Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 1 of 15

Bab Bab 2 Daya dan Gerakan Bab 1 Pengertian kepada Fizik Konsep-konsep dan hukum-hukum Fizik Fizik Pengukuran Kuantiti terbitan Kepersisan Kejituan Kepekaan Kuantiti skalar Kuantiti vektor Kinematik Jarak Sesaran, s Pengertian Fizik ialah satu cabang sains yang mengkaji pelbagai fenomena alam sekeliling kita. Fenomena alam ialah kejadian semulajadi yang dapat diperhatikan melalui pelbagai deria manusia. Pengukuran ialah proses menentukan nilai kuantiti fizik dengan menggunakan peralatan sains yang mempunyai skala piawai. Kuantiti terbitan ialah gabungan kuantiti-kuantiti asas secara pendaraban atau pembahagian atau kedua-duanya. Kepersisan ialah kebolehan alat mengukur sesuatu kuantiti secara konsisten dengan sedikit atau tiada sisihan relatif antara bacaan-bacaan yang diperolehinya. Kejituan pengukuran ialah betapa hampir sesuatu nilai pengukuran kepada nilai sebenar. Kepekaan ialah kebolehan sesuatu alat mengesan perubahan kecil kuantiti fizik yang diukurnya. Kuantiti skalar ialah kuantiti fizik yang mempunyai magnitud sahaja. Kuantiti vektor ialah kuantiti fizik yang mempunyai magnitud dan arah. Kinematik ialah kajian berkenaan dengan jenis pergerakan sesuatu objek tanpa merujuk kepada daya-daya yang menyebabkan gerakan objek itu. Jarak gerakan sesuatu objek ialah jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh objek itu. Jarak merupakan kuantiti skalar. Sesaran suatu objek dari satu titik rujukan, O ialah jarak objek itu dari titik O mengikut arah dari titik O ke objek itu. Sesaran merupakan kuantiti vektor.
1 (u + v) t 2 1 s = ut + at 2 2 s=

Laju Halaju, v

Pecutan, a

s = sesaran, u = halaju awal, v = halaju akhir, t = masa, a = pecutan Laju ialah kadar perubahan jarak terhadap masa. Laju merupakan kuantiti skalar. Halaju ialah kadar perubahan jarak pada sesuatu arah tertentu. Halaju merupakan kuantiti vektor. v = u + at v2 = u2 + 2as s = sesaran, u = halaju awal, v = halaju akhir, t = masa, a = pecutan Pecutan ialah kadar perubahan halaju terhadap masa. Pecutan merupakan kuantiti vektor.
a= vu t

Dinamik Inersia Jisim, m Hukum Gerakan Newton Pertama Momentum Linear @ Momentum, p

Prinsip keabadiaan momentum

a = pecutan, v = halaju akhir objek, u = halaju awal objek, t = masa Dinamik ialah kajian berkenaan dengan gerakan objek yang disebabkan oleh tindakan daya. Inersia merupakan sifat semulajadi suatu objek yang cenderung untuk menentang sebarang perubahan keadaan asalnya, sama ada keadaan pegun atau keadaan bergerak. Jisim ialah amaun atau kuantiti jirim yang terkandung dalam objek itu. Hukum Gerakan Newton Pertama menyatakan bahawa sesuatu objek akan kekal dalam keadaan asalnya, iaitu dalam keadaan pegun atau keadaan gerakan halaju seragam jika tiada daya luar bertindak ke atas objek tersebut. Momentum linear atau momentum sesuatu objek diiktirafkan sebagai hasil darab jisim objek itu dengan halajunya. p = mv p = momentum, m = jisim objek, v = halaju objek Prinsip keabadiaan momentum menerangkan bahawa dalam suatu sistem yang terdiri daripada beberapa objek yang bertindak balas, jumlah momentum adalah malar jika tiada daya luar bertindak ke atas sistem itu.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 2 of 15

Hukum Gerakan Newton Kedua Hukum Gerakan Newton Kedua menyatakan bahawa kadar perubahan momentum adalah berkadar terus dengan daya paduan yang bertindak ke atas objek itu pada arah yang sama dengan arah tindakan daya paduan itu. F = ma F = Daya, m = jisim, a = pecutan Impuls diiktirafkan sebagai perubahan momentum. Ft = mv mu F = daya impuls, t = masa perlanggaran, m = jisim objek, v = halaju akhir objek, u = halaju awal objek. Daya Impuls diiktirafkan sebagai kadar perubahan momentum terhadap masa tindakan yang singkat bagi sesuatu objek.
F= mv mu t

Impuls, Ft

Daya impuls, F

Daya graviti, g Jatuh bebas Berat, W

Keseimbangan Daya Hukum Gerakan Newton Ketiga Leraian daya Kerja, W

F = daya impuls, t = masa perlanggaran, m = jisim objek, v = halaju akhir objek, u = halaju awal objek. Semua objek di sekeliling kita ditarik ke arah bumi oleh daya graviti. Suatu objek yang jatuh di bawah daya tarikan graviti dengan pecutan graviti, tanpa pengaruh daya-daya luar seperti rintangan dikatakan jatuh secara bebas atau jatuh bebas. Berat suatu objek ialah daya tarikan graviti ke atas objek itu. W = mg W = berat, m = jisim, g = pecutan graviti Apabila beberapa daya bertindak ke atas sesuatu objek, keseimbangan daya berlaku jika paduan semua daya itu ialah sifar. Hukum Gerakan Newton Ketiga menyatakan bahawa untuk setiap daya tindakan, terdapat satu daya tindak balas yang bermagnitud sama pada arah yang bertentangan. Leraian daya ialah satu proses di mana satu daya tunggal boleh diuraikan kepada 2 komponen. Proses ini merupakan songsangan kepada prinsip paduan daya. Kerja yang dilakukan oleh suatu objek yang malar untuk menggerakkan suatu jasad adalah sama dengan hasil darab magnitud sesaran dan komponen daya yang selari dengan arah sesaran itu. Kerja merupakan kuantiti skalar. W = Fs W = kerja, F = daya, s = sesaran Tenaga ialah keupayaan atau kebolehan suatu sistem untuk melakukan kerja. Kuasa ialah kadar melakukan kerja atau kadar pemindahan tenaga. Tenaga keupayaan suatu jasad diiktirafkan sebagai tenaga yang dipunyai oleh jasad itu disebabkan oleh kedudukan atau keadaan jasad itu. 2 jenis tenaga keupayaan: tenaga keupayaan graviti - disebabkan oleh ketinggian jasad itu . E = mgh E = t. keupayaan, m = jisim, g = pecutan graviti, h = ketinggian dari bumi tenaga keupayaan kenyal - disebabkan oleh keadaaan jasad itu
W = 1 Fx 2

Tenaga, E Kuasa, P Tenaga keupayaan, E

Tenaga kinetik, E

W = kerja yang dilakukan, F = daya, x = pemanjangan spring Tenaga kinetik ialah tenaga yang diperoleh oleh suatu jasad apabila jasad itu bergerak.
E= 1 mv 2 2

Prinsip keabadiaan tenaga Gerakan Brown Pengembangan

E = tenaga kinetik, m = jisim, v = halaju Prinsip keabadiaan tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta atau dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada satu bentuk ke bentuk yang lain. Gerakan Brown bermaksud gerakan dalam arah yang berubah-ubah secara tidak tentu. Pengembangan ialah pertambahan saiz atau isi padu pada suatu objek itu apabila dipanaskan.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 3 of 15

Bab 3 Sifat Jirim Teori kinetik jirim Jirim terdiri daripada zarah-zarah seni. Zarah-zarah itu sentiasa bergerak secara rawak. Apabila suhu dinaikkan, zarah-zarah begerak dengan laju yang lebih tinggi. Terdapat daya tarikan dan daya tolakan antara zarah. Daya tarikan bertindak apabila zarah-zarah dijauhkan. Daya tolakan bertindak apabila zarah-zarah dirapatkan. Andaian lain bagi teori kinetik jirim: Zarah-zarah ini mempunyai tenaga kinetik. Perlanggaran antara zarah-zarah gas adalah perlanggaran kenyal. Ketumpatan suatu bahan ialah jisim bagi satu unit isi padu bahan itu. = Kekenyalan Hukum Hooke Had kekenyalan
m V

Ketumpatan,

= ketumpatan, m = jisim, V = isipadu Kekenyalan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu untuk kembali ke bentuk dan saiz asalnya apabila daya yang dikenakan ke atasnya dialihkan. Hukum Hooke menyatakan bahawa pemanjangan suatu bahan kenyal berubah secara langsung dengan daya regangan yang bertindak terhadapnya jika daya itu tidak melebihi had kekenyalan bahan itu. Had kekenyalan (atau had kenyal) suatu spring ialah daya maksimum yang boleh dikenakan ke atas spring itu sebelum spring itu kehilangan sifat kekenyalannya. Jika daya regangan melebihi had ini, spring itu tidak akan kembali kepada panjang asalnya. F = kx F = daya, k = kekerasan spring, x = pemanjangan spring Kekuatan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu menahan suatu daya luar yang bertindak ke atasnya supaya tidak dipecahkan atau dipatahkan. Kekuatan regangan suatu bahan ialah betapa besar daya regangan yang dikenakan ke atasnya untuk mematahkannya. Kekuatan mampatan suatu bahan ialah betapa besar daya mampatan yang dikenakan ke atasnya untuk memecahkannya. Ketegaran suatu bahan ialah kebolehan bahan itu menahan suatu daya luar yang bertindak ke atasnya tanpa mengubah bentuk atau saiz bahan itu. Tegangan permukaan merupakan satu sifat semula jadi cecair di mana terdapat daya yang bertindak di sepanjang permukaannya dan menyebabkan permukaan cecair itu bertindak seperti selapis kulit kenyal. Permukaan cecair sentiasa berada dalam keadaan yang tegang dan bertindak untuk mencapai luas permukaan yang minimum. Daya lekitan ialah daya tarikan antara molekul daripada jenis yang sama. Daya lekatan ialah daya tarikan antara molekul daripada jenis yang berlainan. Tekanan ditakrifkan sebagai daya yang bertindak secara normal per unit luas permukaan sentuhan.
P= F A

Kekuatan

Ketegaran Tegangan permukaan

Daya lekitan Daya lekatan Tekanan, P

P = tekanan, F = daya, A = jumlah luas permukaan bersentuhan. Tekanan dalam cecair bertindak dalam semua arah tanpa bergantung kepada saiz atau bentuk bekas. Tekanan atmosfera ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas permukaan bumi. Prinsip Archimedes Prinsip Archimedes menyatakan bahawa apabila apabila suatu objek direndamkan sebahagiannya atau sepenuhnya di dalam suatu cecair, objek itu mengalami daya tujah ke atas yang sama dengan berat bendalir yang disesarkan. Prinsip Archimedes juga benar untuk objek di udara. Semua objek yang menyesarkan udara dan objek di udara juga mengalami daya tujah ke atas.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 4 of 15

Prinsip Pascal Prinsip Pascal menyatakan bahawa tekanan yang dikenakan pada permukaan suatu cecair dalam bekas tertutup akan dipindah dengan seragam ke seluruh bahagian bendalir itu.
F1 F2 = A1 A2

Prinsip Bernoulli Bab 4 Haba & Tenaga Suhu, T Haba Keseimbangan terma

Sifat termometri Muatan haba, C

F = daya, A = luas Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa apabila halaju bendalir bertambah, tekanan dalam bendalir itu berkurang. Suhu ialah darjah kepanasan suatu objek. Haba ialah tenaga yang dipindah dari objek yang panas ke objek yang sejuk. Apabila 2 objek berada dalam keseimbangan terma, kadar bersih pemidahan tenaga antara 2 objek itu adalah sifar. 2 objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai suhu yang sama. Sifat fzikal bahan yang berubah dengan suhu dikenali sebagai sifat termometri. Suatu objek yang mempunyai muatan haba yang besar memerlukan kuantiti haba yang lebih besar untuk menaikkan suhunya sebanyak 1 0C. Q = C Q = haba yang dibebaskan, = perubahan suhu, C = muatan haba Muatan haba suatu objek bergantung pada: jisim, m jenis bahan objek itu suhu bahan objek itu, T

Muatan haba tentu, c

Muatan haba tentu suatu bahan, c =

Q ditakrifkan sebagai haba yang m

diperlukan untuk menaikkan suhu sebanyak 10C bagi 1 kg bahan itu dan unitnya ialah J kg-1 0C-1. Q = mc = Pt

1 m

Q= mgh =
Q

1 mv 2 (jika terdapat perubahan tenaga) 2

C= manakala, c = maka, C = cm dan Q dan m Q m

Haba pendam

Haba pendam tentu, L

Q = haba yang dibebaskan, m = jisim objek, c = muatan haba tentu, = perubahan suhu, C = muatan haba, g = pecutan graviti, h = ketinggian dari bumi, v = halaju, P = kuasa peralatan elektrik, t = masa Haba pendam ialah haba yang diserap atau haba yang dikeluarkan semasa perubahan keadaan jirim. Makna pendam dalam konteks haba pendam ialah penyerapan dan pengeluaran haba yang tidak ditunjukkan oleh perubahan suhu. Haba pendam tentu pelakuran suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada pepejal kepada cecair pada suhu tetap. Haba pendam tentu pengewapan suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada cecair kepada gas pada suhu tetap. Q = mL = Pt Q = kuantiti haba yang dibebaskan/diserap, m = jisim bahan, L = haba pendam tentu, P = kuasa peraatan elektrik, t = masa Penyejatan ialah perubahan cecair kepada wap pada sebarang suhu yang lebih rendah daripada takat didih cecair itu secara berterusan dan melibatkan permukaan cecair sahaja. Kadar penyejatan bertambah jika: luas permukaan bertambah suhu cecair bertambah kelembapan sekeliling berkurang angin bertiup tekanan udara berkurang

Penyejatan

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 5 of 15

Pendidihan Pendidihan ialah perubahan pada keseluruhan bahagian cecair kepada gas pada takat didih cecair itu. Takat pendidihan bertambah jika: bendasing dilarutkan ke dalam cecair tekanan udara bertambah molekul gas sentiasa bergerak bebas rawak dengan laju yang tinggi. gerakan molekul yang rawak menyebabkan dinding bekas dilanggar oleh molekul gas. molekul yang berlanggar dinding bekas akan melantun balik dan mengalami perubahan momentum. perubahan momentum ini menyebabkan satu daya dikenakan pada dinding bekas. jumlah daya pada dinding bekas per unit luas permukaan ialah tekanan yang dikenakan oleh gas itu. Hukum Boyle menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap, tekanan gas itu adalah berkadar songsang dengan isi padunya jika suhu gas itu adalah tetap.
P 1 , V

Tekanan gas

Hukum Boyle

maka, P1V1 = P2V2

Hukum tekanan

P = tekanan gas, V = isi padu gas Hukum tekanan menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap, tekanan gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika isi padu gas itu adalah tetap. P1 P2 = T1 T2 P = tekanan, T = suhu mutlak Hukum Charles menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap, isi padu gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika tekanan gas itu adalah tetap. P T , maka,
V T ,

Hukum Charles

maka,

V1 V2 = T1 T2

Hukum gas semester

Bab 5 Cahaya & Penglihatan

Pantulan cahaya

Hukum pantulan cahaya Titik fokus Panjang fokus Pembiasan cahaya

PV = pemalar T P = tekanan gas, V = isi padu gas, T = suhu mutlak Pantulan cahaya merupakan pembalikkan cahaya daripada suatu permukaan. Cahaya dipantul daripada suatu permukaan dapat dilihat. Pantulan seragam cahaya daripada permukaan cermin yang rata membentuk imej pada cermin. Imej tidak dihasilkan oleh sehelai kertas kerana permukaannya tidak rata menyebabkan pantulan cahaya tidak seragam. sudut pantulan adalah sentiasa sama dengan sudut tuju. sinar tuju, sinar pantulan, dan garis normal berada pada satah yang sama. Titik di mana semua pantulan akan menumpu pada. Jarak di antara titik fokus dengan cermin / kanta. Pembiasan cahaya ialah suatu fenomena di mana alur cahaya mengubah arahnya apabila merambat dari satu medium ke satu medium lain yang berlainan ketumpatan. Cahaya merambat lebih perlahan dalam medium yang lebih tumpat. Oleh itu, dalam suatu medium lut sinar yang lebih tumpat, halaju cahaya menjadi perlahan. Perubahan kelajuan cahaya menyebabkan pembiasan cahaya berlaku. Hukum pembiasan menyatakan bahawa apabila suatu sinar cahaya merambat dari satu medium ke medium yang lain, sinar tuju, sinar pembiasan, dan garis normal terletak pada satah yang sama. nisbah sin i kepada sin r adalah suatu pemalar, iaitu
sin i = pemalar sin r

Hukum pembiasan / Hukum Snell

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 6 of 15

Indeks pembiasan Suatu ukuran yang menunjukkan banyaknya suatu sinar cahaya terbias apabila merambat melalui suatu medium dari vakum atau bahan lut cahaya.
n= sin i c D 1 = = = sin r v d sin C

n = indeks pembiasan, i = sudut tuju, r = sudut terbias, c = laju cahaya dalam vakum, v = laju cahaya dalam medium, D = dalam nyata, d = dalam ketara, C = sudut genting indeks pembiasan: 1. udara = 1.00 2. air = 1.33 3. perspek = 1.49 4. kaca = 1.48 1.96 5. intan = 2.42 Fenomena pantulan cahaya di permukaan dalam suatu medium ialah pantulan dalam penuh. Sudut genting ditakrifkan sebagai sudut tuju apabila sudut penbiasan sama dengan 900 Syarat-syarat berlakunya pantulan dalam penuh: sinar cahaya harus merambat dari medium yang lebih tumpat ke medium yang kurang tumpat. sudut tuju lebih besar daripada sudut genting bagi 2 medium berkenaan.
n= 1 sin C

Pantulan dalam penuh Sudut genting

n = indeks pembiasan, C = sudut genting Kanta cembung Kanta cekung Kuasa kanta Kanta cembung adalah lebih tebal di pusat kantanya daripada sisi kanta, juga dipanggil kanta penumpu. Kanta cekung adalah lebih tebal di sisi kantanya daripada pusat kantanya, juga dipanggil kanta pencapah. Kuasa kanta ditakrifkan sebagai songsangan panjang fokus.
P= 1 f

Pembesaran linear, m

P = kuasa kanta, f = panjang fokus (diopter, D) kuasa kanta cembung adalah positif kuasa kanta cekung adalah negatif Nisbah imej kepada tinggi objek disebut pembesaran linear
m= hi v = ho u

1 1 1 + = u v f

Getaran / ayunan Muka gelombang

Gelombang melintang Gelombang membujur Amplitud

m = pembesaran linear, hi = tinggi imej, ho = tinggi imej, v = jarak imej, u = jarak objek, f = jarak fokus Getaran atau ayunan ialah gerakan ulang-alik suatu sistem yang bergetar melalui lintasan yang tetap. Muka gelombang ialah garisan atau permukaan yang menyambungkan titik-titik yang bergerak pada fasa yang sama dan berjarak sama dari sumber yang sama. Muka gelombang sentiasa berserenjang dengan arah perambatan gelombang. Gelombang melintang ialah gelombang yang mana zarah-zarah mediumnya bergetar pada arah yang berserenjang dengan arah perambatan gelombang. Gelombang membujur ialah gelombang yang mana zarah-zarah mediumnya bergetar pada arah yang berselari dengan arah perambatan gelombang. Amplitud ialah sesaran maksimum suatu jasad dari kedudukan keseimbangannya.

Bab 6 Gelombang

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 7 of 15

Tempoh, T Masa yang diambil oleh suatu jasad untuk membuat satu ayunan atau getaran lengkap dikenali sebagai tempoh. Bandul ringkas
T = 2 l g

T = tempoh ayunan, l = panjang tali bandul, g = pecutan graviti Spring berbeban

T = 2 m g

Frekuensi, f

T = tempoh ayunan, m = jisim, g = pecutan graviti Frekuensi, f ialah bilangan getaran lengkap yang dibuat dalam 1 saat.
f = 1 T

Panjang gelombang, Pelembapan

f = frekuensi, T = tempoh ayunan Panjang gelombang, ialah jarak di antara 2 titik berturutan yang mempunyai sesaran yang sama serta bergerak dalam arah yang sama. v=f v = halaju gelombang, f = frekuensi, = panjang gelombang Suatu sistem dikatakan mengalami pelembapan jika amplitud getarannya semakin berkurang dengan masa. Geseran sistem itu dengan udara menyebabkan tenaga terlesap daripada sistem itu berbentuk haba. Pelembapan luar iaitu sistem kehilangan tenaga dalam bentuk haba disebabkan oleh daya geseran dari udara. Pelembapan dalam iaitu sistem kehilangan tenaga dalam bentuk haba disebabkan molekul-molekul sistem yang direnggang dan dimampat. Frekuensi asli suatu sistem bergetar ialah frekuensi sistem itu bergetar secara bebas tanpa tindakan sebarang daya luar ke atasnya. Resonans ialah suatu fenomena di mana suatu sistem dipaksa bergetar pada frekuensi aslinya dengan amplitud yang maksimum. Sistem ini berayun dengan amplitud maksimum kerana menerima tenaga yang maksimum daripada sistem luar yang memaksanya. Pantulan gelombang berlaku apabila gelombang tuju terkena suatu pemantul dan dibalikkan. Ciri-ciri gelombang yang dipantulkan: Pantulan gelombang mematuhi hukum pantulan kerana sudut tuju adalah sama dengan sudut pantulan. Panjang gelombang bagi gelombang tuju adalah sama dengan panjang gelombang bagi gelombang yang dipantul. Frekuensi bagi gelombang tuju, gelombang pantulan, dan penggetar adalah sama. Gelombang yang dipantulkan mempunyai magnitud halaju yang sama tetapi arah yang berlainan dengan gelombang.

Frekuensi asli Resonans

Pantulan gelombang

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 8 of 15

Pembiasan gelombang Pembiasan gelombang berlaku apabila arah perambatan gelombang tersebut berubah disebabkan oleh perubahan laju gelombang tersebut semasa merambat dari suatu medium ke suatu medium yang berlainan kedalaman. Ciri-ciri gelombang terbias: Panjang gelombang bagi gelombang air di kawasan air dalam adalah lebih besar daripada panjang gelombang bagi gelombang air di kawasan cetek. Frekuensi gelombang air di semua kawasan sama dengan frekuensi penggetar. Magnitud halaju gelombang di kawasan air dalam adalah lebih besar daripada kawasan air cetek. Gelombang terbias mendekati garis normal apabila merambat dari kawasan dalam ke kawasan cetek pada sudut tuju bukan sifar. Gelombang air dibiaskan menjauhi garis normal apabila merambat dari kawasan cetek ke kawasan dalam. Dalam pembiasan gelombang, frekuensi f tetap,
f = v v1 v 2 = 1 2

maka Belauan gelombang

v = halaju gelombang, = panjang gelombang Belauan gelombang ialah penyebaran gelombang yang berlaku apabila gelombang merambat melalui satu celah atau halangan. Ciri-ciri gelombang terbelau: Panjang gelombang tidak berubah. Frekuensi gelombang air di semua kawasan sama dengan frekuensi penggetar. Arah gerakan gelombang yang terbelau berubah. Frekuensi dan panjang gelombang yang terbelau tidak berubah. Bentuk gelombang terbelau berubah mengikut keadaan. Faktor: 1. saiz gelombang celah. 2. panjang gelombang, . Prinsip superposisi menyatakan bahawa apabila 2 atau lebih gelombang merambat melalui suatu titik tertentu pada ketika yang sama, sesaran paduan pada titik itu adalah sama dengan jumlah secara vektor bagi sesaran setiap gelombang individu. 2 gelombang yang koheren mempunyai frekuensi yang sama dan fasa atau beza fasa yang sama. Interferens ialah fenomena gelombang yang berlaku apabila dua lebih gelombang saling bertindih antara satu dengan yang lain. Apabila puncak / lembangan gelombang dari kedua-dua gelombang bertemu dan menghasilkan puncak / lembangan gelombang paduan dengan amplitud secara hasil tambah vektor. Interferens membina dikatakan berlaku.

Prinsip superposisi

koheren Interferens Interferens membina

a
D

ax D
Punca gelombang

= panjang gelombang, a = jarak di antara 2 punca koheren, x = jarak

pemisahan

Garis antinod Garis nod

Interferens memusnah Antinod Nod

Apabila puncak gelombang dari satu punca bertemu dengan lembangan gelombang dari satu punca yang lain dan menghasilkan satu kawasan yang tenang. Interferens memusnah dikatakan berlaku. Antinod ialah tempat interferens mebina berlaku. Nod ialah tempat interferens memusnah berlaku.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 9 of 15

Bunyi Gelombang bunyi Kenyaringan Bunyi ialah suatu bentuk tenaga yang bergerak dalam bentuk gelombang. Gelombang bunyi ialah suatu gelombang mekanikal yang memerlukan bahan atau medium untuk perambatan dan terhasil oleh sistem bergetar serta merupakan gelombang membujur. Kenyaringan ialah kekuatan not bunyi yang didengar. Bertambah jika: amplitud gelombang bunyi bertambah tidak mengubah frekuensi bunyi. Kelangsingan ialah ketinggian not bunyi yang didengar. Bertambah jika: frekuensi gelombang bertambah. Kualiti suatu not muzik bergantung kepada bentuk gelombang bunyi yang dihasilkan oleh alat muzik. Not-not kalian ialah gandaan frekuensi asas. Gema ialah pantulan gelombang dari permukaan keras. Frekuensi audio ialah julat frekuensi yang boleh didengar oleh manusia, 20 Hz 20000 Hz. Infrasonik ialah gelombang bunyi yang mempunyai frekuensi kurang daripada had pendengaran manusia, iaitu kurang daripada 20 Hz. Ultrasonik ialah gelombang bunyi yang mempunyai frekuensi lebih daripada had pendengaran manusia, lebih daripada 20000 Hz. Sonar ialah suatu sistem pembunyian gema yang menggunakan gelombang ultrasonik untuk mengukur kedalaman laut dan mengesan objek-objek di dalam sungai.

Kelangsingan

Kualiti Not-not kalian Gema Frekuensi audio Infrasonik Ultrasonik Sonar

d =v

Polaroid Parutan belauan

d = kedalaman laut, v = halaju ultrasonik, t = masa antara pemancaran denyutan dengan penerimaan semula gelombang itu. Polaroid ialah sejenis bahan yang hanya membenarkan gelombagn cahaya melaluinya pada satu satah sahaja. Gelombang melintang yang melaluinya mengalami pengutuban. Parutan belauan ialah sekeping kaca nipis yang mempunyai banyak celah halus yang rapat dan selari serta sekata.

t 2

d=

1 10 2 m N
Tertib sifar m=0 Tertib pertama m=1 Tertib kedua m=2

d = jarak pemisahan antara 2 celah, N = Bilangan celah per cm

Tertib kedua m=2 Tertib pertama m=1

MOKHBIU Spektrum cahaya

MOKHBIU Spektrum cahaya

Cahaya putih

UIBHKOM Spektrum cahaya

UIBHKOM Spektrum cahaya

U = ungu, I = indigo, B = biru, H = hijau, K = kuning, O = oren, M = merah n = d sin n = nombor tertib belauan, = panjang gelombang cahaya, d = jarak pemisahan celah, = sudut belauan

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 10 of 15

Gelombang elektromagnet Gelombang elektromagnet terdiri daripada getaran medan magnet dan getaran medan elektrik yang saling berserenjang. Sinar gama, = 10-14 10-16 m Dihasilkan dalam tindak balas nuklear seperti pembelahan nukleus Bertenaga tinggi dan mempunyai kuasa penembusan yang tinggi. Membunuh sel-sel kanser. Mensterilkan peralatan pembedahan. Mengawet makanan. Membunuh serangga perosak dalam bidang pertanian. Mengesan ketidaksempurnaan atau kehausan enjin kereta. 2. SinarX = 10-11 10-8 m Dihasilkan dalam tiub sinarX apabila elektron berjalaju tinggi dihentikan oleh sasaran logam berat. Bertenaga tinggi dan mempunyai kuasa penembusan yang tinggi. Mengesan kecacatan tulang dan tulang yang patah. (SinarX lembut) Menyiasat kecacatan struktur binaan dan bahagian dalaman sesuatu mesin atau enjin. Menyelidik struktur hablur dan menentukan unsur-unsur dalam suatu bahan. Memeriksa beg dan barangan penumpang di lapangan terbang. (SinarX keras).

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 11 of 15 3. Sinar ultralembayung / ultraungu

Modulasi

= 10-10 10-7 m Dihasilkan oleh Matahari, lampu wap merkuri, dan jasad lampau panas. Boleh diserap oleh kaca dan lapisan ozon. Boleh menyebabkan tindak balas kimia, kebakaran kulit, dan kanser kulit. Merawat kulit jika disinar dengan keamatan yang sesuai untuk memperoleh Vitamin D (panjang gelombang yang lebih pendek). Mengesan wang kertas palsu. 4. Cahaya nampak = 4 10-7 8 10-7 m ( dari merah ke ungu ) Dihasilkan oleh Matahari, nyalaan mentol, tiub nyahcas, api, lampu iklan. Terdiri daripada 7 warna yang masing-masing mempunyai panjang gelombang dan frekuensi yang berlainan. Membolehkan kita melihat objek di sekeliling dan mengambil gambar. Membolehkan tumbuhan hijau menjalankan proses fotosistesis. Cahaya melalui gentian optik digunakan untuk melihat keadaan tisu dan organ. Cahaya laser dalam gentian optik digunakan dalam sistem komunikasi. 5. Sinar inframerah = 4 10-7 8 10-7 m Dihasilkan oleh Matahari, pemanas, dan semua benda yang panas atau membara. Merupakan sinaran haba. Boleh menyebabkan rasa paans. Digunakan dalam fisioterapi, bambar yang diambil dengan sinar ini digunakan untuk menyiasat fungsi organ dalam badan. Gambar foto sinar inframerah yang diambil oleh satelit membekalkan maklumat untuk penyiasatan. 6. Gelombang radio / mikro = 10-3 103 m Dihasilkan oleh arus elektrik yang berayun pada arial pemancar dan cas-cas bergetar. Boleh membawa maklumat seperti isyarat suara dan gambar. Penting dalam bidang telekomunikasi. Gelombang mikro digunakan: Dalam komunikasi seperti satelit, radar, dan perhubungan telefon antarabangsa. Sebagai radar pengesan bagi kapal, kapal terbang, dan misil. Untuk memasak makanan melalui ketuhar gelombang mikro. Gelombang VHF dan UHF digunakan dalam sinaran radio dan televisyen. Gelombang pendek, sederhana dan panjang (SW, MW, dan LW) sesuai digunakan: Unt uk siaran radio tempatan kerana gelombang ini senang dibelaukan mengelilingi halangan. Unt uk siaran radio jarak jauh kerana gelombang ini dapat dipantulkan oleh lapisan ionosfera dan tidak diganggu oleh cuaca buruk. Modulasi ialah suatu proses penggabungan isyarat audio ( isyarat maklumat ) seperti suara, muzik dan sebagainya dengan gelombang pembawa ( isyarat pembawa ).

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 12 of 15

Beza keupayaan, V Kerja yang dilakukan untuk memindahkan 1 unit cas(1 coulomb) dari satu titik ke titik yang lain dalam medan elektrik. 2 titik dalam medan elektrik V dilakukan kerjaEyang = beza keupayaan V= I = Arus elektrik Q 1 unit cas yang dipindahkan R = Rintangan ATAU V = IR E = kerja / tenaga 2 titik dalamcas yang dipindahkan Q = litar elektrik kuasa yang dipindahkan 1 unit arus yang mengalir Kadar Pengaliran Cas (Unit = Ampere). Charge (cas) is the quantity of electricity responsible for electric phenomena. It is defined as the product of current flow & the time. Unit is coulomb.

Arus elektrik, I

Rintangan, R Hukum Ohm

Nisbah beza keupayaan, V, terhadap arus, I . Resistance is the physical property of an element or device that impedes the flow of current: it is represented by the symbol R. The unit is Ohm. Hukum Ohm menyatakan bahawa beza keupayaan V, yang merentasi satu kondoktor logam berubah secara langsung dengan arus I, jika suhu dan sifat fizik lain adalah tetap. Ohms Law states that the voltage across a material is proportional to the current flow through it provided that the physical quantities (i.e.: temperature) are constant. Bahan yang berkenaan: Konduktor logam

Fenomena kesuperkonduksian Superkonduktor

maka, I = pemalar = rintangan Syarat: Jika suhu dan sifat lain tetap Hubungan: V I

R=

V I

Arus terus (Direct current) Arus ulang-alik (Alternating current)

Daya gerak elektrik(D.G.E) Electric Motion Force (E.M.F.) Rintangan dalam Medan lastik

V = beza keupayaan, I = Arus, R = rintangan Fenomena kesuperkonduksian, iaitu rintangan elektrik tiba-tiba hilang apabila disejukkan ke suatu suhu genting tertentu oleh cecair penyejuk seperti cecair oleum. Bahan yang berkeupayaan membawa arus elektrik tanpa sebarang rintangan. Bahan ini berpotensi menjadi bahan industri penting pada masa depan. Keistimewaan: Mengalirkan arus tanpa rintangan dengan kehilangan tenaga yang minimum. Membatalkan medan magnet yang dikenakan. Arus mantap yang mengalir dalam satu arah sahaja dalam suatu litar. It is a unidirectional current of constant magnitude. It is independent of time. Arus yang nilainya(magnitudnya) dan arah pengalirannya sentiasa berubah secara berkala terhadap masa. It is a function in which the signal has positive portion & negative current portion alternately. In our studies we normally refer alternating current as sinusoidal function which its function follows the sine equation for a particular frequency & amplitude. Tenaga elektrik yang dibekalkan oleh sumber apabila 1 coulomb cas mengalir melaluinya dari satu terminal ke satu terminal yang lain. E = D.G.E. R = Rintangan luar (litar) E = IR + Ir V = beza keupayaan r = rintangan dalam E = V + Ir I = Arus v = beza keupayaan dalam E=V+v Rintangan yang diberi oleh bahan kimia (elektrolit) di dalam bateri. Daya yang tak seimbang dalam medan magnet yang terhasil akibat saling tindakan antara medan kekal dengan medan magnet yang dibentuk oleh konduktor lurus yang membawa arus.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 13 of 15

Bab 7 & 8 Elektrik & Elektromagnet & Elektronik Peraturan genggaman tangan kanan Ciri-ciri medan magnet hasil daripada dawai lurus yang membawa arus: Garis medan magnet adalah membulat. Medan yang menghampiri dawai adalah lebih kuat. Kekuatan magnet yang dihasilkan bergantung kepada saiz keratan dawai dan saiz arus dalam dawai. Arah medan magnet akan disongsangkan jika arah arus disongsangkan, tetapi corak medan kekal sama. Peraturan genggaman tangan kanan bagi dawai lurus: Ibu jari: arah arus Jari lain: arah medan magnet Peraturan genggaman tangan kanan bagi solenoid: Ibu jari: arah kutub utara Jari lain: arah arus mengalir dalam solenoid Hukum Lenz menyatakan bahawa arus aruhan yang terhasil sentiasa mengalir pada arah yang menentang perubahan fluks magnet yang menghasilkannya. Hukum Faraday menyatakan bahawa magnitude D.G.E teraruh berubah secara langsung kepada kadar perubahan fluks magnet melaluisesuatu gegelung atau kadar fluks magnet dipotong.

Hukum Lenz Hukum Faraday Peraturan tangan kiri Fleming

Ibu jari: arah daya bertindak, motion Jari telunjuk: arah medan magnet ( dari selatan ke utara) , field Jari hantu: arah aliran arus (dari terminal positif ke terminal negatif), current Bagi motor dan ada punca seperti bateri Tenaga kinetik kepada tenaga mekanik Ibu jari: arah gerakan dawai, motion Jari telunjuk: arah medan magnet ( dari selatan ke utara), field Jari hantu: arah aliran arus (dari terminal positif ke terminal negatif), current Bagi penjana dan tiada punca seperti bateri Tenaga mekanik kepada tenaga kinetik Sifat kekonduksian bahan semikonduktor juga dapat ditambah dengan memasukkan kuantiti kecil benda asing yang terkawal ke dalam kekisi hablur bahan semikonduktor. Proses ini dikenali sebagai pendopan. Transistor merupakan suatu peranti elektronik yang bertindak sebagai perintangboleh ubah (transfer resister) yang dapat mengawal arus dan beza keupayaan dalam suatu litar elektronik. Tapak, B (base) Pengeluar, E (emitter) Pengumpul, C (collector) Transfomer ialah suatu alat yang digunakan untuk meningkatkan dan menurunkan beza keupayaan suatu bekalan arus ulang-alik. Get logik ialah peranti elektronik yang mempunyai satu atau beberapa inout dan hanya satu output. Kawasan di mana cas yang berada di situ akan mengalami daya elektrik. Pengurusan tenaga yang cekap & mengelakkan pengunaan tenaga yang berlebihan. Ini merangkumi menjalani aktiviti untuk meminimumkan pengunaan tenaga semasa melakukan sesuatu kerja. Radioisotop ialah atom-atom unsur itu yang mempunyai bilangan proton yang sama tetapi bilangan neutron yang berbeza. Keradioaktifan ialah proses reputan nukleus yang tidak stabil dengan memancarkan sinaran radioaktif untuk menjadi stabil, misalnya zarah- , zarah, dan sinar-.

Peraturan tangan kanan Fleming

Proses pendopan Transistor

Transformer Get Logik Medan elektrik Kecekapan tenaga Radioisotop Keradioaktifan

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 14 of 15

Keradioaktifan Sinaran latar belakang Sinaran latar belakang merupakan sinaran radiokatif yang wujud di Bumi (dalam jumlah yang kecil secara relatif), berasal dari sumber semula jadi dan bukan semula jadi serta dari sinaran kosmik. Contoh: Karbon 14 dihasilkan secara berterusan daripada nitragen 14 oleh hentaman sinaran kosmik yang memasuki lapisan atmosfera dari angkasa lepas. = nitrogen 14 Bilangan latar belakang merupakan pengukuran bagi sinaran latar belakang.
14 14 0 7 N 6 C + 1 e 0 1 e

+ tenaga = zarah beta, 14 N = karbon 14, 7

14 7N

Bilangan latar belakang Pelakuran nukleus

Percantuman 2 nukleus ringan untuk membentuk 1 nukleus yang lebih berat.

2 2 4 Contoh: 1 H + 1 H 2 He + tenaga

Zarah = zarah alfa = Zarah = zarah beta = Sinar = sinar gama

4 2 He 0 1 e

2 3 4 1 1 H + 1 H 2 He + 0 n + tenaga 4 4 4 12 2 He + 2 He + 2 He 6 C 1 1H 2 1H 3 1H

+ tenaga
= zarah alfa ( ) = 4.002603 u.j.a.
1 0 n = Neutron = 1.0086649 12 6 C = Karbon 12 4 2 He

= Hidrogen = Deuterium = 2.014102 u.j.a. = Tritium = 3.016029 u.j.a.

u.j.a.

Pembelahan nukleus

Pemecahan 1 nukleus berat kepada 2 nukleus ringan. Proses pemecahan nukleus berjisim besar (bila dihentam oleh neutron) kepada dua nukleus (jisim hampir sama) yang lebih ringan disertai dengan pembebasan tenaga.

Contoh:
Pembelahan spontan Pembelahan aruhan

235 1 236 148 85 92 U + 0 n 92 U 57 La + 35 Br

1 +3 0 n + tenaga

Reputan alfa,

Pembelahan nukleus yang berlaku secara semula jadi, iaitu tanpa bantuan agen luar. Ini boleh berlaku atas nukleus berat, seperti isotop uanium 238. Pembelahan aruhan satu nukleus dijadikan tidak stabil secara buatan iaitu dengan dilanggar oleh zarah (sering kali neutron), yang kemudiannya diserap. Tidak semua nukleus yang dapat dibelah dengan cara ini, nukleus yang dapat berbuat demikian, contohnya uranium-235 dan plutonium-239 diterangkan sebagai fisile. Jika terdapat terlalu banyak nukleus yang fisile dalam suatu bahan, neutron yang dibebaskan melalui pembelahan aruhan, tindak balas berantai berlaku. Jika tidak dapat dikawal, letupan berlaku. Reputan alfa berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan zarah alfa ( ).

contoh:
Reputan beta,

A A 4 4 Z X Z 2 X + 2 He + tenaga 238 234 4 92 U 90 Th + 2 He + tenaga

Reputan beta berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan zarah beta ( ).

contoh:
Reputan gama,

A A 0 Z X Z +1 X + 1 e + tenaga 1 1 0 0 n1 p + 1 e

Reputan gama berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan zarah gama ( ).

Contoh:
Setengah hayat

60 60 27 Co 27 Co + 214 214 0 83 Bi 84 Po + 1 e +

Masa yang diambil untuk kereaktifannya/ jisimnya berkurang menjadi setengah daripada nilai asalnya.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved

Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 15 of 15

Jisim genting Unit jisim atom (u.j.a.) Radiologi Radioterapi Pentarikhan radiokarbon / pentarikhan karbon Jisim sampel uranium yang minimum untuk menyebabkan tindak balas berantai (satu siri pembelahan nukleus yang berterusan.) Unit jisim atom ialah satu per dua belas daripada jisim satu atom karbon 12 ( 12 6C ) Radiologi ialah kajian tentang keradioaktifan dan sinaran-X, terutamanya kegunaannya dalam bidang perubatan. Radioterapi merupakan sejenis rawatan perubatan yang menggunakan sinaran radioaktif yang dipancarkan oleh radioisotop untuk memusnahkan sel malignan (sel kanser) dengan menggunakan sinaran dalam dos yang terkawal. Merupakan cara mengira masa yang berlalu dari masa suau benda mati. Semua benda menerima sedikit karbon 14 (suatu radioisotop yang diserap dari amosfera) yang terus memancarkan sinaran selepas benda hidup mati. Separuh hayat karbon 14 = 5700 tahun.

Edited by Mok & Adrian Foo

Copyright reserved