanic, mmasicnic quename

Heiserie tepupitarie iya aixa mtiucaiyaric

445 tixat mecatehme que memtevaxeiya yunaime teteri. 3 Tameri tanait meripai asitecatemait teniuuvacaitni, yatepcatecahucai, tepeuyexriecai, variyarica tepteuximayacai tita temtehiveeriecaisie mieme xeica, miremec temnaquiacac xeica tepyacai, atepuuvacai axa teteyuriecut tetesat. Tepuxiveerivacai, teptauxiveeriecai tanait. 4 Anattri masict canayani aixa que mtiucaiyari tativicueisitvame Cacayari, que mtatinaquierie teteri. 5 Tame heiseriemec yatetecahut temyacaic asipcatiuyuri, masi mc mtasinenimayacaic pta ptasiutavicueisita. Ptasiuiti hutarieca tasitinuivitaca, Iyari Mtiyupata tasihecuariyacacu. 6 Mc Iyari niutatuani vacavamec temeixeiyanic, tativicueisitvame Quesusi Crisitu yatatiumicu. 7 Heiserie tepupitarie iya aixa mtiucaiyaric, ayumieme tahesie catininaqueni tucari mcaxve temexeiyanic. Mpa yuri teteeriet teptaicueva. 8 Mc niuqui yuric paine. Mpa nepticueriva, peuyevese trcayemec mpa pemtivatahavec. Peuyevese mme yuri memtetaerivave Cacayarisie memyuiyaritacac quepa aixa memteyurieca. Aixa canianemc nivapareviecamc teteri, mpa memteyuriecac. 9 Peru niuqui que memtexata

Titu3 asimecatemait, que memtecuvatve xeime ramare hepasita, que memteyuheca, inari niuquiyari hepasita que memteyucuitve, mc hepasita queneacuerivayurieca. Axa anet payeica que memteyurie, xanaca payeica. 10 Que mane yuhesie mtivaviyasita ivamarixi, mc quenanuyehva hutaca peitaimaiyame, 11 mpa petimait, que mane mpa mtiyuriene neutunini, axa tiniuyurieneni, ycmana yuhesie tiniuhpani.

quepaucua menuani Artema nehenunayu, Tiquicu nusu, queneamexita nehesa pemmiec Nicupuripai. Mpa nepticueriva, mana nepecani muhatsie. 13 Senaxi inaric mtiquitame, Apuruxi yunaime quenivaparevieca vahuyeta, aixa iyaric peatuat, tixat memcateheuyehacac. 14 Tateterima mpa mequeteyquitaca aixa memteyuriecac memeixeiyanic tita mreuyevese, capa mecautixuxuaveret meacnec.

12Ahesa

Que mtivarutaaita

nehesa memuuva mecamanivaritaca. Ecta quenivavaritaca mme memtasinaquierie yuri meteeriet. Aixa quetiucaiyarini yunaime xehesie mieme tacacayari. Mpa xeica.

Que mtivaruvarita, aixa que mutay aixa memitarienic


15Yunait

Papuru Que Mtinairi


ahamat temtaxevic yuri teteeriet. Xca aixa tetemaica tita temtehexeiya aixa mtiane naime, mpa teniitariecacuni. 7 Vacava nepnetemavie neptuicarie ec pemtiacanaquieriec. Cacayari teterimama mecaniuxipitarieca yuiyarisie, ec que pemtiyuriene neiva.

QUIRIMUNI

Papuru, neanutahiyat Crisitu Quesusisie mieme, taiva Timuteumat, tecanixevaritaca, Quirimuni temmasinaquierie tahamat pemtiuximaya, 2 tamita meta Apiya titevacame temnaquierie, Aruquipu meta tahepa cuya, mme meta memyuyexexeriva aquita. 3 Cacayari mtauquiyari, Tatiaitvame Quesusi Crisitumat, xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.

1Ne

Varisica

necanipitaca necacayari neheyemec, quepaucua nemmasicuxata neneneneviet, 5 nemenac que pemtivanaquierie Cacayari teterimama yunaime, Tiaitame Quesusisie yuri que pemtierie. 6 Ipa netininenenevieca, axeica tempitarienic masi yemec Crisitusie teteviyat temacnec,

4Pampariyusi

Quirimuni que mtiyucanaquieriecai, yuri que mtieriecai

Crisitusie netiviyat sepas heiserie nemexeiya necamat nemmatiaitacac tita mreuyevese, 9 masi temtetacanaquieriec, ayumieme variyarica nemanipitacaqueyu pta. Ne Papuru que nemane, neuquirasitt, neanutahiyacame nehctt hic Crisitu Quesusisie mieme, 10 variyarica necamanipitaca nenive hepasita, que mane neanutahiyat nemitinuivita. Unesimu necanixatani. 11 Mc asipcatiyurienecai aixa mane ahesie

8Ayumieme,

Papuru que mtitavavirie Unesimu hepasita

446

447 mieme, perus hic ec ne tecaneiyehaca tanait. 12 Ahesa nenenunamc neiyaritme. 13 Nehesa nepicayeniquecai, ahesie mieme mnesiparevienic neanutahiyacacu niuqui aixa manuynesie mieme. 14 Masiri ec asipecatimaicacu, nepcanevariyacai. Xca neicayenique, aixa peptiyurieneniqueyu ec, peru variyarica yapeptiyurieneniqueyu. Mecuxi pemavariyaniqueyu pta. 15 Pepitatmaiya yareutevicacu, peru xari mpa tiniuyni aheyemec peheixeiyat pemayanic. 16 Tiuximayatame xeica pcahc, masi vacava peuyevese hic. Taiva canayani mnaquieriva. Ne yemec nepinaquierie, ecta masi vaca peninaquieriecamc tevitme, Tiaitamesie tiviyacameta. 17 Ayumieme xca tetaxevime peerieca, queneutanaquieri que pemneretanaquierieniqueyu ne. 18 Xca axa masiuyurieni, xca tixat reuyeveca mtiyutuanic, yaquenetineucuetata ne. 19 Ne Papuru nemamac mpa

Quirimuni neptiuuta, ne neprapica. Siqueres asinepcamarahaveni que mreuyevese masi pemnerapiniriecac ec tucari pemexeiyac. 20 Eri neiva, Tiaitamesie temteviyac nepaine, aixa nepitarieniqueyu acmana. Queneneuuxipita neiyarisie, Crisitusie que temteviya. 21 Nepmatiuutiri yuri netieriet quename yapeticamieni, mpa netimait, que nemutaine ne, ec pecananuyehaitrvemc. 22 Mc meta, queneneucuhaaritiri haque nemayecani. Neptaicueva mpa yuri netieriet, xeyuneneviecacu neppitarieni xehesa nemyemiec.

Varisica que mtivarunairiexa

Epapraxiri nehepa muviyarie Crisitu Quesusisie mieme, 24 Maricuxiri, Arisitaricuri, Remaxiri, Rucaxiri. Mme nehamat meteniuximayaca. 25 Tiaitame Quesusi Crisitu xca aixa tiucaiyarini xeiyarisie mieme.

23Mecamanivaritaca,

HEPRAYUSIXI
Que Memteuutiyari
mhc, peru taheima miemete niuqui tuayamete hepana mepcateupitarie. Yaxeicata veemett nayani, mme hepana mecaveemetcacu. 5 Queri Cacayari mpa titahavive niuqui tuayamete xeime heiva, mpa tichavet, Ec pepnenive, Hic auquiyari nepaneyeita, utait. Nusu queri utay, Ne uquiyarieya nepayani, Mc nenive payani, utait. 6 Masi tucari hepasita ticuxatatat quepaucua cuiepa miatani yumatari mpa pta canaineni, Yunait Cacayarisa miemete Niuqui tuayamete Mequeineneviyani, utait. 7 Quepaucua niuqui tuayamete mvaxata mpa paine, Yuniuqui tuayamete Eca nivarayeitvani, Yutupirisixima meta Tai nercuari nivarayeitvani. 8 Yunive pta xatat mpa paine, Ec Cacayari auveni haque pemraaita Yuheyemec apuve,

Cacayari meripai tinivacuxaxatvacaitni tauquiyarima, texaxatametemama yametecuxatacacu, yuxexuit que memteupitarie niuqui yc manene hepasita. 2 Hic tucari taparirmecacu ptatiutaxata tame, yaticuxatacacu que mane nuaya mhc pta. Mc yunive caniucayasa hesiena mtinaquenic nait. Mc inetacu meta Cacayari caninetani tita amticuma. 3 Mcsie que mtixavat canimasicni que mtimarive Cacayari, Cacayari caniinarieyatni que mtivaiyac. Naime meta pratc yuniuqui mtrcayec. Mc ycmana aixa iyurieca tita axa temteuyuri hepasita mtasiitienic, ana que mane mmarive serieta nayerni muyuavisie.

Cacayari ptatiutaxata nuaya yaticuxatacacu

niupitarieni yemec mmarivanic que mane

4Mc

Nuaya pveeme, niuqui tuayamete taheima miemete hepana mecaveemetcacu

448

449 Canixeurayeni Ais pemacuee pemtiaitamec Inari canihctni Heiseriemec que pemticamie ec. 9 Pepinaquierie tita mtiheiserie, Pepiuxiveerie tita aisica mtitisana. Cacayari acu Que mane macacayari Pmasianayexei, Temavierica masipitat Inaritme Ahamicuma cavaratahavet. 10 Mpa paineta, Ec Tiaitame sutapai pepicaque cuie, Muyuavi peputavevie amamac. 11 Mc ptiynare Ec pta apeniuvemc. Ixuriquipa mc nait nitayeirimc. 12 Muyuavi peptatuna caripa Camixapa ppasieni. Masi ec yaxeica peanet pepahayeva, Atucari pcatixni. 13 Queri hasuacu titahavive niuqui tuayamete xeime mpa tichavet, Neserieta mexicuxi quenacani Memmasiacaunie nemvaatani aheta. 14 Cams niuqui tuayamete yunait iyarite mecanihmetni, Cacayari memtupirisiximama. Meptanariva memvaparevienic mme vahesie mtinaquirme mem tavicueisitarienic.

Heprayusixi1,2 masi vaca temeerivanic tita temteueni capa yac xeica teyat teva teuuvanic. 2 Cam mc niuqui mutaxasie niuqui tuayamete taheima miemete yametecuxatacacu, mc niseyecaitni. Yunait memitisanaxa yunait memcaieniecai metenapiniyariecaitni mecanimariitariecaitni, vahesie que mtinaquecai, que mreuyevecai. 3 Mericte, xca mpa aneni, ques tetetavicueni tame xca teitaveerieca ic vicueisitarica mya mtitrcaye. Mc caniusutarieni Tiaitame yaticuxatacacu que temtetavicueisitarieni hait. Niuquieya mepuseiriyax mmeta memieniecai mpa temtemaicac tame. 4 Cacayarita axeica vahamat mpa tinihecatacaitni inari veviet mamarivaveme, trcayemec tiyurienet miremec, Iyari Mtiyupata vatapitacacu yuxexuime, que mtinaquecai Cacayari.

Mpa manec, ayumieme caneuyeveca

Ic vicueisitarica vaca ptrcaye

mtiuaitax mc cuie umamie hepasita, niuqui tuayamete memteaitanic muva asipcautay. Mc cuie canihctni tita hepasita temtecuxata. 6 Hecasica canixuaveni xapasie mpa manuyne, Teteri que metetitamexi pemvaraerivanic. Teteri vanivema ques metetitamexi

5Que

Que mane misuta temtavicueisitarienic

Heprayusixi2 Pemavaric vahesie mieme. niuqui tuayamete vahepa memcatrcavinic yapamexa. Penivaranutimumatani visi meanenet memacnec Veemec memxeiyarienic. 8 Pepicayasax naime peheivaca vahesie mieme Mme memteaitanic hepasitana. Merics, que mticayasax naime heivaca para teteri memteaitanic hepasitana, tixa pcaranuyuhayeva hepasitana memcateaitanic. Peru hic cuxi que temtevaxeiya teteri, nait acuxi pcahaivarieve mme memteaitanic hepasitana. 9 Quesusi xeica que temteixeiya, mc yapamexa niucayerieni niuqui tuayamete vahepa mcatrcayenic. Mc mtiucuinixc quepaucua mum, cananutimumatarieni visi anet mayanic veemec mxeiyarienic. Cacayari aixa mtiucaiyaric mpa tiniuyni, mumnic tanaime tahesie mieme. 10 Mc nisutani naime, inetacu caniuneni nait. Aixa caniuyni Cacayari, varavitt yumireme yunivema visi meanenet memacnec, meyeatac que mane misuta memtavicueisitarienic, yatipitat mticuinec para mayeanic. 11 Que mane mvapata, mmeta memupasie, xeimesie mecaniyecne yunait. Ayumieme pcayuteviya yuivama vatervat 12 mpa utait,
7 Penivaranucayasa

450 Nepmasihecatani que mane pemhc Neivama menesieniecacu Memyutixexeriva vahixapa neuvet Nemasinavani. 13 Mpa paine meta, Ne yuri neptierieca hesiena. Mpa meta paine, Cam ne necaniyaneni, Nenivemata Cacayari que mnetiuhrita mecaniyaca. 14 Merics, ranivema axeica mecaniyuxevini xei xuriyayari xei vaiyari. Ayumieme mcta yaxeica tahamat yuxevit nayani, tahepa yemec. Mpa mtiuyuric mumc meta pyvecai micaunanic que mane trcariya mexeiya yemec mtasicuinic Cauyumariett. 15 Pyvecai meta mvaxnac mme mexi meayeyuyuricai meuyevecai variyarica memteuximayacac metehaerivat que memtecuinequecai. 16 Canimasicni niuqui tuayamete memcahmec mvaparevie, masi Apurahami xiyarimama pta pvaparevie. 17 Ayumieme peuyevecai yuivama vahepa anet mayeitarienic naime hepasita. Mpa anet caniyvecaitni maraacame mayanic tiyucanenimayat yaticamiet, Cacayarisie mieme hritariet, aixa miyurienic tita teteri axa memteuyuri hepasita. 18 Mc mtiucuinixc muinasiec, caniyveni mvaparevienic hipame mexi meinasie.

451
Quesusi pveeme, Muisexi hepana caveemetcacu

Heprayusixi3 tita temtecuevie hepasita tecacuyuitarivat quepaucua mtapareque.


Cacayari teterimama que memteuxipitarieca

Mericte neivama xemupasie Cacayarisie mieme, axeica xemutainierie que mane taheima macave xehahavecacu, mpa manec ayumieme mpa nepaine, xequenaerivani Quesusi. Mc nari nayani, maraacameta nayani cuini mieme mtiuhritarie. Mc canihctni hesiena teteviyat temtahecata. 2 Mc yatinicamieni que maine que mane mihrita, yaxeica que mticamiecai Muisexi, Cacayari quie quiecatari vahepasita hritariet. 3 Peru icsie ptiunaquix masi yemec veemec mxeiyarienic, Muisexi hepana catixeiyarievecacu, yaxeica qui vevivame cui veemec que mticuxaxasiva, veviyaya hepana caticuxaxasivacacu qui. 4 Tevi pitivevie naime qui, peru que mane nai mtiutivevie, mc Cacayari canihctni. 5 Merics, Muisexi yapticamiecai Cacayari quie quiecatari yunaime vahepasita que mtiuhritarie, peru tiparevivame canihctcaitni xeica mucayeri mtihecatanic tita arique mticuxaxasivaniquecai hepasita. 6 Crisitu pta yapticamie quiecame nuaya hctt, Cacayari quie quiecatari vahepasita que mtihritarie. Merics tame quiena quiecatari tephme xca tetahayeva tecamamat aixa teutiyuat

que maine Iyari Mtiyupata, Hic xca xeienieni utaniucacacu, 8 Xeuitutupet xepcaacne yuiyarisie Que memteac mme ana Quepaucua memyucuitvecai nehamat Que memteuyuri mc tucarisie Quepaucua memnesiutainatax Macumavesie meuuvat, 9 Haque xeuquiyarima memnesiheisipatvecai, Sepa neuximayasica memxeiyacai huta teviyari viyari. 10 Ayumieme nepuyehaa ana miemetexi vahepasita. Mpa neputay, Yuheyemec yuiyarisie meneuyexrveni, nehait. Que nemtiuyeica, asimepcateheitimaivave. 11 Ayumieme mpa neptinehrita nehaat, Mpa neutait, Yemec mepcaayeaxani haque nemvarecauxipitani. 12 Xequeneyucuerivayurieca xeme neivama capa xevit xeme iyarieya axa anenic, capa yuri catieriecac ihayevamt Cacayari mayeyuri. 13 Masis xexuime tucarisie xequeneyutuicani

7Ayumieme

Heprayusixi3,4 mexicuxi hic xasiva, capa uituperec xevit xeme, tita axa mtiane xecuamanacacu. 14 Axeica teptaxevi Crisitumat xca yuri teteeriet tetahayeva, mataripai yuri que temteutaerie, asitecacuyuitarivat quepaucua mtapareque, 15 mpa que manuyne, Hic xca xeienieni utaniucacacu, Xeuitutupet xepcaacne yuiyarisie Que memteac mme ana Quepaucua memyucuitvecai nehamat. 16 Que hate mepyucuitvecai hamatana sepa memieniecai. Mme mecanihmetcaitni yunait Equipitu cuieyarisie memeyec Muisexi varavitccacu. 17 Mericte, que hate vahepasita phaacai huta teviyari viyari. Mpa catinimasicni, mme mecanihmetcaitni axa memteuyuri ana. Mme vacaxari apucuhetei meatixriecu macumavesie. 18 Mericte, que hate tivarahavet tiyhrita, mpa utait quename mecaayeaxaniquecai yemec haque mvarecauxipietaniquecai. Mme mecanihmetcaitni yuri memcateeriecai. 19 Mericte ayumieme mpa teptemate, mepyutatexi meayeaxanique yuri memcateeriecaic mme. Merics niuquieya puxuave cuxi que mutay quename tevi yve mayeanic haque meicauxipitani. Ayumieme tequeumamaca capa xevit xeme caayeavemepa tixeiyariecac.

452 niuqui aixa manuynec tepteutaxatarie yaxeica vahepa. Peru mc niuqui memueni asipcavaruyuri mme, mcayutaxeviriyaxc mme memieniecai vahamat yuri mecatetaerivavecacu. 3 Tame pta yuri temteutaeri tepayeaxaxime haque mtasihecauxipitani, mpa que mutay, Yaneptinehrita nehaat, Mpa neutait, Yemec mepcaayeaxani mme Haque nemvarecauxipitani. Mpa putay sepa uximayasicaya mnrie cuie munetariepai. 4 Xapasie niuqui puxuave mc atahutarieca mieme tucari mxata mpa anuyt, Cacayari atahutarieca tucarisie niucauxipieni inca yuuximayasica naime. 5 Mpa paine meta, Yemec mepcaayeaxani mme Haque nemvarecauxipitani. 6 Merics uxipiya acuxi puxuave hipat yamemteayeaxanic, peru mme matari niuqui aixa manuynec mpa memtechavarvacai mepcaayeaxa yuri memcateeriecaic. 7 Tavari tucari niupata xeime, Hic mtervarie. Raviri xapayasie mpa putay mixa viyari anuyeyacu, yaxeica meripai que mutay mpa utait, Hic xca xeienieni utaniucacacu, Xeuitutupet xepcaacne yuiyarisie. 8 Hicms, xca mc Cusue varecauxipitanique ana,

2Tamesiet

453 Cacayari asipcahaineniqueyu xeime tucari hepasita arique mayeaniquecaic. 9 Ayumieme uxipiya tucari puxuave cuxi Cacayari teterimama vahesie mieme. 10 Que mane mayeave haque meicauxipita, mc ptiuhayevax yuuximayasica unca, yaxeica Cacayari que mtiuhayevax inca yuuximayasica. 11 Ayumieme tequetamexitaca temayeaxanic haque mtasihecauxipitani, xevit capa ativenic capa masicnic hesiena yuri que mcatierie yaxeica mme vahepa. 12 Cacayari niuquieya payeyuri ptrcaye. Aixa preutiquequema, hepana careutiquequemacacu ixipara sepa naisata meutixicacauni. Pitixiteque ipatat ratucari raiyari, raturuyari ratutanayari naime. Piinata tevi que mtiyumate que mtiyuiyarita yuiyarisie. 13 Sepa que mtitita munetarie pcayve maviesiecac mc que mtixeiya. Naitri masi pmasic panutiyepiya que mane mtasitahave ixeiyacacu.

Heprayusixi4,5 mcayve tahepa mtiyumaicac que temtevararani tame. Tepeixeiya pta que mane naime hepasita minasie yaxeica tahepa, peru axa catiyurievet. 16 Ayumieme tecamamat aura tequeacne que mane aixa mtiucaiyari uvenieya manuve aurie, temnenimayasiecac, tempareviyanic quepaucua mpa temteheuyehva, mc aixa tiucaiyaricacu. Maraacate cuini mieme memhritarie teteri vasata mecananuyexeiyarieca yunait, mecaniucayasarieni Cacayarisie mieme memhritariecac, teteri vahesie mieme memixatanic imiquieri mavari, aixa meiyurienique tita axa memteyurie hepasita. 2 Xca mpa aneni maraacame, caniyveni mvatahave mme asimecatemait memeuyexrve carima cavayurienet, vahepa veranit amuyeicac. 3 Mpa mveranic quepaucua mixata Cacayari teteri tita axa memteyurie hepasita, mpata preuyevese mavari mvevienic ycmana tita axa mtiuyuri hepasita aixa miyurienic. 4 Mc meta, tevi ycmana pcauyucaye ipa mtihritariecac, masi Cacayari yatitahavecacu xeica pucayeri Arunipa. 5 Yaxeica Crisitu visi aneme pcaayuyeita ycmana maraacame mayanic cui mhritarie, masis mpa ptipita que mane mpa mtitahavix, Ec pepnenive,

tepeixeiya maraacame cuini mieme mhritarie mmarive muyuavi heima manutita Quesusitt Cacayari mnuaya. Ayumieme tequetahayevani yatetetahecatat hesiena que temteviya. 15 Maraacame que temteayexeiya, tepcaheixeiya que mane

Quesusi maraacame canihctni cui mhritarie mmarive


14Merics

Heprayusixi5,6 Hic auquiyari nepaneyeita. puy que maine xeime xapasie, Ec aheyemec pecanimaraacametni, Merquiserequipa que mtiuhritarie Yapeptihritarie ec. 7 Mc mexi tevitt auyeicacai carima niyutanenevieni ahivat utasuat, nitavavirieni que mane myvecai mitavicueisitanic capa umnic. Puenierie mreiyehviriecaic Cacayari. 8 Sepa nuaya mhctcai, tiucuineca yapretima yamticamienic. 9 Mpa rayeatarieca, yuheyemec memtavicueisitarienic vapitat nayani, yunait yamemtecahu que maine, 10 Cacayari icayecu maraacame cuini mieme mhritarie mayanic Merquiserequi que mtiuhritarie.
6Mpa

454 Resi xeheuyehat xecanacne, icuai mtrcaye xequemat xepcaacnivave. 13 Yunait resi memsise mecacaniiyamatcani niuqui mheiserie hepasita. Meptri cuxi. 14 Icuai mtrcaye amemutt vahesie canimiemetni, mme memiyamatcac yuiyarisie memteyquitavavec para memipatanic tita aixa mtiane tita axa mtiane, mme vahesie pmieme. Merics peuyevese temtehayevanic hic tetecuxatat suta mieme niuqui hepasita Crisitu hepasita manuyne xeica. Tepucne pta temayeaxanic. Tavari tenari tepcatavevieni quita mieme, mpa tepcatecuxatani que mreuyevese tevi mtihayevanic que mtiyurienecai cmana mmniquecai, que mreuyevese yuri mtitaerienic Cacayarisie. 2 Mpa tepcatequitani hic yarica hepasita, tevisie que memteutime hepasita, mquite que memteanucuuni hepasita, yuheyemec iscame que mtivaranutaxrieni hepasita. 3 Mericte, temayeaxanic tepucne, xca Cacayari mpa tatitaunieca. 4 Mme heiva memuhecariyari, yuhesie memeitima mc imiquieri taheima mmieme, Iyari Mtiyupata mehexeiyat memac axeica tahepa, 5 ycmana mpa memtehetima aixa que mtiane Cacayari niuquieya trcariya memetima tucari umamiesie

Merquiserequi hepasita vacavame tepeixeiya niuqui mcuanive yatemtexehecasitiyanic, xeme xemyuraraxiec que xemteuenana. 12 Tams, mpa preuyevese masi tequitamete xemhmetnic, mixa manuyetac yuri xemteutaeri, peru xecaneiyehaca que mane hutarieca misutani tixequitat sutapai mieme quisica Cacayari que maine, hecuamete que memtequitarie.

11Mc

Que mtivacuimavacai memcatehayevanic yuri meteeriet

455 mieme, 6 mme xca taaurie meaxriexani, mepcayvave tavari memhecuariyarienic para memtehayevanic que memteyuriecai. Mme masi curuxisie mepimi Cacayari nuaya ycmana, masicme mepeyeitva mnanaimarienic. 7 Tams, cuie xca viyeri yatiyuineni hesiena mucaviviye, xca itinetani tupiriya aixa manene esamete vahesie mieme, Cacayari aixa ptipita. 8 Me cuie xca xuya visaxa utinetani pxanieriva pta, pcuerivaane hepasitana mticuxaxasivanic para axa mitarienic. Mtataiyarienic payumieme xeica.

Heprayusixi6 xemcayuraraxiecac, masi peuyevese xemvaquenic mme yuri meteeriecacu emeteutevicacu mecavaripiet, mme vahesie mtinaquirme tita memtehahavarvacai quename meheixeiyaniquecai. 13 Cacayari quepaucua mpa mtitahavix Apurahami tita mrexeiyaniquecai hepasita, xevit masi vaca mtrcayecai apcauyeicacai Cacayari mixatanic yhritat. Ayumieme yuxatat ycmana puyhrita mpa utait, 14 Yemec aixa nemaniyuriecamc, yemec nemanimiriyacamc. 15 Mpa ereutereca cavaripiet Apurahami, que mtiutahavarie, heixeiyat nayani. 16 Teteri quepaucua memyhrita, mepixata que mane masi vaca mtrcaye. Naimec xca yuhritani, mcc pseiriyarie niuqui, pnami niuqui xatarica. 17 Ayumieme Cacayari yaxeica ptiuyuri quepaucua muyuvari masi heiseriemec mvahecasitiyanic mme vahesie mtinaqueniquecai tita memtehahavarvacai, mpa memtemaicac que mcatipasieve tita mtiyuriemc. Ayumieme pitaxeviriyax yuniuqui yhritat. 18 Tame ayumieme tita mcatipasieve tepexeiya hutame. Mc hepasita Cacayari pcayve mtatiitaiyanic. Mcc ayumieme trcayemec tecanituicarieca, tame temtataunax teiviyat tita temtecuevie. 19 Mpa xca tetetaicuevani yuri teteeriet,

sepa mpa temaitca, masi aixa anemec quename xeteyurie yuri tepteerie xehepasita tanaquierima, quename xetavicueisitariexime. 10 Cacayariri mpa pcayane que mane heiseriemec yamcaticamiepa. Pcaxetmaiya que xemteuximayacai que xemteyuhecatacai xeteyucanaquieriet xemeerivacaic. Que xemteyucanaquieriecai pmasiccai xemvapareviecaic teterimama, hicta que xemtevaparevie. 11 Mpa ptatinaque, yuxexuit xeme xemyuhecatanic yaxeica xeyumexitat yemec yuri que xemteerie, xetaicuevat quepaucua mtapareque. 12 Peuyevese

9Perus

Tepseiriyari yatetetaicuevat

Heprayusixi6,7 tepeixeiya tiyuhaname tatucarisie mieme mtasiseiriyanic. Pcahateque psei. Cacayari manuvesie ptiviya, tuquieyasie mieme ixuriqui reunacame varie peutahave, 20 haque tahesie mieme meutaha Quesusi tasianuyehaitiyat, maraacame ayaca yuheyemec, Merquiserequipa mtiuhritar ie.

456 tita cuyaxi mtivarunavairisie mieme. 5 Merics, hipat Revi xiyarimama maraacariyac memhritarie, mme aitarica mecanexeiyani tamamatasie mieme xei tapari memvavaviriecac teteri yuivama inari niuquiyari que maine, sepa mmeta yuivama vahepa Apurahamisie memyec yunait. 6 Ic masi asipcativamaretcai, peru Apurahami xei tapari pimi, mcta aixa putay hepasitana para aixa mitarienic. Que mane mtiutahavarie tita mtipitarieniquecai, mc hepasita mpa putay. 7 Niuqui pcayuuxiena, que mane masi mtrcaye canihctni aixa maine que mane hepana mcatrcaye hepasita, mc aixa mitarienic. 8 Mc meta, ic teteri memcuixime mepitanaquieri xeime tapari tamamatasie mieme. Mc pta mpa xeica ptihecasie quename ayeyuri. 9 Pyve mpa mtayni, que mane xiyarimama memitanaquieri hic xei tapari, mcta Revitt xei tapari pimi, Apurahami mpa timicu. 10 Yuuquiyarisie pcayeyeivecai cuxi quepaucua Merquiserequi menunaquix. 11 Merics teteri inari niuquiyari mepupitarie Revi xiyarimama memmaraacatetcaic. Mericte, xca tevi yvenique mayeanic memaraacatetcacu mme, titayari reuyevecaqueyu xevit maraacame yc anet manucuquenic Merquiserequipa tihritariet,

Mc Merquiserequi, Saremetari ptivaaitvametcai, Cacayari taheima macave pmaraacameyatcai. Quepaucua Apurahami mamieximecai varaivaca teaitamete, mc penucunaquix, aixa putay hepasitana para aixa mitarienic. 2 Mc Apurahami tita mtivarunavairi naimesie mieme yapameme tamamatasie mieme xeime pimi. Merquiserequi taniuquic Tiaitame Heiseriemec Yamticamie catinitevaca, Saremetari Tivaaitvame catinitevaca meta, Tiaitame Aixa Memteyuxeiyanic Mtivapita maine. 3 Quemasieya varusieya maremama mepcaxasiva. Pumave niuqui que mtisuta ayenieret, que mtiutix tucarieya hepasita. Cacayari nuayapa canianeni, maraacamett acaniuveni catihayevat yuheyemec. 4 Mericte, xequenaerivani que mtimarivecai mc. Asita que mane mtatusitcai Apurahamitt xei tapari pimi

Merquiserequi que mtiuhritarie maraacamett

457 Arunipa catihritariet mtahavarienic. 12 Maraacate vainari xca upasieni, inari niuquiyarita variyarica pcupasiva. 13 Que mane hepasita mpa mticuniuva, mc xeime nuivarisie canimiemetcaitni. Mc nuivarisie mieme xevit mavari pcavevive hasuacu. 14 Canimasicni Tatiaitvame Curasie myetac, sepa mc nuivari hepasita Muisexi asimcahainecai quename memaraacatetniqueyu. 15 Mc meta, masi cuxi mpa catinimasicni xca maraacame anucuqueni yc mane Merquiserequipa anet. 16 Mc pcauqueri inari mpa mtiutaaitaxc quename ranivett heiserie hexeiya, masi puqueri mtrcayec tucarieya mcaxvec. 17 Mpa ptihecasie, Ec aheyemec pecanimaraacametni Merquiserequipa que mtiuhritarie. 18 Aisica meripai mmieme payeitarie mveranicaic asimcauyc. 19 Inari niuquiyari hasuacu pcaheyeatave tevi. Utixanieriecu tepupitarie tita masi aixa mtiane mpa pta temtetaicuevanic. Mpa tetetaicuevat aura tepacca Cacayarisa. 20 Mc meta, asipcauy xevit cayhritacacu. Ana maraacate mepucayasarvacai mecayuhritat, 21 peru mc que mtiucayeri, que mane mitahavix niyhritani mpa utait,

Heprayusixi7 Tiaitame puyuhrita, Yc pcatiychaveni, Ec aheyemec pecanimaraacametni Merquiserequipa que mtiuhritarie. 22 Ayumieme yaxeica Quesusi nitaseiriya xeime tratu masi mtrcaye. 23 Ana miemete maraacate mecaniyumirecaitni, peru mecuicuiit mepcapitariecai memyuhayevanic. 24 Peru mc yuheyemec amuyeicac canimaraacametni, hritaricaya mcayupatac. 25 Ayumieme caniyveni mvatavicueisitanic yuheyemec mme aura memacca Cacayarisa mc vapareviecacu, yuheyemec ayeyurit pyve yamtivaviriecac vahesie mieme. 26 Aixa caniuynita temeixeiyac maraacame mpa mane. Canipasieca, axa pcatiyuriene, pcaseviximarie, axa teyuruvamete vahepa pcaane, muyuavi heima nanutiyeicani. 27 Mme memmaraacate vahepa pcaane, pcareuyevese tucaric mavari mtivevienic yuhesie mieme meri axa mtiuyuric, arique teteri axa memteuyuric. Masi xei mieme aixa piyuri quepaucua mavari mayuyeita ycmana. 28 Inari niuquiyaric meniucayasarieni maraacate cui memhritarie peru memverarani. Mc niuqui cmana muyuhrita, inari niuquiyari sepa mutaxasie meri, mcc pta niucayerieni

Heprayusixi7,8 nuayatt mayeatarieve yuheyeme amuve.

458 ptihritarie, meripai miemete visi memcatehritariecaic hepana. Tratuya meta niuqui mseisie ptiviya, Cacayari trcayemec mpa mutayc que mtiyurieni. Peru meripai mieme tratu hepana pcaseicai. 7 Mc tratu meripai mieme xca aixa anenique, xca careuyevecaque mniuquimariecac, tavari pcaheuyevecaqueyu xevit. 8 Siepre canivaniuquimaca teteri mpa mainec, Cam tucari canayeamc, Mpa canaineni Tiaitame. Ana tratu mhecua nepvapitani Ixaheri xiyarimama Cura xiyarimama. 9 Mc tratu vauquiyarima nemvarutaveviriepa pcaaneni Meripai que nemtitavevi Quepaucua nemvaruviyaxa vamamasie Nevareyevitnique Equipitu cuieyarisie. Mme netratusie yamepcatecahucai. Ayumieme neta nepvaratmaiyax, Mpa paine Tiaitame. 10 Peru mpa paineta Tiaitame, Tratu que nemtivatavevirieni Ixaheri xiyarimama Mc tucari ayeayu Neinari niuquiyari nepvamini Mcc memyuiyaritacac. Vaiyarisie neptitautani neinari niuquiyaric. Ne vacacayari nepyaneni,

Merics masi acuxi caneuyeveca yamtaynic. Mpata mane tecanexeiyani maraacame. Mc mana paya muyuavisie, haque mreaita que mane mmarive, mc serieta paya. 2 Haqueva miemec mepasie, ptiuximaya mana. Que mane yuric tuqui mhc, que mane Tiaitame mitavevi tuqui, tevi pcatixa, mana pta ptiuximaya mc. 3 Merics yunait maraacate meniutiuitarieni memtemavanic. Ayumieme caneuyeveca mcta tixat mrexeiyanic mtixatanic. 4 Masi xca cuiepa uyeicanique, pcamaraacametniqueyu, amemuuvac hipat pta memtemava que maine inari niuquiyari. 5 Peru mme haque memtehetimava, mc pique xeica tita taheima mtimieme, peru pcahc. Etriyayapa xeica pane. Yaxeica pane hic, que mtiutahavarie Muisexi quepaucua mitaquetaniquecai ixuriqui tuquiyari, yatichavecacu, Queneacuerivayurieca pemitivevienic naime yaxeica petiquet inari que pemtiutaquitarie yemurisie peuvet. 6 Hic masi Crisitu tratu aixa mane caniuyetuiriyarieni caniatani, tratu meripai mieme aixa mcaanecaic hepana. Ayumieme maraacame que mtihc, visi

Tratu que mtiyetuiriyari que mtiata hecuame

459 Mme neteterima mephmetni. 11 Yuxexuit mepcatevatiquitani auravatari, Yuxexuit mepcatevatiquitani yuivama Mpa meutiyuat, Tiaitame quenetimati. Yunait masi mepnesimateni Tri uquiravesixi yunait. 12 Ne nepvanenimayaca Sepa heiseriemec yamemcatecahucai, Tavari nepcaheerivani Sepa axa memteuyuri. 13 Mericte tratu yc mane xatat, meripai mieme putayeita. Tita mtitayeitre mtiverani meripai mtimieme, mc cuit ptaxni.

Heprayusixi8,9 huru xariyari manana payari muyemanecai, Aruni mumuxieya mutaxutui cacunisie pyecateita, tete esimsuye mana pyecatei tratuc mrayeuxacai. 5 Cacunisie naisata mepaucai Queruvinisixi memtetetevacai memamarivavet. Mme menietriviyacaitni inari cmana mhecarec Cacayari aixa mtiuyuric aixa temtexeiyarienic. Pcayve naimec hic temtecuxatanic mc hepasita. 6 Mc nait mpa tiunriecu, maraacate tucaric hxiena mieme tuquita meneutahaqueni yametecahut yuuximayasicasie. 7 Tatana mieme tuquita xei viyari anuyeyeicacacu xeica neutahaqueni yuxata maraacame cui mhritarie mc tucarisie. Quepaucua mana meutahaque, xuriya at xeica pyve. Ptimava meri aixa miyurienic yuhesie mieme. Arique ptimava aixa miyurienic teteri axa memteuyuric asimecatemait. Anarique tiutimavaca mana peutahaque. 8 Iyari Mtiyupata mpa catinihecatani, huye cuxi pcamasic tevi mayeanic que mane mpasiesa mexi auve mc tuqui hxiena mieme. 9 Mc tuqui inari pata. Tita hic mtimieme, mc phecata. Mc tuqui que mane, imiquieri mavari yaptiuxatariva, sepa mcayve meyeatanic que mane mtiutimava, iyarieya mcaitateanic. 10 Que memteayexeiya, yameptecahu que mtiuaisie ravaiyari hepasita, mepeeriva que mticuani que

Mc tratu meripai miemesie meteviyat, mepeixeiyacai inari heiseriemec que mtimavariecai manuynecai. Tuquita mepexeiyacai mpasiecai ena cuiepa. 2 Mc tuquipa xevit hxiena puvecai ixuriqui tuquiyari. Mana ptiucai hecarivivame, mexa, pa mexasie xatariecacu. Mc Mpasie catinitevacaitni. 3 Ixuriqui reunacame varie, mana puvecai ixuriqui tuquiyari tata mieme, Yemec Mpasie mtitevacai. 4 Mana ptiucai cua vivivame huruc veviyat, cacuni meta tratu minariyaritcai huruc heuvesitariet herie. Cacunisieta mana pyecatei xari

Tuqui cuiepa mieme tuqui taheima mieme

Heprayusixi9 mtiuieni que mtiucamaima que mtiucava xeica. Aisica mpa mtiaita putaxasie mexi tucari caayeavecai nait mtihecuarec. 11 Peru Crisitu caninuani. Maraacame canihctcaitni cui muhritarie. Caniatani tita umramiecai aixa mtiane. Tuquita peutaha, peru tuquieya aixa pane masi, payeave, mamac pcaveviya, ena cuiepa pcamieme. 12 Mc tuquita quepaucua meutaha, sipuri siquerusixi vaxuriya at pcayanecai. Yuxuriya pta at xei mieme xeica mana neutahani Mpasieta. Mpa tiuyurieca ptasitixnax taheyemec temxxninic. 13 Meripai sipuri turusixi vaxuriyac, vaquiya mumierie mutataiyari naxiyari cuamariyaric, mcc mephapsiriecai teteri, que mane museviximarie. Mcc meppasiecai, yuvaiyarisie memitiyatcanic. 14 Merics xca mpa anecaitni, masi vacavamec catatiitieni Crisitu xuriyaya. Mc mavari aixa mane mcaseviximarie nayuyeitani mixatanic Cacayari, Iyari yuheyemec amuyeica mpa tipitacacu. Mc xuriyaya cataniitieca taiyari mcatasitateanic que mtatitateacai quepaucua mpa temteyuriecai cmana temtecuinequecai. Teuitiyaca, Cacayari mayeyurisie mieme teteuximayat tepac. 15 Ayumieme mc canihctni que mane miata tratu hecuame, mme memutainierie

460 meheixeiyat memacnec tita yuheyemec vahesie mtinaque que memteutahavarie. Mpa tiniuyurieni quepaucua mum, pvarunanai mvataxnac teteri memitisanaxc inari mexi auvecai meripai mieme tratu. 16 Tevi xca tratu utavevieni yupini hepasita, queyupame mtivamini quepaucua mumni, caneuyeveca mhecarec quename um, ariqueque niseirimc mc tratuya. 17 Tratu mpa mane aixa mynic, peuyevese tevi mmnic meri. Mc niuquieya asipcayve mexi cuxi ayeyuri que mane mitavevi. 18 Asita mc tratu meripai mieme quepaucua mutaveviya, xuriya putayeuriya. 19 Muisexi ana tinivarutaxatani yunaime teteri naime aisica que mtiuaisie inari niuquiyaric. Arique siquerusixi sipuri vaxuriya ha caniunitani. Urecanu cyeyari anahaca vita mtarayec, mcc xuriyac nivaruhapsieni teteri yunaime, niuqui xapayarita, 20 mpa utait, Ic xuriya tratu inariyari canihctni, que mtixeutaveviri Cacayari. 21 Yaxeica xuriyac nitahapsieni ixuriqui tuquiyari, xacrteta naime, mcsie mtiutimavarva. 22 Inari niuquiyari que maine, esivatcacu nait xuriyac canitiitivani. Xca xuriya catiyeuriveni pcareuyehviyarva.

caneuyeveca mitiyanic tita mtiquisica, miquec tita taheima mtimieme.

Crisitu que mtitayeita tita axa mtiane, mavari mayuyeitac


23Merics,

461 Peru tita taheima mtimieme, mc mavari masi yemec aixa manec caniuitiyani pta. 24 Crisitu quepaucua meutaha Tuqui Mpasieta, mana pcaheutaha mamac mveviyata. Haque yuric mtuqui, mc quisicayarita pcaheutaha. Muyuavisie miemeta pta neutahani. Hic Cacayari hxie caniuyeicani, tahesie mieme mtaniunic. 25 Mc meta, quepaucua mana meutaha mixa mavari ayuyeitvat pcayanecai, maraacame cui mhritarie que mreutahaque Tuqui Mpasieta xei viyari anuyeyeicacacu, xeime xuriyaya at. 26 Xca acu mpa anenique, mixa pmniqueyu cuie munetariepait hicrique. Hic masi xei mieme xeica masict canayani tucari taxximecacu, mitayeitanic tita axa mtiane, mavari mayuyeitac. 27 Teteri vahesie catininaquimc xei mieme memcuinic, ariqueta iscame nivatahavimc. 28 Yaxeicata Crisitu mecanixeiyacuni mme memicuevi, canivatavicueisitamc. Que mane xei mieme mavari mayeitarie hesiena mtiuhivanic tita axa memteuyuri yuvacavat, mc arique mecanixeiyacuni tita axa mtiane caxuavecacu. Mc inari niuquiyarisie canimasicni tita aixa tianet umramie, peru etriyaripa catinimasicni xeica. Yemec hepana pcaane que mtivaiyac. Mc mavari yuheyemec

Heprayusixi9,10 mcuxatariva xei viyari anuyeyeicacacu, mc hasuacu pcayve mvarayeatanic mme aura memacca. 2 Me xca varayeatanique, mecatehayevaqueyu memtemavatvecai. Vaiyari que tivatateaniqueyu tita axa memteuyuri hepasita, xca xei mieme meuitiyanique mme mya memteayexeiya. 3 Masi xexuime viyarisie mepaeritarivani axa memteuyuric. 4 Turusixi sipuri vaxuriya pcayve tevi tita axa mtiuyuri menuyeitirienic. 5 Ayumieme quepaucua cuiepa munuaniquecai mpa caniutayni, Mavari pepcanaquierie que pemtixatarie. Masi pepnesiucuhaaritiri nevaiyari. 6 Pepcanaquia sepa mavari mtaxni taipa. Mavari menuyeitaniqueyu tita tevi axa mtiuyuri, Mc pcamasinaque. 7 Ana mpa neputay, Cams ne, Que mreuxa xapa mcuicuiyasie nehepasita, Necaninuani yanemtiyurienenic Que mmatinaque ec Cacayari. 8 Merics mana mpa paine, Pepcainaquierie mavari, que pemtixatari, mavari mtaxni taipa, mavari menuyeitaniqueyu tita tevi axa mtiuyuri, mavari mxatarie que maine inari. Mcc pepcanaquia. 9 Ana cuitta mpa canaineni, Cams ne necaninuani

10

Heprayusixi10 yanemtiyurienenic que mmatinaque. Nitayeitani meripai mieme, mitaseiriyac arique mieme. 10 Mpa mtinaquec, ayumieme tepupasie tame, mavari mayeitariec xei mieme Quesusi Crisitu yuvaiyarisie uyeicat. 11 Yunait maraacate tucaric mana meniutiuni meteuximayat, mavari yaxeica aneme meicuxaxatvat. Peru mc mavari mpa mane hasuacu pcayve mtasianuyeitirienic tita axa temteuyuri. 12 Iya pta mavari puvevie xei mieme mtaanuyeitirienic tita axa temteuyuri. Mavarieya yuheyemec aixa miyuric, ayumieme mc Cacayari serieta canayerni. 13 Hic xeicari ptaicueva mexi meaivariexime mme memeyeunie, mexi meahapava hxiena. 14 Xei mieme mavari mayeitariec, yuheyemec pvarayeata mme mempasietve yuxexuit. 15 Iyari Mtiyupata ptasihecata yaxeica utait. Mpa canaineni, 16 Tratu mpa aneme necanivataveviriemc Mc tucari ayeayu. Arique mpa paineta Tiaitame. Neinari niuquiyari nepvapitani Yuiyarisie memeixeiyanic. Mana nepitautani Mcc memyuiyaritacac. 17 Axa que memteuyuri, Inari que memteutisanax, Mpa nepcaraerivaniri. 18 Mericte mc hepasita xca reuyehviyarieni, tavari mavari

462 pcaxatarieni, menuyeitanic tita axa mtiuyuri. nepaine neivama, Quesusi xuriyaya mutaxriyac, heiserie tepexeiya tecamamat temeutahaquenic Tuqui Mpasieta. 20 Huye hicque mmieme mcc temayeyuyurinic, mc tecanexeiyani, mc mtahuyetaxc tahesie mieme. Que muitarie yuvaiyarisie, tahuye pata, temeutahaquenic tame haque mreunamecai mc ixuriquic. 21 Mc meta, tecaneixeiyani maraacame mtrcaye Cacayari quiya mhritarie. 22 Merics mpa manec aurava tequeaccani, taiyari yemec yuxevicacu, yemec yuri teteeriet, taiyari itiyacacu axa tecateyuriet capa taiyari tasiutatienic tita axa temteuyuri hepasita, tavaiyari meta hauxinariecacu ha aixa manec. 23 Yatequetecahuni, mpa tetetahecatat que temteicuevie taaurie tecaaxrvet, mpa tetemait, que mane mpa mtatiutahavix tita mtatimini, mc yacatinicamieni que maine. 24 Tequehetataeritvani tanait, temtavariyanic temtetacanaquieriecac aixa temteyuriecac. 25 Tepcatehayevani teptacuxexerivani, hipame vahepa tepcatehayevani. Teptatuicani masi. Que xemteimate mc tucari

19Ayumieme

Aurava tequeaccani

463 mayeaximec, masi vacava mpa xequeteneyurieca. 26 Taiyari yaanecacu xca tetavariyani axa temteyuriecac teheitimaime tita yuri mraine, mavari pcaxuave tavari menuyeitanic tita axa temteuyuri. 27 Xcari mpa aneni temamat teptaicueva temtaivaviyarienic xeica, yuhaxac quepaucua mvataxtani mme memeyeunie, yumexitat taipa. 28 Xca itixanierieni inari niuquiyari Muisexi miata, caniummc canenimayasiet, yuhutat ya yuhaicat mpa metetahecatayu. 29 Que xetecueriva. Masi yemec hesiena catinaque tatacuri, que mane minanaima Cacayari nuaya, que mane seviximariecame merie mc xuriyaya tratu mutaseiriyari cmana, mupasie cmana, que mane mitaveerie Iyari aixa mtatipita. 30 Tame tepimate que mane mpa mutay, Necmana nepnemieneni, aneprapica ne. Tavari mpa putay, Tiaitame tatacuri nivapitamc yuteterima. 31 Pmariveni quepaucua Cacayari mayeyuri miviyani. 32 Xequenaerivani masi meripai que mtiuy. Ana cuit xeuhecariyarieca, cuini mieme xepteucacucuinecai peru xepteneviecai. 33 Sepa yunaime vahxie xemtevinariecai axa xetechavarvat xeuximatariet, sepata hipame xemvapareviecai quepaucua mpa memitarie,

Heprayusixi10,11 xeme xepteneviecai. 34 Memanutaxriyacai que memteucuinitarie, xemeta vahepa xepteyumaicai. Xeyutemamaviet xepvaneviecai quepaucua memxeteunavairi xepini, mpa xetemait, yupini masi aixa mtianene emtiterive xemtehexeiyac xeme muyuavisie. 35 Ayumieme nepaine, xepcaheivivivani tita xemtehexeiya. Heiserie xepexeiya xecamamat xemyacac. Mcc vacava xepteiva. 36 Caneuyeveca xemteucaneviecac, xeheixeiyat xemacnec que xemteutahavarie quename mpa tixepitani, yaxeteyurieyu que mtinaque Cacayari. 37 Esiva yareutevicacu cuxi, Que mane umamie caninuamc, Epcareutere. 38 Mc heiserie mexeiya nehesa miemett Mc canayeyuricamc yuri mtieriec. Xca varipieca Neiyarisie nepcanaquiaca que nemtixeiya. 39 Peru tame mpa tepcaanene. Tepcavaripietca, tepcatatmaiyarieni. Masi yuri tepteerie tatucari temcatatmai yac.

11

Que mane yuri mtierie mpa ptimate, peixeiyani tita mticuevi. Mpata catiniyumaica, apuve tita mcatixeiyarieve. 2 Mpa yuri memteeriecaic

Que mane yuri mtierie

Heprayusixi11 mecanimarivacaitni tauquisiema meripai miemete aixa memteyuriecaic. 3 Yuri temteeriec mpa teptemate, cuie munetariec Cacayari mpa utaycu. Tita mtixeiyarieve que mtiuveviya, tita mcarahecac catiniutiveviyani. 4 Yuri mtieriecaic Haveri mavari aixa mane pixata Cacayari, Caini mavarieya aixa caanecacu hepana. Mpa mtiutimavaxc ptahecasie quename heiserie hexeiyacai, Cacayari mpa tihecatacacu imiquierieya hepasita. Ayumieme sepa mmqui, inarieya pticuxata cuxi. 5 Yuri mtieriecaic, Enuqui pevitquie mqui mcaayanic. Pumavecai Cacayari heivitcu. Cahevitquievet cuxi, mpa ptihecasiecai minaquiaritacaic Cacayari. 6 Tevi yuri xca catierieca, pcayve minaquiaritanic. Caneuyeveca mpa yuri mtieriecac que mane Cacayari aurie mayeamc, quename auyeica, quename tivaivisita mme memicuvautve. 7 Yuri mtieriecaic Nuhexi yucuerivayuriet nitavevieni naviya mvatavicueisitanic yuquie quiecatari, mpa tiutahavarieca tita teteri acuxi memcatexeiyavavecai hepasita. Mpa mtiuyuric, cuiepa memtama vahesie ptiuhiya, mcsie pta ptiunaquix heiserie mexeiyanic yuri tieriet. 8 Yuri mtieriecaic, Apurahami quepaucua mutainierie,

464 yaticamiet manapait caneyani haque hesiena mrenaqueniquecai. Caneyani asicatimait haqueva menuaniquecai. 9 Yuri tieriet mana caniuyupata mc cuieyarisiepait que mtiutahavarie hesiena mtinaqueniquecaic, peru xeime cuieyapa ptimaicai. Ixuriqui quiyarita menayetecaitni mc Isahaquimat Cacuvumat. Mmeta vahesie ptinaqueniquecai que memteutahavarie, yaxeica Apurahamipa. 10 Canicueviecaitni mc quiecari qui heta mieme tenari mexeiya yemec, inarieya metimac Cacayari, mitavevic. 11 Yuri mtieriecaicta, Saramat trcariya mepupitarie nunusi mehexeiyat memacnec, sepa tucarieya manutita sepa mucarasitcai. Mpa ptiuy yaticamiecame meriecaic que mane mpa mtitahavix quename mpa tipitaniquecai. 12 Ayumieme xeimesie meniyecne, sepa mc mumximecai. Taheima miemete xuravesixi vahepa meyupamet mecanacne, xiecari haramara tesita miemepa meyupamet menacne mcayuinasinapa. 13 Yuri meteeriet meneutacuixani mme yunait. Meheixeiyat mepcaac que memteutahavarie. Masi tevapai mepixei yuri meteeriet, mepivarita. Mpa mepteyuhecatacai quename xasie miemete ccamete mehmetcai xeica ena cuiepa meuuvat. 14 Que mane vahepa maine, mc pyuhecata

465 quename icuvaune yucuie. 15 Xca meicuxatanique mc cuie haque memeyec, tucari mephcaqueyu memcunuaxanic mana. 16 Hic masi mepihiveerie cuie masi aixa mane taheima mieme. Cacayari ayumieme pcayuteviya mme vacacayari mmarivanic. Quiecari pvarunsiri. 17 Yuri mtieriecaic quepaucua mutaisiparie Apurahami, mavari payeita tma Isahaqui. Que mane mpa mtiutahavarie que mrexeiyaniquecai, mc mavari payeitaniquecai yunive muyuxevicai. 18 Apurahami mpa ptiutahavarie meripait, Isahaqui xiyarimama mepteutervarvani mme ahesie memyecne. 19 Apurahami mpa tiniychavecaitni, Cacayari myvemetcaic tavari menucuquetanic mquite vasata. Ayumieme hutarieca heixeiyat que mrata, inari canayani. 20 Yuri mtieriecaic Isahaqui asita tita umramiecaic mpa raerivat, aixa caniutayni Cacuvu Esahu vahepasita, aixa memitarienic. 21 Yuri mtieriecaic Cacuvu quepaucua mmximecai aixa caniutayni yuxexuime Cuse nivemama vahepasita, mme aixa memitarienic. Puyutanenevi yutuicat yuisc. 22 Yuri mtieriecaic Cuse umximet mpa praerivacai mana memyecnequecaic mc cuieyarisie Ixaheri xiyarimama, puyutaaitax caxarieya manutquienic. 23 Utinuivacu Muisexi yuri memteeriecaic uquiyarimama

Heprayusixi11 menitiavieta haica mesayari visi memteixeiyacaic nunusi, memcateheiyehviriecaic cuiepa tiaitame que mtiutaai. 24 Yuri mtieriecaic Muisexi eutevit, mc cuiepa tiaitame tevarieya pcayutervanacai, pcauyuvari Parahuni nuaya uca niveya mxasivanic. 25 Puyuvari masi axa mitarienic Cacayari teterimama vahamat, cayuvariyat mnaquiacac axa tiyurienet yapamexa viyari. 26 Heerivat tita mraivaquecai xeica, mpa pticuerivacai, quename masi vaca hexeiyaniquecai axa tichavarvat Crisitupa, quenameta tixat carexeiyaniquecai pini xca rexeiyanique Equipitusie timieme vacava. 27 Yuri mtieriecaic Equipitu cuieyarisie neyeyani caimacat cuiepa tiaitame sepa mhaacai. Ptiucaneviecai, que mane Cacayari mxeiyapa pyanecai, sepa mc mcaxeiyarieve hasuacu. 28 Yuri mtieriecaic Pasicua ixarari pusuta memtehaerivanic Cacayari que mtivaruhayevax vateterima. Ana quitenie pyax xuriyac, que mane mvacaunarmecai vamatarima mcavamayanic Ixaherisixi vamatarima. 29 Yuri memteeriecaic Haramara Muxuresie mecananucne macuvaquipa anecacu. Equipitutari mpa meteyuriecut menehauxani haramarasie. 30 Yuri memteeriecaic, Quericutari vatesariya nanacauni

Heprayusixi11,12 atahutamexa auriena meacnecu. 31 Yuri mtieriecaic Xahavi pcautatmaiyari teteri yuri memcateeriecai vahamat. Mc uca tuminic myuvitnacai canihctcaitni, peru ana yuquita cuyaxi nivarutanaquierieni memaavienenierecai, aixa ptivaxeiyacai. 32 Mericte, tita cuxi netitaxata. Quereuni Varaqui Sanisuni Quepite Raviri Samueri texaxatamete yunaime xca mc nexasitanique, tucari nepcahcaqueyu. 33 Mme yuri memteeriecaic mepvaraivax cuiepa teaitamete, heiseriemec mepteaitacai, meheixeiyat mepac que memteutahavarie, menivarataimaiya mayesi memcavaticuanic, 34 menitni tai sepa mtrcayecai, meniutavicueni cusirac memcacuiivac, sepa memuveraranicai meputrcariyarie, cuyac yvavemete mecanacne, menivaranucuveiya cuyaxi xasie miemete. 35 Ucari tavari menivarutanaquierieni yuhesa miemete, meucuicu meanucuucu. Hipat menitiveivacaitni mecayuvariyat memxnarienic. Mpa mepteyuriecai mempitarienic masi aixa anemec memanucuunic. 36 Hipatta que memteupitarie, mecaninanaimariecaitni mecanitiveivacaitni, meta meptihivacai mepanutaxriyacai. 37 Meptituaxivacai tetexic, sexusuc meptixitevacai, mepinasietvecai,

466 mepcuiivacai cusirac. Menicuuvacaitni muxa naviyari sipu naviyari meanacattcait meicutextvet, meteheuyehat meuximatariet axa meitarietvet. 38 Cuiepa memtama aixa mepcateuiyaricai vasata memxuavenic teteri mya memanenecai. Macumavesie hrisie mecanicuuvacaitni meheuyexriet, terta meucatevasie meyetetcait. 39 Mc yunait sepa memhecasiecai yuri memteeriecaic, acuxi tita memteutaxatarie metehexeiyat mepcaac. 40 Cacayari meripai tixat ptiutavevi masi aixa mtiane tahesie mieme, mme memayeaxanic ateuuvacacu tame xeica.

12

Ayumiemeric hic taaurie meyuxeriecacu mya meanenet tehecatamete cui meyuvacavat, tepeihani naime mrahete, naime axa mtiane mtasicuhapana. Tecavaripietcait tepuhuni, teptanausaxani temetaaxanic haque temecueviya, 2 cuini mieme Quesusi tehaerivat, que mane misuta meyeata titasie yuri temteerie. Mc mpa raerivat que mtiyutemaviecaquecai ariqueque, pitanevie curuxi sepa mutevinarie. Hic mana paca Cacayari uvenieya serieta. 3 Capa xeuuxenic xeme, yuiyarisie capa xevaripiecac, xequenaerivani mc que

Quesusi xeica tepaerivani

467 mtiucaneviecai axa teyuruvamete cuini mieme meheyeuniecacu. 4 Xeme que xemteyucuitve tita axa mtianemat, acuxi xexuriya pcauhane. 5 Xari xepcahetmai que mtixetuica tevi yunive mticuxaxatvapa, mpa utait, Neuxei nenive, Pepcatiucataveerieca Tiaitame matiquitacacu cuini mieme uximataricac. Pepcavaripieca mc masiutateacacu. 6 Tiaitame uximataricac Ptiquita que mane mnaquierie, Yunaime pvacuvaya yunivema mvarutanaquierie. 7 Quepaucua xemteucaeniva, xetequitariet xemacnec uximataricac xepya. Cacayari pxeyuriene que mvayurie yunivema. Quepai ranivetcacu, mc uquiyarieya ptiquita uximataricac. 8 Me xca uximataricac xecatequitarieni yunait axeica que memtepitarie, cari avienuari xepnivemama, Cacayari xepcanivemama. 9 Mc meta, tepvarexeiyacai tauquiyarima memteteritcai. Mme metatequitacacu uximataricac tepvareueniecai. Hic yeme masi tepienieca iyarite vauquiyari temayeyuyurinic. 10 Mme yapamexa tucari meptatequitacai que mtivanaquecai uximataricac. Mc masi aixa temitariecac ptatiquita uximataricac, hepana tepasiet temacnec. 11 Uximataricac mexi

Heprayusixi12 tetequitarie, tetatemamaviecame tepcataerie, masi tetahiveriecame teptaerie. Ariqueque mme mpa memitarie mecanipitarieca heiseriemec yamemtecahunic, yuiyarisie mecauximatariet.
Mme memixanierie Cacayari aixa tiucaiyaricacu

yumama xequeneuseiriyaxa mveraranic, yutunuteta mcatrcavic xequeneutiseiriya mtitrcaxanic. 13 Huye mxexeuravi xequeneutivevi ycasie mieme, mcatatunirec tita mtitunirive, mranayehiyanic pta. 14 Aixa xemtevaxeiyanic yunaime xequeneyumexitaca, xempasiecac Cacayarisie miemec meta. Xca mpa catipasieca, hasuacu pcaixeiya Tiaitame. 15 Xequeneyviyani xevit caayeavet mcaayanic, Cacayari aixa tiucaiyarit que mtiminiqueyu. Xequeneyviyani xevit capa xemuinanenic, nana cuiepa mutineica hasivimec mtixuxuaverepa yanet. Mpa xca tiyurieneni, yumiret meniseviximariecacuni. 16 Xequeneyviyani capa xevit icumavanic que mane mcayya mcaycna, capa Cacayari caayexeiyat yanenic Esahupa. Mc xei icuaiyaric nipata heiserie mexeiyacaic mmatarietcaic. 17 Mpa xeptemate, arique quepaucua heixeiyat mayeimccai tita hesiena mtiutaxasie aixa

12Ayumieme

Heprayusixi12,13 mitarienic, pxanierivacai. Mpa pcatiupitarie myupatanic tavari, sepa utasuat mpa mtivaucai. 18 Haque xemeaxa xeme, mana xepcauaxa meripai miemetexi vahepa haque tevi myve mimayanic yemuri, haque tai mtaa, haque meyvi, teca haque meyeica, 19 cuxineta haque mehsierie, haque xevit meenierie utaniucacacu. Mme quepaucua memieni mepitavaviri xeime niuquic memcatahavarienic tavari. 20 Mepcaiquemacai tita memteutaaitarie mpa metechavarvat, Sepa yeutanaca mimaya yemuri, tetexic pmierieni tituaxivat. 21 Yemec marivet mtiyuxexeiyacaic, asita Muisexi mpa niutayni, Ne nepuma nepuyyaca. 22 Xeme masi xepuaxa Siyuni yemuriyari haque meve, Cacayari mayeyuri quiecariena, Querusareme taheima mieme haque maniere, yumireme vahesa xepuaxa, taheima miemete niuqui tuayamete vaixararipa, 23 mana matarixi memutinunuiva muyuavisie memacayasari haque memeyuxexeriva, mana xepuaxa, que mane iscamett mvataivaviyani yunaime Cacayaritt, mcsa xecaniuaxani, mme heiseriemec yamemtecahucai memayeaxavave yuiyarisie memuuva, mme vahesa xecaniuaxani, 24 que mane tratu hecuame muata Quesusitt, mcsa

468 xecaniuaxani, haque xuriyac mreyarie cmana tevi mitiva xecaniuaxani. Mc xuriya masi aixa anemec catinihecatani, Haveri xuriyaya hepana catihecatacacu. 25 Xequeneyucuerivayurieca capa xeixanieriecac que mane maniuca. Mme mepcautavicuei meixanierieca que mane ena cuiepa mpa mtivarutahavix que memitarieniquecai. Tame masi yemec tepcatavicueni xca taaurie teaxrieni temcaienienic que mane taheima maniuca. 26 Mc utaniucacacu caniutayuani cuie ana. Hicta que mtiyurieni mpa paine yautait, Xei mieme cuxi cuie hca nepcatayuitani, muyuavita neptayuitani naime masi. 27 Xei mieme cuxi utait, mpa ptihecata, tita mtayuitarieni ptitayeitarieni, tita mtiutiveviya xatat. Peru ptiyuhayevani tita mcatitayuitarieni. 28 Ayumieme pampariyusi tequeipitaca mc temupitariec tatiaitvame. Haque mreaita mc, mana pcatayuitarieni. Mpa tequeteuximayaca Cacayarisie mieme pampariyusi teipitat, aixa anemec que mtinaque, teheyexeiyat teteheiyehviriet. 29 Tacacayari tai naime mtitixsitvapa canianeni.

13

Xepcatehayeva ni xevanaquieriet ivamarixi. 2 Xepcatehattmaiyani

Que mreuyevese yamtiyurienenic Crisitusie tiviyat

469 xemvatanaquierienic teva quiecatari. Mpa meteyuriet hipat mepvarutanaquierie niuqui tuayamete asimecatemait. 3 Xequenivaraerivani que mane memanutaxriya, vahamat xemanutaxriyapa xeteyumait. Xequenivaraerivani mme axa memitariexime mpa xetemait, xemeta yuvaiyaric xemuuvac. 4 Teteri xca menenequeni, aixa mequetexeiyarieca naime hepasita, peru meitiyatcait xeica mepyucumavani. Mes, Cacayari tatacuri canivapitamc mme memicumava que mane mcavaya mcavacna, memicumava xeime yaya, peru mme memitiya pcatixa. 5 Mpa xequeteneuuvani tumini xecahiveeriet. Xequenenaquiaca xeheixeiyat tita xemtehexeiya. Mc canihctni que mane mpa mutay, Ne yemec nepcamasihayevani axatame, nepcamasicuerieni hasuacu. 6 Ayumieme tecamamat mpa teputiyuane, Tiaitame canihctni que mane mnesiparevi. Nepcamaca, Ques nesiuyurieni tevi. 7 Xequenivaraerivat mme memtexeaitacai. Que memanenecai, Cacayari niuquieyac meptexeutaxata. Xevaraerivat que memteutiparix, mpa que memteuuvacai, xequenivaqueni yuri que memteeriecai. 8 Quesusi Crisitu meripai hicta yaxeica canianeni,

Heprayusixi13 yuheyemecta. 9 Tevapai xepcayuvitna, quisica yc aneneme xepcaenietveni hipame vayeiyarisie mieme. Aixa caniymc yuiyarisie mseiriyarienic iya aixa tiucaiyaricacu, peru icuaic hasuacu pcaseiriyarieni. Mme icuaisie meteviyat memuuva havai mepcaupareviya. 10 Tame mrayutimavatre tecanexeiyani. Mana mieme memtecuacac heiserie mepcahexeiya mme memtemava ixuriqui tuquiyarita miemec. 11 Maraacame cuini mieme mhritarie Tuqui Mpasieta quepaucua miatva vatevama vaxuriya aixa miyurienic tita axa memteuyuri, caxari mana ptaiyari quiecari tesita. 12 Ayumieme Quesusita quitenie aurie ptiucuinix tacua, Cacayarisie mieme mvapatanic teteri, mc mumieriec. 13 Hicm hesana tepyehu quiecari tesitapai, niuquimarica teneviet hepana. 14 Ena cuiepa tepcaheixeiya quiecari emtiterive. Tepitacuevie quiecari xevit umamie. 15 Ayumieme mc tasipareviecacu, tamavari tequeivevirieca Cacayari taheyemec, aixa teutiyuat hepasitana. Tateta mayeneicac tequetahecatani hesana temiemett que mane mhc, mc canihctni tamavari. 16 Mc meta, xepcatehattmaiyani aixa xemteyuriecac xemteyumicuanic. Mavari mpa mane pinaque Cacayari.

Heprayusixi13 que memutiyuane mme memtexeaita, xevaeniet. Mme mepiviya xeiyari mpa metemait, yhritarica hepasita memtaivaviyarienic. Mpa xequetenivaenieca, mme mpa memteuximayacac meyutemamaviet, meutiaivat memcayacac. Me xca xevahiveritaca, xeme masi xepcapareviyani. 18 Tahesie mieme xequeneyunenevieca. Tame mpa teptetamate, taiyari aixa pane asipcahaine, naimec temtavariyac aixa anemec temeuuvanic. 19 Nepxetuica mpa xemteyuriecac masi yemec, cuitva xempitarienic tahxi temutinenierec.

470 muxasi vahveme mmarive Tatiaitvame Quesusi, mc itaseiriyaca tratu yuheyeme amuve mc xuriyayac, 21 mc xca xeayeatani que mtinaque yaxemteyuriecac naimec aixa xeteyuriet, mc xca xeyuitani xeminaquiaritanic que mtixexeiya, Quesusi Crisitu xepareviecacu. Mc hepasita aixa queticuxaxasivani yuheyemec. Mpa xeica canianeni. 22 Neivama nepxetuica, xequeneuyuvariya xemienienic neniuqui que nemtixetuica. Yapamemec neptixeutautiri. 23 Mpa xequetenemaica, taiva Timuteu muxnariec. Cuit xca nuani tahamat tepxexeiyayu tanait. 24 Xequenivavaritaca yunaime memtexeaita, yunaime Cacayari teterimama. Itariya cuieyarisie miemete mepxevarita. 25 Aixa xca tiucaiyarini yunaime xehesie mieme. Mpa xeica.

17Yaxequetenecahuni

mane Cacayaritt mtasipita taiyarisie temcauximatariecac, que mane mquite vasata menayevit

20Que

Aixa que mutay aixa memitarienic, que mtivaruvarita

SATIYACU
Meitanaxa
yunaime cavatateat. 6 Mpa quetitavavirieni yuri tieriet xeica, tixa huta iyariyari cahexeiyat. Que mane huta iyariyari mexeiya, mc hamevaripa caniuyneni haramarasie mieme muequepa muyuanepa. 7 Mc mya mane mecuxi ptihayeva mpa ticuerivat quename tipitarieni. Tiaitame tixa pcatipitani 8 tevi huta iyariyari mexeiya mhcc, myuxamurie yuyeiyac naimec. 9 Taiva tixa mcatihc veeme queyuxatani mpa raerivat veeme que mrayeitarie. 10 Xicutt meta veeme queyuxatani mpa raerivat tixa catihctt que mrayeitarieni, mpa timait, xa xuturipa peuyani. 11 Tau paneica xcat, xa ptivasixa. Xuturiyari pcaxrve, visi mtiyuxexeiyacai putiynax. Yaxeicata tevi mxicu ptavaxime yuyeiyac sepa que mtiyuriene.

Ne Satiyacu Cacayarisie mieme necatiniuximayatametni Tiaitame Quesusi Crisitusie mieme. Naisarie xemeutayeixa necanixevaritaca yunaime tamamata heimana yuhutame nuivarite.
Cacayari que mtatipita temtemaivavenic

Varisica

naimec xeyutemamaviecame xequeneyuerieca quepaucua xemtainasieni inari yc manenec, 3 mpa xetemait, mpa xeteinasieme yuri xca xeteerieca yemec, mcc xeteucaenivat xepacne. 4 Xequenayeaxa xeteucaenivat mpa xemtemasicnic myuxevic xeiyari, tixa mcareuyevesec. 5 Me xca xevit xeme caayeaveni mtimaivenic, mpa quetitavavirieni Cacayari. Mpa catinapitamc. Cacayari aixa iyaric catinivamicuani

2Neivama

caniitarieca que mane mtiucaeniva inasiet. Mc inasieme tucari canipitariemc 471

12Aixa

Que mtiucaeniva inasiet

Satiyacu1 inaric, yaxeica muma que mranutimaniyarie que mane mvaraiva nausaric, mpata catinitamarivamc, Cacayari que mutay quename vamini mme meminaquierie. 13 Tevi mexi inasiexime mpa pcahaineni, Cacayari pta caniyaneni nesiinatat hait. Cacayari pcayve mtainierienic para axa mtiyurienenic. Yaxeica mc pcaitainieni tevi, para mc axa mtiyurienenic. 14 Yuxexuit masi ycmana mepinierie axa memteyurienic. Meteyucahiveeriet mepyuviyana mepyuhapanina ycmana. 15 Tiyucahiveeriet cuit axa ptiyurieneni. Ayeame axa tiuyurienet, variyarica pmni, yaxeica uca ayehucat variyarica mtinivenipa. 16 Xepcateirviyarieca neivama nenaquierima. 17 Nait imiquieri aixa mane, nai temteumiquie mrayeaxe, mc taheima canimiemetni. Canacaneicani hecarivivamete vauquiyarisa miemett. Mc pcayupata, ni etriya que mtiyupata tau acayunirmecacu, mpa pcatiyupata. 18 Ycmana mpa tiuyhaveca ptautavevie, mpa utayca niuquic yuri mainec, para tame tita mtiunetasie mieme visi temtexeiyariecac, tame nivesicapa temtexeiyariecac yactniquet.

472 teteri mequeyumexitaca memenananic. Emequeteheutevini pta memtiniunic memyehaanic. 20 Tevi haat yapcaticamieni heiseriemec, Cacayari que mtixeiya. 21 Ayumieme xequenevivi nai mtiyusevixima, nai axa mtiane naisarie manayuhayeva. Xecaayueririyat xequeneutanaquieri niuqui xeiyarisie mucaitesie. Mc caniyveni xeiyari mtavicueisitani. 22 Niuqui que maine yaxetecahut xequenacni. Xeieniet xeica xepcayaca capa xeyucuamananic ycmana. 23 Xca niuqui enieni xeica, xca yacaticamieni, tevipa caniyaneni xicrisie myuixari yhxie que mtiyuxexeiya. 24 Yuixarieme caniyemieni, yapaucua que mtiyuxexeiyacai pratmaiya. 25 Que mane masi mtaniere mc inarisie mrayeaxesie mtasixnasie, que mane mcsie mayumieme, xca uename caratmaiya, masi xca yaticamieni mpa tiyurienet, mc aixa caniitariecamc yatiyurienet. 26 Tevi xca rayexeiyame yuerieca, peru xca caipirenutaca yuneni, mc masi ycmana caniyucuamananeni, yac xeica catinayexeiyani. 27 Me xca rayexeiyani itiyat caseviximariet, Cacayari mtauquiyari que mtixeiya, mpa pta caniyanemc. Canivaviyacamc memnutuixietca viyurasixi meta mexi meuximatarie.

Que mreuyevese yatemteyuriecac niuqui que maine

xequetenemaica neivama nenaquierima. Peru yunait

19Ipa

473 Pyviyanita, tita cuiepa mtimieme caiseviximanic.

Satiyacu1,2 mmett mecatehme memisevixima que manesa xemmiemete, axa meutiyuat hepasitana. Mc que mane mhc, mc aixa pane. 8 Me xca acu xeheyeatani Tiaitame inarieya, utarica que maine, Pepinaquierieca ahepa tevi yaxeica que pemtianaquierie manuyne, aixa canianeni. 9 Me xca yc petivaxeiyani teteri, axa xecaniyaca. Inari niuquiyari pxehecata que xemteitisana. 10 Que mane naimesie yamticamie inari niuquiyari que mainesie peru xca xei niuquiyari hepasita utiquetamre, masi hesiena ptiuhivani miseviximac inari naime. 11 Que mane mpa mutay, Pepcaicumavani xeime yaya hait, mcrita mpa niutayni, Pepcareamemivani. Merics sepa xeime yaya pemcacumava, perus xca petiamemivani, pepitisanax inari niuquiyari. 12 Que xemutiyuane, que xemteyurie, mpa xequetenemaica, iscame canixetaivaviyamc inari mtasixna que maine. 13 Que mane mcatiyucanenimaya, iscame cainenimayat pitahave. Perus que mane mtiyucanenimaya, mc praiva sepa iscame mitahave.

Neivama, Quesusi Crisitu Tatiaitvame visi manesie yuri que xemteerie, xequeteneuhayeva yc xetevaxeiyat teteri. 2 Mana tevi xca heutahani xemyuyexexerivasie huru hanirayari vatimanatcait visi mane anacatt, xcarita mana heutahani xevit cui mavet anacatnit, ques uyni. 3 Xcari cui xeixeiyani que mane visi mane manacatc, xca mpa xeteichaveni, Ec xa ena quenacani aixa manesie, xca mpa pta xeteichaveni tevi mmave, Ecs umapait queneuveni, mes ena neheta queneucani, 4 cari huta iyariyari xepexeiya, cari iscate xepayuyeita, peru axa xeteychavet. 5 Xequeneneenieca neivama nenaquierima. Tams Cacayari pvaranuyetexix mme cui memmamave cuiepa memtama que memtevaxeiya. Mme masi meheucaucame pvarayeita yuri que memteerie, para vahesie mtinaquenic mme memayeaxanic tivaaitvame mayanic, que mutay quename vapitani mme meminaquierie. 6 Xeme pta caayeaveme xepxata mmave. Tams xicusixi mecatehme memtexeuxita. Mme mecatehme memxehapa iscate vahesa. 7 Tams

Que mtivaruimaiyax yc memcatevaxeiyac teteri

uyni neivama, tevi xca yuri tieriecame yuxatani, peru tixa

14Ques

Xca yuri tierieca niu tixa catiyurienet, yuri que mtierie canimquini xeica

Satiyacu2,3 asicatiyurienet. Mpa niu yuri que mtierie, queri tiyveni para mtavicueisitarienic. 15 Taiva uquitt ucatt xca anacavixurieca, xca icuai heuyehaca tucarisie mieme, 16 xevit xeme xca mpa tichaveni, Aixa pereueriet quenemie. Eayesuime quenanacatqui, queneutahuxai, utait, peru xca xecaimini tita mreuyehva yuvaiyarisie mieme, ques uynicuta, aixa pcayni. 17 Yaxeica xca niu yuri tierieca, peru xca tixa asicatiyurieneni, yuri que mtierie pmqui xeica, ycmana asimcayvec. 18 Perus xevit xari mpa ptayni, Mericte ec xeniu yuri peptierie, ne masi tixat neptiyuriene. Queneahecata yuri que pemtierie tixa asipecatiyurienet, ne masi tixat asinetiyurienet nepnehecatani yuri que nemtierie. 19 Xari yuri peptierie xeniu quename Cacayari yuxevi. Mericte aixa pepaine, peru asita cacayarixi axa memanene mpa yuri mepteerieta. Ayumieme mepuyyacatca maricac. 20 Cari yac xeica pepticuxata. Tiets peavariyani mpa pemretimanic, tevi asimcayvec xca yuri niu tierieca tixa asicatiyurienet. 21 Merics tauquiyari Apurahami heiserie pupitarie tixat mtiuyuric quepaucua yunive Isahaqui mavari mayeitaniquecai mratimavarvasie. 22 Mpa xari peptimate, yuri tieriet iya, axeica tixa asiptiyurienecai.

474 Yuri que mtieriecai, payeatarie mpa tiyurienet. 23 Mpa tiyurienecacu utarica nayeani mpa manuyne, Apurahami yuri tinitaeririeni Cacayari, ayumieme heiserie hexeiyame canierivacaitni. Cacayari hamicuya niutatervarieni. 24 Mpa xari xeptemate, asitiyurienet xeica heiserie ppitarieni tevi, yuri tieriet xeica pcatixa. 25 Mcrita yaxeica ptiuyuri asita Xahavi ucatt tuminic muyuvitnacai. Tams tixat mtiuyuric heiserie caniupitarieni, quepaucua cuyaxi mvarutanaquieri niuqui tuayamete, quepaucua xasie mvarena xeime huyeyari uta. 26 Ravaiyari canimquini carecaiyarit. Yaxeicata yuri tieriet, peru tixa asicatiyurienet, canimquinita yuri que mtierie.

Neivama tequitamete xepcaacne yunait, hipat xeica, mpa xetemait, tame temtequitamete tahesie masi vaca prahivani. 2 Vacavamec tepecaxrve tanait. Xca tevi niuquisie cahecavauseni, mc canayeaveni. Caniyveni myupirenutanic yuvaiyarisie naime. 3 Xca pirenu tevarutaqueisitani cavayasixi memtasianuenienic, mcc vavaiyari naime taaurie tepahpani. 4 Neuxeita naviyasixi ememnene. Sepa memuequetca eca mtrcayec, taaurie mepaxriva titunisitvame

Taneni que mtiyuruva

475 esimyevac, que mtiyuvariya taaurie mehanic inavame. 5 Yaxeica taneni pyuxevi xeica esipet, peru marivemec caniyveni veeme myuxatanic. Cam macucyexiyasie xca utinaini tai esipemec, mc caniyveni eacuyeume mtaxsitani. 6 Taneni meta taipa caniyveni. Cuiepa timieme tixatat epyeca tavaiyarisie, tita mcatiheiserie naime tixatat. Tavaiyari psevixima naime. Ptasixrimsita tatucari naime. Xasi taiyariyarisie mieme panunetarie mtacac. 7 Yunaitri que memanene yeutari, viquixi, cuterixi, haramarasie quiecatari, yunait mecanimaxiusievaveni, teteri ycmana menivamaxiutavaveni. 8 Peru tevi pcayve mimaxiutani yuneni. Axa catiniyurieneni, pyuxamuriene xeica. Uhaye mmiyac xeica phne. 9 Tanenic aixa teputiyuane Tiaitame mtauquiyari hepasita. Tanenic meta teteri tepvaruxaxata axa memitarienic, sepa Cacayaripa meanenet memutiveviya. 10 Xei tetayarisie pvayeneica niuqui para aixa mitarienic para axa mitarienicta axeica. Mc aixa pcaane neivama. 11 Haixapa que tivatineica heuxeica ha hacacat hacucut. 12 Neivama xapasie que tiyve huriva tacariyari mtixuxuavere, ic meta, caxie nanayarisie que tiyve mtixuxuavere xapa. Yaxeicata haixa mausivi mvatineica aixa haaneme mayuyeitani pcayve.

Satiyacu3,4
Que mtimaive mpa tiupitarieca taheima miemec

xeme xca timaiveni, xca vaca timaica, aixa anemec yanet queyuhecatani, quename caayueriyat yatiyuriene, que mreuyevese mpa mtiyurienenic timaivet. 14 Me xca hasivimec xetesaca xca yuhesie mieme xeica xeyaca yuiyarisie, mecuxi xepcateyucataveerieca, mecuxi xepcateitavani xeheyeuniet tita yuri mraine. 15 Mpa que xemtemate xca mpa aneni, taheima miemec xepcaupitarie. Cuiepa pta canimiemetni, teteri vaiyarisie pmieme, cacayarixi axa memanene vahesa pmieme que xemtemaivave. 16 Haque memtesa haque yuhesie mieme xeica memya, manarita mecaniyuxamuriecuni, naime axa mtianec mepyaca. 17 Masi que mtimaive taheima miemec upitarieca, pitiya meri, meta aixa ptivaxeiyasita hipame, pcaayueriya, ptiyuaitarina, yuheyemec ptiyucanenimaya, aixa ptiyuriene, uximayasica que mreuyevese, huta iyariyari pcahexeiya, yac xeica pcatiitava. 18 Mme aixa memtevaxeiyasita teteri, yuuximayasica que memteuesa cayuvat mehexeiyat yuiyarisie, que mtitixuavere, mcc heiserie mecanipitariecuni.

13Xevit

Titayari xeteyucuyatatve, mc haque pemieme. Titayari xeteyucuitve. Tams

Tepcainaquierieca tita cuiepa mtimieme

Satiyacu4 xemnaquiacac xeica xepya, ayumieme mpa xepteyurie, mc naquieriya myumienec xevaiyarisie. 2 Tixat xeptehiveerie, peru xepcaheixeiya, ayumieme xepteyumemiva. Mc meta, xepyumexita hipame vahepasita xevaraivacut, peru xepyutexie tixat xetehexeiyat xemacnec, ayumieme xepyucuitve xepyucuyatatve. Masi xepcaheixeiya xemcaivavac. 3 Sepa xemtevava, tixa xepcateyetuiriyarva, xeiyari axa anecacu xemtevavac, xemicasitaruvanic xenaquiacut xeica. 4 Cari xeme teteri hipame vaitama memvacumava vahepa xepya. Xari mpa xepcatemate, xca inaquierieca tita cuiepa mtimieme, piuxiveerie Cacayari. Ayumieme que mane myuvariya minaquieriecac tita cuiepa mtimieme, mc Cacayari ayeuniet payuyeitva. 5 Mes mpa pta xetecueriva acu, quename xeniu utarica yac xeica haine, Cacayari tesat pihiveerie mc iyari mtasiutuita tatata, que maine. 6 Peru mc vacavamec masi aixa tiucaiyarit ptasiyurie. Ayumieme mpa paine, Cacayari nivarayeunieca mme memteucataveerie, aixa tiucaiyarit pta pvayurie mme tixa memcatehme. 7 Ayumieme xequeneyuvariyani Cacayari mtixeaitacac. Xequenayeunieca Cauyumarie. Xca mpa xeteyurieca, mc

476 Cauyumarie pyutauna xehesa. 8 Aura xequenacni Cacayarisa, mcta aura payani xehesa. Xequeneuyuitiexa yumamasie xeme axa teyuruvamete. Aixa ane xequenayeita yuiyari xeme huta iyariyari xemexeiyac. 9 Xequeneuximatarieca yuiyarisie masi, xequeneyuhiverieca xequeneutisuanani. Xenanai quepasieca hiverica mayanic. Xetemavierica quehiyani xexxnit pta xequenacne. 10 Tixa xecatehmett xequenayuyeitani Tiaitame hxie. Ana mc vavemete pxeayeitani.

neivama. Que mane miniuquima yuiva, que mane yuivasie mtiuhpa, mpa tiyurienet piniuquima inari niuquiyari, ptiuhpa inari niuquiyarisie. Merics xca inari niuquiyarisie petiuhpani, que mane inari niuquiyarisie yamticamiepa pepcayane, iscamepa xeica pepyane. 12 Que mane inari niuquiyari mucaye, que mane miscame, mc caniyuxevini. Mc caniyveni mtiyutavicueisitanic mtiyucaunanic. Quecuta ec peane ahepa tevisie pemtiuhpanic.

Taivama vahesie tepcateuhpani


11Xepcayuniuquimaca

xeme mpa xemutiyuane, Hicri uxaa nusu tepyehu mc quiecarisie ya mcsie, mana xei viyari tepeyurieni,

13Neuxei

Asixepcatemate uxaatni que mtiyni hepasita

477 mana tepetaharerutatveni tepteivatveni xeniu xemutiyuanepa. 14 Xeme asixepcatemate uxaatni que mtiynic. Ques titita xetucari. Axi xecanihmetni xeica. Axi epcareutere xeiyariet, cuit caxeiyariet payeica. 15 Masi peuyevese mpa pta xemutiyuanenic, Xca mpa tinaqueni Tiaitame, tepayeyuyurini, meta ipa ya mpa tepteyurieca, mpa xeutiyuat. 16 Peru hic masi veemete xepyuxata xetehaerivat que xemteyucataveerie xeica. Naime mpa que xemutiyuane yuhepasita, axa xepteyurie. 17 Merics que mane mpa mtimate aixa mtiyurienic, peru mpa mcatiyuriene, mc axa ptiyuriene pta xeica.

Satiyacu4,5 meuyevesec. Isanamete metihivacacu, que mane Yumireme Tivaaitvame mhc nivaruenieni. 5 Xemeri hiveericac xeica xeyat axepuuvacai cuiepa, xerucuyatvet xeica xepayumiemetetcai. Xepyuvaiyatacai vacaisixi vahepa xemcuiivanic xeica. 6 Xepixanetacai que mane heiseriemec yamticamiecai. Xepeivax, xepimi. Peru mc pcaxeayeuniecai.

Hicms xeme xemeucau. Neuxei, xequeneutisuani xequeneutihivani mpa xetehaerivat uximatarica mxeaxirmec. 2 Titac xemteheucau, mc ptitipque. Xeixuriqui pticmiva cpisi mepiyuine. 3 Xehuru tepayari xeprata tepayari pyucuitamatca. Cuitayari ptihecata xehepasita. Xepyuhiverita, yaxeica tai que mtiyucucuinec xevaiyarisie. Sepa tucari mtaparirme xepeuyucauita xeica. 4 Cam teuximayatamete vaivarica. Mepicuxeri xevaxata mieme, peru xepvacuamana xeme. Vaivarica pmasic

Xicusixi memteyucauximata

neivama xeteucaenivat xepcavaripietcani, Tiaitame mexi canuave. Cam cuiepa esame picuevie icuaxi cuiepa mieme cui mrayeaxe. Pcavaripi sepa emreutere auracacu mieme icrixa mieme ha tacueviet. 8 Xemeta xepcavaripietcani xeteucaenivat. Xequeneyutrcariyani yuiyarisie. Canayeaximeni Tiaitame munuanic. 9 Neuxei neivama, xeme niuqui xepcaxataca yuivama vahepasita, capa iscame xetixanierienic. Cam mc quitenie ptaaxime. 10 Texaxatamete Tiaitamesa memiemetett memtecuxatacai, mme xequenivaraerivani neivama quisica memhmetcaic, axa mane meneviet que memteucaenivacai temvaquenic. 11 Cam mme memteucaeniva aixa meitariecame teperie. Xepuenana que mtiucaenivacai

Xepcavaripieca xeteucaenivat, xequeneyunenevieca


7Ayumieme

Satiyacu5 Cuvi. Mpata xeptehetima arique Tiaitame que mreyeata, Tiaitame cuini mieme que mtiyucanenimaya. 12 Sepa naimec neivama, xepcayhritaca. Sepa taheima mieme xexatat sepa cuie xexatat sepa que tita mtihc xexatat, xepcayhritaca. Xca xeyuvariyani, h xequeneutiyuaneni xeica. Me tixa xca xecayuvariyani, tixa xequeneutiyuaneni xeica, capa xehesie tiuhivat ayanic. 13 Axa mane xca nevieximeni xevit xeme, queyutanenevieni. Me xca yutemavieca queutacuicani. 14 Xca ticuyeni xevit xeme, yuaurie quevaretacuevieni memyuyexexeriva vauquiyarima. Mme mequeineneviyani meicavirivat haseiti, que mane mtiaitame mc mehahavet. 15 Que memteyunenevie yuri meteeriet, mcc ptavicueisitarieni ticuicame, Tiaitame penucuquetani. Mc meta, xca axa tiuyurieni, mcc preuyehviyarieni.

478 hipat mexeeniecacu xequeneyuhecatani xca axa xeteuyurieni, xemyuneneviecac yuxexuime yuhesie mieme yunait, mpa xeteivaut xemanayexriyanic. Que mane heiseriemec yamticamie, mc nenevierieya vaca caniyvemc Cacayari mpa xca ticuyuitvani. 17 Eriyaxi canitevitcaitni tahepa tiucaiyarit. Mc cuini mieme pyuneneviecai mcacaviyec. Pcaucaviyex mana cuiepa haica viyari heimana ataxeime meseri. 18 Tavari puyutanenevi, ana muyuavisie pucaviyex, cuie pitixuavita icuaxi. 19 Neivama xca xevit xeme heuyevauseni tita yuri mrainesie cativiyat, xca xevit taaurie hehani, 20 mpa xequetenemaica, que mane taaurie meha axa tiyuruvame haque meuyeve mcauyeicanic, mc pitavicueisitani tucarieya mcaumnic. Sepa vaca axa mtiuyuri, mc canayeitariem c.

16Ayumieme

Meitanaxa Mexacame Xapayari


hutarieca cataniutinuivitani tucari temexeiyanic mexi tetaicueva yuri teteeriet. Quesusi Crisitu mquite vasata manucuquec yunivema catanayeitani. 4 Ayumieme tahesie catininaquimc tita mcatipnive mcatiyvi mcatiyeive, tita muyuavisie mreviyarie xehesie mieme. 5 Xemes yuri xeteeriet xecaniviyarieca Cacayari trcariyayac. Ayumieme xecanitavicueisitariecuni, Cacayari que mtihaarisie hic, que mtimasicni xevicueisitat tucari ayeayu quepaucua mtapare. 6 Mpa xetemait xecaniyutemamavieca, sepanet mreuyevese hic yapamexa xemyeheiveriecac xetainasietvet miremec. 7 Xca xemasicni yuri yemec que xemteerie, Cacayari aixa ptayni xehepasita, visi ptixexeiya, veemec aixa ptixexeiya quepaucua masict mayani Quesusi Crisitu. Xca mpa xetemasicni xetainasiet, cuini mieme

PECURU

Ne Pecuru necaninaritni Quesusi Crisitusa nemiemett. Necanixevaritaca xeme xemanayexeiyarie xemeucuyaxixa teteri vasata, Punitutari Carasiyatari Caparusiyatari Asiyatari Vitiniyatari vasata xemetitei hic. 2 Xecananayexeiyarieni Cacayari que mtimaicai meripait tauquiyaritt. Iyarieya xepatacacu Cacayarisie mieme xecaniyaca. Quesusi Crisitu mumieriec, xemeta xecaniuitiyani xuriyayac, xemyuvariyanic yaxemtecahunic que maine. Cuini mieme aixa xca tiucaiyarini xehesie mieme, xca xepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac.

Varisica

mane Tatiaitvame Quesusi Crisitu mcacayarieya muquiyarieya, mc hepasita aixa queticuxaxasivani. Mc vacavamec tatinenimayat,

3Que

Tucari que temtepitarie mexi tetaicueva yuri teteeriet

479

1 Pecuru1 aixa pyni. Ni huru tuminiyari mtipnive mcpa aixa pcaane, sepa taipa minasieve. 8 Sepa hasuacu xemcaixeiyavave Quesusi Crisitu, xepinaquierie. Xecaixeiyat cuxi, hesiena yuri xepteerie. Ayumieme xepyutemamavie anuyuhayevacamec visi aneme que xemtepitarie. 9 Titayari yuri xeteerie. Xeiyari mtavicueisitarienic, ayumieme yuri xetenierieca. Mericte, mpa xeitariet xenacnirmeni. 10 Mc vicueisitarica hepasita mepyuiyaritatvecai meptevautvecai Cacayari niucametemama quepaucua memtecuxatacai que xemtemiquieniquecai hepasita. 11 Meptevautvecai quepaucua mxatacai, que mane tucari mhecatacai Crisitu Iyarieya vahesie mtiviyacai. Yacatiyvecacu cuxi Iyari ptihecatacai Crisitu que mticuinequecai, arique visi anet que mrayaniquecai. 12 Mmeri mpa mepteuquitarie, yuhesie mieme mpa mepcayacai que memtehritariecai, tame pta tahesie mieme mepyacai mc hepasita. Xemes hic vicueisitarica hepasita xepteutahavarie vahepa, texaxatamete yametenixecuxaxatvacaitni, Iyari Mtiyupatasie meteviyat taheima meyenariesie. Cacayari niuqui tuayametemama mpa meptemaicaqueyu que xemteutahavarie.

480
Que xemteupasie, mpa xequeteneuuvani

xequeneyuhaaritaca yuiyarisie aixa anemec xetecuerivat. Xequeneyumateni. Naimesie xequetenecuevieca tita xemtemiquieni quepaucua masict mayani Quesusi Crisitu. 14 Tri yamemtecahu vahepa xeyat, mpa xepcayumaica meripaipa, que xemteyucahiveeriecai asixecatemait ana. 15 Que mane mxeutaini canipasieca. Ayumieme xemeta mcpa pta xeanenet xequenacni, hesiena mieme xequenepasieca naimesie que xemteuuva, 16 mpa mreuxac, Xeme xequenepasieca nehesie mieme, ne nemupasiec. 17 Mc yc cativaxeiyat nivainatani que memteyurie yuxexuit. Mya mane xca xeutahave yuuquiyaritme, xeteheiyehviriet xequeneyaca mexi uva xeutitei 18 mpa xetemait, tita mtipnivec cumu pratac huru tuminiyaric, mcc xepcaunanaiya quepaucua xemuxnarie uxaatni varie yac xeica xemcauuvanic, xetevarima que memtexequitacai yututuyari. 19 Xepuxnarie Crisitu xuriyayac pta cuini mieme masi mrayeaxec. Mc mavaripa muxa nunusipa caniumierieni, hesiena carahivacacu asicatiyvit, aixa anet mavari mayanic. 20 Cuie canetarievecacu cuxi, Cacayari yacatinimaicaitni

13Ayumieme

481 que mtiyurieniquecai iya. Tucari ayeaximecacu, xeiyariet nayani xehesie mieme 21 yuri xemteerie Cacayarisie Crisitu yatixepitacacu, xeme xehesie mieme. Cacayari canenucuquetani mquite vasata. Visi aneme nayeitani yuri xemtetaerienic Cacayarisie, xemicueviecac Cacayari. 22 Xecaniyuitirieni yuiyari, tita yuri mrainesie yaxetecahut Iyarieya xepareviecacu, ayumieme xecanivanaquierieca yuivama yac xeica xecatevaitaiyat. Mericte, aixa iyaric xequeneyunaquierieca miremec. 23 Hutarieca xeniutinunuiva. Imari mpnivesie xecaputinexa. Mcapnivesie pta xeputinexa, Cacayari niuquieya yatixepitacacu mayeyuri yuheyemec emtiterive. 24 Tams, Yunait teteri xapa mecanianeneni. Nai visi que memanene, xapa mieme tuturipa Mecanianeneni. xa ptayna, Tuturiyari pcaxrieni. 25 Perus Tiaitame niuquieya pta Yuheyemec aptiterive. Mc niuqui mxata, niuqui aixa manuyne canihctni xemuxatarie. Xequetenehayeva axa xeteyuriet naime, xepcateirmaca, yac xeica xepcatecuxatani, xepcatesaca, xepcavaniuquimaca hipame. 2 Tri xique memutinunuivax vahepa pta xequenehiveerieca

1 Pecuru1,2 resi iyarisie mieme mcahatuiyarie. Mcc xecanitivericuni, xetavicueisitariet xecanacnicuni. 3 Xari xecaneinatavaveni, mpa xeptehetima aixa que mtiucaiyari Tiaitame.

xequeteneviyani. Tetepa canianeni mayeyuri. Teteri menixanierieca, Cacayari pta nenayexeiya, veemec aixa tinixeiyani. 5 Xeme meta, tetexi que mtiuuitariva qui mayanic, yaxeica xeme xeayeyuyurit xequenetiuitarie qui xemacnec iyarisie mieme. Maraacate xequenacni Cacayarisie mieme xemupasiec, xemixatanic mavari iyarisie mieme que mtinaque Cacayari, Quesusi Crisitu xepareviecacu. 6 Tams ayumieme mpa preuxa, Neuxei, Siyunisie nenitaqueni Tete manayexeiyarie Sicurita mieme, Cui veeme. Que mane yuri mtierie hesiena Tixa pcayuteviyani. 7 Cuini mieme veemec aixa que mtixeiyarie, xemeta yuri xemteerie yaxeica xeptexeiyarie hepana. Yuri memcateerie vahepasita pta que maine, Mc tete qui vevivamete memixanieri, Mctt sicurita mieme tutuicame nayani. 8 Mc metat, Mc tetesie mepticamre Tete mrecaxritre canihctni.

4Mcsie

Tetepa que mane mayeyuri

1 Pecuru2 Mme meniuticamre niuquisie yamemcatecahuc. Mpa memteyurienic meniucayasarieni. pta xeime nuivari xecanihmetni xemanayexeiyarie. Maraacate xephme xemteaitamete meta, xeime nuivari Cacayarisie mieme mupasie xephme, Cacayari yuteterima pxeayeita. Mpa xepanene xemtehecatanic marivemec que mtiyuriene que mane mxeutaini xemtehayevac yvipa xeuuvat, mc hecariyayasie pta xemuuvanic mmarivesie. 10 Anapai nuivari xepcahmetcai, hics Cacayari teterimama xecanihmetni. Xepcanenimayasiecai, hic xeputinenimayasie.

482 xemmiemetec, yaxequetenecahuni que memutiyuane yunait heiserie memexeiya teteri vasata. Yaxequetenecahuni cuiepa tiaitame que maine mc mveemec. 14 Yaxequetenecahuni iscate que memutiyuane, cuiepa tiaitame mvareyenaxac memvatamariitanic mme axa memteyurie, aixa memtevatahavec mme aixa memteyurie. 15 Ipa canianeni tita mtinaque Cacayari, xeme aixa xeteyuriet xemenucunacac tita yac xeica memteutiyuane teteri asimemcatemate. 16 Xecanixxnini, peru xexxnit, heiserie xehexeiyame axa xemteyuriecac xepcayuerieca. Cacayari teuximayatametemama xecanihmetni pta. 17 Veemec aixa xequetenivaxeiyani yuxexuime. Xequenivanaquierieca ivamarixi. Xequeteneuyehvirieca Cacayari. Cuiepa tiaitame veemec aixa xequetenexeiyani.

13Tiaitamesa

9Xeme

Cacayari teterimama

ccamete xecanihmetni cuuvamete xecanihmetni. Ayumieme mpa necatinixetuicaniqueyu, xemtehayevac yaxeteyuriet que mtiyucahiveerie vaisie tiviyat. Mc hiveerica taiyarimat caniyucuitveni. 12 Hipame nuivarite vasata aixa anemec xequeneyaca. Xca mpa xeteyurieca, sepa memxeniuquima axa xemteyurie meutiyuat, aixa anemec xemteyuriec, mexexeiyat aixa meutiyuat mecanacnicuni masi Cacayari hepasita, mc tucari ayeayu quepaucua mvaxeiya.

Cacayari teuximayatametemama xequeneyaca


11Nenaquierima

yaxequetenecahuni que memutiyuane xecusiyarima naimec xetevareuyehviriet. Aixa memteuiyari memcaayueririya nepcavaxata xeica, masi memseseita que memutiyuane yaxequetenecahuni. 19 Aixa ptichavarvani xca hiveritarieca Cacayari haerivat, xca tiucacucuineni heiseriemec caitariet. 20 Titac

18Teuximayatamete

Crisitu tainari pata mtiucuinixc

483 aixa xetechavarvani xca xeteucaenivani axa xeteuyurieme xeica, xeutiveiyame. Masi aixa pta xeteuyurieme xeutiveiyame xca xeteucaenivani, Cacayari aixa ptixetahave. 21 Mpa mtiynic xeputainierie, Crisituta mtiucuinixc xehesie mieme, inari xepitat, xemiveiyanic iya que mtiyurienecai. 22 Mc axa pcatiuyuri. Irmari pcaxuavecai tetana. 23 Axa tichavarvat axa pcativarutahavix. Ticuinet asipcahainecai quename axa vayurieniquecai. Masi caniuyuyetuani, que mane heiseriemec mvainata aixa miyuririenic. 24 Mc yuvaiyarisie canititni tita axa temteuyuri cyesie ucavivat, tame teutixnarieme axa temcateyurienic uxaatni varie, temayeyuyurinic pta heiseriemec yatetecahut. Mc meucuveiyaxac, xepanayexriya xeme. 25 Masi muxasi memeuyexripa xepyacai. Hicrixa taaurie xeaxrieca muxasi vahvemesie xepteuvi, que mane xeiyari mviyasie.

1 Pecuru2,3 que xemteuuva Cacayari xeteheuyehviriet xeitiyatcait. 3 Que xemteyuquemarita, herie miemec xeica xepcamarivani, que xemteyusaa ycpasie, huruc que xemteaticuca, que xemteenacatc ixuriqui. 4 Masi xequenemarivani que xemanene yutata haque mcahemasic herie, yuiyarisie pta. Xca xeiyari caayueriyani xca cayuvat umaca, mc masi visi prequemarie mcapnivec. Que mane mpa mane, Cacayari cuini mieme veemec aixa ptixeiya. 5 Ucari meripait amemuuvacai mempasiecai Cacayarisie miemec, memtaicuevacai yuri meteeriet hesiena, mme mpa mepteyuquemaritacai yametecahut que memutiyuanecai vacnama. 6 Sara meta yacatinicamiecaitni Apurahami que mainecai, tiaitame tinitamare. Xemeta nivemama xecanacne hepana aixa xeteyuriet, xecamamat xca xemariusieca. 7 Uquisita yaxeica, xetemaivavet yuitama vahamat xequeneutiteni, mpa xetemait, xehepa memcatrcavic yuvaiyarisie. Veemec aixa xequetenivaxeiyani, mpa xetemait, mexetetacacu vahesieta ptinaque tucari memmiquienic xehamat. Mpa xca xeteyurieca xenenevieri pcaanunamieni.

Ucari yaxeica, yaxequetenecahuni que memutiyuane xecnama. Mpa xeteyuriecacu, sepa hipat yamemcatecahu niuqui que maine, vaitama aixa anemec xeuuvacacu yuri meptetaeritarieni asixecautiyuanecacu, 2 mexexeiyat

Que mreuyevese yamemteyuriecac meyuitat

yunait xequeneyuxevini que

8Imatrieca

Yaxequeteneyurieca xeiyari caxeutatienic

1 Pecuru3 xemteychave, xequeneyuxevini axeica xeyutemamaviet xeyuhiveriet nusu, xequenivanaquierieca ivamarixi, xequeteneyucanenimayaca, xepcaayueririyani. 9 Axa xeteupitarieme axa xepcavayurieni. Axa xeteutahavarieme axa xepcatevachaveni. Masis xequeneutavaviri Cacayari aixa memitarienic pta. Ayumieme xeputainierie, xehesie mtinaquenic aixa xemitarienic. 10 Que mane minaquierimc tucari, Que mane mixeiyamc tucari aixa mane, Quetihayevani axa utait yunenic, Quetihayevani yutetac cuamanarica ticuxatat. 11 Queicueirieni tita axa mtiane, Aixa quetiyurieneni pta. Queticuvauni aixa mtivaxeiyanic teteri. Queyumexitaca mcc. 12 Tiaitame nivaxeiyani mme heiseriemec yamemtecahu, Nacaya vanenevieric payumieme. Axa ptivaxeiya mme axa memteyurie. 13 Mc meta, quepaics axa pxeyurieni xca xeyuvariyani hic xemyumexitacac tita aixa mtiane hepasita. 14 Mes xca xeteucacucuineni heiseriemec yaxemtecahuc, xequeneyutemamavieca masi. Xepcavamacarca,

484 xepcayuxamurieca. 15 Masi yuiyarisie xequeteneuyehvirieca Tiaitame Crisitu que mtiupasie. Yuheyemec xequenehaarisieca xemtiniunic tita xemtecueviesie mieme, yaxeteichavet que mane mxetaivaviya. Mpa xetecuxatat xepcaayueririyani xeica, xequeteneuyehviri masi que mane mxetaivaviya, 16 xeiyari aixa anecacu caxetateacacu. Mpa que memtexeniuquima, mc hepasita mepyuteteviyani mme memxeniuquima que xemteyurie aixa anemec, Crisitusie xeteviyat que xemya. 17 Aixa caniymc xca xeteucacucuineni aixa xemteyuriec, xcate mpa tinaqueni Cacayari, peru axa xemteyuriec pcatixa. 18 Crisitutt xei mieme xeica caniumni tita teteri axa memteyurie hepasita. Que mane heiseriemec yamticamiecai, mc caniumni tame heiseriemec yatemcatecahu tahesie mieme, mtasiayeatanic Cacayarisa. Que mtitevitcai, caniumierieni. Yuiyari que mrexeiyacai, panutanieritarie. 19 Mpa anet asita caneyani, pvarutaxata iyarite memanutaxriyacai. 20 Mme meripai mepcayuvariyacai yamemtecahunic quepaucua Cacayari mtaicuevacai tiucaenivat ana Nuhexi amuyeicacaisie, mexi naviya veviecai. Mcsie meyetet yayupamet atahaicat meputavicuei memutihausie. 21 Mc inari canayani, yarica

485 caniinaritni. yaricac xevaiyari xepcahauxina que mticuiema, mcc masi xeiyari caxetateacacu xepyuhrita Cacayari xeeniecacu. Mpa xepteyuvicueisita hic, Quesusi Crisitu manucuquec. 22 Mc Cacayari serieta apuve muyuavisiepai heyaca. Niuqui tuayamete heiserie hexeiyamete trcariya hexeiyamete yunait yameptecahu que maine.

1 Pecuru3,4 mme niuqui memtaniunic yuhesie mieme quepaucua mvataivaviya que mane amuve haarisiet mvataivaviyac memayeyuyuri mquite yunait. 6 Ayumieme teteri memucui mecaniutaxatarieni hepasitana niuqui aixa manuynec, memtaivaviyarienic yuvaiyarisie teteri que memitariva, yuiyarisie pta memayeyuyurinic Cacayari que mrayeyuri. 7 Mc meta, canayeaniri nait mtiparec. Ayumieme xetemaivavet xequeneyaca. Aixa xequeneyumateni xemyuneneviecac. 8 Sepa naimec, xequeneyunaquierieca yuheyemec. Tiyucanaquieriecacu canayeitarivani vaca axa mtiuyuri. 9 Yuquita xequeneyunaquierieca niuqui xecaxatat. 10 Cacayari que mtixepita yuxexuime, mpa xequeteneyuparevieca. Que xemteuhritarie Cacayari imiquierieya hepasita mmire hepasita, mpa aixa xequeteneuximayaca. 11 Xca niucametni, Cacayarisie mieme utaniut queticuxatani. Xca tiparevivametni, mpa quetivaparevieca Cacayari que mtitrcariya. Mpa xeteyuriecacu, Quesusi Crisitu yatixepitacacu, Cacayari visi catinicuxaxasivamc naimec. Mc visi quetichavarvani, trcariya quepitarieca yuheyemec. Ic niuqui caniseyeni.

5Caneuyevecamc

Ayumieme, Crisitu yuvaiyarisie que mtiucuinix tahesie mieme, xemeta xequeneyuhaaritaca que xemteyucuinic, hepana xeteyumait. Tams que mane yuvaiyarisie mtiucuinix catiniuhayeva axa tiyurienet. 2 Ayumieme mexi yuvaiyarisie uyeica cuxi, tiucahiveeriet pcayaneni, teteri que memteucahiveerie, Cacayari que mtinaque pta yatiniyurienemc. 3 Senecat tucari manuyetasie tucari xephcai yaxemteyurienic que mtivanaque nuivarite. Axecaniuuvacaitni xerucuyatvet, xeteucahiveeriet xetarvet xeixaratvet xecuietvet tetexi xevarayexeiyat que mcatitauniva. 4 Mpa xemcateyuriec hic mecanihxiyaca, xeme vahamat xemcautananausac vahepa xeyutatuat xemtmaiyarienic. Axa metenicuxatani.

Aixa xequetenayeata que xemteuhritarie Cacayari imiquierieya hepasita

xepcahxiyaca xetainasietvet sepa

12Nenaquierima,

Crisitusie tiviyat que mtiyurieni tiucacucuinet

1 Pecuru4,5 taic. Xeiyarixitariecame xepcayuerieca mpa xemitarieximec. 13 Masis que xemteyuxevi Crisitumat, xeteucacucuinet iya mtiucuinixpa, mcc xequeneyutemamavieca. Mc meta, xca mpa aneni, cui xecaniyutemamaviecacuni quepaucua masict mayani visi anet. 14 Xca axa xeteutahavarieni Crisitusa xemmiemetec, xequeneyutemamavieca, mpa xetemait, Iyari visi mane xehesie ptiviya, Cacayari Iyarieya hctt. Vahesa axa pticuxaxasiva, xehesa aixa pticuxaxasiva pta. 15 Aixa pcayni xca xevit xeme tiucacucuineni mtiyumemivac mtinavayac axa mtiyurienec maniuvec. 16 Masi xca tiucacucuineni Crisitusie mtiviyac, pcayuteviyani. Crisitusa miemett mpa queitarieni masi, Cacayari aixa mticuxaxasivanic. 17 Tucari nayeani ivaurica msutarienic, Cacayari quie quiecatari meri temtainasienic. Xca tahesie sutarieni meri ivaurica, ques meuitarieni mme memcayuvariya yamemtecahunic niuqui que maine Cacayari hepasita aixa manuyne. 18 Mme heiseriemec yamemtecahu Xca haveri mieme xeica meutavicueisitarieni, Haquevari mme Cacayari memcaayexeiya,

486 Haquevari mme axa memteyurie. 19 Ayumieme mme memteucacucuine mpa mtinaquec Cacayari, mme caneuyeveca aixa meteyuriet memyuyetuanic, que mane mvaruneta mvaviyanic vaiyari. Mc yacatinicamieni que maine.

Ayumieme ipa neptivatuicaniqueyu xeuquiyarima. Neta xehepa necaniuquirasitni, necaniuniere Crisitu tiucuinecu, neta neheixeiyat necanayani tita umramie visi anet que temtexeisitarieni, ayumieme nepaine. 2 Cacayari muxasimama xehesie memteunaquix xequenivaviyani. Variyarica xecayat, xeiyari yaanecacu pta xequenivaviyani que mtinaque Cacayari. Tumini xehiveeriet xeica xepcayaca xeteyucuamanat, yaxequeteneyuvariyani pta. 3 Xevamarivecatat mme xehesie memtenaque xepcayaca, masi inari xequenayuyeitaca muxasi vahesie mieme. 4 Quepaucua muxasi vahvemete vauquiyari xeiyariet mayani, muma xecananutimaniyariecuni mcayeive, visi xeanenet xepayeitarieni. 5 Xeme xemhehecua yaxeica, que memutiyuane uquiravesixi yaxequetenecahuni. Xecaayueririyat xequeneyaca yunaime vahepasita naimec.

Cacayari muxasimama xequenivaviyani

487 Cacayari nivarayeunieca Mme memteucaxanierie, Aixa ptiucaiyari pta Tixat memcatehme vahesie mieme. 6 Ayumieme Cacayari ytrcariyac xetuicacacu, tixat xecatehmett xequenacne, mc yemec tixa xetehmetme mxeayeitanic tucari ayeayu. 7 Que xemteyuiyarita, xequeteneyetuiri naime, mc xehepasita myuiyaritac. 8 Xequeneyumateni xequenayeneniereni. Xenequixivi pcuyeica maye mahivapa icuvaunet que mane mtacuani Cauyumariett. 9 Xequenayeunieca, xequeneyuseiriyani yuri xeteeriet, mpa xetemait, caneuyeveca yaxeica memteucacucuinenic yunait ivamarixi naisarie cuiepa. 10 Mc meta, Cacayari naimec aixa catiniucaiyarini. Mc canixeutainieni hepana visi xeaneneme mxeayeitanic yuheyemec Crisitusie xeteviyacacu. Mcri

1 Pecuru5 yapamexa xetecuineyu canixemanesiquitamc, canixeseiriyamc, canixetrcariyamc, xequita mieme tesariya canitaquemc. 11 Mc trcariya quepitarieca yuheyemec. Ic niuqui caniseyeni.

taiva yamticamie que nemticueriva nesipareviecacu, yapamemec ipa netinixeutautirieni nexetuicat netixehecatat quename yuric ipa aixa tiucaiyari Cacayari. Mc aixa tiucaiyaricacu xehesie mieme xequenetiuca. 13 Mme Vaviruniyatari memyutixexeriva xehepa memanayexeiyarie mecanixevaritaca. Nenive Maricuxi meta canixevaritaca. 14 Xeteyucanaquieriet xequeneuyuvaritaca xeyunaquet. Yunait Crisitusie xemteviya xca xepitarieca yuiyarisie xemcauximatariecac. Mpa xeica canianeni.

12Sirivanu

Teutarica

Meitanaxa Hutarieca Mieme Xapayari


cuinie rayearcame mariveme. Mpa ptatiumi, mcc hamatana xemyutaxevirec que mtiane Cacayaritt, quepaucua xemtavicueni capa xeseviximariecac, cuiepa memtama que memteyusevixima memteucahiveeriec. 5 Mc ayumiemeyaric yuri xeteeriet cuini mieme xequeneyumexitaca aixa xeanenet xemayuyeitanic. Aixa xeanenet, tita mreuyevese xetematet xequenacnita. 6 Yaxetemait, xeseseyet xequenacnita yuiyarisie que xemteyuaita. Xeseseyet que xemteyuaita yuiyarisie, yaxeica xecayupatat xequenacnita sepa axa xemitarie. Xecayupatat, xeteayexeiyat xequenacnita. 7 Xeteayexeiyat, yuivama xevanaquieriet xequenacnita. Yuivama xevanaquieriet, yeme xeteyucanaquieriet xequenacnita. 8 Mpa xca xeteyurieca, cuini mieme xca yaxeteyurieca, yac xeica xeteuximayat xepcaayeitarieni, masi ptitixuavere pta que

PECURU

Ne Simuni Pecuru Quesusi Crisitusie mieme necatiniuximayatametni necaninaritni. Necanixevaritaca xeme xemupitarie yuri xemteeriecac tahepa, tacacayari tasivicueisitvame Quesusi Crisitu que mtixepita heiseriemec yamticamiec. 2 Cuini mieme xca aixa tiucaiyarini xehesie mieme vacavamec, xca xepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac, que xemteimate Cacayari, Quesusi meta Tatiaitvame.

Varisica

Cacayaritt mtrcayec, ptasiupita naime que mreuyevese temayeyuyurinic aixa anemec temteayexeiyanic. Mpa tecateniupitarieni temeitimanic que mane mtasitaini visi anet marivet. 4 Mpa manec iya ptasiumi tita mtatiutahavix temeixeiyanic

3Mc

Hamatana teptataxevire que mtiane Cacayaritt

488

489 xemteimate Tatiaitvame Quesusi Crisitu. 9 Que mane mpa mcaane, mc aura xeica caniniereni, masi canacpeni. Catinatmaiya que mtiuitiya, tita meripai axa mtiuyuri mtiunavaiyari. 10 Ayumieme neivama masi vaca xequeneyumexitaca xemitrcariyac mc uximayasica para mnrec que xemteutainierie que xemteanayexeiyarie. Mpa xca xeteyurieca hasuacu xepcaheuyexrieni. 11 Mpa xeteyuriet, yemec masi xecanipitariecacuni xemayeaxanic haque yuheyemec mreaita Tatiaitvame Tasivicueisitvame Quesusi Crisitu. 12 Ayumieme ne sepa mpa xemtemate, ic hepasita neheyemec necanixehaeritvamc, sepa xemutrcariyari tita yuri mraine mxeaaxixc. 13 Mpa nepticueriva, mexi ic vaisie neyeca pheiserie para nemxeanutahtanic mpa xemtehaerivanic 14 mpa netimait, cuit nepenutihna ic nevaiyari, que mnetiuhecasita Tatiaitvame Quesusi Crisitu. 15 Nepnemexita yuheyemec xemyvavenic mpa xemtehaerivanic neyemieyu.

2 Pecuru1,2 teutiyuat que mtitrcaye Tatiaitvame Quesusi Crisitu, que mtinuani meta. Masi tame temunenierix tephme, temixeic que mtimarive iya. 17 Quepaucua Cacayari mtauquiyari veeme mixatacai, visi aneme quepaucua mayeita, quepaucua xevit mutaniu visi anemesie marivemesie ayevet mpa utait hesiena mieme, Ic nenive canihctni mnaquieriva, hepasitana nemnaquia, utait, 18 ana tame tenienieni utaniucacacu taheima, quepaucua hamatana temuuvacai yemurisie Cacayarisie mieme mpasiecaisie. 19 Mc meta, tita masi vaca mtisei tecanexeiyanita texaxatamete vaniuquitme. Aixa xepteyurie xca xeienieca. Macuyvisie mhecariviepa canianeni. Xepienieca mexi cacatarive, tuxacta mieme xurave mexi caatineve xeiyarisie. 20 Yemec peuyevese mpa xemtemaicac, texaxatamete vaniuqui nait utarica xapayarisie mreuxa, tevi pcayve ycmana mihecatanic. 21 Mc niuqui quepaucua munua, tevi mpa mtinaquecaic xeica hasuacu pcaatarie. Masi patarie Iyari Mtiyupata vacuyuitvacacu teteri mempasiecai. Mme yametenicuxatacaitni Cacayarisa miemec.

cuamanarica mtaveviyasie, mcsie tepcateviyacai tame quepaucua temtexeutaxata, mpa

16xasi

Tepixei que mtimarive Crisitu

Mme texaxatamete tequitamete memyuterva peru memcahme

Hipat texaxatamete memyutervacai

(Cura 413)

2 Pecuru2 peru memcahmetcai meripai mepanucuui teteri vasata. Yaxeicata hic xeme xesata hipat tequitamete mepyutervani, peru mc mepcahmetnita. Niuqui mecaniatacuni avie cmana teteri memtatmaiyarienic yc manuynec. Asita mepyucuimavani, mpa meutiyuat quename mecaimate yucusiyari que mane mvaruxnax mvarunanai. Yapaucua meyutmaiyat menayuyeitacuni. 2 Yumiret vahesie mecateniviyacuni vahepa memyutatuanic merucuyatvet xeica. Mme vacmana, tita yuri mraine huyeyari pseviximarieca axa ticuxaxasivacacu hepasitana. 3 Pinite metehiveeriet, yac xeica meutiniut xecmana mepteivani. Sepa meripai amemuuva, xanaca pcayane iscame arique mvatahave, que mane mvacauna pcacusu. 4 Cams, Cacayari pcavaruhayevax asita niuqui tuayamete taheima miemete axa memteuyuri. Masi pvayetua tatacuri mvaxuavesie memtaviyarienic meucatevasie mvatiyvisie mexi cavatahavive iscame. 5 Pcavaruhayevaxta cuiepa memtama meripai miemete, masi pitaviyax Nuhexi atahutame vahamame. Mc ptixaxatametcai mtivacuxaxatvacai heiseriemec yamemtecahunic. Pitaviyax Cacayari, peru pvarutihausita cuiepa memtama Cacayari memcaayexeiyacaic. 6 Mc

490 meta, tatacuri nivarupitani memcaunarienic Surumasie Cumuxasie quiecatari, naxi nayeitani vaquiecarite. Inari nivarayeitani, mme arique amemuuvaniquecai Cacayari mecaayexeiyat memvaraerivanic que memteanayec. 7 Siepre tevi heiseriemec yamticamiecai niutavicueisitani Ruti titevacame. Mc cuinie tiniutiuxitarivacaitni, inari sanamete que memteuuvacai merucuyatvet. 8 Mc heiseriemec yacatinicamiecaitni, peru que mtinierecai que mtienacai mexi vasata ayecatei, tucaric yuiyarisie puximatariecai vaxeiyat que memteyuriecai inari memsanacaic. 9 Caniyveni Tiaitame mvatavicueisitanic mme Cacayari memayexeiya quepaucua memtainasie. Pyveta mme heiseriemec yamemcatecahu mvataviyac vauximatat, iscame arique mvataivaviyac. 10 Mme masi pvaquema, mme amemuuva yuvaiyarisie meteviyat, meteucahiveeriet memseviximarienic, meixanieriet que mane tiaitame mhc. Mmeri mepcayucuerivayurie, masi yuhesie mieme xeica mepyutatua. Mepcamama sepa memvasevixima mamarivavemete axa meutiyuat. 11 Taheima miemete niuqui tuayamete sepa masi cuini mieme memmamarivave meyvavet

491 metrcavit, peru mme mepcavasevixima quepaucua yamemutiyua, mevaxanetat mya memanene Tiaitame hxie. 12 Mme tatevama memcateuiyari vahepa meanenet, ycmana xeica mepteuiyari, meptinunuiva memtiviyarienic memcuiivac xeica, mme axa meutiyuat mepisevixima tita asimemcatemate hepasita. Mericte, tatevama vahepa meptatmaiyarieni mme. 13 Axa meitariet yameptepiniyarieni axa memvaruyuric hipame. Naquieriya meperie hecta merucuyatvet mme. Mepyusevixima mepyuyriya sepa xehamat memtecuaa xeica, memnaquiac meteirmatvet. 14 Yhxic ucaravesixi memvacuvautvenic pvanaque xeica memvacumavanic sepa hipame vaitama. Mepcatehayeva metecuvautvet axa que memteyurienic. Meptevairviya mepvaviya mme vaiyari mcasesei. Mme masi yuiyarisie mepiyamate hipame vapinite memtehiveeriecac. Vahesie ptinaque axa memtetahavarienic para axa memitarienic. 15 Huye meucueirieca mxeuraye, meneuyexrieni. Varami Vehuri nuaya huyetana meniuyune masi. Mc pihiveeriecai tita mtiivaniquecai sepa mcaheiseriecai, 16 peru niutatierieni inari mtisanacaic. Puxuri sepa memcaniuvave tevi niuquieyac tiuniut

2 Pecuru2 puxu caninena tixaxatame que mtiyurienecai cayumait. 17 Mmett haixapa mecanianeneni peru memayevavaqui. Axipa mecanianeneni tecac mequetcapa. Yriya cui myvi vahesie mieme caniviyariecamc. 18 Marivemec que memtecuxata peru yac xeica meutiyuat, meptevairviya mepvaviya mme haveri mieme memutavicuei, teteri memeuyexrie vahepa amemuuvacai. Meptevairviya mevahiveericasitat, teteri yuvaiyarisie meteviyat que memteucahiveerie, para memrucuyatvenic xeica. 19 Mpa meptevacuxaxatva quename vaniu meyvaveni memyunacac ycmana meutiyuat, peru mmett mya memutiyua masi yemec variyarica mepteuximaya tita mtippnisie miemec. Tita mreiva tevi, mcsie mieme variyarica catiniuximayacamc. 20 Mme memutavicuei mepteuhayevax que memteyusevixima cuiepa memtama, memeitimac Tiaitame Tiyuvicueisitvame Quesusi Crisitu, peru mme xca meaivarieni tavari meuviniyariet meripaipa, imatrieca masi yemec axa meitarietvet menacnicuni, memcaitarietvecaipa mataripai. 21 Masi aixa pyniqueyu xca mecaheitimanique huye que manesie uyeicat heiseriemec yamticamienic,

2 Pecuru2,3 peru aixa pcayniqueyu xca meucunuaxanique meheitimaime, meicueirieme aisica memyetuiriyari mpasie Cacayarisie mieme. 22 Mpa meniuyni, mc xasica que maine, Sc pucunua yuhayari mticuanic. Mc meta, Ucayarieca tuixu niucunuani hutarieca myutahaxumanic. Yuri paine xasica.

492 meutiyuat, mepyuvariya mpa memtehatmaiyac, Cacayari yautaycu muyuavi mataripai apuyemacai, cuie meta hapa pune, putaveviya hac. 6 Mccta ana miemete cuiepa memtamacai mecaniutatmaiyarieni ha utahnecu. 7 Mc mpa mutaycta, hic mieme muyuavi cuie niviyarieca mtataiyarienic, tucari ayeayu quepaucua teteri memcaheyexeiya Cacayari memtaivaviyarieni memtatmaiyarieni. 8 Mpa xeica xepcatehettmaiyani xeme nenaquierima, Tiaitame que mtixeiya, xei tucari xei miriyari viyaripa canianeni, xei miriyari viyari meta xei tucaripa pane. 9 Tiaitame ereutevit pcayane yuniuqui hepasita que mutay quename mpa tiyurieni, sepa hipat caheyeataveme memerie. Masi pcavaripie emreuterec xecueviet xeme. Pcayuvariya teteri memtatmaiyarienic ni xevit, masi pyuvariya yunait memayeaxanic para memtehayevanic que memteyuriecai. 10 Peru tucari canayeamc quepaucua Tiaitame munuani, tinavayame maxepa yvicta. Ana muyuavi canitayeimc carima utayuanecacu, titac mtiutiveviva nait canicumaveriyariemc taic. Cuie, tita meta cuiepa memtama memteutivevie, nait masict catinayeimc. 11 Mericte, nait mpa xca tiucumaveriyarieni, quepa reuyevese que xemanenenic

Hicri nenaquierima ic phc hutarieca mieme xapa nemutavevie nemxeutautirie. Icsie mieme iyasie mieme yaneptixeutaxata tita xemtehaeriva, nexeanutahtat nexeiyaritat xeiyari myuxevic 2 xemeerivanic que memutiyuanecai texaxatamete Cacayarisie mieme mempasiecai, yacatiyvecacu cuxi, xemeerivanicta Tiaitame tiyuvicueisitvame que mtiaitacai mme memenarie xehesa que memtexecuxaxatvacai. 3 Yemec peuyevese mpa xemtemaicac, tucari taparirmecacu teyunanaimavamete mecanitixuavericuni. Ameniuuvacuni que memteucahiveerie xeica 4 mpa meutiyuat, Haquevas pcaayeave cuxi mc que mutay quename nuani. Tauquiyarima memeucusixapai hicque, nait yaxeica anet acanitamaca que mtianecai sutapai quepaucua munetarie, meutiyuat. 5 Mpa

Tucari payeani quepaucua Tiaitame munuani

493 xeme, naimec xepasiet Cacayarisie mieme que xemteuuva, xeheyexeiyat, 12 xeicueviet mc tucari, xeimexitat cuitva mayeanic para Cacayari munuanic. Anas muyuavi tanaiyarieme ptaxsitarieni, titac mtiutiveviva nait canitavesitarimc taic. 13 Mc meta, tame tecanicuevieca muyuavi mhecua cuie mhecua, mc que mtatiutahavix. Mana quiecatari heiseriemec yamecateniyuriecacuni. 14 Ayumieme nenaquierima, xemicueviec mya aneme, xequeneyumexitaca mc xetaivaviyame mxexeiyac xecaseviximariecame xecayyvime aixa xeteyuxeiyacame pta. 15 Tatiaitvame que mreuterive tiucaenivat, tucari xehme xequeneyuerieca para xemtavicueisitarienic. Taiva Papuru teminaquieri yaxeica

2 Pecuru3 utait catinixeutiutirieni, que mtipitarie mpa mtimaivenic. 16 Naime xapasie yaxeica paine ic xatat. Xapateyasie niuqui canixuaveni mcuanive. Mme asimemcateyquitavave memcaseseye meneitatunani niuquieya, yaxeica que memteituna utarica hipame. Peru mpa meteyuriet ycmana mepyutatmaiya xeica. 17 Merics nenaquierima, mpa xeptemate yacatiyvecacu cuxi. Ayumieme xequeneyucuerivayurieca capa xecaseseyet xeacnec, inari sanamete metexeirviyacacu que memteheuyexrie mme. 18 Masis xequenevevereni vacava masi aixa xeteuiyarit xemacnirmenic, xeimatet xemacnirmenic Tatiaitvame Tasivicueisitvame Quesusi Crisitu. Mc veemec quecuxaxasivani hic, tucari mcaxve mexi caayeave. Mpa xeica canianeni.

Meitanaxa Mexacame Xapayari


pumave hesiena haquevas. 6 Xca yateutiyuani quename hamatana tetaxevi, yvipa xca teuuvani, tepteitava, yuri yatepcatecahu. 7 Masis hecaripa xca teuuvani iya hecaripa macavepa, tanait tecanitaxevicacuni. Mc meta, Quesusi Cacayari mnuaya xuriyaya naime axa temteyurie cataniitirieca. 8 Xca yateutiyuani quename tita axa mtiane tecatehexeiya, tacmana tepeutayexrva, tita yuri mraine tahesie pumave. 9 Me xca teitahecata tita axa temteuyuri, iya que maine yapticamie, que mtiheiserie yaptiyuriene, tita axa temteuyuri ptareuyehvirieni, cataniitirieca naime mcatiheiserie. 10 Xca yateutiyuani quename axa tecateyurievave, mc tiitavame tenayeitvani, niuquieya tahesie pumave.

VANI

Tita mataripai mtimieme, tita temteuenie, tita temteuxei tahxic, tita temtexeiyacai, tita tamamac temteumaya, mc tecanixecuxaxatvani niuqui tucari tiyupitvame hepasita. 2 Tucari masict nayani. Tame tecanixeiya, tecanihecatani, tetenixeutaxatani mc tucari mcaxve hepasita. Mc yuuquiyari canitetacaitni, tepuxeisitarie tame. 3 Tita temteuxei, tita temteuenie, mc tecanixecuxaxatvani xemeta tanait temtaxevinic. Que temtetaxevi tame, tauquiyarimat teptaxevi nuayamatta Quesusi Crisitumat teptaxevi. 4 Ipa tecateniuutani xemayeaxanic xeyutemamaviet.

Niuqui tucari tiyupitvame hepasita

panuyne niuqui hesana mmieme temienie temxecuxaxatva. Cacayari hecariyapa canianeni, yriya

Cacayari hecariyapa canianeni


5Ipa

2
494

Nenivema ic nepxeutirie axa xemcateyuriecac. Me xca axa tiuyurieni xevit, tame tepeixeiya que mane tahesie

Crisitu tahesie mieme ptaniuni

495 mieme mtaniuni yuuquiyari hxie, Quesusi Crisitu hctt que mtiheiserie yamtiyuriene. 2 Iya canihctni que mane aixa mtiuyuri aixa temtexeiyariecac tame axa temteyurie. Tita tame temteyuriec xeica pcauy, masi yunait cuiepa memtama vahesie mieme puy. 3 Xca yatetecahuni que mtiaita, mpa tecatenimaica temeitima. 4 Que mane ne nemeitima maine, yacaticamiet que mtiaita, mc tiniitavani, tita yuri mraine hesiena pumave. 5 Que mane yamticamie iya niuquieyasie, yuric mc nayeani tiyucanaquieriet Cacayaripa. Ipa tecatenimaica hesiena temteviya. 6 Que mane hesiena tiviyat emuyeica maine, caneuyeveca hepana myaneni iya myanecaipa.

1 Vani2 pcatiquetamre ycmana. mane yuiva muuxie yvipa caniuveni, yvipa tiuyeica, asipcatimate que mtimie yriya mecpiriyac. 12 Nenivema neptixeutirie tita axa xemteuyuri xemteuyehviyariec iyasa xemmiemetec. 13 Xeme xemvauquiyarima neptixeutirie xemeitimac iya mataripai amuyeica. Uquisi neptixeutirie xemeivaxc iya axa mtiyuriene. Tri neptixeutautiri yuuquiyari xemetimac. 14 Xeme xemvauquiyarima neptixeutautiri xemeitimac iya mataripai amuyeica. Uquisi neptixeutautiri xemtrcavic, Cacayari niuquieya xehesie mtiviyac, iya axa mtiyuriene xemaivaxc. 15 Tita cuiepa mtimieme xepcatenaquierieca. Quepamet cuiepa mtixuave xepcatenaquierieca. Tita cuiepa mtimieme xca tinaquierieca, haquevas yuuquiyari pcanaquierie. 16 Tams nait cuiepa mtixuave, tevitt tita mtihiveerie, tita yhxic mtihiveerie, yac xeica que mtiyucataveerie yupini hepasita, mc tauquiyarisa pcatimieme, mc cuiepa ptimieme pta. 17 Ic cuie canacuyeiximeni. Tita cuiepa memtama memtehiveeri canacuyeiximenita. Masi que mane yamticamie que mtinaque Cacayari, mc caniyuhayevani yuheyemec.
11Que

hecuamec netixeaitat nepcatixeutiri. Aisica meripai canimiemetni pta mataripai xemeixeiya. Ic aisica meripai mmieme, niuqui canihctni mataripai xemeienie. 8 Meste hecuamec netixeaitat netinixeutirieca, tita yuri mraine iya hepasita xehepasitata, yriya macuyeiximec, tita yuric mtihecariya mhecariyacri. 9 Que mane hecaripa muyeica maine, yuiva muuxie, mc yvipa cuxi caniuyeicani. 10 Que mane yuiva mnaquierie hecaripa caniuveni,

7Nenaquierima,

Aisica hecuame

tri, hic tucari canayeaniri quepaucua mtapare.

18Neuxei

Que mane Crisitu mayeunie

1 Vani2,3 Que xemteenanacai quename xevit uhamie Crisitu ayeuniet, hicttri yumiret Crisitu memayeunie mecanixuaveni. Ayumieme teptemate tucari mayea quepaucua mtapare. 19 Tasata mepayec, masiri tahesa mepcamiemetetcai. Xca tahesa memiemetetcaitnique, tahamat mepuyuhayevaqueyu. Mecanayecnesari memmasicnic tahesa memcamiemetec. 20 Mc mpasie heiserie canixeupitani, yunait xeptemate. 21 Nepcatixeutiutiri tita yuri mraine xemcamatec, tita yuri mraine xemmatec pta neptixeutiutiri, nait itarica yurisie mcaayeneica xemtematec. 22 Quepai ptiitava. Que mane myuhecata mpa utait quename Quesusi heiserie cahexeiya Crisitutt, mcri catiniitavani. Que mane myuhecata uquiyarieya cahexeiyat ni nuayata, mc Crisitu mayeunie canihctni. 23 Yunait nuaya mecahexeiyat memyuhecata, uquiyarieyata mepcahexeiya. Que mane iya nuaya hexeiyat muyuhecata, mc uquiyarieyata canexeiyani. 24 Xeme tita xemteenie mataripai, xehesie tiviyat queyuhayevani. Xca xehesie tiviyat yuhayevani tita mataripai xemteenie, xemerita nuayasie uquiyarieyasieta xeteviyat xecaniyuhayevacuni. 25 Tucari mcaxve canihctni tita iya mtatiutahavix temeixeiyanic.

496 ipa neptixeuutiri memxeheuyexrva vahepasita. 27 Xemeri heiserie que mtixeupita iya, mc heiserie xemexeiya xehesie tiviyat caniyuhayeva. Tixa xeime xepcaheuyehva mtixetiquitanic. Mc heiserie xemupitarie iyasa mieme mtixequitapa naime hepasita, yuri mainepa, mcatiitavapa, mtixeutiquitapa, mpa hesiena xeteviyat xequeneyuhayeva. 28 Hicsari nenivema hesiena xeteviyat xequeneyuhayeva. Xca mpa xeteyurieca, quepaucua masict mayani iya, aixa teptetamaica tecatateteviyat hxiena quepaucua munuani. 29 Xca xetemaica iya yamtiyuriene que mtiheiserie, xequetenemaica yunait yamemteyurie que mtiheiserie hesiena memyec.

26Ic

Neuxei tauquiyari que tatinaquierie. Mcc Cacayari nivemama teputatervari, nivemama tephme. Ayumieme cuiepa memtama mepcatasimate memcaheitimaivavecaic iya. 2 Nenaquierima hicttri Cacayari tecaninivemamatni. Tixa cuxi pcamasic que temaneneni. Mpa teptemate, quepaucua masict mayani Crisitu, mc que mane, hepana tepaneneni, teixeiyat mc que mane. 3 Yunait ipa memteicuevi mepuyuitie ycmana iya que mtiitiyapa. 4 Yunait axa memteyurie aisica menitisanani. Tita axa mtiane

Cacayari nivemama

497 aisica saname canihctni. 5 Xeme mpa xeptemate iya masict matac mtasinavairienic tita axa temteyurie. Tita axa mtiane pumave hesiena. 6 Yunait hesiena memteviya axa mepcateyurie. Yunait axa memteyurie mepcaixeiyavave mepcaheitimaivave. 7 Nenivema xca tma xevit caxeheuyexrienique. Que mane yamtiyuriene que mtiheiserie, mc heiserie canexeiyani iya heiserie mexeiyapa. 8 Que mane axa mtiyuriene Cauyumariesa canimiemetni, Cauyumarie axa mtiyurienec mataripai. Cacayari nuaya ayumieme masict nayani mitaunac Cauyumarie tita mtiyuriene. 9 Yunait Cacayarisie memyec axa mepcateyurie iya imarieya vahesie myuhayevac. Axa memteyurieni mepcayvave Cacayarisie memyecc. 10 Ipa meptemasic Cacayari nivemama Cauyumarie nivemama. Yunait yamemcateyurie que mtiheiserie, que mane yuiva mcanaquierieta, mc Cacayarisa mepcamiemete.

1 Vani3 xepcahxiyaca xca cuiepa memtama mexeuxieca. 14 Tame taivamarixi temvanaquieriec ayumieme teptemate temtapatax tecamquitettri teayeyuyurit pta. Que mane mcatiyucanaquierie mquit apuyeica cuxi. 15 Yunait yuivama memvauxie teyumemivamete mecanihmetni. Xeme xeptemate tiyumemivame ycmana tucari mcaxve pcahexeiya. 16 Icc tepeitama naquieriya, iya tahesie mieme yutucari myetuac. Caneuyeveca tameta taivama vahesie mieme tatucari temyetuani. 17 Que mane yupini cuiepa timieme mrexeiya, mixeiya yuiva reuyehacame, xca yuiyari anunaca hepasitana, queri tinaquierieca Cacayari. 18 Neuxei nenivema tepcatanaquierieca niuquic xeica yac xeica. Que temteyurie pta yuric pta teptanaquierieca.

13Neivama

canaineni niuqui mataripai xemienie. Tanait teptanaquierieca paine. 12 Cainipa tepcayaca. Iya axa mtiyurienesa canimiemetcaitni, yumuta caniumieni. Titayari timi. Tita mtiyurienecai axa mtianecaic, mutaya tita mtiyurienecai mheiseriecaic.

11Mpa

Xequeneyunaquierieca yunait

tetenimaicacuni tita yuri mrainesie temmiemetec. Cacayari hxie mpa taiyari teptentaca 20 xca taiyari tasiutatieni. Tita taiyari mcatimate Cacayari pta catinimaica, naime ptimate. 21 Nenaquierima taiyari xca catasiutatieni aixa teptemaica Cacayari hxie, 22 naime temitavaviric teptanaquieri yatemtecahuc que mtiaita, tita mtinaque yatemteyuriec. 23 Ipa catiniaitani, yuri temtetaerienic que mane Cacayari nuaya

Aixa teptemaica Cacayari hxie


19Mpa

1 Vani3,4 mhcsie Quesusi Crisitusie, temtanaquieriecac tanait mc que mtatiuaita. 24 Que mane yamticamie que mtiaita, Cacayarisie tiviyat puyuhayeva, Cacayarita hesiena tiviyat tiyuhayeva. Ipa tecatenimaica tahesie tiviyat muyuhayeva, yuiyari mtasiumic.

498 Cacayari mmate catanienieca. Que mane Cacayarisa mcamieme pcatasienie. Icc tepvamate iyari yuri maine iyari meuyuyehpa. nenaquierima teptanaquierieca tanait. Naquieriya Cacayarisa canimiemetni. Yunait memteyucanaquieri Cacayarisie mecaniyecne, Cacayari mecanimaica. 8 Que mane mcatiyucanaquieri Cacayari pcahetimaive Cacayari mtiyucanaquieriec. 9 Icc tahesie masict nayani Cacayari que mtatinaquieri, Cacayari yunive muyuxevi meyenac cuiepa, mcc temayeyuyurinic. 10 Mpa canianeni naquieriya. Tameri tepcainaquieriecai Cacayari. Mc pta ptasinaquieriecai, yunive reyena aixa miyurienic aixa temtexeiyarienic tame axa temteyurie. 11 Nenaquierima Cacayari xca mpa tatinaquieriecaitni, caneuyeveca tameta mpa temtetanaquieriecac tanait. 12 Xevit pcaixeiyave Cacayari hasuacua. Xca tetanaquierieca tanait, Cacayari tahesie tiviyat caniyuhayeva. Mc que mtiyucanaquieri, naquieriya nayeani tahesie. 13 Ipa teptemate hesiena temteviya mcrita tahesie mtiviya, yuiyari mtasiumic taxexuime. 14 Tame tepunenierix tecatenihecatani tauquiyari yunive meyenac cuiepa

7Cams

Cacayari catiniyucanaquierieca

Nenaquierima yunaime iyarite yuri xepcatevaeririeca. Xequeteneutainataxa iyarite masi, siparas xca Cacayarisa memiemetetni. Yumiret yac xeica texaxatamete meneutayeixani cuiepa. 2 Ipa xepteheitimani Cacayari Iyarieya. Yunait iyarite memyuhecata Quesusi Crisitusie tevi matasie meteviyat, mme Cacayarisa mecanimiemetetni. 3 Yunait iyarite memcayuhecata Quesusisie meteviyat Cacayarisa mepcamiemete. Mc Crisitu muuxiesa mecanimiemetetni. Xeme xepuenana quename uhamie, hicri cuiepa caniuyeicani. 4 Nenivema xeme Cacayarisa xecanimiemetetni, xepvaraivax. Iya xehesie mtiviya canitrcayeni. Mc cuiepa memtama vahesie mtiviya masi pcatrcaye iyapa. 5 Mme cuiepa mecanimiemetetni. Ayumieme cuiepa mieme metenicuxatani, ayumieme cuiepa memtama mecanivaenieca. 6 Tames Cacayarisa tecanimiemetetni. Que mane

Iyari yuri maine, iyari meuyuyehpa

499 memtama vavicueisitvame. 15 Que mane myuhecata mpa utait quename Quesusi Cacayari nuaya hc, Cacayari hesiena tiviyat caniyuhayeva, mcta Cacayarisie tiviyat tiyuhayeva. 16 Tame tecatenetimani que mtatinaquieri Cacayari, yuri teteniutaerieni naquieriyayasie que mtatinaquierie. Cacayari catiniyucanaquierieca. Que mane tiyucanaquieriet muyuhayeva, mc Cacayarisie tiviyat caniyuhayevamc, Cacayarita hesiena tiviyat tiyuhayeva. 17 Naquieriya mpa tinayeani tahesie aixa temtetamaicac mc tucarisie quepaucua iscame mtasitainata, hepana temanenec tame ena cuiepa iya manepa. 18 Xca tiyucanaquierieca marica pcaxave. Naquieriya mayeaxe marica payeveveiya. Que mane mma caniuximatarieca. Que mane mma pcaayeave tiyucanaquieriet. 19 Tame teptetacanaquierie mc meri mtasiutanaquieric. 20 Xca xevit yautayni, Ne Cacayari nepnaquierie hait, xca yuiva uxieca, mc catiniitavani. Que mane yuiva xeiyat mcainaquierie, capyve minaquierieca Cacayari caixeiyavet. 21 Ic aisica tecanexeiyani hesana mmieme. Que mane Cacayari mnaquieri, yuivata quenaquierieca.

1 Vani4,5 upitarie Crisitutt Cacayarisie mecaniyecne. Que mane iya uquiyarieya mnaquierie, iya hesiena myetata caninaquierieca. 2 Tame ipa teptemate Cacayari nivemama temvanaquierie, quepaucua Cacayari temnaquierie, quepaucua yatemtecahu que mtiaita. 3 Ipa teteniyurieca xca Cacayari tenaquierieca, yateptecahuni que mtiaita. Aisicaya pcahahete. 4 Nait Cacayarisie myeta cuiepa mieme canaivarmeni. Tita yuri temteerie, mc canihctni tita ari mreiva cuiepa timieme. 5 Quepaic phc cuiepa mieme maivarme. Icri phc, que mane yuri mtierie quename Quesusi Cacayari nuaya hc.

Yunait yuri memteerie quename Quesusi heiserie

Yuri tieriet, tita cuiepa mtimieme praiva

Quesusi Crisitutt canihctni que mane ha xuriya inariyaric munua. Ha inariyari hexeiyat xeica pcanua, masi ha xuriya inariyari hexeiyat punua. Iyari mpa tinihecatanita, Iyari yuri mainec. 7 Mepyuhaica memtehecata taheima, tauquiyari, Nuaya, Iyarieya Mtiyupata mephme. Ic yuhaicat mecaniyuxevini. 8 Mepyuhaica memtehecata cuiepa. Cacayari Iyarieya, ha, xuriya mephme. Yuhaicat axeica meptehecata. 9 Teteri que memtehecata tecanivaenieca. Mericte, Cacayari que mtihecata masi caniheiserietni. Ipa catinihecatani Cacayari, yunive hepasita tiniutahecata.

6Ic

Iyari catinihecatani

1 Vani5
10Que

500 xevit ixeiya yuiva axa tiyurieneme que mcatimni, canitavaviriemc yuivasie mieme. Tucari mecanipitariecuni mme axa memteyurie que mcatimni. Tita axa mtiane puxuave axa xca tiuyurieni mmnic. Mcsie mieme xemitavavirieni asinepcahaine. 17 Nait mcatiheiserie axa canianeneni. Tita axa mtiane puxuave axa xca tiuyurieni mcamnic. 18 Tame teptemate yunait Cacayarisie memyec axa mepcateyurie. Iya Cacayarisie myeta canivaviyani, iya axa mtiyuriene pcavamaya. 19 Teptemate Cacayarisa temmiemete, nait cuiepa mtimieme iya axa mtiyurienesie tiviyat amuve. 20 Teptemate Cacayari nuaya munua, mtasienata temimaicac mc muyuri. Tame iya muyurisie tepteviya nuayasie Quesusi Crisitusie. Ic yuric canicacayaritni, tucari mcaxve canihctni. 21 Nenivema xequeneyucuerivayurieca cacayarixi vahepasita.

mane yuri mtierie Cacayari Nuayasie mc hecasica pexeiya yuhesie. Que mane Cacayari yuri mcatieriri, mc Cacayari tiitavame canayeitvani, yuri mcatiutaeric que mtiutahecatax Cacayari yunive hepasita. 11 Mpa paine tita mtihecata. Cacayari cataniupitani tucari mcaxve. Nuayac canixuaveni mc tucari. 12 Que mane iya nuaya mexeiya, tucari pexeiya. Que mane Cacayari Nuaya mcahexeiya, tucari pcahexeiya.

16Xca

neptixeutiutiri xeme yuri xemteerie que mane Cacayari nuaya mhcsie xemtemaicac tucari xemexeiya mcaxve. 14 Ipa aixa teptetamate hxiena. Xca tixat teteitavavirieni que mtinaque, ptasienie. 15 Mc meta, xca mpa tetemaica mtasienie tita temteivaviri, teptemate temeixeiya tita temteivaviri.

13Ic

Xeptemate tucari mcaxve xemexeiyac

Meitanaxa Hutarieca Mieme Xapayari


teteniyurieca xca tetetacanaquierieca, tepuuvani que mtiaita. Ic caniaisicayatni, xeteyucanaquieriet xemuuvanic, mataripai que xemteuenana. memeuyuyexrva mecaneutayeixani cuiepa. Mme mepcayuhecata quename Quesusi Crisitusie tevi matasie meteviya. Mya anet canihctni reuyuyehpame, mya anet tihc iya Crisitu mayeunie. 8 Xequeneyucuerivayurieca capa xeheiyexrienic tauximayasica, masi yuivarica naime xempitarienic. 9 Yunait memanuyehaitrve, tita Crisitu mtiquitasie meteviyat memcayuhayeva, mc Cacayari mepcahexeiya. Que mane tita mtiquitasie tiviyat myuhayeva, mc yuuquiyari pexeiya nuayata rexeiya. 10 Xevit xca xehesa nuani ic quisica cahexeiyat, xepcaiinieca yuquie, xepcaivaritaca. 11 Que mane mitvaritani, mc

VANI

nemxeuquiyari necanixevaritaca uca pemanayexeiyari anivemata. Yuric nenixenaquierieca. Ne xeica pcatixa, masi tanait temeitima tita yuri mraine tepxenaquieri 2 tita yuri mraine tahesie tiviyat muyuhayevac, mtasitetac yuheyemec. 3 Cacayari tauquiyari, Quesusi Crisitu tauquiyari mnuaya, yuric meutiyuat meteyucanaquieriet, xca aixa meteuiyarini xehesie mieme, xca mexenenimayaca, xca mexepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac. 4 Vaca nepnetemaviecai nemtimariec anivema hipat tita yuri mrainesie meteviyat memuuvac, aisica tauquiyarisa mieme que temteupitari. 5 Hicri uca hecuamec nematiaitat nepcamatiutirie, mc aisica matari temeixeiyacai nepmatiutirie pta. Ipa nepmativaviri, tanait temtanaquieriecac.

1Ne

Varisica

6Ipa

7Yumiret

Memeuyuyexrva

501

2 Vani uximayasicaya axa que manene, mpa anet canayeimc. mireme nemtixetiutirieniquecai, nepcanevariya xapac tauxic.
12Sepanet

502 Masis xehesa nepeuyeimc pta, tahxi teutinenieret temtetaxatac xemayeaxani xeyutemamaviet. 13 Aiva uca manayexeiyari nivemama mepmasivarita. Mpa xeica canianeni.

Xehesa nepeuyeimc

Meitanaxa Hairieca Mieme Xapayari


Quesusi Crisitu mhcsie mieme metetauximayataque menayecne. Tixa mepcatevarutanaquieriri hipame nuivarite. 8 Ayumiemeric caneuyeveca mya memanene temvatanaquierieni tame, tanait tita yuri mrainesie mieme temteuximayacac.

VANI

nemauquiyari nepmatiutirie nemmasinaquierie Cayu. Yuric nepmasinaquierie ne. 2 Neuxei, ec nemmasinaquierie, nepnenenevie naimec aixa pemreumienic, aixa pemreueriecac aiyari aixa mtimiepa. 3 Vaca nepnetemaviecai meuaxecacu taivama metehecatacacu ahepasita yuri que pemaine. Yaxeica ec tita yuri mrainesie petiviyat pepuyeica. 4 Que yanemcatinetemavi, vaca masi nepnetemavi yanetimait quename nenivema hipat meuuva tita yuri mrainesie meteviyat. 5 Neuxei, ec nemmasinaquierie, yamticamiepa peniyaneni naime taivama vahesie mieme pemtiyuriene sepa memcuuvamete. 6 Mme mecateniutahecata meyucuxeriecu que pemtiacanaquierie. Aixa penivayuriemc pevapareviet vahuyeta, Cacayaripa petiucaiyarit. 7 Que mane

1Ne

Varisica

esiva neptivarutautiri memyutixexeriva, peru mc Riyutrepexi vauquiyari mayuyeitamc pcatasiupita. 10 Ayumieme xca nehenuani neneyeeritamc que mtiyuriene niuqui axa manenec tasiniuquimat. Mcc xeica pcanaquia, masi mireme ptiyurieniqueyu. Taivama pcavapita, pcavatauni mme memvapitacu, memyutixexeriva vasata pvaranuyenava. 11 Neuxei, ec nemmasinaquierie, axa mtiane pepcaqueni, aixa mtiane pta quenequeni. Que mane aixa mtiyuriene Cacayarisa canimiemetni. Que mane axa mtiyuriene pcaixeiyave Cacayari.

Riyutrepexi que mtivarayeuniecai


9Ne

503

3 Vani
Remetriyu hepasita meptehecata
14Nepmasiheuxeiyamc

504 tiutvamec nepcamatiutiriemc. pta yareutevit, tahxie teutinenieret teptetaxata. 15 Aiyarisie xca pecauximatarieca. Mme temvanaquierie mepmasivarita. Ecta quenivavaritaca mme temvanaquierie yuxexuime que memteteteva.

hepasita, tita yuri mraine tihecatacacuta hepasitana, tameta teptehecata hepasitana. Ec peptimate yuric temtehecata.
13Nes

12Yunait meptehecata Remetriya

vaca nepmatitiutirieniquecai peru tauxic

Teutarica

Meitanaxa
meniucayasariexani mpa memtemariitarienic. Cacayari mepcaayexeiya, mecanipata tita Cacayari mtivamicua aixa tiucaiyarit, para memyutatuanic merucuyatvet xeica. Mecaniyucuimavani mpa meutiyuat quename mecaimate que mane hcat mtacusiyari mtatiaitvame Quesusi Crisitu. 5 Sepa xei mieme mpa xemtehetima naimec, necanixeeritamcni que mtiuy hepasita quepaucua Tiaitame mvarutavicueisita Ixaherisixi teteriyari Equipitu cuieyarisie vareyevitca. Varutavicueisitaca arique nivarucauna mme yuri memcateeriecai. 6 Taheima miemete niuqui tuayamete meta hipat mepcayviyacai que memtehritariecai mataripai, mepicueirie masi yuquie. Mc Cacayari canivaviyani memtaxanesienic tucari mmarive ayeayu, nivaranutaxrvani yriyasie tepa mcaxvec. 7 Vahepas mecaniuyni Surumatari Cumuxatari vaaurie miemete

CURA

Cura Quesusi Crisitusie mieme necatiniuximayatametni Cacuvu ivaya nehctt. Necanixevaritaca xeme xemnaquieriva Cacayari mtauquiyarisie xeteviyat, Quesusi Crisitu mxeviya xemutainierie. 2 Xca xenenimayasieca, xca xepitarieca yuiyari xemcamiriyanic, xca xenaquierivani yemec.

1Ne

Varisica

Meteitavat que memtequitani

cuini mieme necaninemexitacaitni nemtixetiutirienic tanait axeica que temtetavicueisitariexime hepasita, peru neuyeveca yanemtixetiutirienic hic variyarica nexepitat xemyucuitvenic tita yuri temteerie hesie mieme, tita Cacayari teterimama xei mieme temteyetuiriyarie hesie mieme. 4 Hipat teteri tasata menatahaxani avie. Meripai

3Nenaquierima,

(2 Pecuru 2:117)

505

Cura quiecaritesie quiecatari. Ameniuuvacaitni mme mevacumavat que mane mcavayatcai mcavacnatcai, meicumavat titac memteyuseviximacai. Mmeta meniucayasariexani inari memacnec memariitarietvet taipa yuheyemec mtaivesie. 8 Peru hic miemeteta yaxeica mecanianeneni. Que memteheinsa meniseviximaca yuvaiyari. Menixanierieca que mane tiaitame mhc, mecanivaseviximani mamarivavemete axa meutiyuat vahepasita. 9 Mc Miyeri niuqui tuayamete tivaaitvame mhc, quepaucua Cauyumariemat mc niuqui memxatacai Muisexi caxarieya hepasita, mc pcayuvariyacai miseviximanic Cauyumarie hesiena tiuhpat, masi mpa niutayni, Tiaitame quematitieni. 10 Ime pta meniseviximaca tita asimemcatemate hepasita axa meutiyuat. Que memtemate, ycmana xeica meptemate tatevama memcateuiyari vahepa. Mpa metemait ayumieme mecanitmaiyarieca. 11 Xa ui mme. Caini huyeta meneucayune hepana meteuuvat. Tuminic meniyutatuani memeuyexrienic Varamipa mtiivamccaipa. Meniutatmaiyarieni yaxeica que mtiuy quepaucua Cure meyeuniecai Muisexi. 12 Ime meniseviximaca xeicuai quepaucua xeyunaquieriet xemtecuaa, memcateheuyuyehviriec

506 quepaucua xehamat memtecuaa. Muxasi vahvemete meyutervat mepteyumicua xeica. Haivitri mayevavaquipa mecanianeneni ecac mecuenetvet. Cyexipa mecanianeneni memcautixuxuavere tucari mayeaxesie. Hutaca mepucui, mepvatihunarietca. 13 Memasict mepayuyeitva que memteyurie meyuteviyasitat, yaxeica hamevari mayueriya mcuaimuxa masicme que mrayuyeitva haramarasie. Xuravesixi memeuyexrve vahepa mecanianeneni. Yriya cui myvi caniuviyarieni vahesie mieme yuheyemec. 14 Mya memanene meripai catinivacuxaxatvacaitni Enuqui Arani mxiyarieyatcai atahutarieca mieme, mpa utait, Nenixeiya Tiaitame nuaximeme yuteterima varavitt mireme miriyari meyupameme, 15 yunaime vataxanetaque, yunait Cacayari memcaayexeiya vahesie tiuhanique naime hepasita que memteuyuri Cacayari mecaayexeiyat vatahaveque, naime niuqui maxana hepasita, que memteiniuquima Cacayari hepasita axa teyuruvamete Cacayari memcaayexeiya. 16 Ime mecanihmetni niuqui xatacate niuquixivivamete. Que memteucahiveerie xeica ameniuuvani. Yutetac vaca meptecuxata meteyucataveeriet. Niuquic meutiniut menivatemavieritaca teteri memvaraivanic.

507
Que mtivaimaiyacai que mtivatuicacai

Cura xepitat yuheyemec xemayeyuyurinic. 22 Xequenivanenimayaca hipame memeuerietve, 23 xequenivatavicueisitani mme xevaranayehapanat taipa. Hipame meta que xemtevanenimaya xequeneumamaca masi, xeixemat asita vaixuriqui xca seviximarieca que memteuyuri yuvaiyarisie meteviyat.

nenaquierima, niuqui xequenaerivani meripai que memutiyua Tatiaitvame Quesusi Crisitu narimama yacatiyvecacu cuxi. 18 Mpa metenixechavecaitni, Tucari taparirmecacu amenitamacacuni teyunanaimavamete. Ameniuuvacuni que memteucahiveerie xeica Cacayari mecaayexeiyat. 19 Ime mecanihmetni memvapata teteri iyarisie vaniu memteviya iyarisie vaniu memcateviya sepa yuiyari xeica memexeiya mme, yuri iyari memcahexeiya. 20 Peru xeme nenaquierima, xequeneyuseiriyani yunait, yuri que xemteerie tita mtipasiesie. Xequeneyunenevieca Iyari Mtiyupatasie xeteviyat. 21 Xequeneyviyani Cacayari xenaquieriecacu. Xequeneutaicuevani mayeanic Tatiaitvame Quesusi Crisitu quepaucua mxenenimayacac

17Xemes

mane myve mxeviyani xemcaatixrvenic, myve meta mxeayeatanic que mane visi mane hxie xehesie catiuhivacacu xeyutemamaviecacu, 25 que mane yuxevit mcacayari mtimaive mtasiutavicueisita, mc visi quetixeiyarieca que mariveni heiserie quehexeiyani quetrcayeni tucari casutarievecacu, hicta, tucari catixvecacu yuheyemec. Mpa canianeni.

24Que

Aixa que mutay Cacayari hepasita

MASICT QUE MRATA,


Vani Que Mtixei
xemyutixexeriva Asiya cuieyarisie. Aixa xca tiucaiyarini xehesie mieme mc, xca xepitaca yuiyarisie xemcauximatariecac. Mpa ptiyurieneni que mane amuyeicacai amuyeica umamie, mmeta atahuta iyari mc uvenieya hxie memtiu, 5 Quesusi Crisitu meta que mane yaticamiet myuhecatacai, que mane mquite memanucuuni vamexacame mhc, que mane mtivaaita cuiepa teaitamete. Mc canihctni que mane mtasinaquierie, que mane yuxuriyac mtautixnax tahesie mcarahivanic axa temteuyuric, 6 que mane teterimama mtaayeita tatiaitvamett, maraacate mtaayeita uquiyarieyasie mieme temteuximayacac Cacayarisie mieme. Mc aixa quecuxaxasivani quetrcayeni yuheyemec. Ic niuqui caniseini. 7 Cam, haisata pacaneni. Yunait yuhxic mecanixeiyacuni, mmeta memeitiseixa mepixeiya. Yunait nuivarite cuiepa memtama

Quesusi Crisitu ic masicme canayeitani. Cacayari mpa catinipitani mpa mtivahecatacac mme hesiena mieme memteuximaya, mpa memtemaicac yareutevit que mtiyni variyarica. Masicme nayeitani ne Vanitt mpa nemtimaicac, nehesa neiyenani yuniuqui tuayame hesiena mieme nemtiuximayac. 2 Cacayari niuquieya que maine, mpa necatinihecatani, Quesusi Crisitu que mtihecata. Que nemtixei yanecatinihecatani. 3 Aixa caniitariemc que mane mititerva, mmeta memienie ic niuquiyari aixa mecaniitariecuni xca yametecahuni que mreuxa icsie. Tucari caneutihuraniri.

Tita Quesusi Crisitu masicme mrayeita

Vani necanixevaritaca atahutarieca quiecarisie

4Ne

Que mtivaruvarita memyutixexerivacai atahutarieca quiecarisie

508

509 meniyutiheiveriecuni meixeiyat. Mpa canianeni, niuqui caniseini. 8 Tiaitame mcacayari mpa paine, Ne Mexacame Imatreme netitevat necanihctni que mane misuta minni. Que mane amuyeicacai amuyeica umamie, que mane nai mtrcaye, ne necanihctni.

Masict Que Mrata1 muveviya. 13 Tiutame hixapa uvecacu nepixei que mane Yuri Tevipa mtiyuxexeiyacai. Etevime panacatccai, yutavisie panaychacai huru hiyameyaric. 14 Muuya cpaya ptuxacai muxa huxariyaripa vipa. Hxiteya tai mtacapa canianenecaitni. 15 Quetateya tepa mxavatpa ptiyuxexeiyacai huxunuta hsieriecamepa. Niuquieya vaca hapa putatrarcacai. 16 Yuserieta xuravesixi nivaratccaitni atahutame. Tetana pvayeneicacai cusira naisata heutixicacaunit. Tau que mtixavat trcayemec tat, mpa canayeanecaitni. 17 Quepaucua nemixei, hetana neniucaveni mquipa. Mc yuseriec nehesie caniutimeni mpa utait, Pepcamaca. Ne mexacame imatreme necanihctni. 18 Que mane mayeniere necanihctni sepa nemmquicai. Neuxei, nepayeniere hic neheyemec. Neneca yaviyari heiserie nemexeiyac mquite vahepasita, nereunarmat nereuyepivat haque memeuva. 19 Ayumieme nepaine, quetinacauta tita pemtixeiya, hicque mtiyane, arique que mtiyni. 20 Ipa catinimasicni niuqui maviesiecai atahutame xuravesixi neserieta nevaratcme pemvaruxei vahepasita, atahutame cxeme utame huruc muveviya pemvaruxei vahepasita. Mc xuravesixi atahutat, niuqui tuayamete mecanihmetni mme atahutarieca quiecarisie

Vanitt necanixeivatni. Xehepa nepitariene teuximatariecacu teteaitametetcacu teteucaenivacacu Quesusisie teteviyat. Cuie Patmuxi mracutevasie haramara hixapa mayemasie neneyeicacaitni Cacayari niuquieyasie nemtiviyac Quesusi hepasita nemtihecatac. 10 Tiaitame tucarieyasie Iyari nesiuviyacu, nevarita uvecacu nenienieni que mane carima mutaniucacai cuxinetapa tienirict. 11 Mpa niutayni, Ne que mane misuta minni necanihctni, Mexacame Imatreme nephc. Tita pemtixeiya quetinacauta xapasie, queneutanaxa memyutixexeriva vahesa atahutarieca quiecarisie memetitei, mme Epesusie Esimirnasie Percamusie Tiyatirasie Sartixisie Piratepiyasie Rautiseyasie memetitei. 12 Hic taaurie nenaveni niucame nexeiyaque, que mane mneretahavix netinechavet. Taaurie neaveca, cxeme utame neniuxeiya atahutame huru tepayaric

9Neri

Que mtixei Yuri Tevi

Masict Que Mrata1,2 memyutixexeriva vahesa miemete. Cxeme utamete, mme memyutixexeriva atahutarieca quiecarisie mecanihmetni.
Que mtivarunairi memyutixexerivacai atahutarieca quiecarisie Epesusie memyutixexerivacai que mtivarunairi

510 pemiuxiveeriec tita memteyurie mme Nicuraitasixi vahesie memteviya. Neta nepiuxiveerie. 7 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixexeriva. Que mane mrayuiva, ne neptimini mrecuanic mc cyesie mieme cmana mayeyurinic, Cacayari haraveritana meve.

Mpa quetineuutiri niuqui tuayame Epesusie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa paine que mane yuserieta mvaratc xuravesixi atahutame, que mane atahutame cxeme utame huruc muveviya vahixapa muyeica. 2 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene petiauxitat petiucaenivat. Mpata neptimate, pemcavaneviec axa memanene. Pepvarutainatax mme narisixi memyuxata peru memcahme, pepvaretima memteitavac. 3 Peptiucaeniva, vaca peptiucanevie nehesa pemmiemec, pepcauxive. 4 Peru tixat preuyevese nemasixeiyacacu, pemtiuhayevaxc petiacanaquieriet mataripai que pemtiacanaquieriecai. 5 Ayumieme nepaine, queneaerivani que pemanecai haitari, arique que pemracave. Quetineuhayeva que pemtiyuriene hic, mataripaipa pta quetineyurieneni. Me xca pecatiuhayeva, nepunuani ahesa, acxeme utame nepvatixna huyeritana. 6 Siere tixat peprexeiya aixa tianeme,

Esimirnasie memyutixexerivacai que mtivarunairi


8Hic

mpa quetineutiri niuqui tuayame Esimirnasie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa canaineni que mane mexacame imatreme mhc, que mane mqui mata manutanierixta. 9 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene, que pemtiuximatariexime, que pemtimave. Masisari pepeucave. Mpa neptimate que memtexesevixima hipat Huriyusixi teteriyari memteuyuterva axa meutiyuat xehepasita. Huriyusixi masi mepcahme, Cauyumarie tuquitana mepmiemetexi pta mme. 10 Pepcamaca sepa pemticuineni. Cams Tcacame casariyanata pxeanutaxrieni hipame xemtaisiparienic. Xepuximatarieca tamamata tucari. Xca yapeticamieni sepa pemmni, ne tucari nemanipitamc pemmarivanic, yaxeica muma que mranutiquesiyarie rayuivaca nausaric mmarivanic. 11 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave

511 memyutixexeriva. Que mane mrayuiva, mc axa pcaitarieni, hutarieca pcamni.


Percamusie memyutixexerivacai que mtivarunairi
12Hic

Masict Que Mrata2 quetineuhayeva que pemtiyuriene. Me xca pecatiuhayeva, cuit nepunuani ahesa, vahamat neptinemieneni necusira nehacuet neteta mayeneicac. 17 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixexeriva. Que mane mrayuiva, ne neptimini manana payari mutiaviesiecai. Tete mtuxa nepipitanita, mc tetesie prautarieni hecuamec que mtitevaca. Xevit mpa pcatimaica, que mane mitanaquierieni, mc xeica mpa ptimaica.

mpa quetineuutiri niuqui tuayame Percamusie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa canaineni que mane meixeiya cusira naisata meutixicacauni cui mreutiquematca. 13 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene. Mpata neptimate, haque pemeca, mana Cauyumarie uvenieya peve haque mreaita. Sepa mc, que mane nemhcsie peptiviya, pepcaacuimava, quename nehesie yuri pecatierie peutait. Mpa pepcatiacuimavacai sepa iya tucarisie quepaucua xehesa mumierie Antipa. Mc nehesa miemett pyuhecatacai yaticamiet que nemainecai, pumierie haque Cauyumarie manuca. 14 Perus esiva preuyevese tixat nemasixeiyacacu. Muva pepvarexeiya mme Varami quisicayasie memteviya. Mc mpa ptitaquita Varaqui mvacunuitanic Ixaheri xiyarimama, memicuacac tita cacayarixi memtemaviyarie, memvacumavanic hipame memcayitamatcai memcaycnamatcai. 15 Yaxeica ec pepvarexeiya hipame Nicuraitasixi vaquisicasie memteviya, que nemtiuxiveerie. 16 Ayumieme nepaine,

mpa quetineuutiri niuqui tuayame Tiyatirasie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa canaineni Cacayari Nuaya, que mane yhxie tai mtacapa mayeane, que mane ycatesie tepa mxavatpa mane. 19 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene, que pemtiacanaquierie, que yapemticamie, que pemtivaparevie hipame, que pemtiucaeniva. Mpa neptimateta, imatrieca masi vaca peptiyuriene hic, mataripai esiva xeica peptiyurienecai. 20 Perus tixat preuyevese nemasixeiyacacu, pemitauniec mc uca Quesaveri mtiteva yamtiyurienenic que mtinaque. Niucame pyuxata Cacayarisa mieme, peru que mtiquita, ptivairviya nehesa

Tiyatirasie memyutixexerivacai que mtivarunairi


18Hic

Masict Que Mrata2,3 miemete teuximayatamete memvacumavanic mme memcayitama memcaycnama, memicuacac tita cacayarixi memtemaviyarie. 21 Ne tucari nepipita mtihayevanic que mtiyuriene, peru pcayuvariya mtihayevanic vacumavat mme memcacnamama. 22 Tams nepticuinitani, nepeicahani utayasie, mme memicumava cavayatcacu nepvareucaxrieni vaca memuximatariecac xca mecatehayevani hepana meteyuriet. 23 Nivemama nepvacuini. Mpa netiyurieyu yunait naisarie memyutixexeriva mpa meptemaica, ne nemhcc que mane xeiyari mtainata que xemteychave. Yuxexuime neptixeapinirieni que xemteuyuri. 24 Peru hipat xeme Tiyatirasie xemtama, queyupamet ic quisicasie xemcateviya, queyupamet teva xemcaheutahaxavave xeteyquitat Cauyumarie quisicayac que memteniniuqui, mpa neptixechave xeme, tavari cuanivemec nepcaxeicatani. 25 Mc xeica, tita xemtehexeiya, mc xequeneuviya nenuayuque. 26 Que mane mrayuiva, que mane mcatihayevani nehepa tiyurienet tapareyuque, mc heiserie necanipitamc nuivarite mtivaaitacac. 27 Tepa isyari acuet ptivaaitaca, haxu xariyaripa pvatitara,

512 neta heiserie que mnetiupita neuquiyari. 28 Neta nepimini xurave tuxacta maneica. 29 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixex eriva.

Hic mpa quetineuutiri niuqui tuayame Sartixisie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa canaineni que mane Cacayari iyariteya atahutame mvarexeiya, xuravesixi atahutame. Neri mpa neptimate que pemtiyuriene. Sepa peayenieret pemxasiva, pepmqui. 2 Quenanutahta, queneutatrcariya tita mcatimve mtiuyuhayevax mc mmximec. Necacayari que matixeiya, nemasixeiyacacu ne, que pemtiyuriene peuyevese cuxi pemrayeatanic. 3 Ayumieme nepaine, quetinaerivani que pemtiupitarie que pemtiuenax. Mpa yaquetinecamieni, quetineuhayeva que pemtiyuriene hic. Me xca pecaanutahtani, tinavayamepa nepunuani. Asipepcatimaica quepaucuatcacu ahesa nemunuani. 4 Siepre hipame pepvarexeiya teteri Sartixisie memtama yuixuriqui memcasevixima. Mme nehamat meniuuvacuni meanacatuxat, aixa memteuiyaric vahesie mpa mtinaquenic. 5 Que mane mrayuiva, mc vahepa ptiquemaritarieni ixuriqui mtuxac. Que mtiteva nepcaheyeitani haque

Sartixisie memyutixexerivacai que mtivarunairi

513 macayasarie quename tucari hexeiya. Nepnehecatani quename neimate, mpa neutait neuquiyari hxie hesana miemete niuqui tuayamete vahxie. 6 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixexeriva.

Masict Que Mrata3 quepaucua cuiepa memtama meminasieni. 11 Cuit nepunuani. Queneuviya tita pemrexeiya, xevit amuma camasiunavairienic ainari. 12 Que mane mrayuiva, necacayari tuquitana nepicaqueni iquisaratme. Yuheyemec pcavayeyani hasuacu. Hesiena neprautani necacayari que mtiteva, necacayari quiecarieya Querusareme mhecua taheima macaneni necacayarisa miemett que mtiteva, neta hecuamec que nemtiteva. 13 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixexeriva.

mpa quetineuutiri niuqui tuayame Piratepiyasie memyutixexeriva vahesa mmieme, Mpa canaineni que mane Cacayarisie mieme mpasie, que mane yuri maine, que mane Raviri yavieya macuee. Mc reuyepieyu xevit pcareunani, reunayu xevit pcareuyepieni. 8 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene. Cams, quitenie mreuyepie nepmasiuxeiyasita. Xevit pcayve mreunanic. Esiva xeica trcariya pepexeiya peru neniuquisie yapepticamie, pepcaacuimava quename pecanesimate peutait. 9 Tams mpa neptivapitaca mme Cauyumarie tuquitana memmiemete, mme Huriyusixi teteriyari memteuyuterva peru memcahme, memteitava xeica. Tams mme nepvarahapani, meaivarieme memtihximaunic aheta. Ana mpa meptehetimani, nemmasinaquieriec ec. 10 Neniuquisie yapemticatac petiucaenivat nehepa, neta nepmasiviyani quepaucua tucari mayeani cuiepa naisarie,

Piratepiyasie memyutixexerivacai que mtivarunairi


7Hic

mpa quetineuutiri niuqui tuayame Rautiseyasie memyutixexeriva vahesa mmieme, Ipa canaineni que mane Niuquieya Msei mtiteva, que mane yaticamiet yuri hait myuhecata, que mane misuta tita Cacayari mtiuneta. 15 Neri mpa neptimate que pemtiyuriene. Ni pepcasei ha mhatpa, ni pepcacuyuane ha mcuanapa. Xca tma yemec pehatnique, xca tma pecuananique nusu. 16 Hic masi esiva xeica xcamepa pepane pecacuanat pecahatt. Ayumieme ne nemananatihayamc neteta. 17 Ec mpa pecanaineni, Cari ne nepeucave, neptitaiva, tixa nepcareuyehva peutait. Asipepcatimate que

Rautiseyasie memyutixexerivacai que mtivarunairi


14Hic

Masict Que Mrata3,4 pemane. Axa pepitarie pepnenimayasiva, tuminic pepmave, pepacpe, ixuriquic pepmave. 18 Nepmasitaimaiya, nehesa queneunanai huru tuminiyari taipa mtapariyarieve. Mcc pepeucaveni. Ixuriqui mtuxa queneunanaita pemenacatnic. Mcc pcamasicni que pemtiateviya pemavet. Hxi cuiniya uhayeyari queneunanaita pemaaviriexanic ahxita. Mcc pepeuniereni. 19 Queyupameme nemvanaquierie, mme nepvatatea neptivaquita nevauximatat. Ayumieme aixa anemec queneavariyani, quetineuhayeva que pemtiyuriene hic. 20 Neuxei itupari varita neputive neheihusunat. Tevi xca nesiuenieni neutaniucacacu, xca reuyepieni, nepeutahani hesana, hamatana nepticuani, iyata nehamat pticuani. 21 Que mane mrayuiva, mc necanipitamc nehamat mayernic neuvenisie haque nemtiaita, neta neuquiyarimat que nemtiuya uvenieyasie neraneivaca. 22 Xat net muenax, queienieca tita Iyari mtivatahave memyutixex eriva.

514 canetiniutahave, Uva quenatiyea. Nepmasixeiyasitani que mtiyni arique variyarica. 2 Yapaucua Iyari pnesiuvi. Merics tiaitame uvenieya mana puvecai muyuavisie. Xevit uvenisie nacateitni. 3 Que mane mana macatei que mtiyuxexeiyacai, caspe teteyaripa curunarina teteyaripa tiniyuxexeiyacaitni. Cuvivi uveni aurie punierecai esmerarta teteyaripa tiyuxexeiyat. 4 Uveni aurie nitiucaitni uvenite xei teviyari heimana naucat. Uvenitesie uquiravesixi menatecaitni xei teviyari heimana yunaucat meanacatuxat, yumuusie huru mumayari meanamanat. 5 Mc uveni manuvecaisie mana nivayemercacaitni neyeyuanecaitni neyetrarcacaitni. Cxeme mana canicutatavecaitni uveni hxie atahutat. Cxemete Cacayari iyariteya canihctni atahutat. 6 Uveni hxie haramarapa tiyuxexeiyat pucumacai xicripa anet tete manuyehecapa tiyuxexeiyat. Uveni aurie naisarie mana meniuuvacaitni memayeneniere yunaucat, mehahxitcait yuhxie yuvarita naisarie. 7 Mexacame mayepa ptiyuxexeiyacai, hutarieca utana mieme puixipa ptiyuxexeiyacai, hairieca mieme tevipa payeanecai, naurieca mieme verica mtaviximepa ptiyuxexeiyacai. 8 Mc yunaucat memayeneniere yuxexuit ataxeime anayari mecanexeiyacaitni, naisarie

Merics mc neuxeiyaca, tavari neneutaniere, mana nenixeiya quitenie reuyepiyacame muyuavisie. Que mane nemueni mataripait cuxinetapa tieniricme nehamat ticuxatame, mc mpa

Muyuavisie nenevieri que memteipita Cacayari

515 yuxetapait menahxitcateitni. Tucaric tcaric mepcauxipivavecai mpa meutiyuat, Canipasieca, canipasieca, canipasieca Tiaitame mcacayari nai mtrcaye, Que mane amuyeicacai, Que mane amuyeica, Que mane umamie. 9 Quepaucua mpa memutiyuaneni mme memayeneniere, Aixa quecuxaxasivani, veemett quemarivani, pampariyusi quepitarieca que mane uvenisie maca, que mane mayeniere yuheyemec, meutiyuat, 10 uquiravesixita xei teviyari heimana yunaucat meptihximauni que mane uvenisie maca hxie. Nenevieri menipitaca que mane mayeniere yuheyemec, yumumate meneucamanani uvenieya hxie mpa meutiyuat, 11 Tatiaitvame Tacacayari acu, Aixa peptiucaiyari Ahesie mtinaquenic Aixa pemcuxaxasivanic Veeme pemmarivanic Petrcayet pemmarivanic. Ec nai peptiuneta. Mpa mmatinaquec Aptiuve nait, Ayumieme ptiunetarie.

Masict Que Mrata4,5 xapa mutacuicuiya naisata mracautarie atahuta seyuyaric meumanariexa. 2 Hic nenixeiya niuqui tuayame mtrcayecai mpa mutay carima, Quepaic aixa ptiucaiyari hesiena mtinaquenic mitaverac xapa, hexnaxame seyuyari. 3 Muyuavisie cuiepa cuieta ni xevit pcayvecai mitaverac xapa, mixeiyac. 4 Ne vaca neputasuacacai xevit mcataxeiyarievecaic aixa tiucaiyarit hesiena mtinaquenic mitaverac xapa, mixeiyac. 5 Mme uquirasi xevit mpa netiniutahave, Pepcautasuacani. Neuxei, mayepa marivet Cura nuivarieyasie miemett Raviri quie mutine nana, mc prayuivax, pyve mitaverac xapa, hexnaxame seyuyari atahutame. 6 Hic mana neneutaniere. Uveni aurie yunaucat memayeneniere vahixapa uquiravesixi vahixapa nenixeiya Muxa Nunusi mana uveme. Mumieriepa ptiyuxexeiyacai, atahuta avayari atahuta hxiyari pexeiyacai. Hxiteya Cacayari iyariteya canihctni atahutat, naisarie cuiepa meutanariexa. 7 Iya aura nayani, que mane uvenisie macatei yuserieta mehuriecai xapa nihuritani. 8 Quepaucua xapa muhuritarie, yunaucat memayeneniere xei teviyari heimana yunaucat uquiravesixi yunait meniutihximauni Muxa hxie. Yuxexuit harupa meniucaitni huru xacyari mepucai cuac hpneme.

Merics que mane uvenisie macatei yuserieta hehuriecame neniuxeiya

Xapa mutacuicuiya, Muxa Nunusi

Masict Que Mrata5,6 cua Cacayari teterimama vanenevieri canihctni. 9 Hic cuicari hecuame meniutacuica mpa meutiyuat, Aixa peptiucaiyari Ahesie mtinaquenic Pemenuhurienic xapa Pemexnaxanic seyuyari, Ec pemumieriec. Axuriya mutayeuric Cacayarisie mieme Pepvarutinanai teteri Pevaxnaque, Yunaime nuivarite Vahesa miemete hipat Naime niuquic memutiniuca Naisarie cuiepa quiecatari Yunaime teteriyari vahesa miemete. 10 Tacacayari teterimama Peptaayeita Tatiaitvametcacu iya. Maraacate peptaayeita. Cuiepa tepteaitani. 11 Hic neheutaniereca nenienieni tita yumireme niuqui tuayamete vaniuquipa mtieniriccai. Uveni aurie memayeneniere vaaurie uquiravesixi vaaurie menitiucaitni mireme miyuniyari meyupamet. 12 Mpa carima meniutiyuanecaitni, Muxa mumierie Aixa catiniucaiyarini Hesiena mtinaquenic Trcayet heucavet Timaivet yvet Mmarivanic Veeme mcuxaxasivanic Aixa mcuxaxasivanic Visi mtichavarvanic. 13 Hic nait mtiunetarie muyuavisie cuiepa cuieta

516 haramarasie, nait mana mtitama, nai neniuenieni mpa utaineme, Que mane uvenisie maca, Muxa meta, Visi mequetechavarvani, Veemete mequecuxaxasivani, Visi mequecuxaxasivani, Mequeteaitani yuheyemec. 14 Memayeneniere yunaucat mpa meniutiyuanecaitni, Mc niuqui caniseini, meutiyuat, uquiravesixi meutihximaucacu nenevieri meipitacacu que mane yuheyemec mayeniere.

Merics neneutaniere quepaucua Muxa Nunusi mixnax xeime atahuta seyuyarisie mieme. Yunaucat memayeneniere xeime neniuenieni mpa haineme tranaripa tieniricme, Quenayea, queneuxeiya, utaineme. 2 Hic neneutaniere. Cams cavaya meutuxa mana panierecai. Que mane hesiena macatei tupi pacuecai. Muma cananutimaniyarieni. Rayuivarmet neyani, rayuivaque meta. 3 Hic quepaucua mixnax seyu hutarieca mieme, mayeniere neniuenieni hutarieca mieme mpa utaineme, Quenayea queneuxeiya. 4 Hic xevit cavaya nivayeyani heuxuret. Que mane hesiena macatei mpa catiniupitarieni mvamuinanic cuiepa memtama aixa memcateyuxeiyanic, memyucuinic. Ixipara amtevi pucueitarie.

Xapa seyuyari

517 quepaucua mixnax seyu hairieca mieme, mayeniere neniuenieni hairieca mieme mpa utaineme, Quenayea queneuxeiya. Hic neneutaniere. Cams cavaya meuyvi mana panierecai. Que mane hesiena macatei quiru tiinnatame nahapacaitni yumamasie. 6 Hic xeime neniuenieni yunaucat memayeneniere mematiucai hixapa heyeniucame que mtieniriccai. Mpa niutayni, Tricu merie cacuniyari mpa quetinayeata xei tucari que mtiiva tevi, sevara meta xei cacuniyari yaxeica rayearcame. Asipepcaiyurieni viya caxie xeica. 7 Hic quepaucua mixnax seyu naurieca mieme, mayeniere neniuenieni naurieca mieme mpa utaineme, Quenayea queneuxeiya. 8 Hic neneutaniere. Cams cavaya meucutuxie mana panierecai. Que mane hesiena macatei Tacucuyame catinitevacaitni. Mquite vahveme utana niveiyacaitni. Heiserie mecaniupitarieni cuiepa memtama vahepasita, nauca taparisie mieme, xei tapari vahepasita que memteyupame, memvacuinic ixiparac hacac cuiniyac cuiepa miemete yeutari vac. 9 Hic quepaucua mixnax seyu auxvirieca mieme, mrayutimavatreta meateme nenivaruxeiya iyarite, mme memucuiivax Cacayari niuquieyasie memteviyacaic, hesiena memiemetett

Masict Que Mrata6 memyuhecatacaic, mme vaiyarite. 10 Carima meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Cusiyari acu pempasie yuri pemaine, quepaucuaque petivatahaveni, quepaucuaque tatacuri petivapitani cuiepa memtama taxuriya memutayeuric. 11 Hic yuxexuit mecaniuhuritarieni ixuriqui mtuxa memenacatnic. Mpa mepteutahavarie memuxipiecac yareutevicacu acuxi, teuximayatamete memcayunaittcaic cuxi vaivama memcuiivaquecai vahepa. 12 Hic neneutaniere quepaucua mixnax seyu ataxevirieca mieme. Ana cuie carima niutayuanecaitni. Tau puyrix cari myvipa. Meseri nait xuriyapa anet nayani. 13 Xuravesixi muyuavisie memeucatecai meniucaxrieni cuiepa, xapasie que mticaxrve tacariyari carima ucuecacacu. 14 Muyuavi hixapa pusanix xapa mtacuicuiyanipa. Nait yemurite cuiepa haramara hixapa mayemata xasie pta pupasi, haque mtinierecai pumavecai. 15 Hic cuiepa teaitamete vavemete cuyaxi vauquiyarima memeucaucai memtrcavicai, yunait variyarica memteuximayatametetcai memynacaita, yunait meniuyutiavietaxani terta aita hrisie. 16 Mpa metenitahave hrite aite, Quetananucanama, quetaneutiavieta catasixeiyac que mane uvenisie maca Muxa Nunusi catasihecanic. 17 Tucari

5Hic

Masict Que Mrata6,7 mmarive canayeaniri quepaucua memyehaani. Quepai pyve amuveni, meputiyuanecai. Merics ana niuqui tuayamete nenivaruxeiya yunaucame. Taserieta tautata tahixapa tasuta metiut meninenacaitni eca, naisarie mcauyeicanic cuiepa haramarasie naime cyesie. 2 Hic xeime neniuxeiya niuqui tuayame tau manatineica utimiecame, Cacayari mayeniere seyuya acuet. Hic carima nivarutahivieni niuqui tuayamete yunaucame, mme mpa memtepitariecai axa memiyurienic cuie haramara. 3 Mpa niutayni, Mexicuxi axa xepcaiyurieni cuie haramara naime cye, tecavatiinaritavavecacu tacacayari teuximayatametemama vacanata. 4 Hic inarite nenetimani, que memteyupamecai memutiinaritarie. Xei sienituyari miriyari heimana huta teviyari miriyari heimana nauca miriyari meyupamet mecaniuinaritarieni Ixaheri xiyarimama. Xexuit nuivarite mepuxuavecai. 5 Cura nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari mecaniuinaritarieni, Xuveni nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Cari nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, 6 Aseri nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari,

518 Neptari nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Manasexi nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, 7 Simiyuni nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Revi nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Isacari nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, 8 Savuruni nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Cuse nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari, Venicamini nuivarieyasie miemete tamamata heimana huta miriyari mecaniuinaritarieni.

Queyupamet memuseyumarie

ana neneutaniere. Cams teteri mecaniyumirecaitni, tevi pcayvecai mvarutiinatac. Yunaime teteriyari vahesa mecanimiemetetcaitni, yunaime nuivarite vahesa mepmiemetetcai, naisarie cuiepa mepquiecataritcai, naime niuquic meputiniucacai. Mana menitiucaitni uveni hxie Muxa hxie meanacatuxat, tac meat yumamasie. 10 Carima mpa meniutiyuanecaitni, Catiniyuvicueisitvametni tacacayari uvenisie maca, Muxa meta. 11 Yunait niuqui tuayamete mana menitiucaitni uveni aurie, uquiravesixi vaaurie, yunaucat memayeneniere vaaurie. Hic meniutihximauni uveni hxie. Nenevieri mecanipitani Cacayari 12 mpa meutiyuat, Niuqui caniseini.

9Merics

Meyumiret memanacatuxacai

519 Visi quetichavarvani Aixa quecuxaxasivani Timaivet quemarivani Pampariyusi quepitarieca Veeme quexasivani Trcayet yvet quexasivani Tacacayari yuheyemec. Mpa xeica canianeni. 13 Merics xevit mme uquirasi mpa canetiniutahave, Ime memanacatuxa quehate. Haque mepeyec. 14 Ne mpa netinichaveni, Neuxei, masi ec yapeptimate. Iya nerahave, Ime mecanihmetni memuaxa vacava meuximatarieca. Menitiecua yuixuriqui, menitituriya Muxa Nunusi mumieriec. 15 Ayumieme Cacayari uvenieya hxie menitiuni. Tucaric tcaric Hesiena mieme meteniuximayaca tuquitana. Que mane uvenisie maca Pvatetani vaviyat. 16 Uxaatni varie Mepcaheuhacacuicuni, Mepcaheuharicuni. Tau pcavaxrimtaca, Xri pcavauximataca. 17 Uveni manuve aurie Mc Muxa mana uvet Mc pvaviyani Muxasi vahvemepa yanet. Pvacuvitneni Naisarie haixa mcuneniere Mana meharet mepayeyuyurini. Cacayari naime vaucai Canaitiexamc vahxita.

Masict Que Mrata7,8 mieme, muyuavisie cayuvat putamarix merie hurayari yactt. 2 Hic niuqui tuayamete Cacayari hxie memtiu necanivaruxeiya atahutame. Cuxineta meniutaitarieni atahutame. 3 Hic xevit aura nayani niuqui tuayame. Mrayutimavatre niutaqueni huru pusiyari ahanat. Vaca cua visi mua caniutuitarieni, yunaime Cacayari teterimama vanenevierisie mieme, mimavanic mrayutimavatresie huruc muveviya uveni hxie maniere. 4 Hic cua cuauniyari niutienirmecaitni Cacayari teterimama vanenevierisie mieme, niuqui tuayame etucacu Cacayari hxie. 5 Hic niuqui tuayame enuhanaca pusi, itahniyaca tai mrayutimavatre mieme, neihani cuiepa. Pecutrarcacai putayuanecai pucumercacai cuie putayua.

Seyu atahutarieca mieme

Merics quepaucua mixnax seyu atahutarieca

niuqui tuayamete atahutat, atahuta cuxinetayari memacai meniuyucuhaaritani memitihsienic. 7 Hic mexacame nitahsieni yucuxineta. Te taimat xuriya nt neucaxriyani cuiepa. Cuie esivatcacu xei terisi niutataiyarieni cyexi esivatcacu xei terisi meta, xa msisiravi nait niutataiyarieni. 8 Hic hutarieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Yemuripa tiyuxexeiyat enet tat neucahiyani haramarasie. Haramara esivatcacu xei terisi

6Hic

Cuxinetate

Masict Que Mrata8,9 xuriya nayani. 9 Haramarasie memyeuva esivatcacu xei terisi meniucuini. Naviyasixi meniutatmaiyarieni esivatcacu xei terisi. 10 Hic hairieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Taheima acaneca cuiepa niucaveni xurave enet cxemepa tat. Hatuxame haixa mcunenieresie esivatcacu xei terisisie niucaveni. 11 Xurave Masivi catinitevacaitni. Ha esivatcacu xei terisi hasivit nayani. Yumiret teteri meniucuini ha masirixc. 12 Hic naurieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Tau puveiya esivatcacu xei terisi, meseri yaxeica, xuravesixi yaxeica. Niucuyre, tucari mcahecacac esivatcacu xei terisi, tcarita yaxeica. 13 Hic neneutaniere. Niuqui tuayame neniuenieni muyuavi hixapa aviximeme, carima mpa utaineme, Xa ui, xa ui, xa ui que meitarieni cuiepa memtama quepaucua hipat cuxineta mtihsierieni haicat, quepaucua niuqui tuayamete memitihsieni. Hic auxvirieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Xurave neniuxeiya taheima mieme cuiepa ucavecu. Mvatixavasie mieme yaviyari caniucueitarieni cmana mreuyepienic meucatevasie. 2 Hic tineuyepieni mvatixavasie. Hic meucatevasie cuauni nivatineicani teca ampa cuauniyaripa anet. Tau cahecacacu pucuyrix, caanuyehecat pata cuauni

520 mvatineicacaic mvatixavasie. 3 Hic cuaunisata mehatinexaca, cuiepa menivacne usicari. Trcariya mecaniupitarieni yaxeica tercaxi cuiepa miemete que memtetrcavi. 4 Mpa meteniutahavarieni, asimemcaiyurienic cuiepa mieme xa, naime msisiravi naime cye, masi axa memvayurienic teteri Cacayari seyuya memcahexeiya yucanata. 5 Mpa meteniupitarieni, memcavacuinic, masi memvauximatacac auxme meseri. Que memtevauximatacai, yaxeica mecaniyacaitni cumu quepaucua tevi terca miquei. 6 Mc tucarisie teteri mepeucuicuni peru mepyutatexieni memcuinic. Mepyuvautveni memcuinic, peru miya pyutauna, vahesie pumaveni. 7 Usicari que memteyuxexeiyacai, cavayasixi memcuhaarisie cuyac mecanianenecaitni. Yumuusie huru mumayaripa aneneme menanutimanacaitni. Yhxie teteri que memteayeanene mpa mepayeanenecai mme. 8 Ucari vahepa mepteucpacai. Vatame mayesi vatamepa panenecai. 9 Tepapa aneneme mepanacattcatei yutavisie. Yuanac meputixuvarcacai, cuyaxi vacaxetatepa que mtiuyuatca cavayasixi mehehapacacu cuyac meheutanausaxaximet. 10 Vacuaxi tercaxi vacuaxipa canianenecaitni anuyemmst.

521 Yucuaxic mecanitrcavicaitni, auxme meseri axa memvayurienic teteri. 11 Que mane mtivaaitvacai niuqui tuayame canihctcaitni mana mreaitacai meucatevasie. Heprayusixi vaniuquic Avaruni catinitevacaitni, Criyecusixi vaniuquic Tiyucauname titevat. 12 Nayeaniri, xa ui matari que mutay. Arique cuxi canayeamc hutaca xa ui que mutay. 13 Hic ataxevirieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Haqueva meve mrayutimavatre nauca avayari mexeiya huruc mveviyatca Cacayari hxie muve, ava hixapa utaniucame xeime neniuenieni. 14 Mpa tinitahave ataxevirieca mieme niuqui tuayame cuxineta macuecai, Niuqui tuayamete quenivarutixna yunaucame, mme hatuxame ampasie Euprate mtitevasie memanutaxriya. 15 Hic meniutixnarieni yunaucat niuqui tuayamete memcuhaarisiecai mc hurayari mc tucari mc meseri mc viyari mecueviet, memvacuinic teteri esivatcacu xei terisi. 16 Vacuyaxima cavayasixi vahesie mematecai huta sienituyari miriyari miriyari mecaniyupamecaitni. Inari nenetimani. 17 Hic heinsitapa neptiunierix, ipa meaneneme nenivaruxeiya cavayasixi, mme vahesie mematecai meta. Yutavisie menenacattcateitni tepa mayetaimayetcatei mayecuauniyatcatei mayetataxavi asuprepa. Cavayasixi

Masict Que Mrata9,10 vamuu mayesi vamuupa canianenecaitni. Vateta nivayeneicacaitni tai cuauni asupre. 18 Haica cuiniyayaric meniucuini teteri esivatcacu xei terisi, taic cuaunic asuprec vateta mvayeneicacaic. 19 Cavayasixi ytrcariya mecanexeiyacaitni yuteta yucuaxisie. Vacuaxi cuterixi vahepa canianenecaitni anutimuutcait. Mcc axa mepvayuriecai. 20 Hipat teteri mepcaucuiivax mevacuicacu. Mme mepcatehayevacai meteayexeiyat tita yumamac memtevevie. Mepcatehayevacai nenevieri mevapitat cacayarixi axa memanene, huru prata vrunise tete cye cacayarixiyari sepa memcaheuneniere memcaheuenana memcaheucnivave. 21 Mepcatehayevacai que memteyumemivacai que memteyuquevayacai que memtevacumavacai mme memcavaitamatcai memcavacnamatcai, que memtenavayacai.

10

Hic xeime niuqui tuayame neniuxeiya trcayeme taheima acamiecame, haivitri anacatcme, cuvivi anamacame yumuusie. Taupa nayexavatcaitni yhxie, cateya tai iquisarayaripa ptiyuxexeiyacai. 2 Yumamasie xapa nahuriecaitni esiyeume verime. Yuserieta niutaqueni

Niuqui tuayame xapa mahuriecai

Masict Que Mrata10,11 haramarasie, yuutata cuiepa. 3 Hic carima niutaniuni maye que mtiuhiva. Utaniucu, atahuta tranariyari niuyuani. 4 Quepaucua muyua atahuta tranariyari ne neptitiutaniquecai. Xeime neniuenieni taheima mpa haineme, Seyuc queneunama tita pemtiueni mretranax atahuta tranariyari, yapepcaracautani. 5 Hic mc niuqui tuayame nemuxei haramarasie cuiepa uveme, yuserieta neutimeni muyuavisiepait. 6 Niuyuhritani ieniecacu que mane yuheyemec mayeniere, que mane mitivevi muyuavi tita muyuavisie mtixuave cuie tita cuiepa mtixuave haramara tita haramarasie mtixuave naime mtiutivevi. Mpa niutayni, Ari hicrixa neutipareri, 7 masi quepaucua atahutarieca mieme niuqui tuayame mtaniuni, quepaucua mitahsieni yucuxineta, ana tita Cacayari mtiutiavietax canayeamc caniunre, que mtivacuxaxatvacai texaxatamete hesiena mieme memteuximayacai. 8 Hic que mane nemueni taheima utaniucame, mc tavari pnesiutahavix mpa utait, Uma quenemie, quenahuri iya xapa esimyeva muveri niuqui tuayame mehurie haramarasie cuiepa uvet. 9 Hic neneyani niuqui tuayamesa mpa netichavet mnesihuritanic xapa esimyeva. Iya mpa netinichaveni, Quenanuhuris queneutacuai. Ayuriepa pasire, peru ateta xietepa pacacare. 10 Hic xapa esimyeva neanuhurieca niuqui

522 tuayame mehuriecai, nenitacuani. Neteta xietepa pacacarix. Quepaucua nemitacuai, neyuriepa hasivit nayani. 11 Iya mpa pnetiutahavix, Neuyeveca ec tavari Cacayarisie mieme pemticuxatanic yumireme nuivarite vahepasita naisarie cuiepa miemete vahepasita mireme niuquic memtiniuca vahepasita yumireme teaitamete vahepasita.

11

Merics haca necaniucueitarieni tiinnatamepa aneme. Mpa netiniutahavarieni, Quenanucuquexi, Cacayari tuquieya queneutiinata mrayutimavatre meta, mmeta memyunenevietve tuquipa quenivarutiinata. 2 Tuqui tacua queneuhayeva xeica. Pepcaitiinata, mana memupitariec nuivarite hipat. Mme meniquesicuni Cacayari quiecariena huta teviyari heimana huta meseri. 3 Neri yuhutame necanivarexeiyani tehecatamete. Mme nepvatiyasani que memteunenierix mpa memtecuxatanic xei miriyari heimana huta sienituyari heimana haica teviyari tucari, maixa meanacattcait hiverica hepasita. 4 Huriva cyeyari hutat, cxeme hutat cuie cusiyari hxie mtiu, ime mecanihmetni. 5 Xca xevit axa vayuriemcni, tai pvayeneica vateta, pvatixsitani mme memvarayeunie.

Tehecatamete yuhutat

523 Mpa catinimieriemc que mane axa mvayuriemc. 6 Mme heiserie mecanexeiyani memeitinanic muyuavi mcacaviyec mexi metecuxata. Heiserie mecanexeiyanita ha hepasita, xuriya memayeitanic, memvativanic cuiepa memtama naime cuiniyac sepa quepamexa mtivanaque. 7 Quepaucua meminni mpa metehecatat, yeutanaca meucatevasie matine varaivamt pyumieneni. Varaivame nivacuimc. 8 Vacaxarite quiecari hixapa ptiheni quiecari amacuyevasie. Iyari que mtimate inaric, Suruma catinacutevaca, Equipitu meta racuteva mc quiecari. Mana Tatiaitvame curuxisie caniumierieni. 9 Hipat naisarie cuiepa miemete, nuivarite vahesa miemete mireme niuquitec memutiniuca vahesa miemete yumireme teteriyari vahesa miemete yunait menixeiyacuni vacaxari haica tucari heimana merie tuca. Mepcavataunieni memcateuquiyanic vacaxari teuquiyapa. 10 Cuiepa memtama mepyutemamavieca mevaxeiyat, temavierica mecanexeiyacacuni, imiquieri mepyutanairiexani, texaxatamete yuhutat memvauximatacaic cuiepa memtama. 11 Hic haica tucari heimana merie tuca anucayacu iyari nieritvame nivaruviya Cacayari heiyenacu. Ycatec menanucuuni, mme memvaruxei cuini mieme meniutimamani. 12 Hic xeime meniuenieni taheima utaniucame

Masict Que Mrata11 mpa mtivarutahavix, Uva xequenanaticni. Muyuavisie menanuticne haivitrisata, mme memvarayeuniecai mevaxeiyacacu. 13 Anari cuie carima niutayuani. Quiecari tapa xeica nacaxrieni tamamata taparisie mieme xei tapari. Atahuta miriyari meyupamet teteri meniucuiiva cuie utayuacu. Hipat meneumamacaitni, aixa metenicuxatacaitni Cacayari taheima macave hepasita. 14 Nayeani xa ui hutarieca que mutay. Cuitva canayeamc hairieca xa ui que mutay.

atahutarieca mieme niuqui tuayame nitahsieni yucuxineta. Hic carima menetiniucacaitni muyuavisie mpa meutiyuat, Hicsari Tatiaitvamemat hesana mieme Crisitumat, mme cuiepa meteaitat mecanacne. Catiniaitacamc yuheyemec. 16 Hic uquiravesixi xei teviyari heimana yunaucat Cacayari hxie mematecai uvenitesie, mme meniutihximauni. Nenevieri mecanipitani Cacayari 17 mpa meutiyuat, Pampariyusi tepmasipita Ec Tiaitame Cacayari Naimec pemtrcaye acu, Que mane amuyeicacai Que mane amuyeica, Que mane umamie Ec pecanihctni, Penisutani Acmana peyanet Cuini mieme que pemtitrcaye.

15Hic

Cuxineta atahutarieca mieme

Masict Que Mrata11,12 Penisutani Petiaitat. 18 Nuivarite menihaacaitni, Peru ahaxa canayeani, Tucari rayea Pemvatahavec mquite, Vaivarica pemvaminic Ahesa miemete teuximayatamete, Texaxatamete, Cacayari teterimama, Mme memmateheuyehviri Que mane pemhc, Tri uquiravesixi yunait. Nayeani meta Ec pemvaseviximanic Mme cuie memseviximacai. 19 Merics Cacayari tuquieya caneuyepiere muyuavisie. Cacuni tratuya minariyari canimasiccaitni tuquita yecait. Nivayemercacaitni neyeyuanecaitni neyetrarcacaitni cuie niutayuani te enenet niucaxrieni.

524 muyuavisie esivatcacu xei teresi, nivareucaxrieni cuiepa. Cu ampa uca mtinivermecai hxie niuhuni icuaimt nuaya quepaucua mtiniveniquecai. 5 Hic uquitme niutiniveni, que mane yunaime nuivarite tivaaitvame mayani, que mane tepa isyari mticueni. Nuaya panutivitquie Cacayarisa uvenieya macavesiepait. 6 Hic uca niuyutauna macumavesiepai, haque Cacayari meicuhaaritiri mana meviyarienic xei miriyari heimana huta sienituyari heimana haica teviyari tucari. 7 Ana cuya niutaveni muyuavisie. Miyeri, niuqui tuayametemama yunait menisutani cumat meyucuitvet. Cu niyumienecaitni, niuqui tuayametemama hepana, 8 peru mepyutatexi, huyeri pumavecai memtenaquenic muyuavisie. 9 Hic mc cu ampa, mc cu mataripai mmieme Cauyumarie mtiteva Satanaxi mtiteva, que mane mtivairviya yunaime cuiepa memtama, mc cananuyehiyani mana. Cuiepapai neucahiyani, niuqui tuayametemama utmana meneucaxriyani mana. 10 Hic xeime neniuenieni mpa mutay carima, Hicrixa canayeani, canimasicni tacacayari que mtiyuvicueisitva que mtitrcaye que mtiaita. Canimasicni Crisitu heiserie que mrexeiya hesana miemett. Que mane mvaxaneta taivamarixi, mc cananuyehiyani, que mane tacacayari hxie mvaxanetacai tucaric tcaric. 11 Mmeri

12

Merics inari masict nayani muyuavisie marivet. Uca mana nanierecaitni tau anacatt meserisie avet, yumuusie muma anamat tamamata heimana huta xuravesixi mumayari 2 nunusi ayett. Niutahivacaitni icucuinecacu cui tinivenique. 3 Xevitta masict nayani muyuavisie inaritt, cu epat heuxuret atahuta muuyari hexeiyat, tamamata avayari hexeiyat, yumuutesie atahuta mumayari anamanat. 4 Yucuaxic nivaranacahapani xuravesixi

Uca cumat

525 meneiva Muxa xuriyayac, memtecuxatacaic meyuhecatat, yutucari memcayucueririecaic sepa memucuiivax. 12 Ayumieme queneatemavieca muyuavi acu, xeme muyuavisie xemetitei xequeneyutemamavieca. Xa ui cuiepa xemtama haramarasie xemtama. Cauyumarie neucahiyani xehesa cui haat mpa timait, yapamexa xeica pyveni. 13 Merics quepaucua cu mpa mretima cuiepapai macahiya, niveiyacaitni mc uca uqui mutinivex. 14 Hic uca caniupitarieni maanatcanic verica amnenapa, macumavesiepai manuvienic yuhuyeripa, haque mcaixeiyac cu, haque mremiquieca xei viyari, ariqueta huta viyari, ariqueta merie viyari. 15 Hic cu hatuxamepa pame ha nanatihayani uca utma enuhausitanique. 16 Peru cuie nipareviecaitni uca. Nivatixavare, muva neucayeurieni hatuxame cu menatihayax yuteta. 17 Hic cu niuyehaani uca hepasita. Neyani myumienenic, hipame hesiena memyenunuiva varayeuniet, mme yamemtecahu Cacayari que mtiaita, memyuhecata Quesusisa memiemetett, mme varayeuniet.

Masict Que Mrata12,13 nexeiyacaitni, atahuta muuyari meta, avateyasie tamamata mumayari nanamanacaitni. Muuteyasie prautcatei que mtiyuseviximacai axa titevat. 2 Mc yeutanaca nemuxei tvepa catiniyuxexeiyacaitni, husepa recat, mayepa retenit. Hic cu ampa nipitani ytrcariya, heiserie nipitanita mtiaitanic uvenisie acait haque cu mreaitacai, heiserie vaca nipitanita. 3 Muuya xevit mumieriepa ptiyuxexeiyacai, peru que mtiucuinix nanayehiyani sepa mmximecai. Yunait cuiepa memtama meniiyarixiecaitni meixeiyat yeutanaca, hesiena mepteviyacucai. 4 Nenevieri menipitani cu, mc heiserie mipitac yeutanaca. Yeutanacata nenevieri menipitani mpa meutiyuat, Quepaic mc yeutanacapa pane, quepaic pyve hamatana myumieneni. 5 Hic niuqui niupitarieni vaca mticuxatanic, miseviximanic Cacayari axa utait hepasitana. Heiserie caniupitarienita huta teviyari heimana huta meseri mpa mtiyurienenic. 6 Hic nisutani axa utait Cacayari hepasita, iseviximat que mane mhc, iseviximat tuquieyata, mmeta muyuavisie memtitei vaseviximat nisutani. 7 Hic mpa tiniupitarieni myumienenic Cacayari teterimama mvarayeuniecac, mvaraivanic. Heiserie pupitarie yunaime nuivarite vahepasita, naime cuiepa quiecatari

13

Merics mana neutaqueca xicaripa haramara tesita, yeutanaca neniuxeiya haramarasie anatiyeiximeme. Tamamata avayari

Yeutari yuhutat

Masict Que Mrata13,14 vahepasita, naime niuquic memutiniuca vahepasita, yunaime teterixi vahepasita. 8 Yunait cuiepa memtama nenevieri menipitacaitni, mme xeica cuie munetariepai memacayasarie Muxa mumierie xapayasie quename tucari mehexeiya manuynesie, mme xeica nenevieri mepcaipitacai. 9 Xat net muenax. 10 Que mane teteri teva mvarahapa Vaviyat, Mc nanuhaniemc tevapai. Que mane ixiparac mtiyumemiva, Mcta ixiparac Canimieriemc variyarica. Mpa metemait Cacayari teterimama mepteucaenivani yuri meteeriet. 11 Merics ana xeime necaniuxeiya yeutanaca cuieta matine. Canaavatcateitni muxapa. Cupa tiniuxaxatacaitni. 12 Yeutanaca matari myanecai heiserie que mrexeiyacai, ic naimec yaxeica catiniyurieneni hxiena uvet. Nicuyuitani cuie, mme cuiepa memtamata nivarucuyuitani nenevieri memipitanic mc yeutanaca matari myanecai, que mane manayehiya mximet quepaucua mtiucuinix. 13 Inari pvevie mamarivaveme, tai aitat taheima macanenic cuiepa teteri meixeiyacacu. 14 Cuiepa memtama tinivairviyani mireme inari pitariet, yamtiyurienenic yeutanaca hxie uvet. Mpa tinivarutaaitani

526 cuiepa memtama quisica memtavevienic yeutanacapa tiyuxexeiyame, que mane manutanierix sepa ixiparac mtiucuinix, mcpa aneme. 15 Hic mpa catiniupitarieni iyari mipitanic yeutanaca quisicayari, mc mticuxatanic yeutanacapa tiyuxexeiyat, mpa mtiaitanic memcuiivac queyupamet nenevieri memcaipita yeutanaca quisicayari. 16 Hic mpa tinivarutaaitani tri uquiravesixi yunaime, memeucau memmamave, mme memyna mme variyarica memteuximaya yunaime, yumamasie yuserieta meminaritarienic yucanata. 17 Tevi pcayve tixat mtinanenic mtituanic me xca cainaritarieveni, raut que mtiteva yeutanaca, que mtiinasie tervaricaya inariyari nusu. 18 Icc yapretimani, que mane aixa mremuu queitiinata yeutanaca inasicaya. Tevi mpa catiniinasieca que mtiteva. Inasicaya ataxeime sienituyari heimana haica teviyari heimana ataxevi canipameni.

14

Merics ana neneutaniere. Cams mc Muxa Nunusi mana navecaitni yemurisie Siyuni mtitevasie. Hamatana mana menitiucaitni xei sienituyari miriyari heimana huta teviyari miriyari heimana nauca miriyari meyupamet, yucanata meteautcait mc

Mmiremete vanavari

527 que mtiteva, uquiyarieyata que mtiteva. 2 Yuariya neniuenieni muyuavisie haineme, ha ampapa tieniricme, tranari mtrcayepa tieniricme. Yuariya nemueni, canarivivamete vacuicari canihctcaitni. 3 Cuicari mhecua menicuicacaitni mana metiut uveni hxie, yunaucat memayeneniere vahxie, uquiravesixi vahxie. Xevit pcayvecai meitimanic mc cuicari, mme xei sienituyari miriyari heimana huta teviyari miriyari heimana nauca miriyari memyupamecai xeica mepimaicai, queyupamet memutixnarie meutinanaiyaca cuiepa memtama vasata. 4 Mme mecanihmetni memcayusevixima ucaravesixi mevaveiyat, mepcaxuriquitca. Mme mecanihmetni memeveiya mc Muxa que mtimie. Teteri vasata meputinanaiya memtixnarienic, Cacayari nivesicaya Muxa nivesicaya memacnec. 5 Vateta itarica pumave, vahesie pcarahiva.

Masict Que Mrata14 Cacayari, veeme xequeneerieca. Tucari canayeani mvatahavec iscamett. Nenevieri xequenepitaca que mane mitivevi muyuavi cuie haramara haixate. 8 Hutariecata niuqui tuayame utmana niumiecaitni mpa utait, Quiecari mmarive niucaunarieniri Vaviruniya quiecariyari. Yaxeica ucapa yuvinu que mtivaita memaxenic memicumavanic, mana quiecatari menivaitacaitni yunaime nuivarite memhecarienic. Hicrixa vaquiecari niucaunarieni. 9 Hairiecata niuqui tuayame vautma niumiecaitni yautait carima, Que mane nenevieri mipita yeutanaca, que mane nenevieri mipita quisica hepana mtiyuxexeiya, que mane mitanaquierie seyuya yucanata yumamasie, 10 mc nenuiemc Cacayari vinuya mucatuariva tecxitana canitarievet, yapretimani que mtihaa Cacayari quepaucua mc mihecani. Caniuximatariemc taic asuprec Cacayari niuqui tuayametemama vahxie Muxa hxie. 11 Yameteuximatariecacu cuauniyari yuheyemec petineicani. Uxipiya mepcahexeiyani tucaric tcaric queyupamet nenevieri memipita yeutanaca, mme nenevieri memipita quisica hepana mtiyuxexeiya, memitanaquierie seyuya que mtiteva raucacu vahesie. 12 Mpa metemait mepteucaenivani

xeime neniuxeiya niuqui tuayame muyuavi hixapa haviecame. Niuqui aixa manuyne yuheyemec mcuxaxasiva nexeiyacaitni yamtivataxatanic cuiepa memtama, yunaime teterixi yunaime nuivarite naime niuquic memutiniuca naime cuiepa quiecatari. 7 Mpa nainecaitni carima, Xequeteneuyehvirieca

6Hic

Niuqui tuayamete haica niuquiyari memata

Masict Que Mrata14,15 Cacayari teterimama, mme yamemtecahu Cacayari que mtiaita yuri memteerie Quesusisie. 13 Hic xeime neniuenieni mpa hetaineme taheima, Mpa quetineuuta, Aixa mecaniitariecacuni mme Tiaitamesie meteviyat memcuini hic uxaatni varie. H, naineni Iyari, meniuxipiecacuni que memteuuximayacai. Tita memteuyuri pmasicni sepa haque memeuva.

528 caniuticuacuaxeniri. 19 Hic mc niuqui tuayame yuhuxac nicuxerieni caxie cuiepa. Caxie pnameta amyevata neicaxrieni, inari mayanic Cacayari que mtihaa. 20 Hic caxie pnameta mieme niutiquesinarieni quiecari tesie. Xuriya nivayeneicacaitni caxie pnameta, cavayasixi vapirenupa suit, haica sienituyari heimana xei teviyari quirumetruyari acuyeucacu.

neneutaniere. Cams haivitri mtuxa acananierecaitni. Haivitri heima nacateitni que mane Yuri Tevipa mtiyuxexeiyacai, yumuusie huru mumayari anamat, yumamasie huxa mataxicaunicai acuet. 15 Hic xevit niuqui tuayame tuquita ayeneca nitahivieni que mane haivitri heima macatei, mpa utait carima, Ahuxac queneucaxica. Tucari nayeani xirica, tricu mseseic cuiepa. 16 Hic haivitri heima acait yuhuxac cuiepa necuxini. Cuiepa nacuxirieni nait. 17 Hic xevit niuqui tuayame nivayeneni tuquita muyuavisie. Mcta huxa mataxicaunicai nacuecaitni. 18 Xevitixa mrayutimavatresie neyeyani niuqui tuayame heiserie mexeiyacai tai hepasita. Carima nitahivieni que mane huxa mataxicaunicai macuecai yautait, Ahuxa mataxicaunic queneucuxeri caxie tacariyari cuiepa. Ari caxie

14Hic

Cuiepa que mtiucaxirie

15

Merics xeime inari neniuxeiya muyuavisie mariveme tiyhxiyatvame. Niuqui tuayamete nenivaruxeiya atahutame atahuta cuiniyayari memexeiyacai imatrieca miemete. 2 Hic haramarapa aneme nepuxei xicripa tiyuxexeiyame tai ncame. Mmeta nepvaruxei memeivax yeutanaca, memeivax quisica hepana mtiyuxexeiyacai, memeivax seyuya inasicaya cmana minasie que mane mhc. Xicri haramarayari tesita menitiucaitni harupa meut Cacayari menavat. 3 Muisexi Cacayarisie mieme tiuximayat que mtinavacai, Muxa que mtinava, mpa meteniucuicacaitni mpa meutiyuat, Que pemtiyuriene Pepmarive Peptiahxisiyatvame Tiaitame Cacayari Nai pemtiaita. Heiseriemec yapeticamiet Yuri pehait apepuyeica,

Atahuta cuiniyayari atahutat memiata niuqui tuayamete

529
4 Yunait

Masict Que Mrata15,16 utaniucame tuquita mpa tivachaveme niuqui tuayamete atahutame, Mana xequenehu, cuiepa xequeneucatuaxa atahuta xacyari Cacayari haxaya mhpne. 2 Hic mexacame neyani. Neicatuani yuxac cuiepa. Hic teteri memteautcatei yeutanaca seyuyac nenevieri memipitacai quisica yeutanacapa mtiyuxexeiyacai, mme cuini mieme axa anemec meniutiesata. 3 Hic utmana mieme neicatuani yuxac haramarasie. Xuriya nayani mqui xuriyayapa anet. Yunait memayenenierecai meniucuini haramarasie memuuvacai. 4 Hic hairieca mieme neicatuani yuxac hatuxametesie haixatesie. Mcta xuriya nayani. 5 Hic mc niuqui tuayame hac mhritariecai neniuenieni mpa utaineme, Ec apemuyeicacai apemuyeica pempasie, heiseriemec peptiuyurie mya pemtivamariitac. 6 Ateterima vaxuriya niucamete vaxuriya memutiyeurixc, ecta xuriya pepvaruita. Mpa ptiunaquix vahesie. 7 Xeimeta neniuenieni mrayutimavatresie mpa utaineme, H, Tiaitame Cacayari nai pemtiaita, yuri pehait heiseriemec yapeticamiet peptiamariitva. 8 Hic naurieca mieme neicatuani yuxac tausie. Tau mpa catiniupitarieni mvativarcanic teteri taic. 9 Teteri menitivariquecaitni cuini

Nuivarite tivaaitvame.

mepmateheuyehvirieca Tiaitame, Visi mepmatexatani Que mane pemhc. Ec axatame peppasie, Yunait nuivarite meniaxacuni, Meniyuneneviecacuni Ahxie metiut Mmasicc Tita pemtiyuriene Heiseriemec yapeticamiet. 5 Merics ana neneutaniere. Haque masi yemec mepasie tuquita muyuavisie, haque Cacayari mehecasie, mana tineuyepiyani. 6 Tuquita menayenexani niuqui tuayamete atahutat memiata atahuta cuiniyayari. Rinu ixuriquiyari mitiyacai mxavatcai mepanacattcatei, yutavisie huru hiyameyaric mephatcatei. 7 Hic yunaucat memayeneniere, xevit mc nivaruhanitani niuqui tuayamete huru xacyari atahutame haxa hpneme, Cacayari yuheyemec mayeyuri que mtihaa inariyari. 8 Hic tuquita csi niutahne, Cacayari que mtimarive que mtitrcaye inariyari puy csiyari. Xevit pcayvecai tuquita meutahanic mexi catiparivecai atahuta cuiniyayari, atahutat niuqui tuayamete memiata.

16

Haxa que memteupitarie xacrte mpa tihpneme

Merics xeime neniuenieni carima

Masict Que Mrata16,17 mieme, peru meniseviximacaitni que mane Cacayari mhc, axa meutiyuat hepasitana heiserie mexeiyacaic mpa mtivacuiniyatanic. Mepcatehayevacai que memteyuriecai, mepcayuvariyacai veeme memeriecac. 10 Hic auxvirieca mieme neicatuani yuxac yeutanaca uvenieyasie haque mreaita. Naisarie mraaitacai nacuyre. Teterimama yuneni menicuquevecaitni mvarucucuinecaic ana. 11 Cacayari muyuavisie macave mecaniseviximacaitni axa meutiyuat hepasitana, mc mvarucuitcateic memeuesatcateic. Peru mepcatehayevacai que memteyuriecai. 12 Hic ataxevirieca mieme neicatuani yuxac hatuxame ampasie Euprate mtitevasie. Ha mana niucavani macuhaarisienic teaitamete vahuye tau manatineicasie miemete. 13 Hic necanivaruxeiya cacayarixi yuhaicame memcaitiyatcatei, temusi vahepa meaneneme, cu teta yeutanaca teta tixaxatame mtiitavacai teta meayenexacu. 14 Mme cacayarixi axa memanene vaiyarite mecanihmetni. Marivemec meteniyuriecaitni, meneutayeixani yunaime cuiepa memtama tevaaitvamete vahesa, memvacuxerienic cuyac, mc tucari mmarive

530 ayeayu que maine Cacayari nai tiaitame. 15 Mc mpa paine, Neuxei, tinavayame maxepa nepunuani. Aixa pitarieni que mane myhta, que mane mhaarisie yuixuriqui mcavaune capa mavet uyeicanic uxaa varie meixeiyacacu que mtiyuteviya. 16 Merics teteri menivarucuxerieni haque Armaquetuni mtiuyeteva Heprayusixi teteriyari vaniuquic. 17 Hic atahutarieca mieme neicatuani yuxac ecapa. Hic muyuavisie niuqui nivayeyani tuquita uveni manuvesie carima utait, Canayeaniri. 18 Caniucumercacaitni necuyuanecaitni necutrarcacaitni. Cuie carima niutayuani, que mcatitayuavecai quepaucua tevi cuiepa ucait mata hicque, cuini mieme tiutayuat nayani. 19 Hic quiecari amacuyeva haicaca niutitare. Hipame nuivarite vaquiecarite caniucaxrieni. Ana Cacayari Vaviruniya quiecari mmarive quiecatari pcavarutatmaiyax, masi yutecxita mieme yuvinu nivaruitani yuhaxa. 20 Nait cuie haramara hixapa mayema niyupata, yemurite niutimamavere. 21 Teteri vahesie niucaxrieni te nauca haxuvayari rahetetcait. Teteri meniseviximacaitni Cacayari axa meutiyuat hepasitana, te acaxriecu memteucuinixc cuini mieme.

17

Uca mmariitarieni

Merics atahutat niuqui tuayamete atahuta

531 xacyari memexeiyacai, xevit mc aura canayani. Mpa canetiniutahave, Quenayea. Nepmasixeisitani que mtimariitarieni mc uca tuminic myuvitna marivet, hatuxame ampa tesita acait. 2 Mc menicumavacaitni cuiepa teaitamete cavayatcacu. Vinuyac cuiepa memtama menitarvecaitni, mc yuvitnacacu. 3 Hic Iyari nesiuviyacu mc canenevitni macumavesiepai. Uca neniuxeiya yeutanaca meutarayesie acaime. Yeutanaca naisarie hesiena praucai axa que mtitevacai yuseviximat. Atahuta muuyari tamamata avayari canexeiyacaitni. 4 Uca tarayeme xureme panacatccai. Huruc tetexi visi mrayearc perrac pquemaritariecai. Huru tecxiyari pahanacai yumamasie hneme. Pinarieyatcai que mtiyuseviximacai que mcatiitiyacai mpa tiyuvitnat. 5 Canatana que mtitevacai naucaitni quisica maviec, Vaviruniya quiecari amacuyeva, anuyt, Cuiepa miemete tuminic memyuvitna, yunait memyusevixima, ic phc vavarusi, anuyt. 6 Hic mc uca neniuxeiya tavecame Cacayari teterimama vaxuriya anuieca, mme memyuhecatacai Quesusisa memiemetett vaxuriya anuieca. Hic neixeiyat cuini mieme neniiyarixiecaitni. 7 Niuqui tuayame mpa canetiniutahave, Titayaris petiiyarixie. Nepmatihecatani

Masict Que Mrata17 avie niuqui uca hepasita yeutanaca metc atahuta muuyari tamamata avayari mexeiya hepasita. 8 Mc yeutanaca pemxeiya, mc aniuyeicacaitni, hic apcauyeica. Meucatevasie vatineme, pyemie mcaunarienic. Cuiepa memtama queyupamet memcaacayasarie cuie munetariepai xapasie tucari memexeiya manuynesie, mme meniiyarixiecacuni quepaucua memixeiya mc yeutanaca amuyeicacai, hic amcauyeica, mayeneni. 9 quisica ipa canianeni meitimanic que mane aixa mremuu mtimaive. Atahuta muuyari, mc atahuta yemuriyari canihctni hesiena maca uca. 10 Teaitamete atahutat mecanihmetni meta. Yuauxvit menacaxrieniri, xevit apuyeica, xevitta pcueviya pcanuave cuxi. Quepaucua munuani, peuyevese esiva yamreuterec xeica. 11 Mc yeutanaca amuyeicacai amcauyeica, mc atahairieca mieme canihctni mme. Atahutat vahesa canimiemetni. Caniyemieni mcaunarienic. 12 Tamamata avayari pemuxei, mc tamamata teaitamete mecanihmetni. Meteaitat mepcaisutavave cuxi. Heiserie mecanitanaquiericuni xei hurayari memteaitanic yeutanacamat. 13 Mme vaiyari caniyuxevini. Ytrcariya mecaniyetuiriecuni yeutanaca vatrcariya mexeiyanic, heiserie mexeiyanic mme

Masict Que Mrata17,18 heiserie memexeiyapa. 14 Cuya meniveviecuni Muxa meayeuniet. Muxa nivaraivamc cusiyarite mvacusiyaric teaitamete mtivaaitvamec. Mme hamatana memuuva meputainierie mepanayexeiyarie yameptecahu. 15 Hic mpa netiutahavix, Ha pemuxei haque meca uca myuvitna, mc nuivarite mecanihmetni mmiremete teterixi niuquitec memutiniuca mephme. 16 Tamamata avayari pemuxei, yeutanacata, axeica mecanitiuxiveeriecuni uca myuvitna. Ucueirivame menayeitacuni maveme. Menitacuaicuni vaiyarieya, menitataiyacuni taic. 17 Cacayari mpa ptivaiyaritani mpa memteyuriecac mc pta que mtiyuriemc vaiyari yuxevicacu meipitacacu yeutanaca mc pta mtiaitametnic vahesie mieme. Mpa meteyurieyu catinayeatariemc nai Cacayari que mutay. 18 Uca pemuxei, mc quiecari mmarive canihctni haque cuiepa teaitamete memeaitarie.

532 iyarite memcaitiyatca, yunait viquixi memcaitiyatca yunait memuxiveeriva vatesariya rata. 3 Yaxeica ucapa yuvinu que mtivaita memaxenic memicumavanic, mana quiecatari yunaime nuivarite menivaitacaitni cmana memhecarienic. Cuiepa teaitamete menicumavacaitni cavayatcacu. Tetuayamete cuiepa miemete meheucaut menayuyeitacaitni visi ane myupitacaic anayuhayevamec. 4 Hic nenienieni xeime mpa mainecai taheima, Quiecarisie xequenevayecni neteterima acu, xehesieta rahiyanic tita axa memteuyuri mana quiecatari, xemcateucacucuinenic iya que mticuine. 5 Tita axa mtiuyuri niucuxeriyani muyuavisiepait. Cacayari pcaitatmai que mtiuyuri heiseriemec yacaticamiet. 6 Axequetenapiniri que mrapicai. Hepana capameme masi tavari cuxi axequetenapiniri mpa mtiuyuric. Tecxitana haque meinitacai yuvinu tavari cuxi yaxequeteneutanitiri. 7 Marivet que mrayuyeitacai visi ane que mtiyupitacai, yaxeica uximatarica heiverica xequenepitaca. Yuiyarisie mpa paine, Ena netiaitamett enepuca. Necarecacnat nepcaayani, heiverica nepcahexeiyani. 8 Ayumieme cuiniyaya xei tucarisie caninuamc, myac cuiniyac hacac ppitarieni. Taic nitataiyariemc. Canitrcayeni

18

Merics ana nenixeiya xeime niuqui tuayame taheima acamiecame cuini mieme heiserie mexeiyacai. Cuiepa canacuhecare iya marivecacu. 2 Hic trcayemec niutahiva mpa utait, Quiecari mmarivecai niucaunarieniri Vaviruniya. Cacayarixi axa memanene vaqui nayani, yunait

Vaviruniya que mtiucaunarie

533 que mane mitamariitani tiaitamett Cacayaritt. 9 Hic cuiepa teaitamete queyupamet memicumavacai cavayatcacu hamatana visi ane memyupitacai, mme meniutisuanacuni meyuheiveriet meheerivat quepaucua memixeiya cuauni atineicame tataiyarieximecacu. 10 Memamat mpa mtiuximatarieximec, teva menitiuicuni mpa meutiyuat, Xa ui, xa ui, yapaucua quetiumariitarie Vaviruniya quiecari marivet trcayet. 11 Tetuayamete cuiepa miemete mecaniutisuanacuni meyuheiveriet meheerivat, mpa metemait, xevit tavari pcainaneni vaicate. 12 Meneiyeicatacaitni mana huru meatvat prata tete mrayear perra rinu ixuriquiyari ixuriqui mtataravi sera ixuriquiyari ixuriqui mxuxure, naime cye visi mua, nait mutiveviya herepanite tameyaric, nait mutiveviya cye mrayearc, tepa mxeta tepa mmercavi marmuri teteyari 13 canera visi muatca cua mixaxi rivanu vinu viya harina tricu vacaisixi muxasi cavayasixi caxetate teteri, teteri vaiyarite meta. 14 Mpa meputiyuaneni ana, Tita pemtihiveeriecai aiyarisie cuacuaxicacu, ahesa caniumaveni. Xavatt marivet nait tiniutatmaiyarieni ahesa. Yuheyeme ptiumaveni. 15 Mme memituacai mya aneneme, mme meheucaut memayuyeitacai cmana, yunait

Masict Que Mrata18 tevapai menitiuicuni memamat mpa mtiuximatarieximec, meutisuat meyuheiveriet 16 mpa meutiyuat, Xa ui, xa ui, yapaucuaque pumaveriyari quiecari marivet. Rinu ixuriquiyari ixuriqui mtataravi mxuxure nanacatccaitni, yuquemaritat huruc tetexi visi mrayearc perrac. 17 Xei hurayarisie niutimavere cui que mreucavecai. Naviya navamete, yunait naisarie memaxe naviyasie meyetet, naviya vequemete, queyupamet haramarasie memteivacai, mmeta tevapai menitiucaitni. 18 Meixeiyat cuauni atineicame tataiyarieximecacu meniutihivacaitni mpa meutiyuat, Haquevas xevit quiecari mc amacuyeucaipa anet. 19 Tumuanari meneutivivivacaitni yumuusie meutisuat meyuheiveriet mpa meutiyuat, Xa ui, xa ui, yapaucua que tiumaveriyari quiecari marivet. Mana meheucaut menacne yunait naviyasixi memvarexeiya haramarasie, mc vaca mrexeiyacaic. 20 Muyuavisie xequeneyutemamavieca xeheerivat. Cacayari teterimama, narisixi texaxatamete yunait xequeneyutemamavieca. Cacayari imariitat nixehecatani heiserie xemexeiyac xeme. 21 Hic niuqui tuayame mtrcaye nenutuni tete matapa necame. Haramarasie

Masict Que Mrata18,19 neicahani mpa utait, Yaxeica carima tinicaunariemc Vaviruniya quiecari mmarive. Tavari uxaa varie pacumaveni. 22 Canarivivamete xavererusixi crautavivamete cuxineta hsivamete mepcaenierieni ahesie. Naime tevevivamete mepcaxuaveni ahesie. Txme pcaenierieni ahesie. 23 Cxeme ahesie pcacxeniri. Nenequeme viquivame vaniuqui pcaenierieni ahesie. Ahesa quiecatari memtetuacai cuiepa memtama vaiscate mecanihmetcaitni. Petiaquevayacacu meteniirviyariecaitni yunait nuivarite. 24 Mana mc quiecarisie masict nayani texaxatamete vaxuriya mutayeuric Cacayari teterimama vaxuriya mutayeuric, yunait cuiepa memucuiivax vaxuriya mutayeuric mana. Merics ana nenienieni yuariya yumireme teteri vaniuquipa tieniricme trcayeme. Mpa meniutiyuanecaitni muyuavisie, Aixa xequeneutiyuaneni Cacayari hepasita. Ptiyuvicueisitvame pveeme ptrcaye tacacayari. 2 Yuri hait heiseriemec yaticamiet ptiyumariitva. Nitamariitani mc uca mmarivecai tuminic myuvitnacai, que mane mvaseviximacai cuiepa memtama yuvitnat. Cacayari aprepiniri uca metayeuric teterimama vaxuriya. 3 Hic hutarieca mpa meniutiyuani, Aixa xequeneutiyuaneni Cacayari hepasita. Cam, csi yuheyemec

534 nivatineicani mana. 4 Hic uquiravesixi xei teviyari heimana yunaucame vahamat yunaucat memayeneniere meniutihximauni yunait. Nenevieri mecanipitani Cacayari uvenisie acaicu mpa meutiyuat, Niuqui caniseini. Aixa xequeneutiyuaneni Cacayari hepasita. 5 Hic niuqui nivayeneni uveni manuvecaisie mpa utait, Aixa xequeneutiyuaneni Tacacayari hepasita Yunait iparevivametemama Yunait xemteheiyehviri Tri uquiravesixi yunait.

19

mmiremete vaniuqui neniuenieni. Ha ampapa ptieniriccai, tranari mtrcayepa. Mpa mecaniutiyuanecaitni, Aixa xequeneutiyuaneni Cacayari hepasita, Tiaitat matac Tiaitame mtacacayari Nai mtiaita. 7 Tequetatemamavieca Temavierica tequehexeiyani Visi tequeteixatani Mayeac Muxa mtinequec. yaya puyucuhaarita. 8 Caniupitarieni rinu ixuriquiyari Mxavat mitiya manacatnic. Rinu ixuriquiyari caniinaritni, tita memteyurie heiseriemec yametecahut Cacayari teterimama vainariyari. 9 Hic mpa pnetiutahavix niuqui tuayame, Aixa

6Hic

Nequiya ixarariyari Muxa mivevie

535 mecaniitarieca mme memutainierie ixararipa, Muxa nequecacu. Mpata nerahave, Ic Cacayari niuquieya myuri canihctni. 10 Hic hetana neniutihximaqueni nenevieri neipitanique. Mpa nerahave, Quetineuhayeva. Ahepa necatiniuximayatametni ne, aivama memyuhecata Quesusisa memiemetet vahepa neptiuximaya. Nenevieri quenepitaca Cacayari pta. Que mane myuhecata Quesusisa miemett, mc iyari canipitarieca Cacayari texaxatametemama vahepa.

Masict Que Mrata19 meutixicacaunicai cmana mvativitenic nuivarite. Ptivaaita tepa isyari acuet. Mc canihctni que mane mitiquesina caxie pnameta mieme, inari vevienet Cacayari nai mtiaita que mtihaa que mtivaheca. 16 Camixayasie teurieyasie mpa preuxacai que mtiteva, Teaitamete Tivaaitvame titevacacu, Cusiyarima Vacusiyari titevacacu. 17 Merics xeime neniuxeiya niuqui tuayame tausie uveme. Carima niutahiva mpa tivachavet yunaime viquixi muyuavi hixapa meavximecacu, Xequenacni, xequeneyucuxerie, Cacayari icuai pvevieni vacava. 18 Xequetenecuaca teaitamete vavaiyari, cuyaxi vauquiyarima vavaiyari, memtrcavi vavaiyari, cavayasixi vavaiyari, mme vahesie memutecai vavaiyari, yunait memyna memteuximayatamete tri uquiravesixi yunaime vavaiyari. 19 Hic yeutanaca neniuxeiya, cuiepa teaitamete vacuyaxima mearime. Yunait meniyucuxerieximecaitni memyutacuinic meeyeuniet que mane cavayasie macatei cuyaximama mevarayeuniet. 20 Hic yeutanaca niuviyarieni, hamatanata tixaxatame mtiitavacai niuviyarieni, que mane inari mtiveviecai yeutanaca hxie cmana mtivairviyacai mme memitanaquieri yeutanaca seyuya mme nenevieri memipitacai quisicaya hepana

muyuavi neniuxeiya reutenime. Cavaya meutuxa mana niuvecaitni. Que mane hesiena macatei Yamticamie catinitevacaitni, Yuri Maine titevat. Heiseriemec yaticamiet catiniyumariitvametcaitni caniyumienecaitni. 12 Hxiteya tai mtacapa ptiyuxexeiyacai, yumuusie mireme muma nanamanacaitni. Que mtiteva nayeucaitni hesiena, peru xevit asipcatimaicai que mtiteva, iya xeica yaptimaicai. 13 Ixuriqui xuriyac mxure nanacatccaitni. Cacayari Niuquieya catinitevaca. 14 Cuyaximama muyuavisie miemete meneveiyacaitni utmana cavayasixi memeutuxa vahesie meutet, rinu ixuriquiyari mtuxa mitiya meanacattcait. 15 Tetana niyeneicacaitni ixipara

11Merics

Que mane cavaya meutuxasie macatei

Masict Que Mrata19,20 mtiyuxexeiyacai. Mc yuhutat meayenenieret meneucaxriyani haracuna mtaasie asuprec mtaasie. 21 Hipat yunait meniucuiiva ixipara vayeneicacacu que mane cavayasie macatei tetana. Yunait viquixi meniutihuxani vavaiyaric.

536 miriyari viyari. 5 Hipat mquite mepcaanutanenierix cuxi ana, xei miriyari viyari utaparecuque menanutaneniere imatremete. Que memteanucuuitarie haitrvemete, matari mieme catinitevaca. 6 Aixa caniitariecamc, canipasiecamc que manesie mtinaque matari miemec manucuquenic. Vacucuyame heiserie pcahexeiya vahepasita hutarieca memcuinic, mme masi maraacate mephmetni Cacayarisie miemete Crisitusie miemete. Hamatana teaitamete mehmett mepteaitani xei miriyari viyari. 7 Merics quepaucua mtapare xei miriyari viyari, Cauyumarie nixnariemc manutahiyasie. 8 Pvatineni mtivairviyanic nuivarite taserieta tautata tahixata tasutapai memetitei cuiepa, Cuquitari Macuquitari yunaime. Nivacuxeriemc memyutacuinic haramara tesita miemepa xicaripa meyupamet. 9 Hic cuie amacuyevasie meneutiyunixani. Quiecari mnaquieriva aurie menicutecaitni Cacayari teterimama memtihipitecaisie, peru tai nacaneni muyuavisie nivarutixsitani mme. 10 Que mane mtivairviyacai Cauyumariett mana neucahiyani haracuna asuprec mtaasie, haque yeutanaca tixaxatame mtiitavamat memyetecai. Tucaric tcaric meniuximatariecacuni yuheyemec.

Merics niuqui tuayame neniuxeiya muyuavisie acamiecame yavi acuecame para mrevatiyepienic meucatevasie, carena caunariyari ampa ahuriet yumamasie. 2 Hic mc cu niuviya meripai mmieme Cauyumarie mhc Satanaxi mhc. Canecuvieni xei miriyari viyari. 3 Meucatevasie heicahaca nenunani, quiteniena niseyumani, mcativairviyanic nuivarite mexi cataparivecai xei miriyari viyari. Anaque neuyeveca mxnarienic yapamexa. 4 Hic teaitamete vauvenite neniuxeiya mana aucame. Hesiena menayaxe mme heiserie memupitarie. Mecaniiscatetcaitni que memteupitarie. Hic hipameta nenivaruxeiya, mme vamuu manutivitequietca memyuhecatacaic Quesusisa memiemetett, Cacayari niuquieya memcuxatacaic yeutanaca nenevieri mecapitat hepana aneme meta quisica, seyuya mecanaquieriet yucanata yumamasie, mme vaiyarite neniuxeiya. Mme meanutaneniereca, Crisitumat teaitamete menacne xei

20

Xei miriyari viyari

537
Uveni mtuxa hxie memuhapanie iscame mvatahavec
11Hic

Masict Que Mrata20,21 pcaanierecai. 2 Cacayari quiecarieya Querusareme mhecua neniuxeiya muyuavisie acamiecame, Cacayari manucasie acamieme, haarisiecame viquivame que mrequemarie ycnasie mieme. Ne Vanitt necanixeiya. 3 Hic nenienieni que mane carima mpa mutay muyuavisie, Hicrixa Cacayari teteri vasata nitaquimc, vasata ucait nayeimc. Teterimama mecanihmetcacuni, mctt nivatetacamc vacacayaritt. 4 Naime vaucai canaitiexamc vahxita. Tavari mepcacuini mepcayuheiverieca mepcautihivani mepcateucacucuineni. Tita meripai mtimiemetcai catinanacayaniri. 5 Hic que mane uvenisie macatei mpa niutayni, Cam, naime hecuame nepayeitaxime. Mpata netiniutahave, Ipa quetineuuta, myvec ic niuquisie yuri mtieriecac, yuri mainec. 6 Mpata pnetiutahavix, Ari tinayeani nait. Ne Mexacame Imatreme netitevat, ne necanihctni que mane misuta minni. Que mane meuharimc, ne necaicuetatat neniharitamc nehaixac cmana tucari mexeiyanic. 7 Que mane mrayuiva, hesiena catininaquimc ic nait. Neta Cacayarieya necanayeimc, iyata nenive rayani. 8 Peru queyupamet memamat memucunuaxa, yamemcatecahu, memyusevixima,

tiaitame uvenieya neniuxeiya ampa mtuxa. Que mane hesiena macatei mexeiyat cuie muyuavi nait niyupataxani hxiena memcatitenic. Vahuyeri pumavecai muva memcatitenic. 12 Hic mquite nenivaruxeiya uquiravesixi tri yunaime, uveni manuvecai hxie metiucame. Xapate niutiverarieni. Xevitta niutaverarieni xapa haque memacayasarie mme tucari memexeiya. Hic mquite meniutaivaviyarieni que memteuyuri hepasita que mreuxacai xapatesie, mpa meteniupitarieni. 13 Mana mquite menivayecne haramarasie memyetecai, Tacucuyamesa, Mquite Vahvemesa menivayecne mquite mana memyetecai. Yuxexuit meutaivaviyarieca que memteuyuri hepasita, mpa meteniupitarieni. 14 Tacucuyame caneucahiyani haracuna mtaasie Mquite Vahveme arit. Mpa que memteucuiivax mme, hutarieca mya catinitevaca. 15 Que mane mcaacayerie xapasie tucari mexeiya manuynesie, mcta haracuna mtaasie caneucahiyani.

21

Hic muyuavi mhecua cuie mhecua neniuxeiya. Meripai mieme muyuavi meripai mieme cuie neutayeixani, haramara

Muyuavi mhecua cuie mhecua

Masict Que Mrata21 memteyumemiva, memvacumava mme memcavaitama memcavacnama, memteyuquevaya, tetexi memvarayexeiya, yunait memteitava, yunaime vahesie ptinaqueni haracuna asuprec mtaasie memeucaxriyanic haque hutarieca memecuini. atahutat niuqui tuayamete atahuta xacyari memacai hpneme atahuta cuiniyayari imatrieca mieme, xevit mme aura ayaca mpa pnetiutahavix, Quenayea. Viquivame nepmasixeisitani Muxa yaya mayani. 10 Hic iyari nesiuviyacu, canenevitni yemuri amnenasie emutevisie. Cacayari quiecarieya pnesiuxeisita Querusareme. Muyuavisie nacaneni Cacayari manucasie acamiet 11 Cacayaripa visi anet. Que mtixavatcai, tete visi mrayearpa catiniyuxexeiyacaitni caspe teteyaripa tete manuyehecapa. 12 Tesariyari enet eutevit canitinierecaitni tamamata heimana huta quitenieyari hexeiyat. Maquitenietcateisie niuqui tuayamete menitiucaitni tamamata heimana yuhutat. Que memteteteva nuivarite mana tinautcateitni nuivarite Ixaheri nivemama vahesie memyec tamamata heimana yuhutat que memteteteva. 13 Tau manatineicasie haicaca natetenicaitni, tautata haicaca,

538 taserieta haicaca, tasutapai haicaca. 14 Quiecari tesariyayari tamamata heimana hutame canexeiyacaitni itutuicame. Hesiena que memteteteva tamamata heimana yuhutat teyquitvametemama Muxasie miemete catineucaitni. 15 Que mane mnetichavecai tiinatame nacuecaitni huru hacayari iinataque quiecari, quiteniete, tesariyayari naime. 16 Quiecari utaisiquinat epuma yaxeica heutatetevat yaxeica acuyeut. Hic nitiinata quiecari mc hacac xei meseri yeiyayari heutatevacacu. Yaxeica peutateteva apacuyeva apatitt. 17 Tesariyayarita niutiinata, xei sienituyari heimana huta teviyari heimana nauca sicuriyari nayeani tevi que mtiinata, niuqui tuayame tevipa yatiinatacacu. 18 Tesariyari caspe teteyaric pveviya. Quiecari nait huru tepayari mitiyac caniveviyaca xicri mayeitiyapa tiyuxexeiyat. 19 Tetexi quiecari tesariyayari mtituica xexuit tetexi visi mrayearc pquemaritarie. Mexacame tete ituicat tesariya canicaspetni tuxat, hutarieca mieme sapiru yuavit, hairieca mieme acata teteyari yuavit, naurieca mieme esimerarta sirayet, 20 auxvirieca mieme unise teteyari tuxat, ataxevirieca mieme curunarina xuret, atahutarieca mieme crisuritu taxayet, atahairieca mieme veriru sirayet, atanaurieca mieme tupasiyu taxayet, tamamata mieme crisuprasu

Querusareme quiecariyari mhecua


9Hic

539 sirayet, tamamata heimana xevirieca mieme casinitu yuavit, tamamata heimana hutarieca mieme amatista tarayet. 21 Quiteniete mieme tamamata heimana huta itupariyari tamamata heimana huta perrayari canihctni. Itupari xexuit xei perrayaric putiveviya. Quiecarisie cayete huru mitiya canihctni xicri mayehecapa mtiyuxexeiya. 22 Mana tuqui nepcauxei quiecarisie. Tiaitame mcacayari nai mtiaita ycmana canituquitni, Muxa meta. 23 Quiecarisie mepcaheiyehva tau meseri mhecarivienic mana. Cacayari visi anet pvahecariviya pta. Muxa canihctni vahecarivivame. 24 Nuivarite metavicueisitarieme ameniuuvacuni mpa metehecariyariet. Cuiepa teaitamete tita memtehexeiya visi tianeneme meteniatacuni mana, veemete que memtemarivani. 25 Quitenie pcareunatcani tucaric. Tcari pcaxuaveni muva. 26 Tita nuivarite memtehexeiya visi tianeneme rayearcame mecateniatiriecuni. 27 Hasuacu hesiena pcaheutahani tita mtiseviximarie, tita mtiyusevixima meta mtiitava. Mme xeica memacayasarie Muxa xapayasie quename tucari mehexeiya manuynesie, mme meneutahaqueni mana. Merics ana hatuxame pnesiuxeisita cmana tucari memexeiyanic. Tete manuyehecapa nixavatcaitni

Masict Que Mrata21,22 ha Cacayari uvenieya manucasie Muxa uvenieya manucasie ayeneicat. 2 Caye hixapa, hatuxame tesita anataye anutaye cye nitiucaitni cmana tucari mexeiya. Tamamata heimana hutamexa niutixuxuavereni, xexuime meserisie niuticuacuaxeni. Cye xavariyari nuivarite memanayexrvenic caniayumiemetni. 3 Nait mtixanieriva pcaxuaveni hasuacu, muva catiniumavecamc. Cacayari uvenieya Muxa uvenieya mana puveni, meeyexeiyacacu mme hesiena mieme memteuximaya. 4 Yhxie meniutineniericuni, que mtiteva preuxani vacanata. 5 Tcari pcaxuaveni muva, mepcaheiyehaca cxeme mvahecarivienic ni tau. Tiaitame Cacayari pvahecariviyani pta. Yuheyemec teaitamete mepyaca.

22

mpa netiniutahave, Ic niuquisie caniyveni yuri mtieriecac, yuri paine. Tiaitamett, que mane Cacayaritt iyari mvatuita texaxatamete, mc neiyenani yuniuqui tuayame yamtivaquitacac yuhesa miemete teuximayatamete, mme mpa memtemaicac que mreuyevese yamtiynic cuitva. 7 Neuxei, cuit nepunuani. Aixa caniitariecamc Que mane yamticamie Ic xapasie xasica que maine.

6Hic

Canehuraniri Crisitu munuani

Masict Que Mrata22 Vani necanihctni que mane mieni mixei ic. Quepaucua nemuenax nemunierix, neniutihximaqueni nenevieri neipitanique niuqui tuayame mpa mnetiuquita, hetana neucaveca. 9 Mpa nerahave masi, Neuxei, quetineuhayeva. Ahepa necatiniuximayatametni, aivama Cacayarisie miemec memtecuxata vahepa, mme yamemtecahu ic xapa que maine vahepa neptiuximayatame. Nenevieri quenepitaca Cacayari pta. 10 Hic mpa netiniutahave, Pepcainenaca tita mtixata ic xapasie, pepcaiseyumaca niuquiyari. Tucari nehuraniri mayeanic. 11 Que mane heiseriemec yamcaticamie, yaxeica pyaneni heiseriemec yacaticamiet. Que mane myusevixima yaxeica quetiyuseviximaca. Que mane heiseriemec yamticamie meta heiseriemec yaqueticamieni. Que mane Cacayarisie mieme mpasie, yaxeica pasiet queyuhayevani. 12 Cams, cuit nepunuani. Nenuame neprapica, yuxexuime netinivarapiniriemc que memteuyuri. 13 Neri Mexacame Imatreme necatinitevaca, que mane misuta minni nemhcc. 14 Aixa mecaniitariecacuni mme aixa anemec memuuvani vaixuriqui itiyatcaicacu que memteheyeecua. Heiserie mecanexeiyacacuni mc cyesie

540 mieme memtecuacac, cmana tucari memexeiyanic heiserie mepexeiyanita quiecarisie memeutahaquenic quiteniesie. 15 Quiecari varie meniuuvacuni mme sicri vahepa memya teyuquevayamete mme memvacumava que mane mcavaya mcavacna memteyumemiva tetexi memvarayexeiya, yunait itarica memnaquierie memteitava. 16 Neri Quesusitt neneinani neniuqui tuayame mpa mtixehecasitiyanic haque xemeyutixexeriva. Ne nana necanihctni Ravirisie nemyeta nemutine. Xurave mxavat tuxacta mieme necanihctnita. 17 Iyari Quenayea canaineni, Viquivameta yaxeica paine. Que mane mena Quenayea queutayni. Que mane meuharimc, mc queayani. Que mane myuvariya cacuetatariet queanuhareni cmana tucari mexeiyanic. 18 Ne ipa neptivahecata yunaime memienie ic xapasie xasica que maine. Xca xevit ic niuqui utanitvani, Cacayari mc pnitani cuiniya ipitat ic xapasie que mreutca. 19 Xevit ic xapasie que maine xasica xca niuqui unavani, Cacayari pinavairienita tita hesiena mtinaquequecai. Mpa pcatipitarieni macayerienic xapasie tucari memexeiya manuynesie, ni Cacayari quiecariena mayeanic que mreuxa ic xapasie yapcatipitarieni.

8Nes

541 mpa naineni, H, cuit nepunuani. Mc niuqui caniseini. Quenayea Tiaitame Quesusi.
20Que mane mpa mtihecata

Masict Que Mrata22 Quesusi aixa quetiucaiyarini yunaime xehesie mieme. Mpa xeica canianeni.
21Tiaitame

You might also like