You are on page 1of 11

Babad Dermayu

Asalna ti kecap Darma Ayu anu melambangkan saurang wanoja anu wani dina membela kesucian sarta kebenaran. Pupuh Sinom: Pan kola maksih hakenya Dereng anglapahi laki Larawana wasta kula Mangga jandika turuti Sakarsa sampean niki Kula sanggup bade tulung Kasugian kadigjayan Arsa kula dipun kawin Mangga raden tampinen nyeti kaula

Dina pupuh ieu ditepikeun silsilah, dimimitian ti Ngabehi Wirasecapa ti Bagelen. Ngaran-ngaran anu disebutkeun saterusna nyata Pangeran Hadi, Tumenggung Gagak Pernala, Pringgandipura,Gagak Wirahandaka, Gagak Kumitir, Gagak Wirakusuma, Gagak Singalodraka, Wangsanagara, Wangsayuda, Wiralodra, Tanujaya, Tanujiwa. Dikisahkan Wiralodra bertapa ambh meunang kemuliaan. Dina peuting Jumaah manhna meunang petunjuk. Petunjuk anu dipibanda Wiralodra nyata ambh manhna membabat leuweung di kali Cimanuk. Wiralodra saterusna indit

dibaturan Ki Tinggil nuju kidul suku gunung. Sanggeus tilu warsih ngalalana duanana papanggih jeung Buyut Sidum anu mr petunjuk ngeunaan tempat anu ditangna. Buyut Sidum saterusna ngiles. Pupuh Sinom: Pupuh Sinom: Eh, putulcu Wiralodra Iki bogus apan kali Cimanuk kang den pilala Wis bagjamu kaki benjing Ing turun-turun sireki Karsane Yang Maha Agung Mapan oleh kamuktian Wis katrima ing Yang Widi Age nglilir Ki Tinggil lan WiralodraEh, putulcu Wiralodra Iki bogus apan kali Cimanuk kang den pilala Wis bagjamu kaki benjing Ing turun-turun sireki Karsane Yang Maha Agung Mapan oleh kamuktian Wis katrima ing Yang Widi Age nglilir Ki Tinggil lan Wiralodra Isuk pona maranhanana leumpang nepi ka anjog di Keusik Ucing sarta manggihan kali anu jernih. Wiralodra saterusna mandi sedengkeun Ki Tinggil tertidur nepi ka dua minggu lilana. Maranhanana saterusna nuju arah kalr sarta papanggih jeung Wirasetra. Duanana beristirahat sarta disuguhan dahar. Sanggeus sabulan lilana duanana berpamitan pikeun nuluykeun lalampahan. Sanggeus dua bulan duanana papanggih balik jeung Ki Sidum anu nyadiakeunana macem-macem pepelakan palawija. Ki Sidum nyamur ku kituna duanana henteu mikawanohna sarta lumangsung perkelahian alatan Ki Sidum purapura ambek. Ki Sidum mr petunjuk yn tempat anu ditang maranhanana geus ampir deukeut. Wiralodra diperintahkan pikeun menyebrang. Lamun manggihan kijang 2

mas bermata intan kudu diudag. Lamun kijang ta ngiles mangka ta pisan tempat anu dituju. Duanana papanggih kalayan macem-macem sato buas. Sabot papanggih kalayan ular mangka ular ta ditakolna sarta robah jadi walungan. Tuluy manhna manggihan kijang anu saterusna robah jadi wanoja geulis. Wiralodra menghampiri aww kasebut, anu ngaku dirina ngaranna Larawana, sarta manhna tacan nikah. Duanana saterusna tarung sarta Larawana robah jadi kijang mas. Wiralodra sarta Ki Tinggil saterusna ngudag kijang mas kasebut nuju arah wtan sarta ngandeg di walungan Cimanuk. Saterusna kadng petunjuk yn tempat ta pisan anu maranhanana tang. Wiralodra saterusna membabat leuweung ku kituna sagala rupa sato buas sarta makhluk lemes mawa lumpat diri. Hal ta nyieun Ki Gede Muara ambek sarta lumangsung pertarungan. Ki Tinggil tuluy maca mantra ku kituna para siluman jadi lumpuh. Waktu ta datang utusan ti Tunjung Mas, anu ngomong henteu kaci ngarwong Wiralodra alatan turunan Majapahit. Sanggeus ta euweuh gangguan deui ku kituna duanana bisa nyieun pondokan sarta berkebun kalayan merenah. Lila-lila loba jelema rajol sarta Ki Tinggil dijadikeun lurah. Sanggeus tilu warsih Wiralodra balik ka Bagelen nepungan ayah sarta indungna. Ttla bapana mengangkat Wiralodra pikeun mingpin Bagelen dibantuan adik-adiknya, sarta nyata Wangsayuda, Tanujaya, Tanujaya. Wangsanagari,

Dikisahkan Ki Tinggil anu jadi lurah mengangkat sawatara urang pikeun mantuanana, nyata Bayantaka, Jayantaka, Surantaka, Wanaswara, Puspahita, sarta Ki Pulana. Ujug-ujug datang aww geulis anu ngaranna Nyi Hindang Darma ka kampung Ki Tinggil. Nyi Hindang Darma diidinan pikeun nyieun pondokan di tempat ta. Ki Tinggil miboga rencana pikeun mr Nyi Hindang ambh dijadikeun pamajikan ku Wiralodra.

Ayana Nyi Hindang Darma nepi ka ka ceuli Pangeran Palembang. Pangeran Palembnang kalayan murid-muridnya datang rk narajang Nyi Hindang tapi robah jadi terpesona ku kageulisan Nyi Hindang. Tuluy lumangsung perkelahian antara Nyi Hindang jeung Pangeran Palembang. Alatan kesaktiannya, Nyi Hindang bisa nglhkeun satruna nepi ka tiwas. Ki Tinggil ngalaporkeun kajadian kasebut ka Wiralodra di Bagelen. Manhna og ngusulkeun ambh Wiralodra kalayan adik-adiknya indit ka pondokan anu maranhanana jieun. Maranhanana saterusna indit. Sesampainya di pondokan, Ki Pulaha dipnta pikeun ngondang Nyi Hindang. Nyi Hindang minuhan ondangan Wiralodra. Kabh terpesona nempo kageulisanana. Luhur pamnta Wiralodra Nyi Hindang nyaritakeun pertarungannya jeung Pangeran Palembang. Wiralodra sarta adik-adiknya bertarung jeung Nyi Hindang sanggeus leuwih tiheula ngayakeun jangji-pasini. Anu lh jadi pembantu anu meunang. Kaopat adi Wiralodra geus lh. Wiralodra sarta Nyi Hindang asup leuweung pikeun bertarung. Alatan henteu bias nglhkeun Wiralodra, Nyi Hindang tuluy ngiles sarta robah wujud sababaraha-kali. Wiralodra henteu junun nwak Nyi Hindang. Manhna ngadng sora Nyi Hindang ambh mr ngaran tempat ta jadi Darmayu. Wiralodra nuluykeun lalampahan nuju kulon sarta nepi ka di Pegaden. Sanggeus tilu peuting saterusna balik ka Cimanuk. Sesampainya di Cimanuk manhna dikejutkan ku datangna pasukan Pangeran Haryakuningan ti Gerage. Manhna diperintahkan Sultan pikeun mariksa jelema anu nyieun nagara. Lumangsung pertarungan antara Arya Kumuning jeung Wiralodra. Kuda Arya Kumuning tunduk ka Wiralodra sarta 4

mawa Arya Kumuning ka Kuningan. Sanggeus nepi ka kuda ta ngalaan Arya Kumuning tuluy mawa lumpat diri ka leuweung. Patih Kuningan anu ngaranna Dipasarah tuluy diperintahkan pikeun mengabdi ka Wiralodra. Wiralodra balik ka pasukanana. Pilemburan anu dijieun kasebut saterusna dirobah jadi nagara sarta dibr ngaran Darmayu sarta diayakeun pesta selamatan. Adi-adi Wiralodra saterusna balik ka Bagelen. Datang buronan ti Jepara anu baris ngarebut nagara, nyata Watuhaji sarta pasukanana. Wiralodra pahareup-hareup jeung Watuhaji. Duanana sarua kuatna. Wiralodra ngaluarkeun kesaktiannya, kitu og Watuhaji. Watuhaji sarta pasukanana sakuduna dikirimkeun ka Mataram pikeun dihukum mati, tapi Wiralodra ngantepna tetep hirup sarta diperintahkan pikeun nuju gunung. Pasukan Watuhaji jadi bajo. Pupuh Dandanggula

Lan pinasti kersaning Widi Sanqjan ingkang ngawiwiti kakang Ingkang gawe nagarane Endang Darma pan tumut Anggelar gawe nagari Dadi campur wanita Endang Darma punjul Datan kotor yuda brata Lan sumbada Endang Darma Ayu rayi Pan Darmayu Nagara Benjing negara Darmayu rayi Dadi pangungsen segala bangsa Tanah sebrang dugi mangke Sing wetan kulcn rawuh Saking pribawaning estri Samia berumah tangga Ana ing Darmayu Langkung rame pan nagara

Nameng susah benjang anak putu niami Kendang pan ing perdesan Lila-lila Darmayu jadi nagara anu ramai, loba pendatang ti Sumatra, Palembang, Bogor, sarta Karawang. Pasukan ti Bogor sarta Karawang datang alatan terdesak ku pasukan Walanda. Maranhanana nyanggakeun harta ka Wiralodra ku kituna Wiralodra jadi pohara beunghar. Wiralodra ngabogaan anak anu ngaranna Sutamerta, Wirapati, Nyayu Hinten, Drayantaka. Sanggeus Wiralodra maot digantikeun ku Wirapati sarta disebut Wiralodra II. Wiralodra II ngabogaan dua urang pamajikan sarta 13 putra. Ngaran putrana nyata Raden Kowi, Raden Wtan, Raden Sumerdi (Samerdi), Raden Wirantaka, Raden Wiratmaja, Hajeng Raksawiwangsa, Hajeng Sutamerta, Hajeng Nayawangsa, Hajeng Wiralaksana, Hajeng Hadiwangsa, Hajeng Wilastro, Hajeng Puspataruna, sarta Hajeng Patranaya. Nyayu Hinten nikah jeung Werdinata, baraya Wirapati. Anakna dibr ngaran Raden Wringin Hanom. Wirapati dimintai tulung ku Dalem Sumedang pikeun nyanghareupan padukan Dalem Ciamis sarta Kuningan. Wirapati (Wiralodra II) jeung Raden Waringin Hanom bisa nglhkeun satru Dalem Sumedang. Dalem Sumedang nyatakeun yn Sumedang dihijikeun jeung Indramayu, kaasup basisir Kandanghaur. Sabot Wiralodra II maot digantikeun ku Raden Sawerdi (Wiralodra III). Manhna miboga putra opat urang, nyata Raden Benggala, Raden Benggali, Hajeng Singawijaya, sarta Hajeng Raksawinata. Sabot Wiralodra III maot Benggali hayangeun kalungguhan. Tapi dumasar katangtuan anu ngagantikeun kudu Benggala. Benggali ngancem ku kituna pross pergantian bupati tertunda lima bulan. Kaputusan ti Betawi nguatkeun yn anu jadi gaganti nyata Benggala (Wiralodra IV). Benggala (Wiralodra IV) miboga dalapan urang anak, nyata lalaki Raden Lahut, Raden Ganar (Gandur), Hajeng Parwawinata, Raden Solo landian Kartawijaya, Hajeng Nahiyasta, Hajeng Gembrak, Hajeng Tayub, sarta Hajeng Moka. Nyai Moka pakasabanana mengaji, ku kituna diayakeun tempat pengajian pikeun kulawarga dalem. Kiai dak ngajarkeun mengaji asal anakna anu ngaranna

Kartawijaya ditarima di kadaleman. Kartawijaya saterusna diangkat jadi mentri di Panjunan. Bupati di Panjunan digantikeun ku Raden Semangun, putra Singalodra. Loba lumangsung perampokan ku kituna rahayat loba ngarasa henteu tenteram. Para bajo ta ngariung di Bantarjati sarta asalna ti Biyawak Jatitujuh, Kulinyar, sarta Pasiripis. Jumlahna kira-kira 700 jelema, dipingpin ku Alus Kandar, Alus Rangin, Surapersanda, Alus Leja, sarta Alus Seling. Maranhanana bersiap narajang Darmayu. Tuluy dipigaw penyerangan. Soldadu Darmayu terkejut alatan aya bajo aww, nyata Ciliwidara. Ciliwidara bisa ngalayang di jomantara ku kituna henteu bisa dilhkeun. Waktu ta soldadu Darmayu dipingpin ku Kartawijaya. Kartawijaya ngalaporkeun kajadian ta ka Hastrasuta. Kartawijaya junun nglhkeun Ciliwidara. Ciliwidara saterusna ngiles. Tuluy Kartawijaya marntahkeun ambh ngajaga tempat ngilesna Ciliwidara. Hastrasuta sarta Kartawijaya memperbincangkan kesaktian Ciliwidara. Dina hiji po, sabot Wiralodra keur berbincang jeung Hastrasuta, datang Nyi Jaya nepikeun warta yn di Bantarjati kira-kira sarbu urang ngariung rk narajang Darmayu. Alatan ta pasukan disiapkeun pikeun narajang bajo. Maranhanana saterusna indit nuju Bantarjati. Lumangsung perang antara pihak Alus Rangin sarta Hastrasuta. Sanggeus junun nglhkeun para bajo ku kituna loba anu tiwas, Hastrasuta maot ku panah Ki Serit. Bajo nyamur ku kituna junun ngadeukeutan sarta narajang perkemahan soldadu Darmayu. Kira-kira 3000 bajo anu dipingpin Alus Rangin saterusna narajang Darmayu. Sapanjang lalampahan maranhanana merampok. Di Lobener maranhanana meunang lalawanan ti urang Cina ku kituna loba bajo anu mawa lumpat diri. Surapersanda merayu urang Cina ambh maranhanana diingkeun, ku kituna para bajo ta anjog di Darmayu. Dina warsih 1808 Dalem Darmayu nepikeun surat ka Gubernur Jndral di Betawi, eusina mnta bantuan. Ti Betawi datang pasukan anu dipingpin ku Tuan Postur. Maranhanana pura-pura baris mr kalungguhan ka para bajo. Alus Rangin

sarta pasukanana mercayaanana. Pihak Walanda ngirim surat ka Dalem Darmayu ambh nwak bajo anu waktu ta keur aya di Mayahan. Soldadu Darmayu datang sarta nglhkeun para bajo. Maranhanana diikat sarta disiksa. Anu junun ditwak dibawa ka Betawi pikeun dipenjarakan, tapi sawarh sjnna mawa lumpat diri. Alus Rangin sarta Alus Leja nyumput di leuweung babarengan anak sarta pamajikanana. Maranhanana nepi ka di Tegal Slawi sarta nyieun pesanggrahan. Alus Rangin ngirim surat tangtangan ka Wangsakerti. Wangsakerti ngirimkeun utusanna. Lumangsung pertarungan antara kadua belah pihak. Pihak Alus Rangin loba anu tiwas. Sabot pihak Wangsakerti ampir lh datang bantuan ti Setrokusumah. Lumangsung perang antara pasukan Alus Rangin dangan pasukan Jaka Patuwakan, anak Wangsakerti. Alus Rangin lh sarta mawa lumpat diri ka Karawang, sedengkeun Alus Leja sarta Alus Kandar dikirim ka Betawi. Sabot di sagara Alus Leja sarta Alus Kandar melompat sarta mawa lumpat diri ka leuweung. Para mantri anu ditugaskeun mengawal tahanan jadi kebingungan. Kartawijaya sarta Raden Welang tuluy rk ngalapor ka Sinuhun. Di Palimanan maranhanana nempo soldadu anu ngajaga sumur anu ditutup rapet. Duanana memaksa ku kituna diserang soldadu tapi henteu junun ditwak. Sesampainya di Garage maranhanana ngalaporkeun leungitna para tahanan. Komandan anu aya di Palimanan tuluy ngirim surat ka Gubernur Jndral di Betawi. Gubernur Jndral ambek sarta marntahkeun opat puluh urang soldadu pikeun narajang Cirebon. Sultan Cirebon mr pakarang pusakanya ka Kartawijaya sarta Welang pikeun nyanghareupan Gubernur Jndral sarta pasukanana. Kartawijaya sarta Welang geus anjog di Betawi. Duanana dimarahi sarta dicaci. Kartawijaya sarta Welang dihukum sarta dipasangi lima lusin meriam. Kiai Kuwu henteu tega nempona. Manhna saterusna merasuki sarta ngamuk ku kituna pasukan jndral loba anu tiwas alatan bertarung jeung rncang sorangan. Raden Welang tiwas ditmbak ngagunakeun bedil anu dieusi jeung plor anu dijieun ti intan.

Keris pusaka ngiles sarta Kartawijaya tiwas ditmbak. Layonna ngiles. Gubernur Jndral ambek sarta ngirim pasukan ka Cirebon saloba tilu kapal, ambh Cirebon ngaganti rugi Walanda. Gubernur Jndral datang ka Mataram sarta berpura-pura hanjelu. Bari ceurik manhna nyaritakeun perang anu ngarugikeun pihakna. Sultan tuluy marntahkeun para tamtamanya pikeun narajang Cirebon. Cirebon dibikeun ka Walanda. Gubernur Jndral kalayan pasukanana balik ka Batawi. Manhna ngagero Wiralodra ambh ngaganti rugi Walanda sajumlah Rp 11.030. Bupati henteu ngabogaan duit saloba ta ku kituna Darmayu dibikeun ka Walanda dina warsih 1610. Bupati maot. Anakna nyata Raden Krestal (Wiralodra). Wiralodra ngabogaan tujuh urang anak, nyata Raden Marngali Wirakusuma anu jadi demang Bebersindang, Nyayu Wiradibrata, Nyayu Hempuh, Nyayu Pungsi, Nyayu Lotama, sarta Hanjani. Bupati ngarasa bingung alatan mitohana jadi bajo. Manhna tuluy ngirim surat ka Betawi. Henteu lila datang pasukan ku kituna bajo ditangkapi. Singatruna saterusna diangkat jadi wedana Jatibarang. Manhna kaceluk wijaksana ku kituna disegani rahayatna. Manhna ngabogaan lima urang putra, nyata Patimah, Nyayu Juleka, Brataleksana, Bratasentana, sarta Bratasuwita. Raden Rangga ngabogaan dua urang anak, nyata Raden Mardada, Raden Wiramadengda, sarta Nyi Sumbaga. Kalektor ngabogaan lima urang anak, nyata Hardiwijaya, Sudirah, sarta Nyai Juminah. Sedengkeun Kartawijaya ngan ngabogaan hiji urang anak, nyata Raden Karta Kusuma. Ratu Hatma ngabogaan tilu urang anak, nyata Biska, sarta Kertadiprana. Kertadiprana miboga anak ngaranna Kertahudaka, Mangundria, Muhadapan, Nyayu Jenikuwu, sarta Kertahatmaja.

Masjid ieu diwangun kira-kira warsih 1505 dumasar babad Dermayu, masjid ieu diwangun ku Nyi. Endang Dharma sarta kolot angkatnya Ki Tinggil. Sedagkan ayana astana Selawe atawa 25 Astana dihalaman masjid di yakini nyata astana ti para Pangeran anu hayang menyunting Nyi Endang Dharma dina Pertarungan Sayembara. Pupuh Dandanggula Kacarita Kiyai Dalem neki Pun lami anggene mukti nagara Dados Dalem Darmayune Mangke sampun sesunu Pan sekawan katah nireki Pembqjenge Sutamerta Wirapati wau Ping tiga Inten entinya Wuragile Raden Drayantaka mangkin Kang Rama sampun seda Dulca awak mami benjang Turun pitu dumugi Para kadang pada ngrenggana temah udrasi Cipta sesedyane iki Pangarahnya luput wigar Saking kurang temeneki Sanget i/cu den awas den welingana Priyagung kang pancakara Kawula sangsara sami Wong padesan paulayan Rowang lawan prajurit Kerengan akeh kang mati Akeh angin sindung ribut Kilat tatit kaliweran Tentanduran rusak sami Pra Bupati sahandapane pada susah Susah pari susah beras Kebo Sapi pada mati Kadang-kadangira 10

pada Kendang mring padesan sami Nanging banjur Allah nyukani Karakhamatan kang linuhung Darma Ayu mulih harja Tan ana sawiji-wiji Partelane yen ana taksaka nyabrang Kali Cimanuk pernahnya Sumur kejayan dres mili Dilupak murub tanpa patra Sedaya pan mukti mali Somahan lawan prajurit Rowan kaliyan priyagung Samiya tentrem atinya Sedaya harja tumuli Ing sakehing negara pada raharja

11

You might also like