10.Mays.

2012

at Partisi Tartmalarnda P r o gr am Konusunda Yazlar Derlemesi

Demir Kkaydn

ATI PARTS TARTIMALARINDA PROGRAM KONUSUNDA YAZILAR DERLEMES

indekiler
ATI PARTS TARTIMALARINDA PROGRAM KONUSUNDA YAZILAR DERLEMES ...... 1 indekiler ............................................................................................................................. 2 at Partisi Giriiminde ve/veya Demokrasi in Birlik Hareketi Srecinde Program Konusunda Yazlm Yazlar Derlemesini Sunu ............................................. 5 Program ve Tzk Komisyonuna Eletiri ve Katk......................................................... 7 Program zerne Kurueme Dneminde Neler Yazlmt?.......................................... 21 Program Anlaylar....................................................................................................... 22 at Partisi" Tartmalarnda Eksik Olan....................................................................... 27 Demokratik Cumhuriyet Nedir ve Sosyalistler Tarafndan Niin Savunulmaldr? ... 31 (Ankaradan Komnistlere Cevap)................................................................................. 31 (Birinci Blm) ............................................................................................................... 31 Trkiyede Strateji Tartmalar Balamnda Demokratik Cumhuriyet ................. 31 (kinci Blm) ................................................................................................................. 58 Dnya apnda Bir Program Balamnda Demokratik Cumhuriyet....................... 58 (nc Blm).............................................................................................................. 74 Sorunlar Somut Olarak Anlatmla Denemesi.............................................................. 74 at Partisi" Tartmalarnda Eksik Olan....................................................................... 82 at Partisi Giriimcilerine Sorular ve Bir ar ........................................................... 86 at Partisi Giriimcilerine Program nerisi ................................................................. 89 Ortadou in Demokrasi Manifestosu ............................................................................ 89 Ulusuluk Hayaleti ..................................................................................................... 89 Orta Dounun Tarihteki Yeri.................................................................................. 89 Ulusuluk ve Orta Dou ............................................................................................ 92 Ulusuluk ve Dier Uygarlklar ................................................................................ 92 Ulusuluk ve Dil.......................................................................................................... 95

3 Ulus ve Ulusuluk Nedir? .......................................................................................... 95 Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar ...................................................................... 96 Ulusuluk ve Din......................................................................................................... 97 Demokratik ve Gerici Ulusuluk .............................................................................. 99 Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk .......................................... 100 Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii ...................................................................... 102 i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk ................................................................. 102 Devrimci Marksistler ve Ulusuluk ........................................................................ 105 Tarih ve Ulusuluk ................................................................................................... 105 Osmanl ve Ulusuluk .............................................................................................. 106 Trk Ulusuluu....................................................................................................... 107 Blge in Sonu ....................................................................................................... 108 Demokratik Ulusuluun kili Karakteri .............................................................. 109 Globalleme ve Ulusuluk........................................................................................ 111 Deien Roller ........................................................................................................... 111 Demokrasinin Koullar........................................................................................... 113 Seenler ve Seilenler ............................................................................................... 113 Ordu ve Polis............................................................................................................. 115 Demokrasi ve Refah ................................................................................................. 116 Demokrasi ve Eitim ................................................................................................ 117 Demokrasinin Kayna....................................................................................... 118 Politik slam ve Demokrasi...................................................................................... 119 Brokratik Oligari ve Burjuvazi ........................................................................... 120 Gler ........................................................................................................................ 121 iler ......................................................................................................................... 122 DTP, EMEP, SDP, SP, SEH, EHP ve dier btn kii ve gruplara soru ve ar: Hangi zmden veya Ulusuluktan Yanasnz? ......................................................... 124 Matematik Fomller ve Sosyolojik Sorunlar................................................................. 128 Metodoloji ve Program Aamac Program Kim Savunuyor?.................................. 140 Metodoloji ve Program likisi zerine ......................................................................... 146 Demokrasi Mcadelesinin ve/veya at Partisinin Sorunlar (2) ............................ 184

4 Radikal, Kapsamli ve Sistematik Olma Gerei ve "Yeni Sosyal Hareketler" ........... 184 Yeni Sosyal Hareketlerin Sorunlar ve Dersleri ........................................................ 184 Demokrasi Mcadelesinin ve/veya at Partisinin Sorunlar (3) ............................ 193 Babil Kulesi, in Yazs ve Ayr Diller sorunu .............................................................. 193 Kar Gndem nerisi..................................................................................................... 199 "Demokrasi in Birlik" Toplantsna Karar Tasars ................................................. 202 27-28 Haziran'da "Yaplan Demokrasi in Birlik" Konferans "Sonu Bildirgesi"nin Eletirisi (1) ....................................................................................................................... 205 "Demokrasi in Birlik" Toplantsna Karar Tasars ......................................... 206 27-28 HAZRAN 2009 DEMOKRAS N BRLK KONFERANSI SONU BLDRGES ............................................................................................................ 208 Btnsel ve Biimsel Eletiri ........................................................................................... 213 z ve Biim likisi ................................................................................................... 213 Uzunluk ve Ksaln Anlamlar.............................................................................. 213 "at Partisi Giriimi" (DBH) BDP'ye Katlmal ve Soldaki Dier Giriimleri de Ayn Davrana armaldr ................................................................................................... 216

at Partisi Giriiminde ve/veya Demokrasi in Birlik Hareketi Srecinde Program Konusunda Yazlm Yazlar Derlemesini Sunu
Aada, at Partisi giriimi ve tartmalar esnasnda program konusunda yazdmz bir yazlarn derlemesi bulunmaktadr. O dnemde, ilerde gelecek kuaklar ve baka benzeri giriimler iin, gerek bir birikim salamak; deneylerin ve derslerin derlemek ve sistemletirimek amacyla bir seri yazlar yazdk. Dorusu elbet pratik bir mcadele iinde yazyorduk ama bunun etkisiz ve baarsz olduunu biliyorduk. Beklediimiz gibi bu yazlarn ou okunmad, belki okuyanlar olduysa da anlalmad. Ancak bu yazlar, gerek sosyalist hareketin, gerek ii hareketinin ve dier hareketlerin tarihsel tecrbelerinin derli toplu bir sunuluu ve gelitirilmesiydi. Bugn seimlerde kurulan blokun bir Kongre hareketine dnmesi giriimleri srerken, bu kongre hareketinin programnn ne olaca gibi sorunlar tartlr ve bir Program ve Tzk Komisyonu kurulurken program konusundaki yazlar derleyip bir kere daha kolay eriilebilirlik salamann yararl olacan dndk. Her eyden nce, arkn tarihi ve takvimi kendiyle balatan; gemiin birikimlerini yokmuasna atlayan geleneinden kurtulmak isteyenler okumaldr bunlar. Ayrca Amerikay yeniden kefetmekten ; byle bir zaman ve enerji kaybndan kurtulmak isteyenlere okumalar nerilir. Bunu niye gnderiyoruz. Tartmalar esnasnda Program konusunda sylenenlerin yanllndan ve bu yanllarn genel kabul grmesinden. Birbiriyle balantl u yanl kabulleri neredeyse herkes tekrarlyor: 1) Program hala bir ilkeler bildirisi gibi anlalyor veya bir ilkeler bildirisinin programdan nemli olduu dnlyor. Bu batan aa yanltr. nk, program btnyle somut olarak yaplacak iler olmaldr. lkeler birletirmez bler. Somut yaplacak iler planlar birletirir. lkelerle tarikatllar, sektler kurulur; somut yaplacak ilerden oluan programlarla modern rgtler, partiler ve hareketler. 2) Program yazmann kolay olduu, bunun kolayca yaplabilecei, zaten ardaki programn birka eksiinin tamamlannca yeterli olaca syleniyor. Bu tamamen yanltr. Bugn gerek dnyadaki ii hareketinin ve sosyalist hareketin gerek Trkiyedeki Sosyalist hareketin, ii hareketinin ve dier hareketlerin program yoktur. Yukardaki szleri edenler daha bu ok temel ve basit gerein

6 farknda deildirler. Bu derlemedeki yazlar aslnda bu korkun ve devasa grevin altndan kalklabilmesi iin bir giriimdir. 3) Bir program metni ile bir program kartrlyor. Program yazmak bir program metni yazmak sanlyor. Program yazmann eni sonu bir teorik ve metodolojik aratrma ve tartma sorunu olduu anlalmyor. 4) erik olarak ise batan aa yanl bir program savunuluyor. Radikal Demokratik deil; ezilen ounluun zerinde ykselmeyecek ama ona hizmet edecek bir devlet cihazn somut tedbirlerle neren bir program deil, gerekletii takdirde bunun iin belki daha elverili koullar salayabilecek programlar, yani liberal demokratik ve szde emek eksenli taleplerin bir orbas savunuluyor. 5) Ulus sorununda btnyle gerici Krtle ve Trkle gre tanmlanm uluslarn eit ilikisi savunuluyor; ulusun Trklk veya Krtlkle tanmlamaya kar tanmlanmas savunulmuyor. Btn bu ve burada saymakla bitmeyecek gc yaygnlndan gelen yanllar amak iin bu derlemeyi okumalarn arkadalara neririm. Elbette kimse okumayacak. Elbette herkes kim okur bunca uzun yazlar diyecek. Elbette okuyanlar anlamayacak. Elbette kimi az sayda anlayanlar kendilerinin savunduklaryla elitiini grp susuu tercih edecek. Btn bunlar bile bile niye bunca emek denecek Ama gericilik ve yenilgi dnemlerinde; insanlarn teoriye ilgilerinin yittii; genelleme yeteneklerinin bittii dnemlerde politika yapmak byle bir eydir ite: deolojik mevzileri, sanki okuyan varmcasna savunmak ve gelitirmektir. Ezilenlerin binlerce yllk aulardan szlm bilgeliinin dedii gibi: yilik yap denize at, balik bilmezse halik bilir. 22 Austos 2011 Pazartesi Demir Kkaydn http://www.demirden-kapilar.net/anasayfa demiraltona@gmail.com

"Program ve Tzk Komisyonu" 14 Mays'ta yapt toplantda kendinin ilevsizliini kabul etti ve sonra kendine yeni bir ilev bularak kendini "politik ereve, rgtsel model ve yapsal zellikler" konusunda, yani aslnda Programdan da daha geni bir alanda "alma yapmak"la ve "Geici Koordinasyon"a sunmakla grevlendirdi1. Yani aslnda programn komisyonlarn ii olduu anlayn, kendini malzeme toplaycl ile tanmlayarak "Geici koordinasyon"a malzeme sunmay da kendine grev olarak belirleyerek ok daha ince biimde yeniden retmi oldu. Yani tm at partisi giriiminde bulunan insanlar bir program tartmasna davet edip toparlad malzemeyi derhel ve herkeze iletmenin yollarn aramak ve bylece bir program tartmasnn balatmak ve bu tartmann gelimesi iin bir temel salayacak yerde, "Geici koordinasyon"a malzemeleri surnarak 27-28 Hazirandaki "toplantya" tartma zemini oluturmay hedefliyor. Yani aslnda "Program Komisyonu" yerine, "Geici Koordinasyon"u ve "27-28 Hazirandeki toplanty" geiriyor. Ve aslnda komisyonu yaratm anlay bir ekilde devam ettirmi oluyor. Sadece bu komisyonun boyutlar koordinasyon ve toplant leinde bytlmtr. Yani nicel bir deiim nitel bir deiimmi gibi koyuluyor. *

Program ve Tzk Komisyonuna Eletiri ve Katk

"Komisyonun ad her ne kadar Program ve Tzk Komisyonu olarak belirlenmi olsa da, komisyon muhtemel at partisine program ve tzk yazacak bir komisyon olmad saptanarak ko misyonun i ncelikli ilevi yle belirlendi: Komisyon, Geici Koordinasyonca 27-28 Haziran 2009 tarihlerinde gerekletirmek istedii ikinci geni toplantya bir tartma zemini oluturmak amacyla muhtemel at partisi iin ngrlen politik ereve, rgtsel model ve yapsal zellikler konusunda alma yapmak ve Geici Koordinasyona sunmak. Komisyon bu ilevini yerine getirebilmesi iin bata 20-21 Aralk toplants sonu metni olmak zere aada belirtilen kaynaklardan yararlanmak ortak bir havuz oluturmak iin gerekli almalar hzla yapacak. KAYNAKLAR: Blge ve illerdeki toplantlardaki szl ve yazl grlerin derlenmesi. Uluslararas deneyimlerle ilgili belge ve bilgilerin toparlanmas. Bugne kadar at partisi ile ilgili yazlm ve internet ortamnda paylalm yazlarn derlenmesi. Geici Koordinasyondaki tartmalarn komisyona aktarlmas. Bireysel abalar, aratrmalar ve katklardan yararlanlmas."

8 Btn dnya siyasi mcadeleler ve ii ve sosyalist hareketin mcadelelerinin ortaya kard bir deney vardr: Bir program tartmas en genel toplantlarda bile yaplamaz ve sonuca balanamaz. Bir program tartmas dergilerde, kitaplarda, yazl metinlerde yaplr esas olarak. Program tartmas znde teorik bir tartmadr. Toplantlarda artk bu yrtlm, olgunlam, szler tketilmi tartmann son ekilleri en zl biimleri ortaya kar. Bu derse gre en azndan toplanan malzemeyi "Geici Koordinasyon"a ya da hazirandaki toplantya deil, tm at partisi iinde ve dndaki insanlara iletmek gerekir, onlar tartmaya davet ve bizzat tartmay balatmak gerekir. Arkadalar ise "Geici koordinasyon" ve "Toplantya" sunmak zere malzeme topladklarndan, muhtemelen tam da bu nedenle, neredeyse 15 gn gemesine ramen at partisi tartmalar grubuna bir tek deney, sonu vs. iletmi deiller. bu yaklamlaryla aslnda bir program tartmasn engelleyici bir ilev grmektedirler. Deneyleri toplamak, bu gnk internet anda atla deve deildir. Konuya biraz ilgi duyan bunu bilir. O halde yaplmam yaplmsa bile genel tm giriimcilere sunulmam bu iin yaplmasna biz katk sunalim. Ben kendi payma, Program konusunda, uluslararas ve Trkiye'ye ilikin deneyleri bildiim bulduum kadaryla sunacam. * Ama Program ve Tzk komisyonu'nun tek yanl bunlardan ibaret deil. Program ve Tzk komisyonu, bir programa kar bir "susu kumkumas" yapmaktadr. Niin ve nasl? nk ben Aralk aynda yaplan toplantda, "at Partisi" iin somut bir program nerdim. Aslnda u ana kadar tartlmak zere nerilmi tek program benim nerdiim programdr. Varsa bilmiyorum ama ben u ana kadar bakasn grmedim. Bu Program, Aralk ayndaki o byk toplantda, metin olarak, neredeyse tm katlanlara dattm. Yani "Byk Ortadou Projesi ve Sosyalist Strateji" adl derleme kitabn iinde yer alan "Ortadou in Demokrasi Manifestosu" adl metin at Partisinin aralk toplantsnda tm herkese program olarak nerilmi bulunmaktadr. "Program ve Tzk Komisyonu" ise, bir kelimeyle bile olsun bunu belirtmemektedir. "u ana somut bir program olarak elde bulunan tek metin budur. Program tartmas zemini olarak bu metin kullanlabilir vs." trnden bir tek sz bile etmemektedir.

9 Ve byle davranarak at partisi giriimi iinde dierlerine alternatif olarak getirilmi olan program fiilen yok saymakta, gzerden uzaklatrmakta, onu adeta susu kumkumasna getirmektedir. Yani Program ve Tzk komisyonu fiilen, bu programa kar hi bir ey sylemeden, onu yok sayarak, byle bir neri yokmu gibi davranarak, bir mcadele yrtm olmaktadr. "at partisi"ne en azndan olumlu yaklat sylenebilecekler iinde farkl program savunulmaktadr. Erturul'un en ak biimde ifade ettii, "Anti kapitalist" bir program savunanlar, Anti kapitalist tedbirler yoksa biz de burada yokuz diyenler Demokratik bir program savunanlar. Ancak bunlar da iki trldr. 1) Demokratik programdan bir takm demokratik reformlar anlamakta ve gerici bir ulusuluk anlayna dayananlar. Yani rnein Krtlerin tannmas gibi, "Uluslarn kendi kaderini tayn hakk gibi". 2) Bir de benim gibilerin savunduu "Demokratik Cumhuriyet" tarznda ifade edilmi, ulusun Trklk, Krtlk veya baka bir eyle tanmlanmasna kar tanmlanmasn savunmadan demokratik bir program oluturulamayacan syleyenler. Bu dier programlardan tamamen farkl bir paradigmaya dayanmaktadr. dierleri demokratik veya sosyalist bir "Trk" veya "Krt" ulusu olabileceini zmnen kabul etmekte ve savunmaktadrlar. Benim savunduum programa gre ise hem Trk hem de demokrat veya sosyalist olunamaz. Demokrat ulusun Trklkle veya baka bir eyle (Etniyle, dille, dinle, tarihle, "ulusla") tanmlanmasna kar ulusu tanmlayan insandr. Bu nc gr somut olarak programn sunmu bulunmaktadr. Hi byle bir fark, bir program yokmu, sunulmam gibi davranmak fiilen bu gr ve program susua bomak anlamna gelmektedir. * te yandan o yaplmayan ve yaplmas yle grlyor ki oook zaman alacak ve brokratik olarak "Geici koordinasyon"a sunulacak, deneyleri, malzemeleri en azndan imdiden u at partisi giriimindeki insanlara ileterek hem bu malzamanin toplanmasna ve deneylerin aktarlmasna katkda bulunmu hem de bu BROKRATK LEY am olmak iin bundan sonra elimde olan ve toplayabildiim btn malzemeleri gruba ve dolaysyla at partisi giriimcilerine iletmeye alacam.

10 Demir Kkaydn 29 Mays 2009 Cuma

11

1970 Ylnda Program ve Tzk likisi Nasl Koyuluyordu?

Hikmet Kvlcml'nn Program ve Tzk likisine likin Yazdklar "Uyarmak in Uyanmal, Uyanmak in Uyarmal" Kitabndan Hikmet Kvlcml KNC BASILIA ACI BR GR nce Program m gelir, Tzk m? Bizim bildiimiz, bir Parti'nin nce Program aka konur. Sonra o Programn prensiplerine gre Parti'nin Tz yaratlr. Geri "Kanun": yalnz bir Tzk bulunmasn art koar. Tzn verdin mi, Partisini kurmu olursun. Ama Kanun, politika kiremitliinin kuraldr. Kiremitliin altnda btn katlaryle Toplum styaps ykselir. O styapnn altnda, dayand Ekonomi taban oturur. buuk egemen politikacnn kard srf siyas kanun: Toplumun geni styap ve derin Ekonomi ilikilerini yaratamaz. Tam tersine, Toplum yaps, Kanun denilen yzeyde kalm kurallar gerektirir. Hele veren Snfnn egemen olduu bir Toplumda, Kanunun balca grevi: styap ve Ekonomi'de olanlar halkn gznden karmak, bir sra anlalmaz soyut kurallarla rtbas etmektir. veren Snf nasl olsa kendi elinde iliyen ekonomisini kurmutur; styap ilikilerini de sk kontrolu altna sokmutur. Bu alanlarda kimseye doruyu sylemek, hele retmek zorunda deildir. Tam tersine, herkesi, her ciddi konuda akna evirip sersemletmek iin elinden geleni yapar. i Snfna bir Parti mi gerekiyor? Buyursun, kursun. Tznn bana be satrlk bir "Ama" maddesi koydu mu, yeter. O Amacn, hangi sosyal ve ekonomik iliki-elikiler iinde, nasl gerekleecei demek olan Program aranmaz. Hatta, ilerin hi Programlar bulunmasa daha iyi olur. Kimse ne dediini, ne yaptn bilmez. Soyut ve Genel ama maddesi evresinde nne gelen, azna geleni tekerler. "Her kafadan bir ses kar"... Burjuvazinin istedii de budur. Gerek i Snf Partisi bu oyuna gelemez. Proletaryann bilimine gre insan iini hayvan iinden ayrt eden tek nokta: insann yapacan nce tasarlamas. plnlamas, programlatrmasdr. Onun iin, btn ciddi i Snf Partileri ilkin yllar boyu, iinde bulunduu Toplum yapsna en yatkn gelecek kendi Programn tartr ve aydnla karr. Sonra o Programdan ald hzla Tzn tezghlar. TP Programnn Lf Kalabal TP 13 ubat 1961 yl acele kurulduu zaman, tam veren Snfnn istedii gibi, ne yapacan duruca bilmiyen ve belirlemiyen bir Tzk'n Ama Maddesi ile yola

12 kt. arabuk eksiklik ve anormallik gze batt. Onu gidermek iin Aydnlara bavuruldu. Bbli'nin "Sol" yazar-izerleri geldiler. Onlar da kendi kendilerinin birer "Program" olduklarna inanm kiilerdi. Program dediin de nedir? Gvurca bilenlerden be eli kalem tutar masa bana oturttun mu, yeryznn btn i Partilerinin en son moda Programlarn zar Trkeye evirip nnze yverirler. Olur sana en lsndan Parti Program. O igdy "Bilin" yerine koyan hazrlop TP aydnlar da TP'i kuran Sendikaclardan aa kalmadlar. TP'i Acem ahnn gemisi gibi yrtmeye giritiler: Program istimi gerilerden gelebilirdi. Hele TP gemisi ilerlesin... Ka tane aydn varsa onlarn be on kat sayfalar dolusu ne Programlar dktrlmez ki? Yeter ki yabanc dil bilen "tercman" civanlar, hele "Avrupa'da tahsil" veya "tetebbu"(etd) yapm birka yularsz arslan "turist" almya balasn. Sen ondan sonra gr Programn ne olduunu! Grdk, TP kuruluunun 4. c yl, alminyum arkl sar baakl TP damgasyla damgalanm: "Trkiye i Partisi Program" baslp 5 er liraya satld... TP Programnn yalnz fihristini (iindekiler listesini) okumak bile, onun Parti Programndan bambaka birey olaca izlenimini veriyordu. Belli ki, TP'in iinde ve dnda ne kadar Politik denizine ilk admn atmak istiyen bilgin varsa, hepsi daarcklarnda Politika zerine bildikleri ve bilmedikleri btn cevherleri TP Programna dkmlerdir. Bu cmert aydn fedakrln hor grmek kimsenin elinden gelmez. Elbet her iyi dilek ho karlanabilir mi? Karlansa bile, Program bir bilgiler yn deil yaplacak iler plndr. Onu lfa bomak, grltye getirmek olur. Sonra, TP bir i Partisidir. ine bakarsnz, iiler de girebilir. Onlara yaplacak ii 166 sayfann 36.000 sulandrlm ve boyuna tekrarlanan szckler tufan iinde sunmak, yalnz yorucu deil, inmelendirici de olur. ok ey anlatlyor sanlrken, hibir ak yn verememek tehlikesi ba gsterir. TP "lk" i Partisi mi? Parti Program, hereyden nce gerekten uygulanmak iin yaplr. TP Program, hepsi birbirinden daha yuvarlak: "Tirade"lar (ayn eyi boyuna uzatmalar) ile ykldr. O szde "Kkl Reform"cu Tirade'larn hepsi bir eyi rtmiye alan lf kalabaldr. Olaylar ve Kavramlar arasnda ba ve btnlk yapmadr. BeIli ki, kim bir ey sylese: "O da bizde var" denmek istenmitir. Kimseye sz brakmamak iin her telden alar grnlmtr. Parti Program, birbirine krmz iplikle teyellenmi, aklarla karalar mdr? Hayr. Ansiklopedi hi deilse ayn szc her sayfasnda bir, bir daha tekrarlyamaz. Tirade daha TP Program'nn "Giri" inde balyor: "Tarihimizde dorudan doruya emeki halkn kurduu ilk parti, Trkiye i Partisidir." (s. 13) deniyor. (Manda tezei kadar) iri bir lf. (Manda tezei kadar olsun)

13 bir ie yarar m? Sanmyoruz. Yalan, yalnz smrc snflara yarar. Yukarki Tirade hereyden nce yalandr. "Tarihimiz" deyince. Trkiye Tarihi anlalr. Trkiye Tarihi, Antika Osmanl Tarihi ile balar. Modern Cumhuriyet Tarihiyle biter. "Emeki Halk" : Osmanllkta da, Cumhuriyette de vardr. Antika an Partileri Tarikatlard. Hacbekte'in de, Ahi'lerin de o zamanlar Politika rgtleri o zamann ky ve ehir "Emeki Halk" tarafndan kuruldu. Hepsi bir yana, bizim eyh Bedrettin'in Partisi Sosyal Devrime girimiti. Bu giriimi yapanlar tm "Emeki halk" tan baka kimdi? TP lemas, belki o hane dekadan pozlaryla: "Biz modern Siyasi Partilerden sz ediyoruz!" diyecekler. Sizin Tarihten kopuk Realpolitiker'ler olduunuzu biliyoruz. Daha Paris Komunas ylnda kurulan "Ameleperver Cemiyeti", 1889 yl kurulan "Osmanl Amele Cemiyeti" Modern Trkiye'de "Emeki Halk"tan bakas tarafndan m kuruldu? Daha sonrakiler zerinde durmyalm. "Amelecilik" (Ouvrierisme) Bir de: "dorudan doruya. emeki halkn kurduu" veya kurmad Parti neyi ispatlar. Hi bir eyi TP Program lemas i Snf hareketi iinde en sinsi saptma eidi olan "Ouvrierisme" (Srf amelecilik: yalnz iilerden ibaret rgt) demagojisine mi anak ayorlar? O mrifeti icat etmek iin TP'i kmaza sokmu lema ve ukel beklenmemitir. ar'n jandarma ve polis efi Albay Zubatof ok daha ustaca "icilik" demagojisini kullanmtr. Tutmamtr. "Dorudan doruya" aydnlarca kurulan Parti, yeryznn ilk Proletarya Devletini yaratt. Bunlar TP aydnlarnn birka olsun bilmezler mi? Bilmeleri gerek. Ama, heyamola ile Parti tepesine kardklar: ne oldum delileri iin, Kadrocu kalpazanlar gibi: "Esiz rneksiz" olmak manisinden baka eilimi yoktur. Hi deilse "Program" yaplp satld gnler TP Genel Bakanl yapan Devlet dkn avukat : 1958-59 yllar "Vatan Partisi" dvsnn Arcezada beraetle sonulanan btn oturumlarna muntazaman "devam" etmiti. Elbet o kertede "ilgilendii" Vatan Partisi'nin, 40 sayfalk. "Tzk ve Program"n grmezlikten gelememitir. Tzn 8. ci Son sayfasnda: 10 kiiden 9'u "dorudan doruya emeki halk", daha dorusu idir. Hem yle gizli servislerin htiften (Sesi iitilen fakat kendisi grlemeyen.) "i Partisi kur!" emri zerine, Saylav olma furyas ald sanan "Sendikac"lar deildirler; hepsi fabrika Cehenneminde kan kusan gerek retmen iilerdir. yleyse niin o bile bile yalan? 27 Mays kuaklarnn genliklerinden, deneysizliklerinden, daha eski kuaklarn dejeneresansndan yararlanp, ortaklkta en azndan tavus kuu gibi kabarmak iin... Sonra ilk frsatta, kermetine inandrd itenlikli TP ye ynn "Gleryzl Sosyalizm" makyajl aldatp biricik Proletarya yolundan sapttrmak iin... Yalancnn mumu Yatsdan sonroya dek yand m? Demek

14 Proletarya siyasetinde Makyavelizm yahut Bizantizm uzun mrl olamyor. YaIan ve Bbrlenme silah tepti: atc mikrosefali (Kkbeyinli) vurdu. ABA'c Tz ve Program ABA'c TP yneticilerinin cierlerinin ka para ettii,daha ilk TP'e taklan "Aydn Kelle"nin ilk bildirilerinde srtt. Onlar kendilerini Kadrocuvr ve Ynkr "Sorumlu" aydnlar gibi ne sryorlard. i Snfn gtmiye adanm altkula beberuhiler anlard. Program dzlp sata karlnca, btn foyalar, dnyann en "emekten yana" szleriyle maskelenemiyecek ve silinip ortadan kaldrlamyacak duruma geldi. Yazl, basl cevherler 5 lira veren herkesin eline geiveriyordu. Yalanlanamaz, red ve inkrla ortadan kaldrlamazd. Ne var ki, "Filipin tipi Demokrasicilik oyunu" ndan yalnz CA uzmanlar parsay toplyacak deildi. Elbet Trkiye i Snf denli Modern bir zg te, kendi Strateji ve Taktiini btn diyalektii ile iletecekti. Trkiye Finans - Kapitali, kodaman Emperyalist Tekelleriyle ili dl ibirlii de yapsa, Dnya pazarndan Ar-kr ekip bir Aristokrat i ve Kariyerist Aydn kkburjuva zmresi besliyemezdi. TP'i "Avular iine" aldklarna inanm oportnizm kocakarlarnn gevezelikleri sonuna dek adam kandramazd. Onun iin, ii Snfna sunulmu TP Tznn ve Programnn soyut eletirisine bir sre daha girilmedi. Bu bir "ekimserlik" yahut "tarafszlk" deildi. TP iinde gzya ve kan, ter dkerek savaan ii, kyl, aydn, esnaf devrimcilerin kendi pratik davranlaryla, ABA'c gruhun hezeyanlarn biraz daha snamalarna yer brakmalyd. Yoksa TP Tz, bir isiz avukatlarn derinliine kazdklar, birbiriyle tepien, Parti iinde hertrl Merkeziyet ve Demokrasiyi Derebei art kaprislerin insafna brakan iinden klmaz bir Gayy kuyusu idi. Program ise, 166 sayfasnda 166 nn birka kat fazla samalarla doldurulmu, iler tutar yeri kalmam bir yamal boha idi. "Emekten Yana": verenin de Parolas Program, daha Giri'le sze balarken, yle der: "Kii olarak her birimizin insanca yaama artlarna kavumamz, toplum olarak ileri bir lke durumuna gelmemize baldr." Ad "i Partisi" olan bir rgtn Programnda siz i Snfn m aryorsunuz? Hayr. Sosyolok hanmlar ve beyler, Burjuva Politikaclarndan zendikleri azla:

15 snfl toplumda bir "Kii" ile bir de "Toplum" kavramn tokutururlar. "Kii": "insanca yaamak" m istiyor? "Toplum"u: "ileri bir lke" yapsn. Bu Lpalisin Hakikatini: Bayar da, Demirel de byle sylyor. "Allah bize uvalla versin, biz de (i Snfna bile deil), Robenson Kruzoe "Kii"ye torbayla verelim!". Baka deyimi de var: "Trkiye'yi "Kk Amerika" yapalm. "On ylda15 milyoner kii yetiir." Bu kafa en pis burjuva demagojisinin, en soysuz kkburjuva ukalalna kardrlm: "Kadro" ve "Yn" karpuz kabuklarn i Snfnn aya altna koymaktr. Yukarki szn arkas da m var? Evet. Ne yazk ki var. Arkas da u mumuladr: "zellikle geri kalm toplumlarda ekonomik ve sosyal ilerlemenin, bamszlk iinde kalknmann en byk dayana emektir." Demek "Kalknmann" emekten baka "dayana" da m var? Var ya: Sermaye... Tm burjuva ekonomi bilimi, hep o emek dnda deer yaratc eyleri arar. Bizimkilerin orijinallii: 1) "Sermaye" szcn burada anmyarak, "emei" "en byk" saymakla kalr. 2) Emein "zellikle geri kalm"lar iin byk dayanaklna inanr. Ya ileri Toplumlarda emek "en byk dayanak" deil midir? Hele bir "ileri" olalm. Grrz.. Bylesine "Emekten yana" olu, her verenin en kutsal lks deil midir? nk Kapitalizm iinde yaadmz kimse unutamaz. Kapitalizmde, i iin "emei" yok gc vardr. i baka satacak hi bir eysi kalmam insan olarak gcn pazara karr. gcnn "Emek" olmas, verenin eline getikten sonra, iyerinde balar. gc iinin, onun kullanlmas ile doan Emek iverenin "Kii mlk" olur. Demek azck bilimsel konulunca: Kapitalizmde Emek: verenin mlk olduuna ve iveren yannda bulunduuna gre, "Emekten yana" olmak, iverenden yana olmya dner. Sosyalizm, Kapitalizmde "gcnden yana"dr. veren "Emekten yana"dr. ABA'clarn, hot sosyetede o denli hoafl karlanlar da bundan ileri gelir. Netekim ABA'c ideoloklarn da, Yn Palikaryalar gibi, (Kapitalizmde) her ii brakp nce "Verimli + nanl + evkli" ii yaratmak sevdlar, Amerikan Taylorizmine gz krpmak olur. Kapitalizmde Verimli i Yetitirme Kurumu mu? Amerika U.S. "ileri bir lke durumuna" gelmemi midir? Gelmitir. leri Emperyalist Anayurtlarda "kii olarak her birimiz insanca yaama artlarna" kavuacak m? Program'a baklrsa yliye benzer. Onun iin limne yem borusu alnr: "Toplum olarak ileri bir lke durumuna gelmemiz ise, kii olarak herbirimizin inan ve evkle almamza; daha verimli olmamza, bu inanl ,evkli ve verimli alma imknlarnn yaratlmasna baldr... Emeki halkn inanl ve evkli abasdr."

16 "Al glm, ver glm" dnyas. Btn Amerikan iadamlarnn azlarnn suyunu aktacak bir Program bu: iyi daha: (evkli + inanl + verimli) altrmak! evk + nan + Verim: nereden gelecek? "Halkn emei ile yaratt btn zenginlik ve deerlerin kendisine ait olduunu bilmesinden." Bunu halka nasl "bildireceiz"? "Emeki halkn, yurt ilerinde sz ve karar sahibi olmu" olmasyla. Kapitalizmde bu olur mu? Niye olmasn. Nazi Almanyas bile: en Kodaman Tekellerin iilerini altklar fabrikalara "ortak" etti. Her Anonim irketin en byk sayda hisse senetleri ve tahvilleri, hep "Emeki halkn" o deerleri "kendisine ait bilmesi" oyunu ile gene emeki halkn kendisine dettirilir. Hele bir de Gangster Sendikalar srtlarn Banka milyarlarna dayadlar myd, deme: "Yurt ilerinde sz ve karar sahibi" oluverirler. Trk-: Zonguldak mdenlerinde veya 16 Haziran olaylarnda az m "sz ve karar sahibi" oldu? TP'i Polise Emanet Byle olacak bizde de iler, besbelli. Nasl olacak? "Bu, emeki halkmzn bamsz, gerek siyas tekilt olan Trkiye i Partisi iinde ve onun eliyle olacaktr." TP'i bir Anonim irket sayan kimi Liderlere katlmak elden gelmiyor. Ancak burada bir soru atallayor. ki "el" karmza kyor: "Kurtulu yolunu", emeki halk, birinci cmlede: "Kendi eliyle izecek" deniyordu; ikinci cmlede: "Parti iinde ve onun eliyle olacak" deniyor. Halk eliyle mi, Parti eliyle mi izilecek yol? Sorunun karl yle yorumlanabilir: "Emeki halk" Parti'nin "iine" girecek. O zaman Halkn eli Partinin eli Olacak... Netekim daha aada Parti'nin ve Parti yeliinin nasl anlald yle aklanyor: "TP rk, din, mezhep, deri rengi, kadn - erkek ayrm gzetmeden, hangi snftan gelirse gelsin, Parti tzn ve Programn benimsiyen, emekten yana olan BTN YURTTALARA (majsklliyen HK.) saflarn ak tutar." Bugn, Trkiye'de bile azck politikay izliyen herkes bilir. Parti Tzn ve Programn benimsiyen herkese kaplar ak tutarak Parti'yi "Dingonun Ahr"na eviren kafaya btn dnyada Menevik denir. Bylesine "liberal" rgt prensipleri atan ABA'clar, hi deilse Menevikliklerinde samim midirler? En kaln oportnistler bile, istibdat nnde en devrimcileri Sosyal - Demokrat Parti iinden atmadlar. Bunlar nerede? "ingeneye beylik vermiter, ilk i babasn asmak olmu." Bu Baylar - Bayanlar, daha kuyruklar gizli servislerce dik tutulmaya balar balamaz, "Eskileri" boynuzlamaktan byk kahramanlk gsteremediler. Menevik Programlarnda "btn

17 yurttalara ak" iln ettikleri Parti'de, kendi kirli mutfaklarnda bulaklk etmiyecek her Partiliyi tomar tomar dar attlar. TP'e svadklar tezekli Tzk ve Program maddelerine bile nmusluca uyamadlar. TP'in azok drst yneticilerine ve Haysiyet Divan'na dayattklar btn gereke: "Ya onlar, ya, biz!.. Yoksa ekildik mi, Polis Partiyi kapatr" oldu. Bu, "cesaret arzederken, sirkatin syler kpt" ergebalar: "- Demek, Polis, TP'i sizin urunuza m ayakta tutuyor?" sorusunu vicdanlarda uyandrdklarn olsun dnemediler. ylesine bir gz dnm hamakat (ahmaklk, beyinsizlik, alklk, bnlk) ve provokasyan gerizinde (lam) yzyorlard. venizm Kokusu Yalnz davranlaryla iki yzl "muhbir'i sdk" kalmadlar. Program iki yzl, ikircikli dncelerle de doldurdular. Azlarndan kan kulaklar duymuyordu. "TP, TRK SINIFI (majsklliyen HK.)... ncl etrafnda toplanm." "TP, Olaylar TRK SINIFI... asndan deerlendirir." Parti'nin ad "TRKYE i Partisi", "Trkiye"de, nfus kdna ramen kendisine "Trk"ten baka ad veren ynlar var. Programa gre, nc snf: "TRK SINIFI" dr. Bilerek mi bu ovenizme dlyor, bilmiyerek mi? Hepsi bir. Hatta bilmiyerek pot krmak daha tehlikeli. nk pot i derinliklerden geliyor ve en ok Bilgi ve Bilin kesinlii istiyen katta, bilgisizlik ve bilinsizlik kirli amarlar sergileniyor. Ayn bilgi ve bilin zrtl ve zibidilii zg (i Snf) ile Yedekgler (Kkburjuvazi); Halk (i-Kyl vb.) ile Ulus (Millet: Halk + Burjuvazi) gereklerini orba edilerinde daha ak saklar. TP, eer modern, anlamyla bir Proletarya Partisi ise, zg nclnde Yedek glerle Burjuvaziye kar mcadele eder. ABA'c gruh,bir yanda, yalnz "Trk i Snf"n nerirken, tede Finans - Kapitalist ve Tefeci-Bezirgn snflarn ve zmrelerini ayrdetmeksizin "Ulus" dedii 100 yllk "Millet"in "btn"ne gz krpar. Finans-Kapital Deirmenine Su TP "Yni, TRK ULUSUNUN BTN'nn haklar, hrriyetleri ve yksek menfeatleri iin mcadele eder."mi. "Emeki Halk iin mcadele etmek, gerekte TRK ULUSUNUN BTN'nn haklar, hrriyetleri ve menfeatleri iin mcadele etmek" imi. (P., s .14) (Majsklliyen HK.)

18 Demek, TRK ULUSUNUN BTN iinde Modern Finans - Kapitalistler zmresi ve Tefeci - Bezirgn Hacaalar snf da bulunduuna gre, TP o "Zmre" ve "Snflar"n da "haklar, hrriyetleri ve menfeatleri iin mcadele" edecektir! "O zmre ve snflarn sana ihtiyalar m var, a klkuyruk?" diye soracaklar bulunur. Tabi var, deriz. Finans - Kapitalistlerle Tefeci - Bezirgn Hacaalar ylesine bir avu, adan ve milletten kopuk kefen soyucu vurgunculardr ki, "Halk" iin kendi "Haklarn ve Hrriyetlerini ve Menfeatlerini" kendileri aka savunamazlar. Her ilerinde olduu gibi burada da aylkl veya gnll bir sr uak kullanrlar. Uaklarnn en elverilileri, i Snf iine bilerek bilmiyerek girmi, Sosyal Snf snrlarn ve nsan kfaarn anlar anlamaz karmakark lf ebelikleriyle bozacak olan "Devrim" kalpazanlar olur. "Canm, maksadmz o deil" denecek, "biz Millet iinde egemen snflarn yok denecek kadar hi olduklarn anlatmak istedikti." nce, Milleti yarm yzyldr kskvrak smren acaip bir "hi" olur mu (Finans Kapital + Tefeci - Bezirgnlk)? Ona "yok" nasl denir? Finans-Kapital Tekerine Kama Egemen vurguncularn azl ve bir yamurla eriyecek kilden ayakll iin yle yazlanlar da oldu: "Kimdi o, milletin ruhu bile duymakszn deli gmlei giydirilerek enterne ediliveren Cumhurbakanndan polis kabadaysna dek 500 kiicik?..." "30 milyon Trk 500 sapa kar "k a n u n d " davrana tenezzl etmez. Grmesi, tannmas, aldanmamas yeter. Suluyu tkryle boar." (Dr: H. . "Trkiye'de Kapitalizm", s.176)) Ve bu yazlar gibi biroklar, TP'in Program kaleme alnmadan yaynlanmt. Ne var ki ABA'c gruhunun btn abas, o eit yaynlar okuyanlara ifte atp srmaktan baka ey olmad. Bu. Parti'yi Tarihinden yararlanamaz duruma getirip felce uratma suikastlerini onlar, aababalar irlerden ve edebiyatlardan, rak sofrasnda kaptklar parlak lf yaldzlaryla kaplayp yutturmakla grevlendiler. Onlar Kurt'a da Kuzu'ya da: "Hak-Hrriyet-kar" istiyeceklerdi. Onlar "Sorumluluk yerlerinden" kantlydlar. Ve o uyuzluklarna hi bakmakszn, "Sosyal Numaracla" heveslenmilerdi. Hokkabaz Zati Sungur'un sahne alm ile, ortalia sde suya "Pye" sayorlard: TP, "Sz ve karar sahibi olmyan emeki yurttalar gerekten yurttalk haysiyetine kavuturacak, onlar "Bir Numaral Yurtta" durtumuna getirecektir" (s. 15) Numaral'lar ve "Numarac"lar

19 Bu "Numara"y nasl becereceklerdi? Kolay. "... Oylarla iktidara gelince, BATA Byk Millet Meclisi almalar olmak zere, btn" alanlarda "emeki halk" "sz", saz, alg, egaane grla gidecek. "nsan haklar", "Sosyal adalet", "Sosyal gvenlik", "z ilkeleri ve amacyla eksiksiz, tastamam Anayasa." her yeri gllk glistanlk edecek. Programn daha azn aarken 166 da 2 sayfas bile byle saylamyacak incilerle dolu. Geri kalan 166 sayfas ile uramya deer mi? Hele bir iki adm atsnlar, denildi. Onlar yalnz parlamentarizm nutuklar attlar. ABA'c Bayan ve Baylarn bu umutlarnda: "Bata Mepusluk almalar" karasevdalarnda olsun szlerinin eri kmalarn istiyerek, bir Dergide "Kelle" gsterilerini brakmannProletarya Partisi prensiplerini ciddiye almann gerektiini; bir tek Tzk maddesi rneiyle akland. Frtna kopmua, Bayanlarn entarileri, Baylarn apkalar dehetle havaya utu. Ne demek Onlar, o byk liderleri, dramatik "Kelle" leri eletirmek ha? Daha "Oylarla iktidara gel"miye sabr ve tkat getiremeksizin, bire "alt"nn zerine yklendiler. "Baarlar" sonsuz oldu. Azck satlmya ve okunmya balyan Dergi, AP'nin de ibirlii ile, aztm ABA'c Hametinden rkerek batt. Parlamentarizm Yalanc Pehlivanl "Mesele bitti mi? Hayr", diyen "Uyarmakin Uyanmal, Uyanmakin Uyarmal" (i Partisine Teklifler) bror karld. Orada, "i-Kyl Gnllleri" teklifi iin en bata i Milletvekillerine den grev anlatld. Onlar "isteseler de, istemeseler de ERMler" olmalydlar. ok deil, maalarnn 1000 liradan fazlasn Parti Gnlllerine (Profesyonel Devrimcilere) ayrmalydlar. (Yksek Tahsilli memur 500 lira maala alabiliyordu.) i Saylavlar ile mi eksinler? "Geleneklerimize gre Ermilik: LEKELK'le atba birlik gider. ileyi gze almyan, halk fediliine kmamaldr. Biz TP Milletvekillerini o karlksz mutluluk yceliine ermi grmekle vneceiz" (s. 18) deniyordu. Bylesine elebice uyarya ABA'clar bsbtn esirdiler. Oysa gene onlarn maalarn daha sreklice salamalar bakmndan da teklif aykr deildi. yle uslu uslu konuuluyordu: "TP, Partiler iinde ad san duyulur, an lr bir Parti olmak deil, i Snfnn biricik tekilt olmak greviyle kar karyadr. TP, byle her 4 ylda eyrek milyon oy kazanacaksa... 80 yl beklemek zorundadr. O da BAKA H BR ENGEL karlmazsa... Yni TP, halka verdii szn eri olduunu ispat etmek iin, 21 inci Yzyln ortasn (2048 yln) bekliyecektir. Oysa, daha imdiden bezirgn ktidar Partisi Seim Kanununun Kk Partilere (zellikle i Partisine) soluk aldran btn deliklerini yeni batan tkamya karar verdi." (son 6)

20 Ne yazk son ihtar sanldndan abuk gerekleti. Seim Kanununda "Mill Artk" kaldrld. 1969 Seiminde "Baa Greme" manyaklyla pertav eden yalanc pehlivan: TP'in 15 yerine 2 Mebus kardn grnce, bana toplad cinleri datamyan sihirbaza dnp yakld. Olan TP'e oldu. Devrimcilik yle dursun, Derleyici olamad. Panik hl sryor. Bu giri'in kzgn demir dalayn i yoldalarn knamyacaklarn biliyoruz. Daha "efendice" sze baylan kibar aydnlara gelince: ilkin ikinci kez baslan kitap okusunlar. Sonra, isterlerse bu "kinci Basla Ac bir Giri"i hi okumadan yrtp atsnlar. Ama bir artla: ltfen tekliflerin gereklemesi iin dnp davranmaktan korkmasnlar. 7.11.1970

21

Daha nce, genel olarak programn ne olduu, ncelii ve nemi konusunda en alfabetik kavramlar ve deneyler hakknda eski tecrbeleri aktarma babndan Hikmet Kvlcml'nn "Uyarmak in Uyanmal " kitabnn 1970 baksna yazd nsz aktarmtm. (Bu arada unu belirteyim. Grubun dil ayarlar yanl olduundan, sanrm bir ok yaz okunmuyor ve anlalamyordu. Baz yazlar yeniden yollama yolunda uyarlar oluyordu. Bu yaz hakknda da Hamdi afak arkada bir uyarda bulunmutu. Kendisine hemen cevap verememitim. O yazy yeniden yollayacam. Ama bu arada unu da belirteyim. Hikmet Kvlcml'nn bu dahil btn yazlar u adreste bulunmaktadr: http://www.kivilcimli.org/eserler . Oradan da edinilebilir.) imdi de ikinci olarak, "Kurueme Sreci" denen, aslnda bu gnknden ok daha elverili koullarda balyan ama sonunda tam bir dalmayla sonulanan birlik tartmalar srecinin Avrupa'daki paralelinde yaplan, program konusundaki tartmalara sunduum bildiriyi yolluyorum. Bu bildiride de en temel kavramlarn akla kavuturulmaya alt, imdi o yazy yollamann hi de bouna ve anlamsz olmad, buradaki Program zerine sylenen ve yaplanlara, ya da sylenmeyen ve yaplmayanlara baklnca hemen grlebilir. Arada geen zamanda zerrece bir ilerleme ve netleme grlmedii daha iyi anlalr. O dnemde "Kuruceme Sreci"ni ele alan, deerlendiren "Birlik mi Rekompazisyon mu?" balkl bir kitap yaynlamtm. Daha sonra Sovyetlerin k ve duvarn ykl ile bizzat ele ald "Kurueme Sreci" gibi unutulan bu kitab, en azndan baz ok alfabetik temel hatalardan korunmak ve kimi en temel kavramlarda asgari lde bir netlik salamak bakmndan "at Partisi" tartmalarnda yer alan ve almayan btn arkadalara neririm. Bu kitap Kxz sitesinde indirilebilen kitaplar blmnde bulunmaktadr. Bu kitab u adresten indirmek mmkndr: http://www.koxuz.org/anasayfa/node/3169 at partisi toplantsnda eski deneylerden ve bu arada hep DP'den bahsediliyordu. Ama onun kadar hatta ondan daha fazla umut vadeden ama biraz da duvarn altnda kalan "Kurueme" de en azndan o kadar nemli bir deneydi. Hep deneylerden dersler karlmaktan sz edilir. Bu kitap hem o deneyi iinde aktif bir katlmc olarak anlatyor hem de o deneyden sonular karyor. "Kurueme"nin Avrupa'daki parelelinde de Trkiye'deki gibi, belli konular seilmi ve o konularda tartmalar yaplmt. Bunlardan birinin bal da "Program Anlaylar" idi. Aadaki yaz bu konuya ynelik olarak yazlm bildirimdir. Aada bu bildiri yer alyor.

Program zerne Kurueme Dneminde Neler Yazlmt?

22 Bylece yava yava Program konusunda gerekli birikim ve altyapy sunacak metinleri yollamaya devam ediyorum. Bir temel oluturmaya ynelik bu metinler bizleri en azndan Amerikay yeniden kefetme g ve zaman israflarndan korur. Program Anlaylar

Bizde "Program" deyince bir ok devrimcinin kafasnda canlanan bir Program Metni'dir. Program' Program Metni ile snrlayan bu kavray, bir program tartmasn daha batan bir kmaza sokabilmektedir. Gerekte bir Program Tartmas ile bir Program Metni zerine Tartma bambaka sorunlardr. Program Metni zerine bir tartma, ancak, ayn program anlaynda, ayn teorik temellerde ve ayn zmlerde anlaldktan sonra, zerinde anlalan grlerin nasl formle edilebilecei zerine olabilir. Bu bir bakma biim sorunudur. Biimin, zerinde anlalan ze uygun dp dmedii; z zedeleyip zedelemedii sorunudur. Bu alandaki karkln son rnei, TBKP'nin son program tasla zerine yrtlen tartmalardr. Gerekte Teori, zmlemeler ve Program Anlaylar temelinde yaplmas gereken bir tartma bir Program Metni tartmasym gibi yrtlmekte tartmalar boyunca farkl kategorilerden sorunlar srekli birbirine karmaktadr. O bakmdan, program sorununun sosyalistler arasnda tartlp bir sonuca varlabilmesi, en azndan iki aamaya ayrlabilir: birinci aama ze ilikindir, nesnel toplumsal yasalar ve koullar nda devrimci tarihsel grevleri ve gleri belirleme; ikinci aama zerinde anlalan grevlerin, zel bir metin, bir program metni halinde formlasyonu srecidir. Bir program herhangi bir metinden ayran, program program yapan zelliklerin neler olduu ve olmas gerektii bu ikinci aamaya ilikin bir sorundur. rnein bir program metninin bir "ilkeler deklerasyonu" ya da bir "durum yarglamas" olmamas gerektii gibi. "Program Anlaylar" bal ile kastedilen eer "Program Metni Anlaylar" ise rnein, gerekten byle bir tartma yaplmas gerekir. Trkiye'deki sosyalistlerin bu gne kadar program olarak ortaya kard metinlere baklacak olursa, byle bir tartmann da ok yararl olaca grlebilir. Ancak, ondan nce tarlmas gereken program metni anlaylar deil, program anlaylardr. Bu nedenle bir program metninin tamas gereken nitelikler sorununa burada girmek gereksiz. Ama biraz geerayak olsa da program ile program metninin dayandklar farkl ilkelere ksaca deinmek gerekiyor. Bir Program ile bir program metninin dayand ilkeler arasndaki fark ve iliki en tipik rneklerinden birini Alman deolojisi ile Komnist Manifesto arasnda gsterir. Alman deolojisi, Marx ve Engels'in Tarihsel Maddecilii ilk kez akladklar ve sosyalizm amacn bilimsel bir temel zerinde ilk kez ortaya koyduklar eserdir.

23 Komnist Manifesto'da ise, Tarihin Maddeci aklamas (Tarihsel Maddeciliin aklanmas deil, uygulanmas) bir program gerekesi halindedir. Komnist Manifesto'da retinin bir aklamas yer almaz, buna karlk somut olarak talepler yer alr. Alman deolojisi'nde ise teorinin bir aklamas vardr ama talepler yoktur. Alman deolojisi tme varr, Manifesto tmden gelir. Alman deolojisi olmadan Manifesto olamazd, ama Manifesto olmadan pekala Alman deolojisi olabilirdi ve olmutur da. Program, bir teorinin aklanmas deil, uygulamas, dkm, sonucudur. Ama ok zel bir sonu. Bir hareket bir teoriye dayanabilir, ama snrlar belli bir rgt, bir parti bir teoriyle kurulamaz, kurulmaya allrsa ortaya sektlerden baka bir ey kmaz. nk modern toplumda milyonlarca insan rgtleyen ve bayra etrafnda toparlayan partiler olmadan hibir kkl deiiklik baarlamaz. Byle partiler ise yelerini ideolojik kriterlere gre deil, somut hedeflerdeki ortakla gre seerler. Amalardaki ortaklk ou kez ideolojik bir ortakla tekabl etmez. rnein bir papaz ya da mslman program ve tz kabul ediyorsa, bunlar savunuyorsa pekala bir parti yesi olabilir ve ondan yelik iin marksizmi benimsemesi istenemez. nan ve program arasnda bir eliki varsa bu kiinin kendi i elikisidir, politik bir ayrlk konusu oluturmaz bu balamda. Bu bakmdan somut yaplacak iler plan olarak bir programn varl, ezilen insanlarn ortak amalar etrafnda birleebilmesi iin olmazsa olmaz bir kouldur. Aksi takdirde teorik tahlillerle, prensipler deklerasyonlaryla snrlar izilmeye kalklr ki, bu hem ezilenlerin mcadelesini bler, hem de snrlar izmek olanaksz hale gelir. Tm bu nedenlerle, bir metin olarak program, zel bir metindir. Bu metnin tamas gereken zelliklerin neler olduu klasiklerde yeterince bulunabilir. Bu durumda "Program Anlaylar"n "Program Metni Anlaylar" olarak snrlamak, gerek sorunun gzden gizlenmesinden baka bir eye yaramaz; nk genel olarak program konusunda son derece kkl anlay farkllklar vardr. Programn nesnel durumun bir zmlenmesine dayanmas gerektii en azndan biz marksistler iin bir aksiyom durumundadr. Marx-Engels Alman deolojisi'nde yle yazyorlard: "Bize gre komnizm, ne yaratlmas gereken bir durum, ne de gerein kendisine gre dzenlenmek zorunda olaca bir ilikidir. Biz, bugnk durumu ortadan kaldran gerek tarihsel harekete komnizm diyoruz. Bu hareketin koullar, fiilen varolan ncllerden doarlar. " 2 Bu demektir ki, bizim, bilimsel sosyalistlerin program varolan toplumdaki ktlklere, eitsizliklere duyduumuz tepkiye deil, nesnel duruma ve harekete dayanmaktadr. Yani sadece daha gzel, daha insancl bir dzen olduu iin deil, toplumun gelime yasalar onu mmkn ve gerekli kld iin de sosyalizm istiyoruz. Ve aslnda yakndan
2

Marx - Engels, Semeler,C. I. , s. 42.

24 baklnca, gerek tarihsel hareket sosyalizmi mmkn ve gerekli kld iindir ki, ortadaki olanaklarla gerek durum arasnda bir eliki olduu iindir ki, bu toplum bizlere akl, ahlak d, kt gelmektedir. Ama burada program anlay alannda tartlmas gereken yle bir soru ortaya kmaktadr: Eer gerek tarihsel hareketin snfsz bir toplum iin henz gerekli koullar oluturmad kantlanrsa sosyalistler kapitalizmi ykma mcadelelerini erteleyip veya ondan vaz geip koullarn olumasna katkda bulunmak veya beklemek durumunda m olmaldrlar? Objektif durumun bir tahliline dayanmak baka, objektivist olmak yine bakadr. Snfl her toplumda ezilenler ve onlarn mcadeleleri vardr ve burada sorun bu savata hangi tarafta olunacadr. Reformizm daima kklerini bu tr bir objektivizmde bulur. "Madem ki olgun deil, bari u kadarcna ulaalm" diyerek savata ezenlerin yannda yer tutarlar. *** Bir lke sz konusu olduunda, program anlay farkllklarnn nasl tezahr ettiini grmek iin Trkiye Devrimci Hareketi'ni ele alalm. l960'larda Trkiye Solunda yrtlen program ve strateji tartmalar solun bugne kadar sren toporafyasn belirlemitir. Bu tartmada iki tarafn da esas amac, en azndan formel olarak, sosyalizm idi. Keza her iki taraf da lkenin nesnel durumundan hareketle bir program gelitirmek gerektii varsaymn paylayordu. Bu ortaklklardr ki, lkenin tahlili ve program zerine bir blnmeyi mmkn klyordu. Bu tartmada "Sosyalist Devrim" diyen TP Trkiye'nin kapitalist bir lke olduunu, "Demokratik Devrim" diyen MDD ise yar feodal bir lke olduunu sylyordu3. Ancak yakndan baklnca taraflarn bir nc ortak varsaym daha paylatklar grlr. MDD'ye gre eer Trkiye kapitalist ise TP'in yapt gibi sosyalist devrimi nermek son derece dorudur. Yani TP'in yanl metodolojik deil olgulara, nesnel durumun tahliline ilikindir. Ayn kabuller tersinden TP iin geerlidir. lke yar-feodal olsa Demokratik taleplerle snrl bir program gerekecektir. MDD'nin karsamas deil durumu tahlili yanltr. Dikkat edilirse iki tarafn da ayn tarih ve evrim kavrayna dayand grlr: toplumlar srasyla belli aamalardan geerler ve / veya gemelidirler. Bu metodolojik yanln kkleri tipik ilkel, kleci, feodal sralamasna dayanmaktadr. Ortak bir dier kabul de st retim biiminin alt biimleri tasfiye ettii ve edeceidir. Tartmada bu ortak kabulleri sorgulayan hi bir tez yer almamt. Yani kimse kp da, "tam da Trkiye'de feodal kalntlar ok gl olduu iin, devrim sosyalist bir karaktere
Burada konuyu datmamak iin TP'in sosyalizmden anladnn, MDD'nin Demokratik Devrim talepleriyle zde olduunu bu anlamda bir adlandrma tartmasnn sz konusu olduunu ve aslnda da program tartmasnn bir nceden belirlenmi stratejileri olumlama tartmas olduunu gz ard ediyoruz.
3

25 sahip olacaktr", veya "Trkiye kapitalist bir lke olduu iin kapitalizm ncesi biimler gldr" nermesini4 ortaya atmamtr. Ama ortaklklar sadece bunlardan ibaret de deildi. Her iki taraf da Trkiye'de ya da herhangi bir lkede sosyalist bir toplum kurulabilecei varsaymna dayanyordu. O zamanlar kimse kp da, "snfsz bir topluma ancak dnya leinde varlabilir. Bizler dnya apnda sosyalizmin zaferi iin lkemizde azami olarak neler yapabileceimizi tartmalyz" tezini savunmamtr. Ve nihayet her iki taraf ta, gelecek topluma ynelik programn retim blm ve tketim ilikileri yani ekonomi ve devlet alanyla snrlanmas gerektii, ama rnein gnlk hayat alannn, zel olann programda yerinin olmad gibi ortak anlaylara sahiptirler. Bu varsaymlar Trkiye solunun btn blnmelerinde taraflarn paylatklar varsaymlar olagelmilerdir. Bugn rnein Yeni nc evresi tarafndan gndeme getirilmeye allan "Sosyalist Demokrasi" tartmas bile bu varsaymlara dayanlarak yrtlebilir ve bu varsaymlar tartma konusu yapmaz. Bu anlamda metodolojik dzeyde eski blnme izgileriyle ayn program anlayn paylar. Trkiye solunun bu eski varsaymlar erevesinde bir birlemesi olsa bile byle bir birleme ne an sorunlarn, ne yeni gleri kavrama yetenei gsterebilir; ne de mcadeleye yeni bir soluk verebilir. Trkiye Solu'nun gerek ihtiya duyduu, uzun vadede ona yeni bir canllk ve hz verebilecek ey: eski varsaymlarla ve onlara dayananlarla bir blnmedir. Bu blnme son durumada farkl program anlaylarna, yani tarihsel maddeciliin farkl anlay ve yorumlarna dayanacaktr. Yani "Komnist Manifesto"muzu yazabilmek iin nce "Alman ideoloji"mizi yazmamz gerekiyor; dier bir deyile, eski program anlayyla kopumamz; Tarihsel Maddeciliin daha derin bir kavrayna ulamamz gerekiyor. Ve bu sadece Trkiyedeki sosyalistlerin deil, dnyadaki btn sosyalistlerin altndan kalkmak zorunda olduklar bir grev. Temel tezimiz udur: solun bugnk toporafyasnn oluumuna yol aan blnmelerin dayand varsaymlar yanltr ve bu yanllk balamnda o blnmelerin tm bugn artk anlamszdr. 1. Toplumlar dz bir cizgiyle belli aamalardan gemezler. Tarihta bunun bir tek rnei bile yoktur, eitsiz ve kombine bir deiim btn tarih boyunca egemen biimdir. 2. Kapitalizm diger retim biimlerini ve eski biime ait snflar, blnmeleri, bask biimlerini geliimi lsnde otomatik olarak tasfiye etmez, hatta aksine onlar ayn zamanda glendirir. Onlara baml hale gelir. Onlar da kapitalizme. Ve bylece kapitalizm saf bir kapitalizm olmaktan, eski biimler de klasik eski biimler olmaktan

Dr. Hikmet Kvlcml hari. O Finans Kapital egemenliinin Tefeci Bezirganlkla girdii ortak yaam ilikisini ve bu kapitalizm ncesi formu glendiriini daima vurgulam ama bu metodolojik seviyeden ok uzak olan Trkiye Solu onun ne dediini dahi anlama yetenei gsterememiti.

26 kar ve bambaka karmak bir sistem olutururlar. Bu durum deiik grev ve glerin ortaya kmasna yol aar. 3. Bir tek lke snrlar iinde snfsz bir topluma ulamak mmkn deildir. O halde program tartmas nasl bir dnya iin savalaca tartmas olarak yrtlmelidir. Ancak bundan sonradr ki, bir lke iinde bu amaca ulamaya azami katkda bulunmak iin neler yapmak gerektii, yani lkeye ilikin bir devrim program tartmasna girilebiir. 4. Program artk sadece ekonomi ve devlet alanlarn kapsamakla yetinemez. Proletarya nasl snfsz topluma ulamak iin varolan burjuva devlet cihazn kullanamaz ise, ayn ekilde bugnk kapitalist uygarln maddi aralarn da kullanamaz. Program sadece bugnk toplum biiminden daha farkl bir toplum biimini deil, bambaka bir uygarl taslaklatrmaldr. Bu program anlayn tartmak gerekiyor. Bu temelde yrtlecek uzun vadeli bir tartma, hem uluslararas sosyalist teorik birikimin zmlenmesi, ulusal dar grlln almas; hem edinilmi daha gelimi kavramsal aralarla dnya ve lke gerekliinin daha derinden kavranmas; hem de bu birikim temelinde btn gleri kapsayabilecek devrimci bir programn ortaya kmasn salayabilir. Demir Kkaydn 25. 01. 1990. Hamburg

27

Gerek bir Demokratik Cumhuriyeti savunan tutarl bir Devrimci Demokrasinin yokluu nedeniyle, hemen her tartmada olduu gibi "aznlklar" ve "uluslar" konusunun tartlmasnda da, tm kavramlar anlamlarn yitiriyor; herkes tam bir kle diliyle konuuyor ve tartmalar netlik salamak bir yana, kafa karklklaryla sonulanyor. u an Trkiye'de u grleri savunan bir "Fikir Akm", bir "Toplumsal Hareket", bir "Parti" olduunu var sayalm: "Ulusun dile, dine, etniye, kltre, tarihe gre tanmlanmas bir gericiliktir. Devletin nasl dini yoksa ve olmamas gerekiyorsa, yani inan "zel" bir sorun ise; dil, din, "etni", "kltr", "ulus" da yle olmaldr. Yani devletin "ulus"u da olmamaldr. Devletin dili, dini, etnisi, tarihi, soyu, sopu, "ulusu" olduu yerde otomatik olarak bask altndaki "uluslar" ve "aznlklar" da oluur." Byle bir izgi karsnda, bu gn ortal kaplam grlerin gerici ve uzlamac nitelikleri apak ortaya kard. * Aznlklar sorunu veya ulusal sorun, birisi ezilenleri blc ve gerici; dieri devrimci ve demokratik olmak zere iki ekilde "zlebilir". Birincisi, gerici ve demokratik olmayan zm: o aznlklarn veya uluslarn tannmasdr. Bunu yle bir rnekle aklayabiliriz: Trkiye'de devletin iddias her ne kadar laik olduu ise de, devlet laik deildir ve Snni slam'n zel bir yorumu devletin gayr resmi dinidir. nk, rnein Devlet, tm vatandalardan ald paralarla, camilere imam atar, onlarn maan verir, mam Hatip okullar aar vs.. Btn bunlarn laiklikle hibir ilgisi yoktur. imdi, byle bir devlette, Alevilerin de "tannmas"; yani rnein Cem Evlerinin de Camiler gibi tannmas; dedelere maa balanmas gibi, Snnilere tannan ayrcalklarn aynen Aleviler iin de geerli olduunu var sayalm. Bu "zm" gerici bir "zm"dr. Bu "zm", devletin inan alanna karmasn sorgulamaz. Sadece, somut olarak devletin tand ya da destekledii din veya dinler deimi olur. Devrimci ve demokratik zm, devletin Alevileri de tanmas deil, dini tmyle zel bir sorun olarak grmesi, sadece onlarn arasndaki eitlii, inan zgrln savunmasdr.

at Partisi" Tartmalarnda Eksik Olan

28 Yani rnein mamlarn maann, yetitirilmesinin vs. de tpk imdi Alevilerdeki dedelerde olduu gibi btnyle cemaatin gnll katklaryla salanmasdr. Byle bir Demokratik zmde, Devletin grevi, ounluk dininin, aznlk inanlarn bask altna almasn engellemek olur. Yani rnein, en Snni semtte bile, isteyenin ramazanda gpe gndz yemek yeme hakkn savunmak olur. Trkiye'de bir Politik i Hareketi, dolaysyla Devrimci Demokrasi bulunmad iin, bu alandaki btn tartmalar, gerici "zm" erevesinde yaplmakta; Burjuvazi ile Brokrasi arasndaki o kayk dv ve zmni uzlama tehir edilememektedir. Bu gn mazlum rol oynayan, politik slam bayrakl Anadolu Burjuvazisi, hibir ekilde byle bir tutarl laiklii savunmamaktadr ve savunamaz. Onun sorunu, devletin resmi slam'nn kendi savunduu slam olmamasdr. Tersinden Aleviler de, ou kez gerek bir laiklikten ziyade, ya politik slam'a kar resmi slam'la ittifaka girmekte ve brokrasinin yedei olmaktadrlar; ya da Aleviliin de tannmas gibi gerici talepler ileri srmektedirler. Halbuki gerek bir laiklik program, sadece Alevilerin deil, Ateistler, Ezidiler, Hristiyanlar gibi tm dier inanlarn da sorunlarn bir rpda ve kkten zer. * Sorun aynen "ulusal sorun"da da grlmektedir. imdi, Krtler "biz Asli unsuruz" diyerek, aslnda tpk, Alevilerin de gerek bir laiklik yerine Snnilerle ayn haklardan yararlanma politikasna benzer bir politika izlemektedirler. Yani devletin Trk devleti olmaktan kmas ve Trk-Krt devleti olmasn istemektedirler. Evet bu da bir "zm" olabilir, ama tpk Alevilerin diyanette yer almas gibi bir "zm"dr. Gerici ve anti demokratik bir "zm"dr. Demokratik bir Cumhuriyet ile byle bir talebin ilikisi olmaz. Sorun devletin Krt-Trk devleti olmas deil, Trk devleti olmaktan karlmasdr. Demokratik bir Cumhuriyette, devletin nasl dini olmazsa, din nasl btnyle zel bir sorun olarsa, devletin dili, etnisi, soyu, tarihi "ulusu" da olmaz. Politik olann, yani devletin ya da ulusun tanm, bunlarla deil, bunlara kar insan haklaryla; ya da ulusu bir dil, din, etni, soy, tarih ile tanmlamaya kar yaplr. Bunlar insanlarn, tpk din gibi, "zel sorunlar" olur. rnein: tm dillerin ve kltrlerin eitlii, herkesin ana dilinde eitim hakk olur. Byle bir lkede, her hangi bir dil ya da kltr imtiyazl olmayacandan, her hangi bir etnik, kltrel ya da dilsel politik aznlk da olmaz. Tpk gerek bir laiklikte devletin dini olmad iin herhangi bir dinsel politik aznlk da olmayaca gibi. *

29 En ok kartrlan konu ulusun bir dile gre tanmlanmasyla, pratik bir sorun olan ortak bir anlama dilinin farkdr. Demokratik bir cumhuriyette ulus bir dile gre tanmlanmayacandan ulusun dili olmaz; ama yurttalar gerekli grrlerse bir dil ortak konuma dili seilebilir. Ve herkes ana dilinin yan sra bu dili de renebilir. Her hangi bir veya birka dilin, bir ortak konuma dili ("Lingua France") olarak seimi, teknik bir zmdr, buna gerek olup olmad ve olursa hangi dil olaca, eitli dillerden tm yurttalarn demokratik olarak seimi ve belirlemesiyle olur. Bu dilin lkede yaayan ounluk veya aznlk dillerinden biri olmas da gerekmez ve ulusun tanmna ilikin bir sorun deildir. Bu ortak konuma dilinin, rnein bu dilin en byk ounluklarn, rnein Trklerin ve Krtlerin dili olmas bile gerekmez, pek ala o lkede hi konuulmayan bir dil, rnein ngilizce bile seilebilir. Hatta ounluklarn imtiyazl olmasna kar byle bir seim daha doru bile olabilir. ngilizce ortak konuma dili olarak seildiinde o ulus nasl ngiliz Ulusu olmaz ise, diyelim ki bir Trke veya Krte seildiinde o ulus Trk veya Krt ulusu da olmaz. Trkiye'deki en devrimci demokratik eilimleri dile getiren Krt zgrlk Hareketi bile, hala sorunu "kurucu asli unsur" erevesinde tartmakta; Krtln tannmasn istemektedir. Krt zgrlk hareketi, henz hala, ulusun (ya da devletin ya da politik olann, hepsi ayn eydir) dile, tarihe ve etniye vs. gre tanmlanmasn sorgulamamakta; tutarl bir devrimci demokrasi programn ortaya koyamamaktadr. Ama bu geri ekiliten dolay Aleviler gibi Krtler de sulanamaz. Bunun ba sulusu, byle bir program bayraklarna yazmayan sosyalistlerdir. Trkiye'de veya Orta Dou'da ulusu dil, etni, din, kltrle tanmlamay reddeden ve buna kar mcadele eden gerek bir Demokratik Cumhuriyeti savunan politik ii hareketi olmad iin, Krt hareketi de kendi devrimci demokratik eilimlerini ifade edememektedir. Byle bir ii hareketinin bulunmamasnn en byk sorumlusu da, kendileri birer gerici ulusu olan; yani ulusu Trklkle tanmlam bir devlete veya Trklkle tanmlanm bir ulusa kar mcadeleyi en ba grev olarak bayraklarna yazmayan dolaysyla bu demokratik grevi ikinci plana atp bu sistemin yedei durumuna den sosyalistlerdir. Grev, inancn, dilin, kltrn,soyun, tarihin kiisel bir sorun olduu, btn dil, inan, kltr ve dil ve tarihlerin eit olduu gerek bir Demokratik Cumhuriyet'i savunacak devrimci demokratik bir politik akm, bir hareket ve politik bir rgt ve g yaratmaktr. Ancak byle bir program ve izgi, bu gn ortal kaplam glerin, gerici ve uzlamac niteliklerini grmeyi salayan bir mihenk ta olabilir ve devrimci demokrasiyi daha tutarl bir izgiye ekebilir.

30 * "at Partisi" tartmalarna biraz da bu programatik sorunlardan hareketle girmek daha doru olacaktr. Olmayan ve eksik olan budur "at Partisi", toplumda byle Krtln tannmasna deil, Trkln veya her hangi bir ulusa gre politik olann, devletin veya ulusun tanmlanmasna kar bir programla ortaya kar ve tartmalar bu mecraya akarsa, "at Partisi" daha domadan tm toplumu deitirmeye balayabilir. imdi soruyoruz DTP'ye EMEP'e ve SDP'ye dier tm bu konuda yazan ve tartan arkadalara: devletin byle dini olmamas gibi "ulusu" da olmamas veya ulusun (Devletin, Politik olann), dile, dine, etniye, tarihe gre tanmlanmaya kar tanmlanmas; Trkln, Krtln vs. kiilerin zel, "kltrel" bir sorunu olmas konusunda somut olarak ne diyorsunuz? 12 Nisan 2008 Cumartesi Demir Kkaydn

31

Demokratik Cumhuriyet Nedir ve Sosyalistler Tarafndan Niin Savunulmaldr? (Ankaradan Komnistlere Cevap)
(Birinci Blm) Trkiyede Strateji Tartmalar Balamnda Demokratik Cumhuriyet

Dnyada ve Trkiyede sosyalistlerin programlarnn ne olmas gerektii konusunda uzunca bir sredir yazyoruz. Aa yukar her yazda, Trkiyedeki sosyalistleri, Program, Strateji, Taktikleri bakmndan eletiriyoruz ve kar grlerimizi sunuyoruz. Bu yazlarn sosyalistler arasnda geni bir kesim tarafndan sessizce izlendiini de bir ok dorudan veya dolayl gzlemden veya anlatlanlardan biliyoruz. Ama ortalkta garip bir sessizlik vard. imdi ilk defa bir dorudan eletiri geldi. Bu eletiriyi Ankaradan Komnistler yazmlar ve yazlarmzla ilgili btn eletirileri topladmz Yazlar ve Yanklar forumuna asmlar5. Bu eletiriyi grlerimizi daha ak ve anlalr olarak aklayabilmek iin bir vesile ve temel olarak alacaz. Ancak, ayn Foruma astmz ksa notta da belirttiimiz gibi, eletiriler byk lde yanl anlamalara dayanmaktadr. Ama bu yanl anlamalar da, hem uluslar aras sosyalist hareketin tarihinin yeterince bilinmemesinden, hem de bizim grlerimizin arka plannn bilinmemesinden kaynaklanmaktadr. Bu yanl anlamalar minimuma indirmek bakmndan, yine sayfamzdan geilen Programatik Yazlarn okunmasn neririz6. Ancak bundan sonra yazdklarmzn ne anlama geldii anlalabilir ve yanl anlama ve arptmalardan arnm olarak dorudan sylenenlerin kendisiyle ilgili bir tartmaya girilebilir. imdi aadaki satrlarda bu arkadalarn eletirilerine elimizden geldiince, ister istemez o yanl anlamalara da girerek ve onlar dzelterek girmeyi deneyeceiz. * nce baz yanl anlama ve bilgilerden yola kmak gerekiyor Demokratik Cumhuriyet konusunda.
5

Bu yazy yazdmz zaman u notu dmz: Forumun Adresi yle: http://f22.parsimony.net/forum41888/ . Eletirinin Bal: Demokratik Cumhuriyet Projesi Savunulabilir mi ya da Mmkn mdr? 29. Ocak.2002. Bugn bu adres kapaldr ve bir ey bulunamaz. Ancak bu forumun o zamanlar bir arivini yapmtk ve u adreste imdi bulunabilir:
6

O zamanlar u adresi vermitik: http://www.comlink.de/demir/konular/programatik/index.htm . Elbet imdi bu adres te geerli deil. imdi bu konudaki yazlar Demirden Kaplar ve Kxz s itelerinde bulunbilir.

32 Deerli Eletirmenler eletirilerine u cmleyle balyorlar: Yazlarnz belli bir sredir takip etmekteyiz. Genel olarak PKKnn izmi olduu Demokratik Cumhuriyet programn destekler nitelikte yazmanz, Trkiyedeki sosyalistlerden nemli bir farknz oluturmakta.(...) Evet doru, biz de hemen hemen btn yazlarmzda, Trkiyedeki sosyalistleri, Demokratik Cumhuriyet acil programn savunmamakla eletiriyoruz bir bakma. Pozisyonumuzun dierlerinden farkllnn, baka bir grup tarafndan da belirtilmesi gerek durumu yanstmaktadr. Ama bu farklln nereden geldii bilinmemektedir, nk PKKnn izmi olduu Demokratik Cumhuriyet programn destekler nitelikte yazmanz ifadesi bu bilmeyii bir ekilde ifade ediyor. Burada bilinmeyen udur. Biz Demokratik Cumhuriyet programn, PKK bu program savunmadan nce savunuyorduk. Bunu Trk sosyalistlerinin savunmas gerektiini sylyor ve onlara kar savunuyorduk. Ve yine bu programn dayand mantktan hareketle, bunun ayn zamanda ezilen ulusun hareketinin program olmas gerektiini, yani Krt ulusal hareketinin savunmas gerektiini de savunuyorduk. Bu tavr, imdi olduu gibi, o zaman da Trk Sosyalistleri iinde istisnai idi ve biz bu tavrmzn istisnai olduunu da biliyor ve yazyorduk7. Bu bakmdan PKKnn Demokratik Cumhuriyet programn, en kt koullarda, belli belirsiz ifade edildii andan itibaren hi bir tereddt gstermeden savunmamz ve Trk solunun neredeyse tamamnn bu program reddetmesi de rastlant deildir ve bizim bak amzdan her ey yerli yerindedir. Trk sosyalistleri, Marksizmin bu unutulmu yanlarn bilmedikleri iin kar kmaktadrlar, PKK Duvarn kyle Stalinizmin bukalarndan kurtulduu ve ykselen bir kitle hareketine dayand iin, onu kendi pratiinin zorlamasyla yeniden kefetmektedir. Bu akma rastlantsal olmad gibi, derin snfsal ve yntembilimsel kkleri vardr. Bizim amzdan, PKKnn Demokratik Cumhuriyet parolasn savunmas, Bizim dediklerimize gelmesidir. Bunu elbette trnak iinde yazyoruz. Yllarca yazdklarmzn, kk baz evreler dnda kimseye ulamadn, ulaanlarn okumadn, okuyanlarn anlamadn biliyoruz.

rnein daha 1986 ylnda yazlm ve svete Orhan Kotann kard Krdistan Presse yollanm Krdistan Kurtuluunun Baz Sorunlar balkl iki yazy burada hemen zikretmek mmkndr. rnein orada sk sk le szler ediyoruz: Niin byle bir cmlecie gerek grdk? nk bu fikir, gerek Krt gerek Trk soluna son derece yabanc ve Marks-Engels-Lenin'in hemen hi anlalamam bir yann ortaya koyuyor. nk, bu fikirden hareketle, bamsz bir devletten te bir eyler iin savamak gerektii karsamasn yapyorum.. Bu yaklam olduka yenidir ve ne Trk ne de Krt solunda ortaya atlp tartlmamtr.

33 Krt hareketi, bu program, bizim her trl etkimizden bamsz olarak kendisi buldu. Bu, bizim bak amzdan, adeta mucizevi denebilecek bir gelimedir. Nasl oluyor da Krt Ulusal Hareketi, ok daha elverisiz teorik ve ideolojik bir hareket noktas, kltrel ve snfsal temeli olmasna ramen, bizim yllar nce klasik Marksizmi kavray sremiz iinde, tamamen teorik karsamalar yoluyla, bulduumuz demeyelim ama, adeta yeniden kefettiimiz ve unutulmaktan kurtarmaya altmz eyi tamamen baka bir yoldan buluyor? Bizim amzdan aklanmas gereken esas sorun budur. nk burada bizim grlerimize gelmek gibi grnen aslnda Marksizmin otantik programatik sonularna bir yaklamadr. Burada ykselen bir hareketin, ulusal da olsa ykselen bir harekete balln ve onun ifadesi olmann, o harekete nasl bir teorik dinamizm ve aklk kazandrd ortaya kmaktadr. Krt hareketi, btn ideolojik, kltrel ve snfsal handikaplarna ramen bunu baarmaktadr. lgin olan budur. Ama Stalinistlerin bir bak asndan, Krt hareketinin buna gelmesi, onlarn Marksizm diye bildikleri Stalinist kavram sisteminden uzaklama ve burjuva aydnlanmasnn kavram sistemine bir ynelme ile birlikte gerekletiinden, bu deiim onlara, Marksizme bir yaklama deil, ondan bir uzaklama olarak grlmektedir. Aktr ki burada bizle, yakn zamana kadar PKKy desteklemi Stalinist ama radikal Trk sosyalistleri arasnda sadece Demokratik Cumhuriyet konusunda farkl bir programatik tavr al yok; PKKnn deiiminin de yz seksen derece zt deerlendirmesi sz konusudur. Kald ki, PKKnn bu bizim grlerimize gelmesi, sadece Demokratik Cumhuriyet konusuyla da snrl deil. rnein, zgr Politikada ilk yazmaya baladmz sralar, in, Hint, Akdeniz uygarlklar ile ilgili olarak yazdklarmz, aynen calann, Smer Rahip Devletinden Halk Cumhuriyetine Doru kitabnda tartt konulardr. Benzer sonulara teorik ilgi alanlar konusunda da rastlanlabilir. Kapitalizm ncesi uygarlklar tarihi ile bu gnn programatik sorunlar arasnda bir ba kurmak, Kvlcml ve yine o gelenekten beslenen bizim gibi bir ka kii dnda kimsenin kafa yormad, biraz fantezi veya beyin jimnastii gibi grlen eylerdi. Ama rnein Abdullah calan ve Krt hareketi bu konulara kafa yormaya balam bulunuyor. Ve tpk Demokratik Cumhuriyet konusunda olduu gibi, bu tamamen bizim teorik veya ideolojik bir etkimizden bamsz olarak gerekleiyor. Ve btn Trk Solu, calann son savunmasn tpk Demokratik Cumhuriyet parolas gibi suskunluk ve alayla karlarken, bu savunmay heyecanla karlayan ve ok nemli bulan belki de tek Trk sosyalisti olmamz da bir rastlant deil. Btn bunlar bir rastlant deildir, nk byk teorik genellemeler ve metodolojik sorunlar ile kitlelerin byk tarihsel eylemleri arasnda her zaman ok derinden ileyen gl bir ba vardr.

34 * nce bu Demokratik Cumhuriyet Programn ya da Parolasn, PKKdan yllarca nce savunduumuza dair bir ka kant gsterelim. Bu kant olan cmleler ayrca konunun anlalmasn da kolaylatrc bir ilev grrler. 1986 ylnda, svete Orhan Kotan, Krdistan Press diye bir gazete karmaya balamt. Bu gazete iin birok kiinin yan sra bizden de yazlar istemiti. Biz de egemen ulustan bir sosyalist olarak, ezilen ulusun mcadelesine karnca kaderince bir katkda bulunmak iin, dzenli olarak yazacamz bildirmi ve drt be makale yazp yollamtk8. Bu makalelerin bir ksm gazetede yaynland ve bir ksm da yaynlanmad ve bir daha da bizden yaz istenmedi. Yaz istenmemesinin iki nedeni vard. Birisi, tesadfen o sra svee yaptmz bir seyahatte Orhan Kotanla tanmamz ve konu PKKya geldiinde, onun PKKnn CIA ve MT tarafndan yaratlm ve ynlendirilen bir rgt olduu yarglarna kar kmamzd. Bu olduka sert tartmadan sonra araya zaten belli bir soukluk girmiti. Ama bundan nce de zaten gnderdiimiz yazlarla ilgili bir memnuniyetsizlik hissetmitik. Bunun nedeni, tam bu Demokratik Cumhuriyet konusuydu. Bu yolladmz yazlarda, bu sefer Krt Ulusal Hareketine de, Demokratik Cumhuriyet programn ve buna uygun bir stratejiyi neriyorduk. Bu nerimiz hi hoa gitmemiti ve iin ilginci, tam imdi Trk sosyalistlerinin de Demokratik Cumhuriyeti anlamad gibi hi anlalmamt ve kar klmt. Lokman Polat imzasyla bir Krt, bu anlayn Krtlerin Kendi Kaderini Tayn hakkn reddettiini iddia ediyordu. Ona da bir cevap yazmtk; yanl hatrlamyorsak bu cevabmz da yaynlanmamt. Ama bu gibi durumlarda her zaman olduu gibi bize yazlarmzn ieriinden dolay yaynlanmad sylenmemi, ok uzun olduu polemie yol at gibi gerekeler gsterilmiti. imdi msaade ederseniz, o yazda, hi bir kukuya yer brakmayacak ekilde Demokratik Cumhuriyeti bir program olarak aka belirttiimiz blmleri aktaralm. Aynen yle yazyorduk Krdistan Kurtuluunun Sorunlar balkl makalede: Krdistan sosyalistleri ve proletaryas, bamsz bir Krt devleti iin deil, ama Demokratik bir Cumhuriyet, bir tek kyn bile kendi kaderini tayin hakknn engellenemeyecei gerekten demokratik bir cumhuriyet iin savatklar takdirde, belki Krt burjuvazisini kaybedeceklerdir ama ok daha byk gleri kazanacaklardr. Ulusal Kurtulu, bunun otomatik yan rn olacaktr.

O zaman u notu dmz: Bu makaleler u adreste bulunabilir: http://www.comlink.de/demir/yayinlar/kurpress/kpyazilar.htm Bugn Kxz sitesine koyduumuz kitap derlemelerinde bulunabilir.

35 Bu makaleye Lokman Polatn yapt eletiriye yant olarak yazdmz yazda, ak ak bu yaklamn Trk ve Krt solunca bilinmediini de belirtir ve konuyu yle aklarz: L. Polat'n eletirisine konu ettii yaznn temel tezi yle ifade edilebilir: "Krt Ulusu bamszln elde edebilmek iin, bamszlktan daha fazla bir eyler iin savamaldr." ya da baka bir ifadeyle: "Krt ulusu, kendini ulusal baskdan kurtarmak iin, kendini ezen uluslarn ezilenlerini de kurtarmaya kalkmaldr." Bu "Daha fazla bir ey" de yazda yle somutlanmaktadr: "Krdistan sosyalistleri ve proletaryas. bamsz bir Krt devleti iin deil; ama demokratik bir cumhuriyet, bir tek kyn bile kendi kaderini tayin hakknn engellenemeyecei gerekten demokratik bir cumhuriyet iin" savamaldrlar. Yaznn dier blmleri bu fikrin gerekelendirilii ve tad potansiyellerin sergileniidir. Okuduunu biraz anlayan herkes iin, yukardaki nermelerden, L. Polat'n iddia ettii trden, Krtlerin ayrlma hakkn ya da Krt ulusal kurtulu savan inkar etmek ya da kmsemek gibi bir anlam kmaz. Aksine, yukardaki nermeler, Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin hangi strateji ve programla baarya ulaabilecei sorununu tartmaktadr. Yukardaki nermeler, Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin kmsedii asndan deil, ama belki, bu harekete, potansiyellerinin ve limitlerinin stnde devasa grevler ykledii, Kylln ya da Ulusal Kurtulu Hareketlerinin devrimci potansiyelini abartt iin eletirilebilir. Yazy yazarken, okuduunu anlayan bir okuyucunun, tezleri bu adan tartmas gerektiini dnmtm. Bu yaklam olduka yenidir ve ne Trk ne de Krt solunda ortaya atlp tartlmamtr. Yeni olan yann gze batrmak iin bir ka rnek verelim. Bu rnekleri verdikten sonra Demokratik Cumhuriyeti aklamak iin de unlar yazmz: L. Polat, "Demokratik Cumhuriyet" derken neyi dediimi anlamamtr. Eletirisinin bir yerinde, yukarda da aktardm Demokratik Cumhuriyet ile ilgili satrlarm aktaryor, ama, benim "demokratik cumhuriyet" szcklerinden sonra virgl koyarak, bu konuda ok yaygn yanl anlamalara olanak vermemek iin eklediim cmleyi kararak. L. Polat'n aktarrken kard cmlecik udur: "bir tek kyn bile kendi kaderini' tayin hakknn engellenemeyecei gerekten demokratik bir cumhuriyet." Niin byle bir cmlecie gerek grdk? nk bu fikir, gerek Krt gerek Trk soluna son derece yabanc ve Marks-Engels-Lenin'in hemen hi anlalamam bir yann ortaya koyuyor. nk, bu fikirden hareketle, bamsz bir devletten te bir eyler iin savamak gerektii karsamasn yapyoruz. Krt ve Trk solunda Kendi Kaderini Tayin Hakk, ancak ulus olunca sahip olunabilecek bir ey olarak anlalm ve Krtlerin bamsz devlet kurma hakkn savunmak iin hep Krtlerin bir ulus olduu kantlanmaya allmtr. (Burada kastl arptmalara imkan vermemek iin Krtlerin bir ulus olduunu aka belirtelim.) Ama sorunun bu ekilde

36 koyuluu tersinden, ulus olmayan; tarihsel, corafi, sosyolojik ya da psikolojik olarak kendine ulus olduuna dair bir sertifika bulamayan bir topluluun ayrlma ve bamsz bir devlet kurma hakkndan sz edilemeyecei varsaymn ierir. Tartmay yeniden balatmak, ama bir st dzeyde balatmak ve ilerde ok gerici sonular douracak bu varsaymn yanlln gstermek iin, iddia ediyoruz ki: ayrlma hakk iin ulus, milliyet vs. olmak gibi bir nkoul yoktur ve olmamaldr. Bu, Marks-Engels-Lenin'in Demokratik Cumhuriyeti ve Ayrlma Hakk anlaydr. Gerek demokratik cumhuriyette, isteyen ky, mahalle, ya da blge halk, istedii takdirde derhal ayrlabilmeli ve bunu engelleyecek ne hukuki, ne idari bir mekanizma olmamaldr. rnein Lenin, Devlet ve htilal'de Engels'ten alnt yapyor: "O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti; bizim de aynen sahip olmamz gereken ey budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor." (s.95) Ve Lenin'in konuya ilikin yorumu: "Engels bakmndan, merkeziyetilik, 'komnler' ve blgelerin devlet birliini tamamen kendi arzularyla (a.b..) savunmalar artyla, her trl brokratizm ve her trl yukardan 'buyurma'y sz gtrmez biimde ortadan kaldran geni bir mahalli idari zerklii asla bertaraf etmez" (s.95) Ne yazk ki, ne Krt ne de Trk sosyalistleri, bugne kadar, kendi kaderini tayin hakknn ulus olma kouluna balanamayaca seklindeki bu anlaya hi deinmemilerdir. Trkler asndan byle bir program, otomatikman Krtlerin bamsz devlet kurma hakk demektir, Krtler iin de ayndr. Ve byle bir programn, bamsz bir Krt devletine kar olmas diye bir ey sz konusu deildir. Otomatikman bunu da ierir. Byle bir program savunmakla, sadece Krtlerin ayr devlet kurma hakk deil, ama ayn zamanda, Krt Kurtulu Savana, kendilerini ezen uluslarn emekilerini de kurtarma grevi yklenmi olur. Ama byle bir program, bamsz bir devlet kurma hedefinden farkl bir eydir. Bamsz bir devlet kurma program, bu devletin alabilecei somut biimleri ele almaz. Ama sadece bu da deil, bamsz bir devleti de gletirir. Bir kyn bile isterse ayrlabilecei ve her trl topluluun kendi zgr iradeleriyle birletikleri bir Demokratik Cumhuriyet ne gibi devrimci potansiyeller tamaktadr? Ezen Uluslar Asndan: Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, byle bir program savunan bir ncle sahip olduu takdirde, ezen ulusun ezilenlerini aktif olarak yanna kazanabilir ve program uruna mcadele iin rgtleyebilir. nk byle bir program, ayn zamanda, ezen uluslarn brokratik, militer devlet cihazlarnn paralanmasyla gerekletirilebilir.

37 Byle bir program, ezen uluslar tarafndan ezilen dier uluslar da yanna kazanabilir. rnein ran'da Azeriler de ezilen bir ulusturlar. Bamsz bir Krt devleti hedefi, Azerileri, Krt Devleti uruna mcadeleye sevk etmez, ama Demokratik Cumhuriyet, onlarn mcadelesini de ateleyip, ivmelendirebilir. Btn bu uzun alntlarda, (1) Demokratik Cumhuriyetin hem Krt Ulusal Hareketinin hem de Trk i ve emekilerinin program olmas gerektii sylenmekte; (2) bunun klasik ve tahrif olmam, unutulmu bir Marksizmin yaklam olduu belirtilmekte; (3) bunun Trk ve Krt solunca bilinmedii, onlar iin yeni olduu da tekrar tekrar ifade edilmektedir. (4) Ve nihayet Azeriler rneiyle bu programn blgedeki demokratikletirme potansiyelleri ima edilmektedir. zetle, biz Demokratik Cumhuriyeti PKKnn ortaya att bir program olduu iin savunmuyoruz, Marksizm bunu gerektirdii iin ve yllardr savunuyoruz. PKK Trk ve Krt sosyalistlerinin savunmas gereken program savunmaya balam bulunuyor. Ve bunu yaparak aslnda klasik tahrif edilmemi ve unutulmu Marksizmin nerisine de uygun davranyor. Demokratik Cumhuriyet parolasnn niin sosyalistlerce savunulmamas gerektii, aslnda Trk ve Krt Marksistlerinin kantlamas gereken bir tezdir. * Yukarda Krdistan Pressden yaptmz alntlarn tarihi 1986dr. Ancak bizim bu Demokratik Cumhuriyet programna ulamamz, ok daha eskilere, Vatan Partisi iindeki tartmalara ve o srada Trkiyedeki radikallemeye bal olarak yaadmz hzl teorik evrime kadar gider. Bu kk partideki tartmalar Trk solunca bilinmez kalmtr ama, aslnda nitelikleriyle, Krt hareketinin bu gn yaad evrime benzer bir karakter gsterirler. 1970li yllarn sonundaki radikalleme dalgas, btn burjuva sosyalist partilerde radikal kanatlarn oluup kopumasna yol amt: TPten, Sosyalist ktidar evresi, yani Yaln Kk ve Metin ulhaolu koptu. TKPden inin Sesi ile Yrkolu (Nihat Akseymen), TSPten ikinci Kitle dergisiyle TKP(B) ile brahim Seven. Birbiriyle ilgisiz gibi grnen bu blnmeler, aslnda Trkiyede radikallemenin yansmalaryd ve i hareketinin burjuvazinin kuyruundan kopup radikal demokrasi ile ittifak aramaya ynelmesinin ifadesiydi9. Btn bu hareketler kendi geleneklerine uygun varsaymlar veya karsamalarla, radikal hareketlerle ittifaklara yneliyorlard. (PKK da bu dnemin rndr, ayn radikallemenin Krdistandaki yansmasdr. Bu blnmelerle, Apocularn ortaya knn ayn dneme rastlamas rastlant deildir. Rzgari de yine ayn radikallemenin
9

Bu evrimi ve eilimi ayrca ele aldmz Burjuva Sosyalist Partilerde Blnmeler balkl yazy 1980lerin hemen banda yazmtk. Bu yaz daha sonra gizlice dar karlm ve Almanyada yaynlanan Yol Der Weg adl dergide yaynlanmt.

38 bir yansmas olarak Stalinizmle kopuma eilimleri gsteriyordu bu srada ama mantk sonularna ulamaktan korkuyordu.) te, Vatan Partisinde de ayn dnemde benzer bir blnme oldu ve burada da bizler radikal kanat olarak koptuk. Tek fark, kongrede ounluu salayan biz olduumuzdan tesadfen resmi partinin bizde kalmasyd. Dier taraf Mehmet zlerin bakan olduu Sosyalist Vatan Partisini kurdu. Bu blnmede, radikal kanadn teorik tezlerini ve yaklamlarn biz formle etmitik. Btn bu metinler o zaman Kvlcm dergisinin sayfalarnda yaynlanmt. Farkl grler parti yasall iinde ve kamu oyu nnde aka tartmlar ve ayrlklarn programatik ve stratejik karakteri nedeniyle ayn partide yer alamayacaklar grldnden, kongrede aznlkta kalan Partiden uygarca ayrlmt. Belki de Trk sosyalist hareketinde, ak teorik tartmaya dayanan ve tam da btn ayrlk noktalar sistemletirilmi ve kamuoyu nnde aka programatik ve stratejik ve rgtsel konular tartarak gerekletirilmi ilk ayrlkt. (Bu gn oulculuk bayrayla kurulan DP bunun kenarna bile ulam deildir. Hele ilk oulcu parti falan olduklar iddiasna ise glnebilir. arkn ezeli, Tarihi kendisiyle balatmak hastaldr bu.) Burjuva Sosyalist partilerdeki bu blnmelerde, radikalizmi temsil eden taraflarn hepsi, Stalinizm erevesine takl kalmlar ve bunu aamamlardr. Radikallemeleri belli bir noktada ve genellikle biimsel sorunlara taklp kalm yntemsel sorunlara ynelik bir radikallemeyle sonulanmamtr. Bunu yapabilen sadece biz olduk. Muhtemelen bunu da Kvlcmlnn salad birikime ve onun bizlere Marksist gelenein kimi kaynaklarn, Stalinizmin prizmasnda krlmadan aktarmasna borluyduk. Yani genlerimizde daha ileriye gidecek baz potansiyeller vard. Bu fark ve anlatmak istediimizi syle bir benzetmeyle aklayalm. Bir maymun ve insan yavrusu birlikte bytlmeye balasalar, ilk bir ka yl aa yukar paralel bir geliim gsterirler, hatta maymun yavrusu balangta insan yavrusundan daha hzl geliir. Ancak bir noktada, maymun yavrusun geliimi genetik snrlarna toslar, insan yavrusu ise tam da onun balangta yava gelimesine yol aan genetik zellikleri nedeniyle gelimeye devam eder. Burjuva sosyalist partilerde radikalleenler ve ayrlanlarn hemen hepsi, genetik yani metodolojik snrllklar nedeniyle bir yerlerde takldlar (ulhaolu, Kk) hatta bir ksm, Sovyetlerin kyle birlikte Alevicilie veya liberalizme doru gerilediler bile (N. Akseymen (Yrkolu), . Seven). Sadece biz, buradan Klasik Marksizmin yaayan gelenei diyebileceimiz Trokizme, oradan Frankfurt Okuluna, Yeni Sosyal Hareketlerin problemlerine, Aydnlanmann Marksizm iindeki etkilerinin eletirisine doru bir evrim gsterebildik. Bugn bulunduumuz yerden bu farkn nasl olutuuna baknca, bunun kaynanda Kvlcml olduu seziliyor. Yoksa bu isimlerin hi birisi bizden daha az yetenekli

39 deildi aksine bizden ok daha zeki, bilgili ve yeteneklidirler. Kanmzca Kvlcmlnn bize kazandrd bir metodoloji var, bu genetik zellikleri balayan. * Bu ksa aklamadan sonra, Demokratik Cumhuriyet parolasna ilikin, bunun Demokratik Cumhuriyet olarak adn koymadan, Vatan Partisi Program diyerek, ki sonra gsterilecei gibi, Vatan Partisi Program tam tamna bir Demokratik Cumhuriyet programdr- Vatan Partisi iindeki tartmalarda, Komisyon Raporu denen metinde, ki bu metinin neredeyse tamam bizim kalemimizden kmt, ayn fikirleri nasl ifade ettiimizi aktaralm. (Aadaki satrlar, yukarda Krdistan Presse yazlm yazda ifade edilenlerin ilk ve deiik, bir kk partinin kendi zel jargonuna uydurulmu bir versiyonu olarak da okunabilir.) Vatan Partisi program, tm uluslarn, ezilen ulusun kendi kaderini tayin hakkn u veya bu ynde kullanabilecei ve kulland takdirde de hi bir bask ve zorla karlamayaca bir demokratizmi ina eder. Hakkn fiilen gereklemesini salar. Bu hakk kullanp ayrlmay veya kalmay btnyle o halkn kendi seimine terk eder. VP program, onun tercihini zgrce yapabilecei artlar salar. Ve bu artlar, ancak VP programnn, yani Demokratik Devrimin gereklemesi ile kazanlabilir. Bu nedenle, VP Program ya da Demokratik Devrim, ezilen bir ulusun ayrlma hakkn kullanabilecei demokratizm artlarn gerekletirecei iin; ve ezilen ulusun da nnde esas devrimci adm, yakalanacak ana halka; kendi kaderini tayin hakkn fiilen kazanabilecei artlara ulamak olduundan ezilen ulusun da programdr. ster ezen, ister ezilen ulustan olsunlar VP programnn tm devrimci mcadelenin hedefi olduunu ve olmas gerektiini kavramayanlar gerekte, nice keskin grnrlerse grnsnler znde reformizmi ne geiriyorlar, burjuvazinin kuyruuna taklyorlar demektir. Lenin bu konuyu yle koyar: Uluslarn Kaderlerini Tayin hakk demokratik bir dzeni zorunlu klar, yle ki, bu dzende sadece genel olarak demokrasi ile yetinilemez, burada, zel olarak ayrlma sorununu demokratik olmayan yoldan zme balamak olanakl deildir. VP program, byle demokratik bir dzen kurar. Ayrlma sorununu demokratik olmayan yoldan zme balamay, yani ayrlma hakkn engellemeyi; onu kat zerinde brakmay OLANAKSIZ KILAR. (Kvlcm, Say 3, Kasm-Aralk 1978, s.142-143) Bu alntlar bize unu gsterir: aa yukar 1986 ylnda Krdistan Presse yazdklarmz yazmaktayzdr bu Vatan Partisi iindeki tartmada. Yazda Vatan Partisi Program denilen Demokratik Cumhuriyet, hem ezen ulusun sosyalistlerine, hem de ezilen ulusun sosyalistlerine nerilmektedir ve bu neri ayn zamanda Vatan Partisindeki burjuva sosyalizmiyle blnmenin programatik temeli, ekirdei, zdr.

40 Tarih 1978. Radikallemenin zirvede olduu nokta. i hareketinin ve Krt hareketinin gecikmi radikallemesinin balad ama ayn zamanda toplumun da yorulmaya balad nokta. Bu sosyolojik eilimlerin, politik ifadelerini Burjuva Sosyalist partilerde radikal eilimlerin blnmesiyle; Krdistanda Rzgari gibi hareketlerin Stalinizmle yzlemeye balamasyla ve Apocularn ilk kez isimlerini duyurmaya balamasyla bulduu dnem. zetle, bizim Demokratik Cumhuriyeti ezen ve ezilen ulusa bir program olarak nermemiz neredeyse eyrek yzyllk bir gemie sahiptir ve bizim sonraki teorik evrimimiz ve radikallememizin adeta balang noktasdr. * Bu balang noktasna nasl vardmzn ksa hikayesini de burada ksaca anlatalm. 1973 yl sonlarnda, TSPi kuracak olan ekibe muhalefet eden bir grup Doktorcu ii ve devrimci bir araya gelip, Vatan Partisi programn temel alarak bir Beiktata bir apartman dairesinde yaptklar bir kongreyle Trkiye Komnist Partisi kurdular, daha dorusu o zamann jargonuyla onu reorganize ettiler. Polis ve mahkemelerde ortaya kmad iin bilinmez ama bizim mahkum olduumuz ve on yl hapiste yattmz Kvlcm gazetesi bu partinin organyd. Bu parti kongresinin hazrlklar srasnda ve kongrede, toplananlar iinde Krtler de bulunuyordu. Krt olsun olmasn, herkes u sorunla karlamt: Vatan Partisi Programnda Krtlerden ve Uluslarn Kendi Kaderlerini Tayin Hakkndan hi sz edilmiyordu. Bunu hepimiz onun legal bir parti olmasna balyorduk. Bunu ifade edemedii iin bu konuda sustuunu dnyorduk. Eh bizler o sra illegal bir parti kurduumuza gre bu tr bir yasal snrlama sz konusu olmadndan, bu hakk ak ak ifade edebilmeliydik. Kongrede Trkiye Komnist Partisinin Program olarak da kabul edilen Vatan Partisi Programna bir tek ilave yaplmt, uluslarn Kendi Kaderlerini tayin hakk konusunda, aklmzda kald kadaryla yle bir ifade eklenmii: Trkiye Komnist Partisi, Uluslarn Kendi Kaderlerini Tayin Hakknn tanr ve savunur. Halklarn bamszca karar allaryla birlikte ve kardee yaamalar iin mcadele eder. Aa yukar byle bir eydi. Burada nemli olan Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakknn vurgulanmas ve birlik sorununun Bamszca Karar Al kouluna balanmasyd. Bu nemli bir fark oluturuyordu. Yani birlemek iin nce ayr ve eit olmak gerektii. Ve eer hafzam beni yanltmyorsa bu formlasyonu da ben yapmtm. Daha sonra, 1974de Kvlcm gazetesinde sosyalistlere bir Proletarya Partisi Program olarak bu program nerilmiti. Ama yasal durum gz nne alnarak, bu metin Vatan partisi Programna yle bir formlasyon deiikliiyle yedirildi: 21- ANAYASAMIZIN Kamu Hukuku maddeleri ile, NSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMES hkmleri ksntsz olarak, kitaptan hayata geirilecek. (Buraya kadar olan ksm, 1954 Vatan partisi Programnda da var. Bundan sonras o eklemenin legal

41 biimi oluyor.) Trkiye ve Dnya Halklarnn karlkl gven, ibirlii ve bamszca karar allaryla kardee ilikileri gerek demokrasinin, gerek sosyalizmin kuruluunun vazgeilmez art olarak grlecek. (Kvlcm, 25.Mart.1974, Say: 3, Sayfa:4) Daha sonra Kvlcm kapatld, o parti fiilen dald vs. ve bu deiiklik yapanlarca bile unutuldu gitti. * 1974ylnn sonuna doru Mihri Belli Emeki dergisinde Vatan Partisi Programn eletiren bir yaz yazmt. Bu eletiriye bir cevap vermeye hazrlanrken, Vatan Partisi Program zerine daha derinliine dnme ve onun zelliklerini inceleme olana bulmutuk. Bu adan bakldnda Vatan Partisi Programnn gzmzde deerini giderek arttran zelliklerinin farkna varyorduk. Bu zellikler onun eklektik olmamasyd her eyden nce. lk teorik makalemiz ve polemiimiz olan, bizim iin biraz da baba katli gibi bir anlam tayan bu, Mihri Belliye cevapta, yle yazyorduk: Program bir btndr. Eklektik deildir. (...) Eski divan edebiyatnda beyitlerle yazlan bir tr iir vardr. Bu iirlerde her beyit kendi bana bamsz olarak bir anlam tar, beyitlerden bir ikisini karsanz ya da yerlerini deitirseniz iirin btn olarak anlamnda bir eksiklik ve deiiklik fark edilmez bile. Ama, mesela modern iirde bir tek szc deitirmek, bir msray atlamak iire btn anlamn kaybettirebilir. Her szck birbirine ve iirin btnne baldr. Benzer ekilde V.P. Programndan da bir talebi karsanz ya da deitirseniz hemen srtr, ereti durur. V.P. Program bir iire benzer. (H. Ylmaz, Emeki ve Birikimin Dr. H. Kvlcml Eletirileri zerine, Kvlcm yaynlar, stanbul, 1976, sayfa: 16) Tabii bizim bu satrlarmz ayn zamanda bir zeletiriydi. Yukarda anlatlan, uluslarn kaderlerini Tayin hakk ile ilgili Kongrede yaptmz, illegalitenin ak diline uydurma, dzeltme ve katklarmzla da, bu iirin btnln bozduumuz, onu eklektik bir yap haline dntrdmz anlamna geliyordu. O zaman da u soru kafamza u soru taklp kalmt: Niin Kvlcml zel olarak Uluslarn Kendi Kaderlerini Tayin Hakkndan sz etmemiti Vatan Partisi Programnda? Bizim yaptmz bu deiiklik bir tr ilkeler bildirimi gibi bir eydi, programn btnl iinde son derece eklektik kalyordu. Bylesine bir temel konuda bu programn eksiklii kabul edilemezdi. Kvlcml gibi en keskin talepleri bile en yumuak grnmle ve somut talepler biimde formle etmenin ustas bir teorisyen, pek ala bunu da formle etmenin bir yolunu bulmu olmalyd. Niye yoktu byle bir talep? Biz aklmzca bir dzeltme yapmtk, ama bu biraz, resim ve sanat tarihinden anlamayan birinin, orijinal bir tabloyu, dzelteceim diye deersizletirmesi, bozmas gibi bir eydi.

42 Niin bunu yapmak zorunda kalmtk? Bu aklanmay bekliyordu. Biraz bunu gsterelim. Yetmili yllarn ortalarnda birok sosyalist parti kuruldu. TSP, TP, TKP, EMEP vs. Bunlarn her birinin farkl gibi grnen programlar vard. Biz bu dnemde, btn bu partilerin programlarn ele alp mercek altnda inceleyen tek kiiydik belki de Trkiye Sosyalist Hareketinde. Btn bu partilerin programlarn tek tek, madde madde incelemi ve eletirmitik. Bunlardan sadece biri yaynlanabilmiti. TKP Programnn Eletirisi (C. Aydn, TKP Program Eletirisi, Kvlcm, Say: 1, Temmuz Austos 1978, Sayfa 54-119) * imdi bu program eletirisinden TKP Programnn ulusal sorun konusundaki taleplerini eletirdiimiz blmde bu elikimizin hala yerinde durduu ve o sralardaki zmmz yanstan satrlar aktaralm. Bu bizim o zamanki snrllklarmz ve adeta zmn snrna gelip orada takldmz ok ak gsterir: Gelelim Vatan Partisi Program'na. Vatan Partisi Program'nda, Uluslarn kendi kaderlerini tayin hakk konusunda hi bir somut talep yoktur. Ama bu yok olu, onun zaaf deil, dier yasal partiler karsndaki stnldr. nk Vatan Partisi, yasal olarak kurulmutur, yasal bir partidir. Yasalar ise, Krdistan'n Trkiye'nin smrgesi olduunu inkr etmekte, Krt ve dier uluslarn varln kabul etmemektedir. Bu nedenle yasalar erevesinde bu konuda somut talep ileri srlemez. Eer srlmeye allr, talepler yasalara uydurulmaya allrsa, bu sonuta oportunist taleplerin formulasyonuna yol aar. Programda yanl bir ey sylemektense, hi bir ey sylememek yedir. Sorun bir blge meselesi ya da kltrel zerklik meselesi deildir. Ayr devlet kurma meselesidir. Bu gnk yasalar erevesinde talep edilemez. Edilmeye kalklrsa, ya soyut ilke bildirimleriyle, (ki ilke bildirimlerinin yeri bir program deildir. O somut yaplacak iler plandr) geitirilir, ya da blge gerilii, kltrel zerklik meselesine indirgenir. TKP ise, illegal, hi bir yasal snrlamaya tabi olmayan bir parti olduu halde, var olan programyla, somut olarak ulusal meseleyi arptm, oportuniste, ovence yorumlamtr. "Eer bir teori aklanamyorsa - susun, ya da onun tam olmaktan ok uzak bir aklamasn verdiinizi, en nemli zelliklerini dahil etmediinizi syleyin." (Lenin, "Marks Engels Marksizm", s. 114) V.P. Program'nda, bu konuda hi bir talep olmamas, dier baz eksik ve yanllarla birlikte olsayd, yani VP Program'nda Engels'in Erfurt Program eletirisinde tanmlad trden, demokratik bir cumhuriyeti gerekletirecek talepler olmasayd bir yanl olurdu. Konuyu somutlamak iin yle bir rnek verelim: programda canl bir organizmann, rnein bir insann anlatldn gz nne getirin, ama yasalar rnein akcierlerin varlndan sz edilmesini, akcierlerin tanmn yasaklam. O artlarda, programnz, kan dolamndan, beslenmeden, boaltmdan eksiksiz olarak sz ediyor ama akcierlerden sz edemiyor. Pratik olarak akcierler olmadan bir insann yaamyaca bellidir. Bu

43 durumda, her ey tamam, bir akcierler eksikse, ve bu eksiklik bilinli olarak yaplmsa, eksiklik dier organlar tam ve iler olduu srece bir anlam tamaz. nk onlarn ileyebilmesi iin akcierlerin alyor olmas gerekir. O sz edilmeden de vardr. Ayn ekilde, VP Program'nda ulusal sorun zerine somut bir talep yoktur, ama o tm programn organik yaps iinde varl art olan, hukuki nedenlerle sz edilemeyen bir konudur. Yukardaki satrlarda, Vatan Partisi Programnn Mihri Belliye cevap verirken farkna varlm organik btnl belirtilmekte ama bu btnln iinde Uluslarn Kaderini Tayin Hakknn hala var olmad dnldnden, bu yokluk yasal snrlamalarla aklanmaktadr. Yani sorun hala ulus olup olmama balamnda tartlmaktadr. Ayrlma hakknn ulus olup olmamayla ilgisizliinin, bilincinde deilizdir. Dolaysyla, Vatan partisi Programnn, kendi kaderini tayinin demokratik olmayan bir zmn dladnn farknda olamamaktayzdr. Trkiye ve Krt solu hala bunun bilincinde deildir. * Btn bu program eletirilerinde henz bir program ile bir program metni ayrmnn farknda deilizdir ve program da hep Trkiyeye ilikin blmyle ele almaktayzdr. Yani her hangi bir proletarya partisinin nce dnya apnda bir program olmas gerektii, bir lkeye ilikin programn buna bal ve tabi olarak var olabilecei kavran yoktur henz. (Maalesef Trk ve Krt solunda bu da hala yoktur. Program hala bir program metni yazmak olarak anlalr ve program deyince de lkeye ilikin program anlalr. An bakn btn Sosyalist partilerin durumu byledir. imdi de bir sosyalist parti tartmalar byle yaplmaktadr.) Henz bu noktada deilizdir ama bu program eletirileri, btn sosyalist partilerin ve partilememi gruplarn veya illegal partileri olan illegal rgtlerin temel programatik zaaflarn grmemize yol amt. Neydi bunlar? Btn Burjuva Sosyalist Partiler, yani TP, TSP, TKP vs., hepsi aslnda son derece soyut olan ve Demokratik Devrim anlamna gelecek bir programa sahiptiler ama, bu program da ileriye atp acil talepler biiminde bu minima programdan da geri talepleri esas mcadelenin konusu yapyorlard. Buna karlk, daha radikal olan ve ou parti olarak kendini ifade etmemi gruplar, hareketler veya bunlardan illegal partileri olanlar, yani Kk Burjuva Sosyalist hareketler ve partiler;,bu gibi bir minima program bile oluturmayan, rnein 141 ve 142nin kaldrlmas gibi taleplere itibar etmiyorlar, ama buna karlk son derece soyut, Demokratik Halk ktidar gibi, hi bir somut teklif ve rgt biimiyle doldurulmam yuvarlak bir genel hedef bildirimiyle yetiniyorlard. Ve somut olarak politika sz konusu olduunda da, hi bir somut talep ifade etmeyen rozet sloganlarla, (rnein Mahir Hseyin Ulu, Kurtulua Kadar Sava veya Tek Yol Devrim! gibi. Her

44 siyasetin byle kendisini tanmlad sloganlar vard. Bunlar tpk Futbol takmlarnn taraftarlarnn kendilerini tanmlamak iin kulland sloganlara benziyorlar ve ayn ilevi gryorlard. Bir kimliin ifadesi, bir aidiyet duygusu.) miting alanlarn dolduruyorlard. Yani Kk Burjuva sosyalizmi de bir program nosyonundan yoksundu ve byle bir yetenek gsteremiyordu. Bu genel manzarann ortaya kard sonu uydu. O muazzam ykselen hareketin, Trkiye tarihindeki en byk politizasyon ve radikalleme dalgasnn aslnda bir devrimci program yoktu. Somut olduunda DGMye hayr!, 141-142 kalksnda kalyordu. Btn bunlarn elde edilmesi ise, o minima programa bile ulamak deil, ona ulamak iin daha elverili koullar anlamna gelebiliyordu. Radikal olduunda ise somut bir ey sylemiyordu, programszd. Yani Demokratik bir devrimin ifadesi olacak somut talepler manzumesi hi bir ekilde, ne kk burjuva radikal devrimcilerin ne de burjuva sosyalist partilerin somut politik eylemlerinde hi bir ekilde grlmyor; bir demokratik devrim anlamna gelecek somut talepler ezilen ynlar tarafndan bilinmez kalyor ve ynlarn hafzasnn derinliklerinde yer etmiyordu. Vatan Partisi Program btn bunlardan kkten ayrlyordu. O Demokratik devrim anlamna gelecek talepleri, somut bir sistem olarak ve acil talepler olarak ortaya koyuyordu. Ne rozetti ve soyuttu, ne de Burjuva Sosyalist Partilerin programlar gibi acil denen taleplerin gerisine atlmt. Ama bu Hikmet Kvlcmlnn orijinal halinde byleydi. O yetmili yllardaki Vatan Partisi bu devrimci program idi etmiti? Nasl m? Kvlcmlnn manevi otoritesi nedeniyle elbette bu programa dokunulamyordu ama bir takm kongre kararlaryla szde baka acil talepler ne karlyor ve tpk dier burjuva sosyalist partilerde olduu gibi, Demokratik Cumhuriyet program daha acil olduu sylenen grevlerin arkasna atlyordu. Tabii btn bu parti programlarn inceler ve eletirirken, Gotha ve Erfurt Program Eletirileri, Rus Sosyal Demokrat i Partisi Program ve Program Tasla tartmalar, Komnist Manifesto, Devlet ve htilal, Fransada Sava gibi kitaplar bu ulatmz sonular nda yeniden okuduumuzda unu gryorduk: bu hi de yeni bir sorun deildi. rnein Erfurt Program tasarsnn eletirisinde, Trkiyenin burjuva sosyalist partilerinin yaptnn tpksn yapanlara Engels, bu programn en byk eksiinin asl sylenmesi gerekenin sylenmemi olduunu sylyordu. Peki neydi bu asl sylenmesi gereken? Demokratik Cumhuriyet. Peki Demokratik Cumhuriyet neydi? Engels, Demokratik Cumhuriyet olarak iki rnek verebiliyordu: Amerika Birleik Devletleri ve 1792-98 Birinci Fransz Cumhuriyeti. Programda olmas gereken Demokratik Cumhuriyet talebi hi bir sosyalist partinin program deildi. Bir tek partide, Vatan Partisinde Ucuz Devlet bal altnda byle bir Demokratik Cumhuriyet program vard, o da bir takm kongre kararlaryla dier burjuva sosyalist partiler gibi, bu programn nne, daha acil olduunu syledii baka talepleri geiriyordu.

45 te bunu kefetmemiz, bizim Vatan Partisine egemen izgiye kar muhalefetimizin hareket noktasn oluturdu ve biz tabiri caiz ise, otantik Vatan Partisi Programna yani Demokratik Cumhuriyet programna dn savunduk ve partideki blnme programatik dzeyde ve bu temelde oldu. Bu balang noktas ayn zamanda, bizim, ondan drt yl nce, Mihri Bellinin Vatan Partisi Programn eletirisine cevap verirken oluan sorunun da cevabn bulduumuzu gsterir: yani Vatan Partisi Programnda niye Ulusal Sorun veya Krtlerle ilgili bir tek cmle bile olmad. nk programn kendisi ve btn bu sorunu zmekteydi, TKP Program eletirisinde aklamaya altmz trden bir organdan sz edilmemesi sz konusu deildi; programn btn o zmd. Dolaysyla yukarda aktarlan, o Vatan Partisindeki tartmalarda, Komisyon Raporunda bizim tarafmzdan yazlm satrlar, ayn zamanda, 1970lerin banda bu programa yaptmz eklektik dzeltmenin de bir zeleterisiydi. * Sanrz bu kadar bizim Demokratik Cumhuriyet programn, hem Trkiye ve hem de Krdistan sosyalistleri iin, eyrek yz yldr bir program olarak nerdiimizi gsterir. Dolaysyla, PKKnn bizim savunduumuza gelmesinden bou bouna sz etmediimizi kantlar. Tabii yaznn banda da tekrarladmz gibi, onlarn kendilerin baka yoldan ayn sonuca varmalar sz konusudur. Ayr yollardan ayn noktada ama eyrek yz yllk bir gecikmeyle bir buluma sz konusudur. Biz o noktaya 1970lerin sonuna doru, radikalleen i ve Krt hareketinin yansmas olarak Marksizmin kaynana giden teorik aratrmalarla ularken; Krt hareketi, 90l yllarn sonunda, skt keden bir lm parendesiyle kurtulmak iin ve Sovyetlerin knn onun dogmatik kalplarn krmasn kolaylatrmas sayesinde ulamtr. Bu nedenle aslnda Marksizmin kaynana bu bilinsiz dn olan Demokratik Cumhuriyet parolas, Stalinist kabuunu hala kramayan Trk ve Krt solu tarafndan, Sosyalizmden uzaklama ve bir saa kayma olarak grlmektedir. Bu arada bir yanl anlamaya yer vermemek iin unu belirteyim, bizim Krt hareketine desteimizin Krt hareketinin bu parolasyla ilgisi yoktur. Onlar Demokratik Cumhuriyet veya bizim yanl bulacamz baka parolay savunsalar da biz onlarn ayrlma hakkn desteklemekle ykmlyzdr. Onlar gerilla sava yapar ve bu parolay sylemezken de destekliyorduk. Zaten dierlerinin yan sra Krdistan Presse veya zgr Gndeme yazdmz yazlar bunu kantlar. Ama burada yine Krt Hareketi hakknda bu sefer doksanlarn banda, yani tm zirvede bulunduu noktada yazdmz bir yazda, artk Krt hareketi fiilen PKK ile zde olduundan, Krt hareketine ama pratikte ve somutta PKKya demokratik Cumhuriyeti nasl bir program olarak nerdiimize dair bir alnt yapalm.

46 1992 Ylnda svete yazdmz Krt Ulusal Hareketi ve PKK adl yazda, Krt Ulusal Hareketi ve PKKnn Zorluklar ve Snrlar balkl blmde aynen unlar yazyorduk: PKK'nn baar iin sadece kendi gc yetmez. Egemenlerin elikilerinden yararlanabildii kadar Trkiye ve Dnyadaki ezilenlerin desteini ve sempatisini de kazanmak zorundadr. Dnyadaki ezilenlerin destei nasl kazanlabilir? Burjuva uygarln aynadaki aksi olan bir planl, eitliki ve demokratik toplum ideali Bat'nn ezilenlerinde hi bir titreime yol aamaz artk. Sosyalistler Burjuva uygarlndan baka bir uygarl programlatrmak zorundadrlar. Yeni Sosyal Hareketler, Proletarya nasl baskc ve brokratik burjuva devlet cihazn snfsz bir topluma gidi iin bir ara olarak kullanamaz ise, bu uygarln maddi aralarn da kullanamayacan gstermitir. Bu evler, bu yollar, bu otomobiller vs. ile her trl bask ve smr ortadan kaldrlamaz. Brakalm byle bir programn taslaklatrlmasn, henz bu sorun bile dnyada henz ok snrl bir kesimde bir problem olarak tartlmaya balanrken, ne kltrel birikimi, ne snfsal dayana, ne de paradigmas bu sorunlar ortaya koymaya olanak vermeyen Krt Ulusal Hareketi ve PKK'dan byle bir baka uygarl programlatrabilmesi beklenemez. Ve bu da, marjinal gruplar bir yana, PKK'nn dnyann ezilenlerinin sempati ve desteini kazanma ans olmad anlamna gelir. Vietnam savann salad destek gibi bir destek PKK iin olanaksz grnyor. Elbet Krt Ulusal Kurtulu hareketinde bu dolayl yedek g belirleyici deildir. Bu olmadan da baar kazanlabilir. PKK'nn baar iin esas sava yrtt Trkiye'nin, ezilenlerinin desteini ya da sempatisini kazanmas gerekir. Ancak bylece Trk burjuvazisini ve T.C. devletini tecrit edebilir. PKK bu gerekliliin bilincindedir de, bu destei kazanabilmek iin elinden geleni yapt da inkar edilemez. Ancak burada da benzer snrlarla karlayor. PKK Trkiye Krdistannda ve Trkiye'nin batsna gm byk metropollerin neredeyse yarsn oluturan iiler ve yoksullar arasnda byk bir sempati ve destee sahip olmakla birlikte bunu rgtleme ve mcadeleye sokma yetenei gsterememektedir. PKK'nn esas egemenlik alan Trkiye Krdistannn en geri blgeleriyle snrl olmaya devam etmektedir. Bu durum her eyden nce onun Ulusal kurtuluu programatik snrlarndan kaynaklanmaktadr. PKK Krdistan ehirlerini ve Trkiye'nin de ii ve ezilenlerini kazanabilmek iin, mcadelesinin nesnel sonularndan te onlar iin de bir program gelitirmek zorundadr. Ama bunu yapabilmesi iin onun bir Ulusal kurtulu Partisi olmaktan kp bir Sosyal Devrim partisi olmas gerekir. Bu ise Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin kendi iinde bir devrim yaamasn gerektirir. Ne yazk ki PKK iinde byle bir dnmn unsurlar ok zayftr ve Ulusal Mcadelenin baarlarnn cokusu altnda giderek de zayflamaktadr.

47 PKK baar iin Trkiye'nin ezilenlerini kazanmak gerektiini sezmektedir, ehirlere yerlemesi gerektiini sezmektedir, bu yndeki skntlarn da gizlememektedir ama sorunun programatik ve stratejik boyutunu grememekte, zm taktik ve rgtsel giriim ve tedbirlerde aramaktadr. rnein artk fiilen bir toplumsal g olmayan. dalm Trk Soluna her trl destei sunarak bu zaafn gidermeye alyor. Ama o cesedin artk kmldamas olanaksz gibi grnyor. Ya da eylem ve propagandasnda Trk ezilenleriyle bir hesab olmadn srekli vurgulamaya zen gsteriyor. Ama bu sefer ehirlerde olumu ve bir trl rgtleyemedii taraftarlarnn kontrolsz davranlar (rnein bir maazaya yangn bombas atlmas ve panik iinde sivillerin lmesi) btn propaganda ve eylemin mesajn bir anda yok edebiliyor ve kendisi ou kez kendisini destek amacyla yaplm bu eylemcileri gcendirmemek iin bu giriimlere sahip kmak zorunda kalyor. Bu durumda mcadelenin kendi dinamikleri yeni almlar ortaya karmad srece PKK'nn Trk ezilenlerinin sempati ve desteini kazanmas da ehirlerdeki Krt aznlklar rgtleyebilmesi de pek beklenemez. Grld gibi, 1992 ylnda bu sefer PKKnn baar iin Demokratik Cumhuriyeti programatize etmesi gerektii; ulusal kurtulu partisi olmaktan sosyal kurtulu partisi olmaya dnmek eklinde ifade edilmektedir. Yani Demokratik Cumhuriyet program PKKya nerilmekte, bu olmad takdirde baar kazanamayaca sylenmekte; Trk ezilenlerinin kazanlmasnn hala rgtsel ve taktik bir sorun olarak grld eletirisi yaplmaktadr. Ama sadece bununla da kalnmamakta, Bir zamanlar Krdistan Pressde sorulmu soruya tekrar dnlmektedir. Acaba Krt hareketinden bir sosyal devrim partisi olmay istemek veya onun byle bir evrim geirebileceini dnmek, ondan snrlarnn ok tesinde bir ey beklemek deil midir diye sormutuk o zaman. Burada mcadelenin cokusunun bizzat bunun nnde engel olduu gr getirilmektedir. Bu yndeki belirtilerin btn zayflna ramen Krt Hareketinin bunu yapabilmesi olasl kategorik olarak reddedilmemektedir. (lgintir, yukardaki satrlarn aktarld yazy hem Yeni lkeye hem de o sra haftada bir ke yazlar yazdmz zgr Gndeme yollamtk. Bu yaz ikisinde de yaynlanmad.) in ilginci Tarih burada belirtilen grleri dorulad. Krt hareketi, ancak, calann karlmasyla ald ar darbe altnda bu dnm yapabildi. Ve bu gn bizzat calan, bu deiikliklerin doksanlarn banda yaplmas gerektiini sylemektedir. * O halde, calann mralda Demokratik Cumhuriyet projesinden sz ettii gn, btn Trk ve Krt solundan farkl olarak bizim bu program alklamamzn hi yadrganacak bir yan yoktur. Bizim amzdan, ok zayf bir olaslk olarak grdmz bir mucize gereklemektedir adeta, bir ulusal hareket bir sosyal harekete dnmektedir.

48 Yllardr umutsuzca nerdiimiz, beklediimiz, birden bire bizden bamszca, bizim zerrece etkimiz bile olmadan gereklemektedir. (Bu bizim, bunun olas olduuna dair, Marksist teori ve strateji asndan son derece yeni grmzn pek de bo olmadn gsteren bir dorulanmasdr. Buras konumuz d ama, Seksenli yllarda, gmenler, ekoloji, gibi hareketlerin de benzer potansiyeller tayabilecei sorununu ortaya atp tartm ve bunu gmenler hareketi iinde de gerekletirmeye almzdr. Baz arkadalar bizi bu tr hareketlerin potansiyellerini abartmakla eletiriyorlard. in ilginci, bunlar da mralda yaplan, byle bir potansiyel n grmediklerinden, tamamen bir teslimiyet olarak deerlendirip, Krt hareketinin bittii sonucunu kardlar. Dolaysyla mral, bizim bu Demokratik Cumhuriyeti ihanet olarak gren Trk Solunun yan sra, bir ulusal hareketin sosyal hareketi dnmesini olanaksz gren arkadalarmzn da bizden uzaklamasn ve kii olarak yapayalnz kalmamz getirdi.) Bu nedenle mraly deerlendirirken aynen unlar yazarz: imdiye kadar Krt ulusunun verdii mcadeleyi, ayr bir devlet kurma mcadelesi olarak grenler, bu projeyi kendi hedeflerine ihanet olarak grmektedirler. Ne var ki, bu deerlendirme ne dorudur ne de gerekidir. Doru deildir, nk, PKK btn gemii boyunca, ayrlmaktan ziyade, ayrlabilme hakknn olduu bir demokratik sistem iin mcadele ettii vurgusunu yapmtr. Hatta sorunu ayrlp ayrlmamak ve ayr bir devlet kurmaktan te, bir ulusun kimliinin tannmas ve kendi kiiliini gelitirmesi olarak anladn vurgulamtr. Gereki deildir, nk, Krtler ancak belli uluslar aras dengeler ortamnda, ok elverili tarihsel koullarda, dnyadaki etkili glerin, gl Trk, ran ve Arap devletlerinin en azndan bazlarn karya almay gze alabilecekleri bir durumda ayr bir devlet kurma olana edinebilirler. Bugn ise, buna olanak yoktur. Ne ABD'nin ne da Avrupa'nn ne de onlar karsnda etki alan hzla gerileyen Rusya'nn byle bir projeyi destekleyerek sz konusu lkeleri karya almas beklenemez ve beklenemeyeceini de, calan'n trajik bir sonuca ulaan Odyssseusu esnasndaki dramatik gelimeler gstermi bulunmaktadr. Ayrca Krt ulusal hareketi, tarihte ei benzeri olmayan bir ekilde, ABD'nin yeryz leindeki total kontrol nedeniyle nderini savat glerin eline esir vermi ve lojistik desteini byk lde yitirmi, tayin edici olmasa da ok nemli bir yenilgi alm bulunmaktadr. Bizzat bu yenilgi ise, Trkiye'deki sava rantiyelerine ve onlarn Krtlerin varln inkara ve ezmeye ynelik politikalarna g vermi ve ksa zaman nce yaplan seimlerde bu politikalarn savunucusu partiler ezici bir ounluk kazanmlardr. te, Abdullah calan, calan'n ahsnda da Krt Ulusal Hareketi, lm ve yok olma tehdidi altnda iken en zor koullar altnda bir salto mortale (lm parendesi) ile kendini kendisi olmaktan karp, yepyeni bir ulusun tohumu olarak yeniden ortaya koymaktadr.

49 Belli uluslar aras dengeler el vermedii srece, Krt ulusal hareketi sadece bamsz bir devlet iin savat takdirde baarya ulaamazd. Krt Ulusal hareketi, kendini ezen uluslarn ezilenleri iin de bir program gelitirdii, yani sadece Krtleri, kendini deil, kendini ezenlerin de ezilenlerini kurtarmaya kalkt takdirde; yani bir ulusal kurtulu hareketi olmaktan kp bir sosyal kurtulu hareketine dnt takdirde; yani bir salto mortale ile kendisi olmaktan kt takdirde baar kazanabilirdi. Krt hareketleri iinde, plebiyen yapsyla sadece PKK bu gne kadar byle bir kendini ama potansiyeli ve emareleri gsterebiliyordu. te, calan'n ahsnda, en elverisiz koullarda, byk lde daha nceki evriminin de mantki bir sonucu olarak, Krt ulusal hareketi, kendini kurtarmak iin ezenini de kurtarmaya; zafere ulaabilmek iin nne daha byk grevler koymaya; bir yandan kendisi olarak kalrken dier yandan da kendisi olmaktan kmaya girimi bulunuyor. Medyann pimanlk, korku gibi gsterdii tavrlarn gerek nitelii budur. calan artk sadece Krt Ulusal hareketinin bir nderi olarak davranmamakta, Krtleri, Trkleri ve dier halklar da anayasal bir vatandalk temelinde kapsayacak yeni bir ulusun tohumu ve kurucusu olarak davranmaktadr. Artk muhatab sadece Krtler deil, Trklerdir. Hatta Krtler zerindeki byk prestiji nedeniyle esas kazanlmas gerekenler Trklerdir. Krtler Trklere baka bir ulus altnda birleelim diyor. Yani Krt ulusal hareketi kendi olmaktan kp, baka yepyeni bir ulusun tohumu oluyor. Krt ulusal hareketi bylece, son yzyln etnik temizliklerle sonulanan ve benzeri Balkanlar ve Kafkaslar'da, Afrika'da byk aclara ve lmlere yol aan monolitik ulusuluk dnemi yaamadan, bugnn dnyasna uygun, rnein, ABD, Avrupa ve svire'de olduu trden farkl kltr ve dilleri zenginlik olarak gren bir ulusuluk projesine ulam bulunuyor. Krt ulusal hareketi, sadece ge gelmenin reziletleri iinde bunalmad, bu projeyi gelitirebilmesi onun ayn zamanda ge gelmenin faziletlerinden de yararlanabileceini gstermektedir. (Giriim in Durum Deerlendirmesi, 1999) Dikkatli bir okuyucu calann bu gn AHMye yapt savunmann, burada n grlenlerin ta kendisi olduunu grr. Yani Krt ulusal hareketi, kendi olmaktan kp yepyeni bir ulusun tohumu oluyor. Nasl Demokratik Cumhuriyet bizim iin adeta bir mucize idiyse, calann AHM Savunmas da yledir. * Buraya kadar, Demokratik Cumhuriyeti sadece Trk sosyalistlerine deil, Krt Ulusal hareketine de nerdiimiz ve bunu yllardr yaptmz yeterince kantlanm olsa gerektir. imdi, Vatan Partisi programnn bir Demokratik Cumhuriyet program olduunu gstermek gerekiyor. Ama bundan nce, Demokratik Cumhuriyetin ne olduunu bilmek gerekiyor. nk sanlann aksine Trkiye Solu Demokratik Cumhuriyetin ne olduunu da bilmez.

50 Demokratik Cumhuriyet, dnyada son derece nadir bulunan bir eydir. nk Demokrasiler Cumhuriyet deildir, Cumhuriyetler de demokrasi. Hele adnda Demokratik ve Cumhuriyet szleri bulunan veya bulunmu rejimlerin hi birinin Demokratik Cumhuriyet ile uzak veya yakn bir ilgisi olmamtr ve yoktur. Engels, Erfurt Programnn Eletirisinde, (1891 SOSYAL-DEMOKRAT PROGRAM TASARISININ ELETRS) Demokratik Cumhuriyete rnek olarak sadece iki lke gsterebilir: ABD ve 1792-98 aras Birinci Fransz Cumhuriyeti. Aynen yle yazar: Demek ki, tek bir cumhuriyet. Ama, 1798'de kurulmu olan imparatorluun imparatorsuz ekli olan bugnn Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. 1792'den 1798'e kadar her Fransz ili, her belediye, Amerikan modeline uygun olarak kendi tam zerk ynetimine sahip bulundu, bize de byle bir ey gerek. Byle bir zerklik nasl rgtlendirilebilir ve brokrasisiz nasl edilebilir, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti, bunun nasl olacan bize gsterdi; Avustralya, Kanada ve teki ngiliz kolonileri de bugn bize bunu gstermektedirler. Byle bir eyalet ve belediye zerklii, rnein kantonun konfederasyona gre pek bamsz bulunduu, ama bu bamszln, ileye (Bezirk) ve belediyeye kar da olabildii svire federalizminden ok daha zgrdr. Kanton hkmetleri, ile mlki amirlerini (Bezirkesstatthalter) ve valileri tayin ederler; oysa ngilizce konuulan lkelerde byle bir ey yoktur, ve biz de, gelecekte, bunlardan, Prusyal il ve hkmet mavirlerinden olduu gibi (Londrat ve Regierungsrat) kendimizi kurtarmalyz. Engels, bir de Avustralya ve Kanaday gsterir. ngiltereyi bile gsteremez nk ngiltere Demokratiktir ama Krallktr. Bu gn bile Avrupann kuzeyindeki btn demokratik lkeler krallktr, cumhuriyet deildir. Cumhuriyetlerde ise demokrasi yoktur. Ama sadece bu da yetmez. Engels, komnlerin zgr birliinden sz ediyor. rnein bu gnk Fransa bile hala gl merkezi devlete sahiptir. Demokratik Cumhuriyet, bu yerel zerkliin ve gnll birliin somut biimi olduundan ayn zamanda ulusal sorunun da zmn otomatik olarak ierir. Bu noktaya Lenin, Devlet ve htilalde ak olarak vurgu yapar. Ayn yeri alntlar ve aynen yle yazar: bu demokratik merkeziyetilii, Engels, hibir zaman, burjuva ve aralarnda anaristlerin de bulunduu kk-burjuva ideologlarn ona verdikleri brokratik anlamda anlamaz. Engels bakmndan, merkeziyetilik, "komnler" ve blgelerin devlet birliini tamamen kendi istekleriyle savunmalar kouluyla, her tr brokratizm ve her tr yukardan "buyurma"y sz gtrmez biimde ortadan kaldran geni bir yerel ynetsel zerklilii hi mi hi dtalamaz. Devlet zerine, marksist bir programn temelinde bulunmas gereken grlerini gelitirerek, "... O halde, merkezci cumhuriyet" diye yazar Engels. "Ama, 1798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz cumhuriyeti anlamnda deil. 1792'den 1798'e dek, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan rneine gre, tam ynetsel zerkliliine sahipti. Bizim de tpatp sahip olmamz gereken ey, budur. Bu zerkliliin nasl rgtleneceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve birinci Fransz cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor; ve
Ama

51 bugn de, Avustralya, Kanada ve teki ngiliz smrgeleri bize ayn eyi gsterir. Bylesine bir blgesel ve komnal zerklilik, rnein Kanton'un Bund (yani konfederal devletin tm -L.) karsnda, ama ayn zamanda il (Bezirk) ve komn karsnda da, gerekten ok bamsz bulunduu svire federalizminden ok daha fazla zgrlk kaldrr. Kantonal hkmetler, illerin genel yneticilerini (Bezirksstatthalter) ve valilerini atarlar; bu yntem ngilizce konuulan lkelerde hi bilinmez, ve biz de, gelecekte, Prusyal Landrate ve Regierungsrte'lerden (komiserler, ynetim evresinin polis efleri, yneticiler ve genel olarak yukardan atanan memurlar -L.) kurtulmakta ne kadar kararlysak, (sayfa 98) bu yntemden kurtulmakta da o kadar kararl olmalyz." Bundan dolay, Engels, programn zerklilikle ilgili maddesinin yle formle edilmesini nerir: "il, ile ve bucaklarda genel oyla seilmi memurlar aracyla, tam zerk ynetim. Devlet tarafndan atanm btn, yerel ve blgesel otoritelerin ortadan kaldrlmas." Kerenski ve teki "sosyalist" bakanlar hkmeti tarafndan yasaklanan Pravda'da (28 Mays 1917 tarihli 68. saysnda), bizim szde devrimci bir szde demokrasinin szde sosyalist temsilcilerinin bu noktada tabii yalnzca bu noktada deil, nerde o gnler demokratizm'den gze batar bir biimde ayrldklarn gstermek frsatn daha nce bulmutum. "Koalisyon"laryla emperyalist burjuvaziye balanm bulunan adamlarn, bu sylenenlere sar kalmalarnda anlalmayacak bir ey yoktur. Engels'in zellikle kk-burjuva demokratlar arasnda ok yaygn bulunan bir nyargy, olaylara dayanarak, yetkin bir belginlikle rttn belirtmek byk bir nem tar. Bu nyargya gre, federatif bir cumhuriyet, merkezi bir cumhuriyetten daha ok zgrlk ierir. Bu, yanltr. Engels tarafndan szkonusu edilen, 1792-1798 merkezi Fransz cumhuriyeti ve federatif svire cumhuriyeti ile ilgili olgular, bu sav rtr. Gerekten de demokratik merkezi cumhuriyet, federatif cumhuriyetten daha ok zgrlk saklyordu. Baka bir deyile, tarihin grd azami yerel, blgesel vb. zgrlkler, federatif cumhuriyet tarafndan deil, merkezi cumhuriyet tarafndan salanmtr. Partimiz, tm federatif ve merkezi cumhuriyet sorunuyla yerel, ynetsel zerklilik sorununa olduu gibi, bu olguya da, propaganda ve ajitasyonunda yeterince dikkat gstermemi ve gene de gstermemektedir. (Lenin, Devlet ve Devrim ) imdi an Vatan partisi Programn, Engelsin talebinin adeta kelimesi kelimesine orada bulunduu grlr: Engelsin nerdii forml tekrar hatrlayalm. "il, ile ve bucaklarda genel oyla seilmi memurlar aracyla, tam zerk ynetim. Devlet tarafndan atanm btn, yerel ve blgesel otoritelerin ortadan kaldrlmas." Vatan partisi Programnda ayn talep: 20- ok eski zamandan kalma VAL, KAYMAKAM, NAHYE MDR gibi saltanat makamlar kaldrlacak. Yerlerine, bat demokrasilerindeki gibi ve ya muhtarlarmz gibi, halk tarafndan seilmi mahelli idareciler geecek; mahalli polis o seme idarecilerin emrine verilecek Grld gibi, Vatan partisi Programnda ayn talep, Mahalli Polisin de tpk Amerikada olduu gibi o mahalli idarecilerin elinde olmas gibi bir taleple en can alc noktasnda daha da netletirilerek ifade edilmektedir. Tabii sadece bu deil, dier

52 talepler btnl ile birlikte, oluturulan Demokratik Cumhuriyet, ya da Vatan Partisi Programnda denildii gibi, Ucuz Devlet ulusal bask olanan ortadan kaldrr. Bu nedenle Lenin sk sk, Ulusal sorunun demokratik olmayan bir yoldan zmnn olanaksz klnd bir demokrasiden bahseder. Yani dier ifadeyle Demokratik Cumhuriyetten. O halde, forml yle de ifade edebiliriz: Demokratik Cumhuriyet eittir ayrlma sorununun demokratik olmayan bir yoldan zme balanmasnn olanakszl o da eittir Uluslarn Kendi Kaderini Tayin Hakkdr. Burada nemli olan, merkezi birliin, Leninde vurgulad gibi, komnlerin gnll zgr birlii ile salanmasdr. En geni zerklik ve merkezi bir cumhuriyet birbiriyle elimemekte, birbirini tamamlamaktadr. Yine Leninden Engelsi yorumlayan uzun bir alnt ile, Ulusal sorun ile Demokratik Cumhuriyet arasndaki ba grelim: Engels, devlet biimleriyle ilgilenmeyi yararsz bulmak yle dursun, tersine, zerinde durulan geici biimin hareket ve var noktalarn, her belirli durum iinde, bu durumun tarihsel ve somut zelliklerine gre belirlemek iin, geici biimleri (sayfa 96) byk bir zenle zmlemeye alr. Engels de, tpk Marks gibi, proletarya ve proleter devrim asndan, demokratik merkeziyetilii, bir ve blnmez cumhuriyeti savunur. Federatif cumhuriyeti, ya bir istisna ve gelimeye bir engel olarak, ya da monariden merkeziletirilmi cumhuriyete bir gei olarak, ama baz koullarda bir "ilerleme" olarak dnr. Ve bu zel koullar arasnda, ulusal soruna ilk planda yer verir. Marks'ta olduu gibi Engels'te de, her ikisi de kk devletlerin gerici niteliini ve baz somut durumlarda bu gerici nitelii gizlemek iin ulusal sorundan yararlanlmasn amanszca eletirmi olmalarna karn, yaptlarnn hibir yerinde, bir istek belirtisi halinde de olsa, ulusal sorunun neminin kmsendii, geitirildii grlmez; oysa Hollandal ve Polonyal Marksistler, "kendi" kk devletlerinin dar burjuva milliyetiliine kar son derece hakl savamdan hareketle, ou kez ulusal sorunun nemini kmseme, onu geitirme hatasn iliyorlar. Hatta, corafi koullarn, dil birliinin ve yzlerce yllk tarihin, lkenin kk paralara blnmesiyle ilgili olarak ulusal soruna "son vermesi" gerekir gibi grnen ngiltere'de bile, Engels, ulusal sorunun henz bir sonuca balanmam olmas ak gereini hesaba katar; ve bu yzden, federal cumhuriyeti bir "ilerleme" olarak dnr. Kukusuz, bunda ne federal cumhuriyetin kusurlarn eletirmekten, ne de birlii, demokratik ve merkeziyeti cumhuriyet yararna propaganda ve kararl savamdan bir vazgeme belirtisi vardr. Ama bu demokratik merkeziyetilii, Engels, hibir zaman, burjuva ve aralarnda anaristlerin (sayfa 97) de bulunduu kk-burjuva ideologlarn ona verdikleri brokratik anlamda anlamaz. Engels bakmndan, merkeziyetilik, "komnler" ve blgelerin devlet birliini tamamen kendi istekleriyle savunmalar kouluyla, her tr brokratizm ve her tr yukardan "buyurma"y sz gtrmez biimde ortadan kaldran geni bir yerel ynetsel zerklilii hi mi hi dtalamaz.

53 Btn bunlar bize unu gsterir, Trkiyede ulusal sorunun sosyalistler arasnda yanl koyulup tartldn, bir ulus olmaya bal olarak tartldn, aslnda sorunun bir demokratik cumhuriyet sorunu olduu, ayrlmann ulus olmakla ilgisi olmad, demokratik cumhuriyetin, kylerin, mahalli birimlerin zgr komnlerin birlii olduu. Bu takdirde, her hangi bir ulusun, ayrlmak iin ayr bir ulus olduunu kantlamasna da gerek yoktur. Ayrlmak isteyen ayrlr. Birlii zorlayan ekonomik ve kltrel gerekliliklerdir. Ulusal sorunun zmne somut programatik klasik Marksist yaklamlardr bunlar. Ve ilgintir, bu yaklamlar aynen sadece Vatan partisi Programnda vardr. Sadece Kvlcml tarafndan savunulmutur. Daha sonra da adeta sadece bizim tarafmzdan, bu yaz boyunca yaplm alntlarda kolayca grlebilecei gibi. Peki niin, Trkiyenin onlarca sosyalist akmnda bu sorun byle koyulup programatik ifadelerine kavuturulmamtr. ki nedenle. Birincisi, kk burjuva radikal hareketlerin program nosyonu yoktur. Onlar burjuva ufkunun iindedirler ve radikalizmlerini keskin ilkelerle ya da keskin mcadele biimleriyle ifade ederler. Somut talepleri olmaz. Olsa olsa kimlik belirten sloganlar olur. kincisi, Burjuva sosyalizmi ise, hem yntemsel olarak bu diyalektii anlama yeteneinde deildir; hem de genellikle, in ya da Sovyet yanls partilerden olutuu iin, onlarn kafasnda Demokratik Cumhuriyetin byle bir biimi yer alamaz. nk rnek aldklar devletler en kk bir mahalli zerklik bir yana seilmi organlardan bile yoksundurlar. Sadece Kvlcml, tpk Tarih Tezinde olduu gibi, program sorununda da kaynaa dnerek, bir istisna oluturmaktadr. Trk solundaki ayn eilim Krt hareketinde de grlr. Ama Krt hareketinde, sorunun bu tarz koyulmamasnn nedeni, Krt burjuvazisinin eilimleriyle de ilgilidir. Krt burjuvazisi, Demokratik Cumhuriyeti hedef yapsa, bu talep yarn kendisine kar alabilir. Bu nedenle, devletin biimini tartma konusu yapmaz, ayrlp ayr devlet kurmay sorun yapar. Bu ise, Krt hareketini, ezen ulusun demokratik bir cumhuriyetten karl ezilen snflarn kazanmasn engeller. Bylece her iki taraftan da, yani bir yandan Trk sosyalistlerinin dier yandan Krt hareketinin Demokratik Cumhuriyeti bir programatik hedef olarak koymamas, btn halk muhalefetini perspektifsizlie srkler, btn enerjiler yok olur gider. Birbirini tamamlayacak gler birbirinin karsna geer. Veya en azndan birbirine kar olarak kullanlr. te Krt Hareketinin Demokratik Cumhuriyet program ilk kez bu fasit daireden kma olana sunmaktadr. Bir rastlant deildir, en byk Krt milliyetilerinin ve Krt burjuvalarnn yeni izginin karsnda yer almalar. * Ama Demokratik Cumhuriyet sadece ulusal soruna bir cevap deildir. Onun hi anlalmam dier bir yan da onun ayn zamanda Proletarya Diktatrlnn zgl bir biimi olduudur.

54 Engels ayn yazda aynen yle yazar: "Partimizin ve ii snfnn, egemenlie ancak demokratik bir cumhuriyet biimi altnda ulaabilecei son derece ak bir eydir. Demokratik cumhuriyet, byk Fransz Devriminin daha nce gstermi olduu gibi, proletarya diktatoryasnn da zgl biimidir..." Burada Demokratik Cumhuriyet de neymi, biz Sosyalist Cumhuriyetten yanayz diyenlerin tylerini diken diken edecek bir nerme ile kar karyayz: Demokratik Cumhuriyet sadece ulusal sorunu halletmez ayn zamanda Proletarya Diktatrlnn zgl bir biimidir. Proletarya diktatrln, diktatrce bir yntem olarak anlayanlar veya onu sadece bir iddet olarak anlayanlarn anlayamayaca bir nermedir bu. Ama Marksizmin zndeki temel mant kavrayanlar iin bunda anlalamayacak bir ey yoktur. Proletarya Diktatrl, ezilen ounluun, ezen aznla kar kullanaca devlet aracnn addr. Marks, Proletaryann, eski devlet cihazn aynen alp snfsz topluma gidite kullanamayacan, onu paralamak zorunda olduunu yazmt. Niin kullanamaz? nk ezen snflar daima kk bir aznlktrlar. Onlarn bu gszln dengeleyecek ve byk ezilen kitleyi bask altnda tutmaya yarayacak bir cihaz gerekir. Bu cihaz ister istemez, bu ilevinden dolay brokratik, askerci ve krtasiyeci olmak zorundadr. En seimlere dayanan biimlerinde bile bamszlama eilimleri gstermelidir. Bu da yaps gerei bir ounluun arac olamaz, ounluk asndan o devletin bamszlama, krtasiyecileme, militerleme eilimleriyle mcadele esas sorundur. Peki Paris Komn tipi devlet dediimiz Proletarya Diktatrlnn zellii nedir? ounluun emrinde olacak, ondan bamszlaamayacak, brokratik olmayan bir mekanizma. Bunun nasl bir ey olacan Paris Komn gstermiti. Memurlarn seimi, yasamann yrtme yetkisini de kullanmas, seilenlerin gerektiinde setiklerini geri alp deitirebilmesi ve seilenlerin ortalama bir iiden fazla maa almamas vs.. Btn bu zellikler sadece Proletaryann ounlukta olduu bir devrimin deil, ezilenlerin ounlukta olduu her devrimin de oluturduu bir devlet cihazn tanmlarlar. Bu nedenle, feodaliteye kar ulusun ezici ounluunun diktatrl olan Fransz Devrimi sonucu ortaya kan Demokratik Cumhuriyet, Proletarya Diktatrlnn ayn zamanda zgl bir biimidir de. Sadece o dnemde proletarya bir snf olarak ortada grlmediinden bir proletarya diktatrl olmamtr. * Bu noktada, Demokratik Cumhuriyetin cebirsel karakteri sorunuyla kar karya kalyoruz.

55 Yani Demokratik cumhuriyet talebi, brokratik, baskc, militarist olmayan; devletin kendisini seenlerden bamszlaamayaca ve ezilen ounlua kar kullanmaya el vermeyecei biimleri somut deiiklikleri ieren bir biimdir; bir cebirsel formldr. Ama bu cebirsel formlde sosyalizme mi gidilecei veya kapitalizmde mi kalnaca, btnyle snflarn bilinci, arlklar, programlar, gelenekleri ve baka tarihsel koullarca belirlenmektedir. Yani demokratik Cumhuriyet pek ala ideal bur burjuva cumhuriyetin biimi olabilecei gibi, snfsz topluma giden proletarya diktatrlnn de bir biimi olabilir. Ya da tersinden syleyelim, Proletarya diktatrl de, proleterlerin sosyalizmi kurmak istememeleri halinde, pek ala bir kapitalizme ideal koullar salayan bir demokrasi olarak i grebilir. Proletarya Diktatrlnden diktatrce bir ynetim deil de Paris Komnnn devlet cihaznn tamas gereken zelliklerini anlyorsak. Bu Paris Komn Tipi Devlette pek ala burjuvazinin partileri nfusun byk ounluunun oylarn alp veya bizzat ii partileri sosyalizme gemek istemeyip, kapitalist ilikileri srdrebilirler. Pek ala snfsz topluma gitmek iin gerekli tedbirleri neren partiler aznlkta kalabilirler. Yani, Demokratik Cumhuriyet sadece, proletaryann iktidarna giden en ksa yol deildir ayn zamanda, bu iktidarn bir biimidir de. Bu nedenle de Sosyalist Partiler tarafndan i Snfnn, ezilenlerin iktidar biimi olarak savunulmaldr. Peki, proletarya diktatrl, dolaysyla onun zgl bir biimi olan Demokratik Cumhuriyet, byle baskc, brokratik olmazsa, bu ayn zamanda bir Ucuz Devlet demektir. Bu nedenle, proletaryann kendi amac Ucuz Devlet deil, devletsiz bir toplum olmakla birlikte, ucuz devleti de gerekletirmi olur. Brokratik, militer ve baskc olmayan bir devlet cihaz ayn zamanda bir Ucuz Devlet olur. Ve Ucuz Devlet, ayn zamanda toplumsal haslann retici olmayan tketime ayrlan ksmnn azalmas, bunlarn yeniden retimin bytlmesine veya i gcnn sosyal ve yaam koullarnn iyiletirilmesine ayrlmas anlamna gelir. Yani Demokratik Cumhuriyet ve Refah arasnda ayrlmaz bir iliki vardr. Geri lkelerin kalknmas iin kaynak bulmas bakmndan hayati nemdedir Demokratik Cumhuriyet ya da Ucuz Devlet. Ama Ucuz Devlet ile retim ve refah arttrmak iin kaynak bulma sorunu arasndaki iliki, burjuva sosyalist partilerce kastl olarak unutturulmutur, nk, dou Avrupadaki brokratik iktidarlarn, o pahal devletlerin varln da sorguluyordu bu. Brokrasinin karlarn korumann ideolojik ve ekonomi teorilerine yansyan bir yandr bu. Brokrasi, retici olmayan tketim ile retici tketim arasndaki fark sistematik olarak rtmeye almtr. Devlet, askeri, krtasiye, brokrasi harcamalar esas olarak retici olmayan tketimdir. Bu sistematik olarak Bilim ileri denen, dou Avrupa brokrasilerinin teorisyenlerince rtlm ve gizlenmitir. Bunlardan esinlenen veya temel teorik gdas bunlardan evrilen kitaplar olan Trk ve Krt sosyalistleri, ekonomik bamszlk, kaynaklar ve Demokratik Cumhuriyet arasndaki ilikiyi, ve bylece ezilenlerin refah zlemleri ile bu gnk brokratik ve pahal devletin ilikisini koyarak memnuniyetsizliin devlet cihazna ynelmesinin de nnde bir engel

56 olmulardr. Hatta onlar, gerek tartmay bu alana ekecek yerde, iktisadi devlet teekkllerini savunmak gibi bir pozisyona da kayarak kendilerinin konumunu zayflatmlardr srekli olarak. Burada Vatan Partisi Program ve Hikmet Kvlcml tek istisna olarak ortaya kar. O kalknma iin temel iki kaynak sayar: Ucuz devlet ve uurlu Ticaret. Bu kaynaklar bu gn de geerliliini korumaktadr. Bu memurlar ordusu, milyonluk ordu, silahlar olduu srece emperyalizme bamllk ve bor emberi devam edecektir. Burada sulanmas gereken IMF deil, lkeyi IMFye muhta eden gl devlettir. O halde, Demokratik Cumhuriyet sadece uluslarn kaderini tayin hakk sorunun zmez; sadece snfsz topluma da gidebilecek ezilenlerin arac olacak bir cihaz olmakla kalmaz ayn zamanda gerilikten ve yoksulluktan kurtulmak iin de arttr. retimin gelitirilmesi, kaynaklarn retici olmayan tketimden retici tketime aktarlmas dolaysyla retimin ve toplam zenginliin ve refahn gelitirilmesi iin de temel kaynaktr. Yani, sosyalistler, ezilenlere IMF gibi soyut parolalar deil, somut ekonomik skntlar balamnda da Demokratik Cumhuriyet programn ortaya koymakla ykmldrler. Halbuki, bu gnk duruma baktmzda tam tersini grrz, sosyalistler Demokratik Cumhuriyeti ihanet olarak tanmlyor, reddediyor ve Globalizme, IMFye kar sloganlarla oyalanyorlar. Bu da tam tamna onlarn Genel Kurmayn basit bir arac olmalaryla sonulanyor. Bylece u eitlie varrz: Demokratik Cumhuriyet = Uluslarn Kendi Kaderini Tayin Hakk = Proletarya Diktatrlnn zgl Bir biimi = Ucuz Devlet = Vatan partisi Program= Refah ve kalknma iin kaynak = Emperyalizme bamlln azalmas. Bylece Vatan partisi Programnn Ucuz Devlet balnn ayn zamanda Demokratik Cumhuriyeti ifade ettii sonucuna ulayoruz. Bu nedenle, 70li yllarn sonundaki yazlarmzda, daha sonra Demokratik Cumhuriyet biiminde ifade edeceklerimizi, Vatan partisi Program olarak ifade ederken bir ve ayn eyi ifade ettiimiz aktr. Vatan partisi Programnn Ucuz Devlet dedii, Demokratik Cumhuriyet gibi, ayn zamanda bir Proletarya Diktatrl programdr. Paris Komn Tipi Devletin btn zellikleri onda somut talepler olarak yerli bir biimde formle edilmektedir. En nemlilerini grelim. Yasamann icra yetkisini kullanmas: 5- B.M. MECLS icra yetkisini de dorudan doruya kullanabilecek. Anketler meclyis krssnde kalmayp, vaka yerinde bilfiil yaplacak. (...) Memurlarn Seimi:

57 9- HAKMLER anayasamzn syledii gibi cidden millet namna icrayi kaza edebilmek iin, millet tarafndan seilecekler. Asker, sivil adalet ikilii kalkacak. 13- JR usul btn mahkemelere sokulacak. (...) Geri arma: 4- (...) Her mepus, 100 kyle ahsan muhabere ve temas edip, semenlerine sk sk hesap vermeye gidecek. Veremezse, Cemiyetler kanunu 18. maddesi nisab ile geri arlabilecek. Partisinden ekilen, mebusluktan da ekilecek. te bunlar sadece baz rnekler: Son derece yumuak ifadelerle, somut olarak bir Proletarya Diktatrlnn zgl biimi, bir Demokratik Cumhuriyet tasladr Vatan partisi Programnn Ucuz Devlet blm. Ve bu Proletaryann snfsz topluma gidiinin de arac olabilecek devlet cihazn somut olarak taslaklatran program Trkiyede Ar Cezada beraat etmitir. Trkiyede proletarya Diktatrln somut talepler olarak savunmak, beraat etmitir. Uluslarn Kendi Kaderini Tayin Hakkn fiilen gerekletiren bir Demokratik Cumhuriyet; bir Proletarya Diktatrl beraat etmitir. Sorun keskin laf deil, somut yaplacak iler plandr. Kvlcmlnn aksine, Trk Sosyalistleri ise ilke bildirimi olarak Proletarya Diktatrl yazar, ama somut taleplere gelince 141lerle oyalanr. Ortada birbirine zt iki stil, iki yaklam vardr. Kvlcml, ister Eyp Sultan camiinin bahesinde, oraya gelmi yoksul iilere konusun ve orada slamiyetin Ergin Halifeler devrimden rneklerle anlatsn; ister 27 Maystan sonra mektuplar yazsn, ster Anayasa taslaklar yapsn. Hepsinde anlatt ve savunduu, Vatan Partisi Programnda ifadesini bulan, Demokratik Cumhuriyet veya Paris Komn Tipi Devletten baka bir ey deildir. Aslnda son derece doru ve radikal bir programn son derece taktik esneklikle bir savunuluu vardr. Tm Trk solu ise tersine davranr, programda geriye gider veya programszdr, taktik esneklii ise sosyalizme ihanet olarak grr. Aslnda birbirine tamamen zt iki anlay, iki zt stil bulunmaktadr. Krt hareketinin izgisinin anlalmamasnn bir nedeni de budur. Krt hareketi de Kvlcmlnnkine benzer zellikler tamaktadr, bu nedenle Trk solu Kvlcmly anlamad gibi Krt hareketini de anlama yetenei gsterememektedir. Ve bir rastlant deildir Kvlcml ile Krt hareketi arsnda son dnemlerde giderek belirginleen paralellikler. Ve Trk Solu Krt hareketinden uzaklatka Krt Hareketinin Kvlcmlya yaklamas. Dolaysyla Demokratik Cumhuriyet sorunu veya doru bir program sorunu, ayn zamanda, Trk solunun kendisini kakrdatan gelenekleri, stili ile bir kopuma sorunudur da. Programn bu zelliklerini elbette Mihri Belli gibi, Proletarya Diktatrl Pahal devlettir, Ucuz devlet liberal burjuvazinin bir talebidir diyenler hi bir zaman anlayamamlardr ve anlayamazlar. *

58 Alman sosyal Demokrat Partisi de Demokratik Cumhuriyet sloganyla savamt. Rus Sosyal Demokrat i Partisi, Ekim Devrimine kadar Demokratik Cumhuriyet programyla savamt. Ama bu gn bunlar sanki yokmu gibi, btn Trk solu Demokratik Cumhuriyete kar kyor Peki Demokratik Cumhuriyet byle iken, niin onlarca yl Trkiyede solun ne genel bir slogan olarak, ne de Vatan partisi Programnda olduu gibi, somut talepler halinde program olmamtr. Burada ii hareketinin tarihsel trajedisine geliriz. Ekim Devriminin yozlamas ve brokratik bir kastn iktidar eline almas, Demokratik Cumhuriyet slogannn ve programnn da sonunu getirmitir. Bu gzel geleneklerin unutulmasna yol amtr. Hi bir sosyalist lke, burada anlatlan demokratik cumhuriyet llerine uymuyordu. Ezilenlerin hareketleri byle bir programla silahlanmadklar iin ayn zamanda bunlarn baarlar, brokratik kastlarn iktidara gelmelerine yol ayordu. Demokratik kavram, siyasi anlamn yitirmi ve tarihsel olarak burjuva demokratik grevler anlamyla zdelemiti. nk byle bir anlam o brokratik diktatrlklerin anti demokratik karakterlerini gzlerden gizlemeye de yaryordu. Bylece uzun yllar iinde, Demokratik Cumhuriyet, hem ulusal sorunu zen; hem de snfsz topluma gidiin arac olabilecek bir Demokratik Cumhuriyet kavram, bir cebirsel forml olarak bu program, sonraki kuaklarca unutuldu gitti. Bu otantik kaynaklar sadece Kvlcml gibilerin eserlerinde yaad, bize oralardan geti ve Trkiye Sosyalist hareketi iinde Marksizmin kaynaklarna dayanan bu gelenei srdrmemizi salad. imdi Krt hareketinin, btn bu teorik arka plan olmadan, el yordamyla bu unutulmu parola ve program kefetmesi neredeyse bir mucizedir. Dnya apnda Bir Program Balamnda Demokratik Cumhuriyet (kinci Blm)

Buraya kadar, klasik, brokratik iktidarlarn yozlatrmalarna ve unutulmalara uramam, otantik bir Marksizm asndan Demokratik Cumhuriyet programn ele aldk. Aktr ki, bu balamda Demokratik Cumhuriyet Marksistlerce savunulmas gereken, akideye uygun bir programdr. Ama burada, o klasik dnem Marksizmi ve Marksistlerinin, Demokratik Cumhuriyeti kendi bana bir hedef olarak almadklar, onu dnya proletaryasnn zaferine azami bir katk iin, bulunduklar lkede somut bir program olarak kabullendikleri konusuna henz girmedik. Yani o zamann Marksistleri iin Demokratik Cumhuriyet, lkelerinin kurtuluu veya gelimesi iin veya kendi lkelerinde sosyalizme varmak iin, kendi bana bir hedef deil, ne yerel ne de ulusal bir sorun olamayaca nceden kabul edilmi emein kurtuluu mcadelesine azami katk iin, bulunduklar lkede yaplmas gerekendir.

59 te Trkiyede olmayan ve tartlmayan, bu gne kadar tartldna da rastlamadmz, Marksizmin bu unutulmu yaklamdr. Biz yazlarmzda, Demokratik Cumhuriyet sorununu, bu klasik metodolojiye uygun olarak, Demokratik Cumhuriyet bulunduumuz sava cephesinde dnya apnda ii snfnn kurtuluuna azami katknn bir yolu mudur sorusu balamnda tartmaktayzdr. Ve bu balamda, Demokratik Cumhuriyet aslnda olduka sorunludur. Bizim son yllardaki btn teorik abamzn esasn da bu sorunlarn nasl zlebilecei oluturur. Demokratik cumhuriyet konusunda yazdklarmzn anlalmasn olanakszlatran da bizim bu koyu tarzmz ile Trkiye sosyalistlerinin tamamen kendi lkeleri balamnda tartmalar arasndaki uzlamazlk ya da paradigma bakaldr. nk yazdklarmz ve tarttmz konu onlarn ufku dna dmektedir, yazdklarmz onlar kendi sorunlarn tartyormuuz gibi alglamaktadrlar. Bu konuyu biraz daha aklamay deneyelim. nsan iki farkl bak asndan sosyalizmi isteyebilir. lkesi yoksuldur, geridir, emperyalizmin veya baka bir lkenin smrgesidir, sosyalizm lkeyi bu durumdan kurtaracak en etkili yol olarak grlr. Gerekten de, kara dayanmayan planl bir ekonomi, demokratik bir cumhuriyet veya Paris Komn tipi devletle birlikte geri bir lkenin bu gerilikten kurtulmas iin zengin olanaklar sunar. (Tabii soyut olarak, gerek g ilikilerinde bu olanaklar uluslararas bask ve tehdit, ambargo ile hi kullanlamayabilir.) Ama bu adan sosyalizm istiyorsanz, siz ulusal bir bak asndan sosyalizm istiyorsunuz demektir. Trkiyedeki sosyalistlerin neredeyse tamam byledir ve Trkiyedeki btn sosyalistler bu anlamda ulusalcdrlar ve bu nedenle enternasyonalizmden zerrece nasiplerini almamlardr. An her hangi bir sosyalist yayn, lkemiz, halkmz diye konuurlar hep. Enternasyonalizm, bu ulusal bak asna hizmet ettii iin kabul edilir. Ama bunun ne Marksizmle, ne de Enternasyonalizmle ilgisi yoktur. Marksizm veya gerek enternasyonalizm asndan ise, sizin lkenizin veya halknzn veya ii snfnzn durumunun iyilemesi, gerilikten kurtulmas, yoksulluktan kurtulmas vs. hareket noktanz veya kendi bana bir ama olamaz. nk bir Marksistin asndan, i Snf dnya apnda bir snftr, sosyalizme ancak dnya apnda varlabilir, her hangi bir lkedeki sosyalistin grevi, dnya apndaki bu mcadeleye azami katkda bulunmaktr. Bu azami katknn alaca biim her durumda deiebilir. Sizin karnza olan her durumda genelin karna olmayabilir. Dikkat edin burada sorunun koyuluu, yani hedef, tamamen tersine dnmektedir, artk kendi lkenizdeki insanlarn refah ancak bu amaca hizmet ediyorsa savunabileceiniz veya urunda mcadele edebileceiniz bir aratr. Ama sorunu byle koyduunuzda, bundan, lkenizdeki emekilerin durumunun iyilemesi dnyadaki emekilerin

60 durumunun iyilemesine otomatikman hizmet eder sonucu kmaz. Bu kaba bir aritmetikle yetinmek demektir. Bu herkes kendi evinin nn sprrse btn ehir tertemiz olur demektir. Halbuki, enternasyonalizm, btn uruna paray, yani gereinde kendini ve lkeni feda etmek demektir. Trkiye solunda hi bulunmayan anlay ise tam budur. Demokratik Cumhuriyet konusu Trkiye solunda bu enternasyonalist balamda, yani, bulunduklar sava alannda, lkelerinde, Dnya iilerinin zaferine azami katknn bir yolu ve biimi olup olmad sorusu erevesinde hi tartlmamtr ve tartlmaz. Bu blmde bu tartmaya girmeyi, deneyeceiz. Ama ncelikle, Trkiye sosyalistlerinin sorunu niin hi byle tartmadnn nedenlerini ele almak gerekiyor. nk sonunun enternasyonal boyutuyla tartlmamas ve Demokratik Cumhuriyet programnn reddedilmesi arasnda ok derin bir ba vardr. Bu ba gstermek, bu ba var eden tarihsel koullar ele almak gerekir. Nedir bu ba? Aslnda, Trkiye sosyalistleri, radikal demokratlardr. Onlar sosyalizme getiren sorunlar, dnya apndaki gelimi bir kapitalizmin sorunlar deil, geriliin ve yoksulluun, basknn yaygn olduu bir lkenin problemleridir. Ama bu problemlerin kendisi, mahiyeti gerei, ulusal bir perspektifle damgaldrlar ve enternasyonalist sosyalizmle, yani Marksizmle aralarnda kan ve doku uyumazl vardr. Peki nasl olmaktadr ve niin, aslnda btnyle ulusalc bir bak asna sahip eilimler kendilerine sosyalist demektedirler? Burada sosyalizmin ve yirminci yzyldaki dnya tarihinin bandan geenler nem kazanr. Ekim devriminin prestiji, Rusyada baarlan sanayileme ve kalknma, dnya politikasnda Rusyann ister istemez, Emperyalizmle atan ulusal kurtulu hareketleriyle ittifak yapmak zorunda oluu gibi nedenler, kendi geri lkesinin sorunlarna zm arayan aydnlar ve geri lkelerin halklar iin, sosyalizmin gerilikten kurtuluun bir yolu olarak kabullenilmesine yol at. Rusyada Ekim devriminin prestiji zerine oturmu brokratik kastn ideolojisi olan Tek lkede sosyalizmin milliyeti ideolojisi de, geri lkelerdeki ulusal demokratlarn snfsal ve ideolojik konumlarna denk geliyordu. Bylece dnyadaki btn devrimci demokrasi ya da radikal demokrasi diyebileceimiz katmanlar ve eilimler, kendilerini sosyalist olarak tanmlamaya baladlar, sosyalizmin saflarna aktlar. Ama sosyalizm diye benimsedikleri ise, bir brokratik kastn karlarna uydurulmu, tahrif edilmi, btn devrimci z boaltlm, bir milliyeti sosyalizmdi. Bu milliyeti sosyalizm, tek lkede sosyalizm diyerek; Enternasyonali Rus Devletinin bir d politika avadanlna dndryor ve bu anlay da, geri lkelerin gerilikten, baskdan kurtulmak isteyen demokratlarn snfsal eilimlerine, yani gerilikten nasl kurutuluruz paradigmasna tam tamna uyan, bu devrimci demokrasi tarafndan kolaylkla benimsenebilecek bir sosyalizm oluyordu.

61 Ama demokratlar tarafndan bir ideoloji bir kere benimsenince, o ideoloji artk bamsz olarak, onu benimseyen demokratlarn davranlar zerinde bir kar etkide de bulunur. Bu noktadan hareketle bir kere o sosyalizm benimsenince, bu sefer o brokratik kastn, kendi stne elik bir ember gibi kapanan, ideolojisi benimseniyor, bylece bu brokratik kastn anti demokratik ideolojisi, Marksizmin btn demokratik geleneklerini unutturan, doktrini gereince, demokrasi ve demokratik cumhuriyet, aslnda demokratlar olan ve kendini Marksist sanan, Stalinizmi Marksizm diye benimsemi demokratlarn dilinden ve programndan dnyordu. Bunun sonucu radikal demokratlarn ve demokrasinin ortalktan kaybolmas oluyordu. Yani Stalinizm sadece, dnya komnist hareketini tasfiye etmemitir, Marksizmin enternasyonalist boyutunu olmama evirmemitir, radikal veya devrimci demokrasi diyebileceimiz akm da demokratik geleneklerinden ve programndan kopartmtr, demokratik hareketi de yok etmitir. Demokratlar kendilerine sosyalist demeye balam, ama bu sosyalistler, Stalinizmi sosyalizm olarak kavradklarndan, demokrasinin dman olmulardr. En iyi durumda ona kar ilgisiz, onu burjuva demokrasisi diye hor gren bir politikann taraftarlar olmulardr. Ama ayn zamanda ulusal sosyalistler olduklar iin enternasyonalizmin de dmandrlar. Bu nedenle, dnyada enternasyonalist proleter politikas gibi, demokratik kk burjuva politikas da yok olmutur. te bu nedenle btn Stalinistler, yani fiilen dnya sosyalist hareketi, ki hala sosyalizm diye ortada ne varsa bunlardr, ne enternasyonalisttir ne de demokrat. Bu kuak tasfiye olmadan, sosyalizmin bir canlanmas beklenemez. Veya ancak bu var olan sosyalistlerle mcadele iinde tekrar devrimci demokrasi ve enternasyonalizm doabilir. Eer bu gn bu kendini sosyalist zanneden ulusal bakl ve sosyalist olduklarn dndkleri iin demokrat olmayan demokratlar olan sosyalistler, sosyalistlik iddialarndan vazgeseler, btn sosyalizm adna bildiklerini unutsalar; sradan insanlarn saduyularyla politika yapsalar, Trkiyede ve Dnyada demokratik gler imdi olduklarndan yz kat daha gl olur. Yani sosyalistler aslnda demokratlar olduklar iin demokratlar yoktur. Ya da tersinden, aslnda demokratlar kendilerini sosyalist sandklar iin demokratlar yoktur. Stalinizmin en ar ve almas gereken miraslarndan biri de budur. Eer Ekim devriminin yozlamas ve Stalinist ulusal sosyalizmin enternasyonalizmi tasfiyesi olmasayd, bu gn kendine sosyalist diyen devrimci demokrasi, muhtemelen sosyalizm bayrana daha mesafeli kalrd. Bu da ok daha salkl olurdu. Ne demek istediimizi baka trl anlatmay deneyelim. yle bir var saymda bulunalm, Ekim Devrimi, brokratik bir kar devrim yaamadan enternasyonalist ideallerine bal olarak varln srdrmeyi baarsa; demokratik, Paris Komn tipi bir devlet, btn emperyalist kuatmaya ramen

62 varln srdrse; hatta Stalinist brokrasinin korkun tahribatlarla yaptndan daha byk ve hzl bir gelime salasa bile, byle bir gelime, geri lkelerin devrimci demokrasisinde bylesine bir sosyalizme ak yaratamyabilirdi. nk, enternasyonalizm ya da kapitalist bir toplumun sorunlarn zme ile; milliyeti bir sosyalizm, yani geri bir lkenin sorunlarn zme arasnda bir doku uyumazl; bir paradigma deiiklii ve elikisi vardr. Byle bir Marksizm, Stalinizm kadar ruhlarn titretirmezdi geri lke halklar ve aydnlarnn. Onlar btn politik ve fiili yaknlamalara ramen, mesafeli olurlard. Bu mesafeli olu, sadece geri lkeler ve onlarn devrimci demokrasisi asndan deil, enternasyonalist sosyalistler asndan da olurdu. Bylece geri lkelerin devrimci demokrasisi ile enternasyonalist sosyalizm arasnda, ok daha snrlar belli, mesafeli ve salkl bir iliki olurdu. Bunun nasl bir iliki olduu ve olaca gz nne getirilmek isteniyorsa, bizim Krt ulusal hareketi ve bunun en radikal ve devrimci demokrat kanad ile ilikimiz gibi bir iliki gz nne getirilebilir. Biz Krt hareketinin nasl en tavizsiz destekisi olmamza ramen, bizim klasik Marksizm asndan ve bu Marksizmin gelimi biimlerinin sorunlar balamnda yazdklarmz onlarn ruhlarnda zerrece titreime yol amyor ve belli bir mesafe her zaman koyuluyor. Tabii ayn mesafe koyu bizim amzdan da var. Yani her iki taraf da, birbirinden farkl olduunun bilincindedir, mesafelidir. Ama bu ok daha salkl bir ilikidir. Byle bir ilikinin imdi var olmas da bir rastlant deildir. PKK bir bakma, duvarn yklyla Stalinist kabuunu krp, gerek devrimci demokrasi gibi dnp davranmaktadr artk. Bu Stalinist kabuu kr ise, hala o kabukla yaayanlara sosyalizmin terki gibi grnmektedir. Stalinizmin kabuklarndan bu kurtulu, elbette ancak ykselen bir demokratik kitle hareketiyle birletii takdirde, burjuvazinin devrimci dneminin ideallerine bir dn anlam kazanabilir. PKKda olan tam da budur. Bu kabuklardan kurtuluun, ideoloji ve politika alannda nasl bir alp serpilmeye yol at bizzat PKK ve calanda grlebilir. On sekizinci yzyln devrimci demokrasisi adeta yeniden domaktadr. calann savunmalar bu yeniden douun ve bu kabuklardan kurtulmann salad serpiliin belgeleridir. Ancak, bu gnk dnyada, kapitalizmin zafer artlarnda, Stalinizmden kopu, ortada Krdistanda olduu gibi bir kitle hareketi ve radikalleme dalgas yoksa, burjuvaziye tam bir ideolojik teslimiyete de yol aar. Trkiyede olan da budur esas olarak. Bu durumda, bir yanda sosyalizm diyen Stalinist demokratlar, dier yanda, gerekleri gren, globalleme veya kapitalizm hayranl yapan liberaller. DPdeki blnme de bunun bir yansmasdr. Kendini sosyalist gren ve aslnda Stalinist olan demokratlarla; Stalinizmi reddeden demokratl liberalizm olarak anlayan ve burjuvazinin zafer arabasna taklan demokratlar arasndaki bir ayrlktr. Tabii Stalinizm, Stalin hayranl olarak anlalrsa bu dediklerimiz anlalmaz. Stalinizm metodolojik temelleri Marksizmden tamamen farkl ama Marksizm

63 terminolojisi kullanan milliyeti bir ideolojidir. Onun sosyalizminin asli nitelii, ulusal sosyalizm olmasdr. Bu anlamda an bakn DPde kalanlara veya muhaliflere, hepsi ulusal sosyalistlerdir. En Trokistleri bile yledir. nk hi biri sorunu, bu gn dnya apnda program strateji ne olmaldr, bu program ve stratejiye gre bizim burada azami katk yapmamz iin ne yapmamz gerekmektedir diye koymamaktadrlar. Toparlarsak, Demokratik Cumhuriyet program Trk sosyalistlerince hem lke apnda reddedilmektedir, hem de dnya apnda grevler balamnda tartlmamaktadr. Onlar tastamam demokrat olduklar iin byledir. * imdi Trkiye sosyalistlerinin tartmad, ama her Marksistin tartmak zorunda olduu soruna girelim. Demokratik Cumhuriyet program veya stratejisi, dnya lsnde sosyalizm mcadelesine bu sava cephesinde, yani u bizim kendini enternasyonalist sosyalist zanneden Stalinistlerin lkemiz halkmz ii snfmz dedii eyde, azami katknn bir biimi olabilir mi? Sorunu byle koyduumuzda hemen u soru ortaya kar. Peki dnya apndaki strateji ve program nedir? Ancak bu belli olursa, yukardaki soruya bir cevap verilebilir. O halde sosyalistlerin dnya apndaki program ve stratejisi ne olmaldr? Bu konuda son yzyln mcadeleleri ve dnya kapitalizmindeki gelimeler bir deiiklie yol am mdr? Amsa bunlar nelerdir? Bu sorular sorulmadan ve bu sorulara cevap verilmeden, Trkiyede Demokratik Cumhuriyet program ve stratejisinin dnya sosyalizminin baarsna azami katknn somut bir biimi olup olmad anlalamaz ve tartlamaz. * Bu gnk dnya durumu ve uluslar aras sosyal hareketlerin deneylerinin sonucu bize evrensel bir program sorununda ne gibi sorunlar ortaya koyar? Birincisi, kapitalizm ile sosyalizm arasnda, sadece Proletarya Diktatrl biiminde siyasi ifadesini bulan bir Gei Dnemi deil (Trk sosyalistleri bu gei dnemi ile yani Proletarya Diktatrl ile Sosyalizmi ayn ey zannederler bu nedenle Marksist Klasikleri de anlamazlar), ayn zamanda kltrel, teknik ve iktisadi bir Gei Dnemi gerekmektedir. Proletarya nasl, var olan, aznln ounluk zerindeki egemenliini kurmak ileviyle ekillenmi burjuvazinin devlet cihazn snfsz topluma gidiin bir arac olarak kullanamaz ise, snfl toplumun rn olan maddi uygarl da kullanamaz. Yani bu otobanlar, otomobiller, kadnn denmemi ev emeine gre ekillenmi evler; ocuklar ve yallar gettolara kapatan toplumsal rgtlenmeler, binalar, retmenler, giyimler, kuamlar, hasl u etrafmz kuatan her ey, binlerce yllk snfl toplumun

64 ve kapitalizmin ihtiyalarna gre ekillenmi bu uygarln maddi ve manevi aralar da snfsz topluma gidiin aralar olarak kullanlamazlar. Marks-Engels, devlet cihaznn bir ara olarak tarafsz olamayacan grmlerdi ama teknik aralar onlar iin henz ntral bir anlama sahipti. Onlar bu aralarn pek ala snfsz bir toplumun veya ona gidiin de aralar olabileceini dnyorlard. Halbuki, gerek kadn hareketi, gerek bar hareketi, gerek ekolojik hareket maddi aralarn, tekniin de tarafsz olmadn, tpk snfl toplumun devlet arac gibi snfsz topluma gidite kullanlamayacan gstermitir. Bu durumda, Marks ve Engelsin belirttii kapitalizmle sosyalizm arasnda, proletarya diktatrlne tekabl eden siyasi bir gei dneminin yan sra; maddi ve manevi aralarn dnmne karlk den bir gei dneminin gereklilii de ortaya kar. Ama bu ayn zamanda, burjuva uygarl karsnda baka bir uygarlk tasarm demektir. Marksizmin temel nermesi, retici glerin gelimelerinin ilikilerce boulduu, bunun bir devrimci dneme yol aaca noktasndan yola kyordu. Bunun mantki sonucu, retim ilikilerinin retici glerin geliiminin nnde bir engel olmasn ortadan kaldrmak olarak ortaya kyordu. Burada, retim ilikilerinin deiimi belirleyici oluyor ve program da bu anlaya gre ekilleniyordu. Ama eer maddi aralar tarafsz deilse, artk sorun geliime engel olan ilikilerin ortadan kaldrlmas ve yeni ilikileri taslaklatrmaktan baka bir eydir. Artk sorunu retim Glerinin geliimini engelleyen ilikilerin tasfiyesi olarak, dolaysyla siyasi ve ekonomik dzlemde bu engellerin ortadan kaldrlmas; yani siyasi ve ekonomik taleplerden ibaret bir program olarak koyamaz ve zemezsiniz. Sorun bir nehrin nndeki engelleri kaldrmak deil, onu bambaka bir mecraya aktmaktr. Bu ise, program anlaynda, bir paradigma deiiklii demektir. Yani artk, sadece retim ilikileri ve devlet cihaznn nasl rgtleneceine ilikin klasik bir program anlayyla sorun cevaplandrlamaz, baka bir uygarlk tasarm yapmanz gerekmektedir. Program, tabii dnya lsndeki programdan bahsediyoruz ve lke lsndeki programlar da buna tabi olmak zorundadr, baka bir uygarlk tasars olmak zorundadr. * imdi, Trkiye sosyalist hareketinde hi kimsenin byle bir sorunu sorun yapp tarttn grdnz m? Hayr bulamazsnz. Dolaysyla, Trkiye sosyalistlerinin, brakalm byle bir baka uygarlk tasars programn bir yana byle bir sorunlar bile olmadndan, bir sosyalist parti kurma, bir sosyalist programlar olma ans yoktur. Onlar gerek sorunlar ortaya koymaktan ve onlarla yzlemekten korkuyorlar. Onlar kapitalizme ve emperyalizme kar amentleri tekrarlayarak kendilerine cesaret vermeye alyor; korkularn bastrmak iin karanlkta slk alyorlar. *

65 Ama daha bitmedi. Byle bir baka uygarlk tasavvurunun alaca siyasi biim konusunda, seksenli yllarda ulus konusundaki muazzam teorik patlamaya dayanarak, biz bunun programatik sonularn kardk ve bunu baka bir uygarlk tasavvuru programyla, bu uygarln siyasi biimi olarak formle ettik. Marksizmin bir ulus teorisi yoktu. Bu onun en zayf yanyd. Bu zayf yan nedeniyle, ulusa kar sosyalist bir program yoktu. Ulus sorunu sadece demokratik karakterde grlyor ve yle bir zm sunuluyordu. Bu tpk kylye toprak datmakla toprak sorunun zleceini sanmak gibi bir eydi. Ama biz, bu programla, sosyalistlere, ulusal sorunun sosyalist zmn getiriyorduk. Ulusal olanla politik olann akmas ilkesinin, yani ulusuluun ulus anlaynn reddi. Ulustan olmann kiinin bir tercih veya vicdan sorunu olmas. kiinin bir araya gelip, tpk bir parti, dernek, tarikat, din kurar gibi istedii ulusu kurmas, isteyenin tpk dinsiz olduu gibi ulussuz olmas. Ulusal sorunda Kopernik devrimi yapan ve baka bir uygarlk sorununun yan sra onun siyasi biiminin tanmlanmas anlamna gelen bu programatik katknn tartlmas bir yana bu gne kadar Trkiye Solunda, sorunu byle koyup tartan grdnz m? Yok, yok, yok. Bu yoksa sosyalizm de yok. * Daha bitmedi. Sorunun bu tarz koyuluu, ayn zamanda baka bir soruna da zmdr. Dnya apnda apartheit sistemine kar somut ve acil bir programdr. Ne demektir bu? Bu gnk dnyada yoksul lkeler bir bantustana kapatlm durumdadrlar. Dnya kocaman bir Gney Afrika durumundadr. Daha da kts, bu rklk, bu apartheit rejimi varln ve rasyonalizasyonunu ulusal devletin dnda baka bir varoluun olmayaca eklindeki yaygn bir kavraytan almaktadr. Ulusal olanla politik olann akmasn kabul ettiiniz srece, her insan gibi, her ulusun kendi kaderini tayinden kendisinin sorumlu olduu gibi bir yaklam iindesiniz demektir. Ama tam da budur, bu gnk apartheit sistemini yaratan. nsanln byk blm, tm da bu mantkla baka uluslarn yurttalar, bireyleri olduklar gerekesiyle, refah adalarnn dna hapsedilmektedir. Yani uluslarn kaderlerini tayin hakk, tpk her bireyin kanun nnde biimsel olarak eit olmas gibidir, herkes kendi yaptndan kendisi sorumludur, her koyun kendi bacandan aslr anlaydr. Sosyalizm ise daha doarken buna kar domutur. Sosyalizm znde bu biimsel eitliin gerek bir eitlie dnmesi, herkesin herkesten sorumlu olmas, dnyann bir yerindeki yoksulluun btn insanlarn sorunu olmas gibi bir noktadan hareket etmitir. Ama bu hareket noktasn ulusal alana aktarmam, orada hala biimsel bir, bireyler gibi, uluslarn eitlii kavramyla yetinmitir. Uluslarn kaderini tayin hakk aslnda artk zddna dnm, yoksul uluslarn yoksulluklarnn kendi

66 sorunlar olduu, zenginlerin elbette onlardan ayr yaama haklar olduu anlamn kazanmtr. Dier bir deyile Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakk, dnya apndaki apartheit sistemine baktmzda, artk, ulusal baskya kar bir mcadelenin arac olmaktan byk lde km, zengin uluslarn kendi kaderlerini yoksul uluslardan ayrmalarnn, onlar kendi kaderleriyle ba baa brakmalarnn; apartheit sisteminin, yeryz apndaki rkln ideolojisi ve arac haline dnmtr. Yani bu gnk rk sistem, bu ilke sayesinde, ulusal olanla politik olann akmas gerektii ilkesinin gizli egemenlii sayesinde meruiyet bulmakla kalmamakta, rk niteliini de gizlemektedir. Dolaysyla nerdiimiz dnya apndaki programatik zm, ayn zamanda bu rk sistemi de tasfiye edecek bir programdr. Siz Trkiye solunda hi kimselerin bu konularda bir program olduunu grdnz m, byle birileri var mdr? Yoktur. Brakn byle bir program, sorunun byle koyuluu, baka veya yanl bir cevabn verilii bile yoktur. Bu yoksa lke apnda program da olamaz, klasik, otantik Marksist anlaya gre tabii. Trkiye sosyalistlerinin ulusal bak al sosyalizmlerine gre deil. * Daha bitmedi. Dnya apndaki zengin ve yoksul blnmesi ylesine byktr ki artk, ileri lkelerin iileri dnya apndaki eitliki bir dzene kardrlar. Btn dnyada zengin lkelerin cretlileri, bu gn olduka yksek bir tketim dzeyine erimitir. Onlar asndan artk sadece giyinmek, yemek, barnmak deildir sorun, her hangi bir sper marketin giyim ve yeme blmlerinde grlebilecek, yzlerce peynir iinden herhangi birini yemek, yzlerce modelden birini giymek noktasndadr. Yani tketim mallarnn belli bir bolluu bulunmaktadr. nsanln byk bir blm iin ise sorun, her hangi bir ey bulabilmek yemek iin, herhangi bir ey bulabilmektir giyinebilmek iin. Bu durumda almaz bir snr ortaya kmaktadr. Eitliki bir dzen her eyden nce, rnein var olan yiyecek ve giyeceklerin tm ihtiya sahipleri arasnda eite blnmesini, ya da en azndan belli bir minimumun altna dmeyecek ekilde yeniden datlmasn var sayar. rnein biz sosyalistler demiyor muyuz, isizlie kar rnein, var olan ilerin alan btn nfus iinde eit olarak blnmesi, i saatlerinin drlmesi. Benzerini sosyalist partilerin, batl ii snflarna nermesi gerekmez mi? te almaz snr burada ortaya kmaktadr. Zengin lkelerin cretlileri iin, dnya apnda eitliki bir dzen, onlarn hayat kalitelerinde dme anlamna gelir, onlar dnyadaki insanlarn da bir para peynir yemesi iin, 500 eit peynirden birini seme olanan yitirmek istemeyeceklerdir. Aslnda tam da bu 500 eit peynirden birini seme olanaklarn dnyann geri kalanndakilerin peynir bulamamasna borludurlar.

67 Dnya tarihinde kimse, bulunduundan daha kt bir durum iin eitliki bir dzen istememitir ve bundan sonra da istemeyecektir. Aksine, var olan kk ayrcalk ve zenginliklerini korumak iin her eyi gze alr. Bu zengin lkelerin iileri iin de geerlidir. Onlar yeryz lsnde eitliki bir dzen istemek bir yana bu yndeki giriimlere kar durma nokrasndadrlar. Yani yeryz ii snf, zengin ve fakir lkeler arasnda, tarihte benzeri grlmemi bir blnmeye uramtr. Bunun sosyalist program ve strateji asndan sonucu korkuntur. Eer ABD, Avrupa gibi zengin lkelerin iileri sosyalizmi istemeyecekse, bundan karl deilse, hatta bu yndeki giriimlerin bastrlmasndan karlysa, nsanln sosyalizme geme, yeryz lsnde eitliki bir dzen kurma ans yoktur. Ancak leri lkelerin kltive cretlileri, kapitalist uygarlktan daha stn bir sosyalist uygarlk ve toplumu rgtleyebilirler. Her hangi bir geri lkedeki sosyalist ekonomi kurma abalar, akamete uramaya ve sonunda yklmaya mahkmdur. Bu Marks, Engels, Lenin, Troki, Mandel, Lxemburglarn hi karlamad, akllarna bile getirmedii, yepyeni bir durumdur. Onlar hep, geri lkelerdeki devrimlerin ileri lkelerdeki devrimlere bir atlm verecei noktasndan devrimci abalarn srdryorlard. Btn aba ileri lkeler proletaryas yardma gelene kadar ayakta durmakt. Marks-Engels, Almanya balar, Fransa srdrr, ngiltere tamamlar diyordu. Lenin, Alman proletaryas ayakland, onlara yardm iin biz de ayaklanalm diyordu. Ama imdiki durumda tarih unu gstermektedir, ileri lkeler proletaryas, cretlileri yardma gelmeyecek, balanan srdrmeyecek, aksine gelirse onu bastrmaya gelecektir. Bu durumda ne yapmak gerekir? Bu amazdan nasl klabilir? Baka bir uygarlk, baka bir deerler tasavvuru eklinde zetlediimiz program anlay bu kmazdan k salayabilir, ileri lkelerin alanlarn kazanma ans yaratabilir. Evet zengin lkeler iileri be yz peynirden birini seme lksnden vazgemeyecektir ama, o ayn zamanda, kapitalizm iinde yaayan bir insan olarak, hayatnn ne kadar yalnz, stresli, anlamsz olduunun da farkndadr. Onun sorunlar baka yerdedir. Meta retiminin kendisinde ve sonularndadr. Baka bir deerler ve uygarlk tasavvuru, zengin lkelerin cretlilerini kazanamasa bile tarafszlatrabilir. Belki fakir bir lkede ama, eitliki ve zgrlk, emeklilik yayla uramayan ama insanlarn lnceye kadar, hem altklar, hem renci olduklar, hi bir zaman toplumdan dlanmay yaamadklar bir baka uygarlk tasavvuruna dayanan bir toplum rnein; belki yoksul ama insanlarn nispeten daha bol zamanlarnn olduu, doann ve bedenlerinin ritmini daha fazla gzetebildikleri; savunmaya bir kuru bile ayrmayan; otomobil retimini durdurmu; nklear reaktrlerini kapatm bir toplum tasavvuru ve rnei zengin lkelerin cretlilerini hatta burjuvalarn bile kazanabilir.

68 O halde baka bir uygarlk tasavvurunun programlamas gerei, ayn zamanda stratejik bir zorunluluk olarak da ortaya kmaktadr. Yani ileri lkelerde, zengin lkelerde yaayan cretlilerin ounluunu kazanmak veya en azndan tarafszlatrmak iin bir zorunluluk olarak ortaya kmaktadr. Siz hi Trkiye Solunda kimsenin bu sorunlar tarttn, doru ya da yanl bir cevap aradn grdnz m? Yok, yok, yok. Bu yoksa, dnyada olmad gibi Trkiyede de bir sosyalist parti olamaz. Sosyalist Parti olmazsa, onun basks olmadndan tutarl bir demokrasi cephesi ve partisi de oluamaz. Tutarl bir demokrasi cephesi olmazsa, btn toplumsal muhalefet srekli burjuvazi ve genel kurmay arasndaki atmalarda bir koba ilevi grmekten teye gidemez. Hasl bugn iinde yaanlan kmaz oluur. * Ama daha bitmedi. Dnya apndaki byle bir program ve stratejinin sorunlar ayn zamanda Trkiye gibi bir lkedeki program, strateji ve taktik sorunlarn alt st edici etkiler yapar. Biraz da buna gelelim. Trkiye gibi bir eik lkede, yle bir programatik sorun ortaya kar. Sosyalistler bu dnya durumu, uygarlk program, dnya ii snfnn blnml gibi durumlar aka alanlara sylemek, onlar bekleyen tehlikeler hakknda uyararak, baka bir uygarlk programyla onlar sosyalizme armaldrlar. Trkiyedeki emekileri bir lm perendesi atmaya armaldrlar. Sadece planl ekonomi araclyla kalknmaya daha zgr ve eit ilikilere ynelik, bir lkeyle snrl bir modelin yaama sans olmad gibi, insanln sorunlarna bir cevap olmadn sylemek zorundadrlar. Trkiyede hi bir sosyalistin soruna byle yaklatn grdnz m? Gremezsiniz. Aksine onlar ne baka bir uygarlk projesinin gereklemesinden sz ederler ne de bu lkenin emekilerine sosyalist dnmlere girdikleri takdirde kendilerini bekleyen zorluklar anlatrlar. Bu riyakarlktr ezilen insanlara kar. Yok DP ynetimi burjuvaziye teslim olmu da kendileri sosyalizm istiyorlarm. Kimse ciddiye almaz byle sorumsuzluklar. Ezilenler de almyor zaten. Sanyor musunuz ki ezilen milyonlarca insan aptaldr; insanln en temel sorunlarn sezgiyle de olsa grmemekte iine dt kmaz fark etmemektedir? Yani baka bir uygarlk tasavvurunu, uzak gelecein bir program olarak deil, acil bir program olarak nermek zorundasnzdr. Bu program, elbette Demokratik Cumhuriyeti de planl Ekonomiyi de ierir. Ama bunlarla yetinemez, daha doarken, baka bir uygarln toplum biimi olarak, ulus ilkesinin dayand blnmeyi de reddetmek zorundadr. Yani btn dnyadaki insanlar kendi yurtta olarak tanmlamak, onlar ulusal devletleri ykmaya armak zorundadr. Tm uluslar, ulusal devletlerin yurttalarn, nasl tanmlanrsa tanmlansn, ulusun tpk bir din

69 gibi insanlarn vicdan sorunu olarak grenler ve grmeyenler olarak blnmesi iin adm atmak ve kendinden balamak zorundadr. Bu ayn zamanda, btn devletlerin bu uygarlk tasavvuruna kar hal seferlerine balamas anlamna gelir. nk onlarn ahalisine onlar ykma arsdr bu ayn zamanda. Ve ancak byle bir arnn baar ans vardr. Ayn sonuca, Dnya apndaki blnme ve apartheita kar bir program olma gereklilii de yol aar. Pek ala, Demokratik Bir Cumhuriyet, Trkiye gibi bir eik lkede, hele, ulusu bir hukuki kavram olarak tanmlar, dil ve kltr ulusun tanmndan dlarsa, Orta Dou lsnde, Bizans, Osmanl alannn refah ve demokrasiye gemesini salayabilir. Zaten PKKnn veya Krt hareketinin program da tam budur. Ama bu ne anlama gelir? Bu eni sonu, bir grup nc dnyalnn birinci dnyallar arasna katlmas anlamna gelir. Yer yz lsndeki apartheiti kaldrmaz, onun snrlarnda belli bir deiiklik yapm olur sadece. Bu ise bir sosyalist asndan savunulmas mmkn olamayacak bir eydir. Bizler her hangi bir ulusun veya uluslar grubunun imtiyazllar arasna katlmasn programmz olarak koyamayz ve bunun iin savaamayz. Bu sosyalizm idealinin terki demektir. Ve nihayet bu imtiyazllar arasna katlanlar, tpk bu gnn imtiyazllar gibi, yeryz lsnde eitliki bir dzen istemekten yana olmayacaklardr. Hayr, kimilerinin sand gibi, demokratik bir cumhuriyette Trkiye byk bir askeri emperyal bir g ortaya kaca iin falan deil; (Btn bunlarn olup olmamas bir yana. En iyi biimini dnelim. evresine demokrasi getiriyor. inde yoksullua son veriyor. Mthi bir zgrlk ortam salyor. Btn komularyla bar iinde. Onlardaki demokratik dnmleri destekliyor. Btn bu koullarda bile, savunulamaz dnya proletaryasnn genel kar asndan. nk btn bunlar, bir grup insann daha Avrupa veya Amerikallarn yaad refah ve zgrlk dzeyinde yaamas sonucunu verir. Yani bir lkenin snf atlamasdr adeta.) bu dnya apndaki sosyalist bir program asndan, yeryzndeki apartheiti kaldrma ve baka bir uygarl taslaklatrmann acillii bakmndan savunulamaz. Bunu savunmak ulusal sosyalizm anlayn savunmak demektir. Yani bir ulusal olmayan sosyalist, Trkiyedeki insanlara, aka unu sylemelidir: Demokratik bir cumhuriyet bir cebirsel forml olarak ak bir biimdir. Ama bu cumhuriyet, kendini sadece ulusun tanmndan dil ve kltr dlamakla yetinirse bu blge iin bir zm sunabilir, sizlerin refah ve demokrasi adasnda yaamanz salayabilir, sizin kendinizi kurtarmanz ve yeryznn imtiyazllar arasna gemenizi salayabilir; ama insanln bu gnk sorunlarnn zm olamaz, bunun iin sosyalist bir uygarlk gerekir, bunun alfabesi de ulusal olanla politik olann akmasn reddetmektir. Ama bu da ok zor ve meakkatli bir itir. Sossyalisler bunlar demek, farkl bir programla kmak zorundadr.

70 Sorunu byle koyan bir tek sosyalist grdnz m Trkiyede? Yok. Byle bir program olan var m? Yok. Sosyalistlerin program yok derken bundan sz ediyoruz. Ve onlar bu sorunlarn hepsine gzlerini kapyorlar. Aslnda byle yaparak kendilerini de yok olmaya mahkm ediyorlar. Kendilerinin ulusal sosyalistler olduklarn itiraf etmi oluyorlar. Byle bir sosyalist programn bir ans hemen hemen hi yok denecek kadar azdr. Bunu zaten son yllarn btn sosyal devrim deneyleri gsteriyor. Btn Dou Avrupa halklar, Avrupaya katlmak iin sraya girdi. Niye? mtiyazllar arasna katlmak iin. Trkiyede de durum farkl deildir. Bu gn bask olmasa, kaplar alsa ve Avrupa almaya hazr olsa, 70 milyon T.C. yurttann yapaca ayn ey olur. Demokratik Cumhuriyet de bunu salar, biraz meakkatli ve kendi gcyle belki ama, byle. Aksini beklemek iin hi bir neden yok. Bunun aksi ynde kck bir entelektel akm bile yok. Yllardr bu yndeki yazdklarmz ve abalarmzn yankszl bunun en ak dier bir kantndan baka bir ey deildir. Bir baka rnek Gney Afrikadr. Brakn baka bir uygarl bir yana, sosyalist karakterde deiiklikler bile yapmak istememitir. Gney Afrikada ANC esas olarak iilere dayanan, sosyalizm amal bir rgtt. Bu gn Gney Afrikadaki btn devlet yneticilerinin ou, daha dn hapishanelerde onlarca yl geirmi devrimci sosyalist insanlardr. Ama bu gney Afrikann bir kapitalist lke olarak kalmas gereini deitirmemektedir. Zaten bu insanlar, Gney Afrika iilerine hadi sosyalizme gemeyi deneyelim deseler, bir dakika bile bulunduklar yerde kalamazlar, bizzat o iiler ve halk tarafndan kovulurlar. Kovulmasalar ve iiler byle bir lm perendesi atmay gze alsalar bile bu sefer o rejimin kapitalist dnyann bask ve boykotlar karsnda ayakta kalma ans yoktur. Bu gnk koullarda, Gney Afrikal ii bana bir de toplumsallatrma diye yeni bela almak istememektedir. Hi bir baar ans olmadn bilmektedir. Ama bu gnk koullarda, Gney Afrika mallarnn Afrika pazarnda satlmas sayesinde durumunu belki biraz daha dzeltebilir. Gney Afrika devleti, elbette komularndaki demokratik gleri ve dnmleri desteklemektedir. Hatta AIDSe kar ila sorununda olduu gibi, Emperyalist tekellere de kar kmaktadr. Ama bu onun, ayn zamanda demokrasi yayan, demokratik gleri destekleyen, Afrika apnda, ynetiminde yllarca hapishanelerde yatm komnist inanl devrimcilerin bulunduu bir kk emperyalist lke olduunu da hi kimseye unutturmamaldr. te Demokratik bir Cumhuriyet aa yukar Gney Afrikann Orta Doudaki benzeri gibi bir ey olur. Blgedeki demokratik gleri glendirir. Birbiri pei sra muhtemelen diktatrlkler yklacaktr. Orta douluk kltr temelinde, tpk bu gn Avrupa birliinin Avrupa Kltr diyerekten bir Avrupa ulusu kurmas gibi, bir federasyon

71 veya orta dou birlii oluacaktr. lkeler arasndaki bu yaknlama, savunma giderlerinin azalmas; birbirine destek olma; ortak byk pazar; demokrasi nedeniyle toplumsal eitsizliklerin azalmas; byle gl bir ekonomi ve politikayla ABD ve Avrupann dayatmalarna kar daha byk direnme yetenei vs.. Bu ne demektir? Bu iilerin ve halkn siyasi egemenlii altnda bir kapitalizm demektir. Yani iktidar alan iiler ve yoksullar, sosyalist dnmlere girmemekte ve kapitalizm erevesinde kalmaktadrlar. Bunun nasl bir ey olacan anlamak istiyorsanz svee bakn. Bu geen yzyln banda Pavrus Efendinin ngrdnn gereklemesidir. Elbette Demokratik Cumhuriyet, Trkiyede ancak, Emekilerin ve ezilen ulusun byk bir mobilizasyonuyla kurulabilir. Bu gn var olan devlet cihaz batan aa tasfiye edilip, iktidarn halkn temsilcilerinin elinde olduu, brokratik ve militer olmayan, hatta kullanld takdirde snfsz topluma gidiin arac olabilecek bir devlet. Geen yzylda Rusya balamnda bu olaslk gndeme gelmiti. Yani demokratik tarihsel grevler, ii snfn ve kylleri iktidara getirebilirlerdi. O zamanlar Pavrus Efendi, bunun bir ii iktidar altnda kapitalizme yol aacan sylyordu. Troki ise, bunun devrimin dinamiiyle byle kalmayacan, iilerin sosyalist dnmler yapmak zorunda kalacaklarn n gryordu. Sonraki gelimeler tam da Trokinin dedii gibi olmutu. Ama Tarih imdi Trokiden intikam alyor ve Pavrus Efendinin ngrsne geerlik kazandryor. nk iiler, devrimin dinamiine ramen, kendilerini kapitalizm erevesindeki deiikliklerle snrlyorlar ve bu ynde eilim gsteriyorlar. Gney Afrika, Nikaragua, Dou Avrupa devrimlerinin gsterdii Sonular ve Olaslklar bunlar. Yani artk Srekli Devrim deil, Trokiye nazire, Sreksiz Devrim sz konusu. Geen yzylda, Pavrus Efendinin n grs, sve gibi lkelerde gerekleti. svete gerekten iiler iktidardayd ama bu iiler kapitalizmi ykmyor sadece kapitalizm erevesinde sosyal devlet ve zgrlklerle yetiniyorlard. Kendi refahlar iin, gereinde Alman Faizmi ile bar iinde ticaret yapmaktan ekinmiyorlard. sve mucizesi, tam tamna iilerin egemenlii altnda bir kapitalizmin ne olacan gsterir. Yirminci yzyl boyunca geri lkelerdeki btn devrimler, Trokinin n grd biimde gerekleti. Demokratik tarihsel grevler, sosyalist devrimlere yol at. Ama brokratik olarak yozlam biimlerde. Ama bu gn dnyann hi bir yerinde iilerin sosyalizme cesaret edeceklerinin en kk bir izi yokken; Dou Avrupa, Nikaragua, Gney Afrika devrimlerinin izledii yol ortadayken, Pavrus Efendinin grnn tekrar gncellik kazand grlr. Aslnda Gney Afrika bunun ifadesidir. Gney Afrikada ii snf kendini kapitalizmle snrlam bulunmaktadr.

72 Bu gnn dnyasnda, Devrimci bir dalga demokratik grevleri tamamlama temelinde iileri ve kylleri ve dier ezilen kesimleri iktidara getirebilir. Ama bunlar, Trokinin n grs ve yirminci yzylda gerekleenlerin aksine kendilerini demokratik grevlerle snrlarlar. Bylece ii ve emekilerin egemenlii altnda, bir zamanlarn svei benzeri kapitalist lkeler olanakldr. te Trkiyede olacak olan da muhtemelen budur. Bu Demokratik Cumhuriyette iiler ve emekiler, hadi gelin, sosyalist karakterde dnmler yapalm, gelin bir sosyalist uygarlk kurmaya balayalm; ulusal olanla politik olann akmasn reddedelim diyenlere oy vermeyeceklerdir. Onlar, tpk bir zamanlarn sve sosyal demokrasisi gibi, kapitalizm erevesinde kendilerine sosyal haklar verecek, zgrlklerini garantiye alacak, ama kapitalizme de fazla dokunmayacak partilere oy vereceklerdir. Bu da gerekten, blgede refah ve demokrasinin gelimesini salar. Ama bu u demektir ayn zamanda, aslnda bir sosyalist iin hi bir ans bulunmamaktadr politika yapmak iin. Kimse daha grnr ve daha az zahmetli bir iyileme ortada dururken, daha zahmetli ve sonu belirsiz bir yola girip bana yeni belalar amak istemez. ilerin, emekilerin ok gereki olduu aktr. Peki bu durumda, dnya apndaki bu program ve strateji balamnda, nasl bir taktik ynelie girilmelidir ki kk bir propaganda mahfili olmaktan kp politik manzaray ve gelimeleri etkileyebilen bir g olunsun? Sorunu bu dzeyde koyan ve tartan var m? Yok, yok, yok! Biz ise, son iki yldaki yazlarmzn hepsinde, tm politik eylemimizde, tam tamna bu sorunu tartyor ve ulatmz sonulara gre davranyoruz. Dediimiz zetle udur: Demokratik Cumhuriyet cebirsel bir formldr. Bu formln iindeki glerin hedefleri ve arlklar belirleyecektir onun somutta alaca anlam. Bu pek ala, i ve Kyllerin egemenlii altnda, tpk svete olduu gibi, daha sosyal adaleti ve zgrlk bir kapitalizm; sve gibi bir emperyalizm ile de sonulanabilir veya Sosyalist bir uygarln tohumu da olabilir. ok zayf bir olaslk olsa bile. Eer biz sosyalistler, bu gn eer bu demokratik cumhuriyet mcadelesinin ncln yapabilir ve bu mcadeleyi baarya ulatrabilirsek, bunun verdii prestijle, daha ileri gidilmesi iin daha fazla szmzn dinlenme olasl olabilir. Gerek amacmz ve bunun zorluklarn hi gizlemeden, Demokratik Cumhuriyet cephesinin en tutarl ncs olmaktan baka doru bir taktik olamaz. Eer bu mcadeleye nclk eder ve bir prestijimiz olursa, bu lkede etkili olmasak bile, iiler Demokratik Cumhuriyete ulatklarnda bize deil de, kapitalizmi srdrecek partilere oy verdikleri takdirde bile, bu selden geriye epey bir kum kalr, bunu yan sra dnyada eitliki fikirlere yeni bir canllk ve itibar verilebilir. Bu program dnyann yoksullarna duyurulmu olur ve kim bilir, bir yerlerde bakalar, buralarda cesaret edilemeyene daha iyi bir hazrlkla cesaret edebilir. Sorunu byle koyan ve tartan var m? Yok, yok, yok.

73 Btn bu denilenler nda toparlayalm. Dnya apndaki bir program asndan baktmzda, gnmzn dnyasnda Trkiyede bir sosyalist iin, Demokratik Cumhuriyeti savunmak u problemleri ierir. On dokuzuncu yzylda olduu gibi, Demokratik Cumhuriyet, sosyalizme giden yolda en uygun koullar salamayabilir. O zamanlar, geri lkedeki bir Demokratik Cumhuriyetin sosyalizm uruna mcadele iin en elverili koullar yarataca kabul ediliyordu ve bu doruydu. Ama bu gnn dnyasnda, o lkenin imtiyazllar arasna katlmas gibi bir anlama sahip olabilir. Yani salad refah ve demokrasi ortamyla, o lkenin halkn yeryznn imtiyazllar arasna geirir. Ama bu ayn zamanda, btn bugnk zengin lkelerde de olduu gibi, fiilen o lkenin sosyalizmden uzaklamas, imtiyazlarn savunur bir duruma gemesi anlamna gelir. 20. Yzylda sadece Rusyada ksa bir dnem gereklemi, sonra da brokratik yozlama nedeniyle fiilen gereklememi; yani brokratik cumhuriyetlere yol am olmakla birlikte, yirminci yzylda, demokratik cumhuriyet fiilen iilerin ve kyllerin iktidar ve onlarn da kendilerini snrlamamas nedeniyle sosyalist dnmler anlamna geliyordu. Yani snfsz topluma giden bir ierik kazanabiliyordu bu cebirsel forml. Ama i ve kyllerin kendilerini demokratik grevlerle snrlamas halinde, (ki bu gnk dnyadaki btn veriler bunu gsterir ve aksi ynde hi bir belirti yok iken) Demokratik Cumhuriyet, fiilen kapitalizm erevesinde bir i ve emekiler hkmeti anlamna gelebilir. Ama bu da bu gnk dnyann fiili siyah ve beyaz blnmlnde, sosyalizme yaklama deil, uzaklama anlamn kazanr. Yani bu Demokratik Cumhuriyetin emekileri, yeryz lsnde eitliki bir dzenden karl olmayacaklar demektir. Demokratik Cumhuriyet, yeryznn siyah ve beyaz blnmesi koullarndaki sreksiz devrim boyutuyla, kendisini srf demokratik grevlerle snrlad takdirde, imtiyazllar arasna katlma sonucu verir. Bu ise sosyalizmden fiili bir uzaklama demektir. Birincisi bu noktadan problemlidir. nk bu dnyada smr ve basknn ortadan kaldrlmasna azami bir katk anlamna gelmez. kincisi, sosyalist programn artk dnya apnda baka bir sosyalist uygarlk program olmas gerektiidir, dolaysyla bulunduunuz lkedeki programnz da baka bir uygarln tasarsn iermelidir. Demokratik Cumhuriyet ise, sadece siyasi bir cebirsel formldr. Bir uygarlk tasars iermez, bu baka uygarln siyasi biimi ne olmaldr sorusuna cevap deildir. Krt hareketinin ve demokratik hareketin program olan veya olmas gereken, ulusun tanmndan dil, kltr ve etniyi dlama, dillerin eitlii gibi siyasi biimler, burjuva uygarlnn biimleridirler; onlar bu uygarln temel var olu biimi olan ulusal olanla politik olann akmas anlayn dlamaz ve reddetmez, sadece ulusal olan farkl tanmlarlar.

74 O halde, siyasi biimi, ulusun tanmndan dili ve etniyi dlayan, ulusu yeniden tanmlayan bir demokratik cumhuriyet, sosyalizme geiin sosyalist bir uygarln biimi olamaz, ancak nasl tanmlanrsa tanmlansn ulusal olanla politik olann akmas ilkesini reddeden bir demokratik cumhuriyet sosyalist bir uygarln biimi olabilir. Bu ayn zamanda hem imtiyazllar arasna katlma sorununa yani dnyadaki rk apartheit sitemine bir zmdr, hem de sreksiz devrimin kmazna, ileri ve zengin lkelerin iilerine bir baka uygarlk tasavvuru ile tarafszlatrma veya kazanma sorununa bir cevaptr. O halde, nasl devrimci demokrasi, Demokratik Cumhuriyeti tanmlayan ierii, ulusun tanmndan dil ve etniyi dlamay koyuyorsa, biz de ulusal olanla politik olann akmasn reddeden bir demokratik cumhuriyet istediimizi koymalyz. Bu hem demokratik mcadelede yer almay salar hem de ayr bir bayran olmasn. Yani, sosyalistler olarak uluslararas boyutta azami katkmz ne olabilir sorusunu sormadan bu gn Trkiyede program sorununa devrimci demokrasiden farkl bir program nerilemez. Trk sosyalistlerinin kmaz tam da buradadr. Demokratik Cumhuriyeti kabul edenleri bile, Krtlerin gelin birlikte rgtlenelim deyilerine dnya apnda sorunu koymadklarndan programatik ve stratejik bir gereke gsteremezler. Sorunlar Somut Olarak Anlatmla Denemesi (nc Blm)

lk iki blmde Demokratik Cumhuriyetin ne olduunu; sosyalistler tarafndan savunulabilecei ve savunulmas gerektiini grdk. Btn o uzun aklamalar sanrz, Ankaradan Komnistlerin ne Demokratik Cumhuriyeti ne de bizim Demokratik Cumhuriyeti ve ona bal olarak tarttmz sorunlar anlamadn gstermitir, ama biz yine de daha dorudan bunu gstermeye alalm. nk Trkiyenin allm dnce tembellii ortamnda, grler deve hamuru gibi hazrlop yutulmaya hazr halde verilmedike, hatta imgelerle beslenip vizualize edilmedike kimse yazlanlardan uygun mantki karsamalar yapp gereken sonulara ulama abasna girmez. Bunun iin, bu blmde sorunu biraz daha da somutlayalm ya da resimleyelim. Bunun iin sorunu biraz daha bakkal gibi koyalm. * Diyelim ki, Trkiyede emeki halk ayakland, Ekim Devrimi, Byk Fransz Devrimi, Nikaragua veya ran devrimi gibi, yle ezilenlerin sokaklar doldurduu gzel bir devrim yapt. Bu devlet cihazn paralad. Halkn zerinde ykselmeyecek, ona hizmet edecek, Birinci veya kinci Paris Komn tipi bir devlet cihaz oluturdu, yani Demokratik bir Cumhuriyet.

75 Bizim tarttmz, bu Demokratik Cumhuriyetin, bu iilerin, emekilerin iktidarda olduu Paris Komn tipi devletin ve bu iktidarn sorunlar. te biz bu Demokratik Cumhuriyetde iilerin, kyllerin politik iktidar ellerinde olmalarna ramen sosyalizme gemek istemeyeceklerini, yani kapitalizmi tasfiye etmeyeceklerini, bunun esas byk olaslk olduunu sylyoruz. ilerin, emekilerin egemen olduu ama zel mlkiyete dokunmayan bu lke, kapitalist bir lke olmaya devam eder diyoruz. Bu ise fiilen bir blge gc, bir emperyalist lke olma sonucunu verir diyoruz. Bunun nasl bir ey olduunu anlamak istiyorsanz, bir svee veya bu gnk Gney Afrikaya bakn diyoruz. Bunun byle olmayaca ynnde en kk bir eilim yok diyoruz. Son yllarn btn kitlesel hareketleri bu sonu ve olaslklar ortaya karyor diyoruz. Bizim tarttmz ise, bu sonucun ortaya kmamas iin ne yapmak gerektii. Dediimiz de zetle yle ifade edilebilir: Byle bir devrimin hazrlanmasnda biz en nde olursak, byle bir devrim baarya ulatnda szmz dinlenecek, szmzn arl olabilecei bir durumda olabiliriz. Byle bir durumda olursak da, imdiden insanla nereceimiz sosyalist uygarlk programn gerekletirmek zere o ayaklanm halkn desteini isteyebiliriz. Muhtemelen bu destek gelmeyecektir. Nfusun ok kk bir blm byle bir program destekleme eilimi gsterecektir. Buna ramen, bir miras brakmak da nemlidir. Bir rnek sunmak, bir balang yapm olmak da ok nemlidir. Ama bunun iin de ncelikle, byle bir uygarl imdiden programlatrm olmamz gerekir. Tabii insanlara sadece bu sosyalist uygarlk programn nermemiz ve onlarn desteini istememiz yetmez, bunu yaparken bu iin nice g olduunu da aklamalyz. Yani zengin lke emekilerinin yardma gelmeyecei, uzun yllar tecrit, ambargo ve tehdit altnda yaanabilecei, ama bunlara karlk bir baka uygarlk tasarsyla kar tarafn iinden blnp en geni glerin kazanlabilecei gibi. Trkiyenin btn sosyalistleri ise, sorunu, sanki iler ve Emekilerin sosyalizm isteyecekleri Allahn emri, kaderin tecellisiymi gibi koyuyorlar. Resmi daha da somutlatralm. Daha da ak yazalm. Diyoruz ki, byle bir ii ve emekiler ayaklanmas bu gnk devlet cihazn paralam; Birinci veya kinci Paris Komnnde olduu trden, ezilen ounluu bask altna almakta kullanlamayacak, ondan bamszlaamayacak ve ona hizmet edebilecek bir devlet cihaz, yani kelimenin gerek anlamnda artk devlet olmayan bir devlet cihaz rgtlemi olsunlar. Tabii burada her trl fikir, rgtlenme zgrl, serbest secimler vs. var. Hadi daha da somut olalm, devrimci dalga geni kitlelerin radikallemesine yol at ve bu gnn kk sosyalist ve devrimci partileri meclis veya o devrimin ortaya karaca iktidar organlarnda ounluk olmular; Hkmetler bu sosyalist ve devrimci partilerin arasndaki uzlamalarla kuruluyorlar. Hadi daha da somut olalm, Mihri Belli rnein, bunca yllk mcadelesine saygyla Cumhurbakan seilmi olsun. Abdullah calan babakan, Erturul Krk, Ekmek

76 ve Gl partisinden koalisyon orta olarak Medya ilerinden sorumlu bakan, DPden Ouzhan Mftolu ileri bakan, SPin bakan Gda ilerinden sorumlu bakan, Sungur Savran Ekonomi Bakan ve siz Ankaradan Komnistler de, bu devrimci lkenin bakentinin, Ankara Komnnn seilmi ve her an geri alnabilir yneticileri olun. imdi byle bir durumda, bu arkadalar, ii ve emekilere hadi arkadalar gelin u retim aralarndan zel mlkiyeti kaldralm, planl ekonomiye geelim dedikleri an iiler ve emekiler onlara Hop, durun bakalm o kadar da deil, o zaman iler karr. Btn dnya karmza dikilir. Ambargo, askeri tehdit vs. gelir. Biz bu kuatma altnda, hadi diyelim ki, kimi elikileri kullanarak askeri mdahale tehdidini atlattk, tpk bu gnk Kba gibi sabuna muhta biimde onlarca yl yaamak zorunda kalrz. Bunu ok daha elverili koullarda Rusya bile yapamad. Biz hi yapamayz. Sizler iyi ho ve drst insanlarsnz, gelin u sevdadan vaz gein, eer gemezseniz, kusura bakmayn ama sizi semiyoruz, seilenleri de geri alyoruz. Byle maceralara girmeyecek, bizim sosyal haklarmz ve zgrlklerimizi garanti edecek ama sosyalizm falan deyip de bamza yeni belalar amayacak olanlar seeceiz diyeceklerdir. O zaman, ya emekilerin dediklerine uyacak ve kapitalist bir lkenin sosyalist inanl yneticileri olacaksnz, (Tpk bir zamanlarn Kuzey Avrupadaki Sosyal Demokratlar gibi. Ya da bu gn Gney Afrikada btn devlet cihaznn tepesinde bulunan inanm Komnistler gibi. Onlarn sosyalizme inanmam insanlar olduklarn hi sanmayn. Maalesef dnceler varl belirlemiyor.) ya da hadi size uurlar olsun, bana oy vermeseniz de ben bu grlerimi savunuyorum deyip, bir muhalif kk grup veya parti olarak varlnz srdreceksiniz. Bu arkadalarn genellikle kitlelere ters dmeme gibi kayglar olduundan, kendilerini seenlerin direktiflerine uyacaklardr. Yani kapitalist bir lkenin sosyalist inanl, yneticileri olacaklar ve ne yapalm, iiler bize bu grevi verdi, iilere ters decek halimiz de yok diyerek vicdan huzuruyla grevlerini ifa edeceklerdir. Kapitalist bir lkenin sosyalist inanl yneticileri ne yapar? iler iin her trl sendikal zgrlkler ve bunlar iin gl garantiler. Uluslar zerindeki her trl basknn kaldrlmas. Tm dillerin ve kltrlerin eitlii. Kyllere tm yardmlar, kooperatifiliin teviki. Komulardaki demokratiklemeleri desteklemeler ve bar ilikiler. rnein, bu devletin bu sosyalist inanl yneticileri, Ermenistana gidip, tpk Willy Brandtn Polonyada yapt gibi, Ermeni Katliamna urayanlarn nnde saygyla eilip bunu insanlk vicdannda mahkum eder. Tarih kitaplar Orta Asya Trkl deil de, Anadolu Mezopotamya uygarlklarnn bir mirass olmaktan sz eder vs.. Bunlar oaltlabilir. te byle bir lke dev olur. Blgede Osmanly yeniden oluturur, muazzam bir g olarak ortaya kar. Burada g deyince fiziki, askeri gc anlamayn. Bu gnk Avrupann gc gibi bir g anlayn. lkelerin size katlmak iin sraya girdikleri bir g anlayn.

77 Nasl m dev olur? Sadece bir tek faktr ele alalm. Uluslara ve dillere getirdii zgrlkler faktrn. Trkiyedeki Krtler zerindeki her trl bask kalktndan ve onlarn da ayrlmas iin bir neden kalmadndan ve onlar zaten bu demokratik sistemin temel kurucularndan olacandan, ran, Irak, Suriyedeki Krtler, otomatikman bu devletin gnll taraftarlar haline gelirler. Bask yoktur, zgrlkler vardr ve Trkiye bunlara gre nispeten daha ileri ve zengin olduundan, refah ve zgrlk demektir bu. Bu durumda, bu lkelerdeki btn Krtler, tpk bir zamanlar Dou Avrupada olduu gibi, Trkiyeye kapa atmaya alacaklardr. Eh bu lke, komularyla bir de, bu gnk Avrupa Birlii gibi, rnein Ortadou Demokratik Federasyonu gibi bir tasarya sahipse, bu lkeye birey olarak kapa atamayanlar, lke olarak kapak atmann mcadelesine gireceklerdi. Yani imdi Trkiyede Avrupa Birlii balamnda olann aynsn, ran, Irak, Suriye, Kafkas lkelerinde yapmaya alacaklardr. Yani lkelerinde Demokratik Cumhuriyet mcadelesi vererek, Kopenhag kriterleri gibi Ortadou Demokratik Federasyonu kriterlerine ulama mcadelesi vererek byle bir federasyona katlmaya, refah ve zgrlklerden nasiplenmeye alacaklardr. Bunun blgede demokratik devrim ve dnmleri nasl kkrtaca tasavvur edilebilir. Ama imdi gelelim iin can alc noktasna? Sadece bunlar deil, Kafkaslardan Abazalar, Ermeniler, Azeriler vs., randan Laikler, Hristiyanlar, Azeriler, Trkmenler. Iraktan Trkmenler, Krtler, iiler Araplar, Suriyeden Krtler, Araplar, Snniler, Irta Asyadan Kazaklar, Krgzlar, Trkmenler, zbekler bask altnda olduklar, akrabalarnn burada olduklar gibi gerekelerle, binlerce yoldan sizin lkenize, refah ve zgrlklerinizi paylamak iin gelmeye alacaklar. Tpk bu gn Avrupaya olduu gibi. Bunlar ne yapacaksnz? Keza u an Trkiyede yz binlerce hatta milyonlarca Moldavyal, Rus, Romen, Polonyal, ranl gmen ii veya mlteci de var. Bunlar ne yapacaksnz? Bu insanlar tpk bu gn Avrupann yapt gibi, snrlarnzn dnda m tutacaksnz ve ihtiyacnz olan kadarn m alacaksnz? Bu tam tamna yeryz lsndeki apartheitin yeniden retilmesi olmayacak mdr? Yok onlara isteyen gelebilir, gelen de lkedeki insanlarla ayn sosyal ve siyasi haklara sahip olabilir mi diyeceksiniz? Byle dediiniz takdirde, kimse size oy vermeyecektir. Kimse refahn paylamak istemeyecektir. Keza, herkes evinde veya i yerinde veya bunlarda olmasa bile gastronomide, temizlikte, igcnn yeniden retimini ucuza getiren alanlarda bu modern kleleri altrmakta ve bunlarn emei zerinde daha refah iinde yaamaktadr. Bunlarn klelerini zgrletirmeye kalktnzda, tpk Avrupadaki gibi rk partilerde rgtlenmeye balayacaktr birden bire sizi o zamana kadar demokratik talepleriniz nedeniyle destekleyen iiler. lgintir, u ana kadar Trk sosyalistlerinden hi kimse, Trkiyede oturan milyonlarca politik ilticac, kaak ii, Dou Avrupalnn eit haklar diye bir slogan atmak bir yana

78 bu konu zerine kafa bile yormu deildir. Bu ne biim bir enternasyonalizmdir ki, dou Avrupallarn ve politik mltecilerin kle olarak altrlmasnz hi sorun yapmamaktadr? Hasl u stnkr yaplm karsamalar bile, yneticileri inanm sosyalistler olan bu ii kyl iktidarnn aslnda rk bir iktidar olacan gstermektedir. Ama bu rkl daha da iyi gze batrmak iin, buna bir de sosyalist tedbirler ekleyelim. Yani bu ii kyl ayaklanmas, hzn alamad ve tuttu bir de sosyalist dnmler yapt diyelim. Dnya durumu da ok msait olsun. Ne askeri mdahale, ne de bir ambargo var. Tam anlamyla bir demokratik sosyalist lke, kalknma hz yksek, plan hedefleri hzla gerekleiyor. Bu koullarda da yukarda ortaya atlan problemler yok olmayacaktr. Komu lkelerin yoksul insanlar size kapa atmaya alacaklardr. Ne yapacaksnz? Kaplar aacak msnz? Kapayacak msnz? Aarsanz o refah srdremezsiniz. Kaparsanz sosyalist bir rklk yapm olursunuz. te Trkiyedeki sosyalistlerin tartmadklar bunlar. Biz ise bunlar tartyoruz. Bunlar tarttmzda ise, Trkiyedeki sosyalistlerin hepsinin aslnda a dnda kalm milliyetiler olduklar ortaya kyor. te Trkiye Sosyalistleri ile aramzdaki temel fark tam da bu noktada. Onlar Demokratik Cumhuriyet refaha yol amaz diyerek sorunu tartyorlar; sanki demokratik cumhuriyet dier lkelerin igalini, onlara askeri zor uygulanmasn gerektirirmi gibi; oralardaki gerici rejimlerin desteklenmesiymi gibi tartyorlar. Onlar bu refahn, demokrasinin kendisinde bir sorun grmyorlar, biz ise sorunu tam da burada gryoruz. Biz bu refaha ve demokrasiye ramen, yani soruna ramen, bu gn Demokratik bir Cumhuriyet talebine nclk yapmaktan baka bir doru politika yapma taktii olmadn sylyoruz. Ancak bu koulda ve imdiden bir sosyalist uygarlk, yani dnya apnda bir programn savunarak bu mahzurun giderilebileceini sylyoruz. Srf kendi lkenizle snrl, demokratik veya sosyalist olsun fark etmez, bir zgrlk ve refah, bir rk ayrmcs sistemle sonulanr. Trk sosyalistleri ve demokratlar bununla yzlemekten kayorlar. Hadi demokratlar anlarz. Onlar ulusal perspektiflidirler. Ya sosyalistler? Hi birisinin dnya apnda bir program var m? Sorunu bu balamda tartyorlar m? Hayr. Hepsi, Trkiyeyi sosyalist yapmaktan sz ediyor. Byle bir ey olmaz. Yani hem bir lkede sosyalizm olmaz, olsa olsa, planl ekonomi ve i demokrasisi olur. Sosyalizm snfsz toplumdur. Ona ancak dnya lsnde bir ii demokrasisine veya diktatrlne (ki ikisi ayn eydir) ulatktan sonra bir Gei Dnemi sonunda ulalabilir.

79 Hem de lkenizdeki iiler bu gnk verili durumda bunu kamulatrma ve planl ekonomi istemezler. steseler bile, sosyalist uygarlk projesi olmayan bir lkeyle snrl sosyalist tedbirlerin Emperyalist bask ve mdahale karsnda yaama ans yoktur. Hadi olduunu var saysak, bunun, yani u sosyalist Trkiyenin, aslnda retim aralarn kamulatrm, planl ekonomiye dayanan rk ayrmcs bir toplum olacan grmek ve bu sorunla yzlemek istemiyorlar? Niin mi? Tam da milliyeti olduklar iin. Tekrar edelim, Sosyalist Cumhuriyet olsa da problem ortadan kalkmayacaktr. Refahnz ve zgrlklerinizi sizinle paylamak isteyenlerle paylaacak msnz? Paylamayacak msnz? Irk ayrmcs bir sistemin sosyalist bir yesi mi olacaksnz yoksa olmayacak msnz? inde bulunacanz elikiyi daha da somutlayalm. Yeryznn byk bir blm yoksul olduu kadar her trl bask altnda. Eer sosyalist bir lkeyseniz en azndan anayasa ve yasalarnzda inanlar, rk, milliyeti veya cinsi nedeniyle bask altnda olanlara snma hakk tanmak gibi bir ilkenizin olmas gerekir. Bu ise u demektir. Bir anda milyonlarca insan, bu hakka dayanarak size gelmek isteyecektir. Ve sizin, size gelene, rk olmamak iin geldii andan itibaren eit yurttalk haklar vermeniz gerekir. Bunlar yapmyorsanz, sosyalistliiniz nerede kalr. Avrupa veya Amerika veya Avustralyadan tek farknz, planl ekonomiye dayanan bir rk lke olmanz olacaktr. Yaptnz takdirde ise, nce sizi destekleyen iiler size isyan edip, iltica hakknn ktye kullanlmasna kar yani rk ayrmcln korumaya ynelik kanunlar karacaklardr. Vize koyacaklardr geri lkelerden kimse gelmesin diye. Yani yeryznn imtiyazllar olarak fakirlerin etrafna hapishane duvarlar receklerdir. Ve ite o zaman da kendileri bir zmn deil, sorunun paras olarak ortada olacaklardr. Onlar yeryz lsnde eitliki bir dzenden karl olmayan, bu gnk Avrupa ve Amerikann emekilerinin yaptn yapacaklardr. Grld gibi, sorunu dnya apnda koymadan, bu gnk dnyann yoksul zengin ayrmna bir zm getirmeden kendi lkenizde bir sosyalizm kurma abanz, en iyi koulda rk bir sistemin savunuculuu sonucunu verir. Bundan bir tek k yolu vardr. Baka bir uygarlk program ve tm insanlar ulusal olanla politik olann kmas ilkesini ykmaya armak, yani btn insanlar yurttanz ilan etmek. Ancak bu takdirde hem rklktan kurtulabilirsiniz, hem sosyalist dnmler yapma ve onlar koruma ansnz olabilir. imdi rnein DPden ayrlanlarn, Hayat Bizi Sosyalizme aryor demesi veya Anakaradan Komnistlerin Bizler sosyalizm programmza, iilerin retim aralarnn kollektif mlkiyetine sahip karak, kendi yaamlarn konseyler vastasyla rgtleyecei bir dzen yaratma mcadelesini her eyden acil gryoruz demesi, yukardaki sorunlar ortadan kaldrmad gibi, onlarla yzlemekten ve gerek sorunlar tartmaktan kamann rts olur. Komnist bir dnya kuracaz diye slogan atyorlar.

80 Ama byle bir dnya kurmann gerek sorunlarn tartmyor ve onlara gzlerinizi kapyorlar. Ezilenlere bunun zorluklarndan sz etmiyorlar. Kendileri bunun sorunlar ve zorluklaryla yzlemeye gelmiyorlar. Aslnda Sosyalizmden bahseden yukardaki szler sadece sosyalizmin sorunlarndan kan deil, demokrasi mcadelesinden de kan rts oluyor. Sosyalizm denerek, demokrasi mcadelesinin iinde ve nnde yer alnmyor. Bylece de demokrasi mcadelesi radikal demokrasiden yoksun olduundan zayf kalyor. * imdi gelelim Demokratik Cumhuriyetin Srekli Devrim yani yaylma ve derinleme olaslna. te Demokratik Cumhuriyet tam da bu nedenle, Dnya apndaki Grevler ve Programdan hareketle savunulmaldr. Yukarda, bu gnk verili durumda, bir emeki iktidarnn kendisini byk bir olaslkla demokratik grevlerle snrlayacandan sz ettik. Elbette kapitalizme dokunmayan bir demokratik ve emekilere dayanan bir iktidar, dnya kapitalizmi iin daha katlanlabilir ve ayakta kalma ans olan bir opsiyondur. Ama bu ayn zamanda emperyalizm asndan bir tehlikedir de. Elbette bu iktidar blge lkelerinde, tpk Ekim Devriminin yol at trden etkilere yol aar. Yani o lkelerdeki demokratik gleri glendirir, onlara bir itilim verir. Bu ise, dnya petrol rezervlerinin esas byk blmnn olduu bir alanda, oligarilerin yklmas, birbiriyle bar iinde demokrasilerin kurulmas, hatta bir federasyon projesi, birbirlerine destek vermesi demektir. Bu ise, emperyalizm, bu kendisini kapitalizmle snrlam; sveteki gibi, bir dzene bile dayanamayacak ona kar mdahale edecek demektir. nk byle bir dnm, halklarna dayanan ynetimler, birbiriyle birlemeyi dnen bir federasyon projesi, yani PKKnn demokratik Orta Dou Federasyonu projesi, Emperyalizm iin bir kbustur. Her eyi bir yana atsak, sadece petrol nedeniyle bile bir kabustur. Dnya petrol rezervlerinin kontrolden kmas demektir. Bylece mesaj da zaten blgedeki oligarileri rahatsz edecek bir demokratik cumhuriyete kar, blgedeki oligarilerin ve emperyalizmin birlikte mdahalesi adeta kanlmazdr. Bu durumda, Demokratik Cumhuriyet, sadece blgesel bir proje olarak, emperyalist lkeleri iinden blemez. Emperyalist mdahaleye kar dnya apnda bir programla kar kmak zorunda kalr. Olaylarn mant onu buna zorlar. Dolaysyla, Krt hareketinin kendini kurtarmak iin Trkleri de kurtarmaya kalkmas gibi; Demokratik Cumhuriyet de kendini ya da blgeyi kurtarabilmek iin, tm dnyay

81 kurtarmaya kalkabilir. Yani Emperyalizmin mdahalesi karsnda, kendini demokratik grevlerle snrlam bir cumhuriyet, ayakta kalabilmek iin, dnya apnda bir sosyalist uygarlk projesi gelitirmek zorunda kalabilir. Krt hareketinin evrimi; bamsz bir Krdistandan Demokratik Cumhuriyet ve Orta Dou Demokratik Cumhuriyetler Federasyonuna evrimi ve zorda kalnca bu ynde adm atmak zorunda kalmas, byle bir olasln var olduunu gstermektedir. Ama emperyalist mdahale karsnda o Demokratik Cumhuriyetin byle bir evrim gsterebilmesi iin de, sosyalistlerin sosyalist bir uygarlk tasarm iin demokratik cumhuriyet projesinin nnde mcadele etmelerinin hayati bir nem vardr. Bizim btn yaptmz da bu. Trkiye sosyalistleri ise, ne Dnya apnda sosyalizmin problemleriyle ne de Trkiyedeki acil Demokrasi mcadelesinin problemleriyle yzlemiyorlar ve sosyalizm iarnn ardna gizlenerek, programszlklarn gizleme taktii uyguluyorlar. Yllardr bu konularda yazyoruz. Sorunu byle koyan, bu sorunlar tartan bir tek sosyalist hala yok. Bunun ad intihar politikasdr. Bunun ad devekuu politikasdr. 15 Mart 2002 Cuma (10 Haziran 2009 aramba - 2002 ylnda yazlm olan bu yaz at Partisi Tartmalar Grubuna gnderilmek zere gzden geirildi ve bir araya getirildi.)

82

at Partisi" Tartmalarnda Eksik Olan

Gerek bir Demokratik Cumhuriyeti savunan tutarl bir Devrimci Demokrasinin yokluu nedeniyle, hemen her tartmada olduu gibi "aznlklar" ve "uluslar" konusunun tartlmasnda da, tm kavramlar anlamlarn yitiriyor; herkes tam bir kle diliyle konuuyor ve tartmalar netlik salamak bir yana, kafa karklklaryla sonulanyor. u an Trkiye'de u grleri savunan bir "Fikir Akm", bir "Toplumsal Hareket", bir "Parti" olduunu var sayalm: "Ulusun dile, dine, etniye, kltre, tarihe gre tanmlanmas bir gericiliktir. Devletin nasl dini yoksa ve olmamas gerekiyorsa, yani inan "zel" bir sorun ise; dil, din, "etni", "kltr", "ulus" da yle olmaldr. Yani devletin "ulus"u da olmamaldr. Devletin dili, dini, etnisi, tarihi, soyu, sopu, "ulusu" olduu yerde otomatik olarak bask altndaki "uluslar" ve "aznlklar" da oluur." Byle bir izgi karsnda, bu gn ortal kaplam grlerin gerici ve uzlamac nitelikleri apak ortaya kard. * Aznlklar sorunu veya ulusal sorun, birisi ezilenleri blc ve gerici; dieri devrimci ve demokratik olmak zere iki ekilde "zlebilir". Birincisi, gerici ve demokratik olmayan zm: o aznlklarn veya uluslarn tannmasdr. Bunu yle bir rnekle aklayabiliriz: Trkiye'de devletin iddias her ne kadar laik olduu ise de, devlet laik deildir ve Snni slam'n zel bir yorumu devletin gayr resmi dinidir. nk, rnein Devlet, tm vatandalardan ald paralarla, camilere imam atar, onlarn maan verir, mam Hatip okullar aar vs.. Btn bunlarn laiklikle hibir ilgisi yoktur. imdi, byle bir devlette, Alevilerin de "tannmas"; yani rnein Cem Evlerinin de Camiler gibi tannmas; dedelere maa balanmas gibi, Snnilere tannan ayrcalklarn aynen Aleviler iin de geerli olduunu var sayalm. Bu "zm" gerici bir "zm"dr. Bu "zm", devletin inan alanna karmasn sorgulamaz. Sadece, somut olarak devletin tand ya da destekledii din veya dinler deimi olur. Devrimci ve demokratik zm, devletin Alevileri de tanmas deil, dini tmyle zel bir sorun olarak grmesi, sadece onlarn arasndaki eitlii, inan zgrln savunmasdr. Yani rnein mamlarn maann, yetitirilmesinin vs. de tpk imdi Alevilerdeki dedelerde olduu gibi btnyle cemaatin gnll katklaryla salanmasdr.

83 Byle bir Demokratik zmde, Devletin grevi, ounluk dininin, aznlk inanlarn bask altna almasn engellemek olur. Yani rnein, en Snni semtte bile, isteyenin ramazanda gpe gndz yemek yeme hakkn savunmak olur. Trkiye'de bir Politik i Hareketi, dolaysyla Devrimci Demokrasi bulunmad iin, bu alandaki btn tartmalar, gerici "zm" erevesinde yaplmakta; Burjuvazi ile Brokrasi arasndaki o kayk dv ve zmni uzlama tehir edilememektedir. Bu gn mazlum rol oynayan, politik slam bayrakl Anadolu Burjuvazisi, hibir ekilde byle bir tutarl laiklii savunmamaktadr ve savunamaz. Onun sorunu, devletin resmi slam'nn kendi savunduu slam olmamasdr. Tersinden Aleviler de, ou kez gerek bir laiklikten ziyade, ya politik slam'a kar resmi slam'la ittifaka girmekte ve brokrasinin yedei olmaktadrlar; ya da Aleviliin de tannmas gibi gerici talepler ileri srmektedirler. Halbuki gerek bir laiklik program, sadece Alevilerin deil, Ateistler, Ezidiler, Hristiyanlar gibi tm dier inanlarn da sorunlarn bir rpda ve kkten zer. * Sorun aynen "ulusal sorun"da da grlmektedir. imdi, Krtler "biz Asli unsuruz" diyerek, aslnda tpk, Alevilerin de gerek bir laiklik yerine Snnilerle ayn haklardan yararlanma politikasna benzer bir politika izlemektedirler. Yani devletin Trk devleti olmaktan kmas ve Trk-Krt devleti olmasn istemektedirler. Evet bu da bir "zm" olabilir, ama tpk Alevilerin diyanette yer almas gibi bir "zm"dr. Gerici ve anti demokratik bir "zm"dr. Demokratik bir Cumhuriyet ile byle bir talebin ilikisi olmaz. Sorun devletin Krt-Trk devleti olmas deil, Trk devleti olmaktan karlmasdr. Demokratik bir Cumhuriyette, devletin nasl dini olmazsa, din nasl btnyle zel bir sorun olarsa, devletin dili, etnisi, soyu, tarihi "ulusu" da olmaz. Politik olann, yani devletin ya da ulusun tanm, bunlarla deil, bunlara kar insan haklaryla; ya da ulusu bir dil, din, etni, soy, tarih ile tanmlamaya kar yaplr. Bunlar insanlarn, tpk din gibi, "zel sorunlar" olur. rnein: tm dillerin ve kltrlerin eitlii, herkesin ana dilinde eitim hakk olur. Byle bir lkede, her hangi bir dil ya da kltr imtiyazl olmayacandan, her hangi bir etnik, kltrel ya da dilsel politik aznlk da olmaz. Tpk gerek bir laiklikte devletin dini olmad iin herhangi bir dinsel politik aznlk da olmayaca gibi. * En ok kartrlan konu ulusun bir dile gre tanmlanmasyla, pratik bir sorun olan ortak bir anlama dilinin farkdr.

84 Demokratik bir cumhuriyette ulus bir dile gre tanmlanmayacandan ulusun dili olmaz; ama yurttalar gerekli grrlerse bir dil ortak konuma dili seilebilir. Ve herkes ana dilinin yan sra bu dili de renebilir. Her hangi bir veya birka dilin, bir ortak konuma dili ("Lingua France") olarak seimi, teknik bir zmdr, buna gerek olup olmad ve olursa hangi dil olaca, eitli dillerden tm yurttalarn demokratik olarak seimi ve belirlemesiyle olur. Bu dilin lkede yaayan ounluk veya aznlk dillerinden biri olmas da gerekmez ve ulusun tanmna ilikin bir sorun deildir. Bu ortak konuma dilinin, rnein bu dilin en byk ounluklarn, rnein Trklerin ve Krtlerin dili olmas bile gerekmez, pek ala o lkede hi konuulmayan bir dil, rnein ngilizce bile seilebilir. Hatta ounluklarn imtiyazl olmasna kar byle bir seim daha doru bile olabilir. ngilizce ortak konuma dili olarak seildiinde o ulus nasl ngiliz Ulusu olmaz ise, diyelim ki bir Trke veya Krte seildiinde o ulus Trk veya Krt ulusu da olmaz. Trkiye'deki en devrimci demokratik eilimleri dile getiren Krt zgrlk Hareketi bile, hala sorunu "kurucu asli unsur" erevesinde tartmakta; Krtln tannmasn istemektedir. Krt zgrlk hareketi, henz hala, ulusun (ya da devletin ya da politik olann, hepsi ayn eydir) dile, tarihe ve etniye vs. gre tanmlanmasn sorgulamamakta; tutarl bir devrimci demokrasi programn ortaya koyamamaktadr. Ama bu geri ekiliten dolay Aleviler gibi Krtler de sulanamaz. Bunun ba sulusu, byle bir program bayraklarna yazmayan sosyalistlerdir. Trkiye'de veya Orta Dou'da ulusu dil, etni, din, kltrle tanmlamay reddeden ve buna kar mcadele eden gerek bir Demokratik Cumhuriyeti savunan politik ii hareketi olmad iin, Krt hareketi de kendi devrimci demokratik eilimlerini ifade edememektedir. Byle bir ii hareketinin bulunmamasnn en byk sorumlusu da, kendileri birer gerici ulusu olan; yani ulusu Trklkle tanmlam bir devlete veya Trklkle tanmlanm bir ulusa kar mcadeleyi en ba grev olarak bayraklarna yazmayan dolaysyla bu demokratik grevi ikinci plana atp bu sistemin yedei durumuna den sosyalistlerdir. Grev, inancn, dilin, kltrn,soyun, tarihin kiisel bir sorun olduu, btn dil, inan, kltr ve dil ve tarihlerin eit olduu gerek bir Demokratik Cumhuriyet'i savunacak devrimci demokratik bir politik akm, bir hareket ve politik bir rgt ve g yaratmaktr. Ancak byle bir program ve izgi, bu gn ortal kaplam glerin, gerici ve uzlamac niteliklerini grmeyi salayan bir mihenk ta olabilir ve devrimci demokrasiyi daha tutarl bir izgiye ekebilir. *

85 "at Partisi" tartmalarna biraz da bu programatik sorunlardan hareketle girmek daha doru olacaktr. Olmayan ve eksik olan budur "at Partisi", toplumda byle Krtln tannmasna deil, Trkln veya her hangi bir ulusa gre politik olann, devletin veya ulusun tanmlanmasna kar bir programla ortaya kar ve tartmalar bu mecraya akarsa, "at Partisi" daha domadan tm toplumu deitirmeye balayabilir. imdi soruyoruz DTP'ye EMEP'e ve SDP'ye dier tm bu konuda yazan ve tartan arkadalara: devletin byle dini olmamas gibi "ulusu" da olmamas veya ulusun (Devletin, Politik olann), dile, dine, etniye, tarihe gre tanmlanmaya kar tanmlanmas; Trkln, Krtln vs. kiilerin zel, "kltrel" bir sorunu olmas konusunda somut olarak ne diyorsunuz? 12 Nisan 2008 Cumartesi Demir Kkaydn

86

at Partisi Giriimcilerine Sorular ve Bir ar

nce katlan sonra katlan, ok olan az olan, Hepimiz eit olacaz...

rgtl ya da bireysel katlan ayrm olmayacak aramzda... Program ve tz birlikte tartarak yazacaz... 20-21 Aralk Toplants Sonu Bildirisinden Yukarda aktarlan satrlarda Program ve tz birlikte tartacaz deniyor? u ana kadar, at Partisi giriimi ve tartmas iinde bulunanlar iinde hi hibir rgtten, evreden, eilimden Program ve Tzk nerisi, veya byle bir Tzk ve Programa temel oluturacak analizleri, somut deerlendirmeleri ieren bir metin veya tartmalara zemin olacak bir neri gelmedi. Bu neriler arada geen bunca ay iinde ortayla koyulmayacaksa, aka tartlmayacaksa, ne zaman nasl tartlabilir de bir sonuca ulalabilir? Bir eyler bir ekilde yanl? Bu gibi konularn, alt ay sonra yaplacak bir toplantda konumaclara verilen be on dakkalk kstl kunuma sreleri iinde tartlp zmlenecei mi dnlyor? Bunun olmayaca grlmyor mu? Ama ortadaki sadece u ana kadar hi kimsenin tartmalara temel olacak bir program nermemesi deil, esas anlalmaz olan, bata Program ve Tzk Komisyonu olmak zere, at Partisinin tm katlmclarnn, u ana kadar yaplm biricik somut program nerisi karsnda, suskunluklar, onu yok saymalar, byle bir metnin varln, nerilmi bulunduunu ve adn aza bile almamalardr. * Bir kere daha hatrlataym. 20-21 Aralk toplantsnda sz aldmda, ok kstl srede, Programn Krtl tanma deil, Trkl imha yani Trkl, politik alandan, ulusun tanmndan karmay hedeflemesi gerektiini; ve kendini Askeri Brokratik Oliarinin egemenliine son verecek radikal ve devrimci demokratik taleplerle snrlamas gerektiini, ayrca son derece basit ve somut talepler iermesi gerektiini; aksi takdirde radikal ve demokratlarn bir birliinin mmkn olmdn syledim ve Program tartmas zemini iin bir temel olarak, Ortadou in Demokrasi Manifestosu adl Program ve Program metnini, kurulmas dnlen at Partisine Program olarak nerdim.

87 Ayrca bu metnin, gerek rgs ile gerek edebi zellikleriyle, Marks ve Engelsin yazdklar, Komnist Manifestoya yknerek yazldn belirttim. Bununla da yetinmedim, bu metnin yer ald, Hamburgta yaplm, Erturul Krk, Haluk Gerger, Ragp Zarakolunun da konumaclar arasnda bulunduu bir sempozyuma sunulan bildirilerin topland, Byk Ortadou Projesi ve Sosyalist Strateji balkl kitabn, toplant kapsnn giriinde bir masaya koyulduunu, oradan bunun bedava alnabileceini de ilan ettim. Ve o gn en az 250 katlmc bu kitaptan (Dolaysyla da bu Program nerisi ve metni) bedava veya gnlnden koparsa ba karlnda edindi. u ana kadar aradan neredeyse alt ay gemi bulunuyor. 1) Hala ortada bu metinden baka bir metin, neri vs. yok zerinde tartmak iin. 2) Bu metine ynelik hala en kk bir eletiri bile km deil. 3) Program komisyonu bile byle bir metnin nerildiini, ortada bayka bir ey olmadn syleyerek olsun bu metni anm, Program tartmas iin kimsenin dikkatini byle bir metnin varlna ekmi deil (dolaysyla grevini doru yapmyor demektir bu zmnen). Bu neri karsndaki suskunluk ve yokmu gibi davranlmas ne anlama gelmektdir? Byle davranan at Partisi Giriimcilerinin ciddiyetine ve hassasiyetine nasl inanlabilir? * Evet, ben bir gc, bir rgt temsil etmiyorum. Bunun iin ciddiye alnmyor olabilirim. T- teber ah- merdan tek bir kiiyim. Ama yine o toplantnn sonu bildirisinden yukarya aktarlan satrlarda: rgtl ya da bireysel katlan ayrm olmayacak aramzda... Hepimiz eit olacaz... Deniyor. Ama bu satrlar bizzat yazanlar ciddiye almyorsa, toplumun bu satrlar yazanlar ciddiye almas nasl beklenebilir. * Burada beklenen belli bir gc temsil eden rgtlerle bir eitlik deildir. O yukarda alntladm satrlarda, bunun sylenmediini ve olamayacan biliyorum. Ama en azndan biimsel bir eitlik olmas gerekmez mi? En azndan her hangi bir kstlama gerei ve ihtiyacnn olmad ortamlarda. rnein nternet grubundaki tartmalarda.

88 Byk bir rgt eer ok daha kt ve ieriksiz bir metni nermi olsayd, Tzk ve Program Komisyonu veya dier genel komisyonlardan biri, en azndan, u rgtn nerdii u metin gelmitir der ve var olan bir metni susua bomaz, hibir ey yokmu gibi yapmazd. En azndan bir kii olarak, byle bir biimsel eitlik beklemek ok mu olur? Sonu bildirisinde sylenenleri ciddiye almak ve bir birey olarak en azndan bir biimsel eitlik beklemek ok mu naiv bir tutum acaba? imdi tekrar, 20-21 Aralk toplantsnda at Partisine Program olarak veya Program tartmasna zemin olarak nerilmi, orada datlm Byk Ortadou Progjesi ve Sosyalist Strateji balkl kitabn iinde yer alan, Ortadou in Demokrasi Manifestosu balkl metni hatrlatyorum. u ana kadar baka bir metin, bir neri olmadna ve bunu kimse de u ana kadar eletirmediine gre, bu eletirisizlii iyi niyetle, bir susu kumkumas olarak deil, skut ikrardan gelir anlamnda, kabul, itiraz edecek bir ey olmad iin ses karmama olarak m yorumlayalm. Bu metni tekrar yollayacam. Demir Kkaydn 15 Haziran 2009 Pazartesi

89

at Partisi Giriimcilerine, 20-21 Aralk Toplantsnda nerdiim ve dattm, en azndan tartmalar iin bir temel olmasn umduum Program tekrar iletiyorum. Bu Metin, Marks-Engelin Komnist Manifestosuna yknerek yazlmtr. Gereke ksm esas metini oluturmaktadr. Somut Talepler sonunda yer almaktadr. 15 Haziran 2009 Pazartesi Demir Kkaydn

at Partisi Giriimcilerine Program nerisi

Ulusuluk Hayaleti

Ortadou in Demokrasi Manifestosu

Bundan yz elli alt yl nce, Avrupay kasp kavuracak 1848 devrimlerinin arifesindeki gnlerde, Marks ve Engels adl, henz otuzuna varmam iki gen, daha sonra Komnist Manifesto adyla nlenecek bildirilerine Avrupada bir hayalet dolayor, Komnizm hayaleti szleriyle balyorlard. Ama yirminci yzyln ve gnmzn hayaleti, Komnizm deil Milliyetilik oldu. Bu gn yazlacak bir bildirinin ilk szleri: Dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti olabilir. Bu hayalet, bu gn grnd biimiyle, tam da Komnizm Hayaletinden sz ederek balayan bildirinin yazld gnlerde dodu. Ve bu hayalet, iinde bulunduumuz u gnlerde, yz yldan fazladr fel edip bld Orta Douyu, yeni kan deryalarna sokmaya hazrlanyor. Bu gn, tm Orta Dou, Kafkaslar, yani bu Byk Ortadou ya da, Verimli Hilal de denen blge, tarihindeki en byk yol ayrmlarndan biriyle kar karya bulunmaktadr. Blge, ya etnilerin, dillerin, dinlerin, kltrlerin, uluslarn birbirini boazlad bir mezbahaya dnecektir ya da bu diller, etniler, kltrler, dinler, yepyeni bir atlm iin bir birikim ve zenginlik, blgeyi yzlerce yldr ektii aclardan kurtaran bir zemberek olacaktr. Blge binlerce yldr insanln kaderinde oynad tayin edici olumlu veya olumsuz rolleri bir kez daha oynamaya aday grnmektedir. nsanln geleceinin nasl ekilleneceinde, nmzdeki yllarda Orta Doudaki mcadelelerin sonular byk bir nem tayacaktr. Orta Dounun Tarihteki Yeri Bundan on bin yl nce, ancak Sanayi Devriminin keifleriyle ve dnmleriyle kyaslanabilecek, Neolitik Devrim denen, mlekilikten dokumacla; hayvanlarn ve

90 bitkilerin ehliletirilmesinden ilk madenlerin ilenmesine kadar, saylmakla tkenmeyecek bir bulular manzumesi, o muazzam altstlk, kadn eliyle bu blgede gerekletirildi. Bundan be bin yl nce, ilk kez insanlar srekli ktlk tehlikesinden kurtaran dzenli tarma ilk gei ve ilk kentlerin kuruluu da yine burada gerekleti. Tarmn salad zenginlikle ve bollukla birlikte, o artk-rn farelerden koruyan kediler, o fazla-rn iin topraklar srmeye yarayan kzler ilk kez buralarda birer tanr oldular. Tarm sayesinde ilk kez dzenli art-rn burada ortaya ktndan tesadfi artklarn lenleri yerine, dnemsel ve dzenli kutlamalar olan bayramlar ve tatil gnleri ilk kez burada dodu. Tanr alt gnde evreni yarattktan sonra yedinci gnde dinlenmeyi ilk kez burada akl etti. Doann bahardaki uyan burada bayramlatrld. Ktlk ekonomisindeki ocuk kurbanlarndan hayvancln bolluk ekonomisine uygun hayvan kurban etmeye ilk kez burada geildi ve bu devrimler ilk kez burada bayramlatrlarak insanln hafzasna kaznd. Ama tarm ekonomisine gei insanl sadece ktlktan kurtarmakla kalmad, bunun bir de kefareti oldu: bu ayn zamanda uygarln yani snflarn, parann, devletin, yaznn da ortaya kmas demekti. Yaz, yani bilgi aacnn meyvesi, yani uygarla gei ayn zamanda masumiyetin yitirilii, cennetten kovulma idi. nsanolu Cennetten kovulup, yeryz cehennemine burada dt. Yine burada Habil ve Kabil adl kardeler arasndaki ilk cinayetin bir tarlada ilenmesi bir rastlant deil; gerek tarihin drst ve ocuksu bir saflkla anlatmdr. Tarmla birlikte ilk kez ehirler, yaz, rahipler, ticaret, para, tccarlar, snflar, devlet, ordular, siyaset, yani zetle uygarlk da ilk kez bu topraklarda ortaya kt. Bu gn Avrupann Avrupa Uygarlnn temeli olarak kendine mal etmeye alt Klasik Yunan Felsefesi bu topraklarn rn ve zirvelerinden biridir. Yunan matematikileri, doa bilimcileri, filozoflar, o zamanlar henz isimleri bile olmayan, yerlerinde bo bataklklar ve ormanlardan baka bir ey bulunmayan, Roma, Paris, Londra, Brksel veya Berlinde deil; skenderiyede, Babilde geziyorlar, alyorlar, tartyorlar ve bilgilerini zenginletiriyor; oralarda birikmi bilgileri snflandryorlar; o bilgilerden hareketle genellemeler yapyorlard. Daha sonra Avrupada doan kapitalizmle birlikte tm dnyaya yaylan, Orta dou ve Akdeniz uygarlk alannn byk tek tanrl dini, Musevilik, Hristiyanlk ve slam bu topraklarda dodu ve geliti. brahim ve Muhammet bu topraklarda kervanclk yapyor, bu topraklarn binlerce yllk geleneklerinden szdkleriyle peygamberleiyorlard. Romann evrensel boyutlarnn yanss ilk evrensel din, sa araclyla bu topraklarda douyordu. Bu topraklar in, Hint ve ran uygarlklarnn yan sra binlerce yl boyunca, en byk uygarlk beiklerinden biri oldu. Dicle, Frat ve Nil nehir boylarnda doan uygarlk, binlerce yl boyunca, tpk su yzndeki bir ya damlas gibi yava yava yayld. Tm Akdenizin Dousu, Afrikann kuzeyi ve Avrupann Gneyini kaplad. Bu bakmdan

91 Akdeniz bu uygarln bir yayldr. Akdeniz binlerce yl boyunca, kapitalizmin dou anda Atlantik Okyanusunun ve bu gn giderek artan bir lde Pasifik Okyanusunun dnya ekonomisindeki tayin edici roln oynad. Buna bal olarak blgenin siyasi biimi olan, ticaret yollarnn emniyetini salayan imparatorluklar, nceleri sadece Nil ve Dicle-Frat nehirleri boyunca yaylrken, daha sonra btn dou Akdenizi, yksek yarmadalar (Anadolu, Balkan, talya, berik) ve nehir boylarn kaplar hale geldi. Romallar Akdenize Mare Nostrum (bizim deniz) derlerdi; gerekte ise Roma Akdenize aitti. Blgenin iktisadi birlii, imparatorluklar yaratyor; imparatorluklar da blgenin birliine siyasi ve kltrel bir boyut verip onu glendiriyordu. Roma mparatorluunun snrlar, aa yukar, Bizans ve Osmanlnn da snrlar idi. Bu imparatorluklar, iyi kt bu uygarlk beiinde bir dzen salayabiliyor, tarihsel ve corafi olarak bir btn olan blge binlerce yl boyunca, insanln uygarlk beiklerinden ve zirvelerinden biri olma zelliini koruyabiliyordu. Bylece bir zamanlar Babil'in asma bahelerinin olduu yerlerde binlerce yl sonra bile, Abbasiler dneminde Badatta olduu gibi, yeni ykseliler yaanabiliyordu. Fakat blge bu gn, bu gz kamatrc gemiiyle tam bir ztlk iinde yoksulluk, gerilik, atmalar ve perspektifsizlik iindedir. Doann ona bahettii petrol ve su gibi zenginlikler onun en byk felaketi olmutur. Ama sadece doa tarihinin ona bahettikleri deil, insanlk tarihinin ona bahettii zenginlikler de, yani binlerce yllk kkleri olan kltrler, diller, dinler de, yani bizzat kendi tarihi de onun bir felaketi olmutur. Blge, sadece maddi zenginliklerinin soyulmas karsnda deil, tarihinin alnmas karsnda bile tarihini savunamaz durumdadr. Bu zengin tarih uluslar tarafndan yama edilmektedir. Bu topraklarn ocuu olan Hristiyanlk, bu topraklarn binlerce ylk tecrbe ve bilgi birikiminin bir sentezi olan Klasik Yunan Felsefesi ve bilimi ve sanat, Bat ve yeni yaratlan Avrupa ulusu tarafndan Avrupalln bir bileeni olarak blgenin tarihinden ve bilincinden alnmaktadr. Hristiyanl ve Yunan Felsefesini Avrupaya brakarak, blgeyi slam ile tanmlayarak yoksullatranlar; blgenin bu manevi soyuluunun su ortakln yapmaktadrlar. brahim ve Musa Siyonist ulusularca; Muhammet Arap ulusularnca; sa Avrupa ve baka Hristiyan nfuslu ulusularca alnmtr. nsanln tarma geiini sembolize eden bayram olan Newroz, Krt ulusuluunun bayram olmutur. yonyal ya da Atinal veya Egeli Filozoflar Yunan ulusunun mlkiyetine geirilmitir. Saddam Nabukadnezarn Irak, Trkler Smer ve Hitit ve Osmanllarn Trk; Msrdaki yneticiler Neferetit ya da Ramsesin Msr ulusundan olduuna yemin etmektedirler. Blgenin tarihi uluslar ve ulusular tarafndan alnmakta, kendilerini dine, dile, etniye gr tanmlayan uluslarn mlkiyetine geirilmektedir. Blge, kendi tarihini mlkiyetine geiren bu gerici ulusuluklar mlkszletirmeden, kendi tarihiyle barmadan; Muhammeti Araplarn, Musa ve brahimi srailli Siyonistlerin; say Avrupallarn; Sokrat, Aristo, Arimet veya

92 Sofoklesi Greklerin ve Avrupallarn; Nabukadnezar Saddam veya Irakllarn; Kavay veya Selahaddini veya Newrozu Krtlerin; Smerleri, Hititleri, Osmanly ya da Krolunu Trklerin mlkiyetinden kurtarmadan tekrar tarihine uygun bir kimlie kavuamaz. Ulusuluk ve Orta Dou Nasl oldu da, blge maddi ve manevi zenginliklerinin byle soyulmas karsnda suskun ve aresiz kald ve bu soyguna su orta oldu? Bu srrn anahtar, blgeyi kurt dalam srye eviren, onun tarihini yama eden, yirminci yzyln hayaleti ulusuluktadr. Uluslarn birbirini boazlamasna ve her dil, din veya etninin bir ulusal devlet oluturmasna karlk den Balkanlama kavramnn bu blgedeki bir yarm adann, ayn zamanda da blgenin son imparatorluklar olan Bizans ve Osmanlnn kalbi olan blgenin adn tamas rastlant deildir. Din, dil ve airetlerin birbirleriyle att kaos ortamlarn tanmlamakta kullanlan Lbnanlamann da yine dnn bu uygarlk beiinden bir blgenin adn tamas da rastlant deildir. Ve bu gn Orta Dou, yeniden bir Balkanlama ve Lbnanlama felaketine doru dolu dizgin yol alyor. Bu gidii tersine evirmenin tek yolu, blgeyi byle Balkanlama ve Lbnanlama felaketlerine srkleyen tarihsel mekanizmay anlamaktan geer. Bu blge, in ve Hint gibi dier klasik uygarlk beiklerinin tersine, blgede modern kapitalist ilikilerin gelimesiyle birlikte ortaya kan dile, dine, etniye dayanan ulusuluk karsnda hibir savunma mekanizmas bulamamtr. Bu mekanizmay bulamad srece de para para olmaya ve kanamaya mahkumdur. Ulusuluk ve Dier Uygarlklar Dier uygarlk beikleri karsnda blgeye klasik alarda g veren her ey onun gszlnn nedenleri haline gelmitir. Hibir uygarlk beii, Modern kapitalizmin ve ulusuluun saldrs karsnda, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk beii kadar zayf ve savunmasz olmamtr. in uygarl bir kyaslama olana salar. Orada onlarca farkl dilde ve lehede halk bulunmasna ve bu diller ve halklar arasndaki farklar Orta Doudaki dillerin ve halklarn farklarndan hi de az olmamasna ramen, Orta Douyu paralayan, neredeyse her dilin ve her dinin bir ulus oluturmas gibi bir sre inde yaamamtr. indeki diller, halklar ve dinler, dine, dile, soya, etniye gre uluslarn olumasna bak (erbetli) kalmlardr. Ulusuluk mikrobu inde bir hastala yol amam, in uygarlk alannn blnmesini getirmemitir. inde ulusal hareketler sadece Uygurlar ve Tibetliler gibi, farkl alfabe kullanan halklarda grlmektedir. Niin? nk inin seslere deil, ekillere dayanan arkaik yazs, farkl dillerin ayn ekillerle anlamasn mmkn klyordu. Bylece farkl dillerin farkl alfabeler ve yaz dilleri dolaysyla da farkl entelijansiyalar ve uluslar yaratmasnn maddi ve teknik koullar ortaya kmyordu. Bylece, in uygarlk alan, alfabesinin, Akdeniz uygarlk

93 alannn seslere dayanan alfabesinden ok daha ilkel olmas sayesinde, ulusuluun kendisini kurt dalam srye dndrmesinden korunmu oluyordu. Orta Douda ise, hepsi de seslere dayanan, Latin, Yunan ve Arap alfabeleri, tam tersine bir gidi iin olaanst uygun koullar sunmutur. Bu sayede her dil, ayr bir yaz diline ve dolaysyla da bir millet yaratma olanana sahip olmutur. Orta Douya in karsnda kvrakln veren seslere dayanan alfabe, ulusuluk mikrobu karsnda gszlnn koullarndan biri olmutur. Ama sadece in deil, Hint alt ktas da ulusuluk karsnda inden daha az erbetli deildir. Hindistanda da yzlerce halk ve dil bulunmasna ramen, bunlarn hi biri ayr bir ulus oluturmaya kalkmad. Bu ulusuluk, sadece kendini dinle tanmlayan ulusuluk biiminde, Hint alt ktasnn kuzeyinde, Pers ve slam uygarlnn etkisinde kalm blgelerde (Pakistan, Bengalde) bir varlk gsterebildi. Bunun nedeni de yine, Hint alt ktas uygarlnn arkaik karakterinde gizlidir. Tpk ktalarn hareketleri sonucu dier ktalardan izole olan Avustralya ya da Madagaskarn dier trlerin etkilerine kapanmas nedeniyle, oradaki canllarn yaayan fosiller olarak kalmalar gibi, Hindistan da, Himalaya dalarnn oluturduu almaz doal set nedeniyle, benzer bir sosyal izolasyon yaam, bir tr yaayan fosil zellii kazanmtr. D etkilerin ve baka halklarn istilalarnn bin ylda bir kere yaanmas nedeniyle; kapitalizm ncesi uygarlklarn temel eilimi olan kastlama orada en u noktalara varmtr. Byle bir sistemde, her etni, her dil, her halk ayn zamanda bir kast oluturmutur. Bu ise, her biri ayr halklardan oluan kastlarn ayr uluslar olarak ekillenmesinin, ayr bir burjuvazi ve entelijansiya karmalarnn maddi koullarn ortadan kaldrmtr. Buna karlk, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alan ise, tarihin yol geen han gibidir. Srekli barbar halklarn istilalar ve imparatorluklar yklar, kastlama eiliminin gelimesine hibir zaman fazla olanak tanmamtr. Kast yaps, sadece belli ilerde belli blgelerin veya halklarn uzmanlamas eilimi olarak dou halinde kalm, Hindistandaki gibi bir geisizlik, bir dokunulmaz paryalar kast hibir zaman olmamtr. Bizzat kendileri blgenin bu zelliinin bir yansmas olan Hristiyanlk ve slam gibi toplumsal sistemi dzenleyen dinler de, byle bir kastlama eiliminin nnde bir engel olmulardr. Kastlama eilimi sadece Yahudiler ve Romalar biiminde varln toplumun gzeneklerinde srdrebilmitir. Hemen grlecei gibi, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alanna kvraklk veren kastlamama, yani farkl dillerin ve halklarn belli snflar ve meslekler biiminde, jeolojik katmanlar gibi talamamas da ulusuluk karsnda onu savunmasz brakmtr. ran Pers uygarlk alan ise, ulusuluun bu meydan okuyuuna, Pers, Sasani uygarlk birikiminin ve kltrnn slam altnda devam eden biimi olan iilikle; ulusu, yani siyasi olan, iilikle tanmlayarak cevap vermitir. Ulusun, dile, soya, kltre gre tanmlanmas karsnda, dine, ama ran uygarlk alannn dinine gre tanmlanmasnn,

94 bu uygarlk alannn birliini ne kadar srdrebileceinin cevab henz ortada durmaktadr. Orta Dou ve Akdeniz ise bu soruya henz cevab bulabilmi deildir. Akdenizin kuzeyi ve Avrupann Gneyi bu cevab Orta Dou, Akdeniz alanndan Avrupa alanna geerek, yani kaderini blgenin kaderinden ayrarak en azndan kendisi iin ksmi zm bulmaktadr. Afrikann Kuzeyi, Mezopotamya, Anadolu ve Kafkaslar ise kanamaktadr ve byle giderse daha ok da kanayacaktr. Soyut bir olaslk olarak, blge iinden bir lkenin, yani Trkiyenin de, dier Gney Avrupa yarmadalar gibi yaparak, ulusu Avrupa yurttalyla tanmlayan Avrupa Birlii erevesinde Balkan Halklaryla yeni bir birlie ynelmesi belki, sadece bu lkenin yangndan kamasn salayabilir. Bizans ve Osmanlnn kalbinin Balkan ve Anadolu olmas byle bir olasl artrmaktadr. Ama yangn ve kanama blgeyi tketmeye devam edecektir. Ne var ki, somutta, bu giri, ancak, Krdistann dta kalmas ve bylece Trkiyenin Avrupann en byk ve kalabalk lkesi olmaktan kmasyla ve buna bal olarak Devlet Brokrasisinin iktidarn byk lde yitirmesiyle olabilir. Bu gnk Trkiyenin sahilleri ve bats ve ortasnda yaayan Trkler yanan evden kam olurlar. Yani imdi Kbrsllarn yapmaya altn veya Dou Almanlarn veya Dou Avrupallarn yaptn yapm olurlar. Ama bu da blgeye ilikin sorunu ortadan kaldrmaz. Eski uygarlklarn siyasi biimlerine tekrar dnmek mmkn deildir. Modern uygarln biimi olan etniye, dile dine dayal ulusal devletler ise, blgenin parampara olmasna, ulusal basklara, ulusal ve dinsel katliamlara, srekli atmalara yol amaktadr. Katliamlar ve zorla nfus deiimleri ve asimilasyon ile etnik ve dilsel snrlar ile siyasi snrlarn akmas salandnda bile, bunun yol at dmanlklar ve ortaya kan kk devletler ekonomik gelime iin ok byk bir engel oluturmaktadr. Blge sadece sava ve atma zamanlarnda deil, bar zamanlarnda da yoksulluk iinde kalmaktadr. Bu da, dnyann en byk petrol ve su rezervlerinden birine sahip olan blgenin, byk glerin bask ve oyunlar karsnda tam bir av alanna dnmesine yol amaktadr. Ve byk glerin mdahaleleri de tekrar yoksulluu, blnml ve byk glerin egemenliini pekitirmektedir. Yani kendi kendini besleyen ksr bir dng ortaya kmaktadr. Bu kmazdan nasl klr? Bu kmazdan kn bir yolu var mdr? Evet vardr. Eer bu baarlrsa, sadece blge iin deil, tm insanlk iin de bir atlm salanabilir. Bu are yine bizzat ulus ve ulusuluk denen modern fenomenin srrnda yatmaktadr.

95 Ulusuluk ve Dil inin ve Hintin gsterdii gibi, ulusun ve ulusuluun dinle, dille, etniyle, soyla hibir ilikisi bulunmamaktadr. Eer olsayd, bu gn bu eski uygarlk beiklerinde dile, dine, etniye dayanan onlarca devlet olmas gerekirdi. Ama sadece in ve Hint deil, ulusuluun ilk douu ve ilk modern uluslar da, ulusun dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle bir ilikisinin olmadn kantlar. Kuzey Amerikada ilk uluslardan biri olan ABDyi kuranlar, gp geldikleri ngiltere'dekilerden baka bir dil ve soy ya da dinden deildiler. Gney Amerikann uluslarn kuran criollolar, kendilerine kar savatklar spanyollarla ayn dili, gemii ve dini paylayorlard. Fransz devriminin ve ulusunun bayra olan renk, dile, etniye, kltre ya da dine ilikin en kk bir arm iermiyordu. lk uluslarn douunda bu ok aktr, ayn dili, dini, kltr paylatklarna kar sava iinde oluan Amerikan uluslarnn kendilerini dile, dine, soya gre tanmlamalar dnlemezdi bile. Ayn dilden ve dinden asillere ve krala kar sava iinde oluan Fransz ulusu kendini etnik, dilsel veya dinsel olarak tanmlamamt. Balangta, ulusal olan, siyasal olana gre tanmlanyordu. Siyasal olan ise feodal ayrcalklara ve egemenlie veya smrgecilie kar olua ve zgr yurttalara gre. Yurttan haklar ise, dil, din, cins, rktan bamsz nsan Haklarna gre. Bylece, ulus smrgeci ya da feodal ayrcalklara kar tanmlanm siyasal birimin haklar insan haklaryla tanmlanm yurttalarndan oluuyordu. Bu ulus, hem ierii bakmndan devrimci ve demokratikti, hem de dil, soy, kltr tpk din karsnda olduu gibi zel alana, politik alann dna atyor ve ilke olarak devletin onlar karsnda tarafszln savunuyordu. Politik olann, yani devletin, nasl dini olmuyorsa, dili, etnisi, kltr de olmuyordu. Ortak konuma dili ise sonradan dile dayanan ulusuluktakinden ok farkl bir anlama sahipti. Politik olann tanmlamasnn arac deil, teknik bir sorunun zm olarak bir anlam tayordu ve dier dillerin baka uluslar olarak tanmlanmasna yol amyordu. Alsas Lorenin Almanca konuanlar, kendini eitlik, zgrlk, kardelik ile tanmlam Fransz ulusundan ayr bir siyasi tanmlama iinde deildiler. Btn bu rnekler, bizlere ulusun ve ulusuluun znn dil, din, soy, etni, kltr, rk, tarihsel ortaklkta deil baka yerde aranmas gerektiini gsterir. Onun z politik olan tanmlamasndadr. Ulus ve Ulusuluk Nedir? Nasl Allaha inananlarn Allah hakknda anlattklarndan Allahn ne olduu anlalamaz ise, Ulusularn Ulus hakknda anlattklarndan da ulusun ne olduu anlalamaz. Nasl insanlar Allah kendileri yaratm olmalarna ramen, Allah tarafndan yaratldklarna inanrlarsa; ulusular da uluslar kendileri yaratmalarna ramen, uluslar var olduu iin kendilerinin var olduuna inanrlar. Ve inananlarn

96 Allah tanmlamas gibi Ulusu tanmlarlar. Bu tanmlama, her ulusta ve ulusulukta, tpk farkl tanr inanlarnda tanrnn tasvirinin deimesi gibi deiir. Ulusular, ulusal olan dnda bir var olu dnemediklerinden, ulusuluu da ulus gibi, tanmlarlar: her hangi bir ulusun karlarn ne almak olarak. Bu tanm ulusuluun ne olduunu deil, ulusularn ulusuluk hakkndaki tanmlarn gsterir. Halbuki yntemsel ve mantki olarak, ulusuluk, ancak, kendi dndakine gre tanmlanabilir. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas gerektii anlaydr. Ama bu politik olann rnein zel olandan ayr olarak politik olan diye bir alan olduu anlayn var sayar. Yani ulusuluk, rnein politik olann, zel olandan ayr olmayaca gibi bir anlaya gre tanmlanabilir. Ya da rnein politik olann ulusa gre tanmlanamayacan ve zel olana ait olduu, bir inan ve vicdan sorunu olduunu savunan bir anlaya gre. Ulusularn ulusuluk tanmlar, aslnda ne olduu kantlanmas gereken eyi, bir kant ve k noktas olarak ele almakta, kendini reten, iine kapal bir daire oluturmaktadr. nsanlar ulusal karlar ne almamak gerektiine inanabilirler ama ulusal olan ile politik olann birlii dncesini savunuyorlarsa yine de ulusu olabilirler. Bu anlamda, enternasyonalistlerin hepsi ulusudur. Zaten bu sayede, yirminci yzyl boyunca ulusuluk zafer yryn enternasyonalizm bayrayla gerekletirmitir. Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar Ulusuluun iki n koulu vardr. Toplumda, politik, yani devlete ilikin olan olarak tanmlanm ayr bir alann varlnn var saym. Yani, zel, Ticari, Kamusal gibi bir de Politik bir alann varlnn kabul ulusuluun n kouludur. Ama bunun da n koulu, bunlarn ayr alanlar olduunu dnmektir. Yani zel ve Politik gibi kavramlar olmadan ulusuluk olamaz. Ancak bu kavramlar ortaya ktnda, zel olan nedir, politik olan nedir ve neye gre belirlenir gibi sorunlar ortaya kar. Ulusuluun ikinci koulu bu ayrm ortaya ktktan sonra, politik olann tanmnda kar. Politik olan ister yurttalkla, ister dille, ister dinle, ister etniyle, ister belli bir blgede yaayanlarla snrlayan ve onlarla akmas ilkesine dayanan her anlay ulusuluktur. Bunlardan hangisinin geerlik kazanacan tarihsel ve ekonomik durum, snflar, onlarn ilikileri ve gleri belirler. Ulusuluk, ancak, nasl tanmlanrsa tanmlansn,(yani ister bir devletinin yurttalarnn haklaryla, ister etniyle, dille, rkla, dinle tanmlansn) ulusal olann zel, inan alanna, yani ulusuluun dinleri att yere ve kendisinin de gerekte ait olduu yere atlmasyla, yani politik olanla akmas ilkesinin reddedildii yerde biter. Ulusuluu, dine, dile, etniye gre tanmlamaktan vazgemek ulusuluun ve ulusal devletin sonu deil, ulusuluun bir biiminin sonudur. Ulusuluk, nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann belli bir ekilde snrlanmas olduunda daima var olur.

97 Ulusu politik alann dna itmek bile, tpk hak eitlii gibi, hala burjuva toplumunun ufku iindedir. Bu henz, zel, ticari, kamusal ve politik gibi ayrmlarn kabuln var sayar. Henz bu ayrm amamakta, kabul etmekte, ama o ayrm erevesinde politik olan snrlamay reddetmekte ya da ulusal olan zel ve inan alanna koymaktadr. Bu tpk, henz zenginliklerin grl grl akmad, herkesten emeine gre ilkesinin geerli olduu bir toplum gibidir. Ancak zel, politik, kamusal gibi ayrmlarn ortadan kalkmas, bunlarn hepsinin bir tek toplum veya komn iinde kaynamas herkesten yetenei kadar, herkese ihtiyacna gre ilkesinin geerli olduu bir topluma karlk der. Uluslarn douunda politik olan ulusal olan deil, ulusal olan politik olan belirliyordu. Ulus politik olann kapsad yurttalardan oluuyordu. Politik olan ise, balangtaki devrimci ve demokratik ulusulukta, dil, dine, soya, kltre gre deil, btnyle tesadfi denebilecek, krallk ya da smrge idaresinin snrlarna gre belirlenmekteydi. spanyollarn Gney Amerikadaki idari blmlemeleri, Gney Amerika uluslarnn snrlarn oluturmutur. Ayn ekilde Kuzey Amerika uluslar da ngiliz smrge idaresinin izlerini tar. Fransz ulusu Krallnn egemenlik alanndaki yurttalar oluturuyordu. Bunun somut tarihte hibir zaman bu mkemmellikte gereklememi, baz arplmalara uram olmas bu zn deitirmez. Yani balangta ulusal olann snrlar kendini politik olann snrlarna gre belirlerken, sonradan ortaya kan dile, etniye, dine dayanan gerici ulusulukta, bunlara gre tanmlanm ulusun snrlarnn politik olannn snrlarn belirlemesi gerektii gibi bir sonuca ulalm ve bu n yarg bu gn tartlmaz bir yaygnlk kazanmtr. Ve bu gn artk insanlar uluslar olduu iin ulusularn var olduu dncesine, yani tpk insanlarn kabul ve bilinlerinden bamsz snflar gibi uluslar olduu ve nasl snflar olduu iin snf bilinci varsa, uluslar olduu iin de ulusuluun var olduu ve ulusal bilincin olutuu dncesine alm ve bunu hi sorgulamadan kabullenmi bulunuyorlar. Bylece, balangta ve demokratik karakterli dnemde, ulus politik olana gre belirlenirken ve din, dil, soy, rk, tarih vs. onun belirleyenleri deilken, gerici dnemde politik olan ulusa gre belirleniyor gibi grnmeye ve kabul edilmeye balar. Ulusular olduu iin uluslar ortaya karken; uluslar olduu iin ulusular varm gibi grnr. Tpk tanrlar yaratan insann, kendini tanrlarn yarattna inanmas gibidir bu. Uluslar yaratan ulusular; uluslarn kendilerini yarattna inanmaktadrlar. Ulusuluk ve Din Ulusuluk modern an dinidir, ulus da modern an tanrs. Eski uygarlklarda politik, toplumsal ve zel gibi ayrmlar yoktu. Politik olan dine veya soya gre belirlenirdi. Ulusuluk, bunlar alr, politik olann dna, inan alanna atar; zel alan dedii gettoya kapatr ve orada zorla tutar. Kendisi onlarn ilevini stlenir. rnein toplumdan yani kamusal olandan ayr bir devleti, siyaseti, zeli tanmayan, komnn kendisinden baka bir ey olmayan Alevilik, ben silahl adamlar tanmyorum,

98 bende yaz yok, ben vergi memuru tanmyorum, ben bir inan deil, toplumun kendisiyim, onun dzeniyim diyemez. Dara kmann yerini mahkemeye kmak alr. Szl kltrn yerini zorla okula gidip yazy renme. Vergisiz ve silahsz bir toplumun yerini, vergiler, askerlik hizmeti alr. Byle davranmay kabul etmeyen imha edilir. Bir inan olmaya zorlanr. Aleviler de Aleviliin bir inan olduun kabullendikleri an artk, politik olann ayr olmasn ve politik olann ulusa gre belirlenmesini kabul etmiler demektir. Yani artk birer milliyetidirler. Sorun artk sadece nasl bir milliyeti olacaklarnda, yani politik olann neye gre tanmlanacandadr. Ayn ey, klasik uygarlklarn toplumsal ve siyasal dzenlerini salayan dinler iin de geerlidir. Mslman, ben eriat mahkemesinde yarglanp onun kararna uymak istiyorum; bu gnk devlete deil, o kadlarn maan karlayacak devlete vergi vermek istiyorum diyemez. Dedii an yok edilir. Bylece Mslmanlk da ayn ekilde, zel olan, inan olarak tanmlanm gettoya tklr. Klasik uygarlkta slam'n stlendiini bu sefer ulus stlenir. Mslmanlar, slamiyet'in bir inan olduunu kabul ettikleri takdirde, politik olann dnda bir inan olarak var olabilirler. Mslmanln bir inan olduunu kabul eden her Mslman, aslnda politik olann ulusa gre tanmlanmasn kabullenmi bir milliyetidir de artk. Bu nedenle slami dzen hedefi, kendi iddiasnn aksine, baka bir uygarlk ve deerler sistemi deil, bu gnk ulusulua dayanan burjuva uygarlnn yaygnlatrlmasdr. Politik slamda dile gelen eriat devleti talepleri, eski uygarla ve onun politik biimine bir dn deil; randa veya dier eriat devletlerinde grld gibi, politik olann, yani ulusun, slamn belli bir yorumuna gre tanmlanmasndan baka bir ey deildir. Yani etnik veya dile dayanan gerici ulusulukla, rnein Trk ulusuluuyla ayrl zden deil, ulusun neye gre tanmlanaca noktasndadr. Etnik milliyetilik veya dile dayanan milliyetilik nasl etniyi veya dili politik alann tanmlamasnda kullanr ve etnik ve dilsel basklarn yolunu aar ve rnein dini zel alana hapsetmeye yararsa; politik slam da dini politik alann tanmlamasnda kullanp dier dinlerin, dinsizlerin ve laiklerin zerinde bir basknn yolunu amaya buna karlk rnein etniyi veya dili zel alana hapsetmeye ve rnein randa olduu gibi, bylece bir ok etniyi ve dili bir arada tutmay denemeye. Bu anlamda dine ve onun belli bir yorumuna dayanan ulusuluk, dile, soya, rka dayanan demokratik olmayan gerici ulusuluun deiik bir versiyonudur. Bu anlamda, Molla oligarisinin veya Trkiyedeki Devlet oligarisinin ayrl modern ve gerici ayrm deil; ulusun hangi ayrmc kritere gre tanmlanaca zerinedir. Trk egemenleri, dile ve soya, ran egemenleri (veya Politik slam) dine dayanarak egemenliklerini srdrebileceklerini dnyorlar. Milliyetiliin ya da ulusuluun zaferi, eski toplumlarn yaamn dzenleyen dinlerin, birer inan, yani zele ait, politika d oluunun kabulyle balar. Bu anlamda, bu gn inan denerek, zel olann gettosuna tklan dinler, kapitalizm

99 ncesinin milletleri ve milliyetilikleri; bu gn onlarn ilevini yklenen milliyetilik de, modern an dinidir. Milliyetiliin cezas suunun cinsinden olmaldr. O nasl eski alarda bu gn ulusuluun yapt ii yapanlar inan gettosuna kapattysa, ona da ayn ceza verilmelidir. Ulusuluun cezas, onun politik alnn dna srmek olmaldr. Ne var ki, milliyetilii, en demokratik veya en gerici biimleriyle, dier dinlerin yanna, inanla tanmlanm zel olan gettosuna atmak henz bu burjuva uygarl ve toplumunun ufku iindedir nk, zel, kamusal, siyasi ayrmlarn kabullenmekte ama henz onlarn ieriini ve neye gre tanmlanacaklarn tartmaktadr. Burjuva uygarlnn ve ufkunun tesi ise, zel, politik, kamusal gibi alanlarn ayrmlarn ald noktada balar. Bir snf mcadelesi arac olarak devlet olduu srece, politik olan ve dolaysyla da zel olan ve dolaysyla bunlarn nasl tanmlanaca sorun olacaktr. Ulusal olan zel olanda tutmak ayn zamanda politik olan ulusal olanla tanmlamak isteyen karsnda bir diktatrlk demek olacaktr. Snf mcadelesi arac olarak devletin ortadan kalkmas, ayn zamanda politik olann da yok olmas anlamna gelir. Ancak politik olan yok olduunda, onun neye gre tanmlanaca sorunu da ortadan kalkar. Ve nasl, snf mcadelesinin bir arac olarak devlet ortadan kalktnda, bir kamu gc olarak, herkesten emeine gre ilkesini yani burjuva hak eitliini salamak bu gnk kamusal olana denk dyorsa ve bu da hala zal ve kamusal gibi bir ayrm var sayyorsa, burada hala burjuva uygarlnn ufku geerlidir. Bu ufkun tesine, yani zel, kamusal ayrmlarnn tesine, ancak zenginliklerin grl grl akt ve toplumun bayraklarna herkesten yetenei kadar herkese ihtiyacna gre diyebildii; demokrasi aleminin, zorunluluklar aleminin tesindeki zgrlkler aleminde geilmi olur. Demokratik ve Gerici Ulusuluk Hemen grlebilir ki, soyut bir olanak olarak Amerika ve Fransann devrimci ve demokratik ulusuluu; rnein Osmanl Topraklar zerinde yaayan tm dinlerden, dillerden halklarn padiahn ve devletin egemenliine kar mcadele iinde, sonraki blnme ve aclara uramadan; dinler, diller etniler karsnda tarafsz; ulusu demokratik devletin yurttalar ve onlarn hak ve grevleriyle tanmlam tpk ABDde olduu gibi bir ulusun ortaya kmasna yol aabilirdi. O zaman, bu orta Dou Uygarlk alan da, tpk in veya Hindistan gibi tarihsel btnln koruyabilir; halklarn boazlamalar ve katliamlarna uramadan yaayabilirdi. Yani, demokratik ve devrimci bir ulusuluk bile, bu uygarlk alannn tpk in veya Hintte olduu gibi btnln korumasn salayabilirdi. Bu olmad. nk, ulusuluun devrimci olduu, politik olann sultanlarn, asillerin veya brokrasinin imtiyazlarna, keyfiliklerine ve ayrmclklarna kar demokratik ve zgrlk taleplere gre tanmlanp, diller, diller, etniler karsnda tarafsz olduu

100 zamanlarda, henz bu topraklarda kapitalizm gelimemi; bir burjuvazi ortaya kmam; ulusuluk henz buralara gelmemiti. Ama daha sonra artk kapitalist ilikilerin yaygnlat ve bir burjuvazinin ortaya kt ada ise, artk dnyada burjuvazi ilerici deildi ve devrimci ve demokratik ulusuluun yerini gerici soya, dile, dine gre tanmlanan ulusuluk almt. rnein ulus artk Padiahn ve devletin yetkilerine, keyfiliine ve dinler karsndaki ayrmclna kar insanlarn haklaryla deil, u veya bu soydan veya dilden veya dinden olmaya gre tanmlanyordu. Peki bu devrimci ve demokratik ulusuluun yerini sonra niin ve nasl oldu da dine, dile, soya, kltre hatta rka dayanan ulusuluk ald. Niin artk hi kimse bu ilk devrimci ve demokratik ulusuluu hayal bile edemez oldu? Burjuvazinin on dokuzuncu yzyl ortasnda, ezilen snflardan korkusundan eskinin egemen snflaryla uzlamaya ynelmesi ve devrimci demokratik karakterini yitirmesine bal olarak, politik olan, feodal ayrcalklara kar yurttalarn haklarna gre deil, soya, kana, dile, dine gre tanmlamaya balad. Bu gerici milliyetiliin hayaleti komnizm hayaletiyle birlikte ayn topraklarda (Almanya ve Orta Avrupada), ayn olaylar iinde ve ona bir cevap olarak ortaya kt. Yani dnyada gerici Ulusuluk Hayaletini ortaya karan Avrupadaki Komnizm Hayaletiydi Bylece burjuvazi hem demokratik grevler hedef olmadan bir modern devlet kurma olana elde ediyor hem de geni emeki kitleler demokratik hedeflerden uzak tutulup aralarnda atma yaratlabiliyordu. Bu bakmdan, etniye, dile, soya dayanan milliyetilik, burjuvazinin ezilenleri kendi ideolojik egemenlii altna almak iin bulduu en etkili silahtr. Dolaysyla bir snf mcadelesi aracdr. Tarihin snflar mcadelesi olduu gerei, kendini tarihin uluslar mcadelesi olduu biiminde gstererek hkmn srdryordu. Yani Tarih tam da snflar mcadelesi olduu iin, uluslar mcadelesi olarak grnmektedir. Uluslar mcadelesi, burjuvazinin ezilen snflara kar mcadelesinin bir biimidir. Devrimci ve demokratik ulusuluk, bundan sonra her yerde gerici ulusuluk karsnda birbiri pei sra yenilgiler almaya balad. Devrimci Demokratik ulusuluun son ykselii ve baars, Amerikada Kuzeyin Gneye kar zaferinde grld. Bu gn hala Amerika modern uygarln modeli ve ideali olmaya devam ediyorsa, bunu, siyahlar ulusun tanmndan dlayan gerici ulusulua kar savamay gze alp bu zaferi kazanmasna borludur. Amerikann ulat refah ve zgrlklere ulamak isteyen her toplum ve blge, ulusu dile, dine, soya, rka gre tanmlayan gerici ulusulukla savamay gze almak ve ona kar zafer kazanmak zorundadr. Bu gn bile Amerikaya meyden okumak isteyen Avrupann yapmak zorunda olduu, bunu Prusya yolundan, yukardan gerekletirmekten baka bir ey deildir. Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk Burjuvazinin dnm ve gerici milliyetiliin kesin zaferi Amerikann politikalarnda son derece ak olarak grlebilir. Ulusu, beyaz adamla, yani rkla tanmlayan gneyin gerici ulusuluu ve ulusu byle tanmlayan eyaletlerin ayrlmas

101 karsnda Kuzey, bu uluslarn kendi kaderini tayin hakkdr, ulusu neyle tanmlayacaklarna onlar kendileri karar verirler demedi; (geri Kuzeyin burjuvazisine kalsayd bunu demeye de hazrd) ulusun byle tanmlanmasna kar bir sava balatt. Ama ayn Amerika, yirminci yzyln banda, Wilson Prensipleri ile ulusun sadece dile, etniye, kltre, yani gerici burjuvazinin gerici ulusuluuna gre tanmlanmasn evrensel bir kural haline getiriyordu. Bir zamanlar Gneye kar, topraklar kle sahibine fahielik deil, gmen kyllere karlk yapsn diye savaan Amerika, tm dnyaya, burjuvazinin dine, dile, soya dayanan milliyetiliine fahie olmay dayatyordu. Hibir devletin, dil, din, rk, soy ayrmcl yapamayaca gibi bir ilkenin yerini (nk gneye kar sava bu ilkede gerekesini buluyordu), uluslarn kaderini tayn hakk ilkesi, yani btn devletlerin dine, dile, soya, rka gre tanmlanmasnn meruiyeti almt. zgr kyllerin demokratik ulusuluunun yerini gerici bir emperyalizmin gerici ulusuluu almt. Bu gn de durum deimi deildir. Globalizmin hayranlar; Ulus Devletin sonunun geldiinden sz edenler; ABDnin Iraka zgrlk getirdiinden sz edenler bir eyi unutuyorlar, eer iddia edildii gibi Amerika hala o devrimci demokratik geleneklerini korusayd, askeri ve ekonomik gcn, tpk Gneye kar savanda yapt gibi, ulusun ve politik olann, dile, dine, soya, kltre, dine gre tanmlanmasna ve tanmlayan devletlere ve hareketlere kar kullanmas gerekirdi. Bu ise, nesnel olarak iilerin ve yoksul kyllerin desteklenmesi ve savunulmas anlamna gelir. nk byle bir ulusuluktan kar olan tek toplumsal kesim onlardr. Ama o Afganistanda, Nation Bildungun (Ulus inas) eriata gre yaplmasn onaylamakta ve tevik etmekte; Irak geici hkmetini, tm dinlerden, milliyetlerden dengelere ve etnik, dilsel ve dinsel llere gre kurmakta ve bu tr milliyetilie bir atlm vermekte; Trkiye gibi ulusu etni ve dille hatta dinle tanmlayan, srail gibi din ve soyla tanmlayan rk devletlere en byk destei sunmakta; demokratik bir orta dou projesini ve ulusun tanmndan dili, dini, etniyi dlamay savunan Krt ulusularna kar, Ulusu Krtlkle tanmlayan Barzani ve Talabaniyi desteklemektedir. Bylece yerli egemen snflar ve ABDnin karlar, ulus tanmlar tencereyle kapa gibi birbirine uymaktadr. Aralarndaki sorun, ulusun neye gre tanmlanacanda deil, hangi etniye ve dine veya dile gre tanmlanacandadr. karlar bu noktada atmaktadr. ABD bylece yeni boazlamalarn yolunu amaktadr. Buna ihtiyac vardr, imparatorluk ancak, dinlere, dillere, etnilere gre blnm bir dnyada kurulabilir ve srdrlebilir nk. Dile, dine, etniye dayanan gerici ulusulukla, emperyalizm ve imparatorluk planlar etle trnak gibi birbirini tamamlar. O halde blgedeki mcadele, ister blge gericiliklerine, ister ABDye kar mcadele olsun, bunlar kesinlikle, dine, dile soya dayanan gerici milliyetilikle bir mcadele olmak zorundadr. Daha dorusu, devrimci ve demokratik bir ulusuluk iin mcadele, otomatikman ABDye ve Blge gericiliklerine kar bir mcadele de olur. Onlarn

102 ayrl, ulusun dile, dine, soya gre tanmlanmasnda deil; hangi dine, hangi dile ve soya gre tanmlanacandadr. Elbette ezeni de ezileni de dine, dile, soya dayanan iki ulusuluk karsnda ezileni desteklemek gerekir. Ama bu destek bir politik destek olmaldr. Bu destek ayn zamanda byle bir ulusulua kar ideolojik ve teorik bir eletiri ile ve onun politik alternatifinin yaratlmas abalaryla birlikte yrtlmelidir. Aksi yndeki her dnce ve davran son durumada, gerici ulusuluk anlayna bir teslimiyet, devrimci ve demokratik hedeflerin yitirilmesiyle sonulanr. Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii 1848 devrimlerinde ilk kez Almanyada kan, soya, dile, etniye dayanan bu gerici ulusuluk, dier lkelerin burjuvazisi de ayn gerici zellikler tadndan hzla yayld. Ama onun kendisini reten bir dinamii de vardr. Bir ulus bir kere kendini byle tanmlad m, dier devletler, halklarla ilikisini de bu kritere gre tanmlamaya balar. Yani bakalarn baka dilden, dinden, olduklar iin bask altna alr veya onlarla o nedenle iliki kurar. O zaman, rnein bu baskya kar ama yine kendini dil ile tanmlayan bir ulusuluu dourur ve retir. Ama bu sefer o yani olan ve kendini ayn kriterlerle tanmlayan ulus da ayn eyi yapar ve bu bylece gider. Bu sre ve dinamik, bir bakma, iinden hayatn doduu var saylan organik orbada ilk kendi kopyasn reten molekln harekete geirdii, canllar yaratan, yeni hareket biiminin ortaya kna benzer. Bu ulusuluk karsnda, Antik tarihten ve tarih ncesinden gelen btn dil, din, kltr, etni bu yeni ulusuluun kendi ablonuna gre kolaylkla dizebildii proteinlerin yap talar olan amino asitler gibidirler. Gerici ulusuluk, biraz da bu kendi harekete geirdii, kendini reten dinamii nedeniyle bir kere ortaya ktktan sonra, bu dile, soya, etniye, dine dayanan gerici ulusuluk bir saman yangn gibi tm dnyay kaplamtr. Ulusuluk zafer yryn devrimci ve demokratik deil bu gerici ulusuluk zerinden yapmtr ve bu gn artk dnyada bir ulusa ait olmayan bir tek santimetre toprak; bir tek insan kalmamtr. Ama bu gerici ulusuluun ilerleyiine ve tarihsel zaferine en byk katk ayn zamanda ii hareketinden ve sosyalistlerden gelmitir; bu ulusuluk zafer yryn asl enternasyonalistlerin eliyle gtrmtr. Burjuvazinin demokratik ve cumhuriyeti ulusuluu terk etmesinden sonra da, onun devrimci ve demokratik dneminin ideallerini savunan iiler ve sosyalistler bunu demokratik cumhuriyet biiminde bir sre savunmaya devam ettiler. i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk Birinci Enternasyonal ve i hareketi Amerikan savanda, Gney karsnda Kuzeyi karsnda en kk bir tereddt duymadan desteklerken, ayn zamanda bu demokratik ulusuluu gerici ulusuluk karsnda savunmu oluyordu. Bu anlay erevesinde daha sonra uluslarn kendi kaderini tayin hakk olarak tanmlanan ey, kendini rnein bir etniye gre tanmlayan bir ulusun kendi kaderini tayn hakk olarak

103 deil; ulusu etniye veya dile gre tanmlamay reddedenlerin bir hakk olarak alglanyordu. Yani eer kendini, gerici ulusuluun kriterleriyle tanmlamyor, btn dillerin, dinlerin, kltrlerin eitliine dayanan, bunlarn politik bir anlamnn olmad bir Demokratik Cumhuriyette, isteyen bir ky bile, bunlar savunduu takdirde ayrlabilirdi. Cumhuriyet zgr komnlerin birlii olarak anlalyordu ve bunu engelliyecek bir mekanizme olmamalyd. Engels, rnein mehur Alman Sosyal Demokrat partinin program taslann eletirisinde syle yazyordu: "O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti; bizim de aynen sahip olmamz gereken ey budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor." Yani Uluslarn kaderini tayin hakk, Demokratik cumhuriyetin otomatik sonucu idi. Daha sonra anlam kaymasna urayaca gibi; kendini etniye, dine, soya gre tanmlayanlarn ayrlmalaryla ortaya kacak bir sonu deildi ve bu sonu da zaten tarihin de gsterdii gibi Demokratik Cumhuriyet olamazd. Ne var ki iki kanaldan bu demokratik ulusuluk ii hareketine egemen ikinci ve nc enternasyonal partilerince terk edildi. Daha Birinci Dnya Sava ncesinde, Bat Avrupann neredeyse btn sosyalist partileri, burjuvazilerinin emperyalist yaylmaclnn bile destekisi olmulard. Elbette bunun ardnda, o zamanki Sosyalist ve i hareketinin ekirdeini ve esas byk blmn oluturan lkelerin smrgelerden aldklar karlardan krntlarla iileri ve sendikaclar kendi zafer arabalarna balamalar vard. Yani bu dnyadaki ii hareketinin imtiyazl bir zmresi haline gelenlerin kendi zmre ve ksa vadeli karlarn savunmalaryd. Bu temelde, Kapitalist lkelerdeki btn Sosyal Demokrat partiler fiilen, bu gerici milliyetiliin savunucular haline gelmiler ve devrimci ve demokratik program terk etmilerdi. Elbette, bu kolay zaferde, bir ulus teorisinin ve uluslara ilikin bir programn olmamas kadar; sosyalist teorinin iindeki, onun organik bir bileimi olmayan ama iinden kt Aydnlanmann kalnts olan ilerlemeci tarih anlaynn ve Avrupa merkezciliin etkileri buna bal olarak ezilen uluslarn ve smrgelerin bir mcadele znesi olarak grlmemesi de bu gericiliin ii hareketine egemen olmasn kolaylatrmtr. Ne var ki, 1917devrimininden sonraki gelimeler, balangta sava ve devrim dneminde bu milliyetilie kar mcadele iinde ekillenmi nc Enternasyonal partilerine de egemen oldu. Bunun nedeni, geri lkede balayan devrimin, ileri lkelere yaylamamas, bu tecrit ve sava ve i sava sonucu olarak da Rus i snfnn fiili yok oluu koullarnda, bir Brokratik tabakann bu devleti ve bunun prestiji ve rgtsel gcyle de nc Enternasyonali ele geirmesiydi.

104 Bu da bir kere balaynca kendini besleyen bir sre yaratt. Brokrasinin milliyeti, dier lkelerdeki partileri ve ii hareketini Sovyet diplomasi ve d politikasnn bir avadanl olarak deerlendiren stratejileri pe pee kapitalist lkelerde ve geri lkelerde yenilgilere yol ayor, bu yenilgiler de bizzat gericiliin egemenliini glendiriyordu. Bylece rnein 1929 buhran gibi, tarihin grd en byk ve kapsaml buhranlar, hibir baar kazanlmadan ve Almanyada olduu gibi tayin edici yenilgilerle ve moral bozukluklaryla sonulanyordu. Faizm ve kinci Dnya sava bu gnahlarn kefareti ve cezas olarak gerekleebilmiti. ktidarn her trl demokrasiden uzak, brokratik, merkezi devlet aparatna borlu olan bir brokrasi, demokratik bir cumhuriyeti savunamazd. Bylece kapitalist lkelerde burjuvazinin ve Sosyal Demokrat partilerin yaptn bu sefer Sovyetler ve nc Enternasyonal partileri de yapyordu. yle ki en kt durumda bile, her trl dil, din, etni, kltr politik tanmlamadan dlamas ve tm dillere, kltrlere eitlik sunmas gereken Sovyetler Birlii topraklarnda, dillere, soylara dayanan uluslar ve milliyetler yaratlyordu. Sovyetler Birlii adnn ve bayrann her trl dile, etniye, dine ilikin armdan azade; politik olan ulusal olandan dlayan ve snrlar tanmayan gndermeleri bile unutulmu bulunuyordu. Ama bu brokrasinin zarar sadece ii hareketine olmad, smrgelerde ve geri lkelerdeki devrimci demokratik karakterdeki Komnist Partilerdeki ideolojik etkileri ve idari dayatmalar araclyla, devrimci bir kyl tabanna dayanan devrimci demokrasinin de, devrimci demokratik geleneklere ve programa yabanclamasna, Fransz devriminden bile daha geri bir ulusuluk anlayna ve brokratik devletlere yol ayordu. Nerede bu hareketler baarya ulatysa (Yugoslavya, in, Kba) Sovyet brokrasisine ramen oldu. Sovyet brokrasisinin tek etkisi, kendi gerici ideolojisini ve brokratik devlet ve burjuvazinin devrimci dnemi kadar bile olsun demokratik karakteri kalmam gerici milliyetilik hastaln onlara bulatrmak oldu. Bylece ne ileri lkelerin ii hareketlerinde, ne geri lkelerin kurtulu savalarnda ne de bizzat o Sosyalist denen lkelerde, burjuvazinin devrimci dnemindeki kadar olsun ilerici, yurttala dayanan bir ulusuluk ve demokratik bir program olmad. Hep kendini dile, soya, kltre gre tanmlayan uluslar kuruldu. Ulusal tarihler yazld ve ulusuluk vld. Btn bu nedenlerle, Tarihin garip alay, Ulusuluk hayaletinin dnyaya egemen olmasnn en byk sulusu bizzat Komnistler olmutur. Bylece, devrimci ve demokratik ulusuluu savunacak hibir modern snf kalmyordu. Burjuvazi de, iiler de gerici ulusuluun savunucularna ve yayclarna dnyordu. Hibir ezilen snf kalmyor, Balkanlarn, inin devrimci kyll ayn gerici ulusuluu savunan partilerin nclnde hareket ediyordu. Dnyadaki, kendini dile, soya gre tanmlayan uluslarn ou kendine sosyalist diyenler tarafndan kuruluyordu. Ama sosyalist hareket bu gerici ulusulua dayannca bu sefer burjuvazinin de kendini sosyalist olarak tanmlamamas iin bir neden kalmyor ve gerici milliyetilik kendini sosyalizm olarak ifade ediyordu. Bylece dnn milliyetilerinin kolayca sosyalist

105 olmalar ve sosyalist bir sylem bir gelecek vaat etmediinde de ayn kolaylkla tekrar saf milliyetilere dnmelerinde hi de alacak bir yan kalmyordu. Bu nedenle btn dnyada, dine, dile, soya, kltre dayanan milliyetiliin en militan savunucularnn eski sosyalistler veya sosyalizm yknden kurtulmu eski sosyalistler olmas hi de artc deildir. Bu yle yerlemi bir gerici ulusuluk anlaydr ki, rnein Avrupa Birliinde olduu gibi, ABDnin rekabetine kar ortak bir siyasi irade oluturabilmek iin, Avrupada dine, dile, dayanmayan bir ulusun, yukardan reformlarla kuruluuna veya globallemenin ve post Fordist retim yntemlerinin ve elektronikteki devrimin bir sonucu olarak burjuvazinin btnyle ekonomik kayglarla, ok kltrllkten, ana dilde eitim hakkndan, yani u szde ulus devletin sonundan sz edilmesine ve bu yndeki reformlara bile kar kmaktadrlar. Bylece, kendi sosyal konumlar veya znel istemleri ne olursa olsun, en gerici oligarilerin en militan destekileri haline gelmektedirler. Devrimci Marksistler ve Ulusuluk Ama btn bu gerici milliyetilik karsnda milliyeti sosyalizm anlayna kar mcadele edip, sosyalizmin devrimci geleneklerini savunma abasnda olmu kk radikal sosyalist akmlar da daha iyi bir durumda deildirler. Onlar bir kere, tarihin bu geri gidiinin nesnel koullar haline geldiini, yani dnya iilerinin yz yl nce kat ettikleri yolu, bu sefer dizlerinin zerinde kat etmesi gerektiini grememekte, demokratik bir cumhuriyet hedefini hor grp, gereklikle ilikisi olmayan, gelimi lkelerde bir buhran dneminde ii hareketinin kendi deneyleriyle bir ikili iktidara varmasnn yolunu amaya ynelik Geisel Talepleri tekrarlamakla yetinmekte, ama gerekte bir karl olmad iin de pratikte tipik sendikal-ekonomik mcadeleye gmlerek, iileri gerici Ulusulua kar devrimci ve demokratik bir mcadeleden uzak tutmakta, fiilen gerici milliyetilie hizmet etmekte ve iileri tecrit etmektedirler. Ama bunlar ayn zamanda, gerici bir ulusuluu da savunmaktadrlar. nk en iyi durumda, yani her ikisi de etniye ve dile gre tanmlanm ulus ve ulusal hareket karsnda, sadece Uluslarn Kaderini Tayin Hakkn savunarak, ulusun neye gre tanmlandn hi problematize etmeyerek ve gerici ulusulua kar bir ideolojik mcadele ve politik program gelitirmeyerek, fiiliyatta ok devrimci bir grnm altnda gerici ulusuluu da savunmu olmaktadrlar Tarih ve Ulusuluk Devrimci demokratik bir ulusuluun yani Demokratik bir Cumhuriyetin ulusunun etnisi, dini, dili, soyu olmad gibi, tarihi de olamaz. Hem genel olarak uluslarn tarihi yoktur, hem de etniye, soya, dile, dine dayanan ulusuluun aksine, demokratik bir cumhuriyetin yurttalarndan oluan bir ulusun tarihe de ihtiyac yoktur.

106 Halbuki, an sosyalistlerin yazlarna bakn, hepsi, o etniye, dile, soya gre tanmlanm uluslarn tarihlerinden, onlardaki demokratik geleneklerden sz etmektedirler. Uluslarn demokratik geleneklerinden ve tarihlerinden sz etmenin kendisi gerici bir ulus anlaynn ifadesinden baka bir ey deildir. Ancak soya, dile, dine, kltre dayanan ulusuluklarn bir tarihe ihtiyac vardr. Demokratik ve devrimci bir ulusuluun, hibir dile, dine, soya, kltre dayanmad iin bir tarihe de ihtiyac da yoktur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk bir tarih yaratmaz ve yaratamaz. Tarihi onun kendisiyle balar. Ve gerekten devrimci ise, onun ilk grevi kendisinin bir an nce sonunu getirmektir. Tpk ezilenlerin iktidar arac olacak bir devletin esas grevinin kendisinin snn hzlandrmas gibi. Byle bir ulusuluk da ilk planda, ulusal olan ile politik olann akmasn, yani snrlar amay, ne kadar demokratik olursa olsun ulusal devletlerin sonunu hedeflemelidir. En eski ulus olan Amerikan ulusunun bir tarihi yoktur. Ama gerici ulusuluun diyalektii yledir ki, gerici ulusulua dayanan btn uluslarn nedense yzlerce ve binlerce yllk tarihleri vardr. Gerekte bu tarih yoktur yaratlmtr. Bu tarih insanln tarihi yama edilerek ina edilmektedir. Ve bunun en byk sulularndan biri de, demokratik, ilerici ve hatta heretik ulusal tarihler yaratan ve yazan sosyalistlerdir. En byk gericilik, en devrimci tarihilik biiminde grnmektedir. Orta Dou, ancak tarihi kendisiyle balayan, tpk, dilsiz, dinsiz, soysuz, kltrsz ve geleneksiz olduu gibi tarihsiz bir ulus veya uluslar olduu takdirde tarihine uygun davranm olur. Osmanl ve Ulusuluk te, Roma, Bizansn devam olan, Orta Dou Akdeniz uygarlk alannn imparatorluu olan Osmanlnn ulusuluk karsnda nasl kurt dalam srye dndnn anahtar ulusuluun bu biiminde gizlidir. Ulusuluun henz devrimci olup, ulusu yurttalk haklaryla tanmlayan biiminin rzgarnn estii zamanlar; o topraklarda ne modern kapitalist ilikiler ne de byle bir ulusuluu bayrak edecek burjuvazi vard. Bunlar ortaya ktnda ise, artk ne burjuvazinin byle cesareti kalmt ne de byle bir ulusuluun rzgar. Keza onda byle devrimci ve demokratik bir ulusuluu savunacak gte bir ii snf da yoktu. Byle bir snf ortaya ktnda ise, o snfn btn partileri oktan Stalinizmin ayn gerici ulusuluunun egemenlii altna girmi bulunuyordu. Orta Douya dier uygarlklar karsnda gcn veren, halklarn ve dillerin kastlamamas ve seslere dayanan bir yaz gibi zellikler, onun para para olmasnn ve gszln temelini oluturdu. Bylece blgenin son imparatorluu olan Osmanl hem Mslman devlet snflar hem de ezilen Hristiyan halklarn burjuvazisi tarafndan gerici bir ulusuluun batana ekildi. Demokratik ve Cumhuriyeti ulusuluun sadece ok clz yanklar grlebildi.

107 Uluslar dile, dine, soya gre tanmlayan gerici ulusuluk, ulusu ayn ekilde tanyan egemen ulus veya o dinden ve dilden olanlar bask altnda tutan bir arkaik rejime kar nesnel olarak ilerici ve kurtuluu bir ilev grebilir, ama bu onun gerici zn ortadan kaldrmaz. Bu anlamda Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklarnn ulusuluu nispi bir ilericilik tamsa da, kendi benzeri Osmanl egemen devletiliinin nce dine ve sonra etniye, dile ve rka dayanan ulusuluunun ortaya kmasna ebelik de yapmtr. Kendilerini dile ve etniye gre tanmlam Balkan uluslar Osmanl egemenliine kar mcadeleleriyle nesnel olarak ilerici bir ilev grdlerse de; demokratik ve devrimci bir ulusulua dayanmadklar iin, sadece Osmanl egemenlerini deil, Mslman ahaliyi de Balkanlardan srdler. Eer gerekten demokratik karakterde olsalar ve byle zgrlkler getirselerdi, o Mslman ahali kolayca, keyfi ve baskc Osmanl egemenliine kar kazanlabilir veya tarafszlatrlabilirdi. Yani Balkanlardaki ulusal hareketler, bir Fransz devriminin Alsas Lorendeki Almanlara salad zgrlkleri salama yoluna girmeyerek, o gerici ulusuluun kendisinin benzerlerini yaratmasnn yolunu at. Bylece Balkanlardan atlan Mslman ahalinin ayn gerici ulusuluunu ortaya kard. Anadolunun Hristiyan halklarn katleden ve srenlerin nemli lde Balkanlardan kaan Mslmanlar ve onlara dayanan devlet snflar olmas rastlant deildir. Keza, Balkanlardaki gerici ulusulua dayanan devletler de kurulduklar andan itibaren dayandklar ulusuluun gerici zelliklerini birbirlerine kar da gstermilerdir. Her biri tanmn, etniye, dile, soya, dile gre yaptndan, her devletin topraklarnda yaayan dier din, etni, ve dillerin tasfiyesi ve dolaysyla bunun iin atmalar, katliamlar ve srgnler gndemden dmez olmutur. Bunun en son rnei, Yugoslavyann paralanmasnda grld. Balkanlama gerici ulusuluun bir rndr. Trk Ulusuluu Bir yandan gerici ulusuluk rneine gre, dier yandan bizzat Mslman devlet snflarnn egemenliklerini korumak iin kendilerine bir ulus yaratmak zorunda olmalar nedeniyle ekillendiinden, yani bir devlet snflarnn egemenliini korumann arac olduundan,Trk ulusuluu bandan beri en kk bir ilerici ve kurtuluu zellik tamamtr. Balkan ve dier Hristiyan uluslarn ulusal hareketleri kadar olsun nesnel olarak ilerici bir karakteri bile olmad. Trk ulusuluu, Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklara dayanan ulusuluunun aksine, onlar gibi Osmanlnn egemenliinden kurtuluun bir arac deil, Osmanlnn egemen kastnn egemenlii ve imtiyazlarn korumasnn bir aracyd. Bu ulusuluk Alman emperyalizminin Hint yolunu amak ve Rusyay arkadan kuatmak iin gelitirdii Panislamizm ve Pantrkizm ideolojilerinin de etkisiyle her zaman emperyal ve rk bir karakter de tad. Ama ayn zamanda bu ulusuluun en byk destekileri, Rum ve Ermeni burjuvazisi karsnda Mslman ahaliden bir Trk ulusu yaratarak kendine dayanaca bir ulus yaratma ihtiyac iindeki Yahudi ve

108 Sabetayc liman ehirleri burjuvazisinin de karlarnn da bir ifadesiydi. Kendine Trklerin atas diyen ve kelimenin gerek anlamnda da yle olan (Trklerin atas o ise ondan nce Trkler diye bir ey de olmamas gerekir, ki aslnda yoktur da) Atatrk, Osmanl devlet snflar ile Levantn Yahudi burjuvazisinin karlarnn bu akmasn sembolize ediyordu. O Selanikte Sabetayclarn modern okullarnda eitim grm bir Osmanl generaliydi. Bylece Mslman Osmanl devlet brokrasisi ve liman ehirlerinin Yahudi ve Sabetayc burjuvazisi, tpk Allahn insan kendi suretinde yaratmas gibi Trk ulusunu kendi suretinde yaratt. Ama kendisi, slam zrhyla zrhland iin dil ve din haricinde, bizzat Yunan ve Ermeni uygarlklarnn mirasn srdren Bizans tarafndan kltrel olarak fetih edilmi bir snf ve kastt. Bylece yaratlan Trk ulusu, Kltrel olarak Bizansl, yani Rum ve Ermeni; dil olarak Trke, din olarak slam oluyordu. Hafzasn yitirmi bir Rumluk ve Ermenilik; uydurulmu bir dil (Trk Dil Kurumu), uydurulmu bir Tarih (Trk Tarih Kurumu) ve uydurulmu bir slamiyete (Diyanet leri) gre tanmlanan bu ulus tam anlamyla izofrenik bir varlktr artk. Ama nasl Balkan ulusuluu Trk ulusuluunu kendi rneine gre yarattysa; Trk ulusuluu da Krt ulusuluunu kendi rneinde yaratt. Kendi btn hastalklarn ona da aktard ve ona aktard hastalklarn yaratt zaaflarla egemenliini srdrd. Blge in Sonu Ulusu, soya, dine, kana, dile gre tanmlayan gerici ulusuluklarn hi birisinin blgenin sorularna bir zm getiremeyecei ok aktr. Yaplmas gereken, ulusun tanmndan dili, dini, soyu, kltr, dili dlamaktr. Dili, dini, ulusu, soyu, ve tarihi olmayan; ulusu yurttalara; yurttalar haklarna gre tanmlayan bir demokratik ve cumhuriyeti yap bir k sunabilir. Blgede, Devrimci ve Demokratik dnemin kaynaklarna dnerek; ABDnin ve blge egemenlerinin ihtiyac olan gerici, dle, dine, etniye, tarihe dayanan ulusulua kar, tpk Amerikadaki Kuzey eyaletlerinin Gney eyaletlerine kar savat gibi savaacak, gerici ulusuluk karsnda demokratik ve cumhuriyetilie dayanan bir ulusuluk gerekmektedir. Bu gn var olan uluslarn ve ulusularn hepsi byle demokratik bir ulusuluun karsndadr. Amerika bu gerici ulusuluun en byk tevikisidir. O halde, Trklerin, Krtlerin, Araplarn, iilerin, hasl tm dillerden, kltrlerden, dinlerden ve soylardan insanlarn, ulusu dile,dine, soya, kltre gre tanmlamaya kar kanlarnn bir araya gelmesi gerekmektedir. Trkiyeli iiler ve halk, ulusu Trk soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Trklerle blnmeden, Krdistanl iiler ve halk, ulusu Krt soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Krtlerle blnmeden; Irakl, Suriyeli veya baka lkeli iiler ve halk; ulusu Arap soyu, dili, kltr ve tarihi ile tanmlayan Araplarla blnmeden; Yahudiler ulusu Yahudi soyu, dini, kltr ve tarihiyle tanmlayan Yahudilerle blnmeden ne her hangi bir lke demokratikleebilir ne de blgenin paralanml ve kanamas durdurulabilir.

109 Demokratik Ulusuluun kili Karakteri Bu devrimci ve demokratik ulusuluun genel olarak dnya ekonomisi ve zengin lkeler; zel olarak blge ve geri lkeler bakmndan ok farkl anlamlar vardr. Bu gn amzda, globalleme ylesine gelimitir ve zengin ve fakir lkeler arasndaki fark ylesine almtr ki, ileri lkelerdeki, en demokratik ulusuluk bile, dnya apndaki bir rk ayrmclnn, dnya apndaki bir apartheit sisteminin arac olmaktadr. Amerika ya da Avrupa m, bunlar kendi ilerinde, ulusun tanmndan btn dinsel, dilsel tanmlar dlarlarken, dayandklar ulusuluk, dnyann yoksullarnn bu hudutlarn dnda kalan gettonun duvarlar iinde tutulmasnn arac olmaktadr. Bu, en ilerici tanmlara dayanan, btnyle demokratik karakterdeki ulusuluun ve ulusal snrlarn bile retici glerin bu gnk gelimilik dzeyinde gerici karakterinin bir yansmasdr. Klasik uygarlklar anda, dnya ticareti henz ok kk ve lks mallarla snrlyken bile, ticaret yollar in, Hint, ran ve Orta Dou-Akdeniz alanlarnda imparatorluklar gerektiriyordu. Bu gn ise globalleme akl almayacak boyutlara ulamtr. Mallarn ou dnyann baka lkelerinden gelmekte ve bizzat o mallarn kendileri de baka lkelerde retilmi mallardan olumaktadr. Byle bir dnyada, ne kadar byk olursa olsun ve ne kadar demokratik kriterlere gr tanmlanm olursa olsun, ulusal devlet hibir zaman sorunlara bir zm getiremez. Ulusal devletlerin olduu bir dnyada tek zm, dnya apnda bir imparatorluk olabilir. Kapitalizmin ve emperyalizmin zm nerisi budur. Ama bu zmn kendisi bir elikidir. mparatorluk ancak bakalar paralanm ve blnm, glerini birletiremez durumdaysa mmkndr. Yani dnyay bir imparatorluun egemenlii altnda birletirmek onu olabildiince kk, iradesiz ve gsz paralara blmekle olur. Bu eilim ister Avrupann ABD tarafndan eski ve yeni diye blnmesi giriimlerinde, ister Irakta siyasi olann dinler, diller ve etnilere ve onlarn dengelerine gre tanmlanmasnda aka grlmektedir. Bu hibir zaman bir zm olamayaca gibi, ayn zamanda ok kan ve ac demektir. Buna cevap ise, mrn oktan doldurmu ve bu imparatorluun stratejisine hizmetten baka bir ie yaramayan, dile, dine gre tanmlanm uluslar hi olamaz. Bunun bir tek cevab vardr: politik olann tanmndan ulusal olan kaldrmak. Tm ulusal snrlar havaya uurmak. nsanlarn hak ve grevlerine gre olumu demokratik bir dnya cumhuriyeti. gcnn serbest dolam. Bu cumhuriyet ancak, burjuva uygarlnn, siyasal, zel, kamusal, ticari ayrmlarn kaldrp, toplumun ve insann birliinin yolunu tekrar aabilir. Bu bakmdan, gerek dnya apndaki sorunlar gerek zengin lkelerin iileri bakmndan, en demokratik bir ulusuluk bile bir gerici programdr. nk, artk o Ulusuluk, tm mallar ve sermaye serbest dolarken, i gcnn serbest dolamnn nnde bir engeldir. Dolaysyla dnya apndaki apartheit sisteminin bir arac olarak, zengin

110 lkelerden olmayan insanlar yoksullarn topland bir rezervatta tutmann arac olarak ilev grmektedir. Dnya apnda ve ileri lkeler asndan program, ulusun tanmndan dili, dini, soyu dlamak deil (ki zengin lkelerde bu byk lde gereklemitir), nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann ulusal olana gre tanmlanmasna son vermek ve ulusuu, layk olduu yere, dinlerin arasna, inan alanna, zel alana yollamaktr. Bu pratik olarak btn snrlarn kalkmas anlamna gelir. Aslnda dnyann yoksullar imdiden ayaklaryla bu programa oy veriyorlar. Denizlerde, da doruklarnda, nehirlerde; yayan ya da derme atma kayklarla, gemi ambarlarnda, trlarla bin bir yoldan o ulusal snrlar ve duvarlar amaya, hapsedildikleri rezervattan ya da dev Bantustandan kamaya alyorlar. Bu anlamda dnya apnda i gcnn serbest dolam; gittii yerde alan ve vergi verenin tm sosyal ve siyasal haklara sahip olmas, her demokrat ve sosyalistin, her iinin savunmas gereken asgari bir programdr. Ama zaten bu program, fiilen, ulusal devletlerin sonu ve ulusal olann zel ve inan alanna tklmasndan baka bir ey de deildir. Ne var ki, byle bir program, zengin lkelerin emeki ve iilerince savunulmamaktadr. Savunulmamasnn nedeni de udur: Byle bir programn gereklemesi, zengin lkelerin dzeyinde belirli bir dmeye yol aar. Hem zengin lkeler ile yoksul lkeler arasndaki eitsiz mbadeleden doan deer transferi son bulur; hem de zengin lkelerde i gcnn fiyatnn dmesine yol aar. Kimse daha kt sonular iin mcadele etmeyecei hatta onlara kar direnecei iin, gelimi lkelerin iileri byle bir sosyalist programa kar durma eilimindedirler. Ama zengin lkelerin iileri ve cretlileri istemedike yer yznden kapitalizm kalkmayacandan, bu ayn zamanda insanln kmazn da gstermektedir. Yoksul lkelerin iileri dnya apnda eitliki bir dzeni; ulusal snrlarn kaldrlmasn isteyebilir ama yapamaz; zengin lkelerin iileri ise yapabilir ama istemez. Bu amaz, dnyadaki ezilenlerin karsnda bulunduu en byk amazdr ve bu amaz zlmedike, brakalm sosyalizmi insanln yaamas bile mmkn grlmemektedir. * Ama nc dnyada, yani zengin lkelerin dnda, mparatorluun blme ve gszletirme stratejisine kar, devrimci ve demokratik ulusuluk hala bir savunma mevzii olarak ve birletirme potansiyeliyle, emperyalizmin bl ve hkmet stratejisini bo drmek iin ilerici ve kurtuluu bir ileve sahiptir. rnein, Orta douda, ABD veya Avrupa gibi bir Demokratik Cumhuriyetler birlii, hem blgenin insanlarna daha byk bir refah, daha kansz bir yaam sunar; hem de ABD ve dier emperyalistlerin planlarna kar koymak iin daha byk bir g ve irade birlii salar. Ve o zaman belki Tarih byle daha uzun bir yoldan, bu gnk yaam dzeyleri ve gelirler arasndaki derin blnmle bir son verip, dnyann cretlilerinin ortak bir programda birlemesinin koullarn yaratabilir.

111 Globalleme ve Ulusuluk Dnya apnda globallemenin ve i gc glerinin etniye, dile, dine gre tanmlanm uluslar belli bir zorlamas bulunmaktadr. Kendini dile, dine gre tanmlayan devletlerin ve uluslarn giderek ekonomik gelimeyi engelleyici bir ilev grd ortaya kmaktadr. rnein, ana dilde eitimi reddetmek ve zorla asimilasyon, hem toplumsal atmalar kesinletirmekte, hem i gcnn gereken eitimi salanamamakta, burjuvazi rekabet gcn yitirmesi sonucunu vermektedir. Bunun iin iki farkl ulusuluk anlaynn damgasn tayan bir rnek alnabilir. rnein, Franszca bile konuamayan Zidaniyi Fransz milli takmna almakta bir kompleks gstermeyen Fransa, Zidaninin att gollerle dnya ampiyonu olurken; Almanyada doup bym ve Almancaya Trkeden daha hakim Trkiye kkenli futbolcularna, soya, kana, dile dayanan ulusuluunun gelenekleri nedeniyle ykselme ve milli takma girme olanaklar tanmayan Alman futbolu gerilemektedir. Almanyann bu gerici milliyetiliinin kurban olan bu futbolcular ise, yine ayn milliyetilik kanalndan Trkiyeyi dnya ncs yapmaktadr. Ya da ana diline hakim olamayanlarn baka dilleri renemedii bunun ise i gcnn eitimini zorlatrd ve kalitesini drd bilinen bir gerektir. Btn bu gibi nedenlerle, burjuvazi, dnyada genel olarak, milletin tanmndan dili, dini, etniyi dlama eilimine girmi bulunmaktadr. ok kltrllk ya da ulus devletin sonu sylemlerinin yaygnlamas, aslnda burjuvazideki bu deiimin bir ifadesidir. Bunun yan sra, imdi Avrupa Birliini oluturanlar gibi, bir zamanlar kendini genellikle soya, dile gre tanmlam uluslardan oluan devletlerin, ABDye rekabet edebilmek; kk devletlerin ulusal pazarlarnn bukalarndan kurtulmak iin birleme eilimine girmeleri ve Avrupa ulusu erevesinde bu kimlikleri, ar ekimle, yukardan ve Prusya yoluyla giderek politik alann dna itmek zorunda olmalar gibi eilimler de zellikle, Trkiyede, devlet snflar karsnda burjuvazinin dile, soya, dine dayanmayan bir ulusulua geme eilimi gstermesine yol amaktadr. Bu her ne kadar eski gerici milliyetilie gre bir ilerleme anlamna gelirse de, demokratik ve cumhuriyeti olmaktan ok uzaktr. Demokratik Cumhuriyet sadece ulusun tanmndan dili, dini vs. dlamaktan ibaret deildir. O ayn zamanda pahal, baskc, brokratik olmayan, ulusun ounluunun iradesine kar kullanlamayacak bir cihaz demektir ve bu nedenle bu gnk pahal, baskc, brokratik cihazlarn paralanmasn gerektirir. Burjuvazi ise i buralara gelince son derece korkaktr ve buralara gelir diye korkmakta ve Brokratik oligariye kar tutarl bir tavra girmemekte srekli onunla uzlama yollar aramaktadr. O gl devletten, demokrasiyi engelleyen mekanizmalardan hi de vazgemek niyetinde deildir Deien Roller Ama btn bunlara ramen, ister globalizmin yaratt eilimlere ve Avrupa ile entegrasyon abalarna; ister siyasi iktidar elinde tutan brokratik oligariye kar bir cevap olarak olsun Trkiye politikasnda, ulusuluk sz konusu olduunda, burjuvazi

112 ulusun tanmndan dili, dini, etniyi karmaya daha eilimliyken, Sosyalistler aksine var olan yapy sorgulamaktan kanmakta ve var olan ulusuluk anlaynn savunuculuunu yapmaktadrlar hem de anti emperyalizm ve anti kapitalizm adna. Bylece, devrimci demokratik hedefler gden sosyalistler ve devrimci demokratlar iin, Burjuvazi ve liberaller en azndan taktik ittifaklar yaplabilecek yol arkadalar haline gelirken, var olan btn sosyalist rgtler ve bunlarn etkisi altndaki ii hareketi; kar cephede yer almakta; gerici ulusuluun bir savunucusu olarak ortaya kmaktadrlar. Bu da onlarn egemen brokratik oligarinin en byk destekisi olmasna yol amaktadr. Pek ok kiinin kafasn allak bullak eden bu fenomenin srr ite yine Stalinizm kanalndan sosyalizme sinmi bu gerici ulusuluk anlayndadr. Bu durumda, var olan sosyalistler artk, devrimci demokrasi mcadelesinin mttefikleri deil, onun karsndadrlar. Onlar sosyalist ve anti emperyalist bir sylem iinde gerici milliyetiliin savunuculuunu yapmaktadrlar. Ve onlar iiler arasndaki almalar ve etkileriyle, ii hareketinin gerici milliyetiliin bir destekisi olarak ilev grmesine yol amakta; demokratik hedefleri bayrak yapm, tm gayr memnunlar birletirecek bir politik ii hareketinin olumasnn nne en byk engel olarak kmaktadrlar. Bylece devrimci demokrasi bakmndan eski ablonlara uymayan bir durum ortaya kmaktadr. rnein Trkiyede, kinci Cumhuriyetiler de denen, Liberal ve demokrat burjuvazinin eilimlerini yanstanlar; aznlklar, en azndan birer geici yol arkada olarak; sosyalistler ve onlarn kontrolndeki ii rgtleri ve hareketi ise kendisine kar mcadele edilecek gerici milliyetiliin birer savunucusu olarak ortaya kmaktadr. likilerin bilinen hibir ablona smayan bu ters yz oluu, aslnda demokratik mcadelenin nemini hi de kk grmeyen; gerici milliyetilikle de ba pek ho olmayan bir ok sosyalistin bile, kendinden ve pozisyonundan korkarak; var olan sosyalist ve ii rgtleriyle bir kopumaya gitmesini ve devrimci ve demokratik bir muhalefetin saflarnda birlemesini engellemektedir. Bu ters yz olular nedeniyle bir rastlant deildir, Krtlerin, ezilenlerin mcadelelerinin en iyi savunucularnn sosyalizme uzak duran liberallerden ve kinci Cumhuriyetilerden kmas; buna karlk sosyalizmi dilinden drmeyenlerin bu mcadeleleri ve sorunlar gndemden uzak tutanlar olmas. Sosyalistlerin byk bir ounluu iin bu tam anlamyla elikili bir durumdur. Onlarn ou bu sistemin kurbanlar, znel olarak milliyetilie zerrece sempati duymayan insanlar olmalarna ramen, bu gn iinde bulunduklar nesnel konumlaryla kendi znel niyetlerine kar durmaktadrlar. Onlarn bu elikiyi zebilmeleri iin, ulus teorisinin Marksist bir aklamasnn ve bu ynde ideolojik mcadelenin hayati bir nemi bulunmaktadr.

113 Demokrasinin Koullar Ulusun, yurttala gre; gerici milliyetilik karsnda olua gre tanmlanmasndan sz ettik. Peki byle demokratik bir cumhuriyetin yurttalar iradelerini nasl gerekletirebilirler? Bunun temel art snrsz bir dnce ve rgtlenme zgrldr. Yani her trl dnce ve rgtlenme zgrl ortamnda tm farkl grlerin rgtlenmesi ve ounluu kazanmak iin eite, idari veya ekonomik kayrma veya basklara uramadan dierleriyle yarmas. Ama bu yetmez. O farkl fikirler tm topluma kendini nasl duyuracaktr? Fikirlerin, programlarn doruluunun gc sermayenin veya devletin gcn nasl ap da geni kitlelerin bilgisi ve bilincine ulaacaktr? Bunun iin, tm basn ve haberlemenin sermayenin, iktidarlarn ve devletin denetimi ve manplasyonlarndan azade olmas arttr. Yurttalarn tm olgular ve grler hakknda, o grler hukuki, siyasi veya ekonomik bir engellemeye uramadan bilgi sahibi olabilmesi, doru kararlar verebilmesi; doru seimler yapabilmesi ve yanl seim ve kararlarn deitirebilmesi iin olmazsa olmaz bir kouldur. Nasl, hava, su olmadan yaamak mmkn olmaz ise, medya zerinde sermaye ve devletin her trl kontrol ortadan kaldrlmadan demokrasinin gereklemesi mmkn deildir. O halde, var olan btn yayn olanaklarnn; matbaalarn, katlarn, frekanslarn ve kanallarn kesinlikle devlet ve sermayenin kontrol dnda olmas yani bu alanda zel mlkiyetin ve devletin sz hakknn kaldrlmas, demokrasinin gereklemesinin modern toplumda olmazsa olmaz kouludur. Devlet ya da hibir zel mlk sahibi hibir yayn organnn sahibi olmamaldr. Tpk su, toprak ve hava gibi, haberleme olanaklar da tm topluma ait olmaldr. Bunlar, tm nfus arasnda, rgtlerin, cinslerin, snflarn, eilimlerin nfus iindeki oranlarna; aldklar oy oranlarna veya ye saylarna gre bltrlmelidir. Devlet sadece bu datmn teknik yanlarn zmekle grevli ve yetkili olmaldr. Biz medya zerinde devlet ve sermaye kontrolnn olmamasn; hukuki, siyasi ve iktisadi engellerin yok edilmesini demokrasinin gereklemesinin olmazsa olmaz koulu olarak gryoruz. Son yllardaki btn kritik gelimeler, medyann nasl bir manplasyon arac olarak kullanldn gstermitir. Bundan kurtuluun bir tek yolu. Medyann btn toplum kesimleri ve rgtler arasnda paylatrlmasndan geer. Sonsuz bir bolluk olmadndan, nasl herkese emeine gre ise, herkese yesi veya ald oy veya nfus iindeki oran kadar ilkeleri, bu dalm belirleyen ilkeler olabilir. Seenler ve Seilenler Ama gerek bir demokrasi iin sadece bu yetmez. Demokrasi, prensip olarak aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden, yani ounluun kararna uyulmad

114 takdirde uymayanlara zor uygulamay kabul eden, usulne uygunsa bunu meru gren bir rejimdir. Ama byle bir demokrasi pek ala gerici bir milliyetiliin de arac olabilir. Nfusun byk ounluu, biz ounluk Mslmanz, o halde madem ki demokrasi aznln ounlua uymasn gerektirir, o halde biz ounluk olarak okullarda slam dini okunmasn kararlatryoruz veya kimsenin ba ak dolamamasn kararlatryoruz diyebilir. Ya da ounluk, ounluk Trke konuuyor, o halde demokrasiye gre aznlk da ounlua uyup Trke konumak zorundadr diyebilir. Genel olarak demokrasi, yani aznln ounlua uymasn ilke olarak benimseyen rejim, kendi bana gericilikle elimez pek ala gericiliin arac olabilir. Bu bakmdan bizlere lazm olan, zel trden, aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasidir. Aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasi olmadan demokrasi ilerici bir ilev gremez. Dil, din, kltr vs.nin eitlii ve siyasi alnn dnda tanmlanmas, yani devletin bu alanlardaki kesin tarafszl ve karar yetkisinin olmamasnn, aznlklarn haklarnn korunmas ve garantiye alnmas bakmndan nemi burada da ortaya kmaktadr. Nfusun ya da bir toplantya katlanlarn ounluu sigara iiyor diye kapal yerlerde sigara iilmesine izin verilmesi gerici bir demokrasidir rnein. lerici, aznlk haklarn gzeten bir demokrasi, bir tek kii bile sigara imiyorsa ve iilmesine raz gelmiyorsa, o bir tek kiinin bakalarnn zehirleriyle zehirlenmeme hakkn savunan demokrasidir; bir tek ocuk iin bile, ana dilde eitimi salayan bir demokrasidir. kiinin anlad bir dil iin bile, dier dillerle eit haklar tanyan; hatta aznlkta olduu iin, her zaman olacak fiili eitsizlii gidermek iin onu kayran, pozitif ayrmclk uygulayan demokrasidir. kiinin inand bir dine bile, milyonlarca insann inand bir dinle ayn eit haklar tanyan bir demokrasidir. Evet, tam bir hukuki zgrlkler ortamnda; medyann devletin ve sermayenin kontrol ve manplasyonlarnn dnda olarak tm bilgilerin edinildii bir ortamda; aznlklarn haklarn garanti altna alm zel bir demokraside bile hala halkn iradesinin nasl gerekleecei sorunu zlm olmaz. nk, demokrasi, temsili olarak uygulanabilir. Bir kyde veya gebe airetindeki dorudan demokraside olduu gibi, milyonlarca insann bir araya gelip bir karar almas ve aldn yine kendilerinin uygulamas fizik olarak mmkn deildir. nsanlar ancak belli temsilciler araclyla bu ilikiyi temsili organlara devrederek demokrasiyi gerekletirebilirler. Ama byk nfus ve alanlarn ortaya kard bu sorunun zm baka sorunlar da beraberinde getirir. rnein temsili organlar belli der blgeler iindeki oranlara gre mi yoksa olabildiince byk birimler seilerek nfus iindeki oranlara gre mi temsil edilmelidirler? Veya bu temsilcilerin kendini seenlerin iradesinden bamszlamas ve kendisini seenlerin deil de rnein bakalarnn veya kendisinin karlarn savunmasnn nne nasl geilebilir?

115 Demokrasi bu sorunlara da ak cevaplar vermelidir. rnein elbette gerek ounluun iradesinin yansmas iin nispi temsil biimleri gerekir. Ama bu takdirde, kimin hangi blgenin temsilcisi olaca, hangi blgeye gre grevini yerine getirmedi diye geri alnabilecei nasl belirlenecektir? Her blgeden bir tek kiinin seilmesine dayanan sistemler ise bu sorunu zer ama, nfus iindeki grlerin gerek oranlarda yansmasn engeller. Btn bu sistemlerin mahzurlarna minimuma indiren, hem nispi temsili salamaya ynelik, hem de seilenlerin srekli denetimini salayan ve geri almasn mmkn klan mekanizmalara ihtiya vardr. Bu mekanizmalardan bazlar unlardr: rnein partisinden istifa edenin ayn zamanda temsilcilikten de ekilmi olmaldr. nk, temsili demokraside, sistemli grleri ve programlar olan siyasi partiler, grlerin ve oranlarnn belirlenmesinin olmazsa olmaz kouludur. Seimler aslnda kiiler deil, grler arasndadr. Bir baka mekanizme, siyasi konularda kesin bir dokunulmazlktr. Bir baka mekanizma, kendisini seenlerin eilimlerine denk davranmad takdirde seenlerin temsilcilerini geri alabilme hakkdr. Bir baka mekanizma, seilenlerin kendilerini seenlerin yaam ve sorunlarndan uzaklamamalar iin, ortalama bir ii cretinden yksek bir cret almamalardr. Ordu ve Polis Ama btn bunlar da yetmez. Devlet demek ordu, polis, mahkemeler, hapishaneler, vergi memurlar demektir. Bu cihazn kendisi silahldr ve ok gldr, bu cihaz oluturanlarn, ulusun ve onun temsilcilerinin iradesine hizmet eder durumda kalmasnn, onlardan bamszlamamasnn garanti altna alnmas gerekir. Tm toplumlarn tarihi, devletin siyasi iradeden bamszlama, onu bask altna alma veya onun yerine geme veya onu kendi karlar dorulusunda manple etme eiliminde olduunu gstermektedir. O halde bu mahzurlar giderecek mekanizmalar gerekir. Bunlar neler olabilir? lk elde, ordunun, hele Trkiye gibi Osmanldan kalma politikay belirleme geleneinin olduu bir lkede, batan baa yeniden rgtlenmesi gerekir. Bunun ilk koulu, dzenli ordunun lavdr. Radar, uak, gemi gibi zel ve kendi halkna kar kullanlamayacak gler hari, dzenli ordu kalkmal, onun yerini tpk svirede olduu gibi, tm vatandalardan ve alan insanlardan oluan milis almaldr. Byle bir ordu sadece demokrasinin gereklemesi iin deil, ayn zamanda onun halka kar kullanmann da nnde bir engeldir. Btn deneyler gstermektedir ki, dzenli ordular siyasi iktidarlar tarafndan da ezilenlere kar kullanlmaktadr. Byle silahl alan yurttalardan oluan bir ordu ezilenlere kar kullanlamaz. Ama byle bir ordu ayn zamanda en iyi savunmadr da. Byle btn halkn her zaman birka saat iinde milyonlarca kiilik tm lke sathna yaylm bir ordu haline

116 dnebilecei bir lkeye kimse saldrmaya cesaret edemez. Byle bir ordu, en korkun silahlara, en gl dmanlara kar en etkili cevaptr. Byle bir lke, ancak bir nkleer saldryla tmden yok edilerek ele geirilebilir ama yle ele geirilmi bir lke de ele geirenin de iine yaramaz. Ama byle bir ordu, ayn zamanda, baka lkeleri tehdit potansiyeli de tamaz. Silahl yurttalardan oluan ordular iyi savunma aracdrlar ama ok kt bir saldr aracdrlar. Bu nedenle, lkenin komularyla ilikisinde onlara korku salmaz ve onlar askeri masraflar ykseltme, fakirleme ve demokrasiden uzaklama ynnde deil aksine olumlu ynde etkiler. Ama bunlar kadar nemli olan bir sonucu da udur: byle bir ordu ayn zamanda ucuz bir ordudur. lke savunmas ulusal haslann ok kk bir blmn alacandan, bte aklarna ve enflasyona yol amas sz konusu bile olmaz. Bylece dzenli bir ordunun harcamalarndan yaplan tasarruflar, yatrmlara ve sosyal harcamalara aktarlabilir. ssizlik azalr ve refah ykselir. sizlik azalp refah ykseldike de bir orduya olan ihtiya azalr, demokrasi pekiir, yurttalarn lkelerine ball artar ve saldr tehlikesi azalr. Ama sadece bunlar yetmez. Btn karar alc memurlarn her dzeyde seilmesi gerekir. Tpk, Amerikan filmlerinde olduu gibi, Jrilerin, Polis amirlerinin, yerel idarecilerin de seimle gelmesi gerekir. Osmanl kalnts kaymakamlk valilik gibi makamlarn kaldrlmas gerekir. Ulus topluluklarn zgr iradeleriyle birlemesinden oluur. Her dzeyde otonomi ve zgr iradeyle, ekonominin kendi yasalarnn gerei olarak bir birlik temel olur. Ama bu da yetmez. Ayn zamanda, seilmi memurlarn emri altndaki dier memurlarn da, her zaman ortaya kabilecek keyfi emirlere direnecek gc olmas gerekir. Bunun iin, memurlarn tayin, terfi gibi ilemlerinin, yine bu memurlarn bamsz memur sendikalarnn tuttuu sicillere gre belirlenmesi gerekir. Devlet memurlarnn btn ayrcalklarna son verilmesi gerekir. Onlarn imdi ordu evlerinde veya ayrlm blgelerin yazlk veya lojmanlarnda olduu gibi, toplumun gzlerinden uzak bir kast gibi yaamalarna son verilmesi gerekir. Ancak btn bu gibi koullarn birlii iinde bir demokrasiden ve demokratik cumhuriyetten sz edilebilir. Demokrasi ve Refah Trkiyeye egemen brokratik oligari, demokrasiyi bu lkenin insanlarna hibir zaman layk grmemektedir. Onlar demokrasi ile toplumun ilikisini alt st etmektedirler. Bunun iin ne mantken ne de olaylarca kantlanamayacak varsaymlar vardr. Bunlarn birincisi, demokrasinin ancak belli bir refaha ulatktan sonra mmkn olacadr. Bu gerekeyle, batdaki kadar refah olmadna gre o kadar da demokrasi olmayaca sylenmektedir.

117 Bu tarihin en byk yalanlarndan biridir. Bu gn demokrasinin beii olarak grlen Kuzey Avrupa lkelerinin hi biri, bu gnk demokrasinin temeli olan kurallar getirdiklerinde zengin lkeler deillerdi. O zamanlar Osmanl, Hint, in ok daha zengindi. sve, zengin olduu iin demokrasi olmad. Yoksul sve, demokrasi olduu iin zenginledi. Kald ki, sistemin mant ile de bu sonuca ulalabilir. Demokrasinin olmamas daima gl bir devlet cihaz, bu da retici olmayan militer ve brokratik harcamalarn ykseklii, dolaysyla yatrmlarn azalmas; genellikle enflasyon, dolaysyla pahallk ve issizlik demektir. Ve pahallk nedeniyle ortaya kan memnuniyetsizlii ve tepkileri bastrabilmek iin daha az demokrasi ve daha gl ve pahal devlet cihaz gibi bir fasit daire ortaya kar. Demokrasinin olmamas ayrca yoksullarn ve ezilen snflarn aleyhine alr her zaman. Demokratik haklarn olmad yerlerde iiler ve yoksul kesimler rgtlenip haklarn savunamazlar. Bu da toplumda eitsizliklerin artmasna yol aar. Bu eitsizlikler de tekrar bunlarn yol at patlamalar bastracak gl cihazlara ve bunlar da demokrasinin giderek azalmasna doru bir gidi yaratr. Ama sadece bu kadar da deildir. Demokrasinin yokluu burjuvazinin bile aleyhine alr uzun vadede. Demokrasi olmayp ezilenlerin ve iilerin haklarn savunamad yerlerde, sermaye art deeri arttrmak iin modern teknik kullanmak gereini duymaz. Art deeri, daha uzun ve youn alma, daha dk cret zerinden salayarak dier kapitalistlerle rekabet etmenin yolunu bulur. Ama bu da geri teknoloji kullanmn besler ve emek retkenliinin dk kalmasn dolaysyla lkenin geriliini pekitirir. Yani teknik ilerleme ve emek retkenliinde bir art iin de demokrasi olmazsa olmaz koullardan birisidir. Dnyann en gelimi lkelerinin ayn zamanda en demokratik lkeler olmas bu nedenledir. i haklarn savunanlar baya maddecilikle sulayanlarn, demokrasi sz konusu olduunda, demokrasiyi zenginlemenin sonucu olarak grmeleri ve demokrasiyi topluma layk grmemeleri, bizzat kendilerinin baya maddeciliinin kantdr. O halde, gerek teknik ilerleme, gerek toplumsal eitlik ve gerek demokrasinin pekimesi iin demokrasi biricik zm ve balang noktasdr. lkeler zengin olduklar iin demokratik olmaz, demokratik olduklar iin zengin olur; toplumlar sosyal eitsizlik az olduu iin demokratik deildir, demokratik olduklar iin sosyal eitsizlikler azalmtr. Demokrasi ve Eitim Brokratik oligarinin bir dier yalan da, demokrasinin ancak eitimle elde edilebileceidir. Bunlar, aslnda ne kadar ilerici olduklarn syleseler de lanetledikleri Abdlhamitin demokrasiye kar argmannn tekrarlamaktadrlar. O da , kullanmasn bilmeyen cahil halka demokratik haklar vermek; ocuun eline bir silah vermek gibidir, tutar babasn vurur diyordu. Suya girmeden nasl yzme renilemez ise, demokrasi iinde yaamadan da demokrasi renilemez. Demokrasinin eitimi yine demokrasidir.

118 Kald ki burada, nemli olan halk demokrasi konusunda eitmekle kendilerini yetkili ve grevli grenlerin kendilerinin demokrasi konusunda eitilmeleri gerektiidir. Eiticileri kim eitecektir? Onlar yine ancak halk kendisi eitebilir. Hasl, halka demokrasi konusunda eitim vermeye kalkanlarn aslnda kendilerinin eitilmeye ihtiyalar vardr. Ve bu demokrasi retmenlerinin ilk renmeleri gereken de, demokrasi eitiminin ancak demokrasi iinde renileceidir. Demokrasinin Kayna Bu gn niin Trkiyede demokrasi mcadelesi bylesine zayftr? Trkiyede niin hibir zaman demokrasi gelimemitir? Btn dnyada, demokrasinin kayna vardr. Birincisi kanda toplumun demokratik gelenekleri. kincisi, henz devrimci ve demokratik dneminde bir burjuvazinin varl. ncs ii hareketidir. Dnyann en demokratik lkelerinde bu nn srayla bir bayrak yar gibi demokrasi bayran ele geirdiini grr. rnein ngilterede ilk Magna Karta, krala kafa tutan airet eflerinin iidir. Yani kanda toplumun gelenekleri. Tam bunlar artk Krala kar glerini yitirdiklerinde, bu sefer burjuvazi, demokratik mcadelenin bayran ele alr. Burjuvazi demokratik barutunu tkettiinde ise ii hareketi. Trkiyede bu koul da hibir zaman olmamtr. Binlerce yllk mutlak devletilik, batdaki senyrler gibi krala kafa tutacak bir tabakann ortaya kmasna olanak salamamtr. rnein ilk yllarnda Osmanl sultanlar bir bakma, eitler arasnda birinciydiler. Ama uygarlatka derhal kle kap kullarna dayanmlar ve dier zerk beylere yaama yans vermemilerdir. Bu Dounun binlerce yllk devlet geleneinin en lanetli sonucudur. Kandalk demokrasisi, sadece siyasi bir gc temsil etmeyen muhalif tarikatlar ve devlet gcnn ulaamad yerlerde, rnein da balarndaki Alevi kylerinde komn olarak yaayabilmitir. Burjuvazi, doduunda, oktan devrimci barutunu yitirmiti ve zaten tam bu nedenle de demokrasi bayrayla deil, gerici ulusuluun bayrayla egemenlik mcadelesi vermiti. Kald ki, Ermeni katliamlar ve mbadeleler ile Anadoludaki bu zayf burjuvazi bile tasfiye edildi. Onlarn tasfiyesiyle demokrasinin en byk dman derebeylik ve tefeci bezirganlk glendirildi. i hareketi ise, Sovyet d politikasnn bir arac olarak kald. Sadece altm ve yetmilerin kitlesel kabarnda biraz demokrasiyi gelitirecek eler vard. Ama bu hareketin nesnel demokratik karakterine karlk, ideolojisiyle demokratik deildi ve ilham ald brokratik kastlarn da etkisiyle demokrasiyi burjuva diye kmsyor, anti demokratik yntemleri kutsuyordu. Bylece nesnel olarak demokratik

119 karakterdeki ii ve yoksul tabakalara dayanan hareketler bile bir demokratik etki ve gelenek bile brakmyorlar, demokrasiye kar alyor, kedi iplerini ekiyorlard. Ayn zamanda bu hareketler hepsi de gerici bir milliyetilii desteklediklerinden, devletin yapsn hibir ekilde tartma konusu yapmyorlar, gerici ulus tanmlar karsnda devrimci ve demokratik, yurttala ve haklara dayanan bir ulus tanm iin mcadele etmiyorlard. Ancak 1990larn banda Sovyet brokrasisinin ve onun o muazzam ideolojik arlnn kmesi, eski demokratik hedeflere geri dnn koullarn yaratt. Bu bile, globallemenin ideolojisinin, yani ok kltrllk ve ulus devletin sonu gibi ideolojik kavramlarn egemenlii altnda, yani bir ideolojik gericilik ikliminde; sivil toplum kurulularnn demokrasi mcadelesinden kan rts olduu; yar resmi devlet ya da sermaye destekli arpalklar ilevi grdkleri koullarda batan arpk bir biimde olutu. Bylece, iten demokrasi zlemleri bile Sivil toplum, ok kltrllk, ulus devletin sonu gibi, aslnda dnya apnda bir ideolojik gericiliin sylemleri biiminde ortaya kt bu da sosyalistlerin demokrasi mcadelesinden uzak durmalarn pekitirdi ve bir zeleiri srecine girmelerini engelleyici, onlar talatrc bir etki yapt. Bylece, demokrasi sahipsiz kald. En tutarl demokrasi savunucusu olmas gereken sosyalistler demokrasiye uzak ve bunu kmseyen bir konumda kalyor; demokrasi zlemleri ise globalizmin gerici ideolojik saldrsnn kavramlar iinde kendini ifade edebiliyordu. Politik slam ve Demokrasi Politik slamda ifadesini bulan ve yoksul iilerin memnuniyetsizliini kendi yedeine alan Anadolu burjuvazisi ve Mslman burjuvazi demokrasiden korkmaktadr. Dini olan zel olan, inan olan olarak tanmlama ve devletin gerek bir laikliinin deil; Kemalizmin resmi devlet slam karsnda kendi slamn devletin resmi slam yapmann kavgasn vermektedir. rnein Diyanet ilerini kapatmak; btn imam ve mezzinlerin, btn din adamlarnn o cemaatlerin gnll balaryla geinmesi; dinle ilgili btn resmi okullarn kapanmas ve dini eitimin cemaatin kendi olanaklarna braklmas; okullardan din derslerinin kaldrlmas gibi gerek bir demokrasinin olmazsa olmaz koullar iin hibir giriimde bulunmamaktadr. Byle davrandka da modern ehir hayatn yaayan orta snflar ve Alevileri, buna kar tek garanti grdkleri anti demokratik karakterdeki devlet oligarisinin kollarna atmaktadr. Halbuki bir para tutarl demokratik tavr ile yani devleti inanca ilikin olandan tamamen dlayan ve tarafszlatran; inanc politik alann dna atan gerek bir laiklik ile btn ehir orta snflarn ve Alevileri yanna kazanp en azndan tarafszlatrabilir ve iktidar gcnn ordu ve brokrasiden parlamentonun ve seilmi temsilcilerin eline geiini salayabilir. Ama bunu yapmamaktadr. nk gerici zn korumakta, tutarl bir demokrasinin kendisine kar alacan bilmektedir.

120 Politik slam, ayn tutuculuu ve demokrasi korkusunu ulus tanmnda gstermektedir. Ulusun tanmndan, dil, din, etniyi dlayacak ve bylece tm dillere ve kltrlere eitlik salayacak ve bylece rnein Krtlerin ve dier aznlklarn desteini kazanabilecek, bylece Ordu ve brokrasiyi tamamen tecrit edecek yerde; bir zamanlar insanlarn yer ekiminin olmadna inanmalar halinde dmeyeceklerini savunanlarn mantyla Krt sorununu yok sayarsanz yok olur diyerek, Trkiyedeki en byk demokrasi gcn karya itmekte. Dile, etniye dayanan rk milliyetilie destek vermektedir. Brokratik Oligari ve Burjuvazi Burjuvazinin bu korkakl sayesinde Brokratik oligari, aslnda her biri demokratik zlemlerin ifadesi olan hareketleri, birbirine kar kullanma olana elde etmektedir. Bu nedenle Trkiyedeki rejimin bu dengelere dayanan ilgin bir Bonapartist karakteri vardr. Brokratik oligarinin egemenliinin ve gcnn devam iin, Anadolu burjuvazisinin slam' bayrak etmesinin ve demokratik zlemlere cevap vermemesinin ve demokrasi konusundaki korkaklnn hayati bir nemi vardr. Eer, Anadolu burjuvazisi olmasa, devlet oligarisi egemenliini byle srdrp hala bu gnk gibi gcn koruyamaz. Ama bu brokratik oligari de olmasa, Anadolu burjuvazisi, geni gayr memnun emeki kesimleri byle kendi politik slam bayra altnda toparlayamaz. Bu burjuvazi, slam', yar resmi devlet dini yapmak istedii ve gerek bir laiklikten kat iin btn ehir orta snflarn ve Alevileri brokratik oligarinin bir yedei haline getirmektedir. Brokratik oligarinin byle glenmesi karsnda, onun dayatmalarndan bezmi emeki kesimler ve hatta byk ehir burjuvazisi bile bu sefer politik slamn ardnda saf tutmaktadr. Kemalist brokratik oligari ile politik slam' bayrak yapm burjuvazisi, birbirinin can dman gibi grnmelerine ramen birbirlerinin en byk i birlikileridir. Gerek bir demokratik hareket kt an onlar, onun karsnda derhal birleeceklerdir ve o zaman onlarn arasndaki zdelik ok daha iyi grlecektir. * Ayn zdelik blgedeki uluslar aras gler bakmndan da geerlidir. Bu gn sanki ABD ile blgenin brokratik ve molla oligarileri; ABD ile iiler kar gler gibiymi gibi grnmektedirler. Halbuki, politik olann tanmndan her trl dini, dili, kltr dlayan gerekten demokratik bir hareket karsnda bunlarn hepsi ayn gerici milliyetiliin savunucusu olarak ortaya karlar. te her eyden nce talar yerli yerine oturtmak iin, blgenin ve Trkiyenin bu gn iinde bulunduu sefalete son vermek iin; eiinde bulunulan kanl gelimelerden kurtulmak veya en azndan bir zm alternatifi karmak iin bir AILIM gerekmektedir. Bu AILIM yukarda ksaca ifade ettiiniz, gerekten demokratik ve cumhuriyeti bir programla olabilir.

121 Gler Peki byle bir program ykseltecek hangi gler var bugn? u an byle bir program olan biricik g Krt hareketidir. Krt hareketi de, en ykseldii zamanlarda, demokrasi dman ve ulusu soya, dile kana gre tanmlayan geleneklerin etkisi altndayd. Ne ulusal baskya kar, ulusun tanmndan dili, dini dlayan demokratik ve cumhuriyeti bir programa sahipti ne de kendisinin ve hedeflerinin demokratik bir karakteri vard. Onun demokratik karakteri, gerici bir milliyetilie kar yine ayn milliyetilik anlayna dayanmasna ramen, ezilen bir ulusun hareketi olmasndan kaynaklanyordu. Kendisinden ve taleplerinden ziyade mcadelesinin nesnel sonular demokratik karakterdeydi. Yine de bu hareket belli zellikler tayordu. Onun sosyalizmden kaynaklanan ideolojik gelenekleri ve yoksullara dayanan yaps, iinde bir demokratik ulusuluun oluup gelimesine de olanak sunuyordu. PKK tm etnilerden, kltrlerden, dillerden ve dinlerden insanlar iinde barndryordu. PKKnn kendisi tam anlamyla laik ve dil, din, kltr ve soyu politik olann tanmndan dlam bir rgtt. Taraftarlar iinde Mslmanlar kadar Ezidiler, Aleviler ve Hristiyanlar; Krtler gibi Trkler bulunuyordu. PKK hibir zaman bir Krt rgt deil, her zaman bir Krdistan rgt olmutu. Bu sadece Trkiyede deil, Orta douda bile pek grlen bir zellik deildir. Yani PKK, politik olandan dili, dini, soyu, kltr dlam; demokratik bir ulusuluun prototipi zellikleri kendi yapsnda tayordu. Hem bu zellikleri, hem yoksullara dayanan plebiyen yaps; hem Sovyetlerin knn onun ideolojik bukalarndan kurtarmas; hem de tm dnya lkelerinin kendilerine kar bir cephe oluturup en kk bir savunma olana bile brakmad koullarda, bu hareket, ilk kez, Ulusuluun ilk ortaya kt an demokratik ve devrimci ulusuluunu el yordamyla yeniden kefetti. Ne var ki bu kefedi ve formlasyon, ar bir darbenin alnd ve byk bir tecridin yaand koullarda, bir imhay engellemek iin yaplan taktik manevralarn ve diplomatik sylemlerin iinde ifade edildiinden onun bu zgl nitelii bizzat kendi taraftarlarnca bile yeterince kavranamad ve onun ifade edildii taktik biimler ve ilk kez el yordamyla kefedilmi olmasnn zorunlu kld kavramsal belirsizlikler; iinde tad gemiin izleri kadar ideolojik iklimin moda kavramlarnn etkileri onun znn ve neminin kavranmasn engelledi. Bylece onun ifade edili biiminin zellikleri bahane edilerek herkes tarafndan dland. Liberaller onu eski stalinist kalntlar nedeniyle anlamad; Stalinistler kulland terminoloji nedeniyle bir ideolojik gericilie teslimiyet olarak grdler; demokratlar diplomasi ve taktik zellikleri nedeniyle Kemalizmle bir uzlama ve teslimiyet olarak grdler; Krt burjuvazisi de byle bir pazarlk veya kandrmaca olarak anlad ve yle uygulamaya kalkt.

122 Btn bunlarn yan sra, zaten demokratik cumhuriyet unutulduu ve Trkiyenin sosyalistleri demokratik olmayan bir milliyetiliin savunucusu olduklarndan, program ve ars hi bir zaman bir yank bulamad ve karlksz kald. Bu karlkszlk srerken, ABDnin Irak igali PKKnn projesinin btn ikna ediciliini ve ekiciliini Krtler arasnda bile yitirmesine yol at. PKKy destekleyen veya zaten mecburen desteklemek zorunda olan Krtlerin hepsi, dile, soya, dayanan milliyetilie doru muazzam bir kay yaad. Bu kay, bizzat PKK ve devamcs rgtlerin bile, calann byk prestijine ramen bu gidiin akntsna kaplmalarna yol at. Projeyi bizzat kendi rgt bile savunamaz ve savunamaz oldu. Bylece devrimci ve demokratik bu ulusulua gre tanmlama denemesi, daha doup ayaklar zerinde durma frsat bile bulamadan yok olma tehlikesiyle kar karya geldi. iler Bu koullarda bizler politik olann tanmndan dili, dini, soyu, kltr, tarihi dlayan Demokratik Cumhuriyet hedefiyle ortaya kyoruz. Bu program sadece Trkiyenin deil blgenin sorunlarna biricik zmdr. Programmzda, iiler iin, kyler iin ekonomik veya zel istemleri arayanlar bulamayacaklardr. nk ancak bir demokratik cumhuriyette iiler hedeflerini ve istemlerini en ideal biimde savunma olana elde edebilirler. Bu koullar olmadan, bu koullar varmasna talepler sunmak sadece kafa karklna ve siyasi belirsizlie yol aar. iler bu gnk ekonomik mcadelelerin bitiricilii iinde yok olmak istemiyorlarsa, demokratik cumhuriyet bayran ykseltmelidirler. Ancak, yukarda aklanan Demokratik Cumhuriyet bayran ykselten iiler bamsz bir politik hareket oluturabilir ve tm gayr memnunlar bir cephede toplayp bu gnk gibi tecrit durumlarna son verebilirler. Fabrikasnda, i kolunda veya genel olarak cret dzeyindeki bir dzelme iin sava sadece iileri ilgilendirir ve dier gayr memnunlar kazanamaz: bu da iilerin tecridine ve yenilgilerine yol aar. Ama eer iiler, demokratik bir politik hareketin ban ekerlerse, o Alevilerin, Krtlerin, Kyllerin, ehir orta snflarnn, blge halklarnn ve hatta burjuvazinin belli kesimlerinin bile desteini kazanabilir. Brokratik oligarinin keyfiliinden ve ilkel milliyetiliinden bkm; demokratik bir ulusuluun salayaca geni olanaklar gren hi de kmsenmeyecek bir burjuva kesimi bile bulunmaktadr. Ama ancak bylesine geni kesimler birletirilerek, blge oligarilerinin egemenliine son verilip, Amerikann blgeyi dine, dile, soya dayanan kk devletlere blme ve onlar birbirine kar kullanma planlarna bir cevap verilebilir. Ancak bylece blge iine itildii mezbahadan kurtulabilir. iler ancak demokrasi bayran ykseltirlerse iktisadi durumlarnda bir gelime salayabilirler

123 Ama bunun iin ilk art, iilerin ncelikle kendilerinin politik olan dile, dine, soya, tarihe dayanan ulusulukla blnmesidir. Biz balarsak bakalar bizi izleyecektir. 10 ubat 2004 Sal

124

Aznlklar sorunu ve/veya ulusal sorun, birisi ezilenleri blc ve gerici; dieri devrimci ve demokratik olmak zere iki ekilde "zlebilir". Birincisi, o aznlklarn veya uluslarn tannmasdr. Bu gerici, anti-antidemokratik zmdr.

DTP, EMEP, SDP, SP, SEH, EHP ve dier btn kii ve gruplara soru ve ar: Hangi zmden veya Ulusuluktan Yanasnz?

Bu zmn gerici ve anti demokratik karakterini yle bir rnekle aklayabiliriz: Trkiye'de devletin iddias her ne kadar laik olduu ise de, devlet laik deildir ve Snni slam'n zel bir yorumu devletin gayr resmi dinidir. nk, rnein Devlet, tm vatandalardan ald paralarla, camilere imam atar, onlarn maan verir, mam Hatip okullar aar vs., vs.. Btn bunlarn laiklikle hibir ilgisi yoktur. imdi, byle bir devlette, Alevilerin de "tannmas"; yani rnein Cem Evlerinin de Camiler gibi tannmas; dedelere maa balanmas gibi, okullarda Din derslerinde Aleviliin de okutulmas gibi, Snnilere tannan ayrcalklarn aynen Aleviler iin de geerli olduunu var sayalm. Bu "zm" gerici bir "zm"dr. Bu "zm", devletin inan alanna karmasn sorgulamaz. Sadece, somut olarak devletin tand ya da destekledii din veya dinler deimi olur. likileri deil, ilikilerin somut biimini deitirmi olur; ayrcalklar ve dolaysyla baskya urayanlar ortadan kaldrmaz, sadece bu ayrcalkllar dolaysyla baskya urayanlar yeniden tanmlam olur. Devrimci ve demokratik zm: devletin Alevileri de tanmas deil, dini tmyle zel bir sorun olarak grmesi, sadece onlarn arasndaki eitlii, inan zgrln savunmasdr. Yani rnein mamlarn maann, yetitirilmesinin vs. de tpk imdi Alevilerdeki dedelerde olduu gibi btnyle cemaatin gnll katklaryla salanmasdr. Byle bir Demokratik zmde, Devletin grevi, ounluk dininin, aznlk inanlarn bask altna almasn engellemek olur. Yani rnein, en Snni semtte bile, isteyenin Ramazanda gpe gndz yemek yeme hakkn savunmak olur. * Trkiye'de bir Politik i Hareketi, dolaysyla Devrimci Demokrasi bulunmad iin, bu alandaki btn tartmalar, gerici "zm" erevesinde yaplmakta; Burjuvazi ile Brokrasi arasndaki o kayk dv ve zmni uzlama tehir edilememektedir. Bu gn mazlum rol oynayan, politik slam bayrakl Anadolu Burjuvazisi, hibir ekilde byle bir tutarl laiklii savunmamaktadr ve savunamaz. Onun sorunu, devletin resmi slam'nn kendi savunduu slam olmamasdr.

125 Tersinden Alevilerin bir ksm da, ou kez gerek bir laiklikten ziyade, ya politik slam'a kar resmi slam'la ittifaka girmekte ve brokrasinin yedei olmaktadrlar; ya da Aleviliin de tannmas gibi gerici talepler ileri srmektedirler. Halbuki gerek bir laiklik program, sadece Alevilerin deil, Ateistler, Ezidiler, Hristiyanlar gibi tm dier inanlarn, hatta Snni Mslmanlarn da sorunlarn bir rpda ve kkten zer. * Sorunun bu gerici tarzda ele aln aynen "ulusal sorun"da da grlmektedir. imdi, rnein Krtlerin nemli bir ksm "biz Asli unsuruz" diyerek, aslnda tpk, Alevilerin de gerek bir laiklik yerine Snnilerle ayn haklardan yararlanma politikasna benzer bir politika izlemektedirler. Yani devletin Trk devleti devleti deil de bir Trk-Krt devleti olmasn veya Krtleri ayr bir ulus olarak tanmasn istemektedirler. Evet, bu da bir "zm" olabilir, ama tpk Alevilerin diyanette yer almas gibi bir "zm"dr. Gerici ve anti demokratik bir "zm"dr. Demokratik bir Cumhuriyet ile byle bir talebin ilikisi olmaz. Sorun devletin KrtTrk devleti olmas veya devletin Krt ulusunu tanmas deil, Trk devleti olmaktan karlmasdr. Demokratik bir Cumhuriyette, devletin nasl dini olmazsa, din nasl btnyle zel bir sorun olarsa, devletin dili, etnisi, soyu, tarihi "ulusu" da olmaz. Demokratik bir cumhuriyette, Politik olann, yani devletin ya da ulusun tanm, rnein Krtlk ve Trklkle deil, Krtlk ve Trklkle tanmlamaya kar olarak tanmlamakla; insan haklaryla yaplr. Kimilerinin sand gibi bu ulusuluun almas veya tesi deil, tam da ulusuluktur; ama demokratik bir ulusuluktur. Demokratik bir cuhuriyette, rnein Trklk ve Krtlk (Ermenilik, Rumluk, Sryanilik vs. hepsi), insanlarn, tpk din gibi, "zel sorunlar" olur. rnein: tm dillerin ve kltrlerin eitlii, herkesin ana dilinde eitim hakk olur. Byle bir lkede, her hangi bir dil ya da kltr imtiyazl olmayacandan, her hangi bir etnik, kltrel ya da dilsel aznlk ve bask da olmaz. Tpk gerek bir laiklikte devletin dini olmad iin herhangi bir dinsel aznlk ve bask olmayaca gibi. Byle bir lkede, herkes ana dilinde okur, ama o ana dilde ayr tarihler, yani Krt ve Trk tarihleri deil; uluslarn tarihlerinin olmadna, bu demokratik cumhuriyetin veya kendini Trklk veya Krtlkle veya her ikisiyle tanmlamay reddeden, demokratik ulusulua dayanan bu ulusun tarihinin kendisinin ortaya kt anda baladn; uluslarn tarihinin ulmadn, bunu gerici ulusularn yarattn anlatan ortak tarihi okurlar. Krtlerin veya Trklerin tarihi olduuna inan, kiilerin zel sorunu olur. Byle bir demokratik Cumhuriyette devletin Trk veya Krt Dil Kurumlar, Tarih Kurumlar olmaz.

126 Ama kendini Trk veay Krt grenler veya byle Krt ve Trklerin tarihini incelemek isteyenler, tpk gerekten laik bir lkede isteyen kiinin bir araya gelip istedii inanc ya da dini kurmas gibi, kendi giriimleri, zel abalar ve balaryla, istedikleri tarih yorumunu aratracak, yayacak vs. Trk veya Krt veya baka Tarih veya Dil kurumlarn kurabilirler. Hatta bunlar farkl Trklk ve Krtlk tanmlarna bal olarak, farkl tarihler ve yorumlarn yapabilirler. rnein kimileri Trkln aslnda Orta Asyadan gelmediini, Trkln Anadolunun yerli Ermeni ve Rum ve dier ahalisinin hafzasnn kaybyla olutuunu, dolaysyla bu unutulanlar yeniden hatrlamak iin, Bizans, Roma, Yunan, Hitit tarihleri okumay savunabilir. rnein baka bir akm, Trklerin insanl kurtarmak veya dnyay tohumlamak zere, Orta Asyadan deil, uzaydan geldiklerini savunabilir. Bu fikri yaymak ve bu alandaki aratrmalar desteklemek iin her trl rgtler, vakflar kurabilirler. Ama btn bunlarn politik bir anlam olmaz, Btn bunlar kiilerin zel bir sorunu olarak kalr. * En ok kartrlan konu ulusun bir dile gre tanmlanmasyla, pratik bir sorun olan ortak bir anlama dilinin farkdr. Demokratik bir cumhuriyette ulus bir dile gre tanmlanmayacandan ulusun dili olmaz; ama yurttalar gerekli grrlerse bir dil ortak konuma ve eitim dili elbette zgr tartmayla ve demokratik olarak seilebilir. Ve herkes ana dilinin yan sra bu dili de renebilir. Her hangi bir veya birka dilin, bir ortak konuma dili ("Lingua France") olarak seimi, teknik bir sorundur, buna gerek olup olmad ve olursa hangi dil olaca, eitli dillerden tm yurttalarn demokratik olarak seimi ve belirlemesiyle olur, lkede yaayan ounluk veya aznlk dillerinden biri olmas da gerekmez, pek ala o lkede kimsenin ana dili olmayan bir dil de olabilir. Bu anlamda ortak dil, ulusun tanmna ilikin deildir. rnein birok eski smrgede, ortak konuma dili, ou kez eski smrgecilerin dilidir, ama bu dili lkede ortak konuma dili olarak kullanmalar onlar ngiliz veya Fransz ulusundan yapmaz. Bu ortak konuma dilinin, en byk ounluklarn, rnein Trklerin ve Krtlerin dili olmas bile gerekmez, pek ala o lkede hi konuulmayan bir dil, rnein ngilizce bile seilebilir. Hatta ounluklarn pratik hayattaki avantajlarna kar hem daha eitleyici olaca; hem de bu gn her zamankinden daha ok tek bir dnya olmu dnyada, dnya apnda ortak dil olduu iin, byle bir seim daha doru bile olabilir. Ama bu gnn sorunu bu deildir. Bu hakk elde etmektir bu gnn sorunu. Ancak bin demokratik Cumhuriyette, bunlar btnyle demokratik olarak, her hangi bir dili semenin avantaj ve dezavantajlarn gz nne alarak yurttalarn zgrce belirleyebilecei, politik anlam olmayan, devleti ve ulusu tanmlamann arac olmayan bir konu olarak kalrlar.

127 Trkiye'deki en devrimci demokratik eilimleri dile getiren Krt zgrlk Hareketi bile, hala sorunu, "kurucu veya asli unsur" erevesinde tartmakta; ulusun dile, tarihe, soya, dine, etniye vs. gre tanmlanmasn sorgulamamakta; tutarl bir devrimci demokrasi programn ortaya koyamamaktadr. Ama bu geri ekiliten dolay Aleviler gibi Krtler de sulanamaz. Bunun ba sulusu, byle bir program bayraklarna yazmayan sosyalistlerdir. Trkiye'de veya Orta Dou'da ulusu dil, etni, din, kltrle vs. tanmlamay reddeden ve buna kar mcadele eden gerek bir Demokratik Cumhuriyeti savunan politik ii hareketi olmad iin, Krt zgrlk Hareketi de kendi devrimci demokratik eilimlerini ifade edememektedir. Grev, inancn, dilin, kltrn, tarihin kiisel bir sorun olaca; btn dil, inan, kltr ve dillerin eit olduu gerek bir Demokratik Cumhuriyet'i savunacak, devrimci demokratik bir politik akm, bir hareket ve politik bir rgt ve g yaratmaktr. Ancak byle bir program ve izgi, bu gn ortal kaplam glerin, gerici ve uzlamac niteliklerini grmeyi salayan bir mihenk ta olabilir ve devrimci demokrasiyi daha tutarl bir izgiye ekebilir. * "at Partisi" tartmalarna biraz da bu programatik sorunlardan hareketle girmek daha doru olacaktr. Olmayan ve eksik olan budur "at Partisi", toplumda byle Krtln tannmasna deil, Trkln veya her hangi bir ulusa gre politik olann, devletin veya ulusun tanmlanmasna kar bir programla ortaya kar ve tartmalar bu mecraya akarsa, o zaman "at Partisi" daha domadan tm toplumu deitirmeye balayabilir. imdi soruyoruz, DTP'ye, EMEP'e, SDP'ye, SPye, SEHe ve dier tm kii ve gruplara: devletin byle dini olmamas gibi "ulusu" da olmamas veya ulusun (Devletin, Politik olann), dile, dine, etniye, tarihe gre tanmlanmaya kar tanmlanmas; Trkln, Krtln vs. kiilerin zel, "kltrel" bir sorunu olmas konusunda somut olarak ne diyorsunuz? Bu programa evet mi diyorsunuz hayr m? at Partisi Giriimcileri bu soruyu tartmayla cesaret edebilir ve bu soruya Evet, biz ulusun tanmndan her trl dil, din, etni, soy, tarih, kltr dlamak; ulusu bunlarla tanmlamaya kar tanmlamak istiyoruz cevabn verebilirlerse ilk ve en nemli adm atabilirler. 15 Haziran 2009 Pazartesi Demir Kkaydn

128

(Bir Birlik Ne Zaman Kendisini Oluturanlarn Toplamndan Daha Byk Bir G Sonucunu Verir?) 2. Gunun ilk oturumu ise Nasil bir Parti? Asil olarak 27-28 haziran toplantisindan sonra yaygin olarak tabanda yapacagimiz toplantilarda netlestirmek istedigimiz nasil bir parti? sorusunu tartismaya baslayacagimiz gundem olacak bu gundemimiz. Ornegin degisIk siyasal gruplari, partileri, kurum temsilcilerini,cevreleri ve bireyleri BR ARAYA GETREREK BUNLARN TOPLAMNDAN DAHA BUYUK BR GUCU VE ENERJY ACGA CKARACAK bir cati organizmasinin demokratik isleyisinin nasil saglanabilecegi gibi cok temel sorulari ve sorunlari ortaya atarak, bu konuda sistematik bir tartismanin yollarini dosemeye baslayacagiz (Biz Majisklledik, Cati Partisi Girisimi Gecici Orgutlenme Komisyonu Raporundan) En azndan, btn zamanlarn en byk ve sistematik dnr olan Aristo'nun formlasyonundan beri bilinmektedir ki: "btn kendini oluturan paralarn toplamndan byktr". imdilerde bu bant, bu cebirsel toplam kavray, "-Almanlarn "Zeitgeist" dedii "a ruhu"na uygun olarak esoterik "Sinerji" kavramyla ifade edilmekteyse de, srelerin, eylerin ya da ilikilerin ve bantlarn adnn deimesiyle kendisi deimez. Elbette bu formlden hareketle kk bir adm atlarak yle bir karsma da yaplabilir: "Btn kendisini oluturan paralarn toplamndan byk olabildiine gre, eer koullar uygunsa, bu ortaya kan byklk, yle bir "kritik ktleyi" aabilir ki, bykln kendisi, srf byklk olarak, daha da bymeye, yani bir kartopu etkisine yol aabilir." Ve nihayet bu bant ve olaslklardan yola klarak Trkiye'deki demokrasi mcadelesinin en byk sorunu olan, demokrat glerin dankl ve de dolaysyla gszl sorununun, bir araya gelmekle zlebilecei sonucunu karmak iin kk bir adm yeter. O zaman da yle bir akl yrtmenin ok salam bir mant yanstt dnlebilir: Trkiye'deki demokratik gler dank ve gszdr; bunlarn bir araya gelii onlarn toplam gcnden daha byk bir gcn ortaya kmasna yol aar ve bu bir araya geli sonucu ortaya kan g, pek ala toplumdaki tm gayr memnunlarn etrafnda toparlanarak bir oluturabilecei, bir kar topu ilevi grebilir.

Matematik Fomller ve Sosyolojik Sorunlar

129 Bizzat, bileenlerince, "at Partisi" veya "adr" veya "Cephe" veya "ttifak" veya "Konfederasyon" gibi farkl szcklerle adlandrmalarn tercih edildii giriimin ardndaki temel fikir de budur. Yukarda yaplan alntda bu tr bir anlayn tipik ifadesi bulunmaktadr: Bir araya getirerek toplamndan daha byk bir g aa karmak. * Bu temel dnce, yukarda ksaca zetlenen ve ilk bakta, hibir salkl insann ret edemeyecei ncller ve sonulara dayanmaktadr. Ne var ki bu dncenin, sosyolojik kavramlarla ele alnmas gereken gerek toplumsal sorunlar, matematik bant ve formllerle zmeye kalkmak gibi "kk" bir hatas bulunmaktadr. Ve bunun sonucunda da, bu "kk hata" nesnel olarak, gerek sosyolojik ve politik sorunlar tartmaktan kamann bir rts ve buna bal olarak belli bir politikann ifadesi olma ilevi grmektedir. Ama, mantk ve metodoloji dzeyinde, bunu bile yapabilmek iin, cebirsel bir toplam anlayndan, basit aritmetie doru bir geri dn de yapmak zorundadr. * Btnn "kendini oluturan paralarn toplamndan byk" olduu nermesi yarm dorudur ve yarm dorular en tehlikli dorulardr? Neden yarm dorudur? Benzer ekilde, "btn kendisini oluturan paralarn toplamndan kktr" nermesi de, "at Partisi" giriiminin ardndaki "byktr" nermesi ya da karsamas kadar dorudur. Ve kendi ztt olan nermenin zttnn da onun kadar doru olduunu gsterdii iin iki kat dorudur. Her eyden nce, btnn kendisini oluturan paralarn toplamndan byk olduu nermesi, basit aritmetikten teye gitmi, cebirsel bir yaklama dayanr. Ama cebirden sz ettiimizde, eski saylarn, srfn bir de br tarafnn bulunduunun kabul de gerekir. Ve cebirsel bir yaklamla, toplam kendisini oluturan paralardan byk olabiliyorsa elbet kk de olur demektir bu. Ama nedense, toplumsal sorunlar, zellikle ittifak ya da birlik sorunlar ele alndnda, en azndan dier nerme kadar olas ve doru olan bu nermeye kimse itibar etmez ve bundan gereken sonular karlmaz? Neden?

130 Elbette, birlik ve blnme kavramlarnda olduu gibi, byk olmann kk olmaya gre, psikolojik olarak ekici bir yannn olmas bir faktrdr. Ama bundan da nemlisi, sosyolojik olarak, "byktr" formlnn, aslnda gerek sorunlardan ka, ne zaman ve nasl kk alaca, yani toplumsal bir sorunu toplumsal bir sorunu sosyolojik bir sorun olarak ele alma gereinden ka ve toplumsal sorunlar basit matematik fomllerle zmeye kalkma kolaycl salamasndandr. Ve de bunun ardnda da yine sosyolojik olarak anlalabilecek snfsal eilimler vardr. Genel ve temel sorunlara yklenme, onlar srekli gndemde tutma, tartma ve tarttrma abas radikal ve devrimci bir toplumsal temel ve buna uygun bir dnce gelenei gerektirdii gibi hi de ksa veadeli ve kolay bir baar vaadetmez. Birlik veya birliin daha byk bir g getirecei gibi anlay ve sloganlar; insanlarn geri yanlarn okayan, diyalektik ya da cebirsel nitelii yok edilmi nermeler ise, ksa vadeli baarlar ve insanlar bo hayaller peinde koturmak iin biilmi kaftanlardr da onan. imdi, nce bu yaklamn yanlln, nedenlerinden azade olarak ele almay deneyelim. * Ama nce u sonucu bir kenara yazalm: Matematik formller bize toplumsal sorunlarn zm iin bir anahtar sunmaz. kacak sonucun ne olacan formllerdeki gerek deerler belirler. Toplum sz konusu olduunda, bu formldeki cebirsel harflerin yerini alan gerek deerler: toplumsal snflar, gler, partiler, hareketlerdir ve bunlarn da karlar ve konumlardr. O halde toplamn bileenlerinden ne zaman byk, ne zaman kk sonular vereceini anlayabilmek iin snflarn, toplumsal glerin, hareketlerin, partilerin konum, kar ve karakterlerine bakmak gerekir. Elbette bu gleri, onlarn konum, kar ve karakterlerini belirleyen de toplumsal yap ve zellikle de toplumun ekonomik altyapsdr. * Burada ksa bir uyar yapmak gerekiyor kanmca. Byle selamsz sabahsz bir ekilde, birden birlemek iin bir araya gelmi insanlara, birliiniz sizi glendirebilecei gibi zayflatabilir de anlamna gelen bu szlerime bakarak, benim "at Partisi"ne veya bu trden giriimlere kar olduum sonucunu karmak yanl olur. Bu giriimleri, en azndan ortak bir tartma ve gndem yaratarak daha iyi bir eylerin iinden yeerebilecei bir hmsl toprak oluturabilecek iyi ve desteklenmesi gereken giriimler olarak gryorum ve onun iin buradaym.

131 Ama bu giriimler sorunlar rtmenin deil, aa karmann, gndeme koymann ve tartmann dolaysyla da zmn bir arac olurlarsa bir anlamlar olur. Bu giriimlerin kendisi, kendi bana sorunlarn zmnn anahtarn sunamazlar. Yani bu gibi giriimler kendilerine ykledikleri ilevlerden te, nesnel olarak, sorunlarn tartlp daha iyi anlalabilmesi iin bir ortam oluturmak gibi bir ilev grrlerse gerekten yararl olabilirler. En azndan byle bir sonu iin abalamaktr yapmaya altm. Ne var ki, bu at partisi giriim ve tartmalarnda hep olan, tam da bu giriimin kendisinin (yani formln, bir araya gelmenin) gerek sorunlarn zm veya zmn anahtar olarak ortaya koyulmasdr. * Bir rnek vereyim. Krt zgrlk Hareketi yllardr "Trkiyelilemek" diye bir hedef koydu nne. Ama ne yaparsa yapsn "Trkiyelile"emedi, hatta brakalm "Trkiyelile"ememeyi, Trkiye'nin dier blgelerindeki Krt nfusun bile ok byk bir desteini kazanamad. Bu destek byk lde AKP'ye gitti. Krt zgrlk Hareketi, bu durumda, Trkiye'nin sol ve demokrat gleriyle bir araya gelerek, onlarla ittifak yaparak, birlikler oluturarak bu zaaf amaya yani "Trkiyelilemeye" alt ve alyor. (Aslnda bu at Partisi giriimi de bu abann devamndan baka bir ey deildir. Elbette bu aba ve ama Krt zgrlk Hareketinin devrimci ve demokratik karakterinin ve amalarnn bir yanssdr ve ok deerlidir.) Ama gerek politik sorunlarn ve zmlerin yerine geirildikleri iin, bu giriimler ayn zamanda zgrlk Hareketinin gerek sosyolojik sorunlarla yzleememesinin ve nesnel olarak onlardan kann da bir ifadesidir. Krt zgrlk Hareketi, "biz niye Bat'nn ezilenlerini ve/veya niye Bat'daki Krtleri kazanamyoruz" diye sormamakta; veya sorduunda da bunu sosyolojik dzeyde (program ve strateji dzeyinde, yani dayanlan ve dayanlmas gereken toplumsal gler dzeyinde) deil, taktikler ve rgtsel tedbirler dzeyinde bir sorun olarak tartmaktadr. at Partisi giriimi de son durumada, program ve strateji dzeyinde ele almas gereken bu konuyu bir taktikler ve rgtsel tedbirler sorunu olarak ele alan bu zincirin yeni bir halkasdr. * Ayn durum Trk Sosyalistleri asndan da geerlidir. Onlar da kendilerinin gszlnn nedenlerini, gerek programatik, metodolojik, stratejik sorunlarda arayacaklar yerde, bu sorunlar rtmek, bu sorunlardan kamak iin, sorun

132 metodolojik, sosyolojik, programatik ve stratejik deil, bir taktikler ve rgtlenme sorunu imi gibi ele almaktadrlar. Elbette taktik ve rgtsel sorunlar zmek iin, ittifaklar, at ya da mat partileri, bunlar iin giriimler vs. kurulabilir. Ama bunlar gercek sorunlar, metodolojik, programatik, stratejik sorunlar rtmenin, onlardan kamann deil, onlar gndeme getirmenin ve tm toplumun gndemine sokmann bir arac olurlarsa bir anlamlar vardr. Bu bakmdan at Partisi giriimi ya da projesi, gerek Trk sosyalistlerinin, gerek Krt zgrlk Hareketinin, gerek metodolojik, sosyolojik, programatik, stratejik sorunlarla yzlemekten kann, onlar gndeme almamann veya gndemden drmenin arac olarak gndeme gelmekteirler. Bu anlamda, btn zt grnlerine ramen, gerek Trk Sosyalistleri gerek Krt zgrlk Hareketi aslnda, sorunu Sosyolijik dzeyde koyup tartan ya da tartmak isteyen, Programatik, Stratejik, metodolojik temel sorunlar gndeme getirmek isiteyen, bu gibi giriimleri bunlarnm gndeme gelmesinin bir arac olarak gren yaklam, yani bizim yaklammz karsnda ak bir ittifak ve su ortakl iinde bulunurlar. Bu tr bir yaklam onlara kendilerini engelleyen, ayak ba olan, hzlarn kesen gereksiz, yok edilmesi gereken abalar olarak grnr. * Sorunlar ortaya koyu dzeyi ile (Yani metodolojik ve sosyolojik mi taktik ve rgtsel mi) zm abalar arasnda isel bir balant vardr ve bunlar da yine bizzat belli snfsal eilimleri yanstrlar. Daha somut konualim ve yine bizzat "Krt zgrlk Hareketi"nden rnek verelim. Krt zgrlk hareketi bu sorunu hep bir taktikler ve organizasyon sorunu olarak ele alyor ve tartyor. zm nerileri de elbet bu paradigmaya gre ekilleniyor. rnein, sorun bir organizasyon sorunu olarak koyulunca, baarszlklar son durumada yeterince fedakar ve ciddi almama ile aklanmakta, bunun nedenleri ise, rnein batnn ehirlerindeki yozlatrc etkiler veya assimilasyon olarak grlmektedir. in kts, bu ilk bakta, tpk gnein dnyann etrafnda dnmesi, sabah doudan doup, g batan baa atktan sonra batdan batmas gibi doru bir tehis gibi de grnr. Halbuki, aslnda tam da tersinin, yani dnyann gne etrafnda dndnn doru olmas gibi, tam tersidir gerek neden, "Krt zgrlk Hareketi"nin yeterince modern bir toplumsal temelin olmamas, yani yeterince ehirli ve "yozlam" olmamas, plebiyen karakteri ve bu plebiyen karakter iinde kylln gl etkileridir Batda etkisiz kalnmasnn nedeni. Sorun byle grlnce, bu "yozlama" ve "Assimilasyon" tehisinin bizzat kendisi, bu kyl karakterin; kyn ehre, kapitalizm ncesinin modern yaama duyduu

133 gvensizlik ve kuku, dmanlk ve onu anlayamamann bir ifadesi, yani bizzat kk burjuva radikalizminin bir grnmnden baka bir ey olmad ortaya kar. * Bizzat at Partisi giriimi de bu yaklama bir rnek olarak verilebilir. "Krt zgrlk Hareketi", Trkiye'nin sosyalist ve demokrat rgt ve partileriyle bir araya gelerek, rgtsel tedbirler araclyla bu tartlmayan ve aka ortaya koyulmayan, ya da sadece taktikler ve rgtsel sorunlar dzeyinde ele alnan batnn ezilenlerini kazanma sorununu zmeye almaktadr. Bu durumda nesnel olarak at Partisi giriimi kendi zttna dnmektedir. Yani zmn bir arac deil, sorunun bir paras haline gelmektedir. nk, sosyolojik bir sorunu, rgtsel veya taktik bir sorunmu gibi ortaya koyarak, sorunu zmek bir yana, gerek sorunlar ortaya koymak, tartmak ve zmlemekten kamann bir arac olarak, yani zmn deil sorunun bir paras olarak ortaya kmaktadr. Yani giriimin kendisi de ntral deildir ve nesnel olarak znel ya da ifade edilmi amalarna kar almaktadr.. Bylece ember kendi stne kapanmaktadr. Krt zgrlk hareketinin toplumsal taban kendi toplumsal eilimleri gerei sosyolojik bir sorunu rgtsel bir sorun biiminde ifade etmekte ve sosyolojik bir sorunu rgtsel bir sorun olarak ele aldndan, kendisinin toplumsal tabann nasl deitirilebilecei sorununu tartamamakta ve bu toplumsal taban ayn kalmaya devam etmektedir; toplumsal taban ayn kalnca da ayn toplumsal eilimlere uygun olarak sosyolojik sorunlar rgtsel bir sorunmu gibi ele alnmaktadr. Bylece ya da almanlarn dedii "Teufelkreis" yani eskilerin "Fasit daire" dedikleri durum ortaya kmaktadr. Yukarda deinildii gibi Trk sosyalistleri asndan da durum aa yukar ayndr. Yani gerek Trk sosyalistleri gerek Krt zgrlk Hareketi asndan bu giriim aslnda gerek sosyolojik, metodoloik, yani programatik ve stratejik sorunlardan kamann, onlar kedinin kendi pisliini rterce rtmesinin bir aracdr. * Konuya bir giri salamak iin tekrar o cebirsel formle dnelim ve gerek deerlere bakarak btnn ne zaman paralarn toplamndan byk ne zaman kk sonu verdiini grelim. Yani sondan baa doru, matematik formllerden, o formllerdeki gerek sosyolojik deerlere doru bir yol izleyelim. i hareketinin tarihsel deneyleri belki bu konuda ilgin rnekler ve dersler sunabilir. nk o hareketin tarihinde sorunun byle koyulup tartldnn rnekleri vardr. En bilinen klasik rnek ele alnabilir. Bilinir, i ve sosyalist hareketin tarihinde 1930'lu yllarda, nc Enternasyonal tarafndan izlenen ve Sovyet Brokrasisi tarafndan dikte ettirilen, birbirini izleyen "Snfa kar snf" ve "Faizme Kar Birleik Cephe" stratejisi diye bilinen, ikisi de ar

134 yenilgilerle sonulanan iki izgi izlenmitir. Bu iki strateji de srasyla, hem de son derece elverili koullara ramen, Almanya ve spanya'da ii hareketinin Faizm karsnda yenilgisini getirmitir. Bu yenilgiler zerinde Nazizmin o korkun sava balatlas mmkn olabilmitir10. Bunlardan ikincisi tpk at partisi giriimindeki manta dayanyordu: en geni gler bir araya getirilerek onlarn toplamndan da daha byk bir gce ulamak. "Faizme Kar Birleik Cephe" stratejisi, faizmi "Finans Kapitalin en gerici, en oven unsurlarnn" diktatrl olarak tanmlyor ve bylece milli, liberal ya da "tekelci olmayan" burjuvazinin de bu cephede bir yeri olaca dnlerek forml: iler + Kyller + Burjuvazi (veya onun "anti faist", "ilerici", "tekelci olmayan" kesimleri vs.) olarak koyuluyordu. Mantk ilk bakta son derece doru grnyordu. Dman son derece dar bir lde tanmlanyor ve buna karlk en geni gler cephesi bir araya getiriliyordu. Ne var ki ortaya kan sonu, eksi oluyordu ve yenilgiye yol ayordu. rnein spanya'da Frankocu gler galip geliyordu. Franko darbe yaptnda btn halk Cumhuriyeti savunmak iin ayaklanm ve bir ka kk kprba hari btn spanyada iktidar ele alm, ama bu devrimci kabar, Cumhuriyeti iktidarn yan sra, bu devlet biimine zt rgtllklere ve silahl halka dayanan, Paris Komn ya da Sovyet tipi organlara dayanan ikinci bir iktidar fiilen olumutu. Ama, geni cephe taktii veya stratejisine uygun olarak, burjuvaziyi rktmemek ve cephede tutmak iin ulusul sorunun ve toprak sorununun zmnn faizme kar zaferin sonrasna ertelenmesi; ve yine burjuvaziyi rktmemek iin Paris Komn ya da Sovyet tipi, ou Anarsitlerin veya POUM gibilerin etkin olduu, ikili iktidar organlarnn ve glerinin tasfiyesi (bu ayn zamanda Anaristlerin ve POUM'un tasfiyesi anlamna geliyordu) sonrasnda ise sonu: Cumhuriyetilerin kesin yenilgisiydi. Ekim devriminde ise Bolevikler tam da burjuvaziyi yitirmeyi veya burjuvazi tarafndan yitirilmeyi gze aldklar iin, yani spanya'dakinin tam da zttna davrandklar iin, kyll ve ezilen uluslar kazanabilmi ve zafere ulamlard. Neden? nk eer matematik bir ifade kullanrsak, burjuvazinin nnde eksi vardr. Burjuvazi ile ittifak iin devrimci demokratik dnmleri zaferin sonrasna eteleyen bir ii snf, burjuvaziyi kazanaym derken kyl ve ezilen uluslar kaybeder.

10

Biri sekterizm dieri reformizme teslimiyet olarak tanmlanabilecek bu iki izgi btn zt grnlerine ramen birbirlerine dnebilirler ve dnmlerdir. Ayrca 1930'lu yllarda birbirini zaman iinde izleyen bu iki izgi, rnein yetmili yllarda Trkiye'de ayn mekan iinde ve ayn zamanda bulunyorlard. Bir tarafta Sovyet izgisi paralelindeki burjuva partilerin reformizmi, dier tarafta, Arnavutlua yakn parti ve hareketlerin sektarizmi biiminde grlyordu bunlar.

135 Kyll devrim saflarna kazanmak ve savunmak iin harekete geirecek talepler devrim sonrasna ertelenince, kyllk ve ezilen uluslar savamaz ve devrimi savunmaz olur, hatta kendi devrimci umutlarna gereken karl vermeyen iiler karsnda hayal krklyla gericiliin yedeine geer. Yani burjuvaziyi kazanmak ancak Kyll, ya da demokrasiyi, ya da ezilen ulusu kaybetmekle mmkn olur. Burjuvaziyi kaybetmeden ya da burjuvazi tarafndan kaybedilmeden ii snf, kyll kazanamaz. Neden? nk bu matematik formldeki burjuvazinin nnde eksi vardr? nk Aydnlanma ann aksine, burjuvazi artk demokratik karakterini yitirmitir. Aslnda o zaman bile burjuvazi deil, Parisin donsuzlaryd byle davranabilenler. O donsuzlarn modern devam olan iiler, kylleri ancak tutarl bir demokrasiyle kazanabilirler. Yani Baskc ve brokratik Devlet cihaznn tasfiyesi, Ulusal sorun ve topruk sorununun kkten halli, daha da zcesi Demokratik Cumhuriyet. Ama kylln kazanabilmesi iin, iiler burjuvaziyi yitirmek zorundadr veya burjuvazi tarafndan yitirilmelidir. Yani iilerin kyll kazanabilmek iin, burjuvaziden bamszlamas ve ayr bir g olarak ortaya kmas, yani demokratik grevleri acil bir program olarak radikal ve sistematik bir ekilde bayrana yazmas gerekir. iler bunu yapamad yerde bamszln yitirip burjuvazinin yedeine dm olur ve bu durumda da kyll yitirir. Bylece sonu hesabn ve beklenenin tamamen tersi olarak ortaya kar, toplam kendisini oluturan unsurlarn toplmndan daha dk kmakla kalmaz, eksi sonu verir, zaferin yerini yenilgi alr. Ekim Devrimi de tersinden bu banty dorular. Bolevikler burjuvazi tarafndan yitirilmeyi ve burjuvaziy yitirmeyi gze aldklar iin, ok daha elverisiz koullara ramen, kylleri ve ezilen uluslar kazanabilmilerdir. Tabii burjuvazi tarafndan yitirilmek veya burjuvaziyi yitirmeyi gze almak, ii hareketi veya sosyalist hareket iindeki, burjuvaziyi kazanmak isteyen, aslnda burjuvazinin ii hareketi iindeki uzants olan eilimle, yani reformist sosyalizmle (Menevizm, Ekonomizm, Sosyal Demokrasi, Stalinist partiler vs.) de mcadeleyi ve onunla kopumay gerektirir. Yani burjuvaziden bamszlama, ya da burjuvazi tarafndan kaybedilme aslnda sosyalist ve ii hareketi iinde, reformist sosyalizmden, ekonomizmden, parlamentarizmden, reformizmden kopu biiminde grnr ideolojik dzeyde. zetle, hem burjuvaziyi hem de kyll kazanmak mmkn deildir. Birini kaybetmeden veya onun tarafndan kaybedilmeyi gze almadan dierini kazanamazsnz. Her kazan bir kayptr.

136 Demek ki, eer bu sosyolojik sorunu matematik formllerle ifade edersek, burjuvazinin nnde bir eksi iereti vardr ve kyller ve iilerle bir araya geldiinde sonu: iler, Kyller ve Burjuvazi'nin toplamndan az, yani btn kendini oluturan paralarn toplamndan fazla deil az kmaktadr. Hatta az bile deil, eksiyle artnn arpmnn eksi sonu vermesi gibi, sonu eksi kmaktadr, ortaya ksmi reformlar bile deil, bir yenilgi kmaktadr. * te bu sorun karsnda sosyalist hareket ve zgrlk hareketi iinde iki gl akm tam da eksi kacak bir sonu ynnde almaktadr. Krt Hareketi iinde gl bir etkisi olan burjuvazi, egemen ulusun burjuvazisini (Yani Liberalleri, politik slamn bir kesimini vs.) kazanmadan ve onlarla birlik oluturmadan Trkiyenin ezilenlerinin kazanlamayacan veya hareketin tecritten kurtulamayacagn syler. Bylece bu liberalleri kazanacak, rktmeyecek program ve ilikileri savunur. Bunlar ise, tam da Krt zgrlk hareketinin diger ezilenleri kazanmasn engelleyer, Trkiyelilemesini engeller, onu bir Krt hareketi olarak kalmaya mahkum eder. Liberalleri rktmemek iin de, hibir gerek gc temsil etmeylen sosyalistlerden uzak durmay, ittifaklar orada aramamay, at Partisi gibi giriimlere girmemeyi nerir. in kts ampirik olarak hakl da grnr. Sosyalistler gerekten tam anlamyla her trl dinamizmden yoksun, Rosann bir zamanlar Alman sosyal demokrasisi iin dedii gibi, kokumu bir ceset gibidirler. Ne genlerin, ne de yeni ve ufuk ac sorunlarn esamesi bile grlmez. Ve tam da bu sosyalistler, kendileri sosyalizm, emekten yana, anti emperyalizm, ii snf vs. diyerek; i Snfn ve sosyalizmi demokrasi mcadelesinin ncs olmaktan kararak ve demokrasi mcadelesini sorunlardan bir sorun olarak koyarak, hatta onu ikinci kategori bir sorun derekesine indirgeyerdek, i Snf ve Sosyalizm iindeki Menevizmi, Eonomizmi, Sendikalizmi, lkellii, Reformizmi, yani burjuvazinin ya da Burjuva sosyalizminin veya Sendika ve ii brokrasisinin eilim ve karlarn yanstm olurlar. Krt burjuvazisi demokratik talepleri ve program Liberallerin kabul edebilecekleriyle snrlayarak, sadan; Trk Sosyalistleri ise, Sosyalizm, Enternasyonalizm, Emek, snf gibi kavramlarn ardna gizlenerek soldan yapar. Trk sosyalistleri, Krt zgrlk Hareketini de bu sefer liberallarle ve burjuvaziyle bir araya geldii iin, emekten yana, Sosyal veya sosyalist olmamakla, uzak durmakla sular. Bylece biri Krt burjuvazisi, dieri Trk burjuvazisini temsil eden iki eilim arasnda kalan Krt zgrlk Hareketinin radikal, plebiyen ve sosyalizan kanad, bu gleri birbirine kar oynayarak, bunlar birbirine kar bir denge unsuru olarak kullanarak kendi izgisinin damgay vurabileceini grr ve byle yapar.

137 Bir sre sonra da bir yanyla biraz da aresizlikten izlenen bu Bonapartist karakterli zgrlk Hareketi ve demokratik hareket zerindeki egemenlik, giderek bir bamllk, bir karakter halini alr. Yani bir noktadan sonhra Krt zgrlk Hareketi iin de bu durum kabul edilebilir ve katlanlabilir bir durum olur. Bu zmni anlamay krmak ok zordur; adeta olanakszdr. rnk btn gler verili durumdan belli lde karldrlar. Burada ouna anlamsz gibi grnen itirazlarm, eletirilerim, yazlarm, lklarm aslnda bu emberi krmak, kafalarda kk de olsa soru iaretleri uyandrmak iin umutsuz bir abadan baka bir ey de deildir. Elbette bu abalarda, Trk sosyalistlerinin bu ekonomizmi en ince, en rafine ekilde srdrenlerine ve yine de bu durumdan kurtulmaya en yakn olanlara ynelik olmaktadr. Bizzat bu satrlar bile bu abann ta kendisidir. * Ayrca Krt liberalleri ve Trk Sosyalistleri sadece birbirlerinin varlna hakllk kazandrmlakla kalmazlar, ama ayn zamanda ayn gerici milliyetilik anlaynda anlarlar. Trk Sosyalistlerinin hepsi, tpk Krt burjuvalar gibi, Gerici Milliyetilerdir. Krt zgrlk hareketinin radikal kanadnn, bu gerici milliyetilikten kurtulma ve ama abalarn da Marksizmden ve sosyalizmden uzaklama diye lanetlerler. Gerici Milliyetidirler, nk ulusu bir Dil, bir etni, bir soy, bir tarih ile tanmlamay sorun olarak grmezler ve bizzat kendileri de byle tanmlarlar. Yani ulusun Trk olmas onlar iin en bata mcadele edilmesi gereken bir sorun deildir. Yani ulusun bir dil, din, tarih, etni, soy vs. ile tanmlanmasnda bir sorun grmezler; ulusu byle tanmlamaya kar tanmlamaya grev olarak ne koymazlar; dolaysla rnein Trk Devleti ve Ulusunun Sosyalist, demokrat olabilecei gibi bir hayal de yayarlar. Yine byle gerici bir milliyetilie dayandklar iin de, Demokratik yani ulmusu bir dille, bir dinle, soyla, tarihle tanmlamay reddeden bir ulusulua dayanmadklar iin, uluslarn kaderlerini tayin hakkn savunurlar Demokratik Cumhuriyet yerine. Bu adan da tam tmna Krt Burjuvazisi ile anlarlar. Trk sosyalistleri iinde, Krt hareketini en aktan ve dorudan destekleyen Sosyalist demokraszi Partisi, Sosyalist Parti veay onunla ittifak ve temaslar srdren EMEP, SEH gibi parti ve hareketlerin hepsi birer gerici milliyetidir. Bunjluurn programlar ve ulus anlaylar arasnda bir fark bulunmamaktadr. Ayrlklar Programatik veya stratejik deil; btnyle taktik dzeydedir.

138 Hepsi Krtlerin ayrlma hakkn, buna bal olarak kendini trklkle tanmlam bir ulus veya devletin de Demokrat veya Sosyalist olabileceini ak vea zmnen savunmu olurlar. Yani aslnda Trk sosylamlistlerinin hepsi gerici bir milliyetilik erevesinde Krtlerin zerindeki basknn kalkmas programnda anlarlar ve bu bakmdan Krt Burjuvazisiyle aralarnda bir ayrlk da yoktur. Biz ise buna karlk, Gerek Krt zgrlk hareketin gerek Trk sosyalistlerine, demokratik bir millietilii; ulusun bir dille, bir dinle, bir etniyle, bir tarihle, bir soyla tanmlanmasna kar tanmlanmasn, (ki bu da bir milliyetiliktir. Bunun milliyetilik olmadn ancak milliyetiler syleyebilir). Yani bizim sorunumuz Krt Sorunu deil; Trk Sorunudur. Bizim parolamz Uluslarn Kendi Kaderini Tayin Hakk deil, ulusu bir dille, bir soyla, bir tarihle vs. tanmlamad srece bir tek kyn bile ayrlmasnn engellenemeyecei bir Demokratik Cumhuriyettir. * Biz diyoruz ki, sosyalist talepler veya sosyal talepler deil ancak byle gerekten demokratik bir cumhuriyet kuran, gerekten demokratik bir ulusulua dayanan bir program Trkiyenin ezilenlerini kazanabilir. Tm muhalefeti birletirebilir ve ilerin burjuvazinin ideolojik ve politik egemenliinden kurtuluunu; burjuvaziyi kaybediini veya burjuvazi tarafndan kaybediliini ifade eder. Ve Byle bir program, daha kararlatrld andan itibaren, toplumdaki btn kabul edilmi ve bu askeri brokratik oligarinin kabul ettii ve dayand deerleri sorfulad, deitirmeyi amalad iin toplumda henz ounluu salamad noktada bile bir ideolojik hegemonya kurar. O at Partisi biz Krt Sorununu deil; Trk Sorununu zmeyi amalyoruz. Ulusun Trklkle tanmlanmasn sorgulamayan ve onunla mcadele etmeyen biri; tpk hem puta taparlk hem allaha inanmann mmkn olmamas gibi, mmkn deildir. Trkleri Trkl Terk edip, yani ulusun Trklkle tanmlanmasna kar kp, Demokrat olmaya aryoruz diye ortaya kt an, baarya giden yola girmi olur. Ancak byle bir program, burjuva liberalleri ve sendika, parti ve ii aristokrasisini (parti aristokrasisi kk sol grup ve partilerin hepsi aslnda bugn byk lde bir sendika ve parti aristokrasisini oluturmaktadrlar) kaybeder ama bunun karlnda hem Krt zgrlk Hareketini hem de Trkiyenin ezilenlerini kazanabilir ve de birletirebilir. 17 Haziran 2009 aramba Demir Kkaydn

139

140

Mustafa Bayram Msrn geenlerde yollad yazda u satrlar okunuyordu: Gerekli grldnde ve grlr ise, bana gre bugn tarihsel olarak alm ve tm bir yzyl dolduran onlarca deneyim iinde yanllanarak tarihin plne atlm, aamac bir program mantnn bir adm tesine gemeyerek kurduu, Krt kurtuluuluunun tarihsel nemine iaret etmek dnda aamac bir programdan hibir fark iermeyen Buradaki gerekli grldnde ve grlr ise.. szlerindeki arroganz bir kenara atalm ve uramayalm: Esasa gelelim. Yani arkadalarn itham u: (konunun yabancs olanlar iin syleyelim) benim demokratik bir programdan, Demokratik bir Cumhuriyetten sz etmem; klasik, aamac bir program oluyor. Arkadalar bu yanllanarak tarihin plne atlm programdan baka bir program savunuyorlarm. Bu savunduklarnn uluslararas Marksist tartmalar ve terminolojideki ad, bildiim kadaryla, Srekli Devrim ya da Sosyalist devrimdir. Bu konuda daha nce yolladm Devrimci Marksizmde Gei program Anlay zerine, yllar nce O. Koakla polemik tarznda yazlm kitap byklndeki yazda gereken aklamalar var. Ama konumuzla ilgili ksm tekrar ksaca aklayaym. Troki, geri bir lkede demokratik grevlerin, burjuvazi korkak olduundan, iileri demokratik devrimi yapmakla yz yze getireceini; demokratik grevlerin iiler tarafndan yerine getirilmesinin ve ii kyl iktidarnn da, devrimin kendi dinamii iinde bu egemenlii sadece demokratik grevlerle snrlamayaca; ister istemez sosyalist tedbirler alaca ve devrimin sosyalist bir devrime dneceini sylemitir. Bizzat Ekim devriminde olan da tam byle olmutur. 1970lere kadar Yirminci Yzyldaki devrimler hep bu eilimi dorulamtr. * Ama bundan dar kafal trokistlerin kard sonu, madem devrim srekli bir karakter alp sosyalist devrime dnecek, o halde bizler sosyalist doevrim taleplerini savunmal, artk tarihin plne atlm demokratik bir programla uramamalylz derler. (Daha rafine formalar Gei program falan derler. Ayrnts o kitapta var.) Yani aslnda sorunun zn kavramazlar ve bir programn temel nitelii ile o programn iiler eliyle gereklemesinin dinamiklerini kartrrlar ve bylece demokratik grevlerden kaarlar. Srekli Devrim Teorisinin ardna gizlenip, 60larn TPinin savnduunu yine savunurlar. Aslnda ideolojik kkleri de oralara gider. Trokist formunda bir burjuva sosyalizmidirler.

Metodoloji ve Program Aamac Program Kim Savunuyor?

141 Aslnda devrimin srekli olmas ve sosyalist devrime dnmesi eilimi tamas bu devrimin hazrlk aamasnda demokratik bir programn savunulmamas gerektii anlamna gelmez. Tarihsel deneyden sosyalist Talepler sonucunu karmak o deneyden bir ey anlamamak, sama sonular karmak demektir. nk bizzat ekim devrimi bile Demokratik Cumhuriyet sloganyla hazrlanmtr onlarca yl. O demokratik cumhuriyet fiiliyatta kendi dinamiiyle bir sovyet cumhuriyeti olmutur. Ama nasl olsa yle olacak diye, demokratik grevlerin zerinden atlanamaz. Trkiyedeki bir yn trokist byle anlar bu sorunu ve yanltr. Trk Trokistlerinin hepsi hepsi, Bayram msrn yapt itham bana yllardr yaparlar. Ayn terminolojiyi kullanp ayn itham yapan M. Baram Msr da imdi ayn yanl yapyor. * Ama sorun sadece bu kadar olsayd gene de iyiydi. Buraya kadar klasik Marksist-Trokist metodoloji ve kavramsallatrma iinde de yanl olduunu gsterdik. Ama bu gn gerek metodoloji gerek olgular dzeyinde bu anlay, bu tarihsel eilim iki ynden almtr. Aslnda onlar ne metodoloik katklardan haberderdrlar veay haberderseler da tartmazlar; ne de tarihsel deneyin 1970lerden sonraki eilimlerini grmek ve onlarla yzlemek isterler. Her iki dzeyde de gereklerden kaarlar. M. Bayram Msr da yle. * Metodoloji dzeyinde deinelm sorun nce. Hikmet Kvlcml, farkl retim biim ve ilikilerinin simbiyozu veya eklemlenmesi kavram ve kavrayyla bu klasik aamalar; sonra gelen aamalarn nceki aamalar yok etmesi anlayn eletirmi ve amtr. Bu onun Marksizme ve Marksist evrim teorisine en nemli katklarndan biridir. Bu balar bu kadttklar grmek istemiyorlar, susua bouyorlar. M. Baram Msrn program konusunu ele alnda da, btn dier Trokistler gibi, bu metodolojik ilerleme veya katk hakknda bir kavray yoktur. Klasik alm anlaya gre, bir lke diyelim ki yar feodalse, nnde demokratik devrim vardr, kapitalist ise, sosylalist. Trkiyede bu gn de var olan btn akmlar bu paradigma erevesinde olumulardr. Ve henz hi birisi bu ilk douundaki paradigmayla bir hesaplama da yaamamtr. Bu anlamda hepsi birer yaayan fosildir, anatomuk zellikleri, yani dayandklar varsaymlar, metodoloji ve kavramsal aralar bakmndan.

142 Bunan bir ilerisi denebilecek, Trokisnin devrimin dinamiiyle, yar feodal bir lkede sosyalist devrim olabilir karsamasdr. Daha dinamik ve karmak bir kavray yanstr. (Tabii burndan kan programatik sonu demokratik programn reddi olmamal. Orijinal versiyon byle Trkiyedeki karikatrler bundan Programatik olarak sosyalist program sonucu karrlar. Bu ayr bir sorun) Ama Kvlcmlnn metodolojik katksyla, bir lke kapitalist ilikiler ne kadar gelimi olursa olsun, bu demokratik bir ekilde olumamsa, kapitalizmin gelimesi, kapitalizm ncesinin tasfiyesi anlamna gelmeyebilir, aksine onu glendirebilir. Yani Paadoksal bir ekilde ifade etmek gerekirse, Trkiyede kapitalist ilikiler gelitii iin, kapitalizm ncesinin kalntlar da ok gldr ve bu nedenle tam demokratik grevler temel program olmaldr. Dikkat edilirse bu yaklam dir iki yaklamn dayand temel varsaym kabul etmemekte ve sorgulamaktadr. Onlara gre, st retim ilikileri alt olan tasfiye eder. Kvlcmlya gre ise, sadece tasfiye etmez, glendirebilir de. Bu nedenle, eski metodolojiye gre, eski varsaymla, kapitalist ise sosyalist program sonucu karlrken, Kvlcmlda kapitalist ama tam da bu nedenle demokratik program sonucu karlabilir. Bu metodolojik katkya biz eklemlenme, simbiyoz diyoruz. Ve bu yaklamn nerelerden nasl doduunu ve nasl bir metodolojik evrmi ifade ettiini uzun uzun Marksizmin Marksist Eletirisi adl katabmzn nsz olan, Tarihsel Maddeciliin Tarihine Katk adl almada ele alyoruz. Aaya bu nszden Evrim Teorisinin ve Kavramnn Evrimi diye bir balk koyulabilecek, blm ekleyeceim veya ayrca yollayacam. Orada kimin alm kavramsal aralarla dnd daha iyi grlebilir. Benim dediim udur bu metodolojik kazanm nda: Trkiye Kapitalist bir lkedir ama tam da byle olduu iin, Prekapitalizmi, feodalizmi temsil eder, Kvlcmlnn Devletiliimiz veya Snuf-u Devlet dedii askeri ve brokratik oligari. Bu antik g son derece modern bir form iindedir ama bu onun znn gerici zelliini deitirmemektedir. obanlkla yaayan kabilelerin ellerine tfek alp, bizonlar veay geyikleri veya foklar tfekle avlamalar, onlar kapitalist ilikilere sokmaz. Ayn ekilde, Trk ordusunun Spersonik uaklar vs. onun gerici, binlerce yllk dou devletiliinin bu gn yaayan formu olmas gereini ortadan kaldrmaz. Trkiyede bir zamanlar ne kadar Feodal olduunu grmek iin traktr ve aa saylarna baklrd, feodalizmin bizzat kendisi olan devlet, burjuva diyerek olumlanrd. Trkiye kapitalistletii ve modernletii lde bu g de glenir ve tasfiyesi daha acil bir grev olarak ne kar, bu nedenle sosyallist deil, demokratik bir program ve bu demokratik bir program tpk toprak aalarnn elinden topraklar almak ve ayrcalklara son vermek gibi, bu askeri brokratik oligariyi var ve iktidar eden ilikileri temizlemelidir. Trkyede eer Feodal kalnt aranacaksa, bu Devlet Cihaznn

143 kendisidir. Demokratik Cumhuriyet program bir anlamda tam tamna bu feodal kalnty tasfiyeye yneliktir. Bu karsama, yani kapitalizmin bu prekapitalist cihaz glendirdii ve onunla simbiyoz bir yaama girdii, bu nedenle de tam da kapitalist olduu iin demokratik grevler yaklam en gelimi metodolojik ilkelere dayanmaktadr. Metodolojik olarak kimin dayand metodolojinin Tarihin plne atlm olduu konusunda bu kadar yeter. Gerisi aktaracam, Evrim Teorisinin Evrimi adl yazda. Merakls Marksizmin Marksist Eletirisine bakabilir. * Ama Bayram Msr sadece karsamada ve ders karmakta yanl deildir; sadece metodolojide yanl ve alm deildir; olgular dzeyinde de yanl ve almtr. Ama bu M. Bayram Msrn savunduu srekli devrim ya da sosyalist devrim (Geri aka bunu da demiyorlar, daha nce gsterdiiniz gibi, bir sosyal ve antikapitalist sylemidir tutturmu gidiyor) anlay, gereklik tarafndan yanllanm bulunuyor. En azndan 80lerden beri eilim Trokinin karsamasna uygun deil; olgular baka bir yn gsteriyor. Yani iiler demokratik grevler iin iktidara geldiklerinde, var olan kapitalist ilikilere dokunmamay, hatta kapitalizm yoksa bile kapitalizmi tercih ediyorlar. 1980lerden beri, devrimler, Trokiye nazire, Sreksiz Devrim oluyor. En tipik iki rnei ele alalm. Brezilya. i Partisinin iktidar ve Lulann bakanl bir ii kyl hkmeti saylabilirdi. Ama bu bir Ekim Devrimi veya bir spanya Cumhuriyeti veya bir Kba Devriminde olduu gibi, devrimin dinamiiyle, hi de sosyalist tedbirler almaya yeltenmedi. Bunlar yapabilmek iin snf temeli yok deildi. Bizzat i Partisi, Brezilyada ykselen ii snf ve hareketinin bir ifadesi olarak domutu. Trokilerin ngrd, Yirminci Yzylda 70lere kadar olan devrimlerin izledii yolu izlemedi, tam tersine bir yol izledi Brezilya. Kapitalizme dokunmad, Askeri brokratik devlete bile dokunmad, onu biraz tam da Bizim Erturul veya Bayram Msrlarn istedii gibi biraz Sosyal Cumhuriyet yapt. Ama fiiliyatta bir tr alt emperyalist gibi bir ey oldu. Bu tarihsel deneyi ne yapacaz? * Sadece o mu? Nikaragua da yle oldu. Gney Afrikada yle oldu.

144 ANC aslnda iilere dayanan bir komnist partisidir. Hi de Srekli Devrim yoluna girmedi Gney Afrika Devrimi. ilerin arl bir Ekim Devrimindeki Rusyadan, bir inden, bir Kbadan, bir Yugolavya, bir Vietnamdan ok daha byk olmasna ramen. Gney Afrika da, demokratik bir cumhuriyet bile deil; Siyaha boyanm bir alt emperyalist lke oldu. * Kald ki sadece bunlar deil. Dou Avrupa Devrimleri de yle oldu. rnein DDRde devrim baladnda, balangta brokrasinin reformist kanad halk biziz sloganyla, brokratik iktidar bir takm reformlarla korumak istiyordu. Ama Leibzigde, Dresdende iiler galiba bu sefer tank paletleri altnda kalmayacaz, taranmayacaz diye dnp cesaretlenip sokaa ktklarnda, Biz Bir Halkz yani biz Almanz dediler. Yani Batyla birleip kapitalizmin nimetlerinden yararlanmak istiyoruz dediler. Yani bizzat devrimin dinamii daha fazla sosyalizme deil, kapitalizme doru bir evrim geirdi. Troki oradaki anti brokratik devrimlerin gerek demokratik sosyalist rejimlere yol aacan dnyor ve n gryordu. Ama tersi oldu. Bu tarihsel deneyler yokmu gibi hala Srekli Devrim; Bakn demokratik grevlerden sz ediyor, aslnda tarihin plnde oynuyor gibi szler bu deneyleri incelemekten, tartmaktan ve gereken sonular karmaktan katan baka bir anlama gelmez. in ilginci, bu olgular ele alp, ortaya kard sorunlar tartmaya ve bunlardan bir k yolu aramaya alm Trkiyedeki belki de tek sosyalist olduumu syleyebilirim. Bunun delili de yine yolladom, DP zerine Yazlarda var. Orada hep bu Sreksiz Devrim diyebileceimiz, devrimin veya emeki iktidarnn kendini kapitalizmle snrlamas ve bunun anlam ve sorunlar zerine bir tartma yrtmeye altm grlebilir. Kald ki ayrca yolladm, Demokratik Cumhuriyet Nedir ve Sosyalistler Tarafndan Niin Savunulmaldr balkl yaznn ikinci blm btnyle bu sorunla uramaktadr. Trkiyede bu konuda baka bir yaz da bilmiyorum. * Peki, Trkiyedeki emekilerin Brezilya ve Gney Afrika emekilerinden daha farkl dnp davranmalar iin bir neden var m? Eer Tarihsel Deneyden ders karacaksak, Trkiyede emekiler iktidara gelse bile, bu, kendilerini kapitalizm erevesinde kalmakla, onun erevesinde Sosyal Cumhuriyet olmakla snrlayacaklar demektir.

145 Bu Sosyal Cumhuriyet ayn zamanda tpk Gney Afrika veya Brezilya gibi blge apnda bir alt emperyalist g olabilir. te tarihsel deney ve sonu. Byle olmayacann kantlar var m? Burada tarihsel ve sosyolojik eilimler belirleyici olduuna gre, bu eilimlerin yok olduuna dair ne gibi argmanlarnz var. Yani sizlerin Sosyal Cumhuriyet dediiniz ey, Gney Afrika veya Brezilya gibi bir Sosyal Cumhuriyet olur, kimi sosyal eitsizlikleri yumuatmaya alan ama aslnda tam bir demokratik cumhuriyet bile olamam; o askeri brokratik oligarinin gcn fazla sarsamam bir blgesel alt emperyalist. Haydi tartn bakalm, terbiyesiz ocuklarla oynamam falan demeden bu sorunlar. Bunca yldr ortaya koyup tartann grmedim. Yani aslnda olgular dzeyinde de, beni tarihin plne atlmlkla sulayan arkadalar, kendileri o plklerde oynadklarn gsteriyorlar bu ithamlaryla. 23 Haziran 2009 Sal Demir Kkaydn http://www.koxuz.org http://www.demirden-kapilar.org demiraltona@hotmail.com demiraltona@gmail.com Evrim Teorisinin Evrimi balkl yazy ayr olarak yollayacam.

146

Metodoloji ve Program likisi zerine

(Evrim Teorisinin Evrimi)

Tarihsel Maddecilik ya da Diyalektik Sosyoloji, toplumun evriminin 11, yani hareketinin, deiiminin, gidiinin, tarihsel srecin yasalarnn bilimi olarak tanmlanabilir. Ama bu gidiin yasalar hakkndaki bilginin ya da kavrayn kendisi de bir gidi, bir olu, bir evrim iindedir. Dolaysyla Tarihsel Maddeciliin Tarihi ya da Evrimi en iyi toplumsal evrime ilikin kavrayn ve aklamann evriminde izlenebilir. Bu dip aknts ve gelenek arasndaki uyum kadar uyumsuzluu, paradigma farkn aklamak iin, bu gelenekte evrim kavramna ve mekanizmalarna ilikin kavraylarn farklar kavratc olabilir. Bu ayn zamanda evrim kavramnn geirdii evrimi, yani Tarihsel Maddeciliin Tarihini de ana hatlar ve dorultusuyla izleme olana salayabilir. Toplumsal evrimi de, ok farkl toplumlar da aklayan temel kavram, retici Glerin Deiimi12 ve Farklldr. retici Gler Deitii iin toplum deimektedir; retici Gler Farkl olduu iin toplumlar birbirinden farkldr. Bu, evrim kavramnn evrimi ile retici gler kavramnn evriminin birbirine dorudan bal olduunu gsterir. Evrim kavramna bal olarak retici Gler kavramnda; retici gler kavramndaki deimelere bal olarak evrim kavraynda da deimeler ortaya kar. Marksn mehur satrlarn burada bir kere daha hatrlayalm. Gelimelerinin belli bir aamasnda, toplumun maddi retici gleri, o zamana kadar iinde hareket ettikleri mevcut retim ilikilerine ya da, bunlarn hukuki ifadesinden baka bir ey olmayan, mlkiyet ilikilerine ters derler. retici glerin gelimesinin biimleri olan bu ilikiler, onlarn engelleri haline gelirler.(...)(K. Marks, Ekonomi Politiin Eletirisine Katkya nsz) Dikkat edilirse Marksn Tarihsel Maddeciliin temelini atan bu cmlelerinde baz gizli varsaymlar bulunmaktadr. Bir gizli varsaym, retici Glerin gelimesidir. retici glerin gelimesi bir veridir. Bu gelimenin niin ve nasl olduu, srekli olup olmad gibi bir sorun yoktur. Srekli

11

ok sk birbirlerinin yerlerine kullanlmalarna ramen, evrim kavramnn ilerleme kavramyla kartrlmas yanltr. lerleme bir deer yargs ierir, bilimsel deil ideolojik bir kavramdr. Evrim ise, olu, gidi, sre, deiim demektir.
12

Marksizm, retici glerin gelimesinin toplumsal tarihsel sreci belirlediini retir. (Lev Trotskiy, Sonular ve Olaslklar, s.19)

147 olarak gelien bir zdr retici gler. Toplumsal biimlerin, ekonomik ilikilerin ve styapnn evrimini retici glerin evrimi belirlemektedir. Bir baka gizli varsaym, retici glerin gelimesinin, daha nceki retim ilikilerinin tasfiyesini getirmesidir. Yani retici Glerin Geliimi ile retim likileri arasnda bir uyum vardr. Ama bu uyum otomatik olarak olumamaktadr, birikimli ve sramal bir karakteri vardr. Bunlardan kan bir baka gizli varsaym de retici glerin gelimesinin sosyalizme yaklatrddr. Bu gelimenin nndeki engelleri kaldrmak toplumu sosyalizme yaklatrmak anlamna gelmektedir. Toplumsal evrim kavramnn evriminin tarihi, bir bakma retici glerin evrimine ilikin bu varsaymlarnn sorgulanmasnn tarihi gibidir. Teorinin bu saf formlasyonundan ve dayand varsaymlardan kacak sonu ok aktr. Sosyalist Devrim ancak, retici glerin en ok gelitii yerde; kapitalist retim ilikileriyle retici glerin en byk eliki iinde olduu yerlerde, yani en gelimi lkelerde olabilir. nk erebildii btn retici gler gelimeden nce, bir toplumsal oluum asla yok olmaz; yeni ve daha yksek retim ilikileri, bu ilikilerin maddi varlk koullar, eski toplumun barnda iek amadan, asla gelip yerlerini almazlar. Onun iindir ki, insanlk kendi nne, ancak zme balayabilecei sorunlar koyar. nk yakndan bakldnda, her zaman grlecektir ki, sorunun kendisi, ancak onu zme balayacak olan maddi koullarn mevcut olduu ya da gelimekte bulunduu yerde ortaya kar. nk Toplum ancak zmleyebilecei problemleri nne koyar ve yakndan baklnca aslnda bu problemlerin kendini zecek unsurlarla birlikte ortaya kt grlr.(K. Marks, nsz ) * Tarihsel Maddeciliin Evrim kavram ve kavray ile Program ve Strateji arasnda dorudan bir iliki bulunmaktadr. Program ve strateji, hem evrim kavrayna hem de o evrimin neresinde bulunulduuna ilikin bir saptamaya gre deiir. Bir bakma Evrim kavram ile Program ve Stratejinin ya da daha da kategorik olarak ifade etmek gerekirse metodoloji ile politikann ilikisi tpk nszde ifade edilen retici Gler ve retim likileri ile styapnn ilikisi gibidir. Tarihsel Maddeciliin evriminde Evrim kavram veya Metodoloji toplumsal evrimdeki retici Gler gibidir. Program ve Strateji ya da Politika ise retim likileri veya styap gibidir. Tarihsel Maddeciliin Tarihi, son durumada, toplumunkinden hi de daha az karmak olmayan bu evrim ve ilikilerin tarihidir. Bu isel balant nedeniyle Marksizmin tarihine bakldnda, tm nemli programatik ve stratejik deiikliklerin, evrim kavraynn evrimindeki nemli deiikliklere bal olarak ortaya kt ya da bu tr deiikliklere yol at grlr.

148 Program, dolaysyla siyasi mcadele ve strateji sorunu dorudan evrim kavrayna bal olduundan, evrimin nszde aktarlan kavray erevesinde devrimci bir partinin, hareketin veya snfn program kategorik olarak yle ifade edilir: retici glerin gelimesine engel olan retim ilikilerini ve st yapy, zellikle devleti ykmak ve uygun retim ilikileri ve styapy kurmaktr. Bu evrim kavray ve varsaymlar erevesinde, program veya stratejiyi belirlemek, lkede bulunulan retim ilikilerinin ne olduunu tespit etmek ve ona gre bir program oluturmak eklinde kavranr13. rnein, bir lkede feodal veya yar feodal ilikiler egemense, retici glerin geliiminin nnde engel olan bu ilikiler tasfiye etmek, yani Demokratik Devrim; yok eer lke kapitalist ise ve burjuva demokrasisi varsa, Sosyalist Devrim program ve strateji olarak belirlenir. Bugn var olan btn sol gruplarn ekillendii, 1960lardaki btn strateji tartmalar ve blnmeleri, bu tr bir evrim fikri erevesinde gereklemiti. Taraflar aamalarn birbirini izledii ve st aamalarn alt aamalar tasfiye ettii eklindeki ayn evrim kavrayn paylayorlard. Aralarndaki tartma yntemsel, evrimin kavranna ilikin deildi ve bu bakmndan aralarnda bir ayrlk yoktu. Ve tam bu nedenle de strateji tartmas, olgulara ve onlardan yaplan karsamalara ilikin bir tartmayd. rnein Trkiye yar feodal diyenler bundan demokratik devrim, kapitalist diyenler bundan sosyalist devrim sonucunu karyorlard. Veya teori politikann arac olarak kullanlp, Sosyalist Devrim demek iin Kapitalist; Demokratik Devrim demek iin Yar Feodal veya Feodal olarak tanmlanyordu. Ama bu tartmalarda kimsenin aklna lkenin yar feodal olduu iin devrimin sosyalist bir karakter tayabilecei veya tam da kapitalist olduu iin devrimin demokratik karakterde olabilecei gibi karsama ve olaslklar gelmiyordu. Bunun nedeni bu tr karsamalarn ardnda yatan karmak evrim kavraylarna ok uzak olunmasyd. Tartmalar evrimin ok basit bir kavrayna dayanyordu. Toplumlar u veya bu biimde benzer aamalardan geerler: lkel Toplum, Kleci toplum, Feodal Toplum, Kapitalist Toplum. lkel ve Kleci toplumlar ok gerilerde kaldna gre, program ve strateji iin sorun, lkenin ne lde feodal veya kapitalist olduunu belirlemekte toplanyordu. Aamal ve dzgn bir evrim kavrayyd bu. *

13

rnein Troki, Srekli Devrim Teorisini ilk kez formle ettii Sonular ve Olaslklarn ilk satrlarnda bu Marksistlerin bu ortak yaklamn yle zetler: Marksizm, Rus Devriminin kanlmazln, kapitalist gelime ile fosillemi mutlakyetin gleri arasndaki elikinin sonucu patlak vermek zorunda olduunu, ok nceleri haber vermiti. Onu bir burjuva devrimi olarak nitelendirirken, Marksizm, devrimin dolaysz nesnel grevlerinin bir btn olarak burjuva toplumunun gelimesi iin normal koullarn yaratlmas olduuna iaret ediyordu. (Lev Trotskiy, Sonular ve Olaslklar, Kardelen, 1990)

149 Tarihsel Maddecilik (Marksizm) orijinalinde hibir zaman byle sradan ve baya olmamakla birlikte, Sosyal Demokrat ve Komnist hareketin tarih ve toplumsal gidi kavray hep bu dzeyde olmutur. Hatta daha ileri giden bir basitletirmeyle, Sosyal Demokrat ve Komnist partiler arasndaki esas farkn: bu evrimin, Sosyal Demokrat partilerce dz, sramasz bir evrim sreci; Komnist partilerce sramal ve aamal bir evrim sreci olarak kavranmasnda olduu sylenebilir. Ama her iki taraf da evrimi, aamalarn birbirini izledii; ileri olann geri olan tasfiye ettii, her toplumun da bu aamalardan gemek zorunda olduu srekli bir ilerleme olarak grr 14. Tarih ve Toplum hakkndaki bilginin Yunan ve Romadan daha eskilere gidemedii, bu bilginin de olduka yzeysel olduu; mekn olarak Avrupa ve Akdenizle snrl bulunduu bir erevede, byle bir tarih ve evrim kavray elbette zamanna gre byk bir ilerleme anlamna gelebilir ve bilinen tarihi iyi kt aklayabilirdi. Sosyalist hareket Avrupa ile snrl kald, modern tarihin ve snf mcadelesinin baka sorunlarna younlat srece, bu bayalatrlm bir Marksizme karlk den evrim kavray, en azndan Avrupa iin, yine de iyi kt tatmin edici saylabilecek aklamalar sunuyor saylabilirdi. Ama dikkatli baklnca bu evrim kavray, bilinen Avrupa tarihini bile aklamakta yetersiz olurdu. Eer retici glerin gelimesi yeni retim biimlerinin ortaya kmasna yol ayor ve ncekini tasfiye ediyorsa, rnein klecilikten feodalizme geii retici glerin gelimesiyle aklamak gerekiyordu. Ama gerek tarihte, klecilikten feodalizme geite, retici glerde byle bir gelimeden ziyade bir gerileme vard Olaylara gzler kapanp bir gelime varm gibi grldnde de, zellikle bu evrimin sramalarla gerekletii anlay bakmndan bir sorun ortaya kyordu. Klecilikten feodalizme gei salayan devrimler yoktu. Bunlar kimler, nerede, nasl yapmt? Bilimlerin ilerlemesine ihtiyalar yz niversiteden daha fazla etki yaparlar. Avrupadaki ii snfnn mcadelesi bu sorunlar gndeme getirme ihtiyacyla karlamyordu. Bu nedenle bu paradokslar kimse tarafndan tartlmyordu bile.
14

Snai olarak daha gelimi olan lke, daha az gelimi olann gelecekteki halini gsterir yalnzca. Yntemsel kalk noktas bir btn olarak dnya ekonomisi deil, bir tip olarak tek bir kapitalist lke olan Marxn bu ifadesi, gemi kaderlerine ve snai seviyelerine aldrmakszn tm lkeler kapitalist evrim tarafndan kucaklandklar lde, daha az uygulanabilir hale geldi. Zamannda ngiltere, Fransann ve daha az lde de Almanyann geleceini gsteriyordu, ama kesinlikle Rusyannkini veya Hindistannkini deil. Ne var ki, Rus Menevikleri Marxn bu koullu nermesini kaytsz artsz kabul ettiler. Geri kalm Rusya, diyorlard, ileri atlmamal, nceden hazrlanm modeli kuzu kuzu takip etmeli. Marksizmin bylesine liberaller de katlyordu. Marxn en az bunun kadar nl bir dier forml ise hibir toplumsal formasyon, iinde barndrd tm retici gler gelimeden yok olmaz kalk noktas olarak tek bir lkeyi deil, bir evrensel toplumsal yaplar silsilesini (klecilik, ortaa, kapitalizm) alr. Ama bu ifadeyi tek bir devlet asndan ele alan Menevikler, Rusya kapitalizminin Avrupa ve Amerika seviyesine ulamak iin daha ok mesafe katetmesi gerektii sonucunu kardlar. (Lev Troki, Tek lkede Sosyalizm?, http://www.marxists.org/turkce/trocki/1930/tus.htm )

150 Ama Tarih konusu ve bu tr sorunlar daha ii ve sosyalist hareketin gndemine pratik bir ihtiya olarak gelmeden nce, Evim kavraynda bir ilerleme, Rus ii ve devrimci hareketinin karlat kimi sorunlar zebilmek ve gelimeleri ngrebilmek iin Troki tarafndan saland. * Trokinin akl yrtmesi de retici glerin ilerlemesine dayanyordu. Keza onun kavraynn da sonraki retim biimlerinin eski retim ilikilerini tasfiyesi; retici gler ve retim ilikileri arasndaki denklik gibi varsaymlarla bir sorunu yoktu. O sadece bu ilerlemenin karmak karakteri zerinde younlayor ve bunun sonularn tartyordu. Olaylara baknca grlyordu ki, retici gler her yerde ayn aamalardan geerek gelimiyordu. Kapitalist ilikilere sonra gelen bir lke, retici glerin ok daha gelimi olduu bir dzeyden ie balyordu. Bylece retici glerin epey gelimi bir dzeyi, son derece geri bir styapyla bir arada bulunabiliyordu15. Bu durumda neler olacan tartyordu Troki, bir tr zihinsel deney yapyordu. Ve bu daha karmak ve arkadan gelenin ne getii; nceki aamalar tek tek gemedii, minyatr llerle aarak veya zerinden atlayarak getii evrim kavrayna bal olarak Rusyadaki Devrimin izlemesi muhtemel seyir analiz edilince garip bir sonu ortaya kyordu16.
15

Geri bir lke ileri lkelerin maddi ve ideolojik kazanmlarn sahiplenir. Ama bu demek deildir ki, onlarn gemite getikleri tm aamalar bir bir geerek bu lkeleri klece izler. Tarihin evrimsel olarak tekerrr kuram Vico ve bilahare tilmizlerince savunulan eski, kapitalizm ncesi kltrlerin ksmen kapitalist gelimenin ilk tecrbelerine dair yaptklar evrimsel tasvir gzlemine dayanr. Tm bu gelime srecinin biraz kyda kede kalm, biraz tali nitelii gerekten kltrel evrelerin yepyeni alanlardaki kimi tekrarlarn da ierir. Bununla beraber, kapitalizm bu koullarn aldnn bir gstergesidir. O insanln gelimesinin evrenselliini ve srekliliini hazrlam ve bir anlamda gerekletirmitir. Bu nedenle dier uluslarn gelime biimlerinin tekerrr ihtimal ddr. leri lkelerin ekicisinin peine taklmak zorundaki geri bir lke sraya uymaz: tarihsel olarak geri bir durumun sunduu imtiyaz byle bir imtiyaz varittir- bir halka, bir dizi ara aamay atlaarak, daha zaman gelmeden nce, yaratlan her eye ulama imkan tanr ya da daha dorusu onu buna zorlar. Yabanllar, gemite o silahlar birbirinden ayrt eden mesafeyi katetmeksizin, ok ve yay brakp tfee geerler. Amerikay smrgeletiren Avrupallar tarihe yeniden balamadlar. Almanya ya da ABD iktisadi bakmdan ngilterenin nne gemilerse. Bu kapitalist evrimlerindeki gelime yzndendir. (...) Tarihsel bakmdan geri bir ulusun gelimesi, zorunlu olarak, tarihsel srecin farkl evrelerinin zgn bir kombinasyonuna yol aar. Betimlenen bu yrnge btnsel olarak dzensiz, karmak ve bileik bir nitelie brnr. (Lev Troki, Rus Devriminin Tarihi, 1. Cilt, s. 1415)
16

Dolaysz grevleri bakmndan bir burjuva devrimi olarak balayan Derim, ksa bir sre iinde gl snf atmalarna yol aacak ve ancak, iktidar ezilen kitlelerin banda durabilecek tek snfa, yani proletaryaya devritmekle en son zafere ulaabilecektir. Proletarya ise bir kez iktidara getikten sonra sadece kendini burjuva demokratik programla snrlamak istememekle kalmayacak, bunu yapmak elinden de gelmeyecektir. Ancak ve ancak Rus Devriminin Avrupa proleter devrimine dnmesi halinde Devrimi sonuna kadar gtrebilecektir. O zaman, Devrimin ulusal snrllklaryla birlikte burjuva demokratik program da alacak ve Rus ii snfnn geici politik egemenlii uzun sreli bir sosyalist diktatrle dnecektir. Ama

151 Son derece geri retim ilikileri ve siyasi bir sistemin olduu bir lkede, kapitalizmin dorudan sanayi kapitalizmi olarak domas ve bu nedenle ii snfnn daha doarkenki gc ve de burjuvazinin korkakl nedeniyle, demokratik devrimde ii snf kylln desteini salayarak iktidar alabilir ve o da kendini demokratik grevlerle snrlamayp sosyalist karakterde tedbirlere ynelebilirdi. Yani eski akl yrtmesine hi de uymayan bir sonu ortaya kyordu evrimin bu bileik ve eitsiz karakterinden: yar feodal bir lkede sosyalist bir devrim olabilir ve ii snf iktidara gelebilirdi. Hlbuki birbirini izleyen aamal evrim kavrayna gre, sosyalist devrimin, retici Glerin kapitalist ilikilerle en ok elitii kapitalist ve en gelimi lkelerde olmas gerekiyordu. Bu sonu bir tr zndklk, yoldan kma gibiydi; o zamana kadar bilinenleri alt st ediyordu. Ama bunun ardnda, metodolojik olarak evrimin daha karmak bir kavray, Trokinin adlandrmasyla, eitsiz ve bileik bir evrim kavray bulunuyordu. Mehur Bolevik ve Menevik; nc ve kinci Enternasyonal, Trokizm ve Stalinizm ayrmlar, son durumada metodolojik dzeyde bu iki farkl evrim (aamal ve eitsizbileik) kavramn yanstyorlard. Tekrar vurgulayalm ki, Trokinin evrim kavray retici glerin geliimini tartmyordu, sadece bu geliimin karmak, eitsiz ve bileik karakterine dikkati ekiyor ve karsamasn bundan yapyordu. Ayn ekilde retim ilikileri ile retici glerin gelime derecesi arasndaki uyum dncesiyle de sorunu bulunmuyordu. Zaten ilerde tam da bu uyumdan hareketle, Sovyet devletinin snf karakteri sorununa bir cevap getirebiliyordu17. Evrimin eitsiz ve bileik geliimine ilikin ngrnn gereklemi olmas sonucu geri bir lkede sosyalist devrim olmutu. Ama bu devrim tecrit olunca, yine bizzat Marksn dedii gibi, geri retici
Avrupann hareketsiz kalmas halinde, burjuva kar devrimi Rusyada emeki kitlelere boyun emeyecek ve lkeyi gerilere frlatacaktr, hem de bir demokratik ii ve kyl hkmetinden ok gerilere. (Troki, Sonular ve Olaslklarn 1919da Moskovada Yaymlanan Yeni Basksna nsz )
17

Trokinin bu uyuma dayanan aklamas en zl biimde u satrlarda ifade edilir. Komnist Manifestodan iki yl nce gen Marks yle yazyordu: retim glerinin gelimesi (komnizmin) kesinlikle zorunlu pratik temelidir nk onsuz, yokluk genelleecek ve yoklukla birlikte gereksinmeler iin giriilen kavga yeniden balayacaktr ki bunun anlam tm eski pisliklerin yeniden su yzne kmas zorunluluudur. Bu dncesini Marks hibir zaman gelitirmedi ve nedeni hi de rastlantsal deildi: Geri bir lkede proleter devrimin gerekleebileceini hibir zaman tahmin etmedi. Lenin de bunun zerinde durmad ve bu da rastlantsal deildi: O da Sovyet devletinin bu kadar uzun bir sre tecrit edilmi kalacan tahmin etmedi. Gene de alnt, Markstan bir soyutlamaya varma ve kartndan karsama yoluyla, Sovyet rejiminin tamamen somut skntlarna ve hastalklarna var geilmez bir anahtar sunmaktadr. Emperyalist ve i sava ykntlaryla krklenen yoksulluun tarihsel temeli zerinde, bireysel varolu kavgas, burjuvazinin devrilmesinden hemen sonraki gn ortadan kalkmamak bir yana, bu olay izleyen yllarda da azalmam, tam tersine zaman zaman duyulmadk canavarlklara brnmtr. lkenin belli kesimlerinde ki kez yamyamlk noktasna varldn hatrlatmamza bilmem gerek var mdr (Lev Troki, hanete Urayan Devrim, s.77, stanbul, 1998)

152 gler dzeyinde, sosyalizm olmayacandan, btn pislikler geri dnyordu 18. Rusyada olan son durumada buydu. retici gler kendi geri gelime dzeylerine uygun ilikilere neden oluyorlard. Yani eitsiz gelime ile geri bir lkede sosyalist devrim ve tam da bu nedenle, retici glerin gerilii nedeniyle, uygunluk yasas ile de brokratik kar devrim aklanabiliyordu. Dikkat edilirse bu yaklamlar, klasik eletirel ve devrimci Marksist yaklamlarla tam bir uyum iindedir. Stalinizmin yayd, gc yaygnlndan gelen kannn aksine, Trokizm, klasik Marksizmin kavramsal aralar ve problematiklerini kinci ve nc Enternasyonalin (ilk drt Kongre sonras) bayalatrmalarna kar koruma ve savunmay temsil eder. Bu eitsiz ve bileik evrim kavrayyla Troki, yirminci yzyln tarihinin genel gidiini, sosyalist devrimin nce geri bir lkede olmasn; Sovyetlerdeki brokratik kar devrimi ve bunlara bal olarak ii hareketinin krizi ve faizmi; sava sonras Dou Avrupadaki dnmleri ve nihayet bizzat Dou Avrupann kn ve kapitalizme dnn aklayan kavramsal aralar sunar. Trokinin gelitirip netletirdii bu eitsiz ve bileik gelime eklinde zetlenebilecek evrim kavray olmadan, yirminci yzyl tarihini, dolaysyla da bugn anlamak olanakszdr. Trokinin eitsiz ve bileik evrim teorisi, tpk Einsteinn zel ve Genel Rlativite teorisinin, Quantum Teorisine gre hala klasik fiziin alannda bulunmas gibi, Klasik Marksizmin evrim kavray erevesinde kalr. retici glerin gelimesi, sonra gelen aamalarn ncekileri tasfiye etmesi ve retici glerin gelime dzeyi ile retim ilikileri arasndaki uygunluk gibi tm varsaymlar paylar. Tpk Einstein teorisinin astronomik boyutlardaki olaylar byk bir baaryla aklamas gibi, yirminci yzyln tarihini byk bir baaryla aklar. Ama Tpk klasik fiziin kavramlarnn atom alt paracklar leminde yetersiz olmas gibi, Kapitalizm ncesi Tarih ve Az Gelimiliin Gelimesi sz konusu olduunda, artk bu evrim kavray yetersiz hale gelir. Orada Quantum Fizii benzeri yeni bir Tarihsel Maddecilie ihtiya vardr. Kvlcmlnn evrim teorisine katklar ite tam burada ortaya kar. * Kvlcml, geri kalm bir lkenin sosyalisti olarak, azgelimilik sorunuyla ve ayn zamanda kapitalizm ncesinin byk uygarlk beikleri az gelimi lkeler olduundan,
18

Troki, tam da retici glerin gelimi ile retim ilikileri arasndaki uyumdan hareket ederek ve Marksn aadaki szlerine dayanarak Sovyet Devriminin yozlamasn ve bir brokrasinin iktidar almasnn aklyordu: te yandan retici glerin bu gelimesi (daha imdiden insanlarn gncel ampirik yaantsnn, yerel dzeyde deil de dnya apnda tarihsel olarak cereyan etmesini ieren gelimesi) kesinlikle vazgeilemez, nce yerine gelmesi gereken bir pratik kouldur, nk, bu koul olmadan, ktlk, genel bir durum alr, ve gereksinmeyle birlikte zorunlu olan iin savam yeniden balar ve gene kanlmaz olarak ayn eski irkefin iine dlr. (Marks Engels, Alman deolojisi, http://www.kurtuluscephesi.org/marks/almanideoloji.html )

153 kapitalizm ncesi Tarih ve Toplumlar sorunuyla karlar19. Bu farkl toplumlarda karlat sorunlar aklayabilmek ve zebilmek iin; Azgelimiliin gelimesi olgusunu ve kapitalizm ncesi binlerce yllk uygarlklar tarihini aklamak iin, evrim kavrayn ve retici gler kavramn batan aa deitirmek zorunda kalr. Kvlcml 1960lardan nce, iki sava aras dnemde, 1960lardan sonra Az gelimiliin Gelimesi sorunuyla megul olan ve bunu kapitalist ekonominin kendi i mantyla Merkez evre ikilemiyle aklamaya alanlardan (Drtl ete Arrighi, Frank, Wallerstein, Amin vs.) veya bat Marksizmi geleneinin devam olarak, sorunu Toplumsal Formasyon kavram erevesinde (Balibar, Laclau vs.) ve daha ziyade de skolastik ve metodolojik dzeyde tartanlardan20 ok nce, sorunu Tarihsel Maddeciliin kavramlar ile tartr ve zgn bir teori gelitirip katklarn yapar21. Kvlcml bu almalar sonucunda, Marks ve Trokinin dayand ve sorgulamay akllarndan bile geirmedikleri, retici glerin srekli gelimesi varsaym sorgular. Gelimi retim ilikilerinin geri retim ilikilerini tasfiye edecei varsaymn sorgular. Dolaysyla da retici glerin gelime dzeyi ile retim ilikileri arasndaki uyum varsaymn sorgular.
19

"Byle bir aratrma neden nemli oldu?

"Bugnk Trkiye'yi anlamak in, onun, dn iinden kt (daha dorusu bir trl iinden kamad) Osmanl Tarihine inmek gerekti. Osmanl Tarihinin maddesine girince, onun slam medeniyetinde bir "Rnesans" olduu belirdi. slam medeniyeti : tpk Grek ve Roma Medeniyetleri gibi, Kent'ten (ileden) km Antika (kadim) medeniyetlerden biriydi. lk Smer ncesinden (Protosmerterden) slam medeniyetine gelinceye dein sralanan antika medeniyetlerin hepsi de : hem birbirinin ayni, hem birbirinin gayri olarak birbirlerinden kagelirlerken, hep ayni gidii (proseyi) gsteriyorlar ve bir tek kanuna uyuyorlard. "Gnmze dein uzanm btn poblemlerin : sebep-netice zincirlemesiyle nasl ta Protosmerlere dek dayanp kt dupduru anlalmadka, hibir somut (konkret) Tarih olay gerei gibi aydnlanamyordu." (Hikmet Kvlcml, Tarih Devrim Sosyalizm, s. 5)
20

Bu konudaki tartmalarn geni bir zeti u kitapta bulunabilir: retim Tarzlarnn Eklemlenmesi zerine (Foster-Carter, Wolpe,Laclau, Taylor, Mouzelis, Ersoy, Ankara, 1984). Kitapta geni lde zetlendii gibi, bu konuyla bat Marksizmi gelenei, retim Tarz ve Toplumsal Formasyon kavram balamnda daha ziyade skolastik, yani Marksizmde kavramn anlam zerine, bir tartma yrtt. Bunlarda, Merkez-evre ekolnn tersine, somut ekonomi ve snf analizleri pek bulunmaz, tartma felsefidir, yntembilimseldir. Ayn az gelimilik olgusunu ele alan iki ayr paradigma sz konusudur.
21

Merkez-evre ekol de Ekonomi Politikten Tarihe ve Tarihsel Maddeciliin konusuna doru bir arlk noktas kaymas yaamtr. rnein Samir Amin Dnya apnda birikim kuramn kurmak iin toplumsal formasyonlarn teorik bir tarihine ihtiya olduunu dnyordum (S. Amin, Entelektel Yolculuum, s. 58) diyor. Wallerstein giderek tarihe ynelir ve bu onun Tarihi Annales okuluyla sk ilikilerine yansr. Frank da son zamanlarda kapitalizmi ta Smerlerden balatma eilimine girer. Yani bu arlk noktas kay onlar Kvlcml ile ayn alana yaklatrr. Ama kapitalizmi bir retim deil bir deiim ilikisi olarak anladklarndan, her sermayeye dayanan sistemi kapitalizm olarak kavrarlar (S. Amin daha farkldr), prekapitalist ve modern kapitalist sermaye ve toplum arasndaki ztl ve fark gremezler. Onlarn aksine Kvlcml da zam bu fark ve ztla oturtur otantik bir Marksist olarak analizini.

154 Marksta retici glerin gelimesi veri olduundan, o ileri bir lke geri olana geleceini gsterir diyor ve o zamann Almanyasna Aldrmyorsun ama anlattm bu senin hikyendir diye bitiriyordu szlerini. Trokinin bu karsamayla sorunu yoktu, Troki sadece bu gelecee giden farkl yollar olduunu gsteriyordu. Klasik Marksizmin veya Trokinin ufkunda ve paradigmasnda, ileri bir lkenin geri bir lkeye geleceini gstermemesi, yani az gelimiliin gelimesi gibi bir problem bulunmuyordu. Ne var ki, smrge ve yar smrge lkeler iin; daha dorusu yirminci yzylla birlikte kapitalizme giren lkeler iin, artk ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gstermiyordu. Yani geri lkelerin evrimi ileri lkelerin izinden gitmiyordu; retici gler gelimiyordu, geliemiyordu; greli olarak ileri lkelerle aralarndaki fark daha da byyordu. Yirminci Yzyla kadar Avrupada ve Japonyada grld trden, geriden gelenin ne gemesi deil, geridekinin giderek daha da geride kalmas; ileridekinin giderek daha da aray amasyd ortada grlen. Eer yeni olgunun eski kavrama smayn gze batrmak iin bir formlasyon yapmak gerekirse, ortada grlen eitsiz ve bileik bir geliim deil, geliememedir; az gelimiliin gelimesidir Bu geri kalmln yan sra, snf ilikilerinde ise genellikle, retici glerin gelime dzeyinin tam tersi ultra modern bir snf egemenlii ilikisi grlyordu. Bu Terslik en iyi Rusya ve Trkiye rneklerinde grlebilir. Rusyada Politikaya, arlk ve Aristokrasi egemendi; ama ekonomide son derece younlam ve modern teknik kullanan bir sanayi vard. Trkiyede ise tam tersine, Politikada egemen g, Finans Kapitaldi; Ekonomide ise son derece geri bir teknik ve az gelimi bir ii snf egemen olmaya devam ediyordu22. Balangta Kvlcml da tpk Troki gibi, Trkiyedeki gidiin, Rusya benzeri bir yol izleyeceini, hatta benzer aamalar Rusyadan daha ksa srede ve hzl aacan dnr. rnein 1930larn banda yazd Yolda, tpk 1905deki Troki gibi karsamalar yapar23.
22

Zaten tam da bu grngdr, Merkez-evre ekoln, az gelimilii kapitalizmin kendi mantyla aklamaya iten. Onlar geri lkelerdeki ilikilerin dnya kapitalist ekono misiyle olan sk ilikisine ve oradaki egemen snflarn hi de klasik Feodal snflar olmamalarna vurgu yapmlardr. Bylece geni bir olgular ynn tanmlamlar ama tam da aklanmas gereken olguyu aklama gibi sunmulardr. Temel yanlglar, az gelimiliin, sermayenin saf hareketinin deil, gerek tarihsel hareketinin rn olduunu anlamamalar ve bu ayrm yapamamalardr.
23

Kvlcmlnn 1930larn banda tam bir Stalinist olarak yazd ve ancak baz blmleri 70lerde yaynlanabilen Yol adl almas aslnda bilinsiz bir Trokizmi yanstr. Kitabn Ge Gelme blm Ge gelmenin faziletleri gibi ifadeleri, Trokinin tarihsel olarak geri bir durumun sunduu imtiyaz dedii ayn eitsiz ve bileik gelimeyi anlatr. Almanya ve Rusya ile Osmanl ve Trkiyeyi karlatrr ve ayn aamalarn daha hzl geildii ve atland tespitini yapar. rnein yle yazar: II. Nikola, Rusyada Deli Petro dneminden beri balam ve olduka gelimi bir merkezilemi sanayi bulmutu. Mustafa Kemal Trkiyesi, Rusyada Deli Petro dneminden beri olan sreci hzla tamamlamak ve modern sanayi sermayesini birdenbire kurmak zorunda kalmtr. (s. 176) Bir ok rnekler verdikten sonra u

155 Ne var ki, balangta yle gidecek gibi grnmesine ramen, Trkiyede ne teknik, ne snf ilikileri ne de proletarya Rusyada olduu gibi bir geliim gstermez. Sosyal iktidara Burjuvazi bir yana, Finans Kapital egemendir ama lke son derece geri bir teknik dzeyindedir. Finans kapital egemen olmasna ramen, kapitalizm ncesinin gerici sermayesi ve ilikileri gcn ve varln korur ve tasfiye olmazlar. Gelecein ve gemiin kamburu st ste binmitir. Bu sefer, niye Rusyadaki gibi bir evrim olmadn aklamak bal bana bir sorun olur. Yani az gelimiliin gelimesinin aklanmas, yani retici glerin geri kalmas. (Tabii daima bu nispi olarak anlalmaldr.) Olgun Kvlcmlnn sonraki btn teorik abas ve katks bu tam tersi gidii anlamakta toplanr. Kvlcml, bu sorunu zebilmek iin, evrimin daha karmak bu grngleri zerinde younlar. O zaman da daha st retim ilikilerinin ve bunun rn snflarn, nceki retim ilikilerini ve snflar tasfiye ettii ve onlarn yerini ald varsaymn sorgular. Bunun yerine bunlarn bir tr simbiyoz ilikiye girerek birbirlerinin varln glendirdiklerine dikkati eker. Yani Trkiyede kapitalizm, tam da eitsiz ve bileik geliim sonucu Finans-Kapitalizm, hatta Tekelci Devlet Kapitalizmi denebilecek ve sava sonrasnda dnyada yaygnlaacak biimde doduu iin, bu sper modern Finans-Kapital, prekapitalist snf ve ilikileri tasfiye etmez, aksine onlarla ittifaka girip, onlar glendirir24.

sonucu karr: Ve Rusyada 50 yl boyunca yrnen yol Trkiyede 5-10 ylda alacak hale gelebilir. (.s. 177) Trkiyede kapitalizmin aamalar byle hzl at, sosyalizmin de dorudan Leninizmden ilham alarak doduundan hareketle be on yla kadar Trkiyede sosyalist devrim olabilecei sonucunu karmay okuyucuya brakr.
24

O zaman ne oldu? Geri lkelerde Antika Tarihin sk sk yazd cilvelerden biri oldu. Bu bir eit "TERSNE RNESANS" idi. Kapitalizm, Bat'da TEFEC-BEZRGAN snf kknden kazmadka, normal olarak domamt. Fakat geri lkelerde, kapitalizmin son a olan Emperyalizm dneminde TefeciBezirgan snf kknden kaznmak yle dursun, btn dileri ve trnaklaryla kapitalizme ortak olmaya ve kapitalist iktidar ayakta tutmaya kendini verdi. Bu bir Tarihin tersine ak myd? Evet. Byle tersine akntlar lm ana gelmi dzenlerin byk anaforlar iinde grlebilirdi. Kapitalizmin inkar edecei Tefeci-Bezirgan snf, 20nci yzylda sanki kapitalizmi inkara kalkmi gibiydi. Ancak bu grnt. Dizginler grnmeyen rmcek alar gibi uluslararas Finans-Kapital mekanizmasnn ve en byk emperyalist iktidarlarn elinde idi. Modern Finans-Kapital nasl Tarihin arklarn geri evirmekte ve gericilik yapmakta esiz ise, tpk yle, Antika Tefeci-Bezirgan snf da insan kazanlarn inkar etmekte ve gericilik yapmakta Emperyalizmden aa kalmyordu. Bylelikle tencere yuvarland kapan buldu. Ortaalardan hatta ilk Antika alardan kald bilinen Kadim Tefeci-Bezirgan snf: Modern an dnya ihtilalleri ve sosyalizm dneminde Finans-Kapitale YEDEK UYDU ve HTYAT GC olarak geri lkelerde iktidar mevkiini paylat. Bu yzden TefeciBezirgan snf, sanki bir modern sosyal snf imi gibi geri lkelerin ekonomisinde, toplum ilikilerinde, politikasnda, kltrnde, ahlaknda ar basan sz sahibi bir snf kesildi. Bugn geri lkelerin SOSYAL YAPISI denince, yukarda saydmz SINIF LKLER gzmz nnden ayrlmamaldr. (Dr. H. Kvlcml, Genel Olarak Sosyal Snflar, AYDINLIK, Say: 2, Aralk 1968, s 119133)

156 Bu Trokinin eitsiz ve bileik geliim yaklamn da ieren ama onu da aan bir kavraytr. Eitsiz ve bileik geliim sonucu, Trkiyede kapitalizm Finans-Kapitalizm, hatta Tekelci Devlet Kapitalizmi olarak domutur. Ama buna ramen ve tam da byle olduu iin, feodal kalntlar ya da kapitalizm ncesi Tefeci-Bezirgan sermaye gcn ve egemenliini sadece srdrmez pekitirir. Yani sper modern FinansKapitalizm, prekapitalizmi tasfiye etmez, onunla Etle trnak gibi olur25, bir simbiyoz yaama geer veya kimilerinin dedii gibi eklemlenir26. * Bu evrim kavraynn Marks ve Trokidekinden farkn gsterebilmek iin, biyoloji ve paleontolojideki evrim kavramnn evrimi bir fikir verebilir. Klasik biyolojik evrim kavram, tpk ilkel, kleci, feodal, kapitalist sralamas gibi tek hcreliler, sngerler, yumuakalar, omurgallar, balklar, srngenler, memeliler, primatlar gibi bir sra izler ve daha sonra gelenin dierlerinin yerini ald ve onlardan stn olduu var saylr. Ama modern biyoloji, bu evrim kavrayyla yetinemez ve bununla var olan gereklii aklayamaz. Evet, rnein insanlarla tek hcreliler evrimin adeta iki ayr ucu gibidirler ama insan barsandaki tek hcreliler ile simbiyoz bir yaam iindedir. Onlar yiyecekleri paralamasa insann yediklerini hazmetmesi olanaksz olur. Elbette bu ekstrem bir rnektir ama biyolojik alem byle binlerce rnekle doludur. rnein iekli bitkilerin ve bceklerin evrimi ancak bu mekanizmayla aklanabilir. Evrimin sonra gelen aamalar sadece ncekilerin yerini almaz, onlar var olmaya devam ederler ve daha da teye gidip karlkl olarak birbirlerinin var oluunu etkilerler. Evrim ve onun karmak yaps byle daha derin ve doru olarak aklanabilir. te Kvlcmlnn yapt aa yukar Toplum ve Tarih kavrayna byle bir evrim kavramn getirmesidir. Sonra ortaya kan aamalar ncekileri sadece tasfiye etmez ve onun yerini almaz, ayn zamanda onu glendirir, yaatr ve onunla simbiyoz bir ilikiye girerler ve bu iliki iinde onlarn kendileri de deiirler.

25

Bat kapitalizmi genlik anda iken Trkiye'nin yatalak Tefeci-Bezirgn dzeni Kapitalizme kar hi bir rezonans gstermedi. lerici serbest rekabet kapitalizminin dalgas Trkiye'yi hi ilgilendirmedi. 20. yzyla geldik. Kapitalizm: irat, monopolcu Finans-Kapital egemenlii biimine girdi. Bu, kapitalizmin lm deine yat a oldu. 0 zaman bizim yatalak Tefeci-Bezirgn dzenimiz: Finans-Kapital adl tekelci yatalak sermaye ile tam rezonans hline girdi. Birbirlerine denk dtler. Halkmzn bir deyimi vardr: "Hac hacy Arafat'ta, it iti kalafatta bulur!" der. 20. ci yzylda kapitalizmin derebeilemesi demek olan Finans-Kapital ile Tefeci-Bezirgnln derebeilemesi demek olan Osmanl toplumu hemen can cana, ba baa kuzu sarmas oldular. (Dr. H. Kvlcml, retim Nedir?, s. 77)
26

Bu kavramn kullanmlar veya bu kavram kullanlmadan ayn fenomenin ele aln vs. hakknda yine bu kitapta geni bilgi bulunmaktadr: Foster-Carter, Wolpe,Laclau, Taylor, Mouzelis, Ersoy, retim Tarzlarnn Eklemlenmesi zerine (Ankara, 1984).

157 Bu kavrayn politik sonularnn nasl alt st edici olduu, en iyi Marks ve Trokinin evrim kavraylarnn programatik sonularyla bir kyaslama iinde grlebilir. Klasik anlaya gre bir lke kapitalistse nndeki devrim sosyalist, feodal veya yar feodal ise nnde demokratik devrim grevleri olur. Troki, eitsiz ve bileik evrim kavrayyla, feodalizmin egemenliindeki bir lkede sosyalist devrim olabilecei sonucunu karr. Ama Kvlcml, finans kapitalizmin egemenlii altnda, kapitalist ilikilerin yaygn ve egemen olduu bir lkede demokratik karakterli bir devrim gerektii sonucunu karr. nk finans kapitalizm pre-kapitalizmi tasfiye etmemekte, glendirmekte, onunla kader ortaklna girmektedir. Egemen snf sper modern olmasna ramen ve tam da o nedenle, devrim demokratik grevleri zmeyi nne koymaldr. (Elbette bu devrimin kendi dinamiiyle bir sosyalist devrime dnmesini, yani Srekli Devrimi, dlamamaktadr.) Bu paradigma farkn kavrayamayan birok Trokist, kolaylkla Kvlcmly kendi eski paradigmalar iinde deerlendirip, demokratik grevlere yapt vurgu nedeniyle klasik Stalinist bir aamal devrim kuramcs olarak grebilir ve grmtr. Ne var k bu yanltcdr. Kvlcml ok ilerde, Trokiden de tede baka bir paradigmaya aittir27. Kvlcmlnn yaklam Trokininkini reddetmez, onu da kapsar, ama ayn zamanda onu aar. Trokininki ise Kvlcmlnnkini kapsamaz, daha snrldr. Marksn formle ettii biimiyle Tarihsel Maddecilikte farkl retim biimleri zaman iinde birbirlerini izlerler ve birbirlerinin yerini alrlar. Kvlcmlda, o zaman iinde birbirini izleyenler, ayn mekan ve zaman iinde, karlkl iliki iinde birbirini deitirileri iinde ele alnr. Bu yntem, gerekliin ok daha derin bir kavrayn vermekle kalmaz, az gelimiliin gelimesi gibi, ileri bir lkenin geri bir lkeye geleceini gstermemesi gibi, sanki ilk bakta Tarihsel Maddeciliin ilk formlasyonlaryla eliiyor grnen fenomenleri de daha gelimi bir Tarihsel Maddecilikle aklar. Burada, evrimi ve farklar daha net gsterebilmek iin, Kvlcml ve Trokinin farkl evrim kavraylarndan sz ediyoruz. Elbette Marksta, Kvlcml ve Trokinin; Trokide Kvlcmlnn evrim kavraylarn tohumlar vardr ve nceki formlasyonlar sonraki formlasyonlar dlamaz. Ama bu tohumlar sonra gelende gelimi veya politik, programatik ve stratejik sonulara ulamtr. Trokinin veya Marksn paradigmasnda az gelimenin gelimesi ngrlmez ya da o paradigmadan byle bir sonu kmaz; dolaysyla klasik paradigmayla az gelimiliin

27

rnein birok Trokist nc dnyada egemen dnya pazaryla btnlemitir diyerekten sosyalist devrim nerdii ve Stalinist Partilerin milli burjuvaziyle ittifak siyasetine kar argman sunduu iin, A. G. Frankn yaklamn desteklerler, ama bunun aslnda metodolojik olarak Trokiden daha geri bir karsa maya, ilikiler kapitalisttir o nedenle devrim sosyalist karakterli olmaldr karsamasna, geri dn olduunu gremez ve anlamazlar.

158 gelimesini aklamak mmkn deildir28. Ama toplumda byle bir olgu (Fenomen) vardr. Az gelimilik gelimektedir; ileri lkeler artk geri lkelere geleceklerini gstermemektedir. Bu durumda yle bir kavram sistemine ihtiya vardr ki, hem gelimeyi, hem eitsiz ve bileik gelimeyi, hem de az gelimenin gelimesini aklayabilsin. Daha gelimi bir teori, sadece gelimeyi ve eitsiz gelimeyi de deil, geliememeyi ve gelimemeyi de aklayabilmelidir. Hem de bunu tutarl bir kavram sistemi iinde baarabilmelidir. te Kvlcmlnn yapt veya en azndan yapmaya alt budur. Bu sorunu zebilmek iin, Finans Kapital ve Tefeci Bezirgan kaynamas kavramn veya Kadn Sosyal Snfmz29 gibi yazlarnda ifadesini bulan, farkl retim ilikileri ve bunlarla ilikili snflarn kaynamas kavrayn gelitirir. rnein, Komn, Bezirgan Uygarlk ve Modern Kapitalizm, sadece tarihte birbirini izleyen toplum biimleri deildir, onlar bu gn bir arada30 ve karlkl iliki iinde bir toplumsal sistem yaratrlar31. Kyler komn, kasabalar antik uygarlk, ehirler
28

Trokinin bu konuya en ok yaklat ve eskinin sonularn kard yerde bile az gelimiliin gelimesi sorunu yoktur. Onlarn birer zne olarak tannmas vardr. O znenin bak asndan tarihe bak, dolaysyla yle bir bakn ortaya karaca teorik sorunlar yoktur. rnek: Manifesto, kapitalizmin geri ve barbar lkeleri nasl kendi girdabna aldn aklarken, smrge ve yar-smrge lkelerin bamszlk iin verdikleri mcadelelere hi gnderme yapmaz. Marx ve Engels, toplumsal devrimi en azndan nde gelen uygar lkelerde gelecek birka yln sorunu olarak dndkleri lde, smrge sorununun da, ezilen uluslarn bamsz hareketinin sonucu olarak deil, kapitalizmin metropol merkezlerinde proletaryann kazanaca zaferin sonucu olarak otomatikman zleceini dnyorlard. Smrge ve yar-smrge lkelerde devrimci strateji sorunlarna bu nedenle Manifestoda hi dokunulmaz. Bugn bu sorunlar bamsz zmler gerektirmektedir. rnein, ulusal anavatan sznn ileri kapitalist lkelerde en zararl tarihsel fren haline geldii ok ak olduu halde, bamsz bir varolu iin mcadeleye zorlanan geri lkelerde bu hl grece ilerici bir faktr olarak nmzde durmaktadr. Komnistler diyor Manifesto her yerde, varolan toplumsal ve politik dzene kar olan her devrimci hareketi desteklerler. Renkli rklarn kendilerini ezen emperyalistlere kar hareketi, varolan dzene kar olan en nemli ve gl hareketlerden birisidir ve bu nedenle beyaz rk proletaryas saflarndan eksiksiz, koulsuz ve snrsz bir destek beklemektedir. Ezilen uluslar iin devrimci strateji gelitirme onuru balca Lenine aittir. (Troki, Komnist Manifestonun Doksannc Yldnm
29 30

Dr. Hikmet Kvlcml, Kadn Sosyal Snfmz, Kvlcm, say 1, Temmuz-Austos 1978, s. 120)

rnein Lenin, devrimden sonra Rusyadaki toplumsal ilikilere ilikin bir deerlendirmesinde Rusyada be retim biiminin bir arada bulunduunu syler ama bunlar basite yan yana bulunmaktadrlar, karlkl ilikileri iinde, birbirileri zerinde yaptklar etkilerle bir sre olarak ele alnmazlar.
31

Bu yntem u satrlarda dupduruca aklanmakta ve uygulanmaktadr: Bizde sosyal ehram balca katl bir Bbil Kulesi'dir. Sosyal katlardan herbiri tekilerini soysuzlatrp berbatlatrr. O katmerli ve sonturlu kattaki snflarn eliki ve atklar btn azgnlklaryla ayakta durur. 3 kat yle sralayabiliriz: 1- st kat: Byk ehirler, ayr bir dnyadr. Ona Modern Kapitalizm dnyas diyebiliriz. 2- Orta kat: Kasabalar Trkiyesi'dir. Orta dnyamz Antika Tefeci - Bezirgan dnyas olarak adlandrlabilir.

159 kapitalizmdir. Kyde erkek, kasabada tefeci bezirgan, ehirde finans kapital egemendir. Ky ve kasaba (komn ve antik uygarlk) ehrin (finans kapitalizmin); Ky (komn) kasabann (Antik uygarlk); kadn da hepsinin ve ky erkeinin i smrgesidir. Bylece gericilik ve gerilik ile kadn sorunu arasndaki ba; btn gericiliin namus (=kadn kle) elden gidiyor bayrayla ezilen snflar peine taknn mekanizmalar nefis bir biimde aklanr32.

3- Alt kat: Kyler Trkiyesi'dir. Oras artk ne Modern, ne Antika toplum deil, sz yerinde ise Tarihncesi dnyas saylabilir. Tekrar edelim: bu ayr dnya, ayr Toplum Tarihi kona birbirlerinden hem binlerce yl ayrdrlar, hem birbirleriyle ayn yerde bulunurlar. Bu 3 sosyal katn stste yl lanetlenmi yomsuz ehram gznnde tutulmadka ve ehram indeki her katn tekilerle olan ilikileri ve elikileri dupduru kavranlmadka Trkiye'nin Sosyal Snflar problemi aydnla kavuamaz. SOSYAL 3 KATIN KARAKTERST Her katn ayr ayr: 1- zel Ekonomi temeli, 2- zel st ve Alt snflar, 3- zel birer Smrge halk.. vardr. Bu zellikleri, biraz soyutlatrma pahasna da olsa, ayr ayr deerlen-drmedike, evremizin somut krdvn iyz ile anlayamayz. EN ALTTA: Kyllk katnn ekonomi temeli, Barbarlk an bir trl aamam toprak ekonomisidir. Bu ekonomi yaps iinde, hi amakszn gereklii kendi adyla armaktan ekinmeyelim. Kyn ilkel ntarih ekonomisinde egemen st snf: Babahanln btn olumlu yanlarn yitirmi Kyl erkekleri'dir; alt snf ne denli yumuatlrsa yumuatlsn, bir sosyal kast kadar donmu ve sertlemi olduu iin "snf" adn alabilecek ayrlkta Ky Kadnlar Snf' dr. Bu bakmdan, kylln, sz yerinde ise Smrge halk, btnyle Ky Kadn'dr. Trkiye'de azck yaadn dnebilen hikimse, bu sylediimiz karakteristik zelliin anlamna yabanc kalamaz. ORTADA: Taramzn Kasabalk katnda ekonomi temeli, t Bbil andan kalma Tefeci - Bezirgan ekonomidir. Bu ekonomi sistemi iinde, egemen snf karakterini btn yamanl ile yaatan st snf: Tefeci Hacaalar ile Vurguncu Bezirganlar ve onlarn derebeilemi "Ayan", "Eraf", "Agavat", "Hanedan" adl elemanlardr. Kasabaln en keskin anlam ile ieride Smrge Halk: genellikle Trkiye'mizin btn Tara Halk, zellikle tm kadn - erkek Kyllktr. EN STTE: Modern merkezlemen ehirlilik katnda ekonomi temeli genellikle "Modern" ad verilebilecek olan Kapitalizmdir. Ancak bu kapitalizm Merutiyet anda Komprador Kapitalizm, Cumhuriyet anda Finans - kapitalizm biimiyle ar basar. Dr. H.K., Kadn Sosyal Snfmz, s. 120-121)
32

Her ky erkei, stteki Kasaba Tefeci - Bezirgannn toprak esiri'dir. Ama, tarlasnda ve evinde boaz tokluuna Avrat - Kleler altrp ezer. O yzden, Tefeci - Bezirgan politika ufunetine btn sapklyla oy vermeyi boynunun borcu bilir. Kadna hak ve hrriyet mi? Ya arksz kyl, kimi kendi yerine nbete karp kle olarak altracak?

160 * Ama retici Gler ve Evrim Teorisi bakmndan daha byk sorun, kapitalizm ncesi tarihte ortaya kyordu. stisnasz olarak, btn eski uygarlk beikleri kapitalizme geememilerdi ve bu gnn az gelimi lkeleriydi. Kategorik ve soyut olarak, klasik kavramsal aralarla, Kapitalizme Geiin niye uygarla en ge giren ngilterede olduunu, Eitsiz ve Bileik geliim ile aklamak mmkndr ve bir zorluk oluturmaz33. Ama bu eski uygarlk beiklerinin niye kapitalizme geemediini retici Glerin gelime dzeyiyle aklamak ciddi bir sorundur. nk bu lkeler kapitalizme gei dneminde, ngiltereden daha geri bir retici gler dzeyinde deildiler. Sanayi devrimine kadar Klasik Uygarlklar ve Bat Avrupa arasnda retici glerin gelime dzeyi bakmndan neredeyse hi bir fark bulunmuyordu. Bu sorun en ak Gney ve Kuzey Amerikann farkl evrimlerinde grlebilir. Kuzeye de Gneye de gidenler aa yukar ayn retici gler seviyesindeki toplumlarn insanlarydlar. rnein ikisi de okyanusu aabilecek gemiler yapabiliyorlard. Niye kuzey kapitalizme gemiti de gney geememiti? Ama yle bir iliki ok ak grlyordu, Gneye gidenler, ta Fenikeliler zamannda uygarlk pisliine bulam, klasik Akdeniz Uygarlnn insanlarydlar, dolaysyla Gney de aslnda Klasik Uygarlklar kategorisinde dhildi ve Klasik uygarlklar kapitalizme geemiyorlard. Niye? Bu balant Kvlcmly bu uygarlklarn Tarihine yneltmiti. Orada grlen ise btn bilinenleri alt st ediyor, ek teorik zorluklar ortaya karyordu. nk Antik Tarihte, retici Gler gelimiyordu34 ve stne stlk buna ramen devrimler oluyordu. Ve bu
Trkiye "Kyl memlekettir". Ne phe? "ehir" adn tayan bucaklarda ky retimi ve kyl psikolojisi "arln" bastrmtr. Nereden gelirse gelsin, her ileri admn karsna gericilik: "Namus" meselesi yapt kadn avcl ile kar ve halkn oylarn srf o demagojiyle dahi atr atr koparp alr. Hacaann emeki halka bilir bilmez kabul ettirdii "Namus" szc: Kadnn ev klesi, toprakbent, tarla paryas durumundan ebediyyen kurtulamay kuralna taklm bir ukur etiketidir. (Dr. H. K., age. S.133)
33

Gl Devlet olmamas yani uygarla bulamamlk ile kapitalizme gei ilikisi ok aktr. Buna Mandel de deinir. Avrupa dndaki kapitalizm ncesi medeniyetlerde mutlak devletin stnl bir tesadfn sonucu deil, sosyal art rnn kesin bir ekilde temerkzn gerektiren sulu tarmn tabi olduu artlarn sonucudur. [lk bakta aykr gibi grnse de] bu medeniyetlerin, gelimelerinin yar yolunda kalmalarna sebep, topran son derece bereketli olmas ve nfusun gittike artmasdr.(...) Bat Avrupadaki (ve bir dereceye kadar Japonyadaki) ekonomik gelimenin bu zellikleri, (yani sermayelere el koyacak bir gl devlet olmamas, ki bu da bizzat komnlerin yaayan gcyle ve uygarla ge girile ilgilidir) snai devrimin ancak bu blgelerde mmkn olduunu gstermiyor, sadece, kapitalist retim tarznn niin nce AvrupaDa meydana geldiini gsteriyor. E. Mandel, Marksist Ekonomi El kitab, Cilt.1, s.203-204. Kvlcml bu geii lkel sosyalizmden kapitalizme ilk ve son gei (ngiltere ve Japonya) rneklerinde iler.
34

Kvlcml ba eserinin Medeniyetin Yaratclk Efsanesi blmnde unlar yazyor. imdi tarihin en ibret verici ilginliine gelmi bulunuyoruz. nsanolunu Efendi ve kle diye iki mthi kutba ayran

161 devrimler, retici glerin geliimi eski styapya artk smad iin deil, retici Gler geriledii iin oluyordu ve devrimleri yapanlar da devrimci snflar deildi. stne stlk bu devrimleri daha geri retici gler dzeyini temsil eden toplumlar yapyordu. Eldeki kavramlar ve onlarn bu eldeki biimiyle bu iin iinden kma olana bulunmuyordu. ok genel olarak insanlk tarihine baknca bir eilim olarak, retici glerin bir gelimesi grlr. Kol gc komn, havyan, rzgar ve su gc klasik uygarlk, buhar gc kapitalizm. Bu farkl retim biimlerini retici glerin gelimesinden daha iyi ve tutarl aklamak mmkn deildi. Zaten bu nedenle Marks, Felsefenin sefaletinde yle yazar: "Toplumsal ilikiler, retici glere sk skya baldrlar. Yeni retici gler salamak iin, insanlar, kendi retim biimlerini deitirirler; kendi retim biimlerini deitirmek, yaamlarn kazanma yollarn deitirmek iin de, btn toplumsal ilikilerini deitirirler. Yel deirmeni size feodal beyli toplumu verir; buharl deirmen ise, snai kapitalistli toplumu". Bu ema, tm tarihin genel gidi eilimini aklaycyd. Keza kapitalizmin ortaya kndan sonra da retici glerin bir hzl gelimesi grlyordu. Genel gidii iinde bir btn olarak insanlk tarihi ve kapitalizmin douundan sonraki yakn tarih retici glerin srekli gelitiinin en byk kant olarak grnyordu. Zaten bu nedenle Marksn formle ettii Tarihsel Maddecilik retisi, retici Glerin srekli gelitii var saymna dayanyordu. Marksn formle ettii biimiyle teori, insanlk tarihinin ok genel bir gidi eiliminden ve Kapitalizmden kyordu. Ne var ki Tarihe daha yakndan baklnca, gerek antik tarihte binlerce yl boyunca ve gerek neolitikten nceki Homo Sapiensin ortaya kndan sonraki on binlerce yl boyunca retici glerin neredeyse hi gelimedii olgusuyla karlalyordu. retici gler belli dnemlerde adeta patlarcasna gelimilerdi ama arada ok yava neredeyse durgunluk denebilecek bir gidi grlyordu. Antik tarihte retici gler neredeyse hi gelimemiti. Btn temel teknoloji, neolitik devrimde Verimli Hilalde ve aa Mezopotamyada Smerlerde (yuvarlak hesap M.. 10.000 ve 5.000 yllar aras) bulunmutu. Bundan sonra 7000 yl boyunca, kapitalizm douncaya kadar, sadece bunlarn nicel bir yaylmas, farkl corafyalarla eitlenmesi ve biraz mkemmelletirilmesi sz konusuydu. Ama bu yle kk ve yava bir deiimdi ki,

medeniyet, -moral ykllar bir yana brakalm,- teknik ilerleme bakmndan hangi orijinal yaratlara kavutu? (s.118) Ksaca rnekler verdikten sonra devam ediyor: Son otuz yllk zellikle arkeoloji bulular, antika medeniyete imdiye dek atfedilen stn teknik yaratclk gcnn bir efsane deilse, mutlaka grne aldan olduunu her gn biraz daha ispat etmektedir.. (s. 120) (Dr. H. Kvlcml, Tarih Devrim Sosyalizm, stanbul 1965) Benzer deerlendirmeler Mandelde de vardr: Binlerce yl boyunca sadece iki enerji kaynandan: insan enerjisi ile evcil hayvanlarn enerjisinden yararlanld (a.g.e. S.194)

162 Antik Tarihin deiimlerini retici glerdeki bu deiimle aklamak mmkn olmuyordu. Ama sorunun karmakl burada da bitmiyordu. Klasik tarihsel maddecilie gre, Devrimler35, retici glerin geliimi ve onun nndeki engeller ile aklanrken, antik tarihte bu geliim olmamasna ramen devrimler vard ve sorunu daha da iinden klmaz klan, bu devrimleri retici glerin daha geri bir aamasna karlk den barbar kavimlerin yapmasyd. Btn uygarlklar onlardan daha geri retici gler ve retim ilikileri dzeyindeki barbarlar ykyorlar ve yeni uygarlklar kuruyorlard. Bu ykl ve yeni uygarlklarn kurulular da birer devrim olarak ortaya kyordu36.

35

Marks yle yazyor snfl toplumlarda devrimlerin mekanizmalarn ele alrken: "Genel Olarak Devrim nedir? Prensip olarak: "Snflar ztlamas zerine kurulu her Toplum iin ezilen bir snf hayati bir zarurettir. Ezilen snfn kurtuluu iin: daha nce edinilmi retici glerle, varolan sosyal mnasebetlerin artk birlikte var olamaz bulunmalar gerektir. Btn retim aletleri iinde en byk retici iktidar (g), devrimci snfn ta kendisidir. Devrimci elemanlarn snf olarak rgtlenmesi: eski toplum iinde meydana gelebilecek olan btn retici glerin varolduunu farz ve kabul ettirir." (K. Marks, Felsefenin Sefaleti)
36

Kvlcml bu sorunu Marksn ifadesini ve kavramlarn kullanarak yle aklyor:

"imdi burada genellikle deyimlendirilen Devrim artlarn, Tarihsel Devrim problemi ile karlatralm: "l - Antika Medeniyetler 'snflar ztlamas zerine kurulu bir Toplumdur. Orada ezilen snf: klelerdir. "2 - Klelerin kurtuluu iin antika retici glerle, antika retim mnasebetleri arasnda 'birlikte varolmaz'lk yetmi midir? Hayr. Bu moda deyimiyle 'coeksiztans : birlikte varolu' imkanszl, ne kleleri, ne antika medeniyetleri kurtarabilmitir. Tersine btnyle Toplumu batrmtr. Neden? Tarihsel maddeciliin nc artna geliyoruz. "3 - nk, Antika medeniyetlerde 'En byk retici g olan devrimci snf yoktur. O neden? "4 - nk: Antika medeniyetlerde "Devrimci elemanlarn snf olarak rgt-lenmesini gerektiren btn retici gler "Eski toplumun iinde meydana" gelememitir. Ve o yzden medeniyet batmtr. "Tek bana her kadim medeniyet iin doru olan bu kural, bir antika medeniyet battktan sonra, baka bir antika medeniyetin douunu aydnlatmakta yetersiz kalr. Bir medeniyet batmtr, ama 'medeniyetler' hibir vakit yeryznde sona ermemilerdir. Antika Tarihin hibir anda insanlk btn ile medeniyetten uzaklap, ebediyyen barbarla dnememitir. Tersine, her batan medeniyetin yanbana yeni bir medeniyet, (Hatta kendi zerinde bir Rnesans) daima douvermitir. "Antika medeniyetleri deviren g, toplumun kendi iinde doma, amac belirli bir sosyal snf olmamsa da, Toplumun dndan baka bir toplumun vurucu gc gelmi, eski medeniyeti basknla ykp yerle bir etmitir. Bu dardan gelen gce, Greklerin 'Yabanc: Ecnebi' anlamna kullandklar 'BARBAR' ad veriliyor. (Osmanl atalardan dirliki olmayan teki yurttalara 'ecnebi' derdi.) Tarihsel maddecilie gre: 'G (zor, ac, kuvvet): yeni bir topluma gebe olan her eski Toplumun ebesidir. Gcn kendisi de bir ekonomik kudrettir.' "Antika Tarihte 'g' barbar klna girip medeniyet toplumunu ykyordu. Bu en grmek istemeyecek bir gze batan olayd. Yk sebebi: eski medeniyetin 'Gebe' olmayndan ileri geliyordu. Eski medeniyet ykldktan sonra, doan yeni medeniyetin hangi retici g, nasl 'ebesi' oluyordu. Problem bu idi. Yalnz bu noktann aydnlatm. Tarihsel Devrimlerin en kr dmn zebilirdi. Ne are ki, Tarihsel

163 Yani teori, sadece retici glerin gelimesini ve bunun yol at deiimleri deil, sadece az gelimiliin gelimesini aklamakla yetinemezdi. O ayn zamanda, tarihte retici glerin gelimemesini; retici gler gelimemesine ramen retim ilikilerinin deimesini ve bu deiimlere tekabl eden tarihsel devrimleri ve bu devrimlerin daha geri retici gler ve ilikileri temsil edenlerce yaplmasn, yani birbiriyle eliiyor grnen bu olgular ve sreleri bir tek tutarl kavram sistemi iinde aklamalyd. te Kvlcmlnn Tarih Tezi bu birbiriyle zt grnen btn olaylar, bir tek tutarl kavram sistemi iinde aklama abasyd. Kvlcml bu sorunu, Engelsin bir aklamasna dayanarak37, retici gler kavramn, sadece Teknikle deil, Corafya, Tarih ve nsanla tanmlayarak zmeyi denedi. Bylece Komn (lkel Sosyalizm, Barbarlk) ve onun Kolektif Aksiyon yetenei, retici glerdeki bir stnlk olarak ortaya kyor ve barbarlarn Tarihsel Devrimleri yap aklanabiliyordu. zetle, Kvlcml Tarihsel Maddeciliin kavram sistemi iinde retici Gler kavramnn yeniden tanmlanmasndan38, farkl retim biimleri ve snflarn simbiyoz

maddeciliin kefedildii gnden beri, resmi Tarihsel bilimler (Franszcann akar deyimiyle 'c'en etait fait': ii bitik) duruma gelmilerdi." (Dr. H. K., Tarih Devrim Sosyalizm, s: 24)
37

Engels 1894de, lmnden az nce, Marksizmin bayalatrlmasna kar H. Starkenburga yazd mektupta unlar der ve H. Kvlcml retici Gleri yeniden tanmlarken bu mektuba dayanr: "Tarihin belirlendirici temeli olarak baktmz ekonomik ilikiler deyince bu ad altnda unu anlyoruz: Belirli bir TOPLUM NSANLARININ geimlerini retmelerini ve (i blm bulunduu lde) rnlerini aralarnda deitirmelerini anlyoruz. Demek btn retim ve ulam TEKN bunun iindedir. Kavraymza gre, bu teknik, ayn zamanda rnlerin deiim yordam gibi, rn leimini de, ve dolaysyla, kanda toplum sona erdikten sonra, snflara bln de, dolaysyla, Devleti, Siyaseti, Hukuk vs.'y i de belirlendirir. Ekonomik ilikiler srasna, ayrca, o mnasebetlerin zerinde getikleri CORAFYA temeli de girer, ve ok kez GELENEKLE veya atalet hassasyla alkonularak daha nceki geliim konaklarndan beriye gerekten aktarlm KALINTILAR da, ve tabii gene bir sosyal biimi dardan evreleyen ortam da girer."
38

"(...) Diyalektik metotlu klasik Tarihsel maddecilik: hangi ada olursa olsun, insan Toplumunun, genel olarak ve son durumada, RETC GLERle hareket ettiini gstermitir. Ama, zellikle her ada ve hele bir adan tekine gei kona iinde, o yere ve zamana gre somut olarak hangi 'retici Glerin ayr ayr nasl rol oynadklarn aratrma ve bulma yetkisini, artk Felsefe yerine yalnz ve ancak olaylara dayanan srf Bilime smarlamtr. "retici Gleri balca drt blme ayrabiliriz : "l - TEKNK: Toplumun tabiatle greinde kulland cansz aralar ve kullanmlar. Aygtlar, avadanlklar (Aletler, cihazlar) ve metotlar (usuller), "2 - CORAFYA: Toplumu dorudan doruya dardan, daha dorusu mekan iinde evrdiyen maddi ortam, klim, Tabiat vs. "3 - TARH: Toplumu dorudan doruya ieriden, daha dorusu zaman iinde evreleyen manevi ortam. Gelenek, grenek kalntlar vs. "4 - NSAN: Toplumun gerek d maddi ortamn, gerek i manevi ortamn teknik arala isleyen Kolektif Aksiyon (Topluca Eylem), Zor ve iddet anlaml "G", vs.

164 ilikilerine (eklemlenmelerine, etle trnak gibi olmalarna, kaynamalarna) kadar bir yn devrimci deiiklikler yapar. Baa dnersek, ilk bakta, Trokinin ve Kvlcmlnn insanlk tarihi bakmndan birbirini tamamlad, aralarnda zmni bir i blm olduu kabul edilebilir. Birisi kapitalizm ncesi tarihte ve yirminci yzyldaki az gelimiliin gelimesinde younlar ve onu aklar; dieri zellikle yirminci yzyl Avrupa tarihinde younlar ve onu aklar. Bu tarih iindeki zmni i blm, ayn zamanda Politika, Ekonomi (Trokist Gelenek) ve Tarih (Kvlcml) alanlarnda bir i blm gibi de grlr. Ayrca snflar gibi ayn konular ele aldklar yerlerde neredeyse birbirlerinden habersizce benzer yaklamlar gsterirler. Ne var ki, buraya kadar grdk ki, bu sadece bir ilgi alan ve tarihsel dnem fakll, ayn paradigma erevesinde bir farkllk deildir. Aralarnda paradigma farkllklar da vardr. Bunun ardnda evrimin farkl sorunlarna ynelme, farkl varsaymlara dayanma ve onlar sorgulama vardr. Bu farkllk da eit derinlikte, eit konumda iki paradigmann fark deildir, biri dierini iermektedir. Kvlcml evrimin ok daha
"Sosyoloji bakmndan yukarki drt RETC GLER dalndan yalnz birisini, TEKNK retici gc ele almak mmkndr; soyutlatrlms (tecrit edilmi) sosyal olaylar hi deilse bir kerteye dek teknikle aydnlatlabilir. Hele modern ada Teknik olaanst gelikin olduundan, teki grup retici gler belirli sre iin deimez saylrsa, yalnz bana Teknik retici gler, sosyal olaylarn gidisinde jalon (yol gsterici srk) roln oynayabilir. "Tarih bakmndan Teknikle birlikte, (Corafya-Tarih-nsan) szckleriyle zetlediimiz teki retici g de ele alnmadka yeterli aydnla kavuulamaz. nk, Tarih son derece somut bir konudur. Robenson masalndaki gibi tek bana kalm uyduruk insann deil, gerek insann eylemidir. Gerek insan: hem TOPLUM YARATIIDIR, hem TOPLUM YARATICI'dr. Tarih, o gerek insann : belirli gemiinden kalma gelenek greneklerle, iinde yaad belirli Corafya ve iklim artlarna gre, belirli bir teknie ve metoda dayanarak yapt yaama greinde, gene belirli bir seviyeye ulam Kolektif aksiyonundan doar ve geliir. Tarihte her eye can veren bu kolektif aksiyondur. "Onun iin, aratrmamz SOMUT TARH olduu lde, insan aksiyonunu, manivela gcyle on kat, yz kat, ve ilh. byten retici teknii elbet bata tutacaktr. Ama hele Antika Tarih Toplumunda yalnz bana teknik, insan umutsuzlua drecek kadar yava gelimitir. Buna karlk: her toplumun iinden kt Tarih gelenek grenekleri, iine girdii Corafya etki-tepkileri altnda gsterilmi, insanca kolektif aksiyon Teknikten hzl davranmtr, denilebilir. Onun iin, zellikle antika Tarihte, drt kme retici glerin drdn birden hesaba katmak gerekir. Yalnz teknik, olaylarn tmyle aydnlanmasn deil emalatrlmasn bile yapmaya yetemez. "Modern Toplumda Teknik : maddi corafya ve Manevi Tarih retici glerini ylesine kkten ve kolaylkla havaya uurabiliyor ki, Toptum hareketinde yalnz teknikle, kolektif aksiyon kar karya kalm gibidir. Gene de, hangi toplum biiminde olursa olsun insan: l - Kendinden nce gelmi, gemi kuaklardan arta kalan gelenek-greneklere gre, 2 - inde bulunduu corafya ortamna gre, 3 - Elinde tuttuu Teknie gre bir kolektif aksiyon baarr. Tmyle insanla, drt bal retici gler iinde Teknik: en son durumada ar basmtr. Ama, Antika Tarihte her belirli Medeniyet iin: Kolektif aksiyon retici gc azald zaman, corafya retici gc durmu, grenek ve gelenein retici gc dalm, Teknik gerilemitir. Byle bir Medeniyet karsnda : teknii daha gl olmasa bile, yeni bir corafya retici gc temsil eden gelenek-grenek ve Kolektif aksiyon gleri daha stn olan geri bir barbar toptum, kolayca zafer kazanmtr." (Tarih Devrim Sosyalizm, s. 78)

165 karmak sorunlarn da ele alr bu nedenle Trokiden daha kapsaml ve derindir. Dier bir ifadeyle Troki ve Kvlcml Evrim Teorisinin evriminin iki farkl aamasna karlk derler. * Yukarda Marksizmin kaynandan sz ettik, ama son yllardaki almalarn ortaya kard gibi, Marksizmin bir de drdnc bir kayna daha bulunmaktadr. Bu kkleri Rousseauya kadar giden Kapitalizmin Romantik Eletirisidir. Marksizmin ruhuna sinmi39 olan bu kayna, ikinci ve nc Enternasyonal dneminin ilerlemeci ve iyimser tarih yaklam bakmndan bastrlm ve unutturulmutur. Bat Marksizmi ama zellikle Frankfurt Okulu sadece Alman Felsefesini deil ama yan zamanda bu Marksizmin unutulmu bu drdnc kaynann, kapitalizme Romantik tepki veya Eletirinin bir devam olarak da grlebilir. Ayn ekilde Kvlcml da zellikle Antik Uygarlklar karsnda Komn ne kar ve tarihi aklamada bu unutulmu manevilaya dayanyla Marksizmin bu unutulmu derin dip akntsnn bir gn yzne kdr. Ve bu ayn zamanda Bat Marksizmi ve Kvlcmlnn bir ortakl ve paralelliinin de grnmdr. Bu gelenek nsan Doa ilikisi balamnda yzyln sonunda ortaya kacak evre ve Bar hareketlerinin bir habercisi gibi olmakla kalmaz40, tekniin dier bir ifadeyle retici Glerin Tarafszl varsaymn sorulamaya balar 41. Bu gelenein ksmen younlat, nsan Doa ilikisinde doann egemenlik altna alnmas yaklamnn sorgulanmas ister istemez retici glerin tarafszl, retim koullarnn yok edilmesi gibi sorunlar gndeme getirme potansiyeli tar ama bu sorunun daha olgunlam biimde gndeme gelmesi iin yzyln sonuna doru bar ve ekoloji hareketlerinin ortaya kmas gerekecektir.

39

Kkleri ta Rousseauya kadar giden, lkel Komnizm karsnda Marks ve Engelsin gsterdikleri ilgi ve cokunluktan, Sismondiden yaplan alntlara veya Balzacn eserlerinin deerlendirilmesine kadar her yerde vardr bu kaynak. Marksizmin bu kaynann, bu eksik halkasnn tekrar ortaya karlmasnda Mihael Lwynin almalarn zellikle belirtmek gerekir. u derlemede bu konuda bir ok yaz bulunmaktadr: Michael Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, 1999, Ayrnt Yaynlar)
40

nsan ile Doa arasndaki iliki konusunda Frankfurt okulunca gelitirilen gr, bu trn en kapsaml ve artc teorisiydi (P. Anderson, Batda Sol Dnce, s. 125-126)
41

Bu, modern endstriyel-teknolojik yapnn ister kapitalist ister sosyalist tarzda kullanlabilecek tarafsz bir ara olduu anlamna m gelir? Yoksa imdiki teknolojik sistemin doas onun kapitalist kkeninden mi etkilenmektedir? Bu ve pek ok benzer soru Marks tarafndan yantsz brakld. Ancak Makineleme zerine yazdklarnn diyalektik niteliinin byk ksm onun geliiminin elikin karakterini kavrama abaskendineden sonraki teknolojik ilerlemenin bysne kaplan ve kazanmlarn takdis edeek ycelten Marksist literatrde kaybolmutur. Walter Benjamin modern teknoloji sorunlaryla sistematik biimde asla ilgilenmedi. Ancak yazlarnda, bu sorunlara eletirel dnceyle yaklaan ilk Marksist dnrlerden biri olarak onu ayr bir yere koyan dikkat ekici bir igr bulabiliriz. (...) (M. Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, s.234)

166 Ama Bat Marksizmi geleneinin esas katks, evrimin bir ilerleme olarak kavranlmasna kar, Aydnlanmann Marksizme szm bu etkisine kar ok uyarc yaklamnda ve tm tarihe baka bir k altnda bakmasndadr42. * Devrim denen olay son durumada, retici Gler ile o zamana kadar retici Glerin gelimesine ortam olmu retim likilerinin bu glerin gelimesinin nnde bir engel olmas ve bu engelin yklmasdr. Devrim, Evrimin, snfl toplumlardaki ihtilal karakterinin somut grnmdr. Elbette snflarn ve devletin olmad toplumlarda da evrim belli birikimler ve sramalarla gerekleir, ama bunlar fizik bir zoru gerektirmezler. Bunlarn geliimi tpk omurgal hayvanlarn geliimi gibidir. Bir insann ocukluktan ergenlie geii de bir devrimdir rnein. Ama bu devrim hafif baz sivilcelerle ve ergenlik bunalmlaryla atlatlr. Ama bir kabuklunun veya bcein ise ocukluktan Ergenlie gemesi, bir kurdun bir kelebek veya kanatl olmas, snfl toplumdaki devrimlere benzer, eski kabuun atlmas iin g kullanmn gerektirir. Memelilerdeki doum, bir bakma, kurtuklarn kelebek veya kanatl bir bcek gibi kozalarn paralamalarna, yani snfl toplumlardaki devrime benzetilebilir. Ve aslnda bu, toplumdaki devrimin biyolojik lemdeki karldr. Yavrunun o gne kadar iinde gelitii biim onun geliimi nnde bir engel haline gelir ve bir tr devrim olur. Bu nedenle Marks, Engels, Kvlcml Devrimi bir douma benzetirler her zaman. Bu benzetme sadece didaktik ve biimsel bir benzetme deil, zsel bir zdeliin ifadesidir. Fakat her doum baarl bir doum olacak diye bir kural da yoktur. Birok doum gereklemez ve ana ve ocuk birlikte lrler. Bu nedenle Marks ve Engels, daha Komnist Manifestoda devrimin yan sra, baarsz doum olaslndan, savaan

42

Kapitalizme kar romantik eletirinin toplumsal kkleri elbette Komndedir. Avrupa bir bakma Komnden kapitalizme getii iin Romatik eletiri Batda ortaya kabilmitir. Douda ise Romantik eletiri Din kitaplarndaki cennet olarak, genel olarak uygarlk karsnda bir eletiri olarak yaar. Bu bakmdan Kvlcmlnn eseri de, kapitalizm karsnda ok iyimser bir bak iinde olmasna ramen, uygarlk karsnda, bu romantik gelenekle tam bir uyum iindedir.

167 snflarn toptan knden de sz ederler43. Daha sonra Engels de bu ak ululua bir teorik olaslk olarak Anti-Duhringte deinir44. Ne var ki, balangtaki var olan bu ak ulu tarih anlayna dayanan metodoloji, Marks ve Engels dneminin tarihsel iyimserlii iinde giderek unutulur ve doumun her halkarda gerekleecei gibi bir anlay, metodolojik bir zorunluluk olmamasna ve yanllna ramen, Tarihsel Maddecilie iyice yerleir. Hatta giderek Evrim kavram lerleme kavram ile karmaya ve o anlam yklenmeye balar. Bu iyimser tarih yaklam, Marksn Devrimleri ayn zamanda Tarihin lokomotifleri olarak tanmlamasnda en veciz ifadesini bulur. kinci Enternasyonal bir pozitivizme ve reformlar politikasna saplandka ve kapitalizm emperyalizm ile birlikte rme ana girdike devrimin acilliini ve gncelliini vurgulamak ve kinci Enternasyonal ile snrlar netletirmek iin, Marksizmin unutulmu ak ulu, k olasln da devrim olasl kadar ieren tarih anlayna tekrar vurgu yaplmaya baland. rnein Rosa Luxemburg, Ya Barbarlk ya Sosyalizm iaryla tam da bunu yapyordu. Bu iarla sylenen doum (Devrim) iin koullarn ar olgunlam olduu, devrim olmad takdirde, bir k yani barbarln iine dlecei idi. Bizzat sava bu barbarln bir ifadesi olarak ortaya kyordu45.

43

imdiye kadarki btn toplumlarn tarihi, snf savamlar tarihidir. zgr insan ile kle, patrisyen ile pleb, bey ile serf, lonca ustas[3*] ile kalfa, tek szckle, ezen ile ezilen birbirleriyle srekli kar-karya gelmiler, kesintisiz, kimi zaman st rtl, kimi zaman ak bir sava, her keresinde ya toplumun tmyle devrimci bir yeniden kuruluuyla, ya da atan snflarn birlikte mahvolmalaryla sonulanan bir sava srdrmlerdir. (Marks-Engels, Komnist Parti Manifestosu) Benzer ekilde Lenin: "Ne ezilen snflara uygulanan basklar, ne de ezen snflarn bunalmlar, bal bana devrim yaratabilir; lkede, pasif baskya katlanma durumunu aktif ayaklanma durumuna dntrecek bir devrimci snf olmad takdirde, bunlar sadece knt yaratr."
44

(...) gerek modern kapitalist retim tarznn yaratt retici gler ve gerekse bu gler tarafndan oluturulan mal datm sistemi, bizzat bu retim tarzyla yakc biimde elitii iin ve aslnda elitii ldedir ki, eer modern toplumun tamam yok olmayacaksa, retim tarznda ve datmnda bir devrimin, btn snf ayrlklarn sona erdirecek bir devrimin gereklemesi gerekir. F. Engels, Anti-Duhring ayrca yine ayn kitapta: (...) onun kendi retici gleri denetiminin tesinde gelimitir ve bir doa yasasnn zorlamas gibi burjuva toplumunun btnn ya ykm ya da devrime doru srklemektedir. Zikreden. M. Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, s.132)
45

Friedrich Engels bir keresinde yle demiti: Kapitalist toplum, ya sosyalizme doru ilerlemek ya da barbarla geri dnmek gibi bir ikilemle yz yzedir... Bugn, Engelsin yaklak bir kuak nceki kehanetindeki gibi dehet verici bir nermenin nnde duruyoruz: Ya emperyalizmin zaferi, btn kltrn ykm ve Antik Romadaki gibi nfusun boalmas, harap olma, yozlama, byk bir mezarlk; ya da sosyalizmin zaferi, yani uluslar aras proletaryann emperyalizme kar, onun yntemlerine kar, sava kar bilinli mcadelesi. Dnya tarihinin ikilemi, hassas bir dengede proletaryann kararn bekleyen kanlmaz seenei budur. Rosa Luxemburg, Junius Risalesi, Zikreden, m. Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, s. 131-132)

168 Bylece devrimlerin tarihin lokomotifi olduu, ilerleyen bir tarih imgesinden, tekrar doum imgesine, ak ulu tarih imgesine, yani kaynaa bir dn oluyordu. Ne var ki, Luxemburg, Lenin, Troki gibi Devrimci Marksistler bu vurguyu yaparken, Tarihsel Maddeciliin metodolojik bir ilkesini ele almak ve ilerleyen bir tarih anlayyla hesaplamaktan ziyade, Devrimin acilliini ve gncelliini, koullarn olgunlamln vurgulamak iin; sosyalist bir devrim iin koullarn olgunlatn hatta rmeye yz tuttuunu vurgulamak iin Ya Barbalk diyorlard. Bu nedenle devrimin acilliine ve gncelliine yaplan bu vurgu, ilerleyen bir tarih anlayyla bilinli bir hesaplamay ve kopuu getirmiyordu ve metodolojik olmaktan ziyade politik bir anlama sahipti. Ya barbarlk ya Sosyalizmin ak ululuu, daha ziyade programatik ve stratejik bir sorunla ilgiliydi46. * Bu programatik ve stratejik sorun yle zetlenebilir. Marks ve Engels, 1848 devrimleri dneminde dnyann sosyalizm iin olgunlat varsaymndan hareketle Manifestoyu yazmlard. Daha sonraki gelimelere bakarak, bu tespitlerinde yanldklarn sylemiler, henz sosyalist bir devrim iin koullarn olgunlamadn, kapitalizm henz olanaklarn tketmediini gelimeler gsterdi soncuna ulamlard 47. Bunun mantki sonucu olarak da48, Partilerin acil programlar, Almanya gibi lkelerde, kapitalizm erevesinde iilere sosyalizm mcadelesi iin en ileri koullar sunacak olan bir Demokratik Cumhuriyet talebinde ifadesini buluyordu. Bunun fiili sonucu Gotha ve Ergfurt Programlarnda da grld gibi, sosyalist devrim mcadelesinin, ya da sosyalist Programn, demokratik devrim veya reformlar sonrasna ertelenmesiydi.
46

Bunu tersinden Lwy de ifade etmektedir. Engelsin ve Rosann satrlarn kyaslarken unlar yazar:

Rosa Luxemburun metni ile Engelsinki arasndaki farkllk aktr: a) Engels sorunu tamamen ekonomik terimlerle, Rosa ise siyasal terimlerle ortaya koyar. B) Engels, u ya da bu zm belirleyebilecek toplumsal gler sorununu ortaya atmaz: Btn metin sadece retim gleri ve retim ilikilerine yer verir. te yandan Rosa, u ya da bu ynde dengeyi bozacak olann proletaryann bilinli mdahalesi olduunu vurgular. C) Engelsin ortaya koyduu seenein daha ok retoriksel olduuna, sosyalizm ile modern toplumun yok olmas arasnda gerzek bir seimden ok sosyalizmin zorunluluunu ad absurdum (anlamszlaana kadar) kantlama sorunu olduuna dair ak bir izlenim edinmek mmkndr M. Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, s. 133)
47

Tarih bizi ve benzer dncede olanlarn hepsini haksz kard. Tarih gsterdi ki, kta zerinde iktisadi gelime durumu, o zaman kapitalist retimin kaldrlmas iin henz yeterince olgunlamamtr. Ve Tarih, bunu, 1848den bu yana btn Ktay kaplam olan ve Fransa7da, Avusturyada, Macaristanda, Polonyada ve son olarak da Rusyada byk sanayie ancak imdi gerekten sz hakk veren ve Almanyay birinci snf bir sanayi lkesi durumuna getiren, -btn bunlar kapitalist bir temel zerinde, yani 1848de pekala genilemeye elverili bir temel zerinde olmak zere- iktisadi devrim ile kantland. (F. Engels, Fransada Snf Savalarna Giri)
48

karsama u varsayma dayanmaktadr: erebildii btn retici gler gelimeden nce, bir toplumsal oluum asla yok olmaz; yeni ve daha yksek retim ilikileri, bu ilikilerin maddi varlk koullar, eski toplumun barnda iek amadan, asla gelip yerlerini almazlar. (Karl Marks, nsz)

169 Rosa, Lenin, Trokinin buna itiraz ilkesel deil, olguya ilikindi, yani artk emperyalizm aamasna gelindiini, savalarn da gsterdii gibi, koullarn olgunlam olduunu, dolaysyla sosyalist devrimin gnn sorunu olduunu sylyorlard. Dikkat edilirse bu tartma evrim teorisi bakmndan bir derinlemeyi gerektirmez. Kvlcml ve Trokinin evrim kavrayna yapt katklara ihtiya yoktur bu tartma ve sonu iin. Btnyle nszde ifade edilen sorunlar alannda bulunulmaktadr. Sorun verili durumun ne olduudur; olgunlam mdr, olgunlamam mdr? Cevap olarak retici glerin gelimesinin artk olgunlat noktasndan hareket edilmektedir ve devrim olmad takdirde barbalk olaca sylenmektedir. Bu nedenle, bu tartma evrim teorisinin evrimi bakmndan bir yenilik ve derinleme iermez. Sadece programatik olarak sosyalist devrimi acil bir sorun olarak gndeme koyar. Bylece, demokratik bir cumhuriyet ile ilerde koullar olgunlatnda, sosyalist devrim iin iilere en elverili koullara ulamaktan, verili koullardan sosyalist devrime nasl geilecei sorununa geilir. Bunun programatik ifadesi ise, Spartakistler Ne stiyorlar? (Luxemburg), Yaklaan Felaket (Lenin) ve Gei Program (Troki) gibi metinlerde somut ifadelerini bulan Geisel Talepler oluyordu49. Yani geni ynlarn acil ihtiyalarna yle talepler formle edilmektedir ki, bu talepler hem o acil sorunlara bir somut cevaptr, hem de aslnda dorudan kapitalizmi tasfiye anlam tamamalarna ramen gereklemeleri fiilen kapitalizmin tasfiyesini ve tasfiye iin geni ynlarn mcadele iinde siyasi olgunlama ve rgtlenmesini getirir. Bylece gelimi lkeler iin, henz koullarn olgunlamad tespitinden kaynaklanan Asgari - Azami Program ayrm anlaynn yerini, koullarn ar olgunlaml tespitinden kaynaklanan Geisel Talepler denen, devrimin ve sosyalizmin gncellii ve acilliinden yola kan yeni bir program anlay alr. Komnist Enternasyonalin ilk drt kongresinde sistemletirilmeye allan bu anlay daha sonra terk edilmi ve unutulmutur. Bu anlay Komnist Enternasyonalin ilk

49

Manifesto, devrimci bir dnem iin formle edilmi kapitalizmden sosyalizme dorudan gei dnemine karlk gelen on talebi (II. Blmn sonu) ieriyor. 1872 basksnn nsznde Marx ve Engels bu taleplerin ksmen eskidiini ve ne olursa olsun bunlarn ikincil nemde olduunu iln ettiler. Reformistler bu deerlendirmenin hemen stne atlayp bunu, devrimci gei taleplerinin yerlerini, sonsuza dein ok iyi bilindii gibi burjuva demokrasisinin snrlarn amayan sosyal demokrat asgari programa brakt eklinde yorumladlar. Aslnda Manifestonun yazarlar kendi gei programlar zerinde yaptklar ana dzeltmeyi, tam bir kesinlikle gstermilerdi: i snf sadece hazr devlet makinesini ele geirip onu kendi amalar iin kullanamaz. Dier bir deyile, dzeltme burjuva demokrasisi fetiizmine kar yneltilmiti. Marx daha sonra kapitalist devlete kar komn tipi devleti savundu. Bu tip devlet sonradan ok daha net bir biimde sovyetler eklini ald. Bugn sovyetler ve ii denetimi olmakszn devrimci bir program olamaz. Kald ki Manifestonun barl parlamenter etkinlik anda ilkel grnen on talebi, bugn gerek anlamlarn btnyle yeniden kazand. Dier yandan sosyal demokrat asgari programsa mitsiz bir ekilde antika haline geldi. Leon Troki, Komnist Manifestonun Doksannc Yl Dnm)

170 drt kongresini geleneini devam ettiren Trokinin adna bal gelenek yaatmaya almtr50. Stalinizmin ykselii ayn zamanda koullarn ar olgunlaml ve devrimin acillii ve gncellii perspektifi yerine yine kinci Enternasyonalin Demokratik Reform taleplerine geri dn yapmtr ii hareketinde. Ne var ki, evrim teorisinin evrimi bakmndan konumuz olmadndan bu bahsi burada kesiyoruz. * Tam da gerek tarih ak ulu olduu ve devrim ilerleyen bir lokomotife deil, douma benzedii iin, koullar ar olgunlap da devrim olmaynca, Barbarlk alternatifi faizmlerle ve korkun savalarla bir gereklik haline gelince ve devrim (doum) bir trl gerekleemeyince, tarih bir uuruma gidi olarak, devrimler de uuruma gidii engelleyen imdat frenleri (Walter Benjamin) olarak grlr. Bylece devrimci ve eletirel Marksizm iinde, Aydnlanma kalnts ilerleyen bir tarih anlaynn ciddi bir sorgulanmas ve bunun bilincine varlmas balar. Benzeri bir durum ile Kvlcml Antik tarihte karlar. Antik Tarihte aslnda sadece ezen ve ezilen snflarn toptan kleri vardr, yani Marksn tanmlad anlamda devrimler yoktur. Ama bu kler ayn zamanda o medeniyeti ykan barbarlarn uygarla geii, dolaysyla o uygarl yeniden canlandrmas anlamna geldiinden, bir Tarihsel Devrim karakteri de tarlar. Yani Antik Tarihte devrimler ayn anda hem bir imdat freni hem de bir lokomotif olarak grlrler. Her uygarln iinden bakldnda her uygarlk bir ke doru giditir. Devrimler birer imdat frenidir. Antik tarihin tm asndan bakldnda, srekli tekrarlanan bir kler tarihi vardr. Kapitalizme geiten sonra tarihsel olarak iyimser bir adan bakldnda, btn o kler ve tekrarlar, kapitalizmin, dolaysyla sosyalizm iin koullar hazrlayan sistemin, ortaya kabilmesi iin topran gbrelenmesi ve humuslanmas, canllarn (kapitalizmin ve sosyal devrimlerin) ortaya kmas iin organik orbann oluumu gibi grnr. te Kvlcml Tarihi tam byle grr51. Tarihte hep kler yaanm ve bunlar tekrar etmitir ama Kapitalizmle birlikte sosyal devrim bulunmutur. Artk bir k

50

Trokist gelenek iinde bu anlayn urad arplma, yani hedeflenen toplumu programlatrmay prensip olarak reddetme ve yntemin dogmatik bir reete haline dntrlmesi ayr bir konudur. Bu sorunlar M. Yenicenin (Orhan Koak) Devrimci Marksizmde Gei Program Anlay adl kitabnn eletirisinde daha Nide Cezaevindeyken ele almtk.
51

Onun iin Tarihsel Devrim medeniyetlerin sonu deil, bir kkn medeniyetin sonu doacak bir medeniyetin de balangc olur. (Dr. H. K. Tarih Devrim Sosyalizm). Modern a Tarihinin gei ve atlay kanunlar Sosyal devrimler kanunu olmutur. Modern ada, modern retici glerin hzn, hibir eskimi kkn retim mnasebeti sonuna dek ve antika medeniyette olduu kadar kesince engelleyememitir. Tersine yeni retici glerin dev geliimi, Toplum iinde yeni ve tarihsel misyonlarn, yarm yahut tam uurla sezip benimsemi ve kkn gerici snflara dayatmay bilmi, yeni sosyal snflar yaratmtr. (age.)

171 olmayacaktr52. Dolaysyla tarihte srekli tekrarlanan kler ilerleme gibi, ya da daha dorusu ilerleme iin topran hazrlanmas gibi grnr. Ama kapitalizmde sosyal bir devrimin olmamas ve olamamas sonucu, (bunun nedeninin ne olduu, yani iilerin eski tarihin ezilenleri gibi nesnel olarak yeteneksiz mi olduu yoksa znel nedenlerle mi yeteneksizlik gsterdii ayr bir konudur) modern uygarlk da klasik uygarlklar gibi, bir ke gidi olarak grlr. Bu durumda ke giden o uygarln iinden, devrimler birer lokomotif deil, birer imdat freni olarak grnrler. Modern uygarln bu gidii ve Antik uygarlklarla gsterdii bu paralellik, Bahro gibilerin rnein Roma ve kapitalist uygarlklar arasndaki benzerliklere younlamalarn paralellikler kurmalarn getirmitir. Ama btn bunlar aslnda bir tek eyi gsterir: tarihin veya evrimin ne ilerleme ne de gerileme olduunu; ilerlemenin ve gerilemenin, znel, deer ykl, an ruhuyla damgal kavramlar olduunu. Bu bakmdan soyut olarak ele alndnda ikisi de ayn derecede yanl ya da dorudur. Ama ktmser tarih bak, hem ilerlemeci bir anlayn evrim kavramnn yerini aldnn grlmesini salad iin, hem de verili duruma ve gerek tarihe daha uygun dt iin, somut tarihte, evrimin kavrannda bir derinleme anlamna da gelir. Tarih bir giditir sadece o kadar. Bu gidi, snfl toplamlarda zellikle ok ihtilal bir giditir. Doum her zaman olmayabilir, o zaman bir k ortaya kar. Bir devrim sonrasnn ilk dnemlerinde elbette devrimler bir ilerlemenin motoru gibi grnrler, ama devrimin olamad, ana ve ocuun yok olu tehlikesinin giderek artt dnemlerde onlar ana ve ocuu lmden kurtaran bir mdahale, bir imdat freni gibi grrler. Bylece devrimlerin birer doum olmas imgesi, sadece devrimi deil, devrimin niye ve hangi koullarda bir lokomotif veya imdat freni olarak grldn ya da tarihin bir ilerleme ya da ke gidi olarak grndn de aklar.

52

En az 300 yldanberi Tarihsel Devrim (Bir medeniyetin kr krne ve toptan yklmas) gidii durmutur. Modern ngiliz devrimiyle birlikte, insanlk bir aama daha hayvanlktan kesince kurtulmu: SOSYAL DEVRMLER (Bir medeniyet yklacana, bir sosyal snf tehakkmnn yklp gitmesi) a almtr. Sosyal kollektif aksiyon gc bu ynde yarm veya tm RGTLENMEye ve BLNCE ulamtr. Gobineau kontlarnn yahut mister Toynbee'lerin yeryznde tmesini bekledikleri baykular temeyeceklerdir. Emperyalizmin medeniyeti ykacak sanlan iki korkun Cihan Sava tersini ispatlamakla sonulanmtr. Modern Sosyal aksiyonun gidiini ve insan bilincini (Tarihsel Devrimler patlatarak), kadim kapal Hint ve in medeniyetlerinde grlen SOSYAL KASTLAMAlar biiminde "1000 YIL" dondurabileceini uman faizm bir ka 10 yllk zorbalnn kefaretini, kendi kendisini fareler gibi bodrumlarda yakmakla demitir. 19 uncu yzylkri akaralmaz zrhl ve saval gsterilerle, yahut namuslu insanlar nnde hapishane klhanbeyilerinin ikide bir sustal aksn drmesini andran) "htill" ve asker kartmalarla bir nc Cihan Sava da patlatlsa, ada uygarlk yklamyacaktr. Tarihsel Devrimler a en az 300 yldanberi kesince gmlmtr. (Dr. H. Kvlcml, Tarih Devrim Sosyalizm, s.3)

172 Bu anlamda Bat Marksizmi geleneinin evrim kavrayna belli bir katk yapt; ktmser tarih kavrayyla, iyimseri dengeleyip bilince kard sylenebilir53. Hemen grlecei gibi, bu katk, hem Klasik Marksizm geleneini srdren Rosa, Lenin, Trokilerin ya Barbarlk ya Sosyalizm vurgusuyla, hem de Kvlcmlnn Tarihsel Devrimlerin birer k olduu katksyla tam bir uyum iindedir ve onu derinletirir. Bu, gelenek arasnda metodolojik bir uyum ve i tutarlln da bir grnmdr. * Buraya kadar Marksn grlerini sadece nszde ifade ettii ekildeymi gibi kabul ettik ve Marks sonras dnemde toplumsal evrim kavrayndaki gelimeler ve bu gelimelere yol aan sorunlardan sz ettik. Ama aslnda Marksa hakszlk ettik. Bu hakszl sz konusu dip akntsnn zglln ve katklarn vurgulayabilmek amacyla yaptk. Ama bu hakszlmzn ek bir tehlikesi de bulunmaktadr: bu katklarn Marksn yntemiyle bir ilikisi bulunmad gibi sonular karmaya da yol aabilir. Bu nedenle, bu hakszl ve yanl yorumlamaya yatknl giderelim. Marksn bu blmn banda aktarlan nszn o klasik satrlar, dikkatli okunursa, Marksn nsz yazd andaki (1859daki) grlerini deil, nszde szn ettii tarihteki, yani 1840larn ortasnda Tarihsel Maddecilii kefettii andaki grlerini aktard grlr. Aynen yle yazar: Ben ekonomi politii incelemeye, Paris'te balamtm ve bu incelemeye, Bay Guizot'nun hakkmda verdii snr d edilme karar sonucu gmek zorunda kaldm Brksel'de devam ettim. Ulam olduum ve bir kez ulaldktan sonra incelemelerime klavuzluk etmi olan genel sonu, ksaca yle formle edilebilir: O bizim de aktardmz klasiklemi satrlar bu aktarlan cmledeki st ste iki noktadan sonra gelir. Bunlar sonraki almalarna Klavuzluk etmitir, ama o satrlar yazd gndeki grleri deildir. Eer o gnk grleri kabul edilirse, en azndan sonraki almalarnda bu grlerinin hi deimediini, gelimediini kabul etmek gerekir. Bu da geree uymaz. Bundan sonra bizzat Marksn grleri de bir evrim geirir ve Marksn evrimi de gerekli deiiklikler yapldnda yukarda gelenein katklar balamnda anlatlan evrimin bir benzeridir. Ne var ki, bu evrimin sonraki aamalar, rnein nszn yazld tarihteki veya daha sonraki bir tarihteki durumu, bu nszde akland gibi aklanmaz hibir zaman. Ama bu evrim uygulamalarda vardr ve baz mektup ve nszlerde de deinmeler olarak vardr.

53

Sosyal Demokrat ve vulgar Marksistlerin, ilerlemenin otomatik, kar konulmaz ve snrsz bir gelime olduu mitine kar Benjamin, devrimi, tarihin srekliliinde kurtarc bir kesinti, tarih treninde imdat frenine uzanma olarak anlad. (M. Lwy, Dnyay Deitirmek zerine, s. 211)

173 Bu byk harflerle ifade edilmemi, yer yer ksaca deinilmi ve uygulanm biimiyle Markstaki evrim fikrinin evrimi, yukarda anlatlan Marks sonras evrimle tam bir uyum ve paralellik iindedir ve bu farkl kanaln aslnda birbirini tamamladnn ve Marksn retisiyle i tutarllk iinde bulunduunun, en esasl kantlarndan biridir. Bunlardan birine, yani Komnist Manifestonun ilk satrlarnda ortaya kan ak ulu tarih anlayna ksaca daha nce deinmitik. Ama Marksta Trokinin eitsiz ve bileik geliim dedii evrim anlay da aynen vardr. Bunun birok rnekleri verilebilir. Troki de Stalinizmle polemiklerinde, grlerinin Marksn grleriyle tam bir uyum iinde olduunu kantlamaya alrken bunlar sk sk zikretmitir. rnein Marks ve Engelsin, o zamanlar yirminci yzyl bann Rusyas gibi olan Almanyay kast ederek, Almanya balar, Fransa srdrr, ngiltere tamamlar tarznda bir sosyalist devrim beklentisi iinde olmalar zikredilebilir. Bu Lenin ve Trokinin yaklamlarndan hi de farkl deildir. Yine Marks-Engelsin Almanyada Kyller savann ikinci bir basksyla desteklenecek bir ii devrimi beklentisi54 de bizzat bu eitsiz ve bileik geliim kavrayna dayanr bizzat Trokinin de belirttii gibi. Keza, Marks ve Engelsin, Rus devrimcileriyle yazmalarnda, Bat Avrupada bir sosyalist devrim olmas durumunda, Rus Komnnn (Mir) kapitalist olmayan bir yoldan sosyalizme geebileceine ilikin syledikleri de eitsiz ve bileik bir evrim kavrayna dayanr ve bunun baka bir sonucunu ifade eder. Ama sadece bu kadar deildir. Marks, Yirminci yzylda merkez-evre ekolnn ve Kvlcmlnn problematize ettii az gelimenin gelimesi ve sonra gelen biimlerin nce gelen biimleri ayn zamanda pekitirmesi ve onlarla bir tr simbiyoza girmesi sorunlaryla da karlar ve bunlar ayn biimde zer. Balangta Marks, tam da nszde ifade edilen biime uygun olarak geri lkelerin de ileri lkelerin yolundan gidecei varsaymna dayanarak, sadece eski ilikileri paralamay gz nne alarak, Hindistandaki ngiliz egemenliini bir anlamda onaylar. Benzer ekilde, ngiliz iilerinin rlanday kurtaraca beklentisi iindedir 55. Ne var ki konu zerine younlap, sadece tasfiye deil glendirme olduunu; rlandadaki toprak sahiplii ile ngiliz smrgecilii arasnda simbiyoz bir iliki olduunu grnce, bu sefer yine adn koymadan az gelimenin gelimesi sorunuyla karlar.
54

Marks 1856da Engelse u satrlar yazyordu: Almanyada her ey proletarya devriminin bir Kyl Savann ikinci basks tarafndan desteklenmesine bal olacak
55

Marks 1847de yle diyordu rnein: Polonya Polonyada deil, ngilterede kurtarlacaktr. Keza artistlere de unlar diyordu: Siz artistler uluslarn zgrl hakknda dindarca arzular ifade etme zorunda deilsiniz. dmanlarnz yenilgiye uratn, o zaman eski toplumun btnn yenilgiye uratm olmann bilinli gururunu yaayacaksnz. (Zikreden Horace B. Davis, i Hareketi Marksizm ve Ulusal sorun, s.29)

174 Bu kaynama ve kapitalizm ncesi ilikileri tasfiye etmeme, yeni bir zneyi ortaya karr: rlanda Kurtulu Hareketi. Bunun sonucu olarak da, balangta ngiltere i Snfnn rlanday kurtaraca var saylrken, bu sefer rlandann Kurtuluu ngiliz i snfnn kurtuluunun n koulu olarak grlr56. Ayn sorunla bir de, soyut dzeyde Kapitalist toplumun analizinde karlar. Marks, Kapitalde saf bir kapitalist toplum ile soyut dzeyde ilgilenir. rnekleri ngiltereden olmakla birlikte kapitalizmin niye ngilterede doduu veya baka yerde domad gibi sorularla ilgilenmez. Bu sorular Ekonomi Politiin deil Sosyolojinin konusudur. Ekonomi politik metann ortaya kt andan itibaren geerli olan ilikileri ele alr. Zaten Marksn eserinin tkenmez ve kapitalizm var olduka artacak tazeliinin nedeni budur. Kapitalizmin genel tarihsel eilimini ele alr, o yasalar aklar ama onun somut biimleri ile pek ilgilenmez. Marksn anlatm soyuttan somuta doru gider, onun somut biimleri zerinde sonra younlamaya balar. rnein toprak zerinde zel mlkiyetin olmad bir toplumda da kapitalizm mmkndr hem de bu ideal ve saf bir kapitalizme daha uygun, daha yakn bir kapitalizm olur. Ama somutta byk toprak sahipliinin olduu bir dnyada doar kapitalizm. Burada, sermayenin saf hareketi bakmndan hi de gerekli olmayan yeni bir faktr girer devreye. Bu faktr hem kapitalizmi hem de kendini deitirir. Burjuvazi toprak sahiplerine rant der. Bu tarmn geri kalmasna yol aar vs.. Yani, simbiyoz bir iliki ortaya kar. Bu tpk tefeci bezirganlkla, yani prekapitaist sermaye ile finans kapitalin simbiyoz ilikisi gibidir. Bylece Marks, aslnda Azgelimiliin mekanizmalarn ele almak iin gerekli metodolojik ipucunu da verir: Sermayenin somut tarihteki hareketinin, arplmalarnn incelenmesi ve aklamas. Bu rneklerde grld gibi, Kvlcml ve Trokinin evrim kavramnn evrimine katks olarak sz edilenler Marksta da bulunmaktadr. Keza Komnist Manifestonun ilk satrlarndaki ak ulu tarih ve k olasl da hem Kvlcmlnn Tarih Tezi hem de Benjaminin ktmser ve devrimleri mdat freni gren yaklamnn kklerinin de Marksta bulunduu ok aktr. Bu olgu hem bu gelenein Marksn retisinin eletirel ve devrimci yntemini farkl kanallardan srdrdklerinin; hem de birbirlerini tamamladklarnn, her birinin dierlerinin aklamasn da iinde barndrdnn ek bir kantdr. * Bu gelenei, birbirini tamamlayan bir kavram sistemi iinde birletirmek ve konularnn ve varlklarnn nedenini aklamak, tam da devrimlerin tpk bir doum gibi olduu ve bir ters geli ve olamayan doum imgesinden, mmkn gibi

56

Marks S. Meyer ve A. Vogta yazd bir mektupta yle der rnein: rlandann ulusal kurtuluu (ngiliz ileri iin) soyut adalet veya insani duygular meselesi deil, kendi toplumsal kurtulularnn ilk kouludur. (Horace. B. Davis, age., s.75)

175 grlyordu. Bu ayrca, Marksizmin evrimini ve bizzat yanlglarn metodolojik nedenlerini de aklama olana sunuyordu. Bylece bu gelenein bir tek kavram sistemi iinde toparlanmas ve varlklarnn aklanmas bizzat yine bu geleneklerin kavramsal katklar araclyla mmkn oluyordu. Dier bir deyile Marksizmin kendi konusu (Toplum) kadar, kendini (Toplum Bilimini), kendi varln, evrimini ve kaderini de aklayan bir sistem olmas, bir st dzeyde tekrar gereklemi olabiliyordu. Bu sentez denemesini Troki ve Kvlcmly birletirmek iin daha nce hapishanede yapmtm, hatta 12 Eylln olanakszlklar iinde, UFO hikyelerini aklamak iin bu sentezden yola kan bir yaz yollamtm bir doa bilimleri dergisine. Daha sonra Bat Marksizmini ve Benjamini tanynca bunun onlar da kapsadn ve varlklarn akladn grdm. Bu sentez denemesi yle zetlenebilir. Evet devrimler bir doumdurlar. Ne var ki her hamilelik bir baarl doumla sonulanmaz. Bazen hafsala dardr, ocuk doamaz ana da ocuk da lr, bazen ocuk ayaklar nde, yani ters gelir, bu da komplikasyonlara dolaysyla da anann ve ocuun lmne yol aabilir. Marksn yanlgs, kapitalizmle birlikte dnyann sosyalizm ocuuna hamile kaldn grmesinde deildi, normal bir doumun koullarna ilikin belirlemelerinde deildi, hamileliin normal bir doum ile sonulanacan var saymasndayd. Yani yanlgs olgulara ilikin bir yanlgyd, yntemsel deil. Dolaysyla gereklemediinde de tersinden dorulanan bir ngryd. Yani doum olmazsa, sosyalizm olmazsa insanlk yok olur. Marks, normal bir doum bekliyordu. nk Marksa ilhamn veren Fransz Devrimi normal bir doumdu. Fransa Avrupann en geri lkelerinden biri deildi. nceki Amerikan Devrimi de yleydi. Marksn yakndan tand devrimler birer normal doum saylabilirlerdi. Kald ki devrimler geri bir lkede balasa bile hzla yaylma zellii gsteriyorlard. 1848 devrimleri btn Avrupay batanbaa sarm ve yaylma eilimi gstermiti. Yani doum tersinden gelmeye balasa bile yaylma zellii nedeniyle hzla normal bir douma dnebiliyordu. Marks-Engels karsamalarn olaylardan, tarihten hareketle yapyorlard. Bu nedenle genelleme yaptklar olgular gz nne alndnda karsamalarnda bir yanl yoktu. Ama karsamalarn yaparken dayandklar tarih dilimi ok snrlyd ve bu ok snrl olgulardan hareket ederek bir genellemeye gidiyorlard ve bu da istisnay kural gibi grmelerine yol ayordu. Be bin yllk insanlk tarihi ve tarihsel devrimleri bilmiyorlard. Bu evrenin kk bir blmne bakarak tm evrenin yle olduu karsamasn yapmak gibiydi. Aslnda evrenin bilinen blm (rnein dnya ya da gne sistemi) evrenin iinde bir istisnayd. Eer sosyalist devrim Amerika, ngiltere, Fransa, Almanya gibi gelimi bir lkede gerekleseydi, bu gidi nszdeki karsamalara uygun olur ve normal bir douma

176 karlk derdi. Sosyalizm ocuu normal bir doumun sanclar iinde dnyaya gelirdi. Marksn yakn devrimlerin gzleminden kan beklentisi de tam tamna buydu. Hlbuki sosyalizm ocuu dnyaya normal bir doumla gelmeye balamad. Tabiri caiz ise ayaklar nde, ters gelmeye balad. Hem de tam da Trokinin ifade ettii eitsiz ve bileik geliim yasas yznden. Sosyalist devrimin ilk nce geri bir lkede gereklemesi, sosyalizm ocuunun ayaklar nde gelmeye balamas gibiydi. 1848 devrimlerinin deneyi, bunun ciddi bir tehlike yaratmayaca, devrimin hzla yaylaca, ters geliin ksa zamanda normal bir doua dnecei beklentisini besliyordu. Ama tpk Marks-Engelsin ters gelmeyi hesaplamamas gibi; Lenin ve Trokiler de Ters geliin Normal geliin yolunu aaca, ona hz vereceini beklentisi iinde olmular ve bizzat ters geliin normal bir doumu zorlatrp onun nnde bir engel haline gelen komplikasyonlara yol aabileceini hesaplamamlard. Troki ve Leninler ocuun ayaklar nde gelmeye devam etmesi durumunda, yani Bat Avrupada devrimi kkrtmamas ve oradan yardm gelmemesi durumunda, doum olamayacan, ocuun leceini ok iyi biliyorlard57. Zaten tam da bu nedenle, Avrupada devrime itki vermek iin, Avrupann kendilerinin baladna devam edecei beklentisiyle cesaret etmilerdi devrime. Bu nedenle Troki, Devrim yaylmazsa yok olur diyordu. Yani ayaklar nde gelmeye balayan sosyalizm ocuu, ileri lkelerde devrim yoluyla, bir dn yapp ba nde gelmeye gemeliydi. Ayaklar nde olsa bile doumun balamasnn normal bir douma geii kolaylatracan (yani ileri lkelerde devrimi itki vereceini) dnyorlard. Bu umutla ve beklentiyle ayaklar nde gelie ebelik etmilerdi. Ama ayaklar nde gelen devrim (yani geri bir lkede balayan devrim) ilk balarda beklendii trden etkiler yapar grnse de, ksa zamanda ba nde gelie dnemedi (yani rnein bir Alman devrimiyle desteklenmedi). Bu geli sresi uzaynca, ayaklar nde geliin yaratt komplikasyonlar, bizzat normal bir douma doru dnmn nnde bir engel oluturmaya balad, yani ayaklar nde geli, belli bir noktadan sonra, bizzat ba ne evirmenin nnde bir engel haline gelmeye balad. Geri bir lkede devrimin hapsolmas, retici glerin geri dzeyi nedeniyle brokratik bir diktatrle yol at. Bu da, bu diktatrln Ekim Devriminin prestiji araclyla, tm dnya ii hareketini fel etmesine ve bylece ileri lkelerde devrim olanaklarnn

57

1906 ubatnda Lenin yle yazar: Kyl hareketini sonuna kadar destekliyoruz, ama unutmamalyz ki bu, sosyalist devrimi getirebilecek ve getirecek snfn deil, baka bir snfn hareketidir. Rus devrimi diye aklar 1906 Nisannda, muzaffer olmak iin gerekli gce sahiptir. Ama zaferinin meyvelerini koruyacak gce sahip deildir ... zira kk lekli sanayinin ok gelitii lkelerde, kyller de aralarnda olmak zere kk lekli reticiler, zgrlkten sosyalizme giderken kanlmaz olarak proletaryann karsna geeceklerdir... Restorasyonu nlemek iin Rus devriminin ihtiya duyduu ey Rus yedek kuvvetleri deildir; onun dardan yardma ihtiyac vardr. Dnyada byle bir yedek kuvvet var m? Evet var: Batnn sosyalist proletaryas. (Zikreden Troki, Tek lkede Sosyalizm) Yani devrim normal bir douma dnmezse brakalm sosyalisti bir yana, Demokratik bir Rus devriminin bile yaama ans yoktur.

177 yitirilmesine yol ayordu. Bu olanaklarn yitirilmesi ve baarszlklar da yine bizzat devrimin yenilgisine dayanan sistemi, yani Stalinizmi, pekitirerek normal bir douma geiin yolunu tkyordu. Stalinizm pekitike ve kendi sonular nesnel koullar haline geldike, giderek devrimin yaylma olasl kayboluyordu. Btn komplikasyonlarda olduu gibi kendini besleyen bir sre ortaya kyordu. Devrimin ileri lkelere yaylamamas kapitalizmin varln srdrmesine bu da znde kyl hareketi olan ulusal kurtulu savalarna yol ayordu. Ama bu da bir kyl sosyalizminin yaylmasna ve sosyalist harekete ve dnceye damgasn vurmasna ve devrimin ileri lkelere yaylmasnn nnde bir engel oluturmasna ekstradan etkide bulunuyordu. Yani ayaklar nde geli, ayaklar nde gelilerin koullarn pekitiriyordu. leri bir lkede veya lkelerde bir sosyalist devrimden baka bu lme doru gidii durduracak hibir are yoktu, ama bizzat ters geliin sonular da ileri lkelerde sosyalist devrimi engelliyordu. 1929 buhran, spanya Sava, hatta kinci Dnya Sava sonras Avrupa, Fransa ve talyada komnist partilerin gc gz nne alndnda, bir bakma normal bir douma gei iin bir olanaktlar ve tam da ters geliin sonular, yani Stalinizm, bu ans kullanmay engellemi bulunuyordu. Bunun sonucu, modern burjuva uygarl, tpk antik tarihteki uygarlklarn yoluna girmi bulunuyordu. Antik tarihte nesnel olarak devrimci snf olmad; kleler ve serfler bir devrimci snf oluturmad iin, devrimler olmuyor ve kyametler kopuyordu; Modern Tarihte ise, Proletarya nesnel olarak bir devrimci snf olsa bile, ters geliin ortaya kard komplikasyon sonucu, znel nedenlerle, nesnel olarak tpk antik tarihin ezilen snflar gibi davranyordu. Bylece devrim olamad iin modern uygarlk da tpk antik uygarlklar gibi ke gidiyordu, faizm ve sava ii snfnn gnahlarnn cezas olarak ortaya kyordu. Bu gnahlar ise tersinden geliin yol at komplikasyonlarn sonucuydu. Sosyalizm ocuu doamad iin anann da ocuun da (insanln da sosyalizmin de) lm tehlikesi ortaya kyordu. Zaten Ya barbarlk Ya Sosyalizm l tam da bu tehlikeyi anlatyordu. * Bylece yirminci yzyldaki tarihin ayaklar nde geli ve onun yol at komplikasyonlar olarak ele alnmas sadece modern tarihi daha derinden anlamay mmkn klmyor bizzat Marksizmin, yukarda anlatlan heretik geleneklerde gerekleen evriminin de niye yle gerekletiini anlama ve aklama olana da sunuyordu. Trokist gelenek bu tersine geliin mekanizmalarn (eitsiz ve bileik geliim) ve yol at komplikasyonlar (Brokratik kar devrim) aklyor ve bizzat bu komplikasyonlar Trokist gelenein konusunu oluturuyordu. Bu gidi sonucu, i hareketine Stalinizmin egemen olmas, eletirel Marksizmin politik konularla ilgili olduu srece marjinal ve kk gruplar etkileyen glerin etkisi

178 altnda kalmas (Trokist gelenek) kalmas veya radikalliini, tpk Alman Klasik Mzii ve Felsefesi gibi, ancak somut politik konulardan uzaklamas ile koruyabilmesi (Bat Marksizmindeki Felsefe, Metodoloji ve styapya ynelme, Kvlcmlda Tarihe ynelme) yani Marksizmin somut evriminin ynelileri kolaylkla aklanabiliyordu. Kapitalizmin yaamas bir yandan yok olu olasln ortaya kararak Bat Marksizminin var oluunu ve nesnel konusunu yaratyor; dier yandan yeni zneleri ve az gelimiliin gelimesini ortaya kararak Kvlcmlnn var oluunu ve problematiklerini yaratyordu. Yani tersine geli ve sonular olgusu, hem onun ortaya kard sorunlar (Yani toplumun evrimini, Tarihsel gidii, Faizm, Sovyet Devleti, Ulusal Kurtulu Hareketleri, Maoizm vs. hasl yirminci yzyl tarihine damgasn vuran olaylar) he de Marksizmin evrimini de, bu evrime damgasn vuran heretik gelenein varln da aklyordu. Normal bir doum olmas halinde bu sorunlar ve dolaysyla Marksizmin bu heretik gelenei de olmazd. Normal bir doumun olduu veya tersine geliin hzla normal bir douma dnt bir dnyada, bizlerin btn hayatn ve teorik gndemini dolduran sorunlarn hi biri olmazd. Sovyet Devletinin Snf Karakteri, Faizm, Ulusal Kurtulu Savalar, Az gelimenin Gelimesi vs. gibi sorunlar ve olgular olmayacakt58 ve o zaman Marksizm de bambaka bir tarihin sorunlar iinde bambaka bir evrim geirirdi. an bu zgl niteliini kavramamak sonu olarak sadece Marksizmin evrimini kavramamay deil, baka olas tarih ve Marksizm evrimlerini de yok saymay, yaanan tarihi olas biricik tarihmi ve bu Marksizmin evrimini olas biricik evrimmi gibi grmeyi getirmektedir. Bylece, ayaklar nde gelen (ters gelen) sosyalist devrim imgesi ile Srekli Devrim, Antik Tarihteki devrimler ve/veya ykllar ve Sosyalist devrimin girdii veya giremedii yol; Marks, Troki, Kvlcml, Benjamin; bir tek btnsel kavray iinde birleebiliyordu. Marks kapitalizm gebe demiti ama bir ters gelmeyi n grmemiti,
58

rnein Evrensel Tarih Balamnda Kurtulu Savalar balyla 1986 ylnda Krdistan Presse yolladmz bir yazda unlar yazyorduk: Ulusal Kurtulu Savalar, evrensel Tarih leinde, retici glerin ar olgunlamlna ramen, proletaryann Tarihsel grevlerini, yani yeryznde sosyalizmi kurma grevini, znel nedenlerle yapamamasnn bir sonucu olarak ortaya kmlardr. Dier bir ifadeyle, Ulusal Kurtulu Savalar, Tarihsel ak iinde var olmas zorunlu bir aama deildirler. (...) Yirminci yzyln banda ya da daha sonralar, emperyalist lkelerin proletaryas sosyalist devrimi baarabilseydi, smrge ve yar smrge lkeler, hi bir savaa girme gerei olmadan, iktidara gelmi ileri lkeler proletaryasnn yardmyla otomatikman, kendiliinden bamszlklarn kazanr ve kapitalist olmayan bir yoldan imdiye dek rahat rahat sosyalizme gemi olurlard. Sovyet Orta Asya cumhuriyetleri ve Moolistan rnei, daha sonraki yozlamann yol at sorunlar ve tkanklklar yok saylrsa, Rus Proletaryasnn yaptn Avrupa Proletaryasnn yapabilmi olmas halinde, ya da yeryznn "altda bir yeryz" kadar olmas halinde, Tarihin nasl bir mecraya akm olacan kolaylatran bir rnek oluturabilir.

179 Troki ayaklar nde doumu n grmt, ama Leninle birlikte, onun normal bir douma geii kolaylatracan varsaym, komplikasyonlar ve bizzat bir normal douma engel oluu grememiti. Marksizmin evrimini bizzat dnya tarihinin girdii yol, dnya tarihinin girdii yolu ise bizzat Marksizmin bu evrimiyle gelitirdii kavramsal aralar aklyordu. Daha sonra, bizim ayaklar nde veya ters gelme imgesiyle anlattmz, Sosyalist devrimin geri bir lkede balamasnn yol at komplikasyonlar aklamak iin, Trokinin de Tarihin yumann tersinden zlmeye balamas59 imgesini kullandn grdk. Ama Troki tersinden zln bir kr dme yol aabileceini pek n grmyordu. Bir yuma tersinden, yuman ortasndaki ucundan, zmeye kalknca, ortaya Gordiyos Dm kar. Olan tam da buydu. Gordiyos Dmn antik tarihte skenderin, yani Barbarlarn klc zer. Ama artk dnyada barbar kalmamtr 60. * Buraya kadar ana hatlaryla anlatlmaya allan evrim kavramnn evrimi, 70li yllarn sonuna doru, kendi yaptm katk eklenmedii takdirde eksik kalacaktr. Bu katk, trn kendi iindeki evrimi olarak adlandrlabilir. Yetmili yllarda, onlarca farkl sol akmn varln ve eitliliini sosyolojik olarak aklama gibi bir sorunla bouuyordum. Dncelerin ve siyasal hareketlerin anatomilerinin onlarn dayandklar gizli varsaymlara bal olduu ve bilginin ilerlemesinin son durumada, bu gizli varsaymlarn bilince karlmas ve gzden geirilmesi anlamna geldii sonucuna yllar nce ulamtm. Bundan hareketle Trkiyedeki sol hareketlerin grlerinin dayand varsaymlar incelemeye balamtm. Bu inceleme esnasnda, karsamalar ya da olgulara ilikin deerlendirmeleri deise bile birok hareketin var oluundaki temel varsaymlar hibir ekilde tartp gzden geirmedii, dolaysyla anatomilerinin esas olarak hep ayn kald olgusunu tespit etmitim. Ama bu onlarn da bir evrim yaamad anlamna gelmiyordu. Elbette onlar da bir evrim yayorlard ama o trn kendi iindeki bir evrimdi bu. Onlarn temel niteliklerinde bir deime grlmyordu61.

59

Maalesef bu benzetmeyi nerede yaptn hatrlayamyorum ve elimde kitaplarnn ou olmad iin aratrp bu kayna bulup gsterme olanam da bulunma maktadr.
60

Bylece an bir fenomeni olan UFO hikyelerinin aslnda bu ters gelie son verecek, bu Gordiyos dmn zecek bir kurtarc beklentisi ile ilgili olduu sonucuna kolayca ulalabilir. O doa bilimleri dergisine yolladm yazda sorunu byle koymutum.
61

1980lerin banda Nide Cezaevinde yazdm Kvlcmlnn Eletirisine nszde rnein unlar yazyordum:

180 Byle bir yaklamla birok sol hareketin, modern ve evrimlemi grnmlerine ramen znde ne kadar arkaik varsaymlara dayandklar ok daha iyi grlyordu. Bu yaklamla ayn zamanda Trkiyedeki sol hareketin o muazzam blnmln ve eitliliini aklama olana da ortaya kyordu. Doada da bir yandan trlerin deiimi eklinde bir evrim yrrken, dier yandan trn kendi iinde bir evrim de sryordu. rnein balklardan sonra kurbaalar, srngenler eklinde bir evrim vard ama bu arada balklarn balk olarak evrimleri de srmekteydi. Bu gnk balklar henz, kurbaalarn, kara hayvanlarnn ortaya kmad dnemin balklar deildi, onlarla ayn anatomik zellikleri tamalarna ramen. Yani balklarn balk olarak, temel anatomik zelliklerini deitirmeden bir evrimleri de sz konusuydu. Ya da baka bir rnek verelim. lk tek hcreli canllardan ok hcreli canllara geilmi sonra da bu ok hcrelilik erevesinde bir evrim gereklemitir. Ama tek hcreli canllar ne yok olmulardr ne de evrimleri durmutur. Hatta bu hcre olarak evrimi dier canl trlerin evrimi etkilemektedir. Onlar da evrilmeye devam etmilerdir tek hcreli canllar olarak. rnein terliksi gibi ok karmak tek hcreliler ortaya kmtr. Bu tek hcreliler birka milyar yl ncesinin ok hcrelilere geen tek hcrelilerinden ok bakadrlar. Ama ne kadar karmak olurlarsa olsunlar bu evrim tek hcreliliin snrlar iinde bir evrimdir, bu anlamda bir nitelik deiimi sz konusu deildir.

Bu nszde anlatmaya alacamz kiisel evrimimiz, gerekli deiiklikler yapldnda, bir kuan ve 1960 sonras devrimci/sosyalist hareketin de evrimi saylabilir. Elbette herkes ayn yolu ayn hzla gemedi. Kimileri belli bir dnemin veya aamann problemlerine taklp kald ve o problemler erevesinde bir evrim yaad. Bylece devrimci/sosyalist hareketin geliiminin farkl aamalarna denk den hareketler ayn zamanda ve bir arada var oldular ve birbirleri zerinde karlkl etkiler yaptlar. Bir ksm yaayabilmek iin, yeni koullara uyabilmek iin grnmlerini, biimlerini deitirdi ama anatomileri, yani onlarn var oluundaki temel problemler ve varsaymlar ayn kald. Bylece "Devrimci Hareket" dediimiz eyin zengin eitlilii ortaya kt. Bu soyut ifadeyi somutlayabilmek, daha iyi aklayabilmek iin karmakl toplumsal evrime en yakn olan biyolojik evrimden benzetmeler yaplabilir. Bilinir ki, canllar, tek hcrelilerden yumuakalara, omurgallara, memelilere ve sosyal hayvan nsan'a doru giden -ve halen de devam eden- bir evrim geirmitir. Ne var ki, bu evrimin alt konaklarn (aamalarn) oluturan canl varlklar yok olmamlardr, varlklarn srdrmektedirler. rnein, insann yan sra sngerler, yumuakalar, srngenler, kular vs. var olmaya devam ediyorlar. Hatta onlar varlklaryla kendilerinden daha st konaklardaki canllarn var olabilmesinin temelini oluturduklar gibi, st konaktaki canllar da onlarn kendi trleri erevesinde bir evrim geirmelerinin ve var olularn srdrmelerinin temel koullarndan birini oluturmaktadrlar. rnein et yiyen memeli hayvanlar olmasayd, atn atas kpek benzeri hayvan hzl koabilen bugnk at haline dnmeyebilirdi. Ama atn bu evrimi, onun temel anatomik yaps bakmndan daha st bir aamaya gemesi anlamnda da bir evrim deildir. Ortada canllarn genel evriminin yan sra bir de atn at olarak evrimi vardr. At bugn de maymunlardan bile daha geri bir aamann ifadesi olarak varln srdrmektedir

181 Ve somut canllar tarihinde, bu trn kendi iindeki evrim, hem trlerin evriminden etkilenir, hem de bu trn kendi iindeki evrimi trlerin evrimini etkiler. rnein, eklembacakllarn kendi evrimleri scakkanl canllarn veya iekli bitkilerin evriminden ayr dnlemeyecei gibi bizzat bu evrimi de etkiler. Bu, trn kendi iindeki evrimi dediimiz trden bir evrim, toplumda ve onun tarihinde de geerliydi. Toplumlarn evrimi sadece komn, klasik uygarlk, kapitalizm gibi aamalardan gemiyordu. Ayn zamanda o aamalarn her biri de, rnein, komn, uygarlk ve kapitalizm de kendi iinde bir evrim geiriyordu. Uygarlk rnein demiri ilemeyi rendiinde, demiri ilemeyi renen veya demir elde eden komnler uygarla gemiyor, ama mzraklarn, oklarn, kllarn bu sefer demirden yapmaya balyorlard62. Yani retim ilikileri komn olarak kalyor ama bu komn artk demiri kullanan bir komn, bir terliksinin ok karmak bir tek hcreli olmas gibi, ok karmak bir komn oluyordu. Ve komn uygarlktan sadece demir, tun gibi teknolojiyi deil, uygarln gelitirdii manevi aralar da alyordu. rnein, Muhammetin yapt devrimle totemlere (putlara) tapan Arap kabileleri (komnleri), sadece demiri deil, ayn zamanda uyarlklarn binlerce ylda gelitirdii tek ve soyut bir tanr dncesini de tanm komnler olarak uygarla geiyorlard. Dolaysyla o komn gibi, geilen uygarlk da klasik uygarlklardan farkl oluyordu. Tarihe byle baklnca, Tarih ayn zamanda komnden uygarlklara geilerin tarihi olarak grlyordu. Bu komnler ve uygarlklar da kendi iinde evrim geirdiklerinden, tarih farkl aamalardaki komnlerin farkl aamalardaki uygarlklara geileri olarak baka bir k altnda grlyordu. Bylece Smerde obsidyen ta ve tuna dayanarak uygarla geen komn ve ortaya kan uygarlk ile rnein Romada demire dayanan komn ve geilen uygarlk birbirinden ok farkl oluyordu. Bylece rnein feodalizm de, aslnda bat Avrupada komnden uygarla gei olarak grlyor ve bu geiin nasl kapitalizme geile sonuland ok daha anlalabilir oluyordu. Evrimi sadece trden tre geiler olarak kavrayan, dolaysyla da komn ta antik uygarlklar ncesinde var olmu, sonra varl son bulmu bir toplum biimi olarak gren bir anlay iin lkel Sosyalizmden Kapitalizme Gei akl almaz bir samalk olarak grlyordu. nk kafadaki ilkel sosyalizm, ta devri ilkel sosyalizmiydi ve onun ta devriyle birlikte bittii ya da yeryznn cra kelerinde, hala ta devrini yaayan kabileler arasnda nemsiz bir ekilde yaad dnlmekteydi. nk trn
62

Rus devrim Tarihinin ilk satrlarnda Troki de bu olguya dikkati eker. rnein yle yazar: yabanllar, gemite o silahlar birbirinden ayran mesafeyi kat etmeksizin, ok ve yay brakp tfee geerler. Ama zerinde durmaz bu olgunun. Ve o tfee geenlerin ayn zamanda uygarla getiklerini var sayar. rnein Tfekle bizonlar avlayan bir komnn ne olabilecei, ta baltayla bizon avlayan komnden nasl farkl olaca zerinde hi durmaz. Gerek tarihte bu i tfekle olmad ama tan yerini tuncun ya da demirin almasyla oldu. Bunun kavranamamas antik tarihin ve modern tarihin kavranama masn beraberinde getirmektedir.

182 kendi iinde bir evrim kavram bulunmuyordu. Bu nedenle de insanlk tarihi ve toplumlar anlalmaz kalyordu. Trn kendi iindeki evrimi kavraynn kkleri ta bni Halduna kadar gider. bni Haldun, rnein uygarlklar birinci, ikinci ve nc kuak uygarlklar olarak snflarken; uygarln uygarlk olarak kendi iindeki evrimini ifade etmi oluyordu. Birinci kuak uygarlklar, nehir boylarnn tunca dayanan uygarlklaryd; ikinci kuak uygarlklar subtropikal nehir boylarndan kurtulmu, Anadolu, ran, Balkan vs dalarna ve yaylalarna yaylm, demire dayanan uygarlklard ve nc kuak uygarlk dnya ticaretine dayanan slam uygarlyd. Ama sadece bu kadar deil, bu birinci, ikinci ve nc kuak uygarlklar da trn kendi iinde evrim geiriyorlard. rnein Hindistan birinci kuaktan bir uygarlk olarak, bu temel anatomik zelliklerine dayanarak, kendi iinde bir evrim geiriyordu. Hint Uygarl daha sonra demir de kullanr, ndus ve Ganjn alvyonlu ovalarndan Hint yarmadasnn platolarna yaylr ama bir birinci kuak uygarln kurumlaryla; onun anatomik yaps iinde kalarak. Bu nedenle Hinduizm tm karmaklna ramen, ok tanrl bir styap olarak var olmaya devam eder. Hint uygarl, Mezopotamya ya da Msrn birinci kuak, nehir boyu uygarlklarnn kendi iinde evrim geirmi bir versiyonu olarak, bir tr yaayan fosil gibi varln srdrmeye devam eder63. Bu onun kimi organlar bakmndan ok gelimi olmayaca anlamna gelmez. rnein Ahtapotlar znde yumuakalardr ama baz memeliler gibi gelimi bir zeka ve ok iyi bir grme oran, bukalemunlar gibi hzla renk deitirme, balklar gibi suda hzla hareket edebilme zellikleri gelitirmilerdir ve yakn akrabalar midye ve istiridyelere gre ok karmak bir yap sunarlar. Bu trn kendi iinde evrimi yaklam, hem tm insanlk tarihinin gidiini hem de var olan ve olmu toplumlar; onlarn muazzam eitliliini anlamak iin olduka etkili bir kavramsal ara sunuyordu. Bylece birok sorun bir yan rn olarak bir rpda zyordu. rnein Aleviliin kendi iinde ok evrilmi bir komnn dini olduu ortaya kyordu. Protestanln da kapitalizmle deil komn ile ilgili olduu64, ama komnden kapitalizme geildii iin bunun kapitalizme geile ilgili grnmesi gibi vs..

63

Altml yllardaki Asya Tipi retim Tarz tartmalar, esas olarak dzgn ve aamal bir tarih anlayna sadece bir aama daha ekleyip eklememe sorunu etrafnda dnyordu ve dolaysyla evrim teorisinin evrimi bakmndan hibir ilerleme ve derinleme anla mna gelmiyordu. Tam da trn kendi iindeki evrimi kavrayndan yoksun olduundan, Hint ve inde deiim olmad gibi sonular karmaya eilimli olmulardr bu tartmalar yrtenler.
64

Kvlcmlnn lkel Sosyalizmden Kapitalizme Gei adl yaklam da trn kendi iindeki evrimi yaklam olmadan anlalamaz. Yani kapitalizme geiin ve geemeyiin srr da tam buradadr. Protestanln srr da Komndedir. Komnden kapitalizme geildii iin, Protestanlk kapitalizme geiin bir koulu gibi grlmektedir. 18 Yzyla kadar sren cad yakmalar da (cad komnn anaerkil kalnts amandr ve Avrupada komnn ok ge bir tarihe kadar yaadnn bir kantdr., Romantik dncenin Avrupadaki varl da yine komnden geile dolaysyla Komnn kendi iindeki evrimiyle ilgilidir. Bu trn kendi iindeki evrimi kavram olmadndan, Komn tarihin kayp

183 Ve yine bu trn kendi iindeki evrimi kavram olmasayd daha sonra Dinin ne olduunu anlamak da mmkn olmazd. Ama bu konuya ilerde gelinecek.

halkas olarak kalmaktadr. Kvlcml Sempozyumuna sunduumuz Kayp Halka adl bildiride bu konular ele alyorduk.

184

Demokratik Cumhuriyet program ile Yeni Sosyal Hareketler ilikisini ve bu ilikinin karakterini ele alan aadaki yaz Program Tartmasnn bu yanna bir metodolojik giri olarak okunabilir.

Radikal, Kapsamli ve Sistematik Olma Gerei ve "Yeni Sosyal Hareketler" Yeni Sosyal Hareketlerin Sorunlar ve Dersleri

Demokrasi Mcadelesinin ve/veya at Partisinin Sorunlar (2)

Yeni sosyal hareketler saf bir kapitalizmde olmayacak; kapitalist retimin kendi i mantnn rn olmayan hareketlerdir; onlar sermayenin saf hareketinin somut tarihte urad arplmalarn sonucu olarak ortaya karlar. rnein atmosferin olmad bir ortamda da bir ta brakldnda artan bir hzla der. Tan byle her trl srtnmeden, o safl bozucu etkilerden azade olarak dmesiyle kyaslanabilir saf bir kapitalizm. Ama hareket, bir gaz iinde gerekletiinde bir ok arplmalar ortaya kar. Atmosferin direnciyle tan d hznda deimeler olur. te yandan ta da derken atmosferde bir ok girdaplarn olumasna yol aar. Bu girdaplar da bizzat yine tan d zerinde ek bir kar etki yaratrlar vs.. Dier yandan cva buharndan bir atmosferde bu diren farkl olur; oksijen ve azottan bir atmosferde farkl. te Marksn Kapitaldeki analizi, sermayenin hareketini incelemesi, atmosfersiz bir ortamda yere braklan bir tan hareketini incelemek gibidir. Bu nedenle Marksn analizi hibir ekilde, yeni sosyal hareketleri ngrmez. Ama gerek tarihsel hareketi iinde sermaye de tpk atmosferi olan bir ortamda bir tan dmesi gibi, bir takm srtnmelere urar. Hareket arplr ve te yandan tpk tan da atmosfer zerinde etkilerde bulunmas gibi, kendisi zerinde arptc etkide bulunan koullar zerinde de bir kar etkide bulunur. Saf kapitalizmin mant asndan sadece iki temel snf vardr ve bu kapitalizmin olmazsa olmaz kouludur: sermaye sahipleri ve igcn satan zgr iiler. Halbuki gerek tarihsel harekette bir ok baka zneler de grlr. lk elde kapitalizm ncesi retim ilikilerinin rn olarak veya modern retimle dolayl ilikiler iinde ortaya kan tabakalar. Bunlara bir btn olarak kk burjuvazi denmektedir. Kyller, esnaflar, zanaatkarlar gibi, gemi retimin yadigar olan kk retmenler ile; memurlar, denetleyiciler gibi modern retim srecinin dorudan rn olmayan kk burjuva tabakalar. Bir de kapitalizm ncesine ait egemen snflar, tefeci-bezirganlar ile toprak aalar da zikredilebilir.

185 Klasik Marksist literatr, esas olarak bu ilikileri inceler. Burjuvaziye kar, kk burjuvaziyle ittifak, bu ittifakn mekanizmalar, ilikileri, program vs.. Klasik Marksizmin strateji tartmalarnn z budur. Ama dikkat edilirse btn bu literatrde, farkl snflarn ilikileri sz konusudur. Yani ii snfnn dnda baka bir g vardr; kk burjuvazi ve kyllk. Sorun bu g ile ii snf ve hareketinin ilikileridir. Bu zneler, sermayenin hareketinin arplmasnn sonucu olarak, modern kapitalist ilikilerin sonucu ortaya kmazlar. Sermaye olmadan nce de vardrlar. Bir bakma birbirinin yan sra var olan iki farkl retim ilikisindeki, egemen ve ezilen snflar ilikisiyle ilgilidir bunlar. Yeni sosyal hareketlerde ise, bu klasik literatrde tartlan, farkl snflar arasndaki ittifak ilikileri deildir sz konusu olan. nk bu yeni sosyal hareketin zneleri, gemi bir retim biiminin yadigar olarak deil; sermayenin arplmas dolaysyla ortaya karlar. Tamamen modern hareketlerdir bunlar, sermaye dolaymyla, onun gerek hareketi dolaymyla ortaya karlar. rnein kadnlar binlerce yldan beri ezilirler, ama bir sosyal hareket olarak bir kadn hareketi, kapitalizmin gelitii lkelerde ortaya kmtr. Benzer ekilde, rnein Alevilik tarih boyunca hep ezilen snfn partisi de olmutur. Ama bir sosyal hareket olarak Alevi hareketinin, tarihteki bu ezilmeyle bir ilgisi yoktur. Bu hareket, modern toplumdaki ezilmenin bir rndr. Modern sosyal hareket olarak Aleviliin, tarih boyunca ezilmekle ilikisi tamamen tesadfi bir iliki ve akmadr. Pek ala tarih boyunca hi de ezilenlerin bayra olmam, aksine egemen sistemin ifadesi olan bir din de bugn pek ala ezilenlerin bir sosyal hareketinin bayra olabilir. Bir yeni sosyal hareket olarak politik slam bir ok yerde byledir rnein. Pekala Alevilik de Snnilik gibi devletin destekledii ve imtiyazl bir din durumunda da olabilirdi. rnein Suriyede Aleviler bu durumda saylabilirler. Ya da, tarih boyunca, kavimler baka kavimleri bask altna almtr. Ama bunlar hi bir zaman ulusal kurtulu hareketlerine yol amamtr. Modern ulusal kurtulu hareketlerinin kendilerine tarihten kaynaklar aramalar, onlar yaratmalar ve onlara bugnk anlamlarn vermeleri bu gerei deitirmez. Aktr ki, yeni sosyal hareketler denen zne, gerek program, gerek strateji, gerek rgt bakmndan, rnein bir kyllkten tamamen farkl zellikler tamaktadr. Bunlar saf kapitalizmdeki arplmann rnleri olduundan, hedeflerine ulatklarnda sermayenin hareketini saf biimine daha yaklatrm, yani kapitalizme bir tazelik ve dinamizm kazandrm olurlar. ster ulusal kurtulu hareketleri, ister siyah, ister kadn, ister genlik hatta ekoloji hareketleri gz nne alnsn, bunlarn belli baarlar kaydettii her yerde, kapitalizm daha dinamik, daha modern, daha esnek olmutur. Genlik as yemi gibi olmutur. Ayn ey Alevilik iin de geerlidir. Diyelim ki Alevi hareketi, devletin Alevilii de tanmas gibi laiklikle ilgisi olmayan ve ona ok uzak bir hedefi deil de gerekten

186 laiklik, yani devletin inanlara hibir ekilde karmamas hedefine ulat. Bu Trkiyedeki kapitalizme bir genlik as olur ve canllk verir. Ne var ki, bu hareketler bir kere ortaya ktklarnda bir baka dinamizmi de harekete geirirler: radikalleme ve anti-kapitalist hedeflere doru ynelme eilimi gsterirler. Hedefleri hi de radikal olmasa bile, znde kapitalizmi sorgulamasa bile, yolun kendisinde, mcadelenin iinde bir radikalleme ve kapitalizmi sorgulama eilimi gsterirler. Niin ve nasl byle bir eilim gsterirler? Birincisi, bu hareketleri yaratan, kapitalizmdeki arplmayd. Bu arplmaya kar hareket ister istemez, kapitalizmle de kar karya gelir; onun somut arplm biimine kar k, somutta var olan egemen snfa bir kar k halini alr. Bu zellik onlarn, kapitalizm dolaymyla var olmalarndan kaynaklanr. Soyut olarak kapitalizme kar olmamalarna ramen, somut ilikiler iinde byle bir eilim gsterirler. Ama bu sosyalizme doru eilimi yaratan onlarn yaps ve mcadelenin bu yap temelinde gelien dinamiidir. Bunu biraz aklayalm. Yeni sosyal hareketleri yaratan neden, iktisadi ilikiler iindeki konum deildir. Bu nedenle bu hareketler snf hareketi deildir ve bu hareketlerde btn snflar bulunurlar. Kadn hareketinde btn snflardan kadnlar yer alr. Ulusal harekette btn snflardan o ulusal baskya urayanlar yer alr. Bu klasik Marksist 65 ve ii hareketinin yzlemedii ve tartmad, yeni bir durum ve olgudur. Klasik bir rnek olduu iin kadn hareketini gz nne getirelim. Bu hareket iinde, btn snflardan kadnlar yer almaktadr. nk ister ii, ister kk burjuva, ister iveren olsun btn kadnlar kadn olduklar iin bir ekilde bask altnda bulunmaktadrlar. Bu olgu, daha nce yzleilmemi bir sorunu gndeme getirir. Klasik farkl snflar ilikisinde, sosyalistlerin ya da ii hareketinin grevi, dier snf rgtlemek deildir. Onunla ayr bir zne olarak iliki kurulur ve bunun sorunlar tartlr. Yani sosyalistler ya da ii snf, rnein bir kyl hareketi rgtlemek gibi bir hedef ve aba iinde olamaz (bunu zaten kyller kendilerine sosyalist diyerek yaparlar). Kylleri sosyalist yapmaya almak, kyllerin sosyalist olmasyla deil, sosyalizmin kyl sosyalizmi olmasyla sonulanr. Zaten kylleri sosyalist yapmaya kalkan sosyalistler de kyl hareketini rgtlemi olurlar nesnel olarak.

65

Aslnda Yeni sosyal hareketlerin yeni olmadn, ulusal kurtulu hareketlerinin de yeni sosyal hareketlerle ayn ortak karakteristiklere sahip olduuna nceden deinmitik. Bu anlamda farkna varmadan ulusal kurtulu savalar balamnda, bilincinde olmadan yeni sosyal hareketlerde btn snflarn olmasnn ortaya kard sorunlar ele alma elbette Marksist gelenekte vardr. Ama dncenin akn bozmamak iin imdilik bunu bir kenara brakyoruz.

187 Halbuki yeni sosyal hareketlerde tamamen farkl bir iliki sz konusudur. rnein kadn hareketinin, ulusal veya rksal baskya kar hareketlerin nemli bir blm, hatta esas iilerden oluur. Bu nedenle, ii hareketinin veya sosyalizmin bu hareketle ilikisi klasik ii kyl ittifak ilikisi gibi ele alnamaz. Sosyalist hareketin, ii hareketinin kendisi bizzat bu hareketin iindedir ve iinde olmak zorundadr. Bylece klasik sosyalist ve ii hareketinin karlamad baka bir durum ortaya kar. Sosyalistler ya da ii hareketi, bu hareketleri rgtlemek; onlar iinde sosyalist bir eilim oluturmak; bu hareketlerin ncs olabilmek iin almaldrlar. i hareketi ya da sosyalist hareket kendisine byle bir grev koymasa bile, snflarn eilimleri her zaman kendini ifade edecek bir damar bulduklarndan, bu hareketler iinde btn snflarn, dolaysyla iilerin eilimleri de bir ekilde ifadesini bulur. Ama bu hareketlerin iinde iilerin eilimleri de ifadesini bulunca, o giderek kapitalizmi sorgulama; sosyalizmi yeniden kefetme eilimi gsterir. Ama bu kapitalizmi sorgulama eilimi, kendini genellikle, o yeni sosyal hareketin mcadelesinin mant araclyla ortaya koyar ve radikalletike bu noktaya doru geliir. Mekanizma aa yukar yle iler: balangta o zgl bask biimin kar bir direni ve sosyal hareket ortaya kar. inde btn snflar ve onun eilimleri henz kristalize olmam ve ayrmam bir biimde vardr. Bu snflarn eilimleri giderek farkl programlar ve stratejiler biiminde ortaya kmaya balar. Bir tarafta genellikle, hareketi srf kendi sorunlar ve reformist karakterdeki talepleriyle snrlayanlar, dier tarafta, yeni mttefikler ve gler bulmak iin dier toplumsal bask biimlerine de ynelenler ve bylece giderek btn sistemi sorgulayan bir programa doru eilim gsterenler. Ve giderek bir sre sonra bu eilimler arasnda bir ayrma balar. Benzer eilimler her hareketin iinde gerekletiinden, her hangi bir sosyal hareketin iinde, dier hareketleri yaratan sorunlar sorun edenler ve sistemi sorgulama eilimi gsterenler, dier hareketlerdeki benzer eilimi gsterenlerle bir ortaklk ve beraberlie; giderek balangta o zgl baskya kar olarak yola ktklaryla kopua doru giderler. Bu eilim btn hareketlerde grlr. Sadece somut tarihsel tecrbede hepsinde ayn lde gelimemitir. Ama Siyah hareketi gibi, gerekten modern bir toplumda, Amerikada domu ve byk lde iilere dayanm bir harekette iilerin, ii snfnn bu eilimi, tam da bu biimde ortaya kar. Kuzeyin sanayi blgelerinin Malcolm Xi ile, Gneyin kleci geleneklerinin gl olduu blgelerin Martin Luther Kingi baka yollardan bu noktaya, tam da bu sonuca gelmilerdir. Bir bakma, biri slamiyetten, dieri Hristiyanlktan hareketle sosyalizmi yeniden kefetme noktasna gelmilerdir. Malcolm X radikalletike, srf siyahlarn sorunlarna hapsolmay am, tm ezilenlere hatta dnya apnda ezilenlere ilikin bir program ve strateji noktasna

188 yaklam, bu da onun siyah Mslmanlar hareketinden dlanmas ve sonunda ldrlmesini getirmitir. Benzerini King de yaar, o da giderek, tm ezilenlerin mcadelelerini birletirme ve onlarn taleplerini kendi bayrana yazmaya doru bir evrim geirir. rnein ldrld gn, siyahlarn nderi olarak bir ii grevini desteklemeye gitmekte, yani siyah hareketi olarak ii hareketinin taleplerine de sahip kma noktasnda bulunmaktadr66. zetle, yeni sosyal hareketler tm snflardan insanlar kapsadklar iin, bu snflarn eilimleri o hareketlerde ifadesini bulur ve o hareketlerin iinde bir snf mcadelesi de var olur. Bu snf mcadelesinde iilerin eilimi, radikal taleplere ynelme, yeni ittifaklar kazanma dinamii ile, tm toplumdaki ezilenlere ilikin bir program oluturma dinamizmi araclyla kapitalizme kar olma karakteri gsterir. Ama sorun sadece snflarn eilimlerinin yeni sosyal hareketler iinde ifadesini bulmas deildir, bu hareketler de snflarn veya snf hareketlerinin iinde ayn zamanda ifadelerini bulurlar. rnein kyl hareketi ii hareketinin iinde olmaz. Dolaysyla, ii hareketinin iindeki kyl hareketiyle ilikiler gibi bir sorun da olmaz. Ama yeni sosyal hareketlerde btn bu hareketler ii hareketinin iinde de vardrlar. rnein kadn hareketi ayn zamanda sendikalar, ii partileri iinde de ortaya kar. Kadnlarn uradklar zgl basklara ve bu basklar karsndaki krle kar kadnlarn ayr talepleri, zerk rgtlenmeleri ortaya kar.

66

Benzer eilimler btn yeni sosyal hareketlerde grlr. Altmlardaki genlik hareketi balangta niversitelere ve rencilere ilikin taleplerle balam bir sre sonra, tm toplumdaki ezilenlerin mcadele hedeflerini bayrana yazmtr. Hatta Trkiyedeki altmlardaki ii hareketi ve Trkiye i Partisi bile bu eilimi dorular. O ii hareketi, tm ezilenlere ynelik bir program ortaya koyduunda, yani i Partisini kurduunda, toplumdaki tm gayr memnunlar iin bir ekim merkezi olabilmitir. Aslnda Trkiyede altmlarn btn dinamizmini yaratan da, yeni sosyal hareketlerin ve ii hareketinin, bilinsiz bir biimde, tm dier ezilenleri kapsayan demokratik karakterli programlara sahip olmasyd. Altm ve yetmilerdeki Trkiye sosyalist hareketinin hemen sadece Krt, Alevi ve kadnlardan olumas bir ok kiinin dikkatini ekmitir. Bunlar bu hareketin iinde sonradan olduklar gibi, Krt, Alevi ya da kadn kimlikleriyle deil sosyalist olarak yer alyorlard. Kendilerini sosyalist olarak tanmlamalarna ramen, onlar aslnda bu zgl basklara kar tepkinin bir ifadesiydiler. Bu hareketler o zaman dorudan devrimci ve demokratik programlar etrafnda birletiinden, yani bir Krt, bir Alevi, bir kadn olarak mcadelesinin sonunda varaca yere daha balangta varm olduundan, tm bu yeni sosyal hareketler bir tek sosyalist hareket biiminde ortaya kyordu. Bu nedenledir ki, sosyalist hareket dalnca, yani bu ortak ve devrimci demokratik program kaybedilince hepsi aslna rcu ettiler. Bu gnn grevi, ayn sentezi bu sefer bir st dzeyde, her biri hareketin iinden yola karak gerekletirmektir. Yani kadnlar, Krtler, Aleviler, iilerin devrimci demokratik bir programa sahip olarak dier sosyal hareketlerle ittifak kurmak isteyenleri, kadn, Krt, Alevi, ii hareketi iindeki, Alevici, Krt, iici ve kadnclarla kopumak, onlara kar mcadele etmek ve dier hareketlerde ayn eyi yapanlarla ortak bir program etrafnda birlemek zorundadr.

189 Ve nihayet sadece snflar ve hareketleri iinde yeni sosyal hareketler; yeni sosyal hareketler iinde snfsal eilimler deil; ayn zamanda yeni sosyal hareketler iinde, yine bizzat yeni sosyal hareketlerin eilimleri ortaya kar. Yani rnein kadn hareketi iinde bu sefer Siyah hareketinin ifadesi, Siyah kadnlarn beyaz kadnlara kar duruu olarak; veya Siyah hareketi iinde, kadn hareketinin, onun erkek ve seksist karakterine kar Siyah kadnlarn direnii olarak ortaya kmas gibi. Grld gibi, yeni sosyal hareketlerin birbirleri ve ii hareketiyle, bir a gibi kesien ilikileri sz konusudur. Ve btn bunlar hep, bu hareketlerin kendi iine kapanma, kendilerini srf kendi sorunlaryla snrlama eilimine kar; tm toplumsal bask biimlerine kar olma gibi bir eilimi beslerler. Bu ilikiler de ister istemez, bu hareketler znde btnyle sermayenin gerek tarihsel hareketinin rn olmalarna ve kapitalizmi deil, onda kendilerini yaratan arpkl sorgulama karakterinde olmalarna ramen, fiilen anti kapitalist bir eilimi glendirir. i hareketi veya sosyalist hareket, sermayenin gerek tarihsel hareketini anlayamad gibi, bu yeni sosyal hareketler karsnda da tam anlamyla anlaysz ve dmanca bir tavr iinde olmutur. Ama bu da bizzat ii hareketinin, devrimci karakterini yitirmi olmasyla, yani tm toplumdaki gayr memnunlarn sorunlarn sorun etmemesiyle ilgilidir; ii hareketine damgasn vuran ekonomizmin bir yansmasdr67. i hareketi, kadn hareketinin, siyahlar hareketinin sosyalist ve ii hareketini bldn; onu hedeflerinden saptrdn dnmtr. Kendi iindeki kadn ve siyahlarn zerk rgtlenmelerini blclk giriimleri olarak alglamtr. Daha sonra bu hareketler glenip de, artk tehdit ve yasaklarla onlar engellemek mmkn olmaynca, bu sefer tpk egemen snflar gibi taktik deitirilmi, bu hareketlerin entegrasyonu ve ksrlatrlmasna gidilmitir. Sendika veya partilerde kadnlara zerk blmler alm, kadn yeler iin kotalar ayrlmtr rnein. Artk bildirilerin dilleri deimi, cins ayrmcs ifadeler terk edilmi, politik korrekt olunmutur. Ama znde deien bir ey de olmamtr. Sadece ayrmclk ok daha ince biimlere brnerek devam etmitir. in kts bu sadece ii hareketinde byle olmad. Bizzat bu hareketlerin kendileri de ii sosyalist hareketin tm zaaf, krlk ve brokratiklemesini ok daha hzl ve derin olarak yaadlar. Yani btn bu hastalklar bizzat bu hareketlerin iinde de ortaya kt. Bu hareketin kazanmlar veya organlarndan yaayan bir brokratlar tabakas ii rgtleri veya burjuva toplumuyla ilikiler iinde sistemin dayanaklar haline dnt.
67

Leninin Ne Yapmalda dedii anlamda Ekonomizm. Yoksa Ekonomizm kavram son yllarda, Stalinizme kar ak bir tavr almaktan kanan merkezcilerin muz gibi ne niyetine yenirse o anlama gelen bir kavram anlamnda deil.

190 Ne var ki, btn bu bu nareketler ve kazanmlarna ramen, ne iilerin smrs, ne kadnlarn ezilmesi, ne rklarn ve uluslarn ezilmesi ne evrenin tahribi durmu veya azalm deildir. Bu gnk durgunluk, toplumsal mcadeleler tarihinde her zaman grlen med ve cezirlerden biridir ve nesnel nedenler ortadan kalkmadndan yarn br gn bu hareketler bugnden n grlemeyecek biimlerde yine ortaya kacaklardr. Bu gnk ini dnemi bu hareketlerin tarihsel deneylerinin sistemletirilmesi ve sorunlarnn tartlmas iin deerlendirilmesi gereken bir boluktur aslnda. i hareketi ve sosyalist hareket, bu hareketlerle ilikileri ele alan, btn programatik, stratejik ve rgtsel sorunlar gzden geiren bir strateji tartmas yaam deildir. Bugn hareketlerin kendisi ortada grlmediinden bir sorun yokmu veya sanki sorunlar zlm gibi grnmektedir ama aslnda sorunlarn hepsi olduu yerde durmaktadr. * i ve sosyalist hareketin bu hareketlerin tarihsel deneyinden karaca dersler nelerdir? En nemlileri yle sralanabilir: 1) i hareketi veya sosyalistler, bu hareketlerin iinde ve oluumunda yer almal ama ayn zamanda bu hareketler iinde devrimci ve sosyalist bir eilimin program, strateji ve taktiklerini ekillendirmelidirler. 2) i hareketi bu hareketleri yaratan sorunlara ilikin program kendi bayrana yazmal ve kendi iinde bu zgl baskya kar krlklere kar otonom hareketleri desteklemelidir. Bu iki temel ders ve yol aslnda birbirini tamamlamaktadr. Tarihsel deney bunlardan biri olmadnda dierinin olmadn da gstermektedir. Aslnda btn bunlar devrimci ii hareketinin unutulmu bir ilkesinin yeniden hatrlatlmasndan baka bir ey de deildir. Bu yle zetlenebilir: ii hareketi, devrimci bir ii hareketi olabilmek iin, ii hareketi olmaktan kurtulmak; ii hareketi olmaktan kmak; toplumdaki tm gayr memnunlar toplayacak bir hareket olmak zorundadr. Yani iiler, kyllerin, kadnlarn, ezilen uluslarn, rklarn, cinslerin taleplerini kendi bayraklarna yazp onlar iin mcadeleye girmedikleri takdirde, ii hareketi bir sendika ve parti brokratlar hareketi olarak kalr; bir reformist burjuva hareket olmaktan teye gidemez. Ve dier ezilenlerin taleplerini kendi bayrana yazmayan bir hareket, ayn zamanda srf kendi sorunlarna younlatndan, toplumun dier ezilenlerinin mcadelesiyle kendi mcadelesini birletiremez, dolaysyla tecrit olur ve yenilgiye mahkum olur. Ama yeni sosyal hareketlerin tarihine baktmzda, ayn eyin yeni sosyal hareketler iin de geerli olduu grlr. kadn hareketi, kadn hareketi olmak iin, kadn hareketi

191 olmaktan kmak zorundadr; ezilen uluslarn, dinlerin, rklarn hareketleri gerekten yle olmak iin ezilen ulus, din ve rk hareketleri olmaktan kmak, toplumdaki tm gayr memnunlarn taleplerini bayraklarna yazmak zorundadr. Yani nasl ii hareketi, ii hareketi olmaktan kmak zorundaysa ve ancak ii hareketi olmaktan kt takdirde ii hareketi olabilirse, ayn ekilde rnein Krt hareketi, Krt hareketi olmaktan; kadn hareketi, kadn hareketi olmaktan; Alevi hareketi, Alevi hareketi olmaktan kmak zorundadr. Ve ancak bunu yaptklar takdirde Krt, kadn ya da Alevi hareketi olabilirler. Ve tarihsel deney tam da unu gstermektedir: bu hareketlerin her birinin iinde, burjuva kanatlar, tpk ii hareketi iindeki burjuva sosyalist kanat gibi, yani sendika ve parti brokratlar kanad gibi, bu hareketlerin taleplerini srf kendileriyle snrlamak, fark toplumsal ve snfsal eilimlerin varln blclk olarak; hareketin hedeflerinden saptrlmas olarak grmek eilimindedirler. Yani bir sosyalist bir yandan ii hareketi iinde, rnein bamsz bir kadn hareketini ve onun otonom rgtlenmelerini ve kadnlarn mcadelesinin taleplerini iilerin kendi bayraklarna yazmalarn savunurken; dier yandan bu bamsz kadn hareketi iinde, kadn hareketinin, gerekten hedeflerine ulamak iin, mcadelesini deir ezilenlerin mcadelesiyle birletirmek gerektiini; kadn hareketinin dier ezilenlerin sorunlarn kendi programna almas gerektiini savunmaldr. Bylece, diyalektik olarak birbirini tamamlar bu abalar. Kadn hareketi iinde iilerin ve dier ezilenlerin taleplerini savunduunuzda, iiler, ezilen uluslar, dinler vs. sizin yannza geleceklerdir. Bylece kadn hareketi iinde btn ezilenleri toplayan devrimci bir kanat oluacaktr. Kadn hareketi iinde bir kopuma yaanacaktr. Ayn gidi tersinden ii hareketi iinde de olur: ii hareketi iinde, kadnlarn, ezilen uluslarn, dinlerin taleplerini savunduunuzda, ii hareketindeki sendikalizm ve ekonomizmle kar karya gelirken bu sefer o hareket iinde ve dnda bunlar sizleri destekleyeceklerdir. Bunlar her zaman o hareketler iinde burjuvaziyle kopuma demektir; o hareketlerin brokrasisiyle kopuma demektir. Yeni sosyal hareketlerin tarihi, ii hareketinin bu eski ilkesini aynen dorulanmasnn ve yeniden kefedilmesinin tarihidir. Ama dediimiz gibi, btn bu talepler aslnda, kapitalizm iin ideal koullar demektir. Bu da fiilen u anlama gelir: Yeni sosyal hareketleri yaratan taleplerin btn bu hareketleri birletirecek bir program iinde birletirilmesi, fiilen ideal bir kapitalizm talebidir baka bir ey olmaz. Yani gerek bir laiklik; kadnlara tam bir eitlik; ulusun tanmndan her trl, dili, dini, soyu, kltr dlamak; tam bir demokrasi, fikir ve rgtlenme zgrl gibi tm talepler znde demokratik cumhuriyet ve ideal bir kapitalizm programndan baka bir ey deildir.

192 imdi ksaca byle bir ideal kapitalizm ve Demokratik Cumhuriyet programnn bu farkl sosyal hareketlerin taleplerini birletirme imkan ve gerei zerinde ksaca duralm. rnein ii hareketi iinde, iileri srf iilere ilikin ekonomist mcadeleyle snrlayanlara kar mcadele edip, Krtlerin, Alevilerin, kadnlarn haklar ve uradklar zgl baskya kar iileri mcadeleye ardnzda ve bunlar iin bir program ortaya koyduumuzda; bu ayn zamanda, bir demokratik cumhuriyet programndan baka bir ey olmaz. nk ulusun tanmndan her trl dili, dini, etniyi dlamak otomatikman bu zgl basklar ortadan kaldrr. Krtler iinde iilerin, kadnlarn, Alevilerin mcadelesinin hedeflerini bayraklarmza yazalm diyenlerin konumu glenir. Aleviler iinde de ayns olar. Aleviler iinde Krtlerin taleplerine; Krtler iinde Alevilerin taleplerine sahip kalm diyenlerin konumunun glenmesi, ayn zamanda hem karlkl olarak hem de dier hareketler iinde devrimci demokratik programn gcn ve etkisini ykseltir. Yani ortaya kendini besleyen bir sre kar. Ama btn bunlarn, bu dereciklerin bir tek nehirde birlemesi ve birbirini desteklemesi, ancak tm bu farkl znelerin taleplerini bir tek sistematik btn iinde toplayan bir programla mmkn olur. Bylece demokratik cumhuriyet olarak ifade edilebilecek parola ve programn, bu hareketler iindeki dar grlle kar mcadele iin muazzam pratik ve hayati nemi ortaya kar. Yani ii hareketi iinde, Alevilerin, Krtlerin, kadnlarn, haklarn savunmak aslnda, demokratik cumhuriyeti savunmak olabilir. Ayn ekilde, Krt ya da Alevi hareketi veya kadn hareketi iinde, demokratik cumhuriyeti savunmak ayn zamanda bunlarn iinde dierlerinin talep ve mcadelelerini savunmak demektir. Bylece, birbirine kar kullanlan btn muhalif hareketlerin bir tek btn iinde, bir tek siyasi hareket iinde birlemesinin temel art ortaya kar. Btn bu farkl bask biimlerini yaratan ortak eyin ne olduu sorununa gelince, sermayenin gerek tarihsel hareketine, yani balangtaki k noktasna geliriz. Demokratik cumhuriyet ise, sermayenin ya da kapitalizmin ideal siyasi formudur soyut olarak. Ama demokratik cumhuriyet de tpk bu yeni sosyal hareketlerin tm bask biimlerine kar bir dinamik tamas gibi, iinde bunu aacak bir dinamik tar 68.

68

nk Engelsin de dkkati ektii gibi, Demokratik bir Cumhuriyet ayn zamanda i Snfnn iktdarnn zgl bir biimi de olabilir.

193

Demokrasi Mcadelesinin ve/veya at Partisinin Sorunlar (3)

Kutsal kitapta anlatlan insanlarn birbirinin dilini anlayamamalar ile ilgili Babil Kulesi efsanesi, aslnda sanldndan ok daha doru olarak gerei aktarr. 1960'larda, Trkiye'de Sol ve Demokratik muhalefetin dili ortakt. Ne kadar farkl programlar savunsalar da ayn dil ve kavramlar iinde yapyorlard bunu. Dolaysyla herkes her syleneni anlyordu. Sol hareket, tpk Babil kulesini yaparak ge erimeye alan hkmdar gibi, neredeyse gnei feth edecekmi gibi grnyordu. Ne var ki 1975'lerden sonra sol harekette diller farkllat. Farkl program ve stratejiler artk ayn dille deil, farkl dillerle ifade edilmeye baland. Kimse birbirinin dilini anlamaz oldu. Belki ayn eyleri sylyorlar, ayn programlar savunuyorlard, ama bunu her hareketin kendi zel dili iinde, ancak o zel jargonu ok iyi bilenlerin anlayabilecei bir dille yapyorlard. Bu eilim bir sre sonra kendini retir ve besler oldu. Yeni kuaklar artk lke apndaki bir geni sosyal hareketin diliyle ie balamyorlard, belli bir hareketin araclyla politik veya rgtsel ilk tecrbelerini edinirken farkna bile varmadan sadece bu zel dili reniyorlar, dnyaya kapanyorlard. Bu btn rgtlerin ve rgtl yaplarn iine de geliyordu. nk tpk bir ulusal devlet gibi, kendini reten bir mekanizma ortaya km, o hareket veya rgtn sreklilii garantilenmi oluyordu. Ancak bu ayn zamanda, onun kendi etrafn bir kistle sarmalamas; gereklikle balarnn kopmas anlamna da geliyordu. Dolaysyla talama ve fosilleme de balam oluyordu. Bu gn solun ve sosyalistlerin neden birleemedii konusunu tartmak isteyenlerin zerinden atlad ve problematize etmedii en byk problem budur. nk, her grubun, her eilimin, her rgtn kendi zel dili vardr ve dier dilleri merak eden, renmek isteyen ve okuyan bulunmamaktadr. Hatta ortada ortak bir konuma dili yerine geebilecek bu dillerin yan sra, ortaa Latincsi veya slam uygarlnn Farsa ve Arapas gibi olsun bir "Lingua France" bile yoktur. Marksist klasiklerin dilinin en azndan bu olmas beklenebilirdi. Ama o farkl diller taraftarlar yle ekillendirmilerdir ki, artk kimse Marksist klasiklerin dilini de anlamamakta ve konuamamaktadr. Bu at Partisi Tartmalar Grubuna yazdm yazlara verilen kimi yanklarn da gsterdii ve kantlad gibi, klasik Marksist kavram ve argmanlar sadece anlalmamakla kalmamakta, hatta rahatsz edici bir grlt gibi alglanmaktadr. Aslnda solda ilk yaplmas gereken ey bu farkl diller sorununu problematize etmek ve bunun zm yollarn aramaktr.

Babil Kulesi, in Yazs ve Ayr Diller sorunu

194 Bu balamda 1980'lerin bandan beri nerdiiniz gibi, solda ilk elde esas ihtiya olan ey, ortak bir rgtten ziyade, ortak bir yayndr. Bylece harkesin en azndan katks orannda sayfalarn paylaaca bir ortak yayn, yani ortak bir yayn yaynlamak zere ortaklk, yakalanmas gereken ana halka olmaya devam etmektedir. Ancak o zaman her biri birka yz veya birka bin cvarndaki dergi ve gazeteler, bir tek yayn iinde yer alarak, biri iin o dergi ve gazeteyi alann dierlerini de okumas, diline almas gibi bir olanan yolnu aabilir. Bylece ilk elde en azndan on binlerle saylabilen bir gazeteye veya dergiye ulalabilir. Bunu bile yapamayanlarn, ayn rgt iinde bir araya gelebilmeleri olanakszdr. Dolaysyla bu "at Partisi Giriimi"nin ilk elde yapabilecei tek somut ve ie yarar proje, btn bileenlerin kendi yaynlarn kapatmalar, hepsinin ortaklaa, katklar orannda sayfalarn paylatklar, birok yaynn bir tek yaynn iinde blmler olarak yaynlanmas olabilir. Bylece herkes hem daha ok bir okuyucuya ulam ve bakalarn etkileme olana bulmu olur hem de ayn zamanda bakalar tarafndan da etkilenmeye kendini am olur. Bylece talama ve kastlamaya kar bir panzehir gelitirilmi olur. Bir an iin, Evrensel, Atlm ve Gnlk bata olmak zere btn dier irili ufakl hareketlerin kendi gazete ve dergilerini de kapatp, bir tek yayn iinde farkl blmler iinde kendini ifade ettiini dnelim. Diyelim ki, ayda veya onbe gnde bir on alt sayfalk bir dergi yaynlayan bir hareket byle kacak bir gnlk gazetede pek ala her gn bir sayfay kendisi istedii gibi doldurabilir. Hem grlerini daha hzl ve seri aktarm hem de daha geni bir okuyucu kitlesine ulam, hem de kend hakk oranndaki grevi ve katksyla toplam masraflarn dmesine katkda bulunmu olur. Ama bu ayn zamanda, ok farkl diller ve siyasetlerin birbirlerinin diliyle karlamalarnn balangc da olur. Yepyeni mayalanmalar iin bitek bir toprak olumaya balar. Kapallktan kurtulma bir sre sonra tekrar canl bir tartma ortamnn olumasna da yol aar. te yandan bylesine pratik bir i iin gleri bir araya getirme, birlikte vurma ve ayr baraklarla yrme pratii ve rnei, daha ileri ve karmak grevler iin daha ileri ve karmak i ve g birliklerinin de yolunu aabilir. Bu ynde tpk Avrupa Birlii'nin adm adm geri dn giderek olanakszlatran tedbirleri gibi bilinli ve planl bir aba gstermek de gerekmektedir. rnin Avrupa Birlii, nce ok basit eyleri ortak normlara balamakta, katlarn rengi, biimi, semboller vs. ya da ortak bir paraya gemektedir. Devletler kalmakta ama hudutlar kaldrlmakta. Btn bunmarn her biri gnlk hayatta bir sr avantajlar demektir. Bir sre sonra insanlar bu avantajlara artk onlardan kopamaz biimde almaktadr. Aa yukar, ortak bir gazeteyi basit bir toplam gibi herkesin katks orannda katkda bulunup hak sahibi olaca biimde karmak ilk adm olabilir. Bir sre sonra pratik

195 ihtiyalar, birok rasyonel zm gndeme getirir ve giderek artk kimse o yaynnn dnda var olamaz hale gelebilir. * Ancak bu anlattmz sol ya da sosyalist dnya, bu gnn Trkiye politikasnda kck bir dnyadr. ok uzun bir sredir, muhalefet ve demokratik zlemler artk sadece kendini solun farkl dilleri iinde ifade etmiyor. Bir bakma 1970'lerde durumun byle olduu, btn demokratik zlemlerin, muhalefetin her ne kadar ayr diller konuuyor olsalar da, solun genel dil ailesi iinde, aydnlanmadan beri olumu gelenek iinde kendilerini ifade ettii sylenebilirdi. Ne var ki, 1980'lerden sonra, bu zlemler solun ortadan yok olmasna bal olarak kendini ifade edecek yeni kanallar aramaya balad. Bylece slamclarn, Alevilerin, Kadnlarn, Krtlerin vs. kendi dilleri de olutu. Bizzat bu diller iinde de ikinci diller olutular. Bylece solda minyatr llerde grlen dilsel blnme, tm muhalefet lsnde ve ok daha derin ve uzak kklerden kaynaklanan diller iinde katmerlendi. rnein, aydnlanmann dili iinde demokrasi az ok bir ortak kavram olabilir. Ama slamn dili iinde bu kavramn yeri yoktur. Politik slam iinde, Demokrasi zlemi, Aydnlanma'dan ok farkl bir gelenein dili iinde, henz yeryznde birey diye bir eyin olmad koullarda olumu bir dilin iinden ifade edilmektedir. Benzer ekilde Alevilikte de ayn durum sz konusudur. Snf mcadelesi sosyolojik bir olgudur. Yani bu u demektir, snfsal karlar ve eilimler bir ekilde kendilerini ifade edecek kanallar bulurlar, yok edilemezler. Buna bal olarak, aslnda snf mcadelesi, bu ok zel diller iinde yrtlmektedir. Bu zel diller iinde aslnda ortak snfsal eilimleri dile getirenler birbirlerinin dilini de bilmediklerinden birbirlerinden kopuk ve varlndan habersiz yaamakta, hatta o dillerin kotlarn bilmedikleri iin, birbirleriyle kar karya bulunmaktadrlar. rnein ezilenlerin eilim ve tepkilerinden kaynaklanan bir slami radikalizm pek ala ayn toplumsal eilimi yanstan bir sol radikalizm veya alevi radikalizmiyle son derece zt grnmler iinde hatta kar cephelerde grnyor olabilmektedir. Btn bunlar ayn zamanda bunlarn birbirine kar oynanmas ve kullanlmasn ve askeri brokratik oligarinin egemenliini srdrmesini kolaylatrmaktadr. * Tabii bu noktada yle bir soru ortaya kmaktadr. Peki bylesine birbiriyle dilleri farkllam, birbirinin dilini bilmeyen ve anlamayan demokratik muhalefet hangi ortak dille programn ifade edebilir? Bunun yolunu bize yine bizzat tarih ve bu gn yaadmz dnya gstermektedir.

196 Biliniyor, in'de aslnda Orta Dou veya Avrupa'dan hi de daha az farkl olmayan bir sr dil bulunmaktadr. Bu binlerce yl nce muhtemelen ok daha byk bir eitlilii ieriyordu. Binlerce yl nce, bugnk in'e adn veren ve in uygarlk alannda ilk birlii kuran in adl hkmdar, ortak bir ekil yazsyla bir merkezi devleti ve birlii kurup korumay salad. Bu ylesine etkili oldu ki, in ulusuluk anda, her dile bir ulusal devletin olutuu bu ada bile, neredeyse ulusuun bu trne erbetli kald. Ulusal hareketler sadece farkl alfabe kullanan Uygurlar vs. arasnda grld. ekil yazs, farkl dillerin ayn ekle bakarak, onu farkl adlandrsalar da, ayn eyi anlamalarn salyordu. Bylece birbirilerinin dilini anlamayanlar ayn ekiller araclyla denileni anlayabiliyorlard. Binlerce yllk in uygarl bu sayede binlerce yl boyunca var olabildi, srekliliini kordu ve yine bu sayede bir tek tanr fikrine ihtiya duymad birliini korumak iin. Benzeri bir gidi bu gn gzlerimizin nnde gerekleiyor. Globalleme ile birlikte, giderek bir ekil yazs oluuyor. Bu gn bir adam ve kadn sembolnn kadn ve erkek tuvaleti anlamna geldii, koan bir insan sembolnn acil k kaps anlamna geldii her dilden insanlarca kavranmaktadr. Keza baka bir dildeki bir Windows programnda, o dildeki emirleri bilmeden, artk evrensellemi ikonlar tklayarak birok emri yerine getirmek mmkndr. Yani ortak ekillerden oluan bir tr standart uluslar aras hiyeroglif olumaktadr farkl diller konuanlarn ayn eyleri anlad. te demokratik farkl diller konuan muhalefetin bir araya gelebilmesi ve ortak bir programn ifade edebilmesi iin gerekli olan byle bir eydir. Bu ilevi bylesine politik bir balamda ne yerine getirebilir? Biz burada son derece somut yaplacak ilerin program olarak tanmlanmas diyoruz. rnein "Vali, kaymakam gibi merkezden atanan btn mevkiler kaldrlacak. Ynetim her dzeyde seilmi organlara verilecek, emniyet ve asayi kuvvetleri bu yneticilerin ve organlarn emrinde olacak Memurlarn tayin, terfi, emeklilik ve seiminde bamsz memur sendikalarnn tutuklar siciller esas alnacak. Asker Sivil adalet ikilii kalkacak" gibi somut talepleri (Ki bunlar elbette ok daha ksa ve zle olarak da ifade edilebilir. Burada bir fikir vermeye alyoruz) hangi dili konuursa konusun herkes ayn ekilde anlar.

197 Bunu somut talebi, sosyalist veya devrimci, "burjuva devlet cihaznn paralanmas", bir Mslman "Hlfayi Raidin dneminin gerek Mslmanlna dn; Bir alevi Aleviliin ilkelerinin cumhuriyetin de ilkeleri haline gelmesi olarak tanmlayabilir kendi dili iinde. Ama yaplacak iler hi birinde deimez. Somut yaplacak i olarak hepsi bundan ayn eyi anlarlar. Bu nedenle, radikal, kapsaml ve sistematik demokratik talepler son derce somut eylemleri ifade etmelidir. Elbette eklektik de olmamaldr. Yani zaten, eylemin mant gerei ierdii koullar ve eylemleri tekrarlamamaldr. Bu radikal demokrasi programn u ekilde neriyoruz: 1) Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, "etni", soy, kltr, "rk" belirlemesi kalkacak, ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanacaktr. 2) Herkesin ana dilinde eitim hakk veridir. Ortak bir dil gerekip gerekmediine gerekirse bunun ne olacana yurtalar zrce tartarak karar vereceklerdir. 3) Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilecek, imam hatipler vs. kapatlacak, eer cemaatler bakm, cretleri ve marsraflar karlamay kabul ederlerse kendilerine verilir. Bu karar sonucunda kimsenin ekmei ve iinden olmayacaktr. Devlet sadece eitlii ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olacaktr. 4) Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya geilecek, bu zgrl snrlayan ve bununla elien btn yasalar, kararlar otomatikman geersziz olacaktr. 5) Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk, seilmi ynetici ve organlarda olacaktr. Emniyet ve asayi kuvvetleri bu seilmi yneticilere tabi olacaktr. 6) Tm seilmi yneticiler, kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilecek ve seim yenilenecektir. 7) Tm seilmilere, seildikleri sre iinde ve almalar esnasnda, ortalama bir alann gelir dzeyinde bir gelir salanacaktr. 8) Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnacaktr. 9) Asker sivil adalet ikilii kalkacaktr. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik. 10) Her dzeyde gizlilik kalkacaktr, devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olacaktr.

198 11) Devlet her yurttaa, i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn, yurtta kurulularnn bamszca belirledii asgari geim dzeyine uygun kimseye muhta olmadan yaamasn salayacak bir gelir salamakla ykml olacaktr. 12) Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlacak, gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlanarak, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlacaktr. Bu kadar ksa ve zl demokratik karakterli talepler yeter. Bu demokratik bir cumhuriyet'in somut ifadesidir. steyen buna sosyal cumhuriyet, isteyen islam cumhuriyeti diyebilir. Bunda anlalamayabilir. Ama bu eylemlerden, kendi diliyle nasl ifade derse etsin, herkes ayn eyi anlar. Dolaysyla bu somut talepler, farkl dilleri konuan znelerin ayn ortak hedeflerde birleesini salarlar. Radikallikleriyle ve kapsamllklaryla da farkl zneleri ortak bir sistemde birletirirler at partisi Giriimi, bu somut program aka benimsemeli tm zneleri ve farkl dil konuanlar bu program iin birlemeye armaldr. Bu program ideal bir kapitalizm iin koullar sunar. Bu program, ezilenlerin zerinde ykselmeyecek ve ona hizmet edecek, ondan bamszlaamayacak bir devlet mekanizmesi rgtler. Bu program Askeri Brokratik Oligarinin toplumsal temelini yok eder. Bu program, emekiler, eer kapitalizmi ortadan kaldrmak isterlerse, bunu yapmalarn engelleyecek kendi iradelereni ilevsiz hale getirecek bir g brakmaz. 26 Haziran 2009 Cuma Demir Kkaydn

199

at Partisi Koordinasyonu 27-28 Haziren tarihinde yaplacak toplant iin aslnda fiilen bir gndem belirlemek anlamna gelen bir toplant ak emas ortaya koydu. Bunun fiilen gndem belirleme anlamna geldii eletirisi yapldnda yle olmad sylendi. Ancak baz kiisel konumalarda, Biz mr billah program m tartacaz? Program bellidir. Demokrasidir gibi szler edildii grlyor. Bu ifadeler nce yaplan eletirilerin doruluunu gstermektedir. Ama bu tavr henz resmen ifade edilmediinden, ilk eletiri yapldnda, bunun bir gndem olmad, elbette tartlaca eklinde sylenen szleri ciddiye alarak kar bir gndem neriyorum. Ve bunun toplantnn banda lehte ve aleyhte yaplacak konuma ve tartmalardan sonra oylanmasn talep ediyorum. Davetiyedeki toplant gndemi, belli bir anlay yanstyor ve dier anlaylarn kendini ifade edip ounluu kazanabilme olanan ve ansn daha batan yok ediyor? nk temel tartma konularndan biri, demokrasi ile taleplerin snrlanp snrlanmayaca ve demokrasinin somut olarak ne olduu, bundan ne anlald noktasnda toplanyor. Biz toplantnn gndeminin Nasl Bir demokrasi deil, Program ne olmaldr olmas gerektiini savunuyoruz. Ancak program demokrasi olmaldr gibi bir karar ortaya karsa, nasl bir demokrasi bir gndem maddesi olarak tartlabilir. Konunun mant gerei, dier gndem maddeleri bu gndem maddesinin sonularna gre belirlenebileceinden, toplantnn bir tek gndem maddesi olmaldr. Dier gndem maddelerinin ne olacana, birinci gndem maddesi balanp, sonular ortaya ktktan sonra yine tartmayla karar verilebilir. * Tekrar ediyor ve neriyorum, tartlp oylanmasn talep ediyorum: Toplantnn balangtaki bir maddelik gndemi: Kurulacak birliin, program ne olmaldr? olmaldr Dier bir ifadeyle bu gn Trkiyedeki programatik olarak yakalanmas gereken ana halka; en nemli ve acil toplumsal dnmler neler olmaldr? Ancak bu konuda tartlp szler tketildikten sonra, bunun sonucuna gre, ikinci bir gndem maddesine geilebilir.

Kar Gndem nerisi

200 u ana kadar bu konuda sistemli bir tartma yaplm bulunmuyor. Bu tartma gemite yaplmad imdi yaplmazsa hibir zaman yaplamaz. te yandan, en azndan yazlan eitli yazlardan ve ifadelerden vs. ortada birbirinden farkl program olduunu sylemek mmkn. 1) Programn Demokrasi veya Demokratik Cumhuriyet ile snrlanmasn reddedip, Sosyal, emek eksenli veya benzeri ifadelerle kendini da vuran eilim veya program savunanlar. (rnein Erturul Krk, SEH) 2) Program liberalleri de kapsayabilecek bir demokrasi erevesinde tanmlayanlar. (rnein Ufuk Uras, bir ok DTPli vs.) 3) Program var olan askeri, brokratik oligarinin gcn ve egemenlik aralarn ve temelini ortadan kaldracak bir demokratik cumhuriyetle tanmlayanlar. Bu gr ayrca dier grlerin, gerici bir ulusuluk anlaylarna sahip olduunu ve ulus sorununda demokratik olmayan gerici bir programda anlatklarn savunmaktadr. En azndan bu farkl temel grn kendilerini en iyi ifade edebilmeleri, dier taraflar ikna edebilmek ve kazanabilmek iin tm argman ve kar argmanlarn getirmeleri ve tartmalar gerekiyor. Ancak bu tartmalar sonucunda eer varsa yanl anlamalar giderilebilir ve uzlama noktalar ortaya kabilir. Bunun iin tencerenin dibinin kaznmas gerekmektedir. Ancak bu tartmann sonunda netleen tavrlara gre nasl bir birlik veya birlik formlarnn gerekli ve mmkn olduu gndeme gelebilir. Yani ikinci gndem maddesinin ne olaca ancak bu birinci gndem maddesinin tartlp tketilmesiyle gndeme gelebilir. Aksi takdirde, belli bir gndem ve program anlay, kendini hi tartmadan dayatm olacaktr. rnein Nasl bir demokrasi diye birinci gndem maddesi, program demokrasi ile snrlamay kabil etmeyen Erturul Krk ve SEHin grlerini tartma ve eletirilerini dile getirme olana brakmadan gndem dna itmektedir. Bu son derece tehlikeli bir davrantr. Bir program ve fikrin ak tartmayla eletirilmeden, tartlmadan gndem dna drlmesi ve dlanmas, daha batan tm sonraki admlar zehirler. En sradan dernek kongrelerinde bile farkl gndem nerileri, eit olarak sunulur, tartlr ve oylanrlar. Hazrlk aamalarnda da bunlardan birini avantajl duruma getirecek ayrcalklar uygulanmaz. Bu toplantnn hazrlanmasnda ise bu ilke daha batan ihlal edilmitir. Bizim nerdiimiz gndem, toplantnn davetiyesinde ifade edilmemitir. Bir de byle bir gndem nerisi var denmemitir.

201 Bir gndemin bir komisyon tarafndan nerilmi olmas ona bir ayrcalk salamaz ve salamamaldr. Bu yanlln da bir an nce dzeltilmesi gerekmektedir. Gndemin ne olaca konusunda ise imdiye kadar iki neri var. Koordinasyonun gndem nerisi, ki haksz olarak gndem diye tantlm ve ayrcalkl bir ekilde sunulmutur. Bir de bizim nerimiz var. Kurulacak birliin (nk kurulabilecek birliin nasl bir ey olabilecei de ancak bir program tartmasnda anlalabilir) program ne olmaldr? Bu farkl gndemlerin -ve eer yenileri gelirse onlarn da- tek tek lehinde ve aleyhinde konumalar yaplp, gndemin ne olaca bundan sonra bir oylamayla belirlenmelidir. 26 Haziran 2009 Cuma Demir Kkaydn

202

"at Partisi" adyla bilinen giriimin bu ikinci toplantsna katlan bizler, Trkiye'deki demokrasi mcadelesinin etrafnda veya iinde toplanabilecei ve demokrasi glerinin rgtszlk ve gszlk zaaafna bir son verebilecek bir partinin programnn Demokrasi olarak tanmlanabileceini ve bu gn esas hedefe koyulmas gereken gcn, esas vuru ynnn "Askeri vesayet rejimi", "Askeri Brokratik Oligari", "Oligari", "Devlet Snflar" "Kemalist Diktatrlk" vs. gibi bir ok farkl biimlerde adlandrlan ama gerek iktidar elde tuttuu kimse ve kendileri tarafndan bile inkar edilemeyen militer, brokratik, keyfi, pahal, imtiyazl ve kastlam gce kar ynelmesi gerektiini dnyoruz. Bu zet ve vurgu hibir ekilde ezilen snflarn ektiklerine ve mcadelelerine ilgisizlik anlamna gelmemektedir. Bizler aksine, demokrasinin bu snflarn rgtlenmesi ve kendilerini savunabilmesi ve tm iktisadi eitsizlikleri yok edebilecek bir mcadeleye girebilmelerinin en nemli koulu ve yardmcs olabileceini dnyoruz. Ayrca, genel olarak demokrasi kavramnn, Bir demokratik Cumhuriyet anlamna gelmeyecek, belki ona ulaabilmek iin daha baz elverili koullar salayabilecek, yzeysel bir takm rtu ve reformlarla da snrlanmas ve byle anlalmasn da benimsemiyoruz. Bu liberal demokrasi anlayndan fark vurgulamak ve Demokrasi Mcadelesi ve Askeri Brokratik Oligariye kar mcadelenin grevlerinden kan "Sosyalizm" szc ardna gizlenerek "Sosyalist Cumhuriyet" ve benzeri sloganlarla ortaya koyan ve fiilen bu askeri brokratik oligarinin destei ilevini grenlerden ayrlmz ortaya koyabilmek iin de kendimizi Radikal Demokrasi olarak tanmlyoruz. Bu radikal demokrasiyi en ksa ve zl biimde, birbirinden ayrlamayacak u dnmler ve talepler manzumesi olarak ifade ediyoruz. Biri olmazsa dierinin de olamayaca, birbirlerini organik bir btn olarak tanmlayan bu radikal demokrasi programn u ekilde neriyoruz: 1) Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, "etni", soy, kltr, "rk" belirlemesi kalkacak, ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanacaktr.

"Demokrasi in Birlik" Toplantsna Karar Tasars 69

69

Alternatif kapan bildirisi nerim. Tamamen farkl bir konsepte dayanmasna ramen, oylama yapmyoruz diyerek oylanmad; oylanp oylanmamasnn oylanmas gerektii ynndeki itirazmza ramen bakanlk divan tarafndan bu nerimiz de oylanmad. Yani fiilen sansr edilerek gndeme alnmad, tpk bataki gndem nerimiz gibi. Ve btn salonu dolduran kalabalk bu hukuksuzluk karsnda sessiz durarak bu kanunsuzluu onaylad.

203 2) Herkesin ana dilinde eitim hakk veridir. Ortak bir dil gerekip gerekmediine gerekirse bunun ne olacana yurttalar zgrce tartarak karar vereceklerdir. 3) Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilecek, imam hatipler vs. kapatlacak. Eer cemaatler bakm, cretleri ve masraflar karlamay kabul ederlerse bu olanak ve elemanlar kendilerine verilecektir. Bu karar sonucunda kimse ekmei ve iinden olmayacaktr. Devlet sadece eitlii salamak ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olacaktr. 4) Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya geilecek, bu zgrl snrlayan ve bununla elien btn yasalar, kararlar otomatikman geersiz olacaktr. 5) Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk, seilmi ynetici ve organlarda olacaktr. Emniyet ve asayi kuvvetleri bu seilmi ynetici ve organlara tabi olacaktr. 6) Tm seilmi yneticiler, kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilecek ve seim yenilenecektir. 7) Tm seilmilere, seildikleri sre iinde ve almalar esnasnda, ortalama bir alann gelir dzeyinde bir gelir salanacaktr. 8) Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnacaktr. 9) Asker sivil adalet ikilii kalkacaktr. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik. 10) Her dzeyde gizlilik kalkacaktr, devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olacaktr. 11) Devlet her yurttaa, i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn, yurtta kurulularnn bamszca belirledii asgari geim dzeyine uygun kimseye muhta olmadan yaamasn salayacak bir gelir salamakla ykml olacaktr. 12) Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlacak, gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlanarak, kullanm olanaklar, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlacaktr. Btn bu talepler organik bir btn oluturmaktadr ve radikal bir demokrasinin olmazsa olmaz koullardr. Bunlar, zaten kapsadklaryla eklektik bir biimde "tamamlanarak" veya organik btnl yok edilerek savunulamazlar. Bunlardan daha ilerisi, gleri datr, bu gnn acil sorunlarna uygun dmez; daha geri gidilemez, geri gidilmesi Krtlerin, Alevilerin, ilerin ve dier btn ezilenlerin birliini olanaksz klar, mcadeleden ekilmesine yol aar.

204 Biz byle bir program benimsiyoruz ve byle bir program iin en geni cepheyi kurmaya hazrz. Bir sonraki toplantya kadar bu almalar yrtmek ve bir sonraki toplanty hazrlamak zere bir Yrtme Kurulu seiyoruz. Btn bu almalarda her ey son derece ak olacak ve her gelimeden tm girimciler ve kamuoyu bilgilendirilecek ve her aamada bunlarn da ayrca tartlmasna allacaktr. Demokrasi in Birlik Toplants Katlanlar

205

27-28 Haziran'da "Yaplan Demokrasi in Birlik" Konferans "Sonu Bildirgesi"nin Eletirisi (1)
"at Partisi Giriimi" diye bilinen ve kendini daha sonra "Demokrasi in Birlik Hareketi" olarak adlandran giriim, 27-28 Haziran'da yapt toplantda bir "Sonu Bildirgesi" kabul etmiti70. Daha sonra bu metin 25 Temmuz 2008'da Makine Mhendisleri Odasnda yaplan bir basn toplantsyla kamuoyuna da resmen sunuldu. 27-28 Haziran toplantsnda sadece biz bu metnin Franszlarn deyiiyle "Her ey ve hibir ey"den sz ettii eletirisini yapm ve tamamen farkl bir anlaya dayanan; sadece somut talepler ieren kendi kar nerimizi sunmutuk. Toplanty yneten divan ise, "bizler oylama yapmyoruz" diyerek, kar nerinin tartlmasn ve oylamaya sunulmasn, daha sonra da en azndan oylamaya sunulup sunulmayacann oylanmas talebimizi de yine "oylama yapmyoruz" diye reddederek, fiilen engellemi ve bir darbe biiminde, demokrasinin en sradan kurallarn bile ihlal ederek "Sonu Bildirgesi"nin ham metninin "kabul edildiini" ilan etmiti. Ayn toplantda aradaki dnemde ileri yrtmekle grevlendirilen "Koordinasyon"a da bu ham metne gerekli slup ve ayrnt dzeyindeki dzeltmeleri yapma yetkisi verilmiti. "Koordinasyon" da ilk toplantsnda bu "Sonu Bildirgesi"ne son eklini vermeyi gndeme almt. Biz bu toplantda da bulunuyorduk ve temelden yanl olduunu dndmz bu metne "Yanl hayat doru yaanmaz" diyerek, ayrnt dzeyinde dzeltmeler yaplmasna katlmay reddetmitik. Her iki toplantda da bu metni ilerde ayrntl olarak eletireceimizi de ayrca belirtmitik. imdi artk bir basn toplantsyla da son ekli verilmi ve resmen "Demokrasi in Birlik Hareketi"nin bir tr Bayra ya da Program olarak ilan edilmi bu metni ierik bakmndan eletirebiliriz. Bu eletiriye gemeden nce unu tekrar hatrlatalm. Kamuoyuna ilan edilen bu metin "kabul edilmi" deildir ve usulen kar metnin her hangi bir ekilde oylamaya sunulmas reddedilerek bir darbe yntemiyle, bir emrivakiyle "kabul edilmi"tir. Bu nedenle bizim gzmzde gayr merudur. Nasl 12 Eyll Anayasasnn neredeyse yzde yze yaklaan bir ounlukla kabul edilmi olmas ve bu gnk geerli hukuku belirlemesi onun gayr meru olmasn
70

Burada "kabul etmiti" szleri aslnda sama kayor. Bir oylama olmad.

206 ortadan kaldrmaz ise ve her demokratn grevi halk bu anayasay reddetmeye ve deitirmeye ikna etmek olmal ise, ayn ekilde bu "Sonu Bildirgesi"nin bu ekilde "kabul"ne de bizim dmzda kimsenin ses karmamas ve u an bu giriimin bayra olmas onun gayr meru olduu gereini ortadan kaldrmamaktadr ve bizim grevimiz tpk Anayasa'da olduu gibi bu giriimi oluturanlar bu "Sonu Bildirgesi"ni reddetmeye ve deitirmeye ikna etmektir. Zaten bu giriim kendisi bu "her eyden ve hibir eyden" sz eden metni reddetmez ve deitirmez ise Trkiye'deki 12 Eyll Anayasas'n halkn reddetmesi ve deitirmesi de mmkn olamaz. Biime ilikin bu ksa hatrlatmadan sonra imdi ieriin eletirisine geebiliriz. * Ama ncelikle bu "Bildirge"ye alternatif olarak sunduumuz, 27-28 Haziran toplantsnda "bizler oylama yapmyoruz" diyerek divan tarafndan oylamaya sunulmayan, yine ayn ekilde keyfi olarak, oylamaya sunulup sunulmayaca da oylamaya sunulmayan kendi nerimiz ile imdi kamuoyuna sunulan ve bizim tpk 12 Eyll anayasas gibi, gayr meru olarak tanmladmz bu metni, her an herkesin elinin altnda bulunabilmesi, herkesin bizzat kendisinin de karlatrp kyaslayabilmesi iin bir arada aada birlikte sunuyoruz. Eletirimiz boyunca kendi metnimize birok gndermede de bulunacamz iin de birlikte bu sunu gereklidir. * Bizim sunduumuz ve oylanmayan karar tasars: "Demokrasi in Birlik" Toplantsna Karar Tasars "at Partisi" adyla bilinen giriimin bu ikinci toplantsna katlan bizler, Trkiye'deki demokrasi mcadelesinin etrafnda veya iinde toplanabilecei ve demokrasi glerinin rgtszlk ve gszlk zaaafna bir son verebilecek bir partinin programnn Demokrasi olarak tanmlanabileceini ve bu gn esas hedefe koyulmas gereken gcn, esas vuru ynnn "Askeri vesayet rejimi", "Askeri Brokratik Oligari", "Oligari", "Devlet Snflar" "Kemalist Diktatrlk" vs. gibi bir ok farkl biimlerde adlandrlan ama gerek iktidar elde tuttuu kimse ve kendileri tarafndan bile inkar edilemeyen militer, brokratik, keyfi, pahal, imtiyazl ve kastlam gce kar ynelmesi gerektiini dnyoruz. Bu zet ve vurgu hibir ekilde ezilen snflarn ektiklerine ve mcadelelerine ilgisizlik anlamna gelmemektedir. Bizler aksine, demokrasinin bu snflarn rgtlenmesi ve kendilerini savunabilmesi ve tm iktisadi eitsizlikleri yok edebilecek bir mcadeleye girebilmelerinin en nemli koulu ve yardmcs olabileceini dnyoruz. Ayrca, genel olarak demokrasi kavramnn, bir Demokratik Cumhuriyet anlamna gelmeyecek, belki ona ulaabilmek iin daha baz elverili koullar salayabilecek,

207 yzeysel bir takm rtu ve reformlarla da snrlanmas ve byle anlalmasn da benimsemiyoruz. Bu liberal demokrasi anlayndan fark vurgulamak ve Demokrasi Mcadelesi ve Askeri Brokratik Oligariye kar mcadelenin grevlerinden kan "Sosyalizm" szc ardna gizleyerek "Sosyalist Cumhuriyet" ve benzeri sloganlarla ortaya koyan ve fiilen bu askeri brokratik oligarinin destei ilevini grenlerden ayrlmz ortaya koyabilmek iin de kendimizi Radikal Demokrasi olarak tanmlyoruz. Bu radikal demokrasiyi en ksa ve zl biimde, birbirinden ayrlamayacak u dnmler ve talepler manzumesi olarak ifade ediyoruz. Biri olmazsa dierinin de olamayaca, birbirlerini organik bir btn olarak tanmlayan bu radikal demokrasi programn u ekilde neriyoruz: 1) Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, "etni", soy, kltr, "rk" belirlemesi kalkacak, ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanacaktr. 2) Herkesin ana dilinde eitim hakk veridir. Ortak bir dil gerekip gerekmediine gerekirse bunun ne olacana yurttalar zgrce tartarak karar vereceklerdir. 3) Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilecek, imam hatipler vs. kapatlacak. Eer cemaatler bakm, cretleri ve masraflar karlamay kabul ederlerse bu olanak ve elemanlar kendilerine verilecektir. Bu karar sonucunda kimse ekmei ve iinden olmayacaktr. Devlet sadece eitlii salamak ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olacaktr. 4) Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya geilecek, bu zgrl snrlayan ve bununla elien btn yasalar, kararlar otomatikman geersiz olacaktr. 5) Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk, seilmi ynetici ve organlarda olacaktr. Emniyet ve asayi kuvvetleri bu seilmi ynetici ve organlara tabi olacaktr. 6) Tm seilmi yneticiler, kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilecek ve seim yenilenecektir. 7) Tm seilmilere, seildikleri sre iinde ve almalar esnasnda, ortalama bir alann gelir dzeyinde bir gelir salanacaktr. 8) Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnacaktr. 9) Asker sivil adalet ikilii kalkacaktr. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik. 10) Her dzeyde gizlilik kalkacaktr, devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olacaktr.

208 11) Devlet her yurttaa, i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn, yurtta kurulularnn bamszca belirledii asgari geim dzeyine uygun kimseye muhta olmadan yaamasn salayacak bir gelir salamakla ykml olacaktr. 12) Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlacak, gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlanarak, kullanm olanaklar, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlacaktr. Btn bu talepler organik bir btn oluturmaktadr ve radikal bir demokrasinin olmazsa olmaz koullardr. Bunlar, zaten kapsadklaryla eklektik bir biimde "tamamlanarak" veya organik btnl yok edilerek savunulamazlar. Bunlardan daha ilerisi, gleri datr, bu gnn acil sorunlarna uygun dmez; daha geri gidilemez, geri gidilmesi Krtlerin, Alevilerin, ilerin ve dier btn ezilenlerin birliini olanaksz klar, mcadeleden ekilmesine yol aar. Biz byle bir program benimsiyoruz ve byle bir program iin en geni cepheyi kurmaya hazrz. Bir sonraki toplantya kadar bu almalar yrtmek ve bir sonraki toplanty hazrlamak zere bir Yrtme Kurulu seiyoruz. Btn bu almalarda her ey son derece ak olacak ve her gelimeden tm girimciler ve kamuoyu bilgilendirilecek ve her aamada bunlarn da ayrca tartlmasna allacaktr. Demokrasi in Birlik Toplants Katlanlar * Kamuoyuna ilan edilen bizce gayr meru olan "Bildirge" 27-28 HAZRAN 2009 DEMOKRAS N BRLK KONFERANSI SONU BLDRGES 20-21 Aralk 2008 stanbul toplantsndan 27-28 Haziran 2009 da Ankarada gerekletirdiimiz ve 20 ilden yerel meclis delegelerimizin ve davetlilerimizin katld bu konferansa kadar geen sre ierisinde Trkiyede yaananlar, at Partisi Giriimi olarak kamuoyunda dile getirilen Demokrasi iin Birlik hedefinin haklln ortaya koymutur. Bu 6 aylk zaman dilimi, Aralk Toplants sonu bildirgesinde dile getirdiimiz ortak paydalarmzn, ortak bir rgt ve mcadele ihtiyacnn doruland bir sre olarak yaanmtr. 29 Mart yerel seimleri, Krt halknn adil ve onurlu bir bara ynelik iradesini ortaya koyduu kadar, Trkiyenin kentlerinde yaayan dier emeki ve ezilen kitlelerin toplumsal ve siyasal olarak sahipsiz brakldklar bir kriz tablosunu da netletirmitir. Krizi, ulusalc militarist g odaklar, inkrc milli gvenlik rejiminin restorasyonu ile amay ngryorlar. Emperyalizmle ibirlii iindeki AKP hkmeti lml slam

209 politikas ile halk kandrmaya devam etmeyi hesap ediyor. ktidarn arkasndaki byk sermaye evreleri, sermaye merkezli bir yeni-liberal tketim toplumu modeli dayatarak krizin almasn istiyor. Oysa sanayide yaanan gerileme ve toplumsal travma ile yeni bir istikrarszlk dnemine giriliyor. Ergenekon soruturmas ve militarist komplo tartmalar ile Krt demokratik hareketine ynelik basklar ayn siyasal ortamda devam ediyor. Kendisini arada bir siyasi madur olarak yanstan AKP ve partiler zeri konumdan topluma sistematik olarak gzda veren darbeci milliyeti zihniyetler, madur durumda deildirler. Gerekte, emekiler, ezilenler ve Trkiye halklar asimetrik bir saldr ile kar karyadrlar. Demokrasi iin Birlik Konferans, dnemsel ve taktiksel bir proje olmay ret ederek Anadolu ve Mezopotamyann zengin direni geleneklerini birletirme daveti yapmaktadr. zm ve reform sylemlerinin, bask ve zorbalkla i ie getii bu lkede, militarizmin roln, toplumsal ve siyasal yaam zerindeki askeri vesayeti kantlamak iin darbe planlarna, andlara, muhtralara ve belgelere gerek yoktur. Emekiler ve Krtler, devlet iktidarn; yaklan kylerden, katili ortaya karlmam saylar binlerle ifade edilen kayplarmzdan, saldrya urayan sendika eylemlerinden tanyor. Demokrasi iin Birlik Hareketi, askeri vesayetin ortadan kalkmasn nemli bulmakla birlikte, tekellerin inkarc devlet iktidar geriletilmedike demokratiklemenin olanakl olmadn hatrlatyor, 12 Eyllcler de dahil olmak zere Ergenekoncular ve Susurlukular gibi etelerin tmnn aa karlp hak ettikleri cezalara arptrlmasnn takipisi olacan bildiriyor. Emekinin, Krdn, tm ezilenlerin ortak iradesi yaratlamadka demokratik bir toplum oluturma konusunda kalc ilerleme salanamayacaktr. Sorunlar Trkiyenin sorunlardr ve Birlik Hareketimiz, ceberrut, karanlk, inkrc, hep en zenginlerden yana olan devlet ve sermaye dzenine kar bir ortaklamadr. Demokratik bir Cumhuriyet iin mcadele, ayn zamanda insan ve doa uyumunu merkeze alan bir demokrasi mcadelesi, sosyal bir mcadeledir. Egemen siyasi yapdan farkll zndedir; niceliklerle llemeyecek bir eitliki, temsili demokrasiyi dorudan demokrasiyle birletiren, yerel iktidara haklar ve yetkileri anayasa ile snrlanm merkez karsnda ncelik tanyan bir demokrasi anlayna dayaldr. Bu demokrasinin gerekleebilmesinin yolu, ezilenlerin, smrlenlerin, aalananlarn, dlananlarn kendi iktidarlarnn yolunun almasndan gemektedir. Toplumsal ve siyasal krizin younlat bir evrede yola kan Demokrasi in Birlik Hareketi, emekilerin ve emek rgtlerinin desteini almaya emein haklarnn savunulmas iin onlarla birlikte mcadele vermeye kararldr. Emekilerin hak arama iradesi, sava ekonomisi ve ovenizm tarafndan perdelenmektedir. Milliyetiler ve AKP, sava ekonomisinin savunusunda, ezilenleri birbirine drme siyasetinde birlemilerdir. te bu yzden, emekinin, kadnn, kylnn, gencin, dlanan ve yok

210 saylan btn milliyet ve inan topluluklarnn, farkl cinsel ynelimlere sahip olanlarn, onurlarna ve inanlarna her gn hakaret edilen insanlarn birbirlerinden yaltk kalmalar, mutlaka hep birlikte amamz gereken bir durumdur. Sadece seim dnemlerine sktrlan bir araya gelilerin, ekonomik ve toplumsal kriz koullarnda yaam sava veren kitlelerin rgtlenmesinde kalc bir etkide bulunamayaca, halklarn kardeliini kat zerinde brakt kantlanmtr. Kkten deiim ve dnmlerin yolunu aacak bir Demokratik Birlik iin ortak bir hareketin uzanda kalanlar, meru muhataplar dlanan zm planlarnn ve emekilerin taleplerinin gz ard edildii tevik ve istihdam ya da istikrar paketlerinin politik ve manevi sorumluluuna da ortak olmak durumundadr. Demokrasi mcadelesi, acil bir emek, bar ve zgrlk mcadelesi ise bunun gerektirdii Birlii salamak iin zaman zaman devreye giren ideolojik tartmalarn hayal krklklarna dnmesine izin vermeyeceiz. Krt halknn seim zaferine ve direniine askeri ve polisiye operasyonlar ile misillemede bulunan g odaklar, demokrasi iin birlik yolunda gecikmemizden cesaret almtr. Toplant ve gsteri hakkn kullanan emekilere saldranlarn zihniyetleri ile zm frsat dendiinde bir kez daha ezmeyi, yok etmeyi anlayanlarn kafa yaps ortaktr. ktidar ve ana muhalefet partileri, 12 Eyll anayasasnn zemininde gelimi, sava politikalarndan beslenmi partilerdir. Birlik hareketimiz ise sosyalistlerin dedikleri bedelleri, Anadolu halklarnn yaadklar aclar, dlananlarn yalnzlklarn bir direnme ruhuna, akl ve yrek ortaklna dntrmeyi hedefliyor. Demokrasi iin Birlik, demokrasi mcadelesinde halklarn bulumasnn tek adresidir. Adaletsiz ve muhatapsz zm niyetlerini de isizlik fonu ve kamu fonlarn byk sermaye gruplarna kaynak aktarmakta kullanmak isteyen paketleri de sahiplerine iade edebilecek; yeni katliamlar engelleyecek, Trkiyenin politik ufkunda grnen tek znedir. Demokratik bir cepheyi gelitirecek bu mcadeleye sahip kanlar, ezilenlerin ihtiyalarna ve taleplerine sahip kmak iin bir sonraki seim dnemini bekleme niyeti olmayanlardr. sizlerin, ii kymlarna kar direnen iilerin, i cinayetlerine kar insanca yaam kavgas veren emekilerin mcadelesini ertelemek deil gncelletirmek istiyoruz. i snfnn siyasete yeniden ve daha gl mdahalesinin olanaklarn yaratmak iin ortak mcadele armz halen geerlidir. Aralk 2008-Haziran 2009 arasnda geirdiimiz aylar, ayn zamanda demokrasi iin glerini, birikimlerini ortaklatramayanlarn, yeni anayasa ve reform tartmalarn da etkisiz bir gzlemcilik konumundan izlemek zorunda kaldklarn gstermitir. Gerek bir bar ve zgrlkler Anayasas, Krtlerin; emekilerin; halkna sahip kan aydnlarn; Hallac- Mansurlarn Pir Sultanlarn eitliki deerlerini zgrce yaatmak isteyen Alevilerin; inan zgrl isteyen Mslmanlarn; fiziksel, psikolojik, cinsel bask, smr, ezilme ve iddete maruz kalan kadnlarn; cinsel kimlii zerinden dlananlarn; snr tanmakszn yaanan doa ve tarih ykmna kar snr

211 tanmakszn ekoloji ve dostluk kprs ile kar kanlarn, neredeyse kaderleriyle ba baa braklm engellilerin, bu lkenin gndemine hep birlikte arlk koymalar ile ortaya kacaktr. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, toplumsal cinsiyet normlarna gre ekillenen ve kadnlarn ev ii ve bakm emeklerini grmezden gelen bu erkek egemen sistemi kkten reddetmektedir. Hareketimiz, bedeni, emei, kimlii, dourganl ve cinsellii erkek egemen sistem tarafndan kontrol altnda tutulan kadnlarn bu cinsiyeti politikalara kar mcadele etmeleri iin pozitif ayrmc bir anlayla rgtllne birincil deer vermektedir. Ezme, smr ve tahakkm ilikilerine kar duruumuz, cinsel kimlik ynelimleri farkl olanlar, haklarndan sz bile edilmeyen ocuklar zellikle kapsamaktadr. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, birlikte dvp birlikte kazanmak isteyenlerin, yerellerden katlmn rgtleyerek, farkllklar meru grerek bir araya getirmeyi tercih ediyor. Demokrasiyi soyut bir topya olarak deil; hem bir dorudan demokratik rgtlenme kltr hem de Trkiyede demokratik bir zerklik meselesi olarak kavryor. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, sadece biimsel temsile, soya, dile, devlet dinine gre tanmlanan devlet yaplanmasn reddeden bir demokrasi mcadelesini srdrecektir. Dolays ile emekilerin adalet ve rgtlenme zgrl ile ana dilde eitim hakk; akademik ve demokratik zgrlk bizler iin organik bir btn oluturmaktadr. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, Halklarn Kafkasya ve Ortadouda iine itildikleri atei, emperyalist glerin sava ve sahte bar projelerini gz ard etmemektedir. Filistinde, Kbrsta, btn Krt ve Arap corafyasnda halklarn igal ve sava koullarndaki direnilerine sahip kacaktr. zel olarak Anadolu iin Krt halknn zgrlk taleplerine sahip kmak, demokrasi mcadelesinin turnusol kddr. Anadolu ve Mezopotamyann kadim halklarna kar yrtlm inkr, asimilasyon, katliamlar halklarn tarihsel yzlemesi ile alacaktr. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, toplumsal travmalardan kurtulmu, tarihiyle yzlemi ve bark bir kardelik toplumunu yaratabilmek iin Kbrs Cumhuriyeti topraklar zerinde sren igale ve koloniletirmeye kaytsz artsz son verilmesini; Ermeni, Rum, Musevi, Asuri-Sryani halklarna verilen maddi ve manevi zararlarn hi bir arta balanmadan tazmin edilmesini savunmaktadr. Demokrasi iin Birlik Hareketimiz, Krt halknn meru temsilcilerinin muhatapln devletin kabul etmesi ve bunun iin Trkiye halklarnn uzatlan eli tutmas iin halk rgtlemeyi nne koymaktadr. Devlet iktidar, yoksullar birbirine kar savatrd. Bizler onlar kucaklatracaz. Geleneksel siyaset, halk bir siyasi seyircilik konumuna soktu; bizler en kk aznln dahi temsiline imkan salayan bir temsili demokrasiyi dorudan demokrasiyle

212 birletiren bir yaplanma ile demokrasiyi, aznln ounlua tabi olduu formel bir yneten ynetilen ilikisi olmaktan karp tekinin hakknn nceliini tanyan bir yaam biimi haline getireceiz. Hareketimiz, hem temsili organlar hem de meclis tarz katlm modellerini ierecektir. Hareketimiz, rgtl ve tekil katklara ve katlmlara akln srdrecektir. Siyasette dlanm olanlarn nn aacak pozitif ayrmc ilkeleri formle etmekten ekinmeyecektir. Hareketimiz, tarihsel deneyimleri hafife almadan, bugn, zgn ve yeni biimlerle halkla bulumay ngren bir rgte dnecektir. Hareketimiz, sadece rgtlerin temsili anlamnda deil; toplumsal dinamiklerin zgnlklerinin ifadeleri anlamnda da oulcu olacaktr. Vicdanlara ve yreklere zgrlk isteyecek ancak kutsallar ve fetiler zerinden siyaset yapmayacaktr. Halklarn hapishanesini halklarn bahesine dntrmek istiyoruz. Safmz belli olsun istiyoruz. Biliyoruz ki mmkn olann snrlarna imknsz gibi grneni isteyenler ulaabilir. DEMOKRAS N BRLK HAREKET www.demokrasiicinbirlikhareketi.net www.catipartisigirisimi.org

213

z ve Biim likisi

Btnsel ve Biimsel Eletiri

eriksel zaaflar ve yanllar biimsel ve btnsel zelliklerde yansrlar. Bu nedenle ieriksel eletiriye gemeden nce, bu metnin biimsel zelliklerini ele alalm. Ortadaki her hangi bir metin deildir, ok zel bir metindir. Kamoyunun nne grleri, program, politikay ve taktikleri vs. ksa ve zl olarak aklamak iin bir bayrak gibi koyulmu bir metindir. Bu gibi metinlerde az, z, net ve anlalr olmak; organik bir btn olmak, sistematik olmak gibi bir takm zelliklerin bulunmas gerekir. Sradan bir makalede veya bir toplant protokolnde ho grlebilecek kimi biimsel zellikler bu gibi zel metinlerde ho grlemez. Ama "Bildirge" ele alndnda, onun bu gibi kriterlere, en sradan bir makale veya toplant tutanandan bile uzak olduu grlr. Bu biimsel zaaflar ve yanllar onun oluumunun (eklektik bir ekilde bir araya getirme, herkesi memnun etme her eyi syleme) ve ieriksel yanllarnn bir grnmdr. imdi bunu ayrntsyla grelim. * Uzunluk ve Ksaln Anlamlar En kaba ve grnr niceliklerden balayalm. "Bildirge" 27 Paragraf, 1358 Szck ve boluklaryla birlikte 11.314 vurutan olumaktadr. Bizim Buna alternatif olarak sunduumuz "Demokrasi in Birlik Toplantsna Karar Tasars" balkl alternatif metin ise (Bundan sonra buna ksaca "Tasar" diyelim): 25 Paragraf, 654 Szck ve boluklaryla birlikte 5255 vurutan olumaktadr. "Bildirge" bizim nerdiimiz "Tasar"nn iki katndan fazla bir uzunluktadr. Bu normal olarak onun ierike ok daha zengin olduu, daha ok eyi anlatt anlamna gelmelidir. Byle olmad analiz gelitike daha net olarak grlecektir. Burada sadece uzunluun, normal koullarda bu anlama gelmesi gerektiini belirtmekle yetinelim. Her iki metnin paragraf saylar neredeyse ayn olmasna ramen, Bildirge iki misli uzunluktadr. Bu bildirgenin ayn miktarda paragrafta daha ok szck kulland, yani yeterince az, z ve net olmad anlamna gelebilir. En azdan bu ynde bir eilimi ima eder. Yani ierik ve problematikler bir yana, Tasar nicelikler dzeyinde, Bildirge'den daha uygundur bir "Bildirge"de aranacak zelliklere.

214 Bu uygunluk paragraf bana den vuru saylarnda daha da netleir. (Btn bu zellikler szck saylarnda da grlebilir. ki misli fazla szck kullanr Bildirge.) Nitekim, Bildirge'de paragraf bana 419 vuru dmektedir (Yuvarlak hesap 420). Tasar'da ise, paragraf bana den vuru says 210'dur. Yani Bildirge'nin sadece kendisi iki misli uzun deildir, neredeyse her paragraf da iki misli uzunluktadr. Bir Bildirge ya da Program, kesin, net ve ak ifadeler iermelidir, yani olabildiince sade olmaldr. Bu da biimde, ksa ve zl paragraflar olarak yansr normal koullarda. u ana kadar grlen nicel veriler ise, Bildirgenin Tasarya gre iki misli uzun paragraflardan olutuunu dolaysyla yeterince kesin, net ve ak ifadeler bunmadn veya bu ynde bir eilimi olduunu gstermektedir. Programatik metinlerin zl ve ksal ile o metinlerin ncesindeki uzun hazrlk aylar ve yllarndaki metinlerin uzunluu arasnda diyalektik bir iliki vardr. Metodoloji, Kavramlar, Program ve Strateji dzeyinde ne kadar uzun, derin, kapsaml tarihsel ve sosyolojik aratrmalar, tartmalar yaplm, grler ne kadar olgunlam ise, programatik metinler o derecede kavramsal netlie kavumu dolaysyla o kadar ksa ve zl ifade edilebilirlik zellii kazanm olurlar. Bu da biimde ksa ve zllk olarak yansr. Bu nedenle, en byk devrimci stratejiler gibi, en devrimci programlar ya da sonular, "Aaa bunu ben de yazarm" dedirtecek kadar ksa, sade ve zl olurlar. "Aaa bunu ben de yazarm" denen program ve stratejiler yazlmas en zor ve en uzun soluklu aba gerektiren programlar ve stratejilerdir. inlilerin dedii gibi, "sadelik geliimin ancak ok yksel aamasnda ulalan bir zelliktir". Politik partiler ve hareketler bu programatik ve stratejik sadelie ancak uzun hazrlk ve birikimlerden sonra ulaabilirler. Buna karlk, bu uzun hazrlk ve birikimden yoksun olanlar bu sadelie ulaamazlar, dolaysyla da programatik metinleri ve stratejileri bu sadelii salayacak metodolojik ve kavramsal olgunluktan yoksun olurlar ve bu nedenle her eyi anlatmaya alrlar ve hibir eyi anlatamazlar. Bu genel kural bizzat bu "at Partisi" denen giriimin tartmalarnda ve ortaya kan metinlerde de grlebilir. Bu toplant ncesinde ve toplant sonrasnda, neredeyse tek teorik ve politik incelemeler, yazlar yazan biz olduk ve olmaya devam ediyoruz. Buna karlk, neredeyse herkes, az birlii etmiesine, uzun ve ok yazdmzdan ikyet ediyordu ve hala da ediyor.

215 Buna karlk, bu uzun ve ok yazmamzdan ikayet edenlerin, uzun ve ok yazmamzdan ikayetlerinden baka, neredeyse ksa bile bir eyler yazdklar bile grlmyordu. Ve bizim uzun ve ok yazmamzdan ikayet edenlerin neredeyse hepsi de bu uzun bildirgenin uzunluuna dair bir tek szle olsun ikayet bile etmediler, yani en azandan susularyla onun uzunluunda bir sorun grmediler. ok uzun ve ok yazdndan ikayet edilen bizim metnimiz ise, gerek genel uzunluu, gerek paragraflarnn uzunluu bakmndan uzunluundan ikayet edilmeyen metnin yars uzunluundadr. Yani uzunluktan ve okluktan ikayet edenlerin esas metni uzun iken uzun ve ok yazdndan ikayet edilen bizim esas metnimiz ksadr. Ve nedense arkadalarn hi birini bu en nemli konudaki uzun olu rahatsz etmez. Bu durum, elbet bu arkadalar asndan bir eliki ve paradokstur, onlarn tutumlarnn ve anlaylarnn yanlln gsterir. Ama bizim yaklammz asndan, paradoks gibi grnen, diyalektik bir btndr, ayn madalyonun iki yzdr. Onlar, tam da o uzun programatik tartmalardan holanmadklar, o konulara ve tartmalara girmedikleri iin uzun bir metin ortaya karmlar ve onun uzunluunda bir sorun grmemilerdir. Ve biz tam da uzun uzun her nermeyi ele alp inceleyip eletirdiimiz iin; teorik hazrlk ve olgunlamaya byk deer verdiimiz iin, bizim metnimiz ve paragraflarmz daha ksadr. Ama elbet bu ayn madalyonun iki yz olu, bu nesnel birliktelik, bizim bu arkadalardan znel olarak, iine dtkleri eliki ve ifte defter tutma durumuna dikkati ekip, anlay ve durularn gzden geirmeleri ve ciddi bir zeletiri yapmalar gerektiini sylememize bir engel tekil etmez. 29 Temmuz 2009 aramba Demir Kkaydn (Bu eletiri yarm kalm. Zaten bundan sonra at partisi tartmalarna ilikin yeni yaz pek yazlmam.)

216

at Partisi Giriimi ya da sonradan kendine verdii adyla Demokrasi in Birlik Hareketi, daha dorusu bu giriimin iinde aktif olan kii ve rgtler, imdiye kadar fiilen Krt hareketi ile veya DTP ile bir dayanma giriimi olmaktan teye gidemedi.

"at Partisi Giriimi" (DBH) BDP'ye Katlmal ve Soldaki Dier Giriimleri de Ayn Davrana armaldr

Aslnda at Partisi Giriimi tam bir yl nce yaplan toplantda daha doamadan ar bir yara alm ve bir dk olmutu. Bu dk o gnden bu yana, bir kvezdedir, bir tr bitkisel hayat yaamaktadr. Bu hastann iyilemesi ve yeniden hayat bulmas olana grlmemektedir. Kimse bu komadaki hastann lmnn sorumluluunu almak istemedii iin fiini ekmemekte ve hasta bitkisel hayata devam etmektedir. Her hangi bir canlanma ans olmayan bu hasta bu komadaki haliyle baka beklentilerin bir arac durumundadr. at Partisi Giriimi, balangta, Krt zgrlk Hareketinin iinde bulunduu tecridi krmak iin, tm demokratlar, hatta demokratlarla bir arada olmaktan gocunmayan liberalleri de kapsayacak; Trkiyenin batsnda, orta snflar ve aydnlar arasnda bir rgtlenme salayacak; dier znelerin iindeki demokratlarla (iler, memurlar, aleviler, kadnlar, Romanlar, vs) ortak bir dil ve balant kurmay salayacak bir biim olarak dnlmt. Bu gn gelinen noktada, bu bitkisel hayat yaayan giriimin, bunlar gerekletirme potansiyeli ve ans yoktur. Gerekletirebilecei ynnde ne teorik, ne stratejik, ne politik, ne entelektel, ne rgtsel, hi bir ipucu sunabilmi deildir. Bunun nedenleri ayr konudur ve bu konuda aylar boyunca yeterince yazdk. Burada nemli olan nedenleri ne olursa olsun, bu durumun tespitidir. Bu giriim imdi pratik olarak, balangta varolu nedeni olan bu hedeflerden uzak, bambaka beklentilerin bir arac haline gelmi bulunmaktadr. Kimileri bunda rgtsz sosyalistleri bir araya getirecek bir ara bulduunu dnmektedir. Kimileri, Krtleri emek eksenli bir politikaya ekmek iin bir kanal veya ara grmektedir. Kimileri, kk rgtnn etkisini arttrmak iin daha geni ilikiler ve hareket alan salayan bir ara grmektedir.

217 Krt zgrlk hareket ise, bu durumu grmekle ve anlayann anlayaca diplomatik bir slupla bunu belirtmekte ama ayn zamanda fazla mal gz karmaz diye dnp, pratik ilevi fiilen kendisiyle dayanma bildiri ve eylemlerine dnm bu giriimin bitkisel hayat yaamasna ses karmamakta ve fiini ekmemektedir. Biroklar ise, varl ve yokluu arasnda bir fark grlmediinden, dertsiz bama dert almayaym diyerek fiilen yokmu gibi davranmaktadr. Bu dengeler ortamnda, varlk sebebinden tamamen uzak baka beklentilerin bir aracna dnm olan bu giriimin, komadaki hali, kimse fiini ekmedii iin, daha ok uzun sre devam edebilir. Bir ur gibi enerji ve zaman yiyerek bir sre daha yaayabilir. Bu ise yeni giriimlerin, taze rzgarlarn nnde bir engel oluturur. Bu durumda, at Partisi Giriimi veya kendinin kendisine verdii ismiyle Demokrasi in Birlik Hareketinin komada yaayna son vermek en iyi zm olacaktr. Can ekien yaral atlar vururlar ki daha ok ac ekmesinler. Buna merhamet vuruu denir kimi dillerde. Beyin lm gereklemi hastalarn suni yaamasn salayan aletler kapatlr, buna lm yardm denir. at Partisi Giriimi veya Demokrasi in Birlik Hareketi hi olmazsa son bir gayretle bir hayatiyet belirtisi gsterip kendi fiini kendi ekebilir. Bu onun iin olabilecek en doru ve kahramanca davran olacaktr. Demokrasi in Birlik Hareketi veya at Partisi Giriimi, kendisini fesh etmeli, iinde bulunulan yeni aamann banda, Bar ve Demokrasi Partisine katlmal ve benzeri dier giriimleri de (rnein Ufuk Urasn da iinde bulunduu yeni parti giriimlerini) benzer ekilde davranmaya armaldr. Bu katlm, rgtlerin kendi zgl programlar ve yaplanmalar olmasn dlamamaktadr. Zaten demokratik bir rgtte elbet farkl platformlar da olur. Ve Krt zgrlk Hareketi kendisini bir at Partisi gibi olacan da daha nceden ifade etmi bulunmaktadr. inde bulunulan bu yeni aamann banda ve kritik anda byle bir davran; kendini fesh etme ve Bar ve Demokrasi Partisine katlmaya ynelik bir arnn kendisi, bal bana byk bir politik eylem olur. Elbette bu ar yanksz kalabilir ve bizzat at Partisi Giriiminin kimi bileenleri buna kar kabilirler. Ama bu da salkl bir arnma salar ve Trk Sosyalistleri iindeki Demokratik grevlerden kaanlara ve liberallerin kuyruuna taklanlara kar, ciddi bir ideolojik ve politik mcadele verebilmek iin somut politik bir temel de salar. nemli olan doru noktada doru bir tavr almaktr. Bunun meyveleri uzun vadede grlr.

218 Byle bir tavr sadece Krt zgrlk Hareketinin bir Trkiye Partisine dnmesi iin yeni ilikiler ve olanaklar yaratmakla kalmaz; ayn zamanda Krt zgrlk Hareketi iindeki mcadelede, Ak Partisi veya Liberallerde deil, ezen ulusun ezilenlerinde bir mttefik aramak gerektiini savunan, ama bu gne kadar yanksz kaldklar iin bir trl gl bir pozisyona geemeyen radikal demokratlarn elini de glendirir ve Krt zgrlk hareketinin daha ileri sramasnn olanaklarn yaratr. imdi Krt zgrlk Hareketinin mcadelesi yeni bir evreye giriyor. Krt zgrlk hareketi son birka ayda onlarca ylda alnamayan byk mesafeleri kat etti. Artk bu hareketin bizzat kendisinin Trkiyedeki dier ezilenlerle dorudan ilikiye geip onlar kazanma olanaklar hi olmad kadar olas grnyor. Byk aklar byk nefretlerden doar. Trkiyenin ezilenleri, imdiye kadar zel Sava Dairesinin Psikolojik Sava sislerinin tesinde Krt zgrlk hareketinin gerek nitelii hakknda bir fikir sahibi olamad. Ama imdi bu sansr ve psikolojik savan yaratt imaj yava yava krlp anmaya balamaktadr. Eer Trkiyedeki ezilen kitleler nasl kandrldklarn sezmeye balarlarsa, bu Krt zgrlk Hareketinin bile toparlamakta glk ekecei bir kendisine ynelik bir sempati dalgasna hatta devrimci bir kabara dnebilir. Bu nedenle, Krt zgrlk Hareketinin. Trk ezilenlerini rgtlemeyi artk Trk solcu ve aydnlarndan beklemeyi de brakmas, bizzat kendisinin bunlar rgtlemesi iin ne yapmak gerektii sorusunu nne koymas gerekmektedir. Kendisi bu soruyu sormasa da olaylarn geliimi bu sorunu onun nne koyacaktr. Bunun iin yaplmas gereken ilk i Krt Hareketinin kendisinin Krt hareketi Olmaktan kmas, bir Demokrasi Hareketi Haline gelmesidir. Yani Krt Sorunu nun muhatab olma paradigmasndan Trk Sorununu zme paradigmasna gemektir. Yani Krt hareketi de bur srama yapmak, kendisi olmaktan kmak zorunda kalacaktr. Eer bunu yapamazsa, olaylarca hzla alr ve kkl bir demokratik dnm olana yitirilir. te byle bir deiimin banda, at Partisi Giriiminin kendi fiini ekmesi, u komadaki yaamna son vermesi ve Bar ve Demokrasi Partisine girmesi; ve btn demokrat ve muhalifleri oraya armas, Krt zgrlk Hareketine bu atlmlar iin cesaret veren ve ufuk aan rnek bir giriim olur. Demokrasi in birlik hareketi lmediini kantlamak istiyorsa kendini ldrmelidir. Kendini ldremiyorsa zaten lm demektir. Fii ekilebilir Biz de bu yazyla ekmi olalm. 19 Aralk 2009 Cumartesi Demir Kkaydn

219