A. T VN I.

. Li m u: Ha hc l mn khoa hc thc nghim, nn trong qu trnh hc tp thng i km vi cc th nghim v hin tng ngoi ra s dng ton trong ha hc ngy cng c ch trng nhiu hn ph hp vi s i mi ca gio dc nht l trong hnh thc thi trc nghim nh hin nay. Tuy nhin trong qu trnh hc tp ngoi vic tip thu kin thc v phng php ca thy gio th i hi ngi hc phi bit tng hp kin thc, suy lun v vn dng mt cch linh hot vo trong mi bi hc, trong c vit ng phn ca hp cht hu c. p ng nhu cu ca hc sinh cng nh ca x hi th dy v hc phi theo chun kin thc k nng, ph hp vi i mi kim tra nh gi c bit l thi i hc v cao ng. Trong qu trnh ging dy nhiu nm trng THPT bng nhng kinh nghim v hiu bit ca bn thn khi dy hc sinh v cch vit ng phn ca hp cht hu c n chc trng THPT ti c kt v rt ra kinh nghim ci tin phng php dy hc gip hc sinh tnh c nhanh s cc ng phn hp cht hu c c nhm chc. S dng mt s cng thc gii nhanh xc nh s ng phn ca hp cht hu c no n chc thuc chng trnh ha hc ph thng. II. Thc trng: Mc d xut hin nhiu trong cc thi vo i hc v cao ng trong nhng nm gn y cng nh cc bi tp trong sch gio khoa v sch bi tp v ti liu. Nhng khi hc sinh gp cc bi tp v ng phn th thng lng tng khng bit l vit ng v s lng ng phn cha. Nhng tn ti v hn ch ca hc sinh l do hiu kin thc v ng phn cha vng v cha hp l v vy hc sinh khng bit p dng kin thc no vn dng. T nhng vn nu trn cng tc ging dy t hiu qu cao p ng xu hng i mi ca gio dc ph hp vi thi k i mi, trong qu trnh ging dy bng kinh nghim ca bn thn v s hiu bit ti a cc bi tp v ng phn thnh ti. S dng mt s cng thc gii nhanh xc nh s ng phn ca hp cht hu c no n chc thuc chng trnh ha hc ph thng. B. GII QUYT VN I. Cc gii php thc hin: Ti yu cu hc sinh nm vng kin thc v thuyt cu to ha hc, khi nim v ng phn, v bit cch xc nh bt bo ha ca hp cht hu c.

Mai Vn D, THPT Nga Sn

Trong mi dng bi tp ti a ra cng thc dng tng qut sau yu cu hc sinh vn dng c th vo bi tp. I.1. Ni dung thuyt cu to ha hc: I.1.1. Trong phn t hp cht hu c, cc nguyn t lien kt vi nhau theo ng ha tr v theo mt th t nht nh. Th t lien kt c gi l cu to ha hc . S thay i th t lien kt , tc l thay i cu to ha hc, s to ra cht mi. I.1.2. trong phn t hp cht hu c, cacbon c ha tr 4. Nguyn t cacbon khng nhng c th lien kt vi nguyn t ca cc nguyn t khc m cn lien kt vi nhau thnh mch cacbon. I.1.3. Tnh cht ca cc cht ph thuc vo thnh phn phn t ( bn cht, s lng cc nguyn t ) v cu to ha hc ( th t lien kt cc nguyn t). I.2. ng phn: l nhng hp cht hu c khc nhau nhng c cng cng thc phn t. I.3. Cng thc xc nh bt bo ha ca hp cht hu c Cx H y Oz Nt X v ( X l cc halogen x,y,z,t,v nguyn dng).
a= 2n + 2 ( y + v ) + t ( a l bt bo ha) 2

I.4. Cc dng bi tp: I.4.1. S ng phn ancol no n chc mch h c cng thc CnH2n+2O ( hoc CnH2n+1OH) Cng thc xc nh: 2n 2 (n p 6) I.4.1.2. S ng phn ancol no n chc c cng thc: C3H8O, C4H10O, C5H12O. Gii: p dng cng thc 2n2 ta c. - i vi C3H8O s ng phn ancol l: 232 = 2 ng phn. - i vi C4H10O s ng phn ancol l: 242 = 4 ng phn. - i vi C5H12O s ng phn ancol l: 252 = 8 ng phn. I.4.2. S ng phn ete no n chc mch h c cng thc CnH2n+2O. Cng thc
(n 2)(n 5) (2 p n 5) . 2

I.4.2.1. S ng phn ete c cng thc C3H8O, C4H10O, C5H12O ln lt l bao nhiu.
(n 2)(n 5) (2 p n 5) . 2 (3 1)(3 2) = 1 ng phn. - i vi C3H8O s ng phn ete l: 2 (4 1)(4 2) = 3 ng phn. - i vi C4H10O s ng phn ete l: 2 (5 1)(5 2) = 6 ng phn. - i vi C5H12O s ng phn ete l: 2

Gii: p dng cng thc

Mai Vn D, THPT Nga Sn

I.4.2.2. S ng phn cu to ca nhau c cng cng thc phn t C4H10O . A. 5 B. 6 C. 7 D. 8 Gii: hp cht c ng phn ca ancol v ete - S ng phn ancol l: 242 = 4 ng phn. - s ng phn ete l:
(4 1)(4 2) = 3 ng phn. 2

Vy p n ng C. I.4.3. S ng phn ca anehit no n chc mch h CnH2nO Cng thc 2n 3 (3 n p 7) . I.4.3.1. C bao nhiu anehit no c cng thc phn t ln lt l: C4H8O, C5H10O, C6H12O. Gii: p dng cng thc 2n 3 (3 n p 7) . i vi C4H8O s ng phn anehit l 243 = 2 ng phn. i vi C5H10O s ng phn anehit l 253 = 4 ng phn. i vi C6H12O s ng phn anehit l 263 = 8 ng phn. I.4.4. S ng phn xeton no n chc mch h CnH2nO. Cng thc:
(n 2)(n 3) (3 p n p 7) . 2

I.4.4.1. Tng s ng phn xetn ca 2 hp cht c cng thc phn t C4H8O, v C6H12O l. A. 4 B. 5 C. 6 D. 7
(n 2)(n 3) (3 p n p 7) . 2 (4 2)(4 3) = 1 ng phn. i vi C4H8O s ng phn xetn l 2

Gii: p dng cng thc

i vi C6H12O s ng phn xetn l

(6 2)(6 3) = 6 ng phn. 2

Vy p n ng l D. I.4.4.2. S ng phn anehit v xetn ng vi cng thc phn t C5H10O ln lt l bao nhiu. Gii: S ng phn anehit l 253 = 4 ng phn. S ng phn xetn l
(5 2)(5 3) = 3 ng phn. 2

Vy s ng phn anehit v xetn ng vi cng thc phn t C5H10O ln lt l 4 v 3. I.4.5. S ng phn ca axit cacboxylic no n chc mch h. CnH2nO. Cng thc: 2n 3 (3 n 7) .

Mai Vn D, THPT Nga Sn

I.4.5.1. C bao nhiu axit cacboxylic no n chc ng vi cng thc phn t ln lt C4H8O2 v C5H10O2. Gii: p dng cng thc 2n 3 (3 n 7) . - i vi C4H8O2 s ng phn axit l 243 = 2 ng phn. - i vi C5H10O2 s ng phn axit l 253 = 4 ng phn. I.4.5.2. C bao nhiu hp cht hu c c cng thc phn t C6H12O2 tc dng ng thi c vi Na v dung dch NaOH. Gii: theo bi ra v hp cht va tc dng vi Na v dung dch NaOH nn hp cht phi l axit cacboxylic. Vy C6H12O2 c 263 = 8 ng phn. I.4.6. S ng phn ca este no n chc mch h CnH2nO2. Cng thc 2n 2 (2 n p 5) . I.4.6.1. C bao nhiu este c cng thc phn t ln lt l C3H6O2 v C4H8O2. Gii: p dng cng thc 2n 2 (2 n p 5) - i vi C3H6O2 s ng phn este l 23 2 = 2 ng phn. - i vi C4H8O2 s ng phn este l 242 = 4 ng phn. I.4.6.2. C bao nhiu hp cht hu c C4H8O2 c kh nng tc dng vi dung dch NaOH. Gii: Theo bi ra th hp cht hu c tc dng vi dung dch NaOH l este v axit cacboxylic . Vy s ng phn cn tm l 6 ng phn. I.4.7. S ng phn trieste to bi glixerol v hn hp n axit bo.
n 2 (n + 1) Cng thc: . 2

I.4.7.1. un nng hn hp gm glixerol v 2 axit bo X, Y ( xc tc H2SO4 c ) s thu c ti a bao nhiu trieste ?

n 2 (n + 1) Gii: p dng cng thc ta c 2 22 (2 + 1) =6 S trieste = 2

I.4.7.2. un nng hn hp gm glixerol v 3 axit cacboxylic n chc no (xc tc H2SO4 c) thu c ti a bao nhiu trieste ? Gii: p dng cng thc
32 (3 + 1) = 18 S trieste 2 n 2 (n + 1) ta c 2

I.4.8. S ng phn amin no n chc mch h CnH2n+3N. Cng thc: 2n 1 (n < 5) I.4.8.1. C bao nhiu amin no n chc c cng thc phn t ln lt l: Mai Vn D, THPT Nga Sn

C2H7N; C3H9N v C4H11N ? Gii: p dng cng thc 2n 1 (n < 5) - i vi cng thc C2H7N s ng phn amin no n chc mch h l: 221 = 2 - i vi cng thc C3H9N s ng phn amin no n chc mch h l: 231 = 4 - i vi cng thc C4H11N s ng phn amin no n chc mch h l: 241 = 8 I.4.8.2. t chy hon ton amin no n chc , mch h A thu c CO2, H2O v N2, trong n = 3 . Vy A c th c bao nhiu ng phn cu to ? H O A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 n 1 Gii: theo cng thc 2 (n < 5) th khng c amin no, n chc no c 3 hoc 5 hoc 6 ng phn cu to nn p n ng l B.
2

nCO2

II. Cc gii php t chc thc hin: gii quyt nhng vn nu trn trong qu trnh ging dy ti thc hin mt s gii php sau: II.1. Chng 4 lp 11 i cng v ha hc hu c ti yu cu hc sinh cn nm vng kin thc v thuyt cu to ha hc, khi nim v ng phn, II.2. a ra cng thc xc nh bt bo ha ca hp cht hu c. II.3. Yu cu hc sinh nm c cng thc chung ca hp cht hu c no, n chc mch h. II.4. Mi mt dng ti a ra cng thc dng tng qut sau a cc bi tp vo cho hc sinh p dng. C. KT LUN V KIN NGH I. Kt qu nghin cu: Qua kt qu thc t ging dy nh trn gip hc sinh vng vng v ch ng hn khi gii cc bi tp v ng phn c bit l trong cc thi i hc v cao ng. Kt qu t c trong nm hc 2009 - 2010 nh sau. Lp 12 A 12B 12 G S s 53 55 48 Hiu v vn dng S lng % 50 94,3 45 37 81,8 77,0 Bit S lng 3 7 5 % 5,7 12,7 10,4 Khng hiu S lng % 0 3 6 5,5 12,6

Mai Vn D, THPT Nga Sn

Kt qu t c trong nm hc 2010 - 2011 nh sau. Lp 11A 11B 11 M S s 54 52 54 Hiu v vn dng S lng % 48 88.9 45 86,5 40 74,0 Bit S lng 6 5 10 % 11,1 9,6 18,5 Khng hiu S lng % 0 2 3,9 4 7,6

II. Kt lun v kin ngh: Trong qu trnh ging dy mn ha hc trng THPT chng ta cn phn loi cc dng bi tp ng thi a ra c s l thuyt, cng thc v phng php gii sau a ra cc bi tp vn dng trn c s khc su l thuyt. Mc d thu c mt s kt qu qua kinh nghim ging dy nhng do phm vi ca ti nn khng th trnh khi nhng thiu st v hn ch . Ngi thc hin ti rt mong nhn c nhng ng gp b sung ca qi thy c, bn b, ti c hon thin hn. ging dy ti ny t kt qu cao gio vin nn t chc cho hc sinh nm vng l thuyt v xy dng cc cng thc tnh s cc ng phn. Bi v ti xut pht t kinh nghim ging dy thc t qua nhiu nm m tc gii c kt li nn l thuyt v ti l rt t. Nga sn, ngy 20 thng 05 nm 2011 Ngi vit

Mai Vn D

Mai Vn D, THPT Nga Sn