UNIVERZITET CRNE GORE MAINSKI FAKULTET PODGORICA

MJERENJA I SIMULACIJE ENERGETSKIH PROCESA

Laboratorijska vjeba broj 2 Odreivanje karakteristike mjerne blende za mjerenje protoka vode u HVAC instalaciji

Student: Adnan Karahmetovi

1. Uvod Zadatak druge laboratorijske vjebe koju smo radili bio je odreivanje karakteristike mjerne blende za mjerenje protoka vode u HVAC instalaciji, odreivanje protoka preko mjerne blende sa U-cijevi na nain kako bi se to radilo u praksi i naposljetku nacrtati krivu zavisnosti protoka vode u cjevovodu od visine ivinog stuba u U cijevi. U laboratoriji smo izvrili mjerenje protoka vode kroz cjevovod sistema toplotna pumpa klima komora na postojeoj HVAC instalaciji iji izgled je prikazana na slici 1, a shema na slici 2.

Slika 1. Izgled HVAC instalacije

Slika 2. Shema HVAC instalacije

Mjerenje se vri putem protokomjera sa prigunim elementom -blendom (koja je prikazana na slici 3, a ije su oznake dimenzija tj. prenika date na slici 4. ) uz koritenje U cijevi sa ivom za odreivanje lokalnog diferencijalnog pritiska koji proizvodi blenda.

Slika 3. Izgled blende na instalaciji

Slika 4. Oznake dimenzija (prenika)

Kao kontrolni ureaj za mjerenje protoka koristili smo turbinski protokomjer prikazan na slici 5.

Slika 5. Turbinski protokomjer

2. Teorijske postavke problema Ako se neki priguni organ ugradi u cjevovod, on e na tom mjestu prouzrokovati lokalno ubrzanje struje, odnosno sniavanje pritiska zbog kontrakcije protonog presjeka. Mjerenjem razlike pritisaka izmeu ulaza u prigunicu i dotinog mjesta sa snienim pritiskom odreuje se protok. Najee primijenjeni mjerai protoka na principu prigunica su blende (diafragme), mlaznice (sapnice) i venturi cijevi. U zatvorenom kanalu ili cijevi popreni presjek je ispunjen fluidom tako da kvasi kompletan obim poprenog presjeka kroz koji struji fluid. Za jednodimenzionalno stacionarno strujanje, jednaina kontinuiteta ima oblik:

odakle je: ( )( ) Sa druge strane energijska jednaina u integralnom obliku za strujanje u cijevi poznata kao Bernouli jeva jednaina, za sluaj reverzibilnog strujanja kada nema disipacije ima oblik:

2.1. Jednaine za nestiljive fluide Na slici 6. prikazana je dijafragma (blenda) u horizontalnoj cijevi sa karakteristinim presjecima 1, 2, i presjekom koji odgovara preniku blende d. Jednaina 2.3 napisana za presjeke 1 i 2 podrazumijevajui da je gustina konstantna ima oblik:

Dok jednaina kontinuiteta ima oblik:

Odakle se lako dolazi do veze izmeu brzina u presjecima:

Gdje je:

Slika 6. ematski prikaz strujanja kroz blendu

Povrine presjeka 1, 2 i blende su respektivno:

Smjenom jednaine (2.1.3) u jednainu 2.1.1 dobija se izraz za brzinu u presjeku 2:

Stvarna srednja brzina u presjeku 2 se moe izraziti kao V2=CDV2, gdje je CD protoni koeficijent koji uzima u obzir uticaj trenja, neravnomjernu raspodjelu brzine po presjeku 2, kao i odstupanje mjerenih pritisaka p1 i p2 od teorijskih p1 i p2 u presjecima 1 i 2 (izrazi za izraunavanje koeficijenta isporuke se daju za razliite vrste protokomjera i najee kao funkcije od Re broja. Mogu se nai u brojnoj literaturi (Miller Flow measurement engineering handbook)). Kod mjerenja blendom i mlaznicom se jednostavnosti radi a i zbog uniformnosti, mjereni pritisci uzimaju na mjestima 1 i 2 neposredno ispred i iza blende mlaznice.Srednja brzina u presjeku 2 e biti:

 Ili u obliku:

* +

Jer u stranoj literaturi na anglosaksonskom podruju obino se koeficijent kontrakcije mlaza i koeficijent suenja blende m veu u jedan jedinstveni koeficijent tako da vai:

je u stvari odnos prenika d/D. Za konkretnu blendu ovaj odnos iznosi: = 15/27 = 0.555. Dok e izraz za maseni protok biti: Gdje je:

Protoni koeficijent prigunice. Za praktinu primjenu poeljno

je da se i za strujanje stiljivog fluida, tj. kod odnosa pritisaka ispred i iza prigunice p2/p1<0.99, koriste isti badarni podaci za protoni koeficijent a. Izraz za zapreminski protok je: * +.

3. Rezultati mjerenja 3.1.Mjerenje: odreivanja protoka blendom Izmjerene veliine varirajueg protoka vode kroz cjevovod sistema toplotna pumpa-klima komora pomou kosog balansirajueg ventila tabela 1:
Redni broj

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

T[ ] 37,5 40,6 42,1 43,1 44,4 45,8 47,4 50

[ ] 0,573 0,555 0,535 0,488 0,447 0,393 0,351 0,293

h[ 112 107,8 103 88,4 77,4 69,3 54,3 37

Tabela 1. Temperature,vrijednosti protoka vode i visine ivinog stuba

Interpolacijom izmjerenih taaka metodom najmanjih kvadrata moe se doi do analitikog izraza u formi parabole, koja predstavlja funkcionalnu zavisnost protoka vode od visine ivinog stuba u U cijevi. Koeficijent c, parabole: , gdje je h visina stuba ive u mm, a Q protok vode u l/s na osnovu interpolacije iznosi: . Kriva zavisnosti protoka vode u cjevovodu od visine ivinog stuba data je na slici 2, skupa sa takama dobijenim mjerenjem (Tabela 1).
Slika 7. Dijagram zavisnosti protoka vode u cjevovodu od visine ivinog stuba

3.2. Mjerenje i proraun protoka u praksi Kada sprovedemo proraun kojim se na osnovu izmjerene vrijednosti visine ivinog stuba na U-cijevi protokomjera sa blendom (uz poznatu geometriju blende) na nekoj instalaciji u praksi, moe odrediti vrijednost protoka u cjevovodu. Poto smo u prethodnom poglavlju odredili izraz za izraunavanje koeficijenta isporuke. Za blendu u laboratoriji prenik otvora blende je d=15 mm, a prenik cijevi D=27 mm, tako da je odnos ako zanemarimo kontrakciju mlaza jednak = d / D = 0.555. Iz literature (Miller) se za ovaj tip blende ("blenda sa pravougaonim ivicama", vidjeti crte na slici 8.) mogu nai sljedei izrazi za koeficijent isporuke u funkciji Rejnoldosov broja:

gdje je koeficijent isporuke kada Re broj sraunat za unutranji prenik cijevi tei beskonanosti. Takoe se iz literature moe nai tzv. jednaina protoka:

gdje su: d, D prenici (suenja i cijevi), u [mm], je u [kPa]. Proraun se po pravilu sastoji u tome da se prvo odredi vrijednost protoka na osnovu nominalnih uslova strujanja. Nominalna vrijednost protoka se nekada moe proitati na instalaciji ili u dokumentaciji. Blende se po pravilu dimenzioniu tako da: pri maksimalnoj oekivanoj vrijednosti protoka * +, odgovarajui maksimalni diferencijalni pritisak na blendi bude [ ]. Maksimalna vrijednost protoka se usvaja tako da nominalni protok bude 80% maksimalnog. Kod konkretne blende, ove vrijednosti iznose:

Koristei vezu: moe se grubo sraunati tekua vrijednost protoka q, pri tekuoj oitanoj vrijednosti diferencijalnog pritiska - i ova vrijednost koristiti kao poetna pretpostavka. Poto koeficijent isporuke C zavisi od protoka, neophodno je sprovesti nekoliko iteracija. Koristei poetnu pretpostavku za protok, izrauna se Rejnoldsov broj i koeficijent isporuke koristei izraze (*). Sa izraunatom vrijednou koeficijenta isporuke raunamo vrijednost protoka pomou izraza (**). Ovaj iterativni postupak se ponavlja nekoliko puta dok razlika vrijednosti protoka dobijenih u uzastopnim iteracijama ne bude zanemarljiva. U principu treba uzeti vrijednosti dinamike viskoznosti i gustine radnog fluida (vode) za temperaturu koja odgovara stvarnom stanju. Usvajajui ovdje 40C kao relevantnu temperaturu na razvodnoj grani (grejni reim rada sistema), dinamika viskoznost i gustina vode iznose:

[ [ ]

Slika 8. Radioniki crte protokomjera sa blendom na instalaciji Ovakvim proraunom je npr. za mjernu taku 1 iz Tabele T.1. (h=112 mmHg, =0.573 l/s) dobijeno:

[ ]

[ ] ; Slijedi u 1. Iteraciji:

tj. veza:

1. korak: 2. korak: [ ] ( [ ] )