Migjeni (millosh gjergj nikolla)

Migjeni (pseudonimi i Millosh Gjergj Nikolls) sht nga shkrimtart m t shquar t letrsis shqiptare. Me nj realizm t thell, t panjohur deri ather n letrsin ton, ai pasqyroi jetn e prditshme t shoqris shqiptare, sidomos t shtresave t varfra t qytetit e fshatit, duke demaskuar sistemin e prapambetur shoqror si dhe fashizmin q po krcnonte Evropn. Prfaqsuesi m i shquar i realizmit kritik, Migjeni futi n letrsin ton me nj shkall shum t lart ideoartistike protestn e hapur, ndrrn pr nj bot t re dhe optimizmin e thell. Migjeni lindi m 23 tetor 1911 n Shkodr, n familjen e nj tregtari t vogl, ku shum shpejt vshtirsive ekonomike iu shtuan edhe fatkeqsit familjare. Kur ishte pes vje, i vdiq nna, kurse n moshn trembdhjetvje humbi t atin, e m pas vllan e gjyshen me t ciln ai ishte lidhur fort pas vdekjes s nns. Kto fatkeqsi e bn Migjenin, q vetiu ishte nj natyr e mbyllur, t trhiqej nga jeta e moshatarve t tij. Pasi mbaroi shkolln fillore n Shkodr, ai shkoi pr t vazhduar msimet n Tivar dhe m pas prfundoi seminarin teologjik t Manastirit. Pr nj t ri me interesa t gjera si Migjeni, jeta e seminarit ishte mbytse. Nga leximet Migjeni ra n kontakt me ide revolucionare t kohs q zienin n gjith Evropn. N vitin 1932 Migjeni pasi mbaroi seminarin dhe nuk mundi t siguroj nj burs pr t vazhduar studimet e larta, mbeti pa pun deri sa m 1933 u emrua msues n Vrak, nj fshat afr Shkodrs. Rruga Vrak-Shkodr, q ai bnt prdit me biiklet, ia keqsoi gjendjen shndetsore. Gjat kohs q qndroi n seminar, Migjeni smurej shpesh dhe ishte nn kontroll t vazhdueshm t mjekut, ngaq mushkrit e tij ishin t dobta dhe rezikoheshin t prekeshin nga turbekulozi, smundja tipike e kohs, nga e cila i vdiq edhe nna. Ndrkoh, ai kishte filluar t botonte shkrimet e tij n revisten "Illyria". N to ndihen prshtypjet e para, reagimi shpirtror i Migjenit

ndaj realitetit t zymt, ndaj mjerimit, ku ishte zhytur edhe fshati, edhe qyteti shqiptar. poezia e migjenit Poezia e Migjenit, nj poezi novatore, u b shprehse e fuqishme e paknaqsis ndaj realitetit, e urrejtjes ndaj dhuns dhe shfrytzimit, ndaj mashtrimit politik, shoqror dhe hipokrizis. Duke shprthyer drejtprdrejt nga jeta e gjall ajo pasqyroi botn shqiptare n vitet '30 me protestat, dhembjet, ndrrat dhe shpresat pr t ardhmen. Vllimin e tij "Vargjet e lira" (1936) Migjeni e hapte me vjershn "Parathnia e parathnieve" ku shprthente gzimi i tij se shekulli ka nisur t lirohet prej skllavris shpirtrore. Lajtmotivi i ksaj vjershe e cila sht nj sintez e mendimit revolucionar t Migjenit, sht vargu: "Prdit prendojn Zotat", Njeriu po hipn n majn e fronit, po bhet zot i jets, i toks s tij, i vetvetes dhe nuk do t'u prulet m "idhujve". Pas ksaj vjershat e veta Migjeni i ka ndar n gjasht cikle: "Kangt e ringjalljes", "Kangt e mjerimit", "Kangt e perndimit", "Kangt m vete", "Kangt e rinis" dhe "Kangt e fundit". N ciklin e par bjn pjes pes nga vjershat m t mira t Migjenit. Filli q i bashkon kto vepra, sht gzimi pr lindjen e "Njeriut t Ri", prej atyre t varfrve t rritur n mjerim, t cilt jan ngritur n luftra t reja, q t mos humbin m n lojn e prgjakt t historis, t mos jen m skllevr t titajve t trbuar, por zot t vetes e t nj bote t re, ku njeriu t jet i lir dhe askush t mos e shkel personalitetin e tij. Kto luftra nuk jan grabitqare e as pr t siguruar privilegje t reja, si ato t hershmet, por jan luftra t reja, si i quan poeti kryengrits. N kt cikl kemi edhe protestn ndaj gjendjes s rnd t shoqris shqiptare, ndaj gjith forcave konservatore, q e mbajn n vend at, dhe shprthimin e entuziazmit pr lindjen e "Njeriut", i cili do ta drejtoj kombin drejt nj agimi t ri. N kt cikl jeton edhe ideja se vetm n liri mund t shprthejn energjit dhe aftsit njerzore. N gjith ndryshimet, prmbysjen e bots s vjetr dhe krijimin e bots s re, poeti njeh si protagoniste rinin. Ajo sht m e pastra, m e bukura pjes e shoqris, ku ai var shpresat, besimin pr fitoret e ardhme, pr triumfin e idealit pr nj jet t re: Rini, thueja kangs ma t bukur q di! Thueja kangs sate, q t vlon n gji. Nxirre gzimin tand, t shprthej me vrull.

Mos e freno kangn! Le t marri udh. (Kanga e rinis) poeti sht i bindur se asgj s'mund ta pengoj m lulzimin e liris, ku do t shprthej hovshm gjith ato kng, q ende i flen n shpirt. Kjo sht intuita e poetit, i cili ka aftsin ta ndjej i pari rrezen e ngroht t Diellit t jets s re: Por a do t vij dita kangt me u zgjue Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen Jo, Jo! Se liria filloi me lulzue Dhe e ndjej nga Dielli (alegorik) valn. Pr identifikimin e figurs Diell ka pasur disa prpjekje pr ta zbrthyer e konkretizuar. Por ato vetm se e kan vulgarizuar perceptimin poetik t poetit. Mjafton t mbetemi n simbolikn e tij dhe ajo tht gjithka. Ai ia ndien rezatimin bots s re, shoqris s re, e cila do t jet e ngroht dhe e ndritshme si dielli dhe si ai do t mund t gjallroj, t zgjoj t rilind gjithka q qndon ende e ndrojtur, e prgjumur n errsir. Thirrja q Migjeni i drejtonte Rinis, n kt vjersh ishte kuptimplot, optimiste dhe tepr e ngroht, intime dhe romantike: Thueja, kangs, Rini! Thueja kangs gzimplote! Qeshu Rini! Qeshu! Bota asht'e jote! Cikli i dyt i "Vargjeve t lira" nis me "Poemn e mjerimit", kryevepr poetike e Migjenit dhe nj prej krijimeve m t bukur t poezis shqiptare. Poema ka nj konceptim e trajtim origjinal. N fillim poeti sjell figurn e mjerimit t konkretizuar npr dhjetra motive jetsore. Dhe s bashku me fytyrn tragjike t mjerimit n jetn shqiptare, vjen edhe dhembja, dhembja e poetit dhe dhembja q mbyt do shoqri t ngritur mbi dhunn. Kjo dhembje e thell prfundon n protestn ndaj rendit shoqror q e krijon mjerimin, dhe n ironi dhe sarkazm ndaj fes, e cila s'arrit ta ndryshoj kt pamje tragjike, megjith lutjet e mshirat mijvjeare. Pas ksaj poeti konkludon: Mjerimi s'do mshir, por don vetm t drejt!

I gjith cikli pavarsisht nga dhembja e thell dhe pamja tragjike q krijohet ka tone optimiste, sepse nuk kemi t bjm me nj dhembje mbytse, por me dhembje krenare, t cilat sipas poetit, koha do t dij t'i qetsoj. N kt cikl poeti na jep pr her t par me shum art figurn e puntorit q shfrytzohet kafshrisht ose endet i papun, duke thelluar kshtu pamjen tragjike t mjerimit. Gjithashtu n kt cikl ai trajton edhe temn antifetare ku demaskon institucionet fetare, si bashkfajtore t asaj shoqrie q pjell mjerimin. N ciklin e tret "Kangt e prendimit", Migjeni, sjell pamjen e Evrops kapitaliste para Lufts s Dyt Botrore, ku plagt e tmerrshme shoqrore dhe krizn ekonomike prpiqen t'i mbulojn me pseudoart, me vepra e filma sentimental q e vishnin me ngjyra artificiale lumturie dramn shoqrore e politike. Po prtej ksaj cipe t neveritshme poeti sheh botn e rnd t shtllungave t tymit e t avujve, t djerss e gjakut. N t dy vjershat e ktij cikli poeti sjell imazhin e nj bote sonambul q po rrshqet drejt gremins s shkatrrimit, drejt lufts. Kjo bot e zhytur n mjergull ende s'po e kupton se po i pregatisin nj tragjedi t re. Pr t'u orientuar n kt bot t dehur, poeti kthehet nga bota puntore e uzinave me thirrjen poetike: Le t dgjojm kangn q mshtillet n shllung Avull, n pika djerse, Si vazhdim i ktij mendimi poetik, autori duke dashur q vllimi i tij t ket nj kompozicion kuptimplot, vendos vjershn "Kang m vete" ku ai sjell m konkret imazhin e lufts s ardhme me shkaktarin e vrtet t saj, fashizmin, q po hyn si hajn edhe n Ballkan. Menjher pas ksaj vjen cikli "Kangt e Rinis", q s bashku me ciklin "Kangt e fundit" jan m intime, m shprehs t shpirtit t poetit, t vuajtjeve, dshirave, pasioneve t tij. Te "Kangt e rinis" bn pjes vjersha "Ekstaz pranverore", q s bashku me kngt e ringjalljes dhe "Sonet Pranveror", jan krijimet m pasionante, m optimiste e m me ndjenj t poezis migjeniane. Aty ndihet thell himni i triunfit t nj bote t re, q do t jet gjallruese si nj pranver. A do t arrij poeti t'a shijoj kt pranver? Parandjenja e nj vdekjeje q po i afrohet, i jep dhembje poetit q, ndoshta, s'ka pr ta par kt bot t re. Por gzimi i

triumfit t saj sht kaq i madh sa dhembja vjen n prmasa reale e jo n trajtn e pesimizmit. Te kto dy cikle jeton edhe dashuria e poetit, e cila sjell imazhin e bukur t nj dashurie rinore, ku sht shkrir pasioni pr vajzn, dshira pr t shijuar gjithka t bukur, si dhe dashuria pr krijimin e jetn n prgjithsi. N tet vjershat e fundit, q i jan shtuar vllimit m von ndihet edhe trishtimi, dhembja dhe pesimizmi i poetit, q e sheh se si po i fiket pak nga pak jeta. Por ato nuk e rndojn gjendjen shpirtrore t lexuesit, sepse jan t natyrshme dhe njerzore. N disa vjersha "Rezignata", "Trajtat e mbinjeriut" etj. Migjeni trajton motive filozofike rreth kuptimit t ekzistencs s njeriut, t jets, t vetflijimit pr t ardhmen e shoqris, t bots etj. Trajtimi i ktyre ideve sht pak i mjegulluar, sidomos kur poeti sjell edhe mbinjeriun, q mendohet se sht nocion q ka evoluar, n krahasim me kuptimin q i pati dhn krijuesi i tij Nija. Mbinjeriu i Migjenit, nuk sht prbuzsi i vegjlis. Ai sht nj figur, q merr prsipr t udhheq masat drejt nj bote t re, ku t ket kuptimin e vrtet edhe sakrifikimi edhe ekzistenca, edhe dashuria, pra, t marr nj kuptim t ri jeta. Mendimi n kto vjersha vjen i turbullt dhe l shteg pr t'u interpretuar n mnyra t ndryshme, por ato kan dika t prbashkt, optimizmin, dashurin pr njeriun, dashurin pr t ren, pr t bukurn. poezia e migjenit Poezia e Migjenit, nj poezi novatore, u b shprehse e fuqishme e paknaqsis ndaj realitetit, e urrejtjes ndaj dhuns dhe shfrytzimit, ndaj mashtrimit politik, shoqror dhe hipokrizis. Duke shprthyer drejtprdrejt nga jeta e gjall ajo pasqyroi botn shqiptare n vitet '30 me protestat, dhembjet, ndrrat dhe shpresat pr t ardhmen. Vllimin e tij "Vargjet e lira" (1936) Migjeni e hapte me vjershn "Parathnia e parathnieve" ku shprthente gzimi i tij se shekulli ka nisur t lirohet prej skllavris shpirtrore. Lajtmotivi i ksaj vjershe e cila sht nj sintez e mendimit revolucionar t Migjenit, sht vargu: "Prdit prendojn Zotat", Njeriu po hipn n majn e fronit, po bhet zot i jets, i toks s tij, i vetvetes dhe nuk do t'u prulet m "idhujve". Pas ksaj vjershat e veta Migjeni i ka ndar n gjasht cikle: "Kangt e ringjalljes", "Kangt e mjerimit", "Kangt e perndimit", "Kangt m vete", "Kangt e rinis" dhe "Kangt e fundit". N ciklin e par bjn pjes pes nga vjershat m t mira t Migjenit. Filli q i bashkon kto vepra, sht gzimi pr lindjen e

"Njeriut t Ri", prej atyre t varfrve t rritur n mjerim, t cilt jan ngritur n luftra t reja, q t mos humbin m n lojn e prgjakt t historis, t mos jen m skllevr t titajve t trbuar, por zot t vetes e t nj bote t re, ku njeriu t jet i lir dhe askush t mos e shkel personalitetin e tij. Kto luftra nuk jan grabitqare e as pr t siguruar privilegje t reja, si ato t hershmet, por jan luftra t reja, si i quan poeti kryengrits. N kt cikl kemi edhe protestn ndaj gjendjes s rnd t shoqris shqiptare, ndaj gjith forcave konservatore, q e mbajn n vend at, dhe shprthimin e entuziazmit pr lindjen e "Njeriut", i cili do ta drejtoj kombin drejt nj agimi t ri. N kt cikl jeton edhe ideja se vetm n liri mund t shprthejn energjit dhe aftsit njerzore. N gjith ndryshimet, prmbysjen e bots s vjetr dhe krijimin e bots s re, poeti njeh si protagoniste rinin. Ajo sht m e pastra, m e bukura pjes e shoqris, ku ai var shpresat, besimin pr fitoret e ardhme, pr triumfin e idealit pr nj jet t re: Rini, thueja kangs ma t bukur q di! Thueja kangs sate, q t vlon n gji. Nxirre gzimin tand, t shprthej me vrull. Mos e freno kangn! Le t marri udh. (Kanga e rinis) poeti sht i bindur se asgj s'mund ta pengoj m lulzimin e liris, ku do t shprthej hovshm gjith ato kng, q ende i flen n shpirt. Kjo sht intuita e poetit, i cili ka aftsin ta ndjej i pari rrezen e ngroht t Diellit t jets s re: Por a do t vij dita kangt me u zgjue Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen Jo, Jo! Se liria filloi me lulzue Dhe e ndjej nga Dielli (alegorik) valn. Pr identifikimin e figurs Diell ka pasur disa prpjekje pr ta zbrthyer e konkretizuar. Por ato vetm se e kan vulgarizuar perceptimin poetik t poetit. Mjafton t mbetemi n simbolikn e tij dhe ajo tht gjithka. Ai ia ndien rezatimin bots s re, shoqris s re, e cila do t jet e ngroht dhe e ndritshme si dielli dhe si ai do t mund t gjallroj, t zgjoj t rilind gjithka q qndon ende e ndrojtur, e prgjumur n errsir. Thirrja q Migjeni i drejtonte Rinis,

n kt vjersh ishte kuptimplot, optimiste dhe tepr e ngroht, intime dhe romantike: Thueja, kangs, Rini! Thueja kangs gzimplote! Qeshu Rini! Qeshu! Bota asht'e jote! Cikli i dyt i "Vargjeve t lira" nis me "Poemn e mjerimit", kryevepr poetike e Migjenit dhe nj prej krijimeve m t bukur t poezis shqiptare. Poema ka nj konceptim e trajtim origjinal. N fillim poeti sjell figurn e mjerimit t konkretizuar npr dhjetra motive jetsore. Dhe s bashku me fytyrn tragjike t mjerimit n jetn shqiptare, vjen edhe dhembja, dhembja e poetit dhe dhembja q mbyt do shoqri t ngritur mbi dhunn. Kjo dhembje e thell prfundon n protestn ndaj rendit shoqror q e krijon mjerimin, dhe n ironi dhe sarkazm ndaj fes, e cila s'arrit ta ndryshoj kt pamje tragjike, megjith lutjet e mshirat mijvjeare. Pas ksaj poeti konkludon: Mjerimi s'do mshir, por don vetm t drejt! I gjith cikli pavarsisht nga dhembja e thell dhe pamja tragjike q krijohet ka tone optimiste, sepse nuk kemi t bjm me nj dhembje mbytse, por me dhembje krenare, t cilat sipas poetit, koha do t dij t'i qetsoj. N kt cikl poeti na jep pr her t par me shum art figurn e puntorit q shfrytzohet kafshrisht ose endet i papun, duke thelluar kshtu pamjen tragjike t mjerimit. Gjithashtu n kt cikl ai trajton edhe temn antifetare ku demaskon institucionet fetare, si bashkfajtore t asaj shoqrie q pjell mjerimin. N ciklin e tret "Kangt e prendimit", Migjeni, sjell pamjen e Evrops kapitaliste para Lufts s Dyt Botrore, ku plagt e tmerrshme shoqrore dhe krizn ekonomike prpiqen t'i mbulojn me pseudoart, me vepra e filma sentimental q e vishnin me ngjyra artificiale lumturie dramn shoqrore e politike. Po prtej ksaj cipe t neveritshme poeti sheh botn e rnd t shtllungave t tymit e t avujve, t djerss e gjakut. N t dy vjershat e ktij cikli poeti sjell imazhin e nj bote sonambul q po rrshqet drejt gremins s shkatrrimit, drejt lufts. Kjo bot e zhytur n mjergull ende s'po e kupton se po i pregatisin nj tragjedi t re. Pr t'u orientuar n kt bot t dehur, poeti kthehet nga bota puntore e uzinave me thirrjen poetike: Le t dgjojm kangn q mshtillet n shllung Avull, n pika djerse,

Si vazhdim i ktij mendimi poetik, autori duke dashur q vllimi i tij t ket nj kompozicion kuptimplot, vendos vjershn "Kang m vete" ku ai sjell m konkret imazhin e lufts s ardhme me shkaktarin e vrtet t saj, fashizmin, q po hyn si hajn edhe n Ballkan. Menjher pas ksaj vjen cikli "Kangt e Rinis", q s bashku me ciklin "Kangt e fundit" jan m intime, m shprehs t shpirtit t poetit, t vuajtjeve, dshirave, pasioneve t tij. Te "Kangt e rinis" bn pjes vjersha "Ekstaz pranverore", q s bashku me kngt e ringjalljes dhe "Sonet Pranveror", jan krijimet m pasionante, m optimiste e m me ndjenj t poezis migjeniane. Aty ndihet thell himni i triunfit t nj bote t re, q do t jet gjallruese si nj pranver. A do t arrij poeti t'a shijoj kt pranver? Parandjenja e nj vdekjeje q po i afrohet, i jep dhembje poetit q, ndoshta, s'ka pr ta par kt bot t re. Por gzimi i triumfit t saj sht kaq i madh sa dhembja vjen n prmasa reale e jo n trajtn e pesimizmit. Te kto dy cikle jeton edhe dashuria e poetit, e cila sjell imazhin e bukur t nj dashurie rinore, ku sht shkrir pasioni pr vajzn, dshira pr t shijuar gjithka t bukur, si dhe dashuria pr krijimin e jetn n prgjithsi. N tet vjershat e fundit, q i jan shtuar vllimit m von ndihet edhe trishtimi, dhembja dhe pesimizmi i poetit, q e sheh se si po i fiket pak nga pak jeta. Por ato nuk e rndojn gjendjen shpirtrore t lexuesit, sepse jan t natyrshme dhe njerzore. N disa vjersha "Rezignata", "Trajtat e mbinjeriut" etj. Migjeni trajton motive filozofike rreth kuptimit t ekzistencs s njeriut, t jets, t vetflijimit pr t ardhmen e shoqris, t bots etj. Trajtimi i ktyre ideve sht pak i mjegulluar, sidomos kur poeti sjell edhe mbinjeriun, q mendohet se sht nocion q ka evoluar, n krahasim me kuptimin q i pati dhn krijuesi i tij Nija. Mbinjeriu i Migjenit, nuk sht prbuzsi i vegjlis. Ai sht nj figur, q merr prsipr t udhheq masat drejt nj bote t re, ku t ket kuptimin e vrtet edhe sakrifikimi edhe ekzistenca, edhe dashuria, pra, t marr nj kuptim t ri jeta. Mendimi n kto vjersha vjen i turbullt dhe l shteg pr t'u interpretuar n mnyra t ndryshme, por ato kan dika t prbashkt, optimizmin, dashurin pr njeriun, dashurin pr t ren, pr t bukurn. Tregimi i Migjenit sht satira e mpreht e nj poeti, q shprthen me nj protest nga m t fuqishmet e letrsis son t tradits. Ndaj, ndrsa Kuteli sht nj prozator i shquar, i talentuar i thell, e Koliqi

nj prozator i kulturuar, Migjeni sht novator. Ai vshtroi thell n shoqrin e kohs dhe pasqyroi at, duke e gjykuar dhe dnuar rrept, n emr t nj t ardhmeje m t bukur, pavarsisht se ajo na shfaqet e turbullt e simbolike. Migjeni n proz na shfaqet si shkrimtar i formuar i realizmit kritik. Me krijimet e Migjenit, pr her t par n proz shohim thelbin tragjik t bots shqiptare dhe tregimi shqiptar arriti nivelin ideoartistik dhe shumllojshmrin problematike t poezis son. Tregimi i tij, bashk me at t Kutelit, shnojn nj periudh pjekurie t letrsis son, sepse individi filloi t vshtrohej gjithnj e m gjer n nj raport t prcaktuar me jetn politikoshoqrore. N veprn e tij jeta paraqitet lakuriq, me gjith shmtimin e saj dhe ai gjithnj deprton me art n kuptimin e ksaj t vrtete. N skicat migjeniane ka nj galeri t tr portretesh. Shum autor t brezit t tij e trajtuan me mjeshtri skicn dhe prozn satirike, por tek asnj ajo nuk sht aq unike dhe origjinale, e thell e artistike sa te Migjeni. N prozn e tij Migjeni e mohon realitetin e kohs, gjithka t keqe, pa mohuar mundsin e prmirsimit t saj. Ai mohon shfrytzimin, luftn imperialiste, konceptin patriarkal, vesin, shfrytzimin e njeriut, po jo njeriun, mohon deri n fund ant e shmtuara t jets, por jo jetn. Mohimi i tij nuk ushqen pesimizmin, cinizmin, depresionin, prandaj krijimtaria e tij mbetet gjithmon e re. Tregimi i tij karakterizohet nga sinteza e mendimit, shqetsimi qytetar dhe psikologjia e thell e personazheve. Kurse te skicat ku ka pasuri motivesh, Migjeni e shtjellon iden me an t t nj monologu dramatik t fuqishm, i cili nis gjithnj me ironi dhe prfundon me sarkazm dhe revolt. Ky monolog u prdor edhe nga autor t tjer t viteve '30, sidomos Nonda Bulka, po te Migjeni ai sht m i natyrshm e m i thell. N krijimtarin e Migjenit kufijt midis skics e tregimit shpesh humbasin. Forma origjinale e mendimit t tij, ironia e sarkazma therse e sidomos monologu dramatik, bhen te skicat shprehse t konflikteve t rndsishme shoqrore e politike t kohs. Prandaj mjaft nga skicat, ku ka edhe portrete t realizuara, sht vshtir t'i dallosh nga tregimi. N krijimtarin e tij Migjeni shprehu bindjen se prderisa t mos prmbyseshin idhujt e jets s vjetr, gjithka, n jetn e qytetit dhe t fshatit do t mbetej n gjendjen ekzistuese, n mjerim dhe varfri. N prozn e tij mjerimi, uria, konservatorizmi, patriarkalizmi, degjenerimi, kan nj burim: shtypjen dhe shfrytzimin, q mbrohen me ligj nga rendi n fuqi. Ky qndrim ndaj realitetit, i cili ishte nj kundrvnie edhe ndaj krijimeve t autorve

konservator, jepet nprmjet nj konflikti t fuqishm, dramatik. N kt proz kemi nj ekuilibrim ndrmjet shprthimit lirik t emocioneve dhe veprimit dramatik e prdorimit mjeshtror t fjals. Ai shkroi me dashuri e pikllim pr ata njerz, q e shkonin jetn n kthetrat e mjerimit, kurse pr shkaktart e vrtet t ksaj gjendjeje ai derdhi urrejtjen dhe prbuzjen. Migjeni e trajtoi vesin n prozn e tij si dukuri t nj jete q brehej nga kontradiktat e thella dhe jo mbi bazn e instiktit, ndaj ai arriti t sjell n letrsin ton prgjithsime t rndsishme ideoartistike. Personazhi i prozs s Migjenit sht puntori i papun, malsori q i ka harruar hynit e tij dhe i prgjrohet kokrrs s misrit, nna q mallkon pjelln e vet e q detyrohet t shes vetvehten, e reja dhe i riu t cilve jeta patriarkale, me ligje e norma mesjetare, u than ndjenjat, shpresat dhe ndrrat rinore. N tregimin e tij Migjeni trajtoi problemet m t rndsishme t kohs dhe u b shprehs i kontradiktave t saj. Personazhet e tij jan tipizme t plota t nj shtrese t caktuar t shoqris s kohs. Ai nuk i prshkruan ato, por i krijon me an t zbrthimeve t thella psikologjike, nprmjet detajeve. Personazheve t tilla si malsorja ("A don qymyr zotni"), Nushi dhe Agla ("Studenti n shtpi"), ose Bakalli ("T elen arkapijet") e Kola ("Bukn ton t prditshme falna sot"), jan dhn me forc t rrall artistike. Pjesn m t madhe t krijimtaris n proz t Migjenit e zn skica dhe fejtoni. N kto krijime t rndsishme realiteti sht pasqyruar me shum larmi dhe mjeshtri artistike. N prozn satirike t tij Migjeni her kalon n trajtim konkret t problemit t mjerimit, papunsis, t mohimit t mshirs kristiane e artit pr art. vecorite artistike Pikpamjet e reja politike e shoqrore, konceptet e prpunuara mbi natyrn e shoqris, mbi njeriun dhe artin, krahas artit t tij t ri revolucionar, e bjn Migjenin figurn m t madhe t brezit t ri t viteve '30 dhe nj nga shkrimtart m t shquar shqiptar. Me krijimtarin e tij novatore letrsia jon kaloi prfundimisht nga romantizmi ne realizmin kritik. Migjeni si n poezi edhe n proz pasqyroi me realizm t thell shoqrin shqiptare t kohs, jetn e shtresave m t vogla t qytetit dhe fshatit, iu kundrvu deri n mohim rendit n fuqi, akuzoi fashizmin, stigmatizoi klerin, artin zyrtar dhe arriti t jap nj tablo realiste t viteve '30 .

N krijimtarin e tij, pr her t par prftohen figura dhe portrete t plota e shum t fuqishme t malsorit e puntorit, t gruas shqiptare e cila ishte viktim e nj shfrytzimi t dyfisht. Revolta e hapur, vuajtjet e thella, dhe optimizmi jan tipare karaktristike t poezis s tij, e cila shquhet pr konceptimin dhe sistemin origjinal t figuracionit. Kurse n proz ai u shfaq si mjeshtr i portretizmit dhe i dhnies s psikologjis s tipave t ndryshm, q prfaqsojn shtresa e klasa t ndryshme. Si n poezi dhe n proz, ai solli nj satir shoqrore e politike t fuqishme. N poezi ai trajtoi vjershn dhe poemn pa subjekt me varg t lir, q shquhet pr mendimin sintez dhe sistemin figurativ, ku dallohet antiteza, simboli dhe alegoria. N proz ai lvroi tregimin psikologjik, skicn, prozn satirike, q shquhet pr tipat, portretet, dialogun, monologun, ritmin e veprimit, mendimin energjik dhe gjuhn e gjall.