1.

EKOURBOLOGIJA Predstavlja disciplinu o opisnom prouavanju ekolokih problema u gradskim sredinama, o posmatranju i prouavanjuljudskog ponaanja i ljudskih aktivnostisa EKOSISTEMSKIM PRISTUPOM. U osnovi naziva se nalazi OIKOS to znai stan, dom, sklonite. Drugi dio je o dlatinske rijei URBUS to znai grad, i LOGOS to znai nauka. Ekourbologija se razlikuje od urbanizma. Urbanizam je nauka i umjetnost koja se bavi planiranjem izgradnje i ureenja gradova.Ekourbologija daje detaljne ulazne podatke za odrivo urbanoplaniranje.

1.

OBNOVLJIVI I NEOBNOVLJIVI RESURSI

Prirodni resursi i energija imaju velikog znaaja za odravanje ivota na Zemlji I razvoj ljudske civilizacije. Energija I materija su povezane jer svaka materija moe da se pretvori u energiju.Osnovna energija su resursi. Obnovljivi resursi su bioloki. Ove resurse ovjek koristi najee kao energetske resurse, odnosno za transformaciju prirodne, primare energije u sekundarnu (toplotna, elektrina). U obnovljive I trajneresursespadaju :ljudska I ivotinjskasnaga, biomasa (ume), Sunce, vjetar, voda, geotermalnaenergija. Obnovljivi su to ih je mogue ponovo uzgajati na mjestima gdje su potroeni ili na drugim mjestima. Ljudska I ivotinjska snaga kao stalni trajni prirodni resurs nikad nije u potpunosti prestao da se koristi samo je razvojem industrije smanjen obim upotrebe.Biomasa je prirodni resurs biolokog porjekla od drvne mase (drvenaste biljke) do raznih vrsta rastinja I ostataka tog rastinja I ostataka ivotinja. Iako je biomasa dostupan resurs ona se ne koristi u velikom obimu. Tehnologija obrade je jednostavna a poveanjem korienja biomase smanjila bi se upotreba skupih goriva (naftni derivati).Suneva energija se smatra trajnim resursom za koji se ne moe tano rei da li je obnovljiva ili neobnovljiva ali je stalna, trajna , nepotroiva I neunitiva. Ljudi su oduvijek koristili Sunevu energiju za zagrijavanje prostora.Sunevo zraenje je neiscrpan izvor energije. Njegova jaina po povrini Zemlje je oko20 000 puta vea od savremenih ljudskih potreba za energijom. Efektivno korienje Suneve energije zavisi od meteoroloko klimatskih faktora podruja, kao I nivoa tehnologije koja se koristi. Da bi se efikasno koristila Suneva energija potrebne su velike slobodne povrine na kojima bi se postavili povrinski kolektori za prikupljanje I akumuliranje.Energija vjetra je stalni energetski resurs i zajedno sa hidroenergijom predstavljala je jedan od glavnih resursa u predindustrijskom periodu. Koristile su je sve velike antike civilizacije, najee kako pogonsko sredstvo brodova i transfomriui je u mehaniku za potrebe navodnjavanja. Danas se energija vjetra transformie u elektrinu. Smatra se da je energetski potencijal vjetra na Zemlji veoma velik. Mogunost korienja ove vrste energije zavisi od podruja, odnosno od snage vjetra na nekom podruju. Hidroenergija se oduvijek veoma mnogo koristila u svim dosadanjim civilizacijama pa i danas. Energija vode se koristi u dva vida : energija rijene vode i energija okeana. Energija vode, raznim sistemima transformisana u mehanki se koristila u mlinovima i irigacionim sistemima. Prva hidrocentrala putena je u rad 15. Novembra 1896. godine na Nijagarinim vodopadima, a sistem transformacije mehanike energije u elektrinu razvio je Nikola Tesla. 10% dananje proizvodnje elektrine energije se proizvodi ovim sistemom. Energija okeana je energija talasa izazvanih plimom i osekom. Iskoriavanje energije okeana je jako rizino za ekosisteme, zbog toga se prema konceptu odrivog razvoja za svaki novi zahvat mora uraditi studija uticaja. Geotermalna energija se javlja u obliku vrele vode, u obliku vulkanske magme ili vrelog strujanja gasova. Koristi se direktno kao toplotna ili se preradjuje u elektrinu. Neobnovljiviresursisuonikojikad se jednomiskoriste ne mogu se vise koristiti u istomobimu I naistinain. To sufosilnagoriva (ugalj, nafta i zemni gas).Ugalj je nastao evolucijom ogromnih koliina biljne mase nastalih od ostataka kopnene vegetacije. Korienje uglja je poelo u XII vijeku u Engleskoj. U poetku se koristila samo toplotna energija, a viestrka upotreba je poela sa pronalaskom parne maine Dejmsa Vata 1782. god .Tokom industrijske ere ugalj je najznaajnije gorivo.Nafta je fosilno gorivo nastalo evolucijom ivota na Zemlji. Rije nafta dolazi od grke rijei I znai kameno ulje. Nastanak nafte mogao je da se ostvari na mjestima gdje su za to postojali stalni uslovi u toku stotina miliona godina. Nafta i njeni derivati su gotovo nezamjenljiva goriva za transportna sredstva. Porast upotrebe nafte je konstantan tako da se potronja udvostrui svakih 10 god. Zemni gas je nastao pod istim uslovima i paralelno sa nastankom nafte. Ima iroku upotrebu u zagrijavanju prostora. Prirodni gas se smatra treim glavnim gorivom. 1. BIOTIKI I ABIOTIKI FAKTORI Svi ekoloki faktori se mogu podjeliti na : biotike i abiotike. Biotiki faktori su organski faktori (organizmi) koji se nalaze u sastavu nekog ekosistema.Biotiki faktori se dijelena :producente, konzumente i reducente.Producenti su proizvoako preraivaki.To su zelene biljke koje obavljaju sintezu

organske materije iz neorganske materije uz pomo Suneve energije.U vodenim ekosistemima najvei producenti su fitoplanktoni. Jedino producenti sami sebi proizvode hranu. Konzumenti potroai su ivotinje i paraziti koji koriste materiju koju proizvode producenti. Reducenti razlagai su mikroorganizmi (bakterije) koji razlau organske materije u neorganske stvarajui amonijak, azot i fosfor. Prema produkciji organske materije biotiki faktori se dijele na dvije grupe organizama : autotrofne i heterotrofne. Autotrofni organizmi su oni koji su sposobni da sami razgrauju materiju, kao to to ine bakterije. Heterotrofni organizmi se hrane organskom materijom. Oni ne mogu sami da stvaraju organsku materiju ve je uzmaju od drugih organizama. Abiotikifaktoriivotnesredinesuneorganskogporijekla, to sufaktorisredinekojinisuivekomponenteekosistema. To su :vazduh, voda, zemljite, klima. Najznaajniji abiotiki factor je Suneva energija.Abiotikifaktori se uslovnomogupodijeliti u tri grupe :Klimatskifaktori, Edafskifaktori (faktorizemljita) i Orografskifaktori (osobinereljefa).Klimatski faktori su svjetlost, temperature, vlanost I sastav I kvalitet vazduha. Edafski faktori (faktori zemljita podloge) obhvataju fizike, hemijske i bioloke osobine zemljita, ukljujui i stijene na kojima se zemljite razvija. Orografski faktori obuhvataju osobine reljefa : nadmorsku visinu, nagib terena, ekspoziciju, stepen razuenosti i dr. 1. RAZVOJ I GRANE EKOLOGIJE Jednimodosnivaaekologije se smatraDarvin, iako on nijekoristionazivekologija. Pojamekologijeprvi put se spominje u djelu Optamorfologijaorganizama ErnestaHekela 1866. Ekoloko naunipristup se susreejokodpisaca u Rimu i starojGrkoj. Od Hekela do Darvinaekologija se postepenorazvijala :

Od 1866 poetka 20. Vijekanazivekologija se odnosionajednugranuzoologije. Poetkom 20. Vijekaprouavanjeekologije se usresreujenasredinu u kojojivepojedinevrste, kao I nanjihoveodnose u tojsredini. Devedesetihgodinaovogvijekadolazi do razvojaekologijezajednicevrstasa pojmom LANCA ISHRANE. Izmeu 20. i 50. God XX vijeka u ekologijizaprouavanjedinamikepopulacijekoriste se matematikizakonizasnovaninaprincipima termodinamike (neunitivost I ouvanjematerije i energije). Poetkom 50tih godina se ekologijiodreujeosnovnajedinicazaprouavanje (ekosistem). 50tih I 60tih se prouavajuprocesifotosinteze prelazciizjednekarikelanca u drugutj. prirodnareciklaa. 70 tihgodina XX vijekapoinjeprouavanjezavisnostiekosistemaodnosnoprouavanjacjeline biosfere. 70tih god takodjedolazi do zakljucka da je covjekimadominantnuulogu u biosferi. Komonerdefinie 4 zakonaekosistema : 1) 2) 3) 4) Sve je povezanosasvim, svakoutienasve, sveutiena svakoga. Svenegdjetreba da ode. Prirodaboljezna. Nita ne moe da se uzme a da se ne nadoknadi. (nemabesplatnogruka).

Najstarija i osnovna podjela ekologije na : ekologiju biljaka fitoekologiju i ekologiju ivotinja zooekologija. Fitoekologija prouava biljne vrste i biljne zajednice i njihov odnos sa okolinom. Zooekologija prouava ivotinjske vrste, njihove zajednice i meusobni odnos sa okolinom. Uz ove grane kao trea slijedi ekologija mikroorganizama mikroekologija. Uslovno reeno grane ekologije su : Autoekologija (prouava interakcije individualnih organizama), demekologija (izuava odnose u populacijama), sinekologija (prouava akcije i uzajamne odnose organizama u zajednici i okolini), humana ekologija (prouava sloeni splet meuodnosa ovjeka i njegove ivotne sredine), socijalna ekologija (prouava drutvene inioce koji utiu na promjene u ivotnoj sredini i uticaj sredina na razvoj drutva), kulturna ekologija (prouava odnos kulture i sredine i adapciju drutva u sredini u kojoj ivi), ekologija zagaenih sredina (prouava odnose organizama u promjenjenim uslovima i promjenjenoj zagaenoj sredini), radijaciona ekologija (prouava promjena na organizmima izazvanim raznim vrstama zraenja), urbana ekologija (prouava odnose i procese u izgraenoj urbanoj sredini), sistematska ekologija (je nova posebna oblast ekologije koja se bavi prouavanjem ekolokih sistema uz primjenu matematikih modela, simulacije i sistematske analize ), kosmika ekologija (prouava adaptaciju ovjeka u kosmikim uslovima), predeona ekologija (prouava ekoloke faktore, biotike i abiotike u jednom predjelu) i primjenjena ekologija (je sinteza svih grana ekologije).

NAJVEI ZAGAIVAI IVOTNE SREDINE Pod zagaivaima se podrazumjevajuizvorizagaenja, kojimogubiti :objektikojima se vrinekavrstaspaljivanja (termoelektrane, nuklearneelektrane, raznefabrike), transportna i saobraajnasredstva, svevrstefabrikakojeimajuotpadnimaterijal, drugiobjektiinfrastrukturnogsistema (kanalizacije, deponijesmea), velikisistemizaekosploataciju i preradufosilnih i drugihmineralnihsirovina, poljoprivrednefarme (pesticidi), vojnaindustrija (otrovna i eksplozivnasredstva). NAJVEI ZAGAIVAI IVOTNE SREDINE SU :aerodromi, nuklearneelektrane, rafinerijenafte, prenosenergije (cjevovodiza gas i naftu), povrinskikopovi, eljeznikepruge, eljezane i eliane, termoelektrane, hidroelektrane, branenarijekama, velikituristikikompleksi, teretnapristanita i luke, kanalizacioniizlivi , deponije, autoputevi. Ovi objekti I njihove djelatnosti predstavljaju potencijalnu opasnost odnosno stalni rizik u blioj ili daljoj sredini. 1. ODRIVI GRAD Stanovanje kao osnovna ljudska potreba uglavnom se zadovoljava u gradu.Razvoj civilizacije stvarao je i podizao nivo kvaliteta u stanovanju.O gradukaonajznaajnijoj i najveojljudskojnaseobinipisanisumnoginauniradovi. Posmatranjekompletnogfenomenagradasvodi se naposmatranjekroz ekolokulupu. Zaodrivrazvojgradaodizuzetnogznaajasuurbanistikiplanovikoji se oslanjajunaulaznepodatkekojeobezbjedjujeekourbologija. Osnovniprincipiurbanizmasu :ekonomski, higijenski i estetski. Osimurbanizma, urbane ekologije i ekourbologijegradom se baviekistika.Ekistika je nauka o ljudskimnaseljimakojaihposmatrakaoiviorganizamkoji se vladapospostvenimzakonitostima.Za iri i optiji pojam stanovanja ivljenja u odreenom prostoru koristi se izraz habitalnosti. Habitalnim se moe oznaiti svaki prirodni ili vjetaki proctor koji obezbjeuje ovjek odgovarajue spoljanje prirodne uslove za njegovu kontinualnu egzistenciju. Grad moe da se definie kao kulturni ekosistem.Kao rezultat industrijske revolucije mnogi gradovi dobijali su moderan urban izgled i karakter jo u XIX vijeku. Ekoloki problem koji su tada primjeeni rjeavani su od sluaja do sluaja bez optih, zajednikih karaktersitika. Ekoloki pristup se prvo pojavljuje u djelima socijalnih utopista Kampanele i Furijea.U istoriji urbanizma i arhitekture bilo je dosta ostvarenih ekolokih naela iako ekologija kao nauka jo nije bila definisana. Prema Raheli Karson osnovna ekoloka naela za odrivi razvoj grada su :

Meuzafisnost ekolokih faktora Granica tolerancije Sloenost odnosa ekosistema Broj stanovnika u svim gradovima raste. Najvei problem stvarae oni gradovi koji su ve sada dosegli cifru od preko 20 miliona stanovnika. Da bi se obezbjedilo ekoloki odriv razvoj potrebno je planirati urbanizaciju prostora u skladu sa principima odrivog razvoja. U skladu s tim usvojen je niz dokumenata koji propisju pravila planiranja i ponaanja ovjeka u ivotnoj zajednici. Ti dokumenti su : Zeleni dokument o urbanoj ivotnoj sredini, Aganda 21 i Deklaracija o meuzavisnosti za odrivu budunost.

1.

NUKLEARNA KATASTROFA U ERNOBILJU Jednaodnajveih nuklearnihkatastrofa u istorijidesila se 1986.god u Ukrajini, blizuKijeva u ernobilju. Zbognemara i neodravanjadolo je do naglogoticanjavodezahladjenjenuklearnihreaktora. Uranijumskogorivonatemperaturi od 600C stvaraparukoja pokree turbine zaproizvodnjuelektrineenergije. Dolo je do otkazivanja sistema za hlaenje to je izazvalo eksploziju nuklearnog reaktora. Dolo je do poara grafitnih opeka koje je bilo nemogue ugasiti. Zbog loe izolacije omotaa tone radiokativnog materijala su danima emitovane u atmosferu. Noen vazdunim strujama kontaminirao je cijelu Evropu. Smatra se da e se posljedice osjeati narednih 50 godina i u tom periodu je mogue da e biti i do 50 000 sluajeva osoba oboljelih od raka. Najvee posljedice osjeaju stanovnici u neposrednoj blizini nuklearnog postrojenja. Isputanje atomske energije unijee promjene u sve drugo osim u nae puteve razmiljanja Ajntajn. Ukupni rasuti radioaktivni materijal iz ernobila je oko 200 puta vei i jai od bombi koje su baene na Hiroimu i Nagasaki.Poslednja nuklearna katastrofa zadesila je Japan 2011. god. Kao posljedica zemljotresa jaine 8,9 stepeni Rihterove skale dolo je do razaranja postrojenja u pokrajni Fukuima te emisije radioaktivnog zraenja iz postrojenja Fukuima 1 i Fukuima 2.

1.

TEHNOSFERA Tehnosfera je ivotna sredina koju je ovjek stvorio transformiui prirodnu sredinu, i u koju se njegovim posredstvom unosi materija i energija. Izraz tehnosfera uveo je Alvin Tofler u svome djelu Trei talas. Tehnosfera je ivotna sredina nastala ljudskim radom, ljudskom voljom i ljudskom snagom, . U toj sredini ovjek nepekidno djeluje preraujui prirodne resurse Uslovno reeno nju ine : ljudska naselja, infrastrukturni sistemi, razni upotrebni predmeti i sredstva, alatke, maine i oprema.U tehnosferi put materije se odvija jednosmjerno, ona se uzima od prirode i prerauje u razne predmete, a otpadni materijal predstavlja veliki problem. U nadi da sprijei eskalaciju problema Vernadski je koncipirao sistem u kome biosfera treba da pree u noosferu. Naziv potie od grke rijei noos = razum. Noosfera je svijet u kome e gospodariti ljudski razum.

1.

OSNOVNA NAELA INDUSTRIJSKOG DOBA Osnovno pravilo industrijskog doba je stalni materijalni rast potroakog drutva. Prema Tofleru osnovna naela idustrijskog doba:

Maksimizacija : Ovo naelo sugerie da je veliko sinonim za dobro (grade se grandiozni objekti, trosi se prostor i resursi) Centralizacija : centralizacija vlasti, industrije, finansiranja. Stvaraju se centri moi koji dovode do podjele na bogate i siromane. Standardizacija : Ovo naelo omoguava civilizaciji milione istovjetnih proizvoda (standardi u proizvodnji). Specijalizacija : Definie sistem rada (rad na traci) koji se ponavlja u istim intervalima. Sinhronizacija : Uz devizu vrijeme je novac ne dozvoljava da maine miruju. Osim rada po satu sinhronizuje se i drutveni i privatni ivot. Koncentracija : Kao naelo najbolje se ogleda u energiji i radu. Radnici se koncentriu po fabrikama koje se koncetriu u industrijskim zonama.

1.

PRIRODNI RESURSI ZNAAJ I PODJELA Energija i materija su vrsto povezane i svaka materija moe da se pretvori u energiju. Osnovna enrgija su resursi. Svaka djelatnost koja obavlja neke intervencije u sredini koje znae promjene, troi neki oblik energije. U skladu sa tim svako urbano planiranje treba da predvidi potronju resursa koja zadovoljava princip odrive energetike. Osnovna podjela resursa je na : Obnovljive (biomasa, vjetar, Sunce, geotermalna voda, hidroenergija) i Neobnovljive (fosilna goriva). Ekspoatacija resursa esto znai stvaranje zagaivaa. Velika je neusklaenost izmeu razvijenih I nerazvijenih zemalja i u proizvodnji i potronji energetskih resursa i mineralnih sirovina. Zavisnost od energetskih resursa i mineralnih sirovina diktira tokove globalne politike.

1.

KLIMATSKI FAKTORI Faktori klime su raznovrsni i promjenljivi. Znaajni su za odravanje ivota, odnosno za sve faktore sredine. Najvaniji klimatski faktori su :

temperatura vazduha (Od temperature zavise osnovni fiziki procesi u ivim organizmima, kao i drugi procesi u hemizmu sredine i razmjeni materija. Temperatura nekog podruja zavisi od geografske irine, nadmorska visina, reljlef, blizina vodenih povrina i vegetacije.)

voda i vlanost vazduha (Za vlanost sredine znaajna je vrsta I koliina padavina : kie, snijega, rose i grada. Isparavanja iz mora i okeana izazvana Sunevim zagrijavanjem se kondenzuju i vracaju u obliku padavina obogaujui novim koliinama vode i tako omoguavaju odravanje ivota.) vazduna kretanja (Uglavnom se manifestuju u obliku vjetra. Znaajni indikatori vazdunog kretanja su : pravac kretanja, uestalost njihove pojave i brzina kretanja.) svjetlost i insolacija ( Glavni izvor svjetlosti je Suneo zraenje. Svetlost i insolacija (osunanost) su preduslovi ivota za veinu nadzemnih organizama. Svjetlost utie na proces fotosinteze i omoguava primarnu produkciju materije pomo biljaka.) reljef (Edafski uslovi sredine su : mineroloko-geoloki sastavzemljita, konfiguracija terena, hemijske i fizike karakteristike) padavine (Pod padavinma se podrazumjevaju klimatske pojave vezane za vlanost vazduha. To su : kia, snijeg, magla, slana, rosa i grad.) hemizam (hemijski sastav sredine : hemizam vazdunog omotaa, vodene sredine , zemljita).

1.

IVOTNE OBLASTI, BIOMI U okviru odreenih klimatskih oblasti svi ekosistemi su grupisani u jedinice vieg reda biome. Biome karakterie odreen tip ekosistema i odgovarajue ivotne forme. Biomi su grupacije ekoistema istih fizikih uslova sredine sa istim biolokim zajednicama u interakcijskim odnsima na nekom geografskom prodruju. Klasifikuju se prema dominantnim vrstama biljaka koje ih pokrivaju (savane, tropske ume). Biomi se mogu klasifikovati u 3 glavne cjelie oblasti : 1)Oblast mora i okeana , 2) Oblast kopnenih voda, 3) Suvozemna oblast ivota. Oblast mora i okeana i oblast kopnenih voda karakterie voda kao osnovna ivotna sredina, a kopnena oblast kao osnovnu ivotnu sredinu ima vazduh.

1.

EKOLOGIJA Izraz ekologija potie od grkih rijei oikos to znai dom, stanite i logos to znai nauka. Pod ekologijom podrazumjevamo zbir znanja koja se odnose na ekonomiku prirode : izuavanje sveukupnosti uzajamnog odnosa ivog svijeta sa okolinom koja ga okruuje, i to kako organskom, tako i neorganskom. Termin ekologija se slabo koristo do 1895.kada Varming objavljuje rad o ekolokoj geografiji biljaka. Ekoloki principi su nerazdvojni od zdravorazumskog razmiljanja pa ih sreemo ve kod antikih filozofa, ili u starijim religijskim tekstovima. Postoji mnogo definicija ekologije ali u principu svaka potencira da je ekologija nauka o sloenoj interakciji i meuzavisnosti organizama i njihove ivotne sredine.

1.

ODRIVI RAZVOJ Ubrzani razvoj ljudske civilizacije uslovljava racionalnu upotrebu ogranienog prostora i resursa. Da bismo obezbjedili odrivu budunost i razvoj mora da bu odriv odnosno usklaen. Pojam odrivi razvoj ustanovljen je 1989. i proklamovan tzv. Bergenkom deklaracijom (1990.). On podrazumjeva da dananje generacije moraju racionalno da troe postojee reusrse tj da razmiljaju o nadolazeim generacijama. Filozofija odrivog (usklaenog) razvoja zasniva se na principu intergeneracijske jednakosti. Odrivi razvoj podrazumjeva : odrivu energetiku, ekonomiju i industrijske aktivnosti. Ekoloka svijest i ekoloka etika se odnose na principe ponaanja ovjeka u ivotnoj sredini.

1.

VAZDUH ZNAAJ, SASTAV, ATMOSFERA, SASTAV ISTOG VAZDUHA

Vazduh predstavlja jedan od osnovnih faktora ivotne sredine. Vazduh ima veliki znaaj za sav ivi svijet jer se njegov najznaajni sastojak kiseonik nalazi u sastavu svih ivih organizama. Vazduh regulie klimu. Atmosfera je slojevita a njene zone se razlikuju po hemijskom sastavu i pritisku. U sastavu vazduha nalaze se tri najvanije komponente koje obezbjeju ivot : kiseonik (21%), uglje-dioksid(0,03%) i azot(78%). U relativno istom i relativno vlanom vazduhu ima bezbroj primjesa. Uglavnom on se sastoji od : gasovitih sastojaka, vodene pare i sitnih estica. Najvei dio kiseonika u biosferi potie od fotonsiteze, a najvei proizvoai su suvozemne biljke, alge koje ive vodi i fitoplanktoni. Osnovni zagaivai vazduha su : termoelektrane , nuklearne elektrane, industrijski objekti, saobraaj, vrsti otpad, komunalna praina.

1.

HABITABILNOST Za opti pojam stanovanja ivljenja u odreenom prostoru koristi se izraz habitabilnost. Pojam vodi porjeklo od latinske rijei habitatio to znai stanite (ima i anglosaskonski izraz habitat ljudsko naselje). Pojam je prvi uveo Benton Mak Kej 1928. oznaavajui time prostor na kome se moe planirati razvoj ljudskog naselja. Habitalnim se moe oznaiti svaki prirodni ili vjetaki prostor koji obezbjeuje ovjeku odgovarajue spoljanje prirode uslove za njegovu kontinualnu egzistenciju (hrana, voda, zaklon, klima, niska zagaenost).

1.

PARALELNI PROCESI U ODRIVOM RAZVOJU Uprivrednom rastu znaajna su tri uzajamno uslovljena faktora : odriva ekonomija, odrivo korienje energije i odrive industrijske aktivnosti. Po jednoj teoriji odriva ekonomija se postie tako to se sa istom dosadanjom bazom omogui blagostanje prethodne generacije.

1.

ENTROPIJA Naziv entropija uveo je Klauzijus 1868.kao naziv termdinamiku veliinu. Zakon o entropiji je drugi zakon termofinamike. Odnosi se na zakon ouvanja energije. Zakon entropije po Rifkinu glasi : Materija i energija se mogu mijenjati samo u jednom smijeru, od potrebljive ka neupotrebljivoj, od korisne ka nekorisnoj ili od sreene ka nesreenoj. Zakon entropije govori da se sve to postoji kree ka nepovratnom haosu.Ludovik Bolcman je dao matematiku definiciju entropije sistema.Entropija je mjera za koliinu koja se vie ne moe pretvoriti u rad. U ekologiji entropija je naziv za zagaenost, i odnosi se na stalno poveavanje neiskoristive energije u sistemu. Ako se radi o zatvorenom sistemu, po treem zakonu termofinamike : U zatvorenom sistemu entropija materije u konanosti mora da dosegno svoj maksimum.

1.

SOCIJALNA EKOLOGIJA Socijalna ekologija prouava drutvene nioce koji utiu na promjene u ivotnoj sredini, kao i uticaj te sredne na razvoj drutva. Razvijala se paralelno sa humanom ekologijom. Naziv socijalna ekologija prvi su spomenuli Park i Burges 1972. Socijalna ekologija je dio socijologije koji ima ekoloki prstup, a istovremeno je i grana ekologije.

1.

KOJE GODINE SU BILE KONFERENCIJE U TOKHOLMU I RIO DE ENEIRU 1972.god u tokholmu se odrava prva globalna Konferencija Ujedinjenih nacija o ivotnoj sredini na kojoj je ukazano na rastue problem u ivotnoj sredini. Druha Konferencija Ujedinjenih nacija o ivotnoj sredini I razvoju odrana je 1992.u Rio De eneiru na kojoj se donosi niz znaajnih dokumenata o ivotnoj sredini.

1.

EKOSISTEMI Ekosistem je u osnovi sistem prenosa energije, materije i informacija.Sinonim za ekosistem je biogeocenoza (bios-ivot, geozemlja, koinos-zajedniki).Biogeocenoza je vrhovna sinteza u ekologiji i predstavlja sloen i dinamian sisem.Ekosistem je cjelina koju ine ivotna zajednica i njome naseljen prostor.Ekosistem je osnovni dio biosfere.Osnovne komponente ekosistema su biotope (stanite) i biocenoza(ivotna zajednica).

1.

HANOVERSKI PRINCIPI Principi odrivog razvoja su objavljeni zajedno sa Deklaracijom o meuzavisnosti za odrivu budunost i nazivaju se Hanoverski principi. To su sledei principi :

Insistirati na pravu da ljudski rod i priroda koegzistiraju u zdravom, saradnikom, raznovrsnom I odrivom stanju. Priznati i prihvatiti meuzavisnost. Potovati odnose duha i materije. Prihvatiti odgovornost za posljedice odluka prilikom planiranja i projektovanja. Stvarati samo bezbjedne i sigurne objekte dugotrajne vrijednosti. Eleiminisati problem otpadnih materija. Raunati na prirodne tokove energija i koristiti ih. Sagledavati i unapreivati krajnje mogunosti projektovanja i planiranja. Tragati za stalnim poboljanjima, putem irenja i prenoenja novih saznanja I reenja.

1.

ZELENI DOKUMET O GRADU Zeleni dokument o gradu usvojen je od Evropske zajednice sa glavnim ciljem rjeavanja ekolokih problema u gradovima. Zeleni dokument predstavlja document za :

Identifikaciju problema u graovima Donoenje odgovarajuih rjeenja

1.

AGANDA 21 Aganda 21 je jedan od dokumenatadonijetih na II Konferenciji Ujedinjenih nacija o ivotnoj sredini i razvoju 1992. u Rio De eneiru. Ovaj document obrauje najtee problem u oblasti ivote sredine sa kojima se svijet danas sueljava. Njime su definisani problem, ciljevi i predloene konkretne radnje kojima se ciljevi trebaju ostvariti.

1.

HIDROSFERA KAO STANITE, SASTAV VODE, PODJELA Hidrosfera svojim fizikim I hemijskim osobinama predstavlja specifinu ekoloku sredinu. Ona je najvee stanite svih ivih organizama na planeti. Zauzima oko 72 % povrine Zemlje.Voda je glavna i osnovna materija u hidrosferi.Iako je po hemijskom sastavu mjeavina vodonika I kiseonika ona ima I druge rastvorene materije (mineralne soli). Prema hemisjkom sastavu I sadraju svih supstanci koje se nalaze u prirodnim vodama one se dijele na : slatke, slane I slane, bistre I mutne, meke I tvrde vode.

1.

UTICAJ RAZVOJA LJUDSKIH NASELJA NA PROMJENE U EKOSISTEMIMA Glikson istie 4 znaajna momenta u istoriji ljudskih naselja :

Period Adama : Predpoljoprivredni period. ovjek je sastavni dio prirode, I nastanjuje peine I ume. Osnovne djelatnosti su mu lov I sakupljanje plodova. Od prirode ovjek uzima samo ono to mu je potrebno za odravanje ivota. Period neolitke revolucije : Dolazi do optedrutvene saradnje kroz poljoprivrednu proizvodnju. Zemljite je bilo zajednika svojina I proizvodilo se u zavisnosti od osnovnih potreba. Nastaju prve socijalne zajednice. Feudalni period : To je period kad ratari naputaju svoja sela zbog traganja za plodnijom zemljom. Dolazi do razdvajanja sela I grada. U gradovima se formira urbana civilizacija (zanatstvo, umjetnost, plemstvo). Kapitalistiki period :Obiluje velikim kulturnim I naunim dostignuima. Zavisnost grada od sela se smanjuje. Dolazi do zagaenja ivotne sredine.

1.

EKOLOKI FAKTORI Ekoloki faktori se dijele u dvije osnovne grupe : biotike I abiotike. Biotiki faktori su ivi organizmi I mogu biti producenti, konzumenti I reducenti. Abiotiki faktori ivotne sredine su neorganskog porjekla (vazduh, voda, zemljite)

1. 2. 3.

SINDROM BOLESI ZGRADA EPIDEMOLOGIJA PROSTORA BIORESURSI BIOTEHNOLOGIJA Bioloki resursi ukljuuju u sebe resurse ivih organizama, a to znai genetike resurse, organizme I njihove dijelove. Naziv biotehnologija se koristi da oznai svaku tehnoloku primjenu koja koristi bioloke sisteme, ive organizme, njegove derivate, kako bi se napravili ili izmenili proizvodi ili procesi specifine namjene. GMO ili pripitomljavanje iotinja.

1.

PRELIMINARNI FAKTORI ZA SPROVOENJE STRATEGIJE U ODRIVOM RAZVOJU Preliminarni faktori su : razvijanje ekoloke svijesti, razmjena informacija, uee javnosti, izbor naina za sprovoenje strategije.

1.

IVOTNA SREDINA Kada se govori o ivotnoj sredini obino se misli na proctor u kome ljudi ive, borave I rade ili planiraju da taj proctor urede za svoje potrebe. ivotna sredina je po definiciji prirodni okvir ivota u kome sva iva bia ive I djeluju, mnogostruko povezana uzajamnim uticajima. ivotna sredina je sve to djeluje na organizam tokom trajanja njegovog ivota.

1.

PRIRODNI RESURSI Zahvaljujui prirodnim resursima odvija se ivot na zemlji .Oni mogu biti obnovljivi I neobnovljivi. Obnovljivi su : ljudska I ivotinjska snaga, biomasa, Sunce, vjetar, voda, geotermalna energija. Neobnovljivi su fosilna goriva.

1.

GLOBALNI PROBLEMI NOVOG DOBA I ODRIVI RAZVOJ Prema organizaciji za ekonomsku kooperaciju I razvoj najvei globalni problem su : promjena klime, oteenje ozonskog omotaa, opasni I rizini otpadni materijali, ugroavanje biodiverziteta.

1.

GUBITAK VODE Voda moe da se privremeno ili trajno izgubi na jedan od tri naina : oticanjem, isparavanjem ili prevoenjem.

1.

DEMOGRAFIJA Demografija je nauka o stanovnitvu. Naziv potie od grke rijei demos to znai narod I grafos to znai pisati. Ona prouava faktore kao to su : stanovnitvo, raanje, umiranje, brak . Demografija se bavi prouavanjem kretanja I razvoja stanovnitva, pitanjima prirataja, naseljavanja, migracija I slino.

1.

OBJEKTI U KOJIMA SE BORAVI KAO MJESTO RIZIKA Zagaenje od graevinskih materijala od kojih su objekti sagraeni.

1.

VODA Kako factor sredine voda ima veliki znaaj za ljude.Voda ini 60% ljudskog organizma. Prema porijeklu se svrstavaju u tri grupe : povrinske, podzemen I atmosferske. Prema hemijskom sastavu I sadraju supstanci vode se djele na : slatku, slanu, bistru, mutnu, meku , tvrdu.

1.

NAUKA O IVOTNOJ SREDINI Nauka o ivotnoj sredini je nova multidisciplinarna nauka. Environment je engleska rije koja moe da oznaava proctor ili ivotnu sredinu. Ova nauka objedinjuje biologiju, medicine, fiziku, statistiku I druge nauke.Osnovna nauka o ivotnoj sredini je ekolgija.

1.

POPULACIJA Populacije je prostorno vremenski integrisana grupa ivih jediniki iste vrste koja raspolae zajednikim skupom nasljednih faktora. Karakteristine osobine populacije su : gustina populacije, prostorni raspored, natalitet , mortalitet, uzrasna struktura populacije, polna struktura populacije, rastenje I promjena brojnosti populacije.

1. 2.

MALTUZIJANSTVO Predstavlja teoriju nazvanu po Tomasu Maltusu koji je 1798. Skrenuo panju na porast ljudske populacije. On je predlagao kontrolu raanja stavljajui akcent na siromane klase.

1.

GRANICE RASTA

Naunici okupljeni u tzv Rimskom klubu obavili su istraivanje iji su rezultati publikovani u knjizi Granice rasta.Zakljuak je da degradacija I zagaensost ivotne sredine I porast populacije predstavljaju globalni problem.

1.

EKOLOKA SUKCESIJA Ekoloka sukcesija (razvoj ekosistema) je izmjena vidova strukure I biocenotikih procesa u vremenu.Ekoloke sukcesije su promjene u ekosistemima.Smatra se das u ume postale sukcesijom.

1.

BIOTOP Biotop ili stanite je osnovna topografska jedinica prostorno ograniena, sa slinim uslovima, osnosno kompleksom iotnih faktora. Naziv se sastoji od grkih rijei bios-ivot I topos- tle. U bukvalnom prevodu biotope je mjesto za ivot, mjesto gdje je mogu ivot.

1.

EKOSISTEM KAO JEDINSTVO BIOTOPA I BIOCENOZE Osnovne komponente ekosistema su biotope I biocenoza. Biotop je Biocenoza je ivotna zajednica (system populacija).

1.

MJESTA RIZIKA U IVOTNOJ SREDINI U nauku o ivotnoj sredini uveden je I pojamepidemijologija prostora. Ovaj pojam je uveden da bi se prouile I oznaile dobre I loe lokacije na kojima su ljudska naselja ili se planira odreena gradnja. U velikim gradovima mjesta rizika su, osim objekata zagaivaa, I objekti sagradjeni od potencijalno opasnih materijala. Mjesta koja imaju uticaj na zdravlje ljudi u urbanism sredinama su : vodosnabdjevanje, kanalizacija, factor populacije, kultura stanovanja.

1.

OVJEK KAO FAKTOR IVOTNE SREDINE Uticaj ovjeka na promjene u ivotnoj sredni je veoma veliki. Svaki poetak I razvoj neke od civilizacija znaio je transformacije prirodnih ekosistema. Promejene nastaju zbog korienja prirdnih resursa. U razvoju ljudskih naselja od Adama , preko neolitske revolucije, feudalnog perioda I kapitalistikog perioda poveavao se stepene uticaja ovjeka na ivotnu sredinu.

1.

INENJERSKA EKOLOKA ETIKA Ekoloka etika ili etiki odnos ljudi prema ivotnoj sredini postavlja pitanja o moralnim odnosima izmeu ljudskog svijeta (tehnosfere) I prirodnog svijeta(biosfere).

1.

BIORESURS Bioresursi ili bioloski resursi su obnovljivi resursi : ljudska I zivotinjska snaga, vjetar, voda, Sunce, geotermalne vode, biomasa.

1.

DEMOGRAFSKI RAST Ljudska populacija raste eksponencijalno st stvara ogromne probleme jer sa jom eksponencijalno rastu I ostale potrebe, sto dovodi do zagadjivanja.

1.

EKOLOKA NIA

Ekoloka nia je funkcijonalna uloga I pozicija vrste u okviru zajednice ili ekosistema, ukljuujui I to koje resurse oni koriste, kako I kada ih koriste I kakva je meuzavisnos izmeu pojedinih populacija te vrste. Ekoloka nia je nain ivota I ishrane organizma.Ona predstavlja potpunu ulogu koj organizam ima u mjestu ivljenja. 1. KAPACITET IVOTNE SREDINE Pod kapacitetom ivotne sredine podrazumjeva se mogunost odreenog ekosistema ili njegovog dijela da primi ili tolerie promjene I optereenja do granica koje mu obezbjeuje funkcionisanje. 1. EPIDEMIJOLOGIJA PROSTORA U nauku o ivotnoj sredini uveden je I pojam epidemijologija prostora. Ovaj pojam je uveden da bi se prouile I oznaile dobre I loe lokacije na kojima su ljudska naselja ili se planira odreena gradnja. U velikim gradovima mjesta rizika su, osim objekata zagaivaa, I objekti sagradjeni od potencijalno opasnih materijala. Mjesta koja imaju uticaj na zdravlje ljudi u urbanism sredinama su : vodosnabdjevanje, kanalizacija, factor populacije, kultura stanovanja. 1. EDAFSKI USLOVI SREDINE Edafski faktori obuhvataju fizike, hemijske I bioloke osobine zemljita ukljuujui I stijene na kojima se zemljite razvija.