Sorular ve eyhlislam bn Teymiyye'nin Cevaplar -GiriBismillahirrahmanirrahim Hamd yalnz Allah iindir.

Salat ve selam kendisinden sonra peygamber gelmeyecek olan Hz. Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem zerinedir. Sorular soran kii yle dedi: "Hamd, lemlerin rabbi olan Allah iindir. Ey hadis ilminde kendisine gvenilen ve seilmi Neb Mustafa Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in hadislerini rivayet eden kii! Sen Mslmanlar iin kendisiyle yol bulunan byk bir da gibisin ve haberleri sralayp saydn. te unlar zorlandm meseleler! Bunlarn aklamalarn yapn ey haberlerin nakledicileri! Bana baz meseleler zor gelirse, bu iin uzmanlarndan yardm isterim. Nitekim bu konu ile ilgili haberler, rivayetler gelmitir. Size sorulan bu meseleleri beyan ettiiniz zaman, sizin iin Hz. Peygamber'in snnetleriyle amel edenlerin ald kadar sevap vardr ey basiret sahipleri! Sormak istediim meselelerin birincisi udur: Nebevi hadisin tarifi nedir? O Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in mr boyunca syledikleri midir, peygamberlikten sonra syledikleri midir, yoksa sadece teri (kanun) iin syledikleri midir? kincisi: Tek hadis ne demektir? O bir sure, bir ayet veya bir cmle gibi midir? ncs: Sahih olduu zaman hadisin tasdik edilmesi gerekir mi? Drdncs: Hadisin sahih, hasen ve zayf eklinde taksim edilmesi doru mudur? Yoksa hadisler sonradan m bu ekilde taksim edilmitir? Beincisi: Lafz ve manas dnda ziyadesiz ve noksansz olarak tekrar edilen (mkerrer) hadis nedir? Byle hadisler Kur'an- Kerim'-deki tekrar edilen kssalar gibi midir? Altncs: Sahhu'l-Buhr'de ne kadar mkerrer hadis vardr? Bu kitaptaki tekrarsz hadislerin says katr?

Mslim'in rivayet edip Buhr'nin rivayet etmedii hadislerin says ne kadardr? Her ikisinin ittifakla rivayet ettikleri ve her birinin dierinden ayr olarak rivayet ettii ka hadis vardr? eyhlislam Ebu'l-Abbs bn Teymiyye Rahimehullah bu sorulara u cevaplar verdi: "Hamd lemlerin rabbi olan Allah iindir. Nebevi Hadis, Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den nakledilen, O'nun nbvvetinden sonra sylemi olduu szleri, yapm olduu fiilleri ve ikrarlardr. O'nun snneti bu adan sabit olur. Ondan nakledilen haberleri kabul etmek gerekir. Eer bu haberler vacip, haram veya mubah klma gibi teri hususunda ise bunlara uymak vaciptir. Zira peygamberlerin nbvvetine delalet eden ayetler onlarn Allah azze ve celle adna verdikleri haberler hususunda masum olduklarn, bu hususta sadece hakk bildireceklerini gstermektedir. Bu, nbvvetin anlamdr ve Allah'n insanlara bildirmek zere ona verdii gabya ait bilgileri de ihtiva eder. Rasul, insanlar slam'a davet etmek ve Rabbinin risaletini onlara ulatrmakla grevlidir. Bunun iin her rasul nebidir, fakat u ayette olduu gibi irsal (gnderme) ile vasflanm olsa da her nebi rasul deildir: "Senden nce gnderdiimiz hibir rasul ve nebi yoktur ki, bir eyi arzulad zaman, eytan onun arzusuna vesvese kartrmam olsun. Fakat Allah, eytann attn derhal iptal eder, sonra da kendi ayetlerini salamlatrr. Allah bilendir, hkm ve hikmet sahibidir." (Hacc, 52) Mslmanlar, Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in tebliine batl bir eyin karmad hususunda ittifak etmilerdir. "Onun dilinden, Allah'n kaldrd eytann vesvesesi kmamtr," demekle "Onun dilinden Allah'n nesh ettikleri sadr olmutur," demek arasnda fark yoktur. Her iki durumda'da Allah, eytann O'nun tebliine kartrmak istedii eyleri kaldrm ve ayetlerini salamlatrmtr. Allah bilendir, hikmet sahibidir. Bunun iin Hz. Peygamberin syledii her ey gerektir. Nitekim rivayet edildiine gre, Abdullah b. Amr radyallahu anhuma Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den iittiklerini yazard. Sahabilerden bazlar ona: "Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem fkeli iken de konuuyor. Bundan dolay ondan her iittiini yazma!" dediler.

O da bunu Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e haber verince, Hz. Peygamber yle buyurdu: "Yaz! Nefsim elinde olana yemin ederim ki - mbarek dudaklarn kastederek - bu ikisi arasndan haktan baka bir ey kmaz." (Ebu Davud, lm 3; Ahmed b. Hanbel, II, 162, 192. Elbn hadisin sahih olduunu sylemitir. Bkz. Elbn, Silsiletu'l-Ahdsi's-Sahha, IV, 106.) Ebu Hureyre Radyallahu Anhu'nun yle dedii sabit olmutur: "Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in ashabndan Abdullah b. Amr dnda hi kimse, benim ezberlediim kadar hadis ezberlememitir. Zira Abdullah hadisleri hem ezberliyor, hem de yazyordu. Ben ise sadece ezberliyor, ezberlediklerimi yazmyordum." (Ahmed b. Hanbel, II, 403.) Abdullah b. Amr b. el-s Radyallahu Anhuma'nn evinde, onun Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den iittiklerini yazd bir nsha bulunuyordu. Bu yzden baz insanlar Amr b. uayb - babas uayb - dedesi isnadyla gelen rivayetlerin bu nshadan yapldn sylediler ve bu rivayetleri eletirdiler. uayb, uayb b. Muhammed b. Abdullah b. Amr b. el-s'tr. Eer, hadisin isnadnda geen uayb'n dedesinden kast kk dedesi Muhammed ise, Muhammed'in Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'le grmemesi nedeni ile bu rivayetlerin mrsel olduu sylenmitir. Eer dedesi ile kastedilen byk dedesi ise bu sefer de bu hadislerin isnad munkat (kopuk) olmaktadr. nk uayb byk dedesi ile grmemitir. Alimlerin ounluu, Amr b. uayb - babas - dedesi isnadyla gelen rivayetleri, uayb'dan Malik b. Enes, Sfyan b. Uyeyne gibi gvenilir ravilerin rivayet etmesi art ile delil olarak almlardr. afi, Ahmed b. Hanbel, shak b. Rhye ve dier baz limler yle demilerdir: "uayb'n dedesi ile kastedilen Abdullah b. Amr Radyallahu Anhu'dr. Zira rivayetlerde onun ismi aka zikredilir ve Muhammed onunla grmtr." Ayrca, "Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in zamannda yazld sylenen bu nshada, o dnemde yazldn destekleyen bir delil bulunursa bu, onun shhatini gsterir. Bu yzden Amr b. uayb nshasndaki fkh hadislerle limlerin ounluu ihticacta bulunmutur," denilmitir. Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in hadisi ile kastedilen mutlak olarak nbvvetten sonra syledikleri ve yaptklardr. Zira ikrar ettii fiilleri, zellikle de bize tabi olmamz emrettii fiilleri hccettir. Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in:

"Ben nasl namaz klyorsam siz de yle kln" (Buhr, Ezan 18; Ahmed b. Hanbel, V, 53) ve "Hac menasiklerinizi benden aln," (Mslim, Hacc 310) eklindeki szleri bu duruma iaret etmektedir. Ayn ekilde, Hz. Peygamber'e zel olduuna dair bir delil bulunmad srece, Allah'n O'na helal kldklar bu mmete de helaldir. Bu yzden Allah Teala yle buyurmutur: "(Rasulm!) Hani Allah'n nimet verdii, senin de kendisine iyilik ettiin kimseye: "Eini yannda tut, Allah'tan kork!" diyordun. Allah'n aa karaca eyi, insanlardan ekinerek iinde gizliyordun. Oysa asl korkmana lyk olan Allah'tr. Zeyd, o kadndan iliiini kesince biz onu sana nikahladk ki, evltlklar, karlaryla ilikilerini kestiklerinde mminlere (o kadnlarla evlenmek isterlerse) bir glk olmasn. Allah'n emri yerine getirilmitir." (Ahzab, 37) Rasulullah'a kendisini hibe eden kadnn O'na helal klnd u ayetle bildirilmitir: "Peygamber kendisiyle evlenmek istedii takdirde, kendisini peygambere hibe eden m'min kadn, dier mminlere deil, srf sana mahsus olmak zere (hell kldk)." (Ahzab, 50) Bu yzden Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e bir i hakknda sorulduu zaman, Allah Rasul soran kimseye yaptnn mubah olduunu aklyordu. Kendisine; "Allah senin gemi gelecek gnahlarn balamtr (yani gnahlardan korumutur)" denildiinde ise: "Ben Allah'tan en ok korkannz ve O'nun emir ve yasaklarn en iyi bileninizim" buyuruyordu. (Mslim, Siyam 79. Hadisin Mslim'deki lafz u ekildedir: "Vallahi ben Allah'tan en ok korkannz, Allah' en iyi bileniniz ve O'ndan en ok saknannz olmay mit ediyorum.") Hadis kavramnn iine, sahabilerin yaptklar ile Allah Rasul'nn onlarn yaptklarndan kar kmadklar ve onayladklar da girer. Onlarn adet olarak yapmakta olduklar mudarebeyi, Aie Radyallahu Anha'nn kz ocuklaryla oynamasn, bayramlarda iki cariyenin ark sylemesini ve Habelilerin Mescitte harbelerle oyun oynamalarn ikrar etmesi ve bunlarn yaplmasna kar kmamas byledir. (Mudarebe: Bir taraftan sermaye, dier taraftan da emek olmak zere akdedilen bir tr ortaklktr.) Sahabilerin keler yemelerini onaylamas ondan sahih olarak gelmise bu, keler yemenin haram olmadn gsterir. Btn bunlar hadis kavramnn iine girer. Bununla da hadis ilmi kastedilmektedir. phesiz bu

da ancak Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in dinde delil olan szleri, fiilleri ve ikrarlardr. Hadis kavramnn iine, Hz. Peygamber'in Hira maarasnda ibadete ekilmesi, dzgn ve ahlakl yaants gibi nbvvetten nceki baz haberler ve peygamberlikten nceki sreti de dhil olmaktadr. Zira peygamberlikten nceki stn ahlak ve gzel fiilleri istifade edilecek durumlardr. Hatice Radyallahu Anha'nn; "Vallahi Allah seni asla zmez. phesiz sen akrabalk balarn gzetirsin. lerini grmekten ciz olanlarn ilerini yaparsn. Fakirlere yardm edersin, onlara kimsenin kazandramayacan kazandrrsn. Misafiri arlarsn. Hak yolunda meydana gelen hadiselerde halka yardm edersin," demesi, okuma yazma bilmeyen bir mm olduunun bilinmesi, doruluk ve emanet gibi hasletlerle tannmas ve buna benzer eyler O'nun peygamberliinin doruluunu gsteren delillerdir. Nbvvet delilleri olarak bunlardan faydalanlr. Bundan dolay bu rnekler siret kitaplarnda zikredildii gibi, nesebi, akrabalar ve dier halleri de zikredilmitir. Yine bunlar da hadis kavramna dhil olmaktadr. O'nun haberleri tefsir, siyer ve megz kitaplar ile hadis kitaplarnda bulunmaktadr. Hadis kitaplar her ne kadar nbvvetten nceki baz olaylara yer verse de, bu kitaplar daha ok O'nun nbvvetinden sonraki olaylar ihtiva eder. Nbvvetten nceki fiilleri ise onlardan hkm karlmas iin zikredilmemitir. Hatta Mslmanlar, nbvvetten sonras ile ilgili O'ndan gelen bilgileri tasdik etmenin ve onlarla amel etmenin kullara farz klndnda icma etmilerdir. Bu yzden, Cuma namazn ve cemaatle namaz terk ederek dada bir kede inzivaya ekilen kii, Cuma ve cemaate katlmayp Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in nbvvetten nce Hira maarasnda ibadete ekilmesine uyduunu iddia ederse ya da Allah'n, Rasulne emrettii ibadetleri terk ederek Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in nbvvetten nce yaptklarna uyarsa yanl yapm olur. Zira Neb Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allah azze ve celle onu nbvvet ile ereflendirdikten sonra, maarada inzivaya ekilmek gibi eyleri yapmamtr. Nitekim nbvvetten sonra Mekke'de on ksur sene kalm, hicretten sonra Umretu'l-Kaza'ya, Fetih Gazvesi'ne ve Umretu'l-Cir'ane'ye gitmi, Hira'ya hi gitmemitir. Ayn ekilde sahabilerinden hibirisi de ondan sonra Hira maarasna gitmemi, Cuma'y ve cemaati terk edip bir keye ekilmemitir. Onlardan hibiri sonradan gelenlerden bazlarnn yapt gibi krk gn halvete ekilmemi, bilakis onlar be vakit farz namazla birlikte dier farz ve nafile namazlar klarak, oru tutarak, mescitlerde itikfa girerek, eitli zikirleri okuyarak, dua ederek, Kur'an okuyarak ve cihad yaparak Allah'a kulluk etmilerdir.

Sorudaki; "mr boyunca syledikleri mi, nbvvetten sonra syledikleri mi, yoksa teri iin sylenenler mi?" ksmna gelince; Nbvvetten sonra syledii ve ikrar ettii her ey, eer nesh edilmemise hkm koymak iindir. Bu syledikleri ve yaptklar vacip, haram veya mubah gibi bir hkm ifade eder. Buna onun tedavi amac ile syledikleri de dhildir. Zira bunlar, bu ilalardan faydalanmann mubah olmasn ifade eder ki, mubah da bir hkmdr. Nitekim mstehap klmas da bir hkm olmutur. Baz insanlar Allah Rasulnn tedavi konusunda syledikleri ve yaptklarnn mubah, mstehap veya vacip hkmlerinden hangisini gerektirdii konusunda tartmlardr. Hakikatte, bunlardan haram, mekruh veya mubah olanlar da, mstehap ya da vacip olanlar da vardr. Mesela; kiinin, ancak o eyle hayatta kalacan anladnda o ilac kullanmas ve zaruret halinde le yemenin caiz olmas byledir. Drt imama ve limlerin ounluuna gre byle bir durumda bunlar yapmak vaciptir. Nitekim Mesruk yle demitir: "Kim le yemek mecburiyetinde kalr da, yemeyip lrse cehenneme girer." Bazen ateli bir hastalk geiren insann yannda ila bulunmaz ve o insan lr. Zayfn beslenmesi ve bazen kan alnmas gibi bilinen tedavi ekilleri onun hayatta kalmasna yardmc olabilir. Neticede O'nun btn szlerinden dini konularda hkm karmak iin istifade edilir. Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabilerin hurma aalarn aladklarn grd zaman onlara: "Bunu neden yapyorsunuz?" diye sormu. Sonra da: "Ben bir tahminde bulundum. Bundan dolay beni sorumlu tutmayn. Eer size Allah adna bir ey sylersem onu aln. Zira ben Allah adna asla yalan sylemem," demi ve: "Sizler dnya ilerinizi daha iyi bilirsiniz. Ama dininizle ilgili olanlar benden aln?" buyurmutur. (Mslim, Fezil 141) Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara hurmalar alamay yasaklamamt. Ancak onlar yasakladn zannederek hata ettiler. Bu durum, beyaz iplik ile siyah iplik meselesinde hata eden kimsenin bundan kastedilenin gerekten beyaz iplik ile siyah iplik olduunu zannetmesine benzemektedir.