UVOD

Komanditno drutvo je organizaciona forma drutva lica koja se osniva ugovorom dva ili vie lica, a u cilju obavljanja djelatnosti pod zajednikom firmom, gdje je najmanje jedno lice neogranieno odgovorno za obaveze drutva (komplementar), a rizik najmanje jednog lica je ogranien na iznos ugovorenog uloga (komanditor). Komplementar moe biti samo fiziko lice, a komanditor fiziko i pravno lice. Komplementari u komanditnom drutvu imaju status lanova ortakog drutva. Imovina komanditnog drutva se pri osnivanju formira na bazi osnivakih uloga lanova. Ista imovina se u kasnijem poslovanju moe poveati ili smanjiti u zavisnosti od uspjenosti poslovanja drutva. Imovina komanditnog drutva je na neki nain odvojena od line imovine lanova, osnivaa i kasnije pridolih lanova. Ulog komanditora moe biti u novcu, stvarima i pravima. Komanditor unosi cijeli ulog u drutvo do registracije drutva. Zakonodavac zabranjuje da se ulog komanditora sastoji u radu i pruanju usluga. Komplementar upravlja komanditnim drutvom i vodi poslove drutva. Komanditor ne moe da vodi poslove.

1. POJAM KOMANDITNOG DRUTVA

Komanditno drutvo je pravno lice koje se formira na bazi ugovora dva ili vie lica u koje oni ulau svoje uloge radi obavljanja poslovne aktivnosti i sticanja dobiti, s tim da se drutvo vodi pod personalnim imenom (firmom) u kojem komplementari upravljaju i odgovaraju za obaveze drutva, po zakonu, solidarno neogranieno cjelokupnom svojom imovinom. Druga kategorija lanova komanditori ne upravljaju niti odgovaraju za obaveze drutva. Iz pojma komanditnog drutva slijedi da ono spada u kategoriju drutava lica, personalnih drutava i u tome smislu pravna teorija je jedinstvena.1 Personalni elementi drutva ogledaju se kroz poloaj komplementara, ali se vide i odreeni elementi drutva kapitala kroz poloaj komanditora. U poslovnom smislu, komanditno drutvo je subjekt malog biznisa. Praksa uporednih sistema pokazuje da se broj ovih drutava smanjuje jer savremenim nainima voenja biznisa vie odgovaraju oblici drutva sa ogranienim rizikom.

2. PREDNOSTI I NEDOSTACI KOMANDITNOG DRUTVA

Prednosti komanditnog drutva su: 1. ograniena odgovornost komanditora 2. prenosivost udjela u drutvu 3. poreske pogodnosti 4. trajnost poslovanja i 5. raznoliki izvori kapitala Nedostaci komanditnog drutva su: 1. neograniena odgovornost komplementara za obaveze drutva 2. zabrana upravljanja poslovanjem drutva 3. komanditno drutvo moe biti subjekt oporezivanja 4. formalnosti i regulatorni zahtjevi za izvjetavanjem 5. znaajni pravni i organizacioni trokovi

3. OSNIVANJE KOMANDITNOG DRUTVA

Komanditno drutvo mogu osnovati najmanje dva osnivaa (zakonski minimum lanova), pri emu jedan mora biti komplementar (javni partner), a drugi komanditor (tajni partner). Zakon nije postavio nikakva ogranienja u pogledu maksimalnog broja osnivaa. PRVI uslov za osnivanje drutva jeste zakljuenje ugovora o osnivanju drutva, osnivakog akta. Ugovor se obavezno zakljuuje u pisanoj formi koja ima karakter privatno-pravnog akta, ne trai se ovjera ili bilo kakva prethodna protokolacija. Svi komplementari i komanditori potpisuju ugovor. Sud nee prihvatiti ugovor koji nije potpisan od strane svakog osnivaa. Ugovor sadri: odredbe o firmi i sjeditu drutva, zatim imena lanova komplementara i komanditora, djelatnost drutva, ukupan iznos osnovnog kapitala, podjele dobiti i snoenje rizika, upravljanje drutvom, zastupanje drutva, statusne promjene i ostala pitanja od znaaja za poslovanje drutva. DRUGI uslov za osnivanje drutva jeste unoenje, odnosno uplata zakonskog minimuma osnovne glavnice prije registracije.
1

Hemal Lagarde: Droit commercial, Paris, 1980. Str. 100-102, Radojii Spasoje, op.cit.str. 43, Hammerle Hermann, op.cit.str. 362.

Ako je jedan od osnivaa strano lice (pravno ili fiziko), ono mora ispuniti uslove koji se zahtijevaju posebnim zakonima o stranim ulaganjima a to su: izvod iz registra suda zemlje domaina, dokaz o identifikaciji fizikog lica i dr. Da bi drutvo moglo otpoeti da radi , potrebno je pribaviti odreena dokumenta o zadovoljavanju higijenskih, tehnikih i sanitarnih uslova, te ispunjenju ekolokih zahtjeva.

4. MEUSOBNI ODNOSI LANOVA DRUTVA

Komanditno drutvo se sastoji vise nego od jedne vrste lanova i ovi lanovi su podvrgnuti razliitim zakonskim pravima i obavezama, pri emu jedno isto lice moe biti u poloaju samo jedne kategorije lanova. ak i kada se jedno lice javi u svojstvu komplementara i komanditora u istom drutvu, ono e u tom sluaju imati sva prava i obaveze komplementara, dok ce samo njegov ulog u drutvo kao komanditora uivati zatitu na isti nain kao ulog bilo kojeg drugog komanditora. lanovi komanditnog drutva su prosti uloitelji kapitala.2 Komplementari duguju fiducijarnu dunost komanditorima,jedini komplementar KD-a duguje komanditorima cak veu dunost nego sto je redovno nametnut ortacima, posebno kada komplementar ima veinski udio u drutvu. Dunost komplementara,koji vri potpuno upravljanje i ima kontrolu nad poslovanjem drutva, moe se uporediti sa fiducijarnim odnosom korporativnog direktora prema akcionarima.

5. PRAVA I OBAVEZE KOMPLEMENTARA

Pravo na voenje poslova drutva je lino pravo svakog komplementara, koje se ne moe prenositi na tree lice, osim ako se sa tim saglase svi komplementari ili ako se to izriito predvidi ugovorom. Za razliku od komanditora, komplementari odgovaraju za obaveze drutva linom imovinom. Komplementar ima i obavezu lojalnosti drutvu i podlee pravilima za sluaj krenja zabrane konkurencije drutvu koja vaze za ortake. Samo komplementari upravljaju sa poslovanjem komanditnog drutva. ZOPD se opredjeljuje da upravljanje drutvom pripada komplementarima, propisujui pravilo da: odluke o redovnom poslovanju KD donose se prostom veinom glasova komplementara, ukoliko ugovorom o osnivanju nije drugaije predvieno.

6. PRAVA I OBAVEZE KOMANDITORA

Komanditor je vise vien kao investitor, nego kao stvarni ortak u drutvu. Ima malo prava od onih koja su data ortacima u ortakluku i primjereno tome malo obaveza. Njihova osnovna obaveza je da unesu uloge u drutvo koji prema ZOPD-u mogu biti u novcu ili stvarima i pravima koja se procjenjuju,a ne mogu biti u radu ili uslugama. ZOPD ustanovljava zabranu povlaenja uloga i propisuje da: Tokom trajanja drutva komanditor ne moe, posredno ili neposredno, povlaiti ili primiti natrag bilo koji dio svog uloga,u protivnom, odgovoran je za obaveze firme do visine uloga koji je povukao ili primio natrag.

Tauber L.: Udbenik trgovakog prava, Geca Kon a.d., Beograd, i935, str. 65; Antonijevi dr Zoran, op.cit.str. 36.

Poloaj komanditora bitno je odreen izriitom zakonom odredbom da: komanditor ne uestvuje u upravljanju poslovanjem drutva i nije ovlaten da zakljuuje ugovore koji obavezuju drutvo. Ovo znaci da se komanditori ne mogu protiviti voenju poslova drutva od str. komplementara ukoliko se ono vri na ugovoreni nain. Komanditori iskljueni iz voenja poslova drutva ne treba da znaci da nemaju pravo na tubu za oduzimanje poslovodstva odreenom komplementaru ovlatenom na poslovodstvo ako on teze povredi neku svoju dunost ili ako se pokaze nesposobnim za vrenje poslovodstva. Komanditori imaju ogranienu odgovornost. Rizik komanditora ogranien je na iznos njegovog uloga u drutvo. Postoje situacije u kojima se zakonom izjednaava odgovornost komanditora sa odgovornou komplementara za obaveze drutva. U zakonima se navodi isticanje imena komanditora u nazivu drutva,jer se time komanditor deklarie kao javni lan drutva, u kom svojstvu se nalaze samo komplementari. Drugi sluaj kada komanditori mogu biti u opasnosti da izgube njihov status ograniene odgovornosti,komanditori nemaju pravo da uestvuju u upravljanju drutvom,jeste ako zaista uestvuju u upravljanjem poslovanjem drutva. U tom sluaju komanditor ce biti odgovoran kao komplementar za sve obaveze drutva koje su nastale u periodu u kojem je uestvovao u upravljanju poslovanjem drutva. Komanditori nemaju pravo da upravljaju poslovanjem drutva. Njima su zakonom generalno dodijeljena izvjesna prava, ukljuujui zakonsko pravo na obavjetavanje u pogledu poslovanja drutva i s tim u vezi i ovlatenje da izvre uvid u poslovne knjige drutva u bilo koje razumno vrijeme. komanditor moe u bilo koje vrijeme sam ili preko predstavnika,ispitati knjigovodstvo drutva i utvrditi stanje i mogunosti razvoja poslovanja drutva i ova pitanja razmatrati sa ostalim lanovima drutva.

7. PROMJENE U KOMANDITNOM DRUTVU

PRISTUPANJE NOVOG KOMPLEMENTARA - uslovi za prijem novog komplementara variraju u nacionalnim zakonima. ZOPD sadri generalno pravilo za prijem novih lanova,kao modifikaciju u odnosu na opa pravila u ortakluku: za sticanje svojstva lana drutva nije potrebna saglasnost komanditora. PRISTUPANJE NOVOG KOMANDITORA - nakon registracije KD-a neko lice moe pristupiti drutvu kao komanditor direktnim sticanjem udjela od postojeeg komanditora. Sticalac udjela postaje lan drutva u obim u kojem je prenosilac na njega prenjeo prava. ZOPD-komanditor moe, uz saglasnost komplementara prenijeti svoj udjel u drutvu, a sticalac udjela postaje lan drutva sa svim pravima komanditora. Novi komanditor moe prvenstveno biti primljen saglasno odredbama ugovor o KD-u. Kako prijenos udjela dovodi i do promjene lana drutva, to ova promjena podlee ne samo obaveznoj registraciji, ve i obavezi publikacije. ZOPD-ukoliko se udio komanditora prenese na tree lice, obavjetenje o tome dostavlja se slubenom listu RCG na objavljivanje, a prava po osnovu tog udjela stiu se danom objavljivanja tog obavjetenja. Do promjene na strani komanditora moe doi i promjenom statusa komplementara. Zbog razliitog poloaja lanova u KD-u svaka promjena njihovog statusa od posebnog je interesa za trea lica. ZOPD propisuje obaveznu registraciju svake promjene vrste odgovornosti lanova drutva, propisuje obaveznu publikaciju za sluaj: ukoliko komplementar postane komanditor u 1

drutvu, obavjetenje o tome objavljuje u slubenom listu RCG, a svojstvo komanditora stie danom objavljivanja tog obavjetenja. POVLAENJE KOMPLEMENTARA - ukljuuje dobrovoljno istupanje komplementara iz drutva i prijenos udjela komplementara ZOPD ne ureuje sluaj istupanja komaplementara iz drutva sto znaci da se na KD primjenjuju odredbe koje se odnose na OD. To znaci da, kao i kod ortakluka, smrt ili povlatenje komplementara generalno prouzrokuje prestanak KD-a. Komplementar moe istupiti iz drutva u bilo koje vrijeme davanjem pismenog obavjetenja ostalim lanovima. Meutim,ako komplementar istupi iz drutva protivno odredbama sporazuma,onda drutvo moe da se od komplementara koji se povlaci naplati za tetu priinjenu krenjem sporazuma. POVLACENJE KOMANDITORA-KD ne prestaje uslijed smrti, steaja ili povlaenje komanditora. U tom sluaju njegovi pravni sljedbenici ili zastupnici njegove zaostavtine postaju sukcesori svih njegovih prava sa ciljem obrauna njegove imovine. ZOPD ne ureuje sluaj istupanja komanditora, sto znaci da komanditor moe generalno istupiti iz drutva u vrijeme odreeno sporazumom o KD-u ili nekom drugom sporazumu izmeu lanova. Osim ako nije drukije odreeno u sporazumu, komanditor moe generalno istupiti iz drutva u bilo koje vrijeme.

8. FINANCIJSKA STRUKTURA KOMANDITNOG DRUTVA

ULOZI U KAPITALU DRUTVA-osnovni koncept KD-a jeste da komanditor mora unijeti utvreni ulog u drutvo, i sa njim preuzeti rizik. U pogledu prirode uloga,ZOPD postavlja pravilo samo za ulog komanditora i propisuje: ulozi komanditora mogu biti u novcu ili stvarima i pravima koja se procjenjuju. Iz ove odredbe proizlazi da ulog komanditora ne moe biti u radu ili pruanju usluga drutvu,dok je uostalom predmet uloga stvar ugovorne volje lanova drutva. PROFIT I GUBICI DRUTVA - moe se reci da je ope pravilo da se profit i gubici KD-a proistekli iz uloga i zalaganja lanova dijele izmeu lanova u skladu sa ugovorom. Postavlja se pitanje sta je osnov za ovu raspodjelu ako u govoru nije utvren nain te raspodjele? ZOPD ne daje osnov po kojem bi se vrila podjela profita i gubitaka u KD-u ukoliko ovo pitanje nije ureeno sporazumom. PRIHODI I ISPLATE - prihod KD-a se reinvestira u KD ili isplauje komplementarima i komanditorima kako je odreeno ugovorom. Sporazumom se moe predvidjeti obavezna isplata dijela prihoda komanditorima ili se moe po tom pitanju dati velika diskrecija komplementarima. lanovi komanditnog drutva duni su da plate porez na iznos kojim je rasporeen, bez obzira da li je taj iznos I stvarno bio njima distribuiran ili reinvestiran u drutvo.

9. DISOLUCIJA I LIKVIDACIJA KOMANDITNOG DRUSTVA

DISOLUCIJA KOMANDITNOG DRUSTVA - postupak prestanka komanditnog drutva ukljuuje nekoliko koraka. Kada jednom doe do disolucije KD-a, drutvo ne prestaje dok se ne okonaju poslovi KD-a, izmire njegova dugovanja i preostala imovina raspodjeli njegovim lanovima, sto obuhvata postupak likvidacije. 1

Do disolucije KD-a dolazi ako nastupi neki od sljedeih dogaaja: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. istekne vrijeme odreeno u sporazumu, nastupi dogaaj odreen pismenim sporazumom, ako se pismeno saglase svi lanovi o prestanku drutva, u sluaju dobrovoljnog povlaenja komplementara, u sluaju prijenosa udjela komplementara, iskljuenje komplementara u skladu sa sporazumom, nastupi smrt ili steaj komplementara, donoenje sudske odluke da je komplementar koji je fiziko lice nesposoban da upravlja sobom ili svojom imovinom i 9. donoenje sudske odluke o disoluciji drutva. Povlaenje komplementara ne prouzrokuje disoluciju, ako postoji najmanje jo jedan komplementar, a ugovor doputa nastavljanje drutva pod tim okolnostima. Poslovna nesposobnost komanditora ne predstavlja osnov za utvrivanje prestanka drutva od strane suda, osim ako se udio toga komanditora ne moe tono utvrditi ili unoviti. To znai da dok god postoji samo jedan komanditor ili ako na mjesto jedinog preminulog ili bankrotiranog komanditora stupe njegovi pravni sljedbenici ovo drutvo nastavlja da postoji. LIKVIDACIJA KOMANDITNOG DRUSTVA - ZOPD sadri pretpostavku: ukoliko privredni sud ne odluci drugaije, u sluaju prestanka KD-a, poslovanje drutva okonavaju komplementari. Zakonska pretpostavka da komplementari vre likvidaciju drutva znai da svi oni mogu biti likvidatori. DISTRIBUCIJA IMOVINE - uobiajeno se zakonom propisuje nain distribucije imovine nakon disolucije KD-a. U veini sluajeva imovina disolviranog komanditnog drutva se isplauje dok se ne iscrpi slijedeim redom: 1. povjeriocima drutva, ukljuujui i lanove koji su kreditori, da bi se izvrile obaveze prema treima, 2. lanovima drutva kao isplata bilo kojeg razdjela koji im se duguje prema sporazumu, 3. lanovima drutva kao povraaj njihovog uloga, 4. lanovima drutva kao povraaj njihovog udjela u drutvo u istoj razmjeri u kojoj lanovi imaju udjele u raspodjeli.

10. KOMANDITNO DRUTVO NA AKCIJE/DIONICE

Ovaj tip drutva prvo se pojavio u Francuskoj (18.vijek), a potom se rairio u druge zemlje.3 U teoriji i zakonodavstvu komanditno drutvo na akcije posebno se izdvaja i obrauje najee uz akcionarsko drutvo.4 Sam naziv ovog drutva jasno govori da se radi o kombinaciji komanditnog i akcionarskog drutva. To je oblik trgovakog drutva koje ugovorom formiraju dva ili vie lica u kojem: komplementari upravljaju, vode i zastupaju drutvo uz neogranienu solidarnu odgovornost linom imovinom, dok komanditori imaju status kao akcionari iji je uloeni kapital u drutvu podijeljen na akcije/dionice.
3 4

Barto dr Milan, op. cit. str. 301; Stranicky dr Milorad, op. Cit. Str. 169. Julius von Gierke: Handelsrecht und Schiffahrtsrecht, Walter de Gruyter CO., Berlin, str. 346-355.

Ovaj oblik organizacije ima brojne prednosti po pitanju poetnog financiranja preduzea jer omoguava da se dosta kapitala prikupi iz veeg broja manjih uloga. Vlasnici akcija - akcionari na osnovu svog udjela u kapitalu preduzea imaju tri grupe prava:

pravo na dividendu (dio profita koji se isplauje akcionarima) pravo uestvovanja u odluivanju (odnosi se na izbor uprave preduzea) pravo na dio likvidacione mase u sluaju likvidacije preduzea

ZAKLJUAK
1

Komanditno drutvo prije svega nastaje na osnovu meusobne povezanosti i linih osobina komplementara, pa se smatra za drutvo lica,jer svojstva komanditora ovdje nisu mnogo izraena. Komanditori uestvuju sa odreenim kapitalom,dok njihovo uee u drutvu nije vezano za lina svojstva. Oni ne mogu samostalno da raspolau ni svojim ulozima,ve im je potrebna saglasnost svih lanova drutva. Komanditno drutvo obavlja odreenu privrednu djelatnost u cilju ostvarenja profita, pa se kao takvo u drugim zemljama smatra trgovakim privrednim drutvom. Komanditno drutvo kao pravno lice mora da ima firmu pod kojom posluje. Firmu ine imena jednog ili vie komplementara, sa naznakom da je rije o komanditnom drutvu. Kad u firmi nisu unesena imena svih komplementara, onda se dodaje oznaka ''i ostali''. Firma komanditnog drutva sadri i oznaku ''k.d.''.