DEPREME DAYANIKLI YAPILARDA TNEL KALIP SSTEMNN KULLANILMASI Ahmet APAY 1, Emine AYDIN 1, Pelin YILMAZ1 aapay@sakarya.edu.tr, emineb@sakarya.edu.

tr, pozgun@sakarya.edu.tr z: Trkiye, iinden ok sayda fay hattnn getii deprem blgesinde bulunmaktadr. Yksek deprem riskine maruz lkemizde, depremleri nleyemeyeceimize gre, etkilerini azaltp zararsz ya da en az zararla atlatabilmenin yolu depreme dayankl yaplar ina etmektir. Bu erevede, tnel kalp sistemi bir zm sistemi olarak dnlebilir. Bu almada, depremin yaplara etkileri, depreme dayankl yaplar iin alnmas gereken nlemler ve tnel kalp sisteminin zellikleri aklanmtr. Anahtar Kelimeler: Deprem, Tnel Kalp Giri Dnyann en aktif deprem kuaklarndan biri zerinde bulunan lke topraklarmzn %42si I. derece deprem blgesi, % 24 ise II. derece deprem blgesi zerindedir. Bir baka deyile topraklarnn %66s, her an her byklkte depremin olabilecei blgede yer almaktadr. Bu blgede yaayan nfus ise, Trkiye toplamnn yaklak %70i olup ok yksek deprem riski altndadr. Ayrca sanayi tesislerimizin %98i ve barajlarn %92 si, eitli derecedeki deprem blgelerinde ina edilmitir(BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000,). Yap olgusu; hzl retim teknii, ekonomisi, nitelii ynnden byk lde, kalp tekniinin doru seilip, detaylarnn doru zmlenmesine baldr(BALKABAK,., 1998). Son yllarda lkemizde toplu konut ve ok katl yaplar retiminde tayc sistem olarak perdeli ereveli yaplara alternatif olarak tnel kalp sistemler oka kullanlmaya balanmtr(SMER,Y., 2003). Gerek st yap, gerekse alt yap inaatlarn maliyetinde en nemli girdi olan kalp, ayn zamanda teknolojik yap retiminin ayrlmaz bir parasdr(BALKABAK,., 1998). 17 Austos Marmara depreminde tnel kalp sistemiyle yaplm yaplar depremin ykc etkisine kar mkemmel bir diren gstermitir(). Bu sistemin en nemli zelliklerinden biri, genellikle toplu konutlarda, ok ksa srede ve ok sayda ekonomik yaplar retebilmektir(BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000). Tnel kalp, yapnn duvar ve demelerinin, kesin boyutlu ve dzgn yzeyli elik kalplarla bir kerede, tek para olarak(monolitik) dklebildii sistemidir(BALKABAK,., 1998). Bu zelliklerinden dolay depreme kar rahatlkla nerilen ve hzl retim imkan salayan bir sistem olduu sylenebilir. Tnel kalp sistemi yurdumuza uyan en iyi teknolojik kalp sistemidir. Bugn dnyada bilhassa toplu konut imalat tiplerini balca u grupta toplayabiliriz: Konvansiyonel (klasik tip) Ahap Prefabrik Hafif Beton Prefabrik Ar Beton Prefabrik Karma Sistem (tnel kalp ve prefabrik cephe elemanlar)

Bu sistemleri kendi aralarnda karlatrdmzda balca gze arpan faktrler unlardr(BALKABAK,., 1998): NAAT TP Konvansiyonel naat AVANTAJLARI Az makine ihtiyac Alagelmi malzeme ve teknoloji kullanm DEZAVANTAJLARI naat sresinin uzunluu Malzeme zayiat

Sakarya niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Yap Eitimi Blm

902

Ahap Prefabrik naat

Hafif Beton Prefabrik

Ar Beton Prefabrik

Karma Sistem

Kstl retim kapasitesi Daimi i verilmemesi Maliyet ykseklii stenilen kalitenin olmay Sratli inaat ikmali Orman rnlerine olumsuz katks Yksek retim kapasitesi Sadece krsal blgelerde yi inaat kalitesi kullanlr Byk makine park ve stoka ihtiya gstermesi Katk maddelerinin ithali Is ve ses yaltm Hafif beton malzeme maliyetinin art Yksek retim kapasitesi Ekonomik tama sahas yi inaat kalitesi kstl Demir tasarrufu Btn iiliin fabrikada naatta srat yaplmas Bina tayc sistemlerin kstl ok katl inaat yaplmamas ok sratli inaat Ar makine park ihtiyac Yksek retim kapasitesi Az katl inaatta ok az ii altrlmas ekonomik olmay Maliyette ucuzlama lk tesisin ok pahal Demir tasarrufu oluu yi inaat kalitesi ok katl inaat yaplmamas Tnel Kalp Sistemi ve Prefabrik Cephe Elemanlar

Salam naat

Depremin Yaplara Etkileri Deprem annda meydana gelen sarsntlar, yeryznde yatay ve dey ynde yer ivmeleri oluturur. Ancak yaplar iin nemli olan ivmeler, yatay ynde olanlardr. Bu ivmeler, yaplarda yatay atalet momentlerinin olumasna sebep olur. Yaplarn depremde hasar grmemesi iin, bu kuvvetlere dayankl olmalar gerekir. Yaplarda deprem srasnda meydana gelen yatay kuvvetler, yapnn titreim zelliklerinin etkileimi sonucunda ortaya kar ve bu durum, her yap iin farkl olur. Pratik olarak 5-10 kat aras betonarme binalar arlklarna oranla en fazla yatay yklere maruz kalrlar. 17 austos depreminde, nceden bilinen konularn yaplamada gz nne alnmad ortaya kmtr. Mesela, dere yataklarndaki binalarn tamamna yakn kmtr. Gerekli deprem dayanmna sahip olmayan ok katl binalarn sanayi tesislerinin neredeyse tamam ya yklm ya da onarlmayacak derecede hasar grmtr. Buna karn ayn blgede zemin zelliklerini ve deprem tasarm ilkelerini gz nne alarak ina edilen ok katl toplu konut siteleri ve sanayi tesisleri hi hasar grmemitir. zmit Bykehir Belediyesi tarafndan tnel kalp sistemiyle yaptrlan 2000 konutluk sitelerde depremden dolay herhangi bir hasara rastlanmamtr. Depremden sonra yerinde yaplan incelemelerde zellikle Adapazar, Glck ve Yalovada meydana gelen hasarlarn balca sebebinin zemin problemlerinden kaynakland belirlenmitir. Bunun yannda ciddi ve bilimsel zemin aratrmalarna dayanan temel mhendislii zmlerinin uyguland projelerde; rnein yumuak zemin koullarnda kazkl temel sistemlerine tatlan binalarda ve sanayi tesislerinde, fay hattna ok yakn olsa bile herhangi bir hasar meydana gelmemitir. zellikle Adapazarnda zemin koullar elverisiz ve yeralt su seviyesi ok yksek olduu halde ar yaplarn bile tekil veya mtemadi temellerle tatld yerlerde binalarn farkl oturma yapt, devrildii, yana yatt veya zemin katlarn bodrum kata dnt tespit edilmitir. Oysa yine Adapazarnda kazkl temel zerine yaplan Ziraat Bankas hizmet binas ve lojman, depremden hibir hasar grmemitir. lkemizde elverisiz zemin artlarnn ne tr sonular dourduu, il defa bu depremde ak bir ekilde grlmtr(BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000).
903

Tnel Kalp Sisteminin Tanm Tnel kalp sistemi, yapnn duvar ve demelerinin hassas boyutlu ve dzgn yzeyli elik kalplar yardmyla tek bir operasyonla dklebildii yap teknii olarak tanmlanabilir. Ayn zamanda kalplarn yapnn enine boyuna dorultuda hareket ettirilerek karld ve gerekse yatay yap elemanlarnn ayn anda dklebildii bir yapm sistemidir. Tayc duvar ve demelerin btn halinde ve tek ilemle yerinde dkmn salayan tnel kalp sistemi, bu ynyle geleneksel yapm sistemine benzemektedir. Ancak sistemin nitelikleri asndan beraberinde n yapml (prefabrik) baz yap elemanlarnn kullanmna olanak salad iin yar n yapml bir sistem olarak kabul edilir. Bu sistemde cephe elemanlar, merdivenler, sahanlklar, blme duvarlar, bacalar vb. n yapml olarak retilip, yerinde dklen ana yap ile birletirilerek kullanlmaktadr. Sistemin en byk avantaj yapm sresinin ksaltlmasdr. zellikle toplu konut retiminde kullanlmakta ve belli bir ekonomi salayabilmektedir(BALKABAK,., 1998).

Tnel kalbn elemanlar Tam Tnel Kalp Tam tnel kalp ekipman demelerle birlikte, binann yan d duvarlarnn, i blme perdelerinin betonlanmasna izin veren kalp ekipmanlardr. Tam tnel kalp ekipman ile kalp skldkten sonra, demelerin dikme desteine alnmas mmkn olmaktadr. Beton kalpta iken stlmas salanmakta, bylece betonun priz sresi ksaltlabilmektedir. Gerektiinde k koullarnda -10 C a kadar s da imalat yaplabilmektedir. Tam tnel kalplar yeterli boyutsal eitlilii salamadndan planlamada kstlamalar getirirler. Tam tnel kalplarn arl kaldrlma ve montaj asndan ek problemler getirir. Tnel kalplarda boyutlar kalb reten firmalara gre deimekle birlikte hepsinde de aralklarda ve modllerdedirler. Maksimum aklk 5.50-6.00 mdir. nk kirisiz bir sistem olduu iin, daha byk aklklar yapldnda deme kalnl artacak, kalp konstrksiyonu zorlanacak ve sistem ekonomik olmamaya balayacaktr. Ykseklikler 2,3 ile 3 m arasnda deiir. Ykseklik, deme stnden st katn demesinin altna kadar olan ykseklii ifade eder. Tasarm aamasnda kalplarn boyutlarnn ve olanaklarnn iyi bilinmesi uygulama srasnda en verimli retimin gerekletirilmesini salar. Uygun boyutlarda tasarm yaplarak zel kalplarn smarlanmasna ve bunlarla retim yaplmasna gerek kalmayacaktr.

904

Tnel Kalp (Adapazar-Camili ky mevki) Tam tnel kalplar yatay ve dey kalp yzeylerine sahiptir. Ayrca kalbn germe ve boaltma ilemleri iin yatay yzey kalbn tayan profillerden oluan st kiri vardr. Kalbn gerdirilmesi iin yaplm yan kirilerle yatay kirii apraz ekilde birletiren payandalar mevcuttur. Bunun yan sra kalb teraziye alma ilemini yrten flan ayaklar ve kalb srmeye yarayan rulmanl tekerlek ve muhafazalar, perde ara mesafe ayarn salayan ubuklar, kelebek skma somunlar, tm birletirme elemanlar tam tnel kalbn dier ekipmanlarn oluturmaktadrlar. Tam tnel kalp kullanlaca yere vin yardm ile tanr ve tekerlekleri zerinde demeye oturtulur. Tekerlekleri ayarlanabilir dikmeye dayanarak dengede kalr ve vinten zlr. Tekerlekleri zerinde gtrlerek sahadaki gerek yerine yerletirilir. Flan ayaklar zerinde kaldrlarak teraziye alnr. Flanlarn tepesindeki somunun saa sola dndrlmesi ile teraziye alma ilemi tamamlanmaktadr. Hidrolik donanm ilave edilmi tam tnel kalp ekipman, hidrolik jeneratre kumanda eden bir kolun hareketi ile dey ve yatay dzlemlerde tam bir hassasiyetle ve annda birletirilip ayarlanabilmektedir. Perde kalbnn ayar yan yana monte edilmi iki tam tnel kalbn arasndaki mesafe ubuklar ve ayar konikleri ile yaplmaktadr. Bu sayede betonun yatay eforlarna kar kalplarn deformasyonu ortadan kalkmaktadr. Betonlamann tamamlanmasndan ve priz sresinden sonra kalp skm ilemleri balamaktadr. Istma durdurulur. Ara mesafe ubuklar sklr, flan ayaklar yukar toplanarak tnel kalbn tekerlekleri zerine oturmas, bylece deme betonundan ayrlmas salanr. Hidrolik donanml tam tnel kalplarda bu ilem hidrolik jeneratrne kumanda eden kolu evirmekle annda tamamlanr. Tekerlekleri zerine karlr. zel olarak dzenlenmi tama halkalarndan vin kanca halatlarna balant yaplr ve vin yardm ile yzeyi temizlenmek ve yalanmak zere yeniden montaj edilecei yere tanr. Yarm Tnel Kalp Yarm tnel kalp ekipman demelerle birlikte, binann yan d duvarlarnn, i blme perdelerinin betonlanmasna izin veren kalp ekipmandr. Yarm tnel kalp ekipman ile, kalp skldkten sonra, demeleri dikme desteinde brakmak mmkn olabilmektedir. Bylece beton kalpta iken stlmas gerekmektedir. Yarm tnel kalbn ekipmanlar iki yarm tnel kalb birletiren orta balant paralar dnda farkllk gstermez, kuruluu ve skl de ayndr(MEM,A., 2004).

905

Yarm Tnel Kalp

Yarm tnel kalbn karma iskelesi zerine srlmesi Tnel Kalp Sisteminin Genel zellikleri 1-Tnel Kalp Sisteminin Yapsal zellikleri Tnel sistemlerin uygulanmasnda, betonarmenin fiziksel zelliklerinin salam olduu avantajlardan byk lde yaralanlmakta ve sistemin ilerlii saland takdirde ekonomik zmler elde edilmektedir. Gelimekte olan lkelerde konut inaatlarna ait maliyetlerin drlmesi iin deme aklklarnn 5 metreyi gemeyecek ekilde modle edilmesi gerekir. Bu itibarla tnel kalp sistemiyle betonarme deme inaat sz edilen aklklarla ekonomik olarak ina edilebilmektedir. Bu sistemde temeldeki balant kirilerine duyulan ihtiyac azaltmakta ve tek bir kiri gibi grev yapmaktadr. Bylelikle yapnn drencinde art salanmaktadr(APAY, A., 1983).
906

2-Tnel Kalp Sisteminin Statik zellikleri Trkiyenin deprem kua zerinde olmasna birde sosyal ve ekonomik nedenler eklenirse ortaya depreme dayankl yaplar yapma gerei kar. Tayc perde duvarl sistemler rijitliklerinin ok byk olmas nedeni ile bu gerei en iyi salayan yap zellii tar. Perdeli yaplarn buna karlkl dktil davranta iskelet sistemler kadar snek olmad ve yatay yklerden kaynaklanan enerji tketmekte eksikleri olduu sylense de bu eksik yan, fiktif deprem kuvveti hesaplanrken gerekli yap tipi katsays 1.50 seilmek sureti ile bu deeri 0.60 ve 0.80 olan elik ve betonarme karkas yaplar durumuna zde hale getirilerek rijitliin yararlar son snra kadar dayandrlabilir(BALKABAK,., 1998). 3-Tnel Kalp Sistemlerin Hz, Ekonomii ve Teknik zellikleri Tnel kalp, hzl bir yapm sistemidir. Sistemin en nemli zelliklerinde biri 8 saatlik alma ile 24 rotasyonlu bir i program uygulanabilmektedir. Tnel kalp sistemi ile elde edilen yaplarda ekonomik aklklar metreden alt metreye kadar olup, gnlk rotasyon(yaplan ilem basamaklar) iin en uygun alan 70m2 ile 150m 2 arasnda deimektedir. Konutun gereksinimi olan aklklar ve birim m 2 alanlarla ilikin bu uygunluk nedeni ile, tnel kalp sistemi Trkiyedeki konut an karlamak iin en iyi yntemlerden biri olarak grlmektedir. Bu sistemin ekonomik olmas iin alt snr konut says 100den az olmamaldr. Bir tnel kalbn mr 1000 kez kullanlabilmeye edeerdir. Kalptan kan yzeyler duvar kda veya boyaya hazrdr. D perde kalp yzeylerine istenen hazr tekstr elemanlar konarak arzu edilen dekoratif dokular elde edilebilir. Is izolasyonu, ynetmelik ve s asndan tnel kalba kolaylkla adapte edilebilir. Tnel kalplar imalat teknii bakmndan milimetrik hassasiyetle retilir ve belli sayda bir retim amaland zaman, iyi planlama ile yapmda retim hznn artrlmas yan sra ekonomi salamaktadr(SMER,Y., 2003) Tnel Kalpta Tasarlama lkeleri Mekan organizasyonu kalp boyutlarna uygun olarak dnlmelidir. Mekandaki ana tayc duvarlar oluturan tnel duvarlarnn eit aklklara yerletirilmesi salanmaldr. Bu duvarlarn arasnn hi deilse bir ynde ak olmas zorunludur. Mekanlarn dik al olmas tercih edilir. Girinti-knt bulunmamas sistemin rasyonel kullanlmasna olanak salar. Mekan yksekliklerinin eit olmas zorunludur. Tnel kalplarn kullanld binalar iin tayc duvarlarn binann dar kenarna paralel dorultuda yerletirilmesi uygun olur (Cross-Wall sistemi ). Bu duvarlarn arasndaki akln eit olmas alma ritmini dzenlemekte ve kalp tipi saysn azaltmaktadr. Tasarlamada kalplarn ankraj aralklar gz nne alnmaldr. Bina gruplarnn yerletirilmesinde zellikle ok katl binalar sz konusu olduundan kreyn kapasiteleri dikkate alnmal ve rasyonel alma dzeni kurulmasna nem verilmelidir. Bu ilkelere karlk aadaki tasarlama biimleri de uygulanr. o Cephe eleman tnel duvarlarna dik olmayabilir. o Tnel duvarlarna dik cephe elemanlar girintili kntl dzenlenebilir. o Mekanlar trapez planl olabilir. Bu tr planlamalarda zel kalplara gerek duyulacaktr. Bu da maliyeti arttrc bir sonu dourur(MEM,A., 2004).

907

Tnel Kalpta Istma Sobalar le Krleme

Tnel Kalp rnei Tnel Kalp Sisteminin Yapmda Saladklar abukluk ve ekonomi; Tnel kalp ile yapm sresi geleneksel yntemlere gre daha ksadr. Yapm sresinin ksa oluu, i gc ve anaparann uzun sre bal kalmasn nler, yatrmn abuk amortismann salar. Kalplarn yzlerce defa kullanlabilmesi, ilk yatrm dolaysyla yapm maliyetini azaltr. Yksek nitelik; Defalarca kullanld halde tnel kalpla her seferinde dzgn yzeyler elde edilir. Bu dzgn beton yzeyler sva gerektirmez. Yapda llerin kusursuz ve kesin oluu, tamamlayc yap elemanlarnn sanayilemesini ve standartlamasn salar.
908

Uygulamada kolaylk; Tnel kalp, imentonun bulunduu her yerde kullanlabilir. Gereken yap malzemeleri ve donat antiyeye kolaylkla tanabilir. Nitelikli ii gereksimi azdr. Gvenlik; Tayc duvarlarn ve demelerin btn halinde ve tek ilemle dkm ile monolitik bir yap elde edilir. Monolitik yap sistemi deprem blgeleri iin en elverili sistemdir. Beton duvar ve demeler yangna kar tam dayankldr(SMER,Y., 2003). Depreme Dayankl Yaplar in Alnmas Gerekli nlemler 17 austos depremi toplum zerinde ok derin izler brakmtr. Olumsuz zemin artlarna ve uygunsuz yap inalarna birde depremin kuvveti eklenerek ok sayda can ve mal kayb meydana gelmitir. Bu deprem incelendiinde baz nlemlerin alnmas gerei ortaya kmtr. Bunlar ksaca zetlersek: Deprem konusunda eitim, Yaplama alannn zayf zeminler zerine oturtulmamas ve yeterli geoteknik incelemelerin yaplmas, Mhendislik hizmetlerinin gereince yaplmas ve inaat yapmn stlenen kiilerin yeterince tecrbe sahibi olmas, Kt malzeme kullanlmamas, Yapm hatalarna dikkat edilmesi, Proje aamalarnda deprem ynetmeliklerinin kesinlikle uygulanmasdr(BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000). Sonu Depremlerde can ve mal kaybn ortadan kaldrabilmenin veya en aza indirebilmenin tek yolu dayankl yap yapmak olarak grlmektedir. Depremleri nleyemediimiz veya nceden bilemediimize gre etkilerini azaltp, zararsz yada en az zararla atlatabilmenin yolu proje aamasndan itibaren, zeminin durumunu da dikkate almak kaydyla depreme dayankl yap ina etmek gereklidir(BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000). Tnel kalp sisteminin, dier teknolojilerle kyaslamasn yaptmzda aadaki somut sonular grebiliriz. naat maliyetlerinin drlmesi: naat maliyetlerinde en nemli giderlerden birini iilikler oluturmaktadr. ilik kayplarnn nlenmesi inaat retimi srecinde akcl salayarak ii postalar arasndaki kopukluun giderilmesi ile salanacaktr. Kalplarn, yzlerce defa kullanlmasndan dolay, yapm maliyetleri de nemli derecede azalmaktadr. aEkip saysndaki azalma; Konvansiyonel sistemle yaplan bir inaatta en az 9 eit ekip kullanlrken tnel kalp sisteminde en fazla 6 eit ekip bulundurulmaktadr. bFirelerin ortadan kalkmas: Tnel kalp sisteminde sva, tula, kereste, ivi ve benzeri temel inaat malzemelerine hemen hemen hi ihtiya duyulmamaktadr. cnaatta olabilecek zaman kayplarnn ortadan kalkmas ve devamlln salanmas dBetonarme inaatta %20 ye varan demir tasarrufu naat Sresinin Ksaltlmas: Konvansiyonel sistemle tnel kalp sistem arasnda zaman asndan karlatrma yapldnda aada verilen tablo ortaya kmaktadr.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kalbn hazrlanmas a-Demir hasr, kiri ve kolon b-elik hasr ve elektrik tesisatnn denmesi Elektrik Tesisatnn denmesi Kalplarn Takviyesi Beton dklmesi Beton bakm ve sulama Kalp skm a-Ara duvar blmesi b-Prefabrik blme pano montaj Kap kasas montaj a-Kaba ve ince sva b-Prefabrik cephe-merdiven montaj TOPLAM Konvansiyonel Sistem 5Gn 1Gn --------1\2Gn 1\2Gn 1\2Gn 8Gn 1\2Gn 1Gn --------1Gn 2Gn --------20Gn Tnel Kalp 1\2Gn --------1\4 Gn ----------------1\2Gn 1Gn 1\4Gn --------1Gn 1Gn 1\2Gn --------4Gn

909

Tabloda grlen 5/1 zaman tasarrufunun ayrca kaba inaatnn maliyetinin de dmesinde byk bir faktr olduu unutulmamaldr. malat eitlerinin En Aza ndirilmesi: Konvansiyonel ahap esasl kalp sisteminde; tula, sva malzemesi, kalplk kereste, ivi, takviye teli ve benzeri inaat malzemesine ihtiya duyulurken tnel kalp sisteminde bu malzemeler kullanlmamaktadr. Bunlarn yerine Prefabrik blme elemanlar, Prefabrik cephe panolar kullanlmaktadr. Bu sayede hem malzemeden ekonomi salamakta hem de kalite artmaktadr. naat Kalitesinin Azami Seviyeye Ykseltilmesi: a- elik yzeyli kalplar ile ok dzgn beton sathlar elde edilmektedir. b- Beton dkm srasnda elik kalp deforme olmamakta ve form bozukluklarna rastlanmamaktadr. c- Blme duvarlarnda (Sadece slak hacimlerde) tula ve al pano kullanlmaktadr. zellikle al panolarn onarm kolay olmaktadr. d- Sva iilii hemen hemen ortadan kalkmaktadr. Bylelikle tnel kalp sisteminde inaat kalitesi konvansiyonel teknolojiyle kyaslanmayacak bir dzeye gelmektedir. Orman rnlerinin Korunmas: Konvansiyonel sistemle yaplan 100 m2lik bir betonarme konutta aadaki kereste sarfiyatlar kanlmazdr. a- Kalplk kereste takriben 300 m2 30 m3 brt keresteye tekabl eder. b- Dorama (kasalar iin) takriben 1 m3 brt keresteye tekabl eder. Byle bir inaatta toplam kereste sarfiyat 31 m3dr. Burada kasalar sabit tesis durumunda olmasna mukabil 3 m3lk kalplk ksm ise tamamen hurda olup baka hibir ite kullanlmamakta bylece ekonomik katks kstl olmaktadr. Bu suretle gn getike azalan orman rnlerinin ekonomik bir deer kazanmadan heba edilmesi de milli ekonomiyi olumsuz ynde etkilemektedir. Tnel kalp sisteminde (ayn tip konut iin gerekli elik miktar) yaklak 24000 kg tnel tipi olan bu kalplarn asgari 500 defa kullanld hesap edilirse beher 100 m2lik inaata isabet edecek olan miktar 48 kg gememektedir. elik kalplar bir ekonomik deeri bnyesinden kaybetmemekte, hurdalar bile tekrar elik retim sanayinde katk olarak deerlendirilmektedir. Yeni stihdam Sahas Almas: Tnel kalp teknolojisi aadaki istihdam sahalarn amaktadr. Kalp retiminde(elik iilii, kaynak iilii), Yer elemanlar retimi (Prefabrik i ve d panel imalat iilikleri), naatta devaml i verme olana, K mevsiminde dahi imalat devamll ve inaat iisinin devaml istihdam. Bir antiyede asgari %100 daha fazla konut retme olanann domas nedeniyle, tesisat kalorifer, dorama, fayans, karo, boya ve benzeri ilerde alan daha ok elemana ihtiya duyuluu ve bu elemanlarda da daimi i verme olanann domas. Afet Blgelerinde abuk Ve Dayankl naat Yapma mknnn Salanmas: Yurdumuzda deprem afeti sklkla grlmekte ve felaket zedeler uzun bir sre geici iskan artlarn da yaamak zorunda kalmaktadr. Bu durum devleti ar ekonomik zorunluluklar altna sokmakta, felaket zedeleri de uzun bir sre sknt iinde yaamaya zorlamaktadr. Tnel kalp sisteminin hzl konut imal etme zellii ile bu sreler ksaltlabilmekte 3-4 ay gibi bir srede binlerce konut ina edilebilmektedir. abukluk Ve Ekonomi: Tnel kalp sistemi ile yapm sresi geleneksel yntemlere kyasla ok ksadr. Yapm sresinin ksa oluu i gc ve anaparann uzun sre bal kalmasn nler, yatrmn abuk amortismann salar. Kalplarn yzlerce defa kullanlabilmesi ilk yatrm dolaysyla yapm maliyetini azaltr. 8- 9 kiilik bir ekip gnde, bir dairenin kalbnn yerletirilmesi ve betonunun dklmesini kolaylkla tamamlayabilir.
910

Yksek Nitelik: Defalarca kullanld halde tnel kalpla her seferinde dzgn yzeyler elde edilir. Bu dzgn yzeyler sva gerektirmez. Yapda llerin kusursuz ve kesin oluu, tamamlayc yap elemanlarnn sanayilemesini, standartlamasn salar ve bu tamamlayc yap elemanlarnn montaj srelerini ksaltr. Gvenlik: Tayc duvarlarn ve demelerin btn halinde ve tek ilemle dkm monolitik bir yap elde edilir. Monolitik yap sistemi deprem blgeleri iin en elverili sistemdir. Beton duvar ve demeler yangna kar tam dayankldr[Mesa]. Yap maliyetleri ve yapm sreleri gz nne alndnda tnel kalp sistemlerin geleneksel yapm sistemlerine gre n plana kt grlmektedir. Dolaysyla tnel kalp sistem az katl ve ok katl yaplarda deprem blgeleri iin uygun olduu sylenebilir. Kalplar bekletilmeden ertesi gn yapnn dier katlarnda kullanlabildii iin retim hz byk lde artmaktadr. Kalplarn, yzlerce defa kullanlmasndan dolay, yapm maliyetleri de nemli derecede azalmaktadr (SMER,Y., 2003). KAYNAKLAR 1.BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000, 17 Austos Glck-Arifye Depremi ve Depreme Dayankl Yap Tasarmnda Tnel Kalp Sistemi, Sleyman Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enstits Dergisi, Isparta. 2.BALKABAK,., 1998, Seri Kalp Teknolojisinde Tnel Kalp Sistemler ve Genel zellikleri" Sleyman Demirel niversitesi Yksek Lisans Tezi, Isparta. 3.SMER,Y., 2003, Deprem Dayankl Yap Tasarmnda Optimum Tayc Sistem Seimi, Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits Dergisi, Sakarya. 4. YKSEL, S.B., ATIMTAY, E., Tnel Kalpl Yksek Binalarn Yatay Yk Altnda Davran. 5.BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000, Tnel Kalp Sistemlerin Yapsal zellikleri ve Toplu Konutlardaki Yapsal Sorunlarn rdelenmesi, Sakarya niversitesi. 6.BALKABAK,., 1998, Seri Kalp Teknolojisinde Tnel Kalp Sistemler ve Genel zellikleri" Sleyman Demirel niversitesi Yksek Lisans Tezi, Isparta. 7.MEM,A., 2004, Betonarme Yaplarda Kullanlan Klasik ve Modern Kalp Sistemleri ve Karlatrlmas, Sakarya niversitesi. 8.APAY, A., 1983,"Trkiyede Konut Sorunu ve zmnde Gelitirilen Yeni Teknolojiler" Anadolu niversitesi Fen Bilimleri Enstits Doktora Tezi, Eskiehir. 9.BALKABAK,., FIRAT,S., APAY,A., 2000, Tnel Kalp Sistemlerin Yapsal zellikleri ve Toplu Konutlardaki Yapsal Sorunlarn rdelenmesi, Sakarya niversitesi. 10.SMER,Y., 2003, Deprem Etkisindeki Tnel Kalp Sistemli Yaplar in Karlatrmal Sistem Analizi, Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Tezi, Sakarya.

911