You are on page 1of 114

1.HAMMADDELER 1.1. Benzen Aromatik bileiklerin en basiti benzendir. Ayrca bilinen en eski organik bileiklerden biridir.

Benzenin nicel element analizi: % 92,3 C ve % 7,7 H dr. Buna gre bileim forml CH dr. Buhar younluuna gre tayin edilen molekl arl 78 g/ moldr. Buna gre kapal molekl forml C6H6 olur. Bu kapal formle, dz zincirli ve halkal olmak zere bir ok ak molekl formll karlk gelebilir.

ekil 1.1.Benzen moleklnn geometrik gsterilii

1.1.1. zellikleri ve retim yntemleri Berrak, oda scaklnda renksiz, aromatik yapda ho kokulu bir svdr. Son derece yancdr. yi bir organik zcdr. Kan hcrelerini ldrme etkisi olduundan kanser yapan bileikler arasna girer. Alkol, kloroform, eter, aseton, karbon tetra klorr, glasiyal asetik asit ve yalara karr. Organik zclerin ounda znr. Suda znrl ok dktr. Buharlar dumanl bir alev kartarak yanar. Ad: Benzol, Siklohekzatrin, Fenilhidrit, kmr katran naftas. Molekler forml C6H6'dr. retim yntemleri; Toluenin hidrodealkilasyonu ile Toluenin disproporsiyonu ile Etilen retiminde yan rn olarak Petrol rafinerilerinde katalitik reforming operasyon ile Kmrn karbonizasyonu ile elde edilir.

izelge 1.1. Benzenin Fiziksel zellikleri

1.1.2. Reaksiyon kabiliyeti Benzenin yapsnn kimyasal reaksiyonlara ne ekilde bir tepki gsterdii zerine yaplan almalarn, organik kimya teorilerinin gelimesinde nemi byk olmutur.Hidrojen atomlarnn karbon atomlarna orannn byle dk olduu bir bileikten umulan katlma reaksiyonlar benzende olmaz. Benzenin gsterdii tipik reaksiyonlardan biri, substitsyon reaksiyonlardr. Bu reaksiyon bir aktif grubun benzendeki bir hidrojeni karp onun yerine gemesi eklinde gerekleir. Bu davran aklamak, alt elektronun (benzende varm gibi gsterilen 3 tane ifte badan ileri gelen) belli karbonlarda deil btn benzen karbonlarna dalm olduunu dnmekle mmkn olur. Elektronlarn byle dalm olmas (belli karbonlarda olmamas) molekln kararl olmasn salar. 1.1.3. Kullanld yerler Benzen byk lde stiren retimi iin etilbenzen, kmen, siklohegzan, dodesil benzen, nitrobenzen ve maleik anhidriti gibi nemli kimyasal maddelerin retiminde kullanlr. Ayrca zc olarak kullanm da vardr. 1.1.4. Benzenin insan sal zerinde etkisi Havada 10 ppmin zerinde bulunmas insan sal asndan sakncaldr. Zehirlenme hali genellikle benzen buharlarnn solunmas ile ortaya kar. Deri yoluyla da organizmaya girerek zehirlenmeye neden olabilir. Yksek konsantrasyonda ( 3000 ppm veya zeri ) benzen buharna maruz kalndnda ani zehirlenme belirtileri ortaya kar. Bu belirtiler ba ars, ba dnmesi, dzgn konuamama, depresyon, derinin kzarmas,
2

solunum gl, mide bulants, kusma eklinde grlr. Ortam deitirilmedii takdirde koma veya lm hali meydana gelebilir. Ancak endstride daha ok rastlanan zehirlenmeler kronik benzen zehirlenmeleri olup son derece nemlidir. Bu tr kronik olaylarda kan hcreleri tahrip olur ve alyuvar, akyuvar saylar azalr. Belirtiler itahszlk, ba ars, ba dnmesi, bulant, gszlk, sinirlilik, kilo kayb seklinde ortaya kar ve daha sonra burun ve damaklarda kanamalar grlr. Benzen ortamnda srekli alan isiler periyodik kan kontrollerine tabi tutulmaldr. Alyuvar veya akyuvar saylar devaml azalma gsteren ya da ard arda gelen aylk iki kontrolde akyuvar says metrekpte 5.000in, alyuvar says metrekpte 4.000.000'nun altnda bulunanlar hayati tehlikeye girmeden ortamdan uzaklatrlmaldr. Ani zehirlenme hallerinde suni solunum yaptrlmal gerekirse oksijen verilmelidir. Solunumu dzeltmek amacyla adrenalin kullanlmaldr. Benzenle alanlar koruyucu gzlk, yz siperlii, kauuk giysiler kullanmaldr. evre sal asndan iinde benzen bulunan atklar bir frn zelti ile kartrmak uygun olabilir. (1) iine pskrtlmek suretiyle yaklmaldr, yanmann daha kolay olmas asndan daha yanc bir

1.2. Maleik Anhidrit 1.2.1. zellikleri ve retim yntemi Akrid kokulu, beyaz ine ve pul eklinde kat maddedir. Su (16,3 g/ 100 g, 300C) aseton, eter, kloroform ve petrol hidrokarbonlarnda znr. Karbon tetraklorrde ok az znr. Molekl forml C4H2O3 eklindedir. (1)

ekil 1.2. Maleik anhidrit yaps ve molekl forml


3

izelge 1.2. Maleik anhidrit fiziksel zellikleri

retim yntemleri; n btenin oksidasyonu Benzenin katalitik buhar faz oksidasyonudur.(1)

ekil 1.3. Benzenden maleik anhidrit retimi

1.2.2. Maleik anhidritin kimyasal zellikleri Maleik anhidrit tm dnyann ticari olarak ilgilendii ok ilevli nemli bir kimyasaldr. asit karbonil fonksiyonlar ile ilikili doymamlk Kimyasal olarak alfa, beta balarna sahip olmas ile ilgilidir. maleik anhidrit maleik asiti oluturmak iin su ile kolaylkla reaksiyona girer. Hem etilenik ift ba hem de karbonil gruplar reaksiyona duyarldr. nk C=C ba ile iki C=O ba ile konjugedir. Her iki grupta, belirli reaksiyonlara katlabilir.(2)

1.3. Vanadyum Oksit Baz yaktlar, rnein; ham petrolden elde edilen kalnt yaktlarn bazlar, vanadyum ierir. Yakt yand zaman iindeki vanadyum elementi vanadyum pentaoksit (V2O5) veya eitli vanadyum oksitlerinin bir karmna dnr. Alnan bu oksitler ve sodyum slfat keldikleri elik yzeylerde ergime scakl dk bir cruf oluturur. Vanadyum yaktn kullanan frnlarn, gaz trbinleri, vb. elik paralar hzlandrlm bir oksitlenme korozyonuna maruzdur. Vanadyum bileikleri elik ile dorudan reaksiyona da girer. Bu srada havann oksijeni vanadyum oksidin yenilenmesini salar. Vanadyum pentaoksitin ergime scakl 5930C (11000F) in zerindedir. Bu scakln altnda vanadyum korozyonunun olmayaca dnlr fakat akaryakt (fuel oil) kl iindeki dier baz maddeler, rnein, sodyum bileikleri ve kkrt dioksit, vanadyum pentaoksit ile bir araya geldiklerinde, ergime scakl der. Ergimi V2O5 elik zerinde cruf oluturur. Oluan cruf akp uzaklaarak metalin taze yzeyini korozif etkiye aar. Akaryakt (fuel oil) klnn korozyon etkinlii scaklk ykseldike ve vanadyum ierii arttka hzla ykselir. Vanadyum korozyonuna diren gsteren elik yok gibidir; ancak nikel alamlarnn bu etkiye dier alamlardan daha dayankl olduklar kantlanmtr. Yanma koullar, zellikle alev ayar, yanma odasn evreleyen tplerin ve onlarn mesnetlerinin scaklklarn byk lde etkiler. Alev ayarnn bozukluu metal scaklklarn o da korozyonu artrr.Yanma havas fazlalnn dk dzeyde tutulmas vanadyum korozyonunu azaltr. Hava fazlalnn ok dk olmas halinde yanma odasnda kkrt trioksit (SO3) oluumu en az dzeye iner. Bu koullarda oluan vanadyum sodyum bileikleri karmnn korozyon etkinlii daha dktr.Gnmzde vanadyum oksit korozyonu zerinde almalar yaplmaktadr. Vanadyum (V) oksit (vanadia) olan kimyasal bileik ile V2O5 forml ile gsterilir. ve yaygn olan bileik istikrarl olan yaps vanadyum pentoksit olarak da bilinen bu sar / kahverengi kat en yaygndr. Istlnca da geri dnml olarak oksijen kaybeder. Bu yetenei ile ilgili, V2O5 birok yararl aerobik oksidasyon reaksiyonlar, byk lekli katalize slfrik asit ile kkrt dioksit retiminde kullanlr . ou metal oksitler aksine soluk sar bir asidik zelti vermek zere suda az znr. Bu bileiin sulu ortamdan sonra rengi yerine sar / kahverengi derin turuncu renge dner.

1.4. Molibden Oksit

izelge 1.3. Molibden Oksitin Genel zellikleri Molekler Arl (g / mol.) 143.94 Merck Younluk (g/cm3) Erime Noktas ( C) Kaynama Noktas ( C) zgl arlk Kristalografi 11,6148 4.692 795 1155 4.50 ekenar kristaller

Molibden bileikleri analitik kimyada katalizr kayna olarak ;seramik srlarnda tarmda korozyon inhibitr olarak kullanlr. 1.5. Dibtil ftalat

ekil 1.4. Dibtil fitalatn ak forml ve molekl forml

1.6.Kinon Endstriyel kinon uygulamalarnn byk lei hidrojen peroksit retimi iindir. Kinon, kimyasal reaktif, bronzlama ajan, fotorafik kimyasal, oksidasyon ajan ve polimerizasyon inhibitr olarak kimyasal ara madde gibi kullanlr. nsanlarda teneffs yoluyla yksek dzeyde kinona ksa sreli maruz kalma (akut), kornea ve konjonktivada renk bozukluklar gibi gzlerde tahrie sebep olurken derinin temas da dermal hastalklara neden olur. nsanlarda kinonun uzun sreli solunmas (kronik), grme bozukluklarna yol aabilir ve kronik dermal temas deri lserine neden olur. Kinonun insanlarda reme, geliimsel veya kanserojen etkileri hakknda herhangi bir bilgi mevcut deildir. Hayvanlar zerindeki mevcut alma sonular kinonun kanserojenitesini deerlendirmek iin yeterli deildir. Kinona mesleki olarak maruz kalma boya, tekstil, bronzlama, kimyasal ve kozmetik sektrlerinde olabilir. Kinonun teneffs ile maruzu sigara dumanndan meydana gelebilir. Kinonlar siklohekzandiendionlardr. Bu bileiklerde karbonil grubu halkann bir paras haline gelmitir. Oksijen atomlar orto veya para mevkinde olabilir fakat m-kinonlar mevcut deildir. Karbon atomu drt ba yapabildii iin byle bir sistemin varl da mmkn deildir. Bu grup bileiklerin en basit yesi 1838 ylnda Liebig'in laboratuvarnda Kina asidinin (1,3,4,5 tetraoksiheksahidro benzoik asid) MnO2 ve H2SO4 ile oksitlenmesi suretiyle elde edilmi ve kinoil ismi verilmitir. Bugn kullanlan kinon ad sonradan Berzelius tarafndan konulmutur. Kinonlar, bir halkaya bal olan iki ift ba ile karakterize edilirler. Aromatik halkalarda, elenik durumda 3 tane ifte ba bulunmasna karn kinonlarda iki tane elenik ifte ba vardr. Bu nedenle halka sistemleri benzenoid ve kinoid halkalar olarak iki snfa ayrlabilir. 1.6.1.Kinonlarn fiziksel ve kimyasal zellikleri p-Benzokinon erime noktas 115-116 oC olan, parlak sar kristallerdir. Kolaylkla sblime olur, su buhar ile destillenebilir, aksrmaya sebep olan garip bir kokusu vardr, su, alkol, eter ve dier organik zclerde znr. Kinonlar (daha kark aromatik sistemlere sahip olanlarnn bazlar); kf, mantar gibi bitkisel kaynaklardan izole edilmilerdir. ou hallerde canl organizmalarda meydana gelen ykseltgeme, indirgeme evrimlerinde kinonlarn rol ald grlmektedir.
7

1.6.2. Kinonlarn eldesi Kinonlar elde etmek iin bunlara tekabl eden benzen trevleri ykseltgenir. Bu ykseltgenme en kolay olarak o- ve p-hidroksi ve amino grubu ieren bileiklerin yani difenollerin, aminofenollerin ve diaminlerin kolayca gerekletirilebilen reaksiyonlarndan meydana gelir. Reaksiyondaki dehidrojenlenme sonucunda ift balar kinoid sistemine dnerler. Kinonlar anilinin ykseltgenmesiyle elde edilebilirler. Anilin, slfat asidli Dikromat zeltisi iinde, serbest radikalik mekanizmasna gre yryen bir reaksiyon verir. nce anilin siyah denilen koyu renkli bir ara rn meydana gelir. Bunun daha ileri ykseltgenmesi ve hidrolizi ile kinon elde edilir. 1.6.3. Kinonlarn kullanm alanlar Kinon trevlerinin bazlar; bbrek, akcier, beyin ve kalp gibi organlarn hastalklara kar korunmasnda ve tedavisinde kullanlr. Eczaclkta baz ila bileimlerinde de kullanlan kinon bileikleri tbbi alanda faydal bileiklerdir. Kinonlarn birou vitamin aktivitesine (K1, K2) sahiptir. K1 vitamini nemli bir beslenme faktrdr. Kann phtlac zelliklerinin srdrlmesinde yararldr ve 1,4-naftokinon yaps ierir.

ekil 1.5. 1,4-naftokinon yaps Kinonlarn bazlar bakteriostat (ftiokol); bazlar stmaya kar (hidrolapakol); bazlar uyarc (plumbagin) olarak kullanlr. Biyolojik olarak aktif kinonlara rnek olarak plastokinon ve ubikinon (koenzim Q), baz hayvan, bitki ve mikroorganizmalardaki baz biokimyasal reaksiyonlar kataliz ederler.

ekil 1.6. Plastokinon ve Ubikinon Bu bileikler, koenzimlerin birinden dierine elektron transfer edebilmek iin uygun redoks aktivitesinde, byklk ve grnte olmaldr. Fosforlandrlm kinollerin ykseltgen fosforilasyonunda ve solunum evrimi zerine nemli aratrmalar vardr. Doymam yan zincirli benzokinon ve antrakinon, polimer zinciri boyunca kinon yaplar ieren polimerler verebilirler. Bu polimerler, hidrojenperoksidin retilmesinde, sudan oksijenin uzaklatrlmasnda, suyun saflatrlmasnda, sudaki atklarn uzaklatrlmasnda, yardmc biyokimyasal reaksiyonlarda (redoks ajanlarndan dolay kirliliin istenmedii yerlerde), gastrointestinal lserlerin tedavisinde ve renkli fotoraf sistemleri iin yaylmayan indirgeyici aralarda kullanlr. Tetrakloro p-benzokinon, tetrabromo-p-benzokinon ve 2,3-diklor- ve 2,3dibrom-1,4- naftakinonun trevleri gibi halojenlenmi kinonlar mantar ldrc etki gsterirler. Kinonlarn birou biyolojik nem tar. Streptomyces peucetius bakterilerinin metaboliti olan daunomisin, eitli deneysel tmrlerin gelimesini kuvvetle engelleyen bir antibiyotiktir. eitli hayvansal tmrlere kar tedavi amac ile kullanlr. Yaplan aratrmalara gre streptonigrinin, antikanser zelliini destekleyen en olas yapaada gsterilmitir. Mitomisinler Streptomyces caespitosusdan elde edilen bir grup antitmr antibiyotiidir.(3)

ekil 1.7. Boya olarak kullanlan kinon bileikleri


9

1.7. Maleik Asit Bir dikarboksilli asidin organik bileiidir. Maleik asit, btanoik asidin cis- izomeri iken fumarik asit trans- izomeridir. Maleik asidin birka kullanm alan vardr. Maleik asit, glioksilik asidin ozonlanma ile retiminde bir endstriyel hammaddedir. Maleik asit, indakaterol maleat gibi asit ilave tuzlar ile ila oluturmak zere bunlar kararl hale getirmek iin kullanlabilir.

10

2. MALEK ANHDRT RETM 2.1. Trkiyedeki Maleik Anhidrit reticileri

MAKMTA A.. : Bykdere Caddesi No: 151 Yonca Apartman C Blok Kat 1 D: 34 80300 Zincirlikuyu STANBUL Email makimtas@makimtas.com Websitesi www.makimtas.com

MER LTF ZGL Kimyevi Madd. th. hr. ve Tic. A.. Hamidiye Caddesi Altn Han Kat: 5 No: 133 - 135 Sirkeci / STANBUL Email ozgul@olo.com.tr Websitesi www.olo.com.tr

HELSA Boya ve Kimya Tic. Ltd. ti. : Organize Deri Sanayi Blgesi 19. Yol 12/6 Parsel Aydnlky - Tuzla / STANBUL Email satis@helsa.com.tr Websitesi www.helsa.com.tr POLVN Kimya San. Tic. : nar Mahallesi Atatrk Caddesi, Mansur Ik Merkezi, 34850, No: 44/3 Kkyal - Maltepe / STANBUL Email info@polivin.com.tr Websitesi www.polivin.com.tr

2.2. Dnyada Maleik Anhidrit reticileri ABC Chemical Exports (P) Ltd (India) : 104/105/108, Damji Shamji Udyog Bhawan, Veera Desai Rd, Andheri (W), Mumbai INDIA.

11

Taiwan K.K.Corp. Tien, Taipei

: FL.5.,No.14, Lane 235, Pao-Chiao Road, Hsin231, Taiwan

Nippon Shokubai Kagaku Kogyo Co., Ltd : Kogin Building, 4-1-1, Koraibashi, Chuo-Osaka - 541 043, Japan

Marathon Oil Corporation : Marathon Petroleum Company LP P.O. Box 1 Findlay, Ohio 45839 USA.

Huntsman Performance Products : 10003 Woodloch Forest Drive The Woodlands ,TX 77380 USA

INTERNATIONAL CHEMICAL CO., LTD (USA,CHINA)

12

2.3. Kresel Blgelere Gre Maleik Anhidrit Talepleri

ekil 2.1. Maleik Anhidrit Dnyadaki Tketimi

ekil 2.2. Dnyadaki Maleik Anidrit Tketimi

13

3. FABRKA KURULU YERNN SEM Bir retim sisteminin tasarmnda fabrikalarn kurulaca yerin saptanmas ncelik tar.nk srekli yada geici olarak faaliyet gsterecek olan her iletmenin belirli bir yerde kurulmas gerekmektedir. Yer seimi,iletmenin ok nem verdii konulardan birisi olmaldr.Uygun olmayan bir kurulu yeri seimi firmann yok olmasna veya rekabet d kalmasna sebep olabilir. Yeni bir iletmenin kurulmas mevcut kurulu yerinin geniletilmesi, Pazar kaymas,kaynaklarn tkenmesi,tama olanaklarnn deimesi gibi durumlarda ortaya kabilen yer seimi probleminin uygun zm,firmalarn faaliyetlerini ve maliyet yaplarn nemli lde etkiler Blge seimi: Blge analizinde gz nne alnacak faktrler Talep ve datm olanaklar asndan pazarn elverililii Hammadde kaynaklarnn imdiki ve gelecekteki durumu Yan sanayi kurulular eit,younluk ve maliyetler asndan ulam olanaklar Enerji kaynaklarnn imdiki ve gelecekteki durumu ve maliyetleri Fabrika faaliyet ve personel yaamn etkileyen iklim Miktar kalite ve igc asndan igc kaynaklar Devletin belirledii kstlayc ve tevik edici faktrler. Yer ve arazi seimi: Yer seiminde atlacak admlarn u sra ile yaplmas gereklidir. Planlanan gelimeler gz nne alnarak gelecek hakknda tahminler yaplr Blge seimi kriterleri tanmlanr Seilen kriterlere dayanlarak,yer seimi iin gerekli hesaplamalar kalitatif ve kantitatif yntemlerle karlatrmalar yaplr. Ulam,igc tedariki,genileme olanaklar,toplumsal yap ve davranlar,tedarik kaynaklarna yaknlk,enerji su kaynaklar,ulam tesisleri ve maliyetleri,yaam koullar vb. birok faktr yer ve arazi seiminde iletmeler dikkate alr.

14

4. BENZENDEN MALEK ANHDRT RETM PROSES 4.1. Benzenin Oksidasyonu Geleneksel olarak proses; molce %1-1,4 aras olmas iin benzenle ar havann ayrtrlmasyla balamaktadr. Dk benzen konsantrasyonu karmn alev alnabilirlik limitini amayacak ekilde devreye alnmaldr. Daha sonra reaksiyon karm, optimum basn olan 0,15-0,25 MPa da ve multibular sabit yatakl bir reaktrde bir gaz iinde katalizr iinden geer. stenilen reaksiyon yksek derecede ekzotermiktir. Katalizr iinde oluurken 3405000C ye kar. Yaklak olarak benzen reaktan her ton bana 27 Mj enerji aa karr. Kural olarak; benzen oksidasyonu iin olan ticari katalizrler bir almina veya silika taycs tarafndan desteklenmektedir. Ve bu katalizrlerin yzey alan 1-2 m2/g dr. Tipik katalizr vanadyum oksit az miktarda Na2O dan olumaktadr. Katalizr dnm,verimi ve seicilii artrmak iin bir destekleyici ile deitirilebilir. Molibden en popler deitirilebilen katalizrdr fakat fosfor , alkali ve alkalin toprak metaller, kalay,bor ve gmte kullanlr. 1 lt katalizr bana 60-130 g benzen saat bana katalizrden geirilir. Bu ilemde , %74n zerinde seicilik ile %97-98 dnm rutin bir ekilde elde edilir. Reaktrn alma scakl ve kullanlan malzemelerin saflna bal olarak katalizrn mr 4 yl kadar dayanabilir.(2) Benzenin oksidayonundaki tepkimelere bakacak olursak birinci reaksiyonda benzen ksmi olarak maleik anhidriti oluturmak zere oksitlenir. C6H6 + O2 C4H2O3 + 2CO2 + 2H2O

Reaktrde iki istenmeyen yan reaksiyon gerekleir. Bunlar; maleik anhidrit ve benzenin yanma tepkimeleridir.

C4H2O3 + 3O2 C6H6 + 7.5O2

4CO2 + H2O 6CO2 + 3H2O

15

Benzenden maleik anhidrit retimini gsteren eitli akm emalar bulundu. Bu akm emalarnn kimisi ok ayrntl kimisi de ok yzeysel geldii iin ilk aamada tm akm emalar gsterildi.(4)

ekil 4.1. Benzenden maleik anidrit retimi iin akm emas-1(5)

16

ekil 4.2. Benzenden maleik anidrit retimi iin akm emas-2

ekil 4.3. Benzenden maleik anidrit retimi iin akm emas-3


17

Proses Detaylar Akm 1: Benzen. Sv olarak depolanr. Srece beslenmeden nce buharlatrlr. Akm 2: Hava. 79 mol % N2, 21 mol % O2. Maleik anhidrit oluum reaksiyonunda %200 fazladr.(not: %100 fazlas ift stokiyometrik miktardr.) Akm 5: Dibtil ftalat zcs. Akm 8 de kaybolan miktar iin akm oluturur. Akm 6: Dibtil ftalat ak. Akm 8: Atk gaz. Reaksiyona girmemi benzen, O2, N2, CO2 ve H2O bunlara art olarak bir miktar dibtil ftalat ierir. Bertaraf edilir ve maliyette gz ard edilir. Akm 9: Maleik anhidrit rn

Ekipmanlar Reaktr Kab : Dibutil fitalat ile geri dntrlm dibtil fitalat akmlarnn kartrld yer. Reaktr : Tepkimelerin gerekletii yer. Absorber : 4 Numaral akmdan gelen %99luk maleik anhidrit dibtil fitalat iinde absorblanr ve 4 numaradan gelen tm akmn iindeki tm maleik anhidritin 7 numaral akma gnderildii kabul edilebilir.6 Numaral akmdan gelen dibtil fitalatn %0,1inin akm 8 iinde kaybolduu varsaylabilir. Distilasyon Kolonu : 7 Numaral akmdan gelen %99luk maleik anhidrit 9 numaral akmda , %99luk dibtl fitalat ise 10 numaral akmda ayrr. (4)

ekil 4.4. Benzenden Maleik Anhidrit retimi


18

5. AYGITLAR ZERNDE KTLE DENKLKLER Yaplan Varsaymlar: Ayrma kolonundan kan rnn %10u maleik asit % 90 kinon olarak alnd. (6) Absorpsiyon kolonunda kullanlan zelti retilen rnn yaklak 6,5 katdr.(6) Absorpsiyon kolonunda zc (ftalat) %1 kayba urar.(6) Beslemedeki benzenin %92 si maleik anhidrit oluum tepkimesinde harcanr. Oluan maleik anhidritin %2si O2 ile tepkimeye girerek yanar. Maleik anhidrit oluum reaksiyonu %97 lik verimle gereklemektedir. Proseste gerekleen dier tm tepkimaler %100 verimle gerekletii kabul edilmitir. 8. Maleik anhidrit oluum tepkimesinde artan benzen hari dier tm benzen reaktrde tepkimeye girdii kabul edilmitir. 9. Fabrika kapasitesi dnyadaki maleik anhidrit pazarnda %0.075 paya sahip olacak ekilde 15000 ton/yl olarak belirlenir. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

izelge 5.1. Akm emas Numaralar ve Karlndaki Ekipmanlar V-101 V-102 V-103 P-101 P-102 P-103 E-101 E-102 E-103 E-104 E-105 E-106 E-107 E-108 E-109 C-101 R-101 T-101 T-102 Benzen Depolama Tank DBF Depolama Tank rn depolama Tank Benzen Pompas DBF Pompas Ayrma Kazan k DBF Pompas Benzen Buharlatrcs NaNO3-NaNO2 Buharlatrcs NaNO3-NaNO2 Buharlatrcs Soutucu Absorpsiyon Kolonu Youturucusu Absorpsiyon Kolonu Kazan Ayrma Kolonu Youturucusu Ayrma Kolonu Kazan Istc Hava Kompresr Reaktr Absorpsiyon Kolonu Ayrma Kolonu

19

5.1.Ayrma Kolonu

Maleik anhidrit % 98,25 Kinon Maleik asit %1,75

Maleik anhidrit Kinon Maleilk asit

Ayrma Kolonu

Ftalat

Fabrika ylda 8040 saat almaktadr. 15000 ton/yl x yaplmaktadr. Saf maleik anhidrit = 1866 kg/saat x =1833 kg/saat Safszlk = 1866 kg/saat 1833 kg/saat = 33 kg/ saat Kinon miktar = 33 kg/saat x 0,90 = 29,7 kg /saat = 30 kg/saat Maleik asit miktar = 33 kg/saat -29,7 kg/saat = 3,3 kg/saat = 3 kg/saat x x = 1866 kg/saat Maleik anhidrit retimi

2.Varsayma Gre: Absorpsiyon kolonuna giren DBF : 3.Varsayma Gre: Ayrma kolonuna giren DBF : ( )

GRENLER Maleik Anhidrit : 1833 kg/st Kinon : 30 kg/st Maleik Asit : 3 kg/st Dibtilftalat : 12117 kg/st TOPLAM : 13983 kg/st

IKANLAR Maleik Anhidrit : 1833 kg/st Kinon : 30 kg/st Maleik Asit : 3 kg/st Dibtilftalat : 12117 kg/st TOPLAM : 13983 kg/st

20

5.2. Absorbsiyon Kolonu DBF : 12129 kg/st Benzen : 46 kg/st H2O : 777,5 kg/st N2 : 116 737 kg/st CO2 : 2127 kg/st O2 : 33163 kg/st DBF : 12 kg/st

H2O : 778 kg/st N2 : 116737 kg/st CO2 : 2127 kg/st O2 : 33163 kg/st Benzen : 46 kg/st Maleik Anhidrit : 1836 kg/st Kinon : 30 kg/st

Kinon : 30 kg/st Maleik Asit : 3 kg/st Maleik Anhidrit : 1833 kg/st DBF : 12117 kg/st

Alt rnde oluan maleik asit tepkimesi : C4H2O3 + H2O C4H4O4

Tepkimede kullanlan maleik anhidrit miktar :

Tepkimede kullanlan su miktar :


21

Absorpsiyon kolonuna giren maleik anhidrit miktar : 1833 + 3 = 1836 kg/st NOT : Absorpsiyon kolununa giren ve kan dier maddeler reaktrde kurulan ktle denkliinden sonra belirlenecektir. st rndeki H2O miktar = Giren H2O Tepkimede Harcanan H2O = (778 0,5) kg/st = 777,5 kg/st GRENLER Maleik Anhidrit = 1836 kg/st Kinon = 30 kg/st Benzen = 46 kg/st H2O = 778 kg/st N2 = 31 118 kg/st CO2 = 2127 kg/st O2 = 6307,44 kg/st Dibtilftalat = 12 129kg/st IKANLAR Benzen = 46 kg/st H2O = 777,5 kg/st N2 = 31 118 kg/st CO2 = 2127 kg/st O2 = 6307,44 kg/st Kinon = 30 kg/st Maleik Anhidrit = 1833 kg/st Maleik Asit = 3 kg/st Dibtilftalat = 12129 kg/st TOPLAM = 54 371 kg/st TOPLAM = 54 371 kg/st

5.3. Reaktr

Benzen : 1671 kg/st N2 : 116737 kg/st O2 : 36309 kg/st

CO2 : 2127 kg/st N2 : 116737 kg/st O2 : 33163 kg/st H2O : 778 kg/st Benzen : 46 kg/st M.Anhidrit : 1836 kg/st Kinon : 30 kg/st

22

5.Varsayma gre; reaktrden kan maleik anhidrit oluan maleik anhidritin %98dir. Maleik anhidritin oluum reaksiyonunda aa kan maleik anhidrit miktar = C6H6 1537 kg/st 1.Tepkime : + 4,5 O2 2837 kg/st C4H2O3 1873 kg/st + 2 CO2 1682 kg/st + 2 H2 O 688 kg/st

1.Tepkimede aa kan CO2 miktar

1.Tepkimede aa kan H2O miktar

1.Tepkimede harcanan O2 miktar = 1873 maleikanhdrit x x = 2837

1. Tepkimede harcanan Benzen miktar = 1873 maleikanhidrit x x = 1537

1.Tepkimede artan C6H6 = 1537 x

= 46

1.Tepkimede artan O2 = 2837

= 85

1. Tepkimede giren O2 miktar = 2837 85 =2752

4. Varsayma gre ; Beslemedeki Benzen = 1537 x = 1671

Besleme hacimce % 1,5 benzen, %98,5 hava iermektedir.


23

2. tepkime: 4CO2 + H2O 66 kg/st 7kg/st

C4H2O3 + 3O2 37 kg/st 36 kg/st

5.Varsayma gre; Tepkimeye giren m.anhidrit miktar : Tepkimeye giren O2 miktar :

Tepkime sonucu oluan O2 miktar:

Tepkime sonucu oluan H2O miktar:

3.tepkime:

C6H6 + 1,5 O2 22kg/st 13kg/st

C4H4O2 + H2O 30kg/st 5kg/st

Son rndeki kinon miktar 30kg/st olarak bilinmektedir. Buna gre; Tepkimeye giren C6H6 miktar :
24

Tepkimeye giren O2 miktar: Tepkime sonucu oluan H2O miktar:

4.tepkime; 6CO2 + 3H2O 379kg/st 78kg/st

C6H6 + 7,5 O2 112kg/st 345kg/st

Tepkimeye giren C6H6 miktar: (beslemedeki C6H6 miktar birinci tepkimede harcanan C6H6 miktar 3.tepkimede harcanan C6H6 miktar) =(1671- 1537 22) kg/st=112 kg/st

Tepkimeye giren O2 miktar = 112 kg/saat benzen x Tepkime sonucu oluan CO2 miktar = 112 kg/saat benzen x Tepkime sonucu oluan H2O miktar = 112 kg/saat benzen x

= 345 kg/saat = 379 kg/saat = 78 kg/saat

Toplam tepkimelerde harcanan O2 miktar = (2752 + 36 + 13 + 345) = 3146 kg/st Reaktr sonucu aa kan O2 miktar = Hava ile beslenen O2 Top.Tep.Harcanan O2 = (9453,44- 3146 )=6307,44 kg/st

GRENLER Benzen= 1671 kg/st N2 = 31 118 kg/st O2 = 9453,44 kg/st

IKANLAR CO2 =2127 kg/st N2 = 31 118 kg/st O2 = 6307,44 kg/st H2O =778 kg/st Benzen = 46 kg/st Maleik anhidrit = 1836 kg/st Kinon = 30 kg/st

TOPLAM = 42 242,44 kg/st

TOPLAM = 42 242,44 kg/st

25

Madde girii (kg/st)

Ara k (kg/st)

Madde k (kg/st)

1671 kg/st BENZEN 31 118 kg/st N2 9453,44 kg/st O2 Toplam =42 242,44 kg/st

REAKTR
46 kg/st BENZEN 31 118 kg/st N2 6307,44 kg/st O2 2127 kg/st CO2 778 kg/st H2O 1836 kg/st M.anhidrit 30 kg/st Kinon Toplam =42 242,44 kg/st

Gaz karm 46 kg/st BENZEN 31 118 kg/st N2 6307,44 kg/st O2

12 129 kg/st BDF

ABSORPSYON KOLONU

2127 kg/st CO2 777,5 kg/st H2O 12 kg/st DBF Toplam =40 387,94 kg/st

1833 kg/st M.anhidrit 3 kg/st M.asit 30 kg/st Kinon 12 117 kg/st DBF Toplam =13 983 kg/st

st akm 1833 kg/st M.anhidrit

ABSORPSYON KOLONU

3 kg/st M.asit 30 kg/st Kinon Toplam =1866 kg/st

Alt akm 12 117 kg/st DBF

ekil 5.1. Benzenden M.Anhidrit retiminde Ktle Denkliinin Blok emas

26

6. AYGITLAR ZERNDE ENERJ DENKLKLER

(8) Tm enerji denkliklerinde Tref= 0 C = 273 K olarak alnmtr.

27

6.1. Buharlatrc

H2O 1173 K 0,3 MPa 303 K Benzen 21,4 kmol/saat

633 K Benzen 21,4 kmol/saat

Buharlatrc etrafnda ktle kayb ihmal edilmitir.

H2O 973 K 0,3 MPa

0,3 MPa 1173 K

Hsu =4395,8

=18929

(7)

0,3 MPa 973 K

Hsu =3927,6

=16913

(7)

Tref = 273 K

Girenlerin cp si ; kanlarn cpsi ;

CpC6H6=32,10 CpC6H6 =30,52

(8) (8)

Hb.buharlama = 7,37

Q GREN + Q = Q IKAN + Q BUHARLAAN Q GREN = Mbenzen xCpbenzen x ( T - Tref) Q GREN= 21,4 x 32,10 x (303 273)K

Q GREN= 20 608,2 kcal/st

28

Q IKAN = Mbenzen xCpbenzen x ( T - Tref)+ mBenzen. Hb.buharlama Q IKAN = 21,4 x 30,52 x (353 273)K+ 21,4 x 7,37

Q IKAN = 52 407,95

QSUBAHARI = Q IKAN - Q GREN msubuhar x Hsubuhar =(52 407,95 -20 608,2) msubuhar x (18 929 16 913) msubuhar= 15,77 = 283,9 = 31 799,75

6.2. Istc

443 K Hava 5277kmol/saat

633 K Benzen 21,4 kmol/saat

733 K Benzen :21,4 kmol/saat Hava : 5277kmol/saat

Tref = 273 K

Girenlerin cp si CpBenzen=30,52 HHava= 2555,9

kanlarn cp si CpBenzen=33,36 HHava(733K) = 3290,3

Temodinamik Eki Tablo F (7)

29

Q GREN + Q = Q IKAN

Q GREN = Mbenzen x Cpbenzen x ( T - Tref) + mhava.Hhava Q GREN= 21,4 x 30,52 x (633 273)K + 1406,78 x 2555,9

Q GREN= 3 830 715

Q IKAN = Mbenzen x Cpbenzen x ( T - Tref) + mhava.Hhava x 33,36 x (733 273)K + 1406,78 x 3290,3

Q IKAN = 21,4

Q IKAN = 4 957 124

Q = (4 957 124 3 830 715) Q = 1 126 409 stcya verilmesi gereken s.

582 K

6.3. Reaktr

NaNO3 + NaNO2

T = 733K Benzen=21,4 kmol/st N2=4169,2 kmol/st O2=1135 kmol/st

T = 881 K

CO2=68,3 kmol/st N2=4169,2 kmol/st O2=1036 kmol/st H2O=43,2 kmol/st Benzen=0,6 kmol/st manhidrit=18,7 kmol/st Kinon=0,3 kmol/st

590 K NaNO3 + NaNO2

6.3.1.Reaktrdeki Tepkime Entalpileri

30

Tref = 273 K

Tepkime Entalpileri

H1. tep = Hrn - Hgiren H1.tep = (HC4H2O3+HCO2+HH2O)-HC6H6 ( ( ) ( ) ( ) )

H2.tep = (HCO2 + HH2O) HC4H2O3 ( ) ) ( ) (

31

H3.tep = (HC6h4O2 + HH2O) HC6H6 ( ( H3.tep = -180 540 000 = -43129,5 ) ) ( )

H4.tep = (HCO2 + HH2O) HC6H6 ( ( H4.tep= -4560 192 000 = -1089 391 ) ) ( )

Reaktre giren maddelerin enerjileri : Cpbenzen = 33,34 HN2(733K)=13676 HO2(733K)=14327 ; * =3427 Tref 273 K =3272

Qbenzen=mbenzen*Cpbenzen*(T-Tref) Qbenzen=21,4 *33,34 *(733-273)K

Qbenzen= 328198,96

32

QN2=mN2*HN2 QN2=1111,36 *3272 =3 636 360,5

QO2=mO2*HO2 QO2=197,11 *3427 =675 487,4

kanlarn cpsi;

( ( ( ) )

) ( ( ( )

( ) )

Reaktrde genel enerji denklii;

Qgiren +Q = Qkan

Qbenzen +QN2 + QO2 + H1.tepk + H2.tepk + H3.tepk+ H4.tepk + Q = Q kan

33

Reaktrde kullanlan sodyum tuzlarnn miktar; varsaym; kullanlan soutma karmnn molce %50si NaNO2 , %50si NaNO3

Cp NaNO3 (giren)= 155 600 j/kmol.K =37,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 (giren) =18,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 (kan) =18,27 kcal/kmol.K

QG.tuz= mNaNO3.Cp NaNO3. (T-Tref) + mNaNO2.Cp NaNO2. (T-Tref) ( ( ) )

Q.tuz= mNaNO3.Cp NaNO3. (T-Tref) + mNaNO2.Cp NaNO2. (T-Tref) ( ( ) )

17574,48 kmol/st

34

mol/st kmol/st

6.3.2.Reaktrde kullanlan Na tuzlarnn soutulmas iin kullanlan 1.s deitirici etrafnda enerji denklii

H2O
285 K

590 K NaNO2 NaNO3

586 K NaNO2 NaNO3

358 K

H2O

Cp NaNO3 = 37,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 (giri) = 18,27 kcal/kmol.K Cp NaNO3 = 37,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 (k) = 18,22 kcal/kmol.K H2O (285K) = 402 kj/kmol = 96,17 kcal/kmol H2O (358K) = 2865kj/kmol = 685,4 kcal/kmol

Tref = 273 K

Qgiren = mNaNO3.Cp NaNO3. (T-Tref) + mNaNO2.Cp NaNO2. (T-Tref) ( ( ) )

35

( ( )

6.3.3. 2.s deitirici etrafnda enerji denklii

H2O 285 K

586 K

582 K

kmol/st NaNO3 kmol/st NaNO2


H2O 358 K

Tref = 285 K

36

Cp NaNO3 = 37,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 = 18,22 kcal/kmol.K Cp NaNO3 = 37,17 kcal/kmol.K Cp NaNO2 = 18,17 kcal/kmol.K H2O (285K) = 402 kj/kmol = 96,17 kcal/kmol H2O (358K) = 2865kj/kmol = 685,4 kcal/kmol

Qgiren = mNaNO3.Cp NaNO3. (T-Tref) + mNaNO2.Cp NaNO2. (T-Tref) ( ( ) )

( ( )

37

6.4. Soutucu

H2O

285K 881K 543K

358K H2O

Tgiri=577 K Tk= 408 K Girenler;

kanlar;

( (

) )
38

( ( ( ( ) ) )

) ( (

( ) )

( ( ) )

) ( ( )

( )

) ( ( )

39

6.5. Absorpsiyon Kolonu

593K DBF=43,543 kmol/st

408K

543K

408K

Girenlerin cpsi;

40

( (

( )

( ( ( ( ) ) )

) ( ( (

( ) ) )

41

kanlarn cpsi;

( ( ( ( ( ) ) )

) ) ( ( ( (

( ) ) ) )

42

6.5.1.Absorbsiyon kolonu zerinde bulunan youturucu zerinde enerji denklii

Girenlerin cpsi;

( ( ( )

) ) ( (

( ) )

43

kanlarn cpsi;

( ( ( )

) ) ( (

( ) )

44

6.5.2.Absorpsiyon kolonu altnda bulunan kazan zerinde enerji denklii

Tref = 273 K Tgiren= 340,5 K Tkan= 370 K

0,3 MPa , 1173K 0,3 MPa , 973K

HSU = 18929 kcal/kmol HSU = 16913 kcal/kmol kanlar CpKNON = 19,82kcal/kmol.K CpMA = 40,6 kcal/kmol.K CpM.AST = 57,77 kcal/kmol.K CpDBF = 136,97 kcal/kmol.K

Girenler; CpKNON = 40,9kcal/kmol.K CpMA = 37,74 kcal/kmol.K CpM.AST = 49,46 kcal/kmol.K CpDBF = 121,42 kcal/kmol.K

QGREN = mKNONxCpKNONxT + mMAxCpMAxT + mMASTxCpMASTxT + mDBFxCpDBFxT

QGREN = 0,3*40,9*(408-273) + 18,7*37,74*(408-273) + 0,026*49,46*(408-273) + 43,586*121,42*(408-273) QGREN = 811 782,80 kcal/st QIKAN = 0,3*19,82*(467-273)+ 18,7*40,6*(467-273)+0,026*57,7*(467273)+43,6*136,97*(467-273)
45

Qkan= 1 310 563,09 kcal/st

Q = Qkan Qgiren Q = (1 310 563,09 -811 782,80 ) kcal/st Q= 498 780,29 kcal/st

Q = QSU = mSU x HSU 498 780,29 = mSU x (18929-16913) mSU = 147,41 kmol/st = 4453,40 kg/st

6.6. Ayrma Kolonu

Girenlerin cpsi;

kanlarn cpsi;

46

QGREN = mKNONxCpKNONxT + mMAxCpMAxT + mMASTxCpMASTxT + mDBFxCpDBFxT

Qgiren=0,3*19,82*(467-273)+18,7*40,6*(467-273)+0,026*57,7*(467273)+43,586*136,97*(467-273) Qgiren= 1 310 563,09 kcal/st

Qkan=0,3 * 32,51 * (523-273) +18,7 *32,73 * (523-273) +0,026 *54,19 * (523-273) + 43,586 * 135,28 * (523-273) Qkan= 1 629 881,755 kcal/st

Q = Qkan Qgiren Q = (1 629 881,755 - 1 310 563,09) kcal/st Q= 319 318,665 kcal/st

6.6.1.Youturucu etrafnda

Tref =273 K Tgiri= 398 K Tk= 370,5 K

47

Girenler CpKinon = 32,51 HH2O(285)= HH2O(358)=

kanlar CpMA= 39,07 Cpmaleikasit= 51,91 Cpkinon= 30,76

QGiren =MM.anhidrit x CpM.anhidrit x T + MM.asit x CpM.asit x T+ MKinon x CpKinon x T = 18,7* 32,73*(523-273) + 0,026 *54,19*(523-273) + 0,3*32,51*(523-273) QGiren= ( ) ) ( ) (

Q= Qkan Qgiren Q= = QSu

QSu = MSu x HSu = MSu x (685,4 96,17) MSu = =

48

6.6.2. Kazan etrafnda


Kzgn buhar 1173K 0,3 MPa

523K DBF ; 43,5 kmol/st

612 K DBF ; 43,5 kmol/st

Su 973K 0,3 MPa

Tref= 273 K Tgiren= 398 K Tkan= 442,5 K CpDBF=135,28 kcal/kmol K HH2O(1173) = 18929 kcal/kmol K HH2O(973) = 16913 kcal/kmol K ( ( ) CpDBF=148,47 kcal/kmol K

49

50

7. AYGIT TASARIMI 7.1. Depolama Tanklar 7.1.1. Benzen depolama tank (V-101) Sisteme 21,4 A=1,0259 B= 0,26666 C=562,05 D=0,328394 T=288 K x 1gn = 45,45 m3 d = 11,3 besleme yaplyor.Depolama tanknda benzen 1 gn bekliyor.

Denklem 105.

d=

(8)

21,4

x 24

Gvenlik faktr dnldnde V= 50 m3 ise V =r2L 50 m3 = r26r =3 L = 3D = 6 r = r3 r =2,65 m ( D = 5,3 m (6) L = 15,9 m )

7.1.2. DBF depolama tank (V-102) Sisteme 0,043 A=0,3087 B= 0,26113 C= 781 D=0,31804 T=433 K x 1gn = 0,9 m3 d = 3,34 besleme yaplyor.Depolama tanknda DBF 1 gn bekliyor.

Denklem 105.

d=

(8)

0,043

x 24

Gvenlik faktr dnldnde V=1 m3 V =r2L 1 m3 = r26r =3 = r3 L = 3D = 6 r r = 0,37 m ( D =0,75 (6) L = 2,25 m )

51

7.1.3. kan rn depolama tank (V-103) Maleik Anhidrit A= 1,1937 B= 0,26141 C= 721 D= 0,35584 T= 370,5 K Denklem 105.

d= 12,9 kmol/m3

Kinon A= 0,83228 B= 0,25385 C= 683 D= 0,23658 Denklem 105.

d= 10,2 kmol/m3

T= 370,5 K

Maleik asit A= 0,7764 B= 0,231 C= 773 D= 0,29 Denklem 105.

d= 11,3 kmol/m3

T= 370,5 K

52

V =r2L

L = 3D = 6 r

D = 2,48 m L= 7,44 m Gvenlik faktr dnldnde ; D= 3 m L= 9 m olduu kabul edilmitir.

2. Hava Kompresr ( C-601 ) Q W = H Ek Ep Q =0, W>0, Ek = 0, Ep= 0, H>0 T1= 30 0C =303 K T2 = 360 0C =633 K H1 = 302,8 kj/kg H2 = 641,807 kj/kg W =641,807 302,8 = 339,007 kj/kg Ktle denkliinden bulunan hava miktar 40 796,62 kg /st W= m x w= 40 796,62 kg/st x 339,007 kj/kg x 1st / 3600 sn = 3 841,76 kj /sn= 3841,76 kw (4)

53

7.3.Is Deitirici Tasarm izelge 7.1. Is aktarm katsaylar (14)

54

Q = U* A * Tlog 7.3.1. Buharlatrc tasarm (E-101) Q= 31 799,75 kcal/st U=(900 -1200) W/m2oC (Scak akkan (buhar),souk akkan (hafif organikler) iin Sinnot s aktarm katsaylar izelgesinden bulunmutur.)

U=1100 W/m2oC = 1100 J/ m2oC s Q=U. A. Tlm Scak akkan T1= 11730K T2= 9730K Zt Ynl
55

Souk akkan t1= 303 K t2= 633 K

T1= 1173 0 K Buhar

T1
t2=633oK Benzen

T2=973oK

T2
t1=303 oK

Byle bir sistem iin tek gvdeli boru s deitirici tercih edilebilir. L/D = 4 (10)

A= 0,06 m2= DL=5D2 D=0,1m L=0,4m

7.3.2.Istc tasarm(E-109) U=(30 -300) W/m2oC (Scak akkan (buhar),souk akkan (gazlar) iin Sinnot s aktarm katsaylar izelgesinden bulunmutur.) U=200 W/m2oC = 200 J/ m2oC s

56

Scak akkan T1= 11730K T2= 9730K

Souk akkan t1=633 K t2= 733 K

T1= 1173 oC Buhar

T1
t2=733 C Benzen-Hava

T2=973oC

T2
t1=633 oC

Zt Ynl

Byle bir sistem iin tpl borulu s deitirici tercih edilebilir. (10) Tp boyu = 3,2 m ; ap=0,025 m olarak ngrlebilir. Tp says = N = salanabilir.

16,92m 2 = 67 adet tp sisteme yerletirilerek gerekli yzey alan ( .3,2.0,025)m 2

57

7.3.3.Reaktrn Souk Akkanla Soutulmas 7.3.3.1. Birinci s deitirici (e-102) Q kcal/st 2o U=(1000 -1500) W/m C (Scak akkan (slak buhar),souk akkan (su) iin Sinnot s aktarm katsaylar izelgesinden bulunmutur.)

U=1200 W/m2oC = 1200 J/ m2oC s Scak akkan T1= 590 0K T2= 586 0K Zt Ynl Souk akkan t1= 285K t2=358 K

T1= 590 0 K Tuzlar

T1
t2=358oK Su

T2=586oK

T2
t1=285 oK

Byle bir sistem iin tpl borulu s deitirici tercih edilebilir. (10) Tp boyu = 3,2 m ; ap=0,025 m olarak ngrlebilir.

58

Tp says = N = salanabilir.

325,26m 2 = 1294 adet tp sisteme yerletirilerek gerekli yzey alan ( .3,2.0,025)m 2

7.3.3.2.kinci s deitirici (E-103) Q= kcal/st U=(1000 -1500) W/m2oC (Scak akkan (slak buhar),souk akkan (su) iin Sinnot s aktarm katsaylar izelgesinden bulunmutur.)

U=1200 W/m2oC = 1200 J/ m2oC s Scak akkan T1= 586 0K T2= 582 0K Zt Ynl Souk akkan t1= 285K t2=358 K

T1= 586 0 K Tuzlar

T1
t2=358oK Su

T2=582oK

T2
t1=285 oK

59

Byle bir sistem iin tpl borulu s deitirici tercih edilebilir. Tp boyu = 3,2 m ; ap=0,025 m olarak ngrlebilir. Tp says = N = salanabilir.

13,19m 2 = 52 adet tp sisteme yerletirilerek gerekli yzey alan ( .3,2.0,025)m 2

7.3.4. Soutucu tasarm (E-104) Q= kcal/st 2o U=(20 - 300) W/m C (Scak akkan (gazlar),souk akkan (su) iin Sinnot s aktarm katsaylar izelgesinden bulunmutur.)

U=200 W/m2oC = 200 J/ m2oC s Scak akkan T1= 881 0K T2= 543 0K Souk akkan t1= 285K t2=358 K

T1= 881 oC benzen

T1
t2=358 C su

T2=543oC

T2
t1=285 oC

Ayn Ynl

60

Byle bir sistem iin tpl borulu s deitirici tercih edilebilir. Tp boyu = 3,2 m ; ap=0,025 m olarak ngrlebilir. Tp says = N = salanabilir.

60,54m 2 = 241 adet tp sisteme yerletirilerek gerekli yzey alan ( .3,2.0,025)m 2

7.4. Reaktr Tasarm (R-101) 1.C6H6 + 4,5O2 25143/RT)Cbenzen k1 = 7,7x106exp[ Treaktr ii = 807 K PT = 235 kPa x (1000 Pa / 1 kPa ) x ( 1 atm / 1,013x105 Pa ) = 2,32 atm Benzenin Ksmi Basnc = 2,32 atm x ( 1,5 / 100 ) = 0,0348 atm Benzenin Younluu = P.MA = d.R.T C6H2O3 + 2CO2 + 2H2O r1 = 7,7x106exp(-

] = 1,19 sn-1

d=

= 0,041 g/L

Hacimsel Ak Hz = Q =

XA =

(Hacim Deiimi Sabit Dnlmtr)

61

( )]

) = 29,55 m3

V=

Hacim Deiimi Gz n nde Bulundurulursa C6H6 + 4,5O2 + 333,5 kmol/h N2 kmol/h N2 Snrlayc reaktant ; C6H6 Tepkimeye Gre Giren O2 miktar = 2837 kg/h O2 x (1 kmol O2 / 32 kg O2) x (79 kmol N2 / 21 kmol O2 ) = 333,5 kmol/h N2 2837 kg / h O2 x ( 1 kmol O2 / 32 kg O2 ) = 88,66 kmol/h O2 88,66 kmol O2 333,5 kmol N2 4,5 O2 x x = 17 C4H2O3 + 2CO2 + 2H2 + 333,5

( ( ) )

V=

1 XA = u XA = 1 u dXA = -du V= = 29,15 m3 V=


( )( )

= 3,46

62

Emniyet faktr gz nnde bulundurularak V = 32 m3 olarak alnmtr.

7.4.1.Reaktr boyutlandrma V = . R2 . L (L=3,2m ise) 32 m3 = . R2 . 3,2 m R = 1,78 m D = 3,56 m Tp Hesab : VTP = Tp Says : N=
( )

= 1,57x10-3 m3

7.5. Absorpsiyon Kolonu Tasarm(T-101) L2,X2 DBF : 12129 kg/st V2,Y2 Benzen : 46 kg/st H2O : 777,5 kg/st N2 : 31 118 kg/st CO2 : 2127 kg/st O2 : 6307,44 kg/st DBF: 12 kg/st V1,Y1 L1,X1 H2O : 778 kg/st N2 : 31 118 kg/st CO2 : 2127 kg/st O2 : 6307,44 kg/st Benzen : 46 kg/st Maleik Anhidrit : 1836 kg/st Kinon : 30 kg/st
63

Kinon : 30 kg/st Maleik Asit : 3 kg/st Maleik Anhidrit : 1833 kg/st DBF : 12117 kg/st

Absorpsiyon kolonuna beslenen gaz karm ; V1 , Y1

Y1=(0,28+43,2+18,7)/( 0,28+43,2+18,7+48,3+0,59+1036+4167) =0,017

Kolona yukardan beslenen sv zc ; L2, X2

X2 = 0 saf zc (iinde znen bileen iermiyor)

zc ile absorplanan ksm yani kolonun altndan kan sv karm ; L1, X1

Absorplanmayan karm; Y2, V2 Y2= 0 olmaldr. nk yukardan beslenen DBFnin tamamnn kinon,MAN ve Maleik asidi absorplayarak kolonu terk etmesi gerekmektedir.
64

V = inert gazn debisi L = znen iermeyen sv debisi Gaz girii debisi = (41,67 + 1036 + 0,59 + 48,3 +0,28 +43,2 +18,7) = 5314 kmol/st zc giri debisi =43,6 kmol/st

Sourulan (Kinon +MAN +MA) =0,304 Sourulan (Kinon +MAN +MA)

= L(X1-X2)

= 43,6 (0,304-0) = 13,25 kmol/st

Kolonu terk eden sv zeltisinin sv zeltisinin debisi L = 30 + 1833 + 3 + 12129 = 13 995 kmol/st Tablo 7.1de geliigzel doldurulmu dolgu maddelerine ait parametrelerin olduu bilgiler dorultusunda dolgu maddesi olarak 32x1,6 mm metal rashing halkalar seilmi ve bu dolgu malzemesine ait gerekli bilgiler tablodan okunarak tasarm hesaplamalarmz devam ettik.

65

Tablo7.1.

Kolon apn , gaz ve sv debilerinin en yksek deerlerde olduklar kolonun dip koullarnda hesaplamak gerekmektedir. Kolonun dibinde gazn ortalama molekl arl ;

Younluu P.V= nRT denklemi yardmyla bulacak olursak ; Giri koullar 270 0C , 215kpa=2,15 bar
66

Kolon dibinden alnan kinon+MAN+MA +DBF zeltisinin 270 0C scaklkta younluk ve vizkozitesi iin ayn scaklktaki DBFnin deerleri alnabilir. =0,03

Her 1metre dolgu ykseklii bana 400 N/m2 lik basn d olduu varsaym yaplrsa ekil 4.14den
( )

(9)

Tablo 7.1den 32x1,6 mm metal rashing halkalar iin alnan deerler Cf =110 ap =162 m2/ m3 ( ( )( ) )

Buna gre gerekli kesit alan ; Gerekli kolon ap ise

=5314 /4644 =1,15 m2 D=1,21 m2

Literatr aratrmas sonucu Turton kitabnda L/ D =2,4 olduu grlmtr. Bu dorultuda L deeri ; L/ 1,35 = 2,4 L=2,9 m olarak hesaplanmtr.

ekil 7.2n tama erisinden = 0,096 iin okunan deer

67

. 1,29 kg /m2s =2,09 kg /m2s x 100 =55 %

Tama yzdesi

ekil 7.1.

68

7.6.Ayrma Kolonu Tasarm(T-102)

Kinon: 30kg/st MA: 3kg/st

MAN: 1833kg/st Kinon: 30kg/st MA:3kg/st DBF:12117kg/st

Masit: 1830kg/st
AYIRMA KOLONU

DBF:0,5kg

DBF: 12116,5kg/st MAN:3kg/st

*Langes Handbooktan alnan Antoine Eitlii Sabitleri ANT A ANT B ANT C

DBF M AST

6,639 6,9677

1744,20 2011,1622

113,69 192,7159

P=mmHg T=oC

ANT A M.ANHDRT KNON 16,2747 16,1135

ANT B 3765,65 3626,83

ANT C -82,15 -64,64

P=mmHg T=K

69

Tkondenser: 250 oC

(250+273)= 573 K

573Kde Antoine sabitlerini Antoine denkleminde yerine koyarak elde edilen ksmi basnlar; PoDBF=69,69 mmHg PoKinon =3644 mmHg AAB ye gre hesaplanrsa ; = DBF= 69,69/69,69=1 MAN = 2282/69,69= 32,7 Kinon= 3644/69,69=52,3 MA= 266/69,69= 3,8 PoMA =2282 mmHg PoM.asit =266 mmHg

Kazan 82 kPa basnta altna gre Antoine denkleminde AAB olan DBF iin sabitleri yazarak kazan scakl hesaplanmaktadr:

T=566 oC

T=(566+273)=839 K Bu scaklktaki ksmi basnlar antoine sabitlerini Antoine denkleminde yerine koyarak hesaplayacak olursak; PoDBF =11 825 mmHg PoKinon =92 028 mmHg PoMAN =75 558 mmHg PoM.asit =20 747 mmHg sonular elde edilir.

DBF=11 825 / 11 825 = 1 MAN=75 558 /11 825 =6,39 Kinon=92 028 /11 825 =7,78 M.asit=20 747 /11 825 =1,75

70

DBF= MAN= Kinon= M.asit=

q=doygun sv alndndan 1 kabul edilir.

Besleme akm iin mol kesirleri bulunacak olursa; XMAN = 0,2987 XM.asit = 0,0004 XKinon= 0,0045 XDBF =0,6964

q= 1

( ( )

( ( )

( ( )

( ( )

. nk

payday 0 yapamayacanda sonu sonsuz olur.

= 2,5 = 3 = 3,5

-0,0851 0,0315 0,1198

= 2,5 ve = 3 deerleri yardmyla interpolasyon yaplarak ifadeyi 0a eitleyen deeri bulunur.


( )

=2,8649

st rn iin mol kesirleri bulacak olursak; XMAN = 0,9838 XKinon = 0,0147

71

XMA = 0,0014

XDBF =0,0001

( (

) )

( (

) )

( (

) )

( (

) )

1+RDmin=1,2314 RDmin=

RDmin= 0,2313

Fenske denklemi= Nmin+1=

(* (

* )

+ )

(9)

HAB=Maleik anhidrit

AAB=DBF

Alt rn akm iin bileenlerin mol kesirlerini hesaplarsak; XDBF =0,9993 Nmin+1=
[ [ ] ]

Nmin+1=6

Nmin=5

Gilland korelasyonu: =0,158

[( [(

)(

)] ) ]

Y=0,4977

0,4977= N=10,9 11(ideal raf says)


72

Ngerek=N/Eo

Eo:kalan verim

Literetr aratrmalar sonucunda elde edilen bilgiye gre Eo deeri 0,3-0,7 arasnda deimektedir. Dolaysyla Eo=0,6 varsaymndan tasarm hesaplarmz gerekletirdik. Ngerek 11/0,6 = Ngerek=18,3 18 (gerek raf says)

Kirkbride denklemi: [ ( ) ( ( ( ) ) ] )

Z+S=18

3,15S+S=18

S=4,34

Z=13,66

Z=18-4,34= 13,66 Besleme raf alttan 5.raftr.

Kolon boyu; ZT= 1,5 lR + (N-1)lR + 0,25 lR lR= 0,45 (distilasyon kolonlarnda raf aralklar genelde 0,45 m olduu literatrde yer almaktadr. Dolaysyla lR deerinin 0,45 alnmasna karar verilmitir.)

ZT=1,5*0,45 + (15-1)0,45+ 0,25*0,45 [17] ZT=7,0875 m = 7,09 m L/D=6 varsaym dorultusunda kolonumuzun ap: 7,09/D =6 D=1,18m

73

7.7. Pompa Tasarm (P-101) 7.7.1.Benzenin buharlatrcya girmeden nceki pompann seimi (P-101)

A= 1,0259 B= 0,26666 C= 562,05 D= 0,28394 Denklem 105


( ( )

( )

Tgiri = 303 K Tref = 273 K

T= 288 K

Genel Bernoulli Denklemi ; (V22-V12) + g(Z2-Z1) + Dp =Wm (15)

P1= 101 kPa


(

P2= 280 kPa


)

ekil 10.63de

kapasiteye karlk gelen verim %40 ise Wp 297 J/kg

Pompa eidi olarak sanrifj pompa seildi.

74

7.7.2. DBFnin absorpsiyon kolonuna girmeden nceki pompa seimi (P-102) A= 0,3087 B= 0,26113
( ( )

C= 781 D= 0,31804

Tgiri = 593 K Tref = 273 K P1= 100 kPa


( )

T= 443 K

P2= 82 kPa

ekil 10.63de

kapasiteye karlk gelen verim %75 ise Wp 40,9 J/kg

7.7.3.Ayrma Kolonu Kazanndan kan geri dnen DBFnin Absorpsiyon Kolonuna Girmeden nceki Pompa Seimi ( P-103) ccA= 0,3087 B= 0,26113
( ( )

C= 781 D= 0,31804 Tgiri = 603 K Tref = 273 K P1= 82 kPa P2= 110 kPa
75

T= 438 K

ekil 10.63de

kapasiteye karlk gelen verim %75 ise Wp 65J/kg

Pompa eidi olarak sanrifj pompa seildi.

76

8. ARTNAMELER 8.1. Depolama Tanklar in artnameler izelge 8.1 Benzen depolama tank iin artname Tanmlama Ad: Benzen depolama tank Kod No: V-101 Adet: 1 Grevi: Benzeni depolamak iin kullanlyor. lem: Srekli Tr: Hacim , ap uzunluu

Yapm malzemesi: Paslanmaz elik


Kontroller: Tankn iindeki benzen bekletilme sresi 24 saattir. Yorumlar: Tank gerektii zaman pompa, kompresr yada stcya taklabilmelidir Toleranslar: Tank ADR ve IATA-OACI uluslararas tehlikeli malzeme tama standartlarna uygun, Teklif veren firmann TSE Hizmet Yeri Yeterlilik belgesi ve Sanayi Ticaret Bakanl Sat Sonras Hizmetleri belgesi olmaldr.

izelge 8.2. DBF depolama tank iin artname Tanmlama Ad: DBF depolama tank Kod No: V-102 Adet: 1 Grevi: DBF depolamak iin kullanlyor. lem: Srekli Tr: Hacim 1 m3, ap uzunluu

Yapm malzemesi: Paslanmaz elik Kontroller: Tankn iindeki DBF bekletilme sresi 24 saattir.
Yorumlar: Tank gerektii zaman pompa,kompresr yada stcya taklabilmelidir Toleranslar: Tank ADR ve IATA-OACI uluslararas tehlikeli malzeme tama standartlarna uygun, Teklif veren firmann TSE Hizmet Yeri Yeterlilik belgesi ve Sanayi Ticaret Bakanl Sat Sonras Hizmetleri belgesi olmaldr. 77

izelge 8.3. rn depolama tank iin artname Tanmlama Ad: rn depolama tank Kod No: V-103 Adet: 1 Grevi: rn depolamak iin kullanlyor. lem: Srekli Tr: Yatay, , ap uzunluu

Yapm malzemesi: Paslanmaz elik


Kontroller: Tankn iindeki rn bekletilme sresi 24 saattir. Yorumlar: Tank gerektii zaman pompa,kompresr yada stcya taklabilmelidir Toleranslar: Tank ADR ve IATA-OACI uluslararas tehlikeli malzeme tama standartlarna uygun, Teklif veren firmann TSE Hizmet Yeri Yeterlilik belgesi ve Sanayi Ticaret Bakanl Sat Sonras Hizmetleri belgesi olmaldr.

8.2. Kompresr in artname Tanmlama 8.4. Kompresr iin artname nceki kompresr seimi izelge Ad: Havann stcya girmeden Kod No: C-101 Adet: 1 Grevi: Havay sktrmak ve stcya pompalamak lem: Srekli Basn art: Basn 14,7psia dan 35 psia ya ykseltiliyor. Tr: Pistonlu hava kompresr
G: 3841,76 kW Pompa mili: AISI 316 Paslanmaz elik Yapm malzemesi: Paslanmaz elik Kontroller: Scaklk ve basn

78

8.3. Is Deitiriciler in artnameler izelge 8.5. Buharlatrc iin artname Tanmlama Ad: Benzen akm buharlatrcs Kod No: E-101 Adet: 1 tilite: Su buhar Tablo 8.6. Istc iin artname

Yapm malzemesi: Paslanmaz elik Grevi: Pompadan buharlatrmak lem: Srekli Tr: Tek gvdeli s deitirici Faz: Sv fazdan gaz faza gei
Kontroller: Scaklk kontrol olmal. Bunun iin sl ift yerletirilir. rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr A=0,06 m2 L=0,1 m D=0,06m

30oC

olarak

kacak

benzen

scakln,

360oCye

kararak

Is aktarm miktar: 31 799,75 kcal/st

79

izelge 8.6. Istc in artname Tanmlama Ad: Benzen+hava akm stcs Kod No: E-109 Adet: 1 Grevi: Pompadan 360oC olarak kacak benzene+hava karmnn scakln, 460oC ye karmak lem: Srekli Tr: Tpl borulu s deitirici Yapm malzemesi: Paslanmaz elik tilite: su buhar Faz: Gaz faz
Kontroller: Scaklk kontrol olmal. Bunun iin sl ift yerletirilir.

izelge 8.7. Reaktrdeki nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti rnde olmas gerekenler: 1. s deitirici iin artname
kapsamnda olmaldr A=16,92 m2 Is aktarm miktar= 1 126 409 kcal/st Tp boyu=3,2m Tp ap= 0,025m Tp says=67

80

izelge 8.7. Reaktrdeki 1. s deitirici iin artname

Tanmlama Ad: Na tuzlarnn soutulmas iin kullanlan s deitirici Kod No: E-102 Adet: 1 Grevi: Reaktrden 317oC olarak kacak olan Na tuzlar karmnn scakln, 313oCye drmek lem: Srekli Tr: Tpl borulu s deitirici Yapm malzemesi: Paslanmaz elik tilite: sogutma suyu
Kontroller: Scaklk kontrol olmal. Bunun iin sl ift yerletirilir. rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr A=325,26 m2 Is aktarm miktar= 88 953 226,8 kcal/st Tp boyu=3,2m Tp ap= 0,025m Tp says=1294

81

izelge 8.8. Reaktrdeki 2. s deitirici iin artname Tanmlama Ad: Na tuzlarnn soutulmas iin kullanlan s deitirici Kod No: E-103 Adet: 1 Grevi: 1. s deitiriciden 313oC olarak kacak olan Na tuzlar karmnn scakln, 309oCye drmek lem: Srekli Tr: Tpl borulu s deitirici Yapm malzemesi: Paslanmaz elik tilite: soutma suyu
Kontroller: Scaklk kontrol olmal. Bunun iin sl ift yerletirilir. rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr A=13,19 m2 Is aktarm miktar= 3 552 542,9 kcal/st Tp boyu=3,2m Tp ap= 0,025m Tp says=32

82

izelge 8.9. Soutucu iin artname Tanmlama Ad: Reaktrden kan karmn soutulmas iin kullanlan s deitirici Kod No: E-104 Adet: 1 Grevi: Reaktrden 608oC olarak kacak olan karmnn scakln, 270oCye drmek lem: Srekli Tr: Tpl borulu s deitirici Yapm malzemesi: C elik Faz: Gaz faz
Kontroller: Scaklk kontrol olmal. Bunun iin sl ift yerletirilir. rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr A=47,3m2 Is aktarm miktar= 3 905 014,12kcal/st Tp boyu=3,2m Tp ap= 0,025m Tp says=241

83

8.4. Reaktr in artname izelge 8.10. Reaktr iin artname Tanmlama Ad: Reaktr Kod No: R-101 Adet: 1 Grevi: Benzenin havadaki O2 ile reaksiyonuyla maleik anhidrit retimi lem: Srekli Tr: Yatay piston akml, ap 3,16 m, uzunluu 3,2 m Hacim: 32 m3 Yapm malzemesi: AISI 316 C elik reaktr Tpler: 0,25 in et kalnl Tp uzunluu: 3,2 m
Tp adedi: 2038,2 adet tp yerletirilecek Reaktr ii dayanm scakl 534 oC olmal Basn: 235 kPa Tp malzemesi: AISI 316 C elik reaktr Kontroller: Scaklk, Seviye, Basn Kontrolleri

84

8.5. Absorpsiyon Kolonu in artname izelge 8.11. Absorpsiyon kolonu iin artname Tanmlama Ad: Absorpsiyon kolonu Kod No: T-101 Adet: 1 Grevi: Yanma rn olarak oluan gazlarn ayrlmasn salamak. lem: Srekli, kolon nitesi yar-otomatik ve tam otomatik olmaldr. Tr: Dolgulu kolon Dolgu Malzemesi: 32x1,6mm Rashing Halkalar Boyutlar: Kesit alan:1,15m2 Boy: 2,9 m ap: 1.21 m Kontroller: Cihazn buhar jeneratr otomatik olmal, seviye kontrol sistemi, ar scaklk kontrol sistemi bulunmaldr. Buhar basncnn ar ykselmesi durumunda buhar jenaratr
rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr

85

8.6. Ayrma Kolonu in artname izelge 8.12. Ayrma kolonu iin artname Tanmlama Ad: Ayrma kolonu Kod No: T-102 Adet: 1 Grevi: Kolonda kaynama noktas farkndan yararlanlarak bileenlerin ayrlmas. lem: Srekli, kolon nitesi yar-otomatik ve tam otomatik olmaldr. Tr:Rafl kolon Raf Says:18 Besleme raf alttan 5.raf Boyutlar: Boy: 7,09 m ap: 1,18 m Raf says: 25 m

Kontroller: Cihazn buhar jeneratr otomatik olmal, seviye kontrol sistemi, ar scaklk kontrol sistemi bulunmaldr. Buhar basncnn ar ykselmesi durumunda buhar jenaratr otomatik olarak kapanmaldr. Cihaz hata durumunda sesli mesajlar ile kullancy uyarmaldr.
rnde olmas gerekenler: nite zerinde uyar levhalar olmal.niteye ait tm ekipmanlar garanti kapsamnda olmaldr

8.7. Pompalar in artnameler

artname, benzenden maleik anhidrit retecek olan tesiste, srasyla besleme tankndan alnan benzen iin stlmak zere s deitiriciye gnderilmesi, elde edilecek rn maleik anhidrit iin kullanlacak olan sisteme monte edilecek pompalarn alm ve montaj iine aittir.

86

stek ve zellikler; Genel artlar -artnamede tarif edilen sistem gnmz teknolojisine uygun, kullanlmam ve hasarsz olacaktr. -Sistemde, benzen depolama tankndan reaktre kadar olan 1. ksm iin 30 C ile 460C, DBF besleme tankndan absorpsiyon kolonuna kadar olan 2.ksm iin 320Cde alacak olan, ayrma kolonunun alt ksmndan kan DBF geri dng ile absorpsiyon kolonuna geri gnderildii 3. Ksm iin 250C ile 339C scaklklar arasnda alabilecek, ortam nem oranndan etkilenmeyecektir. -Sistemde gerekli olan minimum 75 kPa ve maksimum 235 kPa basnlarna dayanabilir olmaldr. -altrma, bakm ve onarm talimatlar, ayarlama deerleri, yedek para listeleri ve para sipari bilgileri (para no,v.s.) teknik dokman olarak idareye malzemelerin teslimi srasnda verilecektir (Teknik dkmanlarn dili Trke olacaktr). - Satn alnan malzemelerin grnebilir yerlerinde seri no, model, imalat yl, imalat firma ve adresi gibi zelliklerin gsterildii metal etiketler bulunacaktr. - Firmann teslim ettii malzemeler, taahht ettii malzeme cinsi ve teknik zelliklere uygun olacaktr. (Yklenici bunu malzemelerin teslimi srasnda belgeleyecektir). - artnamede belirtilmeyen, sistemle ilgili ancak, sistem ve elemanlarnn almas iin gerekli her trl paralar, firma tarafndan bu taahht kapsamnda teslim edilecektir. - Firmaya sevk ve montaj ilemleri iin ilave bir cret denmeyecektir. - Sistemin ilk altrlmas firma tarafndan yaplacak ve sistem alr durumda teslim edilecektir. - Malzemelerin teslim ve montaj yeri idarenin idari artname ve szlemede belirtilen adresine olacaktr

Teknik hususlar: Sistemde 3 adet pompa olacak ve pompalarn mekanik zellikleri aada verildii gibi olacaktr: Tipi: Tek veya ok Kademeli Santrifj Pompa rn: Maleik anhidrit Debisi: (P-101) pompa 8,45 gal/dk, (P-102) pompa 57,5 gal/dk, (P-103) pompa 57,5 gal/dk Tahrik Tipi: Elektrik Motoru Salmastra Tipi: Yumuak ark: Bronz Pompa Mili: AISI 316 Paslanmaz elik Pompa Gvdesi: Bronz veya GG25 Motorun zellikleri aada verildii gibi olacaktr; Tipi: Elektrik motoru
87

Motor Devri: 2500-3000 d/dk Motor Anma Gc: 1,85 kW Elektrik Balants: Trifaze - Elektrik panosu zerinde 3 konumlu bir basn alteri bulunacaktr. - Balant elemanlar, emi ve basn kolektrleri, gstergeleri de sistemde bulunacaktr. - Su vanalar kresel tipte ve sistemin basncn kaldrabilecek dayankllkta olacaktr.

Denetim ve muayene metodlar: - Montajdan nce Kabul Komisyonunca, malzeme cinslerini gsteren belgeler ile garanti belgeleri incelenecek, uygun bulunur ise montaj bundan sonra gerekletirilecektir. - Kabul Komisyonu, teslim edilen malzemeleri kabul esnasnda artnameye uygun bulmaz ise, Firma uygun bulunmayan paralar yenisi ile deitirecektir. - Montajdan sonra, devreye alnacak sistemin almas Kabul Komisyonu tarafndan izlenecek, herhangi bir problemle karlald takdirde Firma veya anlamal yetkili servisi cretsiz olarak sorunu giderecek, yedek para deimesi gerekiyorsa cretsiz olarak deiimi yapacaktr. - Muayene ve Kabul lemleri ile ilgili dier hususlar varsa idari artname ve szlemede belirtildii gibi olacaktr. Garanti artlar: -Teslim edilen tm malzemelere ait garanti belgeleri teslim srasnda idareye teslim edilecektir. -Dier garanti artlar varsa dari artname ve Szlemede belirtildii

88

9.GVENLK VE EVRESEL AIDAN DEERLENDRMELER


9.1. Oluacak Gaz rnlerin Deerlendirilmesi Absorpsiyon kolonunun st akmndan alnan gaz karmnn, filtrede tutularak snr deerleri almadan atmosfere verilmesi kararlatrlmtr. 9.1.1.Atk Gaz Snr Deerleri Madde 12 - Gaz yaktl yakma tesisleri, Tablo-1.1 verilen snrlamalara uyacak ekilde kurulup altrlr. Tablo 1.1. Azotoksit (NOx), Karbonmonoksit (CO), Hidrokarbon (CxHy) Konsantrasyonu ve slilik Derecesi (www2.cevreorman.gov.tr/yasa/yonetmelik.asp) lgili Isl G Stan dart (kW) Azotoksit (NOx) (NO2 olarak) (mg/kWh) Karbonmo noksit (CO) (mg/kWh) Hidrokar bon (CxHy) (ppm) (CH4olarak) TS * veya EN* 70<IG1 000 30< Snf 260 IG 70 1** Snf 200 2** Snf 150 3** Snf 100 4** (TS )* Trk Standartlar Enstits ve (EN)*Avrupa Birliinin ilgili standartlar 20 1 9 20 1 9 20 1 9 20 1 9 260 1070 20 1 9 slilik Derecesi (Ringelma nn Skalas) Atk Gaz le Is Kayb (%)

89

(Snf)** TS ve ENde belirtilen snflar 9.1.2Gaz Karmnn Deerlendirilmesi Absorpsiyon kolonunun st akmndan alnan gaz karmnn deerlendirilmesi durumunda gaz syrc kullanarak azot ve karbondioksit birbirlerinden ayrlmas ngrlmtr. Bu ilem sonucunda oluan azotun snr deerler gz nnde bulundurularak atmosfere salnmas, karbondioksitin ise tutulmasna karar verilmitir. Tutma ilemi, karbondioksit gaznn dier gaz rnlerinden ayrlmas ilemidir. Tutulan karbondioksit gaz basn altnda sktrlarak younluu artrlr ve nakliyesi kolaylatrlr, okyanus ve derin deniz diplerine, tuz yataklarna, petrol ve doalgaz kmr yataklarna, yeraltnda geirgen olmayan kayalara enjeksiyonla gnderilir. Kstl olsa da tutulan karbondioksit endstriyel kullanm alanlar da bulunmaktadr. Bu srete karbondioksit gaznn svlatrlp kuru buz halinde kullanlmasna karar verilmitir.

9.2. Kimyasal Proses Tipi retim kapasitesinin byk oluu, enerjinin verimli kullanlabilmesi, proses scaklnn istenilen deerde tutulabilmesi, sisteme giren ham madde ve rnlerin saflnn bozulma tehlikesinin minimuma inmesi gibi nedenlerden dolay sistemiz srekli sistem olarak seilmitir. 9.3. Kanalizasyon ebekesine Verilmeyecek Atklar Ve Dier Maddeler Aada sralanan atk, artk ve dier maddeler verilemez. 1.Benzin, nafta, gazya, motorin, fueloil, dier solventler ve tek bana veya baka maddeler ile etkileim halinde yangna, patlamalara sebep olabilecek veya herhangi bir ekilde insanlar, yaplar ve artma tesisleri iin tehlike meydana getirecek benzeri sv, kat ve gaz maddeler. 2.Gaz fazna geebilen, duman meydana getiren, koku kartan, zehirli etkileri sebebi ile sala zararl olan, kanallara girii, bakm ve onarm engelleyen her trl maddeler. 3.Kanal ebekesinde tkanmaya yol aabilecek normal atksu akmn ve kanal fonksiyonunu hibir ekilde kanalizasyon ebekesine

90

engelleyecek kl, ty, lif, kum, curuf, toprak, mermer ve mermer tozu, metal, cam, paavra, odun, plastikler, gbre, ya kspeleri, hayvan yemi atklar vb. her trl kat madde ve malzeme. 4.Kanal yapsn bozucu, andrc, korozif maddeler, alkaliler, asitler, pH deeri 6dan dk,10dan yksek atklar. 5. +5 C ile +40 C arasnda ken, katlaan, viskoz hale geen, kanal cidarnda kat veya viskoz tabakalar meydana getirilebilecek her trl maddeler. 6.Radyoaktif zellie sahip maddeler. 7. Dnya Salk Tekilat ve dier Milletleraras kurulularn geerli standartlar ile milli mevzuat ve standartlara gre tehlikeli ve zararl atk snfna giren btn atklar. 8.Kanal ebekesinde kpk meydana getire bilen ve debisi ne olursa olsun anyonik yzey aktif madde, konsantrasyonu 400 mg/lden fazla deterjanl sular. 9. Her trl kat atk ve artklar, su ve atksu artma ve n artma tesisi amurlar, bekletme depolar ve septik tanklarda meydana gelen amurlar. 10.Ya ve gres konsantrasyonu 1000 mg/lden fazla olan atksular. 11.AKM konsantrasyonu 2000 mg/lden fazla olan atksular. Endstrilerde atk su soutma suyu, kazan suyu, proses suyu, temizlik suyu, toz bastrma ve yangn sndrme amal kullanlabilir. Bu kullanmlar arasnda en ok soutma suyu amal kullanm yaygndr. Her bir kullanm alan iin istenen su kalitesi farkldr. Soutma suyu olarak kullanmda korozyon, kelek olumas, mikrobiyal byme olmas gibi sorunlarn olumamas iin gerekli nlemler alnmaldr. Bunun iin ncelikle kan suyun bileiminin tayini yaplr ve daha sonra artma tesisi k deerleri karlatrlmaktadr[1]. Proseste ortaya kan suyun n artmadan geirildikten sonra alc ortama verilmesine, az miktarda oluan kinon ve maleik asitin ise satlmasna karar verilmitir.

91

9.4.Gvenlik Bilgi Formlar 9.4.1.Maleik Anhidrit Gvenlik Bilgi Formu

92

9.4.2. Maleik Asit iin Gvenlik Bilgi Formu

93

9.4.3. Benzen Gvenlik Bilgi Formu

94

9.4.5.. Katalizr Gvenlik Bilgi Formu

95

9.4.6. Dibutil Fitalat iin Gvenlik Bilgi Formu

96

10.MALYET HESAPLAMALARI 10.1. Ekipman Maliyeti


10.1.1. Buharlatrc (E-101) Maliyeti

ekil 10.1. Is aktarm yzey alan-satn alma maliyeti diyagram (10) A = 0,06m2 = 0,65ft2 ekil 10.1den 0,65 ft2 iin paslanmaz eliinden yaplm ift borulu s deitiricinin maliyeti 20 000 $dr.Bu fiyat 1990 yl iin geerlidir.Marshall ve Swift maliyet gstergelerinden gnmz fiyatna evirirsek; M(2010) = M(1990) x M(2010) = 20 000 $ x
( ( ) )

= 31 852 $ = 57 015 TL

(10)

97

10.1.2. E-102 Maliyeti (Is Deitirici Reaktr in 1)

ekil 10.2. U tpl s deitirici iin maliyet grafii

A = 325,26 m2 = 3501,18 ft2 ekil 10.2den 3501,18 ft2 maliyeti yaklak 55 000 $ (1990) okunmutur. Gnmz fiyat , M(2010) =87 593,71 $ = 156 793 TL (10)

10.1.3. E-103 Maliyeti (Is Deitirici Reaktr in 2 ) A = 13,19 m2 =142 ft2 ekil 10.2den 142 ft2 maliyeti yaklak 5000 $ (1990) okunmutur

98

M(2010) = 7963$ = 14 254 TL

(10)

10.1.4. Istc (E-109) Maliyeti A = 16,92 m2 = 182 ft2 ; maliyet = 7000 $ (10)

Gnmz fiyat ; M(2010) = 11 148 $ = 19 955 TL

10.1.5. Soutucu (E-104) Maliyeti A = 60,54 m2 = 652 ft2 ; maliyet = 17 000 $ (10)

Gnmz fiyat ; M(2010) = 27 074 $ = 48 463 TL

10.1.6. Reaktr Maliyeti V = 32 m3 ; L = 3,2 m , D = 3,56 m ; , r = 1,78 m

NTP = 2038 adet

dTP = 0,025 m

Reaktr Ceketi : Alan = 2rL + 2r2 = 56 m2 ; maliyet = 56 x = 21900 = 50370 TL (11)

0,9 m2 si 351 ise

Ceket ii yaltm malzemesi reine kullanlmtr. Yaltm malzemesinin maliyeti iin izelge 10.1den yararlanlmtr.

izelge 10.1. Kaplama malzemelerinin fiyatlar

99

kalnlk = 0,02 m

Alan = 56 m2

Hacim = 0,56 x 0,02 = 1,12 m3 = 39,55 ft3 Maliyet = 2,56 $/ft3 x 39,55 ft3 x = 161,2 $ = 290 TL (10)

Reaktr tp maliyeti : Tp alan = 2rL = 0,25 m2 (1 tp iin) Toplam tp alan = 0,25 x 20382 = 5095,5 m2 1 m2 = 55,2 Maliyet = 281271 = 646925TL ;

10.1.7. Absorpsiyon Kolonu Maliyeti L = 2,9 m D = 1,21m ; V = 4,64 m3 = 164 ft3

izelge 10.2. Kule dolgu malzemelerinin fiyatlar

Dolgu malzemesi olarak kullanlan Rasching halkalar iin izege 10.2den yararlanlmtr.
100

Paslanmaz elik ;

1 in = 36,5 $/ft3

1,5 in = 23,9 $/ft3

1,25 in = 30,3 $/ft3 Maliyet = 30,3 $/ft3 x 164 ft3 = 5000 $ (1990) ; Kolon Maliyeti : Maliyet (2010) = 14320 TL

Alan = 2rL + 2r2 = 16,6 m2 0,9 m2 si 351 ise ; maliyet = 16,6 x = 6500 = 14950 TL (11)

Yardmc Ekipmanlar : Youturucu ; Q = 1901370 kcal/st iin Maliyet = 19500 $ (1990) x Kazan ; Q = 498780,29 kcal/st iin Maliyet = 34500 $ (1990) x = 55000 $ = 98450 TL (10) = 31100 $ = 55670 TL (10)

10.1.8. Distilasyon Kolonu Maliyeti D = 1,18 m L = 7,09 m ; V = 7,75 m3 = 273,7 ft3

Distilasyon kolonumuz 18 raftan olumakta ve geri dng oran ise 0,4626dir. izelge 10.3. Distilasyon kolonu maliyet izelgesi

(10) 18.rafa gre ; Kolon Fiyat =17 760$ = 31 790 TL Kondenser = 6000 $ = 10 740 TL Kazan = 12 720 $ = 22 769 TL
101

10.1.9. Benzen Depolama Tank Maliyeti

ekil 10.3. Tanklarn maliyetleri

VT = 45,45 m3 = 9997,8 gal Tasarladmz tankn hacmine gre ekil 10.2. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu. (10) Maliyet = 20000 $ x = 31850 $ = 57012 TL

10.1.10. Dbf Depolama Tank Maliyeti VT = 1m3 = 264,20 gal Tasarladmz tankn hacmine gre ekil 10.3. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu.(10)

102

Maliyet = 4000 $ x

= 6370,45 $ =11 403TL

10.1.11. rn Depolama Tank Maliyeti VT =35,6 m3 = 7831,1 gal Tasarladmz tankn hacmine gre ekil 10.2. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu.(10)

Maliyet = 16000 $ x

= 25480 $ = 45610 TL

10.1.12. Kompresr Maliyeti T=303 K deki havann = 1,17 (izelge 6-5 akkanlar eki )

40 796,62 kg/st x m3/ 1,17 kg =34 869 m3/st =581,15 m3/dk Kapasite = 581,15m3/dk x 1 ft3/ 0,02832 m3 = 20 521 ft3/dk 20 521 ft3/dk iin 1990 yl kompresr maliyeti = 100000 $ olarak alnd. Maliyet (2010) = 159260 $ = 285075 TL (10)

10.1.13. P-101 Pompas Maliyeti

ekil 10.4. Pompalarn maliyetleri


103

Kapasite = 8,45 gal/dk Tasarladmz pompann hacmine gre ekil 10.4. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu.(10) Maliyet = 1500 $ (1990) = 2400 $ (2010) = 4300 TL

10.1.14. P-102 Pompas Maliyeti Kapasite = 57,5 gal/dk Tasarladmz pompann hacmine gre ekil 10.4. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu.(10)

Maliyet = 5000 $ (1990) = 7970 $ (2010) = 14270 TL

10.1.15. P-103 Pompas Maliyeti Kapasite = 57,5 gal/dk Tasarladmz pompann hacmine gre ekil 10.4. kullanlarak depolama tanknn maliyeti bulundu.(10)

Maliyet = 5000 $ (1990) = 7970 $ (2010) = 14270 TL

104

izelge 10.4. Toplam Ekipman Maliyeti

E-101 E-102 E-103 E-109 E-104 R-101 T-101 T-102 V-101 V-102 V-103 P-101 P-102 P-103 C-101

57 015 TL 156 793 TL 14 254 TL 19 955 TL 48 463 TL 697 585 TL 183390 TL 65 299 TL 57012 TL 11 403 TL 45 610 TL 4 300 TL 14 270 TL 14 270 TL 285 075 TL 1 674 694 TL

Toplam Ekipman Maliyetine gre akkan ileyen bir tesis iin dorudan ve dolayl harcamalar hesapland.

izelge 10.5. Dorudan ve Dolay Maliyetler DORUDAN MALYETLER Ekipman Satn Alma-Teslim Ekipman Montaj l ve Kontrol Sistemleri Boru Hatt Elektrik Hatt Binalar Arazi Dzenleme Yardmc Tesisler Toplam Dorudan Tesis Maliyeti DOLAYLI MALYETLER Mhendislik ve Danma naat Giderleri Yasal Giderler Mteahhitlik Beklenmeyen Giderler Toplam Dolayl Tesis Maliyeti Sabit Sermaye Yatrm AKIKAN LEYEN TESS 1 674 694 TL 787 106 TL 602 890 TL 1 138 792 TL 184 216 TL 301 445 TL 167 469 TL 1 172 286 TL 6 028 898 TL 552 649 TL 686 625 TL 66 988 TL 368 433 TL 736 865 TL 2 411 560 TL 8 440 458 TL (12)

105

10.2.Hammadde Maliyeti
Benzen fiyat: 1184 $/ton Mbenzen=1671 kg/h Yllk Fabrika=8040 h/yl Benzen Maliyeti:1184$/ton x1Ton/1000kg x 1671kg/st x 8040 st/ yl =15906850 $/yl =28473263 TL/yl DBF fiyat: 1500$/ton (13) (13)

-lk kez giren DBF= 12 kg/h -Geri dnen DBF= 12117 kg/h -Yeni DBF= 12 kg/h Bir kereye mahsus olmak zere 3hte giren DBF: 12129kg/h x 3h/1yl x 1500$/ton x 1ton/1000kg =54581 $/yl = 97699TL/yl Yeni DBF maliyeti= 356748 TL/yl Vanadyum penta oksit (V2O5) miktar ayda bir deitirilmektedir.

V2O5 maliyeti = 8040 h/yl x 1gn/24h x 1ay/30gn x 269,2TL/ay =3006 TL/yl Reaktr soutma tuzlar: (13) (13)

-Na2NO3 fiyat= 500$/ton -Na2NO3 miktar= 654321,5 kg/h

Varsaym: 3hde sokulan Na2NO3 miktar ylda bir deitirilmektedir. Na2NO3 maliyeti =654321,5 kg/h x 3h/1yl x 1ton/1000kg x 500 $/ton =981482 $/yl =1756853 TL/yl NaNO2 fiyat = 430 $/ton NaNO2 miktar = 531155,1 kg/h (13) (13)

Varsaym= 3hde sokulan NaNO3 miktar ylda bir deitirilmektedir. NaNO2 maliyeti =531155,1 kg/h x 3h/ 1yl x 1ton/ 1000kg x 430$/ton = 685190$/yl =1226490 TL/yl

106

10.3.tlite maliyeti
rn bedenin %10 - %20sine edeerdir. (10)

rn sat fiyat= 1800$/ton Kapasite= 15000 ton/yl Sat geliri= 15000 ton/yl x 1800$/ton = 27000000$/yl = 48330000 TL/yl tlite maliyeti= 48330000 x 0,20 =9 666 000TL/yl

10.4.ilik giderleri
i: iiden yaplan kesintiler iden yaplan kesintiler = brt cret x 0,04 ilik sigorta ii pay =brt cret x 0,01 Gelir vergisi matrah=brt cret-(SSK ii pay+ sizlik sigortas ii pay) Gelir vergisi= Gelir vergisi matrah x 0,15 Damga vergisi=Brt cret x 0,06 Kesintiler toplam= i pay sigorta pay + Gelir vergisi + Damga vergisi Net cret=brt nde-Kesintiler Toplam

verenden yaplan kesintiler SSK primi iveren pay = Brt cret pay x ( 0,19+tehlike snr/2) sizlik sigortas pay= Brt cret x %2
alan iiler = i snf A1 (6) TL/ay (maa) 1500 1100 837

A2 (9) A3 (21) A3 snf ii iin, Asgari brt cret= 837 TL/ay

SSK primi iveren pay=837 x 0,19 = 159,03 TL/ay sizlik sigortas pay= 837 x 0,02 = 16,74 TL/ay Asgari cretin iveren maliyeti = 1013 TL/ay

107

A2 snf ii iin, Net cret =1100TL Brt cret = X SSK primi ii pay= 0,14x sizlik sigortas ii pay = 0,01x Gelir vergisi=(x-(0,14x + 0,01x)x 0,15=0,13x Damga vergisi = 0,006x Kesintiler toplam= 0,14x + 0,01x + 0,13x + 0,006x =0,286x Net cret= X-0,286x= 1100TL X=1540,6 TL/ay SSK primi iveren pay= 1540,6x0,19=292,714 TL/ay sizlik sigortas pay= 1540,6x0,02=30,812 TL/ay A2 snf iinin iverene maliyeti = 1864,13 TL/ay

A1 snf ii iin, Net cret=1500TL Brt cret= x=2100,8 TL/ay SSK primi iveren pay= 2100,8x0,19=399,152 TL/ay sizlik sigortas pay= 2100,8x0,02=42,016 TL/ay A1 snf iinin iverene maliyeti= 2542 TL/ay Toplam ii maliyeti=A1 snf = 2542x6=15252 TL/ay A2 snf = 1864,13x9=16777,2 TL/ay A3 snf = 1013x21 = 21273 TL/ay Toplam maliyet: 53302,2 TL/ay Yllk ii maliyeti= 53302,2x12 = 639626,4 TL/yl

108

Mhendis:
Mhendis retim Mh. (1kii) Vardiya Mh. (2kii) Mhendis (2kii) retim Mdr (1kii) Net cret(TL/yl) 2500 2000 1500 4000 Brt cret(TL/yl) 3501,4 2801,1 2100,8 5602,2 iverene Maliyeti (TL/yl) 4.237 TL 3389,3 TL x 2 = 6778,7 TL 2542 x 2 = 5084 TL 6.778,70 TL Toplam = 22878,4 TL/ay

Yllk mhendis maliyeti= 274540 TL/yl dari personel:


Departman Satn Alma(3) Direktr(1) Dierleri(2) Sat Pazarlama Direktr(1) Dierleri(2) nsan Kaynaklar(2) Direktr(1) Dier(1) Finansman(3) Direktr(1) Dierleri(2) Santral-genel ofis(2) Planlama mdrl(1) Endstri Mh.(1) Genel Mdr(1) Genel Md. Yard.(1) Net cret (TL/ay) 2000 1300 2000 1300 1500 1000 1750 1500 1000 2200 8000 5000 Brt cret (TL/ay) 2801,1 1820,7 2801,1 1820,7 2100,8 1400,6 2451 2100,8 1400,6 3081,23 11204,5 7002,8 verene maliyet (TL/ay) 3389,3 2203,1x2=4406,2 3389,3 2203,1x2=4406,2 2542 1695 2965,7 2542x2=5084 1695x2=3390 3728,3 13557 8473 Toplam=57026 TL/ay

Yllk idari personel maliyeti=684312 TL/yl Toplam yllk alan maliyeti=1600000 TL/yl Yemek masraf=5TL x 30gn/ay x 60kii = 9000TL/ay x 12ay = 108000TL/yl

109

10.5.Amortisman
Hizmet mr: 15 yl Yatrm maliyeti (Yss): 8 440 458 TL Amortisman

10.6.letme Giderleri

letme giderleri (Gi) =Gham + Gt + Gii + Gyemek + Gamortisman Gi=31 816 360+9 666 000+1 600 000+108 000+562 697 Gi=43 753 057 TL/yl

Brt Kar (BK) = SG-Gi BK=48 330 000- 43 753 057 BK=4 576 943 TL/yl Net Kar(NK)=BK-Vergi Vergi = BK x Vergi oran =4 576 943 x 0,20 = 915 389 TL/yl NK = 4 576 943 915 389 NK = 3 661 554 TL/yl

irket 27,6 ayda sabit sermaye yatrmn karlar.

Birim rn maliyeti;

Birim sat fiyat;

Sg> bm olduu iin elde edilen rnden kar salanr.

110

11.SONULAR VE NERLER 11.1.Sonular Benzenin hammadde olarak kullanld ve maleik anhidritin eldesi amalanan bu projede, gerekli fizibilite aratrmalar yapldktan sonra ilk olarak saatte 1866 kg maleik asit retildiinde (15000 ton/yl ) beslenenmesi gereken benzen miktarnn ne kadar olmas gerektii hesaplanmtr.Gerekleen reaksiyonlarda beslemedeki benzenin %92 si maleik anhidrit oluum tepkimesinde harcanr. retim srecinde kullanlan reaktr, distilasyon kolonu, absorpsiyon kolonu ekipmanlar etrafnda ktle denklii kurulmu ve giren ktle kan ktleye eitlii salanmtr. Ayrca buharlatrc, stc, reaktr ,soutucu, absorpsiyon kolonu etrafnda enerji denklii kurulmutur. Aygt tasarm almasnda ncelikle benzen, DBF ve kan rn iin depolama tanklar hacmi hesaplanmtr. Is deitiricilerin s yzey alanlar hesaplanm olmak zere tasarm gerekletirilmitir. Bu tasarm srecinde akmlara uygun s aktarm katsaylar bulunmutur. Distilasyon kolonu tasarmnda ok bileenli karmlarn ayrlmas basamaklarn uygulamak adna Antoine Eitliinden faydalanarak ar anahtar bileen olarak DBF alnrken, hafif anahtar bileen maleik anhidrit alnmtr. Gerekli hesaplamalar sonucunda RDmin=0,2313 olarak bulunmu ve minimum geri dng orannn 2 katyla allmas ngrld iin RD= olarak bulunmutur.(RD=2.RDmin). Minimum raf says 5 ve bu deer kullanlarak hesaplanan ideal raf says 11 olarak hesaplanmtr.%60 kolon verimiyle alma varsaylnca gerek raf says 18 olarak elde edilmitir. zeltimiz ideal olmad iin distilasyon kolonunun besleme raf alttan 5.raf olarak belirlenmitir. Kolon ykseklii 7,09 m olarak bulunmutur. Pompa tasarm iin,akmlarn hacimsel ak hzlarndan yola karak pompada salanan hacimsel ak hz bulunmutur. 8,45gal/dk, 57,5 gal/dk , 57,5 gal/dklk ak hzlarna sahip santrifj pompalar kullanmna karar verilmitir. Kullanlan besleme , su ve rn depolama tanklar iin hacim hesab yaplm 45,45 m3 ,1 m3, 35,6 m3lk paslanmaz elikten yaplm tanklarn kullanm uygun grlmtr. Ak emasnda yer alan hava kompresr iin termodinamik olarak gerekli hesaplamalar yaplm ve 153 540 gal/dk hava pistonlu kompresr kullanm uygun grlmtr. Ekipmanlarn zellikleri vs. belirlendikten sonra her biri iin teknik artnameler hazrlanmtr. retim sreci iin maliyet hesab yaplm ve toplam ekipman maliyeti 1 674 694 TL olarak hesaplanmtr.Toplam ekipman maliyeti kullanlarak sabit sermaye yatrm 8 440 458 TL hesaplanmtr.Brt kar hesab iin satlardan elde edilen gelirler(SG) 48 330 000TL , toplam retim giderleri(GT) 43 753 057 TL olarak hesaplanmtr ve bu deerlerin fark alnarak brt kar hesab yaplm ve yllk brt kar(BK) 4 576 943 TL ve olarak hesaplanmtr.Tm bu ilemle sonucunda retim srecinin yksek kar getiren bir sre olduu grlmektedir.
111

11.2.neriler Yaplan almada teorik olarak 15000 ton/yl maleik anhidrit elde edilmitir. Bu retim srasnda baz ekipmanlar tasarlanm ve bunlarn maliyetleri hesaplanmtr. Teorik olarak elde edilen bu veriler uygulamaya geirildiinde bu sonular elde etmemiz mmkn olmayabilir. nk hesaplamalar yaplrken baz varsaymlar yaplmtr. Bu varsaymlara rnek olarak; literatrden elde edilen bilgilere gre reaksiyon verimi %90-95 aralndadr. Bu projede %92 verimle allmas varsaylmtr, buda reaksiyonun dnmne etki etmektedir. Dnmn yksek olmas istenilen rn miktarnn yksek olmasn salar. Buda distilasyon, absorpsiyon gibi ayrma ilemlerinde daha az enerji harcanmasn ve bylelikle maliyete olumlu ekilde yansr. Fakat burada istenmeyen rn olarak hidrojen ve artan hava (azot ve oksijen) oluuyor. Bunun fazlasnn ayrlmas absorpsiyon kolonunda gereklemektedir. Hidrojenin ve havann fazla olmas ayrma iin daha fazla enerji gerektirir. Hidrojenin az bulunmas iin dnmn azaltlrsa, istenilen rn miktarnda azalma ve istenmeyen kinon da artma meydana gelir. Bununda ayrlmas distilasyon kolununda gereklemektedir. Bunu dengelemek iin en ideal dnmn belirlenmesi gerekir. Distilasyon kolonunda da yaplan varsaymlar yine bizim tasarmmz iin nemlidir. nk distilasyon fabrikann son ve belirleyici ekipman diyebiliriz. Nihai rn olarak elde etmek istediimiz maleik anhidritin ierisinde maleik asit ve kinon bulunmaktadr. Amacmz bu maleik anhidriti alt rn ierisinde en az oranda tutmaktr. Bunun iin %1 den az olmas istenmitir. Distilasyon kolonunda bunu gerekletirebilmek iin dnmde olduu gibi yine baz varsaymlar yaplmtr. rnein litaratrden elde edinilen bilgiye gre dng oran, min dng orannn 2 olduu grlmtr. Oysa ki bu ideal olandr. Ve yine distilasyon kolonu tasarm iin litaratrden edindiimiz bilgiye gre ideal olan verim genellikle %45-65 arasndadr. Atadmz bu verim deeri raf saysn optimum yaparak maliyeti drmek, ayn zamanda elde edilecek nihai rn en saf halde almak eklinde olmaldr. Tasarlanlan depolama tanklarnda tankn yap malzemesi olarak karbon elik seilmesi uygun grlmtr. Karbon elik malzeme dier elik alamlarna gre daha ucuz ve baz elik alamlarna gre de daha dayankldr. Bu ekilde yap malzemesinin seimi maliyet ve kullanm sresi asndan en uygun olan seilmelidir. Ayn zamanda depolama tanklar tasarmnda emniyet faktr byk nem tar. Bu faktr bizim tankmzn ierisinde depolayacamz maddenin tamasn engelleyecek ekilde seilmelidir. Fakat bunun seilmesi srasnda gereinden dk seilmemelidir. nk dk bir emniyet faktr bizim tank hacmimizin artmasna ve maliyet artmasna neden olur. Maliyeti arttran bir dier unusurda depalama sresidir. nk depolama sresi ne kadar uzun seilirse, tank hacmi o derece byk kar buda maliyeti arttrr. Bu ekipmanlarn yannda pompa seimide byk nem tamaktadr. nk besleme pompalar, ideal gte olmaldr. Eer ideal gcn altnda besleme yapyorsa bu rnn istenilen miktardan daha az eldesine neden olur. Buda fabrikann Pazar taleplerini karlayamama riskini dourur. Eer pompann gc idealden fazla ise, tanklarda tama, enerjide fazla tketim ve ek maliyete neden olarak fabrika iin istenmeyen durumlar
112

oluturur. Pompa her nekadar gz nnde olmayan bir ekipman olsada, dier ekipmanlar arasndaki iletiimi salayan ve onlar arasnda srekli balantda olan ok nemli bir ekipmandr. Absorpsiyon kolonu da fabrika iin nemli bir unsurdur. Absorpsiyon kolonumuzda absorban olarak DBF kullanld. Kullanlan DBF maleik anhidrit ve maleik asiti absorplayarak alt rnden distilasyon kolonuna beslendi. Bu absorblama ilemi srasnda dikkat edilecek en nemli husus absorban olarak kullanlan DBF miktardr. Eer az DBF kullanlrsa yeteri kadar absorplama olmaz ve rn verimi der. Bunun tam tersi olursa, yani DBF miktar gereinden fazla kullanlrsa bu kez de DBF fazlasn uzaklatrmak iin distilasyon kolonunda iyi ayrma gereklemesi gerekecek bunu oluturmak iin kolon ap artar, kolon ykseklii artar bunlarn arttrmas maliyeti arttrr. Grld gibi absorban miktarnn idealden az yada ok olmas iletmenin maliyet giderlerinin artmasna neden olmaktadr. Bu en ideal absorban miktar hesaplanabilmesi iin tasarm aamasnda nce distilasyon, daha sonra absorpsiyon kolonu tasarlanmas gerekmektedir. Bu sayede elde edilecek maleik anhidrit miktarn deitirmeden ideal olan absorban miktar hesaplanr. Yer seimi,iletmenin ok nem verdii konulardan birisi olmaldr.Uygun olmayan bir kurulu yeri seimi firmann yok olmasna veya rekabet d kalmasna sebep olabilir.Yeni bir iletmenin kurulmas mevcut kurulu yerinin geniletilmesi, Pazar kaymas,kaynaklarn tkenmesi,tama olanaklarnn deimesi gibi durumlarda ortaya kabilen yer seimi probleminin uygun zm,firmalarn faaliyetlerini ve maliyet yaplarn nemli lde etkiler.Tasarladmz fabrikann yerinin vergilerin azlndan dolay serbest blgede ve pazara yaknlk asndan liman kentlerine yakn olan yerde kurulmasna karar verilmitir. Yaplan fabrikann gerek hayatta bir uygulamas yaplan yere ziyaret gerekletip uygulamay yerinde grp incelemenin renme asndan faydal olaca kansndayz.

113

12. KAYNAKLAR 1)http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/kimya/moduller/BenzenTurev leriVeProsesleri.pdf 2) Karaolu B, 2007, Selectve Benzene Oxdaton To Malec Anhydrde Over

Nanostructured Catalysts In A Fludzed Bed Reactor, Chemical Enginnering Department, Ege University, zmir 3) Gne Z,2005, Halokinonlarn Mono ve Difonksiyonel Gruplu Tiyollerle Reaksiyonlarnn ncelenmesi,stanbul niversitesi,zmir 4) http://www.che.cemr.wvu.edu/publications/projects/maleic/ma-a.pdf 3 5) http://www.epa.gov/ttnchie1/ap42/ch06/final/c06s14.pdf akm semas 2 6) Truton R, 1998,Analysis, Synthesis, and Design of Chemical Processes,Prentice Hall 7) Termodinamik Dersi Ekleri 8) Chemcad Program 9) Ayrma Dersi Ders Notlar 10) Peters,M., Timmerhaus, K., 1991, Plant Design and Economics for Chemical Engineers, Mc GRAWHILL. 11) Aesar, A., Matthey, J., 2011, Alloys, Company Research Chemicals Metals and Materials Over 4000 New Products, 13, 2379-2381. 12) Mhendislik Ekonomisi Dersi Maliyet Tablosu Ekleri 13) www.alibaba.com ,/ (Son Eriim Tarihi: 13.05.2012) 14) Sinnot, R., Towler G., Chemical Engineering DesignElsevier, 5th edition, Butterworth Heinemann, 2009. 15) R.Byron, Warren E.Stewart, Edwin N.Lightfoot, Chemical Engineering Department

University of Wisconsin-Medison

114

You might also like