Republic of the Philippines Department of Education DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City

K to 12
CURRICULUM GUIDE
ARALING PANLIPUNAN

May 21, 2011

I.

Balangkas Konseptuwal ng Araling Panlipunan

MAKAHUBOG NG MAMAMAYANG MAPANURI, MAPAGMUNI, MAPANAGUTAN, PRODUKTIBO, MAKAKALIKASAN, MAKABANSA AT MAKATAO NA MAY PAMBANSA AT PANDAIGDIGANG PANANAW AT PAGPAPAHALAGA SA MGA USAPING PANGKASAYSAYAN AT PANLIPUNAN

Makaalam

Makagawa

Maging ganap Kasanayang Pangkasaysayan at ng Iba Pang Disiplinang Panlipunan

Makapamuhay

Pakikipagpangkat at Pakikipagkapwa (Group and Interpersonal Skills)

Pagkamalikhain

Mapanuring Pag-iisip at Matalinong Pagpapasya

Pakikipagtalastasan at Pagpapalawak ng Pandaigdigang Pananaw

Pagsasaliksik/ Pagsisiyasat

Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad

Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Kaalaman, Kasanayan at Pagpapahalagang Pangkasaysayan at Disiplinang Panlipunan

PamaraangTematikoKronolohikal/Paksain/Konseptwal Pamaraang Pasiyasat Integrasyon/Interdisiplinari/ Multidisiplinari

Konstruktibismo

Magkatuwang na Pagkatuto

Pagkatutong Pangkaranasan at Pangkonteksto

BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan (Deskripsyon) Naging batayan ng K-12 Kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng Edukasyon para sa Lahat 2015 (Education For All 2015) - ang magkaroon ng Kapaki-pakinabang na Literasi ang Lahat (Functional Literacy For All). Tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalalam at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina na nakapaloob sa limang pangunahing learning domains ng kurikulum. Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, ang apat na pangunahing learning domains ang nagsilbing tema o malaking kaisipan (big ideas) sa bawat markahan kung saan naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit. Samantala, sa apat na markahan sa lahat ng baitang, ang kasanayan sa ibat-ibang disiplina ng araling panlipunan ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral. Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang PAG-UNAWA (understanding) at HINDI ANG PAGSASAULO ng mga konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan (meaning-making/making meaning) sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito (transfer) sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa tunay na buhay (real-life) na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan. Sa pagtamo nito, kasabay na nillilinang ang ibat-ibang kasanayan ng mag-aaral sa araling panlipunan tulad ng pagtingin at paghanap sa mga pattern at trend sa mga pangyayari at iba pang mga kasanayan tulad ng pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapapasya, pagkamalikhain, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw sa tulong ng ibat ibang dulog at pamamaraan tungo sa pagiging isang mapanagutan at produktibong mamamayan ng bansa at daigdig.

II.

Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):

Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng ibat-ibang disiplinang panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw tungo sa isang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

III.

Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):

46 Naipamamalas ang panimulang pagunawa sa mga pangunahing konsepto, kaisipan, pamamaraan, at ugnayan ng ibat-ibang disiplinang panlipunan at ang pagkalinang ng kaalaman, kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan, pangkultura, pangheograpiya at pampulitika ng Pilipinas tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. . 7 10 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pampulitika, pampamahalaan, pangkultura, at panlipunan ng Pilipinas, mga bansang Asyano at ng daigdig gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng ibat-ibang displinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. 11 12 Naipamamalas ang malawak at integratibong pag-unawa sa mga isyu at kontrobersiya sa kasalukuyang lipunang Pilipino at sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong usaping pangkasaysayan, pampulitika, pampamahalaan, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan sa pagharap ng bansa sa hamon ng globalisasyon gamit ang perspektibo, kasanayan at pagpapahalagang multi-disiplinaryo at inter-disiplinaryo sa pananaliksik at sa pagbuo ng alternatibong solusyon sa paglutas ng mga kasalukuyang suliranin tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.

K3 Naipamamalas ang panimulang pagunawa at pagpapahalaga sa sarili, pamayanan at bansa bilang isang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

IV.

Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards): Grade Level Standards Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Naipamamalas ang pagkilala at pag-unawa sa sarili at pamilya na may pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan bilang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Naipamamalas ang pagkilala, pag-unawa at pagpapahalaga sa sariling pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa likas na kagandahan at kabuhayan, yaman, pamahalaan at kultura ng bansa tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa ugnayan ng kapaligiran at tao sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng heograpiya at ng mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa paghubog at pag-unlad ng bansang Pilipino at ang nagging pagpupunyagi ng mga Pilipino na makamit at mapangalagaan ang kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ibat ibang yugto ng kasaysayan ng Pilipinas gamit ang kasanayan ng ibat ibang disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. Naipamamalas ang pag-unawa sa mga simulain, at pagpapahalaga ng estadong demokratiko at republikano gamit ang kasanayan ng ibat ibang disiplinang panlipunan, tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyung pangkasaysayan, pampamahalaan, pangkultura at panlipunan ng Pilipinas gamit ang mga kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan at mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyu sa pag-aaral ng kasaysayan, pamahalaan, kultura, at lipunan ng mga rehiyong Asyano gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan sa kasaysayan ng daigdig at napapanahong isyu gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung pampulitika at pamamahala ng Pilipinas gamit ang mga teorya, lapit at metodolohiya ng agham panlipunan at mga kaugnay disiplina tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, 4

Grade Level K Grade 1 Grade 2 Grade 3 Grade 4

Grade 5

Grade 6

Grade 7

Grade 8

Grade 9

Grade10 Grade11

Grade Level

Grade Level Standards makabansa at makataong lipunan. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng bansa at ng daigdig sa kasalukuyan mula sa pananaw at lapit ng ibat-ibang disiplinang panlipunan na makatutulong tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.

Grade12

V.

Grade Level Conceptual (Big Ideas) Matrix

TEMA

ARALING PANLIPUNAN I Pagkilala sa Sarili at Pamilya

ARALING PANLIPUNAN II Pagkilala sa Sariling Pamayanan

ARALING PANLIPUNAN III Pagkilala sa Bansa

ARALING PANLIPUNAN IV Ang Heograpiya ng Pilipinas

ARALING PANLIPUNAN V Paghubog at Pag-unlad ng Lahing Pilipino

ARALING PANLIPUNAN VI Pamahalaan, Saligang Batas at Pagkamama mayan

ARALING PANLIPUNAN VII Kasaysayan ng bansang Pilipino

ARALING PANLIPUNAN VIII Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnang Asyano

ARALING PANLIPUNAN IX Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnan ng Daigdig

ARALING PANLIPUNAN X Pagbuo at Pag-unlad ng Ekonomiya ng Pilipinas

ARALING PANLIPUNAN XI Politika at Pamamahala ng Pilipinas (Philippine Politics and Governance)

ARALING PANLIPUNAN XII Kontemporar yong Lipunang Pilipino (Philippine Contemporary Society)

Pagkilala sa Paaralan

Unang Marka han Tao, Heograpiya at Likas Kayan g Pagunlad Mga Tao sa Paaralan Mga Lugar sa Paaralan Mga Pagdiri wang sa PaaraLan Pagkilala sa Sarili Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas Heograpiya at Kabuhayan ng Pamayanan Likas na Kagandahan at Kabuhayan ng Bansang Pilipinas Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas Ang Heograpiya at Pagkabuo ng Sinaunang Lahing Pilipino Ang Pundasyon at Saligan ng Pilipinas Bilang Estadong Demokratiko at Republikano Heograpiya at Sinaunang Kabihasnang Pilipino Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig Impluwensiya ng Heograpiya sa Ekonomiya ng Bansa

Ikala wang Markahan Kultura, Pagka kakilanlan at Pagka bansa Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino Ang Kultura ng Sariling Pamayanan Mayamang Sining at Kultura ng Bansa Ang Impluwensiya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbuo ng Katangiang Kultural ng Bansa Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (ika16 hanggang ika-19 na dantaon) Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaan g Demokratiko (Institutions of Philippine Democracy) Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (Spanish EraRevolution First Phase 1521-1899) Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanl ang Asyano Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilan lan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig Pagkabuo at Pag-unlad ng Ekonomiya sa IbatIbang Yugto ng Kasaysayan

Ikatlong Markahan KaPangyarihan, Awtori dad at Pama mahala Ang Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pamayanan Pamahalaan ng Pilipinas Pagbuo ng mga Pamayanan at Rehiyon Pagpupunya gi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap na Kalayaan at Kasarinlan Bilang Isang BansaEstado (1898kasalukuyan) Mga Proseso Bilang Pamahalaang Demokratiko at Republikano ng Pilipinas (Processes of Philippine Democracy) Pagbuo at Pag-unlad ng Nasyon/ Estado (1889-1946) Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya Kasarinlan at Kalayaan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig Pagbuo ng Polisiya (PolicyMaking) at ang Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamamahala ng Demokratiko

Ikaapa t na Marka han Karapatan, Panan aguta n at Pagka mama mayan Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino Pagpapahalaga sa Heograpiya at Kultura ng Sariling Pamaya-nan Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Pangangalag a ng Kapaligi-ran at Yaman ng Bansa Mga Bayani at Natatanging Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at Kasarinlan Pagkamama mayan sa Isang Demok-rasya Pilipinas sa Kasalukuyang Panahon (1946kasalukuyan) Asya sa Kasalukuyang Panahon Daigdig sa Kasalukuyan g Panahon Kaugnayan ng Ekonomiya sa Pangaraw-araw na Buhay

VI.

Pamantayang Nilalaman at Pamantayang Kasanayan (Content/ Performance Standards): ARALING PANLIPUNAN I PAGKILALA SA SARILI AT PAMILYA

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Pagkilala sa Sarili Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Pagkilala sa sarili bilang Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa pagkamamamayan ng magulang Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa lugar ng kapanganakan Pagkilala sa sarili bilang Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at cultural Panimulang pagpapakilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino (ibatibang pangkat etnolinggwistiko at

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagkakaroon ng Kamalayan sa sarili bilang mamamayan ng bansang Pilipinas

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakikilala nang lubos ang sarili bilang Pilipino na may mataas na antas ng pagmamalaki sa kanyang pagka-Pilipino Naipapahayag ang panimulang pag-unawa sa kahulugan ng Pilipino

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng kamalayan sa kahulugan ng isang Pilipino Nagkakaroon ng kaalaman sa kahulugan ng mamamayan Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa sarili bilang Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at kultural

PN

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PN

PN

PN

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at cultural Napapahalagahan ang pagkakaisa ng mga Pilipino sa kabila ng kanilang pagkakaiba

PN

PN

PN

kultural) PN Pagkilala sa isang Pilipino PN Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino Nagkakaroon ng kamalayan sa kahulugan ng mamamayan Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa bansang Pilipinas PN Naipapahayag ang panimulang pagunawa sa kahulugan ng mamamayan Nailalarawan nang tiyak ang bansang Pilipinas

PN

Kahulugan ng Mamamayan

PN

PN

Panimulang Pagkilala sa Bansang Pilipinas (kapuluan, tatlong pangunahing pulo, likas na kagandahan) Mga Sagisag ng Bansa

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga sagisag na nagpapakilala sa bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa kahalagahan ng mga sagisag ng bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa kabuluhan ng pagiging isang Pilipino PN Nakikilala nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga sagisag na nagpapakilala sa bansa Nagpapakita nang may mataas na antas ng pagpapahaga sa kabuluhan ng pagiging Pilipino

PN

Kahalagahan ng mga Sagisag ng Bansa Kabuluhan ng Pagiging Isang Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PN

PN

PN

PN

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino

PN

Pagkilala sa Sarili Bilang kasapi ng Pamilyang Pilipino

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan at pagkilala sa sarili bilang kasapi ng pamilyang Pilipino

PN

Nagpapamamalas nang may mataas na pagpapahalaga sa maganak na Pilipino at sa ginawang pagtugon nito sa mga pangunahing pangangailangan Nagpapahayag nang may panimulang pangunawa sa kahulugan ng mag-anak at kamaganak

PN

Kahulugan ng MagAnak o Pamilyang Pilipino Kahulugan ng kamag-anak o kapamilya at pagkakamag-anak Mga Kasapi ng Pamilyang Pilipino (kasama ang extended family ) Pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahulugan ng maganak at kamag-anak

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa mga kasapi ng pamilyang Pilipino Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan Nagkakaroon ng sapat na pagkilala sa sariling pamilya

PN

Nagpapamalas nang pagpapahalaga sa mga kasapi ng ng pamilyang Pilipino Nagpamamalas nang pagpapahalaga sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan Nakikilala at napahahalagahan nang lubos ang sariling pamilya at nakagagawa ng family tree Natutukoy nang may katiyakan ang pagkakaiba-iba o uri ng pamilya

PN

PN

PN

PN PN

Ang Aking Sariling Pamilya Ang Aming Family Tree Pagkakaiba-iba o uri ng pamilya (malaki at maliit)

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa pagkakaiba-iba o uri ng pamilya

PN

PN

Bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya

PN

Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya

PN

Natutukoy nang may katiyakan ang mga bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya at naisasagawa ng may kasiyahan ang mga ito. Naipakikita nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilya Nakikilala nang lubos ang mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga ito bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng mataas na pagpapahalaga sa mga pinahahalagahan ng pamilya, mga aktibidad at mahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya Natutukoy nang may katiyakan ang mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino

PN

Kahalagahan ng pamilya sa isang bata Mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya - Paggalang sa nakatatanda - Pangangalaga sa matatandang kasapi ng pamilya - Pagsagot ng po at opo - Pagmamano sa nakatatanda

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahalagahan ng pamilya sa isang bata Nagkakaroon nang panimulang pagkilala sa mga tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya

PN

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Ang Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga pinahahalagahan ng pamilya, mga aktibidad at mahahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino

PN

- Madikit na ugnayan ng
pamilya (close family ties) - Pagtutulungan sa panahon ng kagipitan ng mga kasapi ng pamilya at iba pang

PN

PN

10

kamag-anak PN Mga Pinapahalagahan ng Pamilya Mga Aktibidad at Mahalagang Okasyon na Nagkakasamasama ang Pamilya Katangian ng natatanging pamilyang Pilipino PN Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa at pamayanan PN Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas Natutukoy nang may katiyakan ang mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagkakaroon ng panimulang pangunawa at pagpapahahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga tungkulin at pananagutan ng

PN

PN

Bahaging ginagampanan ng pamilya sa pagunlad ng bansa at pamayanan

PN

PN

PN

Kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

PN

PN

PN

Mga batas, patakaran at programa na

PN

PN

Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at 11

nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya PN Pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan sa bansa PN

pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagkakaroon ng panimulang pangunawa at pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak nay unit panlipunan ng bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa

pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

PN

PN

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino

PN

PN

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang pamilya Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa pamayanan

PN

PN

Natutukoy nang may katiyakan at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa

PN

PN

Mga karapatan,

PN

Natutukoy nang may katiyakan ang mga 12

tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino bilang mamamayan ng bansa PN Mga karapatan ng batang Pilipino na itinatakda ng batas PN Mga pamamaraan na maaring gawin ng bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan Pagpapahalaga sa karapatan ng bata PN

karapatan ng batang Pilipino na itinakda ng batas Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa mga karatapan ng batang Pilipino na itinakda ng batas Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga pamamaraan na maaring gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga pamamaraan na maaring gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang karapatan Nagkakaroon nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa pagtatamasa ng mga karapatan

PN

PN

PN

13

ARALING PANLIPUNAN II PAGKILALA SA SARILING PAMAYANAN

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Heograpiya at Kabuhayan ng Pamayanan
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Ang kinaroroonan ng sariling tahanan (numero, kalye, barangay, lungsod/bayan, lalawigan Mga bagay na nakikita o palatandaan sa aming tahanan

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN

PAMANTAYAN SA PAGGANAP

PN

PN

PN

Nagpapamalas ng sapat na kaalaman sa kinaroroonan, sa mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan

PN

Natutukoy at nasusuri ang kinaroroonan, ang mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan

PN

Mga direksiyon: itaas, ibaba, silangan, kanluran, hilaga, timog, ibaba Pagtaya sa distansiya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahaypamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks) PN Nagpapakita ng pangunawa sa mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks) PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks)

PN

14

PL

Heograpiyang pisikal ng pamayanan :anyon g lupa, anyong tubig, yamang likas

PL

PL

Nagpapakita ng pagmamalaki sa heograpiyang pisikal ng pamayanan, magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan Nagpapamalas ng sapat na kaalaman at pangunawa sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiyang pisikal ng pamayanan Nagpapamalas ng pangunawa sa pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan

PL

Nailalarawan nang may katiyakan ang heograpiyang pisikal ng pamayanan at ang mga magagandang tanawin at pook pasyalan sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiyang pisikal ng pamayanan

Magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan

PN

PN

PN

Pangunahing pagkakakilanlang pang-heograpiya o pisikal ng pamayanan

PN

PN

Naiuugnay nang may

katiyakan ang mga pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan sa heograpiya nito

PN

Pangunahing kabuhayan ng pamayanan Mga pangunahing produkto at kalakal sa pamayanan Ang mapa ng sariling pamayanan PN

PN

PN

Nakaguguhit nang may detalye ang mapa ng sariling pamayanan

15

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Ang Kultura ng Sariling Pamayanan

PL

Mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkatpanlipunan na bumubuo sa pamayanan

PL

Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan

PL

Nakikilala nang lubos at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagmamalaki ang mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng pagmamalaki sa mga pangkat katutubong unang nanirahan sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kaugalian,tradisyon, pagdiriwang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

PN

Mga pangkat katutubo na unang nanirahan sa pamayanan

PN

Nagpapamalas ng pagpapahalaga sa mga pangkat katutubo na unang naninirahan sa pamayanan

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Mga wika at diyalekto sa pamayanan Mga kaugalian at tradisyon sa pamayanan Mga pagdiriwang at mahahalagang okasyon sa pamayanan Mga kilalang pagkain at lutuin (delicacy) sa pamayanan Mga makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan Mga pagpapahalaga ng pamayanan Mga

PN

Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kaugalian, tradisyon, pagdiriwang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

PN

PN

PN

PN

Nagpapamalas ng pangunawa sa mga pagpapahalaga at pagkakakilanlang pangkultura ng sariling

PN

Nauunawaan at natatanggap nang may kasiyahan ang mga pagpapahalaga at pagkakakilanlang 16

pagkakakilanlang pang-kultura ng sariling pamayanan Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pamayanan PL Ang pamilya bilang bahagi ng pamayanan PL

pamayanan

pangkultura ng sariling pamayanan Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan

Nagpapamalas ng pangunawa na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan

PL

PL

Mga bumubuo ng pamayanan: pamilya, paaralan, simbahan, pamilihang bayan Ang barangay bilang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan Nagpapamalas ng pangunawa sa mga tungkuling ginagampanan ng mga opisyal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayanan PN Nasusuri nang lubos na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan Natatalakay nang lubos ang mga tungkuling ginagampanan ng mga opisyal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayanan

PN

PN

Ang pamahalaan:
mga opisyal, barangay hall Ang paaralan: pinuno, mga guro at mag-aaral Ang simbahan: ibat-ibang uri ng simbahan, mga pinuno, paniniwala Mga iba pang naglilingkod sa pamayanan: doktor, nars, barangay health workers, pulis o tanod, bumbero, mga

PN

PN

PN

PN

PN

17

alagad ng sining, at iba pang kilalang manggagawa sa pamayanan PN Pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan PN Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan Nagpapamalas ng pangunawa sa kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa ibat ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman, ang epekto o bunga ng pagkasira ng kapaligiran at mga paraan ng pangangalaga sa mga ito PN Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan Natatalakay nang lubos ang kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Nasusuri nang lubos ang ibat ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa epekto o bunga ng pagkasira ng kapaligiran at mga paraan ng pangangalaga sa mga ito

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Pagpapahalaga sa Heograpiya at Kultura ng Sariling Pamayanan

PN

Kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Ibat-ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman Epekto o bunga ng pagsira sa kapaligiran Mga paraan ng pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman Panimulang kahulugan ng kultura Epekto ng pagkawala ng kultura ng pamayanan Mga paraan ng pangangalaga sa kultura ng

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

18

pamayanan PN Kahalagahan ng kultura sa pamayanan Kahalagahan ng kultura sa mamamayan ng isang bansa o pamayanan PN Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahalagahan ng kultura ng pamayanan sa isang mamamayan ng pamayanan at bansa PN Nasusuri at natatalakay nang lubos ang kahalagahan ng kultura ng pamayanan sa isang mamamayan ng pamayanan at bansa

PN

19

ARALING PANLIPUNAN III PAGKILALA SA BANSA

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Likas na Kagandahan at Kabuhayan ng Bansang Pilipinas Magagandang Tanawin at Lugar ng Bansa - Kabuhayan ng Ibat-ibang Lugar sa Bansa PL
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Katangiang heograpikal ng Pilipinas: kapuluan, kabundukan, klima, lokasyon

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nailalarawan nang tiyak ang katangiang heograpikal ng Pilipinas gamit ang mapang pisikal ng bansa

PL

PL

Pagkakaiba-iba ng kapaligiran ng ibatibang pamayanan sa bansa Mga pangunahing pulo Mga pangunahing anyong lupa Mga pangunahing anyong tubig Mga pangunahing likas na yaman ng bansa Mga magagandang tanawin at lugarpasyalan sa bansa Impluwensiya ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan ng ibatPL

Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa katangiang heograpikal ng Pilipinas at sapat na batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katangiang pisikal ng bansa PL

PL PL PL PL

PL

Nasusuri nang lubos ang pagkakaiba-iba ng kapaligiran sa ibat ibang pamayanan sa bansa Natutukoy nang may lubos katiyakan ang mga pangunahing pulo, anyong lupa, anyong tubig at likas na yaman ng bansa

PL

PL

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga impluwensya ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan,

PL

PL

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga magagandang tanawin at lugar pasyalan ng bansa Naiuugnay nang tuwiran ang impluwensya ng 20

ibang pamayanan sa bansa

produkto, industriya, at kalakal sa ibat ibang pamayanan sa bansa

PL

heograpiya sa paglinang ng kabuhayan, produkto, industriya, at kalakal sa ibat ibang pamayanan ng bansa

Mga pangunahing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal ng bansa Mga pangunahing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal sa ibatibang pamayanan sa bansa Natatanging kapaligirang pisikal ng bansa Ang mapang pisikal ng Pilipinas PL Nagpapamalas ng sapat na batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katangiang pisikal ng bansa gamit ang mapang pisikal ng Pilipinas PL Natutukoy nang may katiyakan ang mga natatanging kapaligirang pisikal ng bansa gamit ang mapang pisikal ng Pilipinas

PL

PL

PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Mayamang Sining at Kultura ng Bansa Kultura at Sining ng Ibat-ibang Lugar at Pangkat sa Bansa

PN

Impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

PN

Nagpapamalas ng pang- PN unawa sa impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura Nagpapamalas ng kasanayan sa paggamit ng mapang kulturan ng PN

Nasusuri nang lubos ang impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

PN Mga Makasaysayang

Ang mapang kultural ng Pilipinas

PN

Nagagamit nang may kahusayan ang mapang kultural ng Pilipinas 21

Lugar sa Bansa PN - Mga Pagdiriwang at Kapistahan sa Ibat-ibang Lugar sa Bansa PL Ang katutubong kultura at sining ng mga Pilipino PN

Pilipinas Nagpapamalas ng pang- PN unawa at pagpapahalaga sa katutubong kultura at sining ng mga Pilipino Nagpapamalas ng pang- PL unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultura at sining sa bansa Nagpapamalas ng may mapanuring pangunawa sa ibat ibang kultura at sining ng ibat ibang pangkat-etniko ng bansa Nagpapamalas ng may sapat na pang-unawa sa kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan PN Napapahalagahan nang may kasiyahan ang mga katutubong kutura at sining ng mga Pilipino Nakikilala nang may mataas na antas ng pang-unawa at pagpapahalaga ang mga pangunahing pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultura at sining sa bansa Nasusuri nang lubos ang ibat ibang kultura at sining ng ibat ibang pangkat etniko

PL

Mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko sa bansa Mga pangunahing wika at diyalekto sa bansa

PL

PN

Kultura at sining ng ibat-ibang pangkatetniko sa bansa

PN

PN

Mga kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan

PN

PN

Natutukoy nang may katiyakan ang kultura, sining at kaugalian na natutunan sa mga dayuhan Nauunawaan nang may mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan sa ibat ibang lugar sa bansa Nauunawaan nang may 22

PN

Mga pagdiriwang at kapistahan sa ibatibang lugar sa bansa

PN

Nagpapamalas ng pang- PN unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan sa ibat ibang lugar sa bansa Nagpapamalas ng pang- PL

PL

Mga pagdiriwang at

PL

kapistahan batay sa pangunahing produkto ng ibatibang pamayanan

unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkto ng ibat ibang pamayanan PL Nagpapamalas ng mapanuring pag-unawa at pagpapahalaga sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagkaPilipino PL

mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkto ng ibat ibang pamayanan Nauunawaan nang may mataas na antas na pagpapahalaga sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagkaPilipino Natatalakay nang lubos ang kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan Nailalarawan nang tuwiran ang pangkalahatang istraktura ng pamahalaang pambansa Naipaliliwanag nang lubos ang pangkalahatang istraktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal

PL

Kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagka-Pilipino

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Pamahalaan ng Pilipinas

PL

Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

PL

Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa istruktura ng pamahalaan ng bansa PN

PN

Pangkalahatang istruktura ng pamahalaan sa bansa

PN

PL

PL

Pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa Pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang local

PL

Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal

PL

23

PL

PL

Pagkilala sa mga panguahing opisyal ng pamahalaang pambansa at kanilang tungkulin Pagkilala sa mga pangunahing opisyal ng pamahalaang lokal at kanilang tungkulin Katangian ng isang mabuting pamahalaan

PL

Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local

PL

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local

PL

PL

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa katangian ng isang mabuting pamahalaan

PL

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga katangian ng isang mabuting pamahalaan Nasusuri nang lubos ang mga katangian ng isang mabuting pinuno

PL

Katangian ng isang mabuting pinuno ng pamahalaan Kahalagahan sa pagkakaroon ng isang mabuting pamahalaan at pinuno nito Kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan

PL

Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa katangian ng mabuting pinuno Nagpapamalas ng pang- PN unawa at pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno nito Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa Nagpapamalas ng pang- PN

PN

PN

Nauunawaan nang may

mataas na antas ng pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno nito Napaghahambing at naipaliliwanag nang lubos ang kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan Nasusuri nang lubos ang mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa Napaghahambing at 24

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PL

PL

PL

Mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa

PL

PN

Mga uri ng

PN

Mamamayan

unawa sa mga uri ng mamamayan Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahulugan at pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

nailalarawan nang lubos ang mga uri ng mamamayan PL Naipaliliwanag at napaghahambing nang lubos ang kahulugan ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan Naipaliliwanag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Naipaliliwanag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

PL

Kahulugan at pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan

PL

PL

Mga pangunahing karapatan ng mamamayan ng Pilipinas

PL

PL

PL

PL

PL

Mga panguhing tungkulin ng mamamayan ng Pilipinas Mga pangunahing pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng isang batang mamamayan ng Pilipinas Mga katangian ng isang mabuti at mapanagutang

PL

PL

PN

PN

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga

PN

Nasusuri nang lubos at nagpapahayag ng mataas na antas pagpapahalaga sa mga 25

mamamayan ng Pilipinas

PN

Kahalagahan ng mabuti at mapanagutang mamamayan sa isang bansa

katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas

katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas

26

ARALING PANLIPUNAN IV ANG HEOGRAPIYA AT KULTURA NG PILIPINAS

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo at mapa Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo: grid, equator, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Nagpapamalas ng sapat na batayang pangkasanayang sa paggamit ng globo at mapa

PN

PN

Nagagamit nang may sapat na kasanayan ang globo at mapa sa pagtukoy sa lokasyon ng Pilipinas sa mundo Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang grid, equador, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa sa globo

27

PN

Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng mapa: scale, keys/legends

PN

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at at batayang kasanayan sa paggamit ng mapa

PN

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang scale, keys/legends sa mapa Nailalarawan nang tiyak at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang ibat ibang uri ng mapa

PL

Mga uri ng mapa

PL

PL

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng mapa Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng ibat ibang uri ng mapa Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng North Arrow/Compass Rose at Global Positioning System (GPS) Nagpapamalas ng sapat na pang-unawa sa pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas Nagpapamalas ang mapanuring pangunawa sa lokasyong absolute at relative ng Pilipinas at ang epekto ng kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito

PL

PL

Paggamit ng North Arrow/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS)

PL

PL

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang North Arrow/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS) Nailalarawan nang may katiyakan ang pangkalahatang katangiang pangheograpiya ng Pilipinas Nasusuri nang may pangunawa ang lokasyong absolute at relative ng Pilipinas at ang epekto ng kinalalagyan nito sa bansa at mga pamayanan nito

PL

Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas

PL

PL

PL Lokasyong Absolute at Relative ng Pilipinas at ang epekto at kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito PL PL

28

PN

Implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapang pisikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas Nagpapamalas ng sapat na kaalaman sa kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Nagpapamalas ng pang-unawa sa ibat ibang uri ng klima sa Pilipinas Nagpapamalas ng pang-unawa sa epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik hegrapikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa

PN

Nasusuri nang lubos ang implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds

PL

Ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa

PL

PL

Nasususuri nang may mataas na antas ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang pisikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Natutukoy at napaghahambing nang tuwiran ang ibat ibang uri ng klima sa Pilipinas Naiuugnay nang tuwiran ang epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa pananim, hayop at kabuhayan ng bansa 29

PL

PL Ang Mapang pisikal, Topographic at pang-klima (climate map) ng Pilipinas PN

PL

PN

Kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Ibat-ibang uri ng klima sa Pilipinas

PN

PL

PL

PL

PL

Epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa

PL

PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Impluwensiya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbuo ng Katangiang Kultural ng Bansa

PL

Kahulugan at uri ng kultura

PL

Nagpapamalas ng mataas na kaalaman sa kahulugan at uri ng kultura Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa paguugali ng mga tao Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland) Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibat-ibang pangkat etnolinggwistiko

PL

Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at uri ng kultura Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa

PL

PL

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao

PL

PL

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland)

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland)

PL

PL

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibatibang pangkat etnolinggwistiko

PL

PL

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibat-ibang pangkat etnolinggwistiko

30

PL

Ang mapang etniko ng Pilipinas

PL

Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapang etniko ng Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pagkakakilanlan ng ibat ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao Nagpapamalas ng pang-unawa sa pagkakaiba at katangian ng moro at lumad Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa papel ng heograpiya sa paglinang ng ibat ibang sining at kultura ng pamayanan sa bansa

PL

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang etniko ng Pilipinas Nasusuri nang lubos ang mga pagkakakilanlan ng ibat ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao

PL

Katangian at pagkakakilanlan ng ibat-ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao

PL

PL

PN

Pagkakaiba at katangian ng moro at lumad

PN

PN

Napaghahambing nang may katiyakan ang pagkakaiba ng katangiang moro sa lumad Nasusuri nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang papel ng heograpiya sa paglinang ng ibat ibang sining at kultura ng pamayanan sa bansa

PL

Ang papel ng heograpiya sa paglinang ng ibatibang sining at kultura ng mga pamayanan sa bansa (hal: arkitektura, sayaw, literatura, at iba pa)

PL

PL

KH

Mga pagdiriwang at KH kapistahan batay sa pangunahing produkto at kabuhayan ng ibatibang pamayanan at lugar sa bansa

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pagdiriwang at kapistahan batay sa produkto at kabuhayan ng ibat-ibang pamayanan at lugar sa bansa

KH

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan batay sa produkto at kabuhayan ng ibat-ibang pamayanan at lugar sa bansa 31

PL

Pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino

PL

Nagpapamalas ng pangunawa sa pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino Nagpapamalas ng pang-unawa at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa Nagpapamalas ng pang-unawa sa pagbubuo at uri ng pamayanan Nagpapamalas nang mapanuring pangunawa sa katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa paghahambing ng mga lunsod o siyudad ng Pilipinas Nagpapamalas ng

PL

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa Natatalakay nang lubos ang pagbubuo at uri ng pamayanan Nasusuri nang tuwiran ang mga katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural Nasusuri nang lubos ang mga pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan Nasusuri nang tuwiran ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod o siyudad ng Pilipinas Nasusuri nang tuwiran 32

PL

Kahalagahan ng kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa

PL

PL

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Mga Pamayanan at Rehiyon ng Bansa

PL

Pagbubuo at mga uri ng pamayanan

PL

PL

PL

Katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural

PL

PL

PL

Pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan

PL

PL

PL

Paghahambing ng mga lungsod o siyudad sa Pilipinas

PL

PL

PL

Paghahambing ng

PL

PL

mga lungsod sa Pilipinas sa ibang bansa

mapanuring pangunawa sa paghahambing ng mga lunsod sa Pilipinas sa ibang bansa PL Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon PL Nagpapamalas nang mapanuring pangunawa sa ibat ibang rehiyon sa bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto ng ibat-ibang rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga yamang tao ng PL PL

ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod ng Pilipinas sa ibang bansa Nauunawaan nang lubos ang kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon

PL

Kahulugan at salik sa pagbubo ng rehiyon

PL

Mga ibat-ibang rehiyon sa bansa

Nasusuri nang tuwiran ang pagkakatulad at pagkakaiba ng ibat ibang rehiyon sa bansa Natatalakay nang lubos ang istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

PN

Mga rehiyon sa Luzon, Visayas at Mindanao

PN

PN

PL

Istruktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

PL

PL

Natatalakay nang lubos ang katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon Natatalakay nang lubos an mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto ng ibat-ibang rehiyon Napahahalagahan nang may pagmamalaki ang mga yamang tao ng mga 33

PL

Katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon

PL

PL

PL

Mga pangunahing kabuhayan, industriya at

PL

PL

produkto ng ibatibang rehiyon PL Yamang tao ng mga rehiyon PL

mga rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga katangian at pagkakakilanlang kultural ng ibat-ibang rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon

rehiyon Natatalakay nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga katangian at pagkakakilanlang kultural ng ibat-ibang rehiyon Naipagmamalaki nang may kasiyahan ang mga magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon Natatalakay nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon

PL

KH

Katangian at pagkakakilanlang kultural ng ibatibang rehiyon

KH

KH

PL

Magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon

PL

PL

PL

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Pangangalaga ng Kapaligiran at Yaman ng Bansa

PN

Kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon Mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin,

PN

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig 34

PN

Mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig

PN

PN

lupa at tubig PL Mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman PL Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming Nagapapamalas ng mapanuring pang-unawa sa epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Nagpapamalas nang mapanuring pang-unawa sa mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na PL Nasusuri nang lubos ang mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman Naiuugnay nang tuwiran ang pagsira ng kapaligiran sa global warming Nasusuri nang lubos ang epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman Nasusuri nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pamamaraan sa pangangalaga ng 35

PL

Ang ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming

PL

PL

PL

Epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo

PL

PL

KH

Kahalagahan ng pangangalaga sa kapaligiran at yaman ng bansa

KH

KH

PL

Mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

PL

PL

KH

Mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

KH

KH

yaman

kapaligiran at likas na yaman Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH

Tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH

Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH

KH

Tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH

KH

36

ARALING PANLIPUNAN V PAGHUBOG AT PAG-UNLAD NG BANSANG PILIPINO

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Ang Heograpiya at PL Pagkabuo ng Sinaunang Lahing Pilipino
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pag-unawa sa pamahalaang barangay at sultanato

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nasusuri nang lubusan ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

PL

PL

PL

Mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino

PL

PL

Natatalakay nang lubusan ang mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino Nasusuri nang lubusan ang mga impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino

PL

PL

PL

Ang pamahalaang barangay at sultanato

PL

PL

Nasusuri nang tuwiran ang pagkakaiba at pagkakatulad ng pamahalaang barangay at sultanato Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang kabuhayan, kultura, lipunan, relihiyon, at 37

PL

Ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino Ang kultura ng sinaunang Pilipino

PL

PL

teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino PL Ang lipunan ng sinaunang Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao Relihiyon ng mga sinaunang Pilipino PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kabuhayan, kultura, lipunan, relihiyon, at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino

PL

PL

Ang siyensiya at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino

PL

Ang pakikipagugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pakikipagugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino

PL

Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang pakikipag-ugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa Natatalakay nang lubos ang mga pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino

PL

Pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino

PL

PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Pagbuo at Pagunlad ng Bansang Pilipino (ika-16 hanggang ika-19

PN

Pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng

PN

Nasusuri nang lubos ang mga pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga 38

na dantaon)

Espaol (pamahalaan, ekonomiya, kultura, relihiyon, lipunan) PL Mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Espaol PL

pananakop ng mga Espanol

Espanol

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa papel ng kolonyalismong Espaol sa pagkabuo at pagunlad ng bansang Pilipino

PL

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Espaol

PL

Ang papel ng kolonyalismong Espaol sa pagkabuo at pagunlad ng bansang Pilipino

PL

PL

Natatalakay nang lubos ang papel ng kolonyalismong Espaol sa pagkabuo at pagunlad ng bansang Pilipino

PL

Mga patakaran ng mga Espaol na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino

PL

PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakaran ng mga Espaol na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga salik na nakasagabal sa pagusbong ng kamalayang PL

Nasusuri nang tuwiran ang mga patakaran ng mga Espaol na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino

PL

PL Reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol (rebelyon, akulturasyon at asimilasyon) Mga salik na nakasagabal sa pag-usbong ng kamalayang pambansa noong PL

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol

PL

PL

Nasusuri nang lubos ang mga salik na nakasasagabal sa pagusbong ng kamalayang pambansa noong ika-19 39

ika-19 na dantaon

pambansa noong ika-19 na dantaon PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol PL

na dantaon

PL

Mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa

Natutukoy nang may pinakamataas na antas ng pag-unawa ang mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa Nailalarawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

PN

Ang nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

PN

PN

PL

Mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol

PL

PL

KH

KH

KH

Nailalarawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Nakikilala nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol 40

PN

Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang PilipinoAmerikano Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Espaol at Digmaang PilipinoAmerikano

PN

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa

PL

Ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

PL

PL

Napapahalagahan nang may kasiyahan ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang PilipinoAmerikano

KH

Ang kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino

KH

KH

Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino

KH

Ang nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Espaol at Digmaang PilipinoAmerikano

KH

KH

Nakabubuo nang konklusyon nang may mataas na antas ng pag-unawa tungkol sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Espaol at Digmaang PilipinoAmerikano

41

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Pagpupunyagi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap na Kalayaan at Kasarinlan Bilang Isang BansaEstado (1898kasalukuyan)

PN

Mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakarang pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon

PN

Natutukoy nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga mga patakarang pampulitika, pangekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas Napahahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas na kasiyahan sa mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang ibat ibang 42

PL

Mga patakarang pampulitika, pangekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon

PL

PL

PL

Epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas

PL

PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon PL

PL

Mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

PL

PL

PL Ibat-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga

Nagpapamalas ng
mapanuring pang-

PL

Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon KH Ang pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon KH

unawa sa Ibat-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan PL

reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan 43

PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar

PL

PL

PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan

PL

PL

PL

Mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng ibatibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan

PL

Natutukoy nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng ibat-ibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may pinakamataas na antas ng kasiyahan ang mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan Natatalakay nang may mataas na antas ng pang-unawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino 44

PL

Kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng ibatibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa

PL

PL

KH

Mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan

KH

KH

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Mga Bayani at Natatanging Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at

PL

Kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino

PL

Kasarinlan KH Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang PilipinoAmerikano Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng KH Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang PilipinoAmerikano Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan 45

KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang Pilipino-Amerikano

KH

KH

KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

KH

KH

KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong

KH

KH

Hapon

kolonyalismong Hapon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga ibatibang paraan at mukha ng kabayanihan sa

ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Hapon KH Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa sa mga ibat ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa 46

KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

KH

KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos

KH

KH

KH

KH Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan

KH

PL

Mga ibat-ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa kasalukuyan

PL

PL

kasalukuyan KH Kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan KH

kasalukuyan Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan

47

ARALING PANLIPUNAN VI PAMAHALAAN, SALIGANG BATAS AT PAGKAMAMAMAYAN

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Ang Pundasyon at Saligan ng Pilipinas Bilang Estadong Demokratiko at Republikano
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Ang Pilipinas Bilang Estado Kahulugan ng estado Mga Elemento ng Estado Kahalagahan ng bawat elemento sa Isang Estado Pagkakatulad at pagkakaiba ng nasyon at estado Ang Pambansang Teritoryo Ang pambansang teritoryo ayon sa Saligang-Batas Lawak at hangganan ng pambansang teritoryo Doktrinang Pangkapuluan (Archipelagic Doctrine) at Exclusive Economic Zone: kahulugan, batayan at kahalagahan Kahalagahan ng pambansang teriroryo sa estado

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pundasyon at saligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pundasyon at saligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko

PL

PL

PL

PL

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mga kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mga kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan

48

PL

Ang Populasyon ng PL Bansa Kahulugan at Kahalagahan ng Populasyon o Mamamayan sa Estado Pangkalahatang Katangian ng Populasyon ng Bansa Kabuuang populasyon ng Pilipinas Balangkas ng populasyon ayon sa gulang at kasarian ng mga bumubuo nito Mga salik na may kinalaman sa paglaki ng populasyon Kahalagahan ng malulusog at matatalinong mamamayan sa pagpapaunlad ng isang bansa Pagkakaiba ng populasyon sa mga pook urban at pook rural Pagkakaiba ng distribusyon at dami o kapal ng populasyon sa bawat rehiyon Sanhi at bunga ng pandarayuhan sa

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa populasyon ng bansa at ang kahalagahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa populasyon ng bansa at kahalagahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado

49

Bansa PL Ang Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko Kahulugan at Kahalagahan ng Pamahalaan Mga Uri ng Pamahalaan Mga Uri ng Pamahalaang Demokratiko Ang Pilipinas Bilang Isang Pamahalaang Demokratiko at Republikano Ang Uri ng Pamahalaan ng Pilipinas Batay sa 1987 SaligangBatas Mga Pangunahing Simulain at Pundasyong Demokratiko at Republikano Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Republika at Pamahalaang PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa na ang Pilipinas bilang pamahalaang demokratiko PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa na ang Pilipinas ay isang bansang demokratiko

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko at republikanong bansa

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko at republikanong bansa

50

Konstitusyonal Pangangalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Demokrasya Pangangalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Republika at Pamahalaang Konstitusyonal KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan KH

KH

Konstitusyon Bilang Instrumento at Simbolo ng Estado at Pamahalaan Kahulugan at Kahalagahan ng Saligang-Batas Mga Uri ng Saligang-Batas Pagbabalangkas at Paraan ng Pagbabago sa Saligang-Batas Ang Pagbabalangkas ng 1987 SaligangBatas Ang 1987 SaligangBatas Bilang Produkto ng Kanyang Panahon Ang Pambansang Pamahalaan Kahulugan at Kahalagahan ng

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko

PL

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga institusyon ng Pilipinas bilang pamahalaang

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga institusyon ng Pilipinas bilang pamahalaang 51

(Institutions of Philippine Democracy)

Pambansang Pamahalaan Ang Prinsipyo ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at Checks and Balances: Kahulugan at Kahalagahan Bilang Demokratikong Republika (Democratic Republic) ng Pilipinas Ang Sangay Pambatasan o Lehislatibo: Istruktuka, Kapangyarihan, Tungkulin at Limitasyon ng Pananagutan Ang Sangay Tagapagpaganap o Ehekutibo: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan Ang Sangay Pangkuhuman o Hudisyal: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan Mga Komisyong

demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

52

Konstitusyonal: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan (COA, COMELEC, CSC, CHR, OMBUDSMAN) Ang Ugnayang Panlabas ng Bansa Ang Pambansang Badyet: Pagbabalangkas at Kahalagahan Ang Pamahalaang Lokal Kahulugan, Saligan at Istruktura ng Pamahalaang Lokal Ayon sa SaligangBatas Ugnayan ng Pamahalaang Lokal sa Pambansang Pamahalaan Bilang Pamahalaang Unitaryo Kahalagahan ng Pamahalaang Lokal sa Sistemang Demokratiko Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Bawat Yunit ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Local Government Code KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa pamahalang lokal at ang ugnayan nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaang pambansa KH Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pamahalang lokal at ang ugnayan nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaang pambansa

KH

53

(Rehiyong Awtonomus, Probinsiya, Munisipalidad, Siyudad, Barangay) Ang Katipunan ng Kabataan at Sangguniang Kabataan Ugnayan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Prosesong Demokratiko Batayang Simulain at Pagpapahalaga ng Ugnayan at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya Ayon sa SaligangBatas Direktang Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko Ayon sa Saligang Batas at Iba Pang Mga Batas Papel ng Partido Politikal sa Prosesong Demokratiko Mga Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga proseso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang ugnayan ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa proseso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang ugnayan ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Mga Proseso ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Pilipinas (Processes of Philippine Democracy)

PL

54

(NGOs, POs, civil society, interest group, concerned citizen, taxpayer) Ang Papel at Kahalagahan ng Burukrasya (Burreaucracy) sa Prosesong Demokratiko Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng mga Halan na Opisyal sa Bilang Pamahalaang Republikano Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Iba Pang Opisyal at Kawani ng Pamahalaan Mga Paraan ng Pagkakamit ng Isang Matapat, Malinis, Episyente at Epektibong Pamahalaan Kahalagahan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy) Kahulugan ng PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa proseso ng pagbuo ng pampublikong ng polisiya PN Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang proseso ng pagbuo ng pampublikong polisiya 55

PN

Pampublikong Polisiya Mga Uri at Halimbawa ng Pampublikong Polisiya Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya Pakikilahok ng Mamamayan sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya Papel ng Opinyon publiko, partido political, interest groups, peoples organization, nongovernment organization at media sa pagbuo ng pampublikong polisiya Limitasyon ng Pakikilahok ng Simbahan at Grupong Relihiyoso sa Prosesong Demokratiko at Pagbuo ng Pampublikong Polisiya Mga Pamamaraan at Estratehiya ng Pakikilahok sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

PN

Nakagagawa nang polisiya para sa paaralan gamit ang proseso sa pagbuo ng pampublikong polisiya

56

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Pagkamamamaya n sa Isang Demokrasya

PL

Ang Pagkakamamayan ng Pilipinas Kahulugan at Kahalagahan ng Pagkamamamayan Mga Prinsipyo at Pamamaraan ng Pagkakamit ng Pagkamamamayan Mga Proseo sa Pagtatamo at Pagsasawalangbisa ng Pagkamamamayan g Pilipino Ang Mamamayang Pilipino Ayon sa Saligang-Batas Mga Uri ng Mamamayan (natural-born, naturalisado)

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proseso ng pagtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proseso ng pagtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas

KH

Mga Karapatan at Pananagutan ng Mamamayan Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatan at Karapatang Pantao Mga Uri ng Karapatan Kalipunan ng Karapatan ng Mamamayan Ayon sa Saligang-Batas Mga Karapatan ng

KH

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga karapatan at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

KH

Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa sa mga karapatan at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

57

mga Kababaihan at Bata Katarungang Panlipunan at Karapatang Pantao Limitasyon ng Karapatan Pangangalaga ng mga Karapatan KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa KH

KH

Mga Tungkulin at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya Kahulugan at Kahalagahan ng Tungkulin (duty) at Pananagutan (Responsibility) sa Isang Demokrasya Mga Tungkulin ng Mamamayan Mga Pananagutan ng Mamamayan Tuwiran at Iba Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamahalaan at Pamamahala ng Bansa Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamyan sa Pamayanan Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayan sa

Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa ang mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

58

Paaralan Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayan sa Pamilya at Tahanan Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayn sa Sarili

59

ARALING PANLIPUNAN VII KASAYSAYAN NG BANSANG PILIPINO

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Heograpiya at Sinaunang Kabihasnang Pilipino
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Kahalagahan ng pag-aaral ng kasaysayan

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng kasaysayan at ang bahaging ginampanan ng heograpiya at ng tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay ng bahaging ginampanan ng kasaysayan, heograpiya at tao sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino. Naipapaliwanag ang ugnayan nang heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino.

PL

PL

PL

- Kahulugan ng kasaysayan - Kahalagahan ng kasaysayan - Kaugnayan ng kasaysayan sa iba pang disiplinang panlipunan

KH

KH

Mga kasanayang nalilinang sa pagaaral ng kasaysayan Pagtukoy sa Primarya at sekondaryang Pinagkunan Pagtukoy sa katotohan at opinyon Pagtukoy sa pagkiling (bias) Pagbuo ng paghihinuha (inferences), generalization, at 60

konglusiyon KH Bahaging ginampanan ng tao at heograpiya sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Katangiang heograpikal ng sinaunang pamayanang Pilipino Epekto ng mga salik heograpikal ng bansa tulad ng pagiging kapuluan, lokasyon, laki, hugis, klima, anyong tubig, anyong lupa at likas na yaman sa paghubog at pagunlad ng sinaunang pamayanan at kabihasnan Epekto ng heograpiya sa hanapbuhay, paraan ng pamumuhay at kultura ng mga sinaunang Pilipino Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibatibang pangkat etnolinggwistiko KH Nabibigyang-kahulugan ang naging tugon nang sinaunang tao sa kanilang kapaligiran sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Nakapagmumungkahi nang mga gawaing pangkapaligiran na tutugon sa pagpapanatili at patuloy na pagpapaunlad ng kabihasnang Pilipino. Nabibigyang-katwiran ang pananaw na ang sinaunang kabihasnang Pilipino ay nabuo at umunlad sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at sa heograpiya. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng sinaunang Pilipino. Ipahayag ang naging damdamin nila sa kanilang nabuong kabihasnan Nakapagninilay sa kahalagahang pangkasaysayan ng pagkabuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino 61

PL

PL

KH

KH

Mga pagbabago na isinagawa ng mga sinaunang Pilipino sa heograpiya na nagbigay daan sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Katangian at pagkakakilanlan ng Sinaunang kabihasnang Pilipino (aspektong pampulitika, pangekonomiya, panlipunan, at pang kultura kabilang ang pagdating at paglaganap ng Islam Mga ebidenisya ng mataas na antas ng sibilisasyon ng mga sinaunang Pilipino Ang bahaging ginampanan ng kolonyalismong Espaol sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipino Mga panimulang patakaran ng mga Espaol na nakaapekto at nagdulot ng transpormasyon sa mga sinaunang

KH

KH

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Pagbuo at Pagunlad ng Bansang Pilipino (Spanish EraRevolution First Phase 1521-1899)

KH

KH

Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagkabuo ng Pilipinas bilang isang bansa mula sa pagkakaisa ng adhikain at pagpupunyagi ng mga Pilipino na makalaya sa kolonyalismo.

KH

Ang mga mag-aaral ay nakapagpapahayag at nakapanghihikayat sa patuloy na pagsasasagawa ng ibat ibang anyo ng nasyonalismong Pilipino Napapatunayan na ang pagkabuo ng Pilipino bilang isang bansa ay dahil pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang 62

KH

pamayanang Pilipino. Sanhi at bunga ng kolonyalismo sa pagbuo ng Pilipinas bilang isang bansa Ang papel kolonisasyon at kristiyanisasyon sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa Mga patakaran at estratehiya sa pananakop ng mga Espaol nakapagambag at nakahadlang sa pagkabuo ng kamalayang pambansa ng mga Pilipino Mga rebelyon at iba pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo Kawalan ng diwang makabansa bilang pangunahing sanhi sa kabiguan ng mga pag-aalsa Epekto ng kolonyalismo sa pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino Pag-usbong ng kamalayang Pilipino Pagbabago sa

kolonyalismong Espaol. PL Nabibigyang-puna ang ibat ibang paraan ng pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa. Natutukoy ang mga banta at oportunidad sa pagkabansa ng mga Pilipino sa gitna ng mga hamon ng globalisasyon. Natitimbang at kritikal na nasusuri ang mga layunin ng mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa. Nailalagay ang sarili sa katauhan ng mga Pilipinong nagpunyagi at pahalagahan ang kanilang ginawa na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa. Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga 63

KH

KH

KH

KH

KH

ekonomiya at lipunan noong ika19 na siglo na nakapag-ambag sa pag-usbong ng kamalayang Pilipino Mga pangyayari at salik na nagbigaydaan sa pagusbong ng nasyonalismo ng mga Pilipino Kahalagahan ng pagbitay sa GomBurZa sa paggising ng damdaming makabansa ng mga Pilipino Ang nasyonalismo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan Ang uri at katangian ng nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino Ang Rebolusyong Pilipino bilang pinakamataas na pagpapahayag ng nasyonalismo ng mga Pilipino Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na

Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa.

PL

64

nakatulong sa pagkabuo ng Pilipinas bilang bansa (Sigaw sa Pugadlawin, Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit, Pagpapasinaya ng Saligang Batas at Republika ng Malolos) Mga pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na nakasagabal sa pagkabuo ng mga Pilipino bilang isang bansa (Pagkakahati sa paksiyong Magdiwang at Magdalo, Kumbensiyong Tejeros, Kasunduan sa Biak-na-Bato, Pagpatay kay Andres Bonifacio at Antonio Luna) Mga aral ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino Mga Ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino Mga mahahalagang 65

PL

nagawa ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit Ang Lupang Hinirang Ang Pambansang Bandila Ang Pambansang Bayaning Jose Rizal Ang Republika ng Malolos Ang Saligang Batas ng Malolos Ang Simbahang Iglesia Filipina Independiente Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano Mga motibo sa pananakop ng Amerikano sa bansa at ang implikasyon nito sa kalayaan ng mga Pilipino Pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan sa panahon ng Digmaang PilipinoPL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon PL Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga tugon ng mga Pilipino na sumasang-ayon o sumasalungat sa pagsupil ng kanilang kalayaan Napapatunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at matugunan ang mga hamon ng pagsasarili. Nabibigyang-puna ang mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na 66

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Pagbuo at Pagunlad ng Nasyon/Estado (1889-1946)

PL

PL

PL

Amerikano Mga Patakaran at batas na sumupil sa nasyonalismong Pilipino Pagtatanggol ng mga Pilipino sa kalayaan sa harap ng pagsupil sa Nasyonalismong Pilipino Mga patakaran at batas na humadlang at nakasagabal sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang malayang bansa (pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan) Mga patakaran at batas na may kinalaman sa pagsasarili ng mga Pilipino (Philippine Bill of 1902, Jones Law, TydingsMcDuffie Law) Ang Pagkakatag ng Philippine Commonwealth bilang paghahanda sa pamamahala sa sarili (self-rule) Pagkabalam ng Kalayaan Mga pagbabago sa ekonomiya, edukasyon,

makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon sa pagsasarili. KH Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan.

KH

Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging makamtan ang kalayaan at isaalang-alang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili

KH

KH

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili. 67

kalusugan, lipunan, impraesraktura na bumago sa pagkatao at lipunang Pilipino Ibat-ibang pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at bansa ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Bunga sa kalayaan/kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Hapon Mga Layunin ng Hapon sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, partikular sa pananakop sa Pilipinas Mga patakaran na 68

KH

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Pilipinas sa Kasalukuyang Panahon (1946kasalukuyan)

PL

ipinatupad sa panahon ng mga Hapones Mabuti at dimabuting epekto ng patakaran at pananakop ng Hapon sa kalayaan at pagkabansa ng mga Pilipino Mga pangyayaring nagpamalas ng kagitingan ng mga Pilipino upang mapalaya ang Pilipinas Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa Mga Hamon sa kalayaan mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Mga mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Mga suliranin sa pagkabansa ng mga Pilipino simula 1946 hanggang sa kasalukuyan (neokolonyalismo, colonial mentality, mga di pantay na kasunduan at

PL

Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa ilalim ng Malayang Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

PL

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa naging mga pagpupunyagi ng mga Pilipino upang mapangalagaan at maisulong ang kalayaan at kasarinlan ng bansa Napapatunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong maipagtanggol at mapangalagaan ang kalayaan at matugunan ang mga hamon ng pagsasarili ng bansang Pilipinas Nabibigyang-puna ang 69

KH

KH

pagsandal sa Estados Unidos) Mga balakid sa pagkakamit ng tunay na kalayaan/kasarinlan Kasagutan ng mga Pilipino sa hamon ng kalayaan at kasarinlan Pangyayari, suliranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong Roxas hanggang sa Deklarasyon ng Batas-Militar Mga hamon sa kalayaan at kasarinlan sa pamamahala ng bansa Mga patakaran at programa sa pangangalaga at pagsusulong ng kapakanan ng bansa at mamamayan Ang Pilipinas sa ilalim ng BatasMilitar Mga motibo at dahilan sa deklarasyon ng Batas Militar Mga mahahalagang

mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na maipagtanggol ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon sa pagsasarili. KH Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan.

KH

KH

Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong mapangalagaan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging maipagtanggol ang kalayaan at isaalangalang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili

KH

KH

KH

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilipinong 70

pangyayari sa panahon ng BatasMilitar Mga Pilipinong nagpamalas ng kabayanihan at pagmamahal sa kalayaan sa ilalim ng Batas-Militar Mga aral ng Batas Militar sa kasalukuyan People Power at ang panunumbalik ng Demokrasya Mga pangyayari, suliranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong C. Aquino hanggang kay Pangulong Benigno Aquino Kahalagahan ng kasaysayan sa paglutas ng suliranin ng bansa Ang paghubog ng makabansa, mabuti mapanagutan, at produktibong mamamayan mamamayan ng bansa at daigdig mula sa aral ng nakaraan

mapangalagaan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili.

KH

KH

KH

71

ARALING PANLIPUNAN VIII PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNANG ASYANO

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kaugnayan ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnanag Asyano.

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginampanan ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Asyano. Naipapaliwanag ang impluwensya ugnayan ng heograpiya sa kultura at sa mga tao sa mga bansang Asyano. Nabibigyang puna na pananagutan ng bawat mamamayan na pangalagaan ang kapaligiran at preserbasyon ng pamanang kultural at kasaysayan ng bansa at ng kani-kanyang komunidad. Nakatutupad nang mga gawain na nagpapahayag ng paninindigan sa mga isyung pangkapaligiran at kultural na banta o sumisira sa kapaligiran 72

PL

PL Ang ugnayan ng tao at heograpiya sa paghubog ng kabihasnang Asyano Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Asya Mga rehiyon sa Asya Katangiang heograpikal at pisikal ng mga rehiyon sa Asya Mga likas na yaman ng Asya Ang impluwensiya ng heograpiya sa kabuhayan, paraan ng pamumuhay, kultura at lipunan ng sinaunang Asya

PL

PL

KH

KH

Batayan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan Ebolusyong biyolohikal Ebolusyong kultural

KH

KH

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo at pagunlad ng Sinaunang Kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus at Huang Ho)

at preserbasyon ng mga pamanang kultural at kasaysayan ng mga bansa sa Asya KH Nabibigyang katwiran na para sa kabutihan ng mga Asyano lalo na ng susunod na henerasyon ang masinop at hindi mapanirang paggamit at paglinang ng mga likas na yaman, pangangalaga sa kapaligiran, at ang preserbasyon ng pamanang kultural nito Nailalagay ang sarili sa katayuan ngmga taong nagsusulong sa pangangalaga ng kapaligiran,pamanang kultural ng mga bansa sa Asya Nabibigyang katwiran ang kahalagahan sa naging impluwensya/ kaugnayan ng heograpiya sa kultura ng mga tao sa mga bansang Asyano.

KH

KH

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlang Asyano

PL

PL

Kaisipang Asyano sa pagbuo ng Imperyo Sinaunang pamumuhay ng

PL

Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng sinaunang kabihasnan sa paghubog at pag-unlad

PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang malalim na pagsusuri sa bahaging ginampanan ng sinaunang kabihasnan sa 73

mga Asyano PL PL PL Asya sa sinaunang panahon Mga pilosopiya at relihiyon sa Asya Mga pamana ng Asya sa daigdig

ng pagkakakilanlang Asyano.

paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano. PL Naipapaliwanag ang bahaging ginampanan ng kasaysayan sa paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano Napatotohanan na mahalaga ang bahaging ginagampanan ang bahaging ng kasaysayan, relihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano. Naisusulong ang mga gawain na nagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng kasaysayan, relihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano Nabibigyang katwiran na ang sinaunang kasaysayan, kultura at relihiyon ay nakatulong sa paghubog at pagunlad ng pagkakakilanlang Asyano. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng ibang 74

KH

KH

KH

KH

Asyano na patuloy na nagpapaunlad ng kanyang sariling pagkakakilanlan. KH Naisasaloob ang sariling pananagutan sa paghubog at patuloy na pagpapaunlad ng pagkakakilanlang Asyano

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya

PL

Ang Papel ng Kolonyalismo sa Pag-usbong Nasyonalismo sa Asya Unang yugto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin Ikalawang Yugto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin Ang Bagong Imperyalismo sa Asya Ang mga bansang Asyano na hindi nasakop ng mga taga- Kanluran

PL

Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan.

PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at ang naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan. Naipapaliwanang ang naging tugon ng mga Asyano sa paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at ng iba pang pwersa. Nabibigyang puna ang pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ng kanluranin at ng iba pang pwersa.

PL

KH

PL

Nasyonalismo sa Asya Nasyonalismo sa ibat-ibang rehiyon sa Asyano Katangian o uri ng

75

nasyonalismong nalinang ng mga Asyano

KH

Kilalanin at makibahagi sa mga gawain tungo sa pagpapatatag sa pagka Asyano sa gitna ng mga hamon ng globalisasyon. Nabibigyang katwiran ang ibat ibang tugon ng mga Asyano upang makamit ang kalayaan mula sa mga Kanluranin at iba pang pwersa. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng mga Asyano at pahalagahan ang kanilang pagpupunyagi upang wakasan ang paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at iba pang pwersa. Nakapagninilay-nilay sa kahalagang pangkasaysayan ng ibat ibang tugon ng pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ng Kanluranin at iba pang pwersa. Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang aktibong pakikilahok sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang 76

KH

KH

KH

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Asya sa Kasalukuyang Panahon

PL

Pagbabago sa sistemang pulitika ng Asya Ang kababaihan sa

PL

PL

Naipamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapatatag ng pagkakakilanlang

PL

kasalukuyang Asya PL Ang kahalagahan ng edukasyon sa mga Asyano Mga Suliraning Pangkapaligiran at ang kalagayang ekolohikal ng Asya Relihiyon at Kultura sa Asya Ekonomiya ng Asya at ang Pandaigdigang Kalakalan Ang yamang tao ng Asya Ang mga grupong Etnolinggwistiko sa Asya Katangian ng populasyon At iba pang napapanahong isyu ( Transnational crime, drug and human trafficking, money laundering, Terorismo,mga sigalot Pagtugon ng mga Asyano sa ibat ibang isyu

PL

Asyano at rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng ideyolohiya ,kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya sa gitna ng pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon PL Naipapaliwanag kung paano napatatag ang pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon Nabibigyang puna ang mga paraan sa pagtatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon Nakikibahagi sa 77

PL

PL

PL

KH

KH

PL

PL

KH

PL

Mga samahan at patakarang Asyano Natatanging Kontribusyon ng Asyano sa ibat ibang larangan sa Daigdig (Agham at Teknolohiya, Kapayapaan, Sports at iba pa)

PL

pagsasagawa nang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon KH Natitimbang ang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga pinuno ng bansa sa Asya at gumawa ng mga hakbang sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba 78

KH

ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon KH Natataya ang sariling kakayahan sa pakikibahagi sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaibaiba ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

79

ARALING PANLIPUNAN IX PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNAN NG DAIGDIG

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnan ng daigdig Heograpiya ng daigdig Mga Unang tao Ang heograpiya at katangiang pisikal ng kinaroroonan ng mga sinaunang kabihasnan sa daigdig Ang papel ng heograpiya sa pagkabuo ng mga sinaunang kabihasnan Mga Unang kabihasnan sa daigdig (katangian at pagkakakilanlan Mga pamana ng mga sinaunang

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nakapagsasagawa ng malalim na pagsususri sa bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakapagsasagawa nang malalim na pagsususri sa bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig

KH

KH

KH

PL

PL PL

PL

PL

PL

80

kabihasnan sa daigdig Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig KH Ang daigdig sa panahon ng transisyon Kabihasnang klasikal sa Asya at Europe Kabihasnang klasikal sa Africa at Amerika Pag-usbong ng Europe Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagpapatatag ng Nation States Paglakas ng Europe Paglakas ng mga bourgeoisie Pagsilang ng merkantilismo Pagpapatatag ng national monarchy Mga salik na nagbigay-daan sa Renaissance Bahaging ginampanan ng Simbahang katoliko sa paglakas ng Europe PL KH Naipamamalas ng mag- KH aaral ang pag-unawa sa mga pangyayaring naganap sa daigdig sa panahon ng transisyon o mahahalagang yugto ng kasaysayan na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng ibat-ibang rehiyon sa daigdig. Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayari na nagbigay daan sa pagkakaroon ng kalayaan at kasarinlan ng mga bansa sa daigdig. Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga pangyayaring naganap sa daigdig sa panahon ng transisyon na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng ibat-ibang rehiyon sa daigdig.

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Kasarinlan at Kalayaan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig

PL

PL

Aktibong nakikilahok sa mga gawaing nagpapapahalaga sa kalayaan , kasarinlan at pagmamahal sa bansa at daigdig.

81

PL

Unang yugto ng imperyalismo at kolonyalismo Dahilan at epekto ng imperyalismo at kolonyalismo Epekto ng rebolusyong siyentipiko Epekto ng Enlightenment Epekto ng rebolusyong pampulitika at panlipunan sa Europe Epekto ng Rebolusyong Industriyal Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo Mga sanhi at bunga ng Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo Pagbabago sa politika ng mundo at mga bansa sadaigdig Pananaw at reaksiyon ng mga nasakop sa imperyalismo 82

PL

PL PL

Pagkamulat Tunggalian ng Interes Nasyonalismo sa Daigdig Ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig : Mga sanhi at bunga Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa mga isyu,suliranin at usapin na kinakaharap ng daigdig

PL PL

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Daigdig sa Kasalukuyang Panahon

PL

Pagkakahati Ideolohikal ng Daigdig Matapos ang Ikalawang Digmaang Pagdaigdig Mga ideolohiyang laganap Ang tugon ng mga ideolohiyang politikal at ekonomik sa hamon ng lipunan Mga bahaging ginampanan ng ibat ibang ideolohiya Cold War at epekto nito sa mga bansa sa daigdig Pagpaparami ng Armas

PL

PL

Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga isyu, suliranin at usapin na kinakaharap ng daigdig

83

PL

Paglaya ng mga Kolonya at Pagsisimula ng Neokolonyalismo Mga instrumento ng neokolonyalismo Sanhi at bunga ng neokolonyalismo Pagkakahati ng daigdig sa pagitan ng First, Second at Third World Countries Ang Hamon at Pagharap ng Daigdig sa Ibatibang Suliranin at Isyu Pagkakahati ng mga bansa sa daigdig sa pagitan ng North at South Religious Extremism Pangglobong Terorismo Mga isyung kaugnay ng suliraning pangkapayapaan at pangkatiwasayan Populasyon, kalusugan at pagunlad Siyensiya at Teknolohiya Global warming at 84

PL

iba pang suliraning ekolohikal Mga Karapatang Pantao Globalisasyon Iba pang suliraning panlipunan: kahirapan at kagutuman, malaking agwat ng mayaman at mahirap, human at drug trafficking at iba pa

85

ARALING PANLIPUNAN X PAGBUO AT PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG PILIPINAS

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Impluwensiya ng Heograpiya sa Ekonomiya ng Bansa
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN A. Mga saligan ng pag-aaral ng ekonomiya Ang ekonomiks bilang isang agham Pinagkukunangyaman Mga datos tungkol sa mga yamang likas ng bansa at sa matalinong paggamit nito Ang yamang-tao ng Pilipinas Balangkas ng populasyon ng Pilipinas Kakapusan palatandaan ng kakapusan bilang isang suliraning panlipunan Kaibahan ng kakapusan sa kakulangan Responsableng paggamit ng

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa matalinong paggamit ng pinagkukunang-yaman ay salik sa pagsulong at pag-unlad ng pamumuhay ng indibidwal at ekonomiya

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginagampanan ng tao sa paglinang ng pinagkukunang-yaman sa pagbuti ng pamumuhay at pagsulong ng ekonomiya

PL

PL

PL

PN

KH

PL

86

limitadong likas na yaman KH Alokasyon pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pamilya at lipunan Mga hakbangin ng pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayang Pilipino Kagustuhan at pangangailangan Kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon Pagkonsumo Produksyon

PL

PL PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Pagkabuo at Pagunlad ng Ekonomiya sa Ibat-Ibang Yugto ng Kasaysayan

PL

A. Pagsusuri ng ekonomiya Maykroekonomiks

PL

PN

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa bahaging ginampanan ng mga pangyayaring

PL

Nakapagsasagawa nang masusing pagsusuri sa naging pagtugon ng tao sa suliranin ng kakapusan 87

Mga saklaw ng maykroekonomiks Salik na nakaaapekto sa demand Kahulugan ng suplay batay sa pangaraw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya Salik ng produksyon na nakaapekto sa suplay Elastisidad ng demand at suplay Epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan Mga paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan Bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa pagtatakda ng presyo sa pampamilihang

naganap sa ibatibang yugto.

88

ekonomiya PN Makroekonomiks Papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na sector sa mga sumusunod: Implasyon Pamumuhunan Deplasyon pag-iimpok empleyo (employment, unemployment,und eremployment) Pambansang produkto bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya Mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP) Implasyon

PL PL

B. Ang Pangunahing Katangian ng Ekonomiya ng Bansa sa Ibatibang Yugto ng Kasaysayan 89

PL

Ang katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng sinaunang pamayanan Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng kolonyalismong Espaol Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng Unang Republika Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng Kolonyalismong Hapon Mga suliranin, patakaran, 90

PL

PL

PL

PL

PL

programa at pagkakakilanlan ng ekonomiya ng bansa sa panunungkulang mga pangulo ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pagkabuo ng Isang Matatag at Nakakatayo sa Sarili (self-reliant) na Pambansang Ekonomiya PL A. Patakarang Piskal (Fiscal Policy) Layunin ng patakarang piskal Ang pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan Ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan Tamang pagkompyut ng buwis Epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya PL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa PL Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa

PL

KH

KH

PL

PL

PL

B. Patakarang Pananalapi Kahulugan ng 91

PL

patakarang pananalapi PL Layunin ng patakarang pananalapi Kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan Mga institusyon ng pananalapi Bahagi/tungkuling ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya Uri at gamit ng pananalapi Mga dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga Pilipino Mga paraan at patakaran ng Bangko sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi Kaugnayan ng pandaigdigang 92

PL

PL

PL

PL

PL

PN

PL

pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi C. Mga Sektor ng Ekonomiya PL Sektor ng Agrikultura (Agrikultura, Pangingisda, at Paggugubat) Bahaging ginampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa Industriya Bahaging ginampanan ng sektor ng industriya Paglilingkod Bahaging ginampanan ng sektor ng paglilingkod Mga institusyon at programang nakatutulong sa sektor ng paglilingkod 93

PL

PL

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Ekonomiks sa Pang-araw-araw na Buhay

A. Impormal na Sektor PL Ibat ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya Mga ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya KH Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa mga propgrama ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa at daigdig KH

PL

Aktibong nakikilahok sa mga programa ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa at daigdig

B. Kalakalang Panlabas PL Ang kalakaran ng kalakalang panlabas Epekto ng mga patakaran at programa ng kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino Kontribusyon sa ekonomiya ng bansa ng mga perang padala ng mga manggagawang Pilipino na nasa ibang bansa Kaugnayan ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa 94

PL

PL

PL

PL

Epekto sa kalakalng panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi Mga kabutihan at di-kabutihang dulot ng kalakalang panlabas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya Epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa patakarang : Liberalisasyon Deregulasyon Pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan Kahalagahan ng ugnayan ng mga bansa tulad ng World Trade Organization at Asia-pacific Economic Cooperation tungo 95

KH

PL

PL

sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan sa daigdig

B. Ang Ekonomiks sa Pang-araw-araw na Buhay PL Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pag-unawa at pagbibigay solusyon sa mga problema ng bansa Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pamayanan

PL

PL

PL

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa tahanan Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa paaralan Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa sarili

PL

96

ARALING PANLIPUNAN XI POLITIKA AT PAMAMAHALA NG PILIPINAS (Philippine Politics and Governance)

Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Pundasyon ng KH Simulain (Principles), Mithi (Ideals) at Pagpapahalaga ng Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko ng Pilipinas
Lebel ng PangUnawa

KH Kahusayan
Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN Ang Pamahalaan ng Pilipinas bilang isang Institusyong Hinubog sa Body Politic ng Bansa Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan at pamamahala Mga teorya ng pinagmulan ng pamahalaan Mga uri at klasipikasyon ng pamahalaan at pamamahala

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN

PAMANTAYAN SA PAGGANAP

Ang Pilipinas bilang estadong demokatiko: Kahulugan, Katangian at Kakanyahan Elemento ng Demokrasya Pagtaya sa Antas 97

ng Demokrasya ng Isang Bansa Ang pamahalaang Republika Ang Pilipinas Bilang Pamahalaang Konstitusyonal: Kahulugan, Katangian at Kahalagahan Limitasyon sa Kapangyarihan ng Pamahalaan Ugnayan ng pamahalaan, body politic at buhaysibiko sa lipunan Mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko sa umiiral na kalagayan ng bansa Mga simulain, mithi at pagpapahalaga ng demokrasya Mga simulain, mithi at pagpapahalaga ng Pamahalaang Konstitusyonal at Republika Kapangyarihan, 98

KH

tungkulin at pananagutan ng pamahalaan ng Pilipinas ayon sa Saligang-Batas Mga patakaran ng Estado ayon sa Saligang-Batas Mga pangangalaga sa mga simulain ng demokrasya at pamamahalang konstitusyonal Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan Ang bahaging ginagampan at kahalagahan ng Saligang-Batas sa Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko at Republikano Mga Uri ng Saligang-Batas Proseso ng pagbabalangkas ng Saligang Batas Mga Salik sa pagbuo at paghubog ng Saligang-Batas 99

KH

Ang Saligang-Batas bilang salamin ng kondisyon ng lipunan nito Pagbabalangkas at paraan ng pagbabago ng 1987 Saligang Batas Katangian, kalakasan at kahinaan ng 1987 Saligang Batas Ang Ugat ng Demokrasya sa Bansa: pagsusuri at paghahambing ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Lipunang Pilipino Ang pamahalaan at pamamahala sa Ilalim ng Unang Republika ng Malolos at Saligang Batas ng Malolos Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng Ikalawang Republika at Saligang Batas ng 1943 Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng Ikatlong 100

KH

Republika at 1935 Saligang-Batas Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng 1973 Saligang Batas Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng 1987 Saligang Batas Pamahalaang Demokratiko at Republikano (Ugnayan ng Estado at Simbahan), pag-iral ng demokrasya ng naghaharing-uri (elite democracy)

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Estruktura at Proseso ng Pamahalaan at Pamamahala ng Pilipinas

KH

Pangkalahatang katangian (features) ng amahalaan at pamamahala ng Pilipinas Ang balangkas at sistema ng pamahalaang residensiya Positibo at negatibong bunga ng pamahalaang presidensya at ang kaibahan nito sa pamahalaang 101

parliamentary Ang katangian, balangkas at sistema ng pamahalaang Unitaryo at ang positibo at negatibong bunga nito sa sistemang Federal Ang Pamahalaang Pilipinas bilang Limitadong Pamahalaan Ang Pag-iral ng sistema ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at Checks and Balances sa Pamamahala Bunga ng Separation of Powers at Checks and Balances sa Pamamahala Pamahalaang Nasyonal Bahaging ginagampanan at ugnayan ng tatlong pangunahing sangay ng Pamahalaan 102

KH

Ang sangay Lehislatibo bilang tagapagbalangkas o tagalikha ng Batas: Uri, Istrruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan Ang sangay Ehekutibo bilang tagapagpatupad ng batas at patakaran Ang sangay Hudisyal o Panghukuman bilang tagapamagitan ng batas Bahaging ginagampanan ng Komisyong Konstitusyonal sa Demokratiko at Republikano Bahaging ginagampanan ng Burukrasya sa Pamamahala at Sistemang Demokratiko at Republikano

103

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Pagbuo ng Polisiya (PolicyMaking) at ang Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamamahalang Demokratiko

KH

Kahulugan at Katangian ng Pambansang Polisiya Kahulugan ng pampublikong polisiya Mga teorya at batayan at katangian ng pampublikong polisiya Mga Salik sa Pagbuo at paghubog ng pambansang polisiya Proseso sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya Mga Hakbang sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya Ang papel ng Pamahalaan, Halal at Iba pang Opisyal sa pagbabalangkas ng pampublikong polisiya Pakikilahok ng mamamayan sa pagbubuo ng 104

KH

pampublikong polisiya Ang bahaging ginagampanan ng Partido Politikal, Interest Groups, Mass Media at Opinyon Publiko sa pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya Mga isyu sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya sa ilalim ng Pamahalaang Republikano (hal.: Panghihimasok ng Simbahan sa Paghubog ng Pambansang Polisiya) Mga Pampublikong Polisiyang Pampolitika Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Anti-Dynasty Bill Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Party-List Law Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Plunder Law 105

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Pagsusuri at KH Pagtataya ng Ibat Ibang Napagtibay na Pambansang Polisiya

Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Presidential Proclamation 1017 at Executive Order 464 Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Pambansang Badyet o General Appropriations Act Pagbabalangkas at Paghubog ng Patakaran sa Pork Barrel Funds Pagbabalangkas at paghubog ng patakaran sa Extra Judicial Killings at iba pang Paglabag sa Karapatang Pantao Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Freedom of Information Bill Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Visiting Forces Agreement at Japan-Philippines Economic Partnership Agreement

106

KH

Mga Polisiyang Pang-Ekonomiya Pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya sa pagpapataw ng Value Added Tax (VAT) at iba pang buwis Pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya pagbabayad ng utang panlabas at pangungutang ng pamahalaan sa ibang bansa Ang pagbubuo at paghubog ng patakaran at batas sa Minimum Wage Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Oil Deregulation Law Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Mining Act of 1995 Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng 107

Cheaper Medicine Act KH Mga Polisiyang Panlipunan Pagbabalangkas at paghubog ng Comprehensive Agrarian Reform Law at iba pang polisiya sa repormang agraryo Pagbabalangkas at paghubog ng AntiSquatting Law Lina Law Pagbabalangkas at pagpapatibay ng Reproductive Health Bill at Family Planning Program Pagbabalangkas at pagpapatupad ng patakaran laban sa korupsyon Pagbabalangkas at pagpapatibay ng batas sa Pangangalaga ng Kapaligiran (Clean Air Act) Pagbabalangkas at pagpapatibay ng patakaran sa Overseas Filipino 108

Workers (OFW) Pagbabalangkas at pagpapatibay ng Patakaran sa Paglutas ng Problema ng kahirapan Mga Pampublikong polisiya sa ugnayang panlabas at pambansang seguridad Pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya sa pagsugpo ng terorismo Pagpapatibay ng patakaran sa pagsapi sa World Trade Organization (WTO)

KH

109

ARALING PANLIPUNAN XII KONTEMPORARYONG LIPUNANG PILIPINO (Philippine Contemporary Society)

TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT

Lebel ng PangUnawa

Lebel ng PangUnawa

NILALAMAN

Lebel ng PangUnawa

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN

PAMANTAYAN SA PAGGANAP

110