Arti Figurativ 1 - 5

Libr msuesi Edukim figurativ 1
Libr msuesi pr lndn
Edukim figurativ 1-5

Prgatitur nga: Zoica Tashi
Botime shkollore Albas

1
Botues: Latif AJRULLAI Rita PETRO Redaktore prgjegjse: Rudina UPI Redaktore letrare: Jorina KRYEZIU Arti grafik: Gjergji KOLLUMBI Albas, Tiran 2009
T gjitha t drejtat jan t rezervuara
Shtpia Botuese Albas N Tiran: Rr. Budi, Pall. Clasic Constuction, zyra n. 2 Tel/Fax: ++ 355 4 2379184 e-mail: albas_tr@yahoo.com N Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105 Tel: 044 344047 e-mail: albas_te@yahoo.com N Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.47 Tel: 038 5457139 e-mail: albas_pr@yahoo.com www.albasint.com
HYRJE
Duke ndjekur hap pas hapi nevojat e shkolls pr tekste n ndihm t msuesit, Shtpia jon Botuese po punon q t plotsoj nj zbrazti q ka n bibliotekat e msuesve, veanrisht t arsimit llor, pr materiale ndihmse pr dhnien e djathtsive, si: Edukim gurativ, Edukim muzikor etj. N kt kuadr kt vit shkollor po vm n dispozicionin tuaj Librin e msuesit Edukimi Figurativ pr klasat 1-5, i cili sht hartuar duke u mbshtetur n programin e miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs, si dhe te Fletorja e puns pr nxnsit e ktyre klasave, e ngjashme me nj tekst praktik msimor, ku jan dhn modele t gatshme dhe gjysm t gatshme pr do koncept q trajtohet n program dhe q zbrthehet n librin e msuesit. N kt libr msuesi do t gjej pr do klas planin msimor, t zbrthyer n tematika, linja, objektiva, teknika, mjete e or, si dhe modele pr do tem msimore, t cilat jan shtjelluar n prputhje me udhzimet, rregullat, standardet dhe metodat e msimdhnies, t prfshira n programet msimore nga klasa e par deri n klasn e pest. Qllimi i lnds s Edukimit gurativ sht formimi i prshkallzuar i nxnsve me artin pamor (gurativ), pr t njohur, krijuar dhe analizuar vepra artistike, pr t komunikuar ide, duke prdorur forma t ndryshme arti dhe pr t lidhur artin me veprimtarin jetsore. Realizimi i ktij qllimi sht shtjelluar n ort e msimit nprmjet teknikave, metodave, mjeteve t ndryshme dhe gjasht linjave, si: baza materiale, procese dhe teknika, elemente dhe parime, histori dhe kultur, analiz, interpretim, vlersim, lidhje ndrlndore me jetn dhe mjedisin. Kto linja prbjn bazn pr t arritur objektivat kryesor t t msuarit. Shpeshher linjat ndrthuren dhe plotsojn njra-tjetrn. 3
Kto modele msimi jan pjes e nj prvoje konkrete msimdhnieje t ksaj lnde, t cilat do msues, me aftsit e tij krijuese dhe improvizuese sht i aft ti shfrytzoj e t krijoj modele t reja q mbshteten n prvojn e tij n bashkveprim me nxnsit dhe krahinn ku ata jetojn dhe n nivelin e shkolls apo t klass ku jep msim. Pra, mbi bazn e ktyre modeleve, msuesi mund t marr shembuj t tjer nga natyra, nga mjedisi q i rrethon, duke i prshtatur me moshn e nxnsit. N kt libr msuesi, sht mbajtur parasysh rimarrja e koncepteve baz nga nj klas n nj klas (parimi linear koncentrik), duke i kushtuar kujdes dhnies t sakt t koncepteve themelore, si: vizatimi i trupave afr-larg (perspektiva), dallimi i vijs s horizontit, dallimi i ngjyrave t ftohta e t ngrohta dhe tonaliteteve t tyre, gjithashtu punimi me akuarel, tempera, pastel, teknika e veant e tyre, duke krijuar kontraste e tonalitete ngjyrash, ritmi, uniteti etj. Nprmjet teknikave dhe metodave mbahet parasysh q t zhvillohen prirjet dhe imagjinata e nxnsve gjat puns n grup dhe individualisht, t tohen shprehi dhe shkathtsi n prdorimin e mjeteve, t nxitet mendimi kritik i nxnsve pr vlerat e artit pamor n prgjithsi dhe pr edukimin e tyre pr t shijuar t bukurn n art dhe n jetn e prditshme, si dhe pr ti vn para sprovave pr t krijuar edhe vet n teknika t ndryshme. Nj vend i rndsishm n aspektin e msimdhnies i lihet stimulimit t nxnsit, prmes vlersimit dhe vetvlersimit, gj q i jep knaqsi dhe nxit zhvillimin e prvojs dhe imagjinats, si dhe dashurin pr lndn e Edukimit gurativ. Shpresojm q ky botim dhe Fletoret e puns q e shoqrojn, t jen sa m t dobishm pr ju. Mirpresim do mendim dhe sugjerim nga ana juaj.
Edukim figurativ
6 4 or 14 or 3 or 4 or 3 or 2 or
Teknika Bised, vzhgim Bised, veprimtari praktike Akuarel Kolazh Bised, veprimtari praktike Vizatim Vizatim Piktur, bised, veprimtari praktike Skulptur Piktur Piktur Flutura Llojet e siprfaqeve n objekte t ndryshme Siprfaqja n procesin krijues Vizatim Bised e vzhgim Ngjyrosje Mjetet msimore Mjete ilustruese Lapsa me ngjyra, akuarele, penela Akuarele, penela Akuarele, penela, pastela, lapostila Mjete ilustruese, lapsa HB, pen Mjete ilustruese, lapsa HB, pen Lapsa, lapsa me ngjyra Mjete ilustruese, lapsa HB, penela Plastelin Lapsa, penel, akuarel Lapsa, penel, akuarel Lapsa, lapsa me ngjyra, lapostila Mjete ilustruese Lapsa, lapsa me ngjyra, pastela Tema msimore pr do or msimi sht Edukimi gurativ? Njohja dhe prdorimi i mjeteve t puns Rrethi i ngjyrave Krijimi me ngjyrat e msuara, kolazhi Llojet e vijave Autoportreti N sheshin sportiv Piktur format natyrore dhe ato gjeometrike Arushi dhe klyshi Peizazh objektet afr, larg
Programi sintetik dhe analitik i lnds Edukim gurativ 1
35 jav x 1 or n jav = 35 or Baza materiale Elemente dhe parime Tematika Histori dhe kultur Analiz, interpretim, vlersim Or t lira
Nr.
Linja
Objektivat e kapitullit
1.
Elemente dhe parime
T identikoj ngjyrat baz.
2.
Baza materiale, procese, teknika
T prdor mjete t ndryshme n orn e vizatimit.
3.
Elemente dhe parime
T prcaktoj ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta.
4.
T punoj me teknikn e kolazhit.
5.
Elemente dhe parime
T prdor llojet e vizave pr t vizatuar objekte.
6.
Elemente dhe parime
T vizatoj portretin e vet.
7.
Elemente dhe parime
T prdor llojet e vijave: e drejt, e thyer, e lakuar.
8.
Elemente dhe parime
T vizatoj objekte nga natyra me forma gjeometrike.
9.
Elemente dhe parime, tematika
T modeloj me plastelin kafsh t ndryshme.
10.
Elemente dhe parime
T vizatoj peizazhe, duke br dallimin hapsirtok.
11.
Elemente dhe parime
T vizatoj peizazhe duke br dallimin hapsir-tok. Peizazh objektet afr, larg
12.
Elemente dhe parime
T vizatoj objekte nga natyra.
13.
Elemente dhe parime
T prcaktoj llojet e siprfaqeve.
14.
T prdor materiale t ndryshme pr krijimin e siprfaqeve.
15. Gjerdani Or e lir (peizazh nga natyra) Kartolin pr festn e nns far dshiron t bhesh kur t rritesh? Analiz e punimeve Bised E lir Sipas dshirs Piktura t nj artisti, nxnsi Teknik e przier Piktur Lapsa, lapsa me ngjyra, penela Letr vizatimi, letr me ngjyra
Elemente dhe parime
T vizatoj objekte tridimensionale (treprmasore).
Natyr e qet me fruta
Piktur
Lapsa, lapsa me ngjyra, penela
16.
Elemente dhe parime
T vizatoj forma rrethore dhe vezake me dy ngjyra.
17.
Elemente dhe parime
18.
Tematika
T prdor simbole t ndryshme pr t dhn nj ide.
19.
Tematika
T prdor n shrbim t tems materiale t ndryshme.
20.
Analiz, vlersim, interpretim
T krahasoj punn e tij me t shokut. T analizoj, t vlersoj dhe t interpretoj punn e vet dhe at t shokut. Objektet e mia t preferuara Zbukurimet n arkitekturn e qytetit tim Vizit n qendr t qytetit Lojrat popullore A. Buza (lvizja n piktur) Familja ime prmasat Maska Maska Krijimi i stampave t thjeshta Nata me yje Vincent van Gog Kafsht Merimanga dhe rrjeta Merimanga dhe rrjeta Gjza gurative Ilustrimi i nj prralle Eskursion Bised e Ilustruar Skulptur ose piktur Kolazh, piktur, vizat Kolazh, piktur, vizat Stampimi Bided e ilustruar (kontrasti n piktur Grak Vinovil Vinovil Bised e Ilustruar Teknik e lir Bised, vzhgim Piktur
21.
Tematika
T prdor simbole pr t dhn nj ide.
Lapsa, lapostila Ilustrime nga vepra t ndryshme
22.
Histori, kultur
T identikoj format e artit shqiptar.
23.
Histori, kultur
T dalloj objektet artistike n nj mjedis t caktuar.
24.
T vizitoj objekte q japin kuptimin e lvizjes.
25.
Elemente dhe parime
T modeloj me plastelin objekte me prmasa t ndryshme.
Sipas tekniks Letr, lapsa, penela, letr me ngjyra Letr, lapsa, penela, letr me ngjyra Plastelin, pirun, lapsa, patate Vepra prkatse me kontrast Laps HB Vinovil, letr e trash vizatimi Vinovil, letr e trash vizatimi Mjete ilustruese
26.
Histori, kultur
T dalloj me format e artit shqiptar te karnavalet.
27.
Histori, kultur
T dalloj me format e artit shqiptar te karnavalet.
28.
T punoj me stampa t thjeshta.
29.
T krijoj me stampa nj pamje nga natyra.
30.
Lidhjet ndrlndore
T vizatoj kafsh t ndryshme shtpiake.
31.
Lidhjet ndrlndore
T modeloj me letr pundore merimangn n rrjet.
32.
Lidhjet ndrlndore
T modeloj me letr pundore merimangn n rrjet.
33.
T tregoj me fjal teknikn, proceset, mjetet.
34.
Lidhjet ndrlndore
T krijoj ilustrime t thjeshta nga prrallat dhe nga tregimet etj.
35.
Or e lir
OBJEKTIVAT PR DO LINJ
Linja I. BAZA MATERIALE, PROCESET, TEKNIKAT
(4 or)
Nxnsi duhet t dalloj, t przgjedh dhe t prdor materiale, mjete, procese e teknika. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T prdor shumllojshmri mjetesh e materialesh, si: lapsa, lapsa me ngjyra, penela, akuarele, vinovil, grshr, letr pundoreje, letr vizatimi, tekstile, plastelin etj. T punoj n teknikn e kolazhit dhe me stampa t thjeshta. T prdor materiale t ndryshme pr krijimin e siprfaqeve t ndryshme. Linja II. ELEMENTE DHE PARIME (14 or)
Nxnsi duhet t dalloj e t prdor elementet dhe parimet e artit n punimin e tij. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T dalloj e t prdor ngjyrat baz. T prcaktoj ngjyrat e ngrohta dhe ato t ftohta, duke krijuar me to. T prdor llojet e vijave: e drejt, e thyer, zigzage, e lakuar, e trash, e holl. T dalloj format e gurave: katrore, drejtkndore, trekndore, rrethore, vezake. T prcaktoj ndryshimet mes formave gjeometrike dhe formave natyrore, duke krijuar me to. T prcaktoj llojet e siprfaqeve. T vizatoj vijn e horizontit duke br dallimin hapsir - tok. T paraqes perspektivn me an t vendosjes s objekteve afr - larg. T krijoj ilustrime t thjeshta, si p.sh., t nj prralle, vjershe, tregimi, libri. Linja III. TEMATIKA (3 or)
Nxnsi duhet t shqyrtoj, t przgjedh dhe t prdor shumllojshmri temash, simbolesh, idesh nga jeta e tij vetjake. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T przgjedh tema nga veprimtari t jets s tij, si: loja, msimi, familja, festat etj. T prdor simbole t ndryshme pr t dhn nj ide, koleksion me pulla, vizatimi i amurit kombtar etj. T prdor materiale t ndryshme n shrbim t tems baz. 8
Linja IV. HISTORIA DHE KULTURA
(4 or)
Nxnsi t kuptoj Edukimin gurativ n lidhje me historin dhe kulturn. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T identikoj forma t artit shqiptar, si: karakteristikat e arkitekturs s ndrtesave, t veshjeve, t qndisjeve, t zbukurimeve t mjediseve. T dalloj at q sht artistike n arkitektur e mjedis, si: n shtpit, n kndin e lojrave etj. Linja V. ANALIZA, INTERPRETIMI, VLERSIMI (3 or)
Nxnsi duhet t vzhgoj, t prshkruaj, t analizoj, t interpretoj dhe t vlersoj punimet e tij dhe t shokut. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T vzhgoj e t diskutoj pr forma t ndryshme t artit, duke paraqitur ilustrime t pikturave, skulpturave, si dhe ti prgjigjet pyetjes: far dshiron?. T shpjegoj n punn e tij e t shokut si jan prdorur elementet e artit. T krahasoj punimin e tij me t shokut dhe t bj dallimin mes tyre. T paraqes punimin e tij prpara klass dhe t tregoj me fjalt e veta teknikn, proceset, mjetet q ka prdorur. Linja VI. LINJA NDRLNDORE DHE ME MJEDISIN (5 or)
Nxnsi duhet t bj lidhjet mes arteve pamore dhe disiplinave n jetn e prditshme. N kt linj nxnsi duhet t jet i aft: T diskutoj pr rolin e artit n jetn e tij t prditshme. T diskutoj pr rolin e artit n festa, veshje, dekorime (zbukurime). T shpjegoj ndikimin e artit n jetn e tij emocionale. T gjej t prbashktat midis artit dhe njohurive n lndt e tjera.
Msimi 1
Linja: Teknika: Objektivat:
Tema: sht Edukimi gurativ?

Elemente dhe parime Bised, vzhgim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T zbuloj rndsin e Edukimit gurativ si pjes e edukimit artistik n shkoll. T shpreh mendimet dhe emocionet e veta pr lndn e Edukimit gurativ n lidhje me lndt e tjera. T dalloj ngjyrat baz.
Materiale ilustruese: libra me prralla me dhe pa ilustrime, lloje t ndryshme ngjyrash, libra shkollor. Mjete pune: Edukimi gurativ 1, *Fletore pune, et vizatimi, laps HB, gom, lapotila. Zhvillimi i msimit Hapi I Bised. Bisedojm me nxnsit duke i nxitur ata me an t pyetjes: - A e dini ju se cilat jan lndt msimore q do t zhvillohen n klasn e par? I emrtojn s bashku. Msuesi/ja i shkruan titujt e lndve n tabel me shkronjat e mdha t shtypit. Theksohet emrtimi i sakt i lndve. Bhet nj koment i shkurtr pr seciln lnd, duke treguar rndsin dhe vlern e saj n jet. Prqendrohet te lnda e Edukimit gurativ, rndsia dhe roli q ka ai n edukimin artistik. Vazhdohet biseda duke u drejtuar nxnsve pyetje t ngjashme: - A dini t vizatoni? - far ju plqen t vizatoni? - far nuk mund t vizatoni? Pra,n orn e Edukimit gurativ ju do t njiheni me mjete dhe mnyra t ndryshme pr t realizuar krijime sipas dshirs dhe imagjinats suaj. Hapi II. Diskutime Vendosim prball nxnsve tre libra t hapur me prralla. I pari sht pa ilustrime, i dyti me ilustrime bardhezi, i treti me ilustrime me ngjyra. Lexohen titujt e prrallave nga msuesi/ja n t tre librat. - N cilin libr e kuptoni m shpejt se si jan personazhet? (N librin me gura.) - Cili libr ju trheq m shum? (Ai me gura me ngjyra.) - Kush i ka vizatuar gurat? (Piktori.) Abetarja, Matematika dhe Edukata Shoqrore jan librat tuaj, nga t cilt do t msoni shum gjra. Hapeni Abetaren te shkronja A. Q ju t msoni m leht ta lexoni shkronjn, pran saj shikoni gura, emri i t cilave llon me A. Ja, provojeni: thoni emrat e gurave q shihni. Po kshtu veprohet edhe n matematik, ku numrat shoqrohen me vizatime. Pra, gjat gjith vitit Edukimi gurativ do ta keni si shok, sepse ai do tju msoj shum gjra t bukura, msimet do tùa bj m t lehta dhe m trheqse. 10
* N vazhdim do t quhet Fletore pune.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Konceptet, ngjyrat baz N dor mbajm nj tuf lapostilash me ngjyra. - far jan kto? Si quhen? (ngjyra) - A njihni ju mjete t tjera, q prdoren pr ngjyrosje? - Cilat jan ngjyrat q ju njihni? Sot do t msojm ngjyrat baz. Vizatojm n tabel tre katror dhe i ngjyrosim me t kuqe, t verdh dhe blu. Thoni nj frut q ka ngjyr t kuqe. (molla, qershia etj.) E vizatojm qershin n tabel dhe nxnsi vizaton n et. - far bm? (vizatuam me laps) - far ngjyre ka qershia? - far forme ka qershia? Thoni nj frut me ngjyr t verdh. (banania, dardha, limoni) - far forme ka limoni? Vizatohet n tabel dhe ngjyroset. Po kshtu vazhdohet edhe me ngjyrn blu. (deti, qielli, lulja etj.) - Pra, cilat jan ngjyrat baz? (e kuqe, e verdh, blu) - A i gjejm kto ngjyra n natyr? (thuhen disa shembuj) Shpjegojm se nga bashkimi i ngjyrave prftohen ngjyra t tjera. Por kto do t msohen hap pas hapi gjat vitit msimor. Msuesi/ja i fton nxnsit t bjn nj krijim. U shpjegon radhn e puns: n llim mendohet gura, pastaj vizatohet me laps dhe n fund ngjyroset. Vlersohen nxnsit pr pjesmarrjen n bised e diskutime. Detyr: Vizatoni nj gur q ju plqen dhe ngjyroseni at.
Msimi 2
Tema: Njohja dhe prdorimi i mjeteve t puns

Baza materiale, procese, teknika Bised, veprimtari praktike N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: Ti emrtoj mjetet e puns, duke i veuar sipas llojit t tekniks. T tregoj me fjal prdorimin e mjeteve t puns. T kryej nj punim duke prdorur kto mjete pune.
Materiale ilustruese: laps HB, lapsa me ngjyra, penela, akuarele, vinovil, grshr, letr vizatimi, letr pundore, tekstile, plastelin, gom. Mjete pune: Fletore pune, letr vizatimi, letr me ngjyr, laps, gom, loje ngjyrash, plastelin. 11
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Msuesi/ja i njeh nxnsit me mjetet e puns q do t prdoren n orn e Edukimit gurativ. Mjetet vendosen n nj tavolin prball nxnsve, duke i emrtuar s bashku me nxnsit dhe duke shpjeguar funksionin e tyre. Funksioni i mjeteve t puns sht sipas tekniks ku prdoren (pra, sipas mnyrs s t punuarit). P.sh., teknika e vizatimit punohet me lapsa HB, por edhe me mjete n formn e lapsit, si pastelat etj. Vizatimi me laps sht hapi i par i nj krijimi. - Lapsi i zi prdoret pr t vizatuar n letrn e vizatimit. - Goma prdoret pr t fshir vijat e gabuara. - Pr t ngjyrosur prdoren teknika t ndryshme, si: lapostilat, pastelat, akuarelet. - Mbi letrn e bardh t vizatimit vizatohet dhe ngjyroset. - Letra me ngjyr (letra pundore) prdoret pr t krijuar gura me prerje, palosje e ngjitje. - Me an t grshrs presim letrn, jen etj. - Plastelina prdoret pr t modeluar forma e gura t ndryshme objektesh, kafshsh, njerzish etj. - Tekstilet e ndryshme prdoren n teknikn e kolazhit. - Teknika e kolazhit realizohet nga ngjitja e copave t letrs ose t materialeve t tjera me forma e ngjyra t ndryshme. Hapi II. Veprimtari Msuesi/ja ngjit n tabel nj letr t bardh dhe nxnsve u shprndan et vizatimi. Ata provojn t vizatojn me laps t zi, p.sh.: nj lule, duke prdorur gomn pr t prishur gabimet. Me lapostila ngjyrosin petalet e lules, gjethet dhe bishtin. Kshtu mund t vazhdohet edhe me vizatime t tjera, si: shtpi, lodra, kafsh etj. Pr ngjyrosje prdoren lapsa druri, lapustila, pastela etj. Prdorimi i akuarelit demonstrohet nga msuesi/ja n etn e ngjitur n tabel (p.sh. pema). U shprndahet nxnsve nga nj letr e kuqe. Msuesi/ja i porosit t bjn kujdes, duke i msuar si t kapin grshrt dhe si ti prdorin ato. U krkon nxnsve t presin letrn n formn e amurit, duke e palosur letrn m dysh. Pasi ta presin, me an t vinovilit ata do ta ngjitin at n letrn e vizatimit. M pas, msuesi/ja u drejton nxnsve pyetje, si: - A ju plqejn kafsht? - Cila kafsh ju plqen m shum? Pse? - A keni kafsh n shtpi? Pastaj u krkon nxnsve t modelojn me plastelin nj objekt q u plqen. Hapi III. Analiza Msuesi/ja u tregon nxnsve se sot ata punuan pr t provuar mjetet e puns. U drejton atyre pyetjet e mposhtme: - mendoni pr punimet tuaja? - Me far ju plqen t punoni m shum? - Cilat mjete ngjyrosjeje ju plqen t prdorni m shum? (lapsa druri, lapustila, akuarele, pastela etj.)? Pse? 12
Libr msuesi Edukim figurativ 1 - Cili prej jush e ka prer m bukur amurin? - Kush e ka ngjyrosur m bukur? - Kush e ka modeluar m bukur me plastelin kafshn e tij m t dashur? Nxnsit vrejn punimet e njri-tjetrit dhe bjn krahasime dhe vlersime. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mjeteve t puns sipas teknikave dhe prdorimin e tyre. Integrimi: Aftsim teknologjik: Njohja dhe prdorimi i mjeteve t puns, si: letra, ngjits, plastelina etj. Detyr: Vizatoni tre rrath. Ngjyroseni njrin me lapsa druri, tjetrin me lapostila, tjetrin me akuarel.
Msimi 3
Tema: Rrethi i ngjyrave

Elemente dhe parime Lapostila, akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T rendit disa nga llojet e ngjyrave q njeh. T prcaktoj ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta. T ngjyros rrethin e ngjyrave. ngjyra t ndryshme, modele vizatimi ku dallohen ngjyrat, pamje me ngjyra t theksuara. Fletore pune, letr vizatimi, lapostila.
Materiale ilustrimi: Mjete pune: Zhvillimi i msimit
Evokim. Bised, stuhi mendimesh Msuesi/ja fton nxnsit t asin rreth ngjyrave dhe s bashku i dallojn ato n mjedisin prreth e n natyr. Cilat jan ngjyrat q njihni? Msuesi/ja me an t pyetjeve prpiqet t nxit prgjigje t sakta, por edhe argtuese: - far ngjyre ka deti? - Po goma? - Po dielli? - Po bluza e... ? - Po gjethet? - Po okt e ...? - Po toka? - Po era? - Po karota?
vjollc e verdh e kuqe portokalli roz e kaltr e gjelbr
Ngjyrat
(Shembujt merren kryesisht nga objektet prreth.)
Bazuar n prgjigjet e nxnsve msuesi/ja ndrton n tabel skemn e mposhtme:

Ngjyrat e ngrohta Ngjyrat e ftohta
e kuq kuqe
portokalli
e verdh dh
blu
e gjelbr
vjollc 13
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Jan ngjyra t ngrohta, sepse burojn nga e kuqja dhe japin ndjesin e diellit, zjarrit. Ktu hyjn ngjyrat: e kuqe, e verdh, portokalli etj. Jan ngjyra t ftohta, sepse burojn nga bluja dhe japin ndjesin e ujit, e drits s hns. Ktu hyjn ngjyrat: jeshile n blu, blu, vjollc etj. Realizimi i kuptimit. T nxnit n bashkpunim Msuesi/ja pr do nxns vizaton nj rreth (me rreze 8 cm) n nj et vizatimi. Rrethi ndahet n gjasht pjes t barabarta. Vijat ndarse mblidhen n qendr t rrethit. Udhzohen nxnsit q t kryejn procesin e ngjyrosjes, duke u bazuar te modeli i ngjyrave. Ata mund t prdorin akuarel, por edhe lapostila sipas dshirs. Ngjyrosja do t llohet nga ngjyrat e ngrohta. Udhzohen nxnsit pr prdorimin e akuarelit: laget peneli, vendoset mbi ngjyr, me t bhet ngjyrosja e pjess n rreth. Pastaj peneli pastrohet dhe vijohet me ngjyrn tjetr e kshtu me radh, derisa t jen ngjyrosur t gjitha pjest e rrethit. Gjat kohs s ngjyrosjes msuesi/ja pyet: - Me far ngjyre po ngjyros? (me portokalli) - Ajo sht ngjyr e ftoht apo e ngroht? (e ngroht) - A kemi ngjyra t tjera t ngrohta? Cilat jan ato? Po kshtu veprohet edhe pr ngjyrat e ftohta. Kshillohen nxnsit q t ngjyrosin brenda vijs. Reektimi: Vzhgo krahaso vlerso. Grupohen punimet e nxnsve sipas teknikave: akuarel, lapostila dhe lapsa druri. Duke vrejtur rrethin e ngjyrave t secilit, diskutohet se cili e ka ngjyrosur m bukur. Nxnsve u drejtohen pyetjet: - Cilat jan ngjyrat e ngrohta? - Cilat jan ngjyrat e ftohta? nxnsve u krkohet t sjellin disa shembuj nga natyra. Shnim: Rrethi i ngjyrave sht konceptuar n kt mnyr:
e gjelbr b lu rdh e ve ortokalli p e kuqe
vjollc
Por, mund t vizatohet edhe kshtu:
e kuqe e gjelbr vjollc blu portokalli e verdh
N etapn e reektimit nxnsi mund ta pres rrethin me grshr dhe n mes t vendos nj laps dhe ta rrotulloj, duke e shndrruar n loj.
Detyr: Vizato rrethin e ngjyrave dhe luaj me t. 14
Msimi 4
Tema: Krijimi me ngjyrat - kolazh

Baza materiale, procese, teknika Kolazh
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj ngjyrat e msuara. T ndrtoj nj kolazh duke prdoruar mjetet e puns. T shpjegoj krijimin e tij dhe t shokve, duke prcaktuar ngjyrat e prdorura. Materiale ilustruese: peizazhe, lapsa, ngjyra, et vizatimi. Mjete pune: Fletore pune, lapostila, lapsa ngjyrash, pastela, akuarel etj.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Nxitja Msuesi/ja rikujton bashk me nxnsit njohurit e marra orn e kaluar rreth ngjyrave. Ju msuat t vizatoni dhe ngjyrosni rrethin e ngjyrave. - Cili thot emrat e ngjyrave me t cilat ngjyrosi rrethin? (Pyeten disa nxns q t ngulitet mir emri i ngjyrs.) Tani q ju i njihni mir ngjyrat, radhitini ato mbi bank sipas radhs s vendosjes te rrethi (tregohet rrethi i ngjyrosur nga nxnsit). Msuesi/ja tregon disa sende ose gura q kan ngjyra t ndryshme dhe krkon nga nxnsit q t marrin n dor lapsin q ka ngjyrn e sendit q ai/ajo tregon. Hapi II. Veprimtaria Radhiten mbi bank t gjitha llojet e ngjyrave (pastela, lapostila, lapsa druri). Udhzohen nxnsit q t ndrtojn, t formojn gura t ndryshme me kto ngjyra, duke formuar kshtu nj kolazh ngjyrash. Nxnsi do t ndrtoj me an t lapsave apo mjeteve t tjera t puns pr t krijuar gura, dhe ngjyrat do ti prshtaten gurs. Me an t pyetjeve nxiten nxnsit t veprojn. - far forme ka shtpia? Merrni lapsat me ngjyra dhe formoni nj katror. - far forme ka atia? Formoni atin n formn e trekndshit me lapsin e kuq. Kshtu do t veprohet edhe pr objektet e tjera si: dera, dritarja, pema etj. Hapi III. Analiza Nxnsit do t kalojn me radh dhe do t shikojn punimet mbi tavolinn e secilit. Pas ksaj ata do t diskutojn pr punn e vet dhe t shokut, si dhe pr ngjyrat q kan prdorur pr gurat e ndryshme. 15
Libr msuesi Edukim figurativ 1 - Si quhet ngjyra q ke vendosur te pema? - far ngjyrash ke prdorur te shtpia? Prgzohen nxnsit pr krijimet e tyre. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijimet e tyre, dallimin e ngjyrave, zbatimin e tekniks s kolazhit me sende. Integrimi: Matematik. Krijimi i gurave gjeometrike, stilizimi i tyre n formn e shtpis, pallateve, rrugs etj.
Msimi 5
Tema: Llojet e vijave

Elemente dhe parime Bised, veprimtari praktike N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj disa lloje vijash. T prcaktoj formn e vijave t msuara n objektet prreth. T prdor lloje t ndryshme vijash pr t vizatuar objekte.
Materiale ilustruese: trupa dhe gura gjeometrike, sende, lodra, pamje e foto. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Msuesi/ja zhvillon me nxnsit nj bised rreth llojeve t vijave q kan msuar n lndn e matematiks: vij e drejt, e lakuar, e lakuar e mbyllur, e thyer etj. Shpjegon se po t vrejm me kujdes objektet (p.sh.: trekndorin, katrorin, trungun e pems, gjethet, petalet e luleve, malet etj.) ato kuzohen nga lloje t ndryshme vijash, t cilat s bashku, krijojn nj form t caktuar, p.sh., dielli kuzohet nga nj vij e lakuar e mbyllur, rruga kuzohet nga dy vija t drejta etj. Vizatojm n tabel me shkums duke shpjeguar. M pas vizatojm disa lloje vijash n tabel, duke emrtuar llojet e tyre: vij e drejt, e thyer, zigzage, e prkulur, e trash, e holl, e lakuar, e pikzuar, e kryqzuar etj. Fletore pune, laps HB, gom, lapostila, et vizatimi.
16
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria Msuesi/ja tregon gura t ndryshme gjeometrike, duke shpjeguar se me an t vijave ne mund t vizatojm objekte t ndryshme.
- far vijash prdoren pr t vizatuar kto gura? - far vijash na shrbejn t vizatojm nj shtpi? - Provoni t vizatoni pemn. Pr t vizatuar pemn a na shrben vija e mbyllur? Nxnsi vizaton me dor t lir disa gura dhe shpjegon vijat: dy vija t drejta tregojn rrugn; dy vija t lakuara formojn syrin, peshkun; vijat e lakuara formojn valt e detit, majat e maleve etj. Vizatoni pemn, zogun, shiun, dinozauerin.
Nxnsit prdorin mjetet q dshirojn si: lapostila, pastele etj. Hapi III. Analiza Nxiten nxnsit t gjejn objekte n klas e t dallojn kto vija t ndryshme nga ato q msuan. Pyetjet mund t jen t larmishme e t kndshme, p.sh.: - far vijash do t prdorni pr t vizatuar okt e Pamels? (t drejta) - Po pr okt e Stels? (ok kaurrel vija t lakuara) - Po pr t vizatuar pantallonat? Po kapeln? Diskutohet pr vizatimet q kan br nxnsit, duke br do her emrtimin e vijave. Shnim: Vizatimet e nxnsve do t vijojn gjat gjith ors s msimit, edhe kur msuesi/ja sht duke shpjeguar, pra nxnsi do t jet n veprim. Vizatimet do t jen me dor t lir, jo me vizore, mund t jen t vogla ose t mdha, ashtu si i koncepton nxnsi. Fleta e tij do t jet e mbushur me lloje vijash. E rndsishme sht q nxnsi ti emrtoj ato. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatimin dhe dallimin e llojeve t vijave. Integrimi: Matematik. Vijat, format, krijimi i gurave t rregullta gjeometrike me an t vijave. Detyr: Ndahet klasa n 3 grupe: Grupi I - vizatoni makarona (t paziera dhe t ziera); Grupi II - vizatoni vez (t zier dhe t skuqur); Grupi III - vizatoni patate (t skuqura e t ziera); duke prdorur vijat q msuat. 17
Msimi 6
Tema: Autoportret
Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj portretin e tij me fjal t thjeshta, duke vn n dukje t veantat. T vizatoj autoportretin e tij nprmjet vijave. T shpreh mendimin e vet rreth puns s tij dhe t shokve. Fletore pune, laps HB, gom, ngjyra druri.
Materiale ilustruese: foto t ndryshme portretesh. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Evokim: Diskutim pr njohurit paraprake Shpjegohet kuptimi i fjalve portret, autoportret: portret vizatim i fytyrs ose koks s nj njeriu, autoportret vizatim i portretit tnd. - far duhet t mendojm kur asim pr nj portret? (forma dhe tiparet e fytyrs) - far forme ka fytyra? (e rrumbullakt, vezake etj.) - Cilat jan tiparet e fytyrs t shokut/shoqes s banks? (syt, buzt, hunda, vesht etj.) - Cilat jan t veantat q e dallojn kt portret nga nj portret tjetr? (tiparet, ngjyra e syve, forma e fytyrs) Ja cilat jan tiparet e nj portreti: Msuesi/ja i shkruan n tabel me shkronja shtypi dhe nxnsi et dhe i tregon te shoku.
faqet okt vesht mjekra buzt balli T veantat e nj portreti syt vetullat hunda fytyra okt syt forma ngjyra forma ngjyra vezake e rrumbullakt
Portreti
Realizimi i kuptimit. Pun e drejtuar Msuesi/ja nxjerr para klass tre nxns q jan t veant nga njri-tjetri (me ok t verdh, me ok kafe, me sy blu, me sy t zinj, imcak, buko etj.). Vihen n dukje t veantat e ktyre portreteve. M pas u thuhet nxnsve: Tani ju do t vizatoni autoportretin tuaj. Thoni cilin tipar t portretit tuaj e keni t ndryshm nga shoku i banks. Llojet e vijave q msuat do 18
Libr msuesi Edukim figurativ 1 tju shrbejn pr t vizatuar autoportretin tuaj. - vij do t prdorni pr formn e fytyrs? Po pr syt, buzt, vetullat, vesht etj.? Msuesi/ja orienton nxnsit se n llim vizatohet forma e fytyrs dhe pastaj tiparet e saj: syt, hunda, goja, vesht; m pas qafa dhe okt. Mund t ngjyrosen okt, Reektimi: Vzhgo dhe krahaso Vendosen autoportretet n murin e klass dhe nxnsit bjn Turin e galeris pr t vzhguar dhe diskutuar rreth punimeve. - Cili nga autoportretet i ngjason m shum origjinalit? - far i mungon ktij autoportreti? - far vijash ke prdorur n vizatimin tnd? N ekspozitn e klass vendosen punimet m t mira. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prshkrimin dhe vizatimin e nj autoportreti dhe pr prdorimin e llojeve t vijave. Integrimi: Abetare: Zhvillimi i t folurit, prshkrimi i portretit. Shnim: Gjat ksaj ore msuesi/ja nuk mund t pres q nxnsi t vizatoj nj autoportret t prkryer, pavarsisht nga shpjegimi i gjer i tems. Fmija e ksaj moshe di t bj nj sy rrumbullak, nj fytyr rrumbullake, vesh t mdhenj etj. Por rndsi ka q ai t dij se far sht portreti dhe autoportreti dhe t vendos tiparet n fytyr. Secili prej fmijve mund t mbaj para nj fotogra t vetn, ku t shikoj tiparet e tij dhe ti vizatoj ato. Pr ti ardhur n ndihm nxnsit, jan modelet n Fletore pune.
19
Msimi 7
Tema: N sheshin sportiv

Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj shesh sportiv duke folur pr formn, sendet, objektet, vendet e lojtarve etj. T vizatoj nj shesh sportiv, duke prdorur llojet e vijave: e drejt, e thyer, e lakuar etj. T prdor ngjyrat pr t ngjyrosur vizatimin. T shpreh mendimet pr vizatimet e shokve dhe t tijin. Fletore pune, laps HB, gom, lapsa druri me ngjyra.
Materiale ilustruese: pamje ose foto t shesheve sportive. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Msuesi/ja zhvillon nj bised t lir me nxnsit rreth lojrave sportive, duke treguar edhe pamje nga mjediset sportive: stadiumet, fushat e volejbollit, basketbollit, tenisit, pingpongut etj. Aktivizohen nxnsit me an t pyetjeve: Emrtoni disa lojra sportive. (futboll, basketboll, tenis, hendboll, bejsboll etj.) - Si quhet vendi ku zhvillohen lojrat sportive? (knd sportiv, shesh sportiv, stadium etj.) - Si jan sheshet sportive? - A ndryshojn ato sipas lojrave sportive? - Si sht sheshi sportiv i lojs s futbollit? - Cili nga ju ka shkuar me baban n stadium pr t par nj ndeshje futbolli? Hapi II. Veprimtaria Msuesi/ja kujton s bashku me nxnsit llojet e vijave q kan msuar: e drejt, e thyer, e lakuar, e lakuar e mbyllur etj., si dhe gurat gjeometrike n matematik. Pastaj e vizaton fushn e futbollit n tabel, ndrsa nxnsit n et vizatimi. - far forme ka sheshi sportiv? (drejtkndsh) - far vijash do t prdoren pr t vizatuar? (t drejta, t thyera) Puna vazhdon hap pas hapi. Caktohen vendet e portave n t dyja ant e sheshit. N mes fusha ndahet me nj vij t drejt dhe n qendr nga nj vij rrethore, ku vendoset topi n llim t lojs. N distanc nga porta jan vizatuar edhe dy drejtkndsha, q lejojn zbatimin e rregullave t lojs. Pasi vizatohet sheshi sportiv tregohet se rreth ktij sheshi ka nj hapsir n form rrethore, ku ushtrohen atlett dhe zhvillohen garat e atletiks. M tej jan vendet ku rrin shikuesit. Rreth e rrotull ka edhe amuj sportiv. Ngjyrosja do t bhet me lapsa druri. Fusha e gjelbr dhe vijat me nj ngjyr t errt. 20
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Analiza Pasi vendosen punimet n kndin e klass, nxnsit diskutojn rreth tyre. Ata duhet t asin pr llojet e vijave t prdorura dhe pr format gjeometrike q krijohen nga bashkimi i ktyre vijave. Vlersohen dhe inkurajohen t gjith nxnsit pr punt e kryera.
Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e llojeve t vijave si dhe pr krijimin e gurave t rregullta, si sheshi sportiv. Integrimi: Matematik: Prdorimi i llojeve t vijave pr t ndrtuar gura t rregullta gjeometrike.
Msimi 8
Tema: Format natyrore gjeometrike

Elemente dhe parime Bised, veprimtari praktike N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj ndryshimet mes formave natyrore dhe atyre gjeometrike. T ilustroj format natyrore dhe gjeometrike me shembuj nga natyra. T krahasoj duke interpretuar me fjal format natyrore dhe gjeometrike n vizatimin e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: forma gjeometrike kartoni, sende t ndryshme, (sende konkrete ose gura): gjethe, lule, gur, guaska etj. Mjete pune: Fletore pune, laps HB, vizore, lapostila. 21
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Zhvillimi i msimit Evokimi: Diskutim pr njohurit paraprake Zhvillohet nj bised me nxnsit pr t prcaktuar ndryshimin midis formave natyrore dhe atyre gjeometrike. Kujtojm s bashku:
katrori trapezi lulja mali utura trekndori dielli gjethja
Format gjeometrike
drejtkndori rrethi
Format natyrore
fruti
guri
pema
Format natyrore i ka krijuar natyra. Kto forma jan t ndryshme nga format gjeometrike. Figurat gjeometrike jan forma t rregullta dhe jan krijuar nga dora e njeriut. Realizimi i kuptimit. Vzhgo, plotso, analizo - Ku jeni njohur me format gjeometrike? (n lndn e matematiks) - A mund ti prdorim kto forma pr t krijuar forma objektesh? (Po) - far formash do t prdorim pr t vizatuar shtpin? (katrorin, trekndshin, drejtkndshin) Nxnsit vizatojn n et, ndrsa msuesi/ja n tabel. - A mund t vizatoni disa forma natyrore? Msuesi/ja sugjeron t vizatojn pran shtpis nj pem, disa male n sfond, diellin, barin, lulet, gjethet e rna etj. Pasi ti vizatojn format nxnsit duhet ti ngjyrosin me lapostila. Reektimi: Marrdhniet pyetje-prgjigje Punimet e prfunduara t nxnsve vendosen n tabel dhe diskutohet rreth tyre. - N cilin objekt keni prdorur forma gjeometrike? Cilat jan ato? - Cilat objekte kan forma natyrore? - Ku ndryshon forma e katrorit nga forma e gjethes? T gjith nxnsit shprehin mendimet e tyre pr punt e kryera, duke br dallimin e formave gjeometrike nga ato natyrore. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr emrtimet dhe dallimet mes formave gjeometrike dhe atyre natyrore. Integrimi: Matematik. Format gjeometrike, dallimi i tyre n natyr.
22
Libr msuesi Edukim figurativ 1 N kt vizatim a shikoni forma natyrore t ngjashme me ato gjeometrike? Cilat?
Msimi 9
Tema: Arushi dhe klyshi

Elemente dhe parime - tematika Skulptur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj ariun nga kafsht e tjera dhe ta prshkruaj at me hollsi. T prdor plastelinn pr t modeluar arushin. T shpreh mendimin e tij rreth modelimeve.
Materiale ilustruese: modele kafshsh, foto kafshsh, kafsh lodr (arush). Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Ora e msimit llon me nj bised rreth kafshve. Bisedohet pr kafsht e pyllit, kafsht shtpiake, kafsht e kopshtit zoologjik, kafsht e ujit etj. Msuesi/ja et pr domosdoshmrin e mbrojtjes s kafshve t egra, q ato t mos zhduken. M pas msuesi/ja i fton nxnsit t prqendrohen tek ariu, duke e prshkruar at nga pamja zike, si e ka: trupin, kokn, syt, vesht, turirin, gjymtyrt etj. Prshkrimi bazohet te gurat, por edhe te modelet lodra. Hapi II. Veprimtaria Msuesi/ja u shpjegon se kt her nxnsit do t prdorin plastelinn pr t modeluar arushin dhe klysht e tij (skulptur). Ai/ajo i orienton ata t zgjedhin ngjyrn q i ngjan m shum gzot t arushit. N llim modelohet trupi, duke e rrumbullakosur 23 Fletore pune, plastelin ose argjil, laps, kunja dhmbsh, karton.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 plastelinn mes duarve, duke i dhn nj form paksa vezake. M pas modelohen gjymtyrt e arushit dhe koka. Ato ngjiten me trupin me an t kunjave prej druri. Pr t lmuar vendet e ndryshme t trupit prdoret vizorja. Pastaj, me an t majs s lapsit ose t kunjave grvishtim syt, hundn, gojn dhe m pas vijzohet gzo i arushit, n mnyr q t marr nj pamje natyrore. Kshtu veprohet edhe me klysht e arushit. Hapi III. Analiza Lihen nxnsit t diskutojn rreth punve t tyre. - form ka koka e arushit? - Si i ka vesht arushi? - far mjetesh prdort pr t modeluar arushin? - A ka ndryshim midis arushit dhe klyshit? Nxnsit e vendosin modelimin mbi nj et kartoni dhe secili shpreh mendimin e tij pr modelimin e vet e t shokve. Vlersohen dhe prgzohen nxnsit pr punn e tyre. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e plastelins dhe pr krijimin e formave. Integrimi: Abetare: Prshkrimi i kafshve dhe dshira pr ti mbrojtur ato.
Msimi 10
Tema:
Peizazhi, objektet afr - larg (ora I)
Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj elementet e nj peizazhi. T vizatoj n peizazh objektet afr-larg pr t dhn iden e perspektivs. T prshkruaj krijimin e tij dhe t shokve duke prmendur fjalt: afr, larg, vij horizonti etj.
Materiale ilustruese: pamje peizazhi, modele vizatimi etj. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Zhvillohet nj bised rreth peizazhit: Peizazhi sht pamja e natyrs q shikon. N natyr ne shohim tokn ku qndrojn objektet dhe hapsirn prreth. Prmend disa objekte nga natyra. N natyr ka objekte t formave t ndryshme. Ato ndodhen afr ose larg. Thuaj nj objekt q ke m afr dhe nj tjetr q ke m larg. 24 Fletore pune, et vizatimi, laps HB, gom.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 - Si duket shtpia n mal n krahasim me nj shtpi afr nesh? - Cila t duket m e madhe? - Si duket nj zog q uturon larg dhe si duket ai kur e kemi pran? Hapi II. Veprimtaria Nxiten nxnsit t asin pr rastet kur kan udhtuar, kur kan br ekskursione n natyr, duke u drejtuar pyetje, si: - Si duken pemt n llim dhe n fund t rrugs? Pemt afr jan m t mdha se ato n fund t rrugs (larg). Po kshtu duken edhe pallatet, lumi etj. N peizazhin ton mund t prfshijm objekte, si: pemt, rrugt, fushat, malet, shtpit, qielli, ret etj. Msuesi/ja udhzon nxnsit se si vizatohen objektet afr-larg n nj peizazh. Prcaktojm objektet q do t prfshijm n peizazhin ton, p.sh.: pemt, shtpit, rrugn. Pasi kemi plotsuar vizatimin e pemve, mbushim peizazhin me objekte t tjera. Pran pemve kalon rruga ose lumi (q ndjek linjn e perspektivs). N an t rrugs mund t vizatohen shtpi, fusha dhe malet n sfond q mbyllin peizazhin dhe krijojn vijn e horizontit. Udhzohen dhe ushtrohen nxnsit t vizatojn sipas rregullave q u than m sipr, por lihen t lir q t shfrytzojn edhe imagjinatn e tyre. Vizatimet kryhen vetm me laps HB. Hapi III. Analiza N fund, nxnsit vzhgojn vizatimet e njri-tjetrit dhe bjn krahasime e vrejtje. Sipas rastit, duke u mbshtetur n vizatimet e fmijve, msuesi/ja konkretizon njohurit nprmjet pyetjeve: - Si duken objektet larg? - Si duken objektet afr n krahasim me ato larg? Rregullohen gabimet e lapsit duke i fshir me gom, n mnyr q vizatimi t jet gati pr orn e dyt, kur do t ngjyroset. Vizatimet vendosen n dosjen e secilit.
25
Msimi 11
Tema: Peizazh, objektet afr - larg (ora II)

Elemente dhe parime Piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj objektet e planit afr-larg n vizatimin e tij. T prdor ngjyrat pr ngjyrosjen e objekteve n peizazhin e tij. T as lirshm rreth krijimit t tij dhe t shokve. Fletore pune, ngjyra t ndryshme: lapostila, akuarele, pastele etj.
Materiale ilustruese: foto, modele peizazhi. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Msuesi/ja nis nj bised rreth vizatimit (peizazhit) t kryer n orn e par. - Cilat jan objektet q ju keni vizatuar? - Cilat jan m afr? Po m larg? - Cilat objekte jan m t mdha? - Pse duken m t vogla objektet q jan m larg? - Tregoni me gisht vijn e horizontit n vizatimin tuaj. - Si quhet vizatimi q ju bt? (peizazh) Hapi II. Veprimtaria U krkohet nxnsve t ngjyrosin peizazhin q kan realizuar orn e par. Bashk me ta msuesi/ja rikujton edhe nj her ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta t msuara te msimi Rrethi i ngjyrave. M pas u shpjegon atyre se objektet afr i kan ngjyrat m t bukura dhe m t theksuara se objektet larg. Ndrsa objektet larg ngjyrosen me ngjyra t lehta dhe t zbehta. Prcaktohen pak a shum ngjyrat pr objekte t veanta: - far ngjyre kan pemt? Po trungu i pems, po fushat, malet, qielli, rruga etj... dhe nxnsit nisin punn pr t ngjyrosur peizazhin. Msuesi/ja mund t vendos n tabel modelin e prgatitur, q nxnsit t orientohen m leht. Gjithashtu, msuesi/ja kryen vzhgime, ndrhyn dhe ndihmon sa her q nxnsit hasin vshtirsi apo kan paqartsi. Udhzohen nxnsit si t bjn przierje ngjyrash, pr tiu afruar sa m shum ngjyrave t natyrs. Nxnsi punojn t pavarur.
rd
bl
ve
portokalli
vjollc (lejla)
e gjelbr (jeshile)
26
bl u
e ku qe
ve
e ku qe
rd h
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Pikturat vendosen n murin e klass dhe nxnsit bjn Turin e galeris. Msuesi/ ja i orienton nxnsit t veprojn me rregull, t asin me radh e t jen t lirshm n t shprehur, ti thon qart mendimet e tyre, edhe kur u duken jo t prshtatshme (nxiten edhe m t turpshmit). Diskutimi prqendrohet te ngjyrat e prdorura, tek objektet e ndryshme. Disa prej pyetjeve q shoqrojn diskutimin mund t ishin: - far tregojn trupat afr-larg (iden e perspektivs, thellsis). - far ngjyrash ke prdorur n objektet afr? - far ngjyrash ke prdorur n objektet larg? - Cilat ngjyra ke przier? far ngjyre ka dal? Vlersohet puna e nxnsve, duke vendosur n ekspozitn e klass punimet m t arrira artistikisht. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr dhnien e ides s perspektivs nprmjet vizatimit t gurave afr-larg dhe pr prdorimin e ngjyrave. Integrimi: Abetare: Zhvillimi i t folurit rreth natyrs.
Msimi 12
Tema: Flutura
Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj uturn nga pamja e jashtme. T vizatoj nj utur, duke prdorur llojet e vijave q ka msuar (e lakuar, e lakuar e mbyllur etj.) T shpreh mendime dhe emocione pr vizatimin e tij dhe t shokve. Fletore pune, lapsa HB, lapsa me ngjyra, lapustila.
Materiale ilustruese: pamje e foto me utura dhe vizatim ose ilustrime t uturs. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Evokimi. Bised, stuhi mendimesh Msuesi/ja nxit nxnsit t asin rreth natyrs dhe elementeve t saj. Vihet theksi te gjallesat dhe n mnyr t zgjeruar te utura. - Cilat jan gjallesat e natyrs? Prmendni disa prej tyre (njerzit, kafsht, shpendt, bimt, kandrrat etj...) 27
Libr msuesi Edukim figurativ 1 - Po uturat jan? - dini pr to? - Kush nga ju ka kapur nj utur? - Pse nuk duhet ti dmtojm uturat? M pas, msuesi/ja u krkon nxnsve ta prshkruajn uturn, duke u ndalur te karakteristikat e saj, t cilat i nxjerr n pah me an t pyetjeve: ka dy brirth - N form i ka kraht, kokn, trupin utura? (antena) - Si i ka kmbt utura? - A ka antena mbi kok? ka kok Flutura ka 4 krah - Sa atra ka utura? - ngjyr kan atrat e saj? ka kmb - A keni dshir t vizatoni nj utur? shumngjyrshe Mendimet e nxnsve msuesi/ja i shkruan n tabel. Realizimi i kuptimit. T nxnit n bashkpunim Msuesi/ja demonstron disa pamje ose vizatime t uturs, duke i prshkruar ato me fjal. Bn nj vizatim n tabel, duke treguar format e uturs. Udhzon nxnsit si t vizatojn uturn: n llim vizatohet koka, pak a shum n form t rrumbullakt, pastaj trupi, pak i strgjatur ose n form vezake. Anash koks vendosen syt dhe brirtht (antenat). Anash trupit vizatohen kraht. Dy kraht e par jan m t mdhenj dhe dy t tjera m t vegjl. Format e krahve t uturave jan t ndryshme dhe me ngjyra t ndryshme. Nxnsit lihen t lir q t zgjedhin vet llojin e uturs dhe ngjyrat e dshiruara. Pas vizatimit nxnsit bjn ngjyrosjen me lapsa druri ose lapustila. N Fletoren e puns nxnsit kan t modeluar uturn t ciln e plotsojn dhe m pas e ngjyrosin sipas dshirs. Reektimi. Vzhgo dhe krahaso Vendosen punimet n kndin e klass dhe nxnsit vzhgojn me kujdes, duke br edhe sugjerime. Nxiten nxnsit t asin, t tregojn llojet e vijave q kan prdorur gjat vizatimit, veorit e secilit vizatim: - far ngjyre ka utura jote? Pse? - Pse ke vizatuar lulen? (sepse utura shkon lule m lule) Msuesi/ja vlerson punn e nxnsve.
Vlersimi: Vlersohen aftsit perceptuese t nxnsve ndaj insekteve, mnyra se si i vizatojn ato dhe prdorimi i ngjyrave t larmishme. Integrimi: Abetare: Zhvillimi i t folurit dhe i perceptimeve ndaj natyrs dhe gjallesave.
28
Msimi 13 Tema: Llojet e siprfaqeve

Linja: Teknika: Objektivat: Elemente dhe parime Bised, vzhgim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj llojet e ndryshme t siprfaqeve, pr t br dallimin midis tyre. T prcaktoj me t prekur llojet e siprfaqeve (e ashpr, e but, e lmuar, e rrafsht etj.). T vizatoj mbi nj siprfaqe t caktuar dhe t dalloj llojin e saj.
Materiale ilustruese: pamje t ndryshme nga natyra. Mjete pune: dosje me letr t bardh, lapsa, ngjyra.
Zhvillimi i msimit
(kjo tem zhvillohet n natyr)
Hapi I. Bised Msuesi/ja zhvillon me nxnsit nj bised pr ti njohur ata me temn: Llojet e siprfaqeve. T dashur nxns ne sot do t bjm nj shtitje n Kopshtin botanik (ose n nj park) pr t vzhguar llojet e siprfaqeve n natyr. Hapi II. Veprimtaria Pasi nxnsit jan knaqur me natyrn, kan luajtur, kan vrapuar, kan prekur objekte, mblidhen grup dhe nis biseda me ta. - far shikoni prreth? (barin, pemt, lulet, gjethet e rna, trungje t prera, gur, ujin e liqenit, tokn, rrugn etj.) - T gjitha kto gjra si ju duken kur i shikoni? (t bukura, t mira, na knaqin etj.) Por, nse ne do ti prekim, do ti kuptojm m mir. Uluni dhe prekni barin. - Si ju duket? I ashpr apo i but? - Si mund ta vizatojm barin? (je-je) Shkojm te pema. Prekni trungun e pems. - Si ju duket? (i ashpr) Pra, lkura e trungut t pems sht e ashpr. - Si mund ta vizatojm trungun e pems? (me vija t lakuara dhe t shkputura) - Si sht forma e trungut t pems? (e rrumbullakt ose n form cilindri, n fund sht m i gjer dhe ka rrnjt n tok, lart vjen duke u ngushtuar dhe ka deg e gjethe) Merrni nj nga gjethet q ka rn n tok. - Si ju duket siprfaqja e gjethes kur e prekni? (e lmuar, e valzuar) - A e kan t gjitha pemt gjethen njlloj? (jo, ndryshon forma dhe ngjyra, por ndonjher edhe siprfaqja (gjethja e kut)) 29
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Tani shkojm te trungu i prer i pems. Vendosni dorn mbi trungun e prer. - Si sht siprfaqja e tij? far dalloni aty? - A ndryshon ngjyra e siprfaqes nga lkura e trungut? Po siprfaqja? Provojm t vizatojm mbi trungun e prer. Nxnsit ndahen n grupe dhe ngjyrosin mbi trung, pr t provuar siprfaqen e ashpr. Ngjyrosja do t dal e vijuar, sepse siprfaqja sht e ashpr. N varsi t kohs mund t vazhdohet me objekte t tjera. Hapi III. Analiza Bhet prmbledhja e njohurive t tuara: - Emrtoni disa objekte me siprfaqe t ashpr:....................................... - Emrtoni disa objekte me siprfaqe t but: .......................................... - Emrtoni disa objekte me siprfaqe t lmuar:....................................... N prfundim nxnsit ulen dhe vizatojn barin, gjethet, pemt n nj et t bardh mbshtetur mbi dosje. Vizatimi t bhet vetm me laps. Vlersimi: Vlersohen aftsit perceptuese ndaj llojeve t siprfaqeve n natyr e kudo, si dhe vizatimi i tyre. Integrimi: Abetare. Prshkrimi i natyrs nga kontakti me t. Detyr: Ors tjetr t vizatimit sillni sende t ndryshme, si: monedha, stema, zbukurime me gdhendje, togza etj.
Msimi 14
Tema: Siprfaqja n procesin krijues

Baza materiale, procese, teknika Ngjyrosje mbi nj siprfaqe t ashpr N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj llojet e siprfaqeve. T prdor objekte t ndryshme pr identikimin e llojeve t siprfaqeve n vizatim. T tregoj llojet e siprfaqeve n punt e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: vizatime t ndryshme ku jan prdorur sende me siprfaqe t ndryshme. Mjete pune: Fletore pune, lapsa HB, lapsa me ngjyra, pastela, sende t ndryshme metali ose lkure q kan n siprfaqen e tyre nj shkrim ose gdhendje.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Rikujtohen llojet e siprfaqeve q nxnsit msuan nga shtitja n park, n Kopshtin 30
Libr msuesi Edukim figurativ 1 botanik: pasi prekt me dor objekte e sende t ndryshme,far msuat? - Si e kishte siprfaqen trungu i pems? (t ashpr) - Si e kishte siprfaqen gjethja e pems? (t lmuar) - Si e kishte siprfaqen bari? (t ashpr) - A pat ndonj objekt tjetr me siprfaqe t ashpr? (trungun e prer) Hapi II. Veprimtaria Nxnsve u sht dhn si detyr t sjellin sende, si: monedha t llojeve t ndryshme, stema, kapak shishesh me shkronja apo gdhendje, tokza, elsa, dryna, vazo, zbukurime me siprfaqe t gdhendura etj. Msuesi/ja u krkon ti vendosin sendet q kan sjell mbi bank dhe ti emrtojn ato. N baz t sendeve t sjella prcaktohen edhe veprimet e pyetjet: Merrni n dor nj monedh 50-lekshe. Prekni me gisht siprfaqen e saj. - far ndjeni? sht e ashpr apo e lmuar? Provoni t ngjyrosni mbi t: vendosni letrn e bardh mbi monedh, merrni n dor nj laps me ngjyra ose pastel, mbajeni n pozicionin gjysm t shtrir dhe lvizeni majtas-djathtas pr t ngjyrosur. Do t shikoni se mbi letr ka dal forma e monedhs suaj. Kshtu vazhdohet me t gjitha sendet e tjera, n llim duke i prekur dhe pastaj duke punuar mbi letr. Nxnsit mund t prdorin ngjyra t ndryshme pr modele t ndryshme. Ngjyrosja mbi kto siprfaqe del m n pah kur prdoren ngjyra t errta (t ftohta). Msuesi/ja sugjeron t vendosin letrn mbi mur dhe t ngjyrosin, duke br krahasimet e siprfaqeve. - far pamje jep ajo? - Po t ngjyrosim mbi tabeln e zez? (t lmuar) Msuesi/ja ndihmon nxnsit t prfundojn punimet e tyre. Hapi III. Analiza Nxnsit knaqen me punn e tyre, sepse vizatimet jan t ndryshme. Kshtu, nj monedh ka dal me ngjyr t kuqe, blu ose t gjelbr. Nga eksperimentet, provat q ata bn, dalin n konkluzionin se siprfaqet e ashpra ln gjurm n letr. Diskutohet me nxnsit rreth punimeve. Ata shprehin mendimet e tyre, por edhe vrejtje aty ku ka. Punt vendosen n dosjen e secilit nxns. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t punuarit dhe dallimin e siprfaqeve. Detyr: Ngjyrosni mbi siprfaqe t ndryshme (p.sh.: mbi copa tekstilesh, mbi shporta, mbi rrjeta teli t imta, mbi letr t zhubrosur etj.).
31
Msimi 15
Tema: Natyr e qet me fruta

Elemente dhe parime Piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj fruta t llojeve t ndryshme, duke i prshkruar nga forma, ngjyra. T vizatoj nj natyr t qet me fruta. T prziej ngjyrat pr ti dhn vllim forms tridimensionale (treprmasore) t objektit. Fletore pune, lapsa HB, lapsa me ngjyra, lapustila ose akuarele.
Materiale ilustruese: lloje frutash natyrore, pamje e vizatime me fruta (natyr e qet). Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Zhvillohet nj bised e shkurtr me nxnsit rreth llojeve t frutave dhe frutat q paraplqejn m shum. - Emrtoni disa lloje frutash. (molla, dardha, rrushi, banania, luleshtrydhja etj.) - far forme ka molla? Po dardha? - far ngjyre kan ato? - Cila frut ju plqen m shum? Pse? - far dini pr frutat? (jan t shijshme, kan vitamina, jan t ushqyeshme etj.) Hapi II. Veprimtaria Msuesi/ja vendos mbi tavolin disa fruta, si: moll, dardh, banane, rrush etj. Vendi duhet t jet i dukshm pr t gjith nxnsit. sht e domosdoshme q sfondi t jet i elt, n mnyr q t dallohet sa m mir forma, ngjyra e objekteve (frutave). Shpjegohet se natyr e qet do t thot objekte n qetsi. Udhzohen nxnsit t vizatojn fruta, duke i kujtuar t prdorin vijat q kan msuar. M pas, shpjegojm se frutat (si do objekt) kan vllim dhe form. N et ky vllim realizohet me an t ngjyrave, pr shembull: molla sht e kuqe, por duke errsuar pak ngjyrn aty ku bie hija (e kuqe + kafe) ose duke e zbehur atje ku bie drita (e kuqe e leht) do t krijohet vllim dhe forma tredimensionale e objektit (molls). Kshtu kshillohen nxnsit t veprojn edhe pr frutat e tjera. Prdorimi i llojit t ngjyrave (lapostila apo penela) lihet sipas dshirs s nxnsit. Hapi III. Analiza Organizohet Turi i galeris: punimet vendosen n kndin e klass dhe m pas diskutohet rreth tyre: 32
Libr msuesi Edukim figurativ 1 - far keni vizatuar? (nj natyr t qet me fruta) - far frutash keni vizatuar? - far ngjyrash keni prdor? Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatimin dhe ngjyrosjen e natyrs s qet me fruta. Integrimi: Abetare. Zhvillimi i t folurit, prshkrimi i frutave.
Msimi 16
Tema: Gjerdani
Elemente dhe parime Piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj gjerdanin e mamit me fjalt e tij. T vizatoj forma vezake dhe rrethore me ngjyra. T ruaj format dhe madhsit zbukurimeve t gjerdanit gjat vizatimit. T shpreh mendime pr punn e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: modele gjerdansh, foto, pamje bizhuterish (stolish). Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Zhvillojm nj bised me nxnsit pr stolit, si elemente zbukurimi q prdoren nga femrat. Shpjegohet fjala bizhuteri: sende zbukurimi, stoli. N dor mbajm nj gjerdan dhe ua tregojm nxnsve jo vetm duke e par, por edhe duke e prekur at. - A keni par ndonjher gjerdan? - Kush e prdor? (mami, motra, tezja, halla) - far forme ka? far ngjyre ka? - far ju bn prshtypje te gjerdani? (format, ngjyrat) Msuesi/ja shpjegon se format e gjerdanit mund t jen: rrethore, vezake, me knde etj. Fletore pune, lapsa, lapsa me ngjyra, lapustila, akuarele, penel.
Format rrumbullake llojn t vogla dhe vijn duke u zmadhuar deri n mes dhe shkojn prsri duke u zvogluar deri n fund. Tregohen n gjerdanin q kemi n dor. 33
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria U paraqesim nxnsve gjerdan t ndryshm, duke i ftuar ata ti prekin. Ndjesia me an t prekurit dhe t parit prcjell emocion te nxnsit, duke krijuar energji pr realizimin me saktsi t vizatimit. Nxnsit familjarizohen me formn, vllimin dhe ngjyrn e gjerdanve. Ndrkoh, msuesi/ja bn 2-3 vizatime n tabel, sipas formave t gjerdanit q u prmendn. Vendosen edhe fotot me modelet. Ushtrohen nxnsit t vizatojn gjerdanin. Nxnsi e zgjedh vet formn e elementeve t gjerdanit. Pasi e vizatojn me laps, e ngjyrosin sipas dshirs dhe me mjetet q disponojm. Hapi III. Analiza Punimet vendosen n murin e klass dhe t gjith diskutojn e japin mendimin e tyre rreth vizatimeve, ngjyrave dhe formave t gjerdanit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zgjedhjen e modelit t gjerdanit, vizatimin dhe ngjyrojen e tij.
Msimi 17
Tema: Peizazh nga natyra

Or e lir Piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj objekte nga natyra. T krijoj nj peizazh duke kombinuar elementet e natyrs me imagjinatn. T komentoj pikturn e tij dhe t shokve me fjal t thjeshta. Fletore pune, letr vizatimi, lapsa me ngjyra, lapostila ose akuarele.
Materiale ilustruese: pamje nga natyra, peizazhe t vizatuara. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja. S bashku me nxnsit rikujtojm njohurit e marra rreth peizazhit dhe elementeve t tij (perspektiva, vija e horizontit, prmasat dhe ngjyrat e objekteve). Peizazhi paraqet pamje nga natyra. - far dini t vizatoni ju nga natyra? (shtpi, mal, pem, diell, zog, fush... etj.) - far ju ka br prshtypje n natyr kur keni dal shtitje me prindrit ose kur keni qen n plazh pran detit? Kujtoni pak stint, si jan ato? 34
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria Paraqesim disa pamje nga natyra dhe vizatojm n tabel elemente t peizazhit (mund t jen: nj fush me lule, nj utur mbi lule, disa pem n sfond, qielli blu, dielli mbi male etj.) Nxnsit ushtrohen t punojn nj peizazh. Ata lihen t lir ti zgjedhin vet elementet e peizazhit q do t vizatojn. Msuesi/ja vetm sugjeron. Pas vizatimit nxnsit prdorin ngjyrat q dshirojn, duke rikujtuar ato q jan thn n temat e mparshme pr to. Kujtoni mbresat q ju kan ln shtitjet n park ose ditt e pushimeve n plazh. Hapi III. Analiza. Punimet vendosen n murin e klass dhe vrehen me kujdes nga t gjith nxnsit, t cilt do ti komentojn ato, duke u nxitur nga msuesi/ja. - Cilat jan elementet q ke prdorur n peizazhin tnd? - I ke par kto objekte n natyr apo i ke imagjinuar? - far ngjyrash ke prdorur n pikturn tnde? Nse e shikon t favorshme msuesi/ja mund t as pak edhe pr vijn e horizontit dhe ta komentoj, duke marr si shembull ndonj vizatim nga nxnsit. Punimet m t mira vendosen n ekspozitn e klass. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr fantazin e prdorur n peizazh, n ngjyra. Integrimi: Gjuh shqipe. Zhvillimi i t folurit. Prshkrimi i natyrs.
Msimi 18
Tema: Kartolin pr festn e nns

Tematika Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh materiale, forma e gura t ndryshme pr t krijuar nj kartolin. T krijoj me fantazi nj model kartoline pr nnn. T tregoj siguri n prdorimin e mjeteve t puns, pr t pasur sa m shum sukses n krijimtari. T shpreh mendime rreth puns s tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: kartolina t llojeve t ndryshme dhe punime nxnsish. Mjete pune: Fletore pune, letr e bardh vizatimi, letr me ngjyra, lapustila, ngjits, grshr etj. 35
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Zhvillimi i msimit Evokimi: Bised, stuhi mendimesh Msuesi/ja nxit nxnsit t asin rreth festave, mendimet e t cilve i shkruan n tabel: - Cili nga ju mund t prmend disa emra festash? mblsira - far marrim dhe far japim pr festa? vizita tort - Kur sht festa e nns? - far bni ju pr festn e nns? Festa drek e dhurata - A i shkruani kartolin nns pr ta uruar? shijshme e nns - Me far pamjesh e zgjidhni kartolinn? lule - Cili sht urimi q i bni nns? puthje Realizimi i kuptimit: Imagjinat e drejtuar Zhvillohet nj bised me nxnsit: Sot ju vet do t krijoni nj kartolin pr nnn. N llim kartolinn do ta prgatitim dhe pastaj do ta shkruajm. Paloseni kartonin n dy pjes t barabarta. Kujdes! Cepat duhet t puthiten mir. M pas diskutohet rreth plqimeve q kan nxnsit pr zbukurimet q do ti bhen kartolins. Pr ilustrim msuesi/ja merr nj rast, kur kartolinn do ta zbukurojm me lule, duke i orientuar nxnsit si bhet. N llim nxnsit zgjedhin ngjyrn e lules. Pastaj vizatojn me laps nj nga petalet e lules, (msuesi/ja vizaton nj ose disa forma n tabel). Duke iu prmbajtur vijs s vizatuar, letra pundore pritet me grshr. N baz t ktij modeli nxnsit presin t tjera (zakonisht edhe 4 petale t tjera), t cilat i ngjisin n kartonin e palosur. Pr mesin e lules pritet nj form e rrumbullakt me ngjyr tjetr duke e ngjitur n qendr. Pastaj, me lapostil t gjelbr vizatohet bishti i lules. Gjethet mund t priten nga letra e gjelbr dhe ngjiten n bishtin e lules. Pasi kemi mbaruar me ngjitjet mund t vazhdohet me zbukurime t tjera. Me lapustila mund t vizatohen gura (simbole) t ndryshme, si: yje t vegjl, pika, vija, zemra etj., t shprndara rreth e qark lules. Zbukurimet (pika, vija, lule t vogla, zemra etj.) mund t prdoren edhe n faqen e brendshme t kartolins, por pa e ngarkuar shum at. Pasi ka prfunduar zbukurimi i kartolins, n faqen e brendshme t saj shkruhet urimi: NN, GZUAR FESTN! Reektimi: Vzhgo dhe krahaso Kartolinat vendosen mbi tavolin t hapura. T gjith nxnsit vzhgojn kartolinat e njri-tjetrit dhe shprehin mendimet e tyre. Diskutohet rreth ngjyrave dhe estetiks s punimit, po ashtu edhe rreth urimeve dhe situats festive t dhnies s kartolins. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mjeteve dhe formimin e kartolins. Integrimi: Aftsim teknologjik. Prdorimi i letrs, grshrs, ngjitses etj. Detyr: Bni nj kartolin pr ditlindjen e babit. 36
Msimi 19
Tema: far dshiron t bhesh kur t rritesh?

Tematika E lir N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj profesionet dhe t prmend disa prej tyre. T przgjedh profesionin q i plqen m shum. T prshkruaj profesionin dhe mjetet e puns q prdoren. T vizatoj nj mjet t profesionit t zgjedhur.
Materiale ilustruese: mjete t ndryshme pune sipas profesioneve ose foto t ndryshme, vizatime. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Evokimi: Bised, stuhi mendimesh Njohim nxnsit me temn e msimit (profesionet) dhe i ftojn n nj bised rreth saj: Duhet t dim se do pun q kryhet ka nj emr. Ai quhet profesion. T gjith prindrit tuaj e kan nj profesion. - profesion ka babi yt? Po mami? Edhe ju kur t rriteni do t keni nj profesion. - A dshironi t keni t njjtin profesion si prindrit tuaj? (po, jo) - far dshironi t bheni kur t rriteni? Plotsojm skemn n tabel, duke shkruar mendimet e nxnsve.
mjek futbollist msues
Fletore pune, letr vizatimi, laps HB, ngjyra, lapostila, pastela, ngjyra druri, akuarele etj.
Profesione
aviator
etj. kuzhinier
polic
Pasi jan zgjedhur profesionet, krkohet prshkrimi i veshjeve dhe mjeteve q prdoren pr t punuar, duke br dhe dallimin midis tyre. Realizimi i kuptimit: Imagjinat e drejtuar Nxnsit do t prqendrohen te profesioni i zgjedhur. I orientojm ata q me vizatim tparaqitin kuptimin e nj profesioni q iu plqen. Marrim rastin e nxnsit q ka zgjedhur profesionin e mjekut. Ai mund t vizatoj nj njeri t veshur me prparse t bardh me stetoskopin e varur n qaf (ose duke vizituar nj fmij). 37
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Ata q kan dshirn t bhen: msues, balerin, kuzhinier, aktor etj., q t japin prshtypjen e profesionit, do t vizatojn veten t veshur me veshjet q njihen si t profesionit prkats, po ashtu edhe mjetet e puns apo mjedisin e puns. Nxnsit lihen t lir t zgjedhin profesionin q dshirojn. Ngjyrat prdoren sipas dshirs. Reektimi: Vzhgo dhe krahaso. Loj Vendosen punimet n tabel dhe nxnsit vrejn me kujdes punimet e secilit, duke shprehur mendimet. N vazhdim organizohet nj loj: ngrihet nj nxns para klass dhe bn imitime me lvizje t nj profesioni dhe shokt duhet ta gjejn. Ai q e gjen i pari ton lojn. Kshtu mund t vazhdohet me t gjith nxnsit, gjithnj n varsi t kohs. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zgjedhjet e profesioneve dhe paraqitja e tyre n vizatim. Integrimi: Gjuh shqipe. Prshkrimi i profesionit. Detyr: Bj nj vizatim pr t treguar nj profesion.
Msimi 20
Tema: Analiza e punimeve

Analiz, vlersim, interpretim Bised N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T paraqes punimin e tij prpara klass, duke treguar me fjal t thjeshta teknikn, proceset dhe mjetet q ka prdorur. T shpjegoj punn e tij e t shokut si jan prdorur elementet e artit (forma, ngjyra). T krahasoj punimin e tij me t shokut.
Materiale ilustruese: piktura t nj artisti, t nxnsve m t rritur. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Kujtojm se n orn e par nxnsit jan porositur q t bjn nga nj punim artistik sipas dshirs n teknikn e dshiruar, si: piktur (portret, peizazh ose natyr t qet), vizatim (me pastel, akuarel, lapostila), modelim me plastelin, kolazh etj. 38 Fletore pune, piktura t vet nxnsve t teknikave t ndryshme.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 N kt mnyr ora llon duke vzhguar punimet e nxnsve, t cilt i grupojn ato sipas tekniks s punimit: grupi i pikturave, i skulpturave, i kolazheve etj. Hapi II. Diskutim - analiz Prgzohen nxnsit pr punimet e tyre, ndahen n grupe dhe nisin diskutimet rreth llojit t punimeve. Grupi i pikturs vendos punimet para klass n mnyr t dukshme. do nxns i grupit bn paraqitjen e puns s vet. Flet pr emrtimin e pikturs, teknikn q ka prdorur, mjetet me t cilat ka punuar. Ai et edhe pse i plqen puna e tij. Tregon edhe plqimet e tij pr ngjyrat dhe teknikn e puns, pr motivin nga i cili sht frymzuar, nga imagjinata ose jeta e prditshme. Kshtu do t veprohet pr t gjitha grupet, duke prezantuar punimet dhe duke folur rreth tyre. Nxnsit do t bjn krahasimin e punve t tyre me t shokve dhe vlersimin e punimeve m t mira. Zgjidhen 2 ose 3 punimet m t bukura, t cilat do t vendosen n ekspozitn e shkolls. Hapi III. Loja-problem Punimet e nxnsve jan vendosur prpara klass, ndrsa nxnsit jan t ulur n bankat e tyre. U drejtohemi nxnsve: - Pr t par se sa t vmendshm ishit dhe sa mir i vzhguat punimet e shokve, do t bjm lojn - problem. Jepen detaje t nj punimi dhe krkohet t gjendet autori (emri i nxnsit) dhe punimi t cilit i prkasin ato detaje. - P.sh.: sht peizazh, shikohet deti, qielli, dielli, adra, por mungojn njerzit. Nxnsit shikojn me vmendje punimet, sepse aty mund t ket disa peizazhe plazhi. Pasi gjendet punimi dhe autori, nxnsi del prpara klass dhe tregon punn. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr larmin e teknikave t prdorura n punimet e tyre dhe pr mnyrn e t analizuarit t nj punimi. Integrimi: Abetare. Zhvillimi i t folurit gjat prshkrimit t puns, pasurimi i fjalorit shprehs nga arti gurativ (ngjyra, teknika, peizazhe).
39
Msimi 21
Tema: Objektet e mia t preferuara

Tematika Piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh objekte t paraplqyera nga veprimtaria e jets s tij, si: familja, msimi, festat, loja etj. T prdor materiale t ndryshme pr t br nj krijim pr objektin e tij t paraplqyer. T prshkruaj punimin e tij dhe t shokve me fjal t thjeshta.
Materiale ilustruese: sende t ndryshme t preferuara (koleksion pullash, gurn e amurit kombtar etj.). Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxnsit vendosin sendet e tyre mbi bank. Bhet vzhgimi i objekteve dhe u krkohet nxnsve q t bjn emrtimin e tyre, ku dhe prse prdoren, pse u plqejn dhe i veojn nga sendet e tjera etj. Pastaj biseda prqendrohet te jeta e prditshme. - Cilin objekt loj plqeni m tepr? (topi, litari, kukulla, makina etj.) - Kur ju jeni n msim, cilin objekt plqeni? (stilolapsin, librin etj.) - Cilat objekte ju trheqin kur jeni n festa? (torta, shekzjarrt, veshjet etj.) - Cili objekt na bn t dallohemi se jemi shqiptar? (amuri shqiptar) N kt rast mund t mund t tregohet edhe nj koleksion pullash ose kartolinash dhe tu shpjegohet se sht nj koleksion (grumbullim dhe sistemim i gjrave t plqyera t nj lloji q kan lidhje mes tyre). Hapi II. Veprimtaria Ju, nxns, na treguat shum gjra q i keni pr zemr, me t cilat luani, argtoheni dhe ndieni knaqsi. Ndaj ju mund t zgjidhni objektin q ju plqeni dhe vizatojeni at. Mund t prdorni mjete e materiale t ndryshme, si: lapsa, ngjyra, plastelin, letr, grshr etj. Nxnsit prmendin disa prej sendeve t plqyera, p.sh., vajzat zakonisht plqejn kukullat. (Era thot se ka nj shami t bukur t qndisur n t katr cepat, q ia ka dhuruar gjyshja etj.), ndrsa djemt plqejn prve lodrave edhe sende, si: elsa, kaavida, topin, pazllat etj. Lihen nxnsit t lir t punojn me motivin dhe teknikn q kan zgjedhur. Fletore pune, lapsa, ngjyra, lapostila, pastel, letr vizatimi.
40
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Analiz - Diskutim Pasi mbarojn, nxnsit lihen t lir t vzhgojn punimet dhe tì tregojn njritjetrit pr objektet e dashura. Pyeten nxnsit pr materialet e prdorura, emrtimin e objektit dhe pse i plqen, far ka t veant ai etj. Punimet vendosen n dosjen e secilit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr shfrytzimin e materialeve t ndryshme pr t realizuar objektin e paraplqyer dhe pr prezantimin e punimit me an t t folurit. Integrimi: Abetare: Zhvillimi i t folurit, prshkrimi i objekteve, pasurimi i fjalorit.
Msimi 22 Tema: Zbukurimet n arkitekturn e qytetit / fshatit tim

Linja: Teknika: Objektivat: Histori dhe kultur Bised, vzhgim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj format e artit shqiptar n vende e mjedise t ndryshme. T dalloj ann artistike t arkitekturs e t mjedisit rrethues. T shpreh me fjal t thjeshta mendimin e tij pr zbukurimet n arkitekturn e qytetit / fshatit ku banon.
Materiale ilustruese: Ilustrime nga vepra t ndryshme arti, pamje e foto nga qyteti. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Msuesi/ja zhvillon nj bised t hapur me nxnsit, duke i br sa m pjesmarrs n bised. T dashur nxns, juve t gjithve ju ka rastisur q t shikoni mjediset e qytetit kur keni dal shtitje me prindrit. - A ju duket i bukur qyteti juaj? Pse? - Cilat mjedise ju plqejn m shum? - Cilat ndrtesa ju bjn prshtypje nga mnyra e ndrtimit t tyre? Pse? - A jan t gjitha ndrtesat njsoj? - A ju kan br prshtypje disa nga ndrtesat e qendrs s qytetit jan m t zbukuruara se t tjerat? E dini pr se shrbejn ato? - A i dalloni shkollat nga ndrtesat e banimit? Nga se? Hapi II. Diskutime Shpjegojm se arkitektura ka t bj me ndrtimin, vendosjen dhe zbukurimin e ndrtesave apo t veprave t tjera. Msuesi/ja vendos n tabel pamjet dhe fotot nga mjedise t ndryshme nga krahina ku 41 Fletore pune.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 ata jetojn, duke ndihmuar kshtu nxnsit t sjellin ndrmend mjediset e qytetit / fshatit t tyre. N llim bisedohet rreth pamjeve t shtpive t vjetra t qytetit / fshatit. Aty vrehet forma e ndrtesave njkatshe ose dykatshe, me ati dhe me mur rrethues e porta t mdha. M pas tregohen pamje nga ndrtesat e reja. Pallatet e larta dhe t bukura t lyera me ngjyra. E veanta qndron n arkitekturn e ndrtimit n forma t ndryshme, gjithashtu dhe te ballkonet e zbukuruara, t cilat i japin bukuri t veant pallatit. Hapi III. Mendime - krahasime N saj t pamjeve q u shfaqn dhe prvojs s tyre, nxnsit nxiten q t japin mendimin pr arkitekturn e qytetit t tyre. - Cila pjes e qytetit/fshtatit tuaj ju plqen m shum? (qendra, lagja ku banon) Nxiten nxnsit t tregojn pr pallate t larta, pr shkolla e institucione t tjera me rndsi: spitale, dyqane, stadiume. Nxnsit tregojn edhe pr lagjen a rrugn e tyre. - Si quhet lagja jote? Ku banon ti? - far forme ka banesa ku jeton ti? Pse t plqen? - far e bn at t veant nga banesat e tjera? (forma, ngjyrat, vendi ku sht ndrtuar) Nxnsit shprehin mendimet me nj gjuh t thjesht. Vlersimi: Vlersohen aftsit pr t dalluar zbukurimet n arkitekturn e qytetit. Integrimi: Abetare. Aftsit pr t shprehur lirshm, zhvillimi t folurit. Edukat qytetare. Qyteti im.
Msimi 23
Tema: Vizit n qendr t qytetit

Histori e kultur Eskursion N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj disa ndrtesa n qendrn e qytetit / fshatit. T dalloj ann artistike t formave t jashtme t ndrtesave. T prshkruaj duke i krahasuar ndrtesat e vjetra me t rejat.
Materiale ilustruese: Vzhgimi i formave t jashtme t ndrtesave t vjetra e t reja. Zhvillimi i msimit Hapi I. Njohja Njohim nxnsit me prmbajtjen e ekskursionit dhe rrugn q do t prshkojm: Sot do t bjm nj vizit n qendrn e qytetit ton. - E dini ku ndodhet qendra e qytetit? - Cili prej jush banon aty afr? 42
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Do t vzhgojm formn e jashtme t disa ndrtesave q ndodhen n qendr t qytetit. Porositen nxnsit q rrugs t ecin t kapur prdore, dy e nga dy, t sillen mir, t mos pengojn kalimtart e tjer e t mos i largohen njri-tjetrit. Hapi II. Bised N orn e mparshme msuesi/ja ju tregoi disa pamje nga qyteti/fshati dhe sot ju po i shikoni ato vet. Gjat rrugs pam ndrtesa t vjetra dhe t reja, ndrsa tani jemi n qendr t qytetit. (N rastin kur eskursioni bhet n qendr t Tirans: Prball jush ndodhet Pallati i Kulturs. Ktu shfaqen koncerte t ndryshme artistike. Djathtas sht Sahati dhe Xhamia. Afrohuni dhe shikoni me kujdes zbukurimet e mureve t jashtme t tyre. M tej shikoni ndrtesat e ministrive dhe t Bashkis s Tirans. Ato kan nj form t veant t mureve, dritareve e dyerve. Tani do t shikojm Muzeun Historik Kombtar. Ai duket gjigant dhe brenda tij ka sende dhe objekte t ndryshme, q asin pr historin e lasht t popullit ton. N qendr t qytetit ju shikoni dhe Monumentin e Heroit Kombtar, Sknderbeut. Pran ndodhet Banka e Shqipris, aty ku shqiptart mbajn kursimet e tyre. Nxnsit ecin drejt ndrtess s Universitetit t Tirans. Vrejn me kujdes formn e tij, muret, dritaret, dyert, shkallt e mdha etj.) Hapi III. Diskutim Pas vzhgimit nga afr t objekteve arkitekturore t qendrs s qytetit, nxnsit asin, duke i emrtuar ato. - Cila ndrtes ju duk m e bukur ose m e veant? Pse? - pamje kishin shtpit e vjetra n krahasim me t rejat? - Cila nga kto t dyja ka m shum pun artistike n format e saj? - far t veantash kan ndrtesat e ministrive nga ndrtesat e tjera? (forma, ngjyra, madhsia, dekorimet e mureve) - I vut re muret e Xhamis? Si ishin lyer ato? Po te Sahati, far ju bri m shum prshtypje? Krahasoni atit e ktyre dy objekteve. Biseda mund t vazhdoj edhe pr shum gjra t tjera, varet nga koha. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vzhgimin dhe prshkrimin e objekteve t qytetit, dallimin e ndrtesave, emrtimin e tyre. Integrimi: Abetare. Zhvillimi i t folurit, pasurimi i fjalorit. Edukat qytetare. Qyteti im, lagja ime, sjellje qytetare. Shnim: Ktu jepet nj shembull, por ora e msimit do zhvillohet mbi bazn e banimit t nxnsve. Pr kt msuesi/ja i del pr detyr q ti njoh m par nxnsit me arkitekturn e vendit ku jeton dhe m pas t sjell shembuj nga qytete t mdha, duke br krahasime (kt mund ta realizoj nprmjet gurave t Fletores s puns ose fotove apo kartolinave q tregojn objekte t rndsishme arkitekturore t disa prej qyteteve tona m me tradit, duke br kshtu edhe krahasimet pr t treguar veorit arkitekturore t ktyre qyteteve (p.sh. Shkodr, Berat, Gjirokastr, Kor etj.). Kur asim pr arkitekturn e ndrtesave n fshat duhet t kemi parasysh pamjen e ndrtesave t vjetra dhe t reja. Karakteristik e ndrtesave t vjetra sht ndrtimi me gur, jan t ulta (por mund t jen edhe t larta n disa zona), me mur t trash, me ati me rrasa guri (n Veri). Shtpit e reja (njkatshe ose dykatshe) zakonisht ndr43
Libr msuesi Edukim figurativ 1 tohen me tulla, ati me tjegulla me forma t ndryshme. Modelet e shtpive me ballkone, me shkall t mbuluara nga jasht, porta me avlli etj. Edhe n qytete ka ndrtesa t reja dhe t vjetra. Ndrtesat e vjetra jan t ulta, t ndrtuara me gur ose tulla, t suvatuara. Spikatin modelet e ndrtesave me ardak etj. Ndrsa shtpit e reja jan pallate shumkatshe me modele dhe arkitektur t shumllojshme. Si n qytet, dhe n fshat, arkitektura e ndrtesave q jan institucione pune (zyra, ministri, pallate kulture, shkolla, kopshte etj.) ndryshon nga shtpit e banimit. Ato zakonisht jan m t larta e m t zbukuruara se shtpit. Kan dyer t gdhendura, dritare me harqe, mund t jen t skalitura me forma t ndryshme (dekorative) t punuara me dru, mure t zbukuruara me detaje t ndryshme. do element sht i zbukuruar, duke prbr kshtu nj trsi arkitekturore. Kto elemente jan t ndryshme n krahina t ndryshme, por q tregojn se jan ndrtuar nga duar mjeshtrore e q jan perfeksionuar ndr vite. Ato jan pjes e tradits dhe kulturs shqiptare.
Msimi 24
Tema: Lojrat popullore - Abdurahim Buza

Analiz, vlersim, interpretim Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjalt e tij tablon Lojrat popullore. T prcaktoj teknikn, format, ngjyrat, mjetet me t cilat sht realizuar piktura. T vizatoj objekte q japin formn e lvizjes n prmasa t zmadhuara.
Materiale ilustruese: piktura prkatse n prmasa t zmadhuara. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Zhvillohet nj bised pr t njohur nxnsit me temn e msimit. - ju kujton fjala profesion? - Emrtoni disa profesione. - Cili prej jush ka dshir t bhet piktor kur t rritet? - far pune bn piktori? - Cilat jan mjetet me t cilat punon piktori? - Ku punon piktori? (n studio) - A keni piktura n shtpi? Cili piktor i ka br? Sot do t asim rreth tablos me titull Lojrat popullore t piktorit shqiptar Abdurrahim Buza. 44 Fletore pune, lapsa, lapostila, letr vizatimi.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Diskutime - Analiza Tregojm (n prmasa t zmadhuara) tablon Lojrat popullore, t ciln e kemi vendosur n tabel prpara nxnsve. Pa br asnj shpjegim pyesim nxnsit: - far shikoni? U krkojm t prqendrojn vmendjen te tabloja dhe t asin ashtu si e ndiejn. Ata mund t shprehen: Ne shikojm disa njerz t veshur me kostume popullore, duke ushtruar lojra t ndryshme popullore. Kta njerz jan burra, gra dhe fmij. Vreni me kujdes. - A dini ju t luani ndonjrn prej lojrave q shikoni n tablo? (Po, Jo) - A mund t emrtojm disa prej lojrave? - far ngjyrash ka prdorur piktori pr t pikturuar kostumet popullore t burrave. Po t grave? - N ciln pjes t kostumit t burrave ka prdorur ngjyrn e kuqe? (vetm te brezi) - Po te kostumi i vajzave? (te shamia, te jeleku dhe prparset) Shikoni me kujdes. - far kan veshur n kmb valltart? far forme kan kpuct dhe si quhen? - Ku i shikoni ngjyrat e ngrohta? Po ngjyrat e ftohta? - far ngjyre ka sfondi? (e gjelbr e errt) - far ngjyre quhet ajo? (e ftoht) - far teknike ka prdorur piktori? far ngjyrash? - far mjetesh? (piktur, ngjyra vaji, penela) Pas prgjigjeve t nxnsve (t cilt msuesi/ja i ndihmon pr detajet e veshjeve kur nuk i njohin), msuesi/ja bn prmbledhjen e mendimeve: N tablo paraqiten gura njerzish n lvizje. Aty prfshihen modelet e lojrave popullore t t gjitha krahinave t Shqipris, gj q piktori e shpreh edhe n llojet e kostumeve. Flitet pastaj edhe pr ngjyrat, format, teknikat, proceset, t cilat u prmendn edhe m lart. Hapi III. Intepretim - A keni dshir t imitoni piktorin? Ather zgjidhni njrn prej gurave t tablos dhe vizatojeni at ose fardolloj gure tjetr q jep kuptimin e lvizjes. - Cilat jan objektet q lvizin? (njeriu, makina, kafsht, insektet, zogu, biikleta etj.) Nxnsit lihen t lir t bj nj vizatim skic shum t thjesht. M fund t ors diskutohet rreth skicave t nxnsve, ku secili tregon punn e tij. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t folurit rreth tablos dhe pr paraqitjen e lvizjes me vizatim. Integrimi: Abetare. Zhvillimi i t folurit me fjalor t thjesht artistik. 45
Msimi 25
Tema: Familja ime - prmasat

Elemente dhe parime Piktur ose skulptur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj pjestart e familjes, duke prdorur konceptet: i madh, i vogl, m i gjat se, m i shkurtr se etj. T paraqes me vizatim ose modelim familjen e tij. T shpreh mendime pr punn e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje e foto t pjestarve t familjes, gura njerzish lodr. Mjete pune: a) Fletore pune, et vizatimi, laps HB, gom, ngjyra etj. b) plastelin, spatul, vizore, karton etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Bhet kontrolli i mjeteve t puns, pr t cilat nxnsit jan poorsitur orn e kaluar. Secili ka sjell mjetet e tij t preferuara pr realizimin e tems. Duke marr pr baz dshirn e nxnsve pr teknikn q do t prdoren, grupohen nxnsit n dy grupe: - grupi i par, do t punoj me ngjyra n et vizatimi, - grupi i dyt, do t modeloj me plastelin. Biseda zhvillohet e prbashkt. - Cilt jan pjestart e familjes sate? (un, babi, mami, motra, vllai) Prshkruhen t gjith pjestart e familjes nga nxnsi. - Cili sht m i gjat ju apo motra (vllai)? - Po m i (e) shndosh? (Prdoren fjalt m i gjat, m i shkurtr, m i shndosh, m i dobt etj.) - A luani ju s bashku? A dilni shtitje me prindrit? - far ju plqen t bni kur jeni t gjith bashk? Hapi II. Veprimtaria Msuesi/ja udhzon secilin grup pr punn q do t kryej. Grupi i par, q do t prdor teknikn e pikturs, duhet t ket parasysh se gura n llim duhet t vizatohet. Jepen disa udhzime n tabel pr t vizatuar trupin e njeriut, bhet vizatimi n tabel, pastaj ngjyroset sipas dshirs. Grupi i dyt do t punoj n skulptur. Me an t plastelins ata do t modelojn trupin e njeriut (pjestart e familjes). Mund t llohet nga koka. far forme ka ajo? Pastaj modelohet trupi dhe, m pas gjymtyrt. Me majn e lapsit do t modelohen tiparet e fytyrs etj. Figurat e modeluara vendosen mbi nj et kartoni. Nxnsi i vendos gurat ashtu si do, duke paraqitur nj moment t veant t jets n familje, si: n shtitje, n nj fest, n piknik, n udhtim, n plazh etj. 46
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Analiza Punimet e nxnsve t grupit t skulpturs vendosen mbi tavolin, ndrsa pikturat n tabel. Nxnsit nxiten q t asin rreth punimeve t tyre dhe t shokve. - far ke vizatuar ti? (veten, mamin, baban, vllan, motrn) - far ke modeluar ti? (pjestart e familjes sime) - A keni paraqitur ndonj moment kur keni qen t gjith bashk? - Cili sht ai ast? (ditlindja ime). - N ciln teknik ke punuar? (m plqen plastelina) Po ti? (m plqejn ngjyrat) Vlersohen punimet e nxnsve. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr aftsin e shprehjes s ndjenjave pr familjen dhe mnyra e punimit t prmasave. Integrimi: Abetare. Zhvillimi i t folurit, aftsit komunikuese. Edukat shoqrore. Un dhe familja ime.
Msimi 26
Tema: Maska (ora I)

Histori dhe kultur Kolazh, piktur, vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj fest me maska ose nj prrall duke par foto e pamje t ndryshme. T przgjedh maskn e personazhit q do t imitoj. . T prdor letrn pr t krijuar formn artistike t masks.
Materiale ilustruese: pamje e foto t festave me maska, pamje me personazhe prrallash. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Zhvillojm nj bised rreth tems. Ndrkoh n tabel kemi vendosur disa pamje nga festat me maska. - far shikoni n kto pamje? - Ku i keni par kto gura? Cila sht veshja e tyre? - N cilin qytet t vendit ton zhvillohet Festa e karnavaleve? - far vendosin njerzit n fytyr? Si bhen maskat? Pse prdoret maska? - A dshironi dhe ju t bni nj mask? Maskat prdoren edhe n Teatrin e Kukullave. Aktort maskohen si kafsht. Zgjidhni modelin tuaj. Vendosni mbi bank mjetet e puns. 47 Fletore pune, letr, lapsa, penela, karton me ngjyr, maska ilustruese, tekstile, vinovil, grshr etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Secili nga nxnsit prcakton sipas dshirs maskn e tij (luan, lepurush, shtrig etj.). Msuesi/ja udhzon hap pas hapi krijimin e masks. Pr shembull, pr t br maskn e lepurushit do t veprojm n kt mnyr: Vendosim letrn ose kartonin e bardh mbi bank. Me laps t zi vizatojm fytyrn e lepurushit. Forma e koks pak vezake, 2 vesh t gjat, hund t vogl, sy t rrumbullakt dhe goj t hapur me dy dhmb t mdhenj e t strgjat dhe mustaqet. Pas skicimit, do t prdorim grshrt pr t prer formn, duke ndjekur pjest e vijzuara. Msuesi/ja i ndihmon nxnsit n prerjet e pjesve t vshtira, si: syt, goja, hunda. U jepet form pjesve ansore t masks, bjm ngjyrosjen e masks me ngjyrat q kemi menduar (lapostila, pastel apo akuarele). Pasi bhet ngjyrosja kartoni lihet t thahet. Hapi III. Vzhgohen punimet, diskutohet dhe shfaqen mendime rreth tyre pr t br ndonj korrigjim t vizatimit, t prerjes dhe ngjyrosjes. Tregohen si shembull punt m t mira. Punt vendosen n dosjen e secilit.
Msimi 27
Tema: Maska (ora II)

Histori dhe kultur Kolazh, piktur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T punoj n mnyr artistike nj mask. T prdor letr ose tekstile t ndryshme pr zbukurimin e masks. T imitoj nj personazh karnavalesh. T shpreh mendime dhe vlersim pr punn e vet dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje ku demonstrohen maskat. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendoset mbi bank maska e prgatitur orn e mparshme. Vrehen me kujdes dhe rregullohet ndonj gabim. Bisedohet me nxnsit rreth gurs n mask. Figura nuk sht prfunduar, sot do t punoni me tekstile e sende t ndryshme pr ti dhn pamjen e duhur: - A ka mustaqe lepurushi? Ku? far mund t prdorim pr to? (je) Kalohet te forma e syve, e gojs, e veshve etj., duke mirpritur sugjerimet e nxnsve. 48 Fletore pune, vinovil, grshr, tekstile, sende t ndryshme.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria Priten me grshr disa je t zeza n gjatsi t barabart pr t br mustaqet e lepurushit, duke i ngjitur ato n t dyja ant e hunds. Pastaj, pritet forma vezake e syve. Po kshtu, vazhdohet me gojn, hundn, dhmbt etj. Prdoren ngjyrat pr t kuzuar formn e syve, t hunds dhe gojs s hapur. Te vesht ngjiten disa je t bardha nga brenda, te mjekra. N fund vendoset llastiku pr t mbajtur t puthitur maskn n kok. Hapi III. Analiza Nxnsit vendosin maskat e bra vet n fytyrn e tyre dhe bjn festn me maska n klas. Imitohen personazhet e prrallave. Zgjiedhen disa nxns (3-4) n juri t cilt vlersojn maskat dhe japin mime pr maskat q jan punuar m bukur. Nxnsit shpjegojn se si i punuan ata maskat, far materialesh prdorn, pse u plqen maska e tyre. Vlersim: Vlersohen pr punimin e masks dhe prdorimin e materialeve t ndryshme. Integrimi: Abetare: Imitimi i kafshve.
Msimi 28
Tema: Krijimi i stampave t thjeshta

Baza materiale, procese, teknika Stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor mjete t ndryshme pr t br nj stamp t thjesht. T krijoj nj stamp me plastelin. Fletore pune, plastelin, patate, kunja druri, thik ose pirun plastik, lapsa, ngjyra t ndryshme.
Materiale ilustruese: mjete t ndryshme stampimi, modele t bra me stamp. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Msuesi/ja prezanton temn e msimit. Vendosen mjetet e puns mbi bank dhe msuesi/ja bn nj koment t vogl pr t gjitha mjetet dhe prdorimin e tyre. U tregohen nxnsve mjetet e stampimit: patate, plastelin t prgatitur dhe modele gurash me stampim. Pyeten nxnsit: - A keni dshir edhe ju t bni nj stamp?
49
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria Sot do t msojm se si bhet nj stamp e thjesht me plastelin dhe me patate. Zgjidhni gurat q dshironi, pr shembull mund t bjm stampn e amurit (amur festash me form katrore dhe trekndore). T gjith e dim formn e amurit dhe pjest e tij prbrse bishti dhe forma katrore ose trekndore. Veprojm s bashku. - Merrni plastelinn dhe i jepini formn e kubit. - Mbi njrn faqe vizatoni me kunja druri ose me majn e lapsit formn e amurit. - Pastaj, me an t thiks ose pirunit, hiqni pjest e teprta t sfondit, por pa e prekur amurin. Pasi sigurohemi q punn e kemi kryer mir, prdorim tempera ose akuarele (i hedhim n nj en) dhe e ngjyejm n to stampn. Me t stampojm n letr. Nxnsi lihet i lir q t krijoj modele sipas dshirs. Kshtu mund t veprojm edhe me stampn me pataten. Ajo pritet n dy pjes vizatohet gura dhe gdhendet me thik, duke ln vetm gurn. Nxnsi sht i lir t zgjedh vet formn e stamps q do t bj me pataten, e cila mund t jet: zemr, lule, gjethe, utur, diell, yll, hn etj. Hapi III. Interpretimi Me an t stampave t krijuara nxnsi punon i pavarur pr t krijuar nj pun artistike me stampa. P.sh.: Mikeli, me an t amurve me ngjyra t ndryshme krijoi nj stadium ku luhen lojra sportive. Xhesi, me an t stampave t lules dhe uturs bri nj lulishte t vogl me shum lule dhe utura. Ana bri nj nat me hn dhe yje. Tedi bri peshqit n det. Ledia bri vjeshtn me gjethet q bien. Pra, duke prdorur stampn me ngjyra t ndryshme mund t realizohet nj krijim artistik. Secili et pr mnyrn e krijimit me stamp. Prgzohen nxnsit pr punn e kryer. Vlersimi: Vlersohen aftsit e nxnsve pr t krijuar mjete stampimi dhe pr realizimin e guracioneve t ndryshme me stamp. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve: plastelin, letr, kunja; aftsia pr t krijuar me to.
50
Msimi 29
Tema: Nata me yje Vinsent van Gog

Baza materiale, procese, teknika Bised e ilustruar (kontrasti n piktur) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjal t thjeshta nj vepr arti. T analizoj nj piktur duke prmendur teknikn, formn, ngjyrat, kontrastin, hapsirn etj. T imitoj piktorin pr t br nj krijim me ngjyra e stampa, ku kontrasti t jet i dukshm. Vepra prkatse ose dika tjetr ku paraqitet kontrasti. Punime t nxnsve m t rritur ose pamje e foto.
Materiale ilustruese:
Mjete pune: Zhvillimi i msimit
Fletore pune, akuarel, penel, lapustila, stampa.
Hapi I. Bised Njihen nxnsit me temn e msimit dhe veprn e piktorit rreth s cils do t bisedohet. (N Fletoren e puns nxnsit vrejn me kujdes pikturn Nata me hn e Van Gogut.) Lihen nxnsit t vzhgojn n heshtje pikturn dhe t shprehin mendimet e tyre. Pr ti kujtuar pyesim: - far dallojm n nj vepr arti? (teknikn, vijat, format, ngjyrat e ftohta e t ngrohta, kontrastin, hapsirn etj.) Hapi II. Analiz e veprs Vepra vendoset prball nxnsve n format t zmadhuar (kopje me kompjuter, me ngjyra). Kjo q paraqitet n gur sht Nata me yje e piktorit Vinsent Van Gog. - Kur e shikoni kt piktur, far ju bn m shum prshtypje? (hna, yjet, ngjyra blu, ngjyra e verdh etj.) - far tregon ngjyra blu? (qiellin) - Ku sht prdorur ngjyra e verdh? (te yjet, hna, dritat e shtpis etj.) - far objektesh t tjera shikoni n piktur? (malet, pemt, ndrtesa me forma t ndryshme etj.) - far teknike ka prdorur piktori? (piktur) - A ka prdorur vija piktori? (po) - Emrtoni disa lloje vijash q shikoni aty. (rrethore, harkore, e lakuar...) - Cilat jan ngjyrat e ftohta q ka prdorur piktori n tablo? Po ngjyrat e ngrohta? - far ju plqen m shum te kjo vepr? Msuesi/ja bn prmbledhjen e mendimeve t nxnsve pr veprn, duke i saktsuar ato e duke theksuar kontrastin e ngjyrave (blu me t verdh). 51
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi III. Interpretim - A keni dshir t imitoni piktorin? (po) - far do t ngjyrosim me ngjyrn blu? (qielli) - Po me ngjyr t verdh ose t bardh? (yjet, hnn) Ngjyrosim me ngjyrn blu etn e vizatimit dhe e lm t thahet. Me laps (ose me stamp) vizatojm yjet dhe hnn n etn e pundores me ngjyr t verdh. Pastaj i presim me grshr dhe i ngjisim n qiellin blu t errt, t cilin e ngjyrosm pak m par. Me an t pikave me lapostila mund t krijojm dritn q shprndahet rreth yjeve dhe hns. Lihen nxnsit t lir q t prdorin mjete e forma t ndryshme. M pas nxnsit diskutojn rreth punimeve. Krkohet q t shprehet me fjalor arti si: kontrasti n krijimin tim ka dal m i theksuar. Vlersimi: Vlersohen aftsit shprehse me gjuhn e artit dhe shkathtsia dhe dshira pr t realizuar nj krijim duke pasur si motiv shembullin e piktorve t mdhenj. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i letrs, stamps, grshrs.
Msimi 30
Tema: Kafsht
Lidhjet ndrlndore Grak N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj kafsh q njeh. T vizatoj gurn e nj kafshe me teknikn e graks. T krahasoj pr vizatimin e tij dhe t shokve duke dhn plqimin e tij.
Materiale ilustruese: pamje, gura kafshsh, lodra, modele t punuara me grak. Mjete pune: Fletore pune, laps HB.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Msuesi/ja fton nxnsit n nj bised t kndshme rreth kafshve. - far dini pr kafsht? - Ku jetojn kafsht e buta? - Ku jetojn kafsht e egra? - Pse quhen kshtu? 52
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Shkruhen n tabel disa emra kafshsh q thuhen nga nxnsit: ujku, dhelpra, ariu, ketri, lopa, qengji etj. - Prmendni emrat e disa kafshve q jan personazhe prrallash. - A keni dshir t vizatoni kafshn q plqeni m shum? Pr t vizatuar nj kafsh sot do t prdorim teknikn e graks, q do t thot t punosh vetm me laps, pra; bardhezi. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit t zgjedhin kafshn q u plqen. Pasi prshkruhet kafsha nga ana zike, duke theksuar t veantat q e dallojn at nga t tjerat, vendosim nxnsit n pun pr t vizatuar me laps. Kshillohen nxnsit q vizatimi t mos jet n prmasa shum t vogla, por mesatare. Gjat puns nxnsit mbshteten te gurat, fotot ose kafsht-lodra q kan marr me vete dhe q i kan mbi bank, por mund t shfrytzojn edhe imagjinatn e tyre. Lodrat e pelushit q jan pak m t mdha vihen para klass, n mnyr t dukshme pr t gjith, e q mund t shrbejn si modele. Kshillohen nxnsit q, pr t vizatuar gzon e kafshve duhet t prdorin llojin e vijave ose t pikave q kan msuar m par. Vizatimi bhet vetm me laps t zi. Kujtohen nxnsit q t vendosin theksin me an t vijave ose edhe me drithije te syt, hunda, vesht, te kmbt, vijat e gzot etj. Hapi III. Analiza T gjith nxnsit vendosin vizatimet e tyre n kndin e klass. Vizatimet vrehen nga nxnsit dhe lihen t lir t bisedojn pr to, duke dhn mendimet e tyre. - Cila sht kafsha q ke vizatuar ti Kristi? - far di ti pr t? Si i ka syt? Vesht? Bishtin? etj. - far teknike ke prdorur? (grak) Pse t plqen? Kshtu mund t pyeten t gjith nxnsit. Gjithashtu, nxnsit pyeten pr t dhn plqimin e tyre pr vizatimet m t mira. Ato vendosen n ekspozitn e klass. Punimet vendosen n dosjen e secilit. Vlersimi: Vlersohen aftsit e nxnsve pr prdorimin e tekniks s graks dhe elementet e saj: theksi, vijat etj.
53
Msimi 31
Tema: Merimanga dhe rrjeta (ora I)

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj merimangn duke e par n gur. T krijoj me letr pundore merimangn. T vlersoj punn e tij dhe t shokut, duke br krahasime.
Materiale ilustruese: foto, merimang-lodr. Mjete pune: Fletore pune, grshr, letr pundore, letr vizatimi, vinovil, laps, ngjyra, pamje t ndryshme. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxnsit jan porositur t sjellin gura ose merimang-lodr. Msuesi/ja vendos pamjet n tabel ose e vizaton at. Kshtu nis biseda me nxnsit. - A keni par merimanga? Ku? (n revista, n prralla, n televizor, n natyr) - Si e kan trupin to? Sa kmb kan? - far ngjyre e ka trupin merimanga? - Si e thurin rrjetn? form ka ajo? - Si ushqehet? A dini ndonj prrall pr merimangat? Hapi II. Veprimtaria Ne sot do t punojm merimangn dhe rrjetn e saj. Tham se merimangat mund t jen t zeza, t bardha, gri ose kafe e errt. Mbi letrn e pundores (t zez, gri, kafe) vizatojm merimangn. Forma e koks s merimangs sht pak a shum e rrumbullakt, ndrsa trupi n form vezake, kmbt jan t holla. Msuesi/ja bn vizatimin n tabel, duke shpjeguar format e trupit t merimangs, pastaj e vizaton n letr dhe bn prerjet q nxnsit t shikojn dhe ta kuptojn m mir. Kshillohen nxnsit q t punojn me kujdes me grshrt. Hapi III. Analiz Format e prera t merimangs vendosen n dosje, s bashku me etn e vizatimit, pasi sht biseduar me nxnsit rreth modelit t krijuar. Punimi: Merimanga n rrjet do t prfundohet orn e dyt.
54
Msimi 32
Tema: Merimanga n rrjet (ora II)

Lidhjet ndrlndore Aplikacion N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vizatoj me an t vijave rrjetn e merimangs. T prdor vinovilin pr t ngjitur formn e prer t merimangs mbi rrjet. T as pr punimet, duke br krahasime dhe vlersime.
Materiale ilustruese: foto t merimangs n rrjet. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosen mbi bank mjetet e puns, eta e vizatimit dhe mbi t, forma e prer e merimangs. Bisedohet rreth tyre. Korrigjohet ndonj gabim q sht br n prerjen e forms s merimangs. Nxiten nxnsit t asin pr rrjetn e saj. Dikush nga nxnsit mund t ngrihet dhe me ndihmn e msuesit/es vizaton n tabel rrjetn e merimangs q mund t ket par. Hapi II. Veprimtaria Nxnsit nisin vizatimin mbi etn e bardh me laps t zi. Caktohet nj pik n mes t ets. Nga kjo pik hiqen disa vija t tjera si rreze. Pastaj, vizatohen vija t tjera, q i presin vijat (rrezet), duke ardhur rreth e qark nga qendra, n skaje. Pasi kemi vizatuar me laps rrjetn, marrim lapostiln me ngjyr gri, kafe ose t zez dhe e kalojm mbi vijat e lapsit. Pastaj, me an t vinovilit, ngjisim merimangn n pozicionin q e duam. Mund t ngjiten edhe dy merimanga me ngjyra t ndryshme ose edhe ndonj insekt tjetr q merimanga prdor si ushqim. Hapi III. Analiza Punimet e nxnsve vendosen n murin e klass dhe soditen me vmendje nga t gjith nxnsit. Diskutohet dhe jepen mendime pr punt e secilit. - Cila pun ju plqen m shum? Pse? - far vijash prdort pr t vizatuar rrjetn? (e drejt, e thyer) - far mjetesh prdort pr t realizuar kt krijim? Przgjidhen krijimet m t mira. Fletore pune, vinovil, lapostila, grshr etj.
55
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Vlersimi: Vlersohen aftsit pr prdorimin e mjeteve t puns dhe krijimin e gurs s merimangs n mnyr artistike. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i letrs, grshrs, vinovilit. Abetare: Tregimi i ngjarjeve q kan t bjn me personazhin. Pr msuesit q jan t pasionuar pr orn e Edukimit gurativ. Tema Merimanga dhe rrjeta mund t realizohet kshtu: N nj et kartoni me ngjyr t errt: t zez, blu, t gjelbr, nj pamje natyre, p.sh., deg peme (sfondi sipas dshirs) me an t vinovilit vizatohet rrjeta e merimangs, mbi t ngjitet merimanga e prer dhe lihet t thahet. Vinovili kur thahet, krijon transparenc dhe volum dhe kshtu jepet ideja e jeve t holla dhe t tejdukshme t merimangs. Po ashtu, merimangs mund ti ngjiten je me ngjyra, pr t krijuar pushin e lkurs s saj. M lart nuk sht trajtuar ky model, sepse nxnsit jan t vegjl dhe nuk punojn aq mir sa do t duhej me vinovilin. Lihet sipas dshirs.
Msimi 33
Tema: Gjza gurative

Analiza, vlersime, Interpretime Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj me kujdes t dhnat, pr t gjetur llimin e puns. T bashkoj pikat me vija, sipas rregullit. T zbuloj gjzn gurative, duke e emrtuar dhe t as pr t. T diskutoj me shokt duke shkmbyer prvoj.
Materiale ilustruese: pamje me gjza gurative nga revistat pr fmij, pazll, gjza e prgatitur n eta pr t gjith nxnsit. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim bisedn me nxnsit, duke paraqitur temn e msimit. U tregojm nxnsve nj pazll (loj formuese me gura). Pyesim: - A dini t luani me pazll? - far keni zbuluar nga kjo loj? (gurn q fshihet tek ato) - far gurash keni ndrtuar me pazll? - A ju plqen kjo loj? Tregojm gura nga revistat q jan krijuar me pika dhe vija. Nxnsit tregojn se kto i kan par dhe punuar n revista dhe te libri i matematiks. - A ju plqejn vizatimet me gjza? 56 Fletore pune, laps, ngjyra.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Hapi II. Veprimtaria Shprndajm mbi bank ett e prgatitura pr secilin nxns me gjzn gurative. - Ather, m thoni far shikoni n et? (pika, numra, shkronja) Kjo sht nj gjz. Shikoni me vmendje, nga duhet t llojm punn? do pik do t bashkohet me nj tjetr me an t nj vije, t gjitha pikat do t bashkohen me vija dhe, n qoft se do t ndjekim rregullin e duhur, do t formohet nj gur. N qoft se gabojm rregullin, gura nuk del e sakt dhe gjza nuk zbulohet. Nxnsit duhet t gjejn se puna llon nga pika me numrin 1 2 e me radh. Pasi mbaron lidhja e pikave dhe gjza zbulohet, nxnsit lihen t lir q ta ngjyrosin sipas dshirs. Hapi III. Analiza Nxnsit vshtrojn punt e njri-tjetrit dhe japin mendimet e tyre. Pyesim: - Cili ishte rregulli i gjzs? - far gure formuat? - Pse Albit nuk i ka dal mir gura? (Ai ka gabuar te pika 8...) - A ju plqen gjza? far dini pr gjzn? Przgjidhen punt e realizuara m mir nga bashkimi i vijave dhe ngjyrosja. Vlersimi: Vlersohen aftsit dhe intuita e fmijve pr t zgjidhur enigmn. Integrimi: Matematika: Vijat, format, numrat, rregullat e gjzs.
57
Msimi 34
Tema: Ilustrimi i nj prralle

Lidhjet ndrlndore Teknik e lir N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj disa personazhe nga prralla t ndryshme. T bj nj ilustrim nga prralla q i plqen.
Materiale ilustruese: libra e revista me prralla. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxnsit jan porositur nj dit m par q t sjellin libra ose revista me prralla, lodra ose kukulla q simbolizojn nj personazh prralle, t cilat i vendosin mbi bank. Rreth tyre nis biseda e nxitur nga pyetjet: - A ju plqejn prrallat? far msoni prej tyre? - N ciln lnd keni msuar t lexoni prralla? - Cilat prralla dini t tregoni? - Cilat jan personazhet e saj? - Cili personazh ju plqen m shum? Pse? Shetohen revistat dhe librat q nxnsit kan sjell. Hapi II. Veprimtaria Ju shikoni se do libr q tregon nj prrall shoqrohet me ilustrime t personazheve ose vendeve ku zhvillohet ngjarja. - A do tju plqente nj libr prrallash pa ilustrime? Pse? Tani do t bjm s bashku nj ilustrim prralle. Zgjidhni prralln dhe personazhin q doni t vizatoni. Disa nga personazhet mund t jen: Ksulkuqja, ujku, Borbardha, xhuxht etj. Nxnsit vizatojn n etn e vizatimit dhe m pas e ngjyrosin me ngjyrat q duan. Gjat puns, msuesi/ja i udhzon nxnsit dhe i kshillon sipas rastit t vshtirsis q ata mund t hasin. Hapi III. Analiza Secili prej nxnsve et pr ilustrimin, tregon pse ka zgjedhur at personazh dhe at prrall dhe far i plqen aty. Gjithashtu do t tregoj teknikn e prdorur, llojet e vijave dhe ngjyrat. Pas ksaj diskutohet pr lidhjet midis artit gurativ dhe lndve t tjera. Punimet e nxnsve vendosen n dosjet e secilit. 58 Fletore pune, laps HB, lapustila, akuarele etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 1 Vlersimi: Vlersohen aftsit pr t zgjedhur personazhin dhe dhnien e cilsive t tij n prshtatje me prmbajtjen. Integrimi: Abetare: Zhvillimi i t folurit, analiza e personazheve.
Msimi 35
Objektivat.
Tema: Ekspozita e klass (or e lir)

N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh krijimet m t bukura pr n ekspozit, t bra gjat vitit shkollor. T zbukuroj punimet me korniz. T vendos punimet n ekspozit sipas nj rregulle dhe kulture estetike. T diskutoj dhe t vlersoj punimet e ekspozuara. Punimet e nxnsve gjat vitit, letra me ngjyra, ngjitse, ngjyra etj.
Hapi I. Nxitja Nxirren punimet e nxnsve nga dosjet dhe vendosen mbi tavolinat e tyre. Vshtrohen me kujdes nga shokt dhe msuesi/ja. Bhet przgjedhja e punimeve, t cilat do t vendosen n ekspozit. Zgjedhja e punimeve bazohet n vizatimin e sakt, ngjyrat, teknikat e ndryshme t prdoruara etj. Hapi II. Veprimtaria Punimet e zgjedhura mund t vihen n korniza t bra me karton me ngjyra ose letr pundore. Vendoset piktura mbi karton, duke e ngjitur me vinovil, pastaj kartoni pritet, duke ln 2 cm anash pikturs. Kjo sht korniza m e thjesht pr nxnsit. Korniza prej kartoni mund t vishet me letr me ngjyra para se t ngjitet me pikturn. Hapi III. Analiza Vendosja e punimeve n ekspozit do t bhet sipas teknikave (peizazhet, natyrat e qeta, portretet, vizatimet, skulpturat, kolazhet etj). T gjith nxnsit japin kontributin e tyre q ekspozita t dal sa m e bukur dhe trheqse. N ekspozit prfshihen punimet e t gjith nxnsve, t fardolloj niveli. Hapi IV. Nxnsit luajn rolin e vizitorit duke br Turin e galeris. Ato do t bjn edhe ftesa pr nxnsit e klasave t tjera, pr t par ekspozitn e tyre. Bhen diskutime dhe vlersime pr punimet e nxnsve n veanti. 59
Edukim figurativ
60
Programi sintetik dhe analitik i lnds Edukim gurativ II 35 jav x 1 or/jav = 35 or 4 or 17 or 3 or 4 or 3 or 3 or 1 or

Teknika Bised Vizatim Or 1 or 1 or
1. Baza materiale, procese, teknika 2. Elemente dhe parime 3. Tematika 4. Histori dhe kultur 5. Analiz, interpretim, vlersim 6. Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin 7. Or n dispozicion
Linja Elemente dhe parime Elemente dhe parime
Nr. Tema msimore 1 Vijat, llojet e vijave
Mjetet Laps, lapostila, penel, akuarele Letr vizatimi, lapsa, pastela, akuarele etj. Laps, lapostil, pastela etj.
Elemente dhe parime
Vizatim
1 or
Analiz, interpretim, vlersim Elemente dhe parime
Bised
1 or
Kolazh
Letra me ngjyra, grshr, ngjits etj. Teknik e przier Letr kartoni, tela, ngjits etj.
2 or
Objektivat T prdor lloje vijash pr t krijuar gura e objekte. T shpjegoj efektin e vijave Vizatimi i nj peizazhi, diskutim dhe vlersim i efektit n krijimin e tij. t vijave T vizatoj nj peizazh me Peizazh imagjinat duke prdorur lloje vijash dhe kombinime ngjyrash. Diskutim pr punn T prshkruaj punn e tij dhe t shokut, prdorimin e linjave dhe t ngjyrave. Kolazh me forma organike T krijoj nj kolazh me format organike dhe dhe gjeometrike gjeometrike. Shtpia me letr T krijoj objekte treprmasore treprmasore n letr. Elemente dhe parime
2 or
61
62 Histori dhe kultur Sipas dshirs Plastelin 1or Elemente dhe parime Kolazh Copa, penj, pambuk, ngjitse Akuarele 1 or Libr msuesi Edukim figurativ 2 Elemente dhe parime Bised 1 or Baza materiale, procese e teknika Baza materiale, procese Bised e teknika Histori dhe kultur Elemente dhe parime Akuarele 2 or Lapostila, akuarele etj. 2 or Ilustrim Lapostila ose lapsa me ngjyra 1 or 2 or 1 or Bised 1 or Elemente dhe parime (baraspesha) Elemente dhe parime (theksi) Letra me ngjyra, lapsa, grshr Ilustrime Tempera Bised e ilustruar Ilustrime, albume 2 or 1 or Elemente dhe parime (kontrasti) Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin
Kshtjella
Kompozim me kafsh
Ngjyra t ngrohta dhe t ftohta
10
Peizazh vjeshte
11
Peizazh dimri
12
13
Motra Tone, Kol Idromeno Fmijt n rresht
14
15
T identikoj karakteristikat e veanta t kshtjellave nprmjet modelimit. T krijoj gurn e nj kafshe prmes tekniks s kolazhit. T identikoj ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta dhe efektet e tyre. T prdor ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta n nj peizazh vjeshte. T prdor teknika t ndryshme pr t ngjyrosur peizazhin. T analizoj dhe vlersoj nj vepr arti. T vizatoj fmijt n rresht n mnyra t ndryshme. T krijoj gura simetrike me letr. T vzhgoj pr t kuptuar theksin n nj tablo.
16
Objekte simetrike me letr t prer Bised pr nj vepr arti: Nna me dy fmij Abdurrahim Buza Nata
17
Njohja me motive popullore n qilimat shqiptar
T krijoj kontrast nprmjet ngjyrave. T dalloj stile dhe teknika t ndryshme n punime t qilimave shqiptar.
18
Krijim dekorativ me motive
Elemente dhe parime (harmonia) Analiza, interpretimi, vlersimi Histori dhe kultur Ekskursion Bised Ilustrime me vepra nga autor t ndryshm 1 or
Vizatim
Lapsa, lapostila
2 or
19
20
1 or
21 Tematika E przier
Histori dhe kultur
E lir
1 or 2 or
22
23
Tematika
E przier
24
Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin Bised Teknik e przier
Fletore, foto nga revista t ndryshme, punime t nxnsve Fletore, foto nga revista t ndryshme, punime t nxnsve Pastela
1 or
1 or
25
Krijimet e nxnsve
1 or 1 or
26
Analiz, interpretim, vlersim Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin
T shpjegoj prmbajtjen dhe motivin n krijimin e tij. T analizoj formn, Portreti i Sknderbeut n teknikn, ngjyrat n nj piktur dhe skulptur tablo. Vizit n Galerin e Arteve T bj lidhjen e edukimit gurativ me historin dhe kulturn. T prcaktoj ndryshimet Portrete me veshje t n portrete e veshje. ndryshme Krijimi i nj reviste T krijoj nj revist dhe t shpjegoj tematikn e saj. Planimetria e shtpis ose T vizatoj planimetrin e shkolls e shkolls me an t simboleve. T shfrytzoj imagjinatn Ilustrimi i nj prralle pr t ilustruar nj prrall. Diskutim-shpjegim dhe T analizoj, mbrojte dhe mbrojtja e puns vlersoj punn e tij. Krijim, duke iu referuar T bj nj krijim pr mjedisit q na rrethon mjedisin, mbshtetur n dshirn dhe prvojn e tij. Or n dispozicion 1 or
63
Msimi 1
Tema: Llojet e vijave

Elemente dhe parime Bised, veprimtari praktike N fund t ors nxnsi t jet i aft: T dalloj e t emrtoj llojet e vijave duke demonstruar. T krijoj gura duke prdorur vija t ndryshme. T shpjegoj efektin e vijave n krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale Ilustruese: Modele vizatimi pr t dalluar vijat. Mjetet e puns: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja - A ju plqen t bni gur n xhamin me avull? gura bni? Del nj nxns n tabel dhe vizaton rreth e qark formn e pllmbs. Msuesi/ja e pyet: - lloj vije prdore? - Po nse nj pul i ka kmbt me balt, lloj gjurme l mbi dysheme? (e vizaton) - lloj vije prdorm? Bjm nj re dhe shiun (me vij t ndrprer) ose yllin dhe hnn. - lloj vijash prdorm n t dyja rastet? S bashku me nxnsit rikujtojm njohurit e marra rreth llojeve t vijave duke i demonstruar n tabel. -Nga klasa e par ju keni msuar t vizatoni disa lloje vijash. Cilat jan ato? -Pra, vijat jan t ndryshme. Edhe mjetet q prdorim pr t br vijat jan t ndryshme, p.sh.: lapsi e bn vijn t holl, pasteli m t plot, ndrsa peneli m t trash. (Kto vija demonstrohen nga msuesi/ja n letr.) Hapi II. Veprimtaria Me an t vijave t ndryshme ne krijojm gura t ndryshme. - Prdorim vijat e drejta pr t vizatuar rrugn, shinat e trenit, ndrtesat etj. - Prdorim vijn e lakuar t mbyllur pr t vizatuar diellin, frutat, topin etj. - Prdorim vijn e thyer t mbyllur pr t vizatuar gura gjeometrike: katrorin, trekndshin etj. - Prdorim vija zigzage, pr t vizatuar majat e maleve etj. - Prdorim vija t lakuara e t trasha (me pastela), pr t vizatuar ylberin etj. Kshtu mund t vazhdohet t konkretizohen llojet e vijave n gura t ndryshme, t cilat nxnsi i zgjedh sipas dshirs. Vizatimet mund t bhen me lapostila me ngjyra. 64 Fletore pune, laps, pastela, penela, akuarele etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi III. Analiza Nxnsit do t diskutojn pr prdorimin e llojeve t vijave n vizatimet e tyre. Duke i interpretuar gurat q ata kan realizuar, duhet t thon pr seciln se vija kan prdorur dhe pse. Ata mund t shprehen: Kam prdorur vijn e lakuar n vizatimin e hns, vijn e drejt n vizatimin e rrugs etj., vijn e lakuar n vizatimin e lumit. - A mund t vizatojm ret me vij t thyer? - A mund t vizatojm ylberin me vija t drejta? Pse? (nuk i prshtatet forms) etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr emrtimin e sakt t vijave dhe prdorimin e sakt t tyre n krijimin e gurave. Integrimi: Matematik: llojet e vijave, gurat gjeometrike. Matematik: prdorimi i llojeve t vijave dhe t gurave gjeometrike. Detyr: Duke prdorur vija t ndryshme bni tri lloje gjethesh: - gjethen e zambakut, - gjethen e kumbulls, - gjethen e rrushit.
Msimi 2
Tema: Vizatim i nj peizazhi

Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor lloje t ndryshme vijash pr t vizatuar objekte. T vizatoj nj peizazh me an t vijave. T shpjegoj si jan prdorur vijat dhe t tregoj efektin e tyre n vizatimin e objekteve n punn e tij dhe t shokut.
Materiale ilustruese: Peizazh me lapostila ku vijat t jen t dallueshme. Mjetet e puns: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Bisedohet me nxnsit rreth llojeve t vijave dhe efektin q japin ato n krijimin e formave t objekteve. - Peizazhet e cils stin ju plqejn m shum? Pse? - Cila stin ka m pak ngjyra? Pse? - far vijash prdorim pr t vizatuar nj pem n dimr? 65 Fletore pune, letr vizatimi, lapsa, pastela, penel, akuarel etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 - Si mund ta vizatojm shiun? - far vijash prdoren pr t vizatuar ret? Po ylberin? - Si mund ta vizatojm dborn? far vijash duhen prdorur? - far vijash dalloni te njeriu prej dbore? (ilustrohen t gjitha n tabel) Hapi II. Veprimtaria Klasa ndahet n dy grupe. - Grupi i par, me pastela ose lapostila, do t vizatoj nj dit me shi. Mendoni se shiu bie mbi nj fush me bar. far ngjyre dhe forme ka bari? Me pastelin e gjelbr vizatohen jet e barit n forma dhe pozicione t ndryshme: t lakuara, t prthyera, t drejta, t shkputura, duke krijuar larmi vijash. Mund t prdoren 2-3 ngjyra t gjelbra. Me pastelin e kaltr ose gri vizatohen pikat e shiut q mund t jen vija t drejta, t shkputura, pika t ndryshme etj. Po ashtu mund t vizatohen adra, pellgu etj. - Grupi i dyt do t punoj me penel dhe akuarel. Mbi kartonin e prgatitur m par me ngjyr gri ose me blu (jo shum t errt) do t vizatohet me penel nj dit dimri me dbor. Si jan pemt n dimr? Pse? Merrni me penel ngjyrn kafe dhe me vija t trasha vizatoni trungun e pemve, pastaj me majn e penelit vizatoni degt e pemve t zhveshura me vija m t holla. Pastrojeni penelin dhe ngjyjeni n t bardh. Duke ukitur me majn e penelit mbi letr bni okt e dbors q mbulojn vendin gjithandej. Mund t vizatoni edhe nj njeri prej dbore. Hapi III. Analiza Drejtohen nxnsit t asin rreth efektit t vijave n peizazhet e tyre. - far vijash prdort pr t vizatuar shiun? - far vijash punuat me penel? (e trash, e drejt) - A mendoni se vijat ndikojn n krijimin e formave t ndryshme? - far ndieni kur punoni me vijat pr t ndrtuar n gur? (knaqsi) - A ndikojn mjetet e puns pr t ndrtuar vija t ndryshme? Tregojini ato n punn tuaj. Vlersimi: Nxnsit vlersohen mbi bazn e prdorimit t vijave dhe t mjeteve n krijimin e gurave n nj peizazh, pr prcaktimin e efektit t vijave n krijim. Integrimi: Matematik: Prdorimi i llojeve t vijave. Gjuh shqipe: T shprehurit qart dhe sakt n prshkrimin e puns s tyre.
Detyr: Nxnsit mund t zgjedhin sipas dshirs njrn prej temave. 1. Vizatoni qytetin duke prdorur vetm vija t drejta. 2. Vizatoni fshatin duke prdorur vetm vija t lakuara. 66
Msimi 3
Linja Teknika: Objektivat:
Tema: Peizazh
Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors nxnsi t jet i aft: T prshkruaj elemente t natyrs me fjal t thjeshta. T vizatoj nj peizazh duke prdorur imagjinatn. T shpjegoj format dhe ndjesit q krijohen me an t vijave dhe ngjyrave t kombinuara.
Materiale ilustruese: kartolina, foto, pamje t ndryshme nga natyra. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxiten nxnsit t asin pr natyrn. - far shikoni n natyr? - pamje ju ka br prshtypje dhe ju ka ln mbresa? N tabel vendosenr disa pamje q tregojn natyrn. Prshkruhen ato nga nxnsit me fjal t thjeshta. Mjafton q nxnsi t radhit disa elemente t natyrs, si: mali, pema, fusha, shtpia, deti, varkat, zogjt dhe t mendoj se si ti vendos n peizazh etj. Hapi II. Veprimtaria Theksojm se me an t vijave mund t krijojm format e objekteve t natyrs, t cilat do t prfshihen n peizazh. Ather, far vije prdorim pr t vizatuar malin, pemn, fushn, lulen etj.? Udhzojm nxnsit q t vizatojn nj peizazh, duke u bazuar n prvojn dhe imagjinatn e tyre. N llim do t prdoret lapsi pr t vizatuar peizazhin. Pastaj do t bhet ngjyrosja e tij me ngjyrat e duhura. Theksohet q t ruhet forma e objektit edhe gjat ngjyrosjes, t bhen kombinime ngjyrash. Nxnsi mund ta emrtoj krijimin e tij sipas dshirs: Peizazh vere, N plazh, Piknik n malin e Dajtit etj. Hapi III. Analiza Vzhgohen punimet e njri-tjetrit nga vet nxnsit dhe jepen mendime. Secili shpjegon punn e vet, duke treguar lloje vijash e, ngjyrash ka prdorur dhe ndonj element q i plqen m shum. - far ndien kur shikon nj peizazh? Bhen vlersime nga vet nxnsit pr peizazhin m t bukur. Punt m t bukura vendosen n ekspozitn e klass. 67 Fletore pune, laps HB, lapostila, pastel etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatimin e bukur t elementeve t peizazhit, pr ngjyrat dhe realizimin e puns. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i natyrs dhe i ndjesis q krijon ajo kur e vizatojm. Detyr: Vizatoni nj peizazh q ju plqen dhe silleni n klas.
Msimi 4
Tema: Diskutim pr punn

Analiz, interpretim, vlersim Bised N fund t ors s nsimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj nj pun artistike me syrin e piktorit. T diskutoj pr teknikn, llojet e vijave, ngjyrat, idet dhe emocionet q prcjellin ato n nj krijim artistik. T krahasoj punn e tij me t shokut duke i analizuar ato. T vlersoj punn e tij dhe t shokut duke br analizn.
Materiale ilustruese: Krijime t nxnsve.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Njohja U shpjegojm nxnsve se do t bjm diskutimin, analizn dhe vlersimin e krijimeve t tyre me syrin e piktorit. Syri i piktorit vzhgon: teknikn, ngjyrn, vijat, hapsirat, saktsin e vizatimit etj.
Punimet vendosen n mur ose tabel, n vend t dukshm nga t gjith, t grupuara sipas tematiks, p.sh.: peizazhet, portretet, vizatimet me kafsh, krijimet me imagjinat, aplikacionet, kolazhet etj. Punimet duhet t ken t shkruar n cep t ets emrin e nxnsit dhe titullin. do nxns do t bj prezantimin e puns s tij para shokve: si e ka titulluar krijimin e vet, duke e prshkruar shkurt at. Nxnsit lihen t lir ti vzhgojn punimet pr 3-4 minuta.
68
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi II: Bised - Diskutim Pasi nxnsit jan njohur me punn e secilit, nis diskutimi pr teknikn, llojet e vijave, ngjyrat e prdorura. Prve pyetjeve q bn msuesi/ja, organizohen nxnsit n grupe pr ti br pyetje shokut. Pyetjet, t cilat bhen gjithmon duke vzhguar punn, mund t jen t tilla: - teknik keni prdorur n krijimin tuaj? (peizazh, portret, kolazh etj.) - Nga jeni frymzuar? - N cilat objekte keni prdorur vijn zigzage? - Tregoni nj objekt q keni vizatuar, ku keni prdorur vijn e lakuar, vijn e drejt, vijn e trash ose vijn e holl etj. - far ngjyrash keni prdorur? Po Andi? - A jan vendosur drejt objektet n vizatimin e Franks? - far teknike ka prdorur ajo? - far ju plqen m shum n krijimin e Esterit? - far do t donit t ndryshonit n punn e saj? - A ju plqen piktura? - far ndieni kur shikoni nj pun artistike? - Prse i prdorim pikturat? A keni piktura n dhomn tuaj? Po n klas a kemi? Hapi III: Vlersimi Pasi jan analizuar t gjitha punt, vlersohen dhe pastaj przgjidhen 8-10 pun nga t gjitha teknikat, duke br edhe krahasimin mes tyre nga vet nxnsit. Hapi IV: Loja-problem N tabel vendosen 8-10 punt e zgjedhura pr loj. Msuesi/ja jep disa detaje nga punt q jan shfaqur n tabel dhe nxnsi do t gjej emrtimin e puns dhe emrin e atij q e ka punuar. M pas, n vend t msuesi/es, detajet i thon nxns t tjer. Fitojn ata nxns q jan m t shkatht (e t sakt) n gjetjen e prgjigjes. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr punt e kryera dhe pr analizn me syrin e piktorit, pra pr t gjitha elementet dhe parimet baz t nj krijimi. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e prshkrimit, pasurimi i fjalorit artistik.
Detyr: Orn e ardhshme do t sillni disa forma gjeometrike dhe disa forma natyrore (lule, gjethe, gur, fara etj.). Lulet dhe gjethet mund ti vendosni n faqet e nj libri, q t thahen.
69
Msimi 5
Tema: Kolazh me forma natryrore dhe gjeometrike (ora I)

Elemente dhe parime Kolazh N fund t ors msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj format natyrora nga format gjeometrike. T vizatoj n letr forma dyprmasore. T prdor grshrt pr t prer format e vizatuara.
Materiale ilustruese: kolazh me forma organike e gjeometrike ose n nj karton me forma t ngjitura Mjete pune: Fletore pune, laps, vizore, letr pun dore, grshr, forma natyre (organike). Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Udhzojm nxnsit t vendosin mbi bank mjetet q kan sjell. Duke pasur parasysh njohurit e marra nga klasa e par, nxisim nxnsit t radhisin n nj vend format gjeometrike (petzat) dhe n nj vend tjetr format natyrore (gjethe me forma t ndryshme, petale lulesh, bar etj.). Aktivizojm nxnsit: Merrni n dor nj form gjeometrike dhe emrtojeni at. - far dallon te kjo form? - Kush e ka krijuar at? - A njihni forma t tjera gjeometrike? (Po) Cilat jan? Merrni n dor nj form natyrore. - far dalloni te kjo form? A jan t gjitha gjethet njsoj? - Cili e ka krijuar at? - Ku ndryshon ajo nga format gjeometrike? N tabel kemi vendosur nj karton t bardh, ku jan ngjitur disa forma gjethesh me ngjyra t ndryshme dhe disa forma gjeometrike. Nxnsit prcaktojn dhe emrtojn format. Hapi II: Veprimtaria Organizojm nxnsit pr t punuar. N tabel demonstrojm se si mund t vizatohen gjethet, duke pasur edhe modelin natyror prball. Formn e gjethes mund ta vizatojm me ngjyr t gjelbr, t verdh, kafe, portokalli n ett e verdha, duke krijuar kshtu larmi ngjyrash. Ndrsa pr vizatimin e formave natyrore prdorim dorn e lir, pr format gjeometrike prdorim vizore. Ngjyra t ndryshme prdoren edhe pr format gjeometrike. Udhzojm nxnsit q t prdorin grshrn pr t prer format e vizatuara. Format e prera mund t jen n madhsi t ndryshme. 70
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Nxnsi, sipas fantazis, mund ta ngjyros gjethe me akuarele duke e prdorur si stamp. M pas gjurmn q l gjethja e lm t thahet dhe pastaj e presim. Hapi III. Analiza Nxnsi do t vendos me rregull n dosjen e tij t gjitha format e prera, t cilat do ti prdor n orn e dyt pr t krijuar nj kolazh me to.
Msimi 6
Tema: Kolazh me forma organike dhe gjeometrike (ora II)

Elemente dhe parime Kolazh N fund t ors nxnsi t jet i aft: T krijoj nprmjet tekniks s kolazhit. T kombinoj format organike me ato gjeometrike. T shpjegoj krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale Ilustruese: Kolazh i prgatitur. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Vendosen format e prera nga ora e par mbi etn e vizatimit. U krkohet nxnsve q, duke br lvizje t formave, t krijojn gura me imagjinat. Secili t krijoj at q mendon dhe dshiron. - far mund t ndrtoni me format gjeometrike? (nj shtpi, nj anije) - Cilat forma do t prdorni? (katrorin dhe trekndshit) - Si mendoni pr trungun e pems, far forme ka? - Nse prdorim gjethet pran drejtkndorit, a mund t formohet pema? Fusha mund t jet nj drejtkndor i madh i gjelbr. Mbi t mund t ken rn gjethet e pemve me ngjyra t ndryshme. N sfond mund t duken majat e maleve n form trekndshi. Sipr maleve mund t jet dielli (n form rrethi) etj. Nxnsit, sipas fantazis, mund ta krijoj kolazhin me tema t ndryshme, p.sh.: nj portret vajze apo djali me an t formave organike dhe (ose) gjeometrike. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t punojn pr t krijuar gura t ndryshme. N tabel paraqesim modele t ndryshme t prgatitura kolazhesh q nxnsit t krijojn iden e puns, po jo ti kopjojn ato. Pasi tregohen modelet, hiqen nga tabela, sepse nuk duhet ti kopjojn, por ti krijojn vet. Nxnsit shfrytzojn imagjinatn dhe prvojn e tyre.. 71 Fletore pune, format e prera, ngjits, letr vizatimi, lapsa t llojeve t ndryshme.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi III: Analiza Vendosen punimet n murin e klass. Duke par punimet e njri-tjetrit nxiten nxnsit t asin rreth formave dyprmasore (organike e gjeometrike) dhe t bjn dallimin midis tyre. - Klajdi mund t na shpjegosh krijimin tnd? - far ke krijuar me format natyrore? Emrtoji ato. - far ke krijuar me forma gjeometrike? Emrtoji ato. - N ciln pjes t krijimit tnd i ke ndrthurur t dyja format: gjeometrike dhe natyrore? Vlersimi: Nxnsit vlersohen pr dallimin q u bjn formave gjeometrike dhe organike, si dhe pr realizimin e bukur t tekniks s kolazhit. Integrimi Matematik: gurat gjeometrike, prmasat. Aftsim teknologjik: prdorim i letrs, grshrs, ngjitses. Gjuha shqipe: prshkrimi i formave organike dhe gjeometrike, emrtimi i tyre. Detyr: Krijoni n teknikn e kolazhit nj punim, ku t prdoren forma natyrore dhe gjeometrike.
Msimi 7
Tema: Shtpia me letr, treprmasore (ora I)

Elemente dhe parime Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj nga natyra disa forma treprmasore. T vizatoj n letr formn e hapur t trupit sipas prmasave t dhna. T pres me grshr formn e vizatuar t trupit treprmasor.
Materiale ilustruese: trupa gjeometrik, model shtpie. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosni prball nxnsve disa trupa gjeometrik. Rikujtojm nga matematika se trupat kan tri prmasa: lartsi, gjersi, gjatsi. Aktivizojm nxnsit t asin rreth formave dhe trupave gjeometrik, duke br lidhjen gur-trup: - gurat shtrihen n plan, ndrsa trupat n hapsir, - gurat jan dyprmasore, trupat jan treprmasor. Vizatohen n tabel format e prmendura dhe sillen shembuj objektesh nga mjedisi rrethues q ngjasojn me kto forma e trupa gjeometrik. 72 Fletore pune, karton me ngjyr, grshr, laps, vizore.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Tregojm formn e nj shtpie me karton. Nxnsit emrtojn trupat gjeometrik q jan prdorur pr ndrtimin e ksaj shtpie, duke shpjeguar ndrtimin e saj. Hapi II: Veprimtaria Udhzojm nxnsit t vizatojn mbi letr ose mbi karton me ngjyr formn e hapur t kubit, ashtu si e kan msuar n lndn e matematiks. N tabel japim prmasat e sakta: brinja 10 cm. Vizatimi kryet me vizore, q prmasat e brinjve t jen t sakta. Nxnsit, pasi i vizatojn format, i presin ato me grshr. Duhet t bhet kujdes q grshra t kaloj mbi vijn e lapsit. Pastaj, sipas udhzimeve t msueses/it, nxnsit vizatojn dhe presin nj piramid me baz katrore, e cila do t prdoret si ati pr shtpin. Meqense kjo sht pak e vshtir, lihet n dshirn e nxnsve. Por, pr t ndihmuar nxnsit, msuesi/ja prdor forma t puns shabllon. Pasi priten format e dshiruara, ato palosen q t marrin formn e trupit gjeomterik. Hapi III. Analiza Kontrollohen format e prera dhe ndihmohen nxnsit q jan m pak t shkatht. - Sa katror ka forma e hapur e kubit? Format e prera t trupave vendosen n dosjen e secilit, sepse do shrbejn pr tu ngjitur n orn e dyt.
Msimi 8
Tema: Shtpia me letr, treprmasore (ora II)

Elemente parime Teknik e przier
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T krijoj objekte treprmasore me letr. T prdor trupat gjeometrik pr t ndrtuar nj shtpi. T vlersoj punn e tij dhe t shokve. Materiale ilustruese: trupa gjeometrik, shtpi e ndrtuar me karton. Mjete pune: Fletore pune, format e prera t trupave, ngjits, lapostila, sende t ndryshme zbukurimi.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Njohim nxnsit me etapat e puns. U krkohet t vendosin mbi bank formn e hapur t kubit. U shpjegohet q kjo form e hapur t bhet trup, duhet t ngjisim brinjt e tij me njra-tjetrn. Orientojm nxnsit sesi duhet t kryhet procesi i ngjitjes. M par bhet palosja me duar drejt vijs s lapsit, trupi merr form dhe pastaj ngjitet. Hapi II: Veprimtaria Nn udhzimet e msuesit/es, nxnsit mundohen t kryejn procesin e ngjitjes s forms s prer t kubit dhe t piramids. 73
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Pasi sht kryer ngjitja, me lapostila bhet vizatimi i dritareve dhe dyerve t shtpis n kub. Ndrsa n piramid, e cila do t prdoret si ati, vizatohet forma e tjegullave me harqe dhe vendoset nj oxhak n formn e nj cilindri. Kur mbarohen vizatimet, piramida ngjitet mbi kub pr t formuar shtpin. Nse e vendosim kt shtpi mbi nj bazament kartoni, vizatojm shkallt dhe rrugn. Shnim: Pr t dhn iden e dyerve e t dritareve, sipas fantazis dhe dshirs, nxnsit mund t ngjisin dhe letr pundore. Hapi III: Analiza Punimet vendosen mbi tavolin dhe vrehen nga t gjith nxnsit. Diskutohet rreth tyre duke vlersuar punimin m t bukur dhe m t sakt nga ana e formave treprmasore dhe ngjyrave t zgjedhura nga secili nxns. Diskutohet rreth pyetjeve: - Sa prmasa kan trupat gjeometrik? - Sa prmasa kan gurat gjeometrike? - Cilt trupa prdoren pr ndrtimin e nj shtpie? - far forme ka dritarja? - far forme ka dera? - N kt rast, dritarja dhe dera jan gura apo trupa gjeometrik? Pse? Vlersimi: Vlersohen nxnsit nga mnyra e punimit t formave treprmasore, si dhe pr dallimin e tyre n natyr dhe krijimin e objekteve me to (shtpi). Integrimi: Matematik: trupat gjeomterik dhe gurat gjeometrike, prmasat. Aftsim teknologjik: prerja e letrs me grshr dhe ngjitja. Gjuh shqipe: prshkrimi i shtpis dhe i puns pr ndrtimin me an t trupave. Detyr: Ndrtoni me kuti kartoni shtpin (koliben) e bubit.
Msimi 9
Objektivat:
Tema: Kshtjella
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj karakteristikat e veanta t ndrtimit t nj kshtjelle duke e vzhguar at. T modeloj nj kshtjell me plastelin. T shpjegoj dhe t krahasoj punn e tij me t shokve.
Materiale ilustruese: Foto a ilustrime kshtjellash, krijime nga nxns e t rritur. Mjete pune: 74 Fletore pune, plastelin, thika plastike, karton etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja - A keni ndrtuar kshtjella prej rre kur keni qen n plazh? N far forme? - A kan ato ndonj gj t prbashkt me kshtjellat e vrteta? N tabel, prball nxnsve, vendosim pamje t ndryshme me kshtjella, si ajo e Durrsit, e Beratit, e Shkodrs, e Gjirokastrs, e Krujs, e Sarands etj. Nxitim nxnsit t vzhgojn me kujdes dhe t thon t veantat e ktyre ndrtimeve shumvjeare. U tregohet se kto kshtjella kan shrbyer pr tu mbrojtur nga armiku. Karakteristik e tyre sht muri i lart dhe i trash, i ndrtuar me gur t mdhenj, dritaret n form harku, me bedena etj. Po kshtu sht ndrtuar edhe muri rrethues i tyre. - Keni par ndonj lm ku shfaqen kshtjellat? - Si mendoni, prse muret e kshtjellave jan t larta e t trasha? - Po bedenat pr far shrbenin? Hapi II: Veprimtaria Vendosim kartonin me ngjyra si bazament, mbi t cilin do t modelohet kshtjella. N llim ndrtohet muri i trash, sillet n form harku dhe pastaj modelohen bedenat. Me an t thiks plastike bhet prerja e drejt e bedenave n formn e kubeve. Pasi sht modeluar kshtjella, me majn e thiks mund t grvishtet muri i kshtjells pr t dhn iden e gurve ose dritareve t vogla (t cilat shrbenin pr t vrojtuar ose pr t vendosur armn), formn e dyerve t mdha n hyrje etj. Secili prej nxnsve mund t shfrytzoj imagjinatn e tij n krijimin e detajeve t kshtjells. Nse dshirojn, nxnsit mund t prdorin edhe teknikn e relievit pr modelimin e kshtjells. Shtrihet plastelina mbi karton dhe vizatohet kshtjella. Pastaj hiqen pjest e teprta. N fund modelohet nj amur i kuq (i vogl) dhe vendoset mbi kshtjell. Hapi III. Analiza Punimet e mbaruara vendosen mbi bank dhe nxnsit bjn krahasimin, diskutimin dhe shpjegimin e punimeve t tyre. - far mjetesh prdore pr ndrtimin e kshtjells? - far t plqen m shum te puna jote? - far do t doje t shtoje? etj. Vlersimi Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mir t plastelins dhe pr modelimin e sakt t nj kshtjelle. Integrimi: Histori: Prshkrimi i kshtjellave. Detyr: Sillni n klas kafsh prej pelushi. 75
Msimi 10
Tema: Kompozim me kafsh

Elemente dhe parime Kolazh N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj pamjen zike t nj kafshe q i plqen. T krijoj prmes tekniks s kolazhit gurn e nj kafshe. T prshkruaj krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: sende e gura kafshsh prej pelushi. Mjete pune: Fletore pune, laps HB, et vizatimi, ngjyra, ngjitse vinovili, je me ngjyra t ndryshme, pambuk, grshr, sende t ndryshme etj. Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Nxnsit jan porositur nj dit m par q t marrin me vete modele kafshsh prej pelushi, t cilat i vendosin mbi bank. Ndrkoh, n tabel msuesi/ja vendos disa gura kafshsh t egra dhe t buta. Nxiten nxnsit q t diskutojn rreth tyre, pr ndrtimin trupor, prshtatjen e jets me mjedisin, mnyrn e t ushqyerit. Mendimet shkruhen n tabel n formn e nj stuhi mendimesh. Hapi II: Veprimtaria Secili nxns zgjedh nj ose dy kafsh q plqen. Udhzohen nxnsit q t vizatojn kafshn me laps n letr. sht e rndsishme q n vizatim nxnsit t vn n dukje shenjat e veanta t kafshs q e dallojn at nga t tjerat. Pr delen veprohet kshtu: mbi vijn e lapsit q shnon trupin e deles lyhet kalohet me vinovil (prve koks, veshve dhe kmbve). Pastaj merret pambuk ose lesh sintetik dhe ngjitet mbi vinovil (shtresa t holla). Pasi bhet kjo pun, me lapostiln kafe ose gri, vizatohen: koka, vesht, hunda, syt, goja dhe kmbt e deles. Nse zgjidhet nj kotele, prdoren je t zeza ose gri etj. Hapi III: Analiza Vendosen punt e prfunduara n murin e klass. do nxns shpjegon krijimin e tij. Nxnsit vzhgojn punimet dhe japin mendime pr to, duke vlersuar punn m t mir. - Pse t plqen kjo kafsh? - far di ti pr t? - far mjetesh ke prdorur pr krijimin tnd? 76
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr aplikimin e tekniks s kolazhit. Integrimi: Dituri natyre: Emrtimi i kafshve, identikimi i mnyrs s jetess, pamja zike, t ushqyerit, rndsia e tyre. Gjuh shqipe: Tregohet pr kafsht si personazhe prrallash.
Detyr: Bni nj krijim sipas tekniks s kolazhit. P.sh., pr iriqin, prdorni gjysm patateje dhe ngulni kunja druri i mbi to.
Msimi 11
Tema: Ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta

Elemente dhe parime Bised, vzhgim N fund t ors msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj natyrn pr t kuptuar ngjyrat. T identikoj n natyr ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta. T prshkruaj me fjal far shikon n natyr.
Materiale ilustruese: pamje peizazhi, krijime. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel vendosim disa pamje t ndryshme, t cilat jan zgjedhur pr t demostruar ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta. Nxitim nxnsit asin rreth ngjyrave: N klasn e par kemi msuar ngjyrat e ftohta e t ngrohta: - Cilat jan ngjyrat e ftohta? (bluja, jeshileja, lejlaja). - Po ngjyrat e ngrohta? (e kuqja, e verdha, portokallia) - Duke vzhguar pamjet n tabel, a mund t tregoni ku jan prdorur ngjyrat q tham m lart? - N ciln pamje ka m shum ngjyra t ngrohta? - N cilat objekte i shikoni ngjyrat e ftohta? - Prcaktoni ngjyrat e ngrohta me an t lapostilave. (Nxnsit zgjedhin dhe tregojn ngjyrat e ngrohta.) - Prcaktoni ngjyrat e ftohta me akuarele. 77 Fletore pune, lapostila, akuarele.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi II: Veprimtari, vzhgim n natyr Dalim me nxnsit n natyr, n oborrin e shkolls ose n rrugt pran saj, pr t vzhguar natyrn. - N ciln stin jemi tani? (n vjesht) - Vzhgojini me kujdes pemt. Si jan ato? - po ndodh me gjethet? far ngjyre kan ato? - Ku gjendet ngjyra e verdh? - far ngjyre ka bari? far ngjyre ka dheu? - A jan kto ngjyra t ftohta? - Si ju duken gjethet e verdha mbi barin e gjelbr? - Ju plqen kombinimi i ngjyrave t ngrohta me ato t ftohta? Gjeni nj kombinim tjetr duke vzhguar. - Vzhgoni qiellin blu, a ka re atje lart? Si duken ato? Krahasojini ngjyrat. - Si do ta ngjyrosni diellin n nj qiell blu? Pse? Pra, kjo sht stina e vjeshts n t ciln mbizotrojn m shum ngjyrat e ftohta. - Imagjinoni stinn e pranvers, si do t ishte natyra? - far ngjyrash do t mbizotronin ? Hapi III: Analiza, prshkrim Udhzohen nxnsit t vzhgojn pamjen q kan prball dhe ta prshkruajn at, duke identikuar ngjyrat e ftohta dhe ato t ngrohta. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr identikimin e sakt t ngjyrave n t ftohta dhe t ngrohta. Integrimi: Gjuh shqipe: mnyra e t folurit dhe e prshkrimit t natyrs, duke grshetuar gjuhn me ngjyrat. Detyr: Bni nj krijim duke prdorur ngjyrat e msuara.
Msimi 12
Tema: Peizazh vjeshte (ora I)

Baza procese teknika Akuarel N fund t ors msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj stinn e vjeshts nprmjet ngjyrave. T krijoj nj peizazh vjeshte duke prdorur ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta. T shpjegoj krijimin e tij dhe t shokut.
Materiale ilustruese: pamje peizazh ose krijim. 78
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Mjete pune: Fletore pune, akuarele, laps HB, gom, letr vizatimi, got me uj dhe pecet e that pr t pastruar penelin. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Aktivizojm nxnsit t asin pr stinn e vjeshts, duke u bazuar n orn e mparshme, ku ata vzhguan ngjyrat n natyr. - N ciln stin jemi? - Cilat jan karakteristikat e vjeshts? - Cila stin ju plqen m shum? Pse? - Cilat ngjyra bien n sy m shum n vjesht? - Si mund ta vizatoni vjeshtn? Thoni disa elemente t vjeshts q doni ti vizatoni n peizazhin tuaj. Hapi II. Veprimtaria Sot do t vizatoni nj peizazh vjeshte, p.sh.: Shtitje n vjesht, Shtegtimi i zogjve, Pemt n vjesht etj. Mos harroni se n vjesht llojn edhe shirat. Ju jeni t lir t zgjidhni peizazhin tuaj. Sot do t vizatoni n letr vetm me laps HB. Mundohuni t ruani largsin e objekteve nga njri-tjetri, madhsin dhe harmonin midis tyre. Hapi III. Analiz Lihen nxnsit t lir t vzhgojn vizatimet e njri-tjetrit, duke br vrejtje dhe krahasime. Kto bhen edhe nga msuesi/ja pr ta ndihmuar dhe orientuar nxnsin n punn e tij. Vizatimet e prfunduara vendosen n dosjen e secilit nxns, pr tu vazhduar me ngjyrosjen orn e dyt.
Msimi 13
Tema: Peizazh vjeshte (ora II)
Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t rikujtojn teknikn e akuarelit. - Si do ta ngjyrosni peizazhin? - A i keni t gjitha mjetet e duhura? - far ngjyrash do t prdorni? Nxnsit kshillohen t mos pengojn njri-tjetrin gjat puns. Ndihmohen nxnsit t krijojn kombinime ngjyrash si: kafja me t verdhn (druri me gjethet), bluja me t verdhn (qielli me diellin) etj. Hapi II. Veprimtaria Udhzohen nxnsit t llojn nga puna. N llim do t hidhen ngjyrat e para n do objekt t peizazhit. Pastaj, pr ti dhn form dhe hapsir objekteve, bhet przierja e ngjyrave. Kontrasti realizohet nprmjet ngjyrave t ftohta dhe t ngrohta. 79
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Mund t lihet puna 2-3 minuta q t thahen ngjyrat, pr t realizuar m pas dritn dhe hijen e objekteve. do gj lihet n dshirn dhe imagjinatn e nxnsve. Hapi III. Analiza N fund t ors (5-6 minuta) vendosen punimet n murin kndin e klass dhe t gjith nxnsit i vzhgojn ato. Pyesim nxnsit: - Cilat jan ngjyrat q keni prdorur? Pse? Cilat ngjyra keni kombinuar? - Si e keni titulluar peizazhin tuaj? Pse? - A jeni i knaqur me punn tuaj? - Cila pun ju plqen m shum? Nxnsit nxjerrin krijimin m t mir. Vlersimi: Vlersohet prdorimi i ngjyrave t ngrohta dhe t ftohta dhe mnyra e puns me akuarel. Gjithashtu vlersohen aftsit njohse dhe shprehse t nxnsve pr vjeshtn. Integrimi: Dituri natyre: Stint e vitit, karakteristikat. Gjuh shqipe: Mnyra e t shprehurit n prshkrimin e natyrs.
Msimi 14
Tema: Peizazh dimri (ora I)

Baza, procese, teknika Teknik e lir N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj karakteristikat e veanta t stins s dimrit. T krijoj nj peizazh dimri. T shpjegoj punn e tij dhe t shokve.
Materiale Ilustruese: pamje dimri ose krijim. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel kemi vendosur disa pamje t stins s dimrit. Prqendrojm vmendjen e nxnsve dhe inkurajojm ata asin rreth stins s dimrit. - far shikoni n gur? - Si e dalloni stinn e dimrit nga stint e tjera? - Thoni disa karakteristika dalluese pr stinn e dimrit. - far ju plqen m shum nga stina e dimrit? - Si vishen njerzit? Si sht qielli? Si sht ndriimi i diellit? Pse? 80 Fletore pune, laps, lapostila, akuarele, pastela etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 A ka zogj? Si jan pemt n dimr? T gjitha pemve u bien gjethet? Thoni nj pem q rri e gjelbr edhe n dimr. (bredhi, pisha) Ku e prdorim bredhin? N cilin muaj festohet Viti i Ri? etj.
Hapi II. Veprimtaria Sot do t vizatoni nj peizazh dimri. Si mendoni, far elementesh mund t futni n peizazhin tuaj? Nxnsit lihen t shfaqin mendimin e tyre (qielli me re, re t errta, pem t prkulura nga era e fort, fmij me shall, shtpi t mbuluara me dbor, male t larta me dbor, bredha t mbuluar me dbor, njeri prej dbore etj.) Udhzohen nxnsit q t llojn t vizatojn me laps peizazhin dimror. N vizatim mund t prfshihen tri-katr elemente. Nxnsi duhet ti vizatoj mir elementet e zgjedhura, sepse e ndihmon at t ngjyros bukur. Hapi III.Analiza Ndrkoh diskutohet me nxnsit: - far elementesh vizatuat n peizazhin tuaj? (pem, shtpi....) - Po ti Ledia? (njeri prej dbore, re t zeza) etj. Vizatimet e kryera vendosen n dosjen e secilit. Ngjyrosja e vizatimit do t bhet n orn e dyt.
Msimi 15
Tema: Peizazh dimri (ora II)
Hapi I: Nxitja Bashk me nxnsit kujtojm teknikat e akuarelit, t lapostilave, t pastelave, sepse secili nxns do t punoj me at teknik q i plqen dhe q e bn m mir. Prqendrohemi te ngjyrat. Ndrkoh n tabel kemi vendosur nj ose dy piktura t bra vet ose nga nxns t rritur me teknikat e prmendura m sipr. (Ato jan vetm orientuese, jo pr kopjim) Ju tashm i njihni ngjyrat e ngrohta dhe ato t ftohta. - Si mendoni far ngjyrash ka stina e dimrit? - Cilat ngjyra jan n kontrast me peizazhin q shikoni? etj. Hapi II. Veprimtaria Meqense dbora sht pak e vshtir q t ngjyroset, veprohet n kt mnyr: Pr t krijuar imazhin e dbors ngjyrosja do t lloj me kontrast, pra nga bluja e qiellit. Udhzojm nxnsit t marrin ngjyrn blu dhe t ngjyrosin qiellin, n disa vende edhe ret. N kt mnyr dalin n pah konturet e bardha t maleve, majat e pemve, atit e shtpive t mbuluara me dbor. Hapsirat e reve lihen bosh, per tu ngjyrosur m pas me gri. Pas ksaj ngjyrosen pjest e errta ose t hijes s objekteve, pr t nxjerr n pah bardhsin e dbors. Pasi mbarohet me ngjyrat e errta, jepen disa ngjyra t ngrohta te shtpit ose te njeriu prej dbore etj. 81
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi III. Analiza Vendosen peizazhet n murin e klass dhe bhet Turi i galeris. Pastaj nxnsit shpjegojn punn e tyre pr format, elementet dhe ngjyrat e prdorura. Mund t pyesim: - far ju plqen m shum n krijimin tuaj? - Cili peizazh ju plqen m shum? Pse? - Tregoni ngjyrat q formojn kontrastin (blu e bardh, e kuqe e bardh) ngjyrat e ngrohta dhe ato t ftohta etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e ngjyrave t ftohta, dallimi i kontrastit, punimi me teknika t ndryshme. Gjithashtu vlersohen aftsit njohse pr karakteristikat dalluese t stins. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i ngjyrave t natyrs. Dituri natyre: Dallimi i karakteristikave t stins. Detyr: Bni nj peizazh stinor.
Msimi 16
Tema: Motra Tone Kol Idromeno

Histori dhe kultur Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjal t thjeshta portretin Motra Tone. T prcaktoj teknikn, ngjyrat, format dhe veshjen e gruas n tablo. T krahasoj portretin Motra Tone me portretin e nj gruaje n ditt e sotme. T bj lidhjen e artit gurativ me historin dhe kulturn.
Materiale ilustrimi: foto t pikturs Motra Tone, foto t piktorit Kol Idromeno dhe piktura t tjera t tij. Zhvillimi i msimit Hapi I. Njohja me veprn Msuesi/ja pyet: - A keni veshur ndonjher veshje popullore? Me rast? Si ju sht dukur vetja? Theksojm se zhvillimet e artit dhe kulturs s popullit jan t hershme. Njohim nxnsit me portretin e piktorit Kol Idromeno dhe gurn e tij si piktor gjat periudhs s Rilindjes Kombtare. Nj nga punimet e tij m t mira sht piktura Motra Tone - portret. - Kjo q shikoni sht vepra e ktij piktori e punuar n vitin 1883, e titulluar Motra Tone. N at koh piktori ishte 23 vje, ndrsa motra e tij ishte 24 vje. 82
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Piktura paraqet nj grua nga qyteti i Shkodrs, e re, e veshur me kostum popullor, me fytyr e duar plot jet, me nj vshtrim t ndrojtur, por krenar. Ajo sht mbshtjell me maraman (nap) t bardh transparente, rrethuar me veshje t qndisura e t zbukuruara, karakteristik e veshjes popullore shkodrane. Portreti prshkohet nga ngjyra t ngrohta. Disa nga veprat e tij t tjera jan: Fshatari dhe Zadrima, Portret malsori, Fshatari dhe Postriba etj. Veprat e tij frymzoheshin nga jeta e prditshme e popullit, e njerzve t thjesht. Hapi II: Diskutim - far shikoni n tablo? - Si titullohet ajo? - Cili sht piktori? - far teknike ka prdorur piktori? - far vijash dalloni n piktur? - Prcaktoni n tablo ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta. Prshkruani portretin e gruas. Imitoni pozicionin e duarve. - far vini re n shikimin e saj? - Prshkruani veshjen e gruas n portret. - Cils krahin i prket ky kostum popullor? - A keni par kostume t tjera popullore? Ku? - Kur prdoret veshja popullore sot? (n festa) Pse? - far tregon kostumi popullor? (Historin dhe kulturn e popullit ton n kohra t ndryshme.) - Cils koh i prket kjo piktur? (periudhs s Rilindjes) - Si vishen nnat dhe vajzat n ditt e sotme? Ndrkoh, vendosim n tabel 2-3 portrete t grave dhe vajzave n ditt e sotme t veshura ndryshe. Pyesim: - Cili sht ndryshimi midis ktyre fotove? Hapi III. Provo veten Plotsoni skemn. - far msove rreth pikturs koha viti autori Motra Tone t piktorit Kol Idromeno? Ndahet klasa n 4-5 grupe dhe pr vendi veshja Motra do grup jepen dy elemente t skems Tone pr ti plotsuar: portreti shikimi Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr gjinia e ngjyrat teknika mnyrn e prshkrimit t veprs s artit, artit prcaktimin e kohs, vendit, ngjyrave, tekniks, shprehjes s portretit etj. Nxnsit plotsojn skemn dhe japin prfundimet me z. Fiton grupi q i ka plotsuar t gjitha pikat sakt. Integrimi: Histori-Kultur: koha e pikturs; zhvillimi i artit dhe kulturs s popullit ton n kohra; veshja popullore. 83
Msimi 17
Tema: Fmijt n rresht (ora I)

Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj vendosjen e fmijve n rresht n disa mnyra. T vizatoj fmijt n rresht. T prdor imagjinatn n krijimin e tij. pamje, foto skica. Fletore pune, laps HB, gom, vizore.
Materiale ilustrimi: Mjete pune: Zhvillimi i msimit
Hapi I. Nxitja N tabel kemi vendosur disa foto q tregojn mnyra t ndryshme fmijsh n rresht. Nxitim nxnsit pr t folur me an t pyetjeve. - far shikoni n gur? (nxns n rresht) - Ku jan rreshtuar ata? (para shkolls) - Po n kt foto si jan rreshtuar nxnsit? (Po shkojn n shtitje t kapur pr dore.) - Po ju ku rreshtoheni? (para shkolls) - Po n orn e Edukimit zik si rreshtoheni? (nga m i gjati te m i shkurtri) etj. Ngrem 5-6 nxns t demonstrojn rreshtime para klass. Nj her me pamje nga klasa (rreshtimi merr drejtimin e perspektivs), pastaj n shtyll njeri pas tjetrit. Hapi II. Veprimtaria Mund t jepen dy mnyra rreshtimi. Caktohen dy pika t baraslarguara n etn e vizatimit dhe bashkohen me nj vij t drejt me vizore. Kjo vij do t shrbej pr vizatimin e fmijve n nj drejtim, pr t dhn konceptin e rreshtimit para shkolls. Vizatimi i rreshtimi n orn e zkulturs do t lloj nga m i gjati deri te m i shkurtri. Vijat ndihmse do t ndihmoj nxnsin n vizatimin e sakt t gurs. Por nxnsi lihet i lir ta zgjedh vet temn, sepse fmijt vendosen n rresht edhe n koncerte e festivale, kur bjn nj vizit n qytet, kur kalojn n nj rrug t ngusht etj. Hapi III: Vzhgime Nxnsit vrejn e sugjerojn punn e njri-tjetrit, korrigjojn veten, duke rregulluar gabimet n vizatimin me laps. Vizatimet duhet t jen gati pr orn e dyt, n t ciln ata do t ngjyrosin.
84
Msimi 18
Tema: Fmijt n rresht (ora II)

Elemente dhe parime Lapustila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor ngjyra t ndryshme pr t ngjyrosur vizatimin e tij. T zbatoj rregullat e ngjyrosjes me an t vijave. T shpreh aftsi pr t vlersuar punn e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: gura simetrike t prgatitura me letr Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vzhgohen vizatimet e kryera nga ora e par. Secili ka vizatuar sipas dshirs dhe imagjinats s tij. Bhet zgjedhja e ngjyrave me t cilat do t punohet. Pyeten nxnsit si e kan titulluar krijimin e tyre. (Fmijt n koncert, Fmijt shkojn shtitje, Ora e Edukimit zik etj.). Hapi II. Veprimtaria Kujtojm rregullat e ngjyrosjes me an t vijave. Vijat do t bhen n nj drejtim, q ngjyra dhe objekti t marr formn e duhur. Nxnsit mund t prdorin lapostila, pastela ose lapsa me ngjyra. Zgjedhja e toneve t ngjyrave do t bhet nga vet nxnsit, pr t realizuar imagjinatn dhe dshirn e tyre. Hapi III. Analiza Vendosen punimet n tabel dhe diskutohet rreth tyre. Secili bn shpjegimin e puns s tij, far ka vizatuar, ku ndodhen fmijt, si e ka emrtuar krijimin, far ngjyrash ka prdorur etj. Gjat vzhgimit mund t bhen edhe kritika ose sugjerime ndaj punve t shokve, pr vizatimin dhe ngjyrosjen. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e vizatimit dhe pr prdorimin e ngjyrave. Integrimi: Edukim zik: Rreshtimi dhe njohurit q merren pr rreshtimin n kt lnd. Gjuh shqipe: Prshkrimi i pamjes s rreshtimit. Detyr: Vizatoni zogjt shtegtar. 85 Fletore pune, lapostila, lapsa me ngjyra, pastela etj.
Msimi 19
Tema: Objekte simetrike me letr t prer

Elemente dhe parime - baraspesha Letra me ngjyra N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj disa objekte q kan drejtz simetrie. T krijoj gura simetrie me letr t prer me grshr. T shpreh mendimet dhe emocionet pr punn e tij. Fletore pune, lapsa, letra me ngjyra, grshr.
Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Aktivizojm nxnsit n bised rreth gurave simetrike, me t cilat jan njohur n orn e matematiks. Nxnsit thon disa emra: gjethja, molla, katrori, drejtkndshi. Shtojm se drejtz simetrie kan edhe format natyrore, edhe format gjeometrike. Marrim shembuj nga nxnsit pr t dyja rastet. Disa prej formave vizatohen n tabel. Hapi II. Veprimtaria Sot do t krijojm disa objekte simetrike me letr t prer. Mund t zgjedhim disa nga format (natyrore dhe gjeometrike) q prmendm m par ose ndonj objekt tjetr. Nse do t zgjedhim gjethen do t veprojm kshtu: Zgjedhim ngjyrn. E palosim letrn duke br kujdes q faqet t puthiten mir. N njrn an t letrs, duke nisur nga vija e palosjes, vizatojm me laps vetm njrn an t gjethes, gjysmn e saj (mos harroni bishtin e gjethes). Pastaj, pa e hapur letrn, e presim me grshr, duke kaluar mbi vijn e lapsit. Nse hapim letrn, do t shikojm gjethen e krijuar. Kshtu mund t veproni edhe me forma t tjera, si: utura, arushi, libri, lulja, zemra, vazoja, fytyra, format e ndryshme gjeometrike etj. Hapi III. Analiza Format e prera vendosen mbi nj et t bardh por edhe mund t ngjiten pr tu par m mir. do nxns tregon (duke emrtuar gurat e tij) dhe prcakton drejtzn e simetris. - A kan t gjitha objektet drejtz simetrie? Thoni shembuj. (ret, njolla, format e pazllit etj.) - Kur nj gur quhet simetrike? - Si jan t dyja pjest e gurs? (t barabarta) 86
Libr msuesi Edukim figurativ 2 - Provojeni duke e palosur prsri. Ather t dyja pjest e gurs jan n baraspesh.
Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr, dallimin e objekteve simetrike dhe pr zbatimin e sakt t grshrs. Integrimi: Matematik: Simetria, gurat simetrike, drejtza e simetris. Aftsim teknologjik: Prdorimi i letrs dhe i grshrs.
Shnim: Nse msuesi/ja ka koh t mjaftueshme, mund tu shpjegoj nxnsve si bhet nj varg gurash simetrike. Nj rrip letre paloset n form zarmonike. N njrn an vizatohet vetm gjysma e trupit t njeriut, duke br kujdes q duart t vijn deri n pjesn tjetr t palosjes, n mnyr q gurat t jen lidhura m njra-tjetrn.
Detyr: Krijoni objekte simetrike n letr. 87
Msimi 20
Tema: Bised pr nj vepr arti Nna me dy fmij Abdurrahim Buza

Elemente dhe parime - theksi Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjalt e tij objektet q prfshihen n nj vepr arti. T vzhgoj pr t kuptuar theksin (ngjyrat, format) n kt tablo. T shpreh ndjenjat dhe emocionet q krijohen gjat vzhgimit t nj vepre arti.
Materiale ilustrimi: Foto e tablos Nna me dy fmij dhe vepra t tjera t autorit Abdurrahim Buza. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Vendosim n tabel foton e piktorit Abdurrahim Buza. Prezantojm piktorin. Piktori A. Buza lindi n Shkup n nj familje gjakovare n vitin 1905 dhe vdiq m 1986-n. Studioi n Shkodr, Tiran, Elbasan e m pas n Itali. Buza ishte nj nga themeluesit e shkolls s par t vizatimit n Tiran n vitin 1933. Ai ka krijuar vepra t ndryshme me motive popullore folklorike, si: Lojrat popullore, Shqipria vallzon, si dhe vepra me tem nga lufta: Partizani, Barrikadat e Tirans etj.) Ka marr titullin Piktor i merituar dhe Piktor i Popullit. Veprat e tij (rreth 500) ndodhen n Galerin Kombtare t Arteve n Tiran. - A njihni piktor t tjer shqiptar?
88
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi II. Njohja me veprn Paraqesim n tabel t fotokopje t zmadhuar t tablos Nna me dy fmij. Nxitim nxnsit t asin rreth prshtypjeve t para q u prcjell vepra: - far shikoni n kt tablo? - Cilat jan objektet q prfshihen n tablo? - Cili objekt ju plqen m shum? - Cila sht gura kryesore n kt tablo? (nna) - Ku e ka vendosur piktori gurn e nns? (ndrmjet dy djepave) - far po bn ajo? far ka n djepa? - ndjenj ju ngjallet kur shikoni kt tablo? Tani vreni me kujdes ngjyrat e objekteve n tablo. - Cilat nga ngjyrat e ngrohta ka prdorur piktori n gurn e nns? - Po te djepat ka prdorur ngjyra t ngrohta apo t ftohta? - Ku i shikoni ngjyrat e ftohta? - Cila sht gura m e theksuar n tablo? (nna) - Si mendoni cili sht qllimi i autorit n kt tablo? - A ka gjra q nuk i kuptoni n tablo? Msuesi/ja bn prmbledhjen e mendimeve t nxnsve, duke i qartsuar ato. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t shprehurit dhe prshkrimin e detajeve t pikturs. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e prshkrimit dhe leximit t nj vepre arti. Histori: Figura e nns dhe gruas shqiptare ndr vite.
Msimi 21
Tema: Nata (ora I)
Elemente dhe parime - kontrast Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjalt e tij natn. T prcaktoj disa elemente q prbjn natn. T vizatoj natn, duke prdorur lloje t ndryshme vijash.
Materiale ilustrimi: pamje, foto, vizatime q tregojn natn. Mjete pune: Fletore pune, laps HB, gom. 89
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t asin rreth tems me an t pyetjeve: - ngjyr ka dielli? A e ndryshon ai ngjyrn? - Po qielli ngjyr ka? A e ndryshon ai ngjyrn? Kur? - Si sht ngjyra e qiellit n mngjes, n perndim? Po natn? - Cilat jan elementet q tregojn natn? (ngjyra e qiellit, hna, yjet). - Sa yje keni par? - N sa forma e keni par hnn? Pas ksaj bisede tregohen pamje e foto t ndryshme q tregojn natn, n mnyr q nxnsit t saktsojn detajet (ndriimin, errsirn). Hapi II. Veprimtaria - Si mund ta vizatojm natn? - Cilat do t jen objektet dhe format, t cilat do t prdorni n krijimin tuaj? (hna, yjet, shtpit, dritat etj.) Udhzojm nxnsit q t kryejn vizatimin me laps. Ata mund t shtojn edhe elemente t fantazis s tyre n krijim (p.sh.: shekzjarr, yje q bien etj.). Kujtojm bashk me ta llojet e vijave, me t cilat do t krijohen forma t ndryshme t objekteve (p.sh.: shekzjarrt mund t krijohen me an t pikave me madhsi t ndryshme), drita e yjeve me vija t gjata dhe t shkurtra. Hapi III. Bashkbisedim, kooperim idesh Nxnsit lihen t lir t vzhgojn vizatimet e njri-tjetrit dhe t shkmbejn mendime pr format e objekteve t vizatuara. Nxnsit mund t mund t pyesin njri-tjetrin etj., t shkmbejn mendime pr formn e hns; si top, gjysmhn, hark i holl etj. Vizatimet vendosen n dosjen e secilit, pr t vazhduar ngjyrosjen n orn e dyt.
Msimi 22
Tema: Nata (ora II)

Elemente dhe parime - kontrasi Tempera N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor teknikn me tempera pr t ngjyrosur krijimin. T krijoj kontrast me an t ngjyrave. T shpjegoj krijimin e tij.
Materiale ilustruese: Model i prgatituir ose pamje, foto. Mjete pune: 90 Fletore pune, tempera, penela (got me uj, pecet).
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Zhvillimi i msimit Hapi I: Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t llojn ngjyrosjen nga ngjyrat e errta, pra t ftohtat dhe pastaj t kalojn te ngjyrat e ngrohta (e verdha, e kuqja etj.) sipas objekteve. (Teknika e temperas dhe akuarelit sht br e qart n ort e mparshme. N ndryshim nga akuareli, temperat e mbulojn njra-tjetrn.) Kontrasti duhet t krijohet midis blus s errt t qiellit me t verdhn e ndritshme t yjeve e t bardhn e hns etj. Nxnsi lihet i lir t shfrytzoj imagjinatn e tij n krijim. Hapi II: Analiza Punt e mbaruara vendosen n murin e klass dhe nxnsit kalojn para tyre pr ti vzhguar. Organizohen pyetje pr t marr mendime: - A ju plqeu puna q bt? - far ju plqen m shum n punn tuaj? - Cilat ngjyra keni prdorur m shum? Pse? - Ku e keni krijuar kontrastin? - far nuk arritt t bnit dot n kt krijim? - Cila pun ju plqen m shum? Pse? - far vijash prdort pr t vizatuar hnn, yjet etj? Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr realizimin e tems dhe prdorimin e tekniks s temperave. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e t folurit n prshkrimin e nats. Detyr: Gjeni skica, foto, gura ku shfaqen lloje t ndryshme t qilimave me motive shqiptare.
Msimi 23
Tema: Njohja me motivet popullore n qilimat shqiptar

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj objekte artistike pr t dalluar t veantat e artit shqiptar. T dalloj stile dhe teknika t ndryshme t punimit t qilimit me motive shqiptare. T skicoj forma t ndryshme motivesh, duke i par n qilim. T vlersoj punn artistike dhe traditn e kulturn e popullit shqiptar.
Materiale ilustruese: pamje ose foto, rrugica ose qilima me prmasa t ndryshme. 91
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi I. Vzhgim Nxnsit vendosin mbi bank mjetet e tyre, si: skica, vizatime, foto, revista, ku paraqiten pamje me qilima t ndryshm. Po ashtu edhe msuesi/ja i paraqet mjete t tilla para klass. Nxnsit lihen t lir pr 5 minuta t vzhgojn pamjet e njeri-tjetrit dhe ato q jan vendosur n tabel. Ata shprehin mendimin e tyre pr punimet e ndryshme, pr stilin e puns, pr ngjyrat etj. Hapi II. Bised e ilustruar Pasi nxnsit kan vzhguar, ulen npr vende dhe nis biseda me ta. - far shikoni n foto? - A keni qilima n shtpit tuaja? - Prse prdoren ato? - far ngjyrash vini re? - E dini si punohen qilimat? Nga albumi me foto tregojm tezgjahun dhe prshkruajm mnyrn si punohet qilimi me t. Qilimat punohen zakonisht me je leshi (ndrsa rrugicat punohen me tekstile, t cilat priten n rripa). N album gjenden edhe ilustrime qilimash me motive t larmishme shqiptare. Motivet kan forma t ndryshme gjeometrike, por t rregullta. Ato prsriten duke dhn kombinime formash dhe ngjyrash n harmoni me njra-tjetrn. Kto motive popullore spikatin jo vetm n qilimat, por edhe n veshjet popullore. Kjo tradit ka vijuar nga shum koh m par, duke vazhduar deri n ditt e sotme. Tregohen foto t tjera dhe bisedohet me nxnsit. - far formash ju bien n sy te ky qilim? - Cilat ngjyra ju trheqin m shum? Motivet mund t stilizohen n formn e lules, rombit, guasks, trekndshit, shqiponjs etj. Motivi popullor prbhet nga forma organike dhe forma gjeometrike. Nj element q e bn m t dallueshm motivin popullor sht dhe kombinimi i ngjyrave, veori kjo e t gjitha trevave. Hapi III. Vlersimi pr traditn - Si mendoni pr traditn e popullit ton? - Pse tradita vazhdon t ruhet edhe n ditt e sotme? - far formash a gurash ju mbeten n mendje kur shikoni nj qilim? Mbi nj et t bardh nxnsit skicojn me laps forma t ndryshme motivesh, duke u mbshtetur edhe n fotot apo ilustrimet e paraqitura (motive n form rombi, viza zigzage, n form luleje, form drejtkndori etj.). Hapi IV. Loj - pazll Ndahet klasa n 4 grupe. Nj prfaqsues nga secili grup vizaton dhe ngjyros nj motiv q vet grupi e ka zgjedhur. (Msuesi/ja kujdeset q t mos jet i njjti motiv pr dy grupe.) 92
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Pastaj vizatimin e presin n mnyr t rregullt. Duke formuar pazlla. Copat e prera t motivit i jepen nj grupi tjetr. Kshtu bhet kmbimi i pazllave. Ai grup q e rindrton sakt dhe m shpejt gurn, ton edhe lojn. Vlersimi: Vlersohen aftsit pr t njohur motivin popullor, pr t dalluar stile dhe teknika t ndryshme n punimin e qilimit. Integrimi: Histori: Zhvillimi i artit popullor n vazhdimsi.
Msimi 24 Tema: Krijim dekorativ me motive (ora I)

Linja: Teknika: Objektivat: Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj ilustrimet pr t zgjedhur modelin e motivit. T krijoj nj dekoracion me motive popullore. T ruaj harmonin e formave gjat vizatimit.
Materiale ilustruese: pamje, foto t motiveve popullore, skica e vizatime t ndryshme. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Kujtojm se n orn e mparshme nxnsit u njohn me qilimat me motive popullore. Ndrkoh, n tabel kemi vendosur modele motivesh t skicuara dhe foto qilimash. Nxitim nxnsit q ti vzhgojn mir fotot, skicat dhe t zgjedhin motivin q u plqen. N prgjithsi kemi par se motivi popullor sht i ndrthurur me forma natyrore dhe gjeometrike. Pyeten nxnsit pr motivin e zgjedhur. Hapi II. Veprimtaria Pas przgjedhjes, ju do t bni nj krijim dekorativ me motive popullore. Secili do t punoj n mnyrn q i plqen, por gurat n dekoracion duhet t ken harmoni midis tyre. Japim nj shembull duke skicuar n tabel, duke i kshilluar nxnsit t prdorin vizoret kur t punojn n et. Fleta mund t jet nj drejtkndsh me prmasa 24 cm dhe 8 cm. Jasht vijs s drejtkndorit hiqet nj vij me 2 cm largsi rreth e qark, duke formuar kshtu nj korniz. Drejtkndshi ndahet n katr pjes t barabarta. Mbi kto vija ndarse do t vizatohen rombe simetrike, t baraslarguar nga njri-tjetri. Vijat ndarse shrbejn si vija t simetris boshtore t gurs, duke e br m t rregullt dhe harmonike. Brenda rombit t madh vizatohet nj romb i vogl. N korniz, n mnyr t rregullt, vizatohet nj vij zigzage mbi t ciln do t vizatohet gjethja q do t shrbej si korniz e dekoracionit. Ky ishte nj model, po nxnsi lihet i lir t zgjedh vet modelin e tij. 93 Fletore pune, laps HB, gom, vizore.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi III. Vzhgimi Nxnsit vzhgojn vizatimet e njri-tjetrit, duke shkmbyer prvoja dhe duke dhn shpjegime. Pastaj vizatimet vendosen npr dosje, pr tu vazhduar orn e dyt.
Msimi 25 Tema: Krijim dekorativ me motive (ora II)

Teknika: Objektivat: Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh ngjyrat pr dekorin e vizatuar. T ngjyros vizatimin duke krijuar harmoni midis ngjyrave e formave. T shpjegoj prmbajtjen dhe motivin n krijimin e tij. Fletore pune, lapostila, pastela, lapsa etj.
Hapi I. Nxitja Nxnsit vzhgojn disa modele vizatimesh q kemi vendosur n tabel, duke dalluar harmonin midis ngjyrave, gjithashtu edhe ngjyrat n kontrast. Nxnsit vzhgojn dhe zgjedhin kombinime ngjyrash me fantazin e dshirn e tyre. Pr 2-3 minuta ata vzhgojn nga afr modele t ndryshme: foto, pamje, jo pr t kopjuar, por pr t prtuar. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit t llojn ngjyrosjen nga rombet e mdha (p.sh. me ngjyr t verdh), pastaj rombet e vogla (p.sh., me ngjyr portokalli) dhe n mes t rombit t vogl nj katror t vogl (p.sh., t kuq). Sfondi mund t jet i gjelbr, ndrsa sfondi i kornizs mund t ngjyroset portokalli dhe gjethet me t gjelbr t theksuar. Kshtu, ngjyrat jan n harmoni dhe kombinohen me njra-tjetrn. Asnjher nuk detyrohet nxnsi, por lihet i lir t prdor ngjyrat sipas dshirs. Hapi III. Analiza Krijimet vendosen n murin e klass dhe vzhgohen me dshir nga nxnsit. Ata shpjegojn krijimin e tyre dhe bjn krahasime me shokun. - far motivesh ke prdorur n krijimin tnd? - Cilat jan ngjyrat q ke prdorur pr t krijuar harmoni? (e verdh, e gjelbr, portokalli) - Pse ju plqen dekoracioni? Ku e keni par t prdoret ai? (n qilima, rrugica, sixhade etj.) - far t plqen m shum n krijimin tnd? - Cila sht puna m e bukur? 94
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zgjedhjen e motiveve dhe harmonin e ngjyrave. Integrimi: Matematik: Prdorimi i vizores, prmasave, formave gjeometrike: rombi, katrori, drejtkndori. Gjuha shqipe: Shpjegimi i krijimit, prdorimi i fjalorit artistik.
Msimi 26
Linja: Teknika:
Tema: Portreti i Sknderbeut

Analiz, interpretim, vlersim. Bised
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj portretin e Sknderbeut duke e vzhguar at n nj vepr arti. T prdor fjalor t thjesht artistik, pr t identikuar elementet dhe parimet e artit gurativ. T krahasoj dy punime artistike t fushave t ndryshme (piktur, skulptur). Materiale ilustruese: portrete t Sknderbeut, buste t vogla. Zhvillimi i msimit Hapi I. Njohja - Loj me pazll Ndajm klasn n 5 grupe. N do grup shprndajm nga nj kuti me pazll. N pazll sht gura e Sknderbeut e marr nga revista e albume n pamje t ndryshme; portret, monument, lufttar etj. Nxnsit llojn t ndrtojn gurn pa e ditur se sht. Loja vazhdon derisa nj grup e zbulon i pari gurn. U drejtojn nxnsve pyetjet: - far formuat me pazll? A e njihni at gur? - far dini ju pr Sknderbeun? (trim, lufttar, hero, syshqiponj, shtatlart etj.) T gjitha mendimet e nxnsve shkruhen n tabel n formn stuhi mendimesh. - A dini ju vjersha pr heroin? Kng? Tregime? Histori? Hapi II. Diskutim N tabel kemi vendosur foto e pamje t ndryshme t veprave pr Sknderbeun, buste t vogla etj. Disa prej punve q shikoni ktu jan br nga artistt piktor e skulptor, t cilt kan punuar portretin e Sknderbeut. Monumenti i Sknderbeut n Tiran sht punuar nga tre skulptor: Odhise Paskali, Janaq Pao dhe Andrea Mane. 95
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Vreni me kujdes kto vepra, t cilat jan punuar n gjinin e pikturs dhe n gjinin e skulpturs. Si e bjm dallimin midis tyre? Piktura ka form dyprmasore, punohet me ngjyra, ka thellsi, hapsir, kontrast. Shpjegojm se skulptura ka volum dhe form treprmasore, preket nga t gjitha ant. Skulptura punohet me argjil, me gdhendje, derdhet n alli, n bronz, n giz etj. Vzhgoni me kujdes portretin e Sknderbeut n piktur. - far ju plqen m shum? - far ngjyrash, vijash, formash shikoni? - Cilat ngjyra e bjn t fuqishme gurn e Sknderbeut n piktur? - Cilat punime ju trheqin m shum, ato n piktur apo n skulptur? Pse? - far ndjesie ju krijohet kur shikoni monumentin e Sknderbeut? - A krijon drithije skulptura? - far nuk shikoni n skulptur? (ngjyrat) - far nuk prekni n piktur? (volumin, formn treprmasore) - Po t ishit piktor ose skulptor, si do ta punonit portretin e Sknderbeut? Pse? - Pse ju plqejn veprat pr Sknderbeun? - Pr t br dallimin midis pikturs dhe skulpturs, msuesi/ja bn pyetje njkohsisht pr t dyja gjinit, n mnyr q krahasimi t jet i sakt. Hapi III. U shprndajm 5 grupeve t nxnsve nga nj et, ku sht shkruar nga nj fjali pr Sknderbeun. N fjali mungon nj fjal. Nxnsit do ta gjejn dhe do ta shkruajn n vendin e duhur, pastaj do ta vizatojn at. Ato fjal do t jen (shpata, mburoja, amuri, shtiza, kali). Nxnsi lexon fjalin dhe tregon prdorimin e sendit t vizatuar nga heroi (vizatim shpate), p.sh.: - Sknderbeu luftonte me shpat. - Sknderbeu prdorte mburoj pr tu mbrojtur nga armiqt. - Sknderbeu kthehej nga lufta me tore dhe amur n dor. - Ushtart e Sknderbeut luftonin me shtiza. - Kali i Sknderbeut ishte i bardh dhe i shkatht.
Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t shprehurit pr historin e Sknderbeut dhe pr dallimin midis dy gjinive: piktur dhe skulptur. Integrimi: Histori: Historia e heroit ton kombtar, Sknderbeut.
96
Msimi 27
Tema: Vizit n Galerin e Arteve

Histori e kultur Ekskursion N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vizitoj Galerin e Arteve pr t kuptuar ndryshimet n koh. T bj lidhjen mes Edukimit gurativ me Historin dhe Kulturn. T komunikoj ide dhe mendime rreth vzhgimit n galeri.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Njohja Njohim nxnsit me ekskursionin q do t kryejm n Galerin e Arteve. I paraqesim atyre qllimin e ksaj vizite: njohja me punime artistike t gjinive t ndryshme t artit gurativ. I udhzojm t zbatojn rregullat e t ecurit n rrug dhe brenda n mjediset e galeris. T tregojn m edukat qytetare. T mos preket asgj me dor. T dgjohet me vmendje cicroni ose msuesi/ja. T pyetet pr gjrat q doni t dini etj. Hapi II. Veprimtaria N galeri nxnsi njihet me pikturat e kohve t ndryshme (t s shkuars dhe t s sotmes) n gjini dhe teknika t ndryshme. Pra, n Galeri Arti ekspozohen dhe ruhen pun disavjeare, prmbajtja e t cilave sjell jetn e njerzve n t shkuarn dhe n t sotmen. Udhheqim nxnsit me rregull npr mjedise e ndryshme t galeris. Prezantojm gjinin e pikturs. U shpjegohet nxnsve se n galeri punimet organizohen n mnyra t ndryshme (prve se sipas gjinis), mund t renditen; - sipas kohs kur jan punuar, - sipas tematiks, - sipas autorit. Bhen shpjegimet e nevojshme dhe u jepet prgjigje pyetjeve t nxnsve. M pas vijojn kompozimet. Pastaj prezantohen gjinit e skulpturs. Bhet shpjegimi i nevojshm pr do vepr arti, duke prmendur edhe emrin e autorit dhe titullin e veprs. Hapi III. Analiz - A ju plqeu vizita n Galerin e Arteve? - far pat atje? - Cilat punime ju plqyen m shum, ato n piktur apo ato n skulptur? - A mund t thoni emrin e nj piktori apo skulptori? - sht Galeria e Arteve? far ekspozohet atje? - Thoni emrin e nj tabloje q ju ka mbetur n mendje. Prshkruajni at. 97
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Vlersim: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t shprehurit dhe vzhgimin e tablove apo skulpturave. Integrim: Histori: Pasqyrimi i jets shqiptare n tablo sipas periudhave. Edukat shoqrore: Zbatimi i rregullave n rrug e n mjedise publike. Detyr: Sillni foto ku keni dal pr raste festash t ndryshme (mundsisht me veshje popullore).
Msimi 28
Tema: Portrete me veshje t ndryshme

Histori dhe kultur E lir N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj portrete, duke prcaktuar ndryshimet n veshje dhe n koh. T vizatoj portrete me veshje t ndryshme. T shpjegoj krijimin e tij, duke e lidhur Edukimin gurativ me historin dhe kulturn.
Materiale ilustruese: pamje, foto t ndryshme me portrete me veshje t ndryshme. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosen n tabel disa pamje q tregojn njerz t veshur sipas mods s kohve t ndryshme, p.sh.: nj foto me veshje popullore, nj me veshje t para disa viteve dhe nj tjetr me veshje t ditve t sotme. Nxitim nxnsit t asin rreth tyre. - far shikoni n foto? - Cilat veshje ju plqejn m shum? - far mode tregon kjo foto? (modn e sotme) - Po kjo foto? (modn e nj kohe t shkuar) - Si vishen prindrit tuaj sot? - A mund t vijm n shkoll t veshur me veshje dasme? Pse? - A mund t em me uniformn e shkolls? Pse? - A mund t shkojm shtitje me pishama? - A mund t shkojm n kndin e lojrave me rroba banjo? - A mund t shkojm n plazh me pushime veshur me xhup? Pse? - Pse kemi veshje t veanta pr do rast? - A ju plqejn kostumet popullore? Kur i vishni ato? (n festa, koncerte) Ngrem 2-3 nxns pr t prshkruar veshjen e mods q u plqen. 98 Fletore pune, lapsa HB, gom, lapostila, pastela etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t zgjedhin veshjen q u plqen m shum dhe t vizatojn nj portret. Puna nis me vizatimin me laps. Nxnsi do t skicoj gurn me laps, duke theksuar veshjen, modelin e saj. Pasi t vizatoj do detaj, bhet ngjyrosja e modelit me ngjyrat e zgjedhura nga vet nxnsit. Gjat ngjyrosjes duhet t theksohen t veantat e veshjes. Hapi II. Analiza Secili nga nxnsit vendos punn e tij n murin e klass dhe bn shpjegimin pr veshjen e zgjedhur. Ai tregon kohn, t cils i prket kjo veshje, modn, stilin, karakteristikat e veanta dhe pse i plqen. Do t tregoj gjithashtu se far do ti plqente t vishte, cila mod i plqen etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr teknikn e zgjedhur, modelin e veshjes dhe realizimin artistik. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e prshkrimit t veshjeve, kohs, vendit. Histori: Koha e prdorimit t veshjes, ngjarjet historike. Dallimi i kohs s shkruar dhe t sotme n veshje, mod, stil. Detyr: Sillni foto, gjeni gura t ndryshme q ju plqejn, vjersha, tregime t ilustruara, kartolina, prshkruani pushimet, festat ose shkruani nj letr, nj et ditari, nj list me librat letrar m t lexuar ose foto t aktiviteteve t klass, t ekspozitave me punime t ndryshme etj., me qllimin pr t krijuar nj revist.
Msimi 29
Tema: Krijimi i nj reviste (ora I)

Histori dhe kultur E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh materiale nga revistat, gazetat, librat dhe punimet e tij. T prdor mjetet, si: grshr, bisturi, ngjits etj. T radhit t materialet e grumbulluara pr revistn sipas imagjinats s tij.
Materiale ilustruese: Revista t llojeve t ndryshme. Mjete pune: Fletore pune, grshr, bisturi, lapsi, vizore, ngjits. 99
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Mbi tavolin vendosim disa revista dhe gazeta. Pyesin nxnsit nse i njohin ato. - Kush e lexon gazetn n familjen tuaj? (babi, mami...). - Po revistn? (un, mami, babi etj.) - Cila ju trheq m shum? (revista) Pse? (ka gjra t bukura) - Ku ndryshon gazeta nga revista? N gazet pasqyrohen lajmet e dits nga i gjith vendi dhe bota, ndrsa revista trajton rubrika t ndryshme nga jeta, si: jeta e personave t njohur, kshilla shndeti, kuzhin, veprimtari sportive, artistike, librat e rinj etj. Kto informacione shoqrohen me foto me ngjyra. Msuesi/ja i ndan nxnsit n grupe pr t shetuar revistn. Pastaj, ata vendosin mbi bank materialet, pr t cilat jan porositur orn e kaluar. Njihen me punn e veant q u duhet t zhvillojn: si t hartojn nj revist. Nxitim nxnsit t asin rreth informacioneve q prfshihen n nj revist, duke i ln t lir t shfaqin dshirat dhe idet q kan pr revistn e tyre. Por, prve fotove, vjershave e krijimeve, q nxnsit kan sjell, revista ka nevoj edhe pr nj titull. Pr kt nxnsit sugjerojn disa tituj, ndrkoh msuesi/ja i shkruan n tabel. Nga titujt e listuar, ata przgjidhin titullin e revists. - A keni dshir t krijoni dhe ju nj revist t vogl? Hapi II: Veprimtari Hapni mbi bank materialet dhe przgjidhini ato. Prdorni grshrt pr t prer, fotot, pamjet e ndryshme. Mund t prdoret edhe lapsi e vizorja pr t ndihmuar n prerjen e drejt t kornizave. Prgatitni punimet tuaja: nj vizatim, nj krijim, vjersh ose prshkrim, duke e futur n korniz me letr me ngjyr. Pr zbukurimin e faqeve t revists mund t priten me letr me ngjyr forma lulesh, yjesh, utura zogjsh etj. Hapi III: Analiza Materialet e prera, vrehen me kujdes dhe bhet nj radhitje paraprake pr faqet e revists. Secili punon sipas imagjinats s tij. Ndihmojm nxnsit me an t pyetjeve: - far materialesh ke grumbulluar? - Cilat foto do t vendossh n faqen e par? - Si do ta titullosh revistn tnde? - Pse t plqen ky emr? Nga je frymzuar? etj. - far do t shkuash pr kt gur? Nxnsit mund t sjellin pr orn e dyt etat e revists t ngjitura (t ndihmuar nga prindrit) dhe n klas bjn vetm ngjitjen e gurave dhe shkrimin pr to. 100
Msimi 30
Teknika: Objektivat:
Tema: Krijimi i nj reviste (ora II)

E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T ngjit materialet n faqet e revists, sipas nj tematike. T zbukuroj kopertinn e revists me nj emr sipas dshirs. T shpjegoj tematikn e revists s tij. Fletore pune, et t bardha ose etore, ngjitse, lapostila, materialet e prgatitura nga ora e par.
Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Trheqim vmendjen e nxnsve, duke udhzuar pr renditjen dhe ngjitjen e materialeve sipas nj tematike t zgjedhur nga vet nxnsit, sipas rndsis q ato prmbajn. Duhet pasur kujdes pr ngjitjen drejt dhe bukur t fotove e materialeve t ndryshme. Hapi II. Veprimtaria do nxns llon nga puna pr krijimin e revists. Te do foto e ngjitur mund t shkruhen prshkrimet e ngjarjeve q tregon fotoja e nxnsit. Pasi jan ngjitur t gjitha materialet, faqet e revists mund t zbukurohen me lapostila me xixa, me format e prera t luleve, yjeve, uturave ose dhe me vizatime, pika, vija etj. Pas ktyre i vjen radha kopertins, ku sht ngjitur fotoja m e bukur, shkruhet titulli i revists si ka dshir secili. Dikush mund ta ket shkruar edhe n kompjuter me stil artistik, e pret dhe e ngjit. Flett e revists kapen me kapse ose ngjitse. Hapi III. Analiza Secili nxns merr revistn e tij dhe bn shpjegimin e tematikave q ka zgjedhur, duke shetuar faqet e saj. Prezantimi bhet me an t titullit. Ata mund edhe t lexojn ndonj nga shkrimet apo komentet q prfshihen n t. Revista vendoset n dosjen e secilit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e punimit dhe t zgjedhjes s tematiks pr revistat. Integrimi: Gjuh shqipe: Zgjedhja e prmbajtjes s revists dhe gjuha e shkruar. Aftsim teknologjik: Prdorimi i materialeve, grshr, ngjits, punim me letr etj. 101
Msimi 31
Tema: Planimetria e shtpis ose e shkolls

Tematika Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj formn e shkolls duke vzhguar foto t ndryshme. T vizatoj planimetrin e shkolls me an t simboleve. T shpjegoj vizatimin e tij duke emrtuar objektet.
Materiale ilustruese: Foto e shkolls dhe plani i vizatuar. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosni prbri njra-tjetrs n tabel foton e shkolls dhe planin e vizatuar. Nxitni nxnsit t asin. - far shikoni n kt foto? (nj shkoll) - far forme dalloni? (kubi, kuboidi) - Si e dallojm formn e nj objekti? (nprmjet vijave) - far ka brenda n kt shkoll q n kto foto ju nuk i shikoni? (klasa, drejtoria, koridore, palestra, salla e mbledhjeve, dentisti etj.) Tregojm planin e vizatuar t shkolls. Ky sht vizatimi i planit t ksaj shkolle. - sht plani? Plani sht vizatimi i shkolls (objektit) i par nga lart n drejtim vertikal. Ndryshe nga fotograa, n plan nuk asim pr lartsi (me nj kub n dor ose te vija e murit, msuesi/ja tregon lartsin). Me an t planit msohet pr formn dhe prmasat e objektit, n rastin ton t klasave, korridoreve etj. Vrejm, klasn. - far forme ka ajo? - far forme kan muret, dyshemeja, tavani? - N qoft se do ta shohim nga lart, far forme do t ket klasa? ( ) Kujtojm nga matematika q nga faqet e kubit ndrtojm (vizatojm) katrorin, nga faqet e kuboidit vizatojm drejtkndshin etj. N qoft se klasa ka formn e kubit, e par nga lart ajo merr formn e katrorit. Ngrem disa nxns n tabel t vizatojn forma nga faqet e kubit, kuboidit, piramidave etj. Numrojm edhe nj her mjediset e shkolls son, pr t krijuar iden e formave dhe kshtu emrtojm format me fjal simbol etj. Vizatohen n tabel. Pra, shpjegojm se kshtu ndrtojm nj planimetri t nj ndrtese n nj plan t shesht. Nj plan i shesht sht tabela e zez, eta juaj, siprfaqa e banks etj. 102 Fletore pune, laps, gom, vizore etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Shpjegojm dhe vizatojm n tabel t gjitha mjediset e shkolls, kuzimi i tyre me njri-tjetrin, klasat, korridoret etj. Detajet e planit, si jan dritaret dyert, msuesi/ja i vizaton n tabel me an t vijave. Theksojm se t gjitha kto q prmendm i referohen nj shkalle zvoglimi (t ciln do ta msoni n klasn IV), sepse t gjith e dini q nj klas apo shkoll nuk vizatohet n letr me prmasat reale. Prmasat zvoglohen dhe vizatohen me llogaritje t sakta. A e dini si quhet ky profesion? Arkitektur. Arkitektura sht nj gjini e artit q merret me planimetrin e objekteve. Pr t kemi folur kur kemi par arkitekturn e qytetit. Hapi II. Veprimtaria Ather, t gjitha objektet q ndodhen n shkolln ton, si: klasat, drejtoria, palestra, dhoma e dentistit etj., ne do ti vizatojm n plan me an t simboleve. Bhet prcaktimi i prmasave dhe i formave katrore apo drejtkndore, nga msuesi/ja q nxnsit t orientohen. Bjm modelin e planit t shkolls n tabel dhe nxnsit orientohen me an t prmasave t dhna nga msuesi/ja me cm dhe vizore. Jasht planit t shkolls mund t vizatohet plani i kopshtit, lulishtes ose i fushs s basketbollit etj. Kush ka dshir mund t vizatoj edhe planimetrin e shtpis s tij. Hapi III. Analiza T gjith nxnsit vrejn punn e njri-tjetrit dhe diskutojn rreth tyre. do nxns do t bj shpjegimin e planit t vizatuar, duke treguar ku ndodhen objektet, si: klasa e tij, palestra etj., duke treguar edhe format. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr t kuptuarit e fjals simbol n ndrtimin e n planimetrie, si dhe pr prdorimin e vizores dhe t matjeve t sakta. Integrimi: Matematik: Figurat gjeometrike, ndrtimi i tyre n plan me an t prmasave.
Detyr: Sillni libra me prralla, me vjersha apo tregime q ju plqejn m shum.
103
Msimi 32
Tema: Ilustrimi i nj prralle, vjershe, tregimi sipas imagjinats

Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin Pastela N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj shkurt ngjarjen e nj prralle ose tregimi, duke veuar personazhet dhe vendin e ngjarjes. T ilustroj me vizatim nj prrall apo tregim sipas imagjinats. T shpjegoj ilustrimin e tij, duke e prshtatur me ngjarjen e zgjedhur.
Materiale ilustruese: Libra t ilustruara me prralla dhe tregime pr fmij, Mjete pune: libri i gjuhs (kl. II). Fletore pune, letr vizatimi, lapsa HB, ngjyra, lapostila, pastela etj.
Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t asin rreth prrallave e tregimeve apo vjershave t plqyera m shum nga ata. N tabel kemi radhitur libra me prralla dhe tregime, vjersha pr fmij. - Cila prrall ju ka plqyer m shum? Pse? - Cilat jan personazhet? - Ku sht zhvilluar ngjarja? - far gurash do t zgjidhje ti pr t ilustruar kt prrall? [N varsi t vendit (pyll, kshtjell, lndin) apo t personazheve (breshkn dhe lepurin; princeshn dhe bizelet ose dallndyshen dhe milingonat etj.).] Dy-tre nxns mund t tregojn shkurt ngjarjen e nj prralle, pr t inkurajuar nxnsit e tjer joaktiv. Hapi II. Veprimtaria U tregojm nxnsve se pr t ilustruar nj prrall duhet q t vizatohen personazhet dhe vendi ku zhvillohet ngjarja. Japim shembuj n tabel me ilustrime ose, nse i kemi prgatitur ett m par, ua paraqesim nxnsve. Nxnsit vizatojn n et ilustrimet e prrallave q kan zgjedhur. Udhzohen q vizatimi ti prshtatet ngjarjes. Nxnsit realizojn vizatime t ndryshme sipas imagjinats. N vazhdim t puns vizatimet ngjyrosen me lapostila dhe pastela dhe n fund t ets shkruhet titulli i prralls, i tregimit apo i vjershs s zgjedhur, me shkrim t bukur me ngjyra.
104
Libr msuesi Edukim figurativ 2 Hapi III. Analiza Vendosen punimet e nxnsve n murin e klass. T gjith nxnsit vshtrojn me kureshtje vizatimet e njri-tjetrit. Secili do t shpjegoj vizatimin e tij dhe prralln q ka zgjedhur. Mund tju drejtohen pyetje nxnsve. - Pse ke zgjedhur kt personazh? - far t plqen te kjo prrall? Vlersimi: Nxnsi vlersohet m shum pr prshtatjen e ilustrimit me ngjarjen dhe pr vizatimin e detajeve t ngjarjes (prrall). Integrimi: Gjuh shqipe: Prrallat, tregimet, vjershat dhe prmbajtja e tyre, mbresat q ln ato n kujtesn e fmijve. Detyr: Bni ilustrimin e nj vjershe q ju plqen n lndn e Gjuhs shqipe. Sillni n klas punime tuajat t teknikave t ndryshme.
Msimi 33
Tema: Diskutim shpjegim dhe mbrojtja e puns

Analiz, vlersim, interpretim Bised N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shpjegoj krijimin e tij me fjal t thjeshta. T identikoj teknikn, ngjyrat, llojet e vijave t prdorura, idet dhe emocionet q prcjellin ato. T mbroj dhe vlersoj punn e tij dhe t shokve. Krijime t nxnsve t teknikave t ndryshme.
Materiale ilustruese:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Njohja T gjith nxnsit jan njohur me krijimet e njri-tjetrit dhe ulen n vendet e tyre. N kt mnyr nis diskutimi dhe shpjegimi i puns pr secilin nxns. do nxns do t bj shpjegimin e puns s tij: emrimin, materialet, teknikn, ngjyrat etj. Pr tiu shmangur monotonis msuesi/ja zgjedh dy nxns (nj djal e nj vajz) 105
Libr msuesi Edukim figurativ 2 dhe i vendos n rolin e gazetarit, pr t marr n intervist shokt e shoqet e tyre. Disa pyetje do t ishin: - Si e ke titulluar krijimin tnd? - Ku e ke gjetur frymzimin? - far teknike t plqen m shum? Pse? - Cilat ngjyra t plqejn m shum? - far t plqen m shum n punn tnde? - far nuk ke arritur t bsh dot? - A ke krkuar ndihmn e dikujt? - far kohe tregon krijimi yt? - far duhet t ket nj pun artistike q ajo t jet e arrir? (vizatim i sakt, kombinim ngjyrash, hapsir, kontrast etj.) - mendon pr punn e shokut? far t plqen dhe far jo? Hapi III. Vlersimi pr njri-tjetrin Nxnsit duhet t shfaqin siguri te vetvetja pr t vlersuar punn e vet dhe t shokut, sipas krkesave t realizimit t nj pune, p.sh.: M plqen puna Olsit, sepse ka kombinime ngjyrash, ka lvizje, hapsir, lloje vijash. M plqen puna e Erit, sepse ka prdorur shum mir teknikn e akuarelit. Jepen mime sipas teknikave.
Hapi IV. Loja problem Jepen detaje t nj krijimi dhe krkohet t gjendet autori dhe emrtimi i krijimit t ilustruar. Shnim Pr kt or nxnsi porositet dit m par pr t sjell krijime t teknikave t ndryshme. Punt ekspozohen sipas teknikave: peizazhet, portretet, kolazhet, maskat, vizatimet, akuarelet, pastelat etj.
Msimi 34
Tema: Krijim: Mjedisi q na rrethon

Analiz, vlersim, interpretim Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T sjell mendime dhe prvoj rreth mjedisit ku jeton. T przgjedh at pjes t mjedisit q i plqen m shum.
106
Libr msuesi Edukim figurativ 2 T krijoj nj pun artistike sipas dshirs, duke u mbshtetur n prvojn e tij. T shpjegoj lidhjen mes artit gurativ dhe disiplinave t tjera n jetn e prditshme. Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme mjedisi. Mjete pune: Fletore pune, sipas tekniks (lapostila, akuarele, pastela, lapsa etj.)
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t asin pr mjedisin. Mjedisi sht vendi ku jetojm, do gj q na rrethon: shtpia, shkolla, shtitorja, kinemaja, rruga, kndi i lojrave etj. - Cila pjes e mjedisit ju plqen m shum? Pse? Lihen nxnsit t lir t shprehin mendimet e tyre, prvojat, dshirat dhe imagjinatat pr t ndryshuar dika pr ta br sa m t mir, sa m t prshtatshm pr t jetuar mjedisin q na rrethon. Hapi II. Veprimtaria Ju mund t bni nj krijim artistik, duke u frymzuar nga mjedisi prreth. Disa nga temat mund t jen: Nj shtitje, N parkun e lojrave, Shkolla ime, Klasa ime, N Teatrin e Kukullave, N rrug, Stint, Pushimet e mia, Udhtimet etj. Krijimi do t realizohet me teknikn dhe mjetet q ju dshironi. Udhzohen nxnsit t llojn punn pasi kan zgjedhur iden e tyre. Hapi III. Analiza Ekspozohen krijimet n murin e klass dhe vzhgohen nga t gjith nxnsit pr 2-3 minuta. Nxnsit shpjegojn punn e tyre, duke folur edhe pr teknikn e zgjedhur, ngjyrat, format, vijat etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijime t bukura, pr teknikn e zgjedhur dhe pr idet e shprehura n krijimin e tyre. N mnyr t veant vlersohen ato nxns q i kan br ndryshime mjedisit. Integrimi: Edukata shoqrore: Mjedisi q na rrethon, njohja, vlerat dhe ndryshimet pr mir ndaj tij n t ardhmen.
107
Edukim figurativ
108
Plani sintetik dhe analitik i lnds Edukim gurativ III

35 jav + 1 or = 35 or Baza materiale, procese, teknika 2 or Elemente dhe parime 17 or Tematika 3 or Histori e kultur 4 or Analiz, interpretim, vlersim 3 or Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin 3 or Or n dispozicion 1 or Or e lir 2 or Gjithsej 33 or + 2 OD = 35 or Linja Elemente dhe parime (Baraspesha) Elemente dhe parime (Kontrasti i ngjyrave) Tempera, akuarel Akuarel Teknika Materiale Lapsa, akuarel, penela, mjete pastrimi Tempera, akuarel, penel Or 2 1
Nr.
Objektivat
Tema
T prdor n krijimin e tij m shum se nj lloj forme pr t ndrtuar nj objekt.
Maska
T krijoj iluzionin e forms ose vllimin nprmjet vijave. T prdor imagjinatn pr t krijuar peizazhin e qytetit, duke prdorur llojet e vijave: e lakuar, e trash, e holl. Elemente dhe parime (Ngjyrat, nuancat e ngjyrave baz) Elemente dhe parime (Theksi, prdorimi i ngjyrave t kundrta)) Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Elemente dhe parime (Lvizja) Vizatim sipas imagjinats Vizatim, kolazh (sipas mjetit)
Peizazh (perspektiva)
T krijoj iluzionin e hapsirs n krijimet e tij, nprmjet mbivendosjes s gurave.
Ilustrimi i nj libri
Penela, przierja e ngjyrave me baz t bardh e t zez pr nuanc Materialet sipas dshirs
1 2
T prdor ngjyra pr t trhequr vmendjen e shikuesit dhe pr t theksuar objektin kryesor.
Ferma e kafshve
T dalloj rolin e artit n jetn e prditshme dhe n mjedisin ku jeton.
Zbukurimi i mjedisit ku jeton
Arkitektura e mjedisit (Rregullimi i oborrit t shkolls) Akuarel, stampim
Trupat, rregullimi i lulishtes me mjetet e nevojshme Akuarel, penel, mjete pastrimi, stampa me gura t ndryshme Kolazh Sipas dshirs Lapsa, penela, kokrra e gjethe Sipas dshirs
2 2
T krijoj lvizjen nprmjet mbivendosjes s gurave dhe formave. Elemente dhe parime (Siprfaqja e trupave) Tematika (interpretimi i ides)
Kompozim -prdorimi i mbivendosjes dhe prsritja e elementeve
T krijoj siprfaqen nprmjet vijave t prsritura dhe hapsirave.
Fabrika e miellit
2 1
T przgjedh pr krijimet e veta tema nga fusha t ndryshme pr t prcjell nj mesazh t caktuar.
Vizatim sipas ndrrs
T krijoj iluzionin e forms tredimensionale (vllimin) mbi nj siprfaqe dydimensionale (etn e vizatimit).
Lagja ime
Tematika, skicimi
Grak, arkitektur
Mjete ilustruese, lapsa, letr, plastelin
109
110
Baza materiale, procese, teknika (Prdorimi i lapsave) Sipas materialit Lapsa, pastele, akuarele, lapostila 1 Elemente dhe parime (Uniteti) Akuareli Akuarel, shkumsa, penel, mjete pr pastrim Akuarel, lapsa Argjil, plastelin, modele ilustrimi Fije t ndryshme me ngjyra Materiale ilustruese, lapsa me ngjyra Materiale ilustruese 3 Elemente dhe parime (Hapsira) Tematika (karakteristikat e qeramiks son) Baza materiale, procese, teknika Elemente dhe parime (prdorimi i vijave t ndryshme) Analiz, interpretim, vlersim - Tema t njjta nga autor e teknika t ndryshme Elemente dhe parime (dhnia e volumit n nj plan) Histori dhe kultur (karakteristikat e mobilieve sipas periudhave) Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Analiz, interpretim, vlersim - ngjashmrit dhe ndryshimet nga prdorimi i teknologjive t ndryshme Histori dhe kultur (arkitektura e ndrtesave) Vizatim Bised e ilustruar, vizit n Muzeun Historik, Etnograk Fiksimi me aparat Diskutim Bised e ilustruar Vizatim, bised e ilustruar Tekstil Argjil, plastelin, bised Vizatim 2 1
10
T dalloj dhe t krijoj nuancat e ngjyrave: t ngrohta, t ftohta. T prdor n krijimet e tij m shum se nj lloj forme pr t ndrtuar nj objekt.
Pikturo shokun ose shoqen tnd/e
11
T przgjedh e t prdor materiale, mjete, procese e teknika, duke komunikuar ndjenja dhe emocione.
Afresku pikturimi i mureve t klass ose t shkolls
12
T prdor konceptin e planeve (plani I, II, III).
Frutat-prdorimi i planeve I, II, III
13
T dalloj e t prdor teknikat, si: akuarel, stampim, tempera, vizatim, kolazh, gdhendje, modelim t balts.
Shtamba e zbukuruar poaria
14
T krijoj prmes thurjes me lecka ose me je.
Motiv popullor - prdorimi i llit
1 1 2
15
T krijoj iluzionin e forms ose t vllimit nprmjet vijave.
Or n dispozicion Fantazi
16
T dalloj teknikat e ndryshme t prdorura n vepra t ndryshme arti, si dhe mjetet dhe materialet.
Heroi - Vojo Kushi Sali Shijaku (piktur) Sknderbeu Odhise Paskali (skulptur)
17
T vizatoj me drit-hije nj objekt t thjesht.
Qyteti im prdorimi i drithijes
Lapsa, lapostila Foto, video Aparat fotograk Materiale ilustruese t bra nga aparate bardhezi, digjitale, me kompjuter apo me piktur, vizatim
2 2 1 1
18
T dalloj lidhjet mes edukimit gurativ, historis dhe kulturs.
Moda -mnyra e mobilimit t shtpis
19
T bj lidhjet mes artit gurativ dhe disiplinave t tjera n jetn e prditshme.
Fotograa nj moment i veant i jets sate.
20
T vzhgoj, t prshkruaj, t analizoj, t interpretoj dhe t vlersoj punime t ndryshme.
Fotograt dje dhe sot
21
T shqyrtoj, t przgjedh dhe t prdor shumllojshmri temash, simbolesh, idesh nga jeta e tij.
Kshtjella / shumkatshet
Bised e ilustruar, veprimtari praktike (pun n grup) Dikutim
Argjil, plastelin, foto, video nga vendi e bota (Kruja, Berati) Punimet e nxnsve
22
Or e lir Paqja/ Miqt e ujit
Msimi 1
Tema: Maska (ora I)

Elemente dhe parime Akuarel
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj pamjen e nj maske, t ciln e ka par n nj shfaqje humori apo n festa karnavalesh. T vizatoj formn e masks q i plqen. T shpjegoj natyrn e masks (ndjenjn q ajo paraqet: humor, hidhrim, urrejtje, gzim etj.) nprmjet tipareve t saj. Materiale ilustruese: maska me pamje t ndryshme, pamje festash me maska. Mjete pune: etore pune, lapsa, akuarel, penel, mjete pastrimi.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxiten nxnsit t asin rreth tems. N tabel kemi vendosur pamje nga festat e karnavaleve dhe lloje t ndryshme maskash. - far kuptoni nga pamjet q shihni n tabel? - far sht maska? Kur prdoret ajo? - A keni prdorur ndonjher mask? - Prve masks, far t bn prshtypje n festn e karnavaleve? - Si jan veshur njerzit? - A keni dshir t vizatoni nj mask? Mund t zgjidhni modelin q ju plqen. Hapi II. Veprimtari Maskat kan forma t ndryshme. far forme do ta donit maskn tuaj? Nxnsit diskutojn pr format e maskave q plqejn (me pamje kafshsh, lulesh, personazhesh t trilluara (magjistar, zana, prbindsha, shtriga), fytyra tipike njerzish (p.sh.: fytyr indiani, zbukurime t fytyrs me vija t ndryshme, kloun etj.). Nxnsit mund t marrin shembull edhe nga gurat e pamjet e vendosura n tabel. Nxnsit vizatojn formn e dshiruar t masks, me laps n etn e vizatimit. Udhzohen nxnsit t ken parasysh gjat vizatimit simetrin boshtore t gurs (pra, t dyja ant e gurs t jen simetrike). Hapi III. Analiza N 5 minuta e fundit nxnsit lihen t lir t vzhgojn vizatimet e njri-tjetrit, duke shkmbyer mendime, prvoj dhe vrejtje. Msuesi/ja, duke u bazuar te vizatimet e nxnsve trheq vmendjen pr mnyrn si e kan realizuar nxnsit simetrin e gurs, t tipareve etj. Pastaj vizatimet vendosen n dosjen e secilit nxns, pr tu punuar orn tjetr. 111
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Ja disa lloje maskash (tregojn njerz, kafsh, sende):
Msimi 2
Tema: Maska (ora II)

Elemente dhe parime - baraspesha Akuarel
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh ngjyrat pr t ngjyrosur maskn. T prdor kontrastin e ngjyrave pr ti dhn volum gurs. T shpjegoj punn e tij dhe t shokve, duke br krahasime. Materiale ilustruese: maska ilustruese. Mjete pune: etore pune, lapsa, akuarel, penel, mjete pastrimi, lapostila.
112
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Inkurajojm nxnsit q t przgjedhin ngjyrat e prshtatshme pr maskn e tyre. Shpjegimi bazohet edhe te modelet ose vizatimet e bra n tabel. Theksohet se pavarsisht vizatimit t masks, zgjedhja e ngjyrave bhet, n mnyr q t krijojn kontrastin e tyre, p.sh.: e kuqe me t zez; e zez me t verdh ose larmi ngjyrash t theksuara etj. Kjo zgjedhje bhet pr efekt t krijimit t volumit t gurs. Hapi II. Veprimtari Bhen gati mjetet e puns. do nxns ka przgjedhur ngjyrat e preferuara pr maskn e tij. N llim do t ngjyroset sfondi. Zgjidhet nj ngjyr e errt: blu, e zez, kafe, e kuqe, vjollc etj. Pastaj do nxns sipas modelit dhe vizatimit t tij do t ngjyros maskn. Udhzohen nxnsit q peneli duhet t pastrohet sa her t ndrrohet ngjyra. Mund t bhen edhe przierje ngjyrash. Pasi sht mbaruar ngjyrosja e gurs, lihet t thahet pak. Pastaj me an t lapostilave mund t bhen disa theksime t vijave te tiparet e masks: okt, syt, vesht etj. Hapi III. Analiza Vendosen punimet n murin e klass. Nxnsit vzhgojn punt e njri-tjetrit dhe secili shpjegon krijimin e tij. M pas u drejtohen pyetje, si: - far forme ka maska jote? - Pse t plqen kjo form? E ke par diku? (te prallat, festat me maska etj.) - far ngjyrash ke prdorur? Pse? - Cila nga krijimet e shokve t plqen m shum? - A do t kishe dshir ti shtoje dika masks sate? far? - far ndjenje tregon maska jote? Vlersimi: N vlersimin e nxnsve t kihen parasysh: Aftsia e nxnsve pr t krijuar maskn. Realizimi i simetris boshtore n gur. Prdorimi i kontrastit t ngjyrave, volumi, forma. Realizimi i ndjesis s masks (nse e paraqet t gzuar, t trishtuar etj.). Integrimi: Matematik: Simetria. Gjuh shqipe: Zhvillimi i aftsive shprehse, prshkrimi i nj fenomeni jetik n krijimin e tij.
Detyr: Bni prerjen e masks dhe silleni n klas. 113
Msimi 3
Tema: Peizazh (perspektiva)

Elemente dhe parime - kontrasti i prmasave Tempera, akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj peizazhin e qytetit duke dalluar objektet afr /larg. T kompozoj peizazhin nprmjet formave, vijave dhe ngjyrave sipas imagjinats. T zbatoj rregullat e perspektivs pr t dhn thellsin n peizazh dhe kontrastin e prmasave. T shpjegoj punn e tij dhe t shokve, duke br krahasime dhe vlersime. etore pune, tempera, akuarel, penel, lapostila etj.
Hapi I. Nxitja Nxiten nxnsit t prshkruajn qytetin e tyre, duke prdorur edhe imagjinatn. N tabel vendosim disa pamje nga qyteti q tregojn perspektiv. Nprmjet gurs vrejm shpjegojm vendndodhjen dhe prmasat e objekteve: - Cila shtpi sht m larg? - Cila shtpi sht m afr? - Cila i ka prmasat m t mdha? - Cila i ka prmasat m t vogla? - Pse objektet vijn duke u zvogluar? - Cilin objekt shikojm t parin dhe cilin t fundit? D C U tregojm nxnsve foton e nj rruge me pem ku duket qart perspektiva. Bhen pyetje si m lart pr objektet afr/larg, planin e par, P planin e dyt, ngjyrat, format. Hapi II. Veprimtari Prve fotove q kemi n tabel vendosim pran tyre modelin e vizatuar peizazh me pem. Vizatimi sht kryer sipas rregullave t perspektivs. Shpjegojm se perspektiva na mson tì vizatojm sendet ashtu si i sheh syri n natyr. Sendet ose objektet q ndodhen m afr arrijm ti shohim me t gjitha hollsit, kurse atyre q jan larg u shohim vetm format ose siluetat. M pas sht horizonti. Punojm s bashku. Vizatoni me laps nj drejtkndsh me prmasat: AB = 16 cm BC = 20 cm. 114
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Gjeni me vizore mesin e brinjs AB (8 cm). Vendosni vizoren mbi t dhe caktoni pikn e ikjes 15 cm. (P) Pika e ikjes bashkohet me vij me pikat ABCD. M pas demostrohet n tabel vizatimi i pemve n perspektiv. Vijat na detyrojn t vizatojm objektet duke u zvogluar. Udhzohen nxnsit t mos dalin nga vijat. Msuesi/ja vizaton n tabel hap pas hapi s bashku me nxnsit. P C Pasi kryet sakt vizatimi, sipas rregullave t perspektivs prishen vijat ndihmse t lapsit. Pastaj nxnsi kryen procesin e ngjyrosjes me an t akuarelit, temperave ose lapostilave. Tregohet kujdes n planin e par, ngjyrat jan m t theksuara dhe n largsi, ngjyrat vijn duke u zbehur (t ftohta).
B A Hapi III. Analiza Pr dy-tre minuta nxnsit lihen t lir t vzhgojn punimet e tyre. Secili prshkruan punn e tij, duke shpjeguar elementet e perspektivs, ngjyrat q ka prdorur pr t treguar formn e objektit dhe thellsin n peizazh. - Cilat objekte t japin iden e perspektivs? - Cilat objekte kan prmasa m t mdha, ato q ndodhen larg apo ato afr? - Si duken objektet n perspektiv? etj. Tregoni n peizazhin tuaj pemn q ndodhet n planin e par, n planin e dyt etj. Vendosni gishtin te vija e horizontit. Krahasoni pemt pran vijs s horizontit me pemt n planin e par etj. Nxnsit vlersojn punt e njri-tjetri pr ngjyrat dhe perspektivn. Krijimet m t mira vendosen n ekspozitn e klass.
Vlersimi: Vlersohen aftsit e nxnsve pr vizatimin e objekteve n perspektiv, pr prdorimin e ngjyrave t ftohta e t ngrohta (pr t dhn thellsin) dhe prdorimin e tekniks s temperave e akuarelit. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i objekteve n natyr. Matematik: Prmasat, format e objekteve, zmadhimi, zvoglimi i tyre.
Detyr: Sillni n klas nj libr artistik q keni lexuar dhe q ju plqen. 115
Msimi 4
Tema: Ilustrimi i nj libri

Elemente dhe parime - ngjyrat, nuancat baz Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shpreh mendimet e tij pr ilustrimet e nj libr artistik (libri q i plqen). T krijoj me imagjinat gurat pr t ilustruar prmbajtjen. T shpjegoj krijimin e tij dhe t shokve, duke br krahasime dhe ngjashmri t gurs me prmbajtjen. etore pune, lapsa, akuarel, penel, mjete pastrimi, lapostila, letr vizatimi.
Materiale ilustruese: libra pr fmij. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Nxitja Nxnsit vendosin mbi bank librat pr t cilt jan porositur nj or m par. Organizojm nj bised, q nxnsi t shpreh mendimet pr librin artistik, t thot pse e plqen (pse e veon at nga librat e tjer q ka lexuar). - Pse ju plqejn librat? - far msoni nga ata? Thoni disa tituj librash q keni lexuar. - Cilat ju plqejn m shum, ato me ilustrime apo ato pa ilustrime? Pse? - far rndsie i jep ilustrimi librit? - A ka libra, ilustrimet e t cilve nuk ju kan plqyer? Pse? - A keni menduar se si do ti kishit ilustruar ju? - Si do t donit ju t ishte ilustrimi i librit Shpella e piratve, Udhtim n kozmos, Ksulkuqja, Borbardha etj.? Hapi II. Veprimtarit: Udhzohen nxnsit q t zgjedhin librin ose ngjarjen, pr t ciln do t bjn ilustrimin sipas dshirs, duke u mbshtetur te ngjarja (vendi, personazhi). N llim do t bhet vizatimi me laps dhe pastaj do t hidhen ngjyrat. Orientojm nxnsit q t prdorin ngjyrat baz: e kuqje, e verdh, blu dhe nuancat e tyre q dalin nga przierjet: e gjelbr, vjollc, portokalli etj. Nxnsi punon me tematikn q dshiron. 116
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Analiza: Nxnsit vrejn punt e njri-tjetrit pr 5 minuta, duke kmbyer mendime e prvoja. Pastaj, secili nga nxnsit do t shpjegoj krijimin e tij, duke e lidhur at me prmbajtjen. Tregohen kombinimet e ngjyrave, q jan prdorur dhe zgjedhja e gurs s ilustruar. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zgjedhjen e gurs, lidhjen e saj me prmbajtjen dhe prdorimin e ngjyrave. Integrimi: Gjuh shqipe: Komenti i librit t lexuar. Rndsia e librit pr fmijt.
Msimi 5
Tema: Ferma e kafshve (ora I)

Elemente dhe parime - theksi Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj disa nga kafsht q njeh. T vizatoj disa kafsh, duke theksuar karakteristikat e veanta t tyre. T krijoj iluzionin e ferms nprmjet vizatimit t kafshve.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme t nj ferme kafshsh, kafsh t ndryshme lodre prej plastike, druri, pellushi etj. Mjete pune: etore pune, laps, letr pundoreje, gom, grshr. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja N tabel kemi vendosur pamje dhe foto, t cilat tregojn lloje t ndryshme kafshsh dhe ferm kafshsh. Nxiten nxnsit t asin rreth tyre. Nxnsit vendosin n bank kafsh t ndryshme prej lodre. - far shikoni n gur? Emrtojini ato. - Ku i keni par kafsht? - Ciln kafsh keni dshir ta prekni me dor? - Nga cila kafsh keni m shum frik? - Kafsht q rriten n ferm jan t egra apo t buta (shtpiake)? - Si quhet vendi ku jetojn kafsht e buta?
117
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Vazhdohet biseda duke prshkruar dhe dalluar karakteristikat e veanta t disa kafshve, duke br edhe krahasimin e tipareve t tyre. Hapi II. Veprimtaria Nxnsi do t lihet i lir t vizatoj formn e kafshs n et me ngjyra, p.sh., lopa do t vizatohet te eta e pundores me ngjyr t zez dhe gura tjetr te eta n ngjyr kafe ose portokalli. Kali vizatohet te eta e bardh, e kuqe apo e zez. Delja vizatohet te eta e bardh, po kshtu edhe lepuri. Gjat puns udhzohen nxnsit q t theksojn karakteristikat e veanta t kafshve. Hapi III. Prdorimi i grshrs Figurat e vizatuara do t priten me grshr me kujdes. Format e prera vendosen n dosje bashk me mjetet e tjera, pr t vazhduar n orn e dyt me teknikn e kolazhit.
Detyr: Orn tjetr do t merrni kto mjete: grshr, ngjits, letr me ngjyra, je t bardha, t zeza, t kuqe, sende t ndryshme, lapostila etj.
Msimi 6
Tema: Ferma e kafshve (ora II)

Elemente dhe parime - theksi Kolazh
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj gurat nprmjet formave e karakteristikave t veanta. T theksoj objektin kryesor nprmjet tekniks s kolazhit dhe ngjyrave. T shfaq ndjenja e emocione gjat shpjegimit t krijimit t tij. Materiale ilustruese: mjetet e ors s par dhe modeli i prgatitur. Mjete pune: etore pune, grshr, ngjits, letr me ngjyra, je t bardha, t zeza, t kuqe, sende t ndryshme (pupla, fara etj.), lapostila.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosen mbi bank mjetet e puns dhe format e prera t kafshve q jan br gati nga ora e par. Nxiten nxnsit t asin rreth tyre: - Si e mendoni ju fermn e kafshve? - far kafshsh ke vizatuar ti? Pse? - Cila nga kto kafsh t plqen m shum? Pse? 118
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Shpjegojm se nprmjet tekniks s kolazhit do t realizojn krijimin Ferma e kafshve. Tregohet nj model i prgatitur. Hapi II. Veprimtaria Zgjedhim etn ose kartonin me ngjyrn e dshiruar (prgjithsisht mund t jet ngjyra e gjelbr, meqense kafsht e ferms jan kryesisht barngrnse). N llim mbi et do t ngjiten format e kafshve t prera m par. Vendosja e tyre duhet t jet harmonike. Pastaj punohet mbi to, p.sh., lopa q sht prer me letr t zez, bhet laramane me an t disa copza letrash t bardha q ngjiten mbi t. Po kshtu mund t vazhdohet edhe me gurat e tjera. Duke prdorur je t zeza ose t bardha krijohen jelet ose bishti i kalit. Delja ose qengji punohet me je t bardha ose me pambuk, duke i ngjitur n form spiraleje. Kshtu realizohet edhe gura e qenit ose e lepurit, e puls, e gjelit etj. Figurat vizatohen m par dhe pastaj kryhet procesi i ngjitjes s sendeve t ndryshme, sipas dshirs s nxnsit. Me an t lapostilave punohen format e vogla, si: syt, goja, vesht gjithashtu bari, lule, pem etj. N fund krijimi rrethohet me nj korniz prej letre t prer. Hapi III. Analiza Pr 5 minuta nxnsit lihen t lir t vrejn krijimet e njri-tjetrit, pr t shkmbyer mendime dhe prvoja. do nxns shpjegon punn e tij dhe tregon gurn q i plqen m shum, t ciln e ka theksuar n krijimin e tij, me an t ngjyrs ose forms karakteristike. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e realizimit t tekniks s kolazhit, pr prdorimin e grshrs, dhe pr mnyrn e ngjitjes s gurs. Integrimi: Dituri natyre: Kafsht, mnyra e t ushqyerit dhe t jetuarit. Gjuh shqipe: Prshkrimi dhe emrtimi i kafshve, jeta e tyre n lidhje me njeriun. Detyr: Sillni n klas dan lulesh dhe pemsh, pleh, vegla pune pr mbjellje, ujitse, dorashka etj.
119
Msimi 7
Tema: Zbukurimi i mjedisit ku jeton (ora I)

Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin Arkitektura e mjedisit
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shpreh mendimin e tij pr zbukurimin e oborrit t shkolls. T krijoj guracione artistike nprmjet luleve. T jap ndihmesn e tij pr t ndryshuar pamjen e nj mjedisi. Materiale ilustruese: oborri i shkolls. Mjete pune: etore pune, dan t ndryshm lulesh dhe pemsh, pleh, uj, vegla pune, dorashka etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Organizojm nj bised me nxnsit pr t identikuar mjedisin ku jetojm: n shkoll, shtpi, lagje, qytet etj. Flasim pr rolin e njeriut mbi mjedisin. Njeriu e ka ndryshuar mjedisin n prshtatje t nevojave t tij, por, a sht br do ndryshim n mnyrn e duhur? Vihen n dukje gjrat q na plqejn dhe ato q nuk na plqejn. - Si mund ta ndryshojm at pjes t mjedisit q nuk na plqen? - far mendoni se duhet ndryshuar n oborrin e shkolls suaj? - far mungon aty? - Si mund ta zbukurojm at? - Po ta shihni kt ndryshim n syrin e nj artisti, si do ti organizonit bimt? Hapi II. Veprimtari praktike Pasi nxnsit kan dhn mendimet e tyre se si duan ta ndryshojm dhe ta zbukurojn lulishten e shkolls s tyre dilet n oborr. Prcaktohen disa nga punt q duhen br: disa lule jan thar, disa duhen krasitur, disa jan mbjell keq, korniza e lulishtes sht prishur etj. Ndahet klasa n grupe pune. 1. Grupi I - do t pastroj lulishten nga bimt e thara, gurt, barishte. 2. Grupi II - do t shkul me kujdes lulet q nuk jan t sistemuara mir dhe t mendoj se ku mund t mbillen, n mnyr q lulishtja t duket sa m e organizuar. 3. Grupi III - do t shkriftoj dheun me an t veglave: kazm, lopat etj. 4. Grupi IV - do t plehroj dheun e punuar dhe do t caktoj vendin ku do t mbillen lulet e reja (n nj drejtim dhe largsi t barabart). 5. Grupi V - do t mbjell lulet dhe dant e pemve n vendet e caktuara, duke treguar kujdes q t mbillen drejt dhe mir. 6. Grupi VI - do t merret me ujitjen e luleve dhe t pemve. 7. Grupi VII - do t grumbulloj mbeturinat n vendet e caktuara. 120
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Analiza Vrehet puna e kryer dhe jepen mendime pr prfundimin e zbukurimit t mjedisit n orn e dyt n vazhdim.
Detyr: Gjat javs do t kujdeseni pr dant e mbjell, duke i ujitur ato.
Msimi 8
Tema: Zbukurimi i mjedisit ku jeton (ora II)

Linjat ndrlndore me jetn dhe mjedisin merre me kopi nga ora I Arkitektura e mjedisit N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor imagjinatn n zbukurimin e mjedisit ku jeton. T tregoj rolin e artit n jetn e prditshme n mjedisin ku jeton dhe n punn e krijuar nga vet ai.
Materiale ilustruese: oborri i shkolls. Mjete pune: etore pune, bojra hidromat, gur t vegjl ose copa tullash, fura.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Grupohen nxnsit prpara lulishtes n t ciln punuan n orn e mparshme dhe shikojn se si jan kujdesur pr lulet gjat javs. Msuesi/ja u tregon se sot ata do t merren me kornizn e lulishtes. - far mendimi keni? - Si duhet t jet forma q t duket m bukur? - far do t prdorim? - Me far ngjyre do ti ngjyrosim gurt? etj. Merren parasysh mendimet e nxnsve dhe udhzohen q t vendosin dorashkat. Hapi II. Veprimtari praktike Pr t kryer punt ndahen nxnsit n grupe q do nxns t ket mundsi pr t br dika. Grupi I - do t vizatoj n tok, me an t kazmave t vogla, format e kornizs s lulishtes. Pastaj do t vizatoj format rrethore dhe katrore rreth danve e pemve. Grupi II - do t vendos gurt (t cilt zgjidhen t nj madhsie t njjt) n format e vizatuara, duke i puthitur ato mir me tokn, n mnyr q t mos lvizin. Grupi III - do t lyej gurt me boj hidromat. Kornizat e lulishtes dhe katrort e pemve do t ngjyrosen me ngjyr t bardh, ndrsa pr format rrethore do t prdoren ngjyra t ndryshme: e verdh, blu, e gjelbr etj. 121
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Analiza Bisedohet me nxnsit pr punn e br, duke krahasuar sesi ishte lulishtja m par dhe si u b tani. - Pse duhet zbukuruar mjedisi ku jetojm? - N cilin mjedis ndiheni t lodhur dhe t knaqur? Pse? - Si mendoni pr rolin e artit n jetn e prditshme? - Po ju, a mendoni se e ndryshuat pamjen e ktij mjedisi n mnyr artistike? - Ku duket ajo? A jeni t knaqur me punn tuaj? - far do t donit t bnit m shum? Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr ndryshimin e mjedisit n mnyr artistike. Integrimi: Edukat shoqrore: Mjedisi ku jetojm, ndryshimi dhe mirmbajtja e tij. Dituri natyre: Roli i njeriut n ndryshimin e natyrs. Detyr: Ndryshoni pamjen e dhoms suaj.
Msimi 9
Tema: Kompozim Prdorimi i mbivendosjes dhe prsritja e elementeve: Gara e vrapimit (ora I)
Elemente dhe parime Akuarel, stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj gar vrapimi, duke e imituar at. T vizatoj gura n lvizje. T krijoj nprmjet mbivendosjes s gurave n lvizje dhe prsritjes s elementeve.
Materiale ilustruese: pamje, foto t ndryshme ku tregohen gara vrapimi, gara noti, njerz n ecje etj. Mjete pune: etore pune, laps, gom, letr vizatimi, grshr etj. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosen n tabel pamjet dhe fotot e prgatitura q tregojn njerz n lvizje, gara t ndryshme sportive, atletik, not etj. Msuesi/ja bisedon me nxnsit pr ka shikojn npr gura. - Po ju, n ciln lnd keni br gara vrapimi? - Cili doli i pari? - Si kryhet gara e vrapimit? 122
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Ngrem dy nxns para klass pr t br imitimin e gars s vrapimit. Tregojm se t gjitha gjymtyrt e trupit lvizin, pra marrin pozicione t ndryshme. Bjm dallimin e nj gure n lvizje me nj tjetr, q qndron pa lvizur nprmjet vizatimit me shkums n tabel ose me an t nxnsve. Hapi II. Veprimtaria Mbi letrn e vizatimit nxnsi do t vizatoj nj ose dy gura n lvizje n forma dhe pozicione t ndryshme. Udhzohen nxnsit q vijat e lapsit t jen t lehta, n mnyr q t ken mundsi pr tu korrigjuar. Pasi jan vizatuar gurat, mund ti presim me grshr. Pastaj format e prera prdoren pr t vizatuar gura t tjera n largsi t ndryshme, n pozicione t ndryshme. Pra, me an t shabllonit mund t krijosh mbivendosje t gurave duke i prsritur ato. N kt mnyr, ju keni vizatuar gura n lvizje. Kjo sht nj gar vrapimi sipas imagjinats suaj. Hapi III. Vizatimet me laps vendosen n dosjen e secilit pr t vazhduar me ngjyrosjen n orn e dyt.
Detyr: Pr orn tjetr merrni akualere, penela, mjete pastrimi, lapostila, stampa etj.
Tema: Kompozim Prdorimi i mbivendosjes dhe Msimi 10 prsritja e elementeve: Gara e vrapimit (ora II)
Linja: Teknika: Objektivat: Elemente, parime Akuarel, stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj ngjyrat q do t prdor n krijimin e tij. T identikoj lvizjen, formn, gurn nprmjet ngjyrs dhe mbivendosjen n krijim. T shpreh ndjenja dhe emocione gjat shpjegimit t krijimit t tij. etore pune, akuarel, penela, mjete pastrimi, lapsa, lapostila etj.
Mjete pune:
123
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja do nxns bn gati mjetet e puns mbi tavolin. Vrehen vizatimet e realizuara nga ora e par. Udhzohen nxnsit q kompozimi t ket pamjen e nj kndi sportiv, pra prve gurave t fmijve duke vrapuar, n sfond mund t ket fmij t tjer, q stimulojn ata q jan n gar ose mjete sportive: rrjeta, topa, paralele etj. Nxnsit duhet t mendojn ngjyrat q do t prdorin pr seciln gur. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t punojn me kujdes, duke hedhur n llim ngjyrat e para, pastaj t llojn t theksojn ngjyrat, duke i przier ato. T prdoren ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta, przierja e t cilave i jep volum gurs. Ngjyrat do t prdoren edhe n sfond, pr t plotsuar kompozimin. Pasi ngjyrat t jen thar, mund t prdoren stampa me gura t ndryshme, t cilat nxnsi i ka zgjedhur vet, si: amuj sportiv, topa, drita etj. Hapi III. Vendosen krijimet n murin e klass dhe lihen nxnsit t lir pr disa minuta pr t par punt e njri-tjetrit. Secili nxns shpjegon krijimin e tij dhe bn vrejtje dhe krahasime me punn e shokut. Tregon se ciln pjes nuk e ka realizuar bukur dhe far i plqen m shum te puna e tij ose te puna e shokut. Punimet m t arrira vendosen n kndin e klass. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr kompozimin dhe realizimin e gurave n lvizje, gjithashtu edhe pr prdorimin e tekniks s akuarelit e t stampimit. Integrimi: Edukim zik: Dshira pr sportin, pr nj trup t bukur, pr t marr pjes n gar.
124
Msimi 11
Tema: Fabrika e miellit (ora I)

Elemente dhe parime - siprfaqja e trupave Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj fabrikn e miellit. T vizatoj gura e objekte q ndodhen n fabrikn e miellit. T krijoj siprfaqen nprmjet pikave e vijave t prsritura.
Materiale ilustruese: Pamje e foto t nj fabrike mielli ose furr buke etj. Mjete pune: etore pune, laps, goma, vizore etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Bisedohet me nxnsit pr procesin e prodhimit t buks. Bhet prshkrimi i pamjeve n tabel: - A keni bler ndonjher buk pr familjen? - Ku e keni bler? - Me far bhet buka? - Si prodhohet mielli? - Ku prodhohet mielli? - jan drithrat? Tregojm fotot e pamjet e fabriks s miellit. Prshkruhen ato me fjal t thjeshta. - far shikoni m shum? (thas) - far mbajn ata brenda? (kokrra gruri, misri, por edhe miell) - Si jan t vendosur thast? (me rregull) - far forme ka gruri? far ngjyre? Kshtu pyesim edhe pr misrin, trshrn, thekrn etj. - Cili nga ju prshkruan proceset e puns t prodhimit t buks? Hapi II. Veprimtaria Udhzohen nxnsit q sot do t punohet vetm me laps, gjithashtu jepen shembuj n tabel pr vizatimin e thasve t stivuar, e thasve gjysm t hapur ku duken kokrrat, gruri, misri, thekre dhe mielli. Kujtojm nxnsve siprfaqet e buta, t ashpra q jan br n klasn II. - Si i dallojm ato? (siprfaqet dallohen me an t t prekurit) - Si i vizatojm siprfaqet? Do t prdorim vijat, pikat, hapsirat pr t dhn siprfaqe t ndryshme. Nxnsi do t vizatoj sipas dshirs gurat dhe elementet q dshiron dhe ashtu si ai i koncepton. 125
Libr msuesi Edukim figurativ 3 N prfundim t hapit t dyt msuesi/ja mund tù tregoj nxnsve me an t fotove pr mullirin me er, m von shfrytzimin e ujit pr t vn n pun mullirin dhe kshtu, duke br krahasimin me ditt e sotme, deri te zhvillimi dhe moderizimi i jets. Hapi III. Vzhgimi Vrehen vizatimet e nxnsve se si i kan trajtuar ata siprfaqet nprmjet vijave, pikave. Vet nxnsit i bjn vrejtje njri-tjetrit pr punn dhe lavdrime pr vizatime t bukura. Vizatimet vendosen n dosje pr t vazhduar n orn e dyt me teknikn e kolazhit. Detyr: Merrni pr orn tjetr fara t ndryshme gruri, misri, ngjits, ngjyra, je etj.
Msimi 12
Tema: Fabrika e miellit (ora II)

Elemente dhe parime (siprfaqe trupore) Kolazh N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh materialet e nevojshme. T krijoj siprfaqe t ndryshme nprmjet tekniks s kolazhit. T shpjegoj teknikn dhe mesazhin q sjell krijimi i tij. etore pune, sende e materiale t ndryshme, kokrra gruri, misri, orizi etj., je, grshr, ngjyra, ngjits.
Mjete ilustruese: model i prgatitur. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosen mjetet e puns n bank dhe vizatimi i kryer orn e par. Nxnsit zgjedhin e prcaktojn materialet e duhura pr t realizuar teknikn e kolazhit. Hapi II. Veprimtaria Udhzohen nxnsit q punn ta nisin duke prdorur jet pr t krijuar formn e thasve t stivuar dhe t atyre gjysm t hapur. Fijet mund t jen ngjyr kafe, bezh, t verdh etj. - N llim vendoset ngjitsi dhe mbi t ja. - Pastaj vazhdohet me kokrrat. Lyhet siprfaqja me kujdes dhe i ngjiten kokrat nj nga nj. Ngjitsi kalohet mbi vijat e lapsit. - Pasi lihen t thahen pak sendet e ngjitura, prdoret ngjyra. - Me an t akuareleve mund t ngjyrosen kokrrat e orizit me ngjyr portokalli n t verdh dhe kshtu ato mund t japin siprfaqen e kokrrave t grurit. - Me an t lapostilave vijzojm format e ndryshme, pjes nga fabrika, vendi ku bluhet gruri etj. - Lihen nxnsit t lir t krijojn sipas imagjinats. 126
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Analiza Pr disa minuta nxnsit vzhgojn punt e njri-tjetrit. Ata shpjegojn krijimin e tyre, teknikn, materialet e prdorura dhe ndjesi i sjell kjo pun. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr realizimin e tekniks s kolazhit dhe prdorimi i ngjyrs. Integrimi: Dituri natyre: Bimt, drithrat e buks, proceset teknike. Edukat shoqrore: Higjiena, modernizimi i industris. Histori: Mulliri me er. Koht e vjetra dhe sot.
Msimi 13
Tema: Vizatim sipas ndrrs

Tematika - interpretimi i ides Sipas dshirs N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh temn q i plqen m shum. T prcjell mesazhin e dshiruar nprmjet nj krijimi artistik. T prdor ngjyra e materiale t ndryshme pr t realizuar krijimin. T shpjegoj ndrrn e tij.
Mjete ilustruese: foto profesionesh dhe procese pune. Mjete pune: lapsa, goma, ngjyra t ndryshme, letr, letr me ngjyr, grshr, ngjits etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Bisedojm me nxnsit rreth tems. - A keni ju ndrra? - Cilat jan ato? - far dshironi t bheni n jet? - far gjrash keni ju pr zemr? - A keni ndonj gj t fsheht pr t treguar? Mos e thoni me fjal, por nprmjet vizatimit. T gjith nxnsit asin pr gjrat e tyre, pr ndrrat q duan t realizojn etj. Hapi II. Veprimtaria Ju t gjith keni nga nj dshir, t ciln doni ta realizoni. Sot ndrrn tuaj do ta shprehni me vizatim. Duke u nisur nga dshirat e nxnsve, msuesi/ja i udhzon ata 127
Libr msuesi Edukim figurativ 3 sipas rastit pr detajet: Griselda q ka dshir t bhet nj balerin, veten do ta vizatoj me veshje baleti; Kristi do t bhet natyralist, ai mund t vizatoj natyrn, lulet etj.; Marda q do t bhet mjeke do ta vizatoj veten me prparsen e bardh, me stetoskop, duke shkruar recetn ose duke i ndenjur pran nj t smuri. Udhzohen nxnsit q t punojn n mnyr t pavarur pr krijimin e tyre. Disa nxns mund t krijojn me gura t prera, duke i ngjitur n et pr t realizuar iden e tyre. Vizatimet ngjyrosen sipas dshirs, me teknikn e dshiruar. Hapi III. Analiza Lihen nxnsit t lir t vrejn krijimet e njri-tjetrit e t diskutojn se si e kan realizuar dshirn e tyre nprmjet vizatimit apo kolazhit: - Mua m plqen t bhem aviator kur t rritem, prandaj e kam vizatuar veten n nj aeroplan. - Mua m plqen sporti, ndaj e kam vizatuar veten duke skijuar. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijimet e tyre, pr prdorimin e teknikave dhe analizn dhe interpretimet q i bjn ato krijimit t tyre dhe t shokve. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i ndrrs. do t bhem kur t rritem, dshirat.
Msimi 14
Tema: Lagja ime

Tematika - skicimi Grak, arkitektur N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj lagjen e tij. T skicoj me laps n letr modelin e nj lagjeje me objektet prkatse. T modeloj me plastelin objekte treprmasore, duke i vendosur mbi modelin e skicuar. T shpjegoj n mnyr t thjesht mendimin e tij krijues.
Mjete ilustruese: pamje e foto ku tregohen pjes nga qyteti, lagje t ndryshme. Mjete pune: etore pune, laps, letr vizatimi ose karton, lapostila, plastelin, spatul, kunja druri etj. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Inkurajojm nxnsit t prshkruajn lagjen e tyre: rrugt, pallatet, dyqanet, kndet e lojrave pr fmij, farmacit, shkollat etj. 128
Libr msuesi Edukim figurativ 3 - Si quhet lagja ku banon ti? - Si jan rrugt e lagjes sate? - Ka shum pallate (shtpi) e dyqane? - N cilin kat banon ti? - A ka shkolla n lagjen tnde? - far objektesh t tjera ndodhen n lagjen tnde? - Kndi i lojrave sht i bukur? - A ka pem anash rrugs? - T plqen lagja jote? - far do t doje t ndryshoje n t? Biseda shoqrohet me gura n tabel. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit t skicojn me laps mbi karton modelin e lagjes s tyre (kartoni mund t jet edhe me ngjyra). N llim vizatohet forma e rrugs, e drejt, e harkuar, me kthesa etj. Pastaj anash rrugs do t prcaktohet vendi ku jan mbjell pemt me katror t vegjl. M pas prcaktohet vendi ku jan pallatet, dyqanet, lulishtet, shkolla, parkingu i makinave etj. Pasi skicohen me laps format e objekteve, me lapostil bhen vijzimet e kontureve t rrugs. Hapi III. Modelim Vendosim n nj an kartonin e skicuar dhe punojm plastelinn. Me plastelin do t modelohen objektet treprmasore: pallate, dyqane, shkolla, kopshte etj., duke u bazuar n prmasat e skics n karton. Modelimet vendosen mbi kartonin e skicuar n vendin e prcaktuar, n pun e sipr. Pasi prfundohet modelimi i pallateve, mund t modelohen makinat e vogla, t cilat vendosen n parkime apo n rrug, modelohet nj knd lojrash pr fmij, nj knd sportiv, pem, tabela t qarkullimit rrugor, vijat e bardha etj. N mnyr q objektet t qndrojn drejt, prdoren kunjat e drurit. Me an t spatuls pritet dhe modelohet plastelina. Nxnsi lihet t punoj i lir sipas imagjinats s tij. Hapi IV. Analiza Vendosen mbi tavolin maketet e krijuara nga nxnsit dhe vrehen nga t gjith. Secili bn shpjegimin e krijimit t tij, duke folur me gjuh t thjesht artistike. U krkohet nxnsve t tregojn far ndryshimi i kan br lagjes s dyre dhe pse. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t punuarit, pr idet, pr dshirn pr t ndryshuar n t mir mjedisin ku jeton. Integrimi: Matematik: Format treprmasore, trupat gjeometrik. Edukat shoqrore: Lagja ime, objektet dhe institucionet e ndryshme, ndryshimi i mjedisit. Shnim Kjo tem mund t punohet edhe me grupe. do pjestar i grupit mund t modeloj nj objekt q i plqen. Puna mund t jet cilsore dhe m e shpejt. Fjala maket bn pjes n fjalorin e artit t skenogras, q do t thot punimi i objekteve treprmasore t nj vendi.n prmasa t zvogluara. 129
Msimi 15
Tema: Pikturo shokun ose shoqen tnde

Baza, procese, teknika - prdorimi i lapsave Lapsa me ngjyra, pastele N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj karakteristika t veanta n prshkrimin e nj portreti (shokut, shoqes). T vizatoj nj portret nprmjet formave e vijave t ndryshme. T krijoj volum n portret nprmjet toneve e nuancave t ngjyrave t ngrohta e t ftohta. T komunikoj ndjenja dhe emocione n shpjegimin e krijimit t tij.
Mjete ilustruese: fotogra, portrete fmijsh t kryer nga nxns t rritur me teknika t ndryshme. Mjete pune: etore pune, lapsa me ngjyra, pastela.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Pr ti liruar nxnsit nga emocionet ora e msimit llon me nj loj. Ngrihen nxnsit nga bankat dhe u thuhet t lvizin t lir npr klas prreth 2-3 minuta. N momentin q msuesi/ja thot ndal, nxnsi do t kap pr dore shokun q ka pran dhe do t qndroj n vend. Pastaj msuesi/ja i nxit q t prshkruajn portretin e njritjetrit, duke u nisur nga forma e fytyrs, syve, hunds, gojs, okve. - gj t veant ka shoku n portretin e tij? - Krahasoje me nj tjetr ose me veten. Vreni formn e fytyrs, t syve, hunds, gojs, veshve, mjekrs etj. Pastaj prcaktoni ngjyrn e lkurs, t syve, buzve, okve etj. Tregojm n tabel disa portrete t punuara nga nxns t rritur, pr t kuptuar se si punohet nj portret. Analizohen ato. Secili zgjedh shokun ose shoqen q do t ket si model pr t krijuar. Hapi II. Veprimtaria Shpjegojm n tabel vizatimin e nj portreti, duke lluar nga forma e fytyrs, syve, hunds, gojs e pastaj veshve dhe okve. Tani q jeni m t rritur duhet ti kushtoni kujdes tipareve t fytyrs: syri mund t ket formn e bajames, hunda nuk mund t vizatohet me nj vij harkore, por t vrehet mir te modeli. Bni kujdes kur t vizatoni gojn, buzt ndryshojn nga njra-tjetra dhe vija e fytyrs ndryshon nga n varsi t okve. M pas demonstrojm sesi duhet t przihen ngjyrat, pr t dhn nuanca dhe volum me an t drithijes. Ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta shkrihen me njra-tjetrn pr t krijuar tonalitete dhe volume. 130
Libr msuesi Edukim figurativ 3 N ngjyrosje do t prdoren pastelat ose lapsat e drurit, me t cilat nxnsit punojn m leht. Tematika e prdorimit t lapsave me ngjyra do t jet me vija t drejta dhe t lakuara, por q do t shkrihen me njra-tjetrn, n mnyr q vijat t mos dallohen.
Hapi III. Analiza Nxnsit vendosin krijimet n murin e klass. Shpjegimi i punve do t bhet n formn e nj loje, ku secili do t gjej portretin e vet, duke par se cili i sht afruar m shum modelit origjinal. Nxnsit japin mendimet e tyre rreth punve t shokve. Portretet m t arrira artistikisht vendosen n kndin e klass. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatim t rregullt dhe prdorimi i ngjyrave t ftohta e t ngrohta, si dhe pr krijimin e volumit t formave t fytyrs me an t drithijes. Integrimi: Dituri natyre: Tiparet e njeriut, shqisat, roli i tyre.
Msimi 16 Tema: Afresku pikturimi i mureve t shkolls (ora I)

Linja: Teknika: Objektivat: Elemente dhe parime - uniteti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh temn pr t realizuar nj afresk. T prdor imagjinatn krijuese pr t skicuar n mur format e objektet e afreskut. T krijoj unitet midis elementeve t vizatuara. etore pune, laps plumbi ose karbon, akuarel, mjete pastrimi.
Mjete ilustruese: pamje e foto t ndryshme nga natyra. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja U tregojm se sht afresku: afresku sht nj vizatim, i cili punohet n mur me prmasa m t mdha se realja dhe realizohet me ngjyra t lngshme, si: akuarel, tempera, guash etj. Flitet rreth pamjeve e fotove q jan ofruar dhe krkohet q nxnsit t japin mendimin e tyre pr nj tem, e cila do t realizohet nga nxnsit. - far ju plqen m shum n natyr? (lndina me lule, qielli i kaltr dhe zogjt q uturojn etj.) 131
Libr msuesi Edukim figurativ 3 - Cilat aktivitete q keni organizuar me klasn ju kan ln mbres? (dita e balonave, 1 Qershori, Dita e vers, aktivitete sportive etj.) Hapi II. Veprimtaria Ndajm nxnsit n 4-5 grupe. do grup ka t prcaktuar pjesn e murit q do t pikturoj. Udhzohen nxnsit q t prqendrohen n dy tema p.sh.: Lndina e luleve dhe Dita e balonave Secili grup do ta realizoj temn sipas dshirs dhe imagjinats s tij, p.sh. njri grup e koncepton lndinn me luledele, tjetri me lulkuqe ose me lule t verdha etj. Po kshtu veprohet edhe me temn tjetr. Udhzohen nxnsit t kryejn m par vizatimin e elementeve t afreskut me laps ose me karbon. Grupet punojn secili m vete, duke trajtuar temat e dshiruara. Kshillohen t ruajn harmonin dhe unitetin midis objekteve t vizatuara. Hapi III. Ngjyrosja Pasi mendohet se vizatimi sht kryer mir, hidhen ngjyrat e para n afresk. do elementi t vizatuar i hidhet ngjyra prkatse. Ngjyrat e para do t jen ngjyrat baz, t cilat jan pa przjerje. Ato meren nga tavaloci n sasi t holluar dhe hidhen n objekt. Pastaj afresku lihet t thahet q t jet gati pr orn e dyt, ku ngjyrat n baz t efektit t przierjeve (ngjyrat e dyta), do t japin tonalitete dhe prfundimin e afreskut.
Msimi 17 Tema: Afresku pikturimi i mureve t shkolls (ora II)

Linja: Teknika: Objektivat: Elemente dhe parime - uniteti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor teknikn e akuarelit pr t ngjyrosur afreskun. T prcjell ndjenja e emocione nprmjet unitetit t ngjyrave. T shpjegoj ndjesin e krijuar kur vshtron afreskun e tij.
Materiale ilustruese: pamje, foto nga natyra. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja pr vzhgim Udhzojm nxnsit q t vshtrojn me kujdes punn e kryer gjat ors s par. U sugjerohet t gjejn gabimet e mundshme n vizatim ose n ngjyr dhe ti korrigjojn ato. Mund edhe t shtojn dika q mendojn n ast dhe q e bn krijimin m t plot. etore pune, akuarel, penela, mjete pastrimi.
132
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi II. Veprimtaria Tani mendohet mir pr ngjyrat e dyta, t cilat dalin nga przierja e ngjyrave para se t hidhen n afresk. Kto ngjyra do t japin edhe tonet prfundimtare t realizimit t afreskut. Udhzojm nxnsit q t bjn przierje ngjyrash pr t krijuar n objektet e vizatuara harmoni dhe volum. Peneli duhet t pastrohet sa her q vazhdohet me nj ngjyr tjetr. Uniteti i ngjyrave duhet t prshkruaj kompozimin. N qoft se lulet do t ken ngjyr t kuqe, t verdh, t bardh, ngjyrat duhet t shprndahen n mnyr t njllojt n t gjith kompozimin. Pra, nuk duhet t ndahet gjysma e kompozimit me lule t kuqe dhe gjysma tjetr me t verdha. Nxnsit bashkveprojn me njri-tjetrin, prcaktojn secili objektet q duan t vizatojn, sipas imagjinats s tyre. Hapi III. Analiza N fund t puns nxnsit vrejn me vmendje afreskun e prfunduar, shkmbejn mendime me njri-tjetrin dhe bjn krahasime, vrejtje e lavdrime. Tregojn emocionet e tyre pr krijimin n afresk. Flasin pr ngjyrat e ftohta e t ngrohta dhe kombinimet dhe unitetin e tyre. Tregojn pr teknikn dhe ndjesin q l ajo gjat punimit t afreskut n mur. Bni krahasimin e punimit n et dhe t punimit n mur. - far ndryshimi dalloni? - Si jan prmasat e objekteve t vizatuara? - N cilin punim u lodht m shum? Pse? Prgzohen nxnsit pr punn e kryer. Ata diskutojn pr ndryshimin q ka mnyra e punimit t akuarelit n et dhe n afresk. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr punn n grup, pr mnyrn e punimit n grup t afreskut, prdorimin e tekniks s akuarelit. Integrimi: Matematik: Prmasat, forma dydimensionale.
Msimi 18 Tema: Frutat prdorimi i planeve I, II, III (ora I)

Linja Teknika: Objektivat: Elemente dhe parime Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj objektet n natyr, duke perceptuar: formn, madhsin, ngjyrat dhe planet. T prdor lloje vijash pr t vizatuar m shum se nj form. T jap iluzionin e hapsirs nprmjet mbivendosjes s trupave n nj plan.
Materiale ilustruese: fruta (natyrore) t llojeve t ndryshme t vendosura n nj vend t dukshm. Mjete pune: etore pune, laps HB, gom, ngjyra etj. 133
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Ftohen nxnsit n nj bised rreth frutave: ku rriten, si zhvillohen ato, t mirat e vlerat ushqyese q kan ato pr njeriun. Secili nxns zgjedh dhe prshkruan nj frut q i plqen, duke u fokusuar te forma, prmasat, ngjyra, p.sh., molln: - form ka molla? - far vije do prdorim pr ta vizatuar at? - Nga se ndryshon molla me bananen? (nga forma, ngjyra) - Nga se ndryshon molla me kumbulln? (nga prmasat) - ngjyr do prdorim pr ta ngjyrosur? - Cili dshiron ta vizatoj n tabel? T tjer nxns ngrihen e vizatojn n tabel fruta t ndryshme ashtu si i din. Hapi II. Veprimtaria N nj vend t dukshm prball nxnsve vendosim modelin dhe i shpjegojn nxnsve se kjo sht nj natyr e qet me fruta. Vreni me vmendje dhe thoni cilat fruta shikoni t parat (mollt, dardhat). Pra, frutat q shikoni t parat jan n plan t par, po frutat q shikoni pas tyre, cilat jan? (bananet, pjeshkat). Kto fruta ndodhen n plan t dyt. Dallohet edhe plani i tret me frutat e tjera ose sfondi. Trupat (frutat) do t vizatohen njri pas tjetrit, n mnyrn e mbivendosjes pr t krijuar hapsir dhe thellsi. Udhzohen nxnsit q t kryejn vizatimin e frutave sipas shpjegimit. Vizatimi do t bhet vetm me laps n etn e vizatimit. Msuesi/ja vizaton n tabel duke shpjeguar. Trhiqet vmendja her pas here q nxnsi t vizatoj frutat ashtu si i shikon n modelin q ka prpara tij, pr tiu afruar sa m shum realitetit. Pra, vendosja e objekteve sipas planeve (I, II, III,) tregon mbivendosjen e tyre. T gjitha kto fruta ndodhen n nj plan, si sht siprfaqja e tavolins. Vija e bazamentit do t`ju ndihmoj q t kryeni mbivendosjen e trupave sipas planeve gjat vizatimit. Krijoni hapsir midis trupave q vizatoni. Forma e fruts q ndodhet n planin e par duket plotsisht, ndrsa fruti q sht pas tij ndodhet n plan t dyt mund t duket vetm pjesrisht, gjithashtu edhe frutat q ndodhen n plan t tret (nse ka) ose sfondi. Nxnsit duhet t tregojn kujdes n prdorimin e vijave, pr t dhn formn e duhur. Hapi III. N 5 minutat e fundit t ors nxnsit lihen t lir t vzhgojn nga larg punt e tyre dhe t shokve pr t gjetur gabimet, por edhe pr t kmbyer prvoj. Vizatimet vendosen n dosje pr t vazhduar me ngjyrat n orn e dyt. 134
Msimi 19
Tema: Frutat prdorimi i planeve I, II, III (ora II)

Elemente dhe parime - hapsira Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj e planet n nj natyr t qet nprmjet ngjyrave. T krijoj tonalitete dhe nuanca ngjyrash gjat kalimit nga njri plan n tjetrin, pr t ruajtur vllimin e objektit. T zotroj aftsi pr t vlersuar punn m t mir artistike. etore pune, laps, akuarel, lapostila etj.
Materiale ilustruese: natyr e qet me fruta (model natyror) dhe model i vizatuar. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxnsit vendosin vizatimet mbi bank dhe bjn gati mjetet e puns. Vendoset modeli natyror prball nxnsve ashtu si ishte n orn e par. Nxiten nxnsit t asin pr ngjyrat dhe planet n natyrn e qet q shikojn prball. Rikujtohen ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta dhe przierja e tyre pr t dhn ngjyra t tjera. Vreni modelin dhe prcaktoni ngjyrat n drit dhe ngjyrat n hije. - N cilin plan ndodhet ato? - N cilin plan ngjyrat dalin m t theksuara? Hapi II. Veprimtaria N llim do t hidhen ngjyrat e para n do gur t vizatuar. Puna llon nga sfondi, pastaj n planin e dyt dhe pastaj n planin e par, ku ka dhe shum drit. Pas ksaj duhet pritur q akuareli t thahet dhe llon hedhja e ngjyrave t dyta, duke br przierje pr t gjetur ngjyrn e dshiruar. Pr t kaluar nga hija n drit ngjyra sfumohet me penel gjysm t that. Nxnsit punojn t qet sipas udhzimeve. I kushtohet rndsi sfondit dhe pjess s bazamentit ku jan vendosur frutat (tavolin, pjat, shport etj.). U msojm nxnsve se n natyrn e qet mund t prdoret ngjyra e bardh dhe e zez pr t krijuar tonalitete t ndryshme. P.sh.: ngjyra e kuqe kur przihet me t bardh jep nj ton t purpurt, q molla e kuqe e ka n pjesn pran drits, ndrsa e kuqja me t zezn jep nj ton t errt, q shrben n pjesn e molls n hije t fort etj. Tonalitetet e hijeve shrbejn pr t krijuar hapsir nprmjet objekteve. Hapi III. Analiza Vendosen punt e prfunduara n murin e klass dhe vzhgohen nga nxnsit. Pasi bhet vzhgimi, nxnsit shpjegojn punn e tyre. Flasin pr planet, ngjyrat, 135
Libr msuesi Edukim figurativ 3 teknikn e prdorur, far nuk arritn t bnin, far mendojn se e kan br m mir etj. Nxnsit do t vlersojn punn m t mir artistike. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr realizimin natyrs s qet me akuarel, pr vizatimin e sakt t frutave, pr dallimin e planeve dhe pr hedhjen e ngjyrave dhe tonalitetet e ngjyrave q krijohen sipas planeve. Integrimi: Dituri natyre: Frutat, rndsia e tyre pr njeriun. Gjuh shqipe: Prshkrimi i nj fruti. Detyr: Bni nj natyr t qet me perime n teknikn e akuarelit. Sillni lloje t ndryshme shtambash, poesh ose vazosh artistike (ose foto, pamje).
Msimi 20
Tema: Shtamba e zbukuruar - poeria

Tematika - karakteristikat e qeramiks son Bised, plastelin N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj karakteristikat e veanta t nj shtambe t zbukuruar. T prdor plastelinn pr t modeluar nj shtamb. T ndrthur teknikat pr t zbukuruar shtambn. T prtoj nga tradita artistike e popullit ton, duke vlersuar dhe punn e tij.
Materiale ilustruese: lloje shtambash t zbukuruara, poe, vazo artistike, foto, pamje etj. Mjete pune: etore pune, plastelin ose argjil, kunja druri, vizore, spatul, sende t ndryshme pr zbukurim. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja, bised S bashku me nxnsit kemi grumbulluar materiale pr ilustrim, si: shtamba, vazo artistike, poe etj. Bisedohet me nxnsit rreth tyre, duke nxjerr n pah formn, zbukurimin dhe prdorimin e tyre. Numroni disa sende q keni n shtpit tuaja prej qeramike ose porcelani, tregoni funksionin e tyre. E rndsishme sht gjithashtu t theksohet mnyra e prodhimit t tyre, si prodhohen dhe nga cilt, cilat jan mjetet. Msuesi/ja et pr qeramikn, e cila sht e prhapur n vendin ton. Punimi i qeramiks ka llime t hershme n vendin ton. Njerzit zbuluan se balta, nse piqej n temperatura t larta, ruante formn, kshtu q ata e prdorn pr nevojat 136
Libr msuesi Edukim figurativ 3 e tyre, si p.sh., pr en kuzhine, shtamba etj., por i prdorn edhe pr zbukurime. N faqet e shtambave vizatonin gura kafshsh dhe njerzish, pamja e t cilve tregohej n lvizje. Edhe sot shtambat e madhsive t ndryshme prdoren edhe pr zbukurim. Njerzit e prdorin qeramikn pr t prodhuar objekte t nevojs s prditshme, por edhe pr sende zbukurimi. Qeramika prbhet nga argjila, t cils i jepet form dhe m pas piqet n furra me temperatur t lart. Qeramika, pas ftohjes dhe pastrimit, ngjyroset dhe zbukurohet.
Hapi II. Veprimtaria U tregojm nxnsve sesi mund t modelohet forma e nj shtambe. Nxnsit zgjedhin ngjyrn e dshiruar t plastelins ose mund t bjn edhe przierje t tyre, duke krijuar nj material me nuanca. Puna nis me bazamentin e poshtm, i cili zakonisht ka form rrethore t shesht. Mbi kt form llohet t ngrihen faqet e shtambs, natyrisht duke u mbshtetur n modelin e przgjedhur nga vet nxnsi. Pasi sht dhn forma e dshiruar, lmohet siprfaqja me an t spatuls ose t vizores dhe n fund mund t vendosen vegjt. M pas shtamba mund t zbukurohet duke modeluar forma e gura me plastelin me ngjyra, duke gdhendur mbi t forma e gura me an t kunjave t drurit. Gjithashtu, pr zbukurim mund t prdoren je ose fjongo. Udhzohen nxnsit q t punojn sipas dshirs dhe imagjinats s tyre. Hapi III. Analiza N tavolinat prpara klass ekspozohen punt e prfunduara. Nxnsit lihen t lir ti vzhgojn ato dhe t japin mendimin e tyre pr shtambn e realizuar m bukur. Secili et pr sendet dhe materialet q ka prdorur pr zbukurimin e shtambs s tij. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e punimit t plastelins dhe vlerat q ka qeramika n planin artistik dhe funksional. Integrimi: Histori: Vlerat e kulturs artistike q ka populli yn dhe tradita n vite (njohuri e marr nga pjes t ndryshme t leximit).
137
Msimi 21
Tema: Motivi popullor prdorimi i llit

Baza materiale, procese, teknika Tekstil N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj prdorimin e llit n sende e materiale t ndryshme. T krijoj me fantazi nprmjet llit, sende t veanta zbukurimi ose veshje. T zbuloj efektet artistike n prdorimin e llit, duke shpjeguar dhe krijimin e tij.
Materiale ilustruese: pamje e foto q tregojn prdorimin e llit, veshje t ndryshme prej lli, sende zbukuruese etj. Mjete pune: etore pune, je t ndryshme nga trashsia dhe ngjyra, shtiza, grepa, shirita me ngjyra prej cope. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Trhiqet vmendja e nxnsve nga fotot e vendosura n tabel. Kto foto e paraqesin njeriun q n lashtsi, kur mbulohej me gjethe, kur vishej me lkurn e kafshve dhe m pas me veshje prej lli. Nxiten nxnsit q t asin rreth fotove. Msuesi/ja bn nj prmbledhje: n koht e lashta njerzit prdornin pr veshje mjete rrethanore (gjethet e pemve), m von prdorn lkurn e kafshve (mishin e t cilave e prdornin pr ushqim). Por, me kalimin e kohs, nevoja pr t jetuar e zhvilloi njeriun, prdorimi i llit tashm sht i nevojshm. Filli prodhohet nga bimt, si: pambuku, krpi, liri dhe quhet ll pambuku, krpi, liri, ndrsa lli i leshit prodhohet nga leshi i deles, por ka edhe je t tjera, si: lli sintetik q prodhohet n mnyr articiale, ll mndafshi (nga krimbi i mndafshit). Tregohen fotot prkatse pr do ll. Sot ka makineri moderne q prodhojn veshje e pajisje me kto je. Gjyshet dhe nnat tuaja mund t`ju ken thurur triko, orap, dorashka etj. Pr kto punime ato kan prdorur shtizat, gjilprat, grepat, tezgjaht etj. (Kujtoni prralln Bukuroshja e fjetur ku tregohet mjeti q prdoret pr t thurur triko, orap etj.) Nxirren para klass nxns q kan veshur rroba me materiale t ndryshme. - Tregoni si jan prodhuar rrobat q keni veshur? - far materialesh jan prdorur? Hapi II. Veprimtaria I ndajm nxnsit n grupe sipas materialeve q kan sjell. Grupi I - do ta punoj llin me shtiza. 138
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Grupi II - do t thur qilimin me shirita lecke dhe lli. Grupi III - do ta punoj llin me grep. Grupi IV - do t thur thekt e shallit. Hapi III. Analiza N prfundim t puns grupet do t tregojn punn e kryer dhe do t shpjegojn mnyrn e punimit t llit. Me punt e tyre nxnsit hapin nj ekspozit t vogl dhe e emrtojn, p.sh., Stilistt e vegjl, Duarartt etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn dhe cilsin e krijimit me an t llit. Integrimi: Aftsim teknologjik: Teknologjia e prodhimit t llit dhe thurjes (tezgjahu). Detyr. Bni nj punim me je.
Msimi 22
Tema: Fantazi
Elemente dhe parime - vijat Vizatim
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T realizoj nj krijim duke prdorur fantazin. T interpretoj iluzionin e forms ose t volumit nprmjet vijave. T shpjegoj dhe t vlersoj krijimin e tij dhe t shokut. Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme, punime nga nxns n vizatime e piktur etj. Mjete pune: etore pune, lapsa ngjyrash, pastela etj.
Zhvillimi i msimit Dim q pemt, gurt, malet, lumenjt, detet etj., i ka krijuar natyra. - Po kukullat, lodrat, prrallat kush i ka krijuar? (fantazia e njeriut) Fantazia e njeriut shpeshher i ka kaluar edhe kujt, p.sh., n shum prralla ose fabula kafsht asin, sendet sillen si njerz etj. (Nxnsit sjellin shembuj t tjer.) Fantazia mund t nxitet edhe nga nevojat e njeriut, (kujtojm ktu Gishton ose Pinokun, q u krijuan nga dshira pr t pasur fmij, po kshtu edhe qilimi uturues, llamba e Aladimit, shkopi magjik etj.). Fantazia sht e pranishme edhe n piktur. N vizatimet e hershme q njerzit bnin n muret e shpellave, dallohen qenie me fytyr njeriu dhe trup kafshe, si p.sh., sirenat. N msimin e sotm edhe ju do t krijoni vizatime sipas fantazis suaj, duke u bazuar n gjrat q dshironi. 139
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi I. Analiza Aktivizojm nxnsit t shprehin mendimet e tyre rreth tems. - A e dini si krijojn piktort? N llim ata zgjedhin temn dhe pastaj krijojn. Ata prdorin edhe fantazin. Edhe ju sot duhet t krijoni me fantazi. Duhet t fantazoni pr t krijuar forma e objekte. Dhe pr kto do tu shrbejn llojet e vijave q keni msuar. - gj apo ngjarje ju ka br m shum prshtypje nga jeta juaj? - A mund t krijonit nj personazh t uditshm (p.sh. gjysm kafsh, gjysm njeri)? - Cili sht objekti m i uditshm q keni par? - Cili sht personazhi vizatimor m i dashur pr ju? Prpiquni ta vizatoni. - Cilat jan ato gjra q i doni dhe nuk i keni arritur dot? - Si do ta krijonit ju natyrn nse do t ishit arkitekti i saj? Me kto pyetje nxitim nxnsit q t zgjohet fantazia e tyre. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t zgjedhim motivin pr t cilin do t krijojn e t prdorin fantazin e tyre pr t shprehur n letr at ka ndjejn. Prdoret lapsi i zi pr skicimin dhe lapsat me ngjyra pr t ngjyrosur, si dhe przierja e ngjyrave t ftohta dhe t ngrohta pr t krijuar volum. Dim q mbi t verdhn po t ngjyrosim me blu del ngjyra e gjelbr, mbi t kuqen po t ngjyrosim t verdh del portokallia etj. Hapi III. Analiza Vendosen n tabel krijimet e prfunduara. Secili do t shpjegoj krijimin e tij duke treguar motivin, teknikn dhe mjetet e prdorura. Przgjedhim krijimet m t bukura. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijimin me fantazi, prdorimi i vijave dhe ngjyrave.
Msimi 23
Tema: Heroi Vojo Kushi, Sali Shijaku (piktur) dhe Sknderbeu, Odhise Paskali (skulptur) (ora I)
Analiz, interpretim, vlersim (tema t njjta nga autor t ndryshm) Bised e ilustruar
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj vepr arti. T dalloj teknikn dhe mjetet e prdorura pr realizimin e veprs. T krijoj ndjesi pozitive dhe t krenohet pr heronjt e vendit ton, duke i shprehur ato me fjal. Mateirale ilustruese: pamje e tablos s piktorit Sali Shijaku Vojo Kushi dhe foto e monumentit t Sknderbeut ose gurn e tij.
140
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised - far kuptoni me fjaln hero? (shkruhet n tabel fjala hero) - Cilt jan disa heronj pr t cilt keni dgjuar? - N ciln koh ka jetuar heroi q ju prmendt? - Cilat duhet t jen cilsit e nj heroi? - A doni tu ngjani heronjve? Pse? N tabel vendosen dy pamje, t cilat tregojn heronj t ndryshm dhe jan t punuara n teknika t ndryshme. I krkohet nxnsve ti vrejn me kujdes dhe t mendohen pr to. Heroi Vojo Kushi dhe Sknderbeu. Hapi II. Analiza e veprs Dy fotot q ju shikoni n tabel jan t krijuara nga autor t ndryshm e me teknika t ndryshme. Bjm prezantimin e autorve dhe teknikave para nxnsve. Pra, vrejm se gura e heroit sht trajtuar nga artist shqiptar dhe n piktur dhe n skulptur. Sot do t prqendrohemi te heroi Vojo Kushi i piktorit Sali Shijaku. Jepet shkurt historiku i jets s heroit t Lufts Nacionallirimtare. Si shum t rinj shpiptar edhe V. Kushi dha jetn pr lirin e atdheut. Vojo Kushi u rrethua nga pushtuesit dhe skishte shptim. Ather ai krceu mbi tank, hapi kapakun dhe hodhi bombn, duke u vrar edhe vet. Ky sht nj shembull heroizmi i popullit shqiptar pr liri. Vreni me kujdes tablon. - far shikoni n portretin e heroit? - far mban ai n dor? - far ngjyrash ka prdorur piktori? - far nnkupton ngjyra e kuqe? - Si sht trajtuar sfondi? - Pse ka ngjyra t ftohta n sfond? - A paraqitet gura e heroit n lvizje? - Ku e dalloni kt? - Cila ngjyrmbizotron te portreti i heroit? - Ku e dalloni urrejtjen q ka heroi? (n portret dhe veprim) Tabloja ka prmasa t mdha, sht punuar n teknikn e vajit prshkruhet me ngjyra t ngrohta dhe t ftohta, duke treguar lirin dhe urrejtjen bashk. Sali Shijaku sht nj ndr artistt e shquar shqiptar. Veprimtaria e tij shtrihet n disa gjini, si: piktur: peizazhe, portrete; afreske, po edhe n qeramik t pikturuar dhe n skulptur.
141
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Loj n ift (1) U shprndajm nxnsve fotokopje t tablos Vojo Kushi dhe secili do t ndrtoj lojn pazll pastaj do ta kmbej me shokun e banks. Do t toj ai q e ndrton m shpejt gurn. Loj (2) - Prshkruaj dhe imito heroin e prrallave Ndahet klasa n 4 grupe. Msuesi/ja ka prgatitur 4 letra (bixhozi), n t cilat ka shkruar nga nj emr heroi (Robin Hudi, Batmani, Supermeni, Goku etj.). Kryetari i grupit trheq letrn dhe zbulon personazhin q i ka rn. Secili pjestar i grupit duhet t thot nj cilsi t atij heroi, ndrsa dy pjestar q zgjidhen nga grupi, do ta imitojn at. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t shprehurit dhe dallimi i gjinis, tekniks, ngjyrave n tablo, shprehja e gjendjes shpirtrore t heroit. Integrim: Gjuh shqipe: Njohurit e marra nga ort e leximit.
Msimi 23
Tema: Heroi Vojo Kushi, Sali Shijaku (piktur) Sknderbeu, Odhise Paskali (skulptur) (ora II)
Hapi I. Bised N orn e par folm pr heroin. Edhe Sknderbeu sht nj hero. - far dini pr Sknderbeun nga lnda e leximit, nga librat artistik apo nga lmat? - Si quhet ndryshe Sknderbeu? - Nga e ka marr kt emr? (Msuesi/ja tregon pr Sknderbeun.) - Me cilt ka luftuar Sknderbeu? - far mban n kok, si sht veshur? - Pse mban shpat n dor? - Me far luftohej n at koh? - Prshkruaj Sknderbeun nga pamja zike. - `dini pr kalin e Sknderbeut? Hapi II. Analiza e veprs N orn e par folm pr gjinin e pikturs dhe si trajtohej gura e heroit n piktur. Ngjyrat ishin ato t cilat tregonin forcn dhe urrejtjen e heroit. Po n gjinin e skulpturs si kuptohet shprehja e heroit? Vreni pamjen e monumentit t Sknderbeut dhe thoni far shikoni. Prshkruani me fjalt tuaja pamjen e heroit. - Pse duket madhshtor? (sht pamja e heroit, prmasat e mdha t kompozimit etj.) - Pse duket trim? (sht me shpat n dor, shikimin e ka t mpreht, lvizjet etj.) - Pse duket sikur et? Pse duket sikur ecn? 142
Libr msuesi Edukim figurativ 3 (sht puna e prsosur q ka br skulptori pr tì dhn jet gurs s kompozuar.) Ather t gjitha kto jan cilsi t skulpturs dhe autorit Odhise Paskali q ka realizuar me mjeshtri kt monument madhshtor. Kjo vepr quhet monument, sepse ka prmasa t mdha, gjithashtu quhet edhe statuj ekuestre, sepse sht skulptura e nj gure me kal, si jan dy monumentet n Tiran dhe n Kruj, ku paraqitet gura e Sknderbeut n kal. Odhise Paskali sht nj nga themeluesit e skulpturs shqiptare, i cili ka marr titullin Artist i Popullit. Disa nga veprat e tij jan: Flamurtari, Lufttari kombtar, I urituri, Sknderbeu dhe shum vepra t tjera. Hapi III. Provo njohurit U shprndajm nxnsve nga nj et t bardh A4. Udhzojm nxnsit q t bjn dallimin midis dy llojeve t artit: piktur dhe skulptur nprmjet metods s pems s mendjes. Duhet t prmenden mnyra e punimit, mjetet q prdoren etj. .
penela ka siprfaqe t shesht (form dyprmasore)
pastel statuj
bust
ka form treprmasore
punohet me spatull stek n bronz
Piktura
vija akuarel
Skulptura
n mermer n gur n dru
vaj
ngjyra
Diagrami plotsohet nga nxnsit duke u ndihmuar nga msuesi/ja.
Piktura
T prbashkta
Skulptura
lloje arti arte gurative
Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr njohurit rreth gjinive t artit piktur-skulptur dhe vlerat e tyre. Integrimi: Gjuh shqipe: Heronjt tan t kohrave t ndryshme n veprat e artit. Prshkrim nga pjest e leximit. 143
Msimi 25
Tema: Qyteti im prdorimi i drithijes (ora I)

Elemente dhe parime - dhnia e volumit n plan Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj qytetin e tij, duke prcaktuar objektet dhe elementet prbrse. T vizatoj me drithije nj objekt t thjesht nprmjet vijave. T shpjegoj efektin e drithijes pr t krijuar vllimin e nj trupi treprmasor. fletore pune, laps HB, gom, pastela, lapostila etj.
Materiale ilustruese: pamje e foto qyteti, forma objektesh, ku dallohen qart drithijet. Mjete pune:
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t vzhgojn pamjet ku tregohet qyteti me rrugt, pemt, pallatet e larta etj. Prshkruhen pamjet, duke veuar elementet dhe karakteristikat q prbjn nj qytet. - gj t veant ka n arkitekturn e qytetit ton? - Si jan pallatet, shtpit e ulta, vilat, rrugt, lagjet etj.? - form kan pallatet? Ngrem disa nxns n tabel q t vizatojn forma pallatesh me tri prmasa. Hapi II. Veprimtaria Sot do t msojm sesi do t vizatojm disa nga objektet e qytetit, duke prdorur efektin e drithijes. Fillimisht objektet skicohen n letr. Sugjerojm q vizatimi t jet i thjesht, me pak elemente (objekte) pr ta realizuar m leht drithijen e tyre. Puna mund t nis me vizatimin e nj rruge, anash s cils ka disa pem, 2-3 pallate, ndrsa mbi male dielli t vizatohet prball pallateve. Kjo do t na ndihmoj pr drithijen. Duhet t kujdesemi q pallatet t vizatohen mir (prdoret vizorja) dhe me prmasa t rregullta. Msuesi/ja tregon duke vizatuar n tabel. Kt or do t punohet vetm me laps t zi. Pallatet do t vizatohen n tri prmasa n formn e kubit ose t kuboidit. Skicohen detajet (dritaret, ballkonet, hyrja etj.). Hapi III. Analiza Lihen nxnsit t lir t vzhgojn punt e njri-tjetrit, t marrin dhe t japin mendime. - Cilat elemente nga qyteti zgjodht pr t vizatuar? - far forme kan pallatet? Me cilin trup gjeometrik ngjajn? etj. - N saj t drits s diellit, trupat ndriohen. - Si quhet pjesa e trupit q nuk ndriohet nga dielli? (hija) Vendosen punt n dosje pr t vazhduar n orn e dyt procesin e drithijes me at t ngjyrave. 144
Msimi 26
Tema: Qyteti im prdorimi i drithijes (ora II)
Hapi I. Nxitja Vendosen mbi bank vizatimet e kryera n orn e par dhe mjetet e nevojshme. Shpjegojm se hija dhe drita s bashku formojn vllimin e trupit (objektit). Hijet ekzistojn si rezultat i ndriimit t objektit nga dielli ose burime t tjera drite. Pjesa e trupit q mbulohet nga hija dhe q nuk ndriohet nga drita quhet hija e objektit mbi veten e vet, ndrsa hijet q bien mbi bazamentin mbshtets t objektit quhen hije t bartura ose t vet objektit mbi siprfaqen e mbshtetur. Tregohen nga modeli i prgatitur. Hapi II. Veprimtaria Demonstrojm n tabel procesin e drithijes mbi nj objekt t vizatuar. Tregojm se ka disa mnyra pr trajtimin e hijes, si: duke e modeluar objektin me vija t drejta t holla ose t trasha ose vija t kryqzuara ose me frkim, pra, kur punohet vetm me laps HB. Udhzohen nxnsit pr t realizuar proceset e puns n krijimin e tyre. Fillohet leht dhe maja e lapsit mbahet n nj drejtim. Ju mund t prdorni edhe pastelat ose lapsat me ngjyra. Dim q ngjyrat e ftohta pasqyrojn hijen, ndrsa ngjyrat e ngrohta kan efektin e drits, ngrohtsis etj. Mendoni ku bie drita, n ciln an t objektit formohet hija. Ndrsa hija e pemve do t bjer mbi trotuar. Kshtu veprohet edhe pr objektet e tjera. Hapi III. Analiza Vendosen n murin e klass punt e prfunduara dhe vzhgohen nga nxnsit n mnyr t lir. Secili paraqet punn e tij duke treguar objektet, mnyrn sesi e ka trajtuar drithijen me an t ngjyrave. Japim mendime pr punn m t realizuar. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatimin e objekteve dhe trajtimin e procesit t drithijes mbi to. Integrimi: Matematik, trupat gjeometrik, forma treprmasore, trupat n nj plan.
Detyr: Vizatoni nj trup gjeometrik me drithije.
145
Msimi 27 Tema: Moda mnyra e mobilimit t shtpis (ora I)

Linja: Teknika: Objektivat: Histori dhe kultur - karakteristikat e mobilieve sipas periudhave Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj mobilimin e shtpis s tij. T dalloj n koh t ndryshme n (modn e mobilimit t shtpis). Ti jap rndsi ndryshimit t mods dhe lidhjen me artin gurativ. tregohen shtpi t mobiluara, prodhime t ndryshme mobiliesh etj. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Prfshijm nxnsit n bashkbisedim duke i nxitur me an t pyetjeve: - A keni dshir t visheni bukur? - Si veproni pr kt? - A sht kjo nj mod? - do t thot t ndjeksh modn? - Mendoni se fjala mod lidhet vetm me mnyrn e veshjes? - Ku tjetr prfshihet fjala mod? - A jeni prfshir dhe ju bashk me prindrit pr zgjedhjen e mobilieve t shtpis? - Si e keni mobiluar shtpin tuaj? Ngrem disa nxns t bjn prshkrimin e mobilimit t shtpis. Hapi II. Bised N tabel kemi vendosur pamje e foto t kohve t ndryshme t mobilimit t shtpive. Ju shpjeguat mobilimin e shtpive tuaja n kohn e sotme dhe t gjith i kishit t rehatshme e pr nj jetes m t mir. Po ndr vite si ka qen moda? Me an t fotove bhet kalimi nga njra periudh n tjetrn, duke treguar se me rritjen e me zhvillimin e nivelit ekonomik, ndryshon edhe mirqenia e njeriut dhe kjo pasqyrohet n jetn familjare q ai bn. N koht e hershme, pr t mbijetuar, njeriu krijonte sende dhe orendi shtpiake ose mjete pune, mjete gjuetie. Me kalimin e kohs u rrit niveli i mirqenies, kshtu q sendet dhe orendit shtpiake krijohen n modele, forma dhe ngjyra t ndryshme, madje shumfunksionale dhe jo vetm pr banim, por edhe pr shkolla, zyra, turizm etj. Fotot tregojn kohn kur n shtpi kishte vetm nj tavolin dhe nj minder dhe deri n ditt e sotme, ku do gj sht e modernizuar.
Materiale ilustruese: etore pune, pamje, katalog ose et reklamash ku
146
Libr msuesi Edukim figurativ 3 - A mendoni se arti gurativ lidhet me modn? - Ku e shikoni ju kt? Para se t prodhohet nj mobilieje nga makineria, skicohet n letr, jepen prmasat e sakta dhe pastaj futet n prodhim. Tregojm foto ku ndodhen tavolina, karrige, dollape druri t gdhendura me motive e guracione t bra nga dora e artistit t grupuara n moderne dhe klasike. - Cila mod ju plqen, ajo moderne apo klasike? Pse? Kur themi mobilimi i shtpis nuk sht fjala vetm pr mobiliet, sepse shtpia ka edhe orendi t tjera. Numrojm s bashku disa nga orendit shtpiake. Skema plotsohet n tabel nga nxnsit.
dollap
kolltuk
tryez
Orendi shtpiake
karrige etj. bank
Hapi III. Shkrimi i lir Nxnsve u shprndahen foto me pamje t mods s sotme dhe krkohet q ata t zgjedhin mobiliet q u plqejn. N etn e bardh do t plotsojn me fjal skicn Dhoma ime duke zgjedhur mobiljet e dhoms ashtu si i dshirojn.
raft librash tavolin pune krevat
Dhoma ime
kukull t madhe kompjuter
Pasi plotsohet skica, nxnsit e lexojn duke shkmbyer mendime. Prgzohen nxnsit pr mendimet e tyre. Detyr: Bni mobilimin e shtpis ose t dhoms suaj, duke prer e ngjitur n letr gura t orendive shtpiake .
147
Msimi 28 Tema: Moda mnyra e mobilimit t shtpis (ora II)

Linja: Teknika: Objektivat: Histori dhe kultur Vizit n muze N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vizitoj Muzeun Historik. T bj lidhjen e artit gurativ me historin dhe kulturn. T vlersoj traditn, historin dhe kulturn e popullit ton ndr vite.
Materiale ilustruese: Muzeu Historik. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised paraprake Njohim nxnsit me vizitn q do t bjm n muze n lidhje me temn: Moda mobilimi i shtpis. Tregohet shkurt se far do t shikohet atje. Kshillojm nxnsit pr t treguar nj edukate qytetare n mjedise publike. Hapi II. Veprimtari - Vizita n muze Shoqruesi i muzeut na shoqron n t gjitha mjediset dhe shpjegon zhvillimin ekonomik dhe kulturor t shoqris njerzore t kohve t ndryshme. Bien n sy mjediset e brendshme t shtpive n fshat, t disa lloje t punve q kryeshin n fshat, gjithashtu edhe mnyra e veshjes. Ja, ktu shikojm divane t mbuluara me velenxa leshi, qilima t punuar me tezgjah me motive popullore; n shtpi ka oxhak, sofr, orendi prej druri etj; shikojn disa lloje konstumesh popullore t krahinave t ndryshme t Shqipris etj. N t gjitha kto objekte dallohen motivet e artit popullor, si: n qndisjet e tekstileve (perdet, mbulesat e tavolinave, araft), gdhendjen e objekteve prej druri apo prej alumini etj. Hapi III. Analiza - A ju plqeu vizita n muze? - far pat atje? Cilat gjra ju bn m shum prshtypje? - Aty ju pat gjra t reja, u njoht me traditn, historin, kulturn e popullit ton. - A mbani ju n shtpi sende t vjetra q kan nj kujtim nga e kaluara? (Po.) - Ku e gjeni lidhjen e artit gurativ me mobilimin e shtpis? Secili jep mendimin e tij. Pasi kan vzhguar me kujdes elementet e msiprme, ata prqendrohen n tiparet e artit popullor n kto objekte, p.sh., forma e oxhakut, motivet e qilimave, qndismat e mbulesave, perdeve, motivet n ent e bakrit, drurit, balts. - far msuat nga e kaluara dhe historia e popullit ton? - Duke krahasuar mjediset e sotme shtpiake me ato t s kaluars, far ndryshime vut re? 148
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr mnyrn e t shprehurit dhe dallimin e mods n koh, t elementeve t tradits shqiptare n orendit shtpiake, pr mendimin ndryshe pr mobilimin e shtpis. Vlersimi pr historin, kulturn dhe traditn e popullit ton. Integrimi: Gjuh shqipe: Historia e zhvillimit t popullit ndr vite, tradita, kultura nga pjest e leximit. Edukat shoqrore: Zhvillimi i mods ndr vite, bashk me njerzimin. Kultura e thjesht n kontrast me nivelet e tjera. Shnim: N pamundsi pr t vizituar muzeun, mund t punohet me video, monitor etj.
Detyr. Sillni n klas foto ose albumin tuaj fotograk.
Msimi 29 Tema: Fotograa nj moment i veant i jets sate

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Fiksim me aparat
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj funksionet e nj aparati fotograk. T prrdor aparatin fotograk pr t ksuar nj moment, shokun ose shoqen. T shpjegoj efektin emocional q jep nj fotogra dhe lidhjen me artin gurativ. Mjete ilustruese: fotogra t ndryshme, foto t secilit pjestar t familjes (nga nxnsit), albume. Mjete pune: etore pune, aparat fotograk. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Ju t gjith keni br fotogra n momente t ndryshme t jets suaj, n vende t ndryshme ku keni udhtuar. Fotograt bhen me an t nj pajisjeje t veant, q sht aparati fotograk. far dini pr t? Aparati fotograk sht nj mjet q shrben pr t ksuar gjithka q shihet, gjallesa, lule, sende, njerz etj. Ai sht dy llojesh: mekanik dhe digjital. Fjala fotogra vjen nga greqishtja dhe do t thot: t vizatosh n drit. 149
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Fotograa e par sht prodhuar n vitin 1825 nga Niepche (shpiksi) n Franc. N vitin 1858 ishte Pjetr Marubi (artist shkodran), ai q e solli fotogran n Shqipri. Fotograa realizohet bardhezi dhe me ngjyra. Prve ktyre sht edhe fotograa artistike. Fotograt pasqyrojn aste t ndryshme nga jeta, tregojn pr moshn, persona, vendin ku sht br; mbajn mbishkrime dhe vendosen n albume. Hapi II. Veprimtari ksim me aparat - A keni ksuar aste t veanta t jets suaj me aparat fotograk? Tregoni disa aste t tilla nga fotot tuaja dhe t familjes suaj. T gjith nxnsit zgjedhin nga fotot e tyre astin m t plqyer dhe m mbreslns. U krkohet nxnsve q t lexojn mbishkrimin q kan br n foto. Dikush tregon ditn e par t shkolls dhe kujton klasn e par, prshtypjet e para pr msuesen, klasn, bankn, shokt e rinj etj. - A keni dshir t fotografoni shokun tuaj? Ather nxnsit vendosen n ift dhe zgjedhin shokun apo shoqen q dshirojn. Me radh ata do t fotografojn njri-tjetrin. Vendi dhe pozimi zgjidhet vet nga secili. Vazhdohet kshtu me t gjith nxnsit. N fund aparati drgohet n nj studio fotograe ku stampohen fotot, t cilat do t shikohen n orn e ardhshme. Hapi III. Loj: Pema e familjes Shprndajm nga nj et t bardh pr secilin dhe krkohet q me an t fotove q ka secili t krijojn Pemn e familjes, duke lluar nga mami, babi, fmijt etj. Shnim: Nse koha n dispozicion nuk sht e mjaftueshme, detyra prfundohet n shtpi. Vlersim: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e aparatit fotograk dhe t shprehurit e ndjenjave dhe emocioneve kur shikojn nj fotogra. Integrimi: Dituri natyre: Ndrtimi dhe prdorimi i aparatit fotograk, shembllimi, roli i syrit.
150
Msimi 30
Tema: Fotograa dje dhe sot

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin Diskutim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj ndryshimin n koh t fotograve. T tregoj teknologji t reja n shrbim t fotogras. T vlersoj punn e fotograt, i cili na prcjell emocione nprmjet fotogras.
Materiale ilustruese: fotogra bardhezi, me ngjyra, artistike, t bra me kompjuter digjitale apo portrete me piktur ose vizatim. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised N orn e Edukimit gurativ keni msuar sesi vizatohet nj portret dhe m pas keni msuar ta ngjyrosni. N koht kur ende nuk ishte shpikur aparati fotograk, ishin piktort ata q paraqitnin nprmjet vizatimit portretet e njerzve t ndryshm ose personaliteteve. N vitin 1832 u shpik aparati i par fotograk, i cili ishte sa gjysma e njeriut. Ky aparat n astin q fotografonte mbulohej me nj cop t zez, e cila luante rolin e dhoms s errt. Zhvillojm nj bised me nxnsit rreth fotogras dje dhe sot. Tregojm dy fotogra, njra bardhezi me format t vogl dhe tjetra me ngjyra, me format m t madh. - Si mendoni, cils koh i prkojn kto fotogra? Si e dalloni kohn? (nga lloji i letrs, nga prerja, nga ngjyra) Tregohen foto t tjera bardhezi q tregojn momente t ndryshme nga jeta. Hapi II. Diskutim N llimet e saj fotograa sht realizuar bardhezi dhe m von u realizua me ngjyra. Ju ciln lloj plqeni m shum? Pse? Por n ditt e sotme teknologjia e fotogras, ashtu si n t gjitha fushat, ka prparuar. Sot fotogrami realizohen me shum aparate t tjera, duke e br sa m t leht fotogramin n do ast t jets. Tani mund t fotografohet me kamera, me kompjuter, me aparat celular etj. Tregojm fotogra t bra me aparate t ndryshme pr t br dallimin midis tyre. Dikur, kur u shfaq fotograa, u tha se piktura mori fund. Por jo, fotograa nuk e zvndson pikturn. Secila ka vlerat e veta artistike. Fotograa mund t shrbej si mjet pr t realizuar nj piktur. Tregojm portrete n piktur vizatim e pastaj bjm dallimin midis fotogras. Prmendim se sot sht rritur cilsia e letrs dhe e lmit, q on n rritjen e cilsis s fotogras. Aparati digjital u krijua n vitin 1990. Dallimi ndrmjet aparatit digjital dhe aparatit me lm sht se digjitali prfshin imazhe manipuluese, ndrsa aparati me lm ka si prbrs letrn fotograke dhe lmin. 151
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Hapi III. Analiz U shprndajm nxnsve fotograt q i bn vet javn e kaluar. Secili merr foton e tij. Vrehen se si jan fotografuar, si sht kapur asti apo momenti, cilsia e fotogras, a ndodhet objekti n qendr. Pastaj me fotot bhet nj ekspozit. Analizohen fotot nga cilsia dhe klasikohet fotogra m i mir dhe asti m i bukur n fotogra. Zgjedhja bhet nga vet nxnsit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr njohurit q shfaqin rreth fotogras.
Msimi 31
Tema: Kshtjellat shumkatshet (ora I)

Histori dhe kultur - arkitektura e ndrtesave Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj, pr t kuptuar ndryshimin rreth arkitekturs s ndrtesave. T njoh ndrtesat e periudhave t ndryshme kohore dhe ti dalloj ato nga njra-tjetra. T vlersoj lidhjen e Edukimit gurativ me historin dhe kulturn.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme ku paraqiten kala dhe kshtjella, ndrtesa t llojeve t ndryshme. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Hapim nj bised rreth profesionit t arkitektit, duke u demonstruar nxnsve pamje t ndrtesave t ndryshme (vila, pallate, ndrtesa shumkatshe). - A keni ndrtuar kshtjella me rr buz detit? - A keni dgjuar pr profesionin e arkitektit? - Cili prej jush dshiron t bhet arkitekt? - Me far pune merret arkitekti? - Cilat jan mjetet e puns s arkitektit? - Si mendoni, kto ndrtesat e bukura dhe t larta kush i ka projektuar? - Ju si do ta donit banesn tuaj? - Si mendoni, a kan ndonj gj t prbashkt piktori dhe arkitekti? (talentin) Nse piktori trajton ngjyrn, arkitekti trajton formn dhe t dyja kto. Ngjyra dhe forma trheqin vmendjen e shikuesit dhe zbukurojn pamjen e nj mjedisi apo fshati/qyteti etj. Hapi II. Diskutime Vendosim n tabel pamjet dhe fotot q tregojn kala, kshtjella dhe ndrtesa t ndryshme karakteristike. Figurat prshkruhen me radh nga nxnsit. Ata shprehin lirshm at far din rreth tyre dhe far zbulojn, duke br krahasimin e ndrtesave. 152
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Bhet nj historik i shkurtr pr kohn kur jan ndrtuar kalat dhe kshtjellat, si jan ndrtuar ato dhe kush i ka ndrtuar. Bhet dallimi midis arkitekturs s ndrtimit t kalave dhe kshtjellave. Nse kalaja sht e ndrtuar n lartsi, male, kodra; kshtjella mund t ndrtohet edhe n fusha. T dyja kan histori t njjta. Duke treguar pamjet shikojm se kalaja rrethon nj qytet t tr, ndrsa kshtjella sht e lart shumkatshe, jetonin njerzit e pasur, mbretrit etj. Kalaja rrethonte qytetin me mur t trash. Porta kryesore ishte e modikuar, kur ulej, ajo shrbente si ur pr t dal nga kalaja. Muri i trash i kalas shrbente pr tù mbrojtur nga armiqt, ndrkoh brenda mureve zhvillohej jeta normale e banorve t qytetit. Muri ndrtohej me bedena me harqe katrore ose n form zambaku etj. Vizatohen n tabel format e tyre. Disa nga kshtjellat m t njohura n vendin ton mund t prmendim: Kalaja e Petrels (Tiran), Kalaja e Krujs, Kalaja e Rozafatit (Shkodr), Kalaja e Beratit, Gjirokastrs etj. Pasi et pr kalat dhe kshtjellat e larta, msuesi/ja u tregon nxnsve edhe pr pallatet shumkatshe ku jetojm sot. - Sa kate sht pallati/banesa ku jetoni? - Cili sht pallati/banesa m i/e lart n qytetin/fshatin tuaj? Ndrtesat e sotme jan m t bukura se m par, sepse kan funksionin e banimit dhe jo at t mbrojtjes nga armiqt. Hapi III. Loja me pazll Ndahet klasa n 4 grupe nxnsish. Secilit grup i jepet kutia me pazlla. Pazllat paraqesin kalan e Beratit, t Shkodrs, t Krujs dhe kshtjeln e Ali Pash Tepelens. Posht gurs sht emri i kalas, e cila lexohet pasi sht ndrtuar pazlli. Stimulohet grupi q e gjen m shpejt gurn dhe emrin e kalas. Detyr: Mjetet q ju duhen pr orn tjetr jan: plastelin, kunja druri, letr me ngjyr, karton etj.
Msimi 32
Tema: Kshtjellat shumkatshet (ora II)

Histori dhe kultur - arkitektura e ndrtimeve Plastelin
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj, pr t kuptuar ndryshimin rreth arkitekturs s ndrtesave. T njoh ndrtesat e periudhave t ndryshme kohore dhe tì dalloj ato nga njra-tjetra. T vlersoj lidhjen e Edukimit gurativ me historin dhe kulturn. Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme q tregojn, kala dhe kshtjella, bocet me pamje kshtjelle. Mjete pune: etore pune, plastelin, argjil, kunja druri, karton letr me ngjyr etj. 153
Libr msuesi Edukim figurativ 3 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Inkurajojm nxnsit pr t krijuar ide t qarta mbi ndrtimin e kshtjellave. Me an t fotove dhe vizatimeve n tabel tregojm formn e nj kshtjelle dhe gjrat e veanta q ka kjo ndrtes: lartsin, dritaret, hyrjet n form harku, muret e lart me bedena n forma t ndryshme. Tregojm bocetin* prej argjile t kshtjells (e br nga msuesi/ja), nxnsit e vzhgojn nga afr pr t dalluar formn. Hapi II. Veprimtaria Vendosim kartonin si bazament, ai mund t jet edhe me ngjyr. Mbi t do t modelohet kshtjella me plastelin. Mbi karton mund t skicohet me laps forma e kshtjells ose kalas, si: form rrethore, gjysmharku etj., dhe pastaj punohet me plastelin. Pasi mbarohet muri rrethues, kunjat e drurit prdoren pr t gdhendur formn e gurit n mure, t dritareve, t dyerve, si dhe pr t vendosur mbi bedena amurin e kuq. Nxnsi sht i lir t krijoj gura sipas fantazis s tij. Kjo veprimtari kryhet nga nxnsit t ndar n 4-5 grupe, ku secili kryen nj veprim n grup. Secili grup mund ta emrtoj sipas dshirs kshtjelln e tij. Hapi III. Analiza Vendosen punt e prfunduara mbi tavolin. Prfaqsuesi i grupit paraqit punn e grupit t tij. Tregon mnyrn e punimit dhe t veantat e kshtjells, materialet q ka prdorur. Pasi prezantohen t gjitha punt, bhet vlersimi i kshtjells m t bukur. Vlersim: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e plastelins, pr talentin e skulptorit. Integrimi: Gjuh shqipe: Njohurit e marra nga pjest e leximit pr kalat dhe kshtjellat.
* Bocet - skulptur e vogl ose model i nj ndrtese e br me plastelin.
154
Edukim figurativ
155
156
157
Msimi 1
Tema: Stampim
Baza materiale, procese, teknika Stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor mjete t ndryshme pune pr t krijuar nj stamp. T krijoj nj mjet stampimi me patate. T stampoj n letr gurn e krijuar.
Materiale ilustruese: stampa t krijuara nga sende t ndryshme, pamje me gura t stampuara. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Sot ne do t msojm sesi t krijojm nj mjet stampimi. Por, sht stampimi? Teknika e stampimit sht krijuar nga piktort dhe prdoret nga shum artist. Prdoret gjithashtu edhe n stampimin e modeleve t tekstileve. Edhe librat me t cilat ju msoni, etoret, revistat, gazetat, pra, shtypi si themi n prgjithsi, bazohet n teknikn e stampimit (tregohen materiale ilustruese). Stampimi lehtson mundsit e gjetjes s shum formave, artisti i stilizon ato pr ti dhn vler artit. Pra, piktori me nj gur stampe mund t bj nj krijim artistik, p.sh., me formn e luleve n stamp, piktori krijon nj fush me lule me ngjyra t ndryshme. Pr t krijuar nj stamp duhet t gjeni motivin dhe mjetin e prshtatshm. N kt rast mjeti sht patatja, ndrsa motivin ju mund ta zgjidhni sipas dshirs, por mundohuni q t jet nj objekt i thjesht, t cilin dini ta bni mir. Hapi II. Veprimtaria Pr t krijuar nj stamp me patate, n llim patatja duhet ndar prgjysm (demonstrohet). Pasi ta keni gjetur motivin tuaj, p.sh.: peshku (vizatohet n tabel), n ann e prer t patates skicohet forma e peshkut me an t kunjave t drurit. Pasi skicohet gura, pjesa anash vijs s gurs (e cila nuk nevojitet) hiqet, duke e grvishtur ose duke e prer. Puna kryhet me ngadal q t mos prishet forma e gurs s vizatuar. Pasi mbarohet stampa e peshkut, vazhdohet me gjysmn tjetr, n t cilat mund t vizatohen barishtet e funddetit, luskat q nxjerr peshku nga goja, valt e detit etj. Puna vazhdon me t njjtn mnyr si me stampn e peshkut. Deri ktu ishte puna pr krijimin e mjetit stamp. Por, pr t par sa bukur ka dal forma e vizatuar, duhet t kryhet procesi i stampimit. Hapi III. Analiza Prball vendosni letrn e bardh, stampn dhe bojn. Merret stampa, ngjyhet me 158 etore pune, patate me madhsi mesatare, kunja druri, thik plastike, letr, ngjyra t lngshme.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 bojn q keni zgjedhur dhe stampohet n letr. Pasi stampuat peshkun, me stampn tjetr ju mund t krijoni mjedisin ujor. Ju mund ta provoni t stamponi peshq me ngjyra t ndryshme, duke prdorur edhe przierje ngjyrash. Tani duket q keni br nj pun t bukur. N t njjtn mnyr veprohet edhe kur ju zgjidhni elemente t tjera pr stampimin tuaj,si p.sh.: lulet dhe barin, gjethet e vjeshts, gurt e rrugs, zogjt shtegtar, anijet n det, makinat etj. Nxnsit lihen t lir q t stampojn n mnyra t ndryshme. - A ju plqen teknika e stampimit? Pse? - A ishte e vshtir? - Kur u knaqt m shum, kur bt mjetin e stampimit apo kur stampuat? Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zgjedhjen e motivit, pr mnyrn e t punuarit t stamps dhe t stampimit. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns: patate, thik, letr etj. Detyr: Merrni me vete pr orn tjetr sapun (kujdesuni t mos jet shum i fort), sepse me an t tij do t msojm teknikn e gdhendjes.
Msimi 2
Tema: Gdhendje n sapun

Baza materiale, procese, teknika Gdhendje
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj modelin q do t gdhend me sapun dhe mjetet q do t prdor. T krijoj nj gur t thjesht me an t tekniks s gdhendjes. T komunikoj emocione dhe ide pr punn e tij dhe t shokut. Materiale ilustruese: gurina, modele t ndryshme t gdhendura n sapun ose skulptur, fruta articiale. Mjete pune: etore pune, sapun, cop metali m formn e thiks ose bisht luge ose thik plastike, kunja etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Pr t trhequr vmendjen e nxnsve japim disa njohuri rreth tekniks s gdhendjes. Gdhendja sht nj tjetr proces pune q kryhet nga artistt skulptor. Me an t gdhendjes i jepet form materialit, e cila arrihet me an t goditjes ose prerjes. 159
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Materiali punohet derisa merr formn e dshiruar. Disa materiale ku prdoret gdhendja jan: druri, guri, mermeri. Ju sot do t gdhendni n sapun. M par se t lloj gdhendja duhet t zgjidhet modeli. - far modeli do t zgjidhni? Nxiten nxnsit q t mendohen pr krijimin e tyre. Hapi II. Veprimtaria Vendosen mjetet e puns mbi bank, ndrkoh nxnsit zgjedhin motivin. Disa motive do t ishin: frutat (dardha, rrushi, qershia); shtpia, ibriku, shishja e parfumit kukulla, makina etj. Udhzojm nxnsit t punojn n masa t vogla, n mnyr q ta ken m t leht punn. Pr t gdhendur sapunin mund t prdoret nj bisht luge kafeje ose thik plastike. Kur arrijm te pjest e imta t gurs, mund t prdoren kunjat e drurit pr t gdhendur detajet. Ather, pr tìu ardhur n ndihm nxnsve, msuesi/ja n tabel vizaton disa forma gurash, si: dardha, ibrik, kukulla, makina etj., gjithashtu thekson se m par duhet ksuar gura, pastaj t bhet gdhendja. N qoft se do t gdhendim dardhn, do t llohet gdhendja me thik plastike nga bishti. Pr tì dhn form t rrumbullakt prdoret luga, pr lmimin e siprfaqes prdoret bishti i lugs; dalta ose kunjat prdoren pr pjest e futura n brendsi, si bishti ose pjesa e fundit e dardhs. Hapi III. Analiza Vendosen mbi tavolin punt e prfunduara t nxnsve. Nxnsit bjn prezantimin e puns dhe tregojn pse e kan zgjedhur kt motiv. - Cili mjet ju ka ndihmuar m shum gjat puns? - A ju plqen puna juaj? Pse? - Cila pjes sht realizuar m mir? - Si do t donit ta realizonit m mir? - Cila pun ju plqen m shum? - A ju plqen skulptura? Stimulohen krijimet m t arrira. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mjeteve t puns dhe pr krijimin e nj objekti treprmasor n gdhendje.
* Figurin - skulptur me prmasa t vogla e punuar me metal dru, alli, qeramik, q paraqet gurn e njeriut.
Detyr: Krijoni nj gurin q ju plqen me an t gdhendjes.
160
Msimi 3
Tema: Peizazh me vija

Elemente dhe parime - vija Vizatim
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vlersoj vijat si elementi kryesor pr t krijuar forma. T vizatoj nj peizazh nprmjet vijave. T komentoj prdorimin e vijave, emocionet dhe idet q prcjell n krijimin e tij. Materiale ilustruese: vizatime t kryera nga nxns m t rritur (peizazhe, natyr e qet, portrete etj. Mjete pune: Zhvillimi i msimit etore pune, laps HB, et vizatimi.
Hapi I. Nxitja Aktivizojm nxnsit n bised. N klasn e par, t dyt e t tret kemi msuar dhe prsritur llojet e vijave. Pra, elementi q na bn t kuptojm formn sht vija. Ajo sht llestare dhe themelore. Vija formon gurn dhe vllimin, duke vizatuar ose ngjyrosur. Vijat jan t shumllojshme dhe krijojn gjendje t ndryshme emocionale. Vija horizontale krijon ndjenj sigurie e qetsie. Vija vertikale tregon qndrueshmri. Vija diagonale tregon tension. Vija e harkuar tregon rrjedhshmri. - A mund t emrtoni disa lloje t tjera vijash? Demonstrohet vizatimi i vijave n tabel nga nxnsit edhe me shembuj konkret, si: forma e malit, e reve, e detit, e adrs, e shtpis etj. Me an t llojeve t vijave ju demonstruat se mund t vizatojm nj peizazh. Hapi II. Veprimtaria Me an t vijave ju do t vizatoni forma e gura t ndryshme, duke krijuar nj peizazh. Tregojm disa punime pr t pasqyruar vizatimin me an t vijave. Demonstrojm n tabel modelin e nj peizazhi, p.sh., si do t paraqiteshin me an t vijave gjethet halore t nj bredhi ose pishe, barishtet, lulet, vija harkore e maleve, vijat e kryqzuara t fushave t mbjella, konturet e shtpive, ret n qiell etj. Po t njjtat vija mund t prdorim edhe n nj peizazh detar: pr llojet e ndryshme t guaskave, gjurmt mbi rr, valt e detit, anijet, kamerdaret, adrat e plazhit etj. Nxnsi mendon peizazhin e tij dhe llon t punoj n letr. Udhzohen t prdorin vija t ndryshme: t drejta, horizontale, vertikale, t pjerrta, t lakuara, spirale, t trasha, t holla, t gjata, t shkurtra, t pikzuara, t kryqzuara etj., duke i ln t lir t punojn sipas dshirs dhe imagjinats. 161
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi III. Analiza Punt e prfunduara vendosen n murin e klass dhe nxnsit lihen t lir t bjn Turin e galeris. Secili komenton punn e tij dhe tregon efektin e elementit vij, ndjenjat dhe emocionet q krijohen prej saj. Stimulohen nxnsit q kan arritur krijimin m t mir. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e llojeve t vijave pr krijimin e formave t ndryshme, ndrthurjen e vijave n peizazh, pr fuqin shprehse t nj vizatimi me vija. Integrimi: Matematik: drejtza, gjysmdrejtza, segmenti, krijimi i gurave gjeometrike me an t vijave. Detyr: Prdorni vijat n nj krijim.
Msimi 4
Tema: Dita e karnavaleve (ora I)

Elemente dhe parime forma E przier
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj fest karnavalesh nprmjet pamjeve. T vizatoj nj mask si element prbrs t fests s karnavaleve. T pres format e masks sipas linjave t vizatuara. Materiale ilustruese: pamje foto nga festa e karnavaleve, lloje maskash t ndryshme. Mjete pune: karton, laps, grshr, bisturi.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim mendimet e nxnsve duke vzhguar fotot e pamjet n tabel. - far shikoni n kto pamje? (festn e karnavaleve). - far ju bien m shuam n sy? (veshja, maskat, ngjyrat) - far dini pr festn e karnavaleve? Dgjohen mendimet e nxnsve dhe m pas shpjegohet. Karnavalet kan origjin t vjetr, ato jan huazuar nga njri vend n tjetrin. Si, p.sh., nga Italia Festa e karnavaleve u prhap n Spanj, pastaj n Gjermani, Belgjik etj. Shum qytete t bots karnavalet i festoj n mnyr tipike, me kostume parade, piknik, shekzjarr etj. N Brazil ndodhet shkolla e Sambs, m e madhja e ktij lloji n bot. Atje prgatiten krcimtar dhe veshje nga m t ndryshmet pr festn e karnavaleve. 162
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Si n shum shtete t bots karnavalet erdhn edhe n Shqipri. Qendra e ksaj feste ka qen qyteti i Kors. do vit atje manifestohet Parada e karnavaleve. Karnavalet shprehin jetn e prditshme t njerzve me simbolizma t ndryshme dhe kjo duket te mnyra e veshjes dhe zbukurimi te krcimi dhe muzika etj. Hapi II. Veprimtaria Pra, tham se elementet m t dukshme t karnavaleve jan maska dhe veshja. - Nse do t donit t bnit vet nj veshje karnavalesh si do ta mendonit at? Nxnsit prshkruajn gurn dhe veshjen q mendojn dhe maskn q do t vendosin n fytyr. - A keni dshir t prgatisim nj mask? Udhzojm nxnsit q t vizatojn mbi karton me prmasat e fytyrs s tyre formn e nj maske. Kto maska mund t ken formn e diellit, t nj luleje, t nj peme apo frute, t nj kafshe, t personazheve t njohura pr fmij, si: Spajdermeni, Gogu, Pokemoni, Batmani, Supermeni etj. Lihen nxnsit t lir t kryejn vizatimin. U theksohet nxnsve se syt e masks duhet t vizatohen t mdhenj, kurse forma e tyre mund t jet vezake, rrumbullake, katrore etj. n mnyr q t priten lehtsisht dhe pas prerjes t mund t shihet nprmjet vrimave. Hapi III. Prerja e masks Pasi prfundon vizatimi, udhzohen nxnsit q t kryejn me grshr procesin e prerjes s masks, duke i kontrolluar dhe ndihmuar ata. Grshra do t kaloj me kujdes mbi vijn e lapsit, pa e prishur formn. N fund pritet forma e syve me grshr ose bisturi. N prfundim modeli i masks s paprfunduar vendoset n dosje pr ta mbaruar n orn e dyt. Detyr: Gjeni veshje t ndryshme dhe t prshtatshme pr festn e karnavaleve (me dshir).
Msimi 5
Tema: Dita e karnavaleve (ora II)

Elemente dhe parime forma E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T bj trheqse maskn nprmjet theksit t ngjyrave, forms, tipareve. T prdor maskn e tij pr t imituar karnavalet. T komunikoj ndjenjat dhe emocionet q i prcjell kjo fest.
Materiale ilustruese: maska t prgatitura, pamje e foto. Mjete pune: etore pune, ngjyra, lapostila, pastela, sende, letra me ngjyra, grshr, fjongo etj. 163
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Duke iu referuar pamjeve e fotove shpjegojm q maskat e prdorura nga karnavalet, prve forms tipike, m trheqse i bjn ngjyrat, kombinimi dhe theksimi i tyre. Udhzohen nxnsit t prdorin ngjyra t theksuara e n kontrast me njra-tjetrn p.sh. n maskn me formn e diellit me rreze mbizotron ngjyra e verdh, portokalli dhe e kuqe; te forma e lules theksohet forma e petaleve dhe ngjyra e tyre, forma e syve q ndodhet n zemrn e lules etj. Po ashtu mund t prdoren edhe sende t tjera pr ta br maskn m trheqse (fjongo, je, letra me ngjyra, tekstile, pupla). N prfundim t puns vendoset llastiku ose fjongoja, me t cilat lidhet maska pas fyryrs. Hapi II. Analiza Pr t par dhe pr t gjykuar mbi punt e nxnsve bjm Paradn e karnavaleve. T gjith nxnsit veshin rrobat q kan prgatitur n shtpi dhe vendosin maskn e tyre n fytyr. Ndahet klasa n tri grupe. Parada e karnavaleve bhet me radh pr t tria grupet, pasi kan hedhur shortin pr radhn e paraqitjes pr secilin grup. Pr rolin e juris mund t ftohen tri nxns nga klasa paralele ose t zgjidhen nga klasa me short. N fund t parads zgjidhet grupi q u paraqit m bukur dhe vlersohen tri maskat e veshjet m t arrira nga ana artistike. Dy antart e juris luajn rolin e gazetarit, duke intervistuar pjesmarrsit n parad. - Vet e prgatite maskn? - Ku u frymzove pr t br at mask? - far t plqen m shum n kt fest t vogl? - Pse i plqen karnavalet? etj. Prgzohen nxnsit pr punn e kryer. Vlersimi: Vlersohet pasioni dhe impenjimi i nxnsve pr t krijuar me fantazi dhe pr prdorimin e mjeteve t ndryshme. Integrimi: Histori:Traditat kulturore dhe edukative t popullit ton. Gjuh shqipe: Prshkrimi i fests s karnavaleve. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve si: grshr, letr, karton, ngjits etj.
164
Msimi 6
Tema: Krijim me akuarel

Elemente dhe parime - ngjyra Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj ngjyrat baz n natyr dhe n mjedisin rrethues. T pasqyroj n krijim nuanca e tonalitete t ngjyrs nga m e elura deri te m e errta. T shpjegoj krijimin e tij me fjalor t thjesht artistik.
Materiale ilustruese: pamje e foto peizazhi, ku t dallohen qart nuancat e ngjyrave. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit me an t pyetjeve, t asim rreth pamjeve e fotove t vendosura n tabel. (p.sh., pamje nga katr stint). - far shihni n kto pamje? (peizazhe stinore) - Cili peizazh ju plqen m shum? Pse? - Cilat jan elementet e peizazhit q dalloni n kto pamje? (fusha, mali, pema, qielli etj.) - far ngjyrash ju bien n sy n peizazhin e stins s pranvers? (e verdh, e gjelbr, blu e kuqe etj.) Pra, ju identikuat ngjyrat baz q jan: e kuqja, e verdha, bluja ose si quhen ndryshe ngjyra primare, sepse nprmjet kombinimeve t tyre krijohen ngjyra t tjera, si: portokalli, jeshile, kafe, vjollc etj. Por kto ngjyra kan edhe tonalitetet e tyre, p.sh.: ngjyra blu ka tonalitet ngjyrash m t elura, derisa arrin te ngjyra e errt blu. Po kshtu edhe ngjyrat e tjera kan tonalitetet e tyre nga m e elura, deri te m e errta. Demonstrohen n tabel me an t shkumsave me ngjyra ose me lapostila dhe me pamjet q keni ashuar. Demonstrimi i tonaliteteve t ngjyrave bhet n letr me penel e ngjyra, q nxnsit ta shikojn t gjith. Hapi II. Veprimtaria Ju sot do t vizatoni nj peizazh dhe ngjyrosja do t bhet nprmjet tekniks s akuarelit. N llim do t skiconi me laps elementet e peizazhit dhe, pasi t jeni t sigurt pr vizatimin, do t bni ngjyrosjen. Synimi i krijimit t ktij peizazhi sht prdorimi i tonaliteteve t ngjyrave (nga m e elura te m e errta), t cilat ju do ti prdorni, p.sh., te qielli, ngjyra blu vjen m e errt lart e m e elur pran vijs s horizontit, te petalet e luleve, te malet etj. 165 etore pune, akuarel, mjete pastrimi, penela, letr.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Mund t zgjidhni edhe perndimin e diellit n det. Bni kujdes n vizatimin e qiellit, sepse ai vjen si i prakur rreth diellit t verdh. Prdorni imagjinatn pr t krijuar. Pr ngjyrat baz (e kuqe, e verdh dhe blu) tonalitetet arrihen duke i przier me t bardhn (pr t krijuar tonalitetin m t celt) dhe me t zezn (pr t arritur tonalitetin m t errt). Hapi III. Analiza Punt e prfunduara vendosen n tabel edhe nxnsit lihen t lir t vzhgojn punimet e tyre, duke kmbyer mendime. Aktivizohen nxnsit me an t pyetjeve q t asin rreth krijimeve: - A keni arritur t krijoni tonalitete ngjyrash? - Sa ngjyra jeshile keni prdorur te fusha? Po te qielli? Si e arrite kt ngjyr? far ngjyrash przjeve? - A kan vetm nj ngjyr lulet, gjethet, malet, deti, pemt, dielli? Secili tregon pr punn e tij. Stimulohen krijimet m t arrira. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijimin dhe prdorimin e tonaliteteve t ngjyrave, tekniks s akuarelit. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i natyrs. Shnim: Zgjodhm temn e peizazhit, sepse atje nxnsi dallon m leht ngjyrat baz dhe tonalitetet e tyre.
Msimi 7
Tema: Peizazh nga qyteti (ora I)

Elemente dhe parime hapsira Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj objektet e nj qyteti. T prdor cilsin emocionale t vijs pr t skicuar objekte treprmasore n hapsir. T theksoj detajet pr t veuar objektet.
Materiale ilustruese: pamje e foto me pamje nga qyteti. Mjete pune: 166 etore pune, letr vizatimi, lapsa HB, gom.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit q, duke u nisur nga pamjet, t bjn prshkrimin e tyre. Ndalemi tek objektet q prbjn qytetin: pallate t ndryshme (shumkatshe, dykatshe), qendra tregtare, shkolla, stadiume, lulishte e parqe lojrash, makina e njerz etj. - Si dallohet qyteti nga fshati? - Ku ju plqen t jetoni? Pse? etj. Hapi II. Veprimtaria N jetn e prditshme fjala hapsir ka kuptimin e nj shtrirjeje t pakuzuar n t gjitha prmasat. N hapsir gjenden shumllojshmri formash, largsish (distancash) ngjyrash. N vizatimin tuaj ju do t paraqitni objekte t formave t ndryshme q prbjn peizazhin e nj qyteti. Vizatimi do t kryhet me laps HB, me t cilin do t punohet leht pr t pasur mundsi t korrigjohen vijat e gabuara. Duke prdorur shumllojshmri vijash ju do t krijoni forma t ndryshme objektesh. Pr ti dhn individualitetin do objekti duhet t futesh n detaje, p.sh., te forma e ndrtess dritaret, ballkonet, dyert etj., forma e rrugs, e pemve, ndriuesit e rrugs etj. Bni kujdes kur t vizatoni objekte treprmasore, kujtoni formn e kubit dhe krijoni hapsir, duke i vendosur objektet e vizatuara n largsi dhe harmoni me njra-tjetrn. Zbatoni rregullat e vendosjes s objekte afr-larg n lidhje m prmasat e tyre. - Si jepet hapsira n vizatim? - Si paraqiten objektet treprmasore? Hapi III. Diskutime Nxnsi prfundon vizatimin-skic dhe e vendos n dosje pr t vazhduar ngjyrosjen n orn e dyt. Diskutohet rreth objekteve t vizatuara. Vet nxnsit korrigjojn njri-tjetrin.
Msimi 8
Tema: Peizazh nga qyteti (ora II)

Elemente dhe parime hapsira Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor lapsa me ngjyra pr t ngjyrosur peizazhin. T krijoj kombinime e tonalitete ngjyrash pr ti dhn volum dhe hapsir objekteve. T prezantoj krijimin e tij, duke komentuar objektet. etore pune, lapsa me ngjyra, pastela.
Mjete pune:
167
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxnsit vendosin vizatimet-skic mbi bank. Nxitim nxnsit t vshtrojn me qetsi dhe t tregojn gabime n forma ose vija n ndrtimin e peizazhit, duan t heqin apo t shtojn nj objekt tjetr n hapsir etj. Prishen vijat e teprta dhe bhet gati vizatimi pr tu ngjyrosur. Hapi II. Veprimtaria Ngjyrosja e peizazhit do t kryhet me lapsa me ngjyra ose pastela. Me an t przierjes s ngjyrave do t krijoni vllimin e trupit treprmasor, do t nxirrni n pah pjesn e ndriuar, do t theksoni ngjyrat n objektet, si: pemt, lulet, kndi i lojrave, qielli, dielli, zogjt etj. Me an t ngjyrave t elura do t krijoni hapsir ndrmjet objekteve n natyr, si: ngjyra e hapur e qiellit, ngjyra e gjelbr e fushs, hapsir midis objekteve (pallateve). Ndrsa ngjyrat e errta do t krijojn vllimin e objekteve etj. Nxnsit lihen t lir t shprehin aftsit e veta krijuese, t krijojn iden e hapsirs nprmjet vendosjes s objekteve afr-larg, tonalitete t elta e t errta t ngjyrave, drithijes etj. Hapi III. Analiza Vendosen punt n tabel dhe bhet prshkrimi i tyre nga nxnsit. Tregojm vijat e prdorura, efektin e ngjyrave, iden e hapsirs n punimet e tyre. - far ju ka plqyer m shum n kt punim? - Cila sht e veanta e peizazhit tuaj? - Pse pallati i par sht m i madh dhe i dyti m i vogl? - A tregon vendosje n hapsir? Przgjedhim krijimet m t arrira. Vlersimi: Vlersohen aftsit e nxnsve pr t krijuar hapsir nprmjet vizatimit dhe ngjyrave, si dhe aftsit shprehse.
Integrimi: Gjuh shqipe: Zhvillimi i aftsive komunikuese midis nxnsve. Dituri natyre: Ajri, hapsira, atmosfera, mjedise njerzore, mjedise natyrore etj. Matematik: Trupat treprmasor.
168
Msimi 10
Tema: Krijim i lir

Elemente dhe parime baraspesha Lapostila
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T konceptoj efektin e baraspeshs n natyr, duke dhn shembuj. T bj nj krijim me gura e objekte, ku dallohet elementi i baraspeshs. T shpjegoj punn e tij me fjalor t thjesht artistik. Materiale ilustruese: pamje nga natyra, gura me elemente t veanta, si: lloje gjethesh, lulesh, uturash etj. Mjete pune: etore pune, letr vizatimi, vizore, lapostila. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Duhet t dim q piktori pr t br nj krijim, bazohet te motivi. Motivin mund ta gjejm n natyr, n jetn e prditshme, te vetja, te njerzit etj. Po, pr t realizuar motivin piktori bazohet n disa elemente dhe parime t artit gurativ, si: hapsira, theksi, harmonia, simetria dhe baraspesha. N artin gurativ me baraspesh kuptojm prsritjen e elementeve n mnyr t barabart, duke u orientuar nga nj pik. Pra, themi se format e prdorura jan identike n t dyja ant e saj. Ktu bn pjes edhe ritmi. Tregojm nj vizatim t nj lndine me lule q sht realizuar me an t stamps dhe shikojm q lulet jan t vendosura njlloj n t dyja ant e fushs, por ato jan edhe ritmike, se prsriten. Tani tregoni objekte n klas ose nga natyra q tregojn baraspesh (gjethet e pems, t luleve, utura, poe artistike etj.). Baraspesha krijohet edhe me an t ngjyrs (utura). Shpjegimi shoqrohet me foto e vizatime n tabel. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm nxnsit t gjejn motivin pr krijimin e tyre, ashtu si bn piktori. Nxnsit japin shembuj nga natyra: baraspesha mund t gjendet n nj utur, kraht e saj t njjta nga t dyja ant; n llojet e gjetheve (gjethe trndali, rrushi, ahu etj.); n sendet, p.sh. vegjt e nj shtambe, por edhe n peizazh, p.sh.: mund t ken pem ose ndriues t vendosur njlloj n t dyja ant e rrugs ose nj lulishte mund t jet e kompozuar njlloj n t dyja ant e rrugics q i kalon n mes. Kshillohen nxnsit pas vizatimit t ngjyrosin krijimin, duke ruajtur elementet e baraspeshs. 169
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi III. Analiza Vendosen n kndin e klass punt e prfunduara dhe nxnsit vzhgojn t lir. Ata shpjegojn punt e tyre, tregojn motivin dhe ku e kan prdorur elementin e baraspeshs. Vlersohen punimet m t arrira nga vet nxnsit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr krijimet e tyre dhe zbatimin e elementit t baraspeshs n form dhe ngjyr. Integrimi: Gjuh shqipe: Vzhgimi i elementeve t natyrs me syrin e piktorit dhe frymzimi pr t prshkruar e pr ti kthyer n motiv.
Msimi 11
Tema: Klouni (ora I)

Elemente dhe parime - theksi Kolazh N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj kloun nga pamja zike dhe t dalloj efektin e humorit q krijon ai me an t lvizjeve. T vizatoj gurn e klounit sipas imagjinats. T theksoj me vizatim veshjen dhe ngjyrat karakteristike t klounit.
Materiale ilustruese: foto e pamje ku tregohen shfaqje artistike t klounit, vizatimi i gurs s klounit. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Vendosim n tabel pamje e foto t ndryshme shfaqjesh artistike, ndr to edhe klounin. Bisedojm me nxnsit: - Cilat shfaqje artistike keni par sivjet? - A keni par shfaqje cirku? - Cili personazh ju ka br m shum pr t qeshur? Pse? - Si mund ta prshkruani klounin q keni par n shfaqje? - Si vishet ai? Si e ndryshon fytyrn? - Cilat ju bjn pr t qeshur, rrobat apo numrat e tij? (t dyja) - Cili nga ju dshiron ta imitoj? 170 etore pune, laps HB, gom, letr e trash ose karton.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi II. Veprimtaria Sot ju do t vizatoni gurn e klounit mbi letr ose karton. M par do t mendoni gurn me t gjitha hollsit e tij dhe pastaj do ta vizatoni. Rikujtojm karakteristikat e gurs s klounit: ka kok t madhe, ok kaurrel, t zinj ose t kuq, me ose pa kapel, fytyr rrumbullake, hund t madhe, sy e vetulla t theksuara (t vizatuara), goja q qesh, pastaj pantallona me rripa me ngjyr t theksuar, bluz me vija e kpuc t mdha etj.
Klouni
Tregohet gura e vizatuar n letr nga msuesi/ja. Theksoni vizatimin e tipareve t fytyrs q t dal n pah humori dhe t krijoj trheqje vzhguese. Nxnsit lihen t lir t kryejn vizatimin mbi letr, ashtu si dshirojn. Hapi III. Diskutime Vrehen punt e nxnsve nga msuesi/ja dhe vet ata, si dhe dallojm se cili e ka vizatuar klounin m qesharak. - Cila pjes e gurs t bn pr t qeshur? (hunda, goja, rrobat etj.) Pra, ju keni prdorur theksin n krijimin tuaj, q sht nj tjetr element i artit dhe interpretohet nprmjet linjave m t dukshme apo ngjyrave m t forta, t cilat do tì prdorni n orn e dyt. Vizatimet vendosen n dosje pr t vazhduar n orn e dyt. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr aftsin e vizatimit t elementeve t gurs s klounit. Detyr: Materiale q do t na duhen pr orn e dyt: grshr, ngjits, letra me ngjyra, sende t ndryshme: fara, je me ngjyra etj.
Msimi 12
Tema: Klouni (ora II)

Elemente dhe parime - theksi Kolazh N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T realizoj gurn e klounit nprmjet tekniks s kolazhit. T krijoj theksin n gur me an t ngjyrave dhe materialeve t ndryshme. T shpreh ndjenja dhe emocione gjat komentit t krijimit t tij. etore pune, grshr, ngjits, letr me ngjyr, sende t ndryshme, fara, je me ngjyra, kopsa, lapostila etj. 171
Mjete pune:
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi I. Nxitja Udhzojm nxnsit q t bjn gati mjetet e puns. Shpjegojm se gurn e klounit do ta realizojm me an t tekniks s kolazhit. Kjo teknik sht e prhapur, dhe e prdorur mjaft nga artistt. Ajo realizohet nga ngjitja e copave t letrs apo materialeve t tjera me forma e ngjyra t ndryshme mbi nj gur t dhn. Para se t lloni ngjitjen, duhet ti mendoni format dhe ngjyrat, materialet dhe sendet e prshtatshme q duhen pr realizimin e gurs s klounit. Kujtojm se theksi paraqitet jo vetm nprmjet linjave e formave, por sidomos nprmjet ngjyrs. Hapi II. Veprimtaria Udhzojm q procesi i prerjes dhe ngjitjes t kryhet njkohsisht. Fillohet nga pjest e mdha. Vendosim pran kartonin ku kemi vizatuar skicn e klounit. Prcaktojm ngjyrn e pantallonave (q shpesh jan t gjera). N letrn me ngjyr vizatohet forma e tyre dhe pritet me grshr, pastaj ngjitet mbi skic (mund t jen edhe kominoshe me dy ngjyra, sipas vijs vertikale t simetris s trupit). Po njlloj veprohet edhe me bluzn. Pastaj priten shirita t holl nga letrat me ngjyr dhe ngjiten mbi bluz, duke krijuar vija (q mund t vihen n mnyr diagonale) ose pika. Vihen kopsat, jaka. Pastaj priten dhe ngjiten rripat e pantallonave. Kalojm te orapet e gjata me vija, kpuct, t cilat jan pak si t fryra, t rrumbullakosura n maj, mund t mbushen me fara ose je. Ngjisim n form spirale je t zeza, bjm okt, duke u munduar t ngjajn kaurrel (ka dhe kloun q paraqiten tullac n pjesn e siprme t koks dhe kan ok vetm anash). Mbi ok vendosim kapeln e prer nga letra me ngjyr, t ciln mund ta zbukurojm me shirita ose topa. Syt me fara, vetullat me je t zeza edhe gojn me je t kuqe, ndrsa n hund vendoset nj kom e kuqe etj. N prfundim t ngjitjeve me an t lapostils s zez mund t ksohen konturet e gurs, pra ato vende ku nuk arrihet dot me kolazh. Hapi III. Analiza Pr 3-4 minuta lihen nxnsit t lir t vzhgojn punimet e tyre t prfunduara dhe t kmbejn mendime. Vrehet se cili e ka krijuar klounin me pamjen m gazmore. Gjat prezantimit t puns s tyre nxnsit tregojn pr at pjes t gurs q e kan br m t dukshme ose gazmore (hunda, pantallonat, kpuct, goja, syt etj.). - Pse ju plqen klouni? - far gjrash ju trheqin tek ai? Veohen krijimet m t arrira. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zbatimin e tekniks s kolazhit, kuptimin e theksit n piktur. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve, i grshrs, ngjitsit, letrs.
172
Msimi 13 Tema: Krijimi i nj stampe dhe prsritja n kuadrat

Linja: Teknika: Objektivat: Elemente e parime - lvizja Stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prgatis nj stamp me karton. T krijoj guracione t ndryshme nprmjet stampimit t prsritur n kuadrat. T shpjegoj efektet e stampimit n krijim. etore pune, karton, letr vizatimi, bojra t lngshme, grshr, sfungjer, penela t trash etj. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja U tregojm nxnsve faqen e par t nj gazete, libri ose reviste. - A ju kujtohet se si realizohen gurat n kto objekte? (me stampim) - Cilt e prdorin kt teknik? (piktort) - far krijon piktori me an t stampimit? - Ju keni krijuar mjet stampimi? (po). Me far? (me patate). Ju that se keni provuar t krijoni stampa me patate, por stampa mund t krijohet edhe me karton. Hapi II. Veprimtaria Shpjegojm se si mund t krijohet nj model stampimi me karton. M par do t mendojm motivin (modelin) dhe pastaj do ta vizatojm at mbi karton me laps. - Cili do t jepet motivi q do t zgjidhni ju? Nxnsit mund t thon: fruta, lule, pem, zogj etj., por ne do t zgjedhim modelin q i prshtatet materialit, p.sh., bredhin dhe modelin e nj shtpie (pra, objekte q jan t theshta pr tu prer). Msuesi/ja i vizaton modelet n tabel, ndrsa nxnsit n kartonin e tyre. Pas vizatimit kartoni pritet, por duhet br kujdes n prerje, sepse nga kartoni nuk do prdorim pjesn e brendshme t gurs, por pjesn e jashtme (at q mbetet nga kartoni, pasi heqim formn e gurs s vizatuar). Pasi bhet vizatimi n karton me laps, veprojm me grshr pr ta prer gurn mbi vijat e lapsit, duke br kujdes t mos e prishim pjesn jasht gurs. Stampimi do t punohet me an t negativit. Pas ktij procesi vendosim stampn (negativin) mbi etn e vizatimit. Me an t sfungjerit ose penelit marrim boj dhe bjm procesin e lyerjes mbi negativ. Pas lyerjes, negativi hiqet me kujdes dhe gura mbetet n letr. Theksojm q t dyja ett duhet t 173
Materiale ilustruese: modele stampash me karton dhe krijime me stampim. Mjete pune:
Libr msuesi Edukim figurativ 4 jen t ksuara mir q t mos lvizin, sepse prishet forma e modelit. Pr t krijuar guracione t rregullta n formn e nj dekori, veprojm kshtu: vizatojm n etn e vizatimit nj drejtkndsh, duke e ndar n 4-5 kuti n madhsin e stamps. N kto kuti stampojm gurat e prngjitura, duke i prsritur ato. Ndryshohen edhe ngjyrat, duke krijuar kshtu harmoni. N kuadratet e vizatuara n ett e vizatimit ju do t prsritni stampn, nj her bredhin, njher shtpin dhe do t shikoni se do t dal nj guracion i bukur. Nxnsit lihen t lir q t krijojn guracione t ndryshme, duke prdorur edhe ngjyra t ndryshme. Hapi III. Analiza Nxnsit lihen t lir t vrejn punt e tyre dhe t vlersojn njri-tjetrin. Shpjegojn si e kan krijuar stampn, guracionin me an t prsritjes, ngjyrat, prdorimin e penelit apo t sfungjerit etj. Veohen punt m t arrira artistikisht. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mjeteve t puns dhe krijime me an t stamps. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns si: grshr, letr, karton, bisturi, vlera e tyre materiale dhe artistike.
Msimi 14
Tema: Shkrim me stile t ndryshme: Gzuar ditlindjen!

Baza materiale, procese, teknika Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor mjete t ndryshme pr t realizuar nj shkrim artistik. T krijoj nj shkrim me stil t caktuar e n mnyr argtuese. T komunikoj ndjenja dhe emocione nprmjet vijave, formave e ngjyrave n shkrimin e tij.
Materiale ilustruese: tituj librash, revistash, gazetash, posterash, reklamash etj., shkrime t realizuara n letr me stile t ndryshme. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Ngrem nj nga nj disa nxns q t shkruajn emrin e msueses/it n tabel. Bashk me nxnsit dalim n konkluzionin se shkrimet me t cilat sht shkruar e njjta fjal 174 etore pune, laps, vizore, lapostila, letr vizatimi.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 (pra, emri i msueses/it) ndryshojn. Zhvillojm nj bised me nxnsit rreth modeleve t shkrimit. U tregojm disa lloje shkrimesh q prdoren nga revista, gazeta, libra, postera, reklama etj. Kujtojm s bashku me ta emrat e bankave, dyqaneve, t antave (n t cilat stampohet emri i dyqanit, adresa etj.) emrat e institucioneve t ndryshme etj. Nse ndonj nga nxnsit ka veshur bluz ku jan stampuar fjal, del e demonstron. Po ashtu, shkrime t ndryshme hasim edhe n emrtimin e produkteve t shumllojshme ushqimore, t sendeve t prdorimit t prditshm (nxnsit japin shembuj duke u bazuar edhe n markn e ngjyrave, lapsave apo sendeve t tjera q prdorin n klas) etj. - Si e shikoni modelin e shkrimit n kto objekte? (t ndryshme) - Ku e shikoni ndryshimin? Pra ju pat forma t ndryshme shkrimi. - Si i kemi shkruar shkronjat n klasn e par? (shtypi, dore) N disa raste themi q stili i shkrimit prgjithsisht i prshtatet prmbajtjes, por ka edhe raste kur ai duhet t jet sa m trheqs. do stil shkrimi realizohet me an t llojeve t vijave. Lloji dhe zbukurimi i shkrimit e bn m trheqs objektin. - Nse ju do t shkruanit nj kartolin urimi, far modeli shkrimi do t prdorni? (t zbukuruar) Hapi II. Veprimtaria Fjala stil nnkupton mnyrn e t shkruarit. Stili i veant jepet nprmjet shkrimit t veant t secilit prej jush q krijohet nga imagjinata ose prvoja juaj. Secili prej jush me mnyrn tuaj t t shkruarit, paraqet stilin e vet. N stilin tuaj mund t prdorni gjithfar elementesh pr ta br shkrimin t veant dhe dallues nga t tjert. Ju sot do t provoni t shkruani nj fjal ose nj grup fjalsh, nj shprehje etj. me nj stil t veant shkrimi. Fjalt do ti zgjidhni vet. N qoft se do t shkruani fjalt: Gzuar ditlindjen!, far gurash e vijash ju vijn ndrmend q shkrimi t dal sa m i bukur edhe trheqs. Ndrkoh n tabel japim me vizatim disa lloje shkronjash me stile t veanta, q nxnsit t orientohen. Si llim, n etn e vizatimit, do t bni dy vija t holla paralele (t cilat n fund fshihen), n mnyr q shkronjat t dalin n nj drejtim. Shkronjat do t vizatohen me laps HB. Shnim: Sipas fantazis ata edhe mund tì animojn shkronjat, d.m.th. tù japin atyre tipare njerzore: sy, duar, hund, ok etj. Hapi III. Analiza N 4-5 minutat e fundit t ors msimore, nxnsit shikojn vizatimet e njri-tjetrit dhe asin pr stilet e tyre, duke shtuar dhe rregulluar punimet. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr shfaqjen e stileve t ndryshme t shkrimit. Gjuh shqipe: Alfabeti shqip, bukurshkrimi e shkronjave. 175
Msimi 15 Tema:Shkrim me stile t ndryshme: Gzuar ditlindjen!

Linja: Teknika: Objektivat: Baza materiale, procese, teknika Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor vija e forma pr t plotsuar stilin e shkrimit. T zbukuroj shkrimin me an t ngjyrave. T komunikoj mendimin e tij nprmjet stilit t shkrimit dhe prmbajtjes s fjalve t shkruara.
Materiale ilustruese: shkrime me stile t ndryshme t realizuara n letr. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Hapen vizatimet dhe skicohen me kujdes nga nxnsit pr t par nse kan pr t rregulluar ose pr t prfunduar vizatimin. Merren mendime nga shokt, nga msuesi/ja pr vija, forma, e modelet e ndryshme. Hapi II. Veprimtaria Me an t lapostilave do t bhet stilimi i shkronjave. Shkronjat mund t mbushen me ngjyra t ndryshme brenda, mund t stilohet brenda shkronjs, mund t bhet mbushja me stile vijash t dendura t rralla, t prdredhura etj. Ky stil lejon larmi formash, por edhe ngjyrash. Ilustrohet mendimi me modele t prgatitura. Nxnsit jan t lir t prdorin lloje t ndryshme mjetesh pr t konkretizuar idet dhe mendimiet e tyre dhe pr ta br sa m shum trheqs e argtues shkrimin. Hapi III. Analiza Ashohen punimet e prfunduara n kndin e ekspozits dhe pr 3-4 minuta nxnsit i shohin ato. Secili bn shpjegimin e krijimit t tij, duke prshkruar, stilin e shkrimit q ka prdorur formn, modelin dhe lidhjen e prmbajtjes me stilin e shkrimit. M pas, zgjidhen shkrimet m t bukura. Do t shohin se cili shkrim sht m trheqs dhe vet nxnsit vendosin. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr gjetjen e motivit dhe stilin e t shkruarit, duke paraqitur botn e brendshme shpirtrore nprmjet fjalve t shkruara. Integrimi: Gjuh shqipe: Alfabeti shqip, bukurshkrimi i shkronjave, zbrthimi i ndjenjave pr fjalt e shkruara. 176 laps, lapostila, vizore etj.
Msimi 16
Tema: N plazh (ora I)

Elemente dhe parime - kontrasti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj dit pushimesh, nisur nga prvoja e tij. T vizatoj pamje nga plazhi, duke u bazuar n parimet e kontrastit. T zbuloj q kontrasti jep thellsi.
Materiale ilustruese: pamje nga pushimet verore, foto t nxnsve. Mjete pune: etore pune, letr vizatimi, laps HB, gom.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit me an t pyetjeve pr t kujtuar pushimet. - N cilin vend i kaluat pushimet verore? - ju vjen ndrmendje kur kujtoni plazhin? varka
lojra dielli
PLAZH
adra deti
rra
- Cilat gjra ju kan mbetur n mendje? - Si quhet deti ku ju pushuat? (deti Adriatik, Jon) - Si ishte bregu i detit? (me rr, me gurika, me guaska etj.) - Cilat ishin lojrat m t paraplqyera? Po ushqimi? - Si ishte dielli, deti? far ngjyre i kishit adrn? Po rrobat e banjs? A bt fotogra n plazh?
Nxnsit lihen t lir t asin rreth prvojs s tyre, duke treguar dhe foto. Hapi II. Veprimtaria Sot ju do t vizatoni nj pamje plazhi, duke shfrytzuar dhe prvojn tuaj. N vizatimin tuaj do t zgjidhni objektet q ju plqejn m shum, si: rra, deti, varkat, adrat, dielli, qielli, pulbardhat etj. Duhet t keni parasysh se objektet afr duken m t mdha se objektet larg. Tregojm n gur ku nj vark sht n breg t detit dhe tjetra n mes t detit. adra m afr sht m e lart se adra larg. Po kshtu, sjellim shembuj me pulbardhat, njerzit etj., duke i treguar edhe n gur. Shpjegojm se kontrasti n mjedisin prreth e gjejm n format: i holl, i trash; larg, afr; i madh, i vogl; i ri, i vjetr etj. P.sh: N qoft se do t vizatojm detin, n breg nj vark dhe n mes t detit nj vark tjetr. Madhsia e ktyre varkave tregon kontrast, ndrsa largsia e varks s bregut me at q sht n mes t tij tregon thellsi, sepse prmasat e objektit ndryshojn afr-larg. Nxnsit lihen t lir t vizatojn nj dit plazhi mbi bazn e ktyre parimeve. 177
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi III Diskutime Duke par vizatimet skic t njri-tjetrit nxnsit bisedojn dhe kmbejn mendime, se si i kan vizatuar varkat, diellin, valt e detit, njerzit n det ose n adra etj.; tregojn prdorimin e gurave n kontrast n krijimin e tyre. Vizatimet vendosen n dosje pr t vazhduar n orn e dyt.
Msimi 17
Tema: N plazh (ora II)

Elemente dhe parime kontrasti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T zbatoj teknikn e akuarelit n krijimin e tij. T prdor kontrastin e ngjyrave t ftohta e t ngrohta, pr ta br krijimin m trheqs. T transmetoj ide dhe mendime rreth krijimit t tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje e foto nga pushimet. Mjete pune: etore pune, ngjyra akuareli, penela, mjete pastrimi.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Udhzohen nxnsit q t shikojn vizatimin e br n orn e par pr t zbukuar gabime ose pr t br rregullime me laps (shtohen ose hiqen elemente). Rikujtohen ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta, tonalitetet e ngjyrave t elta e t errta, prdorimi i penelit dhe i tekniks s akuarelit pr t krijuar kontrast. Kontrasti krijohet edhe nprmjet ngjyrs: objektet q shikohen m afr kan ngjyra t ngrohta e tone drite, ndrsa n objektet larg ngjyrat zbehen dhe nuk ndriohen. Hapi II. Veprimtaria - Si do t ngjyroset deti? Prdorni tonalitetet e ngjyrs blu, nga m e errta, deri te m e elta, duke e przier me t bardhn. Prdoreni penelin n formn e valve. N kontrast me ngjyrn e detit sht ngjyra e verdh e diellit dhe ngjyra e bardh e shkums s dallgs (prdorni tonalitetet t ngjyrs s verdh me portokalli). Ngjyrosim adrat e plazhit me ngjyra t theksuara. - Po rra far ngjyre ka? Pr t realizuar ngjyrn bezh t rrs przieni t verdhn me pak ngjyr kafe. - Me cilin sht ajo n kontrast? (me detit, me adrat e plazhit, njerzit etj.) 178
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Varka q kemi afr ka ngjyra t ngrohta, sepse sht n kontrast me blun e detit etj. Ngjyra e detit n horizont zbehet, gjithashtu edhe e qiellit. - A mund t thoni pse? (Kujtoni ngjyrn e objekteve n perspektiv.) Nxnsit punojn n mnyr t pavarur pr t prfunduar krijimin. Ngjyrat n kontrast jan t kundrta me njra-tjetrn, si p.sh., e kuqe - e zez, blu - e bardh, blu - e verdh etj., nuk jan tonalitete. Hapi III. Analiza Punt e prfunduara vendosen n kndin e klass. Lihen nxnsit t lir t bjn Turin e galeris. Nxnsit shpjegoj krijimet e tyre dhe tregojn ngjyra n kontrast, forma, objekte etj. Veohen krijimet ku spikat kontrasti dhe thellsia e objekteve, e Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zbatimin e tekniks s akuarelit dhe t parimeve t artit gurativ, kontrasti, thellsia. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i natyrs komunikimi i qart, emocional.
Msimi 18
Tema: Qilimi me motive popullore (ora I)

Elemente dhe parime ritmi Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj ritmin n natyr apo n nj vepr arti. T vizatoj nj qilim me motive popullore. T prsris modelin, pr t krijuar ritmin.
Materiale ilustruese: pamje e foto nga natyra ku duket modeli i prsritur, pamje qilimash ose albume. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Paraqesim prpara nxnsve pamje me modele qilimash. Nxitim nxnsit t asin rreth tyre. - far shikoni n gur? - A keni qilima n shtpi? - Prse prdoren ata? - Si prodhohen qilimat? - Me far materialesh bhen qilimat? 179 etore pune, letr vizatimi, vizore, laps HB, gom.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Bisedojm me nxnsit pr 2-3 minuta pr vijat, format, ngjyrat q vn re n qilim. Me an t vijave jan krijuar format. Format prbjn modelin. Modeli sht prsritur dhe prsritja ka krijuar ritmin. Prsritje kemi edhe n forma dhe n ngjyr (konkretizohet me pamjen). - Motivet q shikoni n kto qilima, a kan ngjashmri me format natyrore? (gjethet, lulet etj.) - A shikoni forma gjeometrike? (trekndsh, katror, romb etj.) - A mund t thoni disa forma q prsriten dhe krijojn ritmin n natyr? (lulet n lndin, pallatet pran rrugs, pemt, gjethet, makinat etj.) Hapi II. Veprimtaria Duke par modelet dhe duke shfrytzuar imagjinatn zgjidhni nj motiv pr qilimin tuaj. N llim do t ndrtoni me vizore nj drejtkndsh pak m t vogl se eta e vizatimit (24 cm me 16 cm). Brenda tij (2 cm larg) do t ndrtoni nj drejtkndsh tjetr m t vogl. Brenda drejtkndshit t vogl mund t vizatoni motivin tuaj dhe ta prsritni n mnyr t rregullt brenda kuadrateve t vogla (modeli mund t jet lule, gjethe, romb, trekndsh etj.) Prdorni vizore q motivi t dal bukur dhe i baraslarguar. N hapsirn anash drejtkndshit t vogl mund t vizatoj forma vijash me harqe, zigzage, n formn e nj kornize. Ndrkoh q bhet vizatimi, planikohen edhe ngjyrat. N dy ansoret e ngushta qilimi ka thek. Hapi III. Diskutimi N minutat e fundit t ors s msimit nxnsit lihen t lir t njihen me vizatimet e njri-tjetrit pr t shkmbyer mendim dhe prvoj. Vizatimet vendosen n dosje pr t vazhduar orn tjetr.
Msimi 19
Tema: Qilimi me motive popullore (ora II)

Elemente dhe parime - ritmi Lapostila
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T krijoj ritmin nprmjet tonaliteteve t ngjyrave dhe kombinimeve t tyre. T shpjegoj prsritjen e modelit n funksion t ritmit, si n form, edhe n ngjyr. T prcjell prvoj nprmjet krijimit t tij. Materiale ilustruese: pamje e foto qilimash dhe vizatime t prgatitura. Mjete pune: etore pune, laps, vizore, ngjyra, lapostila.
180
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Udhzohen nxnsit q t prfundojn vizatimin e qilimit. Diskutohen ngjyrat, tonalitetet, kombinimet e tyre. Duhet t prcaktohen mir ngjyrat, q ngjyra e sfondit t kombinoj me ngjyrat e motivit. Hapi II. Veprimtaria Ngjyrosja do t bhet me an t lapostilave. N qoft se keni zgjedhur motivin me lule e gjethe dhe keni dshir t ngjyrosni lulet me kt ritm: e kuqe, blu, e kuqe, blu dhe gjethet t gjelbra, ather sfondi do t duhej i verdh, sepse kshtu do t kishte ndrthurje kontrastesh dhe qilimi do t ishte gurant. N pjesn ansore, mund t prdoren tonalitete t tjera ngjyrash. Nxnsit punojn t pavarur pr t realizuar krijimin. Hapi III. Analiza Vendosen punt e prfunduara n murin e klass dhe nxnsit lvizin t lir pr tì vzhguar ato. Secili shpjegon prdorimin e vijave, formave dhe ngjyrave, sesi i ka prdorur kto pr t krijuar ritmin. Pra, ju vizatuat nj qilim me motive popullore. - far dini ju pr punimin e qilimave? - Si quhet mjeti ku endet qilimi? (tezgjah) - Me far endet qilimi? (me je pambuku e leshi me ngjyra dhe me trashsi t ndryshme) - A do t donit nj qilim n dhomn tuaj? - Me far motivesh do ta plqeje? (motiv me lule e gjethe ose motiv me forma gjeometrike etj.) Nxnsit tregojn vizatimin e qilimit t tyre. - Cili sht ritmi i motivit t prsritur? - far ngjyrash keni prdorur? (t kuqen, t verdhn, dy blut, dy t gjelbrat etj.) Stimulohen krijimet m t bukura. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr vizatimin e sakt t formave e modeleve pr kombinimin ose kontrastin e ngjyrave dhe zgjedhjen e motivit. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prpunimi i jes s qilimit, tezgjahu etj. Histori: Tradita dhe kultura e popullit ton. Detyr: Vizatoni nj qilim sipas dshirs. 181
Msimi 20
Tema: Krijimi i nj reviste (ora I)

Tematika E przier
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T punoj n grup pr krijimin e nj reviste. T planikoj tematikn e revists, duke shqyrtuar mendime me shokt e grupit. T grumbulloj materiale t ndryshme, duke i przgjedhur ato. Materiale ilustruese: revista e llojeve t ndryshme (jo vetm pr fmij), aparat fotograk. Mjete pune: etore pune, laps, grshr, vizore, ngjits, letr me ngjyr, letr A4, punime t nxnsve, revista e foto etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Udhheqim nxnsit n bised, duke i nxitur ata t asin rreth revistave. Prve librave shkollor ju lexoni edhe libra artistik. Librat artistik jan t ndryshm: me tregime, me prralla, me poezi, me tregime shkencore etj. Por kto gjra t bukura mund ti gjeni edhe n revista. - Cili nga ju lexon revista? - Si quhet revista q lexon ti? - far t ka plqyer te kjo revist? U tregojm nxnsve modele revistash, duke i ndar ato pr t vegjl dhe pr t rritur. Ndrkoh u krkojm nxnsve q t shikojn revistn q kan n bank, duke e shetuar at n do faqe dhe pr t par se si realizohet nj revist, tematika trajton ajo, si sht ilustruar. Aktivizojm nxnsit t asin rreth revists, p.sh.: Kjo sht revista Sirena e vogl. Emrin e ka t shkruar bukur me ngjyra, kopertinn e ka t zbukuruar me foto fmijsh. Interesante jan jo vetm informacionet, por edhe ilustrimet. N faqet e brendshme shikojm gjra t larmishme: tregime, prralla, vjersha, prshndetje nga shkrimtar, intervista, lojra zbavitse, gjza, fotogra etj. Nxnsit japin mendimet e tyre edhe pr revista t tjera. - Si mendoni nxns, tani q ju jeni m t rritur, a mund ta bni vet nj revist? Gjat gjith vitit ju keni br punime t bukura n orn e Edukimit gurativ, por edhe n lndt e tjera, si n: Gjuh shqipe, Dituri natyre, Histori etj. Ato do ju shrbejn pr t pasuruar revistn tuaj. Hapi II. Veprimtaria Klasa ndahet n 5-6 grupe (n varsi t nxnsve n klas). U shprndahen nxnsve n tavolina punimet e tyre t bra gjat vitit n orn e Edukimit gurativ 182
Libr msuesi Edukim figurativ 4 (nuk prjashtohet edhe ndonj gj e veant nga lndt e tjera), sidomos vjersha e prshkrime nga lnda e gjuhs. Punt n grup ndahen n kt mnyr: dy nxns do t merren me seleksionimin e pikturave dhe punimin e kopertins, dy nxns do t merren me punimet me plastelin dhe kolazhet; njri do t jet gazetari, i cili do t bj intervista e prshkrime t puns s grupit, ndrsa nj nxns tjetr do t jet fotogra, i cili do t fotografoj grupin dhe punt q bhen, sidomos me plastelin dhe kolazh, t cilat mund t vihen n faqet e revists. Kjo ndarje sht pr t gjitha grupet. Nxnsit llojn nga puna, duke przgjedhur materialet e duhura. Ndrkoh q punohet n grup, diskutohet edhe emri i revists. Fotot e marra nga revista t tjera dhe vizatimet e pikturat e nxnsve zbukurohen me korniza prej letre me ngjyra, duke prer shirita dhe duke i ngjitur ato. Fotogra bn foto t ndryshme sipas tematiks, pr ti pasur gati pr orn e dyt. Hapi III. Analiza Bhet nj rishikim i materialeve t przgjedhura nga grupi dhe bhen sugjerime brenda grupit pr t gjetur materialet e nevojshme. Materialet vendosen n dosje me rregull, pr t vazhduar prfundimin e revists n orn tjetr.
Msimi 20
Tema: Krijimi i nj reviste (ora II)

Tematika E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft t: T zgjedh nj stil t veant shkrimi pr t shkruar emrin e revists. T punoj me stil artistik dhe imagjinat pr ta br revistn trheqse ndaj shikuesit. T reklamoj revistn e tij, duke e prshkruar at.
Materiale ilustruese: revista pr fmij me kopertina e shkrime t ndryshme. Mjete pune: etore pune, letr t bardh ose me ngjyr pr faqet e revists, grshr, ngjits, stampa, ngjyra, kapse teli dhe t gjitha materialet e prgatitura nga ora e par.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Udhzohen grupet e nxnsve t rishikojn materialet e prgatitura dhe t bjn zgjedhjen e emrit t revists. Pasi vendoset emri me mirkuptimin e t gjith grupit zgjidhet letra dhe ngjyrat q do t prdoren, gjithashtu edhe stili i shkrimit. 183
Libr msuesi Edukim figurativ 4 N kopertin, prve shkrimit t emrit, do t vendosen gurat q e bjn t veant dhe trheqse revistn p.sh.: fotoja e grupit ose dika tjetr q vet nxnsve u plqen ose q sht m kryesore. Hapi II. Veprimtaria Pasi mbarohet ballina (kopertina), llohet me ngjitjen e fotove e materialeve t prgatitura npr faqet e revists. Radha e puns ndiqet nga gazetari. Pasi ngjiten materialet, gurat dhe shkrimet, mund t bhet zbukurimi i tyre me stampa e vizatime t vogla. Te faqja e gjzave dhe kurioziteteve vendosen gura t prshtatshme me prmbajtjen. N njrn nga faqet e revists mund t vendoset fotoja e grupit dhe gazetari shkruan pr punn e tyre, duke i marr n intervist. Pasi t gjitha faqet jan plotsuar me materialin e nevojshm, vendosen numrat e faqeve. M pas bashkohen t gjitha faqet dhe kapen me kapse. Pastaj bashkohen me kopertinn dhe futen n shiritin plastik. N kt mnyr themi se kemi krijuar nj revist. Hapi III. Analiza T gjitha grupet vendosin revistn e tyre n nj tavolin. N kt mnyr jepet mundsia pr t br krahasimin dhe prezantimin e t gjitha revistave t nxnsve. Nga secili grup caktohet nxnsi n rolin e gazetarit pr t prezantuar revistn dhe tematikn e saj. M pas, gazetari merr n intervist t gjith grupin e tij, ku vet nxnsit tregojn pr punn q bn pr realizimin e revists. Kshtu veprohet me t gjitha grupet. Vihet re se knaqsia e nxnsit ndjehet te roli q ka pasur n grup, si: piktor, skulptor, gazetar, fotograf etj. Nga t gjitha revistat zgjidhet faqja m e bukur dhe lexohet nga nj pjestar i grupit. Revistat vendosen n kndin e klass. Vlersimi: Vlersohet prkushtimi i nxnsve pr t punuar n role t ndryshme edhe pr t realizuar krijimin e nj reviste, n prdorimin e teknikave dhe materialeve t shumllojshme. Integrimi: Gjuh shqipe: Przgjedhja e materialeve, shkrimeve t vjershave e prshkrime, zgjedhja e tematiks. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve, letr, grshr, plastelin, ndrthurja e tyre me mjete t tjera.
184
Msimi 22
Tema: Dasma shkodrane - Kol Idromeno

Tematika Diskutim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T vzhgoj nj vepr arti pr tu njohur me prmbajtjen e saj. T analizoj pikturn duke prcaktuar teknikn, elementet dhe mjetet e prdorura. T vlersoj piktorin pr talentin dhe historin q sjell nprmjet elementeve t tablos.
Materiale ilustruese: piktura Dasma shkodrane fotokopje me ngjyra e zmadhuar dhe foto nga vepra t tjera t autorit. Mjete pune: etore pune, letr vizatimi, laps, lapostila.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Vendosim n tabel pikturn Dasma shkodrane (fotokopje) dhe autorin Kol Idromeno (autoportretin e tij fotokopje). Prezantojm pikturn dhe autorin: N klasn e dyt kemi njohur nga ky autor veprn Motra Tone (duke treguar fotot). Pyeten nxnsit se far u kujtohet pr autorin dhe pr veprn. Plotsohen mendimet nga msuesi/ja. Veprat e piktorit Kol Idromeno i prkasin periudhs s Rilindjes (rreth viteve 1883). Disa emra t shquar t pikturs t asaj kohe jan: Spiro Xega, Ndoc Martini, Zef Kolombi etj. Piktori Kol Idromeno shquhet pr paraqitjen e gjendjes psikologjike t portreteve dhe realizimin artistik t veprs. Aktivizojm nxnsit t asin. - far shikoni n kt tablo? Nxiten nxnsit t tregojn me fjalt t thjeshta pr do element q shikojn: njerzit, grat, fmijt, shtpit, mnyrn e ndrtimit t tyre, shkallt, pemt, rrugt, mnyra e veshjes s njerzve etj. Hapi II. Diskutime - analiza Pasi njihen nxnsit me veprn n vija t prgjithshme hyjm n detaje. Kur kemi folur pr piktort dhe veprat e tyre, kemi prmendur edhe motivin ku ata bazohen pr t krijuar nj vepr. Ather, vzhgoni me kujdes tablon dhe gjeni cili ka qen motivi i piktorit q e ka frymzuar at pr t krijuar kt vepr artistike. Prgjigjet do t jen t ndryshme, qllimi sht q nxnsi t dalloj q motivi ka qen nj dit dasme n qytetin e Shkodrs. - far teknike ka prdorur piktori? (piktur, ngjyra vaji) - Cilat jan gurat kryesore n kt tablo? (gra t veshura me kostume popullore t krahins, fmij, burra, ndrtesa, rruga etj.) 185
Libr msuesi Edukim figurativ 4 - far dalloni n portretet e njerzve? (gzim, knaqsi etj.) - Ku e dalloni q aty po bhet nj dasm? (njerz t veshur bukur, t gzuar etj.). Identikoni ngjyrat e ngrohta dhe t ftohta, si jan ndrthurur ato n tablo (te veshjet e dasmorve ngjyra blu me t bardhn, jeshilet dhe kapelat e kuqe, rruga, muret e shtpive prshkohen nga ngjyra t ngrohta, aty ku ka drit dhe pjest e hijes mbizotrojn ngjyra t ftohta, kombinime t jeshiles me blun, e gjelbra e pemve, tonalitete e blus n qiell etj.) N tablo spikat thellsia dhe harmonia e gurave, ndjihen aste qetsie dhe gzimi. Krahasoni dasmat e ditve t sotme me dasmn n tablo, shtpit n tablo me shtpit e sotme, veshjen e njerzve t paraqitur n tablo me veshjet n dasmat e sotme. - far dalloni? Pra, ju gjett ndryshime midis ndrtesave, n mnyrn e organizimit t dasms, n mnyrn e veshjes etj. Dhe t gjitha kto prbjn traditn e popullit ton ndr vite. Ju e njihni kt tradit nprmjet ksaj tabloje dhe kjo merit i takon piktorit Kol Idromeno. Hapi III. Argtohu Ju t gjith keni qen pjestar n nj fest si jan dasmat. Ather, mbi etn e vizatimit do t vizatoni shpejt me laps ose lapostil nj send q simbolizon dasmn p.sh.: unazn, buqetn me lule, vellon e nuses, kravatn e dhndrit, makinn e zbukuruar, tortn, frutat, shekzjarrt, kurorn me lule etj. dhe me fjal do t tregoni rolin q ky send ka n ditn e dasms. Zhvillohet n formn e lojs, kush mbaron i pari del para klass, tregon vizatimin dhe et rreth tij. Vlersimi: Vlersohen pr aftsin pamore dhe logjike pr t analizuar nj vepr arti. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e prshkrimit dhe t folurit me fjalor artistik. Histori: Kultura dhe tradita e popullit ton ndr vite.
186
Dasma shkodrane, Kol Idromeno, vaj
Msimi 23
Tema: Kostume popullore shqiptare

Histori dhe kultur Bised
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T klasikoj veshjet si elemente t rndsishm t artit popullor. T prshkruaj nj veshje popullore shqiptare, duke dalluar t veantat e saj. T identikoj nj veshje sipas krahins ku prdoret, duke veuar karakteristikat e saj. Materiale ilustruese: pamje e foto me veshje popullore t krahinave t ndryshme (mund t sigurohet nj veshje origjinale e krahins). Mjete pune: etore pune, gura kostumesh popullore t prera ose t vizatuara. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Zhvillojm nj bised me nxnsit rreth artit popullor. - far dim deri tani pr atin popullor? - Ku e keni hasur at? (N ndrtimin e shtpive, n rregullimin e brendshm t shtpis, n punimin e qilimave, n ent e kuzhins, n zbukurime e ndryshme t veshjeve etj.) N tabel kemi ashuar pamje e foto t ndryshme me veshje popullore t krahinave t ndryshme. Nxitim nxnsit t asin mbi prshtypjet q u ln veshjet q shohin n gur. - far shikoni n kto foto? - A sht veshja e tyre e njllojt? - far dini pr veshjet popullore? krahina veshja popullore mosha materialet arti popullor gjinia
T gjitha kto msuesi/ja i shkruan n tabel duke plotsuar grakun organizues, pemn e mendjes. Veshja sht nj nga elementet m t rndsishm t artit popullor. Arti popullor ka ndryshuar nga nj periudh n tjetrn sipas kushteve n t ciln populli yn ka jetuar. Veshjet karakterizohen nga nj bukuri artistike dhe ndryshojn sipas krahins dhe 187
Libr msuesi Edukim figurativ 4 gjinis. Veshja popullore krahasohet me gjuhn shqipe dhe traditat e tjera kulturore. Kostumograa sht nj simbolik krahinore, veshjet jan ruajtur dhe prshtatur deri n koht e sotme nga Jugu n Veri. Veshjet jan nj thesar i pamuar pr popullin ton. Hapi II. Diskutim - krahasim N tabel kemi vendosur tri veshje burrash dhe grash t krahinave t Veriut, t Jugut dhe t Shqipris s Mesme. Angazhojm nxnsit t vzhgojn dhe t gjejn t prbashktat dhe t veantat e ktyre veshjeve. Te kostumi i burrave t Shqipris s Jugut bie n sy fustanella e bardh, kmisha me mng t gjera, brezi i kuq me vija, qeleshja e bardh, jeleku i qndisur, orap t gjat dhe kpuc me xhufka. Te kostumi i grave t Shqipris s Jugut veshja sht prej kadifeje me ngjyr t errt, fundi i sht gjat, i gjer dhe i qndisur rreth e prqark me je mndafshi. Edhe xhaketat me mng t gjata e t gjera n fund, e qndisur n t gjitha ant. Nn xhaket sht bluza e bardh e qndisur n gjoks me temina e lule. N mes, nj brez i ngusht, n kok lidhet nj shami e qndisur me ngjyrn e kostumit. Kpuct jan t zeza me maj, orap t bardh dhe kmisha e bardh nn fund. Kshtu prshkruhen edhe dy veshjet e krahinave t tjera pr t dyja gjinit. Prshkrimi bhet s bashku me nxnsit. sht e rndsishme q nxnsit t mbajn mend gjrat m tipike t krahinave. Shqipria e Jugut fustanell, qeleshe, opinga me xhufka, prparse e qndisur. Shqipria e Mesme itjane (dimi), takie, jelek leshi, zbukurime n kok. Shqipria e Veriut xhublet, pantallona shajaku, opinga me maj, zbukurime tek femrat etj. Shumica e kostumeve, sidomos kostumet e grave jan punuar nga vet ato, me stilin e qndisjes me rruaza e temina. N prgjithsi veshjet popullore kan larmi ngjyrash, sidomos te grat. - Po sot, a prdoren kostumet popullore? (po) Tregoni disa veprimtari ku prdoret veshja popullore. N dor marrim veshjen e krahins ku jemi dhe asim pr t, duke ua treguar t gjith nxnsve. Kostumi i vishet nj nxnseje (ose nj nxnsi, nse sht veshje pr djem), duke br kshtu demonstrimin e tij npr t gjith klasn. Hapi III. Loj Mbi bank nxnsit kan gurat e tyre t prgatitura me prerje ose vizatim. Msuesi/ ja thot: tregoni nj veshje t krahins s Jugut (t Veriut, t Shqipris s Mesme) nxnsi merr n dor gurn e prgatitur nse ka. Pastaj ndahet klasa n tri grupe. Msuesi/ja ka prgatitur disa gura kostumesh me ngjitje n formn e letrs s bixhozit. Ato mbahen t prmbysura mbi tavolin. Thirren tre nxns, nj pr do grup. Ata do t trheqin letrn dhe do t gjejn krahinn ku prdoret ajo veshje. 188
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Tre nxns t tjer do t prshkruajn veshjen. Por n letra t tjera ka vetm nj element t kostumit. P.sh.: kpuct me xhufka dhe nxnsi do t gjej cilit kostum i prket. Loja vazhdon me t gjith nxnsit. Fiton grupi q jep prgjigjet m t sakta. Vlersimi: Vlersohen aftsit prshkruese t nxnsve dhe dallimi i kostumeve sipas krahins. Integrimi: Histori: Kultura dhe tradita e popullit ton. Gjuh shqipe: Prshkrimi i veshjeve popullore.
Kostume popullore shqiptare

Veshje burrash me fustanell
feste e bardh me nj thumb n mes
mngore e varur para jeleku
kmish me mng t gjata dhe t ngushta kmish e shkurtr me mng t gjata brez i gjer leshi dhe nj tjetr mbi t prej lkure e zbukuruar (ku mbaheshin armt e brezit) fustanella - fund i bardh me shum rrudha kallca shajaku nga nyja e kmbs deri te gjuri opinga lkure me xhufka n maj
mngore e varur pas
t mbathura t gjata lidhset me xhufka t kallcave
Deri n llim t shekullit XX kjo veshje sht mbajtur n t gjitha trevat shqiptare, q nga Kosova e deri n amri. M pas ajo u kuzua vetm n fshatrat e Shqipris s Jugut. 189
Veshje grash me dy futa
mitani ose jeleku
shami e lidhur n kok, e zbukuruar n pjesn ansore jeleku i qndisur me temina
brezi i punuar me disa ngjyra zbukurime te dorezat e kmishs
futa ose prparje
brekushe
orap deri te gjuri opinga prej lkure t zbukuruara
- Futat kan form trapezi ose katrkndshi. Ajo q vihet para quhet paranik dhe sht m e madhe, ndrsa ajo q vihet pas quhet mbrapanik dhe sht m e vogl. Kjo veshje prdoret n rrethin e Puks, Malsin e Gjakovs, Rrafshin e Dukagjinit etj. - Prparjet plqeheshin me ngjyra t errta, si: e zez, vishje, kafe.
190
Veshje burrash me brakesha (brekushe)
qeleshe
zbukurime t jelekut
jelek ose xhamadan prej shajaku kmisha me mng t gjata brezi
zbukurime t kmishs
zbukurime t brakeshave
pantallona ose brakesha t bra me je leshi ose pambuku
opinga prej lkure me maj
sht prdorur n fshatrat e Zadrims, n Shqiprin e Mesme, n disa fshatra t Matit, Martaneshit, Mirdits, Librazhdit, ermeniks etj.
191
Msimi 24
Tema: Kopjimi i nj veshjeje popullore

Histori dhe kultur Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj veshjen popullore q shikon n gur, duke identikuar elemente t saj. T kopjoj nj veshje popullore me stil artistik, duke theksuar karakteristikat e tij t veanta nprmjet forms, ngjyrs etj. T diskutoj rreth krijimit duke vlersuar traditn dhe kulturn e popullit ton.
Materiale ilustruese: foto e pamje nga albume t veshjeve popullore, mundsisht nga disa krahina. Mjete pune: etore pune, letr vizatimi, laps, gom, lapostila, foto me kostume popullore. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Nxitim nxnsit t asin rreth fotove t vendosura n tabel, duke prcaktuar krahinn dhe detajet q e karakterizojn. Njlloj veprohet edhe pr fotot q kan sjell nxnsit, duke treguar ngjyrat dhe modelet e qndisjes n kto veshje. - Kush vishet sot me kostume popullore? (valltart ose kngtart q interpretojn kng ose valle popullore, kur bhen festa t tradits si: Dita e vers, festa kombtare etj.) - A keni dshir t vizatoni nj veshje popullore? - Veshje t cils krahin ju plqejn m shum? (tregohen veshjet me foto) Hapi II. Veprimtaria Udhzohen nxnsit q t vizatojn nj veshje popullore, duke u mbshtetur n gur. Fotot duhet t vendosen n vend t dukshm nga nxnsit ose t ket nga nj n do bank ose grup nxnsish. Secili sht i lir t zgjedh veshjen e krahins q i plqen. N llim gura do t skicohet leht me laps. Duhet pasur parasysh t theksohen karakteristikat e veanta t kostumit. Pasi sht skicuar sakt linja dhe forma e kostumit, do t bhet ngjyrosja me lapostila. Po t vreni me kujdes qndisjet, ato kan linja t harkuara e rrumbullake duke krijuar forma t buta dhe trheqse, ngjyrat jan n kontrast, q gura e qndisur t bjer n sy. P.sh. kostumi i Tirans: jelek i kuq dhe qndisje e bardh ose e verdh 192
Libr msuesi Edukim figurativ 4 me je mndafshi ose ari. Kto forma e ngjyra jan t gjitha n kontrast me njra-tjetrn. Nxnsit punojn t pavarur krijimin e tyre. Hapi III. Analiza Vendosen punt e prfunduara n tabel dhe lihen nxnsit t lir t vzhgojn krijimet e njri-tjetrit dhe t kmbejn mendime. Nxnsit do t prezantojn punn e tyre, duke treguar modelin dhe karakteristikat e veshjes dhe t krahins ku prdoret. Tregohen format e qndisjes dhe dhnia e tyre me an t vijave e ngjyrave n kontrast n krijimin e tij. Vlersohen punimet e nxnsve dhe veohen m t arrirat. Integrimi: Histori: Veshjet popullore, kultura dhe tradita e popullit ton ndr vite, artizanati popullor. Vlersimi: Vlersohen aftsit pr t kopjuar nj veshje popullore, prdorimi i vijave, formave, ngjyrave.
Msimi 25
Tema: Vizit n Galerin e Arteve

Histori dhe kultur Ekskursion N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft t: T manifestoj sjellje dhe edukat qytetare n nj mjedis publik. T vzhgoj me kureshtje krijime dhe vepra t artit shqiptar n galeri. T komunikoj respekt dhe dshir pr t njohur artin shqiptar dhe pr njerzit q bjn art.
Materiale ilustruese: Galeria e Arteve. Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Njohim nxnsit me qllimin e vizits n Galerin e Arteve. Shpjegojm se n galeri vendosen veprat e piktorve dhe skulptorve m t mir q kan nj vler t madhe artistike dhe historike pr njerzit dhe vendin. Ato ruhen atje pr nj koh t gjat. Sot ne do t shikojm disa nga kto vepra t piktorve shqiptar q ndodhen n Galerin e Arteve. Gjat vizits n galeri mos harroni rregullat e edukats qytetare. Duhet t bni kujdes: asgj nga objektet e paraqitura n mjediset e ndryshme nuk preken me dor. 193
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Hapi II. Vzhgim Udhheqim nxnsit s bashku me ciceronin n mjedise t ndryshme t galeris. Msuesi/ja shpjegon fjaln ciceron. Tregohen vepra, piktura e skulptura nga autor t ndryshm, gjithashtu njihen me zhvillimin e artit shqiptar n periudha kohore t ndryshme. Ndalemi prpara tablove dhe identikojm linjat, format, ngjyrat, motivin e veprs etj. Gjithashtu, te skulpturat dallohet forma, vllimi, qndrimi, shprehja e veprs, ideja dhe qllimi i autorit. Fiksohen n mendje emra veprash dhe autorsh.
Galeria e Arteve, Tiran
Hapi III. Analiza Pasi kthehen n klas diskutohet pr at q pan n Galerin e Arteve. Thon emra veprash dhe autorsh dhe shprehin plqimin e tyre. - Cila tablo ju plqeu m shum? E cilit autor? Pse? - Cila skulptur ju plqen m shum? E cilit autor? Pse? - A kishte vepra artistike q nuk ju plqyen? - far do t donit t kishte m shum nj galeri q ju nuk e gjett atje? - far vlersimi keni pr veprat dhe artistt shqiptar? - far paraqitet n veprat e tyre? - A ndikojn kto vepra n njohjen e historis s popullit ton? Pse? Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr shprehjen e qytetaris n mjediset publike dhe vlersimin e veprave artistike t piktorve shqiptar. Integrimi: Histori: Zhvillimi i artit shqiptar ndr vite, vlerat e tij n njohjen e historis. 194
Msimi 26
Tema: Diskutim Mona Liza dhe Motra Tone

Analiz, vlersim, interpretim Diskutim
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj vepr arti duke e vzhguar at. T analizoj prdorimin e elementeve dhe parimeve n kt vepr arti. T interpretoj mendimin e tij rreth mesazhit t autorit. T gjykoj e t vlersoj nj vepr arti. Materiale ilustruese: fotokopje e dy pikturave dhe e t dy autorve: Leonardo da Vini, Kol Idromeno. Zhvillimi i msimit
Hapi I. Bised Piktort, n t gjitha koht e vendet jan frymzuar nga jeta e prditshme dhe n qendr t krijimit t tyrekan vn njeriun. N tabel vendosim dy piktura, t realizuara nga dy autor t ndryshm: njra vepr sht Motra Tone e piktorit shqiptar Kol Idromeno (pr t kemi folur n klasn III), ndrsa tjetra sht Mona Liza e piktorit italian Leonardo da Vini (lindur n Firence m 15 prill 1452 dhe vdekur n maj 1519. Ai ka ln shum vepra n piktur dhe ndr to sht Mona Liza, piktura m e famshme n bot e punuar me bojra vaji.) Mona Liza sht punuar n vitin 1503 dhe sot ndodhet n muzeun e Louvrit n Paris. Piktori shqiptar Kol Idromeno (1860-1939) ka lindur n Shkodr. Motra Tone konsiderohet si kryevepra e pikturs son realiste. Motra Tone sht punuar n vitin 1883 dhe sot ndodhet n Galerin e Arteve n Tiran. Hapi II. Diskutime analiza Prshkrimi. - far shikoni n kto tablo? Nxnsit lihen t lir t shprehin mendimin e tyre dhe m pas msuesi/ja saktson mendimet. T dyja veprat n qendr t tyre kan portretin e nj gruaje. Mona Liza paraqet nj grua q vjen nga nj shtres e pasur, ka nj pamje t but dhe shprehje origjinale, paraqitet n gjysmportret. N sfond paraqitet nj peizazh. Motra Tone paraqet nj grua t shtresave t mesme e qytetit t Shkodrs. Nj grua e re me kostum karakteristik kombtar, me fytyr e duar plot jet, me nj vshtrim ansor t ndrojtur (na et shum pr jetn e gruas shqiptare n at koh). 195
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Analiza. Si jan prdorur elementet dhe parimet e artit? Theksohet se autort kan ndrthurur mir iden me formn, kan prdorur kombinime dhe tonalitete ngjyrash t ngrohta dhe t ftohta. Portretet kan psikologji, harmoni, thellsi. Kjo dallohet n portret: lvizje, shikim, te sfondi q plotson portretin dhe tablon. N veprn Motra Tone spikatin m shum ngjyrat e ngrohta n t gjith veprn, ndrsa te Mona Liza ngjyrat e ngrohta jan prdorur m shum n portret dhe te duart.
Sfondi
i errt natyr
Vshtrimi
i ndrojtur, ansor
(peizazh)
i but, gjysm portret
Duart
gjallri qetsi
Veshja
kostum popullor ngjyra t ngrohta veshja paraqet shtresn shoqrore dhe vendin ku jeton ngjyra t ftohta
Interpretimi: Si e kuptoni mesazhin e autorit? Mesazhi i t dyja veprave, sht t prcjell botn e brendshme t gruas. T dyja portretet kan vler n ndikimin dhe rolin e gruas n shoqri. Gjykimi: Si i vlersoni ju kto vepra arti? Nxnsit japin mendimet e tyre. Shtrojm disa pyetje: - far ndjesie provoni kur shikoni kto vepra? Prcaktoni pjesn q ju trheq m shum. - mendim prcjell te ju ky artist? - Kujt i drejtohet autori me veprn e tij? (rolit t gruas, shoqris) - A jeni dakord me mendimin e autorit? (gruaja sht pjes e shoqris dhe luan nj rol kryesor n zhvillimin e saj) - Cili sht mendimi juaj? - A ju plqen vepra? Pse? 196
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Tregoni lvizjen q bn syri juaj n kt vepr (llon nga portreti, prhapet n gjith tablon). Plotsodiagramin e Venit: T prbashktat dhe t veanta t dy tablove.
sfond me peizazh ngjyra t ngrohta n gur dhe t ftohta n sfond
ngjyra t ftohta
Mona Liza
T Motra Tone prbashktat
kostum popullor shikim ansor duar n lvizje
shikim i but siguri n qndrim tablo portret gruaje teknika e ngjyrave t vajit prdorimi i theksit n portret, te shikimi,te duart
Hapi III. Loj me pazlla Ndahet klasa n 4 grupe. U shprndahen nxnsve n tavolin kutia me pazlla t prgatitura nga msuesi/ja me dy veprat Mona Liza dhe Motra Tone pa treguar emrin e gurs. Fiton grupi q e ndrton m shpejt gurn dhe thot menjher emrin e veprs dhe t autorit.
Msimi 27
Tema: Gjinit e artit

Analiz, interpretim, vlersim Bised N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj gjinit e artit gurativ dhe rolin e tyre n jetn e prditshme. T interpretoj nj model sipas nj gjinie arti. T shpjegoj krijimin e tij.
Materiale ilustruese: pamje, foto, modele, krijime pr t gjitha gjinit e artit gurativ. Mjete pune: etore pune, letr vizatimi, laps, lapostila, vizore, plastelin.
197
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Pamjet e prgatitura ashohen me radh n tabel. Shikoni me vmendje pamjet dhe thoni far dalloni. - A jan ato t gjitha njlloj? - Ku ndryshojn ato nga njra-tjetra? Shpjegojm: Ktu shikoni nj piktur, ktu nj skulptur, ktu nj vizatim, m tej nj vizatim teknik, nj fotogra, nj reklam e br me kompjuter etj. T gjitha kto prbjn n vetvete gjini t ndryshme t artit gurativ. Pra, arti gurativ prmbledh artin tradicional, pikturn, skulpturn, vizatimin, arkitekturn, grakn, fotogran, artin elektronik, dizajnin etj. Piktura manipulon me vijat ose paraqitjen e nj motivi t caktuar n nj siprfaqe t shesht. Fjalt demonstrohen me piktura dhe prmenden disa emra piktorsh: Kol Idromeno, Zef Kolombi, Guri Madhi etj. dhe disa vepra t tyre ose piktura t tjera. Nj piktur realizohet n baz t parimeve dhe elementeve t saj, si dhe teknikave: ngjyra vaji, tempera, akuarel, pastela, lapsa me ngjyra etj. Prve pikturimit n telajo, si: kompozime, portret, natyr e qet, kemi edhe piktura murale, afreske. Vizatimi sht nj nga format e shprehjes s artit pamor. Ai bazohet te linja e realizuar nprmjet lapsit, pens, gdhendjes etj. Sjellim shembuj, si: skica, karikatura, vizatim i studiuar etj. Skulptura ka form treprmasore. Fjala skulptur do t thot form. Skulptura ka hapsir, vllim, siprfaqe, drithije, ngjyra etj. Punt me prmasa t mdha n skulptur quhen monumente. Prmenden disa monumente si: Sknderbeu, Heronjt e Vigut, Partizani etj. Arkitektura sht arti i projektimit t ndrtesave. Ajo merret me prpunimin e hapsirs, vllimit, forms, drithijes dhe elementeve abstrakte pr t arritur n nj prfundim estetik. Ilustrohet me shembuj n tabel. Arti elektronik sht nj form tjetr e artit q e bn prdorimin e medies elektronike m t gjer, I referohet teknologjis dhe medieve elektronike. Ai sht i lidhur me informacione t artit dhe t medies. Dizajni sht arti i projektimit t objekteve t prdorimit t prditshm si nga ana funksionale, dhe nga ana estetike. Tregohen shembuj dhe pamje si modele kolltuksh, karrigesh, en kuzhine, forma telefonash, mobilie zyrash etj. Msuesi/ja bn edhe shpjegimin e fotogras me shembuj. Hapi II. Veprimtaria Ndahet klasa n grupe: grupi i vizatimit, grupi i pikturs, grupi i skulpturs, grupi i arkitekturs. Secili prej grupeve do t punojn sipas dshirs nj krijim sipas gjinis s artit q i sht prcaktuar. 198
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zgjedhja e motivit pr tri grupet e para sht m se e leht, ndrsa grupi i arkitekturs ndihmohet pr t qartsuar idet. Ata q kan dshir edhe mund t modelojn modele shtpish ose tì vizatojn ato. Hapi III. Analiza Secili grup diskuton pr krijimin dhe thekson pse zgjodhi at gjini arti, t bj krahasime midis gjinive. Vlersohen nxnsit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr emrtimin dhe dallimin e gjinive t artit, prcaktimin e sakt t tyre nprmjet krijimit sipas gjinis. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e t shprehurit pr artin gurativ. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns.
Msimi 28
Tema: Paketimi i dhuratave t Vitit t Ri (ora I)

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin E przier
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj festn tradicionale t Vitit t Ri dhe t as pr dhuratat e ksaj feste. T prgatit vet e nj pako me dhurata me an t mjeteve t puns. T vizatoj formn e kubit t hapur me prmasa t rregullta n karton. Materiale ilustruese: foto e pamje t fests s Vitit t Ri nga postera, kartolina, kalendar apo revista etj., ku dallohen edhe dhuratat e paketuara; nj paketim model nga msuesi/ja. Mjete pune: etore pune, nj et kartoni (afrsisht 50 x 50), vizore, laps. Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja Prpara nxnsve vendosim posterin me pamje t babagjyshit t Vitit t Ri me thesin e madh me dhurata. Nxiten nxnsit t asin rreth tems. - ju kujton kjo pamje? (festn e Vitit t Ri) - far sjell babagjyshi i Vitit t Ri? (dhurata) - Sa dhurata mort kt vit? - A ju plqyen t gjitha? - Prve dhuratave far bni natn e Vitit t Ri? (ham, krcejm, kndojm, dalim n shesh, hedhim shekzjarr) 199
Libr msuesi Edukim figurativ 4 - M thoni dhuratn q ju plqen m shum nga ato q mort kt vit? - A e dinit se far kishte n pako? (jo) Pse? (ajo ishte e mbshtjell me letr zbukurimi, ishte surpriz) - Si ju plqejn dhuratat, t jen surpriz apo ti zgjidhni sipas dshirs? Pra, dhuratat duken m t bukura kur ato jan t paketuara bukur dhe n mnyr trheqse. - A keni dshir t prgatitni vet nj pako? (po) Hapi II. Veprimtaria Shikoni n pamjet n tabel dhe thoni far forme kan pakot (dhuratat). Ato mund t ken formn e nj kubi, kuboidi, cilindri etj. Ne sot do t prgatitim formn e kubit. - far dim nga matematika pr kubin? (ka 6 faqe, 12 brinj etj.). Ather, me vizore dhe laps mbi karton do t vizatoni formn e hapur t kubit me prmasa t rregullta. N tabel vizatohet forma e kubit dhe jepet prmasa: brinja = 12 cm (dim q kubi i ka prmasat e barabarta). Udhzohen nxnsit t nisin vizatimin sipas prmasave dhe modelit t vizatuar n tabel. Nxiten nxnsit q t punojn me rregull dhe saktsi. Hapi III. Analiza Nxnsit kontrollojn njri-tjetrin pr saktsin e prmasave t kubit t vizatuar. I jepet ndihm nga shokt nxnsve q jan m pak t shkatht dhe t sakt, sepse nse prmasat nuk jan t sakta, pakoja nuk del mir. N fund t ors mblidhen kartont e vizatuar dhe vendosen n vendin e caktuar pr t vazhduar orn tjetr.
Msimi 29
Tema: Paketimi i dhuratave t Vitit t Ri (ora II)

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T pres me grshr formn e skicuar t kubit. T palos me mjeshtri faqet e kubit sipas vijave t lapsit. T ndrtoj kubin me an t procesit t ngjitjes.
Materiale ilustruese: forma e prer e hapur e kubit, kubi i formuar. Mjete pune: etore pune, grshr, vizore, vinovil.
200
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Prerja I njohim nxnsit me veprimtarin q ata do t zhvillojn kt or me prerjen e forms s hapur t kubit. Prerja duhet t jet e sakt dhe pa devijuar nga vija e lapsit. Udhzohen nxnsit t punojn ngadal pa u nxituar, q forma t dal e sakt. Hapi II. Palosja Pasi sht br prerja e forms s kubit, vendoset e shtrir mbi tavolin. Rregullohen me grshr defektet e vogla q dalin gjat prerjes. Para se t vazhdojm me ngjitjen, kubit i jepet forma duke e palosur. Pr kt merret vizorja dhe vendoset mbi brinjn e katrorit, prthyhet faqja e tij dhe punohet q t marr formn e palosjes. Kshtu veprohet pr t gjitha brinjt. N kt mnyr kubi mori form. N kt proces msuesi/ja kujdeset ti ndihmoj nxnsit n prthyerjen e sakt t faqeve t kubit, kur ata hasin vshtirsi. Hapi III. Ngjitja Pasi i kemi dhn formn kubit e kemi t leht pr ta ngjitur. Me an t vinovilit lyhen ansoret e faqeve t kubit dhe puthiten me njra-tjetrn. Ky proces duhet t punohet ngadal, q ngjitja t kryhet n mnyrn e duhur. Me an t duarve mbahen t puthitura faqet e kubit q ngjitsi t thahet dhe t mos prishet forma e duhur. Nxnsit kujdesen pr punn e tyre, derisa ngjitsi t thahet mir. Kubet e ndrtuara vendosen n nj vend t caktuara pr t vazhduar orn tjetr.
Msimi 30
Tema: Paketimi i dhuratave t Vitit t Ri (ora III)

Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh letrn pr t mbshtjell pakon. T zbukuroj paketimin, pr ta br sa m trheqs dhe t veant. T diskutoj me shokt pr punn e tyre dhe t bj vlersime.
Materiale ilustruese: pako dhuratash, postera e gura nga ora e par. Mjete pune: etore pune, letr mbshtjellse, ngjits, grshr, fjongo, kapse. 201
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Zhvillimi i msimit Hapi I. Paketimi N klas krijohet nj atmosfer festive me an t posterave dhe gurave q paraqesin festn e Vitit t Ri. N mes t klass sht vendosur pema e Vitit t Ri me zbukurime. Udhzohen nxnsit pr vazhdimin e puns. Tregohet dhurata e prgatitur nga msuesi/ja. Me nj letr tjetr tregohet se si do t veprohet pr t br mbshtjelljen e pakos. Letra duhet t jet m e madhe se pakoja q ta mbshtjell at. Vendoset letra mbi tavolin dhe n mes vendoset pakoja. Fillohet mbshtjellja duke e tendosur letrn. Cepat prthyhen dhe puthiten mir. T gjith cepat ngjitet me ngjits-shirit. Hapi II. Zbukurimi Me an t letrs s mbetur ose edhe t shiritave me ngjyr formohen modele zbukurimi, si: fjongo, utura, forma lulesh, zemrash etj. Kto punime nxnsi i prgatit vet sipas dshirs dhe imagjinats s tij. Me letr me ngjyr ose karton pret modele n formn e lules ose t zemrs dhe mbi t shkruan nj urim, duke e lidhur me fjongo. T gjitha zbukurimet, pasi jan prgatitur, ngjiten n pako, duke i dhn asaj nj pamje t veant. Hapi III. Analiza Pasi mbarohen paketimet, ato vendosen pran pems s Vitit t Ri. Nxnsit lihen t lir q t vzhgojn punt dhe t tregojn prvojn e tyre, duke shpjeguar ecurin e puns n prgatitjen e dhurats. Bisedohet me ta. - Si ju duken dhuratat q ju vet keni prgatitur? - A ju lodhi kjo pun apo ju dha knaqsi? Pse? - A merrni dhurata t tjera prve fests s Vitit t Ri? (Po, dhurata marrim edhe pr ditlindje e pr festa t tjera.) N minutat e fundit nxnsit kapen pr dore dhe kndojn kngn e Vitit t Ri rreth pems. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr aftsin pr t punuar me materiale dhe teknika t ndryshme, shijet estetike dhe artistike. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i festave, shprehja e ndjenjave dhe dshirave. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve, letr, karton, grshr, ngjits etj. Shnim: 1. Kjo tem mund t trajtohet edhe duke punuar n grupe. Pakot mund t caktohen n forma t ndryshme (p.sh.: grupi I - punon kubin; grupi II punon kuboidin dhe grupi III - cilindrin, duke br q pakot t ken forma t ndryshme). 2. Nj mnyr tjetr do t ishte q nxnsit t merrnin lodra dhe ti mbshtillnin ato me letr n forma e pamje t ndryshme, duke i lidhur me fjongo, n formn e karameles, n forma t rregullta etj. 202
Msimi 31 Tema: Krijimii albumit fotograk me njerz t familjes

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhjet ndrlndore me jetn dhe mjedisin E przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj far di rreth albumeve fotograke, duke i prshkruar ato. T prdor materiale t ndryshme pr t krijuar nj album fotograk t familjes. T rendit fotograt n album sipas nj rregulli t caktuar. T zbukuroj albumin sipas dshirs, duke prdorur sende e mjete t ndryshme.
Materiale ilustruese: albume fotograk dhe foto t tjera. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I. Nxitja. Mbledhim disa fotogra nga ato q kan sjell nxnsit me vete. Tregojm disa fotogra t nxnsve dhe pyesim: - Cilt jan kta fmij n fotogra? (Ata do t thon emrat e shokve t klass.) - A keni dshir t bni shpesh fotogra? - Ku i bni ato, n studio fotograke, n natyr apo n mjedise t ndryshme? - Ku i vendosni fotograt? - A e keni fotogran kur keni dal pr her t par? - Cila sht fotoja e fundit q keni br? - far dini ju pr albumet? Si jan ndrtuar ato? - A keni ju nj album vetiak? Tregoni si sht ai. - Si mendoni, a mund t ndrtojm vet nj album me foto? E provojm. Hapi II. Veprimtaria Me an t etve me ngjyra formojm albumin. Zgjedhim dy et me ngjyrn e preferuar q do ti prdorim pr kapak, pastaj n mes t tyre do t vendosim ett e tjera t brendshme. Madhsia e albumit prcaktohet sipas dshirs ose sipas madhsis s fotove. Me an t kapses ose t ngjitsit kapen ett dhe tendosen mir, derisa ato t ngjiten. Ndrkoh q thahet ngjitsi, prgatiten fotot q do t ngjiten. Ato renditen sipas nj radhe t caktuar (p.sh., mund t vendosen n llim fotot e secilit antar dhe n fund fotot e familjes ose mund t renditen n mnyr kronologjike etj.). Fotot zgjidhen nga vet nxnsit. 203 etore pune, letr me ngjyr A4, ngjits, grshr, stampa, lapostila etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 4 N kt ast llon ngjitja e fotove n album. Hapen faqet me radh dhe vendosen fotograt. Pasi ngjiten fotot, mbyllet albumi dhe punohet kapaku i siprm. Mbi t mund t shkruhet: Albumi i familjes dhe mund t zbukurohet me lule, me lapostila, me stampa, me petale ose gjethe t thara etj. Po kshtu mund t zbukurohen edhe faqet e brendshme t albumit, vendet e mbetura bosh nga fotot, mund t shkruhet data, vendi apo edhe ndonj koment nga asti kur sht shkrepur fotoja. Ndrsa n pjest e ngjitura t albumit mund t vendoset nj shirit letre me ngjyr me gjersi 1 cm nga t dyja ant, jo vetm pr ta zbukuruar, por edhe pr ta br m t fort. Hapi III. Analiza T gjith nxnsit paraqesin albumet e tyre, duke treguar pjestart e familjes dhe mnyrn e ndrtimit t albumit. Vlersohen punimet m t bukura, duke i analizuar nga forma dhe punimi i rregullt, nga zbukurimi i albumit etj. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr prdorimin e mjeteve t ndryshme t puns, n krijimin e albumit. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i letrs, i ngjitses, i stamps etj. Shnim: Ktu parashtruam mnyrn m t thjesht t brjes s nj albumi, por ka edhe mnyra t tjera. Forma e albumit mund t jet n formn e nj luleje, t nj zemre, t nj frute etj. Megjithat, rruga hap pas hapi pr t ndrtuar do lloj albumi sht ajo e prshkruar m sipr: n llim priten ett n formn e dshiruar dhe pastaj ngjiten, m pas vendosen fotot. Gjithashtu, duhet t zgjedhin vet tematikn e albumit p.sh.: nxnsit jan t lir t krijojn albumin e klass me foto nga aktivitetet e ndryshme q kan br n klas dhe jasht saj, t bjn albumin e festave, t udhtimeve, t pushimeve etj. Detyr: Sillni fotogra t ndryshme nga albumi juaj n shtpi.
204
Msimi 32
Tema: Diskutim rreth fotograve

Analiz, interpretim, vlersim Diskutim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj rolin e aparatit fotograk dhe t fotogras s prodhuar prej tij. T prshkruaj aste nga jeta nprmjet fotograve. T vlersoj astin e pozimit prball aparatit fotograk.
Materiale ilustruese: pamje e postera t kngtarve, top modeleve, njerzve t shquar. Mjete pune: etore pune, albumi i familjes, foto t ndryshme, aparat fotograk.
Zhvillimi i msimit Hapi I. Bised Nxitim nxnsit t asin rreth fotove q jan vendosur n tabel. Ata asin pr kngtart dhe gurat e tjera q njohin nprmjet fotove. Pyeten nxnsit: - Sa vler ka fotograa n nj moment t caktuar? N kt ast ne nuk mund tì sjellimn klas t gjith kta njerz q i kemi n foto, por, nprmjet fotogras, ne i njohim dhe i kujtojm ata. Ju keni dshir t takoni lojtart e futbollit, si: Kaka, Ronaldinjo, Ronaldo etj., por nuk keni mundsi dhe mbani fotot e tyre n kartolina ose bluza etj. - N qoft se kemi nj pjestar t familjes larg si e kujtoni at? (nprmjet fotogras) Gjith kt pun t madhe dhe t bukur e bn aparati fotograk q ju t gjith e njihni dhe e keni prdorur. Tregojm aparatin fotograk duke improvizuar shkrepje. Hapi II. Diskutime Orn e kaluar ju prgatitt Albumin e familjes me et me ngjyr e me zbukurime t ndryshme dhe puna juaj doli shum e bukur. Sot ju kemi sjell edhe albumin tuaj, por edhe foto t tjera q i keni br n vende dhe aste t veanta. Pr 2-3 minuta mund t shikoni fotot e njri-tjetrit dhe t kmbeni mendime. Pra, nprmjet fotograve ju kujtoni momente dhe aste t ndryshme nga jeta juaj, kur keni qen t vegjl, deri tani. Vreni veten tuaj si keni ndryshuar. Shikoj se fotot tuaja jan shum t bukura. Zgjidhni dy prej tyre, m t mirat dhe na tregoni astin kur keni dal, pastaj zgjidhni foton q tregon se jeni n nj gjendje tjetr: t lumtur ose t mrzitur. Tregojeni kt ast. Tani veoni foton kur keni dal ditn e par t shkolls (n klasn e par) dhe nj foto t kohve t fundit. Krahasojini. Si ju duket vetja? Shikoni q fotot kan prmasa t ndryshme. - Cilat ju plqejn m shum, fotot e zmadhuara apo ato t formatit normal? Pse? 205
Libr msuesi Edukim figurativ 4 - I keni par fotot e prindrve apo gjyshrve tuaj? far keni vn re? Tani fotot jan me ngjyra, por duhet t dini se n llim fotot ishin pa ngjyra (bardhezi). Tregohen foto pa ngjyra. - Cilat ju plqejn m shum? Pse? Merrni n dor foton q tregon njrn nga ditlindjet tuaja. Flisni rreth ktij momenti t lumtur. Kujtoni dhuratat, tortn, festn. Pra, nprmjet fotove n kujtojm aste nga jeta jon. Zgjidhni nj foto nga Albumi i familjes ku t jet e gjith familja. far emocionesh ju ngjall kjo foto? Flisni pr kt moment. Fotograt jan edhe mjet zbukurimi, futen n korniza dhe vendosen n mur. Pra, fotot nuk rrin vetm n album. Hapi III. Analiza Si mendoni, a ka rndsi mnyra e pozimit q fotoja t dal bukur? Pse? Tregoni nj rast tuajin ose t modeleve q njihni. A dini ju t pozoni bukur si modelet? Zgjidhni foton tuaj m t bukur dhe mbajeni n dor. Sot do t zgjidhni fotozhenikt e klass. Tre nxns zgjidhen si juri. Nj nxns (m i shkathti) zgjidhet si fotograf, t tjert, me fotot e tyre n dor do t pozojn me radh para fotograt. N fund juria do t shpall dy fotozhenikt (nj djal, nj vajz) e klass, duke u bazuar nga pozimi n ast, por edhe nga fotoja. Fotogra duhet t bj pak humor, kur t fotografoj me aparat lodr ose me aparat t vrtet, (improvizim). Vlersimi: Vlersohet impenjimi dhe dlirsia e nxnsve pr t folur dhe pr ti dhn rndsi fotogras dhe asteve t ndryshme t jets q sjell fotoja. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i asteve dhe kohve t kaluara, duke u bazuar te fotograa. Ndryshimet n koh. Pasurimi i fjalorit.
206
Libr msuesi Edukim figurativ 4 TEMA N NDIHM T MSUESIT PR TÌ PRDORUR PR ORT N DISPOZICION
Or e lir
Tema: Krijim i lir

Reliev (plastelin) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T zgjedh motivin q i plqen nga natyra. T realizoj krijimin e tij nprmjet tekniks s relievit. T prcjell mendime dhe ide rreth tekniks s relievit nprmjet puns s tij.
Materiale ilustruese: pamje e foto nga natyra me pak elemente, krijime me plastelin me teknikn e relievit. Mjete pune: karton me ngjyr, laps, plastelin me ngjyra, kunja druri, thik plastike etj. Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Inkurajojm nxnsit q t asin rreth natyrs q i rrethon. - far vreni n natyr? - Cilat jan objektet q ju bjn m shum prshtypje? - A i keni par mjellmat n liqen? (shoqrohet me foto). Dalloni elementet prbrse t ksaj pamjeje. (mjellmat, liqeni, varkat, qielli, pemt etj.) - Si mund t tregojm mjellmat n liqen me at t plastelins? Pr kt do t prdorim teknikn e relievit. Relievi bn pjes n gjinin e skulpturs. Ai realizohet mbi nj siprfaqe t shesht, shikohet vetm prball nprmjet drits q bie mbi t. Mbi kt siprfaqe t shesht plastelina shkrihet me duar dhe i jepet form dhe vllim me gishta. Prdorimi i tekniks s relievit sht zbuluar q n koh t hershme. Hapi II: Veprimtaria Fillohet nga puna pr t realizuar relievin Mjellmat n liqen. Kartoni q do t prdorim si bazament mund t ket ngjyr t verdh, bojqielli t hapur, gri etj. Ngjyra e kartonit mund t na shrbej pr t paraqitur hapsirn qiellore. Mbi karton vizatojm me laps nj katror, ku brenda tij do t vizatohen elementet e krijimit. Pra, me laps skicohet siprfaqja e liqenit dy mjellmat prball njra- tjetrs, nj vark e vogl larg mjellmave, ndonj pem rreth liqenit, pastaj dielli dhe ndonj zog q uturon. Por t gjitha kto elemente plotsuese lihen n dshirn e nxnsit. 207
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Pasi kemi skicuar do element q duam, punojm me plastelinn. Zgjedhim ngjyrat e liqenit, blu, gri dhe plastelinn e shtrijm me duar deri te vija e skicuar, nuk preket skica e mjellmave. Plastelina modelohet me gishta dhe me an t thiks plastike pr t dhn pak volum vende-vende. Pr t krijuar dallgt e vogla modelohen forma harkore me an t thiks plastike. Pastaj me plastelin t bardh modelohet trupi i mjellmave, duke pasur kujdes qafn e gjat. Kraht punohen me pak vllim m shum se trupi. Forma dhe ngjyra e sqepit t mjellmave t punohet edhe me an kunjave t drurit. Dielli punohet me plastelin t verdh e portokalli, e kshtu me radh pr t gjitha elementet q vet nxnsi ka zgjedhur. Rol kryesor n kt teknik luajn gishtat, t cilt do ti japin form objekteve, duke i shkrit n nj plan. Vija katrore q bm n llim shrben pr tì dhn form t rregullt krijimit. Me an t vizores rregullohet plastelina ansore, duke i dhn form t drejt.
Hapi III: Analiza Ekspozohen mbi tavolin punt e prfunduara. Nxnsit i vshtrojn ato duke prezantuar punn e tyre dhe elementet prbrse; tregojn mnyrn e punimit t relievit dhe vshtirsit q hasn gjat puns. - far mjetesh prdore pr t krijuar relievin me plastelin? - Ku i hase vshtirsit? - T plqen puna jote? - Cili punim t plqen m tepr? Ciln gur ke realizuar m mir n punn tnde? Prgzohen nxnsit pr punn e kryer. Relievet futen n qese t tejdukshme dhe vendosen n mjediset e klass. Vlersimi: Vlersohet mnyra e krijimit me an t tekniks s relievit dhe prdorimi i plastelins. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i motivit. Dituri natyre: Njohja dhe jeta e gjallesave n mjedise t ndryshme.
208
Or e lir
Tema: Prgatitja e nj kornize

Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj disa forma kornizash, duke treguar funksionin e tyre. T krijoj nj korniz pr fotogran e tij, duke prdorur materiale e mjete t ndryshme. T komunikoj mendime dhe ide rreth puns s tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje e foto kornizash ose modele kornizash t punuara ose t gatshme. Mjete pune: karton me ngjyra, letr me ngjyra, grshr, laps, gom, ngjits, fotogra vetjake, lapostila. Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tavolin jan vendosur disa forma kornizash me fotogra ose pamje t ndryshme. Nxitim nxnsit q t asin rreth tyre. - Si quhen kto sende? - far forme kan? - Prse shrbejn? - A keni ju korniza n shtpi? - far keni vendosur n to? - Po fotogran tuaj ku e keni vendosur? Dgjohen mendimet e nxnsve dhe msuesi/ja bn prmbledhjen me pak fjal. Kornizat ndrtohen me materiale t ndryshme: dru, plastik, letr, metal etj. N korniz vendoset nj piktur nj pamje, nj fotogra etj. Fotograt nuk mbahen vetm n album, por ato zmadhohen dhe futen n korniza t bukura, duke u prdorur si mjet zbukurimi n mjediset e shtpive tona, n klas, n mjedise pune etj. A keni dshir t ndrtoni vet kornizn e fotogras suaj? Hapi II: Veprimtaria Diskutojm rreth formave t kornizave. Ato mund t ken form katrore, drejtkndore, rrethore, vezake, n form zemre etj. Zgjidhni formn q dshironi pr fotogran tuaj. Po marrim shembullin e nj kornize drejtkndore. Vendosim kartonin mbi tavolin, ngjyra e t cilit zgjidhet sipas dshirs. N mes t tij do t vendoset fotograa dhe me laps vijzohet forma e fotogras. 209
Libr msuesi Edukim figurativ 4 Pastaj fotograa hiqet dhe lihet pr n fund. Nga vija e lapsit maten 6 cm dhe vijzohet forma tjetr e drejtkndorit (m i madh se ai i fotogras). Pas ksaj e presim me grshr formn e katrorit t madh. Mbi kt bazament do t punohet korniza. N varsi t ngjyrs s bazamentit, zgjedhim nj ngjyr tjetr dhe presim katr shirita me gjersi 3 cm. Kto shirita do t ngjiten si korniza mbi bazament, por kujdes te cepat, vija e bashkimit te copat duhet t jet diagonale e katrorit. Planikojeni mir me laps, priteni dhe pastaj ngjiteni. Pasi sht ngjitur korniza, e lm t thahet. Ndrkoh me copat e kartonit ose me letra me ngjyra priten gura t ndryshme pasi ato jan vizatuar me laps, si: forma lulesh, uturash, yjesh, zemrash nuse pashkesh, krpudhash, zogjsh etj., q do t prdoren pr zbukurimin e kornizs. Pasi jan prer kto forma, ngjiten mbi shiritin korniz n mnyr simetrike ose dhe asimetrike. Pastaj prgatitim mbajtsen e kornizs. Presim dy karton n formn e shigjets rreth 10 cm gjatsi dhe i ngjisim t dyja pr t qen t fort. Pastaj i ngjisim pas kornizs n mesin e saj. Forma e shigjets do t mbshtetet mbi tavolin n pozicionin e nj kndi. Pasi mbaron dhe kjo pun bjm ngjitjen e fotogras n mes t kornizs. N katr ant e fotogras mund t vizatohen me lapostila forma harkore t vogla. Hapi III: Analiza Vendosim kornizat e prfunduara mbi tavolin. Nxnsit vshtrojn punt e njri-tjetrit. Ata tregojn proceset e puns dhe vshtirsit q hasin. - far materialsh prdore pr t krijuar kornizn tnde? - T plqen puna jote? Cila t plqen nga puna e shokve? - A do ta vendossh n dhomn tnde kt korniz? Prgzohen nxnsit pr punn e kryer.
Vlersimi: Vlersohet aftsia e nxnsve pr t prdorur materiale e mjete t ndryshme pune, pr prshkrimin e puns s tyre dhe vlersimin e puns s shokut. Integrimi: Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve e materialeve t ndryshme, krijimin nprmjet tyre.
210
Edukim figurativ
211
212
213
214
Msimi 1
Tema: Biseda mbi teknikat e veprave t ndryshme t artit

Baza materiale, procese, teknika Bised N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T emrtoj disa mjete pune, q prdoren pr t realizuar pun t ndryshme krijuese. T identikoj disa lloje teknikash nprmjet krijimeve t ndryshme. T diskutoj pr teknikat e prdorura n vepra t ndryshme arti.
Materiale ilustruese: krijime t ndryshme t punuara n teknika t ndryshme (nga msuesi/ja ose nxns t rritur), krijime t vet nxnsve, t cilat mund tì ken realizuar gjat pushimeve verore, fotoja e pikturs Sknderbeu e piktorit Spiro Xega dhe foto nga mozaiku Bukuroshja e Durrsit. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised Bisedohet me nxnsit rreth bazs materiale q prdoret n orn e Edukimit gurativ. Gjat katr viteve ju keni msuar t prdorni mjete t ndryshme pr t realizuar nj krijim. Ngjyrat: lapsa me ngjyra (druri), lapostila, akuarele (penela t rrumbullakt, mjete pastrimi), tempera (penela t shesht ose t rrumbullakt e mjete pastrimi), pastela. Plastelin ose argjil, ngjits, vizore, grshr etj. Emrtojm s bashku disa prej tyre: (shkruhen n tabel) lapsi, goma, letra e vizatimit. T gjitha mjetet demonstrohen nga msuesi/ja. Pra, n saj t mjeteve t puns realizohen teknika t ndryshme n krijime artistike. Hapi II: Diskutim N tabel jan ashuar disa krijime q pasqyrojn teknika t ndryshme, si: vizatim (me laps), akuarel, tempera, kolazh, stampim, pastel, lapostil etj. Udhzohen nxnsit q, duke vzhguar, t gjejn teknikn e prdorur n kto krijime. - far di pr teknikn e vizatimit? - far mjetesh prdoren? - Cili krijim sht punuar me teknikn e akuarelit? 215 Fletore pune, mjete pune t ndryshme.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 - `di pr kt teknik? Me cilat mjete realizohet ajo? - far ndryshimi ka midis tekniks s akuarelit dhe t temperave? - Si i dalloni ato? Cilat jan mjetet e puns? - Ku ndryshojn lapostilat nga lapsat me ngjyra (druri)? Si punohet me to? - mund t thoni pr teknikn e kolazhit? Cilat jan mjetet? - Si realizohet nj kolazh? - A realizohet leht nj stamp? Sa lloje stampash keni msuar? (me karton dhe patate) A mund t prshkruani procesin e puns? - Si realizohet gdhendja? Cilat jan mjetet e puns? Ku dallon ajo nga modelimi me plastelin? (materiali, teknika e puns) Kshtu mund t bhen edhe shum pyetje t tjera rreth teknikave. Tregoni teknikn dhe mjetet e puns q keni prdorur n krijimet tuaja. Hapi III: Njohuri pr teknika t reja I bashkojm krijimeve n tabel pamjen e dy veprave t artit, pikturn Sknderbeu e piktorit Spiro Xega dhe mozaikun Bukuroshja e Durrsit e kohs s hershme bizantine. Prshkruhet pamja e tyre me elementet prbrse: ngjyra, forma dhe tregohet teknika e prdorur. Piktura Sknderbeu sht punuar n teknikn e ngjyrave t vajit. Mjetet e puns jan penelat e shesht me madhsi t ndryshme, lnda e pastrimit. Piktura sht realizuar mbi telajo t ndrtuar me beze t fort. Ngjyrat e vajit prdoren mir, mbrojn njra-tjetrn, fshihen, e ruajn ngjyrn pr nj koh t gjat. Kryesisht piktura prshkohet nga ngjyra t ftohta e t ngrohta, gura e heroit mbi kal sht mbizotruese. Bukuroshja e Durrsit sht punuar me teknikn e mozaikut. Paraqet portretin e bukur t nj gruaje t zbukuruar me forma lulesh dhe gjethesh. Teknika e mozaikut sht shum e hershme, realizohet nprmjet bashkimit t copave t vogla t grurit, mermerit ose qeramiks, gur zalli. Ato ngjiten mbi nj siprfaqe t shesht, ngjyrat e materialeve zgjidhen nga piktori dhe kryhet puna. Mozaiku Bukuroshja e Durrsit sht m i vjetri i zbuluar n Shqipri. Punime me mozaik kemi n Tiran, Butrint, Apoloni, Shkodr etj. Vlersimi: Vlersohet nxnsit pr prcaktimin e teknikave t ndryshme dhe t mjeteve pr realizimin e saj. Integrimi: Gjuh shqipe: Mnyra e t shprehurit me fjalor artistik rreth krijimeve t veprave t ndryshme. Histori: Zbulime t veprave t artit q n koh t lasht. Detyr: Krijoni nj pun me mozaik, duke prdorur lvozhga veze ose copa letre (me ngjyr) t prera me grshr n form katrore. 216
Msimi 2
Linja:
Tema: Shkrim me nj stil t caktuar

Baza materiale, procese, teknika Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor mjetet e puns pr t realizuar nj shkrim. T shkruaj fjal me nj stil t caktuar me an t vijave e formave. T shpreh mendime pr punn e tij dhe t shokve rreth stilit t shkrimit.
Materiale ilustruese: shkrime t ndryshme nga gazeta e revista, postera, realizimi me kompjuter i shkrimeve me stile t ndryshme. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel kemi vendosur faqe gazetash e revistash, postera ku shkrimet me stile t ndryshme dallohen qart. Gjithashtu jan ashuar edhe shkrime q jan realizuar n kompjuter, ku edhe aty bien edhe ngjyrat, kontrasti midis tyre, q e bjn t dallueshm shkrimin. Zhvillohet nj bised me nxnsit pr t br dallimin midis prmbajtjes s shkrimeve, por edhe dallimi i stileve t t shkruarit. Shkrimi i fjalve mund t bhet me shkronja t mdha shtypi, me shkronja t vogla shtypi, por edhe me shkronja dore. N ditt e sotme mund t realizosh me kompjuter stile t ndryshme shkrimi. (Tregohen modelet e prgatitura.) Pr t realizuar nj shkrim me dor, duhet t prdorsh mir mjetet e puns, si: letra, vizorja, lapsi. Hapi II: Veprimtaria N kt or msimi do t msoni t shkruani fjal me shkronja t mdha shtypi. Duhet prdorur mir vizorja dhe prmasat e caktuara q krkon stili i shkrimit. - Si mendoni, far fjalsh keni dshir t shkruani? Mendimet e nxnsve shkruhen n tabel, si: atdheu im, shkolla ime, pranvera, pushimet verore etj. Un po marr shembull fjaln Shqipria. Udhzojm nxnsit pr t punuar. I sugjerohet q lapsi t mbahet leht, dhe mos t shtrngohet. Msuesi/ja orienton nxnsit duke punuar n tabel. Shkrimi do t ket formn dyprmasore. Ndrtojm dy vija paralele t baraslarguara nga njra-tjetra me 8 cm. Pra, gjatsia e nj shkronje do t jet 8 cm. 217 Fletore pune, vizore, laps, letr vizatim, lapostila.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Rregullat e shkrimit do t jen kto: do shkronj do t jet 3 cm e gjer; dhe largsia midis shkronjave do t jet 1 cm. Trashsia e shkronjs do t jet 1 cm. Shkrimi llon nga shkronja e par dhe prfundon te shkronja e fundit. Jepet shembulli i shkronjs s par n tabel. Theksohet se duhet treguar kujdes te prdorimi i vizores dhe punimi me dor t lir i pjesve t rrumbullakta t shkronjave, si: S, Q, P, R etj. Pasi mbarohet vizatimi me laps, nxnsit mund t ngjyrosin shkronjat me lapostila. Ngjyra lihet n dshirn e tyre. Dhe n mbarimin t puns vijat ndihmse t lapsit prishen me gom.
Hapi III: Analiza Vendosim punt e prfunduara n murin e klass dhe lihen nxnsit t lir pr tì vzhguar ato. Nxitim nxnsit q t vrejn me kujdes se cili i ka zbatuar m mir rregullat e shkrimit, t cilat u than m lart. Nxnsit pyeten: - A kan t gjitha shkronjat nj gjatsi? - A jan t baraslarguara nga njra-tjetra? - A jan rrumbullakuar mir format e shkronjave S, Q, P? - Cili/a ka shkruar m bukur? - Cili/a ka ngjyrosur m bukur? Shkrimet m t bukura vendosen n ekspozitn e klass. Vlersimi: Vlersohet puna e kryer sipas rregullave t nj shkrimi me stil t caktuar. Integrimi: Gjuh shqipe: Shkrimi i shkronjave t shtypit, kuptimi i fjals s shkruar. Matematik: Vijat, format dyprmasore, prmasat e shkronjave. Shnim: a) Msuesi/ja mund t krkoj t shkruhen prmasa t ndryshme t shkronjave. b) Gjithmon kemi n klas nxns t talentuar. Pr kta nxns sugjerohet q shkronjat tì shkruajn ose vizatojn n form treprmasore, t prdorin kontrastin n ngjyr pr t krijuar drithije dhe vllim.
218
Msimi 3
Tema: Nj ngjare e rndsishme nga jeta ime (ora I)

Baza materiale, procese, teknika Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj me fjal nj ngjarje t rndsishme nga jeta vetjake. T vizatoj elementet prbrse t ngjarjes. T prdor lloje t ndryshme formash e gurash pr t dhn imazhin e ngjarjes.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme q stimulojn temn. Mjete pune: Fletore pune, et vizatimi, laps, gom.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel kemi vendosur pamje pr t stimuluar nxnsit n mendime, si: pamje pushimesh, festa e ditlindjes, foto nga dita e par e shkolls, klasa e par, udhtim me traget, konkurse t ndryshme e mime etj. Vshtroni pamjet dhe thoni, a ju kujtojn ato dika nga jeta juaj vetjake? -A ju kujtohen ngjarje q ju ka ln mbresa e kujtime t veanta n jetn tuaj? Mendimet e nxnsve shkruhen n tabel n formn e titujve. Aktivizohen nxnsit q t shprehen dhe t tregojn ngjarje nga jeta e tyre. Hapi II: Veprimtaria Udhzojm nxnsit t przgjedhin ngjarjen e tyre dhe ta ilustrojn me an t vizatimit, t formave e gurave, pr t dhn imazhin e ngjarjes. - Diskutohen mendimet me nxnsit: N qoft se do t zgjidhni fetn e ditlindjes (10-vjetorin), si do ta konkretizoni ngjarjen? Ditlindja prfytyrohet me mblsira, tort t zbukuruar, qirinj, lule, dhurata, kartolina, me rroba t reja e t bukura, shokt dhe shoqet e klass etj. Vizatoni disa nga kto elemente q prbjn festn e ditlindjes. N qoft se t kujtohet dita kur msove notin pr her t par, ather do t vizatosh detin, njerzit duke notuar, kamerdaren, adrat, rrn, varkat etj. N qoft se do t kujtohet nj nga lojrat e fmijris: Shtpia n pem elementet prbrse do t jen: pema, shtpia, shkallt, sende t ndryshme, fmijt etj. Nj tjetr motiv sht Pushimet n mal - do t vizatohet nj peizazh malor, pem t larta, gjelbrim, male t larta, shtpi pushimi, kafsh etj. 219
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Pasi konsumohen kto mendime me nxnsit, ata llojn punn pr t vizatuar ngjarjen e tyre. Hapi III: Analiza N prfundim t ors s msimit, nxnsit lihen t lir t vshtrojn vizatimet e njritjetrit. Ata bjn vrejtje dhe shkmbejn mendime rreth elementeve dhe formave q prbjn ngjarjen. N fund t ets s vizatimit, nxnsit vendosin titullin e ngjarjes q kan paraqitur dhe emrin e tij. Vizatimet vendosen n dosjen e secilit, pr t vazhduar n orn e dyt. Detyr: Mendoni pr teknikn q do t prdorni pr ngjyrosjen e krijimit dhe merrni mjetet e nevojshme: akuarel, lapostila, pastela.
Msimi 3
Tema: Nj ngjare e rndsishme nga jeta vetjake (ora II)

Baza materiale, procese, teknika Me zgjedhje (akuarel, lapostil ose pastel) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T przgjedh mjetet dhe teknikn pr t realizuar krijimin. T prdor kontraste t ndryshme ngjyrash pr t krijuar nj gjendje emocionale. T shpjegoj ngjarjen e tij vetjake nprmjet krijimit.
Materiale ilustruese: pamje e foto n shrbim t tems. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Ora e msimit llon me vzhgimin e vizatimeve t kryera n orn e par. do nxns gjen dhe korrigjon gabime, heq ose shton elemente t tjera q plotsojn ngjarjen e ilustruar. Ndrkoh, udhzojm nxnsit q t zgjedhin teknikn q dshirojn pr t ngjyrosur krijimin. Ata mund t zgjedhin akuarelin, lapostilat apo pastelin. Hapi II: Veprimtaria Pasi sht zgjedhur teknika, nxnsi bn gati mjetet e ngjyrimit n tavolin. Jepen udhzimet nga msuesi/ja pr do teknik, ata q do t prdorin teknikn e akuarelit, n llim do t hedhin ngjyrat e para dhe pastaj do t llojn t studiojn 220 Fletore pune, akuarel, penela, lapostila, pastela etj.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 objektet me kontraste e drithije, duke prdorur ngjyrat e ngrohta e t ftohta, t cilat tashm jan t njohura nga nxnsit. Lapostilat ndrthuren me teknikn e akuarelit pr t vendosur theksin me an t vijs. b) Ngjyrimi me an t lapostilave llohet nga ngjyrosja e objekteve, zgjidhet ngjyra me kujdes, pr t dhn dritn dhe hijen e objekteve. Gjat ngjyrosjes me lapostil vijat duhet t jen n nj drejtim q ngjyra t krijoj tonalitetin e krkuar. T zgjidhet ngjyra me kujdes, sepse ngjyrat lapostil nuk e mbulojn njra-tjetrn. c) Teknika e pastelit sht e prdorshme nga fmijt. Ngjyrat mund t przihen me njra-tjetrn pr t dhn tonalitete t ndryshme drithijeje dhe kontrasti. Lihen nxnsit t lir t prfundojn krijimin e tyre sipas tekniks s zgjedhur.
Hapi III: Analiza Vendosim krijimet e prfunduara n murin e klass. Nxnsit i vzhgojn t lir dhe diskutojn mes tyre, duke u njohur nprmjet krijimit me ngjarjet e secilit. Msuesi/ja trheq vmendjen duke i pyetur nxnsit me radh. - Si e keni titulluar krijimin tuaj? - Cilat jan objektet q tregojn pr ngjarjen e zgjedhur? - Tregoni pjesn m t rndsishme t ngjarjes. - far teknike keni prdorur n krijimin? - A mendoni se ia keni arritur qllimit? - A dshironi t vendosni krijimin tuaj n murin e dhoms si zbukurim ose si kujtim? Przgjidhen punt m t arrira pr ekspozitn e klass.
Vlersimi: Vlersohet impenjimi i nxnsve pr t krijuar mbi bazn e ngjarjeve vetjake, realizimin e krijimit me an t teknikave t ndryshme, prkimin e elementeve t krijimit me ngjarjen. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i ngjarjes, vendosja e theksit te astet apo elementet q ln mbresa e kujtime n jet, pasurimi i fjalorit.
221
Msimi 5
Tema: Shinat e trenit

Elemente dhe parime, perspektiva me nj pik ikje Vizatim N fund t or s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj udhtim me tren. T prdor vijat pr t vizatur shinat e trenit n perspektiv. T tregoj n vizatimin e tij vendndodhjen e objekteve n perspektiv.
Materiale ilustruese: pamje ose foto t shinave t trenit (dhe e rrugve t tjera: toksore, detare, ajrore), mjete udhtimi, modeli i vizatuar i shinave t trenit n perspektiv. Mjete pune: Fletore pune, et vizatimi, laps, vizore, gom.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel kemi vendosur pamjen e nj autobusi, aeroplani dhe trageti. Nxitim nxnsit t asin me an t pyetjeve: Emrtoni mjetet n gur. - far dini pr kto mjete, ku udhtojn ato? (n tok, n ajr, n det) Pra, ju dalluat tri lloje rrugsh: rrug toksore, detare dhe ajrore. - N cilat rrug keni udhtuar ju? Disa prej nxnsve tregojn pr udhtimet e tyre. Tregojm gurn e trenit. Emrtoni mjetin e udhtimit. - A keni udhtuar me tren? Tregoni pr udhtimin tuaj. - Ku ecn treni? (mbi shina) Si quhet rruga? (rrug hekurudhore) - Tregojm pamjen e shinave t trenit. Shpjegojm ndrtimin e rrugs hekurudhore, duke prmendur fjalt: binar, traversa, zhavorr, tabela sinjalistike, fener, ndriues, stacionet, makinisti, faturino, polic treni q t shoqrojn n udhtim. Hekurudhat jan ndrtuar disa vite pas lirimit t Shqipris nga qindra t rinj me pun vullnetare. Treni ishte mjeti kryesor i udhtimit t njerzve nga njri vend n tjetrin, ndrsa sot mjetet e udhtimint jan t llojeve t ndryshme. Kjo tregon zhvillimin e shoqris.
222
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Sot do t vizatoni shinat e trenit n perspektiv me nj pik ikje. Perspektiva luan rol t rndsishm n nj krijim. Paraqitja e objekteve n perspektiv krijon hapsir dhe thellsi. Perspektiva ndihmon n paraqitjen e sakt t objekteve n hapsir. Pra, perspektiva sht teknika m e rndsishme pr paraqitjen e hapsirs. - Si do t vizatohen shinat e trenit n perspektiv. Shpjegojm n tabel dhe nxnsit punojn n etore. Ndrtoni nj segment me vizore, paralel me vijn e ets. Caktoni nj pik C n mes t segmentit. Caktoni pikn A dhe B n segmentet e baraslarguara nga pika C. Bashkojm pikn A dhe B n nj pik ikje P, e cila ndodhet e baraslarguar nga pika C (lart, rreth 16-17 cm). N kt mnyr duket se sht ndrtuar nj trekndsh dybrinjnjshm. Po vijat vetm na ndihmojn pr t vizatuar objektet n perspektiv. Nga pika e ikjes P ndrtohen me vizore dy vija t tjera t baraslarguara nga pikat A dhe B (6 mm) pr t vizatuar formn e shinave. Midis shinave ndodhen traversat e drurit q kan form treprmasore. Ato vizatohen me vizore t baraslarguara nga njra-tjetra. Largsia ndrmjet tyre zvoglohet gjithnj deri sa arrin n pikn e ikjes. Shinat edhe drurt, pasi vizatohen, punohen pak me drithije me laps pr t krijuar vllim. M pas midis traversave vizatohen format e guralecve t vegjl, t cilt prbjn zhavorrin q forcon tabanin dhe peshn e shinave. Lihen nxnsit t lir t prfundoj krijimin e tyre. N fund t puns prishen vijat ndihmse. Hapi III: Analiza Lihen nxnsit t lir pr 2-3 minuta pr t vzhguar krijimet e njri-tjetrit. Ata shkmbejn mendime dhe tregojn mnyrn e vizatimit t perspektivs. Msuesi/ja pyet: Tregoni n vizatimin tuaj, cilat jan objektet afr dhe larg? Tregoni pikn e ikjes. - Si ndryshon madhsia e objekteve, duke u afruar n pikn e ikjes, zmadhohen apo zvoglohen? Pse? - A ka hapsir dhe thellsi n krijim tuaj? - A bn pjes pika e ikjes n vijn e horizontit? - Si duken objektet n horizont? (t zvogluara dhe t zbehta) - A sht hekurudha nj rrug toksore? Inkurajohen nxnsit q kan punuar m mir perspektivn n shinat e trenit. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr zbatimin e rregullave t perspektivs n vizatim, pr dallimin e objekteve larg-afr, pr krijimin e hapsirs dhe thellsis me an t perspektivs. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i udhtimeve me mjete t ndryshme. Edukat shoqrore: Rrugt dhe mjetet e udhtimit. Matematik: Ndrtimi i gurave me an t vijave, emrtimi i tyre. 223
Msimi 6
Tema: Album fotograk (ora I)

Tematika Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj ndrtimin dhe rndsin e nj albumi fotograk. T prdor mjete, forma e modele pr t krijuar kopertinn e albumit t tij. T saktsoj formn e kopertins s albumit, nprmjet procesit t prerjes dhe t ngjitjes.
Materiale ilustruese: albume t ndryshme e fotosh, modele kopertinash t prgatitura me karton. Mjete pune: Fletore pune, karton laps, lapostila, fotogra, letr e bardh ose me ngjyra.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Zhvillojm nj bised me nxnsit rreth fotograve dhe albumit fotograk. - A ju plqen t bni fotogra? - Cilat jan disa nga momentet q ju keni fotografuar? - Ku i mbani fotograt? - sht nj album fotograk? - Si sht ndrtuar ai? Nxitim nxnsit q t asin pr ndrtimin e nj albumi fotograk, duke marr n dor albumin e tyre. Nj album fotograk sht i ndrtuar nga kopertina dhe faqet e brendshme ku ngjiten fotograt. Albumi zakonisht ka formn e nj libri. Albumet jan t rndsishm, sepse me an t fotograve do njri prej nesh ruan kujtime t veanta nga jeta e tij. Sistemimi i fotove n album bn q ato t mirmbahen dhe t ruajn ngjyrat pr nj koh t gjat. - A keni ju dshir t krijoni vet formn e nj albumi fotograk, duke u frymzuar me motive nga natyra? Hapi II: Veprimtaria (vizatim) - mendoni ju pr formn e albumit tuaj? - A do tju plqente nj album me formn e nj luleje, t gjethes, molls, topit, makins, luleshtrydhes, t yllit t detit etj.? Tregohen disa modele t prgatitura ose vizatohen ato n tabel. Nxnsi lihet i lir t zgjedh modelin e plqyer. N qoft se do t zgjidhnin formn e lules pr vajzat dhe 224
Libr msuesi Edukim figurativ 5 formn e makins pr djemt do t vepronin kshtu: Madhsia e kartonit duhet t jet sa dyshi i formatit t fotogras. Palosim m dysh kartonin, duke puthitur cepat mir. Shtrihen mir me dor vijat e palosjes, e cila do t shrbej si llim i vizatimit. Vizatohet forma e nj luleje me petalet e saj, gjithashtu edhe forma e makins, kabina e scils duhet t prek vijn e palosjes. Gjat vizatimit duhet t ruhet madhsia e fotogras (N qoft se msuesi/ja ka prgatitur modelin, e prdor at si shabllon pr t gjith nxnsit.) Hapi III: Procesi i prerjes Pasi sht prfunduar vizatimi i gurs n karton me t gjitha imtsit dhe prmasat e duhura (kontrollohen nga msuesi/ja) nis procesi i prerjes me grshr. Prerja e gurs do t lloj nga vija e palosjes dhe do t priten njkohsisht t dyja faqet. Te makina nuk do t pritet pjesa e siprme e kabins, por pjest e tjera. N prfundim t prerjes do t dalin dy forma t prera. Pastaj me letr vizatimi priten faqet e brendshme t albumit me prmasat e fotograve. Faqet e brendshme t albumit mund t jen 8 ose 10 cop. Ato vendosen brenda n album dhe lihen n dosje pr t vazhduar proceset e tjera n veprimtarin e ors s dyt.
Msimi 7
Tema: Album fotograk (ora II)

Tematika Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T aplikoj tonalitete t ndryshme ngjyrash pr t vn n dukje kopertinn e albumit. T prfundoj krijimin e albumit fotograk, duke i ngjitur fotot n stilin e vet. T transmetoj mendime dhe ide rreth puns s tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: modele kopertinash t prgatitura me karton. Mjete pune: Fletore pune, ngjyra, lapostila, pastela, ngjits, stampa t ndryshme, letr me ngjyra, fjongo, fotogra vetjake.
Zhvillimi i msimit
Hapi I: Veprimtaria
Pa humbur koh, bisedohet me nxnsit rreth pamjes trheqse q duhet t ket nj album fotograk. Pr kt rndsi ka forma dhe ngjyra. Forma sht gjetur dhe tani duhet t zgjidhen ngjyrat. Kujtohen tonalitetet e ngjyrave, kontrastet e forta dhe nxnsi zgjedh mnyrn e vet pr t punuar. M par se t llohet puna me ngjyrat, nxnsi duhet t prfundoj vizatimin edhe n kapakun tjetr q u formua pas prerjes. Modeli i vizatimit do 225
Libr msuesi Edukim figurativ 5 t jet i njjt. Pasi prfundon vizatimi punohet me ngjyrat. Makina mund t ngjyroset me ngjyr t kuqe dhe gomat me t zez. N ann tjetr t kopertins makina mund t jet e gjelbr me rrota t zeza dhe kupa gri. Ndrsa ngjyrosja e lules do t bhet me tonalitet. N majn e petaleve ngjyra do t jet m e leht, n mes t petales ngjyra ka drit dhe afr zemrs s lules petlat kan ngjyr m t theksuar, pra bn kontrast me ngjyrn e verdh t mesit t lules, prdoren kombinime t tjera ngjyrash n kapakun tjetr. Me gjith sugjerimet q bjm, nxnsi lihet i lir t zgjedh vet ngjyrat dhe kombinimet. Hapi II: Veprimtaria Pasi sht mbaruar ngjyrosja e kopertins, kalojm n ngjitjen e faqeve t brendshme t albumit, t cilat jan gati nga ora e par. Flett do t ngjiten vetm nga pjesa e siprme n mnyr t barabart nga t dyja ant e albumit. (Nse do t prdorim letr ngjitse nga t dyja ant, puna do t kryhet m shpejt vetm pr faqet e brendshme.) Pastaj merren fotograt vetjake dhe ngjiten n faqet e albumit me vinovil vetm n katr cepat. Modeli i ngjitjes zgjidhet vet nga nxnsit. Pasi sht mbaruar ngjitja e fotove, mund t bhet zbukurimi i pjesve bosh t faqeve me an t stampave. Me an t fjongove me ngjyra mund t zbukurohet kopertina e albumit ose t shrbej si lidhse n pjesn e siprme t kopertins. Hapi III: Analiza T gjith nxnsit kan vendosur albumet e tyre mbi tavolin. Duke i ln t lir pr pak koh ata do t shikojn punn e secilit dhe do t kmbejn mendime e prvoj. Nxnsit do t prezantojn pun e tyre, duke folur pr formn, ngjyrn dhe shijen artistike. - far forme ka albumi yt? - Pse ke zgjedhur kt form? Sa faqe ka albumi yt? - Hapeni albumin tuaj te fotoja q ju plqen m shum. - A mund tì vini nj emr albumit? Stimulohen nxnsit pr krijimtarin e tyre, e cila do tiu shrbej si kujtim n t ardhmen.
Vlersimi: Vlersohet puna e kryer n disa teknika pr krijim e nj albumi fotograk. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i albumit fotograk me gjuh artistike. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns: letr; karton; grshr, ngjits.
226
Msimi 8
Tema: Peizazh
Elemente dhe parime format dyprmasore Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj elementet prbrse t nj peizazhi. T krijoj forma t ndryshme dyprmasore me an t vijave dhe tonaliteteve t ngjyrave. T shpjegoj ngjyrat, format n krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje e foto me peizazhe. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Organizojm nj bised me nxnsit mbi prvojn e tyre dhe t pamjeve q ndodhen n tabel. - far shikoni n kto pamje? - A dallojn ato nga njra-tjetra? - Si mund tì emrtojm ato? (peizazh qyteti, peizazh fshati, peizazh malor, peizazh me pamje deti etj.) Nxitim nxnsit t dallojm elementet prbrse t peizazheve n gur. Pasi sht folur pr t gjitha pamjet, prqendrohemi te peizazhi i fshatit. - Cilat jan elementet prbrse t nj peizazhi fshati, q e bjn at t dallueshm nga t tjert? (fushat, pemt, rrugt, shtpit, kodrat, malet etj.) - Shikoni me kujdes fushat n kt gur, si jan ato? - far forme kan ato? Dhe kshtu diskutohet pr do element t peizazhit. Hapi II: Veprimtaria (vizatim) Sot do t vizatojm nj peizazh fshati ku format dyprmasore duken qart. - Cili prej jush ka qen n fshat? - A mund t na tregosh far ke par atje? N peizazhin q do t vizatoni do t prqendroheni te kto elemente: rrugt e fshatit, fushat pran tyre t ndara n parcela, vijat ndarse. Pemt n madhsi dhe forma t ndryshme, kodrat e ulta dhe malet e larta, shtpi t shprndara etj. T gjitha kto konkretizohen me nj skic n tabel. Theksohet se mund t prdoren parimet e perspektivs (objektet afr-larg) gjat vizatimit. P.sh., vijat ndarse t fushave, t rrugve, mund t llojn t gjera dhe vijn duke u ngushtuar, kur arrijn 227 Fletore pune, letr vizatimi, laps, lapostila.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 te kodrat, pema m afr sht e lart, ajo m larg sht m e ult etj. Nxnsi lihet i lir pr t prfunduar vizatimin e peizazhit. Hapi III: Veprimtaria (ngjyrosja) Pasi sht mbaruar vizatimi me laps, nxnsit do t kryejn ngjyrosjen e peizazhit me lapostila.Kujtohen tonalitetet e ngjyrave, ngjyrat e objekteve afr dhe ngjyrat e zbehta t objekteve larg etj. Msuesi/ja mund t bj kombinime ngjyrash n tabel, si: tonalitete t s gjelbrs, t blus, t s kuqes etj. Kto prdoren shum mir n ndarjen e parcelave t fushs, ku prodhimet jan t ndryshme dhe ngjyrat gjithashtu; p.sh.: fusha me grur ka tonalitete ngjyrash: t verdh, portokalli; fusha me bar, jonxh ose trl ka tonalitete t gjelbrash etj. Hapi IV: Analiza T gjitha peizazhet e prfunduara vendosen n murin e klass dhe vzhgohen nga nxnsit. Diskutohet me ta rreth krijimeve t tyre. - Cilat jan elementet q prfshihen n peizazhin tuaj? - Cilat elemente tregojn forma dyprmasore? - Si e keni realizuar formn? (me an t vijave dhe ngjyrs) - far ju plqen m shum te peizazhi yt? - Po te peizazhi i shokve? Przgjidhen peizazhet m t realizuara pr ekspozitn e klass. Stimulojm nxnsit pr punn e kryer. Vlersimi: Vlersohet vizatimi i formave dyprmasore me an t vijave dhe prdorimi i tonaliteteve t ngjyrave n objektet e peizazhit, dhnia e thellsis me an t parimeve t perspektivs. Integrimi: Gjuh shqipe: Prdorimi i fjalorit artistik pr t prshkruar fshatin, qytetin, malet, detin etj. Dituri natyre: Toka, prodhimet q merren prej saj.
228
Msimi 9
Tema: Dizajni i objekteve funksionale

Elemente dhe parime (forma treprmasore) Plastelin ose argjil N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T veoj dhe t prshkruaj disa objekte funksionale nga jeta e prditshme e njeriut. T ndrtoj objekte treprmasore funksionale dhe estetikesipas parimeve t dizajnit. T tregoj funksionin dhe estetikn e objekteve t krijuara prej tij dhe puns n grup.
Materiale ilustruese: pamje me mobilie, en kuzhine, makina dhe sende e lodra fmijsh. Mjete pune: Fletore pune, plastelin ose argjil, karton, ngjits (letr), kunja druri, vizore etj.
Zhvillimi i msimit
Hapi I: Nxitja
Duke bashkbiseduar me nxnsit rreth pamjeve e fotove, sendeve e lodrave q ata kan n bank, dalim n prfundimin se njeriu n jetn e prditshme sht i rrethuar nga objekte q jan t nevojshme pr jetn, por jan edhe estetike. sht arti i dizajnit ai q projekton objekte t prdorimit t prditshm. Funksioni i artit t dizajnit n jetn e prditshme sht i dysht. Objekti duhet t prmbush ann praktike, por edhe estetike. P.sh., n qoft se m duhen nj pal syze dielli, un zgjedh ann funksionale se m mbrojn nga dielli, por i dua dhe t bukura, t m shkojn me fytyrn. Po kshtu mund t themi pr mobilimin e shtpis. Hapi II: Veprimtaria (pun me grupe) Ndahet klasa n katr grupe. Merret parasysh dshira e nxnsve, kur bhet ndarja n grupe. Grupi i par do t projektoj dhe modeloj dhe ent e kuzhins. Grupi i dyt do t projektoj dhe modeloj mobiliet e dhoms s gjumit (t fmijve). Grupi i tret do t projektoj dhe modeloj sallonin e pritjes, kolltukt, divanet, televizorin, tavolin, sendet e zbukurimit etj. Grupi i katr do t projektoj dhe modeloj modele dhe tipa makinash t reja ose t vjetra. M par se t lloj puna n grup bhen t qarta rregullat dhe puna n grup. N mes 229
Libr msuesi Edukim figurativ 5 t tavolins vendoset kartoni (katror ose drejtkndsh), q do t shrbej si bazament pr t vendosur objektet e krijuara sipas nj rregulli. Kryetari i grupit do t merret me caktimin e nj pune pr secilin nga pjestart e grupit. P.sh.: pr mobilimin e kuzhins, njeri do t modeloj lugt dhe pirunt, tjetri tenxheret, pjatat, gotat, tjetri banakun, tjetri tavolinn e ngrnies etj. N prfundim t punimeve t objekteve, nxnsit i vendosin ato sipas radhs s puns ose sipas funksionit q kan ato pr njeriun. Mund t prdoret letra ngjitse pr objektet q nuk qndrojn. Hapi III: Analiza T katrta grupet shikojn punn e secilit dhe japin mendimet dhe plqimin e tyre. Kryetari i grupit et pr punn e grupit t tij, tregon objekte t ndryshme nga puna e grupit q jan funksionale dhe estetike t modeluara n nj form ndryshe, jep mendimin dhe vlerson pjestart e grupit q kan punuar m bukur. Msuesi/ja u bn pyetje grupeve rreth funksionit dhe estetiks s objekteve. - N qoft se nj objekt sht estetik, por jofunksional, a e ndihmon njeriun n punn e tij t prditshme? Pse? - Si duhet t jen objektet? Modelimet ruhen n mjediset e klass. Vlersimi: Vlersohet dshira pr t dhn dika ndryshe n modelimin e objekteve t artit, t dizajnit. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i objekteve me gjuh artistike. Edukat shoqrore: Pajisjet shtpiake, funksioni i tyre. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns. Detyr: Prcaktoni n grup ngjyrn e kartonit, me t cilin do t punoni orn tjetr.
Msimi 10 Tema: Maket me karton i nj hapsire t brendshme (ora I)

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhja ndrlindore me jetn dhe mjedisin Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj hapsirat e brendshme t nj shtpie. T ndrtoj nj maket me karton t nj hapsire t brendshme. T prdor mjete e materiale t ndryshme, q ndihmojn n funksion t puns.
Materiale ilustruese: pamje hapsirash t brendshme, si dhe orendi shtpiake. Mjete pune: Fletore pune, karton me ngjyr, grshr, ngjits.
230
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Organizojm bisedn duke i nxitur nxnsit t prshkruajn hapsirat e brendshme t shtpis s tyre: kuzhina, salloni i pritjes, dhomat e gjumit etj. Prqendrohemi jo vetm tek objektet funksionale, por edhe tek ato sende q shrbejn pr zbukurimin e mjediseve shtpiake. Nga biseda me nxnsit del se ata kan njohje pr projektimin e nj hapsire t brendshme, Pra, din t dallojn mjediset e brendshme dhe ato t jashtme t nj shtpie. Hapi II: Veprimtaria Ndahet klasa n katr grupe dhe secili nga grupet do t ndrtoj me karton hapsirn e brendshme t nj shtpie. Grupi i par - hapsirn e kuzhins. Grupi i dyt - hapsirn e dhoms s gjumit. Grupi i tret - hapsirn e sallonit t ndenjjes. Grupi i katrt - hapsirn e nj panairi makinash. Nga t gjitha grupet zgjidhet ngjyra e kartonit q do t punohet. Maketi i hapsirs do t prbhet nga tri faqet e murit dhe dyshemeja tri faqet e murit kartoni t ket prmasat 20 cm 30 cm. Prcaktohen nga msuesi/ja prmasat. P.sh.: - Vizatohet forma e drejtkndshit n karton me vizore dhe pritet me grshr. Ndrsa bazamenti ose dyshemeja duhet t pritet 2 cm m gjer q do t shrbej pr ngjitjen e mureve mbi t. Kartoni q do t shrbej pr murin prball lihet ashtu si sht. Ndrsa dy faqet ansore do t priten dy cm m t gjata, pr t krijuar vendin ku do t puthiten me kartonin e paprer. Kjo mund t ndihmohet edhe ngjits me letr. Pasi jan ngjitur tre kartont, q shrbejn si muret e hapsirs, vendosen ato mbi kartonin bazament dhe kryhet procesi i ngjitjes mbi t. Brinja fundore e mureve mund t paloset pak (1 cm) q t puthitet me bazamentin dhe pr tù ngjitur m mir. Ja disa pamje nga maketi i krijuar n nj or msimore:
231
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi III: Diskutim do grup e vendos maketin e tij t prfunduar mbi dysheme. Ata kan prdorur ngjyra t ndryshme. Grupi diskuton dhe projekton se si do t vendosin objektet e orendit brenda ksaj hapsire. Pjestart e grupit ndajn detyrat pr orn tjetr, t cilt do t merren me projektimin dhe mobilimin e mjediseve t brendshme t shtpis. Maketet vendosen n mjediset e klass pr t vazhduar orn tjetr. Detyr: Sillni n klas: plastelin, letr me ngjyr, grshr, copa tekstilesh me ngjyra t ndryshme, sende, lodra etj.
Msimi 11 Tema: Maket me karton i nj hapsire t brendshme (ora II)

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhja ndrlindore me jetn dhe mjedisin Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T projektoj objekte me plastelin, letr e sende t ndryshme q i shrbejn funksionit t hapsirs. T plotsoj hapsirn e brendshme me objektet e krijuara sipas nj rregulli t caktuar funksional. T prcjell mendime dhe ide rreth puns s tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje me mjedise t brendshme ose orendi shtpie. Mjete pune: Fletore pune, plastelin, letr me ngjyr, grshr, copa tekstilesh me ngjyra, ngjits, sende e lodra t vogla.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised Udhzohen nxnsit t ulen pran grupeve t caktuara nga ora e par. Pran tyre kan maketin e krijuar nga ora e par dhe mjetet me t cilat do t vazhdojn punn. Trheqim vmendjen e nxnsve, duke i kthyer pas n koh. - Kujtoni nga historia, si ishte mobilimi i shtpive n koht e mparshme? - Cilat ishin orendit e hapsirave q ju keni krijuar? Si ishte kuzhina, dhoma e gjumit, dhoma e pritjes? A kishte makina? Si ishin ato? Flasin nxnsit rreth ksaj teme dhe bjn krahasimin e kohve dhe ndryshimin e shoqris njerzore. Dhe tani t lloj puna pr vendosjen n hapsirn e krijuar disa objekte, t cilat ju i keni krijuar dy or m par n temn Dizajni i objekteve funksionale. Secili grup projekton vendet dhe i vendos me rregull objektet. 232
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Flasim me grupin e par. Njeri prej pjestarve t grupit tregon objektet e vendosura n hapsirn e kuzhins, banak, en kuzhine, tavolin buke. Msuesi/ja ndihmon me an t pyetjeve: - A ka divane ose karrige n kuzhin? - Ku qndron frigoriferi? - A shtrojm tapet ose rrugica n kuzhin? - A ka sende zbukurimi n kuzhin? Secili nga nxnsit punon njrn nga kto objekte. Tapetet dhe rrugicat mund t punohen me copat e leckave, duke hequr je ose edhe me letra me ngjyra. Diskutohet me t gjitha grupet n kt mnyr dhe nxnsit vihen n pun pr t prfunduar maketin e tyre. Te grupi i makinave krkohet q nxnsit t krijojn sa m shum tipa makinash dhe tì radhitin ato me rregull dhe sipas ngjyrave. Mund t prdoren edhe makinat e vogla lodr. N nj let shkruhet Panairi i makinave dhe ngjitet n faqen prball. Lihen nxnsit t lir t krijojn me fantazi.
Ja disa pamje nga maketi i krijuar n kt or msimore:
Maketi mund t realizohet edhe pr mjediset e brendshme t Kopshtit Zoologjik, ja nj shembull:
233
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi III: Analiza Vendosen katr maketet n tavolinat prball nxnsve (ose n dysheme kur maketi z hapsir t madhe). Caktohet nga nj nxns pr secilin grup q t as pr punn e br nga grupi i tij. Pastaj pyeten t gjith nxnsit: - far pune ke br ti n grup? - far objekti ke modeluar, si e krijove? T plqen puna jote? - far do t kishe br m shum? Pastaj caktohen 4 nxns, nga nj pr do grup, t cilt nuk do t asin pr punn e grupit t tyre, por pr punn e nj grupi tjetr. Secili do t konstatoj shkurt gjrat q i plqejn, pra q jan punuar mir dhe, pr ato objekte q jan punuar keq, jep mendimin e tij ndryshe. Pastaj katr nxns t tjer, t marr nga grupet, shkojn n cepin e klass dhe fshehtas prcaktojn mimet e maketeve, mimin e par, t dyt, t tret, t katrt. Maketet qndrojn n mjedisin e klass. Vlersimi: Vlersohet dshira pr t punuar me disa teknika dhe mjete t ndryshme pr t krijuar maketin me karton t nj mjedisi t brendshm. Integrimi: Histori: Ndryshimet e mjediseve njerzore n koh, zhvillimi i shoqris njerzore. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns, karton, letr, tekstile, grshr, ngjits, plastelin etj. Edukat shoqrore: Pajisjet shtpiake, funksioni i tyre.
Msimi 12
Tema: Kolazh me materiale t ndryshme

Elemente dhe parime - siprfaqja Kolazh N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj formn dhe llojin e siprfaqes t disa objekteve n natyr. T prdor materiale t ndryshme pr t krijuar siprfaqen. T shpjegoj prdorimin e tekniks s kolazhit n krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje, peizazhe me det, modele kolazhi. Mjete pune: Fletore pune, karton, ngjits, letr me ngjyr, grshr, fara bimsh e lulesh, guaska t vogla, sende, pambuk etj.
234
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi I: Nxitja Trhiqet vmendja e nxnsve nprmjet pyetjeve. - Si mendoni, a kan t njjtn siprfaqe t gjitha objektet n natyr? - Si i dallojm siprfaqet? - Sa lloje siprfaqesh njohim? (siprfaqe e ashpr, e but, e lmuar, e kokrrizuar etj.) Sillni shembuj nga natyra pr llojet e siprfaqeve. Vshtroni pamjen e peizazhit dhe dalloni siprfaqe t ndryshme, prshkruajini ato me fjal. N kt peizazh dallojm: detin, plazhin, ujin, rrn, guralect, shkmbinjt, guaskat, varkat n det etj. Pra, ju t gjith e keni par detin dhe objekte t tjera pran detit q i keni prekur, si: rra, gurt, guaskat etj. Ather ju dini tì dalloni siprfaqet e tyre. Hapi II: Veprimtaria Sot do t krijoni siprfaqe t ndryshme me an t tekniks s kolazhit. Mendojm t krijojm nj peizazh me pamje deti. M par, mbi karton q ka madhsin e nj ete vizatimi, do t bhet vizatimi i peizazhit n mnyr t thjeshtuar: deti, rra, shkmbinj t vegjl gurt, varkat etj. Pasi sht mbaruar vizatimi q keni menduar, do t punohet me materialet q keni grumbulluar. Mund t llohet nga siprfaqja e rrs. Pr kt mund t prdoren fara bimsh ose makarona supe. N llim lyhet siprfaqja me vinovil dhe mbi t vendosen sendet. Kalohet te siprfaqja e detit. Mund t prdoret nj letr me ngjyr blu, zhubroset fort dhe pritet n formn e vizatuar n karton. Pastaj shtrihet mir dhe pran rrs palosjet lihen pak t theksuara, pr t krijuar imazhin e dallgve. Kto manipulime t forms s dallgve bhen gjat procesit t ngjitjes. M pas merren je t holla pambuku dhe ngjiten mbi dallg pr t krijuar imazhin e shkums s dallgve. Me an t jeve, farave t ndryshme mund t krijohen n breg disa gur ose shkmbinj. Varka n det mund t krijohet me an t letrs ose t farave t kungullit dhe jeve. Dielli mendohet n formn e nj kome t verdh q pr rreze ka disa je portokalli. Me an t pambukut krijohen disa re ose ndonj pulbardh etj. Pr t krijuar nj adr dielli ose nj pem, mund t prdoren petale lulesh ose gjethe dhe je me ngjyr. Hapi III: Analiza Ekspozohen punt e prfunduara n murin e klass dhe nxnsit bjn Turin e galeris. do nxns prezanton punn e tij dhe shpjegon mnyrn e punimit t kolazhit me sende t ndryshme. - A ju plqen puna juaj? - far nuk arritt t realizoni n kolazhin tuaj? Pse? Prgzohen nxnsit pr punn e kryer dhe zgjidhen punt m t arrita pr ekspozitn e klass. 235
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Vlersimi: Vlersohet zgjedhja e shumllojshmris s materialeve dhe realizmi i siprfaqes me teknikn e kolazhit. Integrimi: Gjuh shqipe: Prdorimi i nj fjalori artistik pr t prshkruar objekte dhe siprfaqe. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t puns: letr, ngjits, grshr, karton.
Msimi 13 Tema: Dekorimi i klas - me rastin e fests s Vitit t Ri

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T jap mendimin e tij pr dekorimin e klass n raste festash. T punoj n grup pr dekorimin dhe zbukurimin e klass. T prdor mjete e materiale t ndryshme pr t prgatitur modele e zbukurime festash.
Materiale ilustruese: pamje festash, kartolina nga festa t ndryshme, pema e Vitit t Ri. Mjete pune: Fletore pune, letr me ngjyr, grshr, ngjits, pambuk, spraj, lodra t vogla pr t zbukuruar pemn, zbukurime t gatshme etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised Nxiten nxnsit t asin pr festn e Vitit t Ri, duke vshtruar disa pamje e kartolina q jan vendosur n tabel. - far dini ju pr kt fest? Kur festohet Viti i Ri? Po Krishtlindjet? - far prisni ju nga babagjyshi i Vitit t Ri? - far prgatitjesh bni ju n familje pr kt fest? Po n klas? - Si mendoni ta zbukurojm klasn pr festn e Vitit t Ri? Dgjohen mendimet e nxnsve. Hapi II: Veprimtaria Pr t zbukuruar klasn do t punojm n grupe. - Grupi i par: do t merret me zbukurimin e pems s Vitit t Ri. Do t vendosen materiale t gatshme, shirita me ngjyra, forma t prera me letr, lodra t vogla, pambuk etj. 236
Libr msuesi Edukim figurativ 5 - Grupi i dyt: do t krijoj me pambuk babagjyshin e Vitit t Ri n nj nga dritaret e klass (m t dukshmen). - Grupi i tret: do t merret me letrn, duke krijuar forma e gura, shirita dhe do t dekoroj tavanin e klass. Disa forma mund t jen amuj festash me ngjyr n formn e trekndshit, t cilat kalohen n nj je dhe varen n cepat e murit. Npr amuj mund t shkruhet Gzuar Vitin e Ri. - Grupi i katrt: do t merret me tullumbacet, do tullumbace e fryr do t ket emrin e nj nxnsi t klass. Ato mund t varen midis amujve. - Grupi i pest: do t ket tre nxns, t cilt do t prdorin shkumsa me ngjyra pr t shkruar bukur n tabel Gzuar Vitin e Ri. Tabela mbushet me vizatime t ndryshme, si: lule, yje, zemra etj. - Grupi i gjasht: tre nxns t talentuar do t shkruajn dhe krijojn gura n xhamat e dritareve me boj spraj. - Grupi i shtat: do t merret me estetikn e vazove t luleve dhe zbukurimin e perdeve me fjongo, lule e ok dbore. Nga t gjitha grupet caktohet njri nga pjestart pr t grumbulluar mbeturinat q krijohen gjat puns q klasa t mos bhet rrmuj. Hapi III: Analiza N prfundim t puns pr zbukurimin e klass bhet diskutimi dhe vlersimi pr grupin q ka punuar m mir, dhe m bukur. Mund t ftohen nxns nga klasa t tjera. - Por sht e rndsishme, q klasa t mirmbahet e t duket bukur.
Vlersimi: Vlersohet puna n grup dhe krijimi i guracioneve t ndryshme zbukuruese pr fest. Integrimi: Gjuha shqipe: Prshkrimi i fests s Vitit t Ri me fjalor artistik. Aftsim teknologjik: Prdorimi i mjeteve t pun letr, ngjits, grshr etj.
Detyr: Shkruani urimin tuaj pr shokun/shoqen n nj kartolin. 237
Msimi 14
Tema: Krijimi me akuarel

Elemente dhe parime - vlera e ngjyrs, tonaliteti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj natyrn, duke identikuar objekte, forma e ngjyra. T krijoj nj peizazh pranveror, duke prdorur tonalitete ngjyrash t prafrta. T transmetoj mendime dhe ide rreth puns s tij dhe t shokve, duke treguar vlern e ngjyrs.
Materiale ilustruese: pamje e foto nga natyra, sidomos nga stina e pranvers. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Nxiten nxnsit nga pamjet n tabel pr t prshkruar natyrn. - Ciln stin ju kujtojn kto pamje? Identikohen disa elemente prbrse n kto pamje: fusha t gjelbruara, lumenj q rrjedhin nga malet, qielli i pastr, re t bardha, pem t lulzuara, lule shumngjyrshe, zogjt npr pem, dielli shklqen etj. T gjitha elementet q u prmendn kan forma t ndryshme. - far ngjyrash ju bien n sy? Dalloni disa prej tonaliteteve t ngjyrave t prafrta (e verdh-portokalli, dy t gjelbra, dy blu, dy t kuqe t prafrta, roz-vjollc etj.) - Si e mendoni pranvern n fantazin tuaj? Hapi II: Veprimtaria Udhzohen nxnsit q t kryejn vizatimin e nj peizazhi pranveror. Elementet prbrse t peizazhit do t zgjidhen nga vet nxnsit. Disa sygjerime do t ishin: forma t ndryshme fushash e kodrash, duke prdorur vija t drejta e harkore pr lumin q rrjedh prmes; disa pem me lule t shprndara; qielli i hapur, re t bardha, dielli i shndritshm etj., mbi t cilat do t prdoren tonalitetet e ngjyrave: e gjelbra, blu,e verdha, vjollc etj. Nj sugjerim tjetr do t ishte pamje e nj plantacioni pemsh frutore me lule t elura, duke krijuar kshtu tonalitete ngjyrash t ndryshme. Pasi sht kryer vizatimi, nxnsit do t llojn t hedhin ngjyrat parsore n et. Me kujdes duhet t planikohen tonalitetet e ngjyrave, n mnyr q puna t jet m e leht pr tù realizuar. 238 Fletore pune, et vizatimi, laps, akuarel, mjete pastrimi.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 N hapin e dyt t puns ngjyrat do t llojn t theksohen, duke br przierje pr t krijuar tonalitetin e dshiruar. T prdoren ngjyrat e ngrohta dhe tonalitetet e tyre. T bhet kujdes pr t realizuar dritn me an t ngjyrave t ngrohta e t tonaliteteve t tyre. Vlera e ngjyrs s nj objekti prcaktohet nga prdorimi i sakt i tonaliteteve t saj n lidhje me dritn. Hapi III: Analiza Krijimet e prfunduara t nxnsve vendosen n tabel. Ata i vzhgojn ato duke prtuar nga stilet e njri-tjetrit. - do nxns prezanton krijimin, duke prcaktuar elementet prbrse t peizazhit, format, ngjyrat dhe tonalitetet e krijuara. - A t plqen krijimi yt? - Cilin element e ke realizuar m mir? - far nuk t plqen n krijimi tnd? - far t plqen m shum te peizazhi i shokut? - Ciln stin tregon ky peizazh? Si e kupton at? Zgjidhen punimet m t realizuara pr ekspozitn e klass dhe prgzohen t gjith nxnsit pr punn e kryer. Vlersimi: Vlersohet fantazia e nxnsit dhe prdorimi i tekniks s akuarelit, krijimi i tonaliteteve t ngjyrave t prafrta. Integrimi: Gjuha shqipe: Prshkrimi i natyrs me fjalor artistik.
Msimi 15
Tema: Krijim me akuarel Karnavalet

Elemente dhe parime - vlera e ngjyrs, kontrasti Akuarel N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj fest karnavalesh, duke identikuar elementin kryesor maskn. T krijoj nj mask, duke prdorur kontrastin e ngjyrave. T shpjegoj gjendjen emocionale t krijuar nprmjet ngjyrave n maskn e tij.
Materiale ilustruese: pamje nga festat e karnavalesh dhe forma maskash. Mjete pune: Fletore pune, karton, grshr, laps, akuarele, mjete pastrimi.
239
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Shprndajm n tavolinat e nxnsve disa forma maskash t prera me karton. N tabel jan vendosur disa pamje festash karnavalesh, cirku, prrallash, n t cilat maska t jet e dallueshme. Inkurajojm nxnsit pr t biseduar dhe komente rreth pamjeve. - Si quhet mjeti q ju keni n duar? (mask) - Ku mendoni se prdoren maskat? (n cirk, n festa karnavalesh, n imitime kafshsh n prralla, n festa me maska etj.) - far simbolizojn maskat n shfaqje cirku? (klounin, fytyra t ndryshme njerzish, humorin) - far simbolizojn maskat n festa karnavalesh? (forma t ndryshme, fytyra njerzish, tema t marra nga jeta e prditshme e njerzve, si: forma e diellit, e luleve, e perimeve etj). Por n festen e karnavaleve, prve masks, njerzit prdorin edhe zbukurime trupore, si n veshje apo kurorat q vn n kok, lojrat e krcimet e veanta gjat parads etj. Si n shum vende t bots, edhe n vendin ton, festa e karnavaleve sht br tradit kulturore. N vendin ton, Kora sht nj nga qytetet ku manifestohet do vit festa e karnavaleve. - Me far maske do ta mendonit veten tuaj n nj fest karnavalesh? - far forme e dshironi maskn? Nxnsit q kan dshir mund t vizatojn n tabel forma t ndryshme maskash. Hapi II: Veprimtaria Udhzohen nxnsit t vizatojn n karton modelin e nj maske, t krijuar vet ose duke prdorur si shabllon modelet e maskave q u paraqiten nga msuesi/ja. Maska duhet t ket formn e nj fytyre: vezake, rrumbullake, katrore etj. E rndsishme sht forma e syve dhe e gojs, t cilat krijojn gjendje emocionale nprmjet forms dhe ngjyrs. N mask mund t prfshihen edhe forma e veshve t mdhenj ose t gjat, t vegjl, por edhe forma e okve. Pasi vizatohet maska, kalohet n procesin e ngjyrosjes. Bhet kujdes n zgjedhjen dhe n kontrastin e ngjyrave. P.sh., n qoft se siprfaqen e prgjithshme t fytyrs do ta ngjyrosim me t verdh, ather do t zgjedhim ngjyrat q jan n kontrast me t verdhn. Flokt mund t jen t gjelbr, kaurrel, hunda e zez, buzt t kuqe, rreth syve mund t jepen nuanca blu, vetullat t trasha e t zeza. Shembull tjetr, n qoft se formn e fytyrs e kemi vizatuar simetrike, ather edhe ngjyrosjen e bjm simetrike, njra pjes e fytyrs ngjyroset e zez, ndrsa tjetra e kuqe. Tiparet do t ngjyrosen me ngjyrat e kundrta: n faqen e kuqe vetulla, gjysma e hunds dhe e gojs do t jen t zeza, ndrsa mbi siprfaqen e zez tiparet do t ngjyrosen me ngjyr t kuqe. Kombinime t tjera kontrastesh si kto mund t jen: e 240
Libr msuesi Edukim figurativ 5 zeza me t bardh, e verdha blun a me t zezn etj. Pas sugjerimeve nxnsi lihet i lir t punoj me fantazin e tij pr t krijuar sa m shum kontraste dhe gjendje emocionale. Hapi III: Procesi i prerjes Pasi sht mbaruar procesi i ngjyrosjes nxnsi bn prerjen e masks. N llim priten pjest ansore t forms dhe pastaj kalohet n pjesn e syve, t cilat jan m delikate. Forma e syve mund t pritet leht me bisturi ose grshr t vogla me maj. Pasi sht mbaruar procesi i prerjes, provohen maskat n fytyr pr t par nprmjet masks. M pas punt vendosen n mjediset e klass pr t vazhduar diskutimin rreth tyre n orn n vazhdim. Vlersimi: Vlersohet puna e nxnsve pr zgjedhjen e forms dhe krijimin e nj maske, realizimin i kontrastit pr t krijuar gjendje emocionale. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i festave t ndryshme ku prdoren maskat, qllimi i masks pr t simbolizuar nj personazh dhe humorin. Shnim: Pr t realizuar nj mask brenda ors s msimit sht koh e shkurtr, sepse ora kalon nprmjet disa etapave, si: njohja, biseda, zgjedhja e modelit, vizatimi, ngjyrosja dhe prerja. Pr kt msuesi/ja duhet patjetr t prgatit vet disa modele maskash q tu bj nxnsve punn m t leht ose ti porosit m par ata q t sjellin nga shtpia modelin e vizatuar t masks s tyre por jo t ngjyrosur.
Msimi 16
Tema: Analiza e dy krijimeve me akuarel

Analiz, interpretim dhe vlersim Diskutim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prezantoj krijimet e tij me akuarel. T shpjegoj prdorimin e kontrastit dhe t tonaliteteve t ngjyrave n krijimet e tij. T tregoj rolin e ngjyrave n krijimin e gjendjes emocionale n nj mask apo n nj peizazh.
Materiale ilustruese: punimet n akuarel t nxnsve, maska dhe peizazhi. Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised Klasa merr pamjen e nj ekspozite pikturash. Karriget vendosen n form harku dhe 241
Libr msuesi Edukim figurativ 5 punimet vendosen n nj faqe muri prball nxnsve. Ndrkoh nxnsit bjn Turin e galeris. M pas ata ulen n vendet e caktuara dhe kundrojn nga larg krijimet e vendosura n mur. do nxns afrohet pran dy punimeve t tij: t peizazhit dhe t masks dhe bn prezantimin e tyre, emrtimin, formn, elementet prbrse, teknikn. P.sh.: Peizazhi im quhet Nj dit pranvere, ka form dyprmasore, prbhet nga kto elemente: fusha, pema, mali, lumi etj., sht realizuar me teknikn e akuarelit. Maska ka form vezake, simbolizon fytyrn e nj klouni, prfshin tiparet e fytyrs, okt, vesht etj., sht prdorur teknika e akuarelit. Hapi II: Analiz, diskutim Diskutojm me nxnsit tonalitetet e ngjyrave t prdorura n peizazh. far efekti i japin ato objektit n form e n vllim. Ku i kemi prdorur tonalitetet e ngjyrave, n cilat objekte? Shikoni ktu ngjyrn e gjelbr! Kur przihet me t verdhn, jep tonalitete t elta, kur przihet me blun jep tonalitete t errta. Ku i keni prdorur kto tonalitete? Tregohen elementet n krijimet e nxnsve. - Si mendoni pr stin e pranvers, a ndodhen n peizazhin e saj shumllojshmri ngjyrash? Tregojini ato n krijimin tuaj. - far ndieni kur shikoni nj peizazh t kndshm plot ngjyra? Diskutojm rreth maskave. Trhiqet vmendja e nxnsve te prdorimi i kontrastit e ngjyrave. Nxnsit tregojn ngjyrat q kan prdorur n maskn e tyre? Pyeten nxnsit me rradh: - Cilat ngjyra prbjn kontrast n maskn tnde? A mendon se e ke realizuar qllimin me maskn tnde? - far do t doje tì hiqje apo tì shtoje masks sate? - far ndjenje t krijohet kur shikon maskn e krijuar vet? (humor, knaqsi etj.) - far materialesh keni prdorur pr t realizuar punimet? - A dini tani t dalloni ngjyrat n kontrast dhe tonalitetet e tyre? A mund t prmendni disa? - A ka vler ngjyra n krijim? - A krijohen gjendje emocionale nprmjet ngjyrave n nj krijim? - A e ndieni veten t sigurt me teknikn e akuarelit? Pr t br diskutime dhe krahasime tregojm peizazhe e maska t punuara nga artist t ndryshm. Hapi III: Demonstrim Prgzohen nxnsit pr krijimet dhe przgjidhen m t mirat. Ata vendosin maskat e tyre n fytyr dhe demonstrojn improvizime t ndryshme nga prrallat, pjest e leximit, cirku ose parada e karnavaleve. Nxnsit demonstrojn n grupe ose n ift. Vlersimi: Vlersohen nxnsit pr analizn dhe diskutimet me fjalor artistik rreth krijimeve t tyre, duke dalluar ngjyrat n kontrast dhe tonalitetet, krijimin e gjendjes emocionale. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi dhe diskutimi rreth krijimeve me fjalor artistik, pasurimi i fjalorit. 242
Msimi 17
Tema: Bota nnujore (ora I)

Elemente dhe parime - theksi, perspektiva me dy pika ikje Akuarel (ose tempera) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shpreh mendimet e tij rreth bots nnujore. T prcaktoj qendrn e interesit n krijimin e tij. T zbatoj parimet e perspektivs me dy pika ikje gjat vizatimit.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme t bots nnujore, sende, si: guaska, korale etj. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Biseda me nxnsit nis nprmjet fotove e pamjeve, ku duket qart bota nnujore, si: peshq, breshka, oktapod, zhytsi, alga, korale, anijet e mbytura. - far njohurish keni pr botn nnujore? - far gjallesash jetojn n ujrat detare apo oqeanike? - A ka kafsh t rrezikshme n thellsi t ujrave detare? - A keni dgjuar pr anije t mbytura? Ku ndodhen ato? (n fund t detit) - far dini pr zhytsit? Cila sht veshja e tyre? - Do tju plqente q nj dit t bheshit zhyts dhe t zhyteshit n fund t oqeanit? - far mendoni se do t shikoni? T gjitha kto q u than ju nuk i keni jetuar, por i keni lexuar ose i keni par nga ekrani i televizorit. N qoft se do t bnit nj krijim nga bota nnujore, far do t vizatonit? Hapi II: Veprimtaria (vizatim) N tabel jan shkruar disa nga elementet q do t prbjn krijimi i cili u diskutua nga nxnsit n llim t ors. Prpara se t nisni vizatimin duhet t zgjidhini ato elemente nnujore q ju plqejn m shum. P.sh.: koralet, peshkaqent, peshqit e ndryshm, anijet e mbytura, zhytsit, shkmbinjt etj. Elementi i zgjedhur nga ju do t vizatohet n qendr t krijimit tuaj dhe ky prbn theksin n krijim ose qendrn e interesit. Pasi t vizatohet ky element, mbi bazn e tij do t vizatoni elementet e tjera n t dyja ant e tij, duke zbatuar parimet e perspektivs. Elementet e tjera do t vijn duke u zvogluar nga qendra e interesit, deri n pikn e ikjes, q ndodhet n an t vizatimit. Perspektiva do t ket dy pika ikjeje nga qendra e interesit (n t majt, n t djatht). 243 et vizatimi, laps, akuarele.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Marrim nj shembull: n qoft se un kam vizatuar si objekt kryesor nj korale t bukur e t madhe dhe pran saj dy peshq, ather algat, shkmbinjt dhe peshqit e tjer do t jen me prmasa m t zvogluara se koralja dhe peshqit q jan pran saj. Objektet vijn duke u zvogluar deri n pikn e ikjes. Kryhet skica n tabel. Nxnsi lihet i lir t vizatoj n et sipas rregullave q u than m lart. Hapi III: Analiza Msuesi/ja mund t dalloj nse nxnsit nuk i kan zbatuar rregullat e perspektivs mir dhe shpjegon gabimet e vizatimit. Nxnsit lihen t lir t vshtrojn vizatimet e njri-tjetri dhe t pyesin pr qendrn e interesit.
Msimi 18
Tema: Bota nnujore (ora II)

Elemente dhe parime - theksi, perspektiva me dy pika ikje Akuarel (ose tempera) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prdor teknikn e akuarelit n krijimin e tij. T aplikoj kontrastin dhe tonalitete ngjyrash pr t vn n dukje qendrn e interesit. T transmetoj mendime dhe ide rreth krijimit t tij dhe t shokve, duke prmendur theksin dhe perspektivn me dy pika ikjeje.
Materiale ilustruese: pamje, foto e sende nga ora e par. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Bisedohet me nxnsit rreth krijimit me vizatim n orn e par. Pra, n krijimin tuaj ju vizatuat objektin kryesor, i cili prbn theksin n krijim dhe objektet e tjera q mbushin vizatimin. Tani sht radha e ngjyrave, me t cilat ju do t pasuroni krijimin. Me an t kontrastit dhe tonalitetit t ngjyrave ju do t nxirrni n pah qendrn e interesit. - Udhzohen nxnsit t hedhin ngjyrat e para n et. Kujdes, ruani dritn n qendrn e interesit. Hapi II: Veprimtaria (ngjyrat) Hidhen ngjyrat e para, t cilat lihen 1 minut t thahen dhe kalohet te krijimi i nuancave e tonaliteteve t ngjyrave. N qoft se do t marrim shembullin e koraleve si qendr interesi, do t punohet kshtu: Pjesa ku ndodhen koralet dhe dy peshqit do t 244 akuarel ose tempera, mjete pastrimi.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 jet n drit, prandaj do t prdoren ngjyrat e ngrohta, si p.sh.: peshqit mund t ken ngjyr portokalli, koralet me ngjyr t verdh ose t gjelbr t ngroht, disa luska prreth t ndritshme. Ndrsa objektet prreth do t jen pak t zbehta, ngjyra t ftohta, ngjyra e ujit t jet pak n blu dhe gri e przier, n kontrast me ngjyrn e bukur bojqielli n qendr t krijimit. Peshqit do t ken ngjyra si: jeshile e przier me kafe ose gri, mbi t cilat nuk bie shum drit. Pra, objekti q tregon theksin sht m i dukshm n form dhe n ngjyr, ndrsa objektet e tjera vijn duke u zvogluar n form dhe t zbehur n ngjyr. Lihen nxnsit t lir t prfundojn krijimin e tyre. Hapi III: Analiza Ekspozohen punt e prfunduara t nxnsve n murin e klass dhe nxnsit bjn Turin e galeris. do nxns do t shpjegoj krijimin e tij, duke treguar qendrn e interesit dhe perspektivn me dy pika ikjeje. Pyeten nxnsit me radh: - Cilat elemente prbjn theksin n krijimin tnd? - Pse zgjodhe kto objekte? (m plqejn) - Trego nj objekt nga krijimi yt q tregon pikn e ikjes n perspektiv. - far ngjyrash ke prdorur pr objektin e theksuar? - far ngjyrash ke prdorur n objektet e tjera? - A t plqen bota nnujore q ke krijuar vet? - far nuk arrite t bje m mir? - Cili nga shokt/shoqet ka krijuar m bukur? Prgzohen nxnsit pr punn e kryer dhe przgjidhen punimet m t mira. Vlersimi: Vlersohet puna e nxnsit pr prcaktimin e qendrs s interesit me ant t forms dhe ngjyrs, zbatimi i parimeve t perspektivs me dy pika etj. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi rreth tems dhe prdorimi i imagjinats. Dituri natyre: Gjallesat n botn nnujore; peshqit, peshkaqent, balenat etj.
245
Msimi 19
Tema: Poster - T drejtat e fmijve

Elemente dhe parime - simetria, asimetria Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shpreh mendimin e tij rreth t drejtave t fmijve. T prdor simetrin dhe asimetrin pr t krijuar nj poster pr t drejtat e fmijve. T diskutoj rreth posterit, si dhe pr lidhjen midis prmbajtjes dhe forms.
Materiale ilustruese: postera t prgatitura nga nxns m t rritur ose postera t gatshm nga aktivitete t ndryshme. Mjete pune: et vizatimi, et me ngjyra, laps, lapostila, ngjits, grshr, gura t prera nga revista, gazeta etj.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja I njohim nxnsit me posterat e ashuar n tabel, t cilat paraqesin aktivitete t ndryshme shkollore dhe shoqrore. Midis tyre ka edhe postera pr t drejtat e fmijve. Komentohet prmbajta e disa posterave nga nxnsit. - far keni msuar pr t drejtat e fmijve n lndn e Edukats shoqrore? Mendimet e nxnsve shkruhen n tabel. Fmijt kan t drejt: t arsimohen, t argtohen, t ken nj familje, t ken ndrra, t shprehin fjaln e lir, t ushqehen, t vishen, t ken nj emr, t ken nj shtpi, t trajtohen me edukat nga t rriturit, t ken shoqrin e tyre etj. Pasi identikohen disa nga t drejtat e fmijve nis diskutimi se si mund t krijohet nj poster me kto t dhna. Msuesi/ja pyet nxnsit se sht posteri. Dgjohen mendimet e nxnsve dhe m pas msuesi/ja prmbledh mendimet duke shpjeguar. Posteri sht nj letr e shtypur ose e projektuar me prmasa t ndryshme. Posteri mund t jet dy llojesh: poster tekstual, kur n t ka vetm fjal t shkruara, t cilat kan nj prmbajte t caktuar ose poster grak, q prmban gurn dhe emrtimin n shrbim t gurs. Posterat prdoren pr shum qllime. Ato jan nj mjet reklamimi i nj ngjarjeje, si: politike, shoqrore, muzikore, kulturore. Posteri komunikon nj mesazh, ai t bn t vetdijshm pr t marr pjes n nj veprimtari. 246
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Nxnsit jan t lir t zgjedhin nj ose disa prej t drejtave t fmijve dhe t krijojn nj poster. Mesazhi i tyre mund t prdoret edhe n vetn e par, si p.sh: Un kam t drejt t argtohem; Un kam t drejt t kem nj shok; Un kam t drejtt t kem nj emr etj. S bashku me nxnsit diskutohen disa forma posteri: me letrat me ngjyra mund t presim disa forma tullumbaceje dhe tì ngjisim ato n etn e vizatimit n formn q na plqen, bishtat e tullumbaceve vizatohen me lapostil. Ato mbahen n dor nga nj fmij. N do tullumbace ka t shkruar nga nj t drejt. N kt mnyr mund t prdoren edhe gurat e balonave n qiell ose t varkave n det. Nse dikush do t prqndrohet te nj e drejt, p.sh., Un kam t drejt t kem nj familje, mund t vizatoj mamin, babin dhe veten n mes, dhe n dor fmija mban nj lodr apo tullumbace, ku shkruhet e drejta: Ne kemi t drejt t jetojm n paqe, kjo e drejt mund t simbolizohet me pllumbat e bardh, q n sqep mbajn fjalt e shkruara. Nxnsi lihet i lir q t shpreh mendimin e tij me an t posterit. I udhzojm nxnsit q gjat vizatimit t gurave t prdorin simetrin, q do t thot se gurat jan n baraspesh dhe asimetri kur shkrimi dhe gurat nuk jan n baraspesh, por jan t shprndara pa simetri. Posteri mund t krijohet edhe me gura t prera nga revista t ndryshme. Ngjitet gura e prer n karton dhe shkruhen fjalt q ata dshirojn. Hapi III: Analiza dhe diskutimi T gjith nxnsit ngjisin n mur posterat e prfunduar. N fund t posterit shkruhet emri i nxnsit q e ka punuar. - Bhet diskutimi me nxnsit rreth krijimeve. Nxnsit tregojn t drejtn e zgjedhur dhe si e kan stilizuar at n art. Tregojn ku kan prdorur simetrin apo asimetrin dhe cilat gura i prmbushin kto parime. Zgjidhen posterat q jan m t realizuar nga ana e forms dhe prmbajtjes dhe ashonhet n kndin e shkolls T drejtat e fmijve, ndrsa posterat e tjer ashohen n kndin e klass. Prgzohen nxnsit pr punn e kryer. Vlersimi: Vlersohet puna pr krijimin e posterit, duke zbatuar parimet e simetris dhe asimetris, lidhjen ndrmjet forms dhe prmbajtjes. Integrimi: Gjuh shqipe: Zbrthimi i kuptimit t t drejtave me fjalor artistik. Edukata shoqrore: T drejtat e fmijve.
247
Msimi 20
Tema: Ditlindja ime (ora I)

Elemente dhe parime - lvizja, uniteti Vizatim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj ditlindjen e tij/e saj, duke veuar astin q i ka ln m shum mbresa. T paraqes me vizatim nj moment nga ditlindja e tij/e saj. T jap iden e lvizjes nprmjet prsritjes s vijave dhe formave.
Materiale ilustruese: pamje e foto nga ditlindjet e nxnsve ose edhe foto t tjera. Mjete pune: et vizatimi, laps, gom.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel msuesi/ja ka shkruar me shkumsa me ngjyra urimin U bfsh 100 vje!. Nxitim nxnsit me an t pyetjeve t asin pr ditlindjen.. - ju kujton ky urim? - A e festoni ju ditlindjen do vit? - K ftoni n kt fest? - A keni marr dhurata? Cila ju ka plqyer m shum? Pse? - far mund t kujtoni nga festa e ditlindjes? (tortn, qirinjt, t ftuarit, kartolinat, dhuratat, shekzjarrt, rrobat e bukura, vendi ku sht br festa) - A mund t veoni momentin m t bukur t ditlindjes? (fryrja e qirinjve, momenti i urimeve duke trokitur gotat, momenti i hapjes s dhuratave, buqeta m e bukur, asti kur vijn shoqet dhe shokt, shtrimi i tryezs, qerasja e miqve etj.) Kto momente tregohen duke i demonstruar me fotograt e nxnsve, por edhe me foto t tjera t vendosura n tabel. Hapi II: Veprimtaria (vizatimi) - A mund t tregoni astin m t bukur t ditlindjes me an t vizatimit? - far elementesh do t prfshini n krijimin tuaj? (torta e madhe e bukur me qirinj, grup gotash duke u trokitur dhe mbi to fjalt e shkruara bukur Gzuar ditlindjen!) Mund t ndrthuren edhe elemente t tjera, si: buqeta me lule, dhurata, kartolina, zbukurimi me lule, gotat me pije t ndryshme, torta n mes, gura fmijsh t vizatuar rreth torts etj. Pasi diskutohen mendimet me nxnsit, nis puna pr t krijuar, duke shfrytzuar edhe imagjinatn. Lvizja dhe uniteti i vijave dhe formave do t jen n do element t vizatuar, si p.sh.: torta ka unitet n form dhe n vija, gjithashtu do t pasurohet edhe n ngjyra. 248
Libr msuesi Edukim figurativ 5 N qoft se do t vizatohen disa fmij rreth torts, kjo tregon unitet dhe lvizje gurash ose tryeza e shtruar bukur, torta n mes dhe gotat, pirunt, pecetat, pjatat e shprndara n tryez n mnyr t rregullt tregon unitet n lvizje. Hapi III: Diskutim N dy-tre minutat e fundit t ors nxnsit vzhgojn krijimet e njri-tjetrit. Gjat vzhgimit nxnsi mund t prtoj dhe t rregulloj ose t marr mendime nga shokt. Mendimet jepen edhe nga msuesi/ja. Nxirren prfundime rreth elementeve, vijave e formave t krijuara nga nxnsit ku spikat lvizja dhe uniteti, t cilat do t pasohen edhe nga ngjyra n orn n vazhdim. Vizatimet vendosen n dosjet e secilit. Detyr: Merrni pr orn tjetr ngjyrat q dshironi t prdorni (akuarel, tempera, lapostila).
Msimi 21
Tema: Ditlindja ime (ora II)

Elemente dhe parime - lvizja, uniteti Me zgjedhje (akuarel, tempera, lapostila) N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T zgjedh teknikn e dshiruar pr t ngjyrosur. T krijoj unitet nprmjet ngjyrave n punn e tij. T transmetoj mendime dhe ide nprmjet puns s tij dhe t shokve rreth unitetit t ngjyrave.
Materiale ilustruese: pamje e foto festash ditlindjesh t nxnsve. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised Diskutohet me nxnsit teknika e ngjyrosjes: me akuarel, tempera ose lapostila. N vizatimin tuaj ju keni krijuar unitet dhe lvizje nprmjet vijave dhe formave. Kt unitet duhet ta ruani edhe n ngjyra. Me unitet t ngjyrave duhet t kuptojm shprndarjen e ngjyrave n t gjith krijimin pak a shum njlloj dhe jo n njrn an t krijimit t dominoj ngjyra blu dhe n ann tjetr ngjyra e verdh apo e kuqe etj. Ngjyrat duhet t jen t ndrthurura me njra-tjetrn, pra, unike. 249 letr vizatimi, ngjyrat, mjete pastrimi.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria (ngjyrat) Nxnsit q punojn me lapostila llojn ngjyrimin sipas udhzimeve m lart, ndrsa ata q prdorin akuarel dhe tempera, hedhin ngjyrat e para, pastaj ksojn ngjyrat dytsore, pr tu dhn form objekteve. Udhzohen nxnsit t bjn przierje t ngjyrave t ftohta e t ngrohta, duke krijuar tonalitete t ndryshme n shrbim t forms ose unitetit, lvizjes etj. Nse do t ngjyrosim tortn, vrejm se ngjyrat e saj jan n unitet, sepse torta ka ngjyr t njtrajtshme n t gjitha pjest e saj: e verdh, e bardh, krem, okollat etj. Qirinjt jan t vendosur n unitet n t gjith formn rrethore t torts, zbukurimet e torts jan t njtrajtshme dhe n unitet ngjyrash. Prve ngjyrs dhe forms s objekteve, nxnsit t prcaktojn vendin ku mund t shkruajn nj urim 100 vje! ose Gzuar ditlindjen!. Nxnsit lihen t lir t prfundojn krijimin e tyre. Hapi III: Analiza Ekspozohen krijimet e prfunduara n murin e klass dhe nxnsit i vzhgojn ato duke kmbyer mendime rreth tyre. Nxnsit prezantojn punn e tyre dhe tregojn astin m t bukur t ditlindjes, duke prcjell emocione. Gjithashtu, tregohet krijimi i unitetit nprmjet formave, vijave e ngjyrs. Kjo konkretizohet me elemente nga krijimi i secilit. Lexohen urimet e shkruara nga vet nxnsit. Przgjidhen punimet m t arrira pr ekspozitn e klass. Prgzohen nxnsit pr krijimet e tyre. Vlersimi: Vlersohet puna pr t krijuar lvizje dhe unitet, duke prsritur elementet, nprmjet vijave, formave e ngjyrave n krijimin e nxnsve. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i astit m t bukur t fests s ditlindjes me fjalor artistik.
250
Msimi 22
Tema: Njoftim ose reklam

Elemente dhe parime - kontrasti Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T shkruaj nj njoftim me nj prmbajtje t caktuar. T trheq vmendjen e shikuesit nprmjet kontrastit me an t vijave, formave e ngjyrave. T tregoj efektin e elementeve (vij, form, ngjyr) t prdorura n njoftimin e shkruar prej tij.
Materiale ilustruese: modele njoftimesh t shkruara n tabel ose me letr. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel jan ashuar disa njoftime t shkruara n letr dhe me shkumsa me ngjyra. Udhzohen nxnsit t lexojn n heshtje dhe t tregojn far din pr njoftimet nga lnda e Gjuhs shqipe. - far dallojm n nj njoftim? Titullin e ngjarjes ose emrtimin, datn, orn dhe vendin ku do t kryhet veprimtaria. - Ku vendoset njoftimi? Pse? - Cilat jan elementet q e bjn t dallueshm njoftimin pr kalimtart? (shkrimi, madhsia, ngjarja, prmbajtja) - A duhet treguar interes pr njoftimet? Pse? Njoftimi shkruhet me pak fjal. Japim disa njoftime. Njoftim: Ditn e shtun m 15.05.09, n orn 14:00, do t zhvillohet konkursi Miku i librit n salln e biblioteks s shkolls. Njoftim: M dal 10.06.09, n orn 10:00 n shkolln 9-vjeare Vasil Shanto do t zhvillohet Olimpiada e matematiks. Njoftim: Konkursi i pikturs do t zhvillohet nga data 01.09.09 deri m 30.09.09. T interesuarit t sjellin krijimet e tyre pran Qendrs s Kulturs. 251 karton ose letr e formatit A3, laps, vizore, ngjyra, lapostila.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Ndahet klasa n gjasht grupe. I njjti njoftim do t punohet nga dy grupe, pr arsye t zhvillimit t konkurrencs. Pasi merret detyra, pra, njoftimi, teksti i t cilit duhet t jet i shkruar n tabel ose n copa letre (ose njoftimi krijohet nga vet nxnsit), llohet nga puna. N llim planikohet vendi i fjals Njoftim, n mnyr q t jet i dukshm, me form dhe ngjyr t ndryshme nga teksti i mposhtm. Vijzohet me laps eta pr t br nj shkrim t bukur dhe t rregullt. Emrtimi i ngjarjes duhet t ket ngjyr trheqse q t bjer n sy. N qoft se fjala Njoftim sht shkruar me ngjyr t kuqe dhe me shkronja t mdha, emrtimi i ngjarjes shkruhet me ngjyr t gjelbr dhe pjesa tjetr e tij me ngjyr t zez (kartoni ka ngjyr t verdh), q t duket qart kontrasti n ngjyr dhe n form. Pasi mbarohet shkrimi, bhet vizatimi i kuadratit dhe npr cepa mund t vizatohet ndonj element q ka lidhje me prmbajtjen e njoftimit. Edhe kartoni mund t ket forma t ndryshme, si: katror, drejtkndsh, rrethor; forma e librit, e shigjets etj. Hapi III: Analiza Vendosen njoftimet e shkruara nga 6 grupet n tabel. Njoftimet do t diskutohen dy e nga dy pr t par se cili grup e ka paraqitur njoftimin m bukur dhe m trheqs ndaj shikuesit. Kryetari i grupit do t as pr ngjyrat, formn e shkrimit dhe kontrastin e krijuar. Ai njoftim q bie n sy menjher nga forma, ngjyra, kontrasti sht m i arrir. Prgzohen nxnsit dhe zgjidhen 3 njoftimet m t arrira nga 6 grupet. Vlersimi: Vlersohet realizimi i kontrastit n nj njoftim t shkruar nprmjet prdorimit t vijs, forms e ngjyrs. Integrimi: Gjuh shqipe: Prmbledhja e nj veprimtarie apo ngjarjeje me pak fjal, dhnia e sinjalit nprmjet njoftimit.
Detyr: Krijoni nj poster ose shkruani nj njoftim sipas mendimit tuaj.
252
Msimi 23
Tema: Diskutim mbi punn e br

Analiz, interpretim dhe vlersim Diskutimi N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prezantoj punn e kryer prej tij nprmjet forms dhe prmbajtjes. T diskutoj prdorimin e elementeve: vij, form, ngjyr. T komunikoj mendime dhe vlersime pr punn e tij dhe t shokve, duke treguar efektin e tyre n mjedise t ndryshme.
Materiale ilustruese: punt e kryera nga nxnsit, postera dhe njoftime. Zhvillimi i msimit Hapi I: Bised T gjith nxnsit ashojn punt e tyre, posterat dhe njoftimet n muret e klass. Pr disa aste nxnsit i vzhgojn ato n qetsi. M pas do nxns do t bj prezantimin e puns, duke e emrtuar poster apo njoftim. Tregohet prmbajtja e tij dhe materialet q ka prdorur. Hapi II: Diskutim Organizojm diskutime me an t pyetjeve. - far dini pr prgatitjen e nj posteri? - Ku vendoset ai? - far materialesh prdoren pr prgatitjen e tij? - far informacionesh mund t prcjell nj poster? - A komunikon posteri nj mesazh? - far duhet pr t prgatitur nj njoftim? - far duhet t prmbaj nj njoftim q t jet i sakt nga prmbajtja? (datn, orn, vendin, veprimtarin) - A i keni plotsuar kto kushte n njoftimin tuaj? Pasi kemi marr prgjigjet e pyetjeve nga t dyja grupet, kalojm te diskutimi artistik. Pr grupin e posterave pyetjet do t jen rreth simetris dhe asimetris, forms dhe prmbajtjes, dhnies s mesazhit nprmjet gurs artistike, si: pllumbat, balonat, gurat e njerzve, episode lmash, kngtarsh. Pra, q posteri t jet trheqs, forma duhet ti shrbej prmbajtjes. Disa pyetje do t ishin: - Ku tregohet simetria n posterin tnd? Po asimetria? - Cilin nga elementet ke prdorur pr t trhequr vmendjen? - A prshtatet forma me prmbajtjen? Pr grupin e njoftimeve do t krkohej prdorimi i kontrastit, i cili shprehet n ngjyr dhe n form. - Cilin nga kto elemente ke prdorur ti? 253
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Trego n njoftimin tnd kontrastin e ngjyrave, kontrastin e forms (madhsia ose forma e shkrimit). Bni dallimin midis posterit dhe njoftimit, tregoni efektin q transmetojn ato n mjedise t ndryshme publike. Hapi III: Vlersimi Zgjidhen 4 nxns pr juri, nga dy pr do grup. Ata do t zgjedhin 5 posterat m t mir, t cilt do t vendosen n kndin e shkolls dhe 5 njoftimet m trheqse. Posterat e tjer dhe njoftimet e zgjedhura vendosen n kndin e klass. Pr vendosjen e tyre marrin pjes t gjith nxnsit, duke krijuar Kndin e njoftimeve dhe Kndin e posterave. Vlersimi: Vlersohet diskutimi i nxnsve me fjalor artistik, efekti i parimeve simetri-asimetri, kontrasti n punn e krijuar. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i puns me nj fjalor artistik, diskutimi rreth prmbajtjes.
Msimi 24
Tema: Kultura popullore, veshjet, objektet dhe motivet dekoruese (ora I)

Histori dhe kultur Bised N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identikoj objekte q prbjn kulturn popullore, duke treguar funksionin e tyre. T prshkruaj motivet dekoruese (zbukuruese) t prdorura n objekte t ndryshme. T prcaktoj lidhjen e artit gurativ me traditn dhe kulturn popullore.
Materiale ilustruese: pamje e foto me veshje popullore, modele qilimash, en porcelani e bakri, si: tabaka, ibrik, shtamba, lug, ibuk; forma karrigesh e djepash pr fmij, sende t ndryshme t siguruara nga nxnsit, foto t prera nga revista. Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N klas mund t krijohet nj mjedis i vogl n formn e nj ekspozite etnograke. Pran tabels mund t vendoset nj tavolin e zbukuruar me mbules t qndisur dhe mbi t t vendosen sende t ndryshme t siguruara nga nxnsit dhe msuesi/ja.
*Etnograa - merret me studimin e mnyrs s jetess s popujve dhe me kulturn e tyre.
254
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Ndrsa n tabel ashohen foto t ndryshme me kostume popullore, me en kuzhine, me modele qilimash e shum pamje t tjera, q tregojn kulturn popullore. Sendet mbi tavolin mund t jen: nj ibuk; sende zbukuruese prej bakri; ibrik, tabaka, sende prej druri; lug, pirun; shami t qndisura, lxhan e gota porcelani etj. (Nse nuk arrihet t gjenden sende, prdoren vetm pamje.)
Inkurajojm nxnsit pr t folur. - far dini ju pr kulturn e popullit ton? - far keni msuar nga lnda e Historis? Megjithse n vendin ton jan br luftra t mdha, populli nuk e harroi kurr gjuhn e tij, zakonet, kulturn dhe traditat. Ato jan ruajtur brez pas brezi dhe vijn deri n ditt tona. Hapi II: Bised Shpjegojm dhe ilustrojm nprmjet gurave e sendeve q kemi t ekspozuara. Kultura popullore spikat n: veshjet, vallet, kngt popullore, objekte e ndrtesa t ndryshme. Veshjet popullore jan nj nga aspektet e rndsishme t mnyrs s jetess, q me larmin dhe variantet e tyre pasurojn kulturn shqiptare. Theksojm se veshja ishte nj nevoj pr t mbrojtur trupin nga faktort klimatik. Zhvillimi i modeleve t veshjes ka ecur paralelisht me zhvillimin historik, shoqror e kulturor t njeriut, duke pasur si qllim kryesor mbrojtjen e trupit dhe pastaj zbukurimet e tyre. Veshjet u krijuan n prshtatje me stinn, me gjinin, me rastin kur prdoren, me moshn, profesionin, si dhe me shtresn shoqrore. Elementet m t hershme t veshjeve konsiderohen llojet e shalleve q hidheshin krahve, brezat, prparset, kapuonet etj. Materialet q prdoreshin pr t krijuar veshjen ishin: plhur liri, leshi, pambuku e mndafshi, q endeshin e qepeshin vet brenda familjes. Veshjet popullore i dallojm sipas krahinave t Shqipris: 255
Libr msuesi Edukim figurativ 5 1. Veshje popullore t Shqipris s Veriut pr t dyja gjinit, p.sh.: veshja mirditore (tregohet gura dhe pjest e veshjeve n tabel). 2. Veshje popullore t krahinave t Shqipris s Mesme pr t dyja sekset, p.sh.: veshja tiranase: tregohet gura dhe emrtohen pjest e veshjes. 3. Veshje popullore t krahinave t Shqipris s Jugut pr t dyja gjinit, p.sh!: veshja dardhare; tregohet gura dhe emrtohen pjest e veshjes. Msuesi/ja e ilustron shpjegimin e tipave t veshjeve me gura, tregon prbrsit dhe motivet popullore. Kultura e popullit ton nuk dallon vetm n veshje, por edhe n mobilimin e shtpis, n orendit e brendshme, n mjetet e puns, n ent e kuzhins etj. N mobilimin e mjediseve t brendshme t shtpis jan pr tu dalluar: shtretrit prej druri me parvaze t gdhendura, baule t zbukuruara ku mbaheshin rrobat, dhoma e miqve e shtruar me qilima e sixhade, prdorimi i velenxave, jastk t qndisur, gdhendja me dru e tavaneve, e kapakve t dollapve, trapazant etj. Nga zbukurimet me gdhendje t drurit vlejn pr tu prmendur djepet, format e karrigeve, instrumentet popullore (ifteli, mandolin, fyell) ibukt, dorezat e shkopit. Kultura popullore shfaqet edhe n modelimin e enve t kuzhins, si: en prej druri, prej balte etj. Ent prej bakri dhe porcelani jan t zbukuruara me lule e motive (tregohen nga sendet q jan sjell n klas). E veant sht forma e shtambave prej balte, e qypave, e poeve q kryesisht prdoreshin pr t mbajtur ujin e pijshm dhe ushqime t konservuara. N kto en balte bie n sy motivi popullor i kryer me grvishtje ose me piktur. Motivi ka formn e luleve, t gjetheve, t vijave harkore, t zigzageve e t pikave. Tipike sht forma e modelimit t shtambs dhe vendosja me eleganc e dy veshve ansor. Tregojm n gur emrtime t tjera ensh balte, si: ibrik, bucel, katruve etj. Pr t gjitha ka u tha m lart msuesi/ja bn ilustrimin me gurn ose mjetin q ka siguruar, duke br dallimin e motiveve dekoruese n veshje e objekte t ndryshme t kulturs popullore. Hapi III: Diskutim Udhzohen nxnsit t marrin n dor njrn prej fotove me veshje popullore q kan sjell (ose i jepet nga msuesi/ja) dhe t diskutojn rreth tyre pr gjithka q dallojn, ku sht prdorur motivi dekorues etj. N veshje dallojm qndisjet e ndryshme me rruaza, temina ose je mndafshi, t vendosura n mng, jak, pjest e prparme t jelekut, n prparse, sidomos te veshja e grave. Tek orendit e shtpis motivet dallohen te qndisja e jastkve, e arafve etj. - Ku e shikoni lidhjen e artit gurativ me kulturn popullore? (n form, n ngjyr, n prmbajtje etj.) Detyr: Sillni n klas pr orn tjetr: lapostila, plastelin, sende e gura me veshje popullore, sapun, pr gdhendje, patate, cop, gjilpr, je me ngjyra, grep etj.
256
Msimi 25
Tema: Kultura popullore, veshjet, objektet dhe motivet dekoruese (ora II)
Histori dhe kultur - kopjimi i motiveve popullore Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj karakteristikat e veanta t motivit popullor n disa veshje e objekte q prbjn kulturn popullore. T pasqyroj motivin popullor n krijimin e tij me an t teknikave t ndryshme, duke nxjerr n pah formn, ngjyrn, stilin artistik dhe funksionin. T diskutoj rreth krijimit, duke vlersuar traditn dhe kulturn e popullit ton ndr shekuj.
Materiale ilustruese: pamje, foto, sende e veshje q prbjn kulturn popullore. Mjete pune: et vizatimi, lapostila, laps, plastelin, sapun ose patate, thik plastike, cop, je me ngjyra, gjilpr, rruaza, temina, grep.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel vendosen tri foto me tri modele veshjesh t ndryshme. Njihen nxnsit me krahinn ku prdoret veshja dhe pjest dekoruese t veshjes.
kostum popullor pr gra
kostum popullor pr burra 257
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Theksohet motivi q sht prdorur n qndisjen e jelekut, t mngve, jaks dhe prparses. Pastaj kalohet tek objektet, si: sende zbukurimi, en kuzhine. Prshkruhen motivet dekoruese, forma, ngjyra dhe funksioni. Mbi tavolin nxnsi mund t mbaj edhe pamjet ose sendet q ka sjell vet. - far mendimi keni pr motivet dekoruese q shikoni n kto foto, t prdorura n objekte t ndryshme? (t bukura, kan ngjyra, forma t veanta, trheqse etj.) - A keni dshir t bni nj krijim me motive popullore? Hapi II: Veprimtaria Ndahet klasa n tri grupe (grupi i pikturs, skulpturs dhe tekstilit). Grupi i pikturs do t punoj me lapostila n kt mnyr: do nxns sht i lir t zgjedh veshjen dhe motivet e saj dhe t vizatoj nj pjes t veshjes, si: jelekun, prparsen, shallin, fustanelln, opingat, xhubletn etj., por, nse ka dshir, mund ta vizatoj t gjith veshjen. N kt mnyr brenda grupit do t ket krijime t ndryshme. Pas vizatimit prdoren lapostilat pr t ngjyrosur. Nxnsit si model do t ken fotot n tabel ose fotot e gjetura vet. Grupi i skulpturs: N kt grup jan grumbulluar nxnsit q kan mjetet: plastelin, patate, sapun. Ky grup do t merret me modelimin dhe gdhendjen e sendeve t ndryshme, si: en kuzhine, sende zbukuruese etj. Me plastelin mund t modelohet shtamba, qypi, bucela, poet, ibriku etj. Me sapun ose patate mund t gdhenden forma lugsh, pirunsh, ibuksh, modele armsh, forma e koks s shkopit etj. Teknikat e modelimit t gdhendjes jan t njohura, prandaj nxnsit llojn nga puna. Grupi i tekstilit (qndisje ose pun me grep): Mjetet e puns s ktij grupi jan: copa e bardh, je me ngjyr dhe gjilpr, rruaza ose temina etj. Mbi copn e bardh do t vizatohet me laps nj pjes motivi e marr nga veshjet popullore. Pastaj mbi vijn e lapsit do t kaloj qndisja me gjilpr me je me ngjyr dhe me rruaza ose temina. Ktu mund t bj pjes edhe punimi me grep. Nxnsit vazhdojn t punojn t qet modelet e tyre. Hapi III: Analiza N tabel ashohen pikturat e veshjeve, ndrsa n tavolinn pran tabels vendosen modelimet, gdhendjet dhe qndisjet. Nxnsit lvizin duke vzhguar krijimet e njri-tjetrit. T gjith prezantojn punn e tyre, duke treguar teknikn, motivin, format, ngjyrat, funksiononin, materialet e prdorura gjat puns dhe mjetet e realizimit t saj. - Ku e shikoni ju kulturn popullore? (te veshjet, objektet, orendit shtpiake, sendet zbukuruese etj.) - far msoni nga kultura popullore? (traditat, historin e zhvillimit t popullit ton ndr shekuj, ruajtjen e tradits etj.) - A ka lidhje mes Edukimit gurativ dhe kulturs popullore? (po, te motivet, modelet e ndryshme t gdhendjes te forma, ngjyra, funksioni). Prgzohen nxnsit pr krijimet dhe jepen mime. T gjitha punimet vendosen n mjediset e klass. 258
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Vlersimi: Vlersohet puna e nxnsve pr t pasqyruar motivin popullor n krijimin e tyre me an t teknikave t ndryshme. Vlersimi i tradits dhe kulturs s popullit ton. Integrimi: Gjuha shqipe: Prshkrimi i veshjeve popullore e objekteve t tjera. Histori: Kultura dhe tradita e popullit ton ndr vite. Dituri natyre: Krahinat e Shqipris.
Msimi 26
Tema: Arti i sixhadeve, qilimave

Histori dhe kultur - endja dhe materiali Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prcaktoj proceset e puns s prodhimit t sixhadeve dhe qilimave n nj punishte artistike. T identikoj materialet dhe mjetet e puns me t cilat punohet qilimi dhe sixhadeja. T dalloj motivet popullore n kto objekte dhe trajtimi i tyre me stil artistik.
Materiale ilustruese: pamje e foto t qilimave e sixhadeve dhe pamje t mjeteve t puns me tezgjah, je t ndryshme. Zhvillimi i msimit Hapi I: Njohja me mjetet e puns N tabel ashohen pamjet me an t t cilave do t njohim nxnsit me proceset e puns pr krijimin e qilimave dhe sixhadeve.
qilim me motive popullore Bisedohet me nxnsit rreth pamjeve. - far shikoni n gur? - Ku prdoren qilimat e sixhadet? A keni n shtpit tuaja? - Ku prodhohen ato? (n punishte artistike) - A ka n vendin ton punishte t tilla? (n Kruj, Shkodr, Kor) - Si quhet mjeti me t cilin punohet qilimi ose sixhadeja? Paraqesim pamjen e nj tezgjahu. Ai sht i ndrtuar kryesisht me materiale druri. 259
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Mbi t jan lidhur disa je n mnyr vertikale mbi t cilat t endet ja e leshit, e cila do t krijoj qilimin. Gjepat me je me ngjyra ndodhen n t dyja ant e tezgjahut, t cilat prdoren nga endsja pr t krijuar motivet. Me kalimin e kohs teknika e punimit t qilimave prparoi, ku puna kryhej me mjete mekanike m t modikuara, ndryshoi cilsia dhe shpejtsia e puns.
tezgjah
Hapi II: Bised rreth materialeve e ngjyrave Materialet q prdoren pr t punuar qilimat dhe sixhadet jan kryesisht prej leshi. Fijet punohen n trashsi t ndryshme. Pastaj ngjyrosen dhe prdoren pr t krijuar gura e forma me an t ngjyrave. N qilima mbizotrojn ngjyrat n kontrastet. Nse sfondi sht me ngjyr t zez, motivet kan ngjyr t kuqe, t verdh, t bardh etj., kur sfondi sht i kuq, motivet jan me ngjyra blu, t verdha, t zeza, t gjelbra, t bardha etj. Punimi me thek sht stil tjetr punimi, ku qilimi prfshihet nga je t gjata mbi t dhe me ngjyra e motive n forma t ndryshme. Demonstrohen pamjet n gur. Hapi III: Motivi popullor Pasi diskutuam materialet dhe ngjyrat, tani kalojm te motivet e prdorura n qilima e sixhade. Kryesisht n qilima motivet q bien n sy jan forma t krijuara nprmjet vijave, si vijat zigzage, t cilat, duke u bashkuar me njra-tjetrn formojn formn e rombit. Gjithashtu, duke vendosur ngjyra n kontrast, krijojn larmi formash dhe ngjyrash. N mes t rombit zgjidhet ngjyra dalluese dhe vijat formojn formn e nj uture. Motive t tjera dalluese jan forma e luleve me petale karakteristike dhe gjethet e gjelbra. Ktu prdoren tonalitete ngjyrash te gjethet prdoren dy t gjelbra, te petalet dy ose tri tonalitete: vishnje, e kuqe, roz dhe n zemr t lules, e verdh ose e bardh. Pra, tonalitetet dhe kontrasti ndrthuren. Tregojm foto e pamje ku dallohen ngjyrat format, vijat. U shprndajm nxnsve pamje e foto t prera nga revistat dhe ato do t diskutojn pr qilimin n foto rreth motivit t prdorur, do t dallojn motivet e krijuara nprmjet vijave t tjera, si: vija e drejt e ndrprer, vijat q formojn formn e halave t peshkut etj. Vlersimi: Vlersohen njohurit e marra rreth punimit t qilimave e sixhadeve, motivet, ngjyrat, materialet, mjetet. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi me fjalor artistik i artit t sixhadeve e qilimave dhe i motivit popullor. Histori: Tradita dhe kultura e popullit ton. Shnim: Kjo or mund t realizohet edhe me nj ekskursion n Kruj pran punishteve artistike. 260
Msimi 27
Tema: Artist shqiptar dhe vepra e tyre

Histori dhe kultur Bised e ilustruar N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj interes ndaj artistve shqiptar dhe veprave t tyre. T dalloj elementet prbrse n nj vepr arti, teknikat, ngjyrat, stilet e ndryshme dhe motivin e saj. T prvetsoj nga artistt mnyrn e t krijuarit dhe t vlersimit t nj vepre arti q i reziston kohs.
Materiale ilustruese: foto t veprave t piktorit Vangjush Mio dhe t skulptorit Odhise Pakali. Zhvillimi i msimit Hapi I: Njohja me artistt dhe veprat e tyre Sot do t marrin informacion rreth dy artistve shqiptar: piktorit Vangjush Mio dhe skulptorit Odhise Paskali. Tregojm portretet e tyre. - A njihni artist t tjer: piktor e skulptor, muzikant, aktor, balerin, arkitekt, fotograf? Thoni disa prej emrave t tyre. Shkruhen n tabel emra artistsh t thn nga nxnsit. Odhise Paskali lindi n Prmet m 1903, ku mori msimet e para. N vitin 1920 ndoqi studimet n Fakultetin e Letrsis dhe t Filozos n Universitetin e Torinos n Itali, ku u diplomua pr Histori arti. Krahas studimeve, ai msoi mjeshtrin e skulpturs nga i famshmi Rubino. Odhise Paskali sht nismtari i shoqats Miqt e artit dhe bashkthemelues i shkolls s vizatimit. sht i njohur n disa gjini arti, por m t njohur e bri veprimtaria n fushn e skulpturs. sht autor i statujave t bronzit dhe skulpturave monumentale, krijoi monumente t gurave t heronjve dhe rilindsve, si dhe t njerzve t thjesht. Vangjush Mio (piktor) lindi n Kor m 3 mars 1891. N moshn 17-vjeare shkoi n Rumani dhe kreu shkolln e Arteve t Bukura n Bukuresht dhe studimet e larta i kreu n Itali. Ai pikturoi peizazhe e portrete, disa prej tyre jan: Portret plaku, Autoportreti, Liqeni i Ohrit, Pogradeci i vjetr etj. Ka marr titullin Artist i Popullit. Shum punime t tij ndodhen n Muzeun Kombtar t Tirans. Ishte nj nga piktort realist.
261
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprat e autorve Disa nga veprat e Odhise Paskalit jan: Malsori, Monumenti i Sknderbeut n Kruj e Tiran (me bashkautor I. Pao; A. Hane), Shokt n Prmet, Lufttari Kombtar n bronz, I urituri n Rom, e shum punime t tjera. N foto paraqesim skulpturn Lufttari Kombtar e derdhur n bronz, 320 cm. sht vendosur n bulevardin kryesor t qytetit t Kors. Si e shikoni n foto, paraqitet nj lufttar, me tipare t qarta shqiptare, ku theksohet jehona e gjith patriotizmit ton n shekuj. Dhe kjo dallon n gjith portretin dhe tiparet e tij prej lufttari, veshja karakteristike dhe arma n dor. Pra, a mund t thoni motivin q ka frymzuar skulptorin pr t kryer kt vepr? sht vlersuar si nj nga krijimet m t muara t autorit dhe m t bukurat e gjitha skulpturave shqiptare.
Lufttari Kombtar
Disa nga veprat e Vangjush Mios jan: Natyr e qet me fruta, Vjeshta, Rrug n Kor etj. Tregojm fotot e dy pikturave: Natyr e qet me fruta dhe Vjeshta. T dyja pikturat prshkohen nga vrtetsia e ngjyrave, kontrasti, tonalitetet q krijohen mes pjesve t ndriuara nga dielli dhe ato n hije. Piktori ka punuar n teknikn e vajit. Motivet jan zgjedhur nga jeta e prditshme e njerzve dhe trheqja e veant ndaj natyrs.
Vjeshta Hapi III: Analiz - far dalloni n nj vepr arti? (elementet prbrse, format, vijat, ngjyrat, teknikn, prmbajtjen, kontraste e tonalitete ngjyrash) - A ka ngjashmri nj vepr arti me objekte t zakonshme? - Cili sht motivi i ksaj vepre? (e pikturs dhe skulpturs n fjal) - Cilat elemente jan realizuar m bukur n kto vepra? - A e paraqet arti natyrn dhe jetn njerzore? - Cilat jan ngjashmrit dhe ndryshimet mes veprave t ndryshme t artit? - far ndjeni kur shikoni nj vepr arti?
Loja-problem: Jepen detaje t nj vepre dhe krkohet t gjendet vepra dhe autori kur ato jan t ilustruara. Vlersimi: Vlersohen njohurit e marra pr artistt dhe veprat e tyre nprmjet ilustrimeve. Integrimi: Gjuh shqipe: Pasurimi i fjalorit me terma arti. Prshkrimi i nj vepre arti me fjalor artistik. 262
Msimi 28 Tema: Arkitektura e vendbanimit (ora I)

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhja ndrlindore me jetn dhe mjedisin Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj arkitekturn e vendbanimit t tij, duke identikuar mjedise dhe objekte t ndryshme. T prdor materiale e mjete t ndryshme pr t krijuar gura e objekte treprmasore. T punoj n grup pr t realizuar objekte n funksion t maketit.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme nga vendbanimi ku jetoni. Mjete pune: Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Me an t pamjeve inkurajojm nxnsit pr t folur. - far shikoni n kto pamje? (nj lagje qyteti) - far objekti vini re n kt lagje? (shtpi, pallate t lart, shkolla, parqe, lulishte, dyqane, pem, rrug, njerz) Diskutohet edhe pr pamje t tjera ku paraqiten qendra e qytetit, knde lojrash, institucione etj. - Si quhet lagja ku ju banoni? Identikoni disa nga objektet q prbjn lagjen tuaj. - Si jan shtpit, pallatet? A ka dyqane, shkolla, rrug gjelbrim, vend parkimi? - Cilat jan ato objekte q ju bjn prshtypje m shum nga pamja, nga forma apo ngjyra? - gjra t bukura ju trheqin n lagjen tuaj? Po n qytetin tuaj? Po n qendrn e qytetit? - far nuk ju plqen dhe si do ta ndryshonit ju? Pr t gjitha kto q ju that mbi vendbanimet tuaja, ju sot mund t projektoni arkitekturn e vendbanimit tuaj me an t nj maketi t vogl. Hapi II: Veprimtaria Ndahen nxnsit n 4-5 grupe. Bashkohen tavolinat dhe nxnsit duhet t ulen n rreth pr efekt t komunikimit midis tyre rreth projektit t ndrtimit t arkitekturs s vendbanimit t tyre. Mundsisht asnj nxns i grupit nuk duhet t rrij pa punuar. N llim do t punohen format e pallateve me karton. Zgjidhen ngjyrat, vizatohen prmasat dhe pastaj kryhet prerja dhe ngjitja e kartonit dhe m pas, me lapostil, vizatohen format e dritareve ose t ballkoneve. Kjo mund t bhet edhe me letra me ngjyr, priten n forma katrore dhe ngjiten. Pallatet do t ken forma kubesh dhe kuboidesh t larta, t ulta etj. 263 kartoni me ngjyra, letr, laps, vizore, lapustila, grshr, ngjits.
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Dy nxns t tjer t grupit mund t ndrtojn nj minimarket, nj shkoll, nj farmaci apo spital. Dy t tjer do t ndrtojn me karton t gjelbr forma pemsh t ndryshme. Dy nxns t tjer merren me ndrtimin e nj kndi lojrash, duke prer forma lodrash me karton, shilars. Lihen nxnsit t lir t punojn me imagjinat. Hapi III: Analiz N minutat e fundit t ors nxnsit duke vzhguar punn e kryer shkmbejn mendime. Nxnsit diskutojn dhe bjn planin pr pasurimin e maketit t tyre. Msuesi/ja vzhgon punn e do grupi dhe pyet rreth objekteve q ata kan ndrtuar e jep mendime ndihmse. Objektet e ndrtuara sistemohen n mjediset e klass pr ti vazhduar n orn n vazhdim. Detyr: Punoni objekte t tjera n shtpi n shrbim t maketit dhe sillini n klas, Gjithashtu sillni edhe sende, lodra, makina n funksionon t maketit tuaj.
Msimi 29 Tema: Arkitektura e vendbanimit (ora II)

Linja: Teknika: Objektivat: Lidhja ndrlndore me jetn dhe mjedisin Teknik e przier N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T ndrtoj maketin e vendbanimit t tij nprmjet objekteve t prgatitura vet. T krijoj mjedise t ndryshme me objekte e gjelbrim. T shpjegoj punn e br n grup dhe inkurajimin pr ndryshim.
Materiale ilustruese: pamje e foto t ndryshme nga vendbanimi ku jeton. Mjete pune: objektet e prgatitrura nga ora e par, sende t ndryshme n funksion t maketit, karton i madh i bardh, lapostila, vinovil, ngjits.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Bjm vendosjen e nxnsve n baz t grupeve si n orn e par. Dy tavolina t bashkuara dhe prreth tyre nxnsit t ulur. Mbi tavolina vendoset letra e bardh e madhe (ose karton i madh). Bisedohet me nxnsit pa lluar puna se si e kan projektuar ata lagjen apo nj pjes t vendbanimit t tyre, t cilin do ta ndrtojn me an 264
Libr msuesi Edukim figurativ 5 t objekteve t ndryshme q vet i kan prgatitur. Udhzojm q puna t lloj kshtu: Me laps, q n llim do t projektohet rruga kryesore e lagjes dhe rrugica t tjera. Pastaj skicohen vendet ku do t vendosen pallatet, dyqanet, rrugt etj. T gjitha kto skicohen me shenja, pika e vija. Vijat e rrugs vizatohen me lapostila, pra vijat ansore dhe vijat e bardha, katroret e pemve, vendi i semaforit, vendi i policit etj. Hapi II: Veprimtaria Pasi sht br skicimi n bazament, sht m e leht t vendosen objektet pr t plotsuar maketin e lagjes. Nxnsit punojn n grup pr t vendosur objektet n vendet prkatse. Do t shfrytzohen edhe sendet apo lodrat (makina, gura njerzish etj.), q nxnsit kan sjell nga shtpia. Pr pemt dhe objektet e vogla mund t prdoret ngjits pr tì ksuar n bazament. Nxnsi shfrytzon t gjitha mundsit e tij, imagjinatn dhe dshirn pr t krijuar dika ndryshe n maketin e tij. Hapi III: Analiza Pasi sht prfunduar puna e do grupi veprohet kshtu: Bashkohen n qendr t klass tavolinat s bashku me maketet, duke formuar kshtu nj qytet t tr. Nxnsit rrin prreth dhe vshtrojn maketin e krijuar nga ata vet, pra, qytetin e tyre. do nxns do t tregoj far ka punuar dhe cili ka qen mendimi i tij pr ndryshme n projekt. - Cilin objekt ke punuar ti? - far materialesh prdore? - far ke ndryshuar n objektet e tua? - Cilat objekte t plqejn nga ato q jan n t vrtet n lagjen tnde? - far objektesh prfshihen n maketin tnd? - T plqejn punimet e shokve? - A ka ndonj gj t teprt, apo q duhet shtuar ose ndryshuar n punn e shokve? - A mendoni se arkitektt jan artist? Cili dshiron t bhet arkitekt? Maketi vendoset n mjediset e klass. Vlersimi: Vlersohet puna e t gjith grupeve dhe veohen nxnsit q kan punuar m mir. Vlersohet edhe fantazia e nxnsve, dshira e tyre pr t krijuar dhe pr t ndryshuar vendbanimin e tyre. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrim i arkitekturs s vendbanimit t tyre. Aftsim teknologjik: Prdorimi i materialeve t ndryshme dhe mjeteve t puns, letr, karton, grshr, ngjits etj.
265
Msimi 30
Tema: Krijim me stampa Letrat e bixhozit

Tematika Stampim N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj ndrtimin e letrave t bixhozit, duke diskutuar gurat simbolike dhe funksionin e tyre n nj loj. T punoj n grup pr t krijuar nj set letrash-loj me an t stampimit. T shpreh mendime pr punn n grup dhe knaqsin q ndjen gjat lojs me letrat e krijuara vet.
Materiale ilustruese: foto e pamje me grupe fmijsh, duke luajtur lojra t ndryshme, letra bixhozi. Mjete pune: letr vizatimi ose karton, laps, vizore, grshr ose bisturi, tempera, penel i shesht, lapostila.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja N tabel jan vendosur pamje e foto, ku tregohen aste nga lojra t ndryshme fmijsh. Nxiten nxnsit q t asin pr lojrat q shikojn n gura, por edhe pr lojn e tyre t preferuar. Msuesi/ja shkruan n tabel titujt e lojrave q thuhen nga nxnsit. Prqendrohemi te mjeti me t cilat realizohet loja, p.sh.: loja e futbollit ka topin dhe fushn, loja e shahut ka gurt e shahut, dhe kshtu prbri lojrave msuesi/ ja shkruan n tabel mjetin me t cilin kryhet loja. Msuesi/ja merr n dor kutin me letrat e bixhozit dhe ua tregon nxnsve. - far lojrash bhen me kto letra? (xing, murlan, peskatsh etj.) - A dini ju ti luani t gjitha kto lojra? U shprndahet nxnsve nga nj letr bixhozi secilit. do nxns do t prshkruaj letrn e tij nga forma, ngjyra, numri, gura simbol dhe funksioni gjat lojs s bixhozit, p.sh.: Un kam letrn me numr 5. Ajo ka form drejtkndshi me cepa t rrumbullakt, gura simbol sht spathi ka 5 gura me ngjyr t zez. Pesa n loj mund t kmbehet me 2 dhe 3 dhe vet pesn etj. Pasi asin t gjith nxnsit pr t ksuar llojet e gurave simbol t letrave, si: spathi, kup, ma, karro, pyesim nse ata kan dshir t krijojn vet letra bixhozi me an t stampimit. 266
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Ndahet klasa n 4 grupe. do grupi i shprndahen letrat q do t ket si model: Grupi i par: do t krijoj letrat spathi. Grupi i dyt: do t krijoj letrat ma. Grupi i tret: do t krijoj letrat up. Grupi i katrt: do t krijoj letrat karro. Prve letrave nga 1 deri n 10 grupi do t krijoj edhe letrat up Fant Krr. Puna n grup do t organizohet kshtu: mbi kartonin e bardh do t vizatohen 12 forma drejtkndshi, e cila mund t realizohet duke prdorur si shabllon nj letr bixhozi. Nj nxns i vizaton me laps dhe dy t tjer i presin me grshr. Pasi krijohet forma, dy nxns t tjer shkruajn me lapostil t zi numrat n dy cepat e letrs (diagonal). N nj karton tjetr, dy nxns merren me vizatimin e modelit t gurs simbol, p.sh.: spathi, ma, kup, karro. Pasi e vizatojn, merren me prerjen e gurs pr t nxjerr negativin, i cili do t prdoret pr tu stampuar me t t gjitha letrat. N llim do t stampohen tri letrat: up Krr Fant. Vendoset negativi n cep t letrs, ksohet mir, merret peneli i shesht, ngjyroset negativi me boj t zez temperash dhe kalohet leht mbi negativ. Pasi sht ngjyrosur e gjith gura hiqet me kujdes dhe vazhdohet me cepin tjetr. Shkrimi i shkronjave n cepa K, Q, J realizohet me lapostil. Kto letra do tu jepen nxnsve m t talentuar t grupit, q t kryejn vizatimet e gurave. Pjestart e tjer t grupit merren me stampimet e gurave n 10 letrat e tjera. Hapi III: Analiz Pr disa minuta nxnsit lihen t lir t vshtrojn punn e kryer n do grup. Ata japin mendime pr punn e tyre dhe tregojn hapin m t vshtir t puns, si sht prerja e stamps. Letrat e grupeve bashkohen. - Sa letra jan gjithsej? (52 + dy xhola) - Si emrtohen letrat? - A ju kujtohet ndonj person tjetr q letrat e bixhozit i prdor si mjet pune? (magjistari) - A dini ju t bni truke si magjistari? Disa nxns mund t demonstrojn. Zgjidhen katr nxns nga nj pr do grup, ulen n mes t klass dhe t tjert rrin rreth e qark. Ata do t bjn nj loj me letrat e krijuara vet. Do t jepen dy mime, nj pr at grup q ton lojn, dhe tjetri pr grupin q ka krijuar letrat m t bukura. Vlersimi: Vlersohet puna e nxnsve pr prdorimin e mjeteve t puns, krijimit dhe punimin me stamp dhe punn n grup. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i nj letre bixhozi, shkrimi i shkronjave (K, J, Q). Matematik: Numrat dhe gurat simetrike. 267
TEMA N NDIHM T MSUESIT/ES PR TÌ PRDORUR PR ORT N DISPOZICION Or e lir

Tema: Pem n dimr

Tempera N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj stinn e dimrit duke identikuar forma, vija, ngjyra. T prdor kontraste e tonalitete ngjyrash pr t krijuar pemt n dimr. T komunikoj ndjesin q krijojn ngjyrat, format, vijat n krijimin e tij dhe t shokve.
Materiale ilustruese: pamje e foto dimri, kryesisht me pak elemente, pem, dbor, rrug etj. Mjete pune: letr vizatimi, laps, gom, tempera, penela, mjete pastrimi.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Paraqesim prpara nxnsve pamje e foto t stins s dimrit. Aktivizohen nxnsit q t asin rreth tyre duke identikuar format, vijat dhe ngjyrat q shikojn etj. - Kto ju i shikoni n pamje, po n imagjinatn tuaj si i mendoni pemt n dimr? (t zhveshura, me ngjyra t errta, deg t holla ose t trasha, pa gjethe, disa pem t larta, disa t shkurtra, t drejta, t shtrembruara). Pra, trupi i pemve nuk sht njlloj ato ndryshojn sipas llojit t pems. - Si do t dukeshin pemt kur dbora llon t mbuloj vendin? - A keni dshir ti krijoni ato me teknikn e temperave? Hapi II: Veprimtaria Udhzojm nxnsit q t vizatojn n letrn e vizatimit me laps pemt n dimr ashtu si ata i mendojn, mund t marrin elemente edhe nga pamjet n tabel. Disa elemente mund t ndrthuren kshtu: nj liqen i vogl q nuk sht i mbuluar nga dbora. N breg t tij dhe n an t rrugs ndodhen 4-5 pem t larta me trupa t ndryshm: t drejt, t shtrembr, me shum deg, pa gjethe. N ann tjetr t liqenit dallohen disa shtpi t vogla dhe disa pem t tjera t vogla. Pasi sht skicuar forma (me pak elemente pr tu punuar m leht), do t hidhen ngjyrat, duke i prcaktuar m par ato. Vihet re se ktu do t mbizotrojn ngjyrat e 268
Libr msuesi Edukim figurativ 5 ftohta, si: blu, e zez, e gjelbr e errt dhe disa tonalitete q do t dalin nga przierja me ngjyrn e bardh. Liqeni do t ket tonalitete t blus, gris, gris n t bardh, blu me kafe etj. Qielli do t pushtohet nga nj gri pak e hapur, por edhe e przier me blun. Pastaj kalohet te pemt q jan n plan t par. N llim do t konturohet me penel t holl forma e trungut, e degve t mdha e t vogla me ngjyr kafe, pak t gjelbr t przier. Diku do t ket pak ngjyra t ngrohta, e bardh me kafe n trung e deg. Pastaj me kafe dhe pak t zez me penel t holl kalohet prreth trungut deri te degzat e vogla me vija t holla (nga pjesa e hijes). Pas ksaj, ngjyra e bardh przihet me bezhn (okr) dhe kalohet mbi trung dhe deg n vendet q ka zn dbora dhe n fund, pr t krijuar kontrastin mbi kto tonalitete ngjyrash vetm boja e bardh e przier me penel dhe vendoset vetm n disa degza ku dbora duket m shum, gjithashtu edhe n siprfaqen e toks prreth pemve n breg t liqenit dhe konturet e rrugs. N rrug prdoret edhe ngjyra gri, shtpit dhe disa pem n sfond do t ken ngjyra t zbehta t prziera me t bardhn. Hapi III: Analiza Nxnsit vendosin punt e prfunduara n tabel dhe diskutojn rreth tyre. Msuesi/ ja u drejton pyetje: - Cilat jan elementet prbrse n krijimin tuaj? - Ku i keni prdorur format, vijat? - far tonalitete ngjyrash ke prdorur? - Cilat ngjyra t krijojn kontrastin? - A t plqen pema jote? - far ndien kur shikon krijimin tnd kaq t bukur? - Cili nga krijimet e shokve/shoqeve t plqen? Prgzohen nxnsit dhe przgjidhen krijimet m t mira. Vlersimi: Vlersohet aftsia e nxnsve pr t komunikuar mendime dhe ide rreth puns, pr prdorimin e kontrastit e tonaliteteve t ngjyrs. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i stins me gjuh artistike. Dituri natyre: Stint, karakteristikat e tyre.
269
Or e lir
Tema: Veshja dhe moda

Lapostila N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T prshkruaj nj veshje q i plqen m shum pr moshn e tij. T krijoj nj model me veshjen e preferuar. T shpjegoj krijimin duke transmetuar mendime dhe ide rreth mods s veshjes.
Materiale ilustruese: pamje e foto me modele veshjesh pr fmij n veprimtari t ndryshme. Mjete pune: et vizatimi, laps, gom, lapostila, modele veshjesh t prera nga revistat.
Zhvillimi i msimit Hapi I: Nxitja Paraqesim gurat n tabel q nxnsit t ambientohen me to. Bisedohet rreth tyre. - far ju trheq vmendjen n kto gura? (veshje t ndryshme) - far dini ju pr veshjet? - A vishen t gjith njerzit njlloj? - Si ndryshojn veshjet (sipas gjinis, profesionit, moshs, veprimtaris) - Po moda, a ka lidhje me veshjen? - Cilat profesione dallohen nga veshja? (polici, oceri, mjeku, kuzhinieri, punonjset e bankave, nxnsit etj.) - far uniforme vishni ju n shkoll? - far rrobash vishni kur dilni ose t festoni? - far rrobash vishni n shtpi? Pra, edhe veshja sht nj mjet komunikimi dhe ndryshon sipas veprimtaris q kryen. - Si e dalloni mbretin n nj lm? Po shrbtort? Po lufttart etj. Edhe ju fmijt keni veshjet tuaja q i praktikoni sipas veprimtaris suaj. - A e plqeni modn? - A ndryshon ajo do vit? - Cila sht moda e fundit? - far ngjyrash preferoni? (ngjyra t theksuara, e kuqe, portokalli, gjelbr, blu etj.) - Cili nga djemt do t prshkruaj veshjen q i plqen m shum? Shnohen n tabel disa prej tyre: veshje me xhins, veshje me kmish dhe pantallona doku, veshje sportive. - Cila nga vajzat do t prshkruaj veshjen e preferuar? Veshje me fustan me bel t shkurtr dhe me pala, veshje me fund xhins veshje me minifund me geta etj. 270
Libr msuesi Edukim figurativ 5 Hapi II: Veprimtaria Udhzojm nxnsit t krijojn modelin e tyre t preferuar t nj veshjeje. Secili bn zgjedhjen sipas dshirs t forms s veshjes. M par veshja skicohet n et me laps dhe pastaj ngjyroset me lapostil. Ngjyrat zgjidhen sipas dshirs, duke krijuar kontraste ose kombinacione tonalitetesh. N model nxnsi mund t vizatoj veten e tij ose nj gur tjetr, rndsi ka t pasqyroj veshjen. Hapi III: Analiza Ekspozohen n tabel punt e prfunduara t nxnsve. Secili bn prezantimin e modelit t tij, duke treguar formn, ngjyrat dhe funksionin e tij praktik. - Si quhet veshja q t plqen? - Cilat jan pjest prbrse t saj? - Pr rast e prdor kt veshje? - far ngjyrash ka n modelin tnd? Pse t plqen kjo veshje? - far do ti shtoj ose do ti hiqje ksaj veshjeje? - Cila veshje t plqen m shum n modelet e shokve? Vlersimi: Vlersohen krijimet e nxnsve dhe przgjidhen m t mirat pr ekspozitn e klass. Vlersohet edhe aftsia pr t prcaktuar nj model veshjeje sipas shijeve t tij, prdorimi i ngjyrave dhe i formave t ndryshme. Integrimi: Gjuh shqipe: Prshkrimi i veshjes dhe mods me fjalor artistik. Pasurimi i fjalorit. Edukat shoqrore: Profesionet, veshja si mjet dallues.
271
Prmbajtja e lnds
Edukimi gurativ 1 ............................................................................... 1- 59 Edukimi gurativ 2 .............................................................................. 60-107 Edukimi gurativ 3 ..............................................................................108-154 Edukimi gurativ 4...............................................................................155-210 Edukimi gurativ 5................................................................................211-271
272

Arti Figurativ 1 - 5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Arti Figurativ 1 - 5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Libr msuesi Edukim figurativ 1

Libr msuesi pr lndn

Edukim figurativ 1-5

Botime shkollore Albas

Libr msuesi Edukim figurativ 1

Libr msuesi Edukim figurativ 1

Libr msuesi Edukim figurativ 1

Programi sintetik dhe analitik i lnds Edukim gurativ 1

Libr msuesi Edukim figurativ 1

Elemente dhe parime

T identikoj ngjyrat baz.

Baza materiale, procese, teknika

T prdor mjete t ndryshme n orn e vizatimit.

Elemente dhe parime

T prcaktoj ngjyrat e ftohta dhe t ngrohta.

Baza materiale, procese, teknika

T punoj me teknikn e kolazhit.

Elemente dhe parime

T prdor llojet e vizave pr t vizatuar objekte.

Elemente dhe parime

T vizatoj portretin e vet.

Elemente dhe parime

T prdor llojet e vijave: e drejt, e thyer, e lakuar.

Elemente dhe parime

T vizatoj objekte nga natyra me forma gjeometrike.

Elemente dhe parime, tematika

T modeloj me plastelin kafsh t ndryshme.

Elemente dhe parime

T vizatoj peizazhe, duke br dallimin hapsirtok.

Elemente dhe parime

T vizatoj peizazhe duke br dallimin hapsir-tok. Peizazh objektet afr, larg

Elemente dhe parime

T vizatoj objekte nga natyra.

Elemente dhe parime

T prcaktoj llojet e siprfaqeve.

Baza materiale, procese, teknika

T prdor materiale t ndryshme pr krijimin e siprfaqeve.

Elemente dhe parime

T vizatoj objekte tridimensionale (treprmasore).

Natyr e qet me fruta

Lapsa, lapsa me ngjyra, penela

Elemente dhe parime

T vizatoj forma rrethore dhe vezake me dy ngjyra.

Elemente dhe parime

T prdor simbole t ndryshme pr t dhn nj ide.

T prdor n shrbim t tems materiale t ndryshme.

Analiz, vlersim, interpretim

T prdor simbole pr t dhn nj ide.

Lapsa, lapostila Ilustrime nga vepra t ndryshme

T identikoj format e artit shqiptar.

T dalloj objektet artistike n nj mjedis t caktuar.

Analiz, vlersim, interpretim

T vizitoj objekte q japin kuptimin e lvizjes.

Elemente dhe parime

T modeloj me plastelin objekte me prmasa t ndryshme.

T dalloj me format e artit shqiptar te karnavalet.

T dalloj me format e artit shqiptar te karnavalet.

Baza materiale, procese, teknika

T punoj me stampa t thjeshta.

Baza materiale, procese, teknika

T krijoj me stampa nj pamje nga natyra.

T vizatoj kafsh t ndryshme shtpiake.

T modeloj me letr pundore merimangn n rrjet.