AYE KULN KPR

AYE KULN, Arnavut ky Amerikan Kz Koleji Edebiyat blmn bitirdi. eitli gazete ve Dergilerde editr ve muhabir olarak alt. Uzun yllar televizyon, reklm ve sinema filmlerinde sahne yapmcs, sanat ynetmeni ve senarist olarak grev yapt.yklerden oluan ilk kitab Gnee Dn Yzn 1984 ylnda yaynland. Bu kitaptaki Glizar adl yky, Krk Bebek ad ile senaryolatrd ve bu sinema filmi 1986 ylnn Kltr Bakanl dln kazand. 1986da sahne yapmcln ve sanat ynetmenliini stlendii Ayal ve Kiraclar adl diz ddeki almasyla Tiyatro Yazarlar Derneinin En yi Sanat Ynetmeni dln kazand. 1996 ylnda Mnir Nureddin Selukun yaamyks-nn anlatld Bir Tatl Huzur adl Kitab yaynland. Ayn yl, Foto Sabah Resimleri adl yks Haldun Taner yk dln, Bir yl sonra ayn ad tayan kitab Sait Faik Hikye Armaann kazand. 1997de yaynlanan Ad: Aylin adl biyografik roman ile stanbul niversitesi iletiim Fak lkesi tarafndan yln yazar seildi. 1998 ylnda Geni Zamanlar adl yk kitab, 1999da letiim Fakltesi tarafndan yln roman seilmi olan Sevdalinka ve 2000de yine bir biyografik roman olan Freya yaynland.

AYE KULN
KPR 24. Basm Remzi Kitabevi Kpr / Aye Kulin Aye Kulin birinci basm: Nisan, 2001 yirmi drdnc basm: Ekim, 2001

Vali, Bayram ve ksz (1993) Kpr (1950-1972) Han Gedii Olay Viran Olay ve eyh Sait Hoabenin Evinde Zilann Evinde Umut Kprs: lk Gn

Bu yknn getii topraklarda yasayanlara ve kprnn yapmn gerekletiren, Cumhuriyet tarihinin en renkli Valisine selam olsun. Ankarada duran beyler, Erzincana vardnz m? Yol gitmeyen garip kyler, Hallerini grd nz m?

IK REYHANI

VAL, BAYRAM VE KSZ (1993)

gnden beri dur durak tanmadan esen deli rzgr birden kesiliverince, kar, Munzur ve Kei dalarnn koynuna sere serpe uzanm Erzincann stne, tl cibinlik gibi inmiti. Karla kapl plak aalarndan, saaklar buz tutmu evlerine kapanm insanlarna, dam altl arna snm bezgin sokak kpeklerine kadar tm canllaryla uzun bir k uykusuna dalm gibiydi imdi ehir. Erzincann ne zaman ne yapaca belli olmazd. Ne istediini hi bilmeyen mark bir kadn gibiydi. Karn bembeyaz rts altnda uyumu yata dururken, birdenbire miskinliinin cn almak ister gibi alkalamaya balard kalalarm. O byle beik gibi sall and m, yce dalarn yamalarn tutan kar, ykseklerden aalara iner, ovalarda aldayan

akarsularla buluur, yerle gk birbirine geerdi. Toz, duman, lk ve kar arasnda savrulurdu canlar. stelik daha ok da yeniydi bylesine kudurup azmas. Evleri yerle bir etmi, kurbanl arn yutmu, tm hrsn kustuktan sonra, durulmutu. Erzincanllar, bir sre sessiz kalaca n bilirlerdi ehirlerinin. Tekrar ne zaman azaca pek belli olmazd ama... Daha deil... daha deil. Onca cana kydktan, onca oca sndrdkten, onca binay, aac devirdikten sonra, iyice yorgun dmt ehir. Dinlenme srecindeydi. Belki de o yzden, gevek bir miskinlik iindeydi Erzincanllar. Buza kesmi kentin sokaklarn koarak geen kyl, gsne bastrd ykyle imek gibi dald ta binann kapsn-10 dan. Nefes nefese ve soua ramen ter iindeydi. Gvdesinden ykselen scaklk ve eki koku, Ho Ali ile smailin yzne, keskin bir bak gibi arpt. Vali nirde? diye sordu kap giriini tutanlara. Ho Ali bayla yukar kat iaret etti. Adam merdivenlere hamle etti hemen. Geni beyaz basamaklar er drder atlayarak kmaya bal ad. Hop! Hop! Yava ol ula, aburaya gel, ykn gster nce, diye bard ismail. Brak getsin. Gzar imdi yugardaki, dedi Ho Ali. Az m zlgt yemilerdi yukardakinden, vatanda sorgu sual ettikleri iin. Neresinden kyor bunca ses bu ufak tefek gvdenin diye dnrd Ho Ali, yukardaki kkredii zam anlar. u binann kapsndan ieri, bina Vilayet binas oldu olal, denetim yaplmadan kimseler braklmazken, bu tutturmutu odamn kaps ak duracak, her gelen ille de engell enmeden merdivenleri kp yanma girecek, diye. Acayip adamd vesselam. Keyfi meyfi kalm amt, Vali makamnda odac ya da nbeti olmann. Her nne gelen hr hr girmeye balamt makama, kap ardna kadar ak durduundan, vuracak kap bile bulamamakszn. lk geldii gnlerde sylediklerini ciddiye almam, yine eski tas eski hamam davran mlard cmle kapsndaki nbetiler. Ama, abuk renmilerdi. Atik tavrlar, cin bakl gzleri, kzla alan kahverengi salaryla, aceleci bir gen tilkiyi andran adam, her sznn arkasnda duruyor, emirlerine kesin itaat istiyordu. Asabiydi, biraz da atlakt, kesin! iyi de, ghsnn stnde bir poh sahlirdi. Sileh mileh lmesin? dedi smail endieli bir sesle. Ho Ali, Ben azardan neyi bhtm gayri, aga. stirsen sen d herifin peine, der demez, atld ismail. Ama kyl oktan uup gitmi, grnmez olmutu yukar kan merdivenlerde. Vali, koltuunda sol yanna doru kayklm, sol omzuyla kulann arasna sktrd tel efonda konuurken, bir eliyle nndeki defteri kartryor, dier eliyle de not alyordu kk bir kda. Ho Alinin hep arkasndan konutuu gibi, Gna da bi zurna dagsa da alsa barim, dedii pozdayd tam. Tek bir i yapt grlmemiti ki hi... On ii birden yrtrd illa. ieri gireni hemen fark edemedi bu yzden. Ancak, masasnn zerine deta frlatlan

bohann grltsyle ban kaldrnca grd gzlerinden ate ve ac fkran kyly. Omz undan den telefonu zor yakalad ve nnde dikilen adama bakt, gzlklerinin stnden. Hayrola hemerim? dedi. ismail tam o anda dald ieri ve Valinin nndeki masada duran alacal bez ynn kapmak istedi. Kyl gsnden itekledi ismaili. Bombe filen mi goydin ula sen bu aputa? diye avaz avaz bard ismail. Vali de ayaklanmt imdi. Ayn anda Ho Ali yannda bir-iki kiiyle odada bitmi, kyly

derdest edivermilerdi. Ne bu? Bomba m var burada? diye sordu Vali, gzleriyle kn iaret ederek ve sakin olmaya alarak. kndan ykselen tuhaf koku tm oday tutmutu. Valiye yant vermek ist ermiesine, ince, keskin bir ses ykseldi bezlerin arasndan. Herkes susup kulak kesildi. nce bir hayvan iniltisini andran lk, giderek ok ince bir insan sesine dnt ve doldurdu oday. Nedir bu? diye sordu Vali. Bebedr, dedi kyl. Odadakiler ferahladlar ve yavaa, masann zerinde duran bohaya yaklatlar, ismail uzak durmaya alarak, elini uzatp bohay kurcalad. Aralanan bezlerin iinden, yeni domu bir bebenin kurabiye byklndeki yz gzkt. Nedir bu? diye tekrarlad Vali, gzlerine inanamayarak. Dedh ya, benim bebedr. Vali sensin mi? Benim. Madem okszlii hkmetin yzndendir, sen de hkmetin adamiysin, al sen bah! Ben sadece hkmete deil, halka da hizmet ederim. Nessen ne! Ben annamam. Senin patron deel mi, korpiyi yaptr miyen... Ne diyorsun kardeim? Ne kprs? Sulara gmliviren korpi. Nereden gelirsin? Bapnardan. Haa, u kprden sz ediyorsun, dedi Vali. Haklsn, oradaki kpr su altnda kal dndan beri... ulam zorluu var... evet... Masann zerindeki bebenin lklar dayanlmaz bir hal almt. Baksana, anas nerede bu bebenin? Bu alktan baryor herhalde, dedi Vali. Anasnn cani suyin orda kald. Hangi suyun? Karasuyun. Vali yaklat, lklarn geldii bezleri aralad. Paavralarn arasnda plakt bebek. Gbe inin tala kesilmi olduu belliydi, kan yeni kurumutu gbeinden sallanan bir parmak boy undaki kordon parasnn ucunda. Sska buruuk bedeni ak yeil, vck vck bir yala kapl yd. Gzleri bir ift izgi gibiydi. Yap yap, simsiyah salar vard. Valinin, yznde dolaan

iaretparman kck az, minik bedeninden beklenmeyen bir gle smsk kavrad ve emmeye balad. Vali zor kurtard parman. Yine alamaya balad bebe. Amma da gr sesi varm! dedi Vali. Ad ne bunun? ksz. Anlald, dedi Vali, yanndakilere dnd. Ne dikilip duruyorsunuz karmda! Bohada bomba filan yokmu ite. Hemen haber saln Salk Ocana, ya ebeyi ya da ba hemireyi abuk yollasnlar buraya. Vali aryor, ok acil deyin. Al bu bebeyi de bizim Semiha Hanma ver. ismail, bir emzik memzik bulsun ebe gelene kadar, oyalasn bebeyi. Adn ne hemerim, senin? Bayram. Bayram Aaya da bir demli ay syle. Haydi durmayn, herkes iinin bana! Oda boald. Kyl ve Vali kar karya kaldlar. Otur hele Bayram, dedi Vali, otur da anlat bakalm bana gelenleri. Bayram, Gllnn, doumu kydeki birka kadnn yardmyla yapamayacan anla dnda, ta arabasn kze komu, suyun kenarna getirmiti karsn. Onlar kar yakaya ulatrmas gereken feribot, aada terk edilmi, gekin bir kadn gibi mell mell duruyordu ylece, sahile yaslanm, yapayalnz. Kaptan meydanda yoktu. Feribotun alamad zam anlarda devreye giren kayn motorcusu da gzkmyordu ortalarda. Kaslmalar artk dakik ada bire inen kadn, frtna sonras l dalgaya tutulmu deniz gibi bir yandan te yana sr ekli oynaan kocaman karnyla arabada lk la brakp kaptann evini aramaya kom utu Bayram. Evi bulmutu ama kaptan yoktu evinde. Malatyaya gitmiti bozulan motorun onarm iin, kaykyla birlikte. Glly atar kaya, kendim geiririm kar yakaya, diye d nmt. Krek ekmeyi bilmiyordu ama kollarn suya sokar, iteleye iteleye yol alabilirdi. Kar sahile ulaabilirse, kolaylar- di ii. Gelen-geen arabalardan birini durdurur,

Kemaliyeye veya Elaz tarafna giderlerdi. Orada salk oca, ebe, doktor bulurlard. Kurtar rlard Glly yknden, yle demilerdi, Avcdaki kyl kadnlar. Bebe ters geliyor sanki, bizim becereceimiz i deil, hem bebeyi rahim iinde dndremeyiz, hem kanama olursa durduramayz, demilerdi. Bapnardaki yazlklar gitmilerdi Eyll sonunda. Kyde bir-iki bekinin dnda kimseler kalmamt. Aks kartlm bir otomobilden baka hi ara yoktu etrafta. Her kapy alm t teker teker. Pancurlar smsk rtl olan evlerin bile kaplarn yumruklamt can havl iyle. Bir kamyonet olsun bulamamt. Geri dnmt kaptann evine, ne zaman geleceini sormak iin.

Motor bozuh, demiti evdeki kocakar, Tamir olmaynca gelmez gayr. Bekliyem ite. Belkim ahama belkim de yarn geli... gimbilir? Bayram, gerisin geriye Gllnn yanna komutu. Arabadan inmi, yerde kvranp duran kadna bakmt gzlerini ksarak. kze koulu arabayla hibir yere yetiemezlerdi. Fratn bu yakas sarp dalara dayamt srtn, kz arabasyla alamaz dalara. Anasn bellediinin kprs... Azna stnn kprs... Bok vard yklp gidecek! Bok vard sulara gmlecek! ndi su kenarna Bayram. Bir zamanlar asma kprnn bulunduu yerde imdi clz bir halat vard, bu kydan tekine uzanan. Ula biz ip cambaz myk? dedi iinden. Ne ie yarar bu ip? stnde mi yrk, ne idek? Varsn ilemesindi feribot. Kaya binecekti. Glly de alacakt kaya. Kollarn krek gibi kullanamazsa, ipe tutuna tutuna geecekti br yakaya. Yars kayalarn stne ekilmi tekneyi ite kaka suya indirmeye alt. Srsklam oldu st ba. Bir ara dizlerine kadar girdi suya. Aceleden paalarn bile svayamamt. Aya kayd yosunlu kayalarn zerinde. Zor tu tundu teknenin kndan sarkan ipe. Karasu ald myd geri vermezdi insan. Hele k aylar nda azgn boa gibi kzgn, masal canavar gibi acmasz olurdu. Yutar giderdi kurbann. Smsk yakalad ipe tutuna tutuna ekti kendini yukar. Gllnn aralksz lklarn duy uyordu rzgra ramen. O kadar abalyordu ki, bacaklarnda talara, kayalara srtnmekten alan syrklarn acsn, parmaklarnn donduunu hissetmiyordu bile. Ne kadar zamandr abaladnn da farknda deildi. Sonunda kaydrd tekneyi suya. Elleriyle ipe asla asla biraz ilerledi suyun zerinde. Bir ara iyice havada kald, ayaklar kesildi yerden. Korktu, gerisinger iye dnd, yine elleriyle ipe tutuna tutuna. Balad tekneyi tahta iskelenin zerindeki engele. Ne tuhaf, bir sredir ses gelmiyordu kardan. Rzgr yn deitirmi olmalyd. Glly br akt yere kotu. Srt st devrilmi yatyordu brakt yerde Gll. Sessizdi. Kadna yakla nca yavalad. Ayaklarnn ucuna basa basa yrd yanna, uyandrmaktan korkar gibi. alv ar dizlerine inmiti Gllnn. Yanlara alm bacaklarnn arasnda, prltl kaygan bir balk gibi duruyordu bebe. Baaa, kmldamadan, alamadan. Gbeinden hl bal sand ana snn iine. Yar yarya darda duran sonu sonra grd. Yerden kapt ta parasyla kesti kopard bebei sona balayan kordonu. Kyl ksm ineini, koyununu, kpeini kendi do urturdu. Bayram, hi hayvan dourtmamt geri ama, ne tuhaf, biliyordu ne yapmas gerekt iini. Ve yine ayn igdyle bildi Gllnn karas yukar kaym gzlerinin artk bir ey grmediini. Kan bacaklarnn arasndan lpr lpr souk topraa akyordu hl, ama yz bembeyazd, hareketsizdi karsnn. Yrei buz gibi oldu Bayramn. Bir saate yakn suda

kalm ayaklarndan, buza kesmi ellerinden daha souk oldu yrei. Hibir ey hissetmiy ordu. Ne ac, ne znt, ne kzgnlk. Karsndan syrd alvar, etei, hrkay ve en sonra da bartsn sarmalad bebee. Ta arabasndaki uval, arabaya tad Gllnn zerine serdi. Arabaya bindi, bebeyi gsne balad anasnn bartsnn ularyla, uzaklat oradan... Hi durmadan gitti, gitti... saatlerce... Hkmetin adam Erzincanda oturur, demilerdi birka yl evvel, Caferin olu suda bo ulduunda. Fratn suyu da ondan sorulur, kprszln sebebi de. Tam tamna dokuz il enin badr o. En byh odur buralarda, hkmetin adamdr! Olu Karasuda boulduunda, ona gitmiti Cafer. Ona hesap sormutu. Mademki Bayram da suya kurban vermiti karsn, taa telerde kurulan barajdan tr azp kpren ve kprleri, yollar, kyleri alaa eden suya kurban vermiti ve mademki suyun te kenarna geebilecei, doktorlara ebelere ulaaca bir baka kpr yaptrmamt hkmet, gider hesap sorard hkmetin adamndan. Fratn te yannda kalan kyler, geri yirmi be yldr soruyorlard bu hesab hkmetin adamlarndan. K bastrd myd azgnlndan, mays sonrasnda ise bala dntnden

geit vermeyen Fratn eline braklm yazglarnn hesabn sora sora yorulmulard. Bayram karsndayd imdi Valinin; kprszln, geitsizliin, ilgisizliin kurban kar snn hesabn sormak iin. Kovulmay, dvlmeyi gze almt. Bezlere sard bebee bir are bulunmadan ayrlmayacakt oradan. Ama ne kovulmu ne de dvlmt. Bana ne senin bebenden, dememiti Vali. Kpry sihirli bir denekle oturtamyordu Fratn stne ama en azndan derdini dinliyor, acsn hafifletmek iin rpnyor, saa sola telefonlar edip emirler yadryordu. Biraz aknlkla biraz da endieyle izledi, Valinin, aputlara sarl bebeyi ieri giren beyaz nlkl, beyaz balkl karya teslim etmesini. Ne gerekiyorsa yapn Ebe Hanm, dedi Vali, bu vatanda uzaktan gelmi, yeni domu ocukla. m baksana, hasta filan olmasn bebe? Doktor Hanm da bir grversin. Istn, doyurun, elinizdekilerle giydirin. Yarn bizim hanm arya yollatr, aldrtrm gerekenleri. Bu gece misafiriniz olacak bebek. Sonra Bayrama dnd: Ad ne demitin olunun? ksz. ksz diye isim mi olurmu? Hele bir temizlensin etsin, karni doysun... buluruz ona mn asip bir isim. Zile bast sonra, gelen hademeye, arabasnn hazr edilmesini syledi. Birazdan gelirler seni almaya. Aada yemeini ye de, bizim arabayla dn kyne, duasn filan okut karnn. Bebeyi burada brak bu gece... Sonra, ilerini yola koyunca, hafta iinde gelir alrsn... Ne var, ne bakyorsun yle? Bebey sana vermiem, beg. Benim yeterince ocuum var, olum. Memem yoh ki st verem, beg. Avradim ldi. Abuna ben nasl bakirem? Anan, bacn yok mu? Ailen yok mu?

Yoh! Sustu Vali. Sessizlik uzad. Vali, farkna varmadan yine sol tarafna doru kayklmt. Elini uzatp telefonu ald, omzuyla kula arasna sktrd ahizeye konutu: Bana Salk Ocandan bir yetkiliyi bala Samimanm, dedi. Sonra da Bapnar arayver. Bakalm oraya bal kylerde bir doum olmu mu son gnlerde? Bizimkine iyice oldu olanlar... Elini bana gtrp terelelli iareti yapt Samime Hanm etrafndakilere, Bapnara bal kylerde yeni domu bebe aryor. Bizim Vali cin, dedi Ho Ali, bebeye st vereceh em-zhl gar aryoh. Bayram bebeyi brakp ayrlmt Erzincandan. Bir hafta sonra geri dndnde, Valilik personelinin mjdesi vard ona verilecek. Valinin istedii yant tez gelmiti. Babalar kynde yeni doum yapm, emzikli bir gen kadn vard. Muhtar, Valinin ricas zerine, taa evine kadar gidip kocasna sormutu, aileye erzak yardm yaplacak olursa, anas doumda lm bir bebeyi Allah rzas iin emzirir miydi? Kendine sorun, demiti kocas. Emziririm, demiti gen anne, naslsa st boldu. Erzak yardm yapmasalar bile sevab na emziririm. Can yolda, st karda olur benim bebeme. Bu haber zerine, Valinin kars arya eyiz dzmeye kmt ifte bebelere, sevabna. Bayrama sk sk tembihlemilerdi iki ay sonra bebeyi aya getirmesi, buraya kadar getirem ese bile kazada alatmas iin. ksze bir ad takm ol, bir daha geldiinde, dedi Vali. Boynunu yana edi, yantlamad Bayram. Paavralar iinde getirdii olunu, mavi iekli pazen kundann stne engellenmi altn maallah, battaniyesiyle geri gtryordu, ana kuca yerine, yzn grmedii, huyunu bilmedii bir el karsnn kucana, memesine verm eye. Gekem aputlara sarl kaliydi de anasz kalmiyeydi, diyordu iinden. Bayram gittikten sonra Vali, oturduu yerin tam karsna den pencereden taa tede, tep eleri buz tutmu yce dalara bakt uzun uzun. Sonra, Samimeyi arayarak, Bapnar kprs nn dosyalarn istedi. Bana bir de Kaymakam balayver Samimanm, dedi, Kemaliye Kaymakamn. Az sonra, elleri nne yl dosyalarda kpr kpr, telefonu omzuyla kulann arasnda, Kemaliye Kaymakam ile konuuyor, kpr yznden, daha dorusu kprszlk yznden, getiimiz hafta bir lm daha... Ne olacak bu iin sonu, Fratn te yanndaki kyller teker teker boulana kadar bekleyecek miyiz? Ben daha ilk geldiim gnlerde bu ie mim

koymutum da, araya deprem girdi, depremden baka ey dnemez hale geldik. Ama olmaz... vatanda madur oluyor, hastasn doktora zamannda ulatramyor. Devlet yapm yorsa yapmasn. Bu lkede her eyi devletten mi beklemeliyiz? Biz de bir eyler yapamaz

myz? diyordu. Kaymakam, ok uzun yllardan beri bu kpry tm abalara ramen bir trl kota ramadklarn anlatt. Lanet yamt sanki kpr lafnn stne. Hkmet maliyetini ok yksek buluyor, yapmaya yanamyordu. Yahu kardeim, bu Kemaliyenin stanbula yerlemi zenginleri var. Onlar bulup bir dan alm, ne dersin? diye sordu Vali. Bu hafta iinde bir vakit ayr da, enine boyuna tartalm bu konuyu... evet, evet dosyalar nmde. imdi onlar inceliyordum zaten... Tamam, haftaya bekliyorum... Grmek zere... Vali telefonu kapatp yeniden at, Bana telefon balama Samime hanm, dedi, aaya da haber ver, salmasnlar yukar kimseyi, bir saat iin. Bir alma yapmam gerek iyor. Saol kzm. nne braklm dosyalar da gibiydi. Dilekelerin, yazmalarn yan sra, mahalli basnda kan yazlar da bolca yer tutuyordu. Dosyalar, gazetelerden kesilmi kpr yazlaryla dol uydu. Arkasna yaslanp kprnn servenini okumaya balad Vali.

KPR (1950-1972)
Bapnar kylerinin kalabalk olduu eski zamanlarda, Geo kynn tahta kprsn kullanmt insanlar gurbete varmak iin. Srat kprsnden farkszd asma kpr. Sularn kabard mevsimlerde ancak ans olanlar ulaabiliyordu kar yakaya. Daha sonralar bu yr enin insanlar gurbete ulamann umudunu, kamyon lastiklerinin zerine koyduklar ktkl erden yaplm bir salla, bir salcya balamlard. Eer derme atma sal kar yakaya ulatr acak salc ortalkta deilse, tahta bavulunu kapm, yorgann denk edip srtna vurmu gurb etilerin yolculuu, Karasuyun nnde sona ererdi. Salc ortalktaysa, yol boyunca elindeki uzun srkla hrn suya kar savaarak ve yank sesiyle, devrilen sallarda boulanlarn, snen ocaklarn yksn anlatarak tard yolcularn. Bu nedenle suyun te yannda oturanlar, hep kendilerini salimen kar kyya ulatracak bir kprnn hayaliyle yaarlard. Acaba onlara geit vermedii, ocaklarn sndrp bahtlarn kara eyledii iin mi Karasu diye arrlard, daha Murat suyuna kavumadndan, Frat adn henz hak etmemi olan deli suyu? 1950li yllarda, iktidar nihayet el deitirince, bir hareketlenme olmutu memlekette. Suyun te yanndakiler, doa artlarnn ve unutulmuluun aresizlii karsnda birlemeye ve zm Ankarada aramaya karar vermilerdi. Ve ylesine ba koymulard ki bu yola, srf

bu i iin Meclise soktuklar bir milletvekilinin srarl takipilii sonucunda, 1957de kprler ine kavumular, k aylarnda Frata kurban vermekten kurtulmulard. Bapnar kprsnn yaplmasyla yreden ka da iyice hzlanmt. Dalk ve dar arazide verimsiz toprakla ba baa kalan insanlar karnlarn doyurabilmek iin artk k aylarnda byk ehirlere gyor, yazlar memleketlerine geri dnyorlard. 1965 ylnda Keban Barajnn temelleri atld. Bapnarllar birka yl iinde, baraj su tutm aya baladnda, kprlerinin baraj suyu altnda kalacan rendiler. Yreklerine bir kez daha kprsz kalmann deheti dt. Kpr keyifleri topu topu on yl srmt. 1966 ylnn sonbaharnda bir elinde evrak antas, dier elinde bastonuyla bir adam kag eldi Bapnara. Mhendisti. Karayollar adna aratrma yapyordu. emigezekten Kemaliy eye kadar olan yrede, Keban Barajnn yapmyla su altnda kalacak olan kprlerin listesini kartp, yeniden ina edilecek olanlar saptamaya gelmiti. Kemaliye tarafnda kalan kyler, ya yine bir kpr ile balanacakt Fratn te yanna ya da emigezek karayolu ile. Karayolu uzun ve zor bir yolculuk gerektiriyordu. Muhtar bu olasla ihtimal vermedii iin pek ciddiye almad mhendisi. Hi iyi etmedi. nk mhendis yeniden yaplacak kprlerin listesine Bapnar kprsn yazmamt. Muhtar uyanp da nlem alana, yre halkndan toplad imzalarla gerekli yerlere bavur ana kadar, Bapnar emigezek karayolunun yapmna balanmt bile. Ulam iin kprye aktarlmas gereken paralar yola ynlendirilmiti. Kpr yine bir hayal olmutu. Bapnar Kemaliyeye balyd. Kemaliydiler de inat adamlard. Pes etmediler. lelerinde ne kadar dernek varsa hepsini harekete geirdiler, makamlara telgraflar ektiler, mektuplar, dilekeler yazdlar ve hi usanmadan Elaza gidip gelmeye baladlar, ilerini grecek olan 8. Blge Elazdayd nk. Yllarca gittiler geldiler, gittiler geldiler ve nihayet, belki de 8. Blge yetkililerini usandrm olduklar iin, yeni bir kpr yerinin ve bedelinin tespit edilmesi gere ini karara balattlar. Karar kar kmaz, ileri hzlandrmak maksadyla, o yrede mteahhitlik yapan bir vat anda, Diyarbakrda bir mhendislik brosuna, bir asma kprnn izim ve maliyet hesaplar n hazrlatt. Yz altm metrelik bir asma kprnn maliyeti, o zamann parasyla -drt milyon kadar tutuyordu. Kemaliydiler, bu ile uramak iin kurduklar Kpr ve Yol Yaptrma derneklerine, Bab akana yaknl ile bilinen birini de ye yaptlar ve iki yl daha abaladktan sonra, Ankaraya bir heyet yolladlar. Heyettekiler, Devlet Bakanna sunduklar kpr dilekesinin, ilgili merc ilere krmz kalemle havale edildiini grnce, etekleri zil ala ala dndler memleketlerine. Nihayet bir sonu alacaklard. Heyecanla bekledikleri yaz birka ay iinde geldi... ve sevinleri

kursaklarnda kald. Onlarn projesini hazrlattklar asma kpr, ahap zeminliydi. Oysa

kpr yapmlarnda elik malzeme kullanma zorunluu getirilmiti ve bu da maliyeti yirmi yedi milyona kartmaktayd. O gnlerde, devletin, Kemaliye kazalar ve kyleri iin bu yatr m yapmaya ne gc ne de niyeti vard. Bapnarllar on yl nce baladklar noktaya geri dnmlerdi. Mcadele yeniden balyordu. 1969 ylnn Eyll aynda, Bapnar ve kylerinin muhtarlarndan oluan yirmi yedi kiilik bir baka heyet, bir kez daha dt yollara ve bu sefer, zamann Babakan Demirelin kars nda divan durup el balad. Babakan ikyetleri dinledikten sonra, Kprnn Karayollarnca ekonomik bulunmamas he bir ey ifade etmez beyler, dedi. Hkmetimiz sosyal devlet ilkesinden taviz veremez. Gereken yaplacaktr. Gidin evlerinize, gnlnz ferah tutun ve sabrl olun. Dosyanz tetkik ettireceim. Ziyaretiler Bapnara yine sevin ve umut iinde dndler. Babakandan kpr yapm iin sz almlard. Beklemeye baladlar. Uzun yllar sabrla beklediler. O yl doan ocuklar bydler, evlenip gerdee girdiler, kendi ocuklar dodu. Bapnarllar hl bekliyorlard. Vali uzun bir sre dosyalan kartrp yazmalar okuduktan sonra, 1970 tarihli dosyay seti, son paragraftaki iki satrn kenarna krmz kalemle iaret koydu. aretledii satrlar ezberlemek ister gibi, yksek sesle okudu: ...1970 ylnda Bapnara kpr yapmna karar verilmi... Vali bir an durdu, ayndan bir yudum iti, nndeki ktlar okumay ve kendi kendine konumay srdrd. stelik bir de protokol imzalamlar Su ileri ile... denek izni bile alm lar... Eee, sonra, neden yaplamam bu kpr? Sorusunun yantn bir baka dosyada buldu. 1971 ylnn 12 Martnda, verilen bir muhtr ayla hkmet deimi, yeni kurulan hkmet orada bir kprye ihtiya olmad kararn alm ve Bapnara kpr yapmn tamamen iptal etmiti. ismail, mesai saatlerinde Vilayette ay iilmesini yasaklayan ve tiryaki olduu halde kendi koyduu yasaa uyan Valinin zamansz ay istemesi zerine, Ho Aliye, Bi derdi vaa yukarginin, dedi, bayla st kat iaret ederek, abugn ikinci gtlamay gttm demin, ay stne ay iiyi, da gibim dosyeleri garitirir durir, seetlerdir. Ne oldu ki? Bu sabeh, Okszgili bubasna verirgene he gacuh del idi geyfi, dedi Ho Ali. Okszgil eyizn ald da getti, gsmetli bebeymi, dedi ismail. iki zbn bir yn rti ilem gsmet mi ola? Anas yohtur garibin, diye itiraz etti Ho Ali. Dnceliydi. Akl taklmt hani neredeyse eline doan bebeye, acaba bulduklar lohusa hakkyla bakacak myd ksze, sevecek miydi onu? Onlar ki... Suda Balk, Havada Ku Kadar okturlar Bayram, Bayram, ta evin kapsnda, kapnn tokman vurmadan nce bir sre dikilip bekledi. Dili dama heyecandan kupkuru olmutu. Bama bu da m gelecekti, diye d

nyordu. Kapy vurduunda, hi tanmad bir kar kacakt karsna ve haftas yeni km bebesini bu hi tanmad karya teslim edecekti. Ne diyecekti karya? Stn yetecek midir, bol mudur? diye soramazd. Bebeyi sakn horlamayasn, diyemezdi. Ters bir ey syley ecek olsa, kar belki kzar almazlk ederdi bebeyi. Ne yapard o zaman Bayram? Bebe elinde kalrsa, nice olurdu hali? Erzincanda yanma bir erzak torbas vermiti Valinin kars. ocuu emzirecek kadna verirsin torbay, o imdi iki can birden besleyecek. yi gda almas lazm. Sakn kendine saklayaym deme! demiti. Sen gen adamsn, bir yolunu bulur doyurursun karnn. Vali bey soruturdu, ok yoksul insanlarm... emzirecek olan aile yani. Veririn, hanm. Ver. Ver ki, o da can- gnlden beslesin senin olan. Ay banda bir torba daha yollarm ben. imdi erzak torbas ayaklarnn dibinde, bebe kollarnda, kapy aacak olana ne syleyec eini bilemeden dikilip duruyordu. Valinin hanm ok yoksullar demiti ama, bu ta ev, kendi kulbesinin yannda saray gibi gzkyordu gzne. Elini uzatp tokma tuttu, usulca vurdu. Bir sre daha bekledi, bir kez daha vurdu. Kouturan ayak sesleri duydu ierde. Kap ald, bir kadn yerine kendi boylarnda, kendi yalarnda bir adamla kar karya gelince rahat bir nefes ald. Mevlut Aay arark... Benim... Buyur ieri hemerim, dedi adam. Kapy hemen duyamamm. Arkada, bost anda idim. Gle, iyi niyetli bir yz vard. Avluya girdi Bayram. Eviniz byhm, maelleh. Ev bizim deil. Biz burada bekilik yaparz kn. Evin bir odasnda kalrz. Bural deelsiz? Tunceliden geldik... Ho gelmisiniz. Salasn. Bayram kollarnda kszyle ne diyeceini bilemeden durdu. Onun konumadn gr nce, yine Mevlut girdi sze. Gir ieri de bir tas bulamamz i. Evin basamakl merdivenini kp kapy aralad. Bayram peinden gitti adamn. Mutfaa girdiler. Aha u emeneti veren hele, dedi Bayram, Valinin hanumi yolledi. Ay bana bir torbe dehe yolliceh. Efiyetle yeyin. Mevlut ald torbay konuunun elinden, masann stne koydu. Bebenin anasn kaybetmisin. Ban sa olsun, dedi. Boazna bir ey tkand Bayramn. Yutkundu. Doirirkene ldi, dedi, dohtura yetitiremedih. Motor bozuh imi. Geemedh garuya. Eceliyle lm, Allah rahmet eyleye, dedi Mevlut. Allah vermi, Allah alm cann. Bizim oralarda eceli gelmeden vuruyorlar adam, ite o hepten isyan ettirir ya.

Ekiya oh sizin orelerde. Aha o yzden mi bu taraflara dtnz? Eh, biraz da yle... dedi Mevlut. Buralerde pek yaramazlh olmiye. Bi ke Alevi kovu vaa civarda emme onlardan he bi got lh gelmez. elebi insanlardr, dedi Bayram. Bilirim, dedi Mevlut. Biz de aadanh. Mareten. Gan davas... galktih geldih yugarlara. Zati he hayri galmadi oralarn. Boald kyler. Sen de mi gan davasna gairsin? Eh, yle gibi. Kz kardm. Dtk yollara. Niyetimiz stanbula varmakt ama doum bur aya denk geldi. Buralarda biraz elenelim, k geirelim, dedik. Ele gelsin hele bebe, buzlar zlsn, gideriz yine Allah ksmet ederse. Allah benim uaha gsmet edeceymi sizi, dedi Bayram, Ad neyd yengenin? Elmas. Elinde ayran tayla, ba beyaz yemenili, kapkara gzl gen bir kadn girdi ieri. Ho geldin aam, dedi, buyuraydn yle, niye ayaktasn? Bebeyi bana ver de bulaman i sen. Kollarn uzatp kunda ald elinden, sevecen sesler kartt. Ad ne bunun? ksz. Ad ksz m? He. Yaa! Erkek mi? Erkek. Benimki de. Ona kardeimin adn koyduk... Erdal. Yeni uyudu da, gsterirdim yoksa. Gle gle bytn, dedi Bayram. Birlikte byrler, Allah ksmet ederse. Bizde kardelik ok nemlidir. Bunlar st karde olacak. Kollarlar hayat boyu birbirlerini. Bayram, dudann ucuna gelen soruyu soramad, Ben gidiyem, dedi usulca, Ara sra uahm grmeye gelirem... Yalvaran gzlerle bakt. Elbette, dedi Mevlut. Krk ksn, dzene girer bebe, sonra alr gidersin, istersen, dedi kadn. Ama daha ok kk, aladka meme ister. Kalsn burda. Galsn hele. Tuhaf bir sessizlik kt mutfaa. Birbirlerini hi tanmayan bu insanlar, garip bir bala balanm gibiydi birbirlerine. Yine de konuacak laf bulmakta zorlanyorlard. Sessizlii Bayram bozdu. Aha ben gelirem yine yenge. Bi i tuttum midi, derim borcumu size. Acelesi yok, dedi Mevlut, ne masraf olacak el kadar bebenin... daha sonra belki... Bayr amla birlikte ktlar mutfaktan. Konuunu geirip geri dndnde glmsyordu. Vali erzak da yollam, dedi, masann zerindeki torbay iaret ederek, sen emzirdiin sre, her

aybanda bir torba erzak gnderecekmi. Allah yardma karar verdi bize. Haydi hayrls. ektiimiz yetti de ondan, dedi Elmas, bu bebe rzkyla geldi. Ama adn sevmedim hi. ksz diye ad m olur? Acs dinsin koyar elbet bir isim, dedi Mevlut. Mevlutun sylediklerini onaylar gibi bir lk ykseldi bebeden. Memesini karp azna dayad Elmas, Sus kszm, dedi, sus, alama, bak imdi hem bir anan hem de bir kardein oldu.

Bayram elleri bo gerisingeriye yrrken, ocuunu teslim ettii insanlar dnyordu. Okumu insanlara benziyorlard. Dilleri dou azna alyordu ama onun gibi kyl azyla konumuyorlard. Kimdiler? Kimlerdendiler? Niye kayorlard? Gerekten kz karma yz nden mi dmlerdi yollara, yoksa baka bir neden mi vard iin iinde. Ku umaz, kervan gmez, kpr uzanmaz topraklarda ne aryorlard? Bir arlk vard yreinde. Bebesini emin ellere mi brakmt acaba? Kimdi bunlar, Bapnarl bir kocakarnn kulana fsldadna gre, bu kimselerin tanmad, kimseyle dostluk kurmayan, kahveye inmeyen Mevlut ile, ar pazar gezmeyen, eiklerde kanlarla sohbete oturmayan Elmas? Elmas Hacer az uramamt kocasn ikna etmek iin. Gnlerce dil dkm, yalvarm ya karm, san ban yolup alamt. Bir kzmz var. Onsuz kalp da, gelin gelecek el kzlarna muhta olmayalm ihtiyar yam zda, demiti, iyi dn efendi. Geri dn olmayan yollara girme. Szn geiremeyince gnlerce surat sallamt herifine. Bir inat ki dalara talara, Huritte. Nuh deyip peygamber dememiti Hurit Efendi. Dedii tek bir ey vard: Ben, bizden olmayana kz vermem. Kz, sevdas aa ktktan sonra, bir yl boyunca yememi imemiti. Sskas km, kara allara dnmt. Konu komu araya girmiler, ii tatlya balamaya almlar, Huritin inadn skememilerdi yreinden. Birka ev tede oturan aileyle bunca yldr grr kon uurlard da neden kzn vermezdi? Bir ktln m duymutu, olann babas Salih Efendinin. Bir uyg unsuzluunu mu grmt Salihin olu Mevlutun? Neden ana? diye sormutu Elmas tekrar tekrar. Neden byle yapyor babam? Kzm, onlar bizden deil, deyip durmutu anas. Bizden deillerse kimlerden onlar? Hepimiz ayn dili konuuruz. Ayn mahallede otururuz. Gvur deiller ki, onlar da Mslman ite. Bilmez gibi konuma! Onlarn detleri, treleri bakadr. Konuuruz grrz amma, kz alp vermek yoktur aramzda. Mevlutun babas da sana merakl deildir, istemez oluna Alevi gelin. Babam he derse, kimseye kulak asmayacak Mevlut, alacak beni. Nefesini tketme, demiti anas, baban he demez. Gnl drecek baka birini bulam adn m? Asmlarn olu, Hseyin Aann yeeni ne gne duruyor? Delikanl m kalmad etr afmzda? Ana benim gnlm Mevluta dt. Mevlutu unut. Unutmam, demiti kz. Kz inatlap durma bouna. Biz gzmz kapadk myd babanla, bir musahibin bile olmayacak. Can yoldasz kalnr m bu dnyada, el kaplarnda yapayalnz... dnn de olm ayacak ne yazk. Etrafn gen adamla dolu, deer mi dkn olmaya, a kzm... Ben sizin gibi dnmyorum ana. insan kimi severse onunla gitmeli. Sevda dediin eyin har bir ylda sner a kzum. Gensin, cahilsin. Dinle anan. Semahsz kalma, cansz kalma, srnden ayrlma knal kuzum. Ana, hani bizim deyilerdi, dktn doldur, alattn gldr. Bu szleri bouna m

ezber ettik? Neden alatr 32 durursunuz beni? Neden incitirsiniz hem beni hem sevdiimi? Sevdiiymi! Boyu devrilesice Mevlut, baka kz bulamad batan karacak, demiti Hacer, Gz kr olmayasca kz, zaten sen doduunda seni Al Kars yoklamt. Bekler dur urdum ne zaman kacak oyunu diye. Al sana ite! Ktln yapmak iin boyuma ermeni beklermi. Ahhh benim ileli bam, ahhh!! Ben imdi kimlere soracam Al Karsn nasl kov acamz bamzdan? Bu ileri bilen anam ld, Cinci yengemiz gt gitti, Zelo Ana bunad. Dedeye de bu iler sorulmaz. Ne diyorsun ana sen?

Ne diyeceim, bana gelenleri anlatyorum. Sizi sabaha kar dourduumda, anam ikiz bebe beklemedii iin, tek bir krmz kurdele hazr etmiti beiin bana. Ebe, Erdal beie yatrm, seni koynuma vermiti. Senin kurdeleni ancak ertesi gne hazr edebildiydi anam. Al Kars zaten kz ocuklarna musallat olur, erkek bebelere deil. Cahillik ite, hi dnemedik. Krmz kurdeleyi Erdala deil, sana takacaktk. Ahhh ahhh! Keke hayvanlara musallat olayd da seni brakayd. Ahrda hayvanlarmz vard o zaman. Sonra kanun mu de imi ne, gvurun etini ucuza sokmaya balamlar memlekete de hayvanclk para etmez old uydu, bizim oralarda. Hayvanlarmz sattk, kymzden kalkp indik kasabaya, krolas Mevluttan bir ev aa oturduk, inmez olaymz. Al Kars buraya kadar gelecekmi peimizden meer... Ana, bu Al Karsna gerekten inanyor musun sen? Ninem anlattnda ben hep masal diye dinlerdim. Niye bana musallat olsun ki? insan bana gelmeden hep yle zannediyor, masal gibi... Doru olmasa azdan aza yrr m yzyllarca. Analarmz ninelerimiz hep bktlerdi kulaklarmz, Al Karsn kzd rmaya gelmez, ocanz datr dedilerdi. Bu yaratklar atlara, davarlara ve kz ocuklarna musallat olurmu. Doduunun ilk gecesinde krmz kurdelen yoktu da ondan... Ana ben koca kz oldum be. Onca zaman bekler mi ktlk etmek iin. Hem sen nereden karyorsun, bana musallat olduunu? Olmadysa neden geldi bunlar bamza a kzm? Dknl gze alan kz var m, senden baka, syle? znden, srnden olmayan birine gnl dren sen deil misin? Evimizin betini bereketini karan? Nasl da aklma gelmedi daha evvel! Yarndan tezi yok Zelo Anaya gideceim. Bunak da olsa, retse retse o retir bana bu beladan kurtulmay. uvaldz saplayacaksn omuz bana diye duymutum. Ancak yle yok olurmu. uvaldz kime saplayacaksn ana? Al Karsna elbet. Al Kars grnmez ki.

Senin yaknnda duruyordur o. Bulurum ben bir yolunu. Hele danaym Zeloya da... Hacer, kzn Mevluttan kurtarabilmek iin Al Karsyla urarken, evlerine bir mjde ulamt. Askere gitmek zereydi Mevlut. Kar-koca sevinmilerdi. Askerlikti bu, araya mes afe ve zaman girince kz souyabilirdi. Kz unutmasa, Mevlut gittii yerlerde baka kzlara, karlara taklabilirdi. Giden dnmeyebilirdi. Kim le kim kalayd, iki yln sonunu Allah gst ereydi. Elmasn ikizi Erdal ile Mevlut, ayn dnemde uurlanmlard askere. Mevlut Manisaya, Douklada komando eitimi almaya yollanmt, Erdal Zonguldak, Devrekte bulunan acemi birliine. Allann bildiinden amayacaksn, demiti baba Hurit, Mevlutun taa Manisaya yoll andn rendiinde, Bura niree, ora nire! Bu i bitti hayrlsynan. Oysa bitmemiti bu i. Elmas ile Mevlut srekli haberlemilerdi. Hurit kznn mek tuplarn yakaladka basmt daya, basmt daya. Kzn ky okulunda okuttuuna, okuma yazma rettiine lanetler etmiti. Mevlut izinlerinde taa Tunceline kadar gelememiti ama, ne yapp edip armaan ve haber yollamt sevdiine. Sonra Mays gelmiti. Acemi birliklerinde eitimleri tamamlanan erlerin usta birliklerine tayinleri kmt. Erdal Bingle, Mevlut rnak Beytebapa doru dmlerdi yollara. Analar, baclar gece gndz dua eder olmulard oullan, kardeleri sa salim dnsnler diye evlerine. Hurit, Mevlutun rnaka gideceini rendiinde, bir kez daha Bitti bu i, demiti, rnakta kim leee, kim kala... hayrlsynan... Kimseye ecel dileme, demiti, olacaklar bilmi gibi Hacer, uursuzluk getirir. Huritin evine tez ulamt kara haber. PKKnn dedii mayna arpmt Erdaln bind ii minibs. Minibsn iine tktrlm yirmi erden on ikisi paralanarak lmt. Bei sakat kalmt. Kurtulanlardan biri askerden kam, bir bakas ldrmt. Huritgiller nce oullarnn kara haberini, verilmi sadakalar varm ki, ardndan da sa olduu mjdesini almlard.. Erdal PKK basknndan sa salim kurtulabilen birka kiinin arasndayd, nemli bir yaras da yoktu ama, acayip bir dert sahibi olmutu. Durup dururken kuru kuru rmeye baly ordu, rme nbetine yakalandnda, nefessiz kalyor, gzlerinden yalar geliyordu, nce en yakn devlet hastanesine kaldrmlar, are bulamaynca ilalarn yazp iki aylk izinle evine yollamlard Erdal. Doktorlar sinirsel demilerdi derdine, ailesinin yannda dinlenir, bozulan asab dzelir, iyileebilirdi. Erdal evine vardnda, kendini kz kardeiyle babasnn kavgasnn tam ortasnda bulm utu. Elmas, sevdii adam askerden sa dnd takdirde onunla evlenmeyi kafasna koym utu. Babas da, Bu evden kp o herife gidersen, benim kzm olduunu unut, demi, kestirip atmt. Hurit Aga, ayann altn pem, bak olunun lsn beklerken, kendini buldun kar

nda, bu sana Allahn bir iareti olsun. Ver gitsin kza olurunu, bu lml dnyada insanlar zora koma, diye yalvarp duruyordu gece gndz, Hacer. Hurit benim oluma kzn vermiyor ama ben Kzlba gelini hepten kabul etmiyorum, haberi ola, diye haber salmt Mevlutun babas. Bsbtn kplere binmiti Hurit. Elmas bir-iki kilo daha vermiti. Beti benzi atm, iskel ete dnmt. Erdal gnler geceler boyunca derdini dinlemiti gzyalar dinmeyen ikizinin. Sonunda her eyi gze alp dikilmiti babasnn karsna. Baba, demiti, mayna arptmzda ben nasl kurtuldum biliyor musun? Vaden dolmam. ldrmeyen Allah ldrmez. Sapancal mer zerime dmeseydi, paralanp saa sola salan ben olacaktm. Benim yerime o ld. Ben bir kenara savrulup baylmm. allarn arasnda avu bulmu beni. Hibir tarafm tutmuyormu. Ayaa kalkamyormuum. Nefes aldm grnce, srtna vurup maynlarn arasnda seke seke tam karakola kadar... Allah ondan raz olsun. Benim yerime len mer de, beni saat srtnda tayan avu da onlardand, baba. Hay atm onlara borlu olduumu dn, gel vazge bu bo inattan. Sen inanlarmza bo inat m dersin oul? demiti Hurit. Derin bir ac vard gzlerinde. Elmas1 sevdiine ver, baba. Alrm imdi seni ayamn altna. Ykl git karmdan. u Allahn iine bak, diye dnyordu Hurit, olu hayatn mer adl birine borlu old uunu sylyordu karsna gemi! Utanmasa, olumun adn mer koyacam diyecek, hergele, demiti karsna, Ne gnl ere kaldk. Zaman deiiyor, demekle yetinmiti Hacer. Aleviler, Hazreti Alinin hakkn yiyerek halife olduuna inandklar merin adn asla koymazlard ocuklarna. Huritin iinden, kendine ba kaldran olunu lesiye dvmek ge iyordu ama el kaldramyordu ona. Erdaln dayak atlacak hali yoktu. Sabah ezanndan yatsya kadar rp duruyordu bir kede. Durup dururken azndan bir eyler tkrmeye baly ordu. Ne yedin de tkrrsn oul? diye soruyordu anas. Drm piirmeden mi attn azna yoksa? Yok ana. Ne tkrrsn yleyse, aeren karlar gibi? Yantlamyordu olu. Ana, mayna vurduumuzda mer stmde paraland ya, etleri az ma dolumutu. O gn bugndr onun kanl paralarn tkrr dururum, diyemiyordu anasna. Hurit gn boyu ren, beti benzi solmu oluna, sabahlara kadar alayan hayalete dnm kzma, durmakszn dr-drlanan karsna bakyor, dar atyordu kendini evden dar. Salihle karlamamak iin kahveye de gidemediinden, akama kadar dolanp duruyordu sokaklarda aylak aylak. Sigara stne sigara iiyordu. Eve dndnde bana toplanan cinl

erini, kzn dverek karyordu iinden. Basyordu sopay, basyordu sopay, anas ya da kardei kurtarana kadar dvyordu, ocukluu boyunca hi el kaldrmad kzn. Beti berek eti kalmamt evlerinin. Hacer bile kar gelmiti sonunda kocasna, Grgye vardmzda, seni ikyet edeceim Dedeye, demiti, bu dayaklan hep anlatacam, var hesabn onunla gr. Anlat da yedi dvele irezil olalm hepten, demiti Hurit, kzmza sz geiremediimizi, kzn trelerimizi hie saydn elaleme duyuralm, gitsin. Alrm imdi seni de ayaklarmn altna, kar.

Nedir bu dmanlk? diye soruyordu Elmas kardeine. Biz birlikte oynamadk m by rken bahelerde, okula el ele gitmedik mi? Nedir bu, anlat bana? Biz Aleviyiz. Aleviler dar kz vermez. Almaz da. Neden? Nedenini biliyorsun. Aptal aptal sorular sorma. Bu samaln dzelecei gn hi gelmeyecek mi? Gelecek. Ne zaman? Bilmiyorum. Sen de dayak yedin mi bu yzden? Askerde kimsenin mezhebini filan sormuyorlar. Bu ilerle uramaya vakit yok, zati. lmle burun buruna yayor, hayatta kalmaya bakyoruz sadece. Soruturmuyolarsa, Alevisini, Krdn, Trkn nasl biliyorlar da ayryorlar? Alnnda yazmyor ki. Sylemedike bilmiyorlar. Daya hep siz yemiyor musunuz, yani? Syledim ya, dayaklar, tekmeleri, kfrleri, yenilmez yemekleri, kurtlanm konserveleri hepimiz yiyiyoruz. lm de, bombasyla, maynyla, kurunuyla hibirimizi esirgemeden geliyor. Askerde bile hepiniz aynysanz, babama ne oluyor? diyordu Elmas. Bu ilerin kanununu babam yazmad. O, herkes hep ne yaptysa onu yapyor sadece. Bu ilerin kanununu yazanlarn elleri krlsn. Zaman getike her ey daha iyiye gider san yordum. yle derdi Zelo Ana. Ben ok acsn ektim ama, zaman iinde ayrmz gayrmz kalmayacak, derdi. O yle sansn. Her ey daha ktye gidiyor... Elmas, gidip gelip soruyordu kardeine, bu dmanln sebebini, yan yana yaayan insanl arn birbirlerine duyduklar husumetin nedenlerini, sorumlularn. Kardei yantlar bilmiy ordu. Yantlar birbirlerini boazlayanlar bile bilmiyordu ou kez. Erdaln bildii iki ey vard sadece, birincisi ocukluunda hi farkna varmad bir kzgnln, bir kinin gn get ike yre insanlarnn yreini daha fazla kemirmeye balam olmas, ikincisi de dvmek istememesiydi. Etrafndakiler gn be gn vahileirken, o ne lmek ne de ldrmek istiyordu.

Be yandan beri yaad kasabasnda, gurbete kmadan yaamak, evlenmek, bir-iki erkek evlat sahibi olmak, sakin bir hayatn iinde, torunlarn severek yalanmak, doduu toprakta lmek ve lnce de ok sevdii dedesinin yanna gmlmek istiyordu. Baka hibir beklentisi yoktu hayattan. Hrslar, hayalleri, kzgnlklar, idealleri yoktu. Tm istei, huzurlu bir ya amd, o kadar. Anama ekmi bu, derdi babas, dnyas baha duvarnda bitiyor herifin! Haydi anam dil bilmezdi doru drst, ya bu niye byle? kiz olduundandr, bir can ikiye blm yce Allah, buncaza da nah bu kadar cehaliyet nasip etmi, diye savunurdu yeenini amcas. Erdal, ocukluundan beri az konuur, ok dnrd. kizi hi benzemezdi oysa ona. Yerinde duramayan cvlt bir bebekti Elmas. Erkek kardeinden daha nce yrm, daha nce konumutu. Bydke tuttuunu koparan, inat, azimli, tutkulu bir kz olmutu. lkokulu esirgememiti ondan babas. Ama, kafa tutm aya yatkn, yerinde duramayan ve hep sorgulayan kzn ortaya yollamamt, olu gibi. Evde anana yardm et, demiti. Tehlikelerden koruyacan sanyordu kzn, evde tutarak. En byk tehlikenin iki- ev tede olduunu bilmiyordu. Oysa ki, bembeyaz dileri, yeile alan gzleriyle her gn biraz daha boy atmt yan balarnda ve Hurite hi sezdirmeden, evinin iinde saklad kznn yreine, tenine ve ryalarna sinmiti tehlike. Kz ierde, balkonun nnde arkas cama dnk durduunda bile ayak seslerinden tany ordu, geliini. Kendi odasnn tam nne geldiinde, Mevlutun ban evirip yukar bakaca noktay, grmeden biliyordu. Koklamadan kokusunu, tatmadan tadn biliyordu. Mevlutun elden yollad mektuplarda yazd her satr ezbere biliyordu. Adn herhangi birinin aznda duyduunda, sere kanatlar gibi rpnan yreinin, onsuz asla arpamayacan, baka hi kimseye yar olamayacan da biliyordu Elmas. Onu dleyerek, onu isteyerek bakasnn koynuna girmek... srf anasyla babasnn gnl olsun diye... asla... asla! Sen hi adam vurdun mu, askerdeyken? Elmasn kocaman gzleri kardeine dikilmiti.

Yantlamamt Erdal. Sana bir soru sordum. Vurdun mu? Vurmuumdur belki. Ne yani, vurup vurmadn bilmiyor musun? Zifiri karanlkta baskn oluyor. Davranyorsun tfeine, kmldayan her eye ate edi yorsun. Bazen terristi ldryorsun bazen katrlar. Bilemezsin ki. Bir insan vuracan bile bile nasl ate ediyorsun? diye sormutu Elmas. Dnmeden yapyorsun. Sen ldrmesen, onlar seni vuracak. Vurmakla da kalmayacak, belki gzlerini de oyacaklar. Bir gn yolda, bir retmen kar-kocann cesetlerini bulduk. Otobsle grev yerlerine gidiyorlarm, indirmiler, kimliklerini renince nce ldrm,

sonra da gzlerini oymu, kafalarn tala ezmilerdi. Bunu yapan herifleri, o an, senin de tem izlemek geliyor iinden. Yani... o manzaray grdm akam, unlar bir elime dse de gst ersem onlara diye dnmtm. Ama hep byle hissetmiyorsun elbet. Btn bunlar nasl... nasl...? ou ot ekiyor. Baka trl olabilecek ey deil yoksa. Kafalar ezmek, gzleri oymak, ins anlarn oralarn buralarn kesmek... Kafay yemeden kimse yapamaz bunlar, demiti Erdal, biliyor musun ou da neden savatnn farknda deil. Git diyorlar, gidiyor, vur diyorlar, vuruyor. nk gitmese, vurmasa onu vuracaklar. Aynen bizler gibi bir durumdalar. Biz istey erek mi adam ldryoruz? Geceleri onun iin mi dolar durursun bayku misali? Birilerini vurduumu sandm geceler uyku tutmazd beni. oluu ocuu, anas, bacs var myd diye dnrdm. Acep ka yandayd diye dnrdm. Onlar da bizi vurduklar nda, uyku tutturamazlar m diye dnrdm. Allahtan bu dnceler sonra geliyor insann aklna. arpma annda hibir ey dnemezsin. Kafan bombo. Ama burada evinde selamettesin. Niye uyumazsn yine? Onun nedeni baka. Gzlerimi kapadm m hep ayn kbusu gryorum. Minibste havaya uuumuzu... Kulaklarn elleriyle kapatm, yere tkrmt. Mevlut da ekiyor mudur senin ektiin aclar Erdal? diye sormutu kardei. Hi phen olmasn, demiti Erdal. Kn eksi krk derecede nbete duruyor, donu yordur, yazn gnete beyni eriyor-dur. ldryor ve lmekten korkuyordur, tpk benim gibi. Sa dnerse, varacam ona. Babam duymasn. Duyarsa duysun. Ben kararm verdim, demiti Elmas. Bir akamst, Elmas gelmi kardeinin bana dikilmiti. Mevlut izne kacak haftaya. Onun yanna varacam. Bana nikh kyacak. Kamama yardm et, demiti. Babam ldrr seni. lm kaderim olmu benim, ya babam beni ldrecek ya ben kyacam canma. Deli deli konuma. Mevluta kaamazsam, asacam kendimi. Bunu sen buradayken yapacam ki cenazemde bulunasn. Topram stme sen atasn. Senden baka kimsem yok derdimi paylaan. Sen benim karn bir kardamsn, demiti ikizine. Ya kamama yardm edersin ya da kara topr aa gmlmeme. Artk kararn sen ver. Ellerini karnnn stne kavuturmu, boynunu yana bkp bakm t gzlerinin iine. Ykl msn yoksa? Elmas tam hayr diyecekken, dilini srp susmutu, yantlamamt kardeini. O gece sab aha kadar uyumamt Erdal. re re dolanp durmutu evin etrafnda. Bizimki yine tkrp duruyor, demiti anas kocasna, buna ne yedirsem de kessem bul antsn. Yarn bir varp gidem, Dedeye. Belki bir aresini bilir. Gebe kar gibi ren herife ne yapcek Dede? demiti Hurit. Tka kulan, zbar uyu, haydi.

Sabah erken, arka bahede amar ykayan kardeinin bana varmt Erdal. Topla knn Allahn belas, demiti. Yarn ehre varacam. lerim var. Sen de peime takl benimle in, sonra ne halt edersen et. Gerisine karmam. Babamn seni bulamayaca bir delie gir de bana vicdan azab ektirme. Yeteri kadar dayak, ktek, kfr, kan ve ceset

grdm. Daha fazlasna dayanamam. Cehennemin dibine git ama sakn ne bana ne de babama gzk bir daha. Ertesi gn iki karde erken kmlard yola. Kz, Erdaln torbasn otobosa kadar tayversin. Yolluk koydumdu iine, demiti anas. Olu anasnn siparilerini, bir de tkenen ilalarn alacakt salk ocandan, bankadan asker ayln ekecekti, mektuplarn postaya verip dnecekti kasabaya. Erdal otobse kadar gtreyim. Dnte teyzemgile urarm, demiti Elmas, kerevetin stnde bir kar suratla oturan anasyla babasna. Gzm grmesin zati seni, diye yantlamt babas. Erdal kasabaya geri dnp otobsten indiinde, babasn onu beklerken bulmutu durak yerinde. Elmas henz eve 43 dnmemiti. Teyzesigillere de gitmemiti. Onunla ehre mi inm iti acep? Ben otobse bindim gittim, o eve dnecekti? demiti Erdal, gzleri yerde. Hurit endieliydi. Kzn kam olabileceini kondurmak istemiyor, hep bana bir ey geldiine yoruyordu. Akam evde, doruyu syletmek iin Haceri eek sudan gelene kadar dvmeye balaynca, Erdal avluya kap ksmt. Anasnn, Karttn ite kzmn, inadn yznden, dayaklarn yznden karttn, diyen lklarn duyuyordu dvlrken. Huritin jandarmaya bavurmasn olu engellemiti. Bakarsn birka gn sonra piman olur, kendiliinden kar gelir, dallanp budaklan drrsan eve alamazsn bu sefer, baba, demiti, bekle hele. Ne diyeceim ele gne? Eze Halaya yolladk, de. Akrabalara gnderdik de. Jandarmay kartrma, mahallenin azna dmeyelim. Olunun szn dinlemiti ama, Ben o herifi vuracam, demiti sonunda. O Mevlut denen herifi delik deik edeceim. Mevlut asker ocanda baba, demiti Erdal. Kzn birlie sokacak hali yok ya. Askerdeki adam kz karabilir mi? Salihgile varam bir yol. Belkim oraya snmtr. Salih Amca senin rzan olmadan almaz kz ieri. Belli olmaz, demiti Hurit. Dayanmt Mevlutun babasnn evine. Dellenip dururmuun kzn oluma gnl drd diye, Alevi geline ben pek mi me raklym sanrsn? demiti Salih. Kz ierdeyse, ksn gelsin yanma. Kz mz yok burada, git iine Hurit, o gelse ben almam zati. Bir renirsem burada olduunu, ykarm evi banza. Azn topla. Bilesin ki, senin kzn nce ben oluma yar ettirmem. Dini btn gelin

isterim ben. Salih, koca-kafa Salih, beenmediin biz, sizin gibi camide namaza durmukene, komunun emanetteki papularn alanlarn taifesinden deilik... Secdeye varrken bile gn ahlarnzn okluundan, yz yze bakamayp gnz dnyonuz birbirinize... Sus ulan mum snd papaz, Allahn adn azna senede bir kere alan herif. Salihle Hurit birbirlerine girmilerdi. Azgn boalar gibi dvmler, ancak konu komu balarna toplandnda, araya girenlerin sayesinde zor ayrlmlard, kan revan iinde. Olun kzma elini srerse vururum onu, demiti Hurit topallaya topallaya evine yollan rken. Ben sana bunu deteceim Hurit! diye barmt Salih arkasndan, krlm dii avc unda, Ahdim olsun bunu deteceim sana, oca dalas! Benim kzm yok artk! Bundan byle kzm yok benim! Bunu hepiniz bilesiniz! demiti Hurit evine vardnda. Ya benim gnahm ne? diye sormutu anas, gzlerinden yalar akarak. Benim de kzm yok artk, gitti gider Elmasn! Elmasn adn kimse almamt azna bir sre. Hurit, kzn kamas evdekilerin suuymu gibi kimseyle konumuyor, kimsenin yzne bakmyordu.Nolmu? Kz kaan ilk baba o mu? Herkesin kz kap kap gidiyo, balk paras derdine. Nikhn bastrp dn-yo. Ne var bunda? demiti Hacer. Kznn hayatta olduunu, Mevluta katn rendiinden beri sak inlemi, Huritin stne gitmez olmutu. Yz yerlerdeydi ama, hi olmazsa kznn sa old

uunu biliyordu imdi. Ana-oul, gerei syleyememilerdi Hurite ama, bal gibi biliyordu Hurit de, Elmasn Mevluta katn. Bilmezlie geliyor ve kznn adn azna almyordu. Sanki Elmas adnda biri, hi yaamamt evlerinde. Yaam akp gidiyordu her eye ramen. Evin iindeki iti kak, dayak ve gzya sona erd iinden beri, Erdaln kusmalar, rmeleri azalr gibi olmutu. Bir sredir geceleri tkre tkre drt dnmyordu bahede. Yatanda kprdanp duruyor ama, kendini darlara atm yordu. Tam be kutu hap tketmi, bsbtn durgunlamt. Onun aznda laf, Huritin dilinde kfr, Hacerin de kznn ardndan dkt gzyalar azalmt zaman iinde. Huritin yannda adn azlarna almyorlar ama o evden kar kmaz, hemen Elmastan konuuyorlard ana-oul. Nikh basar m Mevlut kza? diye soruyordu Hacer oluna. Basar, ana. Ya basmazsa? Basar. Bir de ocuk drrse karnna? Fena m, torun sahibi olursun ite. Bir ocuk olursa, baban belki affeder. Dayanamaz, affeder. Yantlamyordu anasn Erdal. Elmasn kana yardm ettii iin vicdan azab ekmeye balamt iin iin. Zamana braklsa, ikna olur muydu acep inat babas? Hata m etmiti

kardeine yardmc olmakla? Ama Elmasn babasndan yedii dayaklan dndnde, pim anlk duygular ku olup uuyordu gnlnden. ocukluunda bile sakin olan olan, askere gittikten sonra, dayaa, iddete hi dayanamaz olmutu. Bir gn iki sska, sar benizli, sakall gen bitti kapda, Hacere Erdal sordular. Kimsiniz? diye sordu Hacer. Askerden arkadalar msnz? Yoksa mayndan kur tulanlardan msnz siz de? He ya, yleyiz, dedi genlerden biri. Erdaal, bak asker arkadalarn gelmi, diye seslendi ieri Hacer, rmesi azald Allah ma kr, ilalar iyi geldi, diye bilgi verdi kapda dikilen genlere. Yanna gelen olunun konuklarna akn bakn fark etmedi, ocakta a vard kaynamakta olan. ieri girdi. Az sonra, ikramda bulunmak iin mutfaktan ktnda, genlerin avluda konutuklarn grd. Erdal sinirli gzkyor, eliyle koluyla hareketler yapyordu. Ara sra ykselen seslerini, duvarn nnden geen olursa hemen indiriyorlard. Haceri kapda grnce hepten sustular. Bir sre ne yapacaklarn bilemeden durdular, sonra sar benizli patlak gzl olannn, iyi dn, dediini duydu Hacer. Sonra piman olmayasn. iyi dn. Olu, kendine uzatlan kt parasn alp pantolonunun cebine soktu. Genler avlu kaps n bile arkalarndan kapamadan hzl hzl uzaklatlar. Erdal eve girdi, dein zerine upuzun yatt srt st. Kimdi bunlar? Askerden deiller miydi? diye sordu Hacer. Hayr. Kimdiler? Hi. Nasl hi oul? Neyi dnecekmiin? Elmastan haber mi getirdiler yoksam? Yok ana. Ne verdi o eri boyunlu olan sana. Hibir ey. Verdi, grdm. Cebine soktun. Kzn adresi filan olmasn? Ana, yle olsa sana sylemem mi? Salihin adamlar mydlar yoksa? Konuup duruyormu kahvede, ocan kurutacam Huritin diye. Onun adamlarysa, babana syleme emi. Ataa krkle gitme sakn. Hacer oluna byle dedi ama, akama Hurit eve dndnde, ilk ii, iki sakall genci koc asna gammazlamak oldu. Bu kez Hurit dikildi olunun bana. Erdal kalkt yatt yerden, babasn alp dar kt. Hacer doland durdu odada. Bir eylerin dndnn farkndayd, usulca gidip kapnn dibine sindi, baba-oulun konutuklarn duymaya alt. Aman oul, sakn ha! Aman oul sakn ha! Yakma bizi, sakn ha! Biz bu ilerde fayda grmedik, bu defterleri oktan drdk, diyordu kocas. Amaniiin, diye kt Hacer kap dibine, amaniin, bir bu bela eksikti bamzda. Sen bizi

koru Allahm. Sen bizi koru! Bir sre dizlerini dvd, sonra toparlanp kalkt, konuulanlar hi duymam gibi, ayaklarnn ucuna basa basa, geri geri odaya girdi. Sanki duymazla gel irse, svacakm gibi bela balarndan, sorgu sual etmedi ne oluna ne de kocasna. Sabaha

kadar gzn krpmadan yatt deinde, bildii tm dedelere, yatrlara bildii tm dualar okudu, yalvard olunu korumalar iin. Tan aarrken, Zr zr zrldanp durma hele, zbar uyu. Bizimkinin sinek vuracak hali yok, nerde kalm daa kmak. Gnln ferah tut, dedi kocas. hbar Erdaln hastalk izninin bitimine az kalmt. Birka gne kadar, birliine dnecekti. Olu yaknda gidecei iin karalar balayan Hacer, sakall pilerin ziyaretinden beri, Erdal bir an nce orduya sa salim teslim olsun istiyordu. Olann gitmesine urada ne kald. Artk suratn sallayp durma da hayr dua almaya, hel allemeye sen de katl, olunla beraber git konu komuya, demiti, Salihle yapt kavgadan sonra insan iine kmaya utanan kocasna. Erdaln sevdii gzlemeleri, kekeki, drmleri piirmeye koyulmutu. te o gnlerin birinde gelmilerdi, hava karardktan sonra. hbar aldk, demilerdi. Yat aklk yapyormusunuz ekyaya. Haa! Olum orduda asker, ekyaya kar savarken az kald leyazd. Biz onlardan deiliz, demiti Hurit. Hakknzda ihbar var. Bizim kimseye dmanlmz yok... derken, ban eip susmutu, onu ihbar edeni anl am gibi. Gelenler yer sofrasnda duran yemeklerin zerinden yryp geerken, onlar eng ellemeye alan Haceri gsnden itip yere drmlerdi. Karsnn yardmna koan Hur iti silahlarn kabzasyla yere ykp postallaryla kafasna basmlard. Babasn ellerinden kurt armaya, asker kimliini gstermeye alan Erdal tekme-leye tekmeleye duvarn yanna kadar srm, azndan burnundan kan fkrana kadar tekmelemi, dipiklemilerdi. Evde almadk sandk, dolap, ekmece brakmamlar, aamadklar kaplar tekmeyle krmlar, yorganlar yataklar didiklemiler, erzak yere sap inemiler, ellerine geirdiklerini krp dkmlerdi. Bir manga silahl adam! Sanki ocukluklarndan beri analarndan babalarndan, mahallenin itlerinden, okuldaki hocalarndan, askerdeki stlerinden yedikleri tm dayaklarn acsn, ellerine dm bu kiiden kartyorlard. Tm gnl krklklarnn, yoksulluklar nn, ezilmiliklerinin, horlanmlklarnn hesabn detiyorlard. lerinde birikmi kin, kzg nlk, umutsuzluk, d krkl ve intikam duygulan, birer yumruk veya tekme olup iniyordu yere ylm insann srtna, gsne, suratna. Erdal kafasna yedii darbeden sersemlem iti. Yatt yerde, gerekle rya arasnda gidip gidip geliyordu. Dipik beline inerken, Bu, karakol basknnda ldrlen kardeim iin, diyen sesini mi iitiyordu bir adamn?... Sonra kulaklar sar eden bir patlama... gvdesi minibsn tavanna arpyordu iddetle... merle alt alta st ste savruluyorlard aalarn arasna... Pusu... alak pusu... Yandm, diye bar yordu Necati, hayal meyal duyuyordu az nce minibste tam nnde oturan arkadan... Necatinin baca hemen onun yanbandayd imdi... oysa Necatinin sesi ok uzaklardan

geliyordu... bir tekme daha... Yataklk yaparsn ha! Ocamz datan hainlere yataklk yap arsn ha!... bir tekme daha... Hacerin bazlamalar uuyordu havada... gsnde, burnunun deliklerinde, gz ukurlarnda, aznda merin etleri... ryordu... Terrist zerime iedi, diyordu hastane kouunda yannda yatan avuun alamakl sesi, keke ldreydi beni... ok gcme gitti... Erdaln gzlerinin nnde bacaklarn yana am, aznn tam ortasna ieyen biri vard... terrist, Erdaln azna dolan merin etlerine iiyordu... terrist jandarmaya dnyordu, tekrar terriste, tekrar jandarmaya, tekrar terriste dnyordu... yzndeki scak slakl silmeye alyordu eliyle... kan... bo versene diyordu Erdal, yannda yatan av ua, hayattasn ite... ryordu... rmemek iin, yanndaki avu gibi yaralanmaya, amel iyat olmaya razyd... Yataklk yaparsn ha! Al sana, al sana... tekme... gcne gidiyordu ama... ok gcne gidiyordu... tekme... eri boyunlu olan bir kt paras tututuruyordu eline, bekliyoruz, diyordu, naslsa geleceksin, geciktirme, yoksa karmam... tekme... Bu size ders olsun! ...tekme... Terriste yataklk yaptnz haberini bir kere daha alrsam, beter ederim ha! ... arpan kapnn sesi... annesinin kuzu meler gibi kesik kesik ince inildemeleri... uzaklaan postal sesleri... merle alt alta st ste savruluyorlard... yz slakt... Bir zaman sonra, nce Hurit dorulmutu yerinden. Duvarlara tutuna tutuna karsnn yanna kadar gitmiti. Hacer ve Erdal kvrlm kalmlard yattklar yerde. Olunun rts n duyunca, o yana yrmt zorlukla. Gnlerden beri rmeyen Erdal, yerde dertop

olmu, azndan, aznda olmayan bir eyleri kartmaya alyordu, rrr... rrrr... Hurit elleriyle kulaklarn kapatm, yeniden yere kmt, ii ekiliyordu. Kulaklar uuld uyor, elleri ayaklar donuyordu. Kendine geldiinde, ensesinde mthi bir ar vard. Gn dolduuna gre odaya, sabah olmutu demek. Doruldu, akn akn etrafna baknd. Sokak kapsnn nnde, olunun uzun boyunun ne doru eilmi suretini grd. Gne arkadan vurduu iin yznn hatlar seilmiyordu. Baba, ben gidiyorum. Birliine mi oul? Hayr baba. Nereye gidiyon oul? Gidiyorum baba... gidiyorum ben. Aaaahhhhh! diye uludu Hurit, Aaahhhhh! Aaahhhh! Salih! Gzn kr olsun, soyun sopun kurusun Salih!

Huritle kars, sabah gneinin donuk na kararak, bir hayal gibi akp giden oullar n bir daha hi grmediler. Akam Yemei Yahu birader, dedi Vali, u bizim Bapnar kprsnn ne biim bir kad eri varm? Birka gndr dosyalar inceliyorum da, sanki yukardan biri bu kprnn ya plmamas iin, felei zel grevlendirmi. Yetmi bir ylndan beri urayorlar bu kpr iin, dedi Bakan. Bana sorarsanz, aknt ya krek ekiyorlar. Her seferinde ie eytan karyor. Belki de her eyi devletten bekledikleri iindir, dedi Vali. Azizim, aratrdm, dnyann hibir yerinde bizdeki gibi her durumda bavurulan bir baka devlet yok. Deprem olur, sel basar, yangn kar, vatanda devletin yakasna yapr, ona bir diyeceim yok, ama oluma, torunuma, yeenime i bul diye de devlete gidilmez ki. Geen gn Hilmi Dede diye, yal bir adam geldi bana, ne istedi biliyor musunuz? Ne? Syleyin bir ey. . Hayr. Ev, barnak. Yine bilemediniz. Erzak. Olmad. Para? Torpil?... Bin yl dnseniz aklnza gelmez. Kars lnce ok yalnz kalm, evlenmek istiyormu. Ona kar bulalm istedi. Yani devlet olarak bir patanlmz eksik kalmt. Eh, patanla da soyunduunuza gre, u buzlu rakdan da bir yudum aln bari, efkr datn, dedi Doktor Rait, elindeki ieyi Valiye uzatarak. Vali, kente nazr Esentepedeki lokantann geni pencerelerinden birinin nne kurulmu sofrasnda, o gn kendini ziyarete gelmi Kemaliye Kaymakamn arlyordu. Erzincann Belediye Bakan, baz ileri gelenleri, Hdai adnda bir mteahhit ve Ankaradan birka konuk, mehtaba kar oturmu sohbet ediyorlard. Bulutsuz gecede Erzincan, mtevaz klar yla, ayaklarnn dibine lacivert bir hal gibi serilmiti. Masadakilerin kimi rak, kimi de bira iiyordu. Vali Yeilaycyd, onun bardanda soda vard. Valla belki rahatlatrd ama olmaz, prensiplerimden vazgemek bana yakmaz, dedi Vali. Bir kere rnek olmaya karar verdik genlere. emem. balarnda dikilen garsona dnd, u sodaya bir iki para buz atsana olum, dedi, bari grnts uyum salasn bizim Dokt orun arslan stne. Valinin ad, Tokat valilii srasnda kapal yerlerde sigara imeyi ve meyhanelerde adam bana bir ufak rakdan fazlasn yasaklad iin, bir zamanlar basnda, Drdnc Murata kmt. Fazla katnda kanl bakl kavgalara, yaralanmalara, lmlere neden olduu iin ikiyi, salkl yaama olan tutkusundan dolay da sigaray yasaklamt Tokatta. Erzincanda pek iki iilmezdi. Bu kentte de kola gibi boyal merubatlarn yerine st ve meyve suyu, beyaz ekmein yerine de kepekli ekmek ve bol spor kampanyas balatmt, genler iin. Neyse ki, benim arslan stn inek style deitirmiyorsunuz, sayn Valim, dedi Doktor.

Rait Bey, dedi Vali, bu kampanya sadece genler ve katlmak isteyenler iindir. Zorla gzellik olmayacan bilirim. Rahmetli zal da Aydna tayinim ktnda telalanm, Orada turistler denize stsz giriyor, aman ha, Tokattaki uygulamalarn Aydnda yapma! diye beni uyarmt. Bu devirde eli sopal ynetim olur mu hi, siz beni basnda kan yazlardan dolay sahiden Drdnc Murat zannettiniz galiba, Cumhurbakanm, demitim... Afiyet olsun Doktor, keyif senin, ister arslan st i, ister inek. Ne arslan ne de inek, en iyi st ar stdr, ar! dedi Ankaral konuk, Sizin Hilmi Dedeye bile yarar. Eee, ne oldu sonra sahi, Hilmi Dedeye kar bulundu mu bari? Hilmi Dede sekseni devirmi ama alaca kadn krkn altnda istiyor. Hal byle olunca, bulunamad, dedi Vali. Desenize onun durumu da bizim kpr gibi mitsiz vaka! dedi Kaymakam. Hilmi Dedenin ya fark, benim ahit olduum bir olayn yannda hi kalr, dedi Vali. Altml yllarda, Sungurluda Kaymakam Vekiliyim. Bir gn odama kzgn bir ihtiyar girdi, elindeki bir tomar kd nerdeyse frlatt masama. Baktm, evrakta on sekizlik bir kzn fot oraf var, dedenin ya dersen, seksen be. Bu torununun resmi mi? diye sordum. Yahu, dedi, bununla evleneceim. Muhtar evlenme muamelemi yapmyor, Muhtar ikyete geldim. Dedim, Nasl evleneceksin torunun yandaki kzla? Napalm, kz bana sattlar, demez mi? Yerimden frladm gibi adamn yakasna yapmm... Sonra rendim ki orum dolaylar nda kz satmak ska kullanlan bir tabirmi. Eh, o zaman Hilmi Dedeyi pp bamza koyalm, diye lafa girdi Hdai, dn Belediyeye geldi, ben de oradaydm tesadfen. Kafaya takm ya evlenmeyi, gelinin ya haddini krktan elliye kartm. Sebatkr adam, tpk bizim gibi, kafasna koyduunu illa yapacak. Biz de yz mze bir kap kapannca, teki kapya kouyorduk ya, o gnleri sen de iyi hatrlarsn Bakan. Yetmi bir ylnda, kpr yapm iptal edildiinde, Genelkurmaya bile bavurmutuk da, alm tk azmzn payn. Ne demilerdi? diye sordu Vali. Lojistik bakmdan ordu iin bir deeri yok, yapm gerekli deildir, demilerdi, dedi Hdai, ama ylmamtk. Kpr yapmnn iptali kararn Dantaya gtrmtk. Eeee? Dantay davay reddetmiti. Ne kadersiz kprdr bu! dedi Doktor Rait. Kadersizlii nereden geliyor, biliyor musunuz? dedi Vali. Demin sylediim gibi, her eyin devletten beklenmesinden. Yahu u koca memlekette devletten baka kesenin azn aacak birka kurum, birka adam bulunmaz m? Sayn Valim, dedi Hdai, bulunur. Bulunmutu da. Yalanm varsa urackta ta olaym, bu masada en az kii ahidimdir. Davamz reddedildikten bir yl sonra, sil batan tekrar

Karayollarna bavurmutuk. Bize, sizler haklsnz beyler, demilerdi, yasaya gre, su altnda kalan kprlerin yenilerinin yaplmas gerekiyor. Ama i kpry yapmakla bitmiyor ki, kpr nn balant yollar maliyeti ok artryor. Ben hemen orackta er sz vermitim, siz kpr y yapn, kar taraftaki yollar biz hemehriler stlenip hazr edeceiz, diye. Edebildiniz mi bari? diye sordu Vali. Etmez olur muyuz. Okumadnz m dosyalarda? Daha oraya kadar gelemedim, dedi Vali. Her bir dosya nah bu kadar, ba ve ia retparmaklaryla on santimlik bir kalnlk gsterdi- Kprye dair gemi zaman evrak kart rmaktan baka ilerimiz de var bizim. Ben size arz edeyim de, siz dosya okumaya hi zahmet buyurmayn, dedi Hdai. Yl 1972, aylardan Austos. Kurbanmz keserek, szn verdiimiz yol inaatna balamz. Paray nasl buldunuz Allah akna? Kaynak yaratabildiniz mi? Yaratmaz olur muyuz? almadmz kap kalmamt. Karnca kararnca herkesten yardm istemiiz. Yetmemi, stanbula, Ankaraya da kol salmz. Orada yaayan varlkl hemehrilerin stlerine gitmiiz, vicdanlarna seslenmiiz. Herkes bu kampanyaya katlm. Deme! dedi Vali. inde bir umut yeermeye balamt. Yalanm varsa, urada leyim! dedi Hdai. Bapnardan Kavacka kadar on drt kyden para toplamz, para getiremeyenler yol inaatnda bizzat alm. Has adam meer bolmu blgemizde sayn Valim, bu dayanmay kolay kolay baka diyarda bulamazsnz. Biz, Kemal iydiler olarak iki yl iinde tamamlamz yolumuzu. Verdiimiz sz tutmuuz yani.

Dernek olarak fazlasn bile yaptk, dedi, Kemaliydi Necmi Bey, biz balant yollarmz bitirdiimizde, Keban enikonu su tutmaya balamt. Bapnar ve Akst kprlerinin su altnda kalaca kesinleti. Duyduk ki kprlerin enkaz sata kyor, hemen almak iin bav urduk. Ama alamadk... Niye? nk, kprleri ancak bir belediye veya bir kamu kuruluu alabilirmi. Kprleri isteyen belediye filan yok o srada... ryp gidecekler. Hdai, Kemaliye Belediyesinden mutemetlik belgesi talep etti, vermediler. Sanki fakirin oluna zengin kz istemiiz! Ula ie bak sen, sklen kprnn enkazn ist emiiz alt taraf, dedi Hdai. Kemaliye Belediyesi vermedi de ne oldu? Arapkir Belediyesinden aldm belgemi ve yirmi bin lira karlnda kpry skp yol kenarna istif ettik. Roman olur bu kpr uruna ektiklerimiz, roman! dedi Doktor. Kprnn enkazn ne yaptnz Allahakna? Elinizde kalmad m? diye sordu Kaymakam. Hi kalr m! Kpr dubalarna baka dubalar ekleyip zerlerine bir kayk yaptk. Ama

doru drst krek ekmesini bilmediimiz iin aylarca suyun zerinde bir o yana bir bu yana dolanp durduk, o baka... Derken, bir motor hevesi reklendi yreimize. Hani bir motor umuz olsa da, yle yan gelip kurulsak, motor gurul gurul alrken, abucak geiversek kar yakaya, dedik. Eref saatine gelmi, Karayollar bir motor verdi bize. Hurda demirlerimizin parasyla kaymz byttk, motorumuzu taktk kna, baladk ufak tefek aralar tam aya. Bu kez dikilmez mi karmza, Sularda Gemi altrma Tz. Raksndan bir kocaman frt ekti adam, bir lokma beyaz peynir att azna, inerken anl att: Tutturdular, hani bunun kaptan, makinisti, personeli, diye. Ula, bizim dubalara akt mz kayk, gemi deil ki kaptan olsun! Allahtan stmze gelmediler fazla. Kafasna kaptan kasketi geirdiimiz bir hemehrinin kumandasnda, yllarca iki yaka arasnda gidip geldi bizim motorlu kayk. Hl da iyi kt hizmet veriyor ite... Hdai, dedi Vali, gryorum ki sen azimli, tuttuunu koparan bir vatandasn. Der nekilik deneyimin de var. Gel, el ele verelim, her eyi devletten bekleyeceimize, bu kpry hem zel idarenin hem de halkn katksyla kotaralm. Devlet-millet ibirliinin mmkn olabileceini ispat edelim, ne dersin? Sayn Valim, dedi Hdai, iyi dersin de, benim mitlerim krlm durumda. Hele bir dosyalar incele de bak, nasl her seferinde yokua srlmz. Bu devlet-millet ibirlii rn eini, balant yollarn yaparken verdik zaten biz. Tam on alt kilometre yolu, sz verdiimiz tarihte en gzel ekilde yapp bitirdik. Karlnda bize kpr vaat edenler yllar gemesine ramen szlerini yerine getirmediler. Hemerimiz Akbulut Babakan olduunda, frsat gan imet bilip bir asma kpr projesi bile yaptrdm, cebimden deyerek. Ne oldu? Hi! Hdai raksn son damlasna kadar dikti kafasna, sakinlemek ister gibi. Vali de buzlu sodasn dikti, bitirdi, Bana bir buzlu soda daha al olum, diye seslendi garsona. Tamam Hdai, bu hafta sonuna kadar inceleyeceim dosyalar. Bakalm kpr ner elerde, kimlere taklm. Ona gre vaziyet alrz biz de. Yeter ki, aranzda tuttuunu koparm aya kararl arkadalar olsun. Bu i byle gitmez, Bapnara kesin bir kpr lazm. Efendim, dedi Doktor Rait, bu kpr ii yle bir ylan hikyesidir ki, bitemez! Geen yl, ne oldu biliyor musunuz? Deprem dolaysyla Demirel Erzincana gelmiti ya, bizim erafettin kalabaln arasndan syrlp yaklaverdi yanna, Sayn bym, dedi, yirmi be yl nce Bapnar kprs iin size bavuran heyette ben de vardm. Siz o zaman da Babakandnz. Bize, sabrl olun, bekleyin buyurmutunuz. Biz o gn bugndr beklemekteyiz. Ne var ki, o gn benim salarm arslan yelesi gibiydi. Kpry beklerken salarm dkld, kel kaldm. Bir de kasketini kartp uzatvermez mi kafasn Demirelin burnuna. Yapma yahu! Ne yapt Demirel? diye sordu Bakan. oban Sl o, bozulduysa da hi belli etmedi, erafettinin kulana eilip bir eyler syl edi. Ne demi? Kelliin de eitli faydalar vardr. Sen beklemeye devam et, demi!

Masadakiler elenirlerken Vali dalgnlamt, pek dinlemiyordu konuulanlar. Akl baka yerdeydi. Masann ucunda oturan Hdaiyi dnyordu. Hdaiyi bir dostu tavsiye etmiti Valiye. Madem kpr ii iin toplanyorsunuz, m-sade ederseniz o da gelsin. Mteahhittir,

bu yrede ok i yapt, kpr projesinde iinize yarayabilir, demiti. Vali yemein bandan beri, belli etmeden tartmaktayd karsndaki adam. riyar, cengver yapl, mert grnl, babacan bir adamd. Yre artlarn ve insann iyi tanyordu. Blgesini seviyor, kalknmasna abalyordu. Fratn stnde ulam kolaylatrabilmek iin, bir azyla ku tutmad kalm t. Byle sebatkr, alkan ve retken birini mutlaka katmalyd kpr almalarna. Berrak gecede, siyah bir atlasa rasgele salm prlantalar gibi parldayan yldzlar o kadar yakndlar ki camn nnde oturanlara, Vali kolunu uzatsa, bir kme yldz avulayabileceini dnmekteydi gkyzne bakarken. Tam o anda, seyrettii yldzlardan biri, ok uzun bir akla kaymaya balad. Vali ellerini at dua eder gibi, Tanrm, dedi iinden, bana u kpr y yapabilmeyi nasip eyle. Eyle ki bu ileli beldenin cefakr insanlarna bir para yardmm dokunsun. Aaa, yldz kayd, grdnz m? diye sordu Bakan, Ne kadar da uzun srd, keke bir ey dikseydim. Ben diledim, dedi Vali. Siz inanr msn byle eylere? diye sordu Doktor Rait. Vali, nce garsonun, nne yeni brakt sodadan birka yudum iti, sonra baklarn Doktora evirdi. Greceiz, dedi, bu dileim tutarsa, bulutsuz gecelerde gn yana kadar oturup kayan yldz beklemek, iimiz olsun! Vali pencerenin nnde durmu dar bakyordu, Vilayetin nndeki parkta, karsna sr alanm devlet binalarna nazr nnnn heykeliyle gz gze geldiinde. Milli ef yllarnda, devletin gcn kantlamak istercesine, ykseltilmi ayaklar zerine koskocaman yontulmu antlarn tipik bir rneiydi heykel... Souk, donuk ve eriilmezdi. Yine de dudaklarnn kenar ndaki mstehzi ifadeyi yakalayabiliyordu Vali. Odasnda ayn noktada durduu, aresizlikten kvranarak, nnye seslenmeyi ve ondan medet ummay arzulad bir baka gn, 92 Martnn o korkun deprem gnn anmsad. Ona her zaman ceberrut devletin simgesi gibi gzkm biriyle kader birlii etmi olmas, ne tuhaf bir tesadft. nnnn, Cumhurbakan olmasnn hemen ardndan srtlanmak zorunda kald depr eminin benzerini, Erzincana geldiinin altnc aynda, kendi yaamt. Nedense hep k aylar nda vuruyordu Erzincan deprem, insanlar gecenin ayaznda ve karanlnda, karlarn st nde plak ve aresiz brakyordu.

1992 Martnda Erzincan yerle bir olduktan sonra, enkaz kaldrmak, ilin en byk mlki miri olduu iin, elbette Validen beklenmi, tm aksaklklarn gnah da ona yazlmt. Zamannda ulatrlamayan yardmlarn, kifayetsiz kalan Kzlay adrlarnn, istifi akgzl erin yrtt erzak ve battaniyelerin hesabn, eksi yirmi derecede karlarn stnde titreyen ve asla memnun edilemeyen halka vermek, ona dmt. ehri teftie gelmi olan Babakan, Belediyenin balkonunda konuurken, sokaa toplanm Erzincanllarn, Vali istifa, Vali istifa diye barmalar dn gibi kulandayd. Birka gn sonra, ayn gsteriyi Vilayetin nnde tekrarladklarnda, inmiti kapnn nne: stifa etmek kolay, hemen ieri girer yazarm istifa dilekemi. Bunu yapmam ileri yoluna koyacak m? Ben istifa edince banza gkten adr m yamaya balayacak? diye sormutu. Biz ailelerimizle sokakta yatyoruz, adrmz yok, diye barmt halkn arasndan bir adam. Benim de adrm yok. Biz de ailece sokakta, arabada yatyoruz, diye yantlamt Vali. Kzlayn gnderdii adrlar depoda saklyormusun. Gir ieri, in, depoya bak. Btn binay gez dola, ierde bir tane adr bulursan, odamn balkonuna kp, bu Vali adr hrsz, diye baracaksn... Ne duruyorsun, girsene ieri. Haydi buyur! Bu kez halk, Vali kalsn, Hkmet istifa! diye barmaya balamt. Hkmet btn olanaklarn size seferber etti, demiti Vali. Bartlar, Hkmet kalsn, milletvekilleri istifa! ya dnmt. Bir yl nce bu olaya ahit olan nnnn heykeli, imdi devlet adamln kolay m sandn? der gibiydi. Makamn ykseldike, sorunlarn da oalr. Byk ban derdi byk olur. Deprem felaketinin kargaasn atlattn ama daha ne vartalar, ne snavlar bekliyor seni, bir bilsen! Vali, sanki heykel bunlar gerekten yzne haykryormu gibi bir hisse kapld, nnden

kurtulmak iin pencerenin tln ekerken, Sevmediim kadar varsn, be adam, dedi iinden. Sava afetini yaamam olan onun kua, genelde kymetini bilmezdi nnnn. Din rtkanlarnn oy avclna soyunduu ellili yllarda, nnnn dnda, dini vecibelerle gsteri yapmayan devlet adam kalmam gibiydi. Banazln, ilkesizliin adn demokrasi diye tan tan yeni siyasi kadrolar, alabildiine kullanmlard bu metodu. nnnn vahim hatalar n plana karlrken, erdemleri gz ard edilmiti. Valinin yetitii blgede ve ortamda ise, hi sevilmezdi nn. Yine de, kendine bile itiraf etmek istemedii gizli bir sayg duyard

nnye. Tpk kendi gibi ufak tefek, ince yapl olan bu adamn, yine tpk kendi gibi, tk enmek bilmeyen bir enerji ile cesur bir yrek tadn bilirdi, en azndan. Brokrasinin acm asz arknda dnmeye baladndan beri ve yllarn iinde, makam ile yetkileri ykseldike, rahmetliye duyduu antipati azalr gibi olmutu. Ama her pencereye yaklatnda, onun tun suratyla kar karya gelmek de keyif vermiyordu dorusu. Baretmeni tarafndan srekli gz hapsinde tutulan yaramaz bir renciymi gibi hissediyordu kendini. Geti, yerine oturdu. Masasnn stn kaplayan gazeteleri eliyle bir kenara itti, birka gnden beri kartrp durduu dosyay yeniden ekti nne. Nerede kalmtk? diye sordu kendi kendine sayfalan evirirken. Eveet, Karayollar Genel Mdrl, 1975te kpr yapm iin ihale am... Ama projenin yurtdnda yaplmas art konduundan, katlm ok az olmu, ihale de yaplamam. Allah Allah! Koca memlekette kpr yapacak mhendis mi kalmam? Birka sayfa daha evirdi. Resmi kurumlar arasndaki yazmalar, insan deli edecek nitel ikteydi. Yre halk bir olumlu gelimeye sevinirken, hemen peinden bir olumsuz durum meydana geliyordu. O yllarn ulam ve iletiim zorluklarna karn, pes etmiyordu Kemaliyd iler. Mahalli basn da her trl destei veriyor, konuyu hep gndemde tutuyordu. Vali, gelim eleri kafasna iyice yerletirmek amacyla, gazetelerden kesilip dosyaya eklenmi yazlar sesli okumaya balad; 1977 ylnda yine Kpr Dernei ve Bapnar kylerinin temsilcileri Sleyman Beyi ziyar ete gitmiler, sonu alamamlar... Neden alsnlar, Ispartann bir ky deil ki Bapnar! Do uda Allahn unuttuu, insann da ancak Munzuru saatlerce dolandktan sonra ulaabildii bir garip yer! dedi kendi kendine. Ho Ali elinde tepsi, stnde ay barda, dikilip duruyordu kapnn dibinde. Bizimki gend gendne goniip duri, diyordu iinden. u, tam makam odasnn yannda srekli rr akan eme suyu olmasa, Vali ayak seslerini duyar, birileri geliyor, aman beni deli zannetmesinler, der susard, diye dnyordu. Yoksa o su, orada zellikle mi aktlyordu, ierde konuulanlar duyulmasn diye? Bir keresinde Ho Ali dayanamam sormutu bu suyun hikmetini. Su sesi insana huzur verir, demiti Vali. Yaaa! Evet, ok eski yllarda sinir hastalklarn su sesiyle tedavi ederlermi. Demek ki, gn boyu ieri girip kan onca insann derdini dinlerken gerilen sinirlerini yat trmak iin aktyor bu suyu kapsnn dibinde rl rl, diye dnmt. Vali gzlklerinin stnden bir bak frlatt Ho Aliye, Ne dikiliyorsun orada, koysana ay masama, dedi. Konuuyordunuz da... Konuuyorum. Bu memlekette siyasilerin olumlu bir karar almak iin neden on yl bekled iklerini soruyorum kendime.

Ho Ali, Valinin ayn koydu masasnn zerine. Yant bilse verecekti ama, bilmiyordu. Bak Ali, dedi Vali, u bizim kprnn yapm iin Devlet Su leri ile Karayollarnn izni gerekiyormu. Yetmili yllarda, Devlet Su lerinin paras da varm ama bir trl bu kprye evet dememiler. Niin? Ben bilemen, dedi Ho Ali. Bapnardan bkmadan usanmadan ha babam tanmlar Ankaraya. Dernek, heyet st ne heyet yollam. Tam ii zeceklerken, olmu mu sana 12 Eyll darbesi... Olmu. te o zaman btn derneklerin faaliyetleri durdurulmu ve haydii, tm emekler sil bat aan!

Vali begim, senin gusurin, gabahatin deel ki bu krpi meselesi, neden bu gadar zilirsin? diye sordu Ho Ali. O lanet tozlu dosyalar kendi indirmiti gnler nce raflardan, adam o gn bugndr kprden baka laf etmez olmutu. Kprszlk can alyor da ondan. Yarn br gn o taraflarda bir yaramazlk ksa, bir yangn olsa mesela, yangn ekiplerini yetitiremeyebiliriz. Ulaamadn yer sana ait deildir Ho Ali. Oysa Bapnar ve kyleri harita zerinde bana ait gzkmekteler. Ho Ali gittikten sonra, Vali yine dald dosyalarnn iine. Bapnarllar kprden umutlar n kesince, Karayollarna bavurup duba tahsisi istemilerdi. emigezek tersanesinde kendi imknlaryla bir feribot yaptrmlar, feribotlarn Fratn zerinde 84 ylndan itibaren alt rmaya balamlard. Vali, hatrlar gibi oldu, geen akam Esentepedeki yemee gelen o yal adamdan dinlemiti galiba... Ulam ileleri bylece giderilince, kpry tamamen unutmul ard. O yllarda Babakan olan zal, yl sonra kays festivali iin Malatyaya gelene kadar, kimse kpr laf etmemiti bir daha. Malatya komu ehirdi. Allah, devrin Babakann hemen yan balarnd aki vilayete, neredeyse ayaklarna getirmiti. Bu frsat karmak delilik olurdu, stelik bir zamanlar kendilerine kpr sz vermi olan Yldrm Akbulut da Meclis Bakan seilmiken. Kemaliyelilerin ayran yeniden kabarm, yeniden kl kuanmlar, Malatyaya kadar gidip, dertlerini bizzat zala birinci azdan aktarmlard. Kpr umutlan bir kez daha ye ermiti. Vali, nndeki dosyay kapatp yenisini at. Yeni dosyann tarihi, Yldrm Akbulutun Babakanlk yapt dneme aitti. Erzincanllar, bir hemehrilerini Babakanlk koltuuna oturttuklarndan beri, kpr hayal olmaktan km, elle tutulur bir ihtimal haline gelmiti. Yazmalar, yazmalar, yazmalar... Hepsini gzden geiriyordu Vali. Babakanlar sz veriyor, Karayollar yrede keifler yapyor, Erzincanllar yksek mevkil erde oturan hemehrilerini kullanarak almadk kap brakmyorlar ama kpr ii bir trl olumlu sonuca ulaamyordu. O iriyar, yal adam... Neydi ad... Hdai... o da byle anlatm am myd geen akam, yemekte! Ne demiti, Ben on milyara kar, dedimdi, Karayollar elli milyar civarnda ngrd ... Acayip! Vali sekreterinden, Kemaliye Kaymakamn balamasn istedi. ... Birader, ben yine bu kpr dosyalarnn iine dm bulunuyorum, dikkatimi eken

bir ey var, dedi, bu Bapnar kprsnn maliyetini Karayollar niye yksek gsteriyordu acaba? Karayollar elli milyar civarnda maliyet gstermi, Hdai ise ta atlasa on milyar gemez demi. Bunlarn hangisi doru? Merkezi idare drt drtlk bir kpr dnyor. Oysa yre halk kar kyya ulamak iin, basit bir asma kprye bile raz. Arada fiyat fark oluyor, haliyle. 65 Orta yol iin, bir-iki kiiden daha gr alalm m? diye sordu Vali. Yremizin kprs de su altnda kaldna gre, maliyet ne olursa olsun, Keban Yasas bizden yana. Ksacas, pahalya da ksa, yaplacak bu kpr. Yine de maliyet bence ok nemli, dedi Vali, bu i Hdainin iddia ettii gibi, on milyarla bitecekse, devletten dilenip durmaya gerek yok, bu paray varlkl hemehrilerden kartrz evelallah. El ele verir yaparz kprmz, ile biter. Hdainin fiyatlar 1990 ylna ait. Bu enflasyonla, deimitir rakamlar. O zaman biz de maliyet hesaplarn yeniden yapacak birini bulalm. Bulalm efendim. Bu kii kesinlikle siyasete bulamam biri olsun. Buralardan birinin yakn, ei, dostu, akrabas olmasn. Erzincanl ya da Malatyal olmasn. Hibir milletvekili ile ilikisi bulunmasn. Helal st emmi, drst, temiz, alkan bir mhendis bulalm. Tamam sayn Valim, dedi Kaymakam. Ben yarndan tezi yok aratrmaya balyorum. Sen de kendi aratrman yap. En mnasib ine birlikte karar veririz, dedi Vali. Telefonu kapattktan sonra, gitti, pencerenin nnde durup nnye bakt. Benim heykelimi dikmeyecekler ama ben bu kpry yapacam Paa! dedi yksek sesle. Fratn iki yakasn birbirine balamazsam bana da Vali demesinler. Bayramn ksz, doktorsuzluktan, yolsuzluktan ksz kalan son ocuk olacak Bapnarda, eer mrm vefa ederse! smail, Ho Alinin getirdii ay bardan almak iin yukar kmt. Duydu Valinin ded

iklerini. Bo barda alp merdivenlerden inerken, mrn vefa eder emme, vzr vzr goniii rsin, sen de bu ene vargene, acep valln vefe edey mi? diye sylendi kendi kendine. Buzlar zlmeden Valinin Erzincanda makamna gelii, 92 ylnn Austos ortasna rastl amt. ki ay gibi bir zaman vard, Dounun amansz, acmasz knn bastrmasna. Kaymak amlk yapt zamanlardan bilirdi buralarn geit vermeyen kn. Yrenin dar ve dik da yoll ar buz tuttu muydu, buzlar zlene kadar kprdayamazlard artk Erzincandan. Oysa Vali bir an nce tm ileleri, kazalar ve kyleri grmek, halkla tanmak, dertlerini, eksiklerini renmek istiyordu. Geliinin ilk haftasnda brokratik ilemleri tamamladktan sonra, tm kylerini gezmeye balamt yresinin. Blge, koyu yeil ile plak vahi doann kucak kucaa getii emsalsiz gzellikte da kyleriyle doluydu. Buram buram kekik, nane ve defne kokuyordu getikleri

yerler. Frat, Kemah civarnda uslu uslu akarken, Kemaliyeye yaklatka hrnlayor, kany onlarn iine dalarak, tatan taa, kayadan kayaya vuruyordu kendini. Valinin Kuzey Anadol unun gzelliklerine aina gzleri, Kemaliyeye vardnda, grd manzaradan kamamt. Gne batmak zereydi. Frata inen sarp yamalardaki setlerde, dut, ceviz, mee ve kavak aalarnn youn yeili arasnda ykselen evlerin ou, rutubete kar oluklu sacla kaplanm olduklar iin, gnein son nlar altnda, eski zaman valyelerinin zrhlar gibi gmi yan smalarla ldyordu. Gkten, evlerin cephelerine ok beyaz, ok parlak, gzleri kamatran bir nur yayordu sanki. Baka bir gezegende gibiydiler, evlerin gmten yapld, aalarn kayalklardan fkrd bir beldede. Vadide uzanan nehrin grntsyle, ancak geree, dny amza dnyorlard. Frat, Malatyaya doru bir dirsek gibi kvrld vadide, artk dalardan kopup al al kprmyor, talara vurup inim inim inlemiyordu ama, tonlarca altn eritilip suyuna kartrlm gibi, kzl ile sarnn bulutuu bir renk cmb iinde hametle, azam etle ar ar akyordu. Vali, nehre bakarken, elini suya soktuu taktirde, parmaklarnn altna dnecei duygusuna kaplmt bir an. Bir de, dadan inerek nehre ulamak iin tm Kem aliyenin iinden dolaan, evlerin altndan geerek darack sokaklara kk elalelerle dklen, avlulardaki ve meydanlardaki emelerden fkran, yer yer havuzlar, zaman zaman dereler oluturan, deirmenleri dndren ve hi durmakszn akyan Kad gl suyu vard ki, Valiye bir Anadolu kasabasnda deil de, bir tiyatro dekoru iinde gezdii hissini veriyordu. Zamanla demirleri yeermi ifte tokmakl tahta konaklar, ta yollar, melankolik kavak aalaryla bir masal bys iindeydi seyretmekte olduu ehir. stelik, insanlar da efsunlu gibi, bir efsanenin peine dm, yz otuz yllk bir hayali kovalamaktaydlar. Hayallerini her yeni gelen kuaa ayn heyecanla aktara aktara yalanyorlard. Bu rya, kuaktan kuaa ge iriliyor, gerekleemiyor ama srarla yaatlyordu. Kemaliyelilerin hi vazgemedikleri dlerinde, bir kprleri vard kurulacak ve bir ta yollar vard alacak. Ta yolla, sarp kayalar ap hapsedildikleri da yamacndan fkracak, sonra da kprden geip Erzincana ve Ankaraya ulaacaklard. Ergenekondan bir baka k olacakt bu! Trkn doa ile, zaman ile mcadelesini simg eleyecekti bir kez daha. Vali, Kemaliyelileri dinlerken, onlarn anlattklarnn bysne kaplmann yan sra, bir ey fark ediyordu: Arad, zledii grev yerini gkte ararken yerde bulmutu. Sanki bu mak ama, sadece devlet deil, Tanr tarafndan da atanmt. Sanki bugne kadar tm yaadklar,

gencecik bir kaymakamken ve daha sonraki valilik makamlarnda edindii deneyimler, imdi nnde duran zor ileri gerekletirmesi iin edinilmiti... ve nihayet, gcn, becerisini kan tlayaca en doru yere gelmiti. Kayalar delmek, dalardan fkrmak, imknsz baarmakt onun ii. Zor ilerin adamyd o. Kendi deil miydi, yllar nce, Adanada Bahe Kaymakam yken, kimselerin tercih etmedii Dou blgesinde, sorunlar ama ayn zamanda gelecei de olan bir ileye atanmak iin dileke veren! Bavurusu kabul edilince, kendini Arnn Hamur kazasnda bulan! Hamura sorunlu bir gen kaymakam atadk. Hamur, son ansdr yazsnn gnde rilmesinden birka gn sonra, zerinde safari tipi deri ceketiyle, Vilayet makamnda bitti inde, Ar Valisi yle bir szmt onu. evresindeki forslu siyasileri incittii iin hibir yerde uzun sre barnamayan ve son ansn denemekte olan gen adam o kadar hareketli ve asabiydi ki, Bunun bir de esrar sorunu olmal, diye dnmt Vali. Alt ay sonra, gen kaymakama, Buzlar zlmeden adn ayn Vali, kendi takmt.

Ne demek bu, efendim? diye sormutu Valiye. Buzlar zlmeden adl oyunu grmedin mi? demiti Vali. Hayr efendim. Mutlaka grmelisin. Turneye filan karsa, karma. Vasf Rza oynamt... Hi unutamadm. Beni Vasfi Rzaya m benzettiniz efendim? Biraz yal deil mi bana gre? Seni Vasfi Rzaya deil, canlandrd deliye benzettim, olum. Yaa! Anlataym da dinle. Vasf Rza o oyunda bir kaymakam canlandryordu. Bir deli tmarh aneden kaar ve Douda, yeni atanan kaymakamn beklenmekte olduu bir ileye gelir, le halk, onu bekledikleri yeni kaymakam zanneder. Deli hi bozuntuya vermez, makamna oturur ve almaya balar. O gne kadar savsaklanan tm ileri deli cesaretiyle teker teker kotarr, kimseye gz atrmaz. Talana, yalana-dolana, tembellie son verir. Ama hep bir acel esi vardr. Tm hedeflerine buzlar zlmeden ulamak istemektedir. nk buzlar zlp yollar aldnda, zaptiyeler gelip tmarhane kaknn yakalayacaklardr. Yakalanr m? Baharn gelmesiyle buzlar erir, yollar alr, esas kaymakam ve zaptiyeler ileye ularlar. Ne var ki, deli de oktan halkn sevgilisi haline gelmitir. Teekkr ederim efendim, demiti Kaymakam, bana taktnz isme layk olmaya alac am. Topu topu iki kahve, bir berber, iki de barakadan bozma dkkndan ve helas bulunmayan evlerden ibaretti Hamur. 1958 ylnda, civar gezerken, yolu kylerine den devrin Cumhurb akan Celal Bayara deve keserek, yaknlk gstermiti Hamurlular. Ksa bir sre sonra, kyl

lerin candan konukseverliine kar honutluunu ifade etmek isteyen partililerin arzusuyla, kaza oluvermiti Hamur ky. ilkel, kk bir kazayd. Okuma yazmas olmayan bir Bakan, bir de Cemit adnda bir Belediye yesi vard. Kyn elektrik santraln da ite o Cemit alt ryordu. Yeni atanan Kaymakam ile Savc, aralarnda bir slogan retmilerdi, Hamur kaza Cemit z, diye. Savc, cumartesileri, gece on birde klar ana alterden kesip tek elencesi televizyonda sinema izleme keyfinin iine eden Cemite fena bozuluyordu. zm, Cemite her ay, salarna srmesi iin, bir avu knay rvet olarak vermekte bulmutu. Yeni atanan Kaymakam ise, kafay ilenin tuvaleti olmayan evlerine takmt. Toplamt ahaliyi ky meyd anna, Siz ne biim Mslmanlarsnz! diye bas bas barmt. Helasz ev olur mu yahu! Size ay zaman tanyorum, bu ii dzeltmeniz iin. Elinde birtakm ktlar vard. Yannda da baz malzemeler getirmiti. Buyrun aln, hepinize birer Ky Tipi Hela Projesi hazrlattm. Her biriniz evinizin yanna u kadar metrekareyi iaretleyip kazacak, ortasna birer hela delii aacak, stne de imdi datacam ktlarda gsterildii gibi, kabin yapacaksnz. Mesken says kadar, en basit ekilde izilmi hela projelerini datmt kyllere, im entoyu, demiri ben vereceim. Kaplarnz da standart boylarda yine ben veriyorum. Duvarl ar kerpiten siz receksiniz. Herkes kendi evinin tuvaletinden sorumlu. Salk Kurulundan karar karttm, ay sonra, aranzda helasn yapmayan varsa, hkmet emrine muhalefetten para cezas deyecek. Haydi mar mar! Evlerinize tuvalet yapmaya gidiyorsunuz.! Bu malzemeleri nirden buldin Gaymekem? diye sormutu ilerinden biri. Vilayetten aldm. Kaplarn kerestelerini de Ky leri verdi. Bu bir toplum kalknma rn eidir, aalar. Greyim sizi. ay sonra knz dona dona dere kenarna gitmeyeceksiniz, oluk ocuk. Bana da dua edeceksiniz. ay sonra evleri denetlemeye gittiinde, urad ilk evde, tuvaletin anahtarn bir trl bulamamt sahibi. Drt dnyor, her yana kouyor, her tarafa bakyor, kadnlara ocuklara soruyordu. Niye kitledin aga, hela kapsn dardan? diye sormutu Kaymakam. Ta, topraktan yaplma derme atma evlerin en gzel keleri, beyaz sval duvarlar, doru drst kaplaryla bu tertemiz tuvaletlerdi. Beg, buras ok mohim bir yerdir! olik ocik ieri girup de, bunca emein iine smasnlar diye, gilit altnda tutuyem helay, demiti ev sahibi. Derken deprem olmutu Hamurda. Entipften evler iskambil kd gibi yklvermilerdi. Kaymakam yklan evlerden birinin iine drt ayak srnerek girmiti. Gn altnda bir

ahr, kck kiler gibi bir alan, bir de odack vard. Odaya serilmi yer yatanda oban, kar s ve on bir ocuu yan yana dizilmi yatyorlard. Evin atsndan den kalas, ounun kaf

asn koparm, yatan te yannda basz brakmt gvdelerini. Kaymakam gerisingeriye srnm, kendini nce dar atm, sonra dalara vurmu ve yaral bir kurt gibi ulumutu. Sesi kayalara arpp yanklana yanklana geri dnmt kulaklarna. Bu nasl itir ey Allahm! diye baryordu. Bu nasl itir? nsanlarn bu artlarda yaatmak iin mi yaratm aktasn? Sonra inmiti dadan, Valinin yanna varmt. Hayrola, Buzlar zlmeden, yine ne var? demiti Vali. Hamura sosyal konut yapmak durumundayz, sayn Valim. Kyller, hayvan misali, inl erde yayor. Sosyal konut yapmak iin ihale amlard ama, kimse ihaleye katlmamt. Sadan soldan rica etmiler, taeronlar aramlard bouna. Bu i bana kald Buzlar zlmeden, demiti Vali. Yapsan yapsan sen yaparsn. Yz tuvaleti sorunsuz kurtardn. Bu da onun biraz geni kapsamls. Zaten kendine i arayan sen deil miydin? Al ite sana i! Kurduu Hamur Kylerine Hizmet Gtrme Birliinin Bakan sfatyla, sosyal konutlarn ihalesini stne almt, Kaymakam. Temel kazmak iin ii aramaya balamt. Yre insan i iin zmire, stanbula, Ankaraya gitmesine gidiyordu da inaatlarda almaya, kendi memleketinde almaya asla yanamy ordu. Btn gn kahvede veresiye ay iiyorlard kyller. Borlarn da parayla deil, mevs imi geldiinde aycnn tarlasnda trpan sallayarak dyorlard. Kaymakam haber salmt, gelir de konut yapmnda alrlarsa, Ankarada, izmirde aldklar paralarn iki mislini dey eceim, diye. Yaprak kmldamamt. aresiz kalnca, Idrdan ii toplayp getirtmiti. Temeli onlara kazdracak, su basman attktan sonra, ii bir taerona devredecekti. Bu i kenef delii kazmaya benzemez Kaymakam, sen bu ii beceremezsin, diyenler vard etrafnda. Hi aldrmyordu sylenenlere. Temeli kazdrmaya balamt Idrllara, iki yl iinde konutlar teslim edeceini dnyordu. gn sonra haber geldi, iilerin hepsi kamt. Hamurlular fena tehdit etmilerdi al anlar. Sen bu ii yapamazsn, diyenlerin bir bildii vard yani! Ama onlar da, bu Kaymak amn ne etin ceviz olduunu henz bilmiyorlard. iki gn sonra, yannda Salk Oca Doktoru ile bitmiti kahvede, Kaymakam. Tembel herifler! demiti. Paraszlktan krlyorsunuz, gurbette kazandnzdan iki misli fazla para teklif ediyorum, gelip almyorsunuz. Komu ileden gelenleri de tehdit edip ka rtyorsunuz. Yaadnz yerlerde, hayvan bile barnmaya tenezzl etmez. En ufak sarsntda damlarnz kafanza yklyor, oluk ocuk geberip gidiyorsunuz, iiniz gcnz, burada btn gn serilip veresiye ay imek. imdi buray, bu pislik iindeki kahveyi salk artlarna aykr olduu iin kapatyorum. Buras mikrop yuvasna dnm. Nah, salk ekibi de rapor tutuyor,

urada. Yaayacanz evlerin temelleri kazlp subasmanlar atlana kadar, ay oca da yok, veresiye ay da yok! Krtlere nasl laf geirdin de temel kazmaya balattn? diye sormutu Vali. Efendim, ben en keskin Lazlara bile laf geirebilmitim, vaktiyle. Kendime gre ynteml erim var, demiti. Gzleri dalm, akl Kalkandere gnlerine gitmiti. Kaymakamlkta ilk greviydi. Dal gibi ince bir gen adam... Byk brak, olum, diye nas ihat etmiti bir emekli hkmet doktoru, seni byle tysz grrlerse, adam yerine koymazlar. Mutlaka grev yerine gitmeden nce byk brak. Rizede Kalkandere... En kat, en tutucu, en geimsiz insanlarn beldesi... Kalb, boyu posu pek yerinde olan byk amcasna telefon etmi, Gzn seveyim ara sra gel de ana caddede yan yana bir yryelim, arkamda kalpl birilerinin olduunu grsnler, amca, demiti. Byk da yetmiyordu nk. Kaymakam da olsa, illa her adamn arkasnda birilerini aryorlard. Ona bir zarar verecek olurlarsa, hesap soracak adam var m? Varsa nasl biri? Gl m, kuvvetli mi, forslu mu? Mesele buydu. Kalkanderede ana caddenin paraleline ikinci bir yol almas gerekiyordu. Kasaba son yll arda gelimi ama tek caddeye skp kalmt. Yaplmas gereken ikinci yolun gzerghnda, yedi ayr ailenin arsalar vard. Yolun plan, projeleri yaplm, istimlak emirleri karlmt fakat hi kimsenin gc bu yedi aileyle baa kmaya yetmiyordu.

iei burnunda Kaymakam, Mftye gitmi, Cumada bu yolun hayr zerine etkili bir konuma yapmasn, Kalkenderelilere yolun nemini, yararlarn anlatmasn rica etmiti. Mft, babasnn dostuydu, elimden geleni yaparm, demiti. Bir garip ricas daha vard Kaymakamn: Konumay mmkn olduu kadar uzun tutmasn istiyordu Mftnn. Ky Hiz metlerinden, cuma gn kullanmak zere bir grayder, bir de gzpek, inat, korkusuz bir operatr istemiti. Bir hapishane kakn adamm var, Ali Faik. Onu yollarm, demiti Ky ileri Mdr. Kalkandere halk camideyken, Savcy da yanna alp oturmutu Ali Faikin sana, graydere trmanan Kaymakam. Bir gn nce aktrd kazklarn arasndan dalmlard bir msr tarl asnn iine. nlerinde zaman zaman msrlar, zaman zaman aalar uuuyor, bir tarladan tekine geiyorlar, msrdan sonra aylar biiyorlard. Bir kilometrelik mesafeyi, ekinleri bie bie yarladnda, bir hata yapp yolu biraz daha geniletmek iin baa dndrmt grayderi ve ilk tarlann sahibi Yamanolunu bulmutu karsnda, elinde silahyla. Savc ter dkyordu yannda. Git gster istimlak emrini, adam ikna et, demiti Savcya. Yamanolu dayamt srtn graydere. Benu ezer geersun Kaymakam! demiti. Byle zulmi Halk Partisu bile yapmadu bize. Ne ulan bu? Ali kran ba kesen misun? Kaymakamn kafasnda, derme atmalktan kurtarlm, prl prl Anadolu kasabalaryla kentlerinin hayali vard, ite imdi eline bir frsat gemiken, Kalkandereyi ada bir kasaba

haline sokmak istiyordu, inmiti grayderden, gz dnm adamn yanna yaklamt. Bak Yamanolu, demiti. Senin tarlan talan ettik bir kere. Komu tarla Kocamanoull arnn, ona da az biraz girdik. Be ailenin tarlas daha var srada. Sen imdi nmden ekilm ezsen, Kaymakamn gc ancak Yamanoluna yetti derler. Bu senin houna gider mi? Brak geeyim, herkesin tarlasn eit biimde istimlak edeyim, denge salansn. Sen de zor dur umda kalma. Dier akrabalarn tarlalarndan da kesin geecek misun? diye sormutu Yamanolu. u grdn alann bir ucundan girip teki ucundan kacam aam. leden sonra saat te, bir kilometrelik yolun tamam almt. Ertesi gn, aileler oray tekrar tarlaya dntrmesinler diye, can havliyle hemen alt yap almalarn balatm, kanalizasyon ve su borularn detmi, asfalt iin mazotunu hazr edip akllar tayacak kamyonlar beklemeye balamt. Ky leri, kamyonlarn saa sola yollam olduu iin, ancak yirmi gn sonra gelmilerdi aralar gittikleri grevlerden. Onlar da gelir gelmez hemen akl tedarikine gndermiti ama dere yatandan eli bo dnmt kamyonlar. Adamn biri akl toplanmasna mani oluyor, diye haber yollatmt kamyon srcleri. nce Jandarma komutann aram, bulamaynca tabancasn beline takm, atlam arabasna, gitmiti dere yatana. Kamyonlar sra sra dizilmi bekliyorlard. altr kepeni, demiti ilk kamyondaki operatre. Kepe almaya balar balamaz, gerekten de bir adam belirmi, elinde bir kaya parasyla yaklamaya balamt graydere doru. Operatr kendini aratan atp kamaya balamt... peinde elinde kayayla koan adam... onun peinde de tabancasyla Kaymakam... nefes nefese durduklarnda, dayamt sil ah enesine adamn. Hemerim, buras hazine arazisi, senin topran deil ki! Neden kovalyorsun adam elinde kayayla? Ne istiyorsun? Deli misin, nesin sen? Delidir... deli... deli... Nefes nefese bir kadn yetiiyordu pelerinden. Beyim, aam, kus uruna bakma... sahiden delidir, raporludur. Kepeleyin akl, kamyonlar doldurun, diye talimat vermi, kendinden bir nceki Kalk andere Kaymakamnn zorla verdii tabancasn beline sokmutu, glsn m alasn m bil emeyerek. Tabancay edindii gn de hatrlyordu, dn gibi... Kalkandereye ilk geldii gnd. Tab ancasz olmaz, demiti meslekta, buras Karadeniz. ay kampanyas srasnda, kendini kadnlardan korumak iin bile tabancan olmal. Kadnlardan m? Ne diyorsun sen yahu? Kadnlar ya! Kyl kadnlar, aylar toplarken, verilen talimata uymuyorlar, iki buuk yaprak yerine, dibinden kesip getiriyorlar ay. Fabrika, kalitesi dk rn almak istemey ince de oraklarn ekip saldryorlar, ay zorla satmak iin... Burada kadnlardan bile koruman lazm cann. Al hele u silah, inat etme.

ilk kez bir silah sokmutu evine Kaymakam. Yatann baucunda duran ekmecenin iine atmt. Orada brakma silah, demiti kars, evde kk ocuk var, kartrr martrr, Allah korusun... Bu kez elbise dolabnn st rafna saklamt tabancay. yandaki kz iskemleye ksa bile, ulaamazd oraya. Dere yatandan akl talarn toplatt gnn gecesiydi, ev halk ml ml uyurken gmbr gmbr vurulmutu evinin kaps. Kasabann uzak bir semtinde, bahe iinde iki katl bir evin st katnda oturuyorlard. Yatandan frlam, gidip amt kapy. kii aniden stne saldrmlard kapy amasyla. Bir yandan yumrukluyor bir yandan az dolusu kfr ediyorlard Kaymakama. Kfrlerin arasnda duyduu szlerden, bu gzdann sabahki olayla ilintili olduunu anlar gibiydi. lerinden biriyle alt alta st ste bouurlarken, birbirl erine dolanm olarak merdivenlerden yuvarlanmlard. Yumak halinde topraa dtkleri anda bir silah sesi yrtnt karanl. Kurun vnlayarak gidip bahedeki aalardan birine saplanmt. Afallamt hepsi. Kaymakam ve adamlar z lmlerdi birbirlerinden, ayaa kalkmlard. Buraya bakn, buraya, yukardaym... pencerede! diyordu bir kadn sesi. Kaymakam kars nn sesini duyunca, donup kalmt. Kars salar diken diken, elinde silahla, yatak odasnn penceresindeydi. Karanlkta bile, karsnn kzgnlktan kedi gz gibi bsbtn yeermi gzlerinde akan kararll grebiliy ordu Kaymakam. abuk ekil pencereden, o silah da hemen brak elinden, diye barmt karsna. Hi oral olmamt gen kadn. Kocam hemen brakp gitmezseniz hepinizi teker teker vururum. Ben yukardaym, ku gibi avlarm hepinizi. imdi... hemen savuun! Kimse kmldamamt yerinden. O da Karadenizlidir, gitmezseniz vurur, diye fsldamt Kaymakam. Bir anda trsa kalkm atlar gibi frlam, gecenin iinde kaybolmutu adamlar. Kaymakam ertesi gn silah makamna gtrp saklam ve hayat boyunca bir daha evine bir av tfei dahi sokmamt. Kalkanderenin ikinci caddesi, hayat pahasna da olsa yaplmt ama, AP ile Bakan ile ters dnce, hizmet sresi dolmadan, Adana, Bahe Kaymakamlnda bulmutu kendini. .. ve yerine vardnn hemen ilk haftasnda girmiti ba yine belaya. Silah ruhsatlar her yl kaymakamlar tarafndan yenileniyordu o yllarda. Son seimlerde yeni milletvekili kan bir CHPli, gelip dikilmiti karsna, ruhsat iin. Beyefendi siz iftlik sahibi deilsiniz ki, efendim. Ben incelettim, yz metrekare bir arsanz var. iftlik deil, dkkn arsas. Bu durumda ben nasl ruhsat hazrlayabilirim size? Efendim, ben rica ediyorum, ruhsat kapsamn biraz geni tutalm. Kanun ne diyorsa, ben onu yaparm. Kanunu deitirme yetkim yok, ancak kanunlar uyg ulama yetkim var. Efendim, Kaymakam bey... siz burada bakn, yenisiniz... ben kimlerden olduumu

syledim size... bu ruhsat iini halledelim. Ayaa kalkmt Kaymakam, Bakn beyefendi, demiti, beni buraya, AP iktidardayken, AP ile Bakanna silah ruhsat vermediim iin, grev sremin orta yerinde Kalkandereden postaladlar. imdi iktidar deiti ama anlalan kafalar ayn tas, ayn hamam. Ben bu ii yapmam beyim, siz de beni ikyet eder, buradan emigezeke srdrrsnz. Buyrun, yapn! Haydi size uurlar ola... Velhasl, zor gnlerin, zor ilerin adamyd o, ve sakaln deirmende aartmamt. Bir oradan bir buradan kopup gelen anlarn gzlerinin nnden akn durdurmak iin gayret sarf etti Vali. Gemite dolamann anlam yoktu. imdi burada, nnde kurtarlmas gereken bir baka i duruyordu, Ergenekondan k! Kemaliydiler dalar aarak, dlerindeki kpr den geerek hapsolduklar yreden kp, dnyayla kucaklamak istiyorlard. Bu d, artk hedefiydi onun. Kemaliyeyi o ilk ziyaret gnnde, Vali ancak ge saatlerde bitirebilmiti incelemelerini. Dn yolunda, ziyaret edemedikleri son da kynden geerlerken, Yahu, demiti, hazr nnden geiyoruz, burann muhtaryla da tanalm bari. Bakarsnz bir aksilik filan olur, bir

sre gelemeyiz. Arabalarndan inip az yrmler, Muhtarn evinin nne gelmiler, kapy vurmulard. Kim o? demiti ierden bir kadn sesi. Erzincan Valisi. Birtakm ayak sesleri duyulmu, sonra aralanan kapdan Muhtarn yz gzkmt, arkadan vuran solgun kta. Ben yeni Erzincan Valisiyim, yanmdakiler de Kaymakam ve... Brak olum imdi valiyi, maliyi, kaymakam, demiti Muhtar, szn keserek, Tanr misafiri de, yeter! Ey Tanr misafiri, gecenin bu saatnda kapma dtne gre, bir derdin olmal, buyur ge, arkadalarn da girsin... Ey gzel insanlar, demiti Vali iinden, ahdim olsun ki, geit vermeyen bu dadan ar acam sizleri. Vali, gencecik bir kaymakamken, Ar Valisinin Buzlar zlmeden adn takt, tuttu unu koparan ve verdii sz tutan adamd. Kpry kurtaracakt, buzlar zlmeden. lk Adm Tekne, Fratn sularn yara yara birka kez gidip geldi Kemaliyeye doru. Uzaktan bakanlar bile, iinin her zamankinden daha kalabalk olduunu grebiliyorlard. Val inin detiydi Fratn zerinde su kaya yapmak, ama onun dnda, havalar ok scak olmad ka, pek kimse yanamazd suya atlamaya. Bugn iki kii daha vard Frat kulalayan. Hava da serin baya. Hangi kahraman yzyor dersin? diye sordu erafettin Bey. Doktor drbnyle bakt, riyar iki herif trmand tekneye. Tanyamadm... Dur dur dur, biri daha kt sudan, bu son kan Vali galiba. Dierlerini seemedim. Kim ki bunlar? diye sordu. Tk tk dolumular tekneye. Korumalar... Kaymakam... Hdaiyi seiyorum... Bizim Bakan orada... tekileri tanyam adm.

Buraya m geliyorlar? Yok hayr, dndler, gidiyorlar. Allah allah, buraya kadar geldi miydi, uramadan gitmezdi Vali, dedi erafettin Bey. leri var zahir, dedi Doktor, uzaklaan teknenin ardndan. Dik yamalarn arasnda, sular kprte kprte hzla seyreden tekne Bapnara yaklanca yavalad. Herkes yzn Bapnar tarafna dnm dikkatle sahile bakyordu. Bir mddet ayn ynde ok yava ilerledikten sonra, geri dnd ve bu kez de kar sahili tarayarak akmaya balad suyun zerinde. Sonra, tekne sahile yanat, kayalklarda mnasip bir nokta bulun unca, iindekiler teker teker atlamaya baladlar karaya. Kemaliye Kaymakam yosunlu kayal arda aya kayd iin dme tehlikesi geirdi. Sen de bizim gibi soyunursun olur biter Kaymakam, dedi Vali glerek. O ve nehirde yzm olan iki kii mayolarnn zerine birer tirt ekmilerdi. Hep birlikte kayalara trmanmaya baladlar. Mayolular ba ekiyordu. Valinin hemen yannda yryen gen, iki adm arkada yryen Grc baba-oulun sylediklerini Trkeye, Valinin szlerini Rusaya eviriyordu. Elleriyle sa solu iaret ederek, oraya buraya bakarak trmanyorlard. Hdai nefes nefese yetimeye alyordu arkalarndan. Vali kei gibi oradan oraya sekiyordu. Peindeki bir-iki koruma, yre ilelerin kaymakamlar, hepsi genti, hemen seirtiyorlard ne yana giderse ama Hdai koca gvdesiyle trmanamyordu arabuk kayalara. Paam, sayn Valim, durun nefessiz kaldm. Bir nefesleneyim, bekleyin yahu... koturup durmayn, babooo! Spor yapmazsan ite byle olur Hdai. abuk ihtiyarlarsn, dedi Vali. Ne sporu efendim, benim mrm daa taa trmanmakla gemi zati. O spor saylmaz. O saylmaz da ne saylr? Yzyor musun? Bak etrafn rmak ve gl dolu. Yine de yzmyorsun. Yzmyorum. Neden? Vaktim yok. Vakti yaratacaksn. Yoksa byle hmbllar kalrsn. Sayn Valim, Allah yzmemi isteseydi beni balk olarak yaratrd. Hdai, Allah beni de kei olarak yaratmad ama, i baa dtnde, bak nasl tr

manyorum her yere. Grev her zaman kutsaldr, icabna gre trmanrsn da, yzersin de, koarsn da. Allah tembelleri hi sevmez. Biraz yava yr dedik diye mi bana bu fra imdi? Yava hareket edersek iimizi bitiremeyiz Hdai, dedi Vali. Bak bugn mutlaka kpr yerini saptamamz gerek. Yarndan sonra, benim baka ilerim var, ime suyu projesiyle ceb elleeceim. Haydi, hzlan biraz. Birka gnden beri, pelerinde Grcistanl bir baba-oul ve 8. Blgeden iki grevliyle da tepe geziyorlard kpr yerini saptamak iin. Mahalli gazetelerde kpry yaptrmak iin

mhendis aradklar haberleri knca, birka firmann yan sra, bir de Rus uyruklu bu babaoul talip olmulard ie. Vali dikkatle inceletmiti teklifleri. Kaymakamla beraber kafa kafaya vermiler ve Grclerde karar klmlard. Vali, Grcleri motora koyup Frat zerinde kpr yerini saptamaya gtrdnde, unl ara marifetimi gstereyim de beni masasnn bandan hi kalkmayan, ceketinin dmeleri ilikli, kabz brokratlardan sanmasnlar, diyerek soyunmu, mayosuyla suya atlayp su kaya gsterisine balamt. Yal Grc bir sre Valiyi seyrettikten sonra, motordakilerin akn baklar arasnda, stndekileri teker teker kartm, donuyla atlamt suya ve gl kulal arla bir yunus gibi hzla ilerlemiti nehirde, deta motorla yar ederek. Adamn bir zamanlar Rusyada yzme ampiyonu olduunu bylece renmilerdi ve Valinin fiyaka hevesi kursa nda kalmt. Kemaliye Belediye Bakan, Sayn Valim, Grcleri iyi yzcler olduklar iin tercih etti inizi neden saklamaya alyorsunuz? diye taklyordu Valiye. Ama onlarn asl tercih ned enleri, Rusyada demirin ok ucuz olmasyd. Adamlar demir-eliklerini kendileri getirecek ve bir asma kpr yapacaklard. Bir buuk yl iinde amay vaat ediyorlard kpry. Hemen hemen her konuda anlamlar, i kprnn yaplaca noktay saptamaya kalmt. Her iki yakann arasndaki mesafe uzun olduu iin, kpry daha ucuza getirmek ve salama almak bakmndan belki biraz dolgu yapmak gerekecekti. te bu noktada Hdai giriyordu devreye. Dolguyu Hdai stlenecekti. Hdai birdenbire, kendinden beklenmeyen bir eviklikle, talarn stnden atlaya atlaya nden koturdu. Birka yer belirlemilerdi ve ona gre en akla uygunu imdi onun tam durd uu nokta idi. Eliyle iaret etti, Nah uras... u tam karmzdaki kayay dinamitleyip bir on metre kadar doldurursak, mis gibi i olur. Heyy tercman... Nerede bu adam yahu? Eliyle iaret etti gen adama. Tercman yaklat. Syle unlara, biz buray mnasip bulduk. Tek tarafl asma kpr iin ideal bir yer. Sor bakalm onlar da byle mi dnyorlar? dedi. Baba-oul ve tercman, onlarn hi anlamadklar bir dilde bol R ve Z harfi kullanarak bir eyler konutular. Vali biraz uzaa gitmi, gzlerini kar kyya dikmi, kmldamadan duruy ordu. Kar tarafa uzanan bir elik kpr hayal ediyordu suyun zerinde. Biz buray uygun grdk. Siz ne diyorsunuz sayn Valim? diye sordu Hdai. Bu benim karar vereceim bir husus deil. Ben ne mhendisim ne de mteahhit. En uygun yerin neresi olacana siz karar verin. Biz buray tespit ettik. Eliyle durduu yerden karya doru bir yay izdi Hdai. iyi. Hayrls olsun. Herkes hemfikir gzkyor, sayn Valim, dedi Kemaliye Kaymakam. O halde bu i bitmitir. Grcler yarn bana son hesaplarn getirsinler, dedi Vali. Tercman Rusa bir eyler syledi, sonra baba-oulun bir azdan konumalarn dinledi. Efendim, on be gn iinde bildireceklermi, dedi Valiye.

Neden on be gn? Neden yarn deil? diye sordu Vali. Hesap kitap yapacaklarm. Zaman istiyorlar, dedi tercman. Zaten yaklak rakamlar konumutuk. Mesafeyi lseler, bu gece hesaplarn karsalar yarn nme koysalar, olmuyor mu? Efendim, maalesef herkes sizin gibi alamyor. Biraz zaman tanyalm, dedi Kaymakam. Pekl, tanyalm. Bir hafta sonra kesin rakamlar istiyorum. Daha fazla savsaklamasnlar. Bu i yeterince uzam zaten, dedi Vali. Ruslar yine aralarnda bir eyler konutular. Tercman, Sayn Valim, nmzdeki hafta bunlarn bayram varm. Memleketlerine gideceklermi. Ay sonuna kadar mutlaka en ince

ayrnty da hesaba katarak size szlemeyi getireceklerini sylyorlar, dedi. Bu kadar bekledik, bir-iki hafta daha sabredelim bari, dedi Kaymakam. Hdai kendi kendine sz vermiti ama, yine tutamad dilini, Valinin yanma yaklat, Benim size bulduum adamlar geri evirmeseydiniz hem anlamak iin tercman kullanm azdk, hem de vakit kaybetmezdik, sayn Valim, deyiverdi. Amma da inatsn Hdai, dedi Vali, bkkn bir sesle. Onlar tecrbeli adamlard. Erzincan ime suyu gletini yapmlard. Ben prensip olarak kimsenin dostunu, akrabasn, komusunu grmek istemiyorum bu iin iinde. Anladn sanyordum. Anladm da... vakit kaybetmezdik. Vakit kaybetmeyeceiz. Biz dolgu ilerimize balarz, dedi Vali, dolgunun hesab ayr zaten, o senin iin. Dolgu iine isterseniz yarn balarm vallahi, dedi Hdai. i dinamitleri almaya ve iileri bulmaya kalyor. Yirmi be sene beklemiim, sen emir ver, yirmi be saat sonra, patlatvereyim da sana, sayn Valim. li Kaymakam, Kemaliye Kaymakamnn kulana eildi, Bu iin iinde bizim Valiyle Hdai olduktan sonra, bu yl kmadan yrrz kprnn stnde, dedi, baksana adamlarn ii iine smyor. Kemaliyenin en u noktasna kartal yuvas gibi dikilmi otelin lokantasnda, Doktor elinde drbnle cama yapmt yine. Motor geliyor, motor, diye bard sofradakilere. Yine ne motoru abiciim? diye sordu erafettin Bey. Valinin motoru. Ben demedim mi Vali bize uramadan gemez diye. Dndler dolatlar, geliyorlar ite. Ver bakaym u drbn. O kalabalk hl motorda m? Ben bakyorum ya. itekledi arkadann elini Doktor, Tekmili birden motorda. Pek neeli grnyorlar. Ellerini kollarn sallyorlar bize. Yemee geliyorlar, yemee. Bir sofra donatmak gerekecek. Saza haber uurun. Haydi durmayn, dedi Doktor, bizim folklorcular da gelsin. Bu akamn bir kutlama, bir enlik akam olacana dair bir his dmt iine. Bu sofray bence Faik Beyin damnda kuralm, daha uygun der, dedi erafettin Bey, ben hemen eve koar, bizim hanma haber veririm, kekek yetitiremez ama, tepsi brei, kelek piyaz hazrlar. Vali, bir de bizimkinin lbrn pek sever...

Sen de i kartyorsun imdi. Nesi var burann? As garsonu elinin altnda hazr... Olur mu Doktor! Yabanc misafirler de var madem yanlarnda, onlara kendi yremizin bir evini amayalm m? zel yemeklerimizden yedirmeyelim mi? iecekleri, masalar buradan tarz. Sen hele bana bir yarm saatik ver, her eyi halledeceim, dedi erafettin Bey, acele acele kalkarken. Burada bir nefeslenirler, yorgunluk kahvesi ierler... sonra da Faik Beyin oraya yrrler. Onun damnda mehtaba doyum olmaz. Sen bana brak! Vali ve konuklar, otelde bir sre dinlendikten sonra, berrak suyun dar bir kanalda ald ayarak akt ta deli sokaklarda gezinerek ve paralel uzanan yollar birbirine balayan, merdiven-sokaklara girip karak, Faik Beyin evine vardlar. Bu evin, sahibinin konuk arl amaktan holanmasnn ve bahesinin hemen yan banda minik bir su deirmeni bulunmas nn dnda, kasabann dier evlerinden pek bir fark yoktu. Ev, dierleri gibi srtn sarp kay alara dayam, set set bahelere alan, yksek bir evdi. Kapsnda her evde olduu gibi, erkek konuklar iin kaln, kadn konuklar iinse ince ses veren ifte tokmaklar vard. Grcler, dvme demir tokmaklarn eitli fotoraflarn ektiler hi enmeden. Bir adam yanllkla kadnlara ait tokma vuracak olursa, ne olur? diye sordu baba Grc. Denemek ister misiniz? dedi Vali glerek. Aman ha! istemem. O kadar korkmayn canm... alt taraf size kapy, alann kadn olduunu sand iin, rt nmemi bir kadn aar. Evin giriindeki talkta ayakkablarn kartyorlard. Tercman, Grclere st kata km adan nce ayakkablarn kartmalarn syledi, zr dileyerek. Bizde de vardr byle detler, dedi baba Grc.

Doktor, Yahu, bu adamlarn bizler gibi, ayakkab kartma alkanl olmad iin, or aplar delik olabilir, ayaklarna doru bakmayn da mahcup olmasnlar, dedi. Neler dnrsn, lemsin vallahi Doktor, dedi erafettin Bey. Bak terlikler sra sra hazr duruyor, orab delik olan acele etsin. Ahap merdiveni trmanarak bir st kata ktlar. Olum, konuklara anlat, evlerimizdeki en geni odamza divanhane deriz. Misafirler asl nda bu odada arlanr ama biz imdi rhtma kacaz. Mehtab grmek iin sofray oraya kurdurdum, dedi erafettin Bey, tercmana. Gen adamn akn akn yzne baktn grnce, O bildiin rhtm deil a canm, bizde Frat manzaras gren damlara rhtm denir, diye ekledi. Bulunduklar byk salonun bir duvar batan baa, kapaklar oymal dolaplarla, nilerle, ieklikler ve lambalklarla kaplyd. Dier iki duvar boyunca ve kma yapan Frat manzaral pencerelerin nnde, stleri rengrenk kilimlerle ve yastklarla kapl sedirler sralanyordu. Grcler sa solu tetkik ettikten, tahta oymalar inceledikten sonra, bir kat merdiven daha ktlar. Ulatklar ferah odann, bir ncekinden daha da ileri taan cumbasndan baka, bir de vitrayl tepe penceresi vard.

Faik Bey, kepenkleri kapat da, konuklarmza tepe penceresinin marifetini gsterelim, dedi Kemaliye Kaymakam. Faik Bey dar uzand, saa, sola olduu kadar aa ve yukar doru da drt yne alan tahta kepenkleri ekip kapatt. Lo mekna vitrayn deiik renkler inden szlen k, yer tahtasnda rengrenk oyunbazlklar yapt ve odann ortasna camdaki iek deseninin avk yansd. Acktk yahu, gsteri bitsin de bir an evvel sofraya varalm artk, dedi Doktor. Acktn m, yoksa susadn m, doruyu syle bakalm Doktor? dedi erafettin Bey. Bir kat daha kp dama vardlar. Ak havada, rhtmdaydlar imdi. Gerekten de bir rht mn stndeymi gibi, iskemlelerine oturduklarnda sadece Fratn kehribar suyunu grebil iyorlard. Dere ta kapl geni damn, kaak da denilen st kapal arka taraflarnda yere, pestil, dut, tarhana ve reyhan serilmiti kurutulmak iin. Yahu birader, sihirli denein mi var? Nasl da donattn bu sofray byle, kala gz aras nda? dedi masaya ynelen Doktor, erafettin Beyin srtn svazlayarak. Sihirli deneim yok ama ok becerikli bir karm var, dedi erafettin Bey. Otelden getirtt ii masalar yan yana dizdirerek mehtaba kar uzun bir sofra hazrlatmt. Sofrada peynir ve zeytin eitlerinin, yourdun, mevsim meyvelerinin yan sra, lk ve tutuni gibi ceviz ve dutla, zlbiye gibi kaymak ve balla hazrlanan yresel tadmlklar da vard. Sofray grnce, Keke bizim hanmlar da burada olsalard, dedi Vali, Kaymakama. Efendim, gnn byle biteceini bilemezdik ki... Grcler ellerindeki atallar nereye daldracaklarn armlard. Tercman bey olum, konuklarmza syle, itahlarn karmasnlar, esas yemeklerimiz sonradan gelecek, onlara da yer ayrsnlar, dedi Faik Bey, erafettinin hanm brei frna yeni srm, daha bir yarm saati varm pimeye. Biz yava yava demlenelim Faik Bey, sra bree de gelir, dedi Doktor, amma da ok iskemle dizmisiniz. Kimler oturacak buralara? Sazclar gelecek birazdan. u Grclere dinletmeyelim mi trklerimizi? dedi erafettin Bey. Kemaliyenin folklor ekibi nlyd. Gndzleri eitli i yerlerinde alan insanlar, devlet dairelerindeki yazclar, memurlar, bakkal, kasap, terzi gibi esnaf, mesaileri bittikten sonra srekli bir araya gelir, saatlerce trk arr, saz, keman-kemene alar, halay ekerlerdi. Profesyonel ruhlu ve ok yetenekli amatrlerdi. Votka yerine rak kadehlerini yuvarlayarak keyiflenmeye balayan Grcler, merdivenlerde davulun sesini duyduklarnda, sokakta ocuklar grlt yapyor sandlar nce. Ama ses, belli bir makamla tekrarlanarak klarnet eliinde, giderek yaknlayordu. Derken hasret tten bir gurbet trks duyuldu yank yank: Gurbet elde hasta dtm, yatrn Sama soluma yastk getirin Bu dereler benim derdim onarmaz Deryas bol olan yere gtrn Derya kenarnda yel ile yelken Derdin deryasna dmm erken Kol kanat balayp uam der iken Felek krd kanadm kolumu Tez gel aam bekliyorum yolunu Trknn makamna dierleriyle birlikte tempo tutmakta olan

Grcler, siyah alvarlaryla birbirlerine yaslanarak yan yan rhtma giren adamlar grnce, ne olduunu anlayamadlar nce. En son davulcu girdi ieri, tek sra olmu arkadalarnn

karsna geip durdu. Halay ba gr sesiyle bard: Haydaaa! Halayclar ardan balayp giderek hzlandlar. Mzik cotu... imdi topuklar davulla ayn tempoda yeri dvyor, gzn takip edemeyecei bir sratle on kii ayn anda ayn ayak figrleriyle yerden havalanp yine yere iniyorlard. Tekrar yavaladlar... ve sanki yerekiminin etkisiyle, gze grlmeksizin, sezdirmeden, hafif hafif, saa doru kayklmaya baladlar. Yan yana dizilmi adamlarn saa doru meylederek yan yatmalar o kadar yava ve o kadar ustalkla gerekleiyordu ki, bu oyunu defalarca seyretmi olan Vali bile, srann en sonundaki adam yere paralel uzandnda, Yahu ne zaman yattnz byle, bravo, bravo, helal olsun size! diye barmaktan kendini alamad. Oyuncular ayn tempoyla, ayak figrlerini yapmaya devam ederek, yine gzn hemen alglayamayaca bir yavalkta dikilmeye baladlar, bir kez de te yana yatmak zere. Daha oynak bir oyuna geildiinde, gen Grc dayanamayp yerinden frlad, omuz omuza tek sra olmu adamlarn arasna girdi. Baba da peinden yrd. Kol kola horan tepiyorlard hep birl ikte... Haydi hayrl olsun, diye bard Doktor, kprmz iin kadeh kaldryorum. Katlan yok mu? Grcler acele masaya dnp raklarn bir nefeste itiler alklar arasnda. Ay, sarscak yla dan arkasnda belirdiinde, kurutulmu reyhann kokusunu, taze pimi brein kokusu bastrd. erafettin Bey, karsnn getirdii brei keserken, bu kez Vali ayaa kalkt, Bugn kprmzn yerini saptadk. Bu bir ilk admdr, arkadalar, dedi, bir sonraki adm da hep birlikte atacaz, yeter ki azimli olalm. Saatler sonra, Faik Beyin konuklar, yorgun ve mutlu dalrlarken, ay da dalardan kurtulup iyice ykselmi, ufalm, sar-scak nn yerini beyaz, donuk, dingin bir aydnla brakmt. Kemaliyedeki sazl szl, neeli kutlamann ardndan memleketlerine dnen Grcler, iki hafta sonra szlemelerini faksladlar Valiye. Vali hi geciktirmeden hem Karayollar hem de Ky Hizmetleri Genel Mdrlklerine birer yaz gnderdi. Kprnn masrafn e blmeyi teklif ediyordu. Miktarn te birini varlkl Kemaliyelilerden toplayacakt. Kemaliyede kimse o paray deyemez, demiti Kemaliye Belediye Bakan. Ben bu paray stanbuldaki hemehrilerden toplayacam, demiti Vali. Erzincann zenginleri byk ehirlere dalmlar. Hepsinin ii gc var. Buradaki garib anlarn neyini alacam, cann m? Nasl ulaacaksnz baka ehirlerde yaayan onca adama? Her birine ulaacam tek tek. Kimine mektup yazacam, kimine telefon edeceim. Ger ekirse kalkp evlerine gideceim. Kimler hangi ehirdeler, hangi adresteler, uzun bir liste haz

rlanyor. Ayrca toplanacak bu parayla yaplacaklar anlatan bir bror hazrlyor ocuklar. Bize de i buyurun, yardmmz dokunsun, demiti Erzincan Belediye Bakan, Ahmet var kalemimde, hem girgin hem becerikli ocuktur, iinize yarar. O zaman bir i blm toplants yapalm, Bakan, diye yantlamt Vali, Ahmet de gelsin. Bu hafta ne zaman bosunuz efendim? Akam, mesaiden sonra. Yaa! Ne o, abuk mu oldu? Bir an evvel toplanalm ki iler yrmeye balasn. Ben Hdai ile de konutum. Haftaya dinamiti patlatacaz. Sadan soldan para istiyoruz madem, bir ucundan balayalm ie, herkese gayret ve heves gelsin. Haklsnz, dedi Bakan. Valinin hz ve cokusu, yanndakilere de bulac bir hastalk gibi sirayet ediyordu. Bapnara bal kylerin tm arlyd enlie. Kyllerin bazlar enmemi, uzaklardan gelmilerdi. Yakn kylerin kadnlar bebelerini srtlarna balamlar, ocuklarn ellerinden tutmular seyir yerine gider gibi, en yeni en renkli giysilerini giyip gelmilerdi. Kaymakamlar, Jandarma komutanlar, Kpr Dernei Bakan ve yeleri, eleri, ocuklar, davul, zurna, Kemaliyelilerden oluan folklor ekibi... Bapnarn ileri gelenleri, esn afndan, delisine kadar ilede yaayan herkes, dan patlatlp nehre yuvarlanmasn seyir iin toplanmt, ikram boldu. Sinilerin iinde meyve ve helva sunuluyordu. Bapnarn meydan ndaki kahvenin sahibi, ie ie merubat helaline getirmiti kamyonete ykleyip. nce Hdai konutu krsye kp. Kocaman adam, neredeyse ocuk gibi alayacakt hey ecandan. Uzun uzun, bu kpr iin verdii mcadeleyi anlatt. Etrafn saran kalabalkta

onunla gnl ve ibirlii yapm pek ok kii vard. Kpr hayalinin peinde koarlarken yllar gemi, gen adamlar oktaan orta ya bulmu, yallarn bir ksm hakka kavumu, hayatta kalanlar iyice kocamt. Ama ite yce Allah, kalanlara bugn grmeyi de nasip etmiti son unda. Evet, otuz yllk rya nihayet elle tutulur bir geree dnyordu. Alklar iinde indi krsden, yerini, konumas iin Kaymakama brakt. Kaymakamdan sonra krsye kan Vali, almalarn seyrini zetleyen konumasn bitird ikten sonra, Burada bulunan hepimize kprmzn aln da grmeyi nasip eyle, Allahm, dedi ve besmeleyle dmeye bast. Binlerce gk grltsnn ayn anda duyulmas gibi, kul aklar sar eden bir patlamann ardndan bembeyaz bir toz bulutu ykseldi kayalardan. Beb eler, ocuklar avaz avaz alamaya, kadnlar barmaya, kpekler havlamaya balad. kinci dinamit de ayn grlt ve toz dumanyla patlad. Yer gk birbirine girmi gibi oldu. Ortalk

sakinletii zaman, mikrofonda yine Valinin sesi duyuldu: Bu sese aln sevgili Bapnarllar, diyordu, bu sese aln ve hatta sevin bu sesi. Bilin ki bu grlty her duyuunuzda kprnze bir adm daha yaklayorsunuz. Glde Bir saate yakndr yryorlard gnein altnda. Yzleri, kafalarndan aa birka bakra su aktlm gibi srlsklamd terden. Yorulmular, susamlard. Yine de hi mola vermeden ve ikyet etmeden yryorlard uygun adm. Bayram ile lyas, Erzincana kadar gelebildikten sonra, ne yapar yapar, Baraj glne de giderlerdi, hayrlsyla. Bayram, kpr almalarna dair dedikodular duyduunda kulak kesilmiti. Kayalar patl atlp Frat doldurulacak, dolgu yaplan yere kprnn aya aklacak demiti biri, kahvede. iye, ameleye, ta toprak tayacak insan gcne ihtiya var, demekti bu. Bayram beklemem iti erzan almak iin ayban. Erzincana doru yola kan birilerini bulunca, bir an nce atmt cann Vilayete, yanna lyas da alarak. lyasla, meyveleri haftalar nce indirmilerdi dallardan. Babozumuna ise henz vakit vard, ikisi de ka haftadr isizdiler. Oysa on gn nce haber yollatmt ksznn st anas, bebe byyor, bir-iki zbna, beze ihtiyac var, Bayram Efendi urayversin, diye. Elmasn smarladklarn alamayacan bildiinden, bebesini de gidip gremez olmutu. Halbuki Mevlut ile kars hi sktrmyorlard onu para iin. Olunu grmeye gittiinde, scak karl yor, ikramda bulunuyor, hatta baba ile oulu sanki konuacaklar varm gibi, bir sre de ba baa brakyorlard ardan altnda. Bayram, Gllnn lmnden sorumlu tuttuu iin beb eyi, nceleri gnll olmamt sk sk gidip grmeye. Ama ocuunu her grnde kzgnl azalyor, sevgisi oalyordu. ksz kollarna alp onunla yalnz kald zamanlarda, gm yordu burnunu olunun ensesine, Gllsn koklar gibi uzun uzun kokluyor, yumuk ellerini pyor, gzyalarn da iine aktyordu. Yana erdiinde, inek st imeye balar, o zaman artk alabilirsin olunu Bayram Efendi, demiti st anas. Ondan ayrlmak bize de zor gelecek ama, yolcu yolunda gerek, byk ehre varacaz biz de. Orada akrabalar var, Mevluta i hazrlayacaklard. Bunu duymasyla bir ate dmt Bayramn yreine. Rengi umutu. , inek style bitse, mandrada i tutard, i mi bulamad, her eyi gze alr bir inek alard. St bulup bul utursa bile, bebesine kim bakacakt, kendi, iine koulmuken. Keke zaman durdurabileydi, ksz emzireni Babalarda tutabileydi en azndan bir yl daha. Ehrebagiller ne i yapiler? diye sormutu. Aslnda, akraba deiller, demiti Mevlut kzararak, askerden bir arkada vard... alt yerde bize gre i varm da... Habu iten memnun deel misin? Bu i, sadece bamza atdr. Elmas Hanm yklyken uzaa gitmeyelim dedikti. Hayrl sylan dodu bebemiz... Yolcu yolunda gerek. Hele yaz geirelim, sonra varacaz stanbula. Oyann getmeden eyi dn, aburada mkkem at vaa bande, demiti Bayram. Bayram, kpr iini duyduunda, kendisi kadar Mevlutu da dnmt. Onu da bu ie bulatrabilir, ona da iyi kazan salayabilirse belki gitmezler, kalrlard yerlerinde. Bebesine

bakmay srdrrd st anas. Karar verdi, syleyecekti Valiye, bana ve lyasa amelelik ver, ta kralm, toprak tayalm, hamallk edelim, ama biri daha var ki okumu adamdr, onu daha iyi bir ie ko, inaatn bana avu yap, diyecekti. Azndan girip burnundan kacakt Valinin. Aylk erzaktan vazge beg, ayann altn pem, kulun klen olam, bana, lyasa, bir de bebemi emzirenin herifine i ver, diye yalvaracakt. Vali Konanda artk onu tanyorlard. Her geliinde ksz soruyorlar ve bebeye bir-iki armaan hazrlam oluyorlard, erzan

yan sra. Valinin sekreteri bir ift patik rmt. Bebeyi ilk doyuran hemire ve alarn yapan salk memurunun kars brmckten kundak bezleri dikmilerdi. Hademeler aralar nda para toplam, birka seferlik yol parasn vermilerdi Bayramn. Bu kez Vilayete vard nda kapda smail vard. Valinin Baraj glnde kayakta olduunu syledi, ne demekse o. Ne zaman dni? diye sordu. Akam bulur. Ben varsam yanna. ok mu acil iin? dedi ismail. Bir derdin mi va? Bebene bir zarar m geldi? Yoh. Eeee? Bi ey diyeck Valiye. Bir ey isteyeceksn yani. nne bakt Bayram. Var get o zaman gle, dedi ismail, Vali kayaktaykene geyfi yerinde olur. Valinin yerini rendii gibi savutu Bayram, lyas peine takp. Bugn bitirecekti ii. ocuunun emin ellerde baklmas, kendine olduu kadar Mevluta da bulaca ie balyd.Belediyenin arabas onlar yolda indirirken, ofr, Saa sapp dmdz yryeceksiniz, dedi, en sonunda gol grrsz zati. Bunca gozelim gol varkene bu cscvldak gole netmeye getmi, diye dnyordu Bayram, yrrken. lyas, artk iyice yorulduu iin, homurdanmaya balamt yannda. Ne ktiklirsin suratn, sallam seyip dolardn imcik bahalarda. Boa m yrrh bu yollar? Taban yark iki can, i buluceez deyi yrrh, dedi kzgn kzgn. Dylek kafal, vgar kartma. Bunca yolu gettih, senin Val otarmasn da bizi. Otarmaz, dedi Bayram. ok emindi kendinden. Biraz daha gittiler. Son dnemeci dnd klerinde, Abuuu! diye bard lyas. orak yolun sonunda, ucunu henz gremedikleri masmavi ve deta effaf bir su vard. Bulutsuz, sakin gkyznden byk bir para kopup yeryzne dm gibiydi. Birdenbire arkasnda kocaman bir su yelpazesi oluturarak hzla gelen bir motor belirdi durgun suyun zerinde, motor yaklat, yaklat, ani bir hareketle yana savruldu, dnd ve ters istikamete gitmeye balad, lyas ve Bayram ancak motor yana savr ulduunda grdler bir ipin ucunda, gln stnde, hzla srklenip giden adam. Bir an iin her ikisi de gzlerine inanamad. Ulaa, adam suyin yznde koi, dedi lyas. Tvbee, dedi Bayram, Peygamber mi ula bu? ipe aslm olan adam, araf gibi gergin ve durgun gl, suyu tavus kuunun kuyruu gibi

kabartarak deta ikiye blyor ve ya gibi kayyordu zerinde. Kyller bir mucizeyle kar karya kaldklarn dnmeye balamlard. Dnyann sonu gelii, dedi lyas, Kyamet, olmicehler olinceh kopiymi. akn akn biraz daha yrdler, hi konumadan. Sanki dilleri tutulmutu, ilerde, gln stndeki kk tahta iskelede ellerinde telsizlerle birtakm adamlar vard, koyu renk elbiseli, iskeleye vardklarnda ilerinden biri yaklat, Ne aryorsunuz burada? diye sordu. Valiyi greh, dedi Bayram. Bir diyeceimiz va da, Vilayetin ha ordaki ismail yollad bizi. Bu ismail de ok oluyor, dedi koruma, bekleyin u kenarda, Vali kayyor. Nireye kayii? diye sordu Bayram. Su kaya yapyor, dmbk, bak ite... Eliyle iaret etti, suyu yara yara gelen motorun ark asndaki adam. Viyyy! Abu Vali midir? Bi o yann, bi bu yann, nasl da yri suyun stndee! Gidin u kenarda duvarn dibinde bekleyin, ayak altnda durmayn burada, dedi koruma. Bayram ve lyas gidip duvarn dibine ktler. Hi konumadan, nefeslerini tutup bu ola anst grnty seyretmeye baladlar. Bir sre daha doland suyun zerinde Vali. Bir oraya bir buraya gitti, hzla iskeleye yaklat, iyice yana yatarak saa dnd, dikildi, biraz ilerledikten sonra bu kez te yana yatp sola dnd. Fkrtt su yelpazesinin iinde grnmez oldu. Sonra motor yava yava hz kesti, Vali tekrar grnd, iskeleye yaklat, ipl eri brakt, bir an gln zerinde durdu, derken yava yava gmld suya, nce dizlerine,

sonra beline, nihayet boazna ykseldi su. Vali batii, Vali batii, diye frlad yerinden Bayram, iskeledeki adamlara doru kotu. Tekrar gle baktnda, Vali uzun kulalarla merdivene doru yzyordu. Vay Bayram! Ne iin var burada senin? diye seslendi iskelenin merdivenlerine trmanrken. Korumalardan birinin uzatt havluyu istemediini belirten bir iaret yapt. Bayram hi ses etmeden duruyor, uzaklara bakyordu. Sana soruyor, cevap versene, dedi koruma. Yaknnda duran adamlardan birine dnd Bayram, Vali pl, dedi. Yoo, mayosu var. Vali pl, don giyiye, diye yineledi Bayram. Don deil, mayo o. Glde yzerken giyilir. Tatmin olmad Bayram, bir bynn mahremiyetine girmi olmaktan dolay rahatszlk duyduu belliydi. Belki de onu plak grd iin Valiyi kzdrp azar iitmekten korkuyordu. Vali, zerinden sular szlerekten nne kadar yrd Bayramn. Hayrola Bayram, hangi rzgr att seni buralara. Daha ay sonu olmad ki, dedi, bebek mi hastaland yoksa? Bayram gzlerini kaldramyordu yerden.

Yoh. Eeee, niye geldin buralara kadar? Siz hele giyinesiz, diyebildi. Ben tekrar kayacam. Giyinmiyorum daha. Sen syle derdini hele, dedi Vali. Bayram gzleri hep yerde, bir rpda anlatt kpr hakknda duyduklarn. Hem lyas ve Mevlut hem de kendi iin i istedi. Sen git, Bapnarda Hdaiyi bul, dedi Vali, dolgu iini o yapyor. Mevlutu da ie ali mi? Olum, nce sen kendin kaplan bakalm. Mevlut okumu adamdr. Neyin olur senin? ksz emziren karnn eridir. Eyi bir i tutarsa, gitmez, kyde kali gayri. Haa, mesele o mu? dedi Vali. Eh, biz artk kszn bykbabas saylrz. Konuurum Hdai ile. Ona da bir i bulunur elbet. Ellerini gzlerine giren gnee siper ederek, duvarn dibinde bekleyen lyasa bakt, ar hele arkadan, onunla da tanalm, dedi. Bayram, gel iaretine cevap vermeyen lyasn bir kou yanna gitti. lyas duvarn dibinden ayrlmyordu bir trl. Herifin baceklerinden aa cllp cllp su aky. Gnda bi donu vaa, st hepten pldak. Nasl varih yanine? Don deel o, mayo! Gle girerkene giyilee. Nessen ne! Goca Val pl. Ayptr, varlmaz yanine. Benvaryemya! Sen tansh. lyas, yanna gelen adama bakmak iin kafasn kaldrr kaldrmaz, hemen indirdi gzlerini yere. Vali tam yanbanda duruyordu, slak slak. lyas sen misin? dedi. Gzleri yerde yantlad lyas, He ye. i istiyor musun, yle mi? Hee. ansn varm lyas Usta. Bu Bayramn bebesi olmasa, daha beklerdi o kpr ii. kszn anasnn lmn, ben Tanrnn bir iareti olarak aldm. Sanki, hadi acele edin, baka canlar gitmeden yapn, bitirin u kpry, diye haber iletti bizlere. Drt elle sarldk bu ie, bylece. Madem Bayram araya girdi, sana da bir i bulacaz artk. Buraya kadar bouna yrm olm ayn bu scakta. lyas Valinin plakln, slakln unutup sarld eline, pp bana koymaya yeltendi. Allah senden irazi ossun Val Efendi. oliine ociine bin bereket vessin, Iliyas sana gurban ossun. Vali ekti elini, Sen sana verilecek ii hakkyla yap, beni mahcup etme, bana yeter, dedi. iinde tuhaf bir duygu vard, sanki Frat zamannda aamad iin doumda len gen kadnn, bu kpr yapmnda onlara, yukarlarda bir yerlerden kol kanat gereceine

inanyordu. Bayramla arkadan da ite bu nedenle geri evirmek istememiti. Varsn als nlard kprnn dolgularnda. Bu kpr... bu kpr, herhangi bir kpr deildi... Yirmi be yl boyunca onca abaya ramen, babakanlardan milletvekillerine kadar kimselerin kurdur

amad bu kpr, etin bir snavd. Bir gn kurulduunda sanki bir yakadan tekine iyilik, gzellik, dostluk iletecekti. Da kylerine ucunu kardklar uygarl tayacakt. lerde bir gn, nehrin iki yakas birletiinde, bu kprden ilk geen, kendi olmak istiyordu. te o gn, ba dimdik yryecekti, Fratn zerinde bir kprden deil de Srat kprsnden geermi gibi, Allah nasip ederse! Bayram da dnyordu. Ertesi sabah erkenden elinde kszn st anasnn smarlad bezlerle ve vilayetten birka gn erken alaca erzakla hemen varacakt Babalara, mjdesini vermeye. Bayram, Erzincandan sonra Bapnara giderek Hdai ile grt. Dolgu iinde hem onu hem de Ilyasla Mevlutu altrmaya sz verdi Hdai. teki arkadan da gelsin grsn beni, dedi, ad neydi demitin? Her neyse, Valinin adam desin geldiinde. Vali bey de arayp syledi. steini geri evirecek deiliz! Ama iinizi beenirsem kalrsnz, yoksa yallah. Gl gibi ii bulmularken brakp gidecek halleri yoktu ya! Mevlut nehirde dolgu yapar, kar s da evde bekilik ederdi. Balarnn zerinde dam, ellerinde salam i olduktan sonra, niye gitsinlerdi onca yolu taa byk ehre kadar, emzikli bebeyle. Bylece bir yl daha garantiye alrd kszn bakmn. Sonra, ksz memeden dtnde, ayaklandnda, Allah kerimdi. Gllnn zerine gl koklamak istemiyordu ama, oluna baktrmak iin yeni bir kar almas gerekecekti. O ii, vakti geldiinde dnrd artk. Elmas ile Mevlut, Elmas evden katndan beri, saysz ky ve kasaba deitirmilerdi. nce, Tuncelide buluup Siirte inmilerdi. Mevlut, Elmas askerlik arkadann anasnn evine brakm, birliine geri dnmt. Az kalmt terhisine. Elmas, yal kadnn evinde beklemiti sevdiini. Tekrar bulutuklarnda, Huritin kz karma olayn polise, jandarmaya haber etmi olm asndan korktuklar iin, gizlene saklana devam etmilerdi yollarna, hedef artmak iin kh douya kh batya ynelerek. Mevlut, el srmek istememiti nikh basana kadar sevdiine. Al beni Mevlut, al ki nikhtan nce yakalanrsak, geri dnm olmasn. Kirlenmi kz kimsenin istemeyeceini bilir babam, geri gtrmeye yanamaz, diyerek, Elmas kendi girm iti koynuna. Mevlutun avuu olan Hassonun, terrden dolay boaltlm kyndeki evinde kaak s nmaktaydlar. Elmasn kara gzlerinin akn, zifiri karanlkta bile seebiliyordu Mevlut. Soan soyar gibi kartmt kzn zerindekileri. nce yeil hrkasn, sonra turuncu yeleini syrm, derken ok renkli, ok dmeli gmleinin dmelerini zmt teker teker. Ken arlarna oya ilenmi i gmlei ile kalmt kz. Onu da kendi ekip atmt srtndan. Mevlut, Elmasn zerinden kard ynlerin, pazenlerin rengini seemiyordu karanlkta ama, ieri szan dolunayn , gvdesinin yansna ve salarna vurduunda, sol memesinin iri ve olgun

bir armut gibi kendine doru uzanan eklinin tm ayrntlarn grmt bir anda. Haner saplanm gibi keskin bir sz hissetmiti kasklarnda. nce korka korka elini uzatp dokunm utu yzne ok yakn duran memeye, diriliinden ve ak renginden dolay bir mermer soukl uu duyumsayacan sanarak, sonra avucuna almt tmn. Sandnn tersine, canl ve smscakt avucunda tuttuu. nlemiti Elmas. Mevlutun tm benlii, hazz, korkuyu, acy ayn anda tadarak, elinde tuttuu ate topuna doru akmt. Birka gn daha o damn altnda barnacak, sonra yollarna devam edeceklerdi, byk eh irlerden birine doru. Mevlut, stanbula yerlemi olan askerlik arkadandan medet umuy ordu. Asker ocandayken sz vermiti yardmc olacana. Ate altnda yan yana durup lm beklerlerken, ayn kaderi paylarlarken, kardelikten de te bir yaknlk, bir ba oluuyordu gen adamlarn arasnda. Ama evli evine, kyl kyne dndkten sonra, verilen szlerin tut ulup tutulmayacan bilemiyordu Mevlut. Bekleyip greceklerdi. Geride braktklar kasabalarnda kopan frtnadan henz haberleri yoktu klarn. Sevda ateinde yana yana, sevgiden sarho yaamlard, bir sre. Ama haberler sonunda onlara da ulamt. Salihin ihbar zerine baskn yapmm Huritgilin evine. Huritle olunu lesiye dvm

m jandarma. Erdal o gnden beri kaypm, ne lsn ne de dirisini kimseler grmemi bir daha. Hacer gnlerce kanl gzyalar dkerek beddua okumu Salihin kapsnda, Benim olum, senin olunu vurmadan, bu i bitmez Salih, diye barmm avaz avaz. Karsnn peinden ihbarn hesabn sormaya giden Hurit, kan kavgada ldrm Salihi, mapusa dm, bitikmi ii. Mevlutun anas da, kendi evinde at yakyormu, tm akrabalarn Huritgillerin peine dmeye, kocasnn kann yerde brakmamaya aryormu. Lanetler yadryormu z oluna. yle duymulard Elmasla Mevlut. lm kokmaya balamt drt bir yanlar. Sevdalar buram buram lm ttmeye balamt. Sululuk duygusu iindeydiler. Pimandlar. Pimanlk ve sululuk ilikilerini smryordu. Geri dnmek iin ise ge kalmlard. Olanlar olmutu, topraa den, mapusa den, ana rahmine den, dmt oktan. Geri dnleri yoktu. Sonu gelmez yollardaydlar artk. Gidiyorlar, hep gidiyorlar, durakladklar yerlerde ya Elmasn ya da Mevlutun ailesini bilenlerden birine rastladka yer deitiriyorlar, kimlikleri belirlendike daha uzaa, daha uzaa gidiyorlard. Hi affetmiyordu aile taraftarlar, akrabalar daha da kztryordu ii. Salihle Huritin bana gelenlerde, en byk sulu onlard, ein dostun gznde. lk gecenin, ilk gnlerin har abuk snmt. Mevlut, bunca acya mal olan sevday sorgul uyor, dokunmaya ekiniyordu Elmasa. Gn sonlarnda, kamaktan yorgun bedenlerini yataa

drp kolunu Elmasn beline doladnda, babasnn hayali gelip giriyordu aralarna, anas nn sesi kulana fsr fsr duymak istemedii eyleri fsldyordu. Buza kesiyordu kadnn saran kolu. Elmasn, yzne doru uzanan diri armut memeleri, yasak elmaya, ince uzun bed eni ilk gnah ileten ylana dnyordu. Srt st devrilirken Elmastan te, onun hamile oluunun arkasna saklanyordu. Doumdan sonra uzaklara, onlara kimselerin ulaamayac aklar bir yerlere gidebilirlerse, kurtulabilirdi bu hayaletlerden, belki. Kyden kye geerek kuzeye doru gidiyorlard. Babalarda hi tan kmamt, anslarna. Yrede Alevi kyleri bulunmasna karn, Babalar iine kapank, tutucu ve uykulu bir kyd. Karasuyun te tarafnda kald iin, ar bir ulam sorunu yayordu. Ne gelen vard kye ne de giden. Doumu orada yapmt Elmas. Allah acm olmal ki hallerine, emzirmesi iin memesine verilen ksz, rzkyla gelmiti ve berekete kavuturmutu evlerini. kszn geliinden beri, stanbul lafn etmez olmul ard. Balarnn stnde damlar, ayda bir yollanan erzaklar vard. Almaya balamlard yerlerine. Gnlerden bir gn eytan drtm, Bayrama smarlad patiska gelmeyince, bebelere bez lazm diye, komu kydeki pazar yerine varmt Elmas. Mustafay da o gn grmt ite, pazar yerinde. Grnmeden svmaya alm, baaramamt. Gz gze geldiklerinde adam uzun uzun bakmt Elmasn kara gzlerine. Sonra da srtna balad bebelere dikmiti gzl erini. Elmas eve vardnda soluk solua idi. Mevlut, Mustafa emmi tand beni. Burada da sonumuz geldi. Babama haber giderse, hal imiz nice olur? Ya sizin ya da bizim taraftan biri gelip... zlme, onlar gelmeden biz gideriz, demiti Mevlut. Artk buralarda oyalanmayalm. Yola koyulduk muydu, en sonuna kadar gidelim, bu kez. Byk ehrin kalabalna kartk myd, bizi kimseler bulamaz. Bulsa bile kolay deildir oralarda sinek gibi adam avlamak. Ne zaman gideriz? Hele bir konuaym Abidinle, bir de haber edelim mal sahibine, gelsin evine sahip ksn. Gideriz. Ya hemen gelmezse? Anam lm, cenazeye gideceim, diye haber salarm. Evin, bahelerin babo kalmasn, derim. Gelir. Gelmezse? Kendi gelmese de birini yollar, demiti Mevlut. Hafta sonuna kadar birini yollamazsa, ben kendim bulurum bir beki, gideriz. Belki Bayram kalr, hayrna. Bayram bul da syle, gelsin, bebesini alsn. Alsn da ne etsin? ksze bakacak, st verecek birini bulmalyz. Onu da buluruz, demiti Mevlut. iyi insann laf stne gelmesi gibi, kapda bitmiti Bayram, akamst, elinde bebesi iin satn ald patiskayla. Heyecanlyd, syleyecekleri

vard onlara. Mjdesi vard. Sevincinden yerinde duramyordu. Dizlerinde ksz hoplatarak, nne koyduklar hal itahla yerken, bir taraftan da anl

atyordu yaptklarn. Mis gibi i ayarlamt Mevluta. Elmasla Mevluttan teekkr ve minnet bekliyordu. Elmasn gecelerdir uyku uyuyamadn, sabahlara kadar kbus grdn, her an birinin kapdan girip kocasn vuraca, kendini de sandan srkleye srkleye gtrec ei beklentisiyle yaadn bilmiyordu. Ben de bugn seni bulmaya alacaktm, demiti Mevlut, Bir haftaya kalmaz gidiyoruz biz. Haber geldi stanbuldan, bizi bekliyorlar orada. Bayramn kan ekilmiti yznden, ka elinden dmt. Deli olmalyd bu herif, zr deli olmalyd. nce aka yaptn sanmt. Sonra, sevindik oldu da akl kart, diye dnm t. Ne yazk ki hibiri deildi. Kalmaya bir trl raz olmuyordu Mevlut. Tutturmutu, karar verdik, stanbula gideceiz diye. Herkesin isizlikten krld bir zamanda, onu mevsim son unda ortada brakmayacak bir i bulmuken... Kprnn yapm bir ylda bitecek gibi deildi. Dan patlatlmas sona erince, dolgu bal ayacakt, doldurulan nehre kprnn aya oturtulacakt, neresinden baksan , drt yllk i vard nlerinde. Yav garda, naa uncik iki adm tede i varkene, ne gidiyon bilmedh sehere, rz grhlarn arasna. Hdaiyi tanrsn, akgal kemihli uzun herif, bana inanmiyossan get gendn goni, iin cn ccn ren. Bundan iyi i bulamazsn, diye yalvarmt. Eek inad vard Mevlutta. Nuh demi peygamber dememiti. Kalmak istemiyormu bur alarda, illa da gidecekmi.. . Yollar onlar bekliyormu... Nesi varm buralarn beenmedii? Yemyeil vadilerin, rl rl akan Karasuyun, mora alan dalarn, kpkrmz karpuzlarn, kz memesi ucu gibi tatl ve iri dutlarn, yal peynirlerin daha iyisini mi bulacakt gittii yerde, diye dnmt Bayram. Uarcasna kotuu yolda tersyz yrrken, omuzlar kk, boynu bkkt Bayramn. Uzaktan grene bile, bu adamn byk derdi var, dedirtecek kadar kederliydi duruu. Yrm yor, srkleniyordu deta ve sylenip duruyordu kendi kendine. Getsin! Haydi getsin de ne hali varsa gssn! Gtne gurt dolmi herifi Gursahsz herifi Yan gelip yatek byk seherde, it gibim almak istemiy. Oca snesice, aya grla da gidemiye, diye beddua stne bedd ua ediyordu. Nereden bulacakt bir baka emzikli kar imdi? Bekleyi Havalar birdenbire deimi, bulutlanm, yamur yamaya balamt yaz ortas nda. Hdai hi rgalamamt yamuru. O iine bakyor, her gn Frata dikey inen yamacn bir byk parasn daha oyup yuvarlyordu dere yatana. Yamurun balamasna da zlec eine sevinmiti, nk dinamitleri patlatmann ortaya kard toz bulutunu annda bastry ordu yamur. Dolguda alan iiler tozdan ikyet edemiyorlard bylece. Valinin tavsiyesiyle gelen her iki ii de ok alkan kmlard. Ad Bayram olann, amel elikten daha stn ilerde kullanmay dnyordu ilerde. Adam yorulmak ve ikyet etmek

bilmiyordu. Ne i verilirse yapyor, erken gelip ge ayrlyordu. Fazla mesai iin gee kalyorsan, bouna heveslenme, yevmiyen deimez, demiti Hdai bir keresinde. Bayram irkilmi ama renk vermemiti. Sen nasl istersen aam, demiti. almasn da aksatmamt stelik. Hdai armt biraz. Ask yzl bir adamd Bayram. ok ar bir yk tayor gibi omuzlarndan balayarak, kollar, elleri, ve yznn tm uzuvlar, burnu, dudaklar, kalar hep aaya, yere dnk gib iydi. Ya mendebur huylu bir herifti ya da zlmez bir derdi vard. Hdai, Bayramn kt bir insan olmadn anlamt ksa zamanda. Demek ki bir derdi vard. Bulamak istemedii iin sormuyordu ama merak etmiyor da deildi. Grclerden henz haber kmam, Vali sabrszlanmaya balamt ama Hdai pek oral deildi. Ne demilerdi? Siz dolguya balayn, ayn sonuna doru biz de gelir, gireriz devreye. Bir ay gemiti ama baba-ouldan ts yoktu. Kaymakam, Mesafeler bu kadar uzak olunca on be gnlk bir gecikme affedilebilir, diyordu, Valiyi yattrmak iin. Aslnda o da gecikt iklerini dnyordu adamlarn ama vazgemi olabileceklerini de kondurmak istemiyordu. nsan haber vermez mi gecikeceini? diye soruyordu Vali. Oras tekin bir memleket deil... Kim bilir nelerle urayorlardr. Bence gelirler mutlaka. Pek hevesliydiler. Bir telefonlar da m yok bunlarn? Belki vazgetiler, sylemeye ekiniyorlar, diye sular bulandryordu Hdai.

Kendileri talep etmilerdi ii, diyordu Vali ve Hdainin yzndeki ifadeyi grnce de, Aman sakn ha, ime suyu gletini yapanlar salk vermeye kalkma Hdai, diye ekliyordu. Valla siz bilirsiniz ama benim i ilerliyor. Ben Grcler gelsin gelmesin, dolgumu zaman nda bitireceim. stihkakm da alrm. demeni yapmayz diyen oldu mu? Valinin sesinde krgnlk seziliyordu. Zaten dolgu bitmedike, Grclere i dmeyecek ki, diye ortal yattrma gayreti iine giriyordu Kaymakam. Biliyorum ama ben iin ilkesindeyim. Anlatk, el sktk. Adam olan sznde durur ya da mazeret beyan eder. Byle ortalktan kaybolmaz. Siz fazla tez canlsnz, efendim. Kaymakam, Anadolu insannn zaman kavramna ve ar temposuna alk kiilerin edas iinde, yerinde duramayan enerjik Valiye sabr tavsiye ediy ordu, zaman zaman. Dinamitlenme sonrasnda, dolgu almalar baladndan beri, Vali ve Kaymakam hi enmeden sk sk Bapnara gider olmulard iin nasl yrdn grmek iin. Bir gidilerinde yanlarnda Bayndrlk Bakanlndan emekli olmu bir mhendis baba dostu vard. O da macerasn ezbere bildii kprnn nihayet balam olan n almalarn merak etmi, onlarla birlikte gelmiti. Yahu ocuklar, demiti, iinize karmak gibi olmasn ama, Ankarada gen bir mhendis

var, bizim st geitleri yapmt. ngilizlerle ortak alyor, elik kpr iinden ok iyi anlar. Biliyorsunuz, bu ngilizler de elik kpr uzman zaten... Aman, adn alalm sizden Tevfik Bey, Grclerden bir ses kmazsa, onunla temas kurarz, demiti Vali. Benim size tavsiye ettiim adamlar hemen urackta, diye sze girmiti Hdai, eliyle tel eri gstererek, Ankarada deiller. Burnumuzun hemen dibindeler. Ters ters bakmt Vali. Hdai, arac olmamaya tembihli olduu halde dilini tutamadna utanm, laf deitirmek iin, Sizin tavsiye ettiiniz u Bayram ok alkan kt, efendim, demiti, keke btn iilerim onun gibi olsalar. teki ocuklardan da memnun musun, Hdai? Tavsiye ettimdi ama, dier ikisini tanmam. Sadece bir kii getirdi yannda. Ayn kyde oturuyorlarm, u ilerde Avcda... bural de iller, hepsi de terrden kap gelmi zati, Tunceliden, Binglden. kii deiller mi? Bana iki kii daha getireceini sylemiti de. Yok, getirmedi. Bu Bayram alkandr ama pek suratsz. Hi yz glmez. Bu yrenin yoksul insanlar neye sevinip de glecekler, ilahi Hdai? Bayram, karsn doktora yetitiremedii iin, doumda kaybetmi. Nasl bakacan bilemedii bir bebesi var. Paras yok, kimsesi yok. Nasl glsn yz? demiti Vali, sonra misafirine dnmt, Aman unutmadan, ben u Ankaradaki mhendisin telefonunu ve adresini alaym sizden, Tevfik Bey. Yanmda yok ama, ben size fakslarm Ankaraya dnnce, demiti Tevfik Bey. Bu gen mhendis, bence sizin i iin, biilmi kaftan. Grclerden haber ksa bile, biz bir de bu mhendisten bir teklif alalm, ne dersiniz efendim? diye sormutu Kaymakam. Aln aln, demiti Hdai, Allahn Grcs, kim bilir neyin nesidir? Herifiolu yzme ampiyonuymu. Ciddi bir insan olmad oradan belli. Yzc msn mhendis mi, be adam? insann spor yapmas kabahat mi oluyor? diye sormutu Vali. Ben de su kaya yapyorum diye mesela, vali olma hakkm yok mu? Siz baka! demiti Hdai. Hdaiye taklmak Valinin houna gidiyordu. Neden ben baka oluyor muum? diye sormutu. Bir kere sizinki elence iin spor. Su kaya ampiyonu deilsiniz ki? Nereden biliyorsun olmadm? Eee, hep dp duruyorsunuz kalkarken. Kaymakam gldn gstermemek iin pencereye doru dnmt. yle gzlerini karma Kaymakam, demiti Vali. iin iin gldn biliyorum, skma kendini, koyver gitsin. Kaymakam kahkahalarla glmeye balamt. Vali de glyordu.

Eh sana szm olsun Hdai, demiti Vali, sen bu dolguyu yapana kadar ben de ampiyon mertebesinde reneceim bu ii.

Ben iimin ehliyim sayn Valim, demiti Hdai, arabuk yapacam dolguyu. Bence siz bu yara girmeyin. imdi beni tahrik ediyorsun ama. Estafurullah. Yani, sizin iyiliiniz iin... Bir iddiaya girelim mi? Sen dolguyu yapana kadar, ben hi dmeden dikilmesini renec eim tek kayan stnde. nmz k. Ben kn alrm ama siz kayak yapamazsnz. Nedenmi o? rsnz. Sen onu dert etme Hdai, benim soua kar zel giysilerim var. Krkle mi kayyor bu Vali? diye fsldamt Kaymakamn kulana Hdai. Valla, niyet ettiyse kn da kayak yapmaya, gerekirse krk giyer, yine yapar, demiti Kaymakam. Tevfik Bey, sznz unutmazsnz deil mi? u Ankaradaki mhendisin telefonunu bild irecektiniz bana, dnnce. Yarn yoldaym, br sabah erkenden arayacam sizi, hi merak etmeyin, demiti Tevfik Bey. Bu Vali kafaya bir eyi takmaya grsn, diye dnyor ve biraz da ierliyordu Hdai. Ne vard onun nerdii adamlarla grmeyecek! Yok Grcs, yok Ankarals... Anlalr gibi deildi inad, hemen urackta ime suyu gletini yapm adamlar hazr dururken... oldum olas holanmazd beklemekten. Bir ie baland m bitirilmeliydi. Zaman kaybndan baka bir ey deildi bu yeni ortaya kan Ankaralya umut balamak, tpk Grclere olduu gibi. Kim bilir neyin nesiydi? Ankarada nehir mi varm da stne kpr yapm bu adam? Deniz mi varm Ankarada? Vali iyiydi hotu da, hep kafasnn dikine gidiyor, ona nerdii kiileri gz ard etmekle hata ediyordu. Ne de olsa ok daha yalyd Hdai Validen, tecrbeliydi... olu yanda adam, neden dinlemiyordu lafn acaba? O, gereinden fazla temkinli, mzmz Kaym akama m uyuyordu, neydi? Bekleyecekmi, beklesin bakalm! Beklesin! Grcleri de, Ankar aly da beklesin dursun! Sknt iinde bekleyen biri daha vard Bapnarda. Bayram, ka gec edir uyku tutturamyordu. i bulduu iin ok sevinmiti ama sevinci kursanda kalmt. Hep byle olurdu zaten, Allah onu sevindirecekse, mutlaka zntsn de birlikte yollard. Ona bir erkek evlat ihsan etmiti ama, evladnn anasn elinden almt, tpk babasn da o henz yana varmadan ald gibi... On drdne bast yl, yoksulluktan kurtulmalar iin, daysnn sraryla ilemedii bir cinayeti stlenmi, ellerine geen parann hayrn days ile aabeyleri grm, o mapusta olduu iin yararlanamamt paradan. Kara kaderine lanetler yadrrken af kmt. Zaten ne demiti days onu raz etmek iin, Sen dama gir yat, ylna kalmaz af kar. Yaknda seim var, kmazsa bileklerimi keserim, demiti. Sbyan kouundan on be ayda kurtulmutu ama bu kez de, ilemedii cinayet yznden kan davas derdine kamak zorunda kalmt kynden... Allahn, elinden bir tutup bir k st brakt Bayram, kara kara dnyordu yine, ksz ne yapacan. Geri Mevlutla kars sz verm

ilerdi, olana bir kap bulmadan gitmeyeceklerine dair... ve birka gn nce, Mevlut, taa Bapnara, alt antiyeye kadar gelmiti iyi haberi vermeye ama... iinde mthi bir sk nt vard. Bayram Aa, oluna bakacak bir aile bulduk. Aydan aya biraz para vermen gerekecek eller ine. Yoksuldurlar... yani sadece erzak yardm iin beslemezler ksz, demiti. Para koley. Yevmiyem vardr. Emme nassh insanlard? Elmas hanum yenge gibi sever mi uam, bu yeni avrat? Hatann da ocuklar var. Niye sevmesin? Bebe sevilmez mi? ok alarsa dvmesin? Dvmez! Bayram Aa, sen bir kar alsan da kendine, ocuk da senin evinde, senin yannda dursa... Gllnin acs tter iimde karda, demiti Bayram, nne bakmt Mevlut, ne diyece ini bilemeden. Onun da iinde baba acs tterken, anlamaz myd halinden. Bir sre sessiz durmutu Mevlut, syleyecek doru kelimeleri bulamad iin, sonra bir kda izitirdii adresi vermiti eline Bayramn. Bizim evden az tededir evleri, dan hemen yamacnda, koca meenin yanbanda ki ev.

Git bir konu Hatayla. Uygun bulursan olan haftaya brakrz oraya, gitmeden. Olmaz dersen, getiriveririm ben ksz sana. Belki sen daha mnasip bir ey dnrsn. Netem ki ben? Sabeh yedide iba yapyom, nah u gar atda yatar kalkarh, tam yed gii. Bayla kaldklar barakay iaret etmiti. Mevlut, hi suu olmad halde, kendini sulu gibi hissediyordu nedense. Yani olan brakalm m Hatagillere? Ben biyol izin alam da varp gonuam Hatagillen, demiti Bayram. Pazara kadar konu mutlaka. Oradan knca bize ura, kararn bildir. Mevlutun zer inden bir yk kalkm gibiydi, giderken. Arkasndan uzun uzun bakmt Bayram. Ona bir verip, bir alan Allah, yine oynuyordu oyununu, ilk frsatta izin alp gidecekti bu yeni kary grmeye. Nasl biriydi acep? Huzursuzdu. Keyifsizdi. Bekliyordu ite... Kaderin ona hazrlad yeni anal grecei gn bekliyordu. Baskn Zamansz bastran yamur, topran harn, yapraklarn tozunu aldktan, semaya e itli gkkuaklar astktan ve dutlar kurtlandrdktan sonra dinmi, deli scak tm iddetiyle bastrmt. Asmann glgesindeki serinlik bile fayda etmiyordu artk. Elmas, ta evin kuzeye bakan mutfandan kmaz olmutu. Bazen o kadar scaklyordu ki, arka bahedeki kuyudan su ekip bandan aa devirmek geliyordu iinden, ama neye yarard dakika iinde kuruy acak olduktan sonra, iinin yangnna zar zor katlanrken, reva myd bir de bu scaklar imdi? Bir hafta nce, suratnda tuhaf bir ifadeyle gelmi, kapda yle dikilmiti Mevlut. Ne duruyorsun orada, girsene ieri, demiti Elmas. Mevlut, gzlerini ksm, onun gremedii bir eye bakyor gibiydi sanki. Zaten ne

zamandr bir tuhaft. Uykularndan karabasanlarla debelenerek uyanyor, uyankken dalp dalp gidiyor, az konuuyor, hi glmyordu, itah kamt, sevdii yemekleri bile yiyemiy ordu. stne stlk, Elmasn doum yaptktan sonra dzeleceini sand durum da giderek arlamaktayd. Mevlut dokunmaya korkar olmutu karsna. ilk katklar gnlerin ateini hatrlamasa, sevday, hazz, etini alev alev tututuran zevki tatmam olsa, belki de daha iyiydi. Gen bedeni zlyordu kocasn. Mevlutun korktuunu, korkunun ise dedii her eyi mahvettiini sezerek, daha emin yerl erde, gnl rahatlyla yaayacaklar gnleri bekliyordu, sabrla. Kapda dikilip duran kocasna, Bir ey mi oldu hele? Bana da syle bir ktlk duyduysan, diye stelemiti. Bugn Abidinle konutum, demiti Mevlut. Sesinde ne sevin vard ne de heyecan. Nasl? Ne zaman? Bapnarda, kahvedeki telefondan. Abidin pazara alacak bizi Topkapdan. Ora nere? stanbulda otobsten ineceimiz yerin ad. Ahh! Elmasn lk gibiydi sesi, Gidiyor muyuz? Gidiyoruz, ksz nolacak? Babas gelip alacak, biz giderkene. Hatagille konumu. Ne dedi Abidin? Madem tehlikedesin, fazla sallanma oralarda, yengeyi al gel, dedi. Ayn yolda yrml var, ne de olsa. Halden anlyor. Onunki kan davasyd, demiti Elmas, sanki kendilerininki bir baka dava imi gibi. Kz karma olay olmaktan kmt artk onlarnki. Sevdalarnn arasna biri l, dieri hapiste iki baba, bir de kayp karde girmiti. Yrekleri kin, nefret ve intikam dolu analar girmiti. Mevlut, demiti Elmas, sesi titreyerek, Pazar gn yerine. .. yani daha sonra gitsek. Neden? Sen deil miydin bir an nce gitmek isteyen? Bendim. Eee, noldu imdi? Ben buradan ayrlmadan nce bir yere uramak istiyorum. Uraa. Yakn deil. Gitmem gelmem uzun srer. Yani pazar gn yerine, hafta iinde bir gn ksak, otobs varsa. Hafta ii bizi almaya gelemez Abidin. Hem, nereye gideceksin sen? diye sormutu Mevlut, hrn bir sesle. Hdr Sultan Derghna varacam. Ocak kyne! Evet. Sen akln m kardn kz! demiti Mevlut. Mustafa Emmi seni grd diye prpdandn, uykularn kat. imdi Ocak kyne mi gideceksin yani? Neden? Hdr Sultanda tvbe edeceim Mevlut. iimi dkeceim, anlatacam, alayacam. Sult

ann sandukasna yz srp af isteyeceim. Oraya kadar gidilir mi? Dua etmek istiyorsan kyn camii ne gne duruyor. Ayn ey deil. Sen anlamazsn, bizde dknlerin tvbe iin gittikleri birka yer vardr. Bana en yakn yer oras. Buralardan kalkp gittik miydi, bir daha tvbeye frsatm kalmaz, iime dert olur, Mevlut. Avcda bir dede varm. Bari ona git. Hdr Sultan Abdaln kerametleri var. Herhangi bir dede gibi deil ki. Neymi kerametleri? Seccadesine biner denizleri aarm, seccadesini serdii yerlerde ifal ot bitermi. Evvel

zamanda Sultannn yaralarn iyiletirdii iin, kendine sunulan onca mal mlk istememi de sarayn kapsnn nndeki binek tan istemi. Vermiler elbette. Koca ar ta ald gibi eline, stanbuldan taa Auta kadar frlatvermi. O zaman ona syle bizi de ald gibi taa stanbula frlatsn ya da seccadesini versin, st ne binip gidelim. Tvbe de, yatrlarla dalga geilmez, arplrsn. Ayan peyim tvbe de. Ben zati arplmm, beni brak da syle bakalm, nasl gideceksin dan tepesindeki kye? Seni tanyan kar. rtnrm. yi, ben de atarm taksimize seni, bir yol gider geliriz. Elenme benle. Elbet bir yolunu bulurum. Otobse binerim. illa da gidecen mi? Gidecem. O zaman haftaya pazara kalr gidiimiz. Kalsn varsn. Mevlut somurtup oturmutu mindere. Bir yandan da dnyordu, kendi iini yakan duyg ular, demek Elmas da esir almt. Pimanlk, sululuk, balanma istei ve en korkuncu da korku, o karanlk, souk, rperten korku... Hepsi nasl zehirli bir ylana dnmse kendi iinde, nasl ona rahat vermiyorsa bu ylan, karsyla arasna giriyorsa, demek ayn ylan Elm asn iinde de kprdanp duruyordu. Madem bu ylandan kurtulma aresi vard karsnn, madem Hdr Abdala yz srmekle sndrebilecekti iindeki yangn, esirgememeliydi bu kurtuluu ondan. Hi olmazsa ikisinden biri huzura ersindi. Yarn yine ararm Abidini, demiti, teki pazara kaldk, derim. Sal gn ksz Hat aya teslim eder, arambaya da dergha varr geliriz. Minnetle sarlmt Mevlutun ellerine Elmas. imdi arambay bekliyordu iini ykamak iin. ii pimanlkla yanyordu nk, sulul ukla, d krklyla, yalnzlkla yanyordu. Bir de kszn znts binmiti hepsinin zer ine. Yreinin stnde smsk tutup style besledii, kendi bebesinden ayrmad, dodu unun haftasnda kollarna ald ocuun kokusuna, glne, scaklna ve sesine almt. Onu kimlere brakp da gidecekti? O buralardan gittikten sonra ne olacakt bebenin hali? Birka ev tedeki Hatalarn periand halleri. Paras, az yoktu ama arka arkaya dnyaya gelmi ve yeni ayaklanm ocuk vard eteinde gen kadnn. Srf evine erzak ve para girsin diye istemiti ksz, seveceinden deil. St de bol deildi Hatann. Nasl besleyecekti bebeyi? Stnn getirecei st kaynatr myd acep, bebeye iirmeden? Anasnn szleri kul andayd Elmasn, inek st tekin deildir kzm, derdi, Ben saatlerce kaynatrdm stn z sizin, taa -drt yanza kadar. ksz brakaca bu cahil ve yoksul kadn, ne anlard byle eylerden. i, dardaki amansz scaktan da beter, alev alevdi Elmasn. Onu tek bir gn

incitmemi olan anasn terk edip kamt, artk beline bile dolanmaz olmu Mevlutla. Birka gne kadar da kendine emanet edilmi masumu brakp gidecekti dn olmayan yollara, tanmad diyarlara, yine onun peinde. Ama syleyecek sz yoktu. Kendi istemiti kamay, kendi istemiti gitmeyi. O da korkuyordu Mevlut gibi. ok korkuyordu. ok yanyordu can. Tm umudu Hdr Abdal Sultandayd. Sandukann yeil uhasna ban dayadnda, sanki bir el salarn okayp teskin edecekti onu. Syleyeceklerini dinleyip derdini anlayacakt. Bir sinei bile incitmek istemezken bu kadar ziyan nasl vermiti etrafna? Hepsi onun suu muydu? Srf sevdii ile yaamak istedii iin, denir miydi bunca kefaret, soracakt. Gzyal aryla ykayacakt Sultan. Beni bala, diyecekti, madem bizlerin derghnda sevgidir her iin ba, ben de sevgi uruna yaptm bu ii. Her eyimi kaybettim, Hdr Sultan, ne anam ne

babam ne kardam kald, ne evim ne kym ne bavuracam kapm... ben artk bir dknm. Bir sevgim kald elimde o da gitti gider. Benden esirgeme sevdiimi, onu bari bana geri ver, Hdr Sultan. Bir o kald elimde... Bir damla gzya szlp dt aznn kenarna. Scaktan olduu kadar, dncelerinden de kurtulmak iin, kuyudan bir kova su ekip omuzlarndan aa dkmeye karar verdi son unda. Bebeleri yeni emzirip uyutmutu. Sabahn beine altsna kadar uyanmazlard artk. ksz, odann ortasna kurulu araftan bozma asma salncan iinde uyuyordu. Erdal mzmzland iin, onu amar sepetinin iinde, mutfak kapsnn azna koymutu, en serin yer oras diye. Sineklerden korumak iin de stlerine tlbent sermiti bebelerin boydan boya, cibinlik niyetine. Hani ev kalabalk olsa, zerlerine birileri basar ya da oturabilirdi. Ama ne gelenleri vard ne gidenleri. Kimse sorgu sual etmesin, kurcalamasn, renmesin diye, kimden, niye katklarn, derin bir yalnzla mahkm etmilerdi kendilerini. Neyse ki sabrn sonu selametti, byk ehre vardklarnda, tavan gibi rkerek yaamayacaklard, evelallah. Kendi kendine gld, bir yle dnyordu, bir byle, bir kalmak istiyordu, bir gitmek. Ne ist ediini bilemeyen, bir alayp bir glen koca ninesi gibi bunuyor muydu acaba, zaman gelm eden? Arka baheye henz adm atmt, birtakm sesler, grltler duyduunda. Mevlut sen misin? diye seslendi n baheye doru. Biraz nce, bir cgara tttrmek iin n avluya kmt Mevlut. Hazr oradayken, avluyu bir hortumlayvereydin, diye seslenmiti dar. Talar sulanrsa,

serinlik yapard. Karanlkta aya m taklmt acep hortuma, ieri girdi, mutfa geip kapya vardnda bir iti kak grd darda, kocasnn canhra sesini de ayn anda duydu. eri gir kaplar kitle, diye baryordu, hayvan brtsn andran bir sesle. Avluda kiiydiler bouan, kocas ve suratlarn pouya sarm komando klkl iki herif. Silahlar vard, ite gelmilerdi sonunda, onlar ldrmeye, onlardan hesap sormaya. Acaba kimlerdendiler, hangi ailenin katilleriydiler? Kocasna yardma komakla eve saklanmann arasnda bir an kararsz kald. Sonra bebeleri geldi aklna. Onlar tehlikeye atamazd. Kapy kapatt, srgy srmeye alrken, heriflerden biri aband kapya. Kar koymaya alt Elmas ama savrulan kapnn iddetiyle yere dt. Adam salarndan ekerek ayaa kaldrd Elmas ve srye srye dar kard. Mevlut, az burnu kan iinde yerde yatyordu. Elmas da tekmeleyerek kocasnn yanna savurdu poulu herif ve tfeini her ikisine dorulttu. Di eri koar adm ieri girdi, evin iinde dolanm ve bebeleri fark etmemi olmal, biraz sonra geri kt, yanlarna geldi ve arkada tfei hl onlara doru tutarken, o tartaklaya tartaklaya ayaa kaldrd ikisini de. Yryn ulan kpek dlleri, dedi, verilecek hesabnz var. Nereye gtryorsunuz bizi? diye sordu Mevlut. Vuracaksanz, burada vurun. Haydi! Heriflerden biri tfein kabzasyla vurdu Mevlutun bana. Kocasnn kt eden kafatas nn sesini duydu Elmas. telene kakalana avluyu geip baheye karldlar. Silahlar srtlar nda sokaa vardklarnda, komularnn da silah zoruyla tekmelene sarslana ky meydanna doru gtrldn grdler. Bu, onlarn sevdalarnn diyeti deildi demek. Bu baka bir eydi, bambaka bir ey. Ne olduunu tam kestiremiyorlard ama, bir cehenneme doru sr klenmekte olduklarnn farkndaydlar. Sokak inlemeler, lklar, yalvarma ve kfr szckl eriyle uulduyordu. Art arda atlan kurunlarn sesini duyuyorlard. Sadan soldan ara km azlardan frlayan, yzleri koyu renk kirli bezlerle rtl adamlar, iteleye tekmeleye kyde kim var kim yoksa, herkesi cami avlusuna topladlar. Elmas, Mevlutun yannda kalmaya gayret ediyordu. Bir ara elini uzatp dokunmaya alt kocasna. Bunu gren haydutlardan biri st dolu memelerini eliyle nce limon skar gibi skt, acdan kasld Elmas, sonra da tm gcyle gsnden itti. Yere den karsnn zerine tkezlendi Mevlut. Birka kere tekmeleyip yine salarndan eke eke kaldrdlar karsnn stne kapanm Mevlutu. Elmas, onlar salarna yapmadan dorulmak istedi ama, yerde kalmas iin, zerine postall ayayla bastrd tepes indeki haydut. Biri silah zerine tutarken, baka biri ellerini arkasndan balad Mevlutun. Birdenbire yerden biten zararl karncalar gibi oalmlard. Elmas hl yerdeydi, bandan

rts syrlm, uzun gr salar omuzlarna salmt, nne den peremlerinin arasndan bakt, yatt yerden, elleri arkadan tellerle, iplerle balanm erkekleri tekmeleye dve, cami duvarnn dibine ynlendiriyorlard. Kalkt, usul usul yrd pelerinden, kaln gvdeli yal bir aac siper edip bekledi. Kadnlar ve ocuklar vahi kurtlar gibi uluyordu. Boz renkli bir

kpek canhra havlamalarla haydutlardan birinin paasna yapmaya alt. Tak. Tak. Tak. Kpein kanlar iindeki bedeni, yumuack serildi ayann dibine haydutun. Elmasn dili tut ulmutu. t karmadan bakyordu sadece. Erkeklerin hepsi duvar dibindeydiler imdi. Kadnlarn ve ocuklarn zerine tfeklerini dorultmu yz sakl on iki adam, suratlarna doladklar paavralarn stnden gzken kl gzleriyle, alay eder gibi bakyorlard onlara. Ya da Elmasa yle geliyordu. Belki ac da vard gzlerinde. Belki acma, belki aresizlik, belki avn paralamadan nce, ayn akbete bir gn kendinin de urayacan sezen vahi hayvanlarn igdsyle, korku! Cami duvarnda otuz bir erkek diziliydi. Srtlarn duvara dayamlard. Kiminin alnndan ter szlyordu, kiminin bacaklarndan idrar. Bir saat nce batan ve btn gn tepelerini yakan kavurucu gn ein atei, imdi grnmeyen bir cehennem ateine dnm, nlerinde dans ediyordu sanki. Cehennemdeydiler. Bu ate, birazdan birer kurun olup yreklerini delecekti ve bu eza bite cekti. Bunu biliyorlard, nk tam karlarnda ikier er kiilik gruplar halinde duruyordu, silahlarn onlara dorultmu, atee hazr ekya. Tutsaklardan kiminin az smsk kitlenmi, ince bir izgiydi, kiminin dudaklar kpr kpr dua okuyordu. Hepsi de ikencenin bir an evvel bitmesini diliyordu, lmn arabuk gelmesini, Tanrnn, emanetlerini sratle almasn... Oysa ikence uzuyordu. Bu topraklarn Krdistan topraklar olduunu, vergi dememeleri, oullarn askere gndermemeleri uyarlarna ramen, devlete hizmet verdikleri iin cezal andrlacaklarn anlatyordu ilerinden biri, ama alama ve lk sesleri arasnda pek anlal amyordu dedikleri. Aralarndan , telefon hatlarnn bal olduu diree trmanmlard hatt kesmek iin. Bazlar kadnlarn zerlerindeki ziynet eyalarn hoyrata gasp ederken, birka da yanlarnda getirdikleri yal stplerin zerine benzin dkyorlard. Bir kocakar, Abuu, bu kadnm, diye bard kollarndaki bilezikleri ekitiren terristi gstererek, Utanmyon mu a gzm, bu iler he yagyo mu sana? htiyar kadnn suratna, gen terristin tokad indi. Sendeleyip yere kt kadn. Elindeki telsizle konumakta olan bir bakas, atee hazr bekleyenlere, ate serbest emrini aldn

seslenir seslenmez, ekyann, kyn erkeklerine evrili silahlar takr takr takr kurun sam aya balad ve lk la baran kadnlarla ocuklar sustu. Silah seslerinin dnda t kmad, lmn ar ve koyu sessizlii, bir anda gri bir duman gibi kt kye. te tam o anda, tam o sessizlik annda, biimli kafas bin bir paraya ayrlmadan bir salise nce grd cami duvarna yapm gruhun arasnda Mevlutun yzn Erdal. Sabanla ku avladklar, ember evirdikleri, ocukluunda... ayn kitaptan ezber ettikleri, snav kaplarnda el ele heyecan ektikleri okul arkada... genelevdeki Sar Zehraya dizleri titreye titreye, avular terleye terleye, omuz omza gittikleri ilk genlik arkada... kardeini koynuna elleriyle yollad Mevlutun gzlerindeki deheti grd. Ate edenleri durdurmak ist edi, kmldayamad. Barmak istedi, sesi kmad. Bir an! Sadece bir an! Mevlutun baklar ndaki lk, Erdaln kar maskesinin aralndan bakan kara gzlerindeki aresizlie dedi ve akabinde onlarca paraya ayrlan ba, kanl et lokmalar halinde, kh saa sola sald, kh arkasndaki beyaz duvara yapt kald. Elmas, duvar dibine dizilenlerin lm ann grmemek iin, smsk yummutu gzlerini. Ama haydutlardan birinin, imdi btn evleri yakn, atee verin haydii, diye uluduunu duyduunda, sakland aacn arkasndan ok hzyla frlad ve evine doru vahi bir panter gibi, mesafeleri yutarak komaya balad. Peinde kendini takip eden admlar duyunca, daha da hzland. Komuyor, uuyordu. Belki de evine doru bilinmez bir gle nlanyordu. Ne nefes nefeseydi, ne korkuyordu ne de zgnd. Tek bir eye odaklanmt; evindeki bebelere ekyadan nce ulamaya. Baheye girdi, imek gibi geti avluyu, arkasndaki ayak sesleri yaklat, onu geti ve eve ondan nce dald. Elmas eve girdiinde, haydutu, salncaktaki ks z kapm, mutfak kapsndan arka baheye karken grd. Mutfaa dald, Mevlutun iki gn nce biledii ekmek ban kapp baheye frlad haydutun peinden. Evin uzandaki dut aacnn dallarnn orada bir eyler yapyordu, sanki aaca asacakm gibi kunda, haydut. Peinden gitti, ba kaldrp saplad sol omzuna. Adam dnd, elinden ba kapm aya alt. Bir kere daha hzla sallad ba Elmas. Kar maskesinin altnda saklanan yznde derin bir yara at haydutun. Adam bileini yakalayp bkt. Bak dt elinden. Bota kalan sol eliyle smsk tutup ekti yrtlan bal. Aman Allahm! Aman Allahm! Aman Allahm! Dizleri boald, yere doru kayd Elmas. Sa yana gznn altndan dudana kadar paral anm, acl yzyle kardei, onu dmemesi iin koltuklarnn altndan yakalarken, Bebeni

sakladm aacn dallarna, sen abuk geri dn, diye fsldad zorlukla. Yzndeki derin yarktan kan fkrmaya balamt. Elmas, elini uzatp, Erdaln yarasna dokundurdu parm an, yavaa, ifa vermek ister gibi inanlmaz bir efkatle, sonra tokad bir imek gibi patl ad yaral yznde. Sizin bu kyde olduunuzu bilmiyordum, dedi Erdal, ... bilmiyordum... bilmiyordum.... Elmas arkasn dnd kardeine, dnyann btn kahrn yreinde tayarak, eve geri yr d. Mutfak kapsnn dibine brakt sepete eildi uyuyan ocuunu almak iin ve dehetle doruldu. Yz sarl bir baka haydut, elinde kedi yavrusu gibi ensesinden tuttuu ocukla dikiliyordu karsnda. Bunu mu aryordun bac? diye sordu alayla. ocuk haykrarak alamaya balamt. Zrlama orospu ocuu, dedi haydut ve kadnn peinden mutfaa dalan arkadann kan iindeki yzne aknlkla bakt. Bu kahpe mi getirdi seni bu hale? diye sordu. Yantlamad Erdal. Kardeinin zdrap dolu baklarnda, ikinci bebeyi grmekten duyduu aknl okuyabiliyordu Elmas. ocuumu ver, dedi hayduta. Sen mi yaptn, sana soruyorum? Onu bana ver. Elmas kollarn uzatt ocuu almak iin. nce cevap. Sen mi yaptn? Evet ben yaptm, dedi Elmas, sakin sakin. O zaman cezan ek bakalm. HAYIR! HAYIR! DURR! diye haykrd ne doru atlan Erdal. Her ey tek bir saniyenin iinde oldu. Haydut ensesinden tuttuu bebeyi mutfak tezghna brakt ve elindeki silah bir anda boaltt zerine. Kurunlar bebenin tombul bedeninde zp zp srarken, Elmas ok derin ve ok karanlk bir kuyuya iniyordu, hzla. Baskndan Sonra Vali ve yanndakiler Babalara yaklatklarnda, da kekiinin i bayltan rayihasnn yerini yanm odun kokusu ald. Uzakta, ksmen snm yangnn kara duman, ykseldii yerde gri sevimsiz bir bulut gibi aslp kalm t. Biraz daha ilerleyince, kyden kap kurtulanlarn atlar duyuldu. Kadnlarla ocuklar hl korkudan tir tir titreerek feryat figan iinde bartyorlard. Yaklatlar zavalllara. Aral arnda konuacak gc bulanlar, bir azdan anlatmaya baladlar. Gn battktan sonra gelmilerdi, karanln iinden gece cinleri gibi birdenbire kveren yze yakn silahl, maskeli adam. Ekya, tfekleri kafalarna dayayp nce herkesi ky meyd annda toplamt. Kadnlarla ocuklarn bir ksmn camiye tkmlar, erkekleri ayrp duvar dibinde kuruna dizmilerdi. Sonra evleri, bakkal, dkknlar, camiyi atee vermilerdi teker teker ve geldikleri gibi sinsi ve sessiz, dalarn engebesinde kaybolmulard. Camiye tklanlar, onlar gidince dar frlam, evlerdeki yangn sndremeyeceklerini anlaynca, koarak ka

mlard... taa buraya kadar. llerine bile bakamamlard can korkusundan. Caminin drt bir yan alev alevdi zaten. Aralarndan bir kahraman km, telefonlar kesik olduundan komu kye kadar yrmt balarna geleni haber vermek iin. Tanyorlar myd gelenleri? Sylemeye korktuklar belliydi. Yal bir kadn atld ortaya. Benim alnacak bir canm galmt gayri, dedi, gegem oni da alaydlar. Ben demeye gorkmirem, tanyn ounu. Aha u kyden gelirler. enesiyle, vadinin dibindeki ky iaret ediyordu. Ekyann oini pazer yerlerinde grmiem, dnlerde grmiem. Davulcu da vard aralarnda, bilirem. Yzleri kapalym, dedi Komutan, Nasl tandn? Ben eskiyem beg, dedi kadn, yetmii devirmiem. Gzlerinden tanrem, aha seslerinden tanrem. Zati oi da drd bezini bizimilen dalargene. Kadnlar kylerine geri dnmek istiyorlard. Size az sonra yiyecek iecek geliyor, dedi Vali. Siz kaln burada, karnnz doyurun hele. Biz de gidip durumu grelim. Biz de sizinle gelek. Olmaz. Belki hl ekya vardr kyde. atma matma olur. Burada emniyettesiniz, yan nza jandarma brakyoruz. Daha sonra bir kamyon gelip alacak hepinizi. Da banda kalm ayacaksnz, korkmayn. Evlerimizi grek. Elbette greceksiniz. Evleri kaldysa eer, dedi Vali yardmcs kendi kendine. Arabalarna binip ilerlediler. Kyn giriinde, arabalardan inip yrmeye baladlar. Yank

kokusu genizlerini yakyordu. Amerikan filmlerinden bildikleri, savata bombalanm kasabal ara benziyordu Babalar. Evlerin hemen hepsi yanmt. Birka araba, bir minibs ve aygaz tpleri yorgun alevlerle hl yanmaktayd. Allahtan rzgrl bir gn deildi de bahelere sirayet etmemiti yangn. Evlerin iindekilerini dar tamaya yangndan kurtarmaya m al mt birileri, yoksa ekya m frlatp atmt pencerelerden, korkutmak iin oluk ocuu. Partal yataklar, bir iki krk dkk tel dolap, birka mangal, parampara olmu bir sandk... Birden bomba atlm gibi bir grlt koptu, zerinde sadece duman ttmekte olan bir evin pencerelerinden alev dilimleri fkrd dar. Bir tp daha patlad herhalde, dedi Vali. Kurunlanarak ldrlm bir kpein yanndan geip camiye doru yrdler. Caminin ii fazla hasar grmemiti. Dar ktlar ve dolandlar etrafnda. Vali ite o zaman grd, binann yan duvarnn dibindeki vaheti. kt yere. Elleriyle yzn kapatt, iinden bastrlmas mmkn olmayan bir rt ykseliyordu.

Buz gibi bir terin tm gvdesini srlsklam ettiini hissetti. ahit olduu manzarann kars nda ana avrat dmdz svmek, az dolusu kfretmek, en galiz kelimeleri haykrmak, avaz avaz barmak, san ban yolmak, rpnmak, dvnmek istiyordu. Ama hibirini yapam azd, o Valiydi, gzlerinin yalandn bile grmemeliydi kimse. Etrafna baknd, ilerde onl arla gelen iki jandarma eri saa sola kouuyorlard. Jandarma komutannn gr sesini duyab iliyordu kt yerde. Evlere girin teker teker, ierde kalan var m, yaral var m kontrol edin. Etraftaki parmak izlerini silmemeye dikkat ederek, bulduunuz kurunlar toplayn. ocuklar, aznz burnun uzu kapatn, kt kokuyor. Ayaa kalkt, yutkundu. Boaznda kocaman bir yumru vard, gitmek bilmeyen. Sesinin titremesine zar zor engel olarak, yanna yaklaan Kaymakama, Hemen bir kamyon getirtin, diye talimat verdi. Bapnarda mezarlk hazrlasnlar. Cesetleri oraya gtrp gmeceiz, mam da hazr olsun. Efendim, ldrlenlerin yaknlar haber almlar, stanbuldan yola km geliyorlar. Ail eler llerini grmek isterlerse, ne deriz? Adli aratrma yapabilmek iin, kazaya gtrdk cesetleri, deyin. Hava ok scak, salk nedenleriyle hemen defnedilmeleri gerekti deyin. Ne derseniz deyin. Olum, baksana haller ine. Bu durumdaki lleri gsterip ailelere hem dayanlmaz ac... hem de...bu manzarann akr abalarda yarataca infiali dnebiliyor musun. Kaymakam duvardan yana bakt, Aman Allahm! dedi, Aman Allahm! Efendim, hakls nz. Yar yarya yanm gen, yal erkek gvdeleri, kimi oturur gibi kmt kimi yan yatm, kimi boylu boyunca uzanmt topraa. Bazsnn ayaklarn, bazsnn gvdesini yakmt alevler. Bir kii tamamen kavrulmutu... ve hibirinin ba... boyunlarnn st ksm yoktu. Makineli tfekler kafalara hedeflendii iin, duvara yapm kanl paralar duvarda iz brak arak yere kaym ya da saa sola salmt. Jandarma komutan,Valinin yanna geldi. Gelin efendim, dedi, buradan uzaklaalm biraz. ocuklar temizleyecek buralar. Kurunlar topl ayacaklar. Savc, kadnlarn yanna dnyor, ifadelerini alacak. Komu kyden gelmiler anl alan. Kadnlarla cebelleirken kiminin yz alm. Pelerine iki tabur kmas iin emir verdim... Ben de cesetleri aileleri grmeden bir an nce gmelim diye, kamyon istettim. sabet buyurdunuz. Bu vaheti gstermeyelim onlara. Neden? Allahm neden bu vahet, bu canavarlk, neden? Savc, koar adm yanlarna geldi o srada. Evlerden iki de ceset toplam ocuklar, iki ihtiyar yanarak lm. Herhalde kaamadlar yangndan. Bir de not brakmlar, Bu eylem Sivas katliamna bir yanttr, diye. PKKnn vahet iin bahaneye ihtiyac varm gibi?... Maksat blclk. Maksat nifak yaratmak. Bir vahim hatay baka bir vahim hatayla o

altmak! Kan kanla temizlemek! Asla affetmemek! Asla uzlamamak! Krt, Trk, neyse ne, bizim insanmz hi adam olmayacak m? diye sordu Vali. Yantlamad Savc. Koarak yanna gelen eri dinledikten sonra, lgin bir durum var, dedi Jandarma Komutan, evlerin birinde iki l terrist bulmular. Terristler birbirini vurmu anlalan. Bir de bebek kurunlanm, ayn evde. Terristler kazayla vurmulardr birbirlerini, dedi Vali yardmcs.

Bilmiyoruz. Grg tan olabilecek bir de kadn varm evde ama konumuyormu. Hem ksmen yanm hem de oka girmi. Bizim arabalardan birini alp onu hemen hastaneye sevk etsinler, dedi Vali. Biz naslsa burada kamyonlar bekliyoruz cesetlerin evki iin. Haydi buradan uzaklaalm, ok kt kokuyor, dedi Savc. Jandarma Komutan, Benim henz iim bitmedi, dedi, siz gidin Bapnara, kamyon gelir gelmez ben cesetleri yollarm. Vali, Komutann yanna yaklat, sama olduunu bile bile, nleyebilir miydik? diye sordu. Elbette nleyemezdik. Bu bir baskn, dedi Komutan. Ama ihbar aldmzda, yolumuz bu kadar uzun olmasayd, ok daha abuk ulardk bur aya. Hi olmazsa yangn zamannda sndrr, maddi zarar nlerdik. Ekyann peine daha abuk derdik. Yolumuz uzun olmasayd! Yani kprmz olsayd, dedi Vali. Hayrlsyla, kavuacaz yaknda kprmze, diyerek umut vermeye alt Kaymakam. ite ancak o zaman, buralar bizim olacak, dedi Vali, bir kere daha kantland, grdnz ite, ulaamadmz yer bizim deildir. Bir-iki sska sokak kpei bitmiti yanlarnda. Kuyruklarn sallaya sallaya dolanyorlard. Yiyecek kokusunu alm olmallar keratalar, dedi Komutan. Bunlarn burnu kokuyu taa nereden alr. Herhalde yiyecekler ulat kadnlara. Kadnlarda yemek dnecek hal kald m? dedi Savc. lm, yaam hibir zaman al unutturacak kadar etkilemiyor, inann bana, dedi Komutan, bu ileri iyi bilen bir insann ifadesiyle. Gnei, birdenbire nereden kt belli olmayan bir bulut rtt iin, kzgn scak harn kaybetmi gibiydi. Azlarn, burunlarn rtm jandarmalar, cesetleri bir kenara istifler ve yerleri sprrken, devletin adamlar yrdler yava yava arabaya, iki arabadan birine, basknda yanm olan kadn koyup hastaneye yolladklar iin tek arabaya kalmlard. Savc, ne, ofrn yanna oturmak istedi. Siz arkaya buyrun, dedi Vali yardmcs ve ancak o zaman fark etti Valinin yanlarnda olmadn. Biraz beklediler. Vali ortalkta gzkmeyince, yardmcs Ben bir gidip bakaym, dedi Savcya. Olay yerine geri dnd. Vali orada deildi. Erlere sordu, bilmiyorlard. Biraz daha oyaland ky meydannda, belki tamam yanmam evlerden birine girmiti ihtiya iin. Evlere girdi kt, biraz endieli halde, caminin arkasndaki bahelere doru gitti. Sesler duyar gibi oldu, hzland. Biri vard taa orada, dut aalarnn ardnda... sessizce yrd... ah evet oydu, Vali... tam seslenecekken durdu. Dans m ediyordu bu adam kuzum? Ne yapyordu yle koll

arn yukar kaldrm? Yaklat. Vali dne dne yerdeki talara, aalarn ktklerine tekmeler, gvdelerine yumruklar atyor ve baryordu, Bu ne itir! Bu ne itir! diye. Yalar yamur gibi dyordu gzlerinden. Vali yardmcs nefes almaya, t karmaya korkarak, aalar kendine siper ede ede, geri geri gitti, kt baheden. Arabann yannda bekleyenlere yaklat, imdi geliyor, dedi, siz buyrun binin... Az sonra gzkt Vali. Yznde biraz nceki elemden, kzgnlktan, aresizlikten eser yoktu. Beklettim, zr dilerim, dedi sakin bir sesle, haydi bir an nce gidip mezarlar hazrlatalm. Vali yeni oturmutu ofrn yanna, bir er elinde byke bir kn tayarak koa koa geldiinde. Komutanm, dedi Valiye, Evlerin birinin arka bahesinde, dut aacnn dallarna yerlet irilmi bir bebek bulduk. u bezle sk sk aaca balanmt. Napalm bebei? Sizin arabaya koyalm m, yol stnde bekleyen kadnlara vermeniz iin? Er bebei uzatrken, bebek lk la alamaya balad. Vali uzanp ald bebeyi, gzler ine, azna, burnuna, ellerine bakt, omzuna takl maallah grd, yzne kocaman bir gl mseme yayld. Bre ksz, dedi. Bre ksz, nedir senden ektiim, her yerde karma kyorsun. Dokuz canl kedi gibisin be olum, bu vartay da atlattn haydi... Allahn ansl kulu musun, kara yazgl msn, vallahi karar veremiyorum, be ksz!

Yarn Baka Bir Gn Olacak Ho Ali uzun ve ypratc gnn sonunda davul gibi imi ayaklarn Vilayet Konann giriindeki kk masann zerine uzatm, ba, zerinde kayk ld iskemlenin arkasna sarkm, ince horultularla kestiriyordu. Kapnn hzl hzl vurulm asyla srayarak uyand. Gecenin bu saatinde... tvbee... kim gelii ula? diye sylendi kendi kendine. Kap hl srarla vuruluyordu. Dur lan, geliyoz ite! diye seslendi, toparland ve kapy vuran grmek iin pencereyi aralayp bakt. Aa, abuu, ey ula bu! Bizimgi! Yugarki, yugarki! Tvbee... Ne anyon be adam abu saatte, cmle gainat zbarm uyurgene! Gene ne oldu? Ekiya m bast gene? Kapy belindeki anahtarla at Ho Ali, Hayr ola sayn Valim, bi yaramazlh m vardr? Hayr ola? Boyur boyur, ayom hlar hemen, odanize mi ihacahsz? diye sordu. Vali, hi konumadan merdivenleri kt hzl hzl, saa dnp odasna girdi, peinden koturan Ho Aliye, Sen git yat olum, ben biraz alacam odamda, dedi. iim bitince eker kapy, karm... Ne bakyorsun hortlak grm gibi? Hi mi ge saatte alrken grm edin beni? Saat . Ne yapalm saat se? itir. Haydi mar, in aa. ay yapam mi? istemem. Git yat.

Ho Ali kafasn sallaya sallaya uzaklarken, Vali hi deti olmad halde, kapsn kapatt odasnn. Ho Ali, kapanan kapnn sesini duyunca dnd bakt, gzlerine inanamad, Ne poh yiyeceh ieruda bu saatte, he rtmedii gapileri rt, diye sylene sylene indi aa ama akl yukarda kald. Vali yerine geip oturmutu. Kollarn masaya dayam, ban ellerinin arasna almt. Sabahtan beri ahit olduu grntleri unutmaya alyor, baaramyordu. Gzlerinin nnden bir trl gitmiyordu yar yanm basz gvdeler. Gzlerini yumdu unda beyaz duvara yapm et paralar gryordu. Burnunda yank insan kokular tty ordu. Korkun bir gnd, belki de meslek hayatnn en korkun gnyd. Evet, deprem felak etini de yaamt tm dehetiyle, hem Erzincanda hem Dounun baka kasabalarnda. Gk altnda can vermi ka insan grmt bugne kadar. Ama Tanrnn verdii fete bir yere kadar isyan edebiliyordu insanolu. Bugn grdklerinin, yaadklarnn hibir tesellisi yoktu. Hibir aklamas yoktu. Sivas olaylarna misilleme imi! Sanki Sivastakileri, Babalarn dnyadan habersiz gariban kylleri yakm! Birka gn nce, Sivastaki otel yangnnda can verenleri ve onlar kavrulurken, srf kendilerinden farkl dndkleri iin ra gibi yanan ins anlar kllar kprdamadan seyredenleri, sonra da bugn ahit olduu vaheti dnd. Neden yapyordu birbirine bunca ktl insanolu? Neden? Neden? Paralamak, yakmak, kur unlamak, eziyet etmek, nefret etmek... yine o nne geilmez bulant kabaryordu iinde. rd. rrken ya geldi gzlerinden. yi ki eve gitmemiti. yi ki bu ruh halini, aresiz liini, zdrabn evine, ailesine, ocuklarna tamamt. Yalnz kalmaya, yaadklarn sind irmeye ihtiyac vard. Eve dnseydi, kendini beklemekte olan kars sorular soracakt, ona bug n anlatmak zorunda kalacakt. Kars yznn niye byle yemyeil olduunu da renmek isteyecekti... Ne diyecekti karsna, cesetleri kendi ellerimizle gmdk, yaadklarm gzmn nnden gitmiyor mu, diyecekti? Ceset gmmek sana m kald, diyecekti kars. Baka are yoktu, sad ece yedi kiiydik, yapmak zorundaydk m diyecekti, Bapnarda kimseler kalmam, herkes ekip gitmiti, onca cesedi gmdrecek adam bulamadk, mezarlar bile kendimiz kazdk m diyecekti... art myd diye soracakt kars, yarn buradan adam gtrrdn... Olmazd, ller bekleyemezdi... kimseler, hele yaknlar o durumu grmemeliydi... bu iin sonu gelmezdi yoksa... intikam doludizgin yola koyulurdu hemen. Hibir ie yaramayan, alan bile son unda buruk hislerle bolukta brakan o ilkel, o iren intikam duygusu... ve sonu gelmeyen bir sen vur, ben vur, sen vur, ben vur, sen vur, ben vur, vur, vur VUR VUUUR! Frlad oturduu yerden tuvalete kotu. Yzne su arpt. Yetmedi, kafasn musluun altna sokup bir sre

tuttu souk suyun altnda. Yerine dnerken, Ho Alinin, ay yapam mi? diye seslendiini duydu. Yap! diye bard, odasna girip kapatt kapy. Pencerenin nne gitti, cam at, derin bir nefes ald. Karanln iinde yine heyula gibi ykseliyordu nn. Yznn hatlar seilmiy ordu ama, oradayd ite. Ben sana daha ne vartalar bekliyor seni, demitim, hatrladn m? diyordu.

Hatrladm be, dedi, nolacak? Henz ilen bitmedi, olum, dedi nn, Hem sen buna ile mi diyorsun? Dua et ki sava grmedin sen. Bu sava deil de nedir? Adamlar ellerine silah alp birbirlerini patr patr vuruyorsa, nedir bu ha? Sava ille de cephede mi yaanr? Sizlerin beceriksizliinden kaynaklanm bir sava, ite bu. Byle konuma, dedi heykel, sesi de ayn yz gibi souktu, Bizler eriatn yerine ada hukuku, airet dzeninin yerine devlet gcn yerletirmeye almtk. Ya siz ne yapmaktas nz? Aynn deil mi? O zaman bu zamandr ayn eyle urayorsak, demek yanl bir zm peindeyiz, dedi Vali. Ben lym, zamann dndaym olum, sadece seyircisiyim olaylarn, doru zm sizin kuak bulsun, bulabilirse. Biz, doru bildiimizi yaptk zamannda. Bizim dorularmz yetmi yl iinde elbette deiti. Devlet adaml, ala birlikte deiebilmek, zamann artlar na uyabilmektir. Hzla akan zamana gre deimesini beceremezsen hibir zm retemezsin. Ama biz Trkler deiimi sevmeyiz. Treni karana kadar bekleriz deimek iin. Vali de biliyordu bunu. Daha birka gn nce, baz brokratlar ve emekli bir generalle, ok samimi geen bir uzun sohbet gecesinde, Dounun iddet sorunlarna zm ararlarken,Vali, Teslim olan bir PKK liderine sormutum, Halk, yerel meclisler araclyla ynetime katlsa, sisteme ortak olsa, bu yeniden yaplanma dadaki ekyay nasl etkiler? diye. PKK lideri, ite o zaman, zeminimiz kayar, hap yutarz diye yantlamt beni, demiti. Yzne bakmt sofr adakilerin. t kmamt kimseden. Emekli general laf deitirmiti hemen. Bu lkede br okratlar, siyasiler, askerler, esnaf, aalar, eyhler, hlar, rantiyeler, zenginler ve de yoksullar... kimse ama hi kimse deiiklikten yana deildi. Deiiklik isteyenlerin sesi, vurgulu sazlardan kurulu bir orkestrann ortasnda tek bana alan ince bir keman sesi kadar clzd. Elbette bil

iyordu o, Trklerin deiim sevmediini, yine de srf kar koymak iin, Bu sylediiniz, 1925te yaptklarnzla eliiyor, dedi heykele. Hayr, elimiyor, diye yantlad heykel, hat al olabilirim ama tutarsz deilim. Yirmilerin otuzlarn faisti diye bilinen ben yetmilerde kendi bam yedirtmedim mi demokrasi uruna? Neden? Zaman iinde deimem gerektiini kavrayabildiim iin! Evet, en sk tedbirleri alan, ist iklal mahkemelerini kurduran, basna yasaklar getiren de bendim. Ama ellerimizle kurduumuz Cumhuriyeti muhafaza edeceksek, mecburduk buna. Dorudur, vahim hatalar mz oldu... imdi itiraf ediyorum ite... dengeleri bozduk... iyice bozduk... nk ok aceleci davranmtk. Yreimizdeki uygarlama atei ylesine harl yanyordu ki, hatalarmz grm yorduk. Henz ortaa devrini yaamakta olan dounun ilkel artlarna, bat doktrinlerini dn vermeden uygulamaya kalktk. Dou yresi ile lkenin dier blgeleri arasndaki deng esizlii ortadan kaldrmadan, yeni dzeni haince zorladk. Krt airetlerini modern yaamn detlerine uymaya, eyhlerin nfuzunu ykmaya altk. Merkezi idare, modern kanunlar, modern bir vergi sistemi... memleketin o paras henz modern yaama gemeye hazr deildi oysa. Gremedik bunu. Kemiklemi bir ortaa sistemini zorla ve sratle deitirebileceim izi sandk. Hata etmiiz! Paa, lesiye yorgunum.... Ben de ok yorulurdum senin yandayken. Gecelerim gndzlerime karrd. Hele eyh Sait syannda tam bir hafta yastk yz grmemiti bam. Saitin isyan bize Kurtulu Sava ndan da pahalya mal olmutu, biliyor musun? Bu, Kurtulu Sava gibi d dmana kar verilen bir sava da deildi stelik, iki ayr dnya grnn atmasyd. Ya laik ve ada bir ulus olacaktk ya da din ve gelenek arasna skm bir slami toplum. Ya hayallerimiz gerekleecekti, ya da karanlklara gmlecek, aydnl belki ancak smrge olarak yakalay acaktk. Bu heykel... bu tun heykel... tam hatasn kabullenirken, bir manevrayla kvrtvermesi... tipik, tipik ite... bu topran insannn, Trk olsun, Krt olsun hata kabul etmez egosu! Vali, byklerine saygda kusur etmeme kuralyla yetitirilmi olmasna ramen, tutamad kendini: Hayali geree dntrmek iin takrir-i skna bavurmak, deta bir dikta rejimi kurmak, dindarlarla, Dou insan ile aray amak pek mi akllca bir i oldu? diye sordu.

Hayr, ama sert tedbirler devrimlerin yerlemesini salad. Baladmz ii bitirmeliydik. eyh Sait isyan da dierleri de her zaman olduu gibi bir menfaat arpmasyd. Onlar yapm

aya kalktmz reformlardan korktular... karlarnn azalacandan. Biz modern bir devlet kurma hayaline kaplmtk, onlar smr aynen srsn istiyorlard. Ama... Amas filan yok! Tam on sekiz kanl isyan bastrdk Douda. Elbette sert tedbirler aldk, isyanlarn elebalarn yaknlaryla birlikte Batya srdk. O gnlerin artlar iinde alnan tedbirlerdi bunlar. Ne tedbirlermi ama... Bir ihtiyar marealin kafasna uyup Krt kkenli devlet me murlarn grevden alan, siz deil misiniz? Herifler biz Krdz dediklerinde hayr, siz Trks nz diye dayatmak, biz Trkz dediklerinde ise hayr Trk deilsiniz diye isiz brakmak ya da srgne yollamak... Ne oldu? Tm bu tedbirlerle isyanlar nleyebildiniz mi? Yrede daha ok kzgnla ve rahatszla yol atnz! Yre insannn hi mi suu yok? Onlar aa, h esaretinden kurtarmaya alan devlete hi durmakszn ba kaldrdlar. Oysa hlar, aalar anlaabiliyordu devletle ilerine geldii zaman, isyanlar durulduktan sonra, 1945e kadar, airet reisleri ile ibirlii yapabilmitik. Devlet onlarn yerel karlarn kolluyor, onlar devletin reformlarna destek veriyorlard... taa ki toprak reformu almalarna kadar. Dedim ya, yorgunum Paa... Seni dinleyecek halde deilim. Bugn neler yaadmdan haberin var m? Ne olmu birka l gmdn diye? Bu ii yapacak adam m yoktu? Yoktu ya, yoktu. Ulam olmayan yerde insan kalr m? Yolun, ulamn nemini bana anlatma ocuk, ben yllarm harcamm vatan demir al arla rmek iin. Bu keyi unutmusun Paa! Bu keyi sadece sen deil, senden sonra gelenler de unutmu. Yok saymlar anlalan. Yirmi be yl gemi kpr sulara gmleli, hl yerine bir kpr yapacak, devlet. Ama yama yok! Bugn de yaadktan sonra, bu kpr bir tutku oldu iimde. Bu kpr yaplmal ki, kasabal evine geri dnsn. Bu kpr yaplmal ki... Bu saatte ben de seni dinleyecek halde deilim, dedi nn, sabah oluyor, nerdeyse gne doacak. Kes artk. Kprn gcn yetiyorsa yaparsn, ben de grrm. Grrsn elbet. O koca kaidenin zerinde en iddetli deprem bile sarsamaz seni. Benim ayaklarm ta kaideye mh gibi akl deil, Paam, dua et de, madem balyorum bu ie, kpr y bitirene kadar dayanaym. Ho Ali kapal kapnn nnde elinde yeni demlenmi ay dolu bardakla durdu, bekledi. Ne yapsayd, kapy vursa myd? Kap hep ak durduu, kapal haline alk olmad iin, ne yapmas gerektiine karar veremiyordu. Ap girse... ya bir mnasebetsiz durum varsa, burn unu kartryorsa mesela... kapy vursa, uyumusa uyanacak. Bu saatte tm mahlukat uyurken, onun da uyuyor olmas gerekmez mi? Acayip adam! Kimselere benzemeyen adam,

vesselam! Bunca yldr odacyd bu kapda, byle uykusuzunu hi grmemiti vali ksmnn. Depremde de byleydi bu, ne uyumu ne uyutmutu. Sabahlara kadar ya toplant, ya tefti... bir ses duydu ierden, kulan yaptrd kapya... derin bir i geirme, bir ah ekme, demek ki uyumuyor. Hemen vurdu kapya tk tk tk... girinizi beklemeden at, yoksa ay souyacak. Yaa ite byle smet Efendi, ite byle Paam... Etrafna baknd Ho Ali, biri daha var m diye. ismet, mismet, kimse yoktu odada Validen baka, o da salar srlsklam, ak pencerenin nnde duruyor, uzakta bir yere bakyordu. ay brakyom masaya, dedi. Ho Ali, dedi Vali, hl arkas dnkt kapya, ben ocukken bir film seyretmitim, ned ense hep aklmda kalm, bak dinle, film u cmleyle bitiyordu: Yarn baka bir gn olacak. Ho Ali, lafn gerisini bekledi, gelmeyince kapy ekip karken, Bouna deli dememiler! Elbette yarn bage gn olucah, ayn gn olucah deel ya! dedi iinden ve sanki Vali i sesini duyabilirmi gibi, telala kotu merdivenlerden aa, tkezlenerekten. Elindeki tepsi byk bir grlt kararak yuvarland ta merdivenlerde. Yok yere telalanmt, Vali dncelerini duyabilse bile oral olmayacakt, nk hi kzmazd kendine deli diyenlere. Bu sfatn ona zoru baarabildii, gz kara olduu iin takldn bilir, hem de severdi delileri. Deliler de onu severdi, nedense. Grev yapt illerde, ilelerde hep dostluk kurmutu oralarn deli leriyle. Bahe Kaymakam iken, ilenin delisi ne zaman yzn ask grse, yanna yaklar,

Skma cann, olur bu iler, diye teselli ederdi onu. Tokat Valilii srasnda da ise, ehrin del isi dilsiz delikanl, makamna her sabah ayn saatte gelen Valiyi, Vilayetin nnde hazr olda bekler, kasketini kararak saygyla selamlard. Baka bir ile tayini ktnda, bu kez ayn mer asimi Vilayette asl resminin nnde srdrr olmutu, yal gzlerle. ayn itikten sonra biraz sakinledi Vali. En alt ekmecede duran Kpr dosyasn kard, yayd nne. Har huur kartrmaya balad sayfalar. Aradn dosyada bulamad, bu kez ekmeleri ap kartrd teker teker. Masann stnde duran tahta kutuyu en son at. Hah, burada ite meret! Kafa kalmad ki, nereye koyduumu hatrlayaym, dedi kendi kendine. Elinde tuttuu ktta bir telefon numaras yazyordu, yannda da mhendis filanca. Tam telefonu evirecekken durdu, saatna bakt. Bei eyrek geiyordu. Ahizeyi yerine koydu, esnedi uzun uzun, yzn svazlad. Sakallar diken diken batt eline. Eve kadar gideyim, diye dnd, tra olaym, ykanaym, zerimi deitirip geri geleyim. Saat ancak sekiz olur ben dnene kadar, hemen ararm adam. Gerekten doru drst bir mhendis ise, oktan kalkm

tr o saatte. Yok hl uyuyorsa, miskinin biridir, bana uymaz. Bylece renmi de olurum! Vali, odasndan kmadan nce, kitaplnda bir kitap arad bir sre. Gndzleri vakti yoktu ama, nndeki scak gecelerde uyku tutturamazsa, bir gz atmak istiyordu Dou isyanlarnn balad yirmili yllara. Genelkurmay Belgelerinde Krt syanlarn en st rafta grnce, zorl ukla uzand, ekip ald kitab, tozunu fledi. Kapya yneldi, tam kacakken geri dnd, ertesi gn yapaca ileri alakalem sralad kdn en stne, Mhendise telefon edilecek yazd, kd telefonun yanna brakt. Be dakika sonra evine geldiinde, kendisini kapda karlayan karsna, Hem ok yorgunum, hem de ok gerginim, dedi, hibir ey sorma nolur. Bugn de hayrlsyla sona erdirelim, her eyi en ince ayrntsna kadar anlatrm akama. A msn? ay veya orba... scak bir ey imek ister misin? diye sordu kars. Vilayette itim. Ktphanede uzanacam. Belki biraz okurum. Uyuyakalmsam sekize doru uyandr beni emi! Merak etme. ocuklara da tembih ederim seni rahatsz etmesinler diye. Saol hanm, dedi Vali minnetle. Kars, ktphane adn taktklar, raflar kitap dolu kk odann kapsn usulca kapatp kt. Hep byle yapard kocas can skkn olduu zam anlar; yaral kediler gibi keye gizlenir, sorununu zene kadar tek bana kalmak isterdi. Somyann zerine uzand Vali, yannda getirdii kitab kartrmaya balad. Kulaklarnda, yorgunluktan olacak, bir nlama vard. u anda malum heykeli grmesine imkn yoktu ama, sanki kulana, Tarih tekerrrden ibarettir olum, diye fsldyordu, rahmetlinin ileri yandan dolay titrek ama muzip sesi. imdi frlasayd yerinden, parka kosayd, trmansayd tun heykele, bir mucize olur muydu? nn, 1925 ylnn karl bir ubat gn, Heybeliada daki evimde grl grl yanan sobann dost scana snm, Dnya Tarihini okurken, zel ulakla yollanan haber zerine, kendimi Haydarpaada, Ankaraya giden trende bulmutum. Aradan bunca yl geti, gndemde hl ayn sorun var. Gel birlikte, yakn tarihin iinde bir gezinti yapalm, gen Cumhuriyetin Doudaki ilk bakaldr olayna dnelim, der miydi? Sabahn henz yeterince harlanmam gnei, tatl yumuak bir sarya boyamt oday. Karda, mor glgeleriyle birbirlerine yaslanan tepeler afak mahmurluu iindeydiler. Bir gn nceki vahet hi yaanmamasna, huzurlu, kl, sakin bir gn balyordu. Baka bir gn! Yeni bir gn!Yorgunluk, znt, karamsarlk, son yirmi drt saattir yaadklar, elindeki kitapta gz att etrefil olaylar dizisi, rahmetlinin kulanda nlayan sesi... ar bir yorgan gibi ktler, Valinin direncini kaybetmeye balam halsiz bedenine. Uyku ve tarih arasnda bocalad bir sre, dncelerinin denizinde babo bir yelkenli gibi alkaland durdu, sonra kendini eflatun renkli bir dn sarmalna, yumuack brakt Vali.

HAN GED OLAYI

(7 AUSTOS 1924) Hakkri Valisi Halil Rfat Bey, scak bir Austos sabahnn erken saatlerinde, yannda Jand arma Komutan, on alt jandarma eri, bir tahsildar ve hayvan kiralaycsyla birlikte ala hareket etmiti. ngilizlerin, eli silahl Nasturileri, Irak snrndan arp Hakkri blgesine ymakta olduklar haberi geliyordu ne zamandr. Cizre ve lemerik snr taburlarnda bu tatsz durum hakknda alma yapacaklard. Lozan Konferans srasnda, ngilizlerle Trklerin arasnda havada kalan Musulun kozlar henz paylalm deildi. zm ileri tarihe atlmt. Atatrkn balatt Kurtulu Sava yznden mstemleke eyleyemedikleri Osmanl topraklarn, imdi iten fethetmek pekl mmknd ve ngilizler bu iin ustasydlar. Trkiyenin dousunda bir ayaklanma balatabil irlerse, bir tala iki ku vurmu olacaklard. Hem Musul mzakereleri srasnda Trk hkm etinin elini zayflatacak, hem de snrda, Irak rneinde olduu gibi, ismen bamsz Ermeni ve Krt hkmetleri kurarak, bir tampon blge oluturacaklard. Mustafa Kemale gvenemiy ordu ngiltere. Adam, birdenbire krk yllk can dman Ruslarla dost oluvermiti, ilerde bu dostluk tehlikeli boyutlara ular, Trkler Rusyann dmen suyuna girerlerse, byle bir tampon blgeye ihtiyac olacakt Batnn. Bu nedenle Nasturileri silahlandrarak Hakkari blgesine sryor, Bitlis ve Erzurum blgelerinde ar propaganda yapyor ve bol para daty orlard. Trk subaylarna bile el attklar haberleri de geliyordu Ankarann kulana. Hakkri civarnda, ite bu yzden, baz aratrmalar ve gzlemler yapmak art olmutu. Halil Rfat Bey ve yanndakiler, derin bir dere yatandan gemekte iken, aniden drt tar aftan birden alan iddetli bir atee maruz kalmlard. Jandarma Komutan, iki sivil ve jandarma ehit olmu, be jandarma eri ve Vali yaralanmt. Etraflarn saran iki yz kadar silahl Nasturi, sa kalanlardan ar yaral olmayanlar yanlarna katarak, sekiz saat uzaklkt aki karargha gtrmlerdi. Bu olayn tertipisi Glyano, silahlarna el koyduktan sonra, uzun bir soruturma yapm, elindeki esirin Vali olduunu renince, bir pazarlk peinde olmal ki, Valiyi ve yanndakileri Iraka gndermeye karar vermiti. Glyanonun adrnda bulunduklar srece, iki ngiliz ua srekli tepelerinde uup durmutu. Nasturilerin ellerindeki ngiliz silahlarn ve aralar na karm niformal, silahl ngiliz askerlerini fark etmekte gecikmemiti Vali. aresiz, yola dzlmlerdi. Silahl Nasturilerin gzetiminde, ayakkabyla yrnmesi mmkn olmayan yksek dalardan, derin derelerden, yolsuz ve ssz yerlerden geerek, katr srtnda Irak snr ndaki Umadiyeye gidiyorlard.

Kiman kyne vardklarnda, yine bir Nasturi ileri geleni olan Hoabe duruma mdahale etmiti. Muhafzlara ve hatta bir gn sonra Kimana gelen Glyanoya iddetle kar koyarak, Vali ve yanndakileri serbest braktrmt. Hoabe, Valiyi kendi adamlarnn himayesi altnda Hakkriye yolcu ettikten sonra, evine gitmiti. Bir i ettik ama, Allah sonunu hayrl getirsin, demiti karsna. Hayrl getirir, merak etme sen, diye yantlamt kars, bunca yl birlikte dp kalkt mz, topra paylatmz, huyunu suyunu bildiimiz insanlar brakp elin ngilizine yan amak m daha hayrl olurdu? Yzleri bile bizden bakadr. Gk gk bakar dururlar renksiz gzleri, il basm beyaz suratlaryla! Altn, bulaacandan iyidir. Dorusunu yaptn beyim. Vali Hakkriye varr varmaz, bandan geenleri en ince ayrntsna kadar rapor etmiti Ankaraya. imdi artk hkmet somut kantlarla biliyordu Nasturi ayaklanmasndaki ngiliz parman. Kar karya olduklar durum, herhangi bir Krt beyinin, hnn ya da aasnn reformlara kar protesto mahiyetinde bir silahl eylemi deil, bir Bat devleti tarafndan planlanan ve desteklenen bir ayaklanmayd. Sebebi ister ngilizlerin Musul davasnda hkm etin elini zayflatma, ister kendi denetimlerinde tampon blge oluturma niyeti olsun, isyana

yant verilmeden nce iyi dnlecek, planl hareket edilecek ve kesinlikle bir n hazrlk yaplacakt. Birtakm Nasturilerin Trklerin yanndaym gibi durmalarna ve hatta Vali Halil Rfata yardm etmi olmalarna da hemen kanmamak gerekiyordu. Ordunun hazrlklarn tamamlayarak askerini mevzilere gndermesi Eyll ayn buldu. 15 Eyllde Trk snrlar iindeki isyanc Nasturileri datmak zere harekete geti ordu birlikl eri. 1924 ylnn 22 Eyllnde, Valto da zerinde Hoabe ve adamlarnn dnda, Nasturil erden eser kalmamt, len lm, kalanlar Irak snrndaki Umadiyeye kamlard, kamadan nce, ngiliz uann havadan taarruz ettii Bido kyn de yakarak. Nasturilerin terk ettikleri da maaralarnda, yangndan kam tir tir titreyen birka kadn, iki yaral erkek ve be ocuk bulunmutu. Hoabe, maarada bulunan erkek ocuklar himayesine alarak evine getirmiti. o cuklardan biri henz yalarndayd. Dier ikisi, ergenlik ana girmeye hazrlanan, boylar vaktinden nce uzam, sska, kapkara gzleri, ince yzleriyle birbirlerine birer su damlas kadar benzeyen ikiz olancklard. Hoabenin sadk khyas Zilan on yldr kar deitirdii halde ocuk sahibi olamamt. Gezmedii dede, adak adamad yatr kalmamt yresinde. Douda erkek evlad olmayan adam gvende saymazd kendini. En byk derdiydi Zilann ocuksuzluk. Hoabe, yandaki kk olan evine alm, sadk hizmetlerinin karl olarak, ikizleri khyasna armaan etmiti. Sen Allahtan bir oul niyaz ederken, o, sana iki tane birden yollad Zilan, demiti. Bu

olancklar evlat edinmek istersen sana vereceim. Kanmdan deillerdir istemem dersen, ben alrm evime. Ne var ki ocuklar da Alevidir, dilerim isteyesin onlar. Zilan elini, eteini pmt Hoabenin. Sevincinden delilere dnmt. Olanlar hemen ykam doyurmutu kars, erkek kardeinin temiz giysilerini giydirmiti stlerine. Olanlarn soluk yzlerine renk gelmiti. Bundan byle, benim oullarmsnz. Allah sizi bana nasip etmi, demiti Zilan. Size z evladm gibi davranacam. Neyim var neyim yoksa size kalacak. Ama siz de beni baba bileceksiniz. Sayp, seveceksiniz. Ayrca size nemli bir nasihatta bulunacam. Bir sure susmutu lafa nasl balayacan bilemez gibi, sonra tane tane konumutu: Bu topraklarda trl trl inan i ie gemi yaamaktadr asrlardr. Krtler, Trkler ve Ermenilerle yan yana yaadmz halde, byk savata, hepimiz birbirimizi boazlayp durduk. imdi sava bitti. Biz, Hoabenin mlk zerinde, yllardan beri ayr gayr tanmadan, din kavgas yapm adan, huzur iinde yayoruz. Yarn-br gn sizi kkrtmaya kalkarlarsa, hi kimsenin kann za girmesine, aklnz elmesine izin vermeyin. Dnya mlk kimseye kalmyor. Bu toprakl arda, biz yine biz bize, Krtler, Trkler ve Hristiyanlar bir arada yaayacaz. Madem hakkm geecek size, bana sz vereceksiniz, isyana bulamak yok, intikam peine dmek, kan davas gtmek yok. Zaman, gemii unutma zamandr. Biz bundan byle, yeni kurulan Trkiye Cumhuriyetinin vatandalaryz, tamam m? Tamam. O halde, demiti Zilan, Hurit ve Halit, evinize ho geldiniz.

VRAN OLAYI VE EYH SAT

(13 UBAT 1925) Nakibendi tarikatnn byklerinden saylan eyh Sait, Elazlyd. Hayvanclkla geinen varlkl bir kiiydi. Saysz koyunlarna yetecek meralar kendi kynde bulamad iin Erzur uma tanm ve ticaret nedeniyle birok kere Halepe gidip gelmiti. Yreyi iyi tanr ve kend isi de tannrd. eyh Sait, Cumhuriyetin ilan edildii yl, stanbulda kurulan gizli Krt Ba mszlk Cemiyetine de ye olmu, kendini temsilen olunu yollamt toplantlarna. Cemi yetin arkasnda ngilizler vard, ngilizler, Krt Emirliinin kurulmasn destekliyor, Krtlere gerekli silah, cephane ve paray temin ediyorlard. Krtlerin bamszlk planlan ince ayrntl arla hazrlanmt. 1926 ylnda yaplmas planlanan ayaklanmayla, Diyarbakr ele geirilip merkez ilan edilecek, Musul hududuna temas salandktan sonra ise, ngilizlerin fiili ve parasal yardm resmen balayacakt. ngiliz destekli Krtler bununla da yerinmiyorlard.

Doudaki ayaklanmann bir benzeri de stanbulda hazrlanacak, stanbuldaki Krtler, saltan atlarla birlikte, din adna ayaklanacaklar ve Halifeyi geri getirme vaadiyle isyan Bursa, Konya ve zmire de yayacaklard. Doudaki isyanla uramakta olan hkmet iki ate aras nda kalacakt. Cumhuriyet bylece ortadan kalkarken, Vahdettin ngilizler tarafndan geri getirilecekti. Bu eylem, gerekletirilmesi pek zor gibi durmuyordu aslnda. slam geleneklerine bal tutucu insanlar, eski treleri yok etmeye ve modern bir devlet kurmaya alan devrimcilere hi snamamlard. Bir anda Cumhuriyet ilan edilmi, hilafet kaldrlm, medreseler kapat lm, kadnlara haklar verilmi, seri kanunlar yerine medeni kanunlar kabul edilmi, yeni vergi usulleri getirilmi ve zellikle memleketin geri kalm blgelerindeki halk akna dnm t. Yeni vergi sistemi ise, o gne kadar kylerinde aar usul vergi toplamakla grevli eyhl erin menfaatlerine byk bir darbe indirmi oluyordu. Ksacas, douda bir isyan balatmak iin zemin uygundu. stanbulda ise, hilafet yanllarndan destek bulacakt isyanclar. Ne de olsa alt yz yllk saray ehriydi stanbul. eyh Sait, 13 ubat gn, avanesiyle birlikte Piranda kardeinin evinde gecelemekteydi. Yanndaki adamlardan ikisi, alt ay nceki Nasturi basknnn firarileri olduklar iin, jandarmalarca aranmaktaydlar. le namazndan nce halka, memlekette medreselerin, vakflarn kapandn, birtakm dinsiz yazarlarn gazetelerde Peygamberimize kfr ettiklerini, fuhuun arttn, bu gidiatn deimesi gerektiini vaaz etmiti eyh. Sesi titreyerek, gzlerinden zaman zaman ate fkrtarak, zaman zaman yalar aktarak srdrm t konumasn. Kendini dinleyenlerin zerinde kalc tesir braktnn farkndayd. Nicedir srdrmekte olduu propaganda grevini baaryla yapyor, zaman geldiinde balayacak olan ayaklanmaya kadar, halk eriat yoluna kilitlemeye alyordu. Bu nedenle akamn ge saatlerinde, ihbar zerine yanndaki firarileri almaya gelen jandarmalarn, sabahki vaaz ned eniyle kendisi iin geldiklerini zannetti. Evdekiler jandarmaya kapy amadlar. Bu direnme, az sonra bir atmaya dnt ve 1926da balamas planlanan ayaklanma, vaktinden evvel balam oldu. Krtler oy birliiyle eyh Saiti genel kumandan ve bakan ilan ettiler. eriat kanunlarn geri getirmek iin Allah tarafndan gnderildiini ileri sren eyhin dalgalandrd yeil sancak, ksa srede yrenin yoksul ve cahil insanlarn peinden srkl emeyi baard. syan gibi yaylyordu. Piran, Mu, Hns, Varto, apakur... Krtler evred

eki airetlerden de yardmc kuvvetler alarak, ok sayda makineli tfek ve silahlarla donanm olarak Diyarbakra doru yryorlard. Ayrca bir kol Siverek ynne, dier bir kol da Harput ve Mardin ynne ilerlemekte idi. 24 ubatta Krtler Elaza girdiler. Tugay Komutann esir aldlar. Jandarma Dairesini yama ederek hapishanelerdeki tutuklular serbest braktlar. Adliyedeki tm evrak yaktlar. Halka, niyetlerinin dini ve Kuran kurtarmak olduunu sylediler ve, Malatyaya gidiyoruz,

Mslman olan arkamzdan gelsin, haberini yaydlar. Din propagandas yle etkili oluyordu ki, Trk asll olanlar dahi ayaklanmann bas trlmasna ve hkmete yardma yanamyordu. Jandarma ve asker bozgundayd. Kn korkun frtnalarna, kara, tipiye ramen Krtler byk bir ustalkla avularnn ii gibi bild ikleri doal engebeliklerden iyi faydalanyor, ete sava vererek dzenli askeri birlikleri kol aylkla darmaduman ediyorlard. Ankara hkmeti, genel seferberlik ilan ettiinde, dounun on iki vilayeti isyanclar taraf ndan zapt edilmiti.

HOABENN EVNDE
(7 MART 1925) Zilan, efendisi Hoebenin yatann ayak ucunda durmu, kocasna elleriyle hazrlad yourtlu tarhanay yedirmeye alan Maray seyrediyordu. Byle inat edip yemezsen an, bsbtn gten deceksin. Bana banda diz ktrp atlar yaktrma, beyim, diye yalvaryordu kadn. gecedir Hoabenin arlarnn yznden uyku uyumamlard. Skntdan zona illetine yakalanmt Hoabe. isyan ilk baladnda, il erin bu hale geleceini hi tahmin etmemiti. Etse, oluu omala toparlar, atard kendini bat ehirlerinden birine, davarn, koyununu, arazilerini geride brakmaya hi gocunmadan. Aklszlndan dmt bu hallere. Yanl hesap yapmaktan. Hi usanmadan ayaklanp du rurlard buralarda airet reisleri, Krt beyleri, onlar, bunlar. Azar kudurur, daa kar, k gel ince de aa iner, siner otururlard. Hem onlarn isyanlarndan bkm, savata Krtlerin Ermenilerin birbirlerine yapt mezalimden gz korkmutu hem de yedi dvelin ordusunu toprandan atmay baarm koskoca Bakumandan, da etelerinin dize getirebileceini hi tahmin etmemiti. imdi eyh Sait, Diyarbakrn drt kapsna birden taarruz balatmken, kimselerin yzne bakacak hali yoktu. Szm szm aryordu btn kemikleri. Aclarna ie ekmeler, yak yakmalar, soan srmeler fayda etmiyordu. ubat sonunda, Krtlerin isyan

iyice yaydklar haberini aldnda, kemiklerinin ars yetmezmi gibi, bir de midesi yanmaya balamt. nce bir ile deliniyor gibiydi yreinin az biraz aasnda bir nokta. Zilandan baka hi kimse yannda olmamt, kimse ona hak vermemiti. Emrinde alan yzlerce ins ann byk bir ksm haber bile vermeden savuup gitmilerdi. En ok da bu habersiz kalar zmt Hoabeyi... nsan yllardr ekmeini yedii kapda, hi olmazsa bir veda eder gitmeden, demiti. Kimseyi zorla tutacak deiliz. Onlar korkularndan gittiler, demiti Zilan. Krtler, kendilerine katlmayanlar lmle tehdit ederler, bilirsin. Bilirim. lm beklemek meer ne kadar zormu. O kadar karamsar olma beyim, demiti Zilan, ismet Paa yine Babakan olmu diyeler. Ne de olsa asker adamdr, napacan bilir o. eyh Sait isyannn iyice yayld gnlerdeydiler. Zilann kars Kamer, atlarn samann tazelemeye gittiinde, olanlarn tekme sille kavga ettiklerini duymutu ahrda. Sinip kulak kabartmt. Keke kabartmaz olayd. Hoabenin Nuhup dann maaralarnda yar diri yar l bulup kollarnda evlerine tad, kendilerinin de yedirip giydirip z ocuklar yerine koyduklar evlatlklarndan biri vefasz kmt. Bir mddet ne yapacan bilemeden durmu, oyalanmt yerinde Kamer, sonra dayanamam, yanlarna varmt. Analn karsnda gr nce bembeyaz olmutu Halitin yz. Aranzda gitmek isteyeniniz varsa, Zilan babanzn elini psn, iznini alsn yle gitsin, diye konumutu Kamer, Halitin yzne hi bakmadan, yle hrsz gibi savumasn. kizler alt-yedi ay iinde, bey kapsnda iyi beslendiklerinden olacak birden bymlerdi. Sesleri atlam, sivilceleri gemi, salar grlemiti. On be yanda olmalarna karn, on sekizlik delikanllar gibi grnyorlard. Onlar alt alta st ste bouurken yakalayan Kamere hi yant vermemilerdi. Ahrdan kp gitmiti kadn. Btn gn bana arlar girmiti. Gn ermek zereydi, birazdan dnerdi tarladan Zilan. On yl boyunca evlat hasretiyle tututuktan sonra kavutuu ocuklarndan birinin evden kaacan nasl syleyecekti ona Kamer. Yedii itii dizlerine durasca Halit, isyana katlacakm, nasl diyecekti? Zilan, akam yemeklerini yedikten sonra, almt olanlar karsna. inizden biri gitmek istermi, demiti, isyanclara katlmak istermi. Balarn nlerine emiti olanlar. Ben size ne nasihat ettimdi evime kaplandnzda? Szm dinlemeyecek misiniz?

Ben Krdm, demiti Halit. Soyum sopum eyhin peine dm yryorken, bural arda kalamam aam. Bize babalk ettin, Allah raz olsun. Ama izin ver de gideyim. Belki sana da hayrm dokunur ilerde. Halit, demiti Zilan, Sait, Nakidir olum. Allah adna yrdn sylyor ama, yre

inde Allah sevgisi deil, Allah korkusu tar. Kat yasaklarla doludur Hak yolu onun. Nakiler kendileri gibi eylemeyen, dnmeyen, ibadet etmeyen kimselere iyi gzle bakmazlar. Kendil erinden olmayanlara, o da Allahn bir kuludur demezler. Bugn kullanr seni, yarn ii bitince Alevisin diye dlar. Bir ey daha var Halit olum... bugn eyhin arkasnda duran ngilizin gvuru, yarn iini bitirince, Mslmandr diye, o da eyhe srt evirir. Ben bunlar tecrb eyle renmiimdir, Hoabe beyimden de renmiimdir. Sel gider kum kalr. Etme, eyleme, karma bu kavgaya. Otur oturduun yerde. Hi yant vermemiti Halit, babalna. Hurit, sen ne diyorsun bu ie? diye sormutu Zilan. Bidoda grd vahetten rkmtr. Olanlar unutamyor. O zaten sava sevmez, demiti Halit. Hurit hi karmyordu konumaya. Gnlerce, gecelerce konumutu kardeiyle, o. Gitmemesi iin yalvarm, yakarmt, elini ayan pmt, aresiz kalnca yumruk yumr ua dvmt ikiziyle. kna edememiti Haliti. Syleyeceini syledikten sonra susmutu artk. Sen de sevme sava. Gitme. Baban olarak sylyorum, sana iznim yoktur. Bu kapdan kar da isyana gidersen bir daha geri gelme kapma, demiti Zilan. Konumasn bitirince, frlayp Hoabenin yanna varmt. Hoabe ne de olsa ondan daha akll bir adamd. Haliti kendi ikna edememiti, belki o ederdi. Hoabe yatanda yatyordu arlar iinde. Yine de, Syle gelsin yanma olan, demiti. Evlat yerine koyduu bu yeniyetme gencin lme doru komasna ok zleceini biliy ordu khyasnn. Evlat acsn bilirdi nk. Hoabeye yedi ocuk dourmutu kars. ol andan biri doumda, dierleri yalarna varmadan Hakka kavumulard. Kzlar dimdik ayakt ayd oysa. Hoabenin de erkek evlat hasreti ektiini bilirdi iftliinde yaayanlar. Krt ocuun evlerine getirildii gn, kylerinde enlik yaplmt. Kim bilebilirdi sevincin topu topu bir yl sreceini! Hoabe yatt yerde dorulmu, kendini yastklarn stne ekmiti. imdi, gzleri kapal, gnl yaral, Zilann evlatln beklerken, binlerce an geiyordu gzlerinin nnden. Delik anlla eriemeyen z oullarn dnyor, yanyordu yrei. Halit, ince uzun solgun yzyle bitmiti kapda. Ellerini saygyla nnde kavuturmu, bakyordu. Hoabe, yaamn lmekten, ldrmekten ok daha deerli olduunu anlatmaya balamt olana. ocukluundan beri, grmedii vahet ve ihanet kalmamt bu topraklarda, insan mr zaten altm, yetmi ylda tkeniyordu. Hibir eye deiniyordu, ne ac ekmek ne de ac vermek. Konuurken birden susmutu. Sylediklerini dinlemiyordu Halit. Olana iaret etmiti yaklamas iin. Yatana yanaan Haliti alnndan pm, bir dua okuyup stne flemi, istavroz kartm ve, Mel ekler korusun seni, olum, demiti, madem Zilann koruyamyor, melekler korusun seni.

Ertesi sabah, yatanda yatarken Zilann ayak seslerini duymutu merdivenlerde... Srklen ircesine, zorla yrrmesine basamaklardaki isteksiz, yorgun admlarn. Bembeyaz yzyle yatann yannda hayalet gibi dikilmiti khyas, Gitti, demiti, sesi titreyerek, gitti! Durduramadn m? Krtler gsne ifte mavzer, omzuna rtbe taktlar, cebine iki altn koydular... ok gentir... Gitti! Halitin gitmesinden ksa bir sre sonra, khyasn armt Hoabe, Bir karara vardm, Zilan, demiti, Muu, Vartoyu, Elaz kuatt gibi Mardine de yklenmi Sait. te yandan, emigezeke dayanm adamlar. Ben kalamam buralarda gayr. Ailemi toplayp hud udu geeceim. Ne dnrsn? Gidersem benimle gelir misin? Ben bu mlkn iinde dodum beyim. Arapa bilmem ben. Msaade et buralarda kalaym. Sen de gitme, bu szlarla kamazsn yola beyim. karm. Burada oturup lm beklemekten daha kolay gelir bana. Ya yollarda tanrlarsa seni? Tanmazlar. Zaten herkes bir yerden bir yere gmekte u srada. Neden nceden dndn gibi batya doru gitmiyorsun? Oralar daha tekin.

Oralarda yannda kalacam dostum yoktur. Krtler yaylyor... Bir kolda da Malatyaya doru da yrye balamlar. Sait yreye hkim olursa burada gidecek kilisem de kalmaz. Yanl ata oynadk Zilan Efendi. Sen Krtsn, hl kurtuluun vardr taraf deitirirsen. iyi dn! Ben Aleviyim beyim, demiti Zilan, eriat bayrann peinden gidemem. Ama madem buralarda benim iim bitiyor, elden karyorsun topraklarn ben de olanla kary alp Haco emmimin yanna varrm, kuyulara. Yukar doru kacaksn yani Allah ksmet ederse. Bu frtna dindiinde yine kymze dneriz, braktmz yerden balarz. Benim dnm yoktur Zilan. Satacam sattm, vereceimi verdim. Ulu meeden balayp aya doru uzanan o tarla var ya... onu senin zerine geireceim, ister ekersin, ister satarsn. Hep bindiin at ile sekiz ba kz de senindir, bunca hizmetine karlk. Ama madem gitmeyi dndn, yetimi olun vardr, sen sen ol, snra yakn yerde kalma. Tekin deildir, demiti Hoabe. Bir avu topram, birka ba hayvanm olduktan sonra niye gideyim beyim, kalrm yet itiim yerde, srerim tarlam. Sabah akam sana da hayr dua okurum, demiti Zilan. Hoabe tarlay Zilann stne geirdikten az sonra, sisli bir sabahn alacakaranlnda yola kmt ailesiyle. Gzyalar iinde helallamlard khyasyla. Kamer dakikalarca ku gibi tmt arkalarndan, Hoabenin ykn tayan son arabas da gzden kayboluncaya kadar

zlgt ekmiti. Doup byd, yalanmaya yz tuttuu topraklarnda lemeyecei iin yr ei yanyordu Hoabenin. Yalnz yurdunu, dostlarn ve anlarn deil, evladnn mezarn da brakyordu geride. Gmek, yrei ikiye yarmak ve bir yarsn slada brakrken, dier yar snn srekli kanamasna katlanmak demekti.

ZLANIN EVNDE
(25 MART 1925)

Syle olum, baka ne yazyormu gazeteler?

Diyarbakr geri alm Cumhuriyetin askerleri. Elazizde halk nce eyhin peinden gitmi... sonra eyhin adamlar ehri yamalaynca, askerlerin tarafna gemiler. Baka? Kanun km siler yakalandklarnda asla, diye. Baka? Seferberlik yapmlar. Nerelerde? ok yerlerde... Ezber etmedin mi? Ettim ama, hepsi kalmad aklmda. Aklnda kalanlar say. Mu, Ergani, Gen, Diyarbakr... sonraa ey... haa, Mardin. Van, Erzurum yok mu? Var. Bitlis, Hakkri de var. Bir dahaki sefere daha iyi ezber et. Sana kahvede ne dedilerse, ne duydunsa gelip bana anl atacaksn. Emredersin, Zilan Baba. Ky kahvesinde, kasabadan dnenler, radyodan duyduklarn ya da bulup buluturup, eski gazetelerde okuduklarn anlatrlard. Zilan, kendi inemedii gnler, havadisleri almas iin Huriti yolluyordu kahveye. Birka gn sonra, ardan altnda oturmu, cgara saryordu Zilan; hayvanlar beslemi dnen karsna, Paann askerleri gemiyle Trabzona km, Erz uruma ve Erzincana doru gidiyorlarm derler, yle duymu Hurit, Sait geriliyormu, de miti, yanarm eer bouna gittiyse Hoabe beyim. Nisan ortasyd, Hurit, surat kpkrmz, komaktan nefes nefese, Zilan Baba! diye bararak avluya girdiinde. Ne var olum, ne bu halin? demiti Zilan. Saiti yakalamlar baba! eyh Saiti yakalamlar! Doru mu bu? Doru baba... kahvede duydum. Radyo da sylemimi. Yaa! Ezber ettimdi sana demek iin... daha bir sr eyh vard. eyh Abdullah, eyh Ali... sonr

aa, ite baka airet aalar da yakalanm. Yaa! imdi naparlar onlara? Asarlar, herhal. Baba... Zilan Baba... Halit de yakalanm mdr? Onu da asarlar m? diye sormutu Hurit. Gz pnarlarnda yalar titreiyordu. (Austos 1938) Kapda bir kadn dikiliyor, kucanda bebesiyle birlikte. Seni grmek istermi, demiti Huritin taze kars Cemo. Zilan scaktan kap kuzeye bakan odann serinliine snm, uyukluyordu keenin stnde. Kimmi? dedi, uykulu uykulu. Adn demedi. Dilinden anlamyorum. Kamer Anaya haber et. Seni istiyor. Dilenciyse verelim bir-iki kuru, gitsin. Dilenmiyor ki. Yiyecek iecek verdik, istemedi. Aa, diyor bir de Hoabe, diyor. Baka da bir sz sylemez. Gelsin bakalm, dedi Zilan. Hoabe adn duyunca heyecanlanmt.

Az sonra kucanda, bir yalarnda, gzleri apaktan kapanm bir erkek ocuuyla yorgun bir gen kadn girdi ieri. Zilan gzlerini ksp dikkatle bakt kadna. Tanmyordu. Hayatnda ilk kez gryordu bu kadn. Kimsin kzm? diye sordu. Bir eyler syledi kadn. Ne dediini kimse anlayamad. Trke bilir misin? Hayr anlamna ban sallad. Krte? Yant gelmedi. Genliinde Hoabeden rendii kadaryla krk dkk bir Arapayla sordu, kimsin, diye. Kadn yine bayla hayr iareti yapt. Sadece Hoabe, Hoabe deyip duruyordu. Hoabenin tand msn? O mu yollad seni? Yantlamad kadn. Hoabeyi aryorsan, o oktan gitti buralardan. On yl geti gideli. Hoabe, dedi kadn. Hoabe yok! Yok! Ben de senin dilinden anlamyorum bac, dedi Zilan, nece ko nuuyorsan, anlaamadk. Kadnn gerisinde duran Cemoya dnd: Gelin kzm, al bu kad ncazla ocuu aa mutfaa gtr, karnlarn doyurun. Ne bizim dili konuuyor ne de Trke anlyor. Hurit gelince bakarz, belki o anlar bunun dilinden. Cemo, kolundan ekeleyerek kard odadan, anlamadklar bir dili konuan ve elleriyle bir eyler anlatmaya alan kadn. Mutfaa gtrd. Olann gzlerindeki apaklar lk suyla temizledi, yiyecek verdi, nlerine konan kelei, bal hamura katk edip, ktlktan km gibi yediler ana-oul. Hurit akamstne doru dnd yayladan. Babal onu bekliyordu heyec anla. Bir kadn geldi bu sabah, dedi. Hoabe, deyip duruyor. Ne dediini anlayamadm. Belki sen anlarsn. Karnn doyur da, aralm gelsin. Sabahtan beri bekliyor mu? Sen gittikten az sonra geldi. Derdini sylemeden bir yere gidecei yok. km mutfak duvarnn dibine, olunu da dizine yatrm, oturmu btn gn. Zilan ve Hurit, Cemonun getirdii sininin zerindeki lbr yediler ekmek banarak.

Kahvesini ierken, Getir bakalm u kadn, dedi Hurit, Cemoya, ne istiyormu, grelim. Az sonra kadn eteine yapm ocuuyla girdi odaya. Huriti grnce, keskin bir lk frlad dudaklarndan. Olduu yere yld kald. Anasnn bayldn gren ocuk avaz avaz alamaya balamt. Odadakiler akna dnmlerdi. Huritle Cemo kadnn bana kom ular, bileklerini ovuyorlar, yzne kk tokatlar atyorlard. Ananz arn, diye baryordu Zilan. ekilin, dedi odaya giren Kamer, baygn insann tepesine lmez, basn geri, haydi. u ocuu da dar karsn birisi. Hi susmaz m bu? Kadnn yanna oturdu, ban dizlerine koydu, gsnn Kil dmelerini at, bandaki bal zd. Cemonun koturduu limonu koklatt. Yavaa at gzlerini kadn. Bembeyaz olmu yz, boncuk boncuk souk terle kaplanmt. Etrafna baknd birini arar gibi. Huriti grnce yine bast l. Deli mi bu ne? dedi Hurit. Seni birine benzetiyor zahir, dedi Zilan. Cemo, olan dar kard iin alamas uzaktan duyuluyordu imdi. Kime? Bunu sorar sormaz Huritin de yz bembeyaz oldu. Kadna yaklat, o cukluundan hayal meyal hatrlad bir Krt lehesiyle sordu. Kimsin? Sen kimsin? dedi kadn. Sen kimsin? Benim adm Hurit. Kadn hkrklarla sarslarak alyordu imdi. Biraz sakinleince konumaya balad. Hi susmadan konuuyordu. Ne anlatyor? diye sordu Zilan. Hurit babalna dnd, onun da gzlerinde yalar vard, sesi titriyordu konutuunda, Halitin karsym, dedi. Halit... Sesi zorlukla duyulmutu Zilann, yayor mu? Bir sessizlik oldu. Sonra, alamamak iin kendini zorlayarak tane tane konutu Hurit,

Dersim Ayaklanmasnda vurulmu. Halit, Dersim syanna katlmadan nce, Hoabenin adn vermiti Zeloya. Bana bir ey olursa, Hoabeyi ararsn Kimanda demiti. Hoabe zengin adamd, mlk sahibiydi. Onu tan rlard, sayarlard. Krtlerle de Trklerle de iyi geinirdi. syana, talana bulamazd. Hoabeyi bulacak olursa, Zilan da Huriti de bulurdu. Hurit sokakta koymazd elbet kardeinin avr adyla olunu, bir aresine bakard. Yllarca vurutuktan, sarp dalarn maaralarnda, derin vadilerin oyuklarnda bir kei gibi kouturduktan sonra, henz otuzuna varamadan, gen yanda yorulmutu Halit. mrn, sonunu gremedii bir kavgaya heba ettiini fark ettiinde, ihtiyarlayvermiti... peine taklp gittii yeil sancan onun inancyla badamadn, uruna cann fedaya hazr olduu dav ann da aslnda bir hayalden ibaret olduunu anladnda...

Krtler davalarn unutmu kendi aralarnda birbirlerini yiyorlard. Bir zaman sonra, neye kar, niin isyan etmekte olduunu bilemez olmutu Halit. Yumuak bir yatakta uyumay, su ve sabunla ykanmay, tedirgin olmadan bir ayra sere serpe uzanmay unutmutu. Barut kokusundan baka koku, kuru ekmekle dar orbasndan baka a bilmiyordu. Sevmeyi, el enmeyi, glmeyi... Kadn hi durmakszn konuuyordu, gzlerinden yalar akarak. Ara sra at yakyor, dizl erini dvyor sonra tekrar anlatmaya balyordu. Dur hele bac... yava. Byle hzl konutuunda hi anlamyorum, diyordu Hurit. Halit on yedisine varmadan, Licedeki isyanda vurulmutu. Alt ay boyunca yatamamt sa tarafna. Zelonun babas, isyanda len delikanl olunun yerine koyup, evine getirmiti Haliti. Halite bakmlar, yaralarn sarmlard. Zelo on iki yandayd henz. Kaburgalar krk olduu iin kollarn istedii gibi kullanamayan Halite hep o yardmc olmutu aylarca. ki yl sonra Jilan airetinin isyanna katlmlard Eruhta, Zelonun babasyla. Eve tek bana dnmt bir yl kadar sonra Halit, bu kez de, dalarda, Zelonun babasnn lsn brakarak. Zelo, Halitin koynuna girdiinde on beinde var yoktu. Yalvarmt bu yoldan dndrmek iin erkeini. Savamaktan baka hibir ey bilmiyordu ki Halit. Topra yoktu ekecek, hayv an yoktu gdecek. Ky Bidoyu Nasturiler yakmt. Anasn babasn o basknda, Trkler vurmutu. Yreinde sadece ac, nefret ve kin vard. Ka kere yalvarmt Zelo, Hoabenin yanna varsak, onun gsterecei bir dama yerlesek, diye. Yanamamt. Kendine Tanrnn at kapy elleriyle kapattktan sonra, yz tutmuy ordu geri dnmeye. Pimanlk, umutsuzluk iinde bocalarken, yeni bir umut prldar gibi olm utu ufkuna. Sada solda, dalarda serseri eteler halinde, kh birbirleriyle kh Trklerle sav aan Krtler, yeni bir oluumun etrafnda birlemeye balamlard. Hoybun! Bir lkyd, yeni bir umuttu Hoybun. Dank Krt airetleri, ulusal savalarnda baarl olabilmek iin bir parti etrafnda birleiyorlard. Tm Krtleri bir arada topluyordu hsan Nuri adndaki Krt kumandan. randan ve o gne kadar dman saydklar Ermenilerden de yardm alarak gl eniyorlard. Ermenilerle birleiyorsunuz ama, onlar gvur, demiti Zelo. Ne var bunda, Hoabe Baba da gvurdu, diye yantlamt Halit. Karamsarlndan syrlmt, yeni bir umutla ldyordu yrei, ihsan Nurinin bir mcah idiydi o artk,Araratta vatan iin kurtulu sava veren.Krtlerin arasndaki airet ekimeler inin, aile dmanlklarnn, stnlk hesaplarnn, talan ve cinayetlerin bittiine inanyordu, byk isyan hazrlklarna katldnda. Bu arada Trkler de bo durmuyordu. Cumhuriyet hkmeti, douda birtakm inaat ilerine girimi, uzun zamandr ihmal edilen bu blgede yatrmlar yapmaya balamt. Yol ve inaat ileri, Erzincan ilinde demiryolu almalar, civar kasabalarda karakol binalarnn yaplmas... Cumhuriyet hkmeti daha da ileri gitmi,

eyh Sait isyann bastrdktan sonra, bir de af kartmt ve isyana katlsn katlmasn, tm Krtleri bu affn kapsamna almt. Zaten birbirlerini yemekte olan Krt, Arap ve Trkmen airetleri arasndaki zlmeler hzlanmaya balamt bu yzden. Hkmetin anlayl dav ranmas ve af, baz Krt airetlerini yeniden dnmeye sevk ediyordu. Savamaktan, kam aktan ve perianlktan bkm Krt kadnlar da erkeklerinin bann etini yiyordu ne zamandr, ihsan Nuri ve mcahitlerinin ayandan zemin kaymaya balamt yava yava. Halitin gvendii dalara kar yayordu yine. Yaadklar blgelerde Cumhuriyet hkmeti, karakollar tesis ettirmeye balamt. ok

uzun zamandan beri yrelerinde hkmet glerini grmeye alk olmayan airet reislerinin, aalarn hi houna gitmemiti bu durum. Yol inaatlarnda alan yoksul insanlarn ellerine iki kuru para geince, aalarn tarlalarnda alanlarn says azalmt. Baz kyller hkmet glerine gvenerek, aa hakkn dememeye kalknca, kendi etki alanlarnn dar aldn hisseden airet reisleri, yeni ban balar yaratmak zorundaydlar imdi. Ayn tarihl erde Suriyeden szan zel misyonlu Ermeniler de Seyit Rza gibi iflah olmayan Krt reisleriyle irtibat kuruyor ve Haydaran, Demenan, Kureyan gibi airetleri, hkmete kar ayaklanmaya aryorlard. Af dahil, her trl iyi niyet gsterilerine karlk alamayan Trkler, bu bkknlk veren ayaklanmalara kar iddet gstermeye balamlard. Her iki tarafn da iddet yanls kiileri, kabuk tutmaya balayan yaray srekli kamaktaydlar. Af yasasndan yararlanarak terk ettikleri evlerine dnen Krtler, silah teslimi iin yaplan aramalarda, jandarmay evlerine kabul ediyor, hatta onlar zorla bu yola srkleyenlerden ikyette bulunarak oyalyor ve bu arada silahlarn ve aranan ele balarn daa karyorlard. Zaman zaman da silah toplamaya gelen askerlerin elindeki tfeklere el koyuyor veya ldryorlard onlar. te o zaman ileden kan subaylar veya jandarma avular, yapmadklarn brakmyorlard Krtlere. Gven sizlik, vahet ve intikam karlkl oynanan gndelik bir oyun, bir yaam tarz olmutu blg ede. Zelo hamile kalmt bu arada. Hi durmakszn yalvaryordu kocasna: Af km Halit, diyordu, babalnn evine dnmesen bile, bir keye kvrlp oturalm. Bir i tutalm. Bu kez, yeni bir can bekledikleri iin akl karkt Halitin. Olur demedii gibi, olmaz da demiyordu. Bir umut filizlenmeye balamt yreinde Zelonun. Halit ise kapana skm gibiydi. Doum yaklatka uyuyamaz olmutu geceleri. Sabahlara kadar dnp duruyor yatt

 yerde, umarsz hallerine are aryordu. Bir yol ayrmndayd artk. Ya aftan yararlanacak, bu ilerden elini ayan ekecek, olunun bydn grecek, ya da sonu olmayan bu kavg ada heder olup gidecekti. On yl nceki duygular deimiti. Hi sonu gelmeyen, hibir yere varmayan bu kavgadan bkmt. Hakkriye gidip Hoabeyi, Zilan ve kardeini bulmay dlemeye balamt. Acaba onlara gitse, tutarlar myd elinden, bir frsat daha verirler miydi ona? Yaama frsat? Hayr hayr, onlarn yanna snmayacakt ama, eer yardm edecek olurlarsa, kavgadan uzak bir blgede yerleecekti, Zeloyu ve yeni domu olunu alp. Borc unu zaman iinde yava yava derdi onlara. Mekn tuttuklar maaraya, Abbas karanlk bir glge gibi szdnda, bebeyi yeni uyutmutu Zelo. Dersimin en derin ve en dik yamalarnd aki snaklarndaydlar. Zelo, Abbas grr grmez, anlamt yine bir pusuya arldn kocasnn. Kendini nne atmt Abbasn: Olumuzun krk kmad daha, rahat brak Haliti, demiti. Hafife itmiti Zeloyu Abbas: Dar k Halit, erkek erkee konuacaz. Serin bir Mart akamyd. Yerdeki ulu srtna vurup dar kmt Halit. Rza Reis seni ister Halit. Yarn akam Harik deresi stndeki kpry ykacaz. Haliti bulamadm de! diye seslenmiti maarann azndan Zelo. Diyemem. Sen ieri gir. Sertti sesi Halitin. Kadn ieri ekilince alak sesle konumutu: Zelonun durumu iyi deil. Daha bir sre brakamam onu yalnz. Hele krk ksn... Bana dert alr gelmezsen. Hem senin hem de benim bam belaya girer. Zelo yine frlamt dar. Avaz avaz baryordu, Adamm rahat brakn, yetti artk ektiim, diye. Kadn g bela ieri sokmutu Halit. Beer lira verecekmi Rza kpry ykanlara. Karakol da baslacak, telefon hatt da tahrip edilecek ama, hadi sen o ilere karma. imdi gel, bu ii hallet, paran al sonra da ek git. Arayp da seni bulamazlarsa mesele yok. Ama Reisin karsna geip, Haliti bulamadm, diy emem, sen karmda dururken, demiti Abbas. Geceyi birlikte geirmilerdi. Halit gece boyunca, zrlayp duran Zeloyu teselli etmeye al mt. Bu sondu, gerekten sondu. Kpr ykma ilerinde uzman olduu iin istiyorlard onu. Gidecek, iini yapacak ve parasn alp dnecekti. Sonra, dnnde, sz veriyordu karsna, kardeini bulmak iin yola deceklerdi. Ama dnemeyecek olursa... sk sk tembih etmiti Zeloya, Hoabeyi, Zilan arayp bulmas iin. Her ayaklanmada, her eylemde lme biraz daha yaklatn biliyordu Halit. Sabahn seher vaktinde, Abbasla birlikte yorgun bir kei

gibi, ayaklar geri geri giderek inmiti karl yamatan aa... 20 Mart 21e balayan gece, saat on bir sularnda, Demenan ve Haydaran airetlerinin

adamlar, Darboaz deresi zerindeki kpry ykmlar, telefon hatlarn tahrip etmilerdi. zerlerine ikinci, nc ve dokuzuncu seyyar jandarma taburlarn gndermiti hkmet. Zelo bouna beklemiti kocasn aylarca. Beklerken, devletin, yersiz-yurtsuz ve tek balar na da oyuklarnda oturan halkn bir ksmn Trk kylerinde bo duran ve ziraata elverili yerlere yerletirdiini ve tapu verdiini renmiti. Nerdesin Halit? diye barmt plak dalara, Neredesin? Sesi yanklanp yanklanp geri dnmt kulaklarna. Dalarda, kendi sesinden baka kimse yant vermiyordu Zeloya. Yaz sonuna doru almt haberini kocasnn. Abbas, karanlk suratyla bir eytan gibi kar sna oturmu, dkmn vermiti Halitin kahramanlklarnn! Darboaz stndeki kpry yktktan birka gn sonra, Sin karakolunu basmlard. Karakol basknlar haftalarca srm t. ok adam ldrmlerdi bu basknlarda. Basknlar yapp yapp, kkl bykl yzl erce maarann, inin derinliklerine saklanmlard. Nisan sonuna doru Mazgirt ve Pertek kprlerini yakmaya karar vermilerdi. Ama aralarndan bir hain, ele vermi olmalyd ki onl ar, fena sktrlmlard piyade alaylar tarafndan, ite bu atmada... Sus Abbas, demiti Zelo, sus artk. Anlatma baka. Kendimi bildim bileli bu sava dinl emekteyim. Babam da, aam da, yiidim de ya pusuda, ya basknda yittiler. Yetti gayr. Plsn prtsn toplam, bebesini vurmutu srtna, kendine acdan baka hibir ey verm emi yuvasndan kmt. Bykl kkl yzlerce maarasyla, iniyle yllardr bahtsz ins anlara snak olan, ilkellik, vahet ve ihanet telkin eden derin ve dik yamalardan, dar boazl ardan aaya inmiti arkasna bakmadan. Hakkri yollarna dmt. Dilini bilmedii diy arlarda, Hoabeyi tanyan birilerini arayp durmu, izini srmt bu adn, hi vazgemeden, hi kaybetmeden umudunu. Olunu kurtarmak iin mecburdu Hoabeyi bulmaya. Onu buld uunda Zilana ve kocasnn kardeine ulaacan biliyordu. Kasabadan kasabaya, ehirden ehire gmlerdi ana-oul. A kalmamak iin her ii yapmt Zelo. Sonunda nihayet r enmiti; ne Hoabe vard artk ne de ky... ama Zilan hayattayd ve Halitin ballandra ball andra anlatt o geni topraklarn bir parasn srp, o dillere destan hayvanlarn bir ikisini gdp duruyordu hl, Huritle birlikte... Zelo nefes nefese sustuunda afak skmek zereydi. Ar bir sessizlik kmt odaya. Kk olan anasnn dizlerine ban koymu, uyumutu oktan. Dierleri dinlediklerini sindirmeye alyorlard, ilk konuan yine Zelo oldu. Eer Zilanla Hurit, onun evlerinde hizmete durmasn, boaz tokluuna almasn istemiyorlarsa gidecekti, ama ancak olunu amcasna braktktan sonra. ocuunun yaral bir hayvan gibi da oyuklarnda yaamamas iin her eye razyd. Olunun ad neymi? diye sormutu Zilan, Hurite. Hurit, demiti Zelo. Hurit mi? Halit, oluna senin adn verdi.

Hurit, adn tayan incecik boyunlu, apakl sska bebei anasnn kucandan alp bar na basmt. Bundan byle artk beni baba bileceksin, demiti, anan da bizimle kalacak. Sen, hem ifte anal hem babal byyeceksin, yeenim. 1940 ylna girdiklerinde, yukarlara g etmeye karar vermiti Zilan. syanlar, ayak lanmalar durulmutu. Hkmet, toprak sahibi Krtlerle iyi geinir olmutu o yllarda. Geri o ne airet beyi ne seyit ne de aa idi ama, ekmeini toprandan, hayvanndan karan, kimsenin kulu, marabas olmayan, saygdeer bir kiiydi. Artk torunlar, gelinleriyle geni bir ailesi vard. Hoabe vaktiyle bir nasihat etmiti ona, erkek evladn var, snr kylerinde iin zor olur demiti. Cemo erkek ocuklar dourmutu art arda, kk Hurit de byyordu. Yarn br gn kaakla bulap heder olmasnlard olanlar. Bir iki koyun paras uruna mayna kurban gitmesinlerdi. Tarlasn satp hayvanlarn nne katp ierlere gecekti. Taa on be yl nce karar vermi olduu gibi, Hacogillerin kyne gidecekti. Zilan kulunu nce ksr ve yoksul yaratp, sonradan bir oulla, bir avu toprak ve birka ba hayvanla gnln alan Allah, kuyularda da nasip eylerdi ona nafakasn, hayrlsyla. Zilann kuyulardaki evinde, amcasnn yannda bymt kk Hurit. Adn tad amcasn, baba bilmiti. On be yana geldiinde, Olum, demiti amcas, sana bir ata nas ihatim vardr; isterim ki tutasn. Bu topraklar imdi sakindir, ama ne zaman karaca hi

belli olmaz. Olur da yine karverirse, buralarn hi bitmeyen isyanlarna, ayaklanmalarna, atmalarna karmayacana dair bana sz ver. Baban gibi heder etme hayatn. Ne ldr ne de l zamanndan evvel. Hayvanlarmz, topramz var, bana babalmdan kalan... kardeler ine de sana da, bana da yeter, besler hepimizi. Bu nimeti tepme. nsan gibi yaa Hurit ve insan gibi l... ecelinle, av hayvan gibi kaarken kurunlanarak Amca, demiti gen Hurit, anamdan ok dinledim daa kann kaderini. Ama Bido kymz yakanlar, babam vur anlar, arkadalarn asanlar da balamyor yreim. Bizden olmayana yaknlk gstermek gelmiyor iimden. Onlar baka, biz bakayz. Onlar kim? Alevi olmayanlar. Olum, benim canm kurtaran, mlkne kabul eden Hoabe baba, Alevi miydi? Mara Ana? u kymzdeki Trklerin, komularmzn ne ktln grdk? Onlar baka. Kimse baka deil, demiti Hurit, herkes Allahn kulu. Bir Nasturi kymz yakarken, dieri nafakamz verdi. Krtn Trkn lm, ldrmeyi seeni de var, topran sreni, hayvann gdeni de. Trkn de Krtn de, gvurun da hem iyisi hem kts vardr. Hepim izi ayn Allah yaratyor. Sen cinsinin iyisi ol, trelerimizden ama, dedesiz, cemsiz, sazsz kalma, Alevi olmayan kar alma ki davul dengi dengine vursun, soyumuz resin. Ama

kimsenin klna bile zarar verme Hurit, ne gnl kr, ne can al olum. Hibir dava buna demez. ilk genliinde Hurit, amca nasihatna uymaya kararl balamt hayata. lerde ocuklar olursa, onlar da isyana, savaa bulamasnlar istiyordu. iddetten uzak yaasnlard dnya dndke. Yazg Verilmi sadakan varm Bayram, ocuunu aacn dallar arasna kim sakl adysa, git elini ayan p, dedi Vali. Bekleme odasnda oturanlar hie sayarak, srasn bekl emeden makamna dalveren Bayramla konuurken, sesi bile yorgundu. Birka gn iinde on kilo vermi gibi szlmt. Mosmordu gzlerinin alt. kszn st anasnn basknda hast anelik olmasna ok zldm, Doktor Rait leden sonra hastaneye urayp durumuna bak acak. Yanklar burada halledilemeyecek gibiyse, Ankaraya yollatrz zavall kadn. Kim emzi riyor imdi ocuu, baka biri bulundu mu? Bulundi... Ben baga ey dimeye gelmiem... Lafn nasl syleyeceini bilemez bir hali vard. Ne diyeceksen abuk de. ok iim var. Bugn heyet de geliyor Ankaradan... Hadi syles ene, ne bekliyorsun. Salilermiler onlar. Kimleri? etecileri ite. Ky yakan gopehleri. Olur mu hi? Yakalayp tkmlard ieri. Sorgular devam ediyordu. Salilermi, Vali beg. Yanl duymusundur Bayram. Evvelki gn askeri helikopterlerle getirildiler buraya. Olmaz yle ey, haydi olum, git iine bak sen. Bayram ellerini kavuturmu, hi kmldamadan duruyordu karsnda. ylece yzne bak yordu hesap sorar gibi. Gitsene olum. Haydi k dar. Buraya kadar gelmisin, aada bir ay i. Vali syledi dersin smaile, yoksa vermez. Yasak yle zrt prt ay imek. Salilermi, Vali beg, mahkeme ediyip salilermi. Salmazlar. Otuz cana kym katilleri kim salar? iletmiler seni. Bayram kar kmaz, Savcya telefon balatt Vali. Bayramn haberine inanmamt ama, ya bir doruluk pay varsa? Tedirgindi. Acaba kamlar myd hapisten? Yahu birader bir sylenti var, terristler salnacak diye. Var m bunun bir asl astar? Yine yana doru kayklm oturuyordu iskemlesinde. Birden doruldu, dimdik oldu. NE? Ne diyorsun! Nasl salarlar? Deli mi bunlar? Herifler dpedz kym yaptlar... Hangi hkim? Nbeti hkim mi brakyormu?... Olmaz yle ey!... Onca vahet... Ben grg ahidiyim... imdi, hemen geliyorum oraya. Telefonun kapanmasyla yeniden almas bir oldu. Daha yerinden bile kalkamamt Vali at. Alay Komutan aryor efendim, dedi Saliha. Komutandan da aa yukar ayn bilgileri

ald Vali. Komutan da tedirgindi. Siz onlar ben gelene kadar salvermeyin ltfen, dedi, ben hemen kyorum. Savcyla grmeye gidiyorum. Telefonu kapatnca, yardmcsnn odasna dald, Terristleri brakyorlarm, dedi, ben savcla kadar gidiyorum. Yerime bak. leden sonra milletvekilleri geliyor, karl

ama, konaklama vesairenin ayrntlaryla uraver. Nasl brakrlar? Doru deildir. Ben de yle sanyordum ama doruymu. imdi konutum hem Savcyla hem de Alay Komutanyla. Ne sylediler? Neden brakyorlar? Yanl adamlar m tutuklanm? Hani kadnlar ok emindiler tandklarndan? Nbeti hkim yle karar vermi. Bunlar yapanlarn kylerine, omzunda yldzlar olan, niformal bir herif gelmi, hem hara toplam kylden hem de, Buras Krdistan dr. Trk solu haindir. Bu kyn sahibi sadece PKKdr, ben de sizin komutannzm demi, dediklerimi yapmazsanz hepinizi gebertirim. Babalara gidip btn erkeklerin beynini datacak evler ini de yakacaksnz demi. Ne olmu yani demise? Yapmasalard, inanm m bu heriflere nbeti hkim? Vali yardmcsnn da sapsar olmutu yz. inanm. ok pimanz, isteimizle deil, baskyla, zorla yaptk. Bizi kullandlar, ldr lmekten korktuk, lenlerin ou arkadamzd zaten, diye hngr hngr alamlar. Olur mu byle ey yahu? Olur mu yahu? Gidip konuacam Savc ile. Konuun efendim. Anlatn grdklerimizi. Salmasnlar. Salarlarsa yine yaparlar. Bunlar iyice insanlktan km. Asrlarca hayvan gibi gdlen insanlarn hayvandan fark m kalr? Bir yandan kendi aal ar, hlar bir yandan devlet, canna okudu heriflerin. imdi onlardan insanlk m bekliyorsun? Sayn Valim, dedi yardmcs, anlayamadm, ezilmiler diye, yaptklarn balamamz m gerekiyor? Laf m bu imdi? Ben cezalarn ekmeleri iin onlar salacak her kim ise onunla konum aya gidiyorum. Bunca cana kydktan sonra hi serbest braklr m sulu, istedii kadar pim anm desin, gzya dksn, hi braklr m? Ama niye bu noktaya gelindiini de dnmek lazm. Merdivenleri er beer atlayarak indi Vali, tam kapdan karken, Bayram grd. Bayram Vali Konann d kapsnda, ellerini yine nnde kavuturmu ta gibi dimdik duruyordu. Doruymu be Bayram, dedi, inanlr gibi deil, ama haklymsn. imdi Savcya gidiy orum. Bakalm bir ey yapabilecek miyiz? Beg, dedi Bayram, yanna yaklap sesini alaltarak, Vali begim, salnmalarn sen ist ermiin diyeler. Haydaa! Kim diyormu bunu? Ekiya. Bizi Vali brahtrecek, diyelermi. Samalama! dedi Vali, eliyle iaret etti az ilerde duran arabasna, yaklamas iin. Araba geldi. Vali arabaya binmek zere eilmiken doruldu, araca yasland, birka derin nefes ekti iine, bekledi. Sabahtan beri iyi hissetmiyordu kendini. Savcya gitmek zere ak havaya kt nda bann dnmesi iyice artmt. Ayann altndan toprak kayyor gibi geliyordu, ger ekle d arasnda, yar sersem bir haldeydi. Baskndan beri uykusuzdu, doru drst yemek yememiti... Biraz nce ok sklmt can, katillerin salnma ihtimaline. Bir tuhaf arlk da vard havada. Kara bulutlar toplanvermiti gkyzne. Bu saanak da nerden kt imdi? dedi ofr aniden bastrnca yamur. Efendim... sl

anyorsunuz efendim... Arabann kapsn am bekliyordu. Valinin kprdamadn grnce bagaja kotu, elinde emsiyeyle dnd. Yasland yerde ok yorgun grnen Valiye yaklat emsiyeyi aarak. Vali gzlerini dikmi bir yere bakyordu, nn alyor, dedi yavaa. ofr akn akn sana soluna baknd, gzlerini krptrarak. Neden sonra akl etti heykeli. Gerekten de nnnn bronz yanaklarndan aa, gzyalar gibi iniyordu yamur damlalar... Bu topran insannn hi deimeyen yazgsna alyor gibiydi heykel. Mhendis Fratn Bapnar yakasnda, dolgu yerinin yukarsna den kayann stne tar

assut kulesi gibi oturtulmu antiyede, masaya yaylm projeye eilmiti hepsi. Nefeslerini tutmu, Mhendisi dinliyorlard. Mhendis, deiik renkte kalemlerle hazrlad birtakm krokilerin zerinde dolmakalemiyle gidip geliyor, iziyor, anlatyor, Valiye yabanc terimlerle konuuyordu. Hdai ban sallyordu ara sra. Hava scakt. Mhendisin alnndan szlen ter, burnunun ucuna yrd ve nndeki haritaya damlad. u pervane daha hzl almaz m, Allah akna? diye sordu Vali, Hdaiye, tavandaki aleti iaret ederek. Hdai yrenin adam olduu iin bylesi scaklara alkt, alayl gzlerle Mhendise bakt, K bastrdnda bu scaa rahmet okursunuz. Siz bir de buralarn kn grn, dedi. Ben scaktan ikyeti deilim, dedi Mhendis. Vali, Mhendisle Hdainin daha ilk gr te yldzlarnn barmadnn farkndayd. Hdainin bir devi andran koca gvdesinin yan nda, sska bir sivrisinek gibi kalyordu Mhendis. Yal adam, bu beden farkn, kei sakall, uzun salarn arkadan toplam garip grnl gen adam ezmek iin cmerte kullany ordu. Ama sal, sakall da olsa, sivrisinei de andrsa, o bir mhendisti ve konumu alaydan yetime iri ihtiyara gre daha stnd. Odadaki hava, belki de bu sessiz atma yznden bunaltc bir hal almt. Yani, dolguyu oaltp kpr mesafesini azaltacaz, deil mi? Ben yle anladm, diye sordu Vali bir kere daha zerine basa basa, Hdainin de onaylamas iin. Ama yantlayan yine Mhendis oldu. Evet, aynen yle, dedi, Bylece demir elikten tasarruf edeceiz, su zerindeki mesafeyi en aza indireceiz, i hem ucuzlayacak hem de abuklaacak. Demirden tasarruf edeceiz ama, dolgu da ucuz deil ki, sen benden nehrin zerine yz elli bin metrekp dolgu yapmam istiyorsun, evlat, dedi Hdai. Evet. Dolguyu bedava m sanrsn? Da senden para istemiyor ki verdii toprak karlnda aga, patlat dinamitini, yap dolg unu. Her seferinde on ton dinamit patlatyorum ben. Da bedava ama, dinamit babamn mal deil. eliin fiyatn, mteahhit olduuna gre, sen benden daha iyi bilirsin, dedi Mhendis. Hesapla bakalm elik mi daha ucuz, dinamit lokumu mu? Yani sen koca kpry altm metreye kadar drdn sylyorsun? Evet! Acayip! Acayip deil, akllca.

Ve bu kpr Ankarada yaplacak. Evet. Sonra buraya tanacak koca kpr. Deh! Deh! Deh! Koca kpr tanmayacak. Paralar tanp burada monte edilecek. Yaa! Sen hi lego denen oyuncaklar grdn m? Torun sahibiyiz, evelallah. Tamam, ite, ayn lego mant. nce yapacaz, sonra skeceiz, burada tekrar kuracaz. Lego dediin bir oyun, uaklar oynasn diye. Biz oyun oynamyoruz. Kprnn arkasndaki mantk da, legoyla ayn mantk. Ben bu iten bir ey anlamadm, dedi Hdai. Hdai, sen dolguna devem et. Bak imdi sana daha da ok i kt. Brak kpryle Mh endis urasn, dedi Vali. Zaten ortada bir i blm var, dolgu senin, kpr Mhendisin sorumluluunda. Somurttu Hdai. Kendi teklif ettii firmay neden istemezdi u Vali. Nereden bulmutu bu zibidiyi? Keke o Grc baba-oul zamannda ortaya ksalard da kapsalard ii. Hi kaynam amt kan bu kei sakallya, hi. Erkek dediinin sa kar sa gibi mi olur, diye sorup duruy ordu nne gelene. Haydi sakaln sineye eksindi, kendinde de vard bir krl sakal, o sa neyin nesiydi yle? Sska m sska bir herif, flesen uacak. Yeni bir teknik deniyormu... bur as deneme yeri miydi? Ya beceremezse ne olacakt, alr kapanr yayl yatak gibi ne menem

kpryse o? Orada yap, burada a! Hoppaaa! Hokkabaz ii, hokkabaz! Ne kadar da akllym gibi dururdu, cin baklaryla, nah u kadar akl varsa bu Valide, o da Hdai deildi. Serseri grnl, kar gibi sal, kula kpeli herife git teslim ol sen. Hay akln karladmn Val isi. Oysa Vali, neredeyse iki kanat takp umak zereydi sevincinden. Hayatnn mhendisini bulmutu. Nereden tasarruf edebileceklerini dnp dururken, adam kendiliinden ortaya atmt topra doldurup, kprnn boyunu yz seksen metreden altm yedi metreye d rmeyi. Bugne kadar Anadoluda hep Alman metoduyla yaplmt kprler. ngiliz sistemi ilk kez denenecekti. ngilizlerin elik asma-kprleri mehurdu, Vali de yenilikleri pek sev erdi. Mhendisin anlattklarn iitince byk bir keyif ve heyecan duymutu. Ama Hdai glge dryordu keyfine. Gz tutmad iin, burnundan getiriyordu Mhendisin. Allahtan adamn Ankaradayd ii. Burun buruna alacak deillerdi. Onu da hi anlamamt ya, Hdai. insan iinin banda olurdu, baka ehirde deil. Pes etmeden, tekrar tekrar soruyordu ayn soruyu: Yahu, bu kpry Ankaraya m kuracaz? Hayr, Fratn stne kuracaz. O halde Mhendis neden antiyesini burada amyor? nk, kpry Ankarada yapacak. mahalli burada, alan orada olur mu? Byle ey grlm mdr? Anlatyorlar, anlatyorlar ama saat ba Hdainin ayn soruyla karlarna dikilmesine mani olamyorlard. Belki o da bir usandrma yntemi kullanyordu. Valiye gna getirtecek, Vali sonunda, Tamam abi, git getir o tavsiye ettiin adamlar, grelim, diyecekti. Ne de olsa eski kurttu ve arkl erknharpti her Trk kyls gibi, Hdai.

Mhendise gelince, hi umurunda deildi Hdainin onu sevip sevmemesi. Asl mesele kar snn onu sevmemesindeydi. Erzincandaki kpr teklifini almasndan yaklak bir ay nce, kars karsna gemi ve gzlerinin iine bakarak, Artk seni sevmiyorum, demiti. Evet, aynen byle demiti. Bir an iin yanl duyduunu dnmt Mhendis. Belki de bir rya grmekteydi. Ryalarda en akla gelmeyecek eyler olurdu. Gzlerini krptrmt birka kere. Ama bu bir rya deildi. Kars bir akam yemekten sonra, mutfak kapsna srtn dayam, kollarn gsnde kavuturmu, ben sarmsak kokusunu sevmiyorum der gibi, sakin sakin, ben seni sevmiyorum deyivermiti. Mutfakta, tasarmn elleriyle izdii alr kapanr masada yemeklerini yerlerken, dizleri srekli birbirine deiyordu her zaman olduu gibi. Yemein sonuna doru dizlerini ekmiti kars. Masa ok kk olduu iin, zel. bir aba sarf etmi olmalyd. arabn doldurmak iin bardana uzandnda, eliyle bardan azn kapatmt. istemiyor musun? Hayr. iki parmak bir ey kald, bitirseydik unu. Bana verme ltfen. Sen bitir. Hatta sen de ime artk. Bir tuhaft sesi. Duruu de yle. Bacaklar iyice kendine doru ekilmi, dimdik ve ireti oturuyordu iskemlesinde. Tatsz bir eyler duymak zere olduunu sezmiti Mhendis. Neden imeyecek miim? imdi konuacamz konuyu ayk kafayla konumak daha doru olur. Dnyann yaradl zerine mi konuacaz, son aldn etek hakknda m? Her eyi alaya almana sinir oluyorum. Ben ok ciddiyim. .. evliliimiz hakknda konuac az. Nesi varm evliliimizin? Yrmyor, ikimiz de mutlu deiliz. Benim hibir ikyetim yok. Senin gerekleri gslemek detin deildir. O halde sen kendi ikyetini syle. ikyet meselesi deil... Kars masadan kalkm, gidip kapya dayanm ve aralarna ancak emniyetli bir mesafe koyduktan sonra, Artk seni sevmiyorum, demiti. rkilmiti Mhendis. Hem duyduundan hem de bunu sylemek iin, karsnn kendinden uzaklamasndan. Acaba ne zannediyordu, ona bir tokat atacan m, yoksa dudaklarna yap p pmeye alacan m? Onu istemeyen bir kadn dvmeye ya da zorla sevmeye kalkacak kadar alalabileceini sanyordu demek! Kars hi gocunmadan onu incitebiliyor ve ondan

ekiniyorsa, evet, belki de bitmiti bu iliki. O hi farkna varmadan tkenmiti aralarndaki ok zel, ok renkli, ok derin sand dostluk. Yine de, kendini alamayp, Neden? diye sormutu.

Byle eylerin nedeni olmaz. Her eyin bir nedeni vardr. Seni sevdiimi sylediimde, hi sormadnd ama bana nedenini. imdi soruyorum ite. Neden sevdin beni ve neden imdi sevmiyorsun artk? Seni sevdim nk bana heyecan veriyordun. Deiik ve ho eyler ilham ediyordun. Cok uluydun, umutluydun, farklydn. Ne deiti? Her ey. Dnyaya elik paralarnn arasndan bakmaya baladn biliyor musun? st geit, alt geit, demir, elik, fabrika, montaj... baka lafn yok. Cokun snd... ne bileyim, farklln kalmad. Her erkek gibisin sen de. Herkes gibi oldun. Herkes gibiymi! Kprdanmt yerinde. Yznde hibir ifade yoktu, sesi sakin ve souktu, yreindeki frtnay dar vurmamak iin aba sarf ediyordu, iinde krlan yemyeil daln sesini sadece kendisi duymutu. Her insan, ama her insan zaman iinde, dierinin gznde gizini kaybeder, diyebilmiti Mhendis, evlilikler de yledir. O halde evlilik bana gre deil, ben tek bama yaamalym. Olabilir. Ama iyi dn, ilikimizi bo yere ypratma. Piman olabilirsin. Ben ne yaptm biliyorum. Piman olmayacam. Baka biri mi var yoksa? Kars gzlerini yere indirmi, yantlamamt. Bilirsin, skt ikrardan gelir... Bana yant vermiyorsun. Sessizlik uzaynca, bir demir pene yreini avucuna alp skmt Mhendisin. iinden kar sn salarndan srkleyerek yerlere almak, suratna tokat stne tokat indirmek geliyordu, bu kez. Avaz avaz barmak ve alamak da istiyordu ayrca. Bunu neden yaptn? Neyin eks ikti? diye hesap sormak, gitmemesi iin yalvarmak, onu sevdiini, onsuz yaayamayacan haykrmak istiyordu. Bunlarn hibirini yapmamt oysa. Smsk skt yumruklarn pantol onunun ceplerine sokmu, buz gibi bir sesle, Msaade eder misin? diyerek, karsnn day and kapnn yanndan gemiti ona dememeye alarak. Koridordaki dolabn st rafndan bir anta kartm, yatak odasna yrm, ekmeceleri dolaplar am kapam, antann iine pantolonlarn, gmleklerini, i amarlarn, tra takmlarn koymutu. Aaa, gidiyor musun? diye sormutu kars. Hi konumayacak msn benimle? Sevgimi yitirmemin nedenlerini tartmayacak msn? Bu mu senin evlilik anlayn? Glmsemiti Mhendis. Kadnlara zg tutarszlk iindeydi kars. Hem artk onu sevm ediini, ayrlmann art olduunu sylyor, hem de kocasndan gidiine mani olmasn istiy ordu. Onu terk eden birine yalvaramayacak kadar onurluydu Mhendis. Ya da byk bir yan lg iinde, gitme demeyi onursuzluk sanyordu. Neden konumuyorsun? Nereye gidiyorsun? diye sordu kars. Her erkein evini terk ettiinde gittii yere. Bir otele. Senin biliyor olman lazmd. Herkes gibi deil miyim ben, her erkek gibi? kmt kapdan, nereye gideceini bilemeden yollarda yrmt uzun uzun. Gerekten nereye giderdi evini terk eden erkekler? Annelerinin veya eski sevgililerinin evlerine mi, yoksa

bir otele mi? Onun ne annesi ne de eski sevgilisi vard. Sabaha kar bir otele kapak attnda, otel odasnn kiiliksiz ve souk beyazlna, st krksz gergin araflarna brakmt kendini ve dnmt. Herkes gibi olmamak iin verdii bunca abadan sonra, sayla sakal yla, kpesi, giysi seimi ve hatta mesleinde uygulad aykr tekniklere ramen, sradanlkla sulanmay balayamyordu bir trl. Kars ona sadece, Seni sevmiyorum, baka birine k oldum, diyemez miydi? Onu bir de sradanlkla sulamas, herkese benzetmesi art myd? Bir saplant halinde sevmezdi herkes gibi olmay Mhendis. Birbiri gibi dnen, davr anan, giyinen, hibir farkllk, ayrcalk gsteremeyen, srnn bir baka koyunu olmaktan te gidemeyen, ufuksuz, korkak, dar kafal ve tutucu insanlar, herkes markasyla damgalanan prototipleri, hi ama hi sevmezdi. Ne tuhaf, Hdai de onu, karsnn tam tersine, herkese benzedii iin deil, kimseye benz emedii iin sevememiti. Klk kyafetinden, uygulayaca kpr tekniine kadar bugne dek

bildii, tand, kanksad her bir eye ters dt iin. Garipti insanolu! Oysa Mhendis, genizden ve tane tane konuan, grlerini asla deit iremeyen, iriyar ve yal Hdaiyi sevmiti, banda... Kpr ayaklarn ina edecei plak kayalklar, yamalarn ardnda beliriveren darack vadileri, bir uzun ylan gibi yeilin ve sarnn eitli tonlarnda kvrla bkle akan Frat, sesli harfleri incelterek konuan yre ins ann, o insanlarn kprlerine kavuacaklar umuduyla gzlerine, seslerine, hareketlerine yansyan sevinci sevmiti. Ve tpk kendi gibi deiik olan, baka brokratlara benzemeyen, kendine zg Valiyi de sevmiti. Kararm i dnyasna, altst olmu yaamna, Dounun bir uzak kasabasndan bir kk kvlcm ldamt. Yapmn stlendii bu kpr, ne elikten kurduu st geitlere ne de fabrikalara benziyordu. Bu kpr, binlerce kiinin yllardan beri bekledii bir umut kprs yd. Kpr kurulduunda, suyun te tarafndaki yoksul ve aresiz insanlara, tm gzellikl eri, yenilikleriyle yepyeni bir a akacakt sanki. Bolluk, dostluk, iyilik akacakt. Kprnn zerinde yryp karya ulat gn, yaamnn onca yanln, d krklklarn, karsnn ihanetini geride brakacak, gelecee doru bir adm atacakt. Gelecee, yani bilinmeyene... ama iyi, ho, aydnlk bir bilinmeyene. Sama olduunu bile bile buna inanyordu. Byk eh irde yaarken, kendi ve kars gibi kentsoylular iin ok nemli olduunu sand kavramlar, istekler, ncelikler, Dounun bu kesindeki insanlarn sorunlarnn yannda, ocuka mar

klklara, anlamsz kaprislere dnmt, ileri boalm, hibir nemleri kalmamt. Hayat nn krldn dnd bir anda, karanln aydnlatvermiti Bapnarllarn yzlerindeki ve yreklerindeki k. Evet, bu kpr, bir umuttu, o esmer ve buday yzl, ela ve kara gzl halk iin olduu kadar, kendi iin de. Vali telefonda nefes nefese anlatmt sesi heyecandan titreyerek; evet, evet, kpr, elikten yaplacakt, tam yz krk ton arlnda olacakt, Ankarada bitirilecek, demir ubuklar hal inde Erzincana tanacak ve orada ina edilecekti. Kprnn Bapnar tarafnda oturaca nokta doldurularak yz metre aklk, altm metreye drlecekti. te elik kpr de bu dolgunun zerindeki beton ayan zerine konacak ve kar yakadaki dier ayaa uzatlacakt... Ankarada yaplacakt, evet... nce orada kurup, bakacaklard elbette... sonra sklp gnderilecekti... Koca kpr sklmeden nasl gelirdi a canm, sklecekti tabii... Tel efonu hrsla att diye kapattnda, titreimden masann zerine su dklmt dolu bardaktan. Seslenmiti, Bir bez getirsenize yahu, sland buras. Bu, kpr m, yoksa bizim olann boz-yap oyunca m? diye sormutu telefondaki muhatab. Ankarada yaplp tee buraya tanacakm! Neden burada yaplmyor, adam gibi? Hdai ile mi konutunuz siz? Yoo, kimseyle konumadm. Niye sordunuz? Bunlar onun szleri de ondan. Teknik adamlar iin akln yolu birdir. Mhendis de teknik adam. Gentir, tecrbesizdir. Tantnz m? Hayr. Eee, nereden biliyorsunuz o halde gen ve tecrbesiz olduunu? Hdai syledi de... Vali projeyi kime anlatacak olsa, dinleyen glyordu. Sadece Kaymakam vard, bu projeyi ciddiye alan. Geri Kemaliydiler desteklerini ve balarn hi esirgememiler, daha nceki grevlerinde imknszlar baard iin ad deliye km valilerinin hzn kesmemilerdi ama, aralarnda konutuklarnda, bu iin sonunun nereye varacandan endieli olanlar aznl kta deildi. Yz ton arlndaym kpr. Bu arl tar m dolgu toprak? Betonu demiri, hepsi birden gmlverecek suya, verdiimiz paralar boa gidecek, biz de hava alacaz, demiti bir Meclis yesi. Koca da deviri verdiler Karasuya. Toz toprak iinde kald her taraf. Allahn nehir diye yarattn, kul toprak eyliyor. Olacak i mi bu? demiti bir bakas. Delegen gzl, imdi de bu kpry takt kafaya. Dur durak tanmaz gayri. Kaymakam da ona uydu... bekleyip greceiz, demiti bir dieri, devlete doutan muhalif olan bir vatanda.

Erzincanllarn henz, Valinin gnlnde yatan ikinci aslandan haberleri yoktu. Valinin il

elerini daha ilk ziyaretinde sahip kt bir ikinci dleri vard ya Kemaliyelilerin; onlar, kanyon boyunca uzanacak ve masraflar devlet eliyle karlanacak bir yol hayal etmilerdi ya yllarca; Vali, yz otuz yldr hayal edilen ve elli yldr savsaklanan yolu, kayalar oyup dan iinden geirterek ve tpk kprde olduu gibi, halk katlmn salayarak bitirmeyi planlamaya balamt bile. te o zaman Kemaliye, tam iki yz yirmi kilometre ksalarak bak ente balanverecekti. Yapar m yapard, Buzlar zlmedendi onun ad. Ama nce, azgn Fr atn boynuna bir gm gerdanlk gibi geip iki yakay birletirecek olan elik kprnn ze rinde yryecekti... Bana Hdaiyi bulsana, dedi Saliha hanma. telefonunuz bekliyor. Onlar balamayaym m nce? Elaz Blge Mdr sabahtan beri aratyor, hep meguldnz. Pekl. Sonra da Hdaiyi hazr et. Blge Mdr de birou gibi bir trl benimseyememiti ilk kurgusu Ankarada yaplacak kpry. Vali skntdan ceketinin koluyla masann biraz nce su dklen yerini yeniden sildi. Kars grse, elbiselerini kurulama bezi gibi kullanyor diye fra atard hemen. Telefonun yeil yannca ahizeyi kaldrd, Blge Mdrnn sesi nlad kulanda. Naslsnz sayn Valim, dolgu ileri tamamland m? diye soruyordu. Hdai gece gndz alyor. Kpr hazr olduunda, dolgular da tamamlanm ola... Size syleyeceklerimi kulak ard ederseniz, dolgunuz suya kayar, kprnz de sulara gm lr Vali Bey, diye lafn kesti Blge Mdr, Kaymakamla da haber yollattm size. Bu Hd ai, kendi kafasndan kmayan grlere pek itibar etmiyor. Dolguya fora kazklarn aklmas art. Benden size sylemesi. Hdaiye sylediniz mi? Hdaiye de syledim, uzun uzun yzme bakt. Yantlamad bile. Bu iin sorumlusu odur Mdr Bey. Ben mhendis deilim, anlamam ki. O da mhendis deildir, iin mteahhididir. Bu iler sadece tecrbeyle olsa, iyi olurdu ama... siz durumu bilin de... Uyardnz iin sa olun. Hdai ile hemen konuacam, dedi Vali. Ahizeyi yerine koyar koymaz yeniden ald telefon. Hdai hatta, dedi Saliha, siz Blge Mdr ile grrken arad. Vayy Hdai, seni gkte ararken yerde bulduk, diye at telefonu Vali, Ne var ne yok? Nasl gidiyor iler? ler iyi gidiyor da, bir durum var efendim. Neymi? Bizim bu dolgu var ya Vali beyim, onun zerine fora kazklar dememiz gerekiyor. Yoksa kpr sulara gmlverir maazallah! Yaaa, yle mi? dedi Vali. yle ya!

Niye daha nce sylemedin Hdai? Hep dnr dururdum da... u ey var ya, Elaz Blge Mdr... geende konuuyorduk da... o da benimle hemfikir olunca... ben de... ey ettim... Ne ettin? Bizim Musa Bey vardr, fora kazk, onu buldum. Taa stanbullarda buldum, getirtiyorum. Bir danaydn keke? Belki bizim Mhendis bir adamn yollard. Musa Bey bu iin has adamdr Vali beyim. Ben krk yllk inaatym, tanrm hepsini. Mhendisini de birlikte getiriyor, lleri o alacak. Bizimki ne gne duruyor? Brak onu canm, sakall kei. O, kprsn zamannda bitirsin, baka ihsan istemez. Eh madem Blge Mdr de sana hak veriyor, yap o zaman. naat sensin, elbette ne yaplmas gerektiini hepimizden iyi bilirsin, dedi Vali ks ks glerek, ama birka yerden daha fiyat sorduracam. Bu senin kazk, kazk atmaya kalkarsa kabul etmem, bilesin. Hdainin stanbulda bulduu kazk Musa, birka gn sonra mhendisiyle birlikte geldi. aklacak kazklarn saysn, apn saptadlar, fiyatlarn tespit ettiler, Valiye onaylattlar ve hemen almaya baladlar. Herkes memnundu. On gn kadar sonra, kazk Musa mhend isiyle birlikte yok oldu. Hdai bir hafta boyunca her yerde aratt adamlar. Onlar sonunda

Ankarada buldu. Musa Bey ok byk bir ihale almt, birka kpr kazyla uraamayac akt ama ii srdrmesi iin bir adamn yolluyordu hafta banda. Hdai, kendi nerdii ki inin onu yar yolda brakmasna ok ierlese de kzgnln belli etmemeye alyordu. Ne yapalm, adam byk bir i kapm, mteahhitler byledir, byk bal karmak ist emezler. Ehliyetli birini yolluyor, ii onunla gtreceiz, dedi Valiye. Musa Beyin yerine gelen adam etin ceviz kt. Bu iin erbab olduunu sylyor, kimseden gr almak istemiyordu. Hdainin nezareti altnda alma fikri ise tylerini diken diken etmiti. Sen dolgunu yapar gidersin buradan, sonra da biz kendi iimizi bitiririz, diyecek oldu Hdaiye. Bana baksana sen, ben burada Validen de Kaymakamdan da eskiyim. Herkes sras geld iinde gider de ben hibir yere gitmem, anladn m? Ben mrmn yirmi be yln heba etm iim bu yolda. Sen kim oluyorsun da beni kendi yerimden kovuyorsun? Elimden bir kaza kmadan yok ol karmdan! diye grledi Hdai. Salar tepesinde dimdik olmutu, tir tir titr iyordu. Ertesi gn Vali telefon etti, Ne o Hdai, kazky kovmusun, dedi, hani senin adamnd bunlar? Daha iyileri yoktu Trkiye snrlar iinde? Benden paso sayn Valim, dedi Hdai, Gvendiim dalara kar yad. Siz aratrn bulun birini. Kim gelirse kabulmdr. Ge kaldn Hdai, dedi Vali, kazkya ilk deme yapld bile. Geri dnmz yok. Ne yaparsanz yapn, anlan aranzda. Dadan inmi, badakini kovuyor utanmaz herif. Anlamamz imknsz. Eh, o zaman anlamayverin, dedi Vali, ne olsa yaptnz iler ayr. Sen dolgular yapac

aksn, o kazklar akacak. Herkes kendi iine bakar, olur biter. Olmaz aga! Olmaz sayn Valim. Ben bu herifle alamam. Bu herifi bamza musallat eden sensin, dedi Vali. Ben krmz mumlu davetiyeyle a rmadm. Sen buldun getirdin... Ben bunu deil, Musay getirdimdi. Musa ii brakt kat. Tepemin tas atmaya balyor Hdai, bktm senin kimseleri been ememenden. Beni rahat brak da alaym, tek iim bu kpr deil ki, tonla iim var benim, dedi Vali. Cannn skknl sesinden belli oluyordu. En ince ayrntya kadar rgtlenmi, programlanm olmasna ramen, yine de srekli ban artacak bir ey kyordu karsna. Oysa, Kemaliyenin ayr kaymakamnn her birini pe pee antiye efi olarak grevlend irmiti. Kaymakamlarn her biri, grev dnemleri iinde ilerin tkr tkr yrmesi iin eller inden geleni yapmlard. Ankarada bilgisayarda retilen kpr projesini ise Vali bizzat takip ediyor, sk sk Mhendisi arayp bilgi alyordu. Ayrca, bir de varlkl hemehrilerin parasal katlmn salamak iin yaplan almalar vard. Proje ilerledike, Vali tantm toplantlar yapyor, yre zenginlerine yazl ve grsel belgeler sunuyor, dolguyu ve fora kazk almalarn safha safha aklayan filmler gsteriyor, ne kadar para harcadklarn ve daha ne kadar paraya ihtiya duyduklarn anlatyordu, hi enmeden. Bu toplantlarn bazlarn Ankara ve stanb ulda da gerekletiriyordu. Ayaklarna kadar gelen Valinin veya Kaymakamn ayrntl ve somut bilgiler sunmas zerine, kesenin az alyor, aka gelen gurbetteki Erzincanllar, hi gocunmadan atyorlard ellerini ceplerine. Vali hemehrilerden toplad ve zel dareden ald paralarla bu kez de devlet kurumlarna bavuruyor, imdi sra sizde, diyordu, halk ve zel idare stlerine deni yaptlar. Projenin tamamlanmas iin, maliyetin te birini de siz vereceksiniz. Bylece, hem Devlet Planlamadan hem de Maliye Bakanlndan yardm elde etmiti, ama bu arada hi akllarda olmayan bir sknt filiz vermiti. Kemaliyenin yukarlarnda oturanlar, toplanan paralarn Tayola ynlendirilmesini, aasndakiler de bir an nce kprnn bitir ilmesini istiyorlard. Yahu, hemehrilerim, sevgili Kemaliyeliler, aas da yukars da sizin memleketiniz, ocuk gibi ekimenin lemi var m? diye ara bulmaya alyordu Vali. Sonunda arln kprden yana koymu, Beyler, nce onca can kaybna sebep olan kpr skntsn halledec eiz. Kpr tamamlanmadan yol almalarn balatmam, demek zorunda kalmt ama, yol iin gereken almalar da oktan hzlandrmt. Bunca gayrete, iyi niyete ve dzenli almaya ramen, ayr kiinin elinden kmakta olan ite rahatszlklarn, kskanlklarn, anlamazlklarn nn kesemiyordu Vali.

Hdai, demir kazklar deyen taeronun, kazklar aldn iddia etmeye balamt. Sada solda konuuyor, kahvelerde kazknn demir kazklar alarak, Valiyi nasl kazklad n anlatyordu. Hdai, akln m kardn? Koskocaman demir kazklar mendil gibi cebe smaz ki, adam yan cebine koyup gtrsn. Ne diyorsun Allah akna? diye sormutu Vali. Yz yirmi para demir gelecek dedilerdi, sadece doksan dokuz adet demir gelmi, Vali Bey. Kim demi yz yirmi para demir geleceini? Hesaplar yle gsteriyor. Hangi hesaplar? Benim hesaplar. Hdai, ka demir aklacann hesabn kazk yapt, Ky Hizmetleri Genel Mdrl de onaylad. Yz yirmi deil, yz adet demir gerekiyordu. Bir putrel yolda gelirken hasar grm, doksan dokuzu yerinde duruyor. Bu i doksan dokuz tane putrelle olmaz. Mhendis neden gelip de gzleriyle grmyor, iinin banda durmuyor? Mhendisten sana ne? Bu iler bilgisayarda hesaplanyor artk. Adam yapt hesaplarn, buraya bildirdi. Sen kendi iine bak. Vali beyim, mhendis olmadn iin anlayamyorsun. Bu kpr bu hesaplarla sulara gm lmezse ben kollarm keserim. Tamam. Kesersin. imdi git sen dolgunu... Dolgu bitti. iyi. O zaman sra beton ayaklara geldi. Hadi Hdai, git o ii de bitir. Sonra gel konualm. Vali Bey, ben kei sakall Mhendisin istedii aya yapamam. O narin bir ayak istiyor. Koca demir kpry onun izdii ayak ekmez. Hdai, sen mhendis deilsin. Gzn seveyim syleneni yap. Bak, o da telefon etti dn, senden ikyet etti. Eer kprnn bana bir i gelirse, benim projemi tam uygulamad diye mteahhiti sorumlu tutarm, dedi. Ben inaatym. O ayaklar dnyada yapmam. Ben yapmam! isteyen yapsn. Yahu sen yap! dedi Kaymakam. kerse sorumluluk Mhendise ait olur. Sana ne be Hdai amca? Bu yrede kimse o kei sakally tanmyor. Burada herkes bu ii benim iim olarak biliyor. Hdainin yapt ayak yklm, dedirtmem ben kendime. iyi, brak ii o zaman. Biz de bir baka bir mteahhit bulalm, dedi Vali. akandan bir ter damlas szlyordu enesine doru. anakkalede byle bir ayak yapmtk alt yl nce, daha zerine vinci koyamadan yklp gittiydi. Onun projesini de bir mhendis izmiti. Pekl, ne yapalm istiyorsun? diye sordu Kaymakam. Kprler Mdrl Bakan Mehmet Bey yakn dostumdur. Ona telefon edelim, Kemal iyenin giriindeki rz kprsnn projelerini istetelim. O kprnn akl da hemen hemen ayn aklkta bizim kpryle. O projenin altnda Karayollar Mdrlnn imzas var. Bizim projenin altnda kimsenin imzas yok. Mhendisin imzasn imzadan saymyor musun? Saymyorum. Et bakalm telefonunu, dedi Vali. Hdai birka telefondan sonra ulaabildi arad kiiye. Derdini anlatt. Suratnda tuhaf bir ifade belirdi. Telefonu bana ver, ben de greceim, dedi Vali.

Yok... ben grtm... Vali telefonu neredeyse zorla ald Hdainin elinden. Bir-iki soru sordu, dinledi, glmsedi ve sonra kapatt telefonu. Odadakilere dnd, Gerekli yerlerden imzal rz kprsn ilk gn yerletirirken nehre drmler ve karamamlar, dedi. Bu konu kapanmtr, sayn Hdai. Git ve ayaklar Mhendisin lmne gre yap! Hdai odadan karken arkasndan bakt Vali, ban iki yana sallad umutsuzlukla. Hdaiyi tandnda, ellerini smsk tutmak, onu kucaklamak, iki yanandan apur upur pmek gelmiti iinden. Bu, kara ka aldrmadan, amurlara belenip gece gndz alan, kendi toprana olan sevgisi, heyecan hi eksilmeyen, heybetli, oturakl, kalpl adam, bu gr

salar, ak sakallaryla bir Romal tanr heykeli kadar yakkl, eski narlar gibi salam ve yk lmaz ihtiyar, bekledii gibi kmamt. En ufak eylere taklp alnganlklar gsteriyor, birl ikte alaca adamlarla bir trl uzlaamyor, hrnlklar, huysuzluklar iinde yuvarlany ordu. Ne tuhaf ey u insan denen mahluk, diye dndryordu Valiyi, yksekte uan kartal olabilecekken, aakakan kalmay tercih ediyor! Ne tuhaf ey u insan! Hdai ile olan anlamazlklar durulacak gibi deildi, nce kpr projesini yapan Mhendisi sevememi, bu kpr sulara gmlmezse ben kollarm keserim, diye dolanp durmutu ortal kta. Sonra demir kazklar alnd diye tutturmu, Savcla ihbarnameler, Karayollarna ikyet mektuplar yazmt. Gereken teftiler yaplm, ortada alnan rplan olmad tespit edilmi, yine de enesi durmamt. Dolguyu bitirdikten sonra da anlat miktarn zerine zamann parasyla on milyar daha denek istemeye balamt. Btn bunlar Valinin kulana ulayor, ilerin aksamamas iin duymazdan geliyordu Vali. Ama bir gn Kemaliyede arnn ortasnda karlatklarnda, ipler koptu. Bana borcunuz var, sayn Valim, dedi Hdai. Sana tek bir kuru bile borcumuz yok, Hdai Efendi! Olsa olsa gnl borcumuz olurdu sana. Olabilirdi. nk ben seni bu blgenin bir nderi, maddiyattan ziyade, kprye gnl vermi, mert, cengver bir vatanda olarak dnmtm. Oysa sen serapa mteahhit ktn. istirham ederim sayn Valim. Ben sadece istihkakm istiyorum. Biz dolgu hesaplarn Ky Hizmetleri Genel Mdrlnde alan tarafsz birine yapt rmadk m? Senin de onayladn paray son kuruuna kadar demedik mi? inaatn bayla sonu arasnda fark oldu. Sen yz altm bin metrekp dolgu yaptm diyorsun, ltrdk, yz yirmi bin metrekp kt. stelik, kei sakal dediin Mhendis, bural olmad halde, srf an olsun diye kendi btesinden on milyar indirim yaparken, buralarn bir evlad olan sana, bu tutumun yakyor mu? Bir kei sakally, buralarn evlad dediin bana tercih ettin. Greceksin, yaptrd o incecik ayaklar stne demir binince yklp gidecek.

Ne olacan kpry oturttuumuz gn grrz. Laf deitirme. Her tarafta Vali param eksik dedi, hakkm yedi diye esip fryormusun. Bak burada Kemaliyenin orta yerindeyiz. Halk evremizi sarm bizi dinliyor. Payla bakalm kozunu, onlar da hakem olsun. Sayn Valim bu sokak ortasnda grlecek hesap deil. Ben yarn makamnza geleyim. Hdai, bu hesab burada, imdi greceiz, diye bard Vali. Sesi giderek ykseliyordu. Ben senin, en bandan beri bu iin iinde olman istedim. Huysuzdur, geimsizdir dediler, aldrmadm. Bu topraklarn adam o, yllardr bu ie gnl vermi, elbette dolguyu, ayaklar o yapacak diye tutturdum. Sayemde ke dndn sylentileri de geldi kulama. Daha neler de neler duydum. ikyet dilekelerini de biliyorum, onlara da aldrmadm. Ama yazk ki sen kalbnn adam kmadn Hdai. imdi bizi dinleyenler duysunlar bakalm, sen sayemde ke mi dndn, yoksa senin hakkn m yiyorum ben! Hangisi? imdi, herkesin nnde bildiriyorum; dolgu iin anlatmz paray sana dedim. Doru mu? Doru. yleyse, ne konuup duruyorsun? Hdainin yz bembeyaz, Valininki kpkrmz olmutu. Etraftan t kmyordu. Hdainin bastonunu tutan damarl eli tir tir titremekteydi. Bir kere daha kahvelerde, brolarda kpr suya decek diye konutuunu duyarsam... Cmlesini tamamlamadan sustu Vali. ihtiyar adama inme inecek diye korkmutu. Hzl hzl yrd, arabasna bindi. Kaymakam zor yetiti peinden. Biraz fazla m hrpaladm Hdaiyi? diye sordu. Az bile yaptnz, ama keke herkesin nnde olmasayd. Herkesin nnde kaptmz iyi oldu. O, Hdainin arkasnda duran herifi grdn m? Hdai ile Vali iyi gtryorlar mal, demi, kulama geldi. imdi anlad ite herkes, mal m gtryoruz birlikte, yoksa her kuruun hesabn m soruyoruz Hdaiden. Byle sokak ortas nda dalamak istemezdim ama... bir sre Hdai de konumaz inallah, dedikoducular da. Bouna umutlanmayn, dedi Kaymakam, Hdai enesini tutamaz. u anda bile, kprnn nasl suya deceini anlatmyorsa etrafna, ellerimi keserim. Bu Kemaliyede sonunda eli-kolu kesilmedik adam kalmayacak, dedi Vali. iyi niyet

denen kavram buraya uramam anlalan. Vali, Kaymakamla birlikte, arabasna yrd. Bindiler, hareket ettiler, kahvenin nnden geerlerken, etrafna kalabal toplam, heyecanl heyecanl, el-kol hareketleriyle konuan Hdaiyi grdler uzaktan. Hibir ey sylemediler birbirlerine. Valinin cannn skkn olduu belliydi. Konumadan oturuyordu arkada. Yardmcs konuyu deitirmek, Valinin akln baka eylere elmek iin, Dn Bayram urad Vilayete, dedi, n koltuktan arkaya doru dnerek, sizi de grmek istedi ama, ok meguldnz, ben brakmadm odanza.

Hayrola? Bir derdi mi varm? Evet. Ama biz derdini Salk Oca ile aramzda hallettik. ocuk mu hastalanm? diye sordu Vali. Yardmcs, Valiye deiik bir ilgi alan bulduuna memnundu, Yoo, hasta deildi ocuk. Turp gibiydi maallah. Aaa, onu da m getirdi Vilayete? Vilayete deil, analna getirmi de... Hani u basknda yanan kadn vard ya, Erzincanda devlet hastanesine yatrmtk. .. ocuk ayrlmak istememi analndan. Salk Ocanda ona geici bir yer ayarladk... Olur mu? Salk Oca, ocuk Esirgeme Kurumu deil ki! Orada bir hemire vard, kran Hemire, ksz bize ilk geldiinde o ilgilenmiti. Kabul etmi bakmay, sevaptr diye. ok alam ocuk. Zaten anasnn bir aylk tedavisi kalm hast anede. Hani baskndan sonra bir baka aile bulunmutu ocua bakacak? dedi Vali. ocuk, analn zlemi. Anal hastanede yatyorsa, zaten onun yannda kalamaz ki. ocuu her sabah hastaneye gtrecek, akama geri getirecekmi Ocaa. Kim? Bayram m? Evet. Kprde almyor muydu o? Ne kadar da memnundu iyi para kazanyor diye, beni her grnde teekkr edip duruyordu. Bir ay iin ayrlm iten. zin alm. Kadn taburcu olunca, geri dnecekmi ie. Ben anlayamyorum bunlar, dedi Vali, nce yalvar yakar i isterler, sonra bulduklar ie sahip kmazlar, iini brakp bebek bakcl yapacak, yle mi? ocuk her sabah memeye hastaneye tanacak, akama da uykuya Ocaa tanacak. Laf m bu imdi? Vali yardmcs bu konuyu atna piman olmutu, Efendim, olan ok alyormu... Bayram yle aresiz grnyordu ki... yalvard durdu saatlerce. Sizler de bir kylnn oyununa gelip, devletin hastanelerini, ocaklarn alt aylk bir ocuun kaprislerine let ediyorsunuz, dedi Vali. Zamannda Bayrama yardm ettik, gerek irse yine ederiz. Ama bu kadar da biraz fazla. O hemire sevap ilemek istiyorsa kendi olan aklaryla baksn bebeye. Salk Oca olarak yardm etmek yok! Salk Oca, muhta vatand alara hizmet verir, zel meme isteyen mark bebelere deil. Bugn cinleri stnde bu adamn, diye dnd yardmcs. Zaten Kemaliyenin orta yer indeki az dalandan belliydi, sabah sol tarafndan kalkt. Valiyi sinirlendiren o olay unutt urmak, kafasn datmak iin amt laf, ka yapmak isterken gz kartmt, nne dnd, somurtup oturdu. Vali de suskundu. Hdai ile atmasn dnp, adam krdna zly ordu. Ara sra da Bayram taklyordu kafasna. Bayram ilk grd gn hatrlyor, amma da dkn olmu oluna bizim Bayram, diyordu iinden, bir de bize brakmaya kalkyordu bebes ini... ksz ile Elmas Bayram, hastanede yatan Elmasn kimseyle konumadn, aclarn

bile dile getiremediini, azna bir lokma yemek koymadn, ilalarnn ise ancak serum yo luyla verilebildiini rendiinde, kalkm ziyarete gitmiti onu. Elmas, kadnlar kouunda, yataklarda ifter ifter yatan hastalarn arasnda, kralieler gibi tek bana uzanyordu karyol asnda. Yanklarna demesinler, cann yakmasnlar diye kimseyi vermemilerdi yanna. Simsiyah salar yastn zerine yaylmt. Salarn byle sere serpe ilk defa gryordu Bayram. Ne kadar parlak ve gr salar var diye dnmt. Sonra, ok iyi bildii, salar gibi parlak ve siyah gzlerine bakmt uzun uzun, hasretle deta. Gzleri mi kamamt da hemen deil, neden sonra grmt sol yanandaki yan? Elleri, kollar ve sol omzu sarglyd, ama yzndeki yanklarda sarg yoktu Elmasn. Yarasnn zerine parlak bir merhem srlmt sadece. Sol akandaki salarn ksack kesmilerdi. Soluktu yz. Nerdeyse sarglar kadar

beyazd, mum gibiydi. Adn seslenmiti Bayram. Elmas gzlerini zorlukla kaldrm, yzne bakmt ama, hibir ey grmyordu sanki. Elmas Hanm, demiti, Elmas Hanm... ben Bayram... Naslsan, eyi misen, bac? Bir ist en va m? Ne istirsen alp da gelem arudan... Duvara konumutu sanki. Elmas, ne dese, ne sorsa yantlamamt. Sesini duyduunda gzlerine bir an deen baklarn karp, gzlerini sargl ellerine emiti hemen. Hep nne bakmt sonra, hibir ey duymuyor, anlamyor gibiydi. Yarm saatten fazla kalmt Bayram yannda. Bahelerden elleriyle toplayp ykad, bir plastik torbada getirdii kayslar ikram edip yedirememiti. Bouna urama karde, demiti bir hemire, orba bile iiremiyoruz. Hibir ey yemiyor ki, kays yesin. Nesi oluyorsun sen? Tann. Akrabas yok mu bunun? Senden baka arayan soran olmad. Bural deel. yi de, ktnda nereye gidecek? kabilirse yani. nk bu gidile yaknda lr. Neden? diye barvermiti Bayram, kendini tutamayp. lmek istiyor da ondan. Yaamak istemiyor. Yanklarnn tedavisi, pansumanlar bir aya kalmaz bitecek. O zamana kadar alna dayanabilir de yaarsa, nereye gidecek, ne yapacak garip? Akl umu bunun. Hemire yanlarndan uzaklanca, eilmiti Elmasa doru Bayram, Elmas Hanm, dem iti, gidecek yerim yoh dey zilirsen, zilmeyesen... benim eve alrk seni. Sokaklarda kalmazsn, korkma.Elmas hi tepki vermemiti. Gzleri hep ellerindeydi. Bir sre daha oturmutu Bayram yannda, ne yapacan bilemeden. Gitmek zere kalkmt. Ben gelirem gene, demiti, ksz de selam ediy, yolunu bekliy. ksz adn duyunca, Elmas gzlerini ilk kez sargl ellerinden ayrp yzne bakmt Bayr

amn. Bir prlt, bir k m yakalamt Bayram, kadnn gzbebeklerinde? Ona m yle gelm iti yoksa? Acele acele kmt hastaneden, kyne dnmt. Hafta sonu, kszle birlikte tekrar gelmiti ziyaretine. Kucanda uzun yolda yorulup mzklayan olan zor zapt ederek merdivenleri trmanm, Elmasn kouuna varmt. Elmas srt st uzanyordu, gzleri kap al. Salarna bir yemeni balanmt. Elmas bac, demiti yavaa. Gzlerini bile amamt Elmas. Bakasn hele, kimi getrmiem sana? ksz uzatmt yzne doru. Yank ilacnn keskin ve kt kokusu genzine kanca alamaya balamt ksz. Gzlerini aralamt Elmas. Olan grnce yatanda dorulup oturmutu, yznde bir k, bir tebessmle. Anal nn kara gzlerini, gln, kokusunu tanyan bebe, kollarn ona uzatm, avaz avaza, lk la alyordu imdi. Elmas da sargl kollarn bebee uzatmt. Cann yakmaktan korkarak usulca brakmt Bayram, olunu Elmasn kucana. imdi burun burunaydlar Elmasla ksz. Bir dii hayvanla yavrusu gibi koklayor, burunlarn birbirlerine srtyor, birbirlerinin boynuna gmlyor ve tuhaf mrltlar kartyorlard. Bebenin kk elleri, Elm asn salarnda, Elmasn dudaklar bebenin yznde dolayordu. Elmas, ne dier hastalar ziyaret edenlerden ne de Bayramdan hi utanmadan, hi gocunmadan, memesini karp be benin azna vermiti. Bebek mutlu bir kedi yavrusu gibi guruldayarak apur upur emiyordu st aktamayan, kuru memeyi. Elmasn gznden yalar, baskndan beri ilk kez szlyor, yanaklarndan aa kayyor, gsne ve bebenin zerine dyordu. Bebe ara sra ban uzatp anasnn gsndeki tuzlu yalar yalyor, tekrar memesine dnyordu. Bayram, Bayr amn arkasnda dikilen hemireler, komu yataklarda yatanlar nefes almaya korkuyorlard bu ann bys bozulmasn diye. Kadnla ocuk birbirleriyle i ie gemi, tek vcut olmu gib iydiler. Neden sonra, Bayram bebeyi almaya kalktnda, yine lk la alamaya bal amt ksz. Elmasn salarna smsk yapm brakmyordu. Elmas da sargl elleriyle babasnn ocuu almasna engel olmaya alyordu. Bayram kadnn kucana geri vermiti ksz. Elmas ocuun zerine kapanp sallanmaya balamt, ince bir mrltyla bir ninni sylyordu ksze. Bir sre sonra kucanda uyuyakalmt bebe. Bayram koridora kp birka sigara imiti st ste. Koua dndnde, banda bir hemireyle bir doktor vard Elmasn. Ziyaret saati tamam. Haydi ver artk onu bize. Yarn yine getireceiz olunu... oland deil mi bu? diye sormutu hemire, Bayrama bakarak. Bayla onaylamt Bayram.

Yarn yine getirirsin. Getirirem, demiti Bayram, dnceliydi. Sonunda bilmeceyi zdk, diyordu gen doktor, keke imkn olsayd da her gn greb

ilseydi bebeyi, iyilemesi de sratlenirdi. Pazarlar paydostur. Pazarlar getirem. Yatanda rpnmt Elmas. Smsk sarlmt ksze. Kendini yaama balayan tek varl gsnn zerinde skyordu, yank ellerinin acsna aldrmadan. Doumundan itibaren emzirip style bytt, ninnileriyle uyuttuu ve cannn yars kardeinin lmden kurt ard ocuu kimselere vermek istemiyordu. Allah, kendi yavrusunu yanna alp bunu br akmt onun yerine, baksn, bytsn, sevsin diye. iledii suun cezas byle yazlmt madem, ekecekti. Eer yaayacaksa bir tek ksz iin yaayacakt. Ancak ksze analk edebilecekse razyd cezasn bu dnyada ekmeye. Yarn yine getirirler, emzirirsin. Bak, yemek yemezsen stn de gelmez. Bebeni beslemek iin senin de beslenmen gerekiyor, diyordu gen doktor, en yumuak sesiyle. Doktoru duydun, bugn tepsindeki yemeklerin hepsini bitirecek olursan, olun yarn sabah tekrar gelecek seni ziyarete, diye eklemiti hemire, Bayramdan yana bakarak. Boyn unu bkmt Bayram. Bak, getirecekmi ite... yemeklerini yersen, demiti Doktor. Elmas olur anlamna ban sallamt. Sakinlemiti. Doktor uzanp kollarndaki bebeyi almak istediinde, zmt koll arn. ocuunu alrlarken gz pnarlarndaki son damla yanandaki yaray yakarak kaym, yzne dmt kszn. Bayramn koluna girip onunla birlikte yrmt koridorda Doktor. Bugn byk bir ilerleme... deta bir mucize oldu. Zavall kadn, hayata dnd olunu grnce. Bize niye sylemediler acaba bebesinin kurtulduunu, ld diye biliyorduk... neyse... yarn mutlaka ocuu getirmelisin. Yoksa, bugn balad gibi biter bu i. Yantlamamt Bayram. Anladn m hemerim? diye sormutu Doktor, iyilemesi buna bal, anladn deil mi? Annamh. Hastaneden ktktan sonra, Vilayetin yolunu tutmutu, kucanda ocuu ile. O kapya her gittiinde, tm dertlerine deva bulmutu Bayram. Trbe ziyaretine gidermi gibi, yreinde umutla, gnl rahatl iinde yrmt Erzincann ana caddesinde, yine Vilayete doru. Bayram diye biri var m bu kouta? diye seslendi hemire, kadnlar kouunda hastalarn yataklarna tnemi ziyaretileri gzleriyle tarayarak. Bayram ilitii iskemleden kalkp baknd. Bir kii daha ayaklanmt kendi gibi. Her ikisi de kouun kapsnda duran hemireye baktlar akn akn. Bayrama telefon var... kimse acele etsin... haydi... Dier adam yataklarn arasnda kapya kotururken, Bayram oturdu yerine. ksz get irmiti yine Elmasa. Her sabah erkenden geliyor, bebei yank kadna brakyor, saat be sul arnda alp Salk Ocana geri gtryordu. Arada dolanp duruyordu Erzincan sokaklar nda. Ne i bulursa yapyordu. Bazen hamallk ii kyordu, bazen Vilayetteki arkadalar ona

bir-iki gnlk geici bir amelelik buluyorlard. Yaza doru bahelerde ok i olur demilerdi. Elmasn hastaneden kaca gne kadar idare edecekti byle, orada burada alarak, orada burada yatarak. Demin telefona giden adam geri dnm ona doru geliyordu. Bayram sen misin? diye sordu. Hee! Telefon bana deilmi. Yank kadnn yannda duran Bayram istiyor telefondaki. Sen olmalsn. Bayram tela iinde kalkt yerinden koridora kotu. Kim olabilirdi onu arayan? Bir yanllk olmalyd bu ite... Koridorda duvara aklm telefona yrd, kordonun ucunda sallanan ahizeyi yakalad, evirdi evirdi, dayad kulana. Kimsin? dedi. Bayrem? Sen misin lo? liyas! Hayrdr? Mutahit herif seni sorii. Mutleke gessin beni gssn, dedi. Yarn gelesin Bayrem. Mutleke gelesin.

Tamam, dedi Bayram, lyasn onu hastanede bulmasna armt. Kapatt telefonu, Elmasn yanna dnd. Elmas bac, dedi, bugn ksz senden alp Hatagile brakacem. antayaden beni arirler. Herhal mhim bir i vaa. Cmertesiye yine gelirih baba-oul. St yetiyor mu Hatann? nek st verirmi. Basknda kesilmi st. yi kaynatsn st, dedi Elmas. Olan gsne yatrp gazn kartt, yastnn altndan ald elbeziyle yzn gzn sildi. yi bak olana, tme yollarda Bayram Aa, dedi. iyice doydu imdi. Yolda ackrsa bir ekmek kabuu ver, gevelesin. Meraklanma bac. Bayram otobste, kucanda kszle, Balkrya doru giderken bir taraftan da d nyordu. Daha ne kadar srdrebilecekti bu avare yaamn. ikyet etmeye de dili varmy ordu, Babalardaki insanlarn bana gelenleri dndke. PKK baskn ok kiinin hayatn perian etmiti. Hatann kocas da kyn dier erkekleriyle birlikte ldrld iin, ocukl aryla Balkr kyne gmt kadn. Zaten Babalar diye bir ky kalmamt artk. Yaklan seksen bir ev oturulmaz durumdayd. Otuz iki dul kadn ve yz kadar babasz ocuk, saa sola salp gitmilerdi. Hata, Balkr da bulmutu kendini. Orada kilim dokuyan kadnlarn aras nda, yaam sava veriyordu. Kendi ocuklarna doru drst yetiemiyordu, nerede kalm el alemin kszne bakmak. Yine de iki kuru para gelecek diye, hayr, diyememiti Bayrama. Elmasn yanna getirilene kadar iyi kt bakmt ksze. Hatann yanndayken, ocuu grmeye uradnda, eski halinden ok farkl buluyordu olunu Bayram. ocuun surat smk ve pislik iinde, alt dolu oluyordu hep. Srekli mzmzlanyordu ayrca. Belli ki, iyi

doymuyordu karn. Bayramn elinden bir ey gelmiyordu. Elmas, yanklar iinde hastaned eydi, o sralar. Elmasn kszle yeniden hayata balanm olmas iyiydi de, yaamn alt st etmiti Bayr amn. ksz bakmszlktan kurtulup onu evlad gibi seven analna kavumutu ama bu kez de Bayram iinden olmutu. ok zor anlatmt derdini Hdaiye. Adam hakl olarak, Bana ne senin aile meselelerinden, diyordu, bak burada ka ii alyor senin gibi... her birinin ayr derdi var. Bana gelip anlatyorlar m? izin istiyorlar m? Hele, Bayram hi ilgilendirmemesi gereken, Elmasn hayata dndrlme olayn hi almamt kafas. Bayrama neydi elin kars ndan. Yemek yemiyorsa yemesin... konumuyorsa konumasn... Bayram naslsa koymutu olunu bir baka kadnn evine, baklmas iin. Bu ne samalkt! Hdai, yine de Bayram ko vamam, birka haftalk cretsiz izin vermiti. Valinin tavsiyesiyle gelmi olmasnn yan sra, ok alkan bir iiydi. Bir kere olsun, iini savsakladn, ge kaldn ya da arkadalaryla lafa daldn grmemiti Hdai. Konumaz, glmez, yemez, imez sadece alrd, kiinin yaptn tek bana yaparak. Tamam! demiti sonunda. Git bakalm... sylediim tarihte geri gelmezsen, karmam. Bayram, Erzincana dnm, ksz getirip gtrmeye balamt hastaneye. Ama bunca eziyete srf olunun hatr iin katlandna emin deildi artk. Her sabah, Elmasn kara gzl erini grdnde iine dolan yaama sevinci, hi gerei yokken yatan yan bandaki iskeml eye kp olann meme saatine kadar Elmasla sohbete oturmas, Salk Ocanda ona verd ikleri elmalar cebinde saklayp Elmasa getirmesi... hayr, bu derbeder hayata srf ocuunun hatrna katlanmyordu Bayram. Zayflamsn Bayram, dedi Hdai, baka bir inaatta m alyorsun yoksa? Ban sallad, hayr, anlamnda Bayram. Bir ey gemiyordu ki boazndan, nasl zayflam asnd? Birka kiiyi, memnun kalmadm iin karttm iten. Yeni ii almak zereydim, Ilyas, baka kimseyi almayn, ben bulurum Bayram dedii iin, bekledim seni. Her gn hastaneye gidiyormusun. Santraldan hastanenin numarasn rendik. .. neyse, bulundun ite. u ocuk iini hallet de gel almaya bala Bayram Usta, sana hem yatacak yer, hem a hem de para salayan ii nereden bulacaksn? Ksmetini tepme. Bana bir ay izin vermi idin beg. yleydi. Ama imdi yeni ii almaya balyorum. Hzlanyor iler burada. Ayaklar bitince, baka ilerim de var srada. Kararn ver. Bana bi msaade et, hastaneye bi varam... ksz ey edem... Ne edeceksen et, nereye varacaksan var. Bana hafta sonuna kadar kararn bildir. Bak, Ilyas srar etti diye arttm seni. Ya pazartesiye i ba yaparsn, ya da beni unut, dedi Hd

ai. Bayramn avurtlar km solgun yzne bakarak bir varsaym yapmt. Besbelli isiz ve at adam. Bayram antiye binasndan uzaklarken, kayalarn stnden seke seke koturdu Ilyas yanna. He dedin mi Bayrem? diye sordu. nce biyol hastaneye varam. Ne iin vaa hastanede? Elin garsndan sana ne? Hatagil bakiiya ksze. Bayram yle dnmyordu. Hastaneden, Elmasn ne zaman taburcu edileceini ren ecekti. Belki de gidecek yeri olduu iin, davranlarn deitirirse, daha erken salarlard kad n. Ne demiti ona Elmas, Sokaklarda kalmamak iin, her gn yeni bir hastalk kartyorum, imdi de bbreklerim aryor diye biliyorlar, demiti. Hatta bir keresinde yzndeki yaray kurcalarken bulmutu Elmas. Ne yapyorsun, mikrop kaptracaksn! diye eline vuran hemireye yle bir bakmt ki Elmas, Bayram hemen anlamt aklndan geenleri. lk bal arda Elmas, Bayramn teklifini duyduunda, smsk gzlerini yummu, hi yant vermemiti. Bir daha da sormaya cesaret edememiti Bayram. Ama u son gnlerde byk bir ilerleme olmutu kadnda. Konuuyor, dertleiyordu Bayramla. Hatta bir-iki kere glmt bile. imdi Elmas ikna edebilirse eer, onu alp Avcdaki kulbesine gtrebilirdi kszle beraber, ii snd bunlar dnnce. Sonra yine bir sknt bast gnlne, ya Elmas istemezse? Eve kmak isterdi de, onu istemeyebilirdi, istemesin! O da el srmezdi Elmasa. Evine gtrrd, bana dam, nne a koyard. Karlnda ksze analk ederdi kadn. Hi olmazsa babasnn yannda byrd ocuk... Ama, kim bilir belki de isterdi. Belki de isterdi Elmas. Vasta beklemek iin ana yola ktnda bir trk vard dudaklarnda, Bayramn. Kurban olam gzlerinin mestine Kalk gidelim ayr imen stne Tut kolumdan al destimi destine kimize derman gele can gele. Mhendis kprnn tamamlandn Valiye mjdelemek iin elini telefona uzattnda, bir an tereddt etti. Bu haberi, herhangi bir haberi verir gibi vermek istemiyordu. Herkes iin ok zeldi, iki yla yaklak bir sredir yaamlarn dolduran, kendine de yn ve yaam gc veren kprnn nihayet bittiinin haberi. Valiye bu mjdeyi rlplak kelimelerle deil, ieklere sarmalayarak, bulutlara sararak, bahar cokusunda damtarak verebilmeyi diliyordu gnl. Telefonu kaldrd, evir sesini dinledi, tulara bast, kar tarafn amasn bekledi. Bilgisayarn banda kpr iin geirdii yzlerce saati, yatanda yapayalnz uzanrken, kpr y Fratn zerinde bitmi hayal ettii onlarca gn, Ankaradaki ilk montajnn heyecan srasnda gemek bilmeyen zaman da sesine ykleyerek, Kpr yola kmaya hazr, sayn

Valim, dedi. Bir sre yant gelmedi kardan. Belli ki muhatab da tpk onun gibi, bu mjdeyi yudum yudum sindirmekteydi. Vali konutuunda heyecanlyd sesi: Kprmz karlamaya hazrz. Kpry size montajc ekiple birlikte yolluyorum. Montajn tamamlanmasna yakn, ben de geleceim. Sizi de heyecanla bekliyoruz, dedi Vali. Mhendis, Vali keke iki iseydi, diye dny ordu o anda. Eer iseydi, Bapnarda kurgunun bittii an patlatrlard bir ampanya, kpkl erini saa saa bir gzel slatrlard kprnn souk eliklerini. elikler ampanyann yumuak rengiyle snr, ldard. Sonra, Erzincana vardklarnda, ehre tepeden bakan lok antalarn birinde ekerlerdi kafay atlayncaya kadar. Rak kadehlerini karlkl yuvarlarken, artk ok geride kalan endieleri, gerginlikleri, atmalar, satamalar anarlard. Fratn st ne uzanm antiye binasndaki ilk bulumadan balayarak, her bir anya bir kadeh tokutur arak... her an yeniden yaayarak... taa zafere kadar! Ama ne are ki iki imiyordu Vali. ince belli ay barda tokuturmak da ayn tad vermiyordu dorusu! Mhendis, bir ii daha tam ama erdirmenin baarsn birlikte ierek kutlamak isteyebilecei bir baka kiiyi daha d nd. O da yoktu hayatnda artk. Kars ve kpr, onu yapayalnz brakmamak zere szl emiler gibi, esiz bir zamanlamayla yer deitirmilerdi yaamnda. Kars kp giderken, kpr girip yerlemiti yreine. ki yl boyunca, kprden baka hibir ey dnememi gib iydi. Ne yapm ayn zamanlara rastlayan fabrikann hesaplar, ne alt-st geitler ne dier iler... kpr kanl canl bir varlk gibiydi deta, ihtimam ve ilgi istiyordu, sevgi istiyordu, sabr istiyordu. Acaba Tanr tarafndan m tasarlanmt, tam kpr girerken yaamna, karsnn kp gitmesi. Ve giderken yreinden teller koparmas. Mhendisin, Erzincana ileri takip etmesi iin yollad asistan Hakan, Valinin konutunun kapsn sabahn birinde aldnda, Kt haber nedir? demiti Vali hemen. Gen mhendisi

bu saatte evine getiren sebep, hayra yorulamazd. Ya Blge Mdrnn srekli syledii gibi dolgu kmt, ya inaatta alan adamlardan birine bir hal olmutu... Vali Bey, efendim, Mhendis bir kalp krizi geirmi. Ankaradan telefon geldi. Ban ellerinin arasna alp kanepenin ucuna kmt Vali. Nasl olur... gen daha... iman bile deil... nasl olur... Hastanedeymi. ilkyardma kaldrmlar. Ben sabah erkenden msaade ederseniz Ankaraya Git olum, demiti Vali, Git, bizim de ifa dileklerimizi ilet. Hibir ey iin zlmesin, bir an nce iyilemeye baksn. Ben hafta sonuna kalmaz dnerim efendim, demiti Hakan. Vali, Orta Dou Teknik niv

ersitesinde doktora yapan delikanlnn bahede uzaklamasn seyretmiti pencereden. Mh endis toparlanamayacak olursa, kolej rencisi gibi duran bu gen ocuun eline kalacakt kpr. Mhendisi bile yeterince olgun bulmayanlarn enesinden nasl kurtulacakt o zaman. rpermi, Allah hepimizin yardmcs olsun, demiti iini ekerken. imdi tm bunlar ger ide kalmt. Mhendis krizi atlatm, bir anjiyo geirmi, iinin bana dnmt. Hdai k ard tm sorunlara ramen dolgusunu tamamlam, ayaklarn llerini biraz artrp Mh endisin talimatna gre ina edip yerletirmiti dolgunun zerine. Fora kazklar dolgunun ucuna kazasz belasz aklm, Hdainin anlamakta zorluk ektii ekip, iini bitirip hesabn kapatp gitmiti. Kpr hazrd. Dolgu hazrd. Frat, boynuna vurulacak geme kar koyma yacakt besbelli, sakin ve uysald. O da hazrd. Her ey mthi bir ahenk iinde yrmeye balamt birdenbire. Mhendis sabah erken kalkt. Doktorlar ona her sabah ya yzmesini ya da yry yapmasn tavsiye etmilerdi. O gn rzgrsz, berrak bir hava vard. Eofmanlar n, yry ayakkablarn giydi, bana kasketini geirdi, dudaklarnda bir slkla kt kapdan. Montaj ekibi, emanetiyle birlikte yerine varal henz iki gn olmutu. yi haberler geliyordu Erzincandan. Valinin sesi olaanst neeli kyordu. Hakan deta cvldyordu tel efonlarda... Telefonu dnnce, gece yatarken prizden ektii telefon fiini sabah uyand nda yerine takmadn hatrlad. Gece uykusunun en tatl yerinde ac ac alan ve yreini azna getiren telefon sesini de yasaklamt doktoru. Geri onu olmadk saatlerde arayacak kimsesi yoktu. Dostlar mnasebetsiz insanlar deillerdi. Ama u faks ekme iini geceye br akan iyerleri vard ya! Ka kere yatandan frlayp saa sola arparak, telefona ulam ve alo diye haykrdnda, dt dt diye ten bir faks sinyaliyle karlamt. Bir sredir gece yat arken faksa da bal olan telefonu fiten ekiyor, sabah uyandnda yeniden takyordu... Eve dner dnmez unutmadan takmalyd telefonun fiini. Her zamanki gzerghnda yrmeye balad. Sabahn nemli serinliinde hafife rperir gibi oldu nce. Hzlandka sndn hatta terlemeye baladn hissetti. Sabah, iyimser ve dost bir yz gibiydi bugn. Glmsyordu. Gne ise afacan bir ocuk gibi bulutlarla sakl amba oynuyor, bir kaybolup bir gzkyordu. Baz sabahlar bu yryleri kars ile birlikte yaparlard, gemite. Eer kars da erken kalkabilmise ve keyfi yerindeyse, ayn yolda yarm saati gidie, yarm saati de dne ayrarak hzl hzl yrrlerdi. Yry srasnda konumak istemezdi Mhendis. Dnceleriyle, i sesiyle ba baa kalmay tercih ederdi. Ka kere at mt ona kars, azn amayacak olduktan sonra, birlikte yrmemizin anlam ne diye. Konumasak da, birlikte olmamzn bir anlam yok mu sence? derdi. iletiim kuramyorsak, yok elbette.

Oysa, konumadan da iletiim kurulabileceine emindi Mhendis. Yan yana olmann, birb irinin scakln, varln hissetmenin, sabahn tazeliini paylamann bir anlam vard, rzg r, sisi, yamuru... bir yamur damlas dt yzne. Hzland. Gkyzn, nereden kt belli olmayan kapkara bir bulut kaplamt. Belli ki bastracakt birazdan saanak. Komaya balad. Eve vardnda hem terden hem de yamurdan srlsklamd. Kapcnn kap tokma na sktrd gazeteyi ald, eliyle cebinde anahtarn ararken yle bir gz att ilk sayfaya. Alt sa kede az yer tutan haberin yaz baln hemen seip ayrd gzleri. Ik snd. Otomat ie tekrar bast, kap n aydnlannca, merdivenlere kp okudu. Erzincanda aclar hi dinmiyor. TERRSTLER BU KEZ DE BAPINARDA Fratn st nde alan feribotu yaktlar. Vali syleyebilecei her eyi sylemi ama ikna edememiti ekibi. Korkmayn, onlar yapacaklarn yaptlar. Uzun sre gzkmezler artk ortalarda, bir su ilediklerinde bir sre yeraltna iniyorlar yakalanmamak iin. Siz de bu arada bitirirsiniz montaj, demiti. Dinlememilerdi. O kadar ok ey duymulard ki, gzleri gerekten korkm utu. Montaj ekibinin bandaki adam Bapnarda bile kalmak istememi, o gece ne pahasna

olursa olsun Erzincana dnmenin yollarn aramt. Yre halknn da yardmyla, jandarma, atee verilen feribottaki yangn sndrebilmiti ama, bot su alp nehrin dibini boylamt. Kar yakaya geme olana kalmamt. En erken, ancak ertesi gne bir sal veya bir sandal ayarlayabilirlerdi. Montaj ekibinin ba antiyede kalmaya da korktuu iin, jandarma karak olunda geirmiti geceyi. Gece boyunca nbeti erlerden terristlerin blgede gerekletirdikl eri olaylar dinlemiti. Erzincanl kar-koca retmenlerin PKK tararndan parampara edilm esini, birka ay evvel karakolun baslp jandarmalarn ldrlmesini ve elbette Babalar katl iamnn vahetini anlatmlard. Hatta sonu tatlya balanan, erafettin Beyin karlma olay n bile, bire bin katarak ballandra ballandra bir korku filmi gibi nakletmilerdi. erafettin Bey, Kemaliyenin en renkli simalarndan biriydi. Azndan bal akard. Saz alar, ark syler, halay ekerdi. Bir gn dalarda avlanrken PKKnn eline dm, dada insanlktan ve ins andan uzak kalm gen adamlar anlatt hikyelerle yle bir oyalam ve elendirmiti ki, cann balam, salvermilerdi. erafettin Beyin azndan ho bir macera gibi aktarlan olay, jandarmann aznda bir dehet yksne dnm, iine baygnlklar basmt mont ajcnn. Mademki bu lanet rgt hibir gelimeye izin vermiyordu blgede, yaplan ykyor,

yakyor perian ediyordu, demek ki kpry bitirtmeyeceklerdi ona. Israrl davranrsa canndan olacakt. Montajc ertesi gn Erzincana vardnda Vali, PKKya teslim mi olalm yani? Korktuumuzu, zaafa dtmz hissederlerse, bsbtn stmze gelirler. Onlara ramen baaracaz. Onlara ramen buralar geliecek, kprler yollar yaplacak, dalar, yayl alar turizme alacak, insanlara i imknlar doacak. Senin de bu orbada bir tuzun olmasn m, arkadam? demiti, Yarn br gn torunlarna vnle anlatacan bir hikyen olmasn m? Olmasn! Ne korkuyorsun lmden bu kadar be! Nasl olsa sonunda lmeyecek misin bir gn? Yatamda lmeyi tercih ederim. Sen yine zaman geldiinde yatanda l de, bir hayr ilediini bilerek l. Bak, buralarn halini gzlerinle grdn, kpr olmaynca insanlar kynn bir tarafnda mahsur kalyor. Kosk oca adamsn, yen bu korkunu, bitir iini yle git. Bir k daha kprsz geirmesin yre halk. Ekya iimi yapmama mani olur. Yanna zel koruma veririm. Koruma kimi koruyabilmi ki? Amerikan Bakann bile koruyamad. Sadece kendi canm olsa neyse, yanmda getirdiim ekibimden de sorumluyum ben. Tamam kardeim, al ekibini gtr o zaman, demiti Vali, kalbndan beklendii kadar yiit deilmisin, napalm! Ekip, Malatyadan kalkan ilk otobsle Ankaraya dnm, montaj yarm kalmt. Mhendisin yeni bir ekip oluturma abalar uzun srm, ancak bir ay sonra yollayabilm iti yeni ekibi Erzincana. Ama yeni gelenler, bir ncekiler gibi iin ustas deildiler. Montaj zamannda bitirememilerdi. Mevsim deiince Fratn su seviyesi dm, kprnn tam amlanmas bir baka bahara kalmt. Fena oldu bu i Kaymakam, demiti Vali. Bir yl daha geri att kprnn tamamlanmas. Fena oldu bu i! Ekya yakmasayd feribotu, ilk gelen montaj ekibi de korkup kamasayd, kpr tamamd imdi. Allah hepimize mr versin, seneye tamamlarz inallah, diye yantlamt Kaymakam. Kemaliye erafndan bir vatandan olunun dnndeydiler. Kayalklarn stne ina edilmi otelin lokantasnda, pencerenin nnde yan yana duruyor, gnein son klaryla altn rengine boyanan Frata ku bakyla bakarken her ikisi de ayn eyi dnyorlard. Allah mr verse bile, seneye ayn koltuklarda oturmuyor olabilirlerdi. Yerlerini alacak kiiler bu zveriyi, bu kararll gsterebilirler miydi? Sryle iinin arasnda, yaam gayesi haline gelebilir miydi bir kpr bir bakasnn? Tutkuyla sevmek bir kpry, tutkuyla istemek ve yol stndeki tm engelleri teker teker sabrla ayklamak, asla vazgemeyerek her eye gs germek, gz kara bir Vali ile ona ayak uydurabilmi bir Kaymakama yakyordu ancak. Temmuz 1997 Syledim ya, anjiyo geirdim, yreim bu heyecana dayanmaz. Kprnn ayaklar zerine

konaca an kaldramayabilirim, demiti Mhendis. Ne yani, ocuunun doumunda bulunmayacak msn? diye sormutu Vali. Ne biim babasn sen? ok heyecanlanrsan, o anda gzlerini kaparsn veya dalara doru yrrsn, nehre girer ters istikamete yzersin, ne bileyim, heyecann yenecek, seni oyalayacak bir ey buluruz elbet. Ama burada olmalsn, o an bizimle paylamalsn. Kpr, ocuun senin. Mhendis telefonu kapattktan sonra, uzun sre dnmt. Doru sylyordu Vali. Orada bulunmalyd, nce hayalinde, sonra bilgisayar ekrannda yoktan var ettii, demir ub uklar halinde alevde piip vcut buluuna, ete kemie brnne arac olduu kpr, elbette ocuu idi onun. Sra, bir yamatan kar yamaca uzatlmasna ve kpr kimliini kazanmas na geldiinde, yani tam doum annda, orada olmalyd, mutlaka. Doum sanclarn, o eziy eti, o heyecan bizzat ekmeli, elik ynnn kprye dnt an gzleriyle grmeliydi. Yrei ne pahasna olursa olsun dayanmalyd bu heyecana. Hakan, Valiyi, gnll antiye eflii yapmakta olan Kaymakam, hatta Hdaiyi... hi anlaamad, gnah kadar sevmedii ama kprnn yerleecei yeri hazrlad iin, kprnn bir paras haline gelmi olan Hd aiyi de yalnz brakamazd. Kpr, tfee taklm sng gibi duruyordu ayan stnde. Bapnar kysndan sivri, uzun, tehditkr bir silah gibi uzanyordu nehre doru. Arkasnda, stlerinde yer yer yeillikler bitmi plak ve yksek dalar, dalarn ardnda kylerinde mahsur kalm aresiz insanlar vard. te tarafa ulaamamann verdii gerginlik kprnn eliine siniyor, kzgnl gne vurduunda, yer yer yansyarak, gz kamatryordu akmak akmak. Kar yamacn boz pl aklna erimek, Fratn kh kehribar sars, kh yeil akan suyunu ap kar yakadaki ayaa oturmak, ie yarar bir kpr olmak istiyordu. zerinden ie gidip gelen yorgun kyller, reng renk giysileri, damal rtleriyle kadnlar, grltc ocuklar yrsn, yk dolu kamyonlar, insan dolu otobsler, yank tenli erleri tayan cipler, tatilcileri getiren son model arabalar, kasaballar tayan hmbl eski otomobiller gesin istiyordu. Ne are ki, nehre doru rasgele uzanm, gayesiz, babo, hedefini bulamam bir acayip nesneden baka bir ey olamamt, bir uzun k boyunca. Bolua dikilip kalmt ylece. Mart banda eriyen karlarla sular kabardnda, kar yakada bekleyen ayana kavuma zaman gelmiti sonunda ama, kprnn kar yakaya nasl ulatrlabilecei henz mehuld. Mhendis, kpry bir vince ykleyip kar yakaya iletmeyi tasarlamt. Ama kprnn Ank

arada bitirilmesine yakn, yrede istedikleri nitelikte bir vincin bulunmadn renmilerdi. Bu kez baka bir are dnmt Mhendis. Bir ekici tekne bulacaklar ve teknenin iine, kpry oturtacaklar bir iskele ina edeceklerdi. Bir yandan tekne, kar yakadaki ayaklarn seviyesine ykseltilmi olan iskelenin zerindeki kpry ekerken, dier yandan da karadaki bir dozer, kpry yava yava itecekti. Bulu dahiyane idi ama bir engel daha kmt karl arna. stanbulda veya herhangi bir ky ehrinde bulunacak ekici tekneyi Bapnara getire bilmek imknsz gibiydi. ekicinin gelmesi yle byk bir masraf gerektiriyordu ki, kprnn astar yznden pahalya kyordu. Aradklar ekiciyi, Keban Gl zerinde alan teknelerin arasnda bulmalar art olmutu. Kaymakam tm tekneleri teker teker taram, onca demiri tayacak gte bir tekne bulamamt. Deiik fikirler retilip duruyordu. nce Karayollarndan yardm istemiti Vali. Karayollar Mdr, kendi balattnz ii kendiniz bitirin, diye yant vermiti. Biraz da dalga gemi, sizin Vali mhendis deil miydi, o bilir ne yapmas gerektiini, diye haber yollatmt Kaymakamla. Karayollar yetkilileri ie yaramayan kprnn ekimini yapmalar iin sk sk kame ramanlar yolluyor ve akl veriyorlard bol bol. Bu kadar ar, yz krk tonluk bir kpry kar tarafa ulatrmann tek bir yolu vard; bir yz krk tonluk kpr daha yaplacakt, ikinci kpr birinci kprnn arkasna yerletirilec ekti. kinci kpry makaralarn zerinde itmeye balayacaklard. Ancak eit arlkla itildi inde ilerleme kaydedebilirdi kpr ve bylece ikinci bir kpr tarafndan itile itile kar yakad aki ayann zerine kadar uzatlabilirdi. iyi de, ikinci kprnn parasn nereden bulacaz? Birinciyi yapana kadar gbeimiz atl ad. Haydi, Allah acd halimize de gkten bamza para yadrd diyelim, iki- yl daha m bekleyeceiz ikinci kprnn tamamlanmas iin? Makaralar ve ayaklar yz tonu tayabil ecek mi? diyordu Vali. Bu sistemle yerletirilmeye allan rz kprsn suya drmler, rendik ite. Diyelim ki, biz bunu drmedik, elimizde kalan yz krk tonluk ikinci kpry ne yapacaz? Pazarda m satacaz? Saa sola bavuruyor, kpry salimen karya ulatracak bir alet, bir tat, bir yol yntem

bulabilmek iin rpnyordu Kaymakamla birlikte. Mhendise de fena ierliyordu. Sonunu gremedii bir ie niye girimiti? Mhendis sabahlara kadar bilgisayarn banda oturuyor, o da bir yol bulmaya alyordu. Bu arada yredeki televizyon kameramanlarnn biri gelip di eri gidiyordu blgeye. Kprnn filmlerini ekiyor, bu toplum kalknmas rneinin

programlarn yapyorlard. Kprnn ne zaman karya ulaacan da soruyorlard sk sk. Sular yeterince kabardnda diye yantlyorlard onlar. Bir mevsimlik gecikmeyi, halkn aras nda Valinin omuzlarna ykleyenler de vard. Hi eksilmeyen dedikodular sonucu, Vali kpr y amak istemiyor diye komutanlara mektup yazanlar bile kmt. Henz kimse farknda deildi kprnn nehrin bir ucunda asl kaldnn. Yahu kardeim, Kadir Bey, siz dn programnzda devletin, Karayollarnn yapamadn halk yapt, diye sylediniz. Biz byle mi dedik size? Karayollar ekonomik bulmad iin yapmad dedik, gcn at iin deil... Biz para topladk, ekonomik bulunmayan projeye yardmc olduk. Ayrca devlet, ift eritli gidi-geli olarak dnmt kpry, biz buradaki trafie gre sadece bir eridi yeterli bulduk, maliyet haliyle dt. Niin Karayollaryla aram aacak yayn yapyorsunuz efendim? imdi kpry kar yakaya ulatrmak iin, Karayollar ndan yardm istiyorum, bana, kendin yap diyorlar. Siz yardmc olaym derken, kstek oluy orsunuz. Sayn Valim, ancak mahalli idareler pratik zmler retir, demediniz mi? Dedim efendim. Yine de diyorum. Merkezi idare kt zerinde hesap yapar, ekonomik bulmaz ise, noktay koyar. Burada yaanan ileyi, sknty merkez bilemez. Kprnn nemini anlayamaz, insanlar doumda lr, doktor, hemire, malzeme ulaamaz, baskn olur asker ulaamaz. Btn bunlar Ankarada masa banda oturan ube Mdrnn umurunda deil ki. O doal olarak sadece hesaba bakar, kestirip atar. Ama televizyonda sylediklerimin yars n kesip sunarsanz, bama dert aarsnz. Bakn, Bayndrlk Bakan telefon etti bu sabah, program dolaysyla hakl olarak alnm... neyse ki derdimi anlatabildim... blge insanna yardmc olmama engel olmayn, gznz seveyim. Vali telefonda konuurken, peinde Hakanla yardmcs girmiti odasna. Heyecan iindeydi Hakan. Hayrola Hakan? Ben areyi buldum efendim, demiti gen mhendis. Ne aresi? Kpry kar yakaya ulatracak bir tek... Eliyle beklemesini iaret etmiti Vali, Hakana. Kadir Bey, ok nemli bir iim kt. Kusura bakmayn, sonra devam ederiz. Telefonu kapatp, Hakana dnmt. Anlat! Kpry tayacak tekneyi buldum. Bu civardaki tm tekneleri taramadk m biz! zmirden, stanbuldan, skenderundan da muhkem bir deniz arac getirtmek mmkn deil, biliyorsun. Efendim, ben tekneyi emikezekte buldum. emikezek Belediyesinin elinde yz tonluk bir feribot varm, kzakta... Gidip baktm, bizim iimizi grr. Ne diyorsun!

Hesaplarm tekrar tekrar yaptm. Mhendise de faksladm. u anda o bakyor hesaplara. Birazdan yantlar beni. Olum, koca kpr... hi olur mu? Batar matar, hem rezil oluruz hem de onca paray suya gmeriz. Efendim bu bir hesap meselesi. Ben hesaplarm doru yaptm. Bekleyelim bakalm, Mhendis ne diyecek? demiti Vali. Birdenbire ter kaplamt her yann. Mhendisi arar msnz ltfen! Her iini brakt, buna bakyordu. Neticeye varmtr imd iye kadar. Vali, sekreterini bile araya sokmadan hemen evirmiti ezberinden numaralar. Dimdik oturuyordu koltuunda, iine tepesinden ayak ularna kadar elik bir tel gerilmi gibi. Mhendis Bey, ben Erzincan Valisi, Hakan yanmda imdi... feribot hesabn fakslam... sizden yant bekliyorduk... Bir sre dinlemiti karsndakini sonra, iindeki tel birden ekilip karlm gibi, ylmt iskemleye, Hakan, olum al sen konu, demiti. Ne oldu? diye sormutu yardmcs.

Oldu. Tamam. Bu i bitti, demiti, kaykld yerden. Uzuvlarn tutan btn kaslar teker teker zlyor gibiydi. Bir geveme... bir rahatlk... deta bir uyuukluk yaylyordu gvdes ine. Dedikodu Herkes konuuyordu. Sabahtan akama kadar, kahvelerde, brolarda, Belediy ede, Vilayette, kaymakamlklarda, sadece Kemaliyenin kylerinde deil, tm beldede, Erzinc ann tm kazalarnda, kylerinde herkes bir feribotun iinde kar kyya ekilecek yz krk tonluk kprden sz ediyordu. Karayollarnn kameras, suya d karmamak iin hemen hemen her gn Bapnardayd. nk, derse rezil olmamak iin, kimseye haber vermeden gizli geireceklermi kpry karya gibi bir dedikodu yaylmt kulaktan kulaa. Bapnarn giriinde asrlk bir koca meenin kol kanat gerdii ky kahvesi, hi bu kadar kalabalk olm amt, insanlar her gn orada toplanyor, Hdainin anlattklarn dinliyorlard. Hdai, uzun boyuyla ayaa kalkyor, grtlaktan gelen sesiyle Yapabilirlerse kolumu keserim, diyordu, hem de u sa kolumu keserim ki, i yapamaz olaym. Ya sakallarn, day? Sakallarm da keserim. Onu da senin iin keseyim. Bir bakas, kpr batmadan karya ularsa, bacan keseceini sylyordu. Ben senin en eski arkadanm. Benim iin de deerli bir yerini kesiver, diye sesleniyordu baka birisi. Kafasn kesecek yok mu, kafasn? Kyller kahkahalar atyor, grgr geiyor ve eleniyorlard kpryle, ilerinden biri de yahu, kpr suya gmlrse, ile ekecek yine biz olacaz demeyi akl etmiyordu. ay st ne ay iiyor ve dedikoducular dinliyorlard. On gn sonra, Bapnarllarn kpr kar yak aya ulat taktirde, kesilmekten kurtulacak tek bir uzvu kalmamt. evre kylerdeki

insanlar, kprnn kar yakaya batmadan, devrilmeden ulap ulaamamas zerine bahse tutumaya balamlard. Kyller, kasaballar, belediyeliler ve Vilayet alanlar her gn aralarnda kpr stne eitli ykler retirlerken, Vali ve Kaymakam feribotu hi vakit kaybetmeden emikezek zerinden Kemaliyeye getirilmek zere kiralamlard bile. imdi i kpry botun iine tayacak vinci ve onu arkadan iterek bota bindirecek olan dozeri bulmaya kalmt. Vali, Elaz Karayollar Mdrlne bir yaz yazarak vin ve dozer istetmiti. Erzincan Ky Hizmetleri, dozeri Bapnara hemen yollatmt. Fakat dozer vinsiz gelmiti. Vin o srada baka bir ite kullanlmaktayd. Vin olmadka da kpry feribota bindirmek mmkn deildi. Feribotun tabann biraz glendirmek gerekecek naslsa, bu arada biz o ile ilgileniriz. Taban hazrlanana kadar vincin ii de biter, diye yattrmaya alyordu Kaymakam, sinirl eri yay gibi gerilmi olan Vali ile, i yine kald iin bunalma girmek zere olan Hakan. Civarda baka vin bulamamlard. Karayollar onlara ncelik vermiyordu. Yapabilecekleri hibir ey yoktu. Sabrla, vincin iini bitirip Bapnara gelmesini beklemeye baladlar. Gnein haince cmert davranp glgeleri bile stt bir pazar sabahyd. Vali konutunun bahesindeki salncakl kanepeye uzanm, keskin hareketlerle saa sola kouturan, ara sra da kendi kuyruunu kovalayan yavru kpeini seyrediyordu. Krk yln birinde ii kmamt hafta sonunda. Kars, Olan da alp dut yemek iin krlara kalm, demiti, sakn bu pazar paratle atlamaya, umaya filan kalkma. yle akll uslu bir eyler yapalm hep birlikte. Fratn kysnda gzel bir bahe iinde evleri olan bir dostlar vard. K aylarn stanbulda geirir, yaz ba memlekete dnerlerdi. Vali onlar ziyaret etmeyi teklif etti. Evler ine gelmi olmalydlar. Telefonlar cevap vermiyordu, herhalde bozuktu. Kn kullanlmayan telefonlar sk sk bozulurdu nedense. Arabayla bir gezinti olurdu, gider bakarlard. Brek hazrlamtm, demiti kars, frna koydum imdi, yarm saate kalmaz pier. Br ei de alalm, habersiz gidiyoruz... evdelerse hep birlikte yeriz. Vali brein pimesini beklerken gazetelere gz atyordu. Yannda bulmaca zmekte olan olunun, Bu adam ne istiyor acaba? demesi zerine, ban kaldrp bakt. Feribotun iini tehiz etmekle grevli Osman Usta, imenlerin stnde saygl bir yryle yaklayordu. Hayrdr Osman Usta, demiti Vali. Kt bir haber mi var? Aciliyet gerektiren bir durum var. Feribota bir ey mi oldu yoksa? Su mu alyor? Feribot salamdr. Ama geen haftadan beri su seviyesi dmeye balad nehirde. Son

gndr iyice hzland. Dn, ben buraya gelmeden sekiz metreye dmt. Bu sabah telefonla konutum, seviye dokuz metreye dm. Ya yok. Havalar giderek snyor. Su, on iki metr

enin altna derse, kpry yerletiremeyiz. Botun iine kuracamz iskele en fazla on iki metre olabilir, iskele ykseldike kprnn sallanma riski oalr. ok sallanrsa da feribotu devirir maazallah. Ne diyorsun? Bir an nce vinci almamz lazm. Bu ii nmzdeki hafta bitirmeliyiz sayn Valim. Hafta sonunda sizi rahatsz etmek istemezdim ama, zamannda haber vereyim dedim. yi ettin, Usta. Vali ayaa frlam, kucandaki gazetelerin yere dtnn farkna bile varmadan eve doru komutu. Ve ite bylece, bu pazarmz da berbat oldu, diye syleniyordu olu arkasndan, gazetel eri toplarken. Vali nce Kaymakam aram ve Osman Ustann szlerini aktarmt. Pazartesi sabah erk enden yanna teknik adamlar da alarak Elaza gidip Blge Mdryle grmesi, durumu en ince ayrntlarna kadar anlatp vinci bir an evvel getirtmesi art olmutu. Brek piti. Yava yava kabiliriz yola, diyordu, mutfaktan kan kars. ey... hanm... bir saatin iinde benim ocuklar, yani Kaymakam ve Hakan toplantya gel iyorlar... ok nemli bir gelime oldu. Brek... Onlar da brek ok severler. Vali karsnn yzndeki ifadeyi hi beenmedii iin, lafn bitirir bitirmez, baheye geri dnmt hemen. Pazartesi Kaymakam ve ekibi Elazdan bir trl dnmyorlard. Vali heyecanla bekliy ordu neticeyi, ikna edebilmiler miydi acaba Blge Mdrn? iyice gecikmilerdi... yoksa yolda bir kaza m yapmt arabalar? Telefonlar edilmiti... hayr kaza filan yoktu, Allaha kr. ofr, Mdrn kapsnda saatten beri bekliyordu ama ierden kimse kmyordu. Yahu bu kadar zamandr ne yapyor bu ocuklar, Mdrn odasnda? Nereden baksan yarm saati ancak bulur syleyecekleri eyler, diyordu Vali, yardmcsna. Odasnda bir aa bir yukar yryor, hibir ie veremiyordu kafasn. Bu kadar uzadna gre herhalde olumlu gelimeler var, efendim, diyordu yardmcs, belki de baka yerlerden vin bulmaya alyorlardr. Yant bekliyor olmallar. Vali, dier ileriyle oyalanmaya alyor, telefonla dostlarn aryor, yardmcsyla dertleiy ordu. Bir trl gemek bilmiyordu zaman. Mesai saati sona erdiinde, Vali binadan karken, Kaymakam buraya gelir gelmez, onu hemen konuta yolla, diye sk sk tembih etmiti Ho Aliye. Ali, sanki yolunu gzlerse Kaymakam daha abuk gelecekmi gibi, gzlerini yola dikip aklmt kapnn yanna. Herkesin oyuncak diye alay ettii kpry dnyordu, Ankaradan getirilen, Bapnarn burnunda acayip bir yontu gibi nehre doru dimdik uzanan kpry. Ho Ali o kadar merak etmiti ki, hafta sonu taa oralara kadar otostop yaparak bir kamyonun kasasnda vatanda usul gitmi ve dolgunun zerindeki kprye bakmt uzaktan. Sylendii gibi bir oyuncaa deil de uzaydan inmi, gizemli bir alete benzetmiti. Etkilenmiti. Kemaliydi deildi ama o da en az Vali kadar heyecanla bekliyordu kprnn yer

ine yerlemesini. Kaymakamn arabas yolun ucunda gzktnde, karanlk oktan basm t. Vilayetin nnde ellerini kollarn sallayan Ho Aliyi fark ettii zaman, Eyvah! demiti Kaymakam, Bir ey mi oldu acaba, baksanza Ali yollara dm, bizi gzlyor. Yavalayan arabann yanna komutu Ho Ali, Vali beyim konutta sizi bekler, hemen gid esiniz, demek iin. Karanlk oldu. Hanmefendiyi rahatsz etmeseydik... Verecekleri havadisler parlak olmad iin, gnlszd Kaymakam. Olmaz. Sk tembihledi, diye srar etmiti. Vali yznde hayret ifadesiyle dinliyordu Kaymakamn anlattklarn. Elaz Blge Mdr nce konuklarn dinlemi, sonra da kendi konumaya balamt. Drt saat boyunca, kprnn bu anlatlan sistemle neden kar tarafa geirilemeyeceini, nasl sulara gmlece ini, parann, emein, zamann nasl heba olup gideceini anlatmt. Tam drt saat konum utu. Hi susmadan. Arada krokiler izmi, mhendis olmayanlarn anlayamayaca hesaplar dkmt nlerine. Kaymakam ve montaj ustalar iyice akna dnmlerdi. Kafalar karm t. Feribotun batacandan, kprnn suya devrileceinden korkmaya, yaptklar iin dorul uundan phe etmeye balamlard. Gelip geleceklerine piman olmulard. Ezile bzle

Valiyi de ikna etmeye alr bir halleri vard. Acaba bir kere daha dnse miydiler? Birilerine daha dansa mydlar? Kime? diye sormutu Vali. Efendim, dier kprlerin mhendislerine. Bu kadar kpr yapld memleketimizde, onl ar yapanlara... ne bileyim, bu iin erbab olanlara... ocuklar, ne diyeceimi bilemiyorum. Ben mhendis deilim ki. Ama kpr orada yaplp buraya tanmaz da denmiti, bal gibi tand ite, grdnz. Evet ama efendim, bu baka i. Suya gmlverirse yz krk ton demir, geri dn olmaz... rz kprsnn bana geleni unutmayalm... Bir kere daha konuaym bizim Mhendisle, demiti Vali, sesi bezgindi. Hakana da syl eyin yarn beni arasn. Geceyi yatak odasyla salonun arasnda gidip gelerek geirmiti Vali. Kh salonun baheye alan balkonunun nnde duruyor, karanlkta bsbtn heybetli gzken am aalarna dalyor, kh odasna dnp yatana uzanyordu. Benim uykumu berbat ettin, bari kaplar arpma da olan uyanmasn, yarn imtihan var, demiti kars. Yaa! Hangi dersten? Hem fizikten hem de biyolojiden yazl olacakm. Vali, olunun yzn hafta boyunca hi grmediini dnmt. Eve dndnde ocuk oktan yemeini yemi, yatm oluyordu. Kafas o kadar meguld ki Valinin, aklna bile gelm iyordu olunu sormak. Ailesini ne kadar ihmal ettiini fark etmiti birden. Utanmt. Kars ve ocuklar hi ikyet etmiyorlard. Hi gocunmuyorlard. Hangi ile veya ileye tayini kt

ysa, orann sorunlar yaamnn her bir saniyesine yaylyor, geriye sadece birka saatlik uyku vakti kalyor ve ailesi sessizce kabulleniyordu bu durumu. Erzincan... geldiinin altnc aynda depremle yerle bir olan kent... afet, PKK terr, baslan kyler, karakollar, yaklan tekneler, sekiz ilenin deiik sorunlar, kpr projesi, tayol... hi bitmeyen iler... Olunun yarn iki yazls vard ve Vali oluna, iyi altn m olum, snava hazr msn? diye soramamt bile. kmt yatandan, parmaklarnn ucuna basa basa salona yrm t. Terliklerini giy, teceksin, diye sesleniyordu kars arkasndan. Salondaki kanepeye, hayatnda ilk kez sigara imediine esef ederek, ayaklarn altna alp oturmu, gzlerini kap atp kpry bir feribotun iinde kar yakaya ekilirken hayal etmeye alm, beceremem iti. Hakan nndeki notlara srarla bakmasn istiyordu Valinin. Olum, ben bu hesaplardan anlamam. Efendim, anlarsnz. Ben izah edeceim size. Bu matematik biraz da mantk iidir. Hdai kolumu keserim diye dolayormu yine. Bu hesaplar ona da gstersene. Hdainin kollar beni hi ilgilendirmiyor. Eer tekne batarsa ben de kendi kolumu kesec eim. Hakan, demiti Vali, notlarn kaldr nmden. Sana inanmak zorundaym. Baka arem yok. Ama eer tekne batarsa hem senin hem de Mhendisin kafasn ben kendi elimle kesec eim. Her ikiniz de bunu iyi bilin. Gen mhendis ktktan sonra, Elaz Blge Mdrn aratmt Salihaya. Mdr Bey, demiti, yahu kardeim tam drt saat bu iin nasl yaplamayacan anlatm snz benim adamlarma. Nefesinize yazk be kardeim... neden mi? Ben ikna olmadm da ondan... yok, yok bir kere de bana anlatmayn. Onlardan dinledim ben, kpr mhendisli inde byle bir yerletirme teknii yok diyorsunuz, biliyorum... gzel kardeim, dnyada tekn ikler deiiyor, yntemler deiiyor. Bu ii yapan adamlar da mhendis, terzi deiller ki. ak gibi teknik adamlar... Hayr efendim, ilk ii olur mu hi Mhendisin, elbette deil, nereden kartyorsunuz bunlar? Konuma uzaynca Vali kayklmt koltuunda, telefonu omzuna sktrp nndeki k da ekiller izmeye balamt. Bu vincin ne zaman bitiyor ii?... Nasl?... ii var yle mi? Peki sayn Mdr, bu benim yaptm i deil mi? Ben babamn iini mi yapyorum burada? sesi giderek ykseliyordu, Biz bu kpry karayolunun zerine ina etmiyor muyuz? Kpr, karayolunu her iki yakada birletirmek iin yaplmad m? Siz bu karayolundan sorumlu deil misiniz, yoksa?

Elindeki kalemle nndeki kdn zerine genler, begenler, yuvarlaklar iziyordu, sin irli sinirli. Efendim, batarsa sorumluluu bana ait. Ama bu vin zamannda gelmez de su seviyesi dt iin vatanda bir k daha kprsz kalrsa, onun sorumluluu da size ait olur, tamam m? Ve yine bir basknda asker, yardm, itfaiye, doktor yetitiremezsem kar kyya, bir kadn

doumda kanamadan, yanan bir ocuk gecikmeden dolay lrse, iki elim yakanza yapr. Bu telefonu kapatnca rapor yazacam zaten Ankaraya. Biraz diklenir gibi olmutu koltuunda, kalemi brakp telefonu omzundan eline almt. Evet... Ne zaman?... Hafta bana m?... Sz m? Her ii ona gre ayarlayacam, haa! Sz m? unu bir de yazl gesenize bana, elinize zahmet... Tamam kardeim, gzlerinden perim... Saolasnz... Haydi selametle kaln. Karabasan Eyfel Kulesi gibi ykseliyordu feribotun iindeki iskele. Vincin engeli havada sng gibi duran kpry ucundan yakalad ve yavaa iskelenin zerine indirdi. Herkes nefes almaya, t kartmaya korkarak bu an bekliyordu. Mhendis, banda sar bir mifer, vin operatrnn yanna oturmu talimat veriyordu. Kpr iskeleye yerletirildikten sonra, ferib otun halatlarnn zlmesi iin iaret verdi Osman Usta. iiler halatlar gevettiler. Feribot ykyle suda szlmeye balad. Sahili dolduran kalabalktan sevin nidalar ve alklar yks eldi. Drt-be metre kadar ilerlemiti ki, birden sert bir rzgr kt. Tekne alkalanmaya bal ad. Herkes nefesini tutup bekledi. Vali iskele zerindeki kprnn sallandn herkesten nce grd. Aman Allahm! diye bard. Aman Allahm! Hayr! Hayr! Tam o anda, Kemaliye ynnden hzla gelen bir srat teknesi belirdi. Teknenin di reksiyonunda Karayollar Blge Mdr vard. Arkaya dolumu meclis yelerinin arasnda Hdaiyi grd Vali. Tekne tam nnden geerken, Hdai kolunu gstererek kol kesme iar eti yapt Valiye. Botun iindeki kalabalk, iaretlerle kollarn, kafalarn kesiyorlard. Vali de onlara elini sallamak istedi ama sallayamad, nlerinden son hzla geen teknenin oluturduu kocaman dalga, bir da gibi ykseldi ve yle sallad ki feribotu, iskele, stndeki kpryle birl ikte suya devrildi. Ortalk, kameralarn flandan apaydnlk oldu. Sahili dolduran fotoraflar ve kameramanlar annda grntlediler yan yatm feribotla suya yava yava gmlmekte olan kpry. Klik... Klik... Klik... Klik... Klik... Srayarak oturdu yatanda. Tekmeledii yorgan ayak ucuna dmt. Srlsklamd terden. Baucundaki gece lambasn yakt. Karsn yannda gremeyince irkildi. Sonra hatrlad, geceleri yataa yz kere girip kmay det haline getirdii ve uyuduu ender zamanlarda ise yksek sesle sayklad iin, kars Ankarada niv ersiteye giden kzlarnn odasnda yatmaya balamt birka gndr. u kpr hayrlsyla konsun yerine, yine buluuruz inallah, demiti, yoksa ben uykusuzluktan leceim, o gn gremeden. Saat drde geliyordu. Henz kapkaranlkt dars ve derin bir sessizlik iindeydi ev. Bak lar, yatan tam karsndaki aynaya yansyan yzne takld. Salar diken dikendi, gzler inde hl dehet vard.

Allahm, dedi Vali, Allahm, ne olacak bu iin sonu? Erzincanda gnlerden beri bu iin asla olamayacann dedikodusu yaplyor, kprnn kanc dakikada suya devrileceine dair bahse tutuuluyordu. Geenlerde bir akam yeme inde karlat Ordu Komutan, Karayollar kpry yerletirmek istemi, msaade etmem isiniz, demiti. Hayr efendim, yanl nakletmiler. Biz, gelin yardm edin bize, diyoruz, baladnz ii kendiniz bitirin, diye cevap veriyorlar. Bana yle nakletmediler. Siz kabul etmemisiniz nerilerini. nerdikleri sistemi gerekletirmek mmkn deil. kinci bir klavuz kpr yaptracak gcmz yok. Sizin sisteme de benim aklm pek yatmad, demiti Ordu Komutan. Bu konuda Mhendis ile yardmcs Hakandan, Osman Ustadan ve byk fedakrlkla al an Kaymakamdan baka olumlu gr veren yoktu zaten. ki dudann arasndan kan her laf peygamber kelam gibi kabul eden Ho Ali bile dn sabah, rkek admlarla yanna yakl am, aznn iinde bir eyler gevelemiti. Kars rya grmm de, hayra yormamm. O, her gece gryordu bu hayra yorulmaz ryalar, kbuslar. Her gece! Hele son gnlerde, hi uyumamas uyumasndan daha hayrl hale gelmiti. Hakk vard karsnn baka odaya kam akta. Valinin meslek hayat boyunca, yaamad vahet ve dehet kalmam gibiydi. Hatayda, Krkhanda, Alacada mezhep atmalarna, terrist basknlarna, ateli, kanl kitle olaylarna ve 6.8 iddetinde depreme bile soukkanllkla yaklatktan sonra, bir kprnn kar yakaya uzatlmasn bu kadar byk bir mesele haline getirmesine, kars da ocuklar da ayorlard. Onlara anlatamyordu ki, bu bambaka bir iti. Bu, hayatnn en byk snav haline dnmt. Kpr projesini Mhendise ihale ettii gnden bu yana, sebebini anlayamad bir nedenle tm dostlar ona cephe almt. Kprden tek kuruluk kar yoktu. En ucuz ve en pratik projeyi semiti. Bu yzden miydi bunca dman edinmesi? Yre halknn iyilii, selameti iin giritii bu ii, devlet kurumlarndan ar esnafna kadar her kurum ve her kii, bir meydan okuma arenasna dntrmt. Hodri meydan! Yap da grelim! Amaaa, baaramayacak olursan, o zaman da biz gsteririz sana! Vali ok dnmt bu kpr iinin neden bir yaparsn-yapamazsn iddiasna dnt n. Kskanlklar, alnganlklar, dedikodu, Mhendisin tabiriyle hyarlklar! insan tabiat, baary hem seviyor hem de mthi rkyordu baarl olandan. Acaba neden? Kalkt yata ndan, salona geti. Telefonun yannda duran defterine, gn baladnda yapaca ileri yazd. Kpr dnda dnlmesi ve yaplmas gereken ynla ii vard. Ama yarn hepsini beklem eye alacakt. Sabah erkenden yine Mhendise telefon edecekti. Bu sefer iyice srarl olmaya kararlyd. Daha nceki konumalarnda, ben kalbimden rahatszm, ar heyecana gelemem,

demiti Mhendis. Vali bir gece de, kpr kar kyya tanrken, Mhendisin heyecana day anamayp kriz geirdiini ve ldn grmt ryasnda. Israr etmekten vazgemiti. Ama dn, bir meclis yesi, yznde ylk bir ifadeyle, Ne o Vali Bey, Mhendis katlmyormu ala diye duyduk, kpr derken tank olmaktan m korkuyor? diye sorduunda, kesin karar vermiti. Mhendis o gn orada bulunmalyd. O szn ettiiniz gn, al gn deil. Biz o gn sadece kpry yerine yerletireceiz. Al daha sonra yaplacak. Neden? Konuklarn, devlet erknnn nnde rezil olmamak iin mi? Hayr. Kutlamaya ince ayrntlaryla hazrlanabilmek iin. Ama arzu ederseniz, siz o gn de buyurabilirsiniz. Orada bulunmak isteyen herkes gelebilir. Zaten, tm Kemaliye kylerine ilan edeceiz, demiti Vali, ters bir laf etmemek iin kendini zor tutarak. Sabahn ilk klar, Munzuru saran sisin szgecinden geerek, clz, titrek kurdelalar halinde odaya szmaya bal amt yer yer. Oturduu yerden kalkt, yorgun kollarn iki yana aarak uzun uzun gerindi Vali. Yeni bir gn balyordu Erzincanda.

UMUT KPRS: LK GN
(23 TEMMUZ 1997) Hibir zaman byle merhametli bir mitle sevmedi hibir insan hibir aleti NZIM HKMET

Srtnda safari gmlei, banda miferiyle kprnn dikildii kaidenin sol arkasndaki kayaya, ku gibi iki bklm tnemi, bekliyordu Vali. antiyeden izleseydiniz, demiti Kaymakam. Buradan her eyi daha iyi gryorum. Size bir koltuk getirelim. Onu da istememiti. Bari bir yastk koysaydk altnza. Kaymakam, etrafnda dolananlar onu rahat brakmalar iin ikaz etmiti. Gnlerdir uykusuz olduunu biliyorlard. Sabahn erken saatinde evden karlarken, Dua edin, demiti ev halkna, hepiniz dua edin. Ne olacaksa, olacak artk. Sen elinden geleni yaptn. Korkma, demiti kars, tam kapdan karken. Korkan kim! Bahede koar adm yrmt arabasna kadar. Ayaklarnn geri geri gittiini ise sadece

kendi biliyordu. Yreinin bir kesi bir an nce kprnn yanna varmak isterken, bir baka kesi ieri kap yatak odasna kitlenmek ve rtlerin altna gizlenip uyumak istiyordu. Bu i yle veya byle bitene kadar uyumak. Arabada ne, ofrn yanna oturmu ve yol boyunca hi susmadan konumutu. Susarsa, ii geebilirdi. Dalarsa yine kbus grecekti kesin. Arab adakiler, hep onun anlattklarn dinleyerek, pelerindeki dier arabalarla bir konvoy halinde varmlard Bapnara. Fratn her iki yakasnda da insan kaynyordu karnca gibi. Ellerinde telsizlerle ekipler saa sola kouturuyorlard. Balkrdan, Avcdan, Aa ve Yukar Mutludan, ahinlerden, akn akn gelmilerdi. Tm Kemaliye nehrin kenarna birikmiti kadnl erkekli, liten, Kemahtan, komu ile Andan bile gelenler vard. Erkekler kk ocuklarn omuzlarnda, kadnlar yolluklarn sepetlerinde tayorlard. Yava yava haberciler de geliyorlard, yerel tel evizyonlardan kameramanlar, fotoraflar, gazeteciler... Ne olur ne olmaz diye, ulusal basna haber vermemilerdi. Kpr yerine hayrlsyla oturduunda, naslsa resmi bir al yaplac akt. Byk ala saklyorlard ulusal basn. Feribot emikezek ynnden, etrafnda byk bir kalabalkla, beyazlar giyinmi nazl bir gelin gibi salna salna getirilmiti, iine ina edilmi iskelesiyle. Yaklatka, karadakiler epey gekin olduunu fark etmilerdi, nazl gelinin. Kpetesinde yazl ad okunacak kadar yanatnda, Th be, demiti kalabaln iinden biri, 60. Ylm teknenin ad. Miyad dolmu bunun, dayanabilecek mi bunca yke? Eski toprak o, demiti bir dieri, dayanr. Mhendis, banda bir kask, feribotun iindeydi. Telala saa sola kouturuyor, elindeki tornavidayla iskelenin vidalarn salama alyordu. Medya mensuplarnn feribotu sardn grnce, Hakana seslendi, Televizyoncular bota yaklamasn. Sesi o kalabaln iinde da ld gitti. Bu kez sinirli sinirli feribottan dar trmand, Kaymakam yakalad. Ben bu artlar altnda alamam. Strese giriyorum. Syleyin bu adamlara, ekilsinler. Ksa bir ekim yapsalar, msaade etseniz de. Buraya kadar gelmiler, ekmeden gitmezler.

Olmaz. Burada oyun oynamyoruz. Fevkalade dikkat isteyen bir i yapmaktaym ve zaten yeteri kadar gerginim. Tepeme toplanmasnlar ar gibi. ekilmezlerse, ben ekip giderim, i kalr. Zavall Kaymakam habercilere bayldndan deil, kpr alehinde ok ey sylenmi old

uu iin, zellikle kzdrmak istemiyordu medyay. aresizlikle etrafna baknd. Validen yardm istese miydi acaba? Vali kayann ucuna ku gibi tnemi kprdamadan duruyordu hl. Nazara inanmazd ama, u iki bklm olmu haliyle, sanki kt nazarlara kar hedef kltmek ister gibi bir hali vard. Gzlerini, feribotun iinde ykselen otuz tonluk demir isk eleye dikmiti. Ne dnyordu acaba? O da kaymakam gibi, botun bu arl tayabilece inden mi kukuluydu, yoksa iskelenin ayaklarnn feribotun zeminini delebileceinden mi korkuyordu? Oysa, demir ayaklar zemini delmesin diye, Osman Usta gnlerce uram, tab an yeniden tehiz etmiti. Kademeli ve drt adet hidrolikli iskele, drt kuleli kale gibi duruy ordu feribotun iinde. Vali gzn krpmadan bakyordu iskeleye. Belki de dua ediyordu iinden. Kaymakam ondan yardm istemeden nce, medyayla kendi baa kmay denedi. Sevgili arkadalar... ltfen... daha resim ve film ekmek iin ok erken. Bouna har camayn filmlerinizi... beyler uray boaltr msnz... asl olay kpr karya ulatnda... o an beklesenize... hop... Hooop... yahu itmesene kardeim. .. ekmesene kardeim... stemiyor adam ite... ne bileyim ben, sinirli. Gnlerdir uyku uyumuyor bu takm... Hepimiz asabiyiz, evet, nolmu? Allah belanz versin, dedi iinden. Yeni bir olguydu bu haberciler hayatlarnda. Onlarla baa kmak kolay deildi, nk her an bir amur atabilirlerdi, kzdklarnda. Pis herifler. Pis herifler. Feribotun iindeki mhendis olacak sakall herife de kzyordu fena halde. yl iinde suratn sadece birka kere gstermi ve btn cefay buradakilere ektirmi olduu halde, kurumundan geilmiyordu. Neymi? Projenin sahibi oymu! Hdaiye hak verecei gel iyordu... Sersem, kolaysa gel sen ura gazeteci takmyla. Osman Usta birka iiyle birlikte feribotu kaln halatlarla her iki yandan beton ayaklara balamak iin urayordu imdi. Valinin her bir ayrnty dikkatle tarayan gzleri, kk bota dolumu iilerin arasnda Bayram seince, iine bir scaklk yayld. Eski bir dosta rastlam gibi sevindi. Bayram, feribotu ayaklara balam, geri geliyordu. Karsn bu suyun banda kaybetmi adamn, baka canlar da gitmesin diye iini sk tutacan biliyordu Vali. En azndan halatlarn salam balandndan yana huzurluydu ii. Cebinden telefonunu kard, Erzincanda haber bekleyen yardmclarn arad. ler tkr tkr yryor ocuklar, dedi, iskele feribota hadisesiz binmi. Feribot rahat ta d bu arl. Kallavi bir iskele, onu grnce endiem geti, iime bir gven geldi. skele ayaklarnn zemini delmesinden korkuyorduk ya, bouna korkmuuz... ama henz kprnn arl binmedi stne. u anda feribotu halatlarla ayaklara baladlar... biliyor musunuz bizim Bayram da burada... Bayram, Bayram, u kszn babas... imdi de kpry yklemek

zereler iskeleye... evet ok kalabalk, televizyoncular, gazeteciler, ohoo, ana-baba gn bur as... durun durun, kpry yklyorlar u anda ama hafiften bir rzgr kt... Yok, ok hafif bir rzgr. imdi ben kapyorum, nk... nk... vadide rzgr var yahu... rzgr iddetleni yor. Ben kapyorum, bizim evi arayver de evdekilere durumu bildir. Her ey yolundaym, deyiver... rzgr iddetleniyor... Allah kahretsin, kpry de alp gtrecek rzgr yahu... aman... aman... Allah! Vali ayaa frlad. Feribotun iinde kouan iileri Osman Ustay ve Mhendisi g rebiliyordu. Tela iindeydiler. Rzgr feribotu yan evirip bir anda kprnn ayana yaslad. Sahili dolduranlar lk la bart. iler koutu, halatlar germeye baladlar. Vali ceb inde alan telefonu at. Ne? Ha, sen misin? Yok yok, bir ey olmad. Az daha olacakt ama kurtardk. Rzgr ferib otu ayaa doru savurdu, u anda ipleri geriyorlar, halatlar yani... sabitleniyor. YAASIN SABTLEND! imdi, ite tam imdi, kpry oturtmak zereler iskeleye. Kapyorum. Ararm yine. Dua edin, dua. Vali atlaya sraya indi kayalardan aa. Mhendisin yznden den bin parayd. ekmeyin dedim size ulan, diye baryordu bas bas. Kaymakam, Valinin geldiini gr nce hemen seirtti yanna. Allah yollad sizi. u Mhendise laf anlatamyorum. Gazetecilerle aramz bozacak. Kimse

film, fotoraf eksin istemiyor. Kfr edip duruyor. Bunlar kzdrmann hi sras deil imdi. Ben konuurum onunla. Vali feribota doru yrd, ierde bir kargaa vard, kpkrmzyd Osman Ustann yz. Mhendis onu grnce, feribottan sahile atlad, yanna geldi, Bu kameral adamlar uzaklat rn buradan, hidroliklerden biri bozuldu, dedi Valiye. Aman Allahm! Ne olacak imdi? Hidrolik tamir edilecek. Ne kadar srer. Hibir fikrim yok. Urayoruz ite. Yapabileceim bir ey var m? ehirden istediiniz herhangi bir ey? u anda Osman Usta bakyor. Birazdan gerekenleri sylerim size. Cebinizi ak tutun ltfen, dedi Mhendis, yz allak bullakt, ve Allah rzas iin u adamlar uzaklatrn ba mdan. Vali, Bakann kaleminden Ahmete iaret etti eliyle, yaklamas iin. Koarak geldi Ahmet. Bu ii en iyi sen becerirsin Ahmet, dedi Vali, bir arza olmu hidrolikte, bizim Mhendis ok sinirli. Medyay nasl uzaklatrrz sahilden? ikram bir saat ne alalm efendim. Saat zaten on bire geliyor. Ayran ve lahmacun getirtm

itik, onlar datrz. Onlar hemen dat ve feribottan iyice uzak bir yere kur sofran, dedi Vali. Hazr olunca beni de ar, bir konuma filan yapalm, dikkatlerini baka yere ekelim. Aman, arza oldu unu aktrmayalm kimselere. leden Sonra Yahu, olamaz byle bir ey. Drt saattir arza giderilecek diye bekliyoruz burada... Her ne olduysa bilmiyorum, hidrolii sktler yeni batan yapyorlar... Yok, yok d zelecekmi... olduk tabii, rezile yakn bir ey olduk... Anladlar elbette... Basndan ne kadar saklanabilir byle bir durum, yirmi dakika, bilemedin yarm saat. Allahtan hidroliklerden biz sorumlu deiliz, Valilik olarak... Yok, yok, oktan gittiler. Medya gnein altnda drt saat bekleyecek deil ya, yava yava dald. Neyse, Mhendis de rahat etti. imdi sabaha gre ok daha az insan kald sahillerde. Tamirat sryor. Osman Usta az kald dediydi, demin. Bekliy oruz ite. O tarafta iler nasl gitti sabah? Komisyondan u konut iine cevap geldi mi?... iyi, iyi... gelince bakarm. Vali kapatt cebini. Miferini kartmt. antiye binasndayd imdi, ay iiyordu. len saatlerinde yreklerini azlarna getiren rzgr hafiflemiti. Sabah gerginlii, uzun bekleyiin ardndan, yerini tam bir geveklie brakmt. Hemen hemen herkes, ne olacaksa olsun hav asna girmiti. Vali bu iin yarna sarkacana kani olduu iin, artk sormuyordu bile tamiratn bitip bitmediini. Saat drde doru Hakan girdi ieri, heyecanlyd. Efendim, hidrolikteki arza giderildi, dedi, imdi dozer itmeye balyor kpry. Grmek isterseniz buyurun. Vali ve yanndakiler kalktlar, dar kp sahile indiler. Kubak grnty tercih ettii iin, Vali yine sabahki kayalklara trmand. Dozer, arkadan gelip kprnn ucuna dayannca, Vali oturduu kayada ayaa kalkt. imdi, dozer arkadan itip de kpry iskeleye bindirince, yani feribot ykn tam alnca... ya kald rmazsa arl? Vali bir yay gibi gerildiini hissediyordu... ya batarsa... ya ok ar gelirse... Dozer itmeye balad kpry... az daha itti... az daha itti... Allahm, dedi Vali, Allahm bizi mahcup etme... Hafife salland feribot.. . Hayr, hayr... Biraz daha itti dozer... Ah tamam! Tamam! Kprnn bolukta duran ucu, oturdu iskeleye. Olamaz byle bir ey! diye bard Vali. Tm arlyla oturdu kpr. Mhendis aadan el sallyordu Valiye. Vali parmayla zafer iareti yaparken, cebinde alan telefonunu at. Birinci fasl baaryla tamamland, diyordu Kaymakamn sevinli sesi. Orada, feribotun yannda, el sallyordu o da Mhendisle beraber. Evet, dedi Vali, birinci fasl... drt saat sonra bitti. Buna da kr. ndi kayalardan, feribotun yanna geldi. Mhendis feribota atlarken, Yol almaya balyoruz, diye seslendi. Nerede bu gazeteciler? Hangi cehenneme kayboldular? Resim ek eceklerse imdi eksinler ite. Kpr yola kyor. Vali telefonunu karp Erzincan arad yine. Birinci merhale bitti. Sa salim oturdu kpr

feribota. imdi ikinci fasl balyor, dedi yardmcsna. Bakalm bu kez bamza neler

gelecek? Feribot ar ar kaymaya balad suyun zerinde. Otuz santim, elli santim, bir metre, bir buuk metre gitti, gitti, gitti... iki metre gitti... durdu. Ne oldu? diye seslendi Vali. Arza var. Bu sefer dier hidrolik arzaland, diye seslendi Mhendis. At kuyruunu enses inde tutan lastik dm, omuzlarna yaylmt salar. Uzaktan bakldnda, asabi ve irkin bir cady andryordu. Vali, tamirat ne kadar srer diye sormaya cesaret edemedi. Yava yava antiye binasna yrd. Can ne evini ne ofisini aramak istiyordu. Sabahki uzun bekleyi, tm gcn ve iyi niyetini emmi, bitirmi gibiydi, ikinci bir drt saatlik beklemeyi hi kimse gze alamyordu aslnda. Ama eytan azapta gerekti, bu i ne pahasna olursa olsun bitirilecekti. Pencereden feribotun iindeki kaynamay grebiliyordu Vali. Bayram, srekli bir eyler getirip gtryordu Osman Ustaya. Mhendisin salar, yeniden esmeye balayan rzgrdan dolay taraz taraz olmu, sa sakalna karmt. Artk ne kadna benziyordu ne erkee. Tel ala alan bir makineyi andryordu sadece. Valiye bir ara feribot suyun zerinde kayyor gibi geldi, Kaymakam yanna ard, Yahu baksana, ilemeye mi balad yoksa tekne? Ah, evet! Evet! EVEET! Yeniden yzdryorlar. Saatine bakt Vali. Bir saat bile olmamt hidrolik bozulal. Sevindi. antiye binasndakiler kouturarak sahile indiler. Feribot sabahki ahengiyle ar ar szlyordu yine. Haydi yavrum... haydi kuu kuum benim. Yz canm, yz... szl suda byle ar ar. Feribot drt metre daha ilerledi suda. Durdu. Eyvah! Yine ne oldu? diye seslendi Vali. Bu kez bir ey olmad, ama baksanza hava kararyor. Halatlarn henz biraz k varken salama alalm... gerisi yarna kalr artk, diye seslendi Mhendis. Havann kararmakta old uunun farkna bile varmamt Vali. Dalara doru bakt. Gerekten de gne yamalarn arkasnda kaybolmu, sadece kzll kalmt suya da yansyan. Fratn stnde, ilk defa ort aya dikme koymadan alacak olan altm metrelik mesafenin, ite kaka ancak alt metresini gidebilmilerdi ilk gn. Ve ilk gn akama kavumak zereydi. Gece Vali, Kemaliyedeki otel yatanda, bir saa bir sola dnp duruyor, bir trl uyuya myordu. Yatmadan evvel, Kaymakam ve tm ekip konumulard aralarnda; her ne kadar ikide bir arza ksa da, sistem oturmu grnyordu. Feribot tm yk batmadan, sarslmadan kaldrabilmiti. , artk kpry, yolda kan aksilikleri hallede hallede, kar ky ya nakletmeye kalmt. Onu da nasl olsa baarrlard. Ksacas umutlu ve iyimserdiler yatm

adan nce. Ama herkes odasna ekilip de, karanlkta dnceleriyle ba baa kaldnda, Val iye yine afakanlar basmaya balamt. Suyun orta yerinde kabak gibi brakmlard kpry. Ya gece iddetli bir rzgr karsa ne olacakt? Ya halatlar koparsa? Kpr iskelenin zerinden kayar, suya derse? Kalkmt yatandan, Frata tepeden bakan balkona kmt. nanlmaz gzellikte bir manzara uzanyordu gzlerinin nnde. Ayn prltlar, Fratn zerinde yakam ozlarla desenler iziyordu. Dalarn rengi karanlkta belli deildi ama, koyu mor glgeleriyle kat kat uzanrlarken, bir masal lkesinin atolarn andryorlard. Ve hava ylesine berrakt ki, trdad duyuluyordu deta. Vali, kpry montaj sresince bir hafta iin zel olarak sig orta ettirdiklerini hatrlad ve derin bir nefes ald. Bir milyar lira da bu bir haftalk sigortaya demilerdi. Biraz rahatlad ii. Odaya girip yatan zerine uzand. Bu kez de aklna terr olasl geldi. Allahn cezas PKK, srf montaj ekibi yerine ulaamasn diye feribotlarn yakm am myd? Frlad yatandan, odann ortasnda ne yapacan bilemeden ylece durdu. imdi giyinse, arabaya atlasa, antiyeye gitse ve gz hapsine alsayd kpry, bir ie yarar myd acaba? Kaymakam uyandrmay dnd. Sonra acd zavallya, vazgeti. O da aylardan, hatta yllardan beri, bu kprnn peinde koumaktan perian olmutu. Yatana geri dnd. Pikenin zerine uzand yine. Gzlerini kapayp uyumaya alt. Gzlerini kapad anda, at diye bir halat kopuyor ve feribot, stnde iskelesi ve kprsyle, babo bir yelkenli gibi yalpalamaya balyordu nehirde. Ya da hain, sessiz ve sinsi ekya, karanln iinden sz lp bir mealeyle tututuruveriyordu feribotu, Vali alevlerin arasnda kprnn suya devril iini seyrediyordu ar ekimle. Karabasanlaryla ba edemeyince, kalkp giyindi. Balkona bir iskemle att, pikeyi srtna ald al gibi ve ayaklarn balkon demirlerine dayayarak uzun oturdu iskemlede. Bir sre sonra, nehir kzla ald. Yeni gnn afa, Fratn suyunda sky

ordu bu sabah. kinci Gn Araba Bapnara yaklarken, gzlerini yumdu Vali. Biraz daha gittiler. An gzlerinizi efendim. Feribot, stnde kprmzle, aynen dn braktmz gibi dur uyor, dedi Kaymakam. Gerekten de, iskele st kprsyle, hibir tarife smayan bir grnt oluturan feribot, suya braklm bir azman oyuncak gibi salnyordu nehrin ortasnda. Ve sanki birazdan, boyu vaktinden evvel uzam ergenlik ncesi bir olan ocuu gelecek ve uzaktan kumandasyla bu

garip oyunca suyun zerinde bir aa bir yukar yzdrverecekti. Gnein artk iyice sertl een nlar kprnn eliinde gz kamatran yansmalarla oynamaya balamt. kinci gnn birincisinden tek fark, bir gn ncesinin kalabalnda esasl bir azalma olm asyd. Ama yerel televizyoncular ve gazeteciler yine tam kadro oradaydlar, lene doru sey irciler oalmaya balad. Habercilerin, rica zerine feribotu kayklara doluarak deil de sah ilden izlemeleri, srekli yinelenen arzalar gidermek iin rpnan teknik ekipte bir rahatlam aya neden oldu. Bir gn ncesine gre, ok daha sakindi herkes. Hatta lene doru, Vali mayosunu giyerek su kaya yapmaya balad, heyecann yenmek iin. Yanmzdan sakn hzl gemeyin, diye srekli uyaryordu Valiyi Mhendis. Kimse fotor afn veya filmini ekmeye kalkmad iin, rahat ve neeliydi. Hidrolikler arzalandka, Osman Usta ve Hakanla birlikte zemindeki kapaklarn altnda kayboluyorlar, bir yirmi dakika veya yarm saat sonra ortaya ktklarnda, be-on metre daha yzdryorlard feribotu. Sonra, sil batan, ayn ilem tekrarlanyordu. Artk durum anlalmt. Srekli arza kacak, giderildiinde biraz daha yaklam olacakt kpr, menziline. Ekip ne gocunuyor ne de ikyet ediyordu bu durumdan. Vuslat, beklendiinden daha gee kalacakt, ite o kadar! Zaten, efendim, acele ie eytan karr, diye bouna dememiler. Biz yava yava da olsa emin admlarla hedefe yryoruz. nemli olan budur, demiti Osman Usta; Anadolu insan nn tevekklnn ve sabrnn aynas gibi. Vali su kayaklaryla kim bilir kanc turunu aty ordu, feribotun iindeki tela fark ettiinde. Eliyle, motoru kullanan Kaymakamn ofrne iaret etti, durmas iin. Motor durunca, yava yava suya gmld, ayandaki kayaklar k arp yzmeye balad feribota doru. yice yaklatnda, gvertede kouturanlara seslendi. Ne oluyor Allah akna? Yine bir aksilik mi var? Aksiliin daniskas, diye geri seslendi Hakan. Su seviyesi dt. Eee, ne olacak imdi? Vali iskelenin stndeki kprnn yoku aa iner gibi kayklm durduunu grd ve bir demir pene midesini skyormu gibi bir hisse kapld. Takoz lazm. Teknede takoz yapacak tahta veya demir var m, diye bakyoruz. Ya yoksa? O zaman size rica edeceiz, srat motoruyla hemen karya ulan ve en yakn kyde, bir marangoza takoz kestirtin, dedi Hakan. Tamam, bekliyorum, diye seslendi Vali. Tembel kulalarla yzmeye balad feribotun etr afnda. Bir bu eksikti, diye dnyor ve hafife yordu uzun sre suda kald iin. Mides ini skan demir peneden de kurtulamyordu. Motorunun srcs, suda brakt kayaklar toplam, yaklayordu yava yava. Srcnn uzatt koluna tutunup motora ekti kendini. Usul usul feribota yaklatlar. Maalesef teknedeki alet edevatla beceremeyeceiz bu ii, diye seslendi Mhendis, l aldryorum, bize alt adet syleyeceim lde takoz gerekecek. En ksa zamanda. Herhalde Bapnarda bir marangozhane bulunur, dedi Vali, hemen haber verelim birini

yollasnlar. Vali sana soluna baknarak bir ey aryordu motorun iinde. Allah kahretsin! diye sylendi. Cep telefonumu antiyede brakmm. Allah kahretsin. Hemen gidiyoruz, dedi ofr. Motoru altrd, gazlarken telala atld Vali, Aman dur, yava ol, dalgamzla sallamayalm kpry... Yava yava uzaklatlar feribottan, sahile yanatlar. ofr tekneyi rhtma balarken, Vali karaya atlad, Kaymakam arad. Kaymakam olanlar renince, Telalanmayn efendim, dedi, Bapnarda bir marangoz var bildiim kadaryla. Hemen gider bulurum onu. Ad neydi... belki de buradadr, u ilerdeki kalabaln arasnda. Hemen bakacam imdi, yzn tanyorum nasl olsa. Uzaklap, kpry izlemeye gelmi halkn arasna dald. Az sonra, zgn bir ifadeyle dnd, Yok, bulamadm, dedi, ben arabaya atlayp gideyim en iyisi. Bapnarda Hdaiyi bul, o bilir marangozun adn da yerini de, dedi Vali. Kemaliye

meydanndaki tatsz olaydan sonra, Vali ve Hdai bir-iki kere karlamlar ama meseleyi uzatmamlard her ikisi de. Sen beni yanl anladn, sayn Valim, demiti Hdai. yle olsun! diye yantlamt Vali. Mhim olan, Kemaliyelilerin iin asln anlam olmal aryd, Vali iin. Kaymakam, Valinin syledii takoz llerini bir kda yazd, arabasna binip Bapnara doru yola kt. Vali stnde mayosuyla antiye binasna yrd. Cep telefonunu masann stnde buldu, hemen Mhendisi arad. Kaymakam kasabaya gitti takozlar hazrlatmaya, diye bilgi verdi, sen de fazla heyecanl anp zlme, ne yapalm bekleyeceiz biraz. Duvardaki ivilere asl giysilerini ald, tuvalete geti giyinmek iin. insanst bir gayret sarf ediyordu sakin gzkmeye. Ksa bir sre sonra, Kaymakamn arabas gzkt. Arkasnda bir toz bulutuyla, hzla yaklayordu. Bu hayra alamet deil, dedi Vali, etrafndakilere. ok abuk geri geliyor. Bir aksilik olm al. Cep telefonunu kapp merdivenlerden aa kotu. Kaymakam da arabasndan kyordu o srada. Efendim, aksilie bakn, marangozun yerini buldum ama, adam bu sabaha kar kzn taksiyle hastaneye gtrm, douma. Eeee? Dkkn atrdm fakat takozlar yaptracak kimseyi bulamadm. Sizin motora atlayp Kemaliyeye kadar gidelim hemen. Hdai... o anlard bu ilerden. O da dn buradayd biliyorsunuz ama bugn bir ii km, Erzincana inmi. Aksilie bak! dedi Vali. Bari Mhendise haber vereyim de gecikirsek telalanmasn. Cep telefonundan Mhendisi arad, Bapnarda yaptramadk bu ii. Marangoz yerinde yok. Kemaliyeye gidiyoruz. Biraz gecikecek i... Eee ne yapalm, baka are yok. Mhendisin sylediklerini dinledi bir sre.

Hayr, marangozhane var da marangoz yok. Vali eliyle Kaymakama, Mhendis iin, bo una konuuyor gibisinden bir iaret yapt. Birden yznn ifadesi deiti, Ne?... Kim?... Orada, marangoz mu var? Aaa, ne diyorsun! Olur mu acaba? Kaymakama dnd, Feribotta bir ii varm, marangozluktan anlayan. Atlyeyi atrabilir miyiz, takozlar hazrlatmak iin, borcumuz neyse, yarn deriz sahibine. Bu kpr herkesten ok Bapnarllarn kprs, sayn Valim, niye olmasn! Ma rangozhane zaten evin altndadr... Marangozun kaynanas beni atlyeye soktu da, ben ne yapacam bilemedim, dedi Kaymakam. Motoru gnderiyorum. O iiyi hemen yollayn, diye konutu Vali, telefona. ofr motora atlarken, Vali ve Kaymakam antiyeye dndler. Her ikisinin de a kaklarndan ter szlyordu. Biliyor musun, u kpry Mhendis bir kalp krizi daha geirmeden yerletirelim diye dua ediyorum, dedi Vali. kan aksiliklere, zaman kaybna filan ok zlyor. Onun durumunda biri iin bu kadar heyecan iyi deil. Sinirlenmekte hakl, dedi Kaymakam, dnden beri bamza gelmedik kalmad. Motor son srat geri dnyordu. Pencerenin nnde telal telal dolap duran Vali, Gelsene buraya kuzum, dedi Kaymakama, u motordaki, bizim Bayram deil mi Allah ak na? Aaaa, evet o! Mhendisin marangoz dedii o muymu? Eyvah! dedi Kaymakam. O marangozluktan ne anlar? Bize yine Kemaliye yolu grnd, desenize. Vali ve Kaymakam koa koa indiler merdivenlerden, rhtma doru kotular. ofr motoru balarken sapsar suratyla Bayram karaya atlad. Sendeledi. Nesi var bunun? diye sordu Kaymakam. Motor tuttu, dedi ofr. Feribotta devaml salland iin, midesi bulanyormu zaten. Bayram, dedi Vali, olum sen marangoz musun? Deilem. Niye yalan syledin? Yalan sylemedik. Anlard tahta iinden.

Baban m marangozdu? Yoh. Eeee? Anlarn beg. Tahta kesmesn, yontmasin bilirih. Bak Bayram, bu yalan feribottan inmek iin syledinse, imdi itiraf et. Hi kzmayacam. Suratn yemyeil olmu, belli ki hastasn, olum. Ama sakn bize vakit kaybettirme, bu iten anlamyorsan syle, bir an nce Kemaliyeye varalm. Tahta iini bilirih beg. Nerede rendin? Ksa bir sessizlik oldu, gzleri yerdeydi Bayramn. Kulaklarnn biber srlm gibi yand

n hissediyordu. Duyulur duyulmaz bir sesle, Mapusta, dedi, subyen goiinde yatargene marangozhanede alrdm. Yaa! armt Vali. Suun neydi? Niye dtn mapusa? Dudaklar titriyordu Bayramn. Neyi nasl anlatacakt. Kendi bile bilemiyordu ocuk yata bana gelenlerin esas nedenini, ilemediim su yznden, paraya tamah edip mi dtm deseydi, yoksa day dayandan kurtulmak iin mi dtm deseydi? Kim inanrd ki ona? Adam vurdum, dedi glkle. Valinin, Seni gidi katil herif, ek git gzm grmesin seni, demesini bekliyordu, ba eik. Gemi olsun olum, dedi Vali, yan kkm belli, kim bilir kimin suunu stlendin. Haydi bin arabaya Bapnara git de marangozhanede u takozlar abucak hallet. Bir yarm saat sonra, takozlarla birlikte geri dnd Bayram. Motora binip feribota doru yol alrken, sevinle ellerini kollarn sallyorlard Hakan ve Osman Usta feribotun iinde. Bu ii bu kadar abuk halledebileceimizi hi sanmyordum. Allah yollad bu Bayram bize, dedi Kaymakam, uzaklaan motorun arkasndan. kinci gne aksilikle balanmasna ramen, takozlarn yaptrlp yerlerine yerletiril mesinin dnda baka sknt yaanmad. Akam olduunda, kar kyya ulamaya on-on be metre gibi bir mesafe kalmt. antiyeden Erzincan arad Vali, zel kalemine sk sk temb ihte bulundu. Yarn bu i kesinlikle bitiyor inallah. ok byk ve beklenmedik bir aksilik kmazsa, kpr ayana oturacaktr. Btn basna haber verin. Saat on ikiden sonra, gazetecileri, yerel televizyonlar, herkesi grmek istiyorum Bapnarda. Tren iin program zaten hazrd. ler yolunda giderse, A programn, bir aksilik olursa B programn uygulayacaz. Hazr olun ve benden haber bekleyin, dedi. Sahilden uzaklamadan nce, Vali, Kaymakam ve Mhendis yan yana durarak, feribotun stnde ykselen kprye baktlar, deiik duygular iinde. Her birinin gnlnde kprye ait bir baka arslan yatyordu. Yarn, bu elik ynn kar yakadaki beton ayaa oturtabilirlerse, Kaymakam meslek yaamnda, halkna nemli bir hizmet sunabilmi bir brokratn gururunu duyumsayacakt yreinde. Mhendis, Fratn zerinde bir kpr yapmann, bir ilki denem enin, modern teknolojiyi zorlamann onurunu tayacakt yaam boyu. Ayrca, kapkaranlk bir tnele girdiini sand gnlerde, tnelin ucunda beliriveren bir k olmutu kpr, ona. Yarn... yarn prl prl ldayacakt bu k, bin mumluk ampuller gibi. Vali, yreinde yre insan nn eyrek asrlk hasretini tayordu, kpry beklerken. Sanki kpr elikten yaplm bir nesne deil de canl bir varlkt... Umut, sevgi, iyimserlik dolu bir varlk. Onu seviyordu Vali. Onun iin alm abalam, gecelerini gndzlerini harcamt. Umut Kprs adn takm t ona. Kpr ise, yllarn hasretiyle tutuan bir k gibi, sevdiinin kollarna atlmaya hazr, tutkulu bir bekleyi iindeydi. Braksalar, halatlarndan koparak, iskelenin demirlerinden

kayan bir yldz gibi akarak, kar kyya ulaacakt. Son Gn Kpr kar yakadaki narin ayan zerine oturduu anda, lgnca bir alkla birlikte, bir uultu yayld vadiye. nsanlarn neeli haykrlar davullarn zerinde bir anda patlayan tokmaklarn cokusu, zurnann bekl enen haberi mjdeleyen tiz sesi, plak dalarda yanklana yanklana Frat boyunca, kilometr elerce kotu, kotu taa Kemaliyeye ulat. Bir grup insan, kazalardan ve Erzincandan getirilen folklor ekiplerinin arasna karm halay ekerken, bir ksm da namaza durmu, Tanrya, bugn onlara gsterdii iin dua ediyordu. Bir gece ncesinden herkes haberdar edilmiti kprnn len saatlerinde kar yakaya kavuacandan. Yine ilk gnde olduu gibi erkenden, kadnl erkekli, oluklu ocuklu akn

akn gelmilerdi kyller. Rengrenk, eit eit insan plak dalarn eteinde dalgalany ordu. Kimi alyordu sevincinden kimi horan tepiyor, trk aryor, kimi naralar atyordu. Bugn iki de ko vard kurban edilmek iin, biri Kprnn Bapnar ayanda, dieri kar yakada. Yllardr ekilen eziyetler ve son gne yaylan arzalanmalar, engeller, kademe farklar, takozlar, krikolar, hidroliklerin oyunbozanlklar... Hepsi unutulmutu, hepsi geride kalmt. imdi sadece bayram ve bayram sevinci vard. Kylsn de, kasabalsn da, devlet memurunu da, yoksulunu da, zenginini de, herkesi, yediden yetmie o yrede yaayan her bir insan yreinden yakalamt mutluluk. ki yl boyunca yorulmakszn, Bu i olamaz, diye dolaan Hdai bile hngr hngr alyordu sevincinden. Hani ya, kollar kesilmemi, yer inde duruyor, diyenlere, Feda olsun bu kprye Hdainin kollar, diye yant veriyordu. Elaz Blge Mdr, iini gcn brakm, orada bulunmak iin taa Elazdan kalkp gelm iti, kameramanlaryla birlikte. Kprnn suya devriliinin filmini ekemeyen kameramanlar, imdi kprnn zerinde halay eken, oynayan insanlarn grntlerini almaktaydlar. Kurban kesme treni srasnda, devleti temsil edenler n safta bulutuklarnda, Mdr, Valiye tebriklerini ilettikten sonra, Vali Bey, siz bugn bu kpry tesadfen yerletirdiniz. Bu ii nerdeyse iman kuvvetiyle yaptnz, demiti. Tesadf, bir anlktr. Kpry bir anda oturtabilseydik ayana, hakl olabilirdiniz. Ama biz burada iki buuk gn ter dktk ve imanla baladmz ii, mantkla, teknikle zdk. Siz, drt saat boyunca nasl yaplamayacan anlattnz iin, imdi gzlerinize inanamyorsunuz. Gelin pelim ve btn bunlar geride kalsn, diye yantlamt Vali. Birazdan krsye kp konumaya hazrlanyordu ve yln ar ykn omuzlarndan attktan sonra kendini yles ine hafiflemi ve mutlu hissediyordu ki, keyfini hibir ey karamazd. Sarld gibi iki yana ndan itenlikle pmt Mdr. Bayraklarla donatlm krsye ktnda, Vali, etrafn dolduran kalabal ilk kez btn yle grd. O anda hepsinin yzndeki ifadeyi sonsuza kadar resmedebilmek iin, elinde sih irli bir fra olsun istedi. Etrafna baknd fotoraflar armak iin. Halkn tenine sinmi, gzlerine, dudaklarna yansm mutluluu, bu sevin ann kaydetmeliydiler. Herkesin apayd nlk, gle yz ayn eyi mjdeliyordu, ile bitmiti, ile... Vatandalarm, diye seslendi onlara, sevgili Kemaliydiler... Yllarn hasreti sonunda bitti.

Kprmze kavutuk. Bu bir toplum kalknmas rneidir. Bir trilyonluk ii, yerel idare ve halk, el ele vererek yz milyara mal ettik. te vatan sevgisi budur... gerek anlamda milliyet ilik de budur. Hepinizi kutluyorum ve hepinize teekkr ediyorum. Alklarn, lklarn arasnda bouldu sesi; ... Bapnar kprs u andan itibaren geride kald. Dars Ta yolum uzun bana... Tren bitip kalabalk daldktan saatler sonra, gn batmna doru, Vali tek bana yrmeye balad kprnn yksek parmaklklar arasnda. Admlarnn zeminde k artt tok ses, plak kayalara arpyor ve muhteem bir beste gibi yanklanyordu kulanda. Yaz akamnn dingin havasna sinmi da kekiinin kokusunu iine sindirerek, kararmaya balayan eflatun yamalar seyrederek ok yava yryordu. Att her admda, bu kpr ur una ektii sknty, znty, heyecan, umudu ve sevinci dnyordu. Altm yedi metreyi, altm yedi deiik anyla admlaya admlaya gittikten sonra geri dnd Bapnar istikametine. Sabahn lgn kargaasndan, davul zurna ve hoparlrlerin sar eden grltsnden sonra, imdi rktc bir sessizlik kmt vadiye. Valinin korktuklarnn hibiri gelmemiti ba na. Ne ekya basmt treni, ne kpr iskelenin zerinden kayp suya dmt. yi bir gnd geride brakt, hayrl, mutlu, gzel bir gnd. Yznde hl kocaman bir glmse meyle, ar ar ilerliyordu, elleriyle kprnn demir parmaklklarn okaya okaya, bir sevg iliyi hasretle, efkatle sever gibi. Yar yola yaklatnda, kprnn kar ucunda, ona doru gelen bir karalt belirdi. Uzaktan seemedi kim olduunu. Biraz daha yaklanca bunun bir kyl ve kk bir ocuk olduunu ayrtrmaya balad, gzleri... Yrdler birbirlerine doru... Birka adm sonra, Vayy Bayram, sen miydin! diye seslendi Vali, Sen de benim gibi tek bana m tadna varmak istedin kprnn. Az emein gemedi hani. Bu kpr biraz da sen indir, arslanm. Yaklatlar birbirlerine. imdi kprnn ortasna duruyorlard kar karya. Bugn o kalabalkta hi gremedik. Naslsn bakalm dnden beri? Vali begim, dedi Bayram, senn iin korpide yr dedilerdi, pein sra geldh, elini pmee. Sayende ekmek yemiem, nasibimi hep senden grmiem, Allah da sana he dert

gstertmesin. Sana da gstermesin. Yahu ksz nasl, byd m? Aaa, yoksa bu ocuk o mu? Elini uzatt ocuun salarn okamak iin. Kocaman gzl, smkl bir olanck babasnn bac aklarnn arkasna sakland. Ne kadar bym! Nerdeyse delikanl olmu. Ben son grdmde kucakta bebeydi henz. Uzun zaman oldu bize uramayal. Bir gn getir de bizim hanm da grsn, emi. Kim bakyor buna imdi? Bunu emziren avrad nikhma almm. Babalar basknnda yanmt ya... Bak buna sevindim Bayram. Senin iin de, ksz iin de ok iyi olmu evlenmen. Beg, onin ad ksz deeldir gayr. Ona isim taktk, msaadenle.

ok iyi ettin. Ne koydun adn? Ona senin adini koymiem beg, senin gibi has adam ossun deyi. Vali yutkundu. Bir ey syleyecekken, vazgeti. Elini Bayramn omzuna koydu. Kpr, dnyay stan, sevgiyle gnenirken Vali, Bayram ve ksz, Bapnar istikametine dnp yan yana yrdler zerinde, yeni bir gne hazrlanan ufka doru. Ocak, 2001, Urla

SON
Bu kitap http://www.mayonez.net/ Ekibi tarafndan Tantm amal sunulmustur .

Dzenleme !TDM!