Spis treści

POCZĄTKI
Nie odkrywajmy Ameryki na nowo!
Z nam wielu programistów PHP, którzy piszą swoje apli-
kacje bazując wyłącznie na własnych rozwiązaniach
– rozwijają frameworki, tworzą proste narzędzia do debu-
gowania, czy próbują sami walczyć z niedopasowaniem
relacyjno-obiektowym (narzędzia ORM) w aplikacjach bazo-
danowych. Za nic nie określiłbym ich mianem domorosłych
programistów webowych – to deweloperzy z kilkuletnim
doświadczeniem, którzy PRAWIE profesjonalnie tworzą CRM-y czy dedyko-
wane CMS-y. Kiedy opowiadają mi o swoich problemach (programistycznych),
rozwiązaniach i pomysłach, przyznaję – ich twórczość i innowacyjność robi na
mnie wrażenie. Z reguły jednak odpowiadam im następująco: słuchaj, przecież
pisaliśmy już o tym w PHP Solutions.
Ich praca jest często mało wydajna, gdyż sami odkrywają i implementują
rzeczy już wcześniej wymyślone i zbudowane. Dzieje się tak dlatego, gdyż
są nieufni i nieświadomi wielu pożytecznych i istniejących już rozwiązań.
Z tego powodu użyłem sformułowania PRAWIE profesjonalnie.
Aby tę tendencję odwrócić, regularnie oddajemy w Wasze ręce magazyn
PHP Solutions. Projekty i technologie, które opisujemy w obecnym numerze,
na pewno pomogą Wam w codziennej pracy.
Szczególnie zachęcamy do budowania aplikacji w oparciu o technologię
AJAX, która – dzięki wykorzystaniu JavaScriptu i XML-a – pozwala na two-
rzenie wydajnych i wyjątkowo interaktywnych aplikacji WWW. Zastosowanie
AJAX uwolni użytkownika od irytującego klikania i zbędnego oczekiwania
– teraz dane mogą być przekazywane bez przeładowywania strony.
Gorąco polecam też artykuł o narzędziu PHPUnit (odpowiednik Junit dla
Javy) służącym do testowania modułów aplikacji. Dzięki niemu zbudujecie
stabilny i pozbawiony błędów kod w dużo krótszym czasie.
W numerze weźmiemy również pod lupę kilka absolutnych nowości,
m.in. PHP-GTK2, które oferuje rewolucyjne możliwości budowania aplikacji
okienkowych. SDO to kolejne rozwiązanie ze świata Javy przeniesione do
PHP przez IBM i Zend Technologies, które zapewniając jednolity dostęp do
różnego typu danych (bazy danych, XML). Drupal to rewolucyjny CMS po-
zwalający na tworzenie wielodomenowych, wielojęzycznych i modularnych
portali z wykorzystaniem takich technologii, jak AJAX.
Zapraszam do lektury kolejnego numeru PHP Solutions. Satysfakcja
gwarantowana!
Dariusz Pawłowski
Redaktor prowadzący
Nasz magazyn ukazuje się w czterech językach!
Otwarty format OASIS dla
dokumentów biurowych i CMS-ów 16
Bård Farstad
Wklejanie czystego tekstu do CMS-a i jego ręczne
formatowanie jest zadaniem żmudnym i podatnym
na błędy. Gdyby tak można było stworzyć odpo-
wiedni dokument w swoim ulubionym pakiecie biu-
rowym, a potem po prostu skopiować plik i wkleić
go do CMS-a... Taką właśnie możliwość daje połą-
czenie trzech nowatorskich produktów: uniwersal-
nego formatu OpenDocument, CMS-a eZ publish
i pakietu biurowego OpenOffice.org 2.0.
NARZĘDZIA
Programowanie sterowane
testami za pomocą PHPUnit 22
Timo Haberkern
Im większy projekt programistyczny, tym trudniej
wyłapywać pojawiające się w nim błędy, a usunię-
cie jednych usterek powoduje często powstanie
następnych, w innej części aplikacji. Ręczne
tworzenie testów dla setek klas jest nieskuteczne,
a poza tym przyprawia o ból głowy i paraliżuje
pracę. Z pomocą przychodzi PHPUnit: narzędzie
pozwalające zautomatyzować proces tworzenia
i wdrażania testów.
Drupal, czyli wielodomenowe,
wielojęzyczne i modularne portale
w oparciu o AJAX i SEO 30
Uwe Hermann
Czy potrzebujesz systemu zarządzania treścią
(CMS) ogólnego zastosowania, będącego w stanie
obsługiwać w jednej instancji kilka niezależnych
serwisów WWW, z których każdy dostępny ma być
w kilku wersjach językowych? Czy pełna internacjo-
nalizacja powinna być możliwa za pomocą zaledwie
kilku kliknięć myszą? Może chciałbyś także dodać
do swojego serwisu elementy dynamiczne korzy-
stające z AJAX, albo zwiększyć jego popularność
dzięki zastosowaniu najlepszych technik SEO? Nie
musisz dalej szukać: wypróbuj system Drupal.

polskim niemieckim francuskim włoskim TECHNIKI

Service Data Objects,
czyli standard uniwersalnego
dostępu do danych 42
Piotr Szarwas
Rozwiązania od dawna stosowane w Javie zale-
wają świat PHP. Należy do nich SDO, czyli Servi-
ce Data Objects: zunifikowany, wspierany przez
takie potęgi, jak IBM, Zend i BEA standard do-
Jeśli jesteś zainteresowany zakupem licencji na wydawanie naszych pism prosimy o kontakt: stępu do danych, eliminujący potrzebę tworzenia
Monika Godlewska monikag@software.com.pl tel.: 48 22 887 12 66, fax: 48 22 887 10 11
osobnych interfejsów dla każdego ich źródła.

4 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


AJAX – wyjątkowo interaktywne
i wydajne aplikacje WWW 48
Joshua Eichorn, Werner M. Krauß
PHP zawdzięcza swój sukces nie tylko potężnym
możliwościom, ale również samemu modelowi
programowania. Aplikacje tworzone w PHP
pozwalają osiągnąć bardzo wiele przy ograni-
czonym oprogramowaniu klienckim, co oznacza
łatwe wdrażanie i aktualizacje, a tym samym
szybkie efekty pracy. Architektura ta ma też dotkli-
we wady, jak opóźnienia między wyświetlaniem
kolejnych stron lub brak możliwości pobierania
nowych danych bez wysyłania formularza. Na
szczęście istnieje mechanizm AJAX.
PROJEKTY
advAJAX, czyli praktyczne
zastosowanie technologii AJAX
Łukasz Lach
Ciągłe przeładowywanie strony WWW przy każ-
dej zmianie jej zawartości i żmudne czekanie na
wyświetlenie kolejnej porcji danych jest zmorą
każdego użytkownika aplikacji webowych i pro-
gramisty PHP. Nie jesteśmy jednak skazani na
te bolączki: wybawia nas od nich zyskująca na
znaczeniu PHP technologia AJAX. Dzięki niej
ładujący się w nieskończoność pasek postępu
przechodzi do lamusa.
Nowe możliwości PHP-GTK2
Pablo Dall'Oglio
Rozszerzenie PHP-GTK1 zapoczątkowało nowy
sposób myślenia o PHP. Język przeznaczony
dla aplikacji sieciowych zaczął być powszechnie
stosowany przy pisaniu samodzielnych aplikacji
klienckich z graficznym interfejsem użytkownika
(ang. Graphical User Interface, GUI). Niemniej
jednak, to właśnie pojawienie się PHP-GTK2,
umożliwiającego połączenie możliwości PHP5
i biblioteki Gtk-2.6, może dać początek prawdzi-
wej rewolucji.
VARIA
Porównanie ofert polskich firm
hostingowych
Paweł Grzesiak
Rynek usług hostingowych w Polsce rozwija się
dynamicznie. Jeżeli planujemy zakup własne-
go skrawka miejsca w sieci, warto zapoznać
się z przygotowanym przez nas porównaniem
usług najpopularniejszych polskich providerów
internetowych.
Aktualności
Opis CD
PHP Solutions Nr 1/2006
Spis treści
Pytania dotyczące Strona WWW/Forum
prenumeraty strona www: www.phpsolmag.org
tel. (22) 887 14 44 Tu znajdą Państwo informacje
e-mail: pren@software.com.pl dotyczące aktualnych i przyszłych
Software Wydawnictwo Sp. z o.o. numerów magazynu PHP Solutions.
dział prenumeraty
ul. Piaskowa 3 Forum: www.phpsolmag.org/newforum
01-067 Warszawa Zachęcamy do dyskusji na naszym
forum. Czekamy na propozycje
CD tematów, które chcieliby Państwo
tel. (22) 887 14 44
znaleźć w najbliższym numerze pisma.
e-mail: cd@software.com.pl
Zapraszamy także do wymiany
Software Wydawnictwo Sp. z o.o.
poglądów z innymi fanami PHP.
Defekty CD/DVD
ul. Piaskowa 3 Cena
01-067 Warszawa Prenumerata: 135 zł
Zamówienia Przelew na konto nr:
46 1440 1299 0000 0000 0391 8238
/Numery archiwalne Nordea Bank Polska S.A.
tel. (22) 887 14 44
58 e-mail: pren@software.com.pl
II Oddział w Warszawie
sklep on-line: www.shop.software.com.pl
Kontakt z redakcją
e-mail: redakcja@phpsolmag.org
Software Wydawnictwo Sp. z o.o.
Redakcja PHP Solutions
ul. Piaskowa 3
01-067 Warszawa
Wszystkie listingi z artykułów zostały zamieszczone na naszej stronie internetowej
pod adresem www.phpsolmag.org/pl
64
PHP Solutions jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.
Dyrektor Wydawniczy: Jarosław Szumski
Market Manager: Sylwia Tuśnio sylwia.tusnio@software.com.pl
Product Manager: Maciej Krawcewicz maciej.krawcewicz@phpsolmag.org
Redaktor prowadzący: Dariusz Pawłowski dpawlowski@phpsolmag.org
Redaktor: Krzysztof Sobolewski ksobolewski@phpsolmag.org
Opracowanie CD: Krzysztof Sobolewski
Stali współpracownicy: Paweł Kozłowski pkozlowski@phpsolmag.org, Paweł Grzesiak pgrzesiak@phpsolmag.org
Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta@software.com.pl
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka
Skład i łamanie: Agnieszka Zadrożna aga.z@software.com.pl
Dział reklamy: adv@software.com.pl
Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl
Nakład: 6 000 egz.
Adres korespondencyjny: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
ul. Piaskowa 3, 01-067 Warszawa, Polska
tel. +48 22 887 10 10, fax +48 22 887 10 11
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl
Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy G DATA Software Sp. z o.o.
Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu nośnikach informacje
i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich; nie gwarantuje
74 także poprawnego działania programów shareware, freeware i public domain.
Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.
Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własnością odpowiednich firm
i zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.
Redakcja używa systemu automatycznego składu
Do tworzenia wykresów i diagramów wykorzystano program firmy
Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt: cooperation@software.com.pl
Druk: ArtDruk
Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela pomocy technicznej w instalowaniu
i użytkowaniu programów zamieszczonych na płytach CD-ROM dostarczonych razem z pismem.
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej cenie niż wydrukowana na okładce
6 – bez zgody wydawcy – jest działaniem na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.
Pismo ukazuje się w następujących wersjach językowych:
8 polskiej , francuskiej , niemieckiej oraz włoskiej .
www.phpsolmag.org 5
Aktualności

PHPAudit
PHPAudit to rozbudowany i bardzo funkcjonal- Pro-PHP Podcast

ny dedykowany system dystrybucji i licencjono-
wania oprogramowania, które tworzymy w PHP.
Zapewnia wiele gotowych rozwiązań w zakresie
licencjonowania skryptów, pozwalając ogra-
niczać ich wykonywanie do jednej instalacji,
określonej domeny lub podanych adresów IP.
PHPAudit może współpracować z koderem
IonCube.
http://phpaudit.com/
PEAR 1.4.0
Wraz z wersją 1.4.0, instalator PEAR osiągnął
dojrzałość. Najważniejszą nowością jest
wprowadzenie obsługi i możliwości tworzenia
własnych kanałów (PEAR Channels), czyli
niezależnych od serwera pear.php.net repo-
zytoriów pakietów, które możemy instalować
używając polecenia pear. Pozwala to na wy-
godną dystrybucję własnego oprogramowania.
PEAR 1.4.0 potrafi też rozpakowywać archiwa,
w których umieszczono kilka aplikacji (jest to
tzw. bundling). Wydzielono również osobne
polecenie do obsługi archiwów PECL-a, a także
poprawiono wiele błędów z poprzednich wersji.
http://pear.php.net/
Zend Core dla Oracle
Wynikiem współpracy firm Oracle i Zend
Technologies jest wypuszczenie na rynek wersji
beta silnika Zend Core dla Oracle. Jest on cer-
tyfikowanym, łatwym w instalacji środowiskiem
PHP ze zintegrowaną obsługą bazy Oracle.
Oprogramowanie zawiera uaktualniony ste-
rownik OCI8, dzięki czemu udało się uzyskać
większą stabilność i wydajność współpracy
z produktami bazodanowymi Oracle. Zamiarem
obu firm było stworzenie gotowego do użycia
środowiska PHP do zastosowań korporacyj-
nych, ułatwiającego rozwijanie oprogramowania
opartego o PHP i bazę Oracle.
http://zend.com
C
hcesz posłuchać, co mają do powie-
dzenia czołowi programiści PHP na
świecie? Zacznij słuchać podcastów o te-
matyce związanej z PHP. Słowo podcast
powstało z połączenia słów broadcasting
(transmisja) oraz iPod (znany wszystkim
przenośny odtwarzacz plików mp3). W na-
szym przypadku podcastami będą audycje
zapisane w plikach MP3.
PHP podcast to najbardziej udane
przedsięwzięcie tego typu dla świata PHP.
W rozmowach, wywiadach i debatach
biorą bowiem udział pionierzy PHP, czyli
ludzie najbardziej aktywni w środowisku.
Za pośrednictwem audycji usłyszymy
ich komentarze, a także myśli i pomysły kie audycje są bezpłatne i dostępne dla
odnoszące się do PHP. Tematyka kon- każdego, bez konieczności rejestracji lub
centruje się zdecydowanie wokół zaawan- wykonywania jakichkolwiek dodatkowych
sowanych aspektów programowania. czynności. Podcast to doskonała metoda
Jeżeli więc chcemy posłuchać, co ma na odświeżenie słownictwa używanego
do powiedzenia Greg Beaver na temat no- w środowisku programistów PHP, która
wego PEAR-a, czy Paul M. Jones, twórca może okazać się szczególnie przydatna
Savanta i SOLAR-a, to nic nie stoi na podczas prezentacji konferencyjnej w ję-
przeszkodzie. Wystarczy wejść na stronę, zyku angielskim.
pobrać odpowiednią audycję i uruchomić Nowe audycje ukazują się z częstotli-
ją na komputerze albo na przenośnym wością jednej na dwa tygodnie.
odtwarzaczu, np. w drodze do pracy czy
podczas przerwy w zajęciach. Wszyst- http://www.pro-php.com/

KPHPDevelop
KPHPDevelop to środowisko programistyczne MySQL 5.0RC

(IDE, ang. Integrated Development Environ-
ment) pracujące pod KDE. Jest udostępniane
bezpłatnie i oferuje standardową funkcjo-
nalność, jak na aplikację tego typu. Koloruje
składnię, podpowiada nazwy funkcji oraz
parametry wejściowe oraz pozwala na sprawne
zarządzanie wszystkimi plikami, które składają
się na projekt. Godna uwagi jest obsługa baz
danych, z analizatorem zapytań SQL na czele.
http://kphpdev.sourceforge.net
Net_Curl
Ukazała się wersja 1.2.2 biblioteki Net_Curl,
która wprowadza obiektowy interfejs do rozsze-
rzenia cURL. Przyda się głównie programistom
tworzącym aplikacje zorientowane obiekto-
wo. Wszystkie nazwy funkcji i ich parametry
wejściowe pozostają bez zmian w stosunku
do cURL. Jedyna różnica polega na tym, ze
odwołujemy się do nich jak do metod.
http://pear.php.net/package/Net_Curl
HTML_Safe 0.9.0alpha1
Wciąż rosnące zagrożenie ze strony ataków
XSS powoduje powstawanie coraz większej
ilości bibliotek do walidacji wprowadzanych
przez użytkownika danych. XHTML_Safe to
narzędzie należące do repozytorium PEAR,
pozwalające dokładnie sprecyzować, jakie
dane mają prawo być kontrolowane, a jakie nie
(możliwość stworzenia dokładnej listy tagów).
Parser biblioteki usunie potencjalnie niebez-
pieczne części kodu HTML, w tym niezamknię-
te znaczniki, skrypty JavaScript oraz wszystkie
inne tagi, które mogą się okazać zagrożeniem.
http://pear.php.net/package/HTML_Safe/
U
kazała się prawdopodobnie najważ-
niejsza odsłona systemu bazodano-
wego MySQL w historii: 5.0 RC. Poprze-
dziły ją liczne wersje beta. Liczba pobrań
przekroczyła ponad dwa miliony.
Piąta odsłona MySQL-a szykuje wie-
le możliwości, które będą interesujące
przede wszystkim dla zaawansowanych
programistów. Istotę nowości wprowadzo-
nych w tej wersji dobrze oddają trzy sło-
wa: widoki (ang. views), wyzwalacze (ang.
triggers) i transakcje (ang. transactions).
Widoki tworzymy w celu ogranicze-
nia dostępu do danych zgromadzonych
w tabelach. Każdy widok może zawierać
dane umieszczone w różnych tabelach,
a użytkownik ma wrażenie, że pracuje na
normalnej, rzeczywistej tabeli. Stanowiące
drugą nowość wyzwalacze są proce-
durami uruchamianymi pod warunkiem
wystąpienia jakiegoś zdarzenia. Przykła-
dowo, gdy użytkownik spróbuje usunąć
dane z którejś z tabel, wyzwalacz wykona
zaprogramowaną wcześniej procedurę.
Można w ten sposób zapobiec rozher-
metyzowaniu danych. Trzeci element
wprowadzony w MySQL 5.0, transakcja,
to nierozerwalny blok operacji (zapytań),
cechujący się tym, że gdy choć jedno
z nich nie będzie wykonane poprawnie,
w systemie nie zostanie zapisany rezultat
żadnego z nich.
W MySQL 5.0 wprowadzono ponadto
wiele usprawnień wydajności (w szcze-
gólności InnoDB), obsługę kursorów,
zaawansowane zarządzanie procedurami
i funkcjami użytkownika. Rozszerzono
również rozmiar danych typu VARCHAR
do 65532 bajtów. Należy wspomnieć także
o implementacji dwóch nowych silników do
obsługi danych: ARCHIVE (rozległe bloby)
i FEDERATED (dla rozwiązań zdalnych).
Podsumowując: zmiany dokonane
w wersji 5.0RC MySQL-a są poważnym
argumentem na rzecz migracji na tę plat-
formę bazodanową.
http://mysql.org

6 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Zend Platform 2
F
irma Zend Technologies ogłosiła
nową wersję swojej platformy do
zarządzania aplikacjami PHP. Zend Plat-
form 2 ma łączyć w sobie takie cechy jak
niezawodność, skalowalność i zgodność
wymaganą w ważnych aplikacjach biz-
nesowych. Dla bardzo obciążonych ser-
werów przewidziano Klastrowanie Sesji
(ang. Session Clustering), czyli efektywną
wymianę danych sesyjnych pomiędzy
serwerami pracującymi w strukturze kla-
stra. W ten sposób serwery pracujące
w klastrze mogą skuteczniej wyrównywać
obciążenie pomiędzy sobą. Wg oficjalnych
danych Zend, Klastrowanie Sesji powodu-
je nawet dziesięciokrotny wzrost wydajno-
ści aplikacji.
Kolejną ważną funkcjonalnością Zend
Platform 2 jest PHP Intelligence: system
oparty na zdarzeniach, służący do prze-
prowadzania analizy aplikacji PHP w cza-
sie rzeczywistym. Jego wykorzystanie
pozwoli nam na skuteczniejsze odnajdy-
wanie błędów spowodowanych ciągłymi
zmianami dokonywanymi w kodzie pro-
gramów. Zaprezentuje nieużywane funk-
Roundcube Webmail Project
C
hoć bezpłatnych programów do ob-
sługi poczty przez WWW jest wiele,
w Roundcube jest coś, co zwraca uwagę.
Narzędzie to ma szczególnie estetyczny
i funkcjonalny wygląd, charakterystyczny
dla aplikacji pracujących na platformie
Macintosh.
Roundcube jest łatwy w instalacji
i konfiguracji. Działa w oparciu o PHP
oraz systemy bazodanowe, takie jak:
MySQL, PostgreSQL oraz SQLite (któ-
rego popularność rośnie wraz z rozwo-
jem PHP5).
Motywy graficzne aplikacji stwo-
rzone zostały w oparciu o standardy
projektowania stron WWW, takie jak
XHTML i CSS 2.0. Roundcube jest
aplikacją dostępną w różnych wersjach
językowych, obsługuje typy MIME i wia-
domości w formacie HTML. Pozwala
również wysyłać załączniki (ang. at-
tachments) do wiadomości. W aplikację
wbudowano prostą książkę adresową,
możliwość tworzenia katalogów i sys-
tem buforowania, przyspieszający pra-
cę całej aplikacji. Ponieważ Roundcube
wciąż jest w stadium rozwoju alfa, wiele
opcji nie zostało jeszcze zaimplemento-
wanych.
PHP Solutions Nr 1/2006
cje, błędy zaistniałe podczas połączeń,
czy też błędy w samym kodzie. Teraz
będzie można prześledzić problemy, do-
cierając do ich źródła.
Nowa wersja platformy Zend to rów-
nież szybsze wykonywanie aplikacji PHP.
PHP Performance Managment odpo-
wiada za akcelerację kodu, dynamiczne
buforowanie danych wyjściowych oraz
kompresję danych, która pozwala ograni-
czyć do 10% nominalny transfer danych.
PHP/Java Integration Bridge to ko-
lejna ciekawa cecha Zend Platform 2.
Jak sama nazwa wskazuje, jest to most
pomiędzy światami PHP i Javy, umożli-
wiający m.in. korzystanie z bibliotek i klas
Javy z poziomu PHP (w tym bezpośred-
nie wywoływanie metod tych klas).
Podsumowując: opisane rozwiąza-
nia dają ogromne możliwości i powinny
zainteresować korporacje, które tworzą
i korzystają ze złożonych aplikacji napisa-
nych w języku PHP.
http://zend.com/
Wśród funkcji, które producent planu-
je, znajduje się przekazywanie wiadomo-
ści wraz z załącznikami, wyszukiwarka
wiadomości, obsługa filtrów i reguł, wspar-
cie dla standardu VCard (wizytówki), moż-
liwość importu oraz eksportu maili, edytor
wiadomości HTML (typu WYSIWYG),
narzędzia do sprawdzania pisowni czy
wsparcie dla GPG/PGP.
Produkt udostępniany jest na licencji
GPL. Jego działanie przetestowano na
przeglądarkach Firefox 1.0, Safari 2.0,
Opera 8.0 oraz Internet Explorer 6.0. Ro-
undcube działa w nich prawidłowo.
http://roundcube.net/
www.phpsolmag.org
Aktualności
lchash 0.9.1
LCHASH to mała biblioteka, która zapewnia
dostęp do natywnych tablic rozproszonych
(ang. Hash Tables), dostępnych w bibliotece
libC. Korzystając z tego mechanizmu można
bardzo szybko i efektywnie tworzyć oraz
przechowywać duże porcje danych, używając
przy tym jedynie pamięci podręcznej. Rozwią-
zanie to jest co prawda trochę wolniejsze od
tablic PHP, lecz wykorzystuje znacznie mniej
pamięci.
http://pecl.php.net/package/lchash
File 1.2.2
Ukazała się wersja 1.2.2 narzędzia File umożli-
wiającego obiektowy dostęp do plików. Zawiera
ona zestaw metod, które w znaczący sposób
przyspieszają wykonywanie operacji na plikach.
Przydatny może okazać się także interfejs do
obsługi plików zapisanych w formacie CSV.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/File/
CodeGen_MySQL_UDF
Istnieją dwa sposoby dodawania nowych funkcji
do MySQL-a. Pierwszą jest wbudowanie ich
do natywnego kodu MySQL-a i skompilowanie
serwera bazodanowego. Drugą jest dodanie
funkcji poprzez interfejs UDF (ang. user-defi-
nied function). Z tej możliwości korzysta biblio-
teka UDF_Gen, której zadaniem jest ułatwianie
dodawania funkcji do MySQL-a. UDF_Gen
czyta konfigurację, prototypy funkcji i fragmenty
kodu z pliku XML i generuje gotowe do użycia
rozszerzenie UDF. Przyda się każdemu, kto
chcąc przyspieszyć swoje aplikacje, powierza
niektóre zadania bazie danych.
http://pear.php.net/package/CodeGen_
MySQL_UDF/
DB_QueryTool 1.0.1
DB_QueryTool to narzędzie pozwalające
tworzyć zapytania bazodanowe w oparciu
o paradygmat obiektowy. Umożliwia budowanie
kwerend przy pomocy metod takich, jak
setWhere(), setGroup(), setJoin(), itp.
W ten sposób rozległe zapytania wyglądają na
bardzo uporządkowane i takimi w istocie są.
Dokonywanie późniejszych zmian w kodzie
staje się znacznie łatwiejsze. Warto jeszcze
dodać, że trendem w tworzeniu modułów
działających pod PHP5 jest całkowite przejście
wszystkich bibliotek na model obiektowy.
http://pear.php.net/package/DB_QueryTool/
PHPRunner
PHPRunner to narzędzie do zautomatyzowane-
go tworzenia interfejsów bazodanowych w PHP.
Twórcy zapewniają, że za jego pomocą można
całkowicie uniknąć własnoręcznego programo-
wania. Generuje strony WWW na podstawie
danych wprowadzonych w panelu i pozwala
zabezpieczyć je hasłem oraz dodać formularz
logowania. Stworzony interfejs może być
wielojęzyczny. Wbudowany do PHPRunnera
klient FTP pozwala automatycznie zamieszczać
stronę WWW na serwerze.
http://www.xlinesoft.com/phprunner/
phpHtmlLib 2.5.4
Pojawiła się wersja 2.5.4 phpHtmlLib – zbioru
klas i bibliotek służących do budowy, debugo-
wania i przetwarzania dokumentów zapisanych
w formatach XML, HTML, XHTML, WAP/WML
oraz SVG (Scalable Vector Graphics). Do
phpHtmlLib dochodzi zaawansowany analizator
formularzy, który pozwala budować złożone
formularze HTML/XHTML. W wersji 2.5.4 po-
prawiono wiele błędów i dodano parę nowości,
takich jak możliwość szeregowania w klasie
FEComboListBox czy całkowicie nowe klasy
(DataObjectDataListSource i FEColorPicker).
Licencja: LGPL
http://phphtmllib.newsblob.com/
7
Opis CD

Gregarius
Agregator RSS to aplikacja, która automa- HTML_Progress

tycznie pobiera i wyświetla aktualności z wielu
kanałów RSS (również RDF i ATOM) jednocze-
śnie. Gregarius to kompletny skrypt pełniący
rolę agregatora. Pobiera z wielu wskazanych
wcześniej źródeł internetowych świeże informa-
cje, aby je następnie przetworzyć i wyświetlić
na stronie głównej. Program oferuje sprawny
mechanizm przeszukiwania wiadomości
i generuje strony wynikowe w oparciu o XHTML
i CSS. Do poważnych zalet narzędzia Grega-
rius zalicza się również łatwa instalacja i prosty
w obsłudze panel administracyjny.
Licencja: GPL
http://gregarius.net
Libchart
Tworzenie wykresów w PHP nie należy do
najprzyjemniejszych czynności. Biblioteka Lib-
chart próbuje to zmienić, oferując bardzo prosty
interfejs do tworzenia wykresów słupkowych
i kołowych. Produkt współpracuje z PHP4
i PHP5, a do pracy wymaga zainstalowanej
biblioteki GD obsługującej FreeType. Pozwala
umieszczać etykiety danych (m.in. na osiach)
oraz tworzyć legendę. Projekt ma w miarę do-
brą dokumentację (w tym tutorial). Najnowsza
wersja Libcharta nosi numer 1.0.
Licencja: GNU LGPL
http://naku.dohcrew.com/libchart
User Files
Własna usługa w rodzaju e-dysku (dysku
internetowego, pozwalającego gromadzić
swoje pliki na koncie dostępnym przez prze-
glądarkę WWW)? Z User Files to bardzo pro-
ste. Narzędzie to pozwala zarejestrowanym
użytkownikom przechowywać pliki na dysku
naszego serwera. By skorzystać z usługi,
każdy użytkownik musi założyć swoje konto,
podając swój prawdziwy adres e-mail.
Możliwe jest jednoczesne przesyłanie wielu
plików na serwer, określenie maksymalnych
limitów objętości oraz ustalenie dozwolonych
przez nas formatów plików. User Files potrafi
P
odczas przesyłania plików na ser-
wer przydatny jest pasek postępu.
HTML_Progress to biblioteka należąca
do repozytorium PEAR, która implemen-
tuje takowy. Jej możliwości są naprawdę
zaawansowane. Mamy do wyboru ponad
30 różnych typów paska postępu, w tym
pionowe, poziome, w postaci okręgu,
eliptyczne, kwadratowe i prostokątne.
HTML_Progress może ponadto poka-
zywać liczbowo procent przesłanych
danych.
Wszystkie elementy układu paska
są w pełni konfigurowalne na poziomie
HTML, a biblioteka spełnia warunki danych na serwer. Jedyne wymagania
zgodności ze standardami XHTML stawiane przez aplikację to dostęp do
i CSS. Najmniejszych problemów nie PHP oraz obsługa DHTML-a w przeglą-
powinna również sprawić integracja darce WWW. Biblioteka została stwo-
biblioteki HTML_Progress z systemami rzona w oparciu o wzorzec projektowy
szablonów, takimi jak np. Smarty. Za Obserwator (ang. Observer), co po-
generowanie kolejnych etapów postępu zwala na dodawanie Listenerów. Pod-
odpowiadają skrypty napisane w języku sumowując: HTML_Progress istotnie
JavaScript. wzbogaci funkcjonalność naszych stron
Możemy umieszczać wiele pasków WWW.
postępu na jednej stronie i nie wymaga
to korzystania z wewnętrznych ramek Licencja: PHP License 3.0
(iframe). Użytkownik w każdej chwili http://pear.php.net/package/HTML_
może zatrzymać proces przesyłania Progress/
PhpPeanuts

zmieniać rozmiary obrazów i dodawać do
nich opisy.
Licencja: Freeware
http://www.playth.com/scripts/userfiles/
HTML_Table_Matrix 1.0.8
Łatwe i automatyczne tworzenie i uzupełnianie
tabel staje się możliwe dzięki wykorzystaniu
biblioteki HTML_Table_Matrix. Jest ona bardzo
zaawansowanym rozwiązaniem i pozwala do-
wolnie sortować dane, które chcemy wprowa-
dzić do tabeli (rosnąco, malejąco, losowo, itd.),
dbając przy tym o czystość kodu wynikowego
tabeli. Podawanie wymiarów tworzonej tabeli
nie jest wymagane, gdyż biblioteka sama doko-
na obliczeń na podstawie umieszczanych w niej
danych. Do działania HTML_Table_Matrix
wymaga pakietu PEAR-owego HTML_Table.
Licencja: PHP v3.0
http://pear.php.net/package/HTML_Table_
Matrix/
MP3_Playlist 0.5.0alpha1
Były już skrypty do odczytu zawartych w pli-
kach MP3 tagów ID3, a teraz przyszła pora
narzędzie do obsługi list odtwarzania (ang.
playlists). MP3_playlist pozwala na tworzenie
i przetwarzanie tych list. Po uruchomieniu
rozpocznie przeszukiwanie folderów w celu
znalezienia plików MP3 i utworzenia z nich listy
odtwarzania. Plik wynikowy możemy zapisać
w wielu formatach: M3U, SMIL, a nawet XML
i XHTML. Istnieje ponadto możliwość tworzenia
kopii zapasowych list odtwarzania w oparciu
o bazę SQLite.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/MP3_Playlist/
P
eanuts to zorientowany obiektowo
framework do tworzenia aplikacji
w PHP. Programowanie z jego użyciem
opiera się na architekturze kierowania
modelami (ang. Model Driven Archi-
tecture), która jest tworem stosunkowo
świeżym, bazującym na założeniach
programowania ekstremalnego (XP, ang.
eXtreme Programming).
PhpPeanuts pokazuje swoje zalety
już w bardzo wczesnych fazach rozwoju
oprogramowania. Wystarczy stworzyć kil-
ka komponentów aplikacji i tabel w bazie
danych, a oprogramowanie automatycznie
utworzy działający prototyp aplikacji.
Użytkownicy będą w stanie przete-
stować prototyp i wyrazić swoją opinię
na jego temat, co w rezultacie pozwoli
efektywnie dopracować i uzupełnić pro-
gram. Twórcy frameworka przygotowali
łatwe w użyciu komponenty do genero-
wania tabel, zakładek, formantów, okien
dialogowych oraz wyszukiwania stron
w bazach danych.
Kiedy tylko dokonamy zmian, phpPe-
anuts błyskawicznie zaktualizuje interfejs
użytkownika. Pozwala to maksymalnie
skrócić cykl rozwoju oprogramowania.
Wszystkie części frameworka są skalo-
walne, każda może zostać pominięta,
poszerzona lub uzupełniona.
PhpPeanuts został napisany w PHP
z wykorzystaniem HTMl-a i JavaScriptu.
Może pracować na dowolnych konfigu-
racjach i jest łatwy w instalacji. Intefejs
użytkownika phpPeanuts całkowicie
opiera się na wzorcu Model-Widok-Kon-
troler, czyli MVC (ang. Model-View-Con-
troller). phpPeanuts pozwala na
jednoczesną obsługę wielu aplikacji na
jednym serwerze.
Zdecydowanie polecamy ten frame-
work zaawansowanym programistom,
którzy posiadają duże doświadczenie
w zakresie programowania zorientowa-
nego obiektowo.
Licencja: Academic Free License v. 2.0
http://www.phppeanuts.org/

8 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


PHP121 Instant Messenger
P
HP121 Instant Messenger to komu-
nikator internetowy na stronie WWW,
nie różniący się wyglądem od komunikato-
rów działających po stronie klienta.
Osoba, która chce korzystać
z PHP121 Instant Messengera na naszej
witrynie, musi się najpierw zarejestrować,
podając swój identyfikator (login), hasło
oraz adres e-mail. Po zalogowaniu się
może rozmawiać z innymi użytkownikami,
którzy w tym czasie przebywają w sieci.
Ciekawym zastosowaniem programu
może być ułatwienie obsługi klientów,
którzy aktualnie znajdują się na naszym
sklepie internetowym i chcieliby nas o coś
zapytać. Jego głównym przeznaczeniem
jest jednak umożliwienie rozmów między
zarejestrowanymi użytkownikami serwisu
internetowego.
Istnieje osobne wydanie PHP121
IM, stworzone z myślą o użytkownikach
pakietu PHPNuke. Integruje się ono z po-
zostałą częścią portalu.
Wymagania, jakie stawia PHP121
Instant Messenger to parser PHP i baza
MySQL. Po stronie przeglądarki musi być
włączona obsługa JavaScriptu. W przy-
DreamWeaver 8
D reamWeaver to nazwa znana
każdemu chyba webmasterowi
i twórcy stron WWW. W ósmej odsłonie
tego produktu odnajdziemy sporo zmian.
Oprogramowanie zaoferuje nam większą
stabilność, wydajność, nowe narzędzia
oraz łatwiejszą obsługę.
W DreamWeaver 8 spotkamy się
z nowym pomysłem na menu, które
z rozwijalnego zamieniło się na zakład-
kowe. Dla programistów przewidzianio
nowy pasek narzędziowy usprawniają-
cy formatowanie. Tam, gdzie chcemy
lepiej zorganizować sobie duże partie
kodu, przyda się możliwość rozwijania
i zwijania jego fragmentów. Zaznaczając
wybrane linie, grupujemy je, co pozwala
na ich zwinięcie (schowanie), a następ-
nie rozwinięcie.
Pomyślano również o twórcach desi-
gnu, dodając opcję powiększania. Funk-
cja ta, w połączeniu z linijką, pozwala
na bardzo precyzyjne ustalanie takich
parametrów, jak np. marginesy przygo-
towywanej strony. Usprawniono również
nawigator pozwalający poruszać się po
stylach CSS, który jest teraz łatwiej do-
stępny i posiada swój własny panel. Zaś
PHP Solutions Nr 1/2006
padku, gdy wybierzemy wydanie PHP-
Nuke, potrzebny będzie również system
PHPNuke w wersji nowszej niż 6.0.
Produkt dostępny jest w zasadzie
bezpłatnie, lecz aby otrzymać jego naj-
nowszą wersję, należy wesprzeć opro-
gramowanie odpowiednim datkiem (co
stanowi pewne kuriozum, gdy weźmiemy
pod uwagę jego licencję). Tym niemniej,
poprzednia wersja programu jest zawsze
darmowa.
Licencja: GNU GPL
http://www.php121.com/
ulepszony rendering powoduje, że wy-
gląd strony stworzonej w edytorze jest
bardzo zbliżony do tego, co zobaczymy
w oknie przeglądarki internetowej. Po-
prawiono również obsługę XML-a, CSS,
PHP, WebDAV, ColdFusion 6.0 MX
i Flasha 8.0. Wciąż brakuje natomiast
wsparcia dla AJAX-a. Udoskonalono
za to synchronizację danych pomiędzy
edytowanym kodem a serwerem FTP.
Wszystkie operacje odbywają się w tle,
dzięki czemu nie trzeba czekać, aż pro-
ces się zakończy.
Licencja: komercyjna
http://www.macromedia.com/software/
dreamweaver/
www.phpsolmag.org
Opis CD
Time Management
Time Management to prosty, ale funkcjo-
nalny skrypt, który pełni rolę terminarza
zadań. Użytkownik widzi typowy miesięczny
kalendarz podzielony na oznaczone datami
kratki, w których wpisane są czynności do
wykonania o określonej godzinie. Nowe
zadania przypisujemy do konkretnych dni
i godzin, korzystając z bardzo wygodnego for-
mularza. Możemy także edytować i kasować
zadania znajdujące się na liście. Tę pierwszą
czynność wykonujemy również za pomocą
formularza. Zarządzanie kalendarzem jest
możliwe dla zalogowanego użytkownika. Time
Management wymaga dostępu do bazy My-
SQL 4+, a jego instalacja jest bardzo prosta.
Licencja: GPL
http://phptime.us/
oci8 1.1.1
Pojawiła się udoskonalona wersja interfejsu
do obsługi baz Oracle. Narzędzie to korzysta
z Oracle Call Interface (OCI). W tym, jak
również poprzedzającym je o kilkanaście dni
poprzednim wydaniu poprawiono wiele błę-
dów, w tym błąd naruszenia ochrony pamięci
(segmentation fault) czy problemy pojawiające
się po użyciu funkcji oci_error() bez argumen-
tów. Wprowadzono też obsługę keszowania
oraz zewnętrznych list uwierzytelniających.
Dodano również nowe opcje konfiguracji
stałych połączeń oraz poprawiono błędne
działanie funkcji oci_close(), odpowiedzialnej
za zamykanie połączenia z bazą.
Licencja: PHP
http://pecl.php.net/package/oci8
Net_IPv6 1.0.5
Biblioteka Net_IPv6 pozwala na stwierdzenie
czy wprowadzony adres IP jest adresem
z rodziny IPv6 –protokołu, który jest następ-
cą IPv4. Umożliwia też sprawdzenie, czy
adres IPv4 posiada końcówkę kompatybilną
z IPv6. Wśród jego funkcji jest również
kompresja i dekompresja adresów IPv6.
Wdrażanie protokołu IPv6 rozpoczęto w roku
2000, a jego wprowadzenie ma zaradzić pro-
blemowi kończącej się puli adresów w IPv4.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/Net_IPv6/
pecl_http 0.13.0
Biblioteka pecl_http implementuje rozsze-
rzoną obsługę protokołu HTTP. Umożliwia
tworzenie bezwzględnych URI oraz spełnia-
jących warunki RFC przekierowań. Zapewnia
zgodną z RFC obsługę daty. Pozwala parso-
wać zarówno nagłówki, jak i treść wiadomo-
ści. Umożliwia też buforowanie danych przez
użycie nagłówka Last-Modified, a także
wysyłanie danych, plików i potoków danych
w różnych zakresach obsługi. Funkcjonal-
ność biblioteki jest bardzo szeroka i przyda
się twórcom zaawansowanych aplikacji
internetowych.
Licencja: PHP
http://pecl.php.net/package/pecl_http
Math_Fraction 0.4.0
Biblioteka Math_Fraction pozwala na
wyświetlanie i manipulowanie ułamkami
zwykłymi. Przy jej użyciu możemy dokony-
wać podstawowych operacji arytmetycznych
na ułamkach: porównywać je, odnajdywać
największy wspólny dzielnik lub największą
wspólną wielokrotność dwóch liczb całkowi-
tych. Biblioteka pomoże przy upraszczaniu
(redukcji) ułamków, zwróci także jego odwrot-
ność. Pozwala również przekształcić liczbę
całkowitą na ułamek. Math_Fraction znajduje
się obecnie w stadium rozwoju beta.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/Math_Fraction/
9
Opis CD
File_Find 1.0.1
Jeżeli potrzebujemy biblioteki do przeszuki-
wania dużej ilości plików, powinniśmy zwrócić
uwagę na bibliotekę File_Find. Obsługuje
poszukiwanie rekurencyjne (ang. recursi-
ve), co oznacza, że zagląda do wszystkich
katalogów podrzędnych. Biblioteka pozwala na
odnajdywanie plików, których nazwy spełniają
postawione założenia. Możemy również szukać
ciągu znaków wewnątrz plików podając
określony szablon. File_Find sporządzi ponadto
mapę plików w katalogu oraz rekursywną mapę
wszystkich plików i katalogów podrzędnych.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/File_Find/
HTTP_Session 0.5.1
Prezentowana biblioteka jest interfejsem
obiektowym dla funkcji z rodziny session_*.
Oprócz typowej zamiany nazw funkcji na nazwy
metod, mamy do czynienia z paroma dodatko-
wymi możliwościami, takimi jak składowanie
danych o sesjach w bazach danych przy użyciu
pakietów (Pear) DB, MDB, MDB2. Pojawiają
się również nowe metody, w tym: isNew(),
useCookies(), setExpire(), setIdle(),
isExpired(), isIdled() i inne.
Licencja: PHP
http://pear.php.net/package/HTTP_Session/
crack 0.4
Ukazała się w pełni stabilna wersja narzędzia
crack, nosząca nxumer 0.4. Zadaniem cracklib
jest sprawdzanie jakości haseł. Dokonuje ono
setek testów, mających na celu ustalenie,
czy wybrane przez nas hasło jest trudne do
odgadnięcia, czy też nie. Wykorzystuje do tego
słownik, sprawdzając czy jako hasła nie używa-
my powszechnienie znanego słowa. Biblioteka
próbuje też znaleźć podobieństwo hasła do
nazwy użytkownika. Ostatecznie uzyskuje-
my informację, czy wybrane przez nas hasło
spełnia podstawowe zasady bezpieczeństwa.
Crack bazuje na bibliotece libcrack, która jest
standardowo dostępna w większości systemów
unixowych. W wersji 0.4 narzędzia crack, za-
pewniono zgodność z PHP 4.1 oraz współpracę
z PEAR 1.4.0. Dodano także wersję binarną dla
Windows.
Licencja: PHP
http://pecl.php.net/package/crack
html2ps 0.7.1
Biblioteka html2ps oferuje funkcjonalność
zbliżoną do jej odpowiednika napisanego
w Perlu. Jej zadanie polega na konwertowa-
niu dowolnego dokumentu HTML (również
zawierającego DHTML) lub XHTML do formatu
PostScript. Pozwala ustawiać m.in. orientację
strony (pozioma lub pionowa) i rozmiar papieru
w dokumencie wynikowym. Biblioteka radzi
sobie z obrazkami, skomplikowanymi tabelami
(również tymi używającymi tagów rowspan
i colspan), warstwami, znacznikami <div> oraz
stylami CSS. W nowej wersji dokonano wielu
udoskonaleń w metodzie odpowiedzialnej za
zwracanie dokumentu wynikowego (biblioteka
PDFLIB), m.in. poprawiono obsługę bloków.
Licencja: GPL
http://www.tufat.com/script19.htm
PHPlist 2.10.1
PHPList to jeden z najpopularniejszych i naj-
lepszych programów do masowego rozsyłania
poczty elektronicznej (mailingu) i tworzenia
newsletterów. Aplikację przeznaczono do obsługi
wielu list mailingowych, wzbogacając ją o mecha-
nizm pozwalający gościom naszej strony zapisy-
wać się na wybrane listy. W nowej wersji (2.10.1)
dodano wiele nowych funkcji. Najważniejszą
z nich jest edytor WYSIWYG, którego rolę pełni
znany produkt o nazwie FCK Editor 2, pracujący
zarówno pod przeglądarką Firefox, jak i Mozilla.
http://www.phplist.com
10
PHP/Java Bridge
P
HP/Java Bridge, czyli most pomiędzy
PHP a Javą to moduł PHP, który po-
zwala na połączenie systemu obiektowe-
go PHP z systemem Javy lub ECMA. Jest
dostępny jako java.so (pod Linuksa) lub
php_java.dll (pod Windows). Tam, gdzie
to możliwe, implementuje JSR 223 (język
skryptowy Javy) i może być używany do
połączenia z językami CLR (wspólnego
środowiska uruchomieniowego, stanowią-
cego podstawę frameworka Microsoftu
.NET), takimi jak VB.NET, czy C#.
Podstawowym środowiskiem, z któ-
rym moduł ten umożliwia połączenie, jest
Java, włączając w to również takie
rozwiązania, jak KAWA czy Jruby. Aby
zapewnić efektywną wymianę informacji,
most pomiędzy PHP, a Javą komunikuje
się z wirtualną maszyną Javy (ang. Java
Virtual Machine) przy użyciu lokalnych
portów. Dzięki PHP/Java Bridge możemy
odwoływać się bezpośrednio do Javy,
korzystając z typowej składni PHP. Ten
fakt w znaczący sposób ułatwia pracę
z zewnętrznymi aplikacjami tworzonymi
w języku Java.
PHP/Java Bridge przyda się fir-
mom, które doceniając możliwości PHP
PHPBeans
P
HPBeans jest serwerem obiektów
i zgodnie z aktualną tendencją, sta-
nowi kolejne rozwiązanie przeniesione
z Javy. Jest oparty o specyfikację RMI,
czyli Remote Method Invocation (zdalne
wykonywanie metod). Jego działanie
opiera się na relacji klient-serwer. W roli
tego drugiego występuje PHPBeans
Object Server, stanowiący repozytorium,
w którym umieszczamy wszystkie nasze
klasy przeznaczone do udostępnienia
aplikacjom klienckim.
Interfejsem klienta jest z kolei Php-
Beans Client API. Może on połączyć
się zdalnie z serwerem w celu wykona-
nia zgromadzonych tam metod. Przyda
się to szczególnie tam, gdzie istnieje
wiele rozproszonych instancji jednej
aplikacji. Istnieją dwie wersje oprogra-
mowania klienckiego: jedna z nich jest
przeznaczona dla PHP, a druga dla
Ruby'ego (niezależny skryptowy język
obiektowy). Oprogramowanie serwera
i klienta pobieramy oddzielnie.
Do wymiany informacji między
serwerem a klientem służy phpBeans
Protocol. Nie został on oparty na po-
www.phpsolmag.org
chcą powoli rezygnować z rozwiązań
opartych o Javę oraz integrować swoje
oprogramowanie z PHP.
Już dziś obserwujemy wzrastającą
tendencję migracji z Javy na PHP. Wi-
dać to choćby po coraz liczniejszych
projektach, próbujących przenieść funk-
cjonalność Javy do PHP, co jest w dużej
mierze spowodowane nowym, ulepszo-
nym modelem (i silnikiem) obiektowym
PHP5.
Problemem PHP/Java Bridge może
się jednak okazać jego jego niewystar-
czająca wydajność. Zaleca się więc sto-
sowanie tego rozwiązania wszędzie tam,
gdzie nie istnieje zagrożenie przeciążenia
serwera, czyli głównie w rozwiązaniach
intranetowych oraz ekstranetowych. Pod-
sumowując: kolejny dobrze pomyślany
projekt, który przysparza popularności
PHP i pozwala temu językowi zdobywać
następne zastosowania i przełamywać
kolejne bariery.
Licencja: PHP License
http://php-java-bridge.sourceforge.net/
pularnych protokołach dla Web Servi-
ces, takich jak SOAP czy XML-RPC.
Twórcy phpBeans Protocol wykorzystali
własne, dedykowane rozwiązania, by
komunikacja była łatwa, szybka i efek-
tywna.
PhpBeans to jednak nie tylko opro-
gramowanie klienta i serwera. To przede
wszystkim metoda dostępu do klas
ulokowanych poza naszym środowi-
skiem pracy. PHPBeans to rozwiązanie
kierowane do twórców zaawansowa-
nych, komercyjnych rozwiązań na dużą
skalę.
Licencja: GNU GPL lub komercyjna (ser-
wer) oraz GNU LGPL (klienci dla PHP
i Ruby'ego)
http://www.phpbeans.com/
PHP Solutions Nr 1/2006
Opis CD

GraPHPite

W ykresy w PHP możemy budować

od podstaw, ale znacznie prostsze
i wydajniejsze jest skorzystanie z goto-
wych, rozbudowanych narzędzi, takich
jak obiektowo zorientowana biblioteka
GraPHPite.
Pod względem swojej funkcjonal-
ności, biblioteka znacząco wyróźnia się
ponad przeciętność. GraPHPite pozwala
na szybkie generowanie wykresów linio-
wych, słupkowych, kołowych, opartych
o mapę geograficzną czy mających
kształt pajęczyny. Do tego dochodzą wa-
riacje poszczególnych typów wykresów.
Możliwe jest również łączenie paru typów
wykresów z legendą na jednej grafice,
a nawet rysowanie wykresu na wykresie. GraPHPite korzysta z czcionek TrueType. tworzenia trójwymiarowych wykresów
GraPHPite obsługuje antialiasing, półprze- Otrzymane wykresy możemy zapisać kołowych.
zroczystość i potrafi tworzyć gradientowe w formacie PNG lub JPEG. GraPHPite korzysta z biblioteki GD
tła. Pozwala na stosowanie skali logaryt- Docenieniem funkcjonalności bibi- lub GD2 i może współpracować z PHP4
micznej. lioteki GraPHPite jest umieszczenie jej i PHP5. Do biblioteki dołączana jest rozle-
Bibliotekę można w pełni dostosować w repozytorium PEAR. Będzie tam do- gła dokumentacja. Podsumowując: projekt
do własnych potrzeb. Dlatego też moż- stępna pod nazwą Image_Graph. Twórcy bardzo przydatny każdemu, kto chce two-
liwa jest zmiana wszystkich elementów GraPHPite planują dodanie obsługi więk- rzyć zaawansowane wykresy w PHP.
wyświetlanych jako grafika, od koloru szej ilości formatów wyjściowych, tj. SVG, Licencja: GNU LGPL
linii, aż po czcionkę używaną do opisów. SWF i PDF oraz zapewnienie możliwości http://graphpite.sourceforge.net/

eyeOS
e yeOS to niecodzienne rozwiązanie:
CMS przypominający swoim wyglą-
dem i zachowaniem okienkowy system
operacyjny, taki jak Windows czy Linux
z zainstalowanym środowiskiem X-Win-
dow. Działa w przeglądarce internetowej
i umożliwia wykonywanie typowych czyn-
ności biurowych, takich jak liczenie na kal-
kulatorze, tworzenie podręcznych notatek
czy edytowanie dokumentów tekstowych.
Obecnie w dystrybucji systemu znajduje
się 10 tego rodzaju aplikacji.
Przykładowo, aby dokonać obliczeń,
uruchamiamy pod eyeOS-em swój kal-
kulator, a gdy na chwilę nie będzie nam
potrzebny, minimalizujemy go i np. uru-
chamiamy edytor tekstu, który przypomina
Worda lub OpenOffice.org Writera. Każda
aplikacja działa w osobnym oknie, które
możemy dowolnie przesuwać w oknie
przeglądarki, a także minimalizować, po-
większać lub zamykać. (ma m.in. wersję polską, francuską, wło- cają do przenoszenia do niego kolejnych
Aplikacja dysponuje ponadto własnym ską i niemiecką). aplikacji ze świata PHP. Podsumowując:
komunikatorem oraz przeglądarką stron Produkt znajduje się jeszcze w fazie bardzo ciekawe rozwiązanie, które może
WWW. Nie zabrakło również narzędzia do rozwoju, a aktualną wersją pozostaje 0.8.3. zrewolucjonizować nasze podejście do
zarządzania plikami. Cały system sprawia EyeOS ma pewne problemy z obsługą kwestii związanych ze środowiskiem pracy
wrażenie funkcjonalnego i intuicyjnego, przeglądarek, choć nie szkodzi to zbytnio oraz interfejsami użytkownika w PHP.
bazując przy tym na nowoczesnym de- jego funkcjonalności. Z założenia jest rów- Licencja: GNU GPL
signie. eyeOS jest również wielojęzyczny nież rozbudowywalny, a jego twórcy zachę- http://www.eyeos.org

12 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

Opis CD
SugarCRM 3.5.0
J eżeli szukamy systemu do zarządza-
nia kontaktami z klientami (CRM),
bardzo możliwe, że to właśnie Sugar-
CRM spełni wszystkie nasze wymagania.
Oprogramowanie oferowane jest w dwóch
wersjach. Pierwsza z nich jest bezpłatna
i dostępna na opensourcowej licencji
SPL (bazującej na MPL). Druga wersja
SugarCRM-a jest komercyjna i ma nieco
większą funkcjonalność oraz zaplecze
w postaci pomocy technicznej.
SugarCRM to aplikacja webowa
pracująca po stronie serwera. Jest prze-
znaczona na platformę LAMP (Linux,
Apache, MySQL, PHP), ale urucho-
mimy ją wszędzie tam, gdzie jest PHP
i MySQL, niezależnie od typu serwera
WWW i systemu operacyjnego. Sugar-
CRM działa w oknie przeglądarki WWW
i nie potrzebuje żadnych dodatkowych
modułów. Współpracuje ze wszystkimi
przeglądarkami internetowymi. Niestety,
praca pod Internet Explorerem nie jest
pozbawiona mankamentów, gdyż dane
przychodzące z serwera są szyfrowane,
a IE ma mniej wydajny algorytm deszy-
frujący niż Firefox.
SugarCRM przeznaczony jest dla
działów sprzedaży, marketingu i wspar-
cia, w firmach, w których potrzebna jest
bardziej efektywna komunikacja z klien-
tami. W odróżnieniu od innych systemów
tej klasy, SugarCRM zrywa z konwencją
systemu o wysokich kosztach, słabej
skalowalności i małych możliwościach
rozszerzania funkcjonalności. Zamiarem
jego autorów było stworzenie aplikacji
o przystępnej, modułowej architekturze,
14
która obalałaby dotychczasowe przeko-
nanie, że CRM-y to rozwiązania prze-
znaczone wyłącznie dla najbogatszych
firm.
Jak już powiedzieliśmy, SugarCRM
to narzędzie opensourcowe. System
skupia wokół siebie społeczność progra-
mistów, dla których stworzono repozyto-
rium dodatków i udoskonaleń o nazwie
SugarForge (analogia do SourceFor-
ge.net). W jego ramach swoje projekty
rozpowszechnia ponad 2000 programi-
stów. Znajdziemy tam zarówno pakiety
lokalizujące, jak i oprogramowanie po-
zwalające zintegrować naszego CRM-a
z systemami CMS takimi, jak Mambo.
SugarCRM pozwoli obsłużyć całą
armię ludzi, ograniczając jednocześnie
ich uprawnienia. Wszystkim spośród
swoich pracowników możemy utworzyć
osobne konta, nadając im prawa do prze-
glądania wyłącznie własnych materiałów.
Będąc szefem firmy, mamy możliwość
przeglądania i nadzorowania efektów
pracy wszystkich naszych podwładnych.
Panel aplikacji zaprojektowano bardzo
funkcjonalnie. Poziomo rozmieszczono
zakładki, które stanowią menu całej
aplikacji. Główna strona panelu pozwala
szybko zorientować się, jakie w danym
dniu mamy spotkania i obowiązki, czym
aktualnie się zajmujemy, jakie sprawy
i zadania aktualnie prowadzimy. Tym, co
rzuca się w oczy, jest wykres możliwych
www.phpsolmag.org
do uzyskania przychodów. Pokazuje,
jakie mamy możliwości zarobków w róż-
nych dziedzinach naszej pracy. Przydatny
będzie też z pewnością kalendarz, peł-
niący jednocześnie funkcję terminarza
przypominającego o ważnych sprawach
(spotkaniach, zadaniach, telefonach).
Podstawowym zadaniem każdego
systemu CRM jest składowanie pełnej
korespondencji z danym klientem. Tak
stworzone archiwum spotkań, rozmów,
notatek i korespondencji emailowej po-
zwala w szybki sposób prześledzić za-
chowania klienta lub znaleźć potrzebne
informacje na jego temat. Bez wątpienia
przyda się możliwość szybkiego dodawa-
nia i zarządzania kontaktami. SugarCRM
pozwala importować kontakty zapisane
w formacie vCard, CSV, jak również całe
bazy, z programów typu Microsoft Out-
look czy Act!2005.
Pozyskiwanie nowych klientów ułatwi
moduł Przesłanki handlowe, a zakład-
ka Okazje sprzedaży przyczyni się do
wzrostu obrotów w firmie. Obsługę spraw
pozasprzedażowych ułatwi moduł Spra-
wy, pozwalajacy obsłużyć np. reklamacje
gwarancyjne.
SugarCRM oferuje znacznie więcej
funkcji i nie sposób ich tu wszystkich
wymienić. Narzędzie znajduje się na
bardzo zaawansowanym etapie rozwoju
i jest praktycznie pozbawione większych
błędów projektowych. Gdy dodamy do
tego możliwość rozszerzania systemu,
uzyskamy znakomity, bezpłatny produkt.
Jeśli i to nam nie wystarczy, zawsze
możemy sięgnąć po komercyjną wersję
programu SugarCRM.
Licencja: GPL
Cena wersji komercyjnej (Sugar Professio-
nal): 239,00$
http://www.sugarcrm.com
PHP Solutions Nr 1/2006
 Na CD
Narzędzia
UltraEdit-32 11.20 Programy z serii Ultra są 45-dniowymi trialami. Triale mogą być przedłużone na prośbę
UltraSentry v2.0 czytelników, którzy wyślą w tej sprawie mail na adres: idm@idmcomp.com
UltraCompare Professional v3.00
Roadsend Compiler for PHP 1.6 – 21-dniowy trial
Simpletest 1.0.0 – GPL e-biznes
php-time – GPL SugarCRM 3.5 – System do zarządzania
php-java-bridge-2.8.0 – GPL kontaktami z klientami na GPL!
php-mono-bridge-2.8.0 – GPL
EyeOS 0.8.4 – GPL
14 książek elektronicznych w tym 4 nowe
Samba-3 by example
IDE The Rise of Open Source Licensing
DreamWeaver 8 – 30-dniowy trial Linux in the Workplace
Maguma Workbench 2.6 – 30-dniowy trial Linux Device Drivers 3rd Edition
UltraStudio 05 – 45-dniowy trial z możliwością przedłużenia
na zasadach takich jak UltraEdit, Sentry oraz Compare
PHPDesigner – freeware PEAR
PhpwScite – GPL HTML_AJAX-0.2.3
SDO-0.6.0
CMS
Drupal 4.6 – GPL PHPUnit2-2.3.2
pecl_http-0.16.0
eZ Publish 3.7.0 – GPL
PDO
Bitrix Site Manager 4.0.5 – 30-dniowy trial. Czytelnicy PHP Solutions mają 5% zniżki
na pełną wersję programu. Szczegóły na www.bitrixsoft.com/phpsolutions
Content Manager 2.2.07 – Specjalna wersja – niewygasające demo

apisać pod a
proszę n dres
z płytą : cd
@s
ów of
b lem tw
are
p ro .co
z ie m
ra .p
W

l
na naszej stronie internetowej pod adresem www.phpsolmag.org/pl

na naszej stronie internetowej pod adresem www.phpsolmag.org/pl

Wszystkie listingi z artykułów zostały zamieszczone

Wszystkie listingi z artykułów zostały zamieszczone

Początki

Otwarty format OASIS

dla dokumentów biurowych
i CMS-ów
Bård Farstad

Wklejanie czystego tekstu do CMS-a i jego

ręczne formatowanie jest zadaniem żmudnym
i podatnym na błędy. Gdyby tak można było
stworzyć odpowiedni dokument w swoim
ulubionym pakiecie biurowym, a potem po
prostu skopiować plik i wkleić go do CMS-
a... Taką właśnie możliwość daje połączenie
trzech nowatorskich produktów: uniwersalnego
formatu OpenDocument, CMS-a eZ publish
i pakietu biurowego OpenOffice.org 2.0.

W SIECI
1. http://www.oasis-
open.org/committees/
tc_home.php?wg_
abbrev=office – standard
OASIS OpenDocument
2. http://en.wikipedia.org/wiki/
OpenDocument – wpis
w Wikipedii na temat formatu
OpenDocument
3. http://www.ez.no – strona
projektu eZ publish
4. http://www.ez.no/community/
contribs/import_export/
oasis_open_document_
extension – rozszerzenie
OASIS dla eZ publish
5. http://www.ez.no/
documentation –
dokumentacja eZ publish
F
ormat OpenDocument, czyli otwar-
ty format dla aplikacji biurowych,
został opracowany przez kon-
sorcjum OASIS (Organization for the
Advancement of Structured Information
Standards, czyli Organizację ds. Rozwoju
Strukturalizowanych Standardów Informa-
cyjnych) i jest propozycją standardowego
formatu zapisu i wymiany dokumentów
tworzonych w pakietach biurowych,
a więc arkuszy kalkulacyjnych, prezen-
tacji, wykresów czy też tekstów. W tym
artykule zajmiemy się przede wszystkim
dokumentami tekstowymi.
Pierwsza wersja specyfikacji Open-
Document powstała w wyniku współpra-
cy organizacji zrzeszonych w ramach
OASIS. Podstawą dla specyfikacji był
XML-owy format plików OpenOffice.org,
jednak specyfikacja wprowadza też wiele
istotnych zmian. Format OpenDocument
został zatwierdzony jako standard OASIS
pierwszego maja 2005 roku. Celem stan-
dardu jest dostarczenie wspólnej metody
zapisu dokumentów, niezależnej od
wewnętrznych formatów poszczególnych
aplikacji. Wprowadzenie wspólnego for-
matu oznacza dla użytkownika swobodę
wyboru aplikacji, a dla producentów opro-
gramowania zwiększoną konkurencję,
a zarazem konieczność współpracy.
Od strony technicznej, specyfikacja
OASIS jest dokumentem określającym
metody opisu tekstu i treści multime-
dialnych w typowych dokumentach
pakietów biurowych. Standard definiuje
schemat XML pozwalający opisywać
Powinieneś wiedzieć...
Powinieneś znać podstawy pracy z PHP
i eZ publish.
Obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz
wiedział jak przekazywać treść mię-
dzy programem OpenOffice.org Writer
a systemem eZ publish oraz jak dołą-
czać obsługę formatu OpenDocument
do aplikacji PHP.

16 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Rysunek 1. Dokument edytowany w MS Word
strukturę tekstu, nagłówków, list, tabel,
obiektów osadzonych i innych elemen-
tów dokumentu. Wynikowy plik jest
zwykłym archiwum ZIP, zawierającym
pewną liczbę plików XML i ewentualnie
osadzonych w dokumencie obrazów lub
obiektów multimedialnych.
Format OASIS OpenDocument jest
standardem otwartym i prawdopodobnie
stanie się w przyszłości standardem ISO.
Ponieważ jest to format otwarty, można
go używać do zapisu i wymiany informacji
w dowolnych aplikacjach.
Aplikacje obsługujące
format OpenDocument
Od czasu oficjalnego ogłoszenia standar-
du OpenDocument w maju 2005 r. pojawi-
ło się już kilka aplikacji ten format obsługu-
jących. Coraz szerszej obsłudze standar-
du w aplikacjach towarzyszy jego rosnąca
popularność wśród użytkowników.
Rysunek 2. Kopiowanie dokumentu do
systemu eZ publish za pośrednictwem
interfejsu WebDAV
PHP Solutions Nr 1/2006
Otwarty format dokumentów OASIS Początki
• OpenOffice.org 1.1.5 i 2.0,
• Scribus,
• TextMaker,
• Visioo Writer.
Migracja z formatów
poszczególnych aplikacji
Istniejące dokumenty zapisane we wła-
snych formatach aplikacji (na przykład
dokumenty MS Word) można konwerto-
wać do formatu OpenDocument za po-
mocą oprogramowania Open Source,
na przykład pakietu OpenOffice.org
– darmowej aplikacji obsługującej wiele
różnych formatów, w tym OpenDocument.
Konwersję dokumentów w OpenOffice.org
dodatkowo ułatwia możliwość wywoływa-
nia makr z linii poleceń. Oznacza to, że
wykorzystanie OpenOffice.org pozwala
nie tylko ręcznie konwertować dokumenty
do formatu OpenDocument, ale również
automatyzować ten proces i wbudowywać
Według Wikipedii, do aplikacji obsłu- go w inne aplikacje. Niektóre produkty (na
gujących format OpenDocument należą przykład eZ publish) już teraz obsługują tę
obecnie: metodę konwersji, choć korzystanie z ich
możliwości wymaga zainstalowania wersji
• Abiword, 2 pakietu OpenOffice.org.
• eZ publish,
• IBM Workplace, Praktyczny przykład
• Knomos, Wykorzystanie standardu OpenDocu-
• KOffice, ment i oprogramowania Open Source do
Rysunek 3. Dokument importowany do eZ publish
www.phpsolmag.org 17
Początki Otwarty format dokumentów OASIS

tworzenia, konwersji i udostępniania

Rysunek 4. Edycja importowanego dokumentu w eZ publish
Rysunek 5. Eksport dokumentu z eZ publish
danych prześledzimy na przykładzie.
Zaczniemy od stworzenia zwykłego do-
kumentu MS Word w formacie DOC. Do-
kument ten importujemy następnie do eZ
publish za pośrednictwem WebDAV, po
czym z pomocą pakietu OpenOffice.org
2.0 konwertujemy go do własnego forma-
tu danych eZ publish. Opisywany tu eZ
publish (http://www.ez.no) jest systemem
zarządzania treścią (CMS-em) klasy en-
terprise, napisanym w PHP i dostępnym
na zasadach Open Source.
Pierwszą czynnością będzie utworze-
nie w Wordzie zwykłego dokumentu, za-
wierającego sformatowany tekst i obrazek.
Ostateczny dokument powinien wyglądać
mniej więcej tak, jak na Rysunku 1 i po-
winniśmy go zapisać gdzieś na lokalnym
dysku. Następnym krokiem będzie prze-
niesienie zawartości tego dokumentu do
systemu eZ publish uruchomionego na in-
nym komputerze. Do samego przekazania
dokumentu posłużymy się obsługiwanym
przez eZ publish interfejsem WebDAV,
pozwalającym w prosty sposób kopiować
i publikować dokumenty. W tym przykła-
dzie użyjemy menedżera plików Konqu-
eror uruchomionego w linuksowym środo-
wisku graficznym KDE – dzięki WebDAV
wystarczy jedynie przeciągnąć dokument
z dysku windowsowego udostępnianego
poprzez SMB i „upuścić go” do eZ publish.
Rysunek 2 przedstawia widok interfejsu
WebDAV dla eZ publish z poziomu Ko-
nquerora – widoczny jest również plik
dokumentu przeciągany z dysku Windows.
eZ publish automatycznie rozpoznaje
format plików Worda publikowanych za
pośrednictwem interfejsu WebDAV i za
pomocą pakietu OpenOffice.org konwer-
tuje je na format OpenDocument. Zawar-
tość dokumentu po konwersji jest impor-
towana już bezpośrednio do systemu za-
rządzania treścią dzięki rozszerzeniu eZ
publish obsługującemu format OASIS. Po
zakończeniu importu, dokument jest od
razu dostępny jako artykuł opublikowany
w eZ publish – Rysunek 3 przedstawia
widok takiego artykułu.
Podstawowa wersja operacji importu
danych z formatu OpenDocument pobiera
całą sformatowaną treść, ale bez definicji
układu – importowane są na przykład
wszystkie nagłówki, ale już nie zdefiniowa-
ny w Wordzie rozmiar czy kolor czcionki.
Załóżmy, że chcemy taki artykuł edy-
tować za pośrednictwem standardowego
interfejsu administracyjnego eZ publish

18 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Rysunek 6. Podgląd wydruku naszego
dokumentu w programie OpenOffice.org
Writer
– Rysunek 4 przedstawia ekran edycji
dokumentu. Jak widać, zachowywane
jest formatowanie zdefiniowane w ory-
ginalnym dokumencie, więc nagłówek,
lista wypunktowana i obraz pozostają na
swoich miejscach.
Teraz chcemy się zająć dalszą edy-
cją dokumentu, ale tym razem w progra-
mie OpenOffice.org Writer. W tym celu
wystarczy wyeksportować artykuł z eZ
publish do pliku w formacie OASIS Open-
Document. Rysunek 5 pokazuje, jak eks-
portować artykuł z eZ publish.
Po eksporcie dokument, możemy do-
wolnie modyfikować jego styl, na przy-
kład nakładając zwykły szablon Open-
Office.org. Pozwala to, w bardzo prosty
sposób, utrzymywać jednolitą stylistykę
dokumentów, a podstawowy szablon
można rozbudować na przykład o nagłów-
ki i stopki stron. Rysunek 6 przedstawia
podgląd wydruku naszego dokumentu po
Rysunek 7. Aktualizacja artykułu
importowanego do eZ publish
PHP Solutions Nr 1/2006
Otwarty format dokumentów OASIS
Rysunek 8. Wygląd bardziej złożonego dokumentu w programie OpenOffice.org Writer
zakończeniu edycji w programie Open-
Office.org Writer. W porównaniu z pierwot-
nym dokumentem, dodaliśmy nagłówek
i stopkę strony oraz zdefiniowaliśmy styl
czcionki – elementy opisane w warstwie
prezentacji formatu OpenDocument.
Po zapisaniu zmodyfikowanego do-
kumentu w OpenOffice.org możemy go
ponownie importować do systemu eZ pu-
blish z pomocą funkcji zastępowania (do-
kadnie funkcja Repleace OpenOffice.org
w menu kontekstowym). Pozostaje już
tylko podziwiać efekt końcowy, czyli arty-
kuł eZ publish po edycji w OpenOffice.org
i ponownym imporcie (Rysunek 7).
W tym przykładzie skorzystaliśmy
z bardzo prostego dokumentu. Rysunek 8
przedstawia dokument o znacznie bar-
dziej złożonym formatowaniu, importowa-
ny bezpośrednio z pliku OpenDocument
stworzonego w OpenOffice.org. Import
treści do eZ publish zachowuje formato-
wanie dokumentu, ale szczegóły wyglądu
artykułu są zależne od aktualnych usta-
wień (Rysunek 9).
Poznaliśmy więc przykład podstawo-
wych możliwości wykorzystania otwartych
standardów, pozwalających bezproble-
mowo wymieniać treści między różnymi
aplikacjami i systemami.
www.phpsolmag.org
Początki
Struktura pliku
OpenDocument
Bez większego wysiłku można rozbudo-
wać dowolną aplikację PHP o obsługę
standardu OpenDocument – format pliku
jest szczegółowo udokumentowany, a do
generowania i zapisu dokumentów wystar-
czają standardowe narzędzia PHP. Sam
plik OpenDocument (o rozszerzeniu .odt)
jest zwykłym archiwum ZIP, więc wystar-
czy go po prostu rozpakować, by przyjrzeć
się jego zawartości (Rysunek 10).
Jak sama nazwa wskazuje, plik me-
ta.xml zawiera metadane dokumentu,
a więc datę utworzenia, czas edycji, sta-
tystyki (np. liczbę słów i akapitów) itd. Plik
mimetype zawiera po prostu typ MIME
dokumentu – w naszym przypadku bę-
dzie to application/vnd.oasis.opendocu
ment.text. W pliku styles.xml znajdują się
definicje czcionek, wyrównania kolorów
i innych atrybutów stylu. Wreszcie plik
settings.xml zawiera ustawienia interfejsu
użytkownika dla aplikacji, w której ostat-
nio edytowano dokument, a manifest.xml
wyszczególnia wszystkie pliki składające
się na dokument.
W tym przypadku będzie nas intere-
sować plik content.xml oraz wszelkie pliki
znajdujące się w podkatalogu Pictures
19
Początki Otwarty format dokumentów OASIS

– plik content.xml zawiera faktyczną treść

dokumentu, więc tam będziemy szukać
danych, natomiast w katalogu Pictures
spodziewamy się znaleźć plik osadzonego
w dokumencie obrazu w formacie JPEG.
Schemat XML używany w ramach
formatu OpenDocument wykorzystuje
przestrzenie nazw, więc stosowany do
przetwarzania dokumentów parser musi
je obsługiwać. Listing 1 przedstawia
uproszczoną wersję pliku content.xml
(usunąłem z niego znaczniki niezwiązane
z podstawową strukturą dokumentu). Opi-
sywany dokument składa się z nagłówka
i akapitu tekstu. Treść tą ujęto w znacznik
<office:text>, który zawiera się kolejno
w znacznikach <office:body> i <office:
document-content>.
Tu uwaga: oglądanie plików XML
generowanych przez OpenOffice.org jest
znacznie wygodniejsze po wyłączeniu ich
optymalizacji (menu Narzędzia -> Opcje
-> Ładuj/Zapisz -> Ogólne) – pliki bez
optymalizacji są dużo bardziej czytelne.

Wykorzystanie formatu
OpenDocument
w aplikacjach PHP
Rysunek 9. Bardziej złożony dokument po imporcie do eZ publish Wiemy już, na czym polega wymiana
danych OpenDocument między klien-
Listing 1. Dokument XML opisujący nagłówek i akapit tekstu tem i serwerem, pora więc zająć się
implementacją obsługi tego formatu
<office:document-content> w naszych aplikacjach PHP. Napisze-
<office:body>
my skrypt pobierający treści tekstowe
<office:text>
<text:h text:style-name="Heading_20_1" text:outline-level="1">To jest
z pliku ODT i przekształcający je na
nagłówek</text:h> stronę XHTML. Najpierw musimy się
<text:p text:style-name="Text_20_body"> zaopatrzyć w parser DOM XML – w tym
To jest zwyczajny akapit.</text:p> przykładzie wykorzystamy wchodzącą
</office:text>
w skład środowiska eZ publish bibliote-
</office:body>
</office:document-content>
kę eZ xml, ale równie dobrze sprawdzi
się dowolny inny parser XML.
Listing 2. Parsowanie zawartości pliku .odt w PHP Spójrzmy na przykładowy kod z Li-
stingu 2. Zaczynamy od wypisania tekstu
<h1>Test importu XML z pliku OpenDocument</h1>
HTML informującego o teście importu
<hr />
<?php XML-a z pliku OpenDocument, po czym
include_once('lib/ezxml/classes/ezxml.php'); wstawiamy poziomą linię. Kod PHP za-
// $xml jest instancją eZXML, a $dom - modelem obiektowym dokumentu XML czynamy od dołączenia biblioteki XML,
$xml = new eZXML(); której nakazujemy następnie wczytanie
$dom =& $xml->domTree(file_get_contents("documents/simpledoc/content.xml"));
danych XML i utworzenie dla nich drze-
$bodyNodeArray = $dom->elementsByNameNS( 'body',
'urn:oasis:names:tc:opendocument:xmlns:office:1.0' ); wa DOM. Potrzebne nam dane znajdują
// sprawdzenie, czy w pliku występuje pojedynczy znacznik ciała dokumentu się wewnątrz znacznika <body>, więc
if ( count( $bodyNodeArray ) == 1 ){ próbujemy pobrać zawartość węzła body,
$bodyNode =& $bodyNodeArray[0]; podając jego nazwę i URI przestrzeni
$xhtmlTextBody = "";
nazw. Warto zwrócić uwagę, że identyfi-
foreach ( $bodyNode->children() as $childNode ){
$xhtmlTextBody .= handleNode( $childNode ); // dopisywanie wynikowego kodu XHTML katorem przestrzeni nazw nie jest tu sam
} przedrostek office, ale pełna nazwa za-
print( $xhtmlTextBody ); sobu (URN), czyli urn:oasis:names:tc:
} opendocument:xmlns:office:1.0. Jest to
konieczne, gdyż przedrostek przestrzeni

20 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 Otwarty format dokumentów OASIS Początki

nazw jest jedynie aliasem dla pełnej na- kod nagłówka HTML odpowiedniego
zwy zasobu i może ulec zmianie. poziomu. Potem wystarczy już tylko do- ���������������
Sprawdzamy, czy znaleźliśmy dokład- pisać tekst nagłówka wraz ze stosownymi
��������
nie jeden pasujący węzeł drzewa DOM, co znacznikami do zmiennej $htmlTextCon-
������������
pozwala dodatkowo zweryfikować popraw- tent, w której przechowujemy zwracany ��������
ność dokumentu (powinien być tylko jeden przez funkcję kod HTML.
znacznik <body>). Gdy już mamy węzeł Przetwarzanie znacznika <p> jest nie- ����������
body, możemy przejść po wszystkich jego co bardziej skomplikowane. Węzeł akapitu �������������
�����������
węzłach potomnych w pętli foreach. Do może mieć węzły potomne, po których
przetwarzania węzłów potomnych stwo- przechodzimy w pętli foreach. W bloku ��������
rzyłem funkcję handleNode(), zwracającą switch sprawdzamy nazwę bieżącego
wyświetlany na końcu kod HTML. węzła – w naszym prostym przykładzie ��������
Kod funkcji handleNode() przedstawia obsługiwane są jedynie węzły o nazwach
������������
Listing 3. Zaczynamy od sprawdzenia #text i image, a napotkanie dowolnej
nazwy bieżącego węzła (czyli znacznika) innej nazwy znów kończy się komunika- ����������
w bloku switch. Dla potrzeb tego przy- tem Nieobsługiwany element. Zawartość
kładu obsłużymy jedynie <h> oraz <p> węzła #text jest doklejana do zmiennej
Rysunek 10. Zawartość pliku .odt
– napotkanie dowolnego innego znacz- przechowującej treść akapitu, natomiast
– struktura plików i katalogów
nika spowoduje wyświetlenie komunikatu w przypadku węzła image (czyli obrazu),
Nieobsługiwany element. będzie nas interesować tylko ścieżka do <img>. Dodatkowo usuwamy pierwszy
W przypadku znacznika <h> (czyli na- pliku obrazu, więc pobieramy wartość znak ciągu pobranego z href, dzięki
główka), zaczynamy od pobrania atrybutu atrybutu href węzła obrazu i używamy jej czemu otrzymujemy względną ścieżkę
level, na podstawie którego generujemy do zbudowania HTML-owego znacznika do pliku, nadającą się do bezpośrednie-
go użytku. Po przetworzeniu wszystkich
Listing 3. Kod funkcji handleNode() węzłów potomnych dopisujemy ich zawar-
tość oraz zamykający znacznik </p> do
function handleNode( $node ){ zmiennej przechowującej wynikowy kod
$xhtmlTextContent = "";
HTML akapitu.
switch ( $node->name() ){
case 'h' : {
$level = $node->attributeValueNS( 'level', Podsumowanie
'urn:oasis:names:tc:opendocument:xmlns:text:1.0' ); W tym artykule starałem się pokazać moż-
if ( $level >= 1 && $level <= 6 ){ liwości wykorzystania standardu OASIS
$xhtmlTextContent.="<h$level>".$node->textContent()."</h$level>";
OpenDocument w codziennej pracy i wy-
}
else print( "Nieobsługiwany poziom nagłówka" );
mianie informacji. Aplikacje Open Source
}break; dają tu ogromne możliwości, w tym łatwe
case 'p' : { przechodzenie z własnych formatów
$paragraphContent = ""; aplikacji (np. Worda) na formaty otwarte
foreach ( $node->children() as $childNode ){
oraz możliwość bezpośredniej edycji
switch ( $childNode->name() ){
case "#text" : {
konwertowanego dokumentu. Prześledzi-
$paragraphContent .= $childNode->content(); liśmy też przykład edycji treści w różnych
}break; aplikacjach i kontekstach, przekonując się,
case "image" : { że dane mogą równie dobrze występować
$href = ltrim( $childNode->attributeValueNS( 'href',
w postaci tradycyjnych dokumentów, jak
'http://www.w3.org/1999/xlink' ), '#' );
$paragraphContent .= "<img src='$href' alt=''/>";
i artykułów publikowanych w Internecie.
}break; Wszystko to pokazuje, jak wiele mogą
default: { zdziałać producenci oprogramowania, gdy
print( "Nieobsługiwany element: " . $childNode->name() . ustalą wspólny standard i zaimplementują
"<br>" );
go w swoich aplikacjach. n
}break;
}
}
$xhtmlTextContent .= '<p>' . $paragraphContent . '</p>';
}break; O autorze
default: {
print( "Nieobsługiwany element " . $node->name() . "<br/" ); Bård Farstad jest jednym z założycieli
} i głównym deweloperem eZ systems.
} CMS-ami profesjonalnie zajmuje się od
return $xhtmlTextContent; 1999 roku. Jest autorem wielu projek-
} tów oraz bibliotek dla PHP (np. ez XML
?> – parser XML-a).
Kontakt z autorem: bf@ez.no

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 21

Narzędzia

Programowanie sterowane
testami za pomocą PHPUnit
Timo Haberkern

Im większy projekt programistyczny, tym

trudniej wyłapywać pojawiające się w nim
błędy, a usunięcie jednych usterek powoduje
często powstanie następnych, w innej części
aplikacji. Ręczne tworzenie testów dla setek
klas jest nieskuteczne, a poza tym przyprawia
o ból głowy i paraliżuje pracę. Z pomocą
przychodzi PHPUnit: narzędzie pozwalające
zautomatyzować proces tworzenia i wdrażania
testów.

W SIECI
1. http://www.phpunit.de – stro-
ny projektu PHPUnit
2. http://www.testdriven.com
– witryna o TDD
3. http://www.junit.org – projekt
jUnit
W
yobraźmy sobie fikcyjną,
obiektowo zorientowaną apli-
kację PHP, która składa się
z bardzo wielu klas. Między tymi klasami
istnieją oczywiście zależności, co oznacza
również, że błędy występujące w klasie
bazowej powodują kolejne w klasach po-
tomnych. W aplikacji zawierającej kilkaset
klas może to doprowadzić do poważnych
problemów, gdyż nie możemy po każdej
zmianie w klasach bazowych testować
od nowa całej aplikacji. Przynajmniej
dotychczas tak było! W świecie Javy od
dawna możemy przeprowadzać testy
zwane jednostkowymi (ang. unit tests).
Są one wykonywane automatycznie przez
framework testowy, a ich rezultatem jest
m.in. liczba testów zakończonych powo-
dzeniem i niepowodzeniem. Stworzone
przez Sebastiana Bergmanna narzędzie
PHPUnit jest frameworkiem zapewniają-
cym tę funkcjonalność w PHP.
Zapytacie pewnie, jak to możliwe, że
jeden program testuje automatycznie dzia-
łanie innego? Odbywa się to za pomocą
predefiniowanych testów. W każdym z nich
sprawdzana jest konkretna funkcjonalność
wybranej klasy, a zwrócony rezultat funkcji
jest porównywany z wartością oczekiwaną.
Jeżeli oba wyniki są równe, to znaczy,
że badana funkcja działa poprawnie.
W przeciwnym wypadku mamy do czynie-
nia z błędem. PHPUnit pozwala na łatwe
pisanie testów i gromadzenie ich większej
liczby w tzw. zbiorach testów (PHPUnit:
TestSuites). PHPUnit sprawdza wszyst-
kie testy w zbiorze i zwraca nam liczbę
Co należy wiedzieć...
Powinieneś znać podstawy programo-
wania obiektowego w PHP.
Co obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz wie-
dział, jak automatycznie i bez zbytniego
wysiłku sprawdzać działanie aplikacji
PHP za pomocą testów jednostkowych
i frameworka PHPUnit. Artykuł bazuje na
wersji 2.2.1 PHPUnit.

22 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 PHPUnit Narzędzia

Instalacja przy użyciu PEAR-a Listing 1. Interfejs klasy słowni-

PHPUnit jest częścią repozytorium PEAR, więc aby go zainstalować, wpisujemy w linii kowej Dictionary dla pierwszych
poleceń: pear install --alldeps phpunit2. Dzięki użyciu parametru --alldeps zainsta- przykładów
lowane zostaną także wszystkie wymagane przez PHPUnit biblioteki.
<?php
Instalacja bez PEAR-a class Dictionary{
Instalacja PHPUnit jest możliwa również bez PEAR-a. W tym celu pobieramy go spod public function
adresu http://pear.php.net/package/PHPUnit. Potrzebujemy również pakietów Log addTranslation($strEnglish,
(http://pear.php.net/package/Log) i Benchmark (http://pear.php.net/package/Benchmark). $strTranslated){
Wszystkie pakiety rozpakowujemy w wybranym katalogu naszego serwera, a następnie }
dopisujemy ścieżkę tego folderu do parametru include_path w pliku php.ini. Jeżeli nie public function
mamy dostępu do pliku php.ini, możemy podawać ścieżkę include_path w każdym getTranslation($strEnglish){
skrypcie za pomocą wyrażenia: }
public function
ini_set("include_path", removeTranslation($strEnglish){
"path/to/phpunit/library".PATH_SEPARATOR.ini_get("include_path")); }
public function isEmpty(){
Ręczna instalacja nie jest, niestety, identyczna z PEAR-ową. Brakuje na przykład konso- }
lowej komendy phpunit, której używamy w tym artykule do wykonywania testów. Bez niej
public function loadFromDb(){
musimy się ograniczyć do skryptów PHP, które działają na serwerze WWW. Dlatego, o ile
}
to możliwe, powinniśmy zawsze wybierać instalację PEAR-ową.
public function saveToDb(){
}
Instalacja Xdebug private $m_hashTranslations;
W celu uzyskiwania informacji o działaniach zachodzących w kodzie, PHPUnit używa
}
rozszerzenia PHP o nazwie Xdebug (http://www.xdebug.org). Aby je zainstalować pod
?>
Windows, wystarczy je pobrać (w postaci pliku DLL) spod adresu http://www.xdebug.org/
link.php?url=xdebug200b1-50-win, a następnie zapisać w katalogu rozszerzeń PHP (php/
ext). Później dodajemy nazwę tego pliku do listy rozszerzeń PHP, dopisując w php.ini na-
stępującą linijkę: zend_extension_ts="c:\php\ext\xdebug-5.0-2.0.0beta1.dll".
Po restarcie serwera Xdebug jest do naszej dyspozycji. Ważne jest, aby zainstalować dziedziczy po klasie PHPUnit_Framework_
Xdebug jako rozszerzenie Zend, gdyż w przeciwnym razie nie będziemy mogli go stoso- TestCase. Na Listingu 2 pokazujemy nasz
wać wraz z PHPUnitem. Jeśli więc w naszym pliku php.ini jest już wpis: extension=php_ przykładowy test. Przy pomocy dwóch te-
xdebug.dll, to musimy go usunąć lub zablokować znakiem komentarza. Instalacja
stów jednostkowych chcemy się upewnić,
Xdebuga pod Linuksem jest nieco bardziej skomplikowana, a jej dokładny opis znajdziemy
pod adresem http://www.xdebug.org/install.php. czy funkcja ta pracuje tak, jak oczekujemy.
Aby wykonać test z Listingu 2, musimy
przejść do katalogu z testem i wykonać na
przeprowadzonych bezbłędnie oraz listę Pierwszy test konsoli następującą komendę:
tych, które nie zostały zakończone pozy- Tyle teorii – teraz czas na przyjrzenie się
tywnie (Rysunek 1). Rysunek 2 pokazuje tworzeniu i wykonywaniu testów. Dla tego phpunit FillTest
jeszcze raz zależności między opisanymi i następnych przykładów będziemy testo-
tutaj komponentami (testami i metodami). wać klasę, która implementuje słownik Wynikiem testu jest krótkie zestawienie
Ogromną zaletą testów jednostkowych polsko-angielski. Powinna ona zawierać pokazujące, ile testów zostało przepro-
w porównaniu do testów przeprowadza- metody umożliwiające dodawanie, ka- wadzonych oraz czy zakończyły się one
nych ręcznie przez programistę jest ich sowanie i odczytywanie tłumaczeń słów. sukcesem. Oprócz łącznej liczby testów
szybkość i możliwość dowolnej liczby W dalszej części artykułu rozszerzymy tę otrzymujemy ilość bezbłędnych i błędnych
powtórzeń. Wykonanie takiego zbioru klasę o pewne właściwości, jak np. połą- sprawdzeń. PHPUnit rozróżnia tutaj Fa-
testów wymaga bardzo niewiele czasu czenie bazodanowe. Na Listingu 1 przed- ilures oraz Errors. Errors to błędy, które
i (w zależności od liczby testów) i pokrywa stawiamy interfejs klasy Dictionary, której nastąpiły w czasie przetwarzania samego
dużą część naszego kodu. Umożliwia nam używamy w przykładach. PHP (np. wyjątki). Failures to z kolei testy,
to sprawdzenie funkcjonowania naszej W naszym pierwszym teście chcemy przy których klasa zwróciła wartości inne
aplikacji w najdogodniejszym czasie, np. sprawdzić, czy metoda isEmpty() naszej od oczekiwanych. Rysunek 3 pokazuje
pod koniec dnia pracy czy po wprowadze- klasy Dictionary działa poprawnie. Każ- każdorazowo przykład bezbłędnego
niu zmian. dy test utworzony za pomocą PHPUnit i błędnego przebiegu testu. Widzimy, że
w naszym przypadku zostały przeprowa-
dzone dwa testy. Po starcie testu PHPUnit
wykonuje każdą metodę, której nazwa
zaczyna się od test. Właściwe testo-
wanie odbywa się za pomocą obecnych
w PHPUnit metod assert. W metodzie
testIsEmptyWithoutFill() używamy
assertTrue(). Jeśli wywołanie funkcji
Rysunek 1. Strona z wynikami zbioru testów isEmpty() zwraca wartość true, to znaczy,

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 23

Narzędzia PHPUnit

Tests run: 1, Failures: 1, Errors: 0,

������������ ������� Incomplete Tests: 0.

������
������
������
���
������
���������
������
�������
Rysunek 2. Zasada działania zautomatyzowanych testów
że nasza klasa pracuje prawidłowo, jako że
nie mamy żadnych słówek w naszym słow-
niku. Jeżeli jednak isEmpty() zwróci false,
to mamy do czynienia z błędem. Założenie
assertTrue() będzie niespełnione i PHPU-
nit stwierdzi błąd. Zadaniem metod assert
jest porównywanie oczekiwanego wyniku
ze zwróconym przez funkcję. Do dyspo-
zycji mamy kilka rodzajów tych metod,
niektóre z nich przedstawiamy w Ramce
Metody assert. Będziemy z nich korzystać
w następnych przykładach.
Metoda testująca może zawierać
więcej metod typu assert. Można to wy-
korzystać, by sprawdzać wartości zależne
od siebie.
Ulepszone
komunikaty o błędach
Komunikaty zwracane przez PHPUnit
w razie zakończenia testu niepowodze-
niem mówią czasami niewiele. Załóżmy,
że metoda getTranslation() zwraca
nieprawidłowy rezultat, co spowoduje, że
nasz test z Listingu 3 zakończy się nastę-
pującym komunikatem:
��������
��������
�������
��������
��������
������
�������
(jako parametr) własne komunikaty, które
zostaną wyświetlone w przypadku nie-
powodzenia testu. Jeżeli zastąpimy linię
z metodą assert na Listingu 3 zapisem:
$this->assertTrue("samolot" == $strResult,
"Tłumaczeniem 'plane' jest
'$strResult'. Oczekiwano: 'samolot'")
to w przypadku niepowodzenia testu otrzy-
mamy następujący komunikat:
F wiadają one za ładowanie (load) i zapisy-
Time: 0.004560
There was 1 failure:
1) testTranslation(TranslateTest)
Tłumaczeniem 'plane' jest 'error'.
Oczekiwano: 'samolot'.
FAILURES!!!
Ponieważ komunikaty zwracane przez nie-
które metody assert, np. assertEqual() są
wyczerpujące, więc dodawanie własnych
informacji nie zawsze jest konieczne.
Gromadzenie testów w zbiory
Z reguły nie chcemy wywoływać pojedyn-
czego testu. Postępowanie, które opisa-
liśmy nie sprawdziłoby się w przypadku
dużej liczby testów. Na szczęście również
tutaj PHPUnit oferuje nam wygodne me-
chanizmy. Większą liczbę testów możemy
umieścić w zbiorze testowym (TestSuite),
a następnie wywołać pojedynczym po-
leceniem. Listing 4 pokazuje, jak można
dodawać pojedyncze testy do TestSuite
za pomocą metody addTest(). TestSuite
możemy następnie wykonać poleceniem:
phpunit DictionaryTestSuite
Wynik, który zobaczymy na ekranie, odpo-
wiada temu, co znamy z dotychczasowych
pojedynczych wywołań.
setUp() i TearDown()
Jeśli przyjrzymy się uważnie Listingowi 1,
zwrócimy uwagę na funkcje loadFromDb()
i saveToDb(). Jak sugerują nazwy, odpo-
wanie (save) słownika do bazy danych.
Załóżmy, że w bazie znajduje się kilka
tysięcy słów, więc ich ładowanie trochę
potrwa. Ponieważ wiele testów korzysta
z wypełnionego słownika, więc ładowanie
danych dla każdego pojedynczego testu

F
Time: 0.012339
There was 1 failure:
1) testTranslation(TranslateTest)
FAILURES!!!
Tests run: 1, Failures: 1, Errors: 0,
Incomplete Tests: 0.

Informacje tego rodzaju nie są zbyt po-

mocne, zwłaszcza gdy mamy do czynienia
z dużą liczbą testów. Dlatego wszystkim
metodom assert możemy przekazywać Rysunek 3. Bezbłędne i błędne przebiegi testów w PHPUnit

24 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


miałoby niewielki sens. Również z tego po-
wodu klasa PHPUnit2_Framework_TestCase
oferuje metodę setUp(). Metoda ta jest
wywoływana przed wykonaniem testu,
stanowi więc idealne miejsce na załado-
wanie słownika z bazy. Musimy ją jedynie
nadpisać w naszej własnej klasie PHPUnit_
Framework_TestCase i dokonać inicjalizacji.
Użycie tej funkcji ma sens wszędzie tam,
gdzie chcemy mieć dostęp do tych sa-
mych danych z różnych testów lub gdzie
inicjalizacja używanych klas jest uciążliwa,
a chcemy je stosować w wielu testach.
Rzadziej niż setUp() używamy metody
tearDown(). Jest ona przeciwieństwem
setUp(), gdyż jest wywoływana po zakoń-
czeniu testów. Możemy w niej np. zwalniać
użyte zasoby, takie jak połączenia bazo-
danowe, wskaźniki do danych, itp. Użycie
obu metod przedstawiamy na Listingu 5.
Analiza pokrycia kodu
Skąd mamy wiedzieć, czy napisaliśmy
wystarczającą liczbę testów dla naszej
aplikacji? PHPUnit oferuje nam możliwość
sprawdzenia, czy nasze testy obejmują
cały kod. Uruchomiony z parametrem linii
komend --coverage-html PHPUnit two-
rzy plik HTML, który pokazuje kompletne
źródło przetestowanej klasy. Linie, które
zostały przetestowane, są podświetlone.
Na Rysunku 4 przedstawiamy tego rodza-
ju plik dla pierwszego przeprowadzonego
w tym artykule testu. Korzystając z konsoli,
uruchamiamy phpunit z następującymi
parametrami:
PHP Solutions Nr 1/2006
PHPUnit Narzędzia
Metody assert
PHPUnit oferuje szeroką paletę metod assert:
• assertTrue() – oczekuje ona, że wyrażenie zwróci wartość true, w przeciw-
nym wypadku mamy do czynienia z niepowodzeniem testu. Przykład: $this->
assertTrue($expected == $result).
• assertFalse() – metoda przeciwna wobec assertTrue(). Oczekuje, że wyrażenie
zwróci wartość false.
• assertEquals() – za jej pomocą możemy sprawdzić równość dwóch wyników. Wywo-
łanie $this->assertEquals($expected, $result) odpowiada wywołaniu $this->
assertTrue($expected == $result). Ma jednak tę przewagę nad assertTrue(), że
w przypadku niepowodzenia otrzymujemy bardziej szczegółowy komunikat.
• assertSame() – ta metoda sprawdza identyczność dwóch obiektów. Odpowiada
wywołaniu $this->assertTrue($expected === $result). Również w tym wy-
padku mamy metodę przeciwną – assertNotSame().
• assertNull() – sprawdza, czy wynik jest równy null. Jeśli nie, test kończy się
niepowodzeniem. Metodą przeciwną jest assertNotNull().
• assertRegExp() – ten assert używa wyrażenia regularnego do sprawdzenia wy-
niku. Niepasujący wzór jest traktowany jako niepowodzenie. Za pomocą $this->
assertRegExp('/^\w+([\.-]?\w+)*@\w+([\.-]?\w+)*(\.\w{2,5})+$/', $result)
możemy na przykład sprawdzić, czy został zwrócony adres e-mail i czy jego for-
mat jest prawidłowy.
• assertType() – sprawdza, czy wynik jest wskazanego typu. Jeżeli zwrócony
typ nie odpowiada oczekiwanemu, porównanie kończy się niepowodzeniem.
Przykładowo, $this->assertType('string', $result) pozwala sprawdzić, czy
wynik jest typu string. Metodą przeciwną jest assertNotType().
• assertContains() – sprawdza, czy dany łańcuch (string) jest zawarty w innym
stringu. Jeżeli nie, zostaje zwrócone niepowodzenie. Przykładowe wywołanie:
$this->assertContains('f','foo'). Metoda przeciwna to assertNotContains().
phpunit --coverage-html Musimy przygotować dwie rzeczy.
FillTest.html FillTest PHPUnit tworzy wprawdzie plik HTML
ze wszystkimi koniecznymi informacjami
Na podstawie utworzonego pliku HTML o pokryciu kodu, jednak używa zewnętrz-
łatwo widzimy, czy potrzebujemy dal- nego pliku CSS (codecoverage.css). Plik
szych testów, czy też te przeprowadzone ten nie jest tworzony, ani też nie znajduje
dotychczas wystarczają, aby w pełni się w katalogach instalacyjnych PHP-
przetestować nasz kod źródłowy. Niestety, Unit. Na Listingu 6 przedstawiamy więc
braki w dokumentacji utrudniają używanie plik CSS, którego można używać jako
tej opcji. codecoverage.css. Kolejną przeszkodą
R E K L A M A
www.phpsolmag.org 25
Narzędzia PHPUnit
w używaniu tej opcji jest zależność od
rozszerzenia xdebug, które jest zainsta-
lowane na niewielu serwerach. W ramce
Instalacja opisujemy więc, jak można owe
rozszerzenie zainstalować, aby PHPUnit
mógł z niego korzystać.
PHPUnit potrafi też zapisywać infor-
macje o pokryciu kodu także w plikach
tekstowych (--coverage-text) oraz
w formacie, który może być łatwo używany
przez inne programy (--coverage-data).
Funkcje pomocnicze
Jak widzimy, tworzenie testów wymaga
pisania sporej ilości kodu. Aby ułatwić nam
to zadanie, PHPUnit pozwala generować
szkielety testów, które następnie uzupełnia-
my o właściwą funkcjonalność. Aby to zre-
alizować, wywołujemy polecenie phpunit
z parametrem będącym nazwą pliku, dla
którego powinien być utworzony szkielet:
phpunit --skeleton Dictionary. Szkielet
wynikowy dla naszej klasy Dictionary
przedstawiamy na Listingu 7.
Zwrócenie wyników testu na konsoli
może się niekiedy okazać niewystarcza-
jące. W przypadku większych zespołów
programistycznych testy są przeprowa-
dzane o określonej porze, z reguły w nocy.
Następnie wykonywany jest często sze-
reg procesów towarzyszących. Tak więc
oprócz testów jednostkowych tworzona
jest dokumentacja API (np. za pomocą
phpDocumentora), a także bekap danych
i synchronizacja systemu działającego live.
Dlatego ważne jest, aby wyniki testów były
pokazywane nie tylko na ekranie, ale także
zapisywane do pliku, ażeby można było
w późniejszym czasie obejrzeć rezultaty.
Aby coś takiego zrealizować, wywołujemy
phpunit z parameterem --log-xml oraz
nazwą pliku docelowego.
phpunit --log-xml result.xml
DictionaryTestSuite
Przykład pliku XML utworzonego przy
takim wywołaniu przedstawiamy na Ry-
sunku 5. Plik ten może być użyty także
do automatycznej generacji dokumentacji
testowej w formacie HTML lub PDF za
pomocą XSLT.
Organizacja testów
jednostkowych
Teraz, gdy dysponujemy całą wiedzą po-
trzebną nam do pisania testów jednostko-
wych, możemy się zająć ostatnią otwartą
sprawą: jak organizować własne testy?
26
Metoda test-first
W tym artykule pisaliśmy testy, które sprawdzają funkcjonalność klas już istniejących:
najpierw utworzyliśmy kod źródłowy w PHP, a potem odpowiedni test. Można jednak
postępować inaczej. Ze świata Extreme Programming (XP) pochodzi metoda test-first,
czasem zwana również Test-Driven Development (TDD). Inaczej niż w dotychczasowych
przykładach, w których pisaliśmy testy do już istniejących klas, tutaj najpierw definiujemy
interfejs klasy jako pustą funkcję z listą parametrów (podobnie jak na Listingu 1). Następnie
tworzymy testy dla wszystkich możliwych zastosowań. Co się stanie, gdy wykonamy taki
zbiór testów? Wszystkie testy zakończą się niepowodzeniem, ponieważ testowana klasa
nie zawiera żadnego kodu. Potem implementujemy wszystkie metody. Jeżeli żaden test nie
zakończy się niepowodzeniem, to klasa jest gotowa.
Zaletą tej metody jest to, że przed implementacją funkcji możemy przemyśleć jej prze-
bieg i napisać dla niego test. Dzięki temu, gdy klasa zostanie zaimplementowana, będziemy
już dysponowali solidnym i obszernym zbiorem testów pozwalających stwierdzić, czy pra-
cuje ona poprawnie. To, którą metodę postępowania wybierzemy, zależy od indywidualnych
upodobań.
Listing 2. Pierwszy test (FillTest.php)
<?
require_once ("Dictionary_inc.php");
require_once ("PHPUnit2/Framework/TestCase.php");
class FillTest extends PHPUnit2_Framework_TestCase {
function testIsEmptyWithoutFill() {
$objDictionary = new Dictionary();
$this->assertTrue($objDictionary->isEmpty());
}
function testIsEmptyWithFill() {
$objDictionary = new Dictionary();
$objDictionary->addTranslation("car", "samochód");
$this->assertFalse($objDictionary->isEmpty());
}
}
?>
Listing 3. Test zwracający niewiele mówiące komunikaty o niepowodzeniu.
<?php
require_once ("dictionary_inc.php");
require_once ("PHPUnit2/Framework/TestCase.php");
class TranslateTest extends PHPUnit2_Framework_TestCase {
function testTranslation() {
$objDictionary = new Dictionary();
$objDictionary->addTranslation("car", "samochód");
$objDictionary->addTranslation("plane", "samolot");
$strResult = $objDictionary->getTranslation("plane");
$this->assertTrue("samolot" == $strResult);
}
}
?>
Listing 4. Gromadzenie pojedynczych testów w TestSuite
<?php
require_once "PHPUnit2/Framework/TestSuite.php";
require_once "FillTest.php";
require_once "TranslateTest.php";
class DictionaryTestSuite {
public static function suite() {
$suite = new PHPUnit2_Framework_TestSuite;
$suite->addTest(new FillTest("testIsEmptyWithoutFill"));
$suite->addTest(new FillTest("testIsEmptyWithFill"));
$suite->addTest(new TranslateTest("testTranslation"));
return $suite;
}
}
?>
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006
 PHPUnit Narzędzia

Jak to często bywa, nie ma tutaj jedno-

znacznej odpowiedzi. W praktyce najczę-
ściej stosujemy dwa wzorce. Nazywają się
one Inline-Testing i Outline-Testing. Róż-
nica leży w miejscu zapisywania testów.
W przypadku Inline-Testing kod testu jest
zapisywany w samej testowanej klasie.
Dzięki temu zawsze wiemy, gdzie znajduje
się kod testowy danej klasy i możemy go
łatwiej dopasować, gdy zmienimy samą
klasę.
Kolejna zaleta takiego podejścia
ujawnia się, gdy używamy systemu kon-
troli wersji, jak np. CVS czy Subversion,
bowiem test jest zawsze dopasowany
do odpowiedniej wersji klasy. Wspólne
zapisywanie kodu testującego i klasy
Rysunek 4. Analiza pokrycia kodu za pomocą PHPUnit. Linie, które zostały przetesto-
funkcjonuje tylko dlatego, że pliki klas wane, są podświetlone
zazwyczaj nie są bezpośrednio wywoły-
wane, lecz dołączane w innych plikach
za pomocą include. Możemy z tego
skorzystać, aby umieścić kod testujący
w pliku PHP. Trzeba jeszcze tylko dopi-
sać zapytanie, które rozstrzyga, czy plik
będzie dołączany przez include, czy też
wywołany przez PHPUnit. Listing 8 poka-
zuje ów warunek.
W przeciwieństwie do Inline-Testing,
w przypadku Outline-Testing, kod te-
stujący jest zapisywany oddzielnie od Rysunek 5. Wynik testów w formacie XML
testowanej klasy. Outline-Testing omija
niektóre problemy, które tam się pojawia- językiem interpretowanym, kod testujący w tym artykule. Pliki z testami możemy
ją. Jeżeli kod testujący jest zapisywany jest przy każdym wywołaniu parsowany oddzielać na kilka sposobów. Rysunek
razem z kodem klasy, to znajduje się rów- na nowo, co zajmuje czas. Dlatego może 6 pokazuje trzy możliwości zapisywania
nież w późniejszej wersji produkcyjnej, okazać się, że oddzielenie kodu testują- testów. Wielu programistów zapisuje
jeśli klasy zostaną umieszczone na ser- cego od klas testowanych ma sens – po- pliki testowe w tym samym katalogu, co
werze w Internecie. Ponieważ PHP jest stępujemy tak we wszystkich przykładach klasy. Jest to najprostsze, ale niestety
mało przejrzyste rozwiązanie. Innym,
Listing 5. Zastosowanie metody setUp() dla wspólnie używanych danych bardzo często stosowanym wyjściem jest
utworzenie osobnego, przeznaczonego
<?php dla testów folderu tests w danym podka-
require_once ("dictionary_inc.php"); talogu z klasami. Pozwala to na wyraźne
require_once ("PHPUnit2/Framework/TestCase.php");
class TranslateTest extends PHPUnit2_Framework_TestCase {
function setUp() { Listing 6. Arkusz stylów CSS (co-
$this->m_objDictionary = new Dictionary(); decoverage.css) do formatowania
$this->m_objDictionary->loadFromDb();} pliku z informacjami o pokryciu kodu
function testTranslation() {
$strResult = $this->m_objDictionary->getTranslation("plane"); td.ccLineNumber, td.ccCoveredLine,
$this->assertTrue("samolot" == $strResult, td.ccUncoveredLine,
"Tłumaczeniem 'plane' jest '$strResult'. Oczekiwano 'samolot'");} td.ccNotExecutableLine{
function testIncorrectWord() { font-family: Verdana, Arial,
$strResult=$this->m_objDictionary->getTranslation("not in dictionary"); monospace;
$this->assertNull($strResult);} font-size: 10pt;
function testResultType() { white-space: pre;}
$strResult = $this->m_objDictionary->getTranslation("plane"); td.ccLineNumber {
$this->assertType("string", $strResult);} background-color: #aaaaaa;}
function testSize() { td.ccCoveredLine {
$this->assertTrue($this->m_objDictionary->getSize() != 0);} background-color: #F0F7B9;}
private $m_objDictionary; td.ccNotExecutableLine {
} color: #aaaaaa;}
?>

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 27

Narzędzia PHPUnit

oddzielenie testów od właściwego kodu.

Najbardziej radykalnym posunięciem jest
całkowite oddzielenie kodu od aplikacji.
Możemy wówczas przy jej ładowaniu na
serwer internetowy wysłać wszystko poza
wybranym katalogiem z testami, a więc
nasza aplikacja nie posiada plików, które
nie są jej konieczne do funkcjonowania.
Organizacja testów pozostaje tak czy in-
aczej w gestii programisty. W zależności
od wielkości projektów każda z metod ma
Rysunek 6. Możliwości oddzielenia testów od klas testowanych swoje wady i zalety.

Listing 7. Część automatycznie utworzonego szkieletu testowego dla klasy słow- Podsumowanie
nikowej PHPUnit jest interesującym projektem,
który bardzo ułatwia kontrolowanie bez-
<?php błędności naszej aplikacji w trakcie jej
if (!defined("PHPUnit2_MAIN_METHOD")) {
pisania. Drastyczne zmniejszenie nakła-
define("PHPUnit2_MAIN_METHOD", "DictionaryTest::main");
} dów pracy odczujemy przede wszystkim
require_once "PHPUnit2/Framework/IncompleteTestError.php"; dzięki automatycznemu dodawaniu testów
require_once "PHPUnit2/Framework/TestCase.php"; dla każdej metody, które uwalnia nas od
require_once "PHPUnit2/Framework/TestSuite.php"; żmudnego, ręcznego wykonywania tych
require_once "Dictionary.php";
operacji. W polączeniu z łatwością obsłu-
// Test class for Dictionary.
// Generated by PHPUnit2_Util_Skeleton on 2005-09-11 at 18:09:24. gi PHPUnita, możliwości te zadają kłam
class DictionaryTest extends PHPUnit2_Framework_TestCase { pokutującemu przekonaniu, że z powodu
public static function main() { konieczności dotrzymania terminów nie ma
require_once "PHPUnit2/TextUI/TestRunner.php"; czasu na testowanie programu w czasie
$suite = new PHPUnit2_Framework_TestSuite("DictionaryTest");
jego powstawania.
$result = PHPUnit2_TextUI_TestRunner::run($suite);
} Przyszłość PHPUnita rysuje się jesz-
// @todo Implement testAddTranslation(). cze ciekawiej. Niedługo ukaże się wersja
public function testAddTranslation() { dla PHP 5.1, korzystająca z jego nowych
throw new PHPUnit2_Framework_IncompleteTestError; możliwości, a także (co nie ma związku
}
z PHP 5.1) oferująca funkcjonalność
// @todo Implement testGetTranslation().
public function testGetTranslation() { taką, jak atrapy obiektów (ang. mock
throw new PHPUnit2_Framework_IncompleteTestError; objects) – to drugie zbliża ją do pierwo-
} wzoru ze świata Javy, którym jest jUnit.
// @todo Implement testRemoveTranslation(). Autorzy zapowiadają również możliwość
public function testRemoveTranslation() {
tworzenia testów przy użyciu interfejsu
throw new PHPUnit2_Framework_IncompleteTestError;
} graficznego (GUI) działającego pod GTK.
// @todo Implement testIsEmpty(). Ma on zostać napisany, gdy pojawi się
public function testIsEmpty() { GTK dla PHP5. W odległej przyszłości
throw new PHPUnit2_Framework_IncompleteTestError; planowana jest integracja PHPUnita ze
}
środowiskami programistycznymi, takimi
}
if (PHPUnit2_MAIN_METHOD == "DictionaryTest::main") { jak Eclipse, Zend Studio czy Maguma
DictionaryTest::main(); Workbench. Jak będzie, pokaże czas,
} a na razie warto zacząć korzystać z do-
?> stępnych możliwości PHPUnita, wdraża-
jąc go w swoich projektach. n
Listing 8. Umiejscowienie testu wewnątrz pliku klasy

<?php
class example {
// some class code here
} O autorze
if ( strstr($_SERVER['PHP_SELF'], "TextUI/TestRunner.php") != false ) {
require_once ("PHPUnit2/Framework/TestCase.php"); Timo Haberkern jest architektem opro-
class exampleTest extends PHPUnit2_Framework_TestCase { gramowania biznesowego w firmie EME-
// your test cases here DIA OFFICE. Poza tym bierze aktywny
} udział w rozwijaniu wielu projektów open
} source w językach PHP, Java i Java-
?> script.

28 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

Narzędzia

Drupal, czyli wielodomenowe,

wielojęzyczne i modularne
portale w oparciu o AJAX i SEO
Uwe Hermann

Czy potrzebujesz systemu zarządzania treścią

(CMS) ogólnego zastosowania, będącego w stanie
obsługiwać w jednej instancji kilka niezależnych
serwisów WWW, z których każdy dostępny ma
być w kilku wersjach językowych? Czy pełna
internacjonalizacja powinna być możliwa za
pomocą zaledwie kilku kliknięć myszą? Może
chciałbyś także dodać do swojego serwisu
elementy dynamiczne korzystające z AJAX, albo
zwiększyć jego popularność dzięki zastosowaniu
najlepszych technik SEO? Nie musisz dalej
szukać: wypróbuj system Drupal.

W SIECI
1. http://drupal.org – oficjalna
strona domowa Drupal
2. http://cvs.drupal.org – repo-
zytoria CVS Drupal
3. http://drupaldocs.org – doku-
mentacja API programistycz-
nych Drupal
4. http://opensourcecms.com
– strona o CMS
D
rupal to opensourcowy, napisany
w PHP CMS. Opiera się na rela-
cyjnej bazie danych (MySQL lub
PostgreSQL). Jest modularny, elastyczny
i skalowalny. Rdzeń systemu Drupal, po-
dobnie jak większość modułów i motywów
graficznych przygotowanych przez jego
użytkowników, udostępniany jest na licen-
cji GNU General Public License.
Drupal ma potężne możliwości
w porównaniu z rozwiązaniami konkuren-
cyjnymi, a jednocześnie jest wystarczająco
elastyczny, by mógł być wykorzystywany
na serwisach WWW dowolnego rodzaju:
portalach, stronach osobistych, forach
dyskusyjnych, blogach, fotoblogach czy
podcastach – możliwości jest wiele.
Pokażemy, jak wykorzystać Drupala
do zbudowania złożonego serwisu portalo-
wego, koncentrując się na najbardziej za-
awansowanych komponentach systemu,
takich jak wielowitrynowość, czyli instalacja
dla wielu serwisów (ang. multi-site installa-
tion), wielojęzyczność, kategoryzacja (ang.
categorizing) i znakowanie (ang. tagging)
treści, optymalizacja pod kątem wyszuki-
warek (ang. Search Engine Optimization,
SEO) oraz użycie technologii AJAX w in-
terfejsie użytkownika. W artykule zajmuje-
my się przyszłą, jeszcze niewydaną wersją
Drupala o numerze 4.7, która będzie ofe-
rowała wiele ciekawych rozszerzeń w sto-
sunku do bieżącej wersji stabilnej.
Powinieneś wiedzieć...
Powinieneś znać PHP, Apache'a i My-
SQL-a. Przydatna będzie również wiedza
ogólna o systemach CMS oraz o SEO.
Obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz wie-
dział, jak za pomocą Drupal stworzyć
wielodomenowy, wielojęzyczny serwis
WWW. Skupimy się przy tym na niektó-
rych spośród jego najbardziej zaawanso-
wanych elementów, takich jak instalacja
dla wielu serwisów, internacjonalizacja,
interfejsy użytkownika AJAX oraz Search
Engine Optimization.

30 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Etymologia Drupal
Projekt Drupal został powołany do życia
przez Driesa Buytaerta w roku 2000.
Jego nazwa pochodzi od holenderskiego
słowa druppel, które znaczy kropla (ang.
drop). Dries Buytaert wybrał taką nazwę,
ponieważ przypadkowo wpisał drop.org
zamiast dorp.org (dorp to po holendersku
wioska) szukając domeny dla serwisu
społeczności, na którym planował korzy-
stać z Drupala. Nazwa drop przyjęła się
i tak narodził się Drupal.
Koncepcja
naszego portalu
Pokażemy możliwości Drupala budu-
jąc prosty portal dla społeczności osób
interesujących się darmową, legalnie
dostępną w Internecie muzyką. Witryna
będzie ukierunkowana na fanów i artystów
niezależnych. Ma zapewniać fora dysku-
syjne, blogi, cotygodniowe głosowanie
i wiele więcej. Planujemy stworzenie
odrębnego serwisu dla każdego gatunku
muzyki, gdzie wykorzystamy wielowitry-
nowość Drupala. Każdy z tych serwisów
będzie miał poddomenę w ramach naszej
wspólnej domeny example.com. Główny
serwis będzie dostępny pod adresem http:
//www.example.com; osobne poddomeny
dla gatunków będą nosiły nazwy takie, jak
http://rock.example.com, http://blues.exam-
ple.com czy http://electronica.example.com.
Witryna dla każdego gatunku będzie miała
własne ustawienia, motywy graficzne, blo-
ki, treść, fora itd. Z drugiej jednak strony
chcemy, by nasi użytkownicy mogli założyć
pojedyncze konto i wykorzystywać je do lo-
gowania się we wszystkich serwisach (ang.
single sign-on). Z tego względu poszcze-
gólne serwisy będą korzystały ze wspólnej
bazy użytkowników.
Listing 1. Definicja naszych poddo-
men dla Apache'a
<VirtualHost *:80>
DocumentRoot /var/www
ServerName www.example.com
</VirtualHost>
<VirtualHost *:80>
DocumentRoot /var/www
ServerName rock.example.com
</VirtualHost>
<VirtualHost *:80>
DocumentRoot /var/www
ServerName blues.example.com
</VirtualHost>
PHP Solutions Nr 1/2006
Drupal Narzędzia
Instalacja
Poniższe instrukcje dotyczą bieżącej wersji HEAD Drupal w CVS, więc po pojawieniu się
wydania 4.7 konieczna będzie zmiana numeru wersji w kilku miejscach.
Ÿ Pobierz i rozpakuj archiwum Drupala do katalogu /var/www/testsite:
mkdir /var/www/testsite
wget http://drupal.org/files/projects/drupal-cvs.tar.gz
tar xfvz drupal-cvs.tar.gz
mv drupal-cvs/* drupal-cvs/.htaccess /var/www/testsite
Ÿ Stwórz bazę danych dla Drupala i załaduj odpowiednie skrypty bazodanowe:
mysqladmin -u database_user_name -p create dbtestsite mysql -u
database_user_name -p dbtestsite < database/database.mysql
Zmodyfikuj odpowiednio zmienne $db _ url i $base _ url w sites/default/settings.php:
Ÿ
$db_url = "mysql://nazwa_użytkownika:hasło@serwer_bazodanowy/dbtestsite";
$base_url = "http://www.example.com/testsite";
Ÿ I to wszystko. Nasz serwis jest dostępny pod adresem http://www.example.com/
testsite.
Kroki opcjonalne, ale zalecane:
Ÿ Stwórz katalog files/ z prawem zapisu przez serwer WWW. W katalogu tym system
Drupal będzie przechowywał przesyłane przez klientów obrazki oraz inne pliki:
mkdir /var/www/testsite/files
chmod 777 /var/www/testsite/files
Ÿ Stwórz zadanie crona pytające regularnie o plik cron.php. Przykładowo, aby wywo-
ływać tę czynność co godzinę, należy dodać do /etc/crontab następującą linijkę:
0 * * * * wget -O - -q http://www.example.com/testsite/cron.php
Wymagania
Minimalne wymagania instalacyjne Drupala to: PHP (PHP4 od wersji 4.3.3 lub PHP5),
system relacyjnych baz danych (MySQL lub PostgreSQL) oraz serwer HTTP (Apache lub
IIS). Opcjonalne, ale zalecane są: rozszerzenie XML dla PHP, obsługa mod_rewrite i plików
.htaccess.
Instalacja wyszukiwania przez system Drupal pli-
wielowitrynowa ków konfiguracyjnych, modułów oraz in-
(wieloserwisowa) nych elementów. W przypadku instalacji
Instalacja wielowitrynowa pozwala nam jednoserwisowej, pełna ścieżka do pliku
tworzyć wiele serwisów, dostępnych pod settings.php to sites/default/settings.php.
osobnymi domenami lub poddomenami W przypadku scenariusza wielowitry-
czy podkatalogami pojedynczej domeny. nowego musimy natomiast stworzyć
Każdy z tych serwisów może mieć własne odpowiedni podkatalog dla każdego
ustawienia, moduły i motywy graficzne serwisu w sites, a następnie umieścić
pomimo, że korzysta z tej samej co inne w nim dostosowany do tej witryny plik
instalacji systemu Drupal. Ponadto w za- setttings.php.
leżności od potrzeb, poszczególne serwisy Nazwy tych podkatalogów zawierać
mogą korzystać z całkowicie niezależnych, muszą nazwę poddomeny (vhost) dome-
częściowo wspólnych, bądź całkowicie ny, numer portu (tylko w przypadku, gdy
wspólnych tabel w bazie danych. jest on inny niż 80) oraz nazwy folderów
na danym serwisie. Poszczególne części
Jak działa instalacja składające się na taką nazwę oddzielone
wielowitrynowa są kropkami. Dotyczy to również numeru
Podstawowym mechanizmem stojącym portu, który zazwyczaj oddzielamy dwu-
za instalacją wieloserwisową jest sposób kropkiem.
www.phpsolmag.org 31
Narzędzia Drupal

zamiast poddomen wykorzystamy pod-

Terminologia Drupal katalogi.

Ÿ Węzeł (ang. node) – zawartość naszego serwisu przechowywana jest w węzłach; ist- Tworzenie tabel w bazie danych
nieje szereg typów węzłów, takich jak: strona, wpis w blogu, ankieta czy też zdarzenie.
Ÿ Blok (ang. block) – niewielki fragment zawartości, umieszczany zwykle po lewej lub Kolejnym krokiem jest stworzenie tabel dla
prawej stronie strony serwisu. Jako przykłady można wymienić Kto jest zalogowany każdego serwisu w bazie danych. Mamy
lub Najświeższe komentarze. tutaj kilka możliwości. Jeżeli chcemy, by
Ÿ Moduł (ang. module) – rozszerzenie Drupala (napisane w PHP), dodające do nasze- żadna z tabel nie była dzielona między
go serwisu określoną funkcjonalność.
Ÿ Taksonomia (ang. taxonomy) – pozwala porządkować zawartość naszego serwisu serwisami, tj. żeby były one od siebie cał-
według kategorii bądź znaczników. kowicie niezależne, po prostu tworzymy
Ÿ Motyw (ang. theme) – przesłania możliwe do modyfikacji funkcje Drupal, zapewnia- osobną bazę dla każdego serwisu:
jąc unikalny wygląd naszego serwisu.
Ÿ Silnik motywów (ang. theme engine) – każdy motyw wymaga odpowiedniego silnika
motywów. Domyślnym jest PHPTemplate, ale możemy skorzystać z innych, jak np. mysql -u dbuser -p database1 §
XTemplate czy Smarty. < database/database_1.mysql
mysql -u dbuser -p database2 §
< database/database_2.mysql
W przypadku naszego przykładowego by działały w nim hosty wirtualne. Ponie-
portalu, struktura katalogów i plików dla waż używamy Apache'a, którego drzewo W przeciwnym przypadku dzielone będą
serwisów www.example.com, blues.exam- dokumentów znajduje się w /var/www, mu- wszystkie tabele, a wszystkie serwisy bę-
ple.com i rock.example.com powinna wy- simy dodać do naszego pliku /etc/apache/ dą miały identyczne ustawienia, motywy
glądać następująco: httpd.conf zawartość Listingu 1. graficzne, treść itd. Wystarczy nam wtedy
Spowoduje to skierowanie poddomen: pojedyncza baza dla wszystkich serwisów:
Ÿ sites/example.com/settings.php, www, rock oraz blues do naszego drzewa
Ÿ sites/rock.example.com/settings.php, dokumentów, w którym zainstalujemy mysql -u database_user_name -p §
Ÿ sites/blues.example.com.subdir/ pojedynczą kopię kodu Drupal, mającą db_for_all < database/database.mysql
settings.php. obsługiwać wszystkie nasze serwisy. Opi-
sany scenariusz wieloserwisowy powinien W przypadku naszego portalu muzycznego
Jeżeli serwis ma być dostępny zarówno ja- działać także w przypadku większości skorzystamy z oferowanych przez Drupal
ko example.com jak i www.example.com, dzielonych kont hostingowych. Konieczne możliwości pracy z prefiksami tabel. Tabele
zaleca się utworzenie katalogu o nazwie może okazać się jednak pozostawienie dla wszystkich podserwisów naszej witryny
example.com. konfiguracji poddomen administratoro- będą przechowywane w jednej bazie, ale
wi, albo skorzystanie z udostępnionego ich nazwy będą się zaczynały odpowied-
Konfiguracja poddomen przez niego w tym celu interfejsu webo- nimi przedrostkami. Pozwoli to wyraźnie
Przejdźmy teraz do stworzenia opisanych wego, gdyż przeważnie nie będziemy określić, do którego serwisu należy dana
poddomen. W tym celu zmodyfikujemy mieli dostępu do pliku httpd.conf. Jeżeli tabela. Chcąc uniknąć zbędnych kompli-
konfigurację naszego serwera WWW tak, żadne z tych rozwiązań nie jest możliwe, kacji, nadamy tabelom głównego serwisu
przedrostek shared_ (jako, że część
z nich będzie dzielona z innymi serwisa-
mi). Tak więc, serwis rock.example.com
otrzyma prefiks rock_, a blues.exam-
ple.com – blues_. Aby uzyskać taki re-
zultat, użyjemy najpierw skryptu prefix.sh
z katalogu scripts/, który nada odpowiednie
przedrostki nazwom tabel z pliku database/
database.mysql, a następnie załadujemy
tabele do bazy danych:

./prefix.sh "shared_" database.mysql §

> database.mysql.shared
./prefix.sh "rock_" database.mysql §
> database.mysql.rock

oraz:

./prefix.sh "blues_" database.mysql §

> database.mysql.blues

Rysunek 1. Strona ustawień Drupal pozwala nam modyfikować rozmaite aspekty Patrząc na polecenia SQL, plik databa-
naszego serwisu se.mysql.shared zawiera teraz linijki takie,

32 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 Drupal Narzędzia

jak CREATE TABLE shared_users zamiast
wcześniejszej CREATE TABLE users, pod-
czas gdy w database.mysql.rock znajduje
się polecenie CREATE TABLE rock_users,
itd. Teraz, kiedy nazwy tabel w każdym pli-
ku mają odpowiednie przedrostki, możemy
załadować je do naszej bazy MySQL:
mysql -u dbuser -p dbname § wszystkie serwisy korzystają z tej samej
< database.mysql.shared
mysql -u dbuser -p dbname § na we wszystkich plikach settings.php.
< database.mysql.rock
oraz:
mysql -u dbuser -p dbname § dzielić żadnych tabel, $db_url zamiast
< database.mysql.blues
Konfiguracja serwisów
Ostatnim krokiem instalacji wieloserwiso-
wej jest edycja każdego pliku settings.php
tak, by jego treść odpowiadała wyma-
ganiom danego serwisu. W wariancie
minimalnym oznacza to konieczność
Zawartość plików
settings.php
Oto istotne ustawienia znajdujące się
w pliku sites/www.example.com/settings.
php:
$base_url="http://www.example.com";
$db_url="mysql://database_user:
database_password@database_host/
database_name";
$db_prefix = "shared_";
Dla odmiany, w sites/rock.example.com/
settings.php będziemy mieli:
podania w tych plikach odpowiednich
wartości zmiennych $base_url, $db_url
i $db_prefix. Zmienna $base_url zawiera
główny URL danego serwisu (np. http://
rock.example.com), podczas gdy $db_url
wskazuje na miejsce przechowywania pa-
rametrów serwisu w bazie.
W przypadku naszego portalu,
bazy, więc wartość $db_url jest identycz-
Zmienna $db_prefix zawiera tablicę
asocjacyjną kojarzącą nazwy tabel z ich
przedrostkami (patrz ramka Zawartość
plików settings.php). Jeżeli nie chcemy
tablicy będzie zawierać łańcuch, np.
prefix_, albo "" (pusty tekst), jeżeli nie
chcemy w ogóle stosować przedrostka.
Należy pamiętać, że chcemy zaim-
plementować wspólne logowanie do
wszystkich serwisów naszego portalu,
a więc część tabel będzie dzielona.
Decyzja o tym, które tabele powinny
być dzielone nie jest łatwa, ponieważ
wymaga ona bliższej znajomości we-
wnętrznych mechanizmów działania sys-
temu Drupal i w dużym stopniu zależy od
jego docelowej konfiguracji. Dla naszych
potrzeb będziemy dzielić następujące ta-
bele: users, users_roles, sessions, role,
authmap, sequences, profile_fields oraz
profile_values.
Oprócz zdefiniowania zmiennych
$base_url, $db_url i $db_prefix, w odpo-
wiednich plikach settings.php możemy
na sztywno ustawić pewne parametry po-
szczególnych serwisów. W szczególno-
ści, Drupal pozwala nam na przesłonienie
dowolnych spośród swoich zmiennych
konfiguracyjnych (przechowywanych
zwykle w tabeli variable w bazie da-
nych) przy wykorzystaniu następującej
konstrukcji:
$conf = array(
'site_name'=>
'Rock music discussion site',
'theme_default'=>'pushbutton',
'comment_preview'=>'1'
);
W powyższym przykładzie definiujemy
własną nazwę serwisu oraz jego domyśl-
ny motyw graficzny, a także ustawiamy
funkcjonalność podglądu publikowanych
komentarzy na wymaganą. Oprócz wła-
snego pliku settings.php, każdy serwis
może mieć swoje katalogi modules/
i themes/. Pozwala to powiązać określone
moduły i motywy graficzne z konkretnymi
serwisami. Wymienione foldery zakładamy
w odpowiednim dla danego serwisu kata-
logu konfiguracyjnym, na przykład:
Ÿ sites/rock.example.com/settings.php
Ÿ sites/rock.example.com/modules
Ÿ sites/rock.example.com/themes
Teraz, kiedy już zakończyliśmy instalację
wieloserwisową, przejdziemy do konfigu-
rowania naszego portalu.

$base_url="http://rock.example.com";
$db_url= ...;
$db_prefix = array(
'default' =>'rock_',
'users' =>'shared_',
'users_roles' =>'shared_',
'sessions' =>'shared_',
'role' =>'shared_',
'authmap' =>'shared_',
'sequences' =>'shared_',
'profile_fields' =>'shared_',
'profile_values' =>'shared_',
);

Podczas gdy w sites/blues.example.com/

settings.php musimy ustawić:

$base_url=
"http://blues.example.com";
$db_url = ...;
$db_prefix = array(
'default' => 'blues_'
...
); Rysunek 2. Strona parametrów motywów pozwala nam włączyć jeden lub więcej
motywów, a także wybrać jeden z nich jako domyślny dla danego serwisu

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 33

Narzędzia Drupal

Podstawowa
konfiguracja
Czas utworzyć naszego pierwszego
użytkownika. Po wejściu na stronę http://
www.example.com, klikamy na Utwórz
nowe konto w bloku Logowanie po lewej
stronie ekranu. Pierwszy stworzony przez
nas użytkownik, niezależnie od nadanej
mu nazwy, będzie administratorem po-
siadającym uprawnienia do wykonywania
wszelkich operacji na serwisie.
Po zalogowaniu się na to konto, pod
zakładką zarządzaj –> ustawienia zmieni-
my kilka podstawowych ustawień, takich
jak nazwa serwisu (Portal muzyczny).
Ustawimy też opcję Raportowanie błędów
na Zapisuj błędy do dziennika, nie chcemy
bowiem pokazywać użytkownikom na-
szych wewnętrznych błędów.
Uaktywnimy także opcję Czyste URL-
e, aby uzyskać ładniej wyglądające adresy Rysunek 3. Korzystając z podstawowych odnośników definiujemy menu w prawym
URL i włączymy wbudowany mechanizm górnym rogu serwisu
pamięci podręcznej, aby zwiększyć wy-
dajność. Warto pamiętać, że ponieważ pojawiał się komunikat napisany przez Ÿ profile – pozwala nam określić jakie
dzielimy między bazami tylko tabelę users użytkownika <nazwa> dnia <data>, nie pola powinien zawierać profil użytkow-
oraz tabele z nią powiązane, parametry te chcemy widzieć go na stronach statycz- nika, np. imię, dzień urodzenia, e-mail,
nie będą wspólne dla wszystkich serwi- nych, takich jak O .... W tym celu wyłączy- ulubione zespoły, itd.
sów. Nasze ustawienia przedstawiamy na my opcję Włącz wyświetlanie informacji nt. Ÿ blog – daje każdemu z zarejestrowa-
Rysunku 1. wypowiedzi dla węzłów typu strona. nych użytkowników możliwość posia-
dania bloga. Przykładowo, URL-em
Motywy graficzne Moduły bloga użytkownika naszego serwisu
Do dystrybucji systemu Drupal dołączono Rozszerzymy teraz funkcjonalność nasze- o nazwie 23 to http://www.example.com/
kilka motywów graficznych. Więcej może- go portalu, włączając na stronie zarządzaj blog/23. Dodatkowo, automatycznie
my znaleźć pod adresem http://drupal.org/ -> moduły (patrz Rysunek 4) kilka dodat- i bez żadnych dodatkowych działań
project/Themes. Procedura ich instalacji kowych, dołączonych do pakietu Drupal otrzymujemy blog grupowy (gdzie
jest całkiem prosta: należy pobrać odpo- modułów: agregowane są posty wszystkich użyt-
wiedni plik spod adresu drupal.org i rozpa-
kować go do katalogu themes/. W naszym
głównym portalu wykorzystamy domyślny
motyw graficzny, za to dla podstron dla
poszczególnych gatunków muzyki pobie-
rzemy i zainstalujemy inne; przykładowo,
na rock.example.com wykorzystamy mo-
tyw FriendsElectric, rozpakowując go do
katalogu sites/rock.example.com/themes/
friendselectric. Następnie wybierzemy
odpowiedni motyw za pomocą menu
zarządzaj –> motywy graficzne (patrz
Rysunek 2).
Korzystając z zarządzaj –> motywy
graficzne –> konfiguruj możemy też zała-
dować własne logo oraz obraz favicon dla
naszego serwisu. Natomiast aby wyświe-
tlać linki O ..., FAQ i Kontakt (patrz Rysu-
nek 3) wykorzystamy listę podstawowych
odnośników, podając ich nazwy i względne
URL-e. Oczywiście, musimy stworzyć od-
powiednie strony! Wreszcie, o ile chcemy, Rysunek 4. Strona przeglądu modułów Drupal pokazuje wszystkie zainstalowane
by we wpisach w blogach i komentarzach moduły

34 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Rysunek 5. Drupal pozwala na implementację w naszym serwisie precyzyjnej kontroli dostępu
kowników naszego serwisu): http://
www.example.com/blog. Rzecz jasna,
każdy blog posiada własny strumień
RSS, np. http://www.example.com/blog/
23/feed. Uaktywniając blogi dajemy
naszym artystom platformę, na której
mogą oni mówić o swojej muzyce,
natomiast fanom zapewniamy miejsce
wyrażania opinii o dziełach twórców.
Ÿ ping – automatycznie powiadamia
serwisy takie, jak technorati.com
czy pingomatic.com o zmianach
treści naszej witryny, co jest bardzo
istotne i wygodne dla naszych blogo-
wiczów.
Rysunek 6. Tworzymy prostą stronę z treścią
PHP Solutions Nr 1/2006
Ÿ upload – pozwala użytkownikom prze-
syłać na naszą witrynę pliki, np. obraz-
ki lub MP3.
Ÿ forum – pozwala nam stworzyć jedno
lub więcej forów dyskusyjnych w ra-
mach naszego serwisu.
Ÿ poll – pozwala nam tworzyć cotygo-
dniowe ankiety (możliwe są pytania
z wieloma odpowiedziami), w których
nasi użytkownicy mogą głosować.
Ÿ search – uaktywnia wbudowaną w sys-
temie Drupal wyszukiwarkę, pozwa-
lającą przeszukiwać nasz serwis pod
kątem konkretnych treści lub użytkow-
ników.
www.phpsolmag.org
Drupal Narzędzia
Istnieje wiele innych, stworzonych przez
użytkowników modułów; znajdziejmy je
pod adresem http://drupal.org/project/
Module. W naszym portalu wykorzystamy
następujące spośród nich:
Ÿ image – pozwala nam przesyłać
obrazy na serwis, porządkować je
w galerie oraz wstawiać we wpisach
w blogach. Automatycznie tworzy mi-
niaturę każdego obrazka.
Ÿ audio – pozwala naszym użytkowni-
kom przesyłanie plików MP3 na ser-
wis i zarządzanie nimi. Artyści mogą
go wykorzystywać do publikowania
swoich utworów albo do podcastin-
gu. Wraz z modułem dostarczany
jest napisany we Flashu odtwarzacz,
pozwalający nam odtwarzać MP3
w przeglądarce WWW.
Ÿ trackback – pozwala blogowiczom na
naszym serwisie wysyłać i otrzymy-
wać trackbacki.
Ÿ spam – potężny zestaw narzędzi auto-
matycznie radzący sobie ze spamem
w komentarzach i trackbackach na
naszym serwisie.
Użytkownicy,
role i uprawnienia
Kolejnym krokiem będzie zdefiniowanie
na stronie zarządzaj –> reguły dostępu
pewnych ról i nadanie im pożądanych
przez nas uprawnień (patrz Rysunek
5). W tym momencie stworzymy role:
artysta (otrzymuje dodatkowe upraw-
nienie do przesyłania plików na serwis)
oraz opiekun serwisu, dla zaufanych
użytkowników pomagających nam
opiekować się serwisem (rola ta otrzy-
muje dodatkowe uprawnienia do ad-
ministracji forami, itd.). Skorzystamy
ponadto z automatycznie zdefiniowa-
nych ról zarejestrowany użytkownik
(zalogowani użytkownicy) i anonimowy
użytkownik (użytkownicy niezalogowani),
które przypiszemy wszystkim pozostałym
użytkownikom. Wreszcie, musimy przypi-
sać właściwe role naszym użytkownikom,
klikając na stronie zarządzaj –> użytkow-
nicy na odnośniku edytuj dla interesują-
cego nas użytkownika. Końcowy zestaw
uprawnień użytkownika to skumulowane
uprawnienia wszystkich ról, do których
użytkownik został przypisany.
Tworzenie zawartości
Nadeszła pora, by rozpocząć tworzenie
zawartości naszego serwisu. Będzie to
statyczna strona O ... informująca, jaką
35
Narzędzia Drupal
Rysunek 7. Zwijalne pole formularza
funkcję pełni nasz portal muzyczny. Dru-
pal udostępnia nam do wykorzystania
szereg rodzajów węzłów (np. strona,
wpis w blogu czy wątek na forum). My
wykorzystamy typ strona. Po kliknięciu
na utwórz zawartość –> strona naszym
oczom ukaże się prosty formularz, w któ-
rym określimy nazwę węzła oraz jego
zawartość (patrz Rysunek 6). Jako, że
uruchomiliśmy moduł path, możemy tak-
że określić ścieżkę, pod którą nowa stro-
na będzie dostępna. Tym razem użyjemy
tutaj about, w wyniku czego adresem tej
strony będzie http://www.example.com/
about. Dla nowej strony (lub innego wę-
zła) możemy ustawić szereg opcji, np.
zablokować na niej komentowanie, nie
publikować jej na stronie głównej, itd.
Możemy także, zaznaczając odpowied-
nie pole, stworzyć nową wersję węzła.
Spowoduje to zapisanie zarówno jego
starej, jak i nowej wersji, co umożliwi
nam ewentualny powrót do starszej wer-
sji bądź porównanie jej z nową.
Rozszerzenia
AJAX i JavaScript
AJAX, czyli Asynchroniczny JavaScript
z XML (ang. Asynchronous JavaScript
and XML) to zyskująca coraz większą
popularność metoda tworzenia inte-
raktywnych serwisów WWW. Piszemy
o niej szerzej w artykule AJAX – porząd-
kowanie aplikacji w tym numerze PHP
Solutions. Drupal 4.7 będzie zawierał
36
Rysunek 8. Automatyczne uzupełnianie
nazwy użytkownika przy pomocy AJAX-a
niewielką, wbudowaną bibliotekę pod-
stawową AJAX, która już teraz wykorzy-
stywana jest w niektórych (aczkolwiek
nie wszystkich) obszarach do polepsze-
nia obsługi serwisów na niej opartych.
Biblioteka ta oferuje API dla modułów
zewnętrznych, które dzięki temu mogą
wykorzystywać funkcjonalność AJAX
i JavaScript do własnych potrzeb.
Jednym z ciekawszych elementów
AJAX/JavaScript jest zwijalne pole for-
mularza, znacznie podnoszące wygodę
korzystania ze stron zawierających
formularze. Przykładem jego użycia
są strony utwórz zawartość –> wpis
do dziennika. Rzadko używane części
formularza i całe formularze na takiej
stronie są domyślnie zwinięte (zamiast
całego formularza widoczny jest tylko
jego tytuł), dzięki czemu cała strona
staje się krótsza i bardziej zwięzła. Klik-
nięcie lewym przyciskiem na zwiniętym
formularzu spowoduje jego rozwinięcie
z wykorzystaniem JavaScript (patrz Ry-
sunek 7) bez potrzeby pobierania przez
przeglądarkę kolejnej strony z serwera.
W naszym portalu zwijalne pola formu-
larza przydałyby się np. w formularzu
pozwalającym wysłać list do artysty,
zamieszczonym na jego (lub jej) stro-
nie, lub umożliwiającym wyświetlenie
bardziej szczegółowych informacji bio-
graficznych.
Kolejną przydatną możliwością AJAX
jest autouzupełnianie zawartości, póki
co dostępne tylko w polach z nazwą
użytkownika i znacznikami (kategoria-
mi). Przykładowo, jeżeli chcemy zmienić
właściciela/twórcę węzła w naszym ser-
wisie, musimy zmienić zawartość pola
Stworzony przez dla odpowiedniego
węzła. Jeżeli teraz w tym polu wpisze-
my li, Drupal automatycznie pokaże
nam wszystkie nazwy użytkowników za-
wierające ciąg znaków li, np. Antonio
Salieri, Franz Liszt czy Georg Philipp
www.phpsolmag.org
Rysunek 9. Oparty na JavaScript pasek
postępu przesyłania plików na serwis
Telemann. Dzięki temu, jednym kliknię-
ciem możemy wybrać odpowiedniego
użytkownika. Ten sam mechanizm wy-
korzystywany jest w przypadku znaczni-
ków (patrz Rysunek 8).
Kolejnym mechanizmem korzystają-
cym z AJAX-a jest pasek postępu, który
jest wykorzystywany podczas przesyłania
plików na naszą witrynę. Informuje on
użytkownika o tym, jaka część pliku zosta-
ła przesłana (patrz Rysunek 9).
Edycja WYSIWYG
Aby ułatwić użytkownikom formatowanie
tekstu w naszym serwisie, zainstalujemy
prosty edytor typu WYSIWYG (What
You See Is What You Get). W tym celu
możemy skorzystać z jednego spośród
stworzonych przez użytkowników mo-
dułów, takich jak HTMLarea, TinyMCE
czy FCKeditor. Wybierzemy FCKeditor,
który został oparty na opensourcowym
edytorze o tej samej nazwie, dostępnym
pod adresem http://www.fckeditor.net.
Oferuje on naszym użytkownikom szeroki
wachlarz możliwości formatowania tekstu
(Rysunek 10).
Kategorie i znakowanie
Wbudowany w systemie Drupal system
taksonomii jest bardzo potężnym narzę-
dziem pozwalającym na porządkowanie
dowolnych treści w kategorie. Pod zarzą-
dzaj –> kategorie możemy zdefiniować
dowolną liczbę słowników (np. gatunek
muzyki), z których każdy zawierać będzie
tzw. terminy taksonomiczne, czyli kate-
gorie (np. rock, pop albo trance). Każda
kategoria ma własną stronę (np. http://
www.example.com/taxonomy/term/1), na
której wyświetlana jest lista wszystkich na-
leżących do niej węzłów, a użytkownikom
udostępniany jest strumień RSS (np. http://
www.example.com/taxonomy/term/1/0/
feed).
Nową możliwością w systemie Drupal
4.7 są słowniki wolnego znakowania (ang.
free tagging), pozwalające użytkownikom
wprowadzać w odpowiednim formularzu li-
sty oddzielonych przecinkami znaczników.
PHP Solutions Nr 1/2006
Narzędzia Drupal
W chwili zapisu edytowanego przez
użytkownika węzła, wszystkie znaczniki
automatycznie staną się normalnymi
kategoriami systemu Drupal. Pozwala to
blogowiczom korzystającym z naszej wi-
tryny znakować swoje wpisy, podobnie jak
ma to miejsce w innych serwisach “znako-
wania społecznego” (ang. social tagging),
takich jak del.icio.us, flickr czy technorati.
Na stronie zarządzaj –> kategorie –> do-
daj słownik tworzymy słownik Znaczniki
Blogów i oznaczamy go jako słownik
wolnego znakowania (patrz Rysunek 11).
Możliwości w tej dziedzinie znacząco
zwiększa zewnętrzny moduł tagadelic,
oferujący nam tzw. chmury znaczników
(ang. tag clouds)– zbiory nazw znaczni-
ków łączących się z odpowiednimi katego-
riami (np. kliknięcie na znacznik muzyka
wyświetli stronę kategorii/znacznika o tej
samej nazwie). Rozmiar czcionki każde-
go znacznika zależy od jego popularno-
ści. Moduł tagadelic oferuje nam jedną
chmurę znaczników na słownik (np. http:
//www.example.com/tagadelic/chunk/1)
oraz jedną dodatkową chmurę łączącą
znaczniki ze wszystkich słowników. Aby
wyświetlić chmurę o nazwie Znaczniki Blo-
gów w bloku, należy włączyć możliwość
używania znaczników w Znacznikach Blo-
gów na stronie zarządzaj –> bloki (patrz
Rysunek 12). Chmury znaczników ofe-
rują gościom naszego serwisu wygodną
możliwość przeglądania jego zawartości
pod kątem kategorii, które ich najbardziej
interesują.
Rysunek 10. Moduł FCKeditor zastępuje standardowe formularze wprowadzania
tekstu przyjazną dla użytkownika wersją graficzną
38
Rysunek 11. System taksonomii pozwala nam korzystać z szerokiego zakresu różnych
słowników i konfiguracji
Serwisy
międzynarodowe
Chcemy, aby nasz portal był wielojęzycz-
ny. System Drupal pomaga nam tutaj na
kilka sposobów: do kodowania znaków
wykorzystuje Unicode oraz ułatwia nam
tworzenie osobnych wersji językowych
interfejsu i zawartości.
Języki
Wbudowany moduł locale pozwala na
tłumaczenie interfejsu użytkownika sys-
temu Drupal na dowolny język. Możemy
www.phpsolmag.org
dodawać bądź usuwać języki na stronie
zarządzaj –> języki –> dodaj język oraz
oznaczyć jeden z nich jako język do-
myślny (patrz Rysunek 13). W naszym
przypadku językiem domyślnym będzie
angielski, udostępnimy jednak również
polski, niemiecki, francuski i włoski.
Tłumaczenie interfejsu możemy
przeprowadzić na dwa sposoby. Pierw-
szym jest skorzystanie z wygodnego
interfejsu webowego, dostępnego pod
zarządzaj –> języki –> zarządzaj na-
pisami. Możemy przeszukiwać nasz
serwis pod kątem pewnych łańcuchów
znaków (przetłumaczonych bądź nie)
i tłumaczyć je na dowolny z dodanych
przez nas języków lub modyfikować
już dostępne tłumaczenie. Drugim
sposobem obsługi tłumaczeń są możli-
wości importu oraz eksportu dostępne
w module locale. Tłumaczenia Drupala
mogą być importowane z plików Porta-
ble Object (.po) systemu gettext, bądź
eksportowane do tego formatu. Jest
on bardzo popularny i istnieje mnóstwo
narzędzi ułatwiających manipulowanie
plikami z niego korzystającymi, takich
jak popularne aplikacje tłumaczące kba-
bel czy poEdit.
Warto jednak wiedzieć, że w przy-
padku większości języków nie ma ko-
nieczności tłumaczenia wszystkich
tekstów. Pod adresem http://drupal.org/
project/Translations znaleźć można
wiele gotowych, przygotowanych przez
użytkowników tłumaczeń. Do tej pory
PHP Solutions Nr 1/2006

Rysunek 12. Chmurka znaczników „znaczniki blogów” (ang. „Blog Tags”) dla naszego
serwisu, pokazana w bloku
Drupal zyskał ponad 40 wersji języ-
kowych. Na potrzeby naszego portalu
pobierzemy z drupal.org tłumaczenia
na polski, niemiecki, włoski i francuski,
a następnie zaimportujemy pliki pl.po,
de.po, it.po i fr.po korzystając z opcji
zarządzaj –> języki –> importuj. Może-
my tutaj wybrać, czy chcemy nadpisać
już przetłumaczony tekst, czy też dodać
tylko te łańcuchy znaków, które nie
mają jeszcze swoich tłumaczeń. Warto
zauważyć, że moduł locale pozwala
nam zmodyfikować praktycznie każdy
tekst w naszym serwisie. Przykładowo,
Rysunek 13. Dialog parametrów języków
PHP Solutions Nr 1/2006
możemy w menu zarządzaj –> języki –>
zarządzaj napisami znaleźć tytuł bloku
Kto jest aktywny i zmienić go np. na Ak-
tywni użytkownicy.
Internacjonalizacja
(tłumaczenie zawartości)
Ostatnim elementem, którego potrzebu-
jemy do stworzenia prawdziwie między-
narodowego portalu muzycznego jest
zewnętrzny moduł Internationalization
(i18n). Daje on nam możliwość tłuma-
czenia zawartości naszego serwisu na
inne języki. Moduł i18n oparty jest na
www.phpsolmag.org
Drupal Narzędzia
następującej architekturze: tłumacze-
nia modelowane są przez zwyczajne
węzły, zawierające wskaźnik do wę-
złów, do których należą (których są
tłumaczeniem). Informacja o języku
przechowywana jest w URL-u danego
węzła (zamiast w cookie sesji), np. http://
www.example.com/fr/about w przypadku
węzła francuskiego.
Aby uczynić nasz serwis wielo-
języcznym, skonfigurujemy najpierw
wspomniany wyżej moduł pod zarządzaj
–> ustawienia –> i18n (patrz Rysunek
14). Uaktywnimy opcję detekcja języka
przeglądarki, pozwalającą wybrać język,
w którym wyświetlana będzie zawartość
serwisu w oparciu o ustawienia prze-
glądarki gościa portalu. Jest to zwykle
najwygodniejszy sposób. Jeżeli nie
włączymy tej opcji, wybór języka będzie
następował kolejno na podstawie URL-
a, ustawień użytkownika, konfiguracji
przeglądarki bądź domyślnego języka
systemu Drupal.
Pod zarządzaj –> ustawienia –>
i18n mamy także możliwość ogranicze-
nia tłumaczenia treści do konkretnych
typów węzłów. Chcemy jednak, aby na
naszym portalu tłumaczone były wszyst-
kie rodzaje zawartości. Przykładowo,
przetłumaczymy teraz stronę O ... na
język niemiecki, klikając na odnośnik
tłumacz węzła http://www.example.com/
about. Zobaczymy listę języków zde-
finiowaną przez nas wcześniej dla
modułu locale. Możemy przetłumaczyć
ten węzeł na dowolny z nich. Kliknię-
cie odnośnika utwórz tłumaczenie dla
niemieckiego przywołuje standardowy
dialog tworzenia węzła, wzbogacony
o nowe pole o nazwie Język (w tym
przypadku domyślnie ustawione na
niemiecki). Możemy teraz wprowadzić
przetłumaczony tekst w treści węzła,
wybrać de/about jako ścieżkę dla prze-
tłumaczonego węzła – i gotowe.
Węzeł O ... będzie odtąd widoczny
w języku określonym albo na podstawie
URL-a, albo konfiguracji przeglądarki (tak,
jak opisaliśmy powyżej). Ponadto, u dołu
strony widnieć będzie jedna lub więcej
małych flag. Kliknięcie na jedną z nich po-
zwoli nam przejść do odpowiedniej wersji
językowej.
Moduł i18n oferuje nam także możli-
wy do uaktywnienia blok wyboru języka,
zawierający listę wszystkich zdefinio-
wanych języków. Kliknięcie na jednym
z nich powoduje zmianę bieżącego
39
Narzędzia Drupal

języka (działa to również w przypadku

użytkowników anonimowych). Moduł ten
posiada jednak pewne ograniczenia: nie
ma możliwości tłumaczenia zawartości
bloków czy też menu.

Optymalizacja pod
kątem wyszukiwarek
Ponieważ chcemy, by nasz serwis
zajmował jak najwyższe pozycje w wy-
szukiwarkach internetowych, a jego po-
pularność ciągle wzrastała, istotnym
zagadnieniem jest dla nas optymalizacja
pod kątem wyszukiwarek (SEO).

Czyste URL-e i moduł path

Biorąc pod uwagę, że największe wy-
szukiwarki wyżej oceniają strony, których
URL-e zawierają poszukiwane frazy,
zoptymalizujemy odpowiednio adresy
na naszej witrynie. Z systemem Drupal
jest to bardzo proste. Dysponuje on
m.in. opcją Czyste URL-e, która usuwa ?
z adresów na naszym serwisie. Efektem
użycia tej funkcji będą adresy typu http:
//www.example.com/node/123 zamiast
http://www.example.com/?q=node/123.
Opcję Czyste URL-e możemy uaktywnić
pod zarządzaj -> ustawienia, będziemy
jednak potrzebowali działającego modułu
Apache'a o nazwie mod_rewrite. Dalszej
optymalizacji naszych URL-i możemy
dokonać zastępując zawarte w nich licz-
by znaczącymi słowami kluczowymi,
na co z kolei pozwala wbudowany mo-
duł path. Po jego włączeniu, tworząc
bądź edytując węzeł, każdorazowo
będziemy proszeni o podanie dla niego
aliasu ścieżki. W ten sposób możemy
tworzyć adresy URL wyglądające jak
http://www.example.com/about-this-site,
co znacznie zwiększy ilość trafień na na-
sze strony w wynikach wyszukiwania.
Rysunek 14. Dialog parametrów internacjonalizacji
wiamy pole aliasu ścieżki puste, a moduł
pathauto automatycznie wygeneruje od-
powiedni alias.
W naszym portalu skonfigurujemy wzo-
rzec [user]/[yyyy]-[mm]-[dd]/[title]
dla wpisów w dziennikach. Jeżeli użytkow-
nik John Doe utworzy w Wigilię wpis o ty-
tule Dlaczego lubię dobrą muzykę, moduł
pathauto automatycznie wygeneruje alias
ścieżki john-doe/2005-12-24/dlaczego-lu-
bie-dobra-muzyke.
Google Sitemaps
Kolejną rzeczą, którą możemy uczy-
nić, by zwiększyć nasze notowania
w wyszukiwarkach, jest skorzystanie z ze-
wnętrznego, dedykowanego dla Google
modułu Google Sitemaps (gsitemap).
Moduł ten tworzy XML-ową mapę serwisu
w formacie określonym przez specyfikację
Google Sitemaps (http://www.google.com/
webmasters/sitemaps) i umieszcza ją
pod adresem http://www.example.com/
gsitemap.
Mapa serwisu to, w skrócie, lista
stron naszego serwisu uporządkowana
wg ich priorytetu, którą Google wyko-
rzystuje, aby inteligentniej i dogłębniej
przeglądać nasze strony, dając w efekcie
lepsze i bardziej aktualne wyniki wyszu-
kiwania. Moduł gsitemap pozwala nam
określić priorytet, jaki wybrane strony

Pathauto
Kolejne usprawnienia w tej dziedzinie
zapewnia nam zewnętrzny moduł pa-
thauto, wymagający standardowego
modułu path. Pozwala on na elastyczną
automatyzację generacji aliasów ścieżek
dla węzłów, wpisów do blogów, stron
użytkowników, terminów taksonomii (ka-
tegorii bądź znaczników) i wielu innych.
Główną ideą tego modułu jest, by za-
miast ręcznie wprowadzać alias ścieżki
podczas tworzenia węzła, jednorazowo
podawać wzorzec ścieżki pod zarządzaj
–> ustawienia –> pathauto. Od tej pory,
tworząc nowy węzeł po prostu pozosta- Rysunek 15. Dialog parametrów pathauto

40 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


powinny posiadać w wygenerowanej
mapie serwisu – na przykład według
rodzaju węzłów, ilości komentarzy dla
węzła, jego czasu stworzenia czy aktuali-
zacji lub też kwestii, czy węzeł związany
jest ze stroną główną. Możemy także po-
lecić, aby moduł gsitemap powiadamiał
Google o zmianie mapy serwisu oraz by
odnotowywał fakt odwiedzenia naszej
mapy przez pająka Google.
Słowa kluczowe węzłów
Efektywność słów kluczowych meta
(metatagów) pod względem SEO jest
wysoce niepewna: mówi się, że wiele
wyszukiwarek zwyczajnie je ignoruje.
Niemniej zakładając, że przynajmniej
niektóre z nich korzystają ze słów
kluczowych, możemy wykorzystać ze-
wnętrzny moduł nodewords. Pozwala
on nam określić streszczenie, opis oraz
notę o prawach autorskich dla każdego
węzła, jak również listę słów kluczo-
wych do umieszczenia w znaczniku
<meta> w nagłówkach naszych stron.
Istnieje możliwość skonfigurowania
globalnej noty o prawach autorskich
oraz globalnej listy słów kluczowych do
wykorzystania na wszystkich stronach,
z wyjątkiem węzłów, dla których zostaną
one przesłonięte. W naszym przypadku
chcemy, by każda strona zawierała na-
stępujące znaczniki meta:
<meta name="copyright" content=
"Copyright 2005 Music Community" />
R E
PHP Solutions Nr 1/2006
<meta name="keywords" content=
"music, free, independent, genre,
artists, portal" />
Podsumowując, możemy użyć modułu
nodewords, aby stworzyć zestaw meta-
informacji (w szczególności słów kluczo-
wych) dla każdej strony naszego serwisu
i mieć nadzieję, że będą one kolejnym
elementem polepszającym naszą pozycję
w wyszukiwarkach.
Wydajność
W oczekiwaniu na (miejmy nadzieję)
rosnącą popularność naszego portalu
muzycznego, pod zarządzaj –> ustawie-
nia uruchomimy mechanizm pamięci pod-
ręcznej systemu Drupal oraz dołączony
do tego samego pakietu moduł throttle.
Moduł zablokuje niektóre bloki i część
funkcjonalności serwisu, jeżeli jego ob-
ciążenie przekroczy pewien (możliwy do
ustawienia) pułap.
Możemy także uaktywnić tłumienie
(ang. throttling) konkretnych modułów
i bloków w przypadku wystąpienia tzw.
efektu Slashdot. Dokonamy tego za po-
mocą zarządzaj –> moduły oraz zarządzaj
–> bloki, zaznaczając odpowiednie pola
throttle.
Podsumowanie
Jak zademonstrowaliśmy w naszym przy-
kładzie, Drupal jest czymś, na co użytkow-
nicy systemów CMS czekali od dawna.
Uwalnia administratora od zamieszania
K L A M
www.phpsolmag.org
Drupal Narzędzia
związanego z tworzeniem i zarządzaniem
osobnymi instalacjami dla każdego serwi-
su i wersji językowej. Intensywnie korzysta
z AJAX i włącza jego funkcjonalność do
interfejsu, a także pozwala użytkownikom
stosować go na własną rękę. Wreszcie,
możliwości systemu Drupal w zakresie
SEO oferują nam wszystko, czego potrze-
bujemy, aby nasz serwis stał się widoczny
dla wyszukiwarek.
Biorąc pod uwagę dynamiczną, tęt-
niącą życiem społeczność skupioną wo-
kół systemu Drupal oraz jego znakomitą
dokumentację, możemy ze spokojem wy-
próbować ten system. Jego modularność
i co za tym idzie elastyczność, podobnie
jak w systemach XOOPS czy Mambo, za-
pewnia dużą swobodę i łatwość tworzenia
rozbudowanych, wielodomenowych oraz
wielojęzycznych portali. n
O autorze
Uwe Hermann jest studentem informa-
tyki na Technische Universität München
w Niemczech oraz niezależnym progra-
mistą. Pracuje na rzecz wielu projektów
Open Source, takich jak Debian GNU/
Linux i Drupal. Zainicjował i pielęgnuje
projekt Unmaintained Free Software
(http://unmaintained-free-software.org),
którego celem jest znajdowanie nowych
opiekunów dla opuszczonych projektów
Open Source.
Kontakt: uwe@hermann-uwe.de
A
41
Techniki
Service Data Objects,
czyli standard uniwersalnego
dostępu do danych
Piotr Szarwas
W SIECI
1. http://pecl.php.net/package/
sdo – pakiet SDO w repozy-
torium PECL
2. http://us2.php.net/manual/
en/ref.sdo.php – rozsze-
rzenie SDO – oficjalna
dokumentacja PHP
3. http://www.zend.com/pecl/
tutorials/sdo.php – tutorial
o SDO
4. http://www.ibm.com/
developerworks/webservices
– specyfikacje technologii
SDO
42
Rozwiązania od dawna stosowane w Javie
zalewają świat PHP. Należy do nich SDO, czyli
Service Data Objects: zunifikowany, wspierany
przez takie potęgi, jak IBM, Zend i BEA standard
dostępu do danych, eliminujący potrzebę
tworzenia osobnych interfejsów dla każdego ich
źródła.
K
ażdy, kto interesuje się PHP i jego
rozwojem zdążył zauważyć, że
wielkie firmy informatyczne, takie
jak Oracle czy IBM zaczęły traktować ten
język i otaczające go środowisko progra-
mistów bardzo poważnie. Świadczą o tym
chociażby specjalnie przygotowane wersje
PHP dla baz danych Oracle i DB2. Dzięki
temu, nie tylko PHP wkracza w świat apli-
kacji klasy Enterprise, ale także technolo-
gie wywodzące się z rozwiązań tej klasy
wkraczają do PHP. Tak też stało się z SDO.
SDO to skrót od Service Data Objects. Jest
nazwą architektury stworzonej przez IBM
i BEA, mającej na celu ułatwić, czy wręcz
ujednolicić dostęp do danych pochodzących
z wielu różnych źródeł. Dzięki niej, progra-
miści będą mogli, poprzez spójny interfejs,
zarządzać danymi m.in. z relacyjnych baz
danych, plików XML czy Web Services.
Spójrzmy na Rysunek 1, na którym
przedstawiamy schemat architektury SDO.
Za dostęp do źródeł odpowiedzialne są
obiekty DAS (Data Access Service). Dzię-
www.phpsolmag.org
ki nim programista nie musi martwić się
o sposób fizycznego rozmieszczenia da-
nych w różnych źródłach. Dane, wchodzą-
ce do obiektów DAS i z nich wychodzące,
mają postać drzewa obiektów SDO. Bez
względu na fakt, czy operujemy na danych
pochodzących z plików XML, czy też rela-
cyjnej bazy danych, otrzymywane przez
nas obiekty są identyczne.
Pokażemy, w jaki sposób wykorzystać
SDO do stworzenia prostej aplikacji służą-
cej do administracji i prezentacji systemu
newsów na stronie WWW. Newsy będą
podzielone na kategorie, a każdy z nich
będzie mógł należeć do jednej kategorii.
Co należy wiedzieć...
Powinieneś znać podstawy MySQL-a
i programowania obiektowego.
Co obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz wie-
dział jak wykorzystać SDO do stworzenia
prostego systemu newsów.
PHP Solutions Nr 1/2006
 SDO Techniki

PHP i SDO
SDO powstało z myślą o platformie J2EE.
Jednak dzięki dużemu zainteresowaniu
IBM-a technologią PHP i porozumieniu
������
z ZEND Technologies, zostało ono włą-
czone również do PHP. Obecna imple-
mentacja nie jest tak dopracowana, jak
������ ��������������� ��� �������������
wydanie dla Javy i nie osiągnęła nawet
statusu wersji stabilnej. Dostępna jest
jedynie jako rozszerzenie PECL (PHP
�����
Extensions Community Library). Ponad-
to, do swojego poprawnego działania
wymaga parsera PHP w wersji 5.1, który
w czasie pisania tego artykułu również nie
był dostępny w wersji stabilnej. Rysunek 1. Architektura SDO
Mimo wczesnego stadium rozwoju,
SDO dla PHP pozwala już zarządzać warstwa obiektów DAS. Ukrywa ona Aktualna implementacja obiektów
danymi pochodzącymi z bazy danych przed programistą szczegóły implemen- DAS ma, niestety, szereg ograniczeń.
i plików XML. Niestety, aktualna imple- tacji związane z komunikacją ze źródłami Najważniejsze z nich to m.in. obsługa
mentacja ma szereg ograniczeń, o któ- danych. W przybliżeniu, jest to rozszerze- jedynie dwóch silników bazodanowych:
rych szczegółowo napiszemy w dalszej nie koncepcji warstwy dostępu do danych, DB2 i MySQL, czy możliwość zdefinio-
części artykułu. często spotykanej w korzystających z baz wania tylko jednego (jednopolowego)
danych aplikacjach PHP. klucza głównego na tabelę oraz brak
Tajemnice drzewa Twórcy specyfikacji DAS poszli krok transparentnej obsługi relacji typu wiele-
obiektów SDO dalej i nie tylko ujednolicili dostęp do baz do-wielu. To ostatnie oznacza, że model
Tajemnicę swojego działania SDO ukry- danych, ale zadbali także, aby w podobny SDO nie przewiduje przechowywania
wa w koncepcji tzw. grafów danych (ang. sposób można było się komunikować z in- informacji o relacji pomiędzy danymi
data graphs). Mówiąc najprościej, dane nymi źródłami, np. plikami XML. To ostat- z dwóch tabel w tzw. tabeli relacji.
są zorganizowane w postaci drzewia- nie jest szczególnie przydatne podczas
stych struktur obiektów. Przykładowo, eksportu danych z bazy oraz ich importu. Instalacja
jeżeli dane, z którymi aktualnie pracuje- Wymiana danych z bazami odbywa rozszerzenia SDO
my, pochodzą z bazy, to każdy z obiek- się z wykorzystaniem rozszerzenia PDO. Procedura instalacji zależy od platformy
tów SDO odpowiada jednemu rekordowi Do komunikacji z plikami XML zaprzęgnię- systemowej. W przypadku Windows, po-
w określonej tabeli znajdującej się to natomiast rozszerzenie SimpleXML. My bieramy ze strony PHP ostatnią skompi-
w tej bazie. Natomiast relacje pomiędzy skupimy się na pokazaniu, w jaki sposób lowaną wersję PHP 5.1 (w czasie pisania
obiektami znajdującymi się w drzewie są SDO komunikuje się z bazą danych. artykułu była to wersja RC1) i zestaw
tożsame z relacjami w bazie danych (np.
jeden-do-wielu). Pełną koncepcję drzewa
SDO obrazuje Rysunek 2.
Poza drzewem danych, w osobnej ������
gałęzi w ramach struktury obiektów SDO
przechowywane są informacje o wszyst-
kich zmianach wykonanych na danych.
Dzięki temu, obiekty DAS mogą w prosty
sposób synchronizować źródła danych ������ ������
z drzewami obiektów. SDO zapewnia �������� �����
pełne API do zarządzania zmianami
w drzewie, co umożliwia nam tworzenie
własnych obiektów DAS.
Drzewo SDO posiada jeszcze jedną
ciekawą cechę: umożliwia przeszukiwanie
wszystkich dostępnych w drzewie obiek-
tów przy pomocy zapytań XPath.

Data Access Services

Jak już wspomnieliśmy, jednym z głów-
nych elementów architektury SDO jest Rysunek 2. Drzewo obiektów SDO

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 43

Techniki SDO

skompilowanych rozszerzeń PECL (gdy

pisałem artykuł, SDO było dostępne
w wersji 0.5.1). ���������� �������������
Jeżeli instalujemy SDO pod Linuk-
�� ������ �� ������
sem, proces instalacji jest dużo bardziej �������� �� ������
skomplikowany, głównie dlatego, że �������������� �����������
na php.net nie ma oficjalnej dystry- �������
����������
bucji binarnej PHP dla tego systemu.
Twórcy niektórych dystrybucji Linuksa
dostarczają pakiety binarne PHP, cza-
sem jednak trzeba go skompilować Rysunek 3. Diagram encji dla bazy danych newsów
samemu. Źródła PHP pobieramy ze
strony http://php.net. Podobnie uczy- Pierwszy przykład pisać system newsów. Pracę rozpocznie-
nimy z SDO, którego źródła można Jeżeli już zainstalowaliśmy i uruchomi- my od stworzenia prostej bazy danych.
pobrać z repozytorium PECL (http:// liśmy PHP 5.1 z rozszerzeniem SDO, Na Listingu 1. przedstawiamy schemat
pecl.php.net/package/sdo). Pamiętajmy, możemy zająć się utworzeniem wspo- bazy dla MySQL-a.
że do poprawnego działania SDO po- mnianego wcześniej systemu aktual- Aktualności przechowywane są
trzebuje rozszerzeń PDO i SimpleXML. ności. Spróbujmy więc przekonać się w dwóch tabelach. Pierwsza z nich,
Na szczęście są one dostępne standar- na własne oczy, jak szybko i elegancko o nazwie news_groups zawiera podsta-
dowo w kodzie źródłowym PHP 5.1. możemy przy pomocy tej technologii na- wowe informacje o grupach newsów,
takie jak id grupy (ng_id), nazwa grupy
Listing 1. Skrypt tworzący bazę newsów dla MySQL-a (ng_name) i opis (ng_description). Same
wiadomości gromadzone są w drugiej
/**************************************** tabeli, news_contents. Każdy rekord
* tabela z grupami newsów z tej tabeli zawiera następujące infor-
*
macje: id aktualności (nc_id), jej tytuł
*****************************************/
create table `news_groups` ( (nc_subject), streszczenie (nc_lead),
ng_id int(11) not null auto_increment, treść (nc_content) oraz referencje do
ng_name varchar(100) not null, jednej z grup (ng_id). Na Rysunku 3.
ng_description text, przedstawiony jest diagram encji dla
primary key (ng_id)
obu tabel. Wynika z niego, że tabela
);
/**************************************** news_contents znajduje się w relacji
* tabela z newsami. Zawiera relację do news_groups wiele-do-jednego w stosunku do tabeli
* news_groups.
*****************************************/ Przejdźmy teraz do pisania pierwsze-
create table news_contents (
go skryptu wykorzystującego rozszerze-
nc_id int(11) not null auto_increment,
ng_id int(11) not null, nie SDO. Pierwszą rzeczą, jaką musimy
nc_subject varchar(100) not null, uczynić, jest konfiguracja klasy DAS. Jak
nc_lead text, wiemy, klasa ta odpowiada za dostęp do
nc_content text not null, źródła danych (w naszym przykładzie
primary key (nc_id),
– MySQL). Sama klasa jest na tyle ogól-
);
na, że nie wie, jaką strukturę ma nasza
Listing 2. Konfiguracja klasy DAS dla dwóch tabel (news_groups i news_contents) baza. Dlatego też musimy powiedzieć
jej, do których tabel i kolumn ma zapisać
$newsGroupsMap = array (
odpowiednie elementy drzewa obiektów
'name' => 'news_groups',
'columns' => array( 'ng_id', 'ng_name', 'ng_description' ),
SDO. Aby skonfigurować DAS, należy
'PK' => 'ng_id' dla każdej tabeli utworzyć mapping
); – tablicę PHP zawierającą następujące
$newsContentsMap = array ( informacje:
'name' => 'news_contents',
'columns' => array('nc_id','ng_id','nc_subject','nc_lead','nc_content'),
'PK' => 'nc_id',
Ÿ nazwę tabeli,
'FK' => array ( Ÿ tablicę z nazwami pól,
'from' => 'ng_id', Ÿ nazwę pola z kluczem głównym
'to' => 'news_groups', (klucz główny w tabeli może składać
)
się z jednego pola),
);
$newsContentsRelationsMap = array(
Ÿ tablicę opisująca relacje do innej tabeli.
'parent' => 'news_groups',
'child' => 'news_contents' ); Dodatkowo, jeżeli nasz obiekt DAS ma
obsługiwać wiele tabel, pomiędzy którymi

44 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 SDO Techniki

są relacje, potrzebna jest jeszcze jedna Na Listingu 2. pokazujemy przykła- mieć tylko jedną relację (jeden klucz
tablica zawierająca informacje o kie- dową konfigurację dla tabel news_groups obcy). Na szczęście, w wielu prostych
runku tych relacji, tzn. która z tabel jest i news_contents. bazach danych, ograniczenia te nie mają
nadrzędna, a która podrzędna. Przypo- Patrząc na tablice konfiguracyjne, znaczenia. Ponadto, należy zakładać, że
mnijmy, że obecna implementacja obsłu- zauważamy jedne z największych bolą- w miarę rozwoju projektu, autorzy rozwiną
guje jedynie relacje jeden-do-wielu oraz czek obecnej implementacji SDO: klucz jego funkcjonalność również w tych dzie-
jeden-do-jednego. główny jest jednopolowy, a tablica może dzinach.
Skoro mamy już skonfigurowany
Listing 3. Skrypt dodający grupę newsów do bazy danych obiekt DAS, najwyższa pora utworzyć
kod, który zapisze grupę newsów do
<?php bazy danych. Odpowiedni skrypt z po-
require_once 'Relational.php'; minięciem mappingu przedstawiamy na
$dbConnection = new PDO('mysql:host=localhost;dbname=nazwa_bazy_danych',
Listingu 3.
'użytkownik','hasło');
$das = new SDO_DAS_Relational( array($newsGroupsMap,$newsContentsMap), Pierwszą operacją, jaką musimy
'news_groups',array( $newsContentsRelationsMap )); wykonać jest otwarcie połączenia do
$root = $das->createRootDataObject(); bazy danych. Pamiętajmy, że SDO
$newsGroup1 = $root->createDataObject('news_groups'); korzysta w tym celu z PDO. Po nawią-
$newsGroup1->ng_name = "Grupa Pierwsza";
zaniu połączenia tworzymy obiekt klasy
$newsGroup1->ng_description = "Opis dla pierwszej grupy";
$das->applyChanges($dbConnection, $root); SDO_DAS_Relational, który będzie odpo-
?> wiedzialny za zapisanie grupy newsów
do naszej bazy danych. Jako parametry,
Listing 4. Skrypt pobierający jeden rekord z bazy danych i modyfikujący go klasa ta musi otrzymać tablice konfi-
<?
gurujące wszystkie tabele, z którymi
require_once 'Relational.php'; będziemy się komunikować poprzez
$dbConnection = new PDO SDO, a także nazwę tabeli nadrzędnej
('mysql:host=localhost;dbname=nazwa_bazy_danych','użytkownik','hasło'); i tablicę z typami relacji pomiędzy tabe-
$das = new SDO_DAS_Relational( array($newsGroupsMap,$newsContentsMap),
lami. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby
'news_groups', array( $newsContentsRelationsMap ) );
$root = $das->executeQuery($dbConnection, 'select * from news_groups where
dla każdej z tabel naszej bazy stworzyć
ng_id=1', array( 'news_groups.ng_id', 'news_groups.ng_name', osobne obiekty DAS. Pozbawiłoby nas
'news_groups.ng_description' ) ); to jednak możliwości jednoczesnego
$root['news_groups'][0]->ng_name = 'The future of GUIs for PHP'; zapisywania drzew obiektów, między
$das->applyChanges($dbConnection, $root);
którymi istnieje relacja.
?>
Wracając do przykładu: dwie naj-
Listing 5. Skrypt pobierający jeden rekord z bazy danych i kasujący go. Drugą ważniejsze klasy są już gotowe. Mu-
metodą usunięcia obiektu z drzewa jest przypisanie mu wartości null simy jeszcze utworzyć korzeń drzewa
obiektów SDO. Służy do tego metoda
require_once 'Relational.php';
createRootDataObject(), którą wywołu-
$dbConnection = new PDO
('mysql:host=localhost;dbname=nazwa_bazy_danych','użytkownik','hasło'); jemy na obiekcie DAS. Mając korzeń,
$das = new SDO_DAS_Relational( array($newsGroupsMap,$newsContentsMap), możemy teraz utworzyć obiekt news_
'news_groups', array( $newsContentsRelationsMap ) ); groups, który zapiszemy później do
$root=$das->executeQuery($dbConnection, 'select * from news_groups where bazy danych. Do tworzenia obiektów
ng_id=1', array( 'news_groups.ng_id', 'news_groups.ng_name',
w drzewie SDO, przeznaczona jest me-
'news_groups.ng_description' ) );
unset( $root['news_groups'][0] ); toda createDataObject(). Ma ona jeden
$das->applyChanges($dbConnection, $root); parametr: nazwę tabeli, dla której należy
utworzyć obiekt. W naszym przypadku
Listing 6. Skrypt umożliwiający jednoczesne dodanie do bazy danych grupy jest to news_groups. Obiekt news_groups
i związanego z nią newsa
posiada atrybuty publiczne, których na-
$newsGroup = $root->createDataObject('news_groups'); zwy są tożsame z nazwami odpowiednich
$newsGroup->ng_name = "PHP-related news"; kolumn w tabeli news_groups, znajdującej
$newsGroup->ng_description = "The best news around the world of PHP"; się w bazie danych. Informacji o nazwach
$newsContent1 = $newsGroup->createDataObject('news_contents'); tych kolumn dostarcza SDO mapping.
$newsContent1->nc_subject = 'SDO is becoming popular';
Przypisując tym atrybutom odpowiednie
$newsContent1->nc_lead = 'SDO or Service Data Objects is gaining more and more';
$newsContent1->nc_content = 'the content of article on SDO'; wartości możemy stworzyć pożądany
$newsContent2 = $newsGroup->createDataObject('news_contents'); obiekt. Aby zapisać go do bazy danych,
$newsContent2->nc_subject = 'AJAX and PHP'; należy na obiekcie DAS wykonać metodę
$newsContent2->nc_lead = 'AJAX is a solution for the interactive web pages'; applyChanges(). Ma ona dwa parametry:
$newsContent2->nc_content = 'the content of the article';
obiekt PDO i drzewo obiektów SDO.
$das->applyChanges($dbConnection, $root);
Tak oto, w siedmiu linijkach kodu,
bez napisania choćby jednego polecenia

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 45

Techniki SDO

SQL, zapisaliśmy rekord w bazie da-

nych. Warto wspomnieć, że za jednym
razem możemy zapisać wiele obiektów.
Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie,
aby metodę createDataObject() wy-
wołać wiele razy, tworząc tym samym
wiele obiektów news_groups. Możemy
nawet wielokrotnie zapisywać te obiek-
ty w bazie danych: SDO samo zadba
o to, co powinno zostać w niej zapisa-
ne. Możliwe jest to dzięki opisanemu
już mechanizmowi, który zapamiętuje
każdą zmianę stanu drzewa obiektów.
Jeżeli więc cokolwiek dodamy, skasuje-
my lub zmienimy, drzewo będzie miało
informacje na ten temat.
Każda operacja zapisu zmian zeruje
rejestr zmian, dlatego nawet po dwukrot-
nym wykonaniu operacji applyChanges
dane zostaną zapisane tylko raz.
object(SDO_DataObjectImpl)[12]
public 'news_groups' =>
object(SDO_DataObjectList)[11]
object(SDO_DataObjectImpl)[14]
public 'ng_id' => '10'
public 'ng_name' => 'Grupa Pierwsza'
public 'ng_description' => 'Opis dla pierwszej grupy'
public 'ng_contents' =>
object(SDO_DataObjectList)[13]
object(SDO_DataObjectImpl)[15]
public 'nc_id' => '4'
public 'nc_subject' => '10'
public 'nc_lead' => 'Jakiś tytuł'
public 'nc_content' => 'Jakaś zajawka'
object(SDO_DataObjectImpl)[16]
public 'ng_id' => '11'
public 'ng_name' => 'Grupa Pierwsza'
public 'ng_description' => 'Opis dla pierwszej grupy'
public 'ng_contents' =>
object(SDO_DataObjectList)[18]

Skoro potrafimy już zapisać dane do object(SDO_DataObjectImpl)[17]

bazy, spróbujmy je teraz odczytać, zmo- public 'nc_id' => '5'
dyfikować i ponownie zapisać. Tak jak public 'nc_subject' => '11'
poprzednio, posłużymy się przykładem. public 'nc_lead' => 'Jakiś tytuł'
public 'nc_content' => 'Jakaś zajawka'
Na Listingu 4. przedstawiamy kod, który
potrafi wykonać te zadania.
Tak jak w poprzednim przykładzie, Rysunek 4. Wynik działania zapytania, które za jednym razem wyciąga z bazy grupy
skrypt rozpoczyna się od inicjalizacji newsów i same wiadomości
klasy SDO_DAS_Relational i nawiązania
połączenia. W następnym kroku, przy SDO. Na otrzymanym drzewie może- padku, aby zapisać dokonane zmiany,
użyciu metody executeQuery() po- my wykonywać dowolne operacje, np. należy wykonać na obiekcie DAS me-
bieramy obiekty SDO z bazy danych. dodać do niego nowy element (metoda todę applyChanges().
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę createDataObject), a także zmienić czy
na fakt, że mimo iż składnia polece- skasować istniejący element. Procedu- Drugi przykład
nia zawiera zapytanie SQL, wynikiem ra kasowania obiektu pokazana jest na Spróbujmy teraz napisać skrypt, który
jego działania jest drzewo obiektów Listingu 5. Tak jak w poprzednim przy- będzie potrafił dodać jednocześnie grupę
newsów i kilka związanych z nią wiado-
Listing 7. Kwerenda pobierająca z bazy danych drzewo z grupami i newsami mości. Kod prezentujący ten przykład
przedstawiamy na Listingu 6. Dla uprosz-
$root = $das->executeQuery($dbConnection, 'select * from news_groups, czenia pokazujemy tam tylko kod cha-
news_contents where news_groups.ng_id=news_contents.ng_id', rakterystyczny dla tej operacji, pomijając
array(
początkową inicjalizację obiektów.
'news_groups.ng_id', 'news_groups.ng_name', Zwróćmy uwagę, że po utworze-
'news_groups.ng_description','news_contents.nc_id', niu obiektu SDO dla grupy newsów,
'news_contents.nc_subject', 'news_contents.nc_lead', wywołujemy na tym obiekcie metodę
'news_contents.nc_content'
createDataObject(), która tworzy obiekt
));
SDO dla konkretnej wiadomości. Jeżeli
Listing 8. Kasowanie grupy wraz z newsami chcemy utworzyć więcej niż jedną wiado-
mość, to wystarczy po raz kolejny wywo-
$root = $das->executeQuery($dbConnection, 'select news_groups.ng_id, łać metodę createDataObject(). Warto
news_contents.nc_id from news_groups, news_contents where
zauważyć, że nie musimy martwić się
news_groups.ng_id=news_contents.ng_id',
o przekazanie obiektowi newsa id grupy,
array( gdyż SDO zrobi to za nas. Ponadto nic nie
'news_groups.ng_id', stoi na przeszkodzie, aby za jednym razem
'news_contents.nc_id'
stworzyć wiele grup i przypisać im wiele
));
newsów.
unset( $root['news_groups'][0] ); Kolejnym zadaniem jest pobranie
$das->applyChanges($dbConnection, $root); z bazy drzewa z grupami i związanymi
z nimi newsami przy pomocy jednego

46 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 SDO Techniki

zapytania. Jego rozwiązanie pokazujemy
na Listingu 7.
Pomijając oczywiście operacje związa-
ne z konfiguracją połączenia i klasy DAS
widzimy, że wszystko, co musimy napisać,
zawiera się w jednej linii kodu!
Metoda executeQuery() potrzebuje
dwóch parametrów: połączenia do bazy
danych i zapytania SQL. Trzeci para-
metr jest opcjonalny, wymagany jedynie
w sytuacjach, gdy nazwa którejkolwiek
kolumny występuje dwa razy w mappin-
gu. Taka sytuacja ma miejsce w naszym
przykładzie: kolumna ng_id pojawia
się zarówno w tabeli news_groups, jak
i news_contents. Fakt, że są to inne ta-
bele, nie ma znaczenia. Jeżeli więc nie
chcemy podawać trzeciego parametru,
musimy pamiętać, aby w naszym mo-
delu nie powtarzała się nazwa żadnej
kolumny. Wystarczy więc przyjąć odpo-
wiednią strategię nazewnictwa. Rezul-
tatem wykonania tego kodu jest drzewo
obiektów SDO, które przedstawiamy na
Rysunku 4.
Na zakończenie pokażemy jeszcze,
jak skasować grupę i związane z nią
newsy. Jest to bardzo proste, ponie-
waż wystarczy pobrać grupę wraz ze
związanymi z nią newsami (wszystkimi)
i wykonać na niej funkcję unset() lub
przypisać do niej wartość null. Jeżeli
pobierzemy samą grupę, to SDO będzie
próbowało skasować jedynie ją. Nie jest
to oczywiście problemem, gdy pracuje-
my na bazie wyposażonej w mechanizm
kluczy obcych. Jeżeli jednak nasza
baza danych to np. MySQL, a tabele
na których operujemy, są w formacie
MyISAM, to usunięcie samej grupy
powiedzie się, ale dane w bazie będą
niespójne. Skrypt ilustrujący kasowanie
grupy wraz z newsami pokazany jest na
Listingu 8.
Podsumowanie
Budując prostą bazę danych dla sys-
temu newsów, pokazaliśmy możliwości
drzemiące w SDO. Mimo, że rozszerze-
nie to znajduje się ciągle w fazie rozwo-
ju, jego funkcjonalność jest imponująca.
Miejmy nadzieję, że już wkrótce jego
autorzy wydadzą wersję stabilną, która
będzie pozbawiona obecnych manka-
mentów. Warto pamiętać, że pomijając
wymienione ograniczenia, już obecnie
kod biblioteki SDO jest bardzo solidny.
Zachęcamy więc do własnych ekspe-
rymentów i zapraszamy do następnego
artykułu o technologiach SDO i XML,
który ukaże się w kolejnym numerze
PHP Solutions. n
O autorze
Piotr Szarwas jest pracownikiem SU-
PERMEDIA Interactive i doktorantem
na wydziale Fizyki Politechniki War-
szawskiej. Od 2003 roku projektuje
aplikacje WWW w oparciu o PHP4/5.
Obecnie zajmuje się tworzeniem frame-
worka dla PHP opartego na rozwiąza-
niach Hibernate i Spring.

R E C E N Z J A

PHP5 Zaawansowane programowanie «««««

Autorzy: Ed Lecky-Thompson, Heow Eide-Goodman, Steven D. Nowicki, Alec Cove
Wydanie: Helion 2005 Cena: 79,00 zł

Jestem nieco znudzony ofertą polskich wydań książek o PHP, pewnie dlatego również po tę pozycję sięgałem niechętnie. Przypuszcza-
łem, że będzie to materiał podobny do bardzo dobrej książki PHP Zaawansowane programowanie. Vademecum profesjonalisty autor-
stwa Georga Schlossnagle’a, tyle że z większym naciskiem na PHP5. Na szczęście PHP5 Zaawansowane programowanie okazało się
inne. Dużo inne. Książka nie stanowi vademecum profesjonalisty – nie przeczytamy w niej (w sposób encyklopedyczny) o wszystkich
zaawansowanych cechach języka PHP. Przeczytamy w niej o profesjonalnym podejściu do tworzenia złożonych aplikacji w PHP5.
Autorzy skupili się na dogłębnym opisaniu modelowania w UML, korzystania ze wzorców projek-
towych, testowania aplikacji (PHPUnit) czy tworzenia własnego warsztatu programisty – narzędzi
które będzie można wielokrotnie wykorzystać w każdym projekcie.
Bardzo ciekawa jest część (ponad 200 stron) opisująca Studium przypadku – automatyzacja
działu sprzedaży. Dowiemy się, jak podejść do dużego projektu informatycznego i jak nim zarzą-
dzać. Omówione zostaną pojęcia planowania i architektury systemu. Razem z autorami stworzymy
aplikację automatyzującą pracę zespołu sprzedaży i solidną platformę raportującą.
Szczerze poleciłbym tę książkę programistom PHP, którzy mają już za sobą kilka projek-
tów w PHP, ale chcą zacząć tworzyć aplikacje w sposób bardziej profesjonalny – przemyślany,
solidny i wydajny. Jeśli planujesz wykonanie większego projektu lub nie wierzysz (nie znasz)
w PHP5, a szukasz dobrej platformy programistycznej do tworzenia aplikacji WWW – ta lektura
jest dla Ciebie.

Dariusz Pawłowski

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 47

Techniki
AJAX – wyjątkowo interaktywne
i wydajne aplikacje WWW
Joshua Eichorn, Werner M. Krauß
W SIECI
1. http://sourceforge.net/
projects/jpspan/ – strona
główna projektu JPSpan
2. http://pear.php.net/package/
HTML_AJAX/ – strona głów-
na pakietu HTML_AJAX
3. http://www.google.com/
webhp?complete=1&hl=en
– Google Suggest
4. http://www.ajaxpatterns.org/
– serwis poświęcony wzor-
com aplikacji AJAX
5. http://www.ajaxpatterns.org/
Suggestion – opis wzorca
w stylu Google Suggest
6. http://blog.joshuaeichorn.
com/archives/category/php/
ajax – blog Joshuy Eichorna
poświęcony AJAX-owi
48
Aplikacje tworzone w PHP pozwalają
osiągnąć bardzo wiele przy ograniczonym
oprogramowaniu klienckim, co oznacza łatwe
wdrażanie i aktualizacje, a tym samym szybkie
efekty pracy. Architektura ta ma też dotkliwe
wady, jak opóźnienia między wyświetlaniem
kolejnych stron lub brak możliwości pobierania
nowych danych bez wysyłania formularza.
Na szczęście istnieje mechanizm AJAX.
A
JAX pozwala stworzyć dodatkowy
kanał komunikacji między klientem
a serwerem PHP, a tym samym
wysyłać i odbierać dane bez przeładowy-
wania strony. Otwiera to zupełnie nowe
możliwości, a w połączeniu z operacjami
na modelu DOM z poziomu JavaScriptu,
oznacza nadejście ery bogato wyposażo-
nych, interaktywnych aplikacji PHP, wol-
nych od irytującego klikania i czekania.
W tym artykule przedstawimy prak-
tyczne wprowadzenie do techniki AJAX
na przykładzie dwóch bibliotek PHP i nie-
wielkiej aplikacji o działaniu podobnym do
Google Suggest.
Czym jest AJAX?
AJAX (skrót od Asynchronous JavaScript
And XML) jest nazwą nowej metody pro-
gramowania, łączącej kilka różnych tech-
nik: (X)HTML i CSS do tworzenia interfej-
su użytkownika, DOM (Document Object
Model) do obsługi elementów dynamicz-
nych i interakcji oraz XMLHttpRequest do
www.phpsolmag.org
asynchronicznej wymiany danych. Techni-
ki te są łączone w jedną całość za pomocą
JavaScriptu, odpowiedzialnego za logikę
aplikacji i dynamiczną aktualizację interfej-
su użytkownika stosownie do potrzeb.
Pomimo XML w nazwie, AJAX nie-
koniecznie wymaga używania formatu
XML do wymiany danych. Poza XML-em
obsługiwane są między innymi zwykły
tekst, sformatowany HTML (dodawany
do bieżącej strony poprzez właściwość
innerHTML) oraz format JSON (JavaScript
Powinieneś wiedzieć...
Powinieneś się dobrze orientować
w zasadach programowania obiektowe-
go w PHP4 lub PHP5. Przyda się też
pewna znajomość JavaScriptu.
Obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz znał
zasadę działania i stosowania techniki
AJAX oraz śledzenia kodu. Pokażemy
też możliwości bibliotek implementują-
cych tę technikę.
PHP Solutions Nr 1/2006

Object Notation), który można przepuścić
przez eval() w celu uzyskania typów
JavaScript. Można też korzystać z dowol-
nego innego formatu danych dającego się
obsłużyć w JavaScripcie i PHP.
AJAX-a można najprościej zde-
finiować jako metodę wykorzystania
JavaScriptu do komunikacji z serwerem
niezależnie od tradycyjnych żądań POST
i GET. Strona techniczna jest tu jednak
mniej istotna – najważniejsze są zupełnie
nowe możliwości tworzenia aplikacji inter-
netowych.
Podstawą pracy AJAX-a jest obiekt
XMLHttpRequest, stanowiący standar-
dowy element wielu przeglądarek. Jeśli
postanowisz dodać obsługę AJAX-a do
swojej aplikacji za pomocą biblioteki,
to nie musisz wiele wiedzieć o samym
XMLHttpRequest, gdyż wszystkim zajmie
się biblioteka. Fizyczna implementacja
obiektu XMLHttpRequest zależy od kon-
kretnej przeglądarki – w Internet Explo-
rerze jest to wbudowany obiekt ActiveX,
natomiast w Firefoksie, Safari i większości
innych przeglądarek jest on wewnętrznym
obiektem JavaScriptu.
XMLHttpRequest udostępnia proste API,
pozwalające wysyłać do serwera żądania
HTTP metodami GET i POST. Dla serwe-
ra są to zwyczajne żądania przeglądarki,
zawierające nawet wszystkie pliki cookie
dla bieżącej domeny oraz autoryzację
HTTP (jeśli oczywiście jest włączona). Od
strony JavaScriptu, XMLHttpRequest daje
dostęp do treści i nagłówków podczas
wysyłania i odbioru żądań. Możliwość ta
jest często używana do poinformowania
serwera, że żądanie nie zostało zgłoszo-
����������������
����
���
������������������
���������������������
������������������
��������������������� ����
�����������������������
Rysunek 1. Przepływ danych w tradycyjnej aplikacji internetowej
PHP Solutions Nr 1/2006
������������������������
����
������������������
��������������
������������������������
������������
�������������������
���������������
��������������
������������������������
�������������
�������������������
���������������
Rysunek 2. Przepływ danych w aplikacji AJAX
ne bezpośrednio przez użytkownika, lecz
poprzez XMLHttpRequest. Odebraną treść
można traktować jako zwykły tekst, ale
w przypadku treści typu text/xml można
też stworzyć obiekt XML DOM. Obsługa
modelu DOM przyczyniła się do popular-
ności XML-a jako formatu wymiany da-
nych między klientem a serwerem, nato-
miast utrzymanie obsługi zwykłego tekstu
pozwala korzystać z dowolnego formatu
dającego się przetworzyć na poziomie
JavaScriptu.
Dlaczego AJAX?
Najważniejszym argumentem przema-
wiającym za korzystaniem z AJAX-a jest
������
�����������������
��������������������
�������������������
www.phpsolmag.org
AJAX Techniki
������
���
����������������
����
������������������
������
����
������������������
������
możliwość uzyskania znacznie wyższego
poziomu interaktywności w aplikacjach
internetowych. Reakcje programu na dzia-
łania użytkownika są dużo szybsze, bez
nużącego klikania i czekania, przez co ob-
sługa całego programu znacznie bardziej
przypomina pracę z tradycyjną aplikacją
stacjonarną.
Rysunek 1 przedstawia przepływ da-
nych w typowej aplikacji internetowej. Użyt-
kownik wypełnia formularz i wysyła go na
serwer WWW, który przetwarza formularz
i odsyła dane do czekającego użytkownika.
Zwracanym wynikiem jest pełna strona
HTML, którą przeglądarka klienta musi za-
ładować w całości (treść i strukturę). Mar-
nuje się w ten sposób czas i pasmo, gdyż
kod strony wynikowej najczęściej niewiele
się różni od kodu poprzedniej strony.
Aplikacja AJAX wysyła do serwera
wyłącznie żądania pobierające nowe, po-
trzebne dane, a odpowiedź serwera jest
przetwarzana przez JavaScript po stronie
klienta. Dzięki wprowadzeniu tej dodatko-
wej warstwy JavaScriptu, przetwarzanie
danych nie spowalnia działania interfejsu
użytkownika. Cała aplikacja działa znacz-
nie szybciej, gdyż między serwerem,
a klientem przesyłanych jest nieporów-
nanie mniej danych, a spora część prze-
twarzania odbywa się po stronie klienta
(Rysunek 2).
Praktycznie rzecz ujmując, stworze-
nie aplikacji AJAX wymaga zatem dwóch
49
Techniki

elementów: odpowiednich skryptów po
stronie klienta i specjalnego kanału komu-
nikacji z serwerem.
Zalety techniki AJAX
AJAX ma wiele zalet, z których najbardziej
zauważalną jest znaczące rozszerzenie
zakresu możliwości interfejsu użytkowni-
ka. Jednak samo w sobie to nie wystar-
czy – w końcu istnieje też wiele innych
technologii o zbliżonych możliwościach.
O wyjątkowości AJAX-a stanowi przede
wszystkim to, że bazuje on na uznanych
standardach, więc w przeciwieństwie do
innych narzędzi do tworzenia interaktyw-
nych aplikacji internetowych (na przykład
Flasha) można go z łatwością wpasować
w istniejące procesy deweloperskie. Moż-
Explorerze z wyłączoną obsługą ActiveX,
co często dotyczy na przykład kafejek
internetowych. Może się także zdarzyć,
że aplikacja będzie działać nieco inaczej
w różnych przeglądarkach i na różnych
platformach, choć to samo dotyczy
tworzenia tradycyjnych aplikacji interne-
towych.
AJAX oferuje spore możliwości inte-
rakcji, ale do wielu zadań po prostu się
nie nadaje, na przykład do dynamicznego
rysowania elementów czy obsługi anima-
cji – w takich sytuacjach lepiej korzystać
Listing 1. Serwer JPSpan
<?php
session_start();
z Flasha. Warto w tym miejscu zaznaczyć,
że pomimo teoretycznej możliwości połą-
czenia zalet AJAX-a i Flasha w ramach
jednej aplikacji, złożoność takiego rozwią-
zania jest na tyle duża, że lepiej używać
tych technik osobno.
Wykorzystanie bibliotek
Istnieje wiele bibliotek narzędziowych
mających na celu ułatwienie integracji Ja-
vaScriptu i PHP. Wszystkie uwzględniają
jakąś metodę przesyłania danych, ale
większość oferuje dodatkowe możliwości,

na więc dalej korzystać ze swojego ulu- // Klasa powitania

bionego edytora czy środowiska programi-
stycznego, bez konieczności poznawania
nowych narzędzi.
Istnieje też wiele darmowych zesta-
wów narzędzi Open Source ułatwiających
tworzenie i rozwijanie aplikacji AJAX,
a przy okazji redukujących objętość kodu
JavaScriptu, jaki trzeba wpisywać ręcznie.
W dalszej części artykułu zobaczymy, jak
dołączać obsługę AJAX-a do własnych
aplikacji z pomocą popularnych bibliotek.
Wady AJAX-a
Opisywana metoda interakcji z klientem
ma też swoje wady. Nie można przewi-
dzieć, z jakiej przeglądarki korzysta użyt-
kownik, więc aplikacja może nie działać
na niekompatybilnych przeglądarkach
lub przy wyłączonej obsłudze JavaScrip-
tu. Oznacza to, że dobrą praktyką jest
uwzględnienie awaryjnej metody obsługi,
na przykład poprzez stworzenie bazowej
aplikacji z wykorzystaniem tradycyjnych
class HelloWorld {
function HelloWorld() {
if (!isset($_SESSION['strings'])) {
$_SESSION['strings'] = array('Hello','World','Hello World');
}
}
function addString($string) {
$_SESSION['strings'][] = $string;
return $this->stringCount();
}
function randomString() {
$index = rand(0,count($_SESSION['strings'])-1);
return $_SESSION['strings'][$index];
}
function stringCount() {
return count($_SESSION['strings']);
}
}
// Ustawienie stałej JPSPAN
require_once 'jpspan-0.4.3/JPSpan.php';
// Załadowanie serwera PostOffice
require_once JPSPAN . 'Server/PostOffice.php';
// Utworzenie serwera PostOffice
$S = & new JPSpan_Server_PostOffice();
// Rejestracja klasy w serwerze
$S->addHandler(new HelloWorld());

technik, a następnie rozbudowanie jej // Obsługa wyświetlania JavaScriptu po dodaniu

o opcjonalne usprawnienia używające
AJAX-a.
Trzeba też pamiętać, że aplikacje
z AJAX-em nie będą działać w Internet
JPSpan i PEAR
Wersja biblioteki JPSpan dla repozy-
torium PEAR jest dostępna w serwisie
http://www.pearified.com. Do instalacji
będzie potrzebny PEAR w nowej wersji
1.4, obsługujący inne kanały niż tylko
http://pear.php.net. Poleceniem pear
channel-discover pearified.com na-
leży dodać kanał do repozytorium, po
czym można już zainstalować JPSpan
poleceniem pear install pearified/
JavaScript_JPSpan.
// ciągu ?client do URL-a serwera
if (isset($_SERVER['QUERY_STRING']) &&
strcasecmp($_SERVER['QUERY_STRING'], 'client')==0) {
// Wyłączenie kompresji wynikowego JavaScriptu
// (m.in. usuwania białych znaków) z powodu
// problemów wydajnościowych
define('JPSPAN_INCLUDE_COMPRESS',false);
// Wyświetlenie klienckiego JavaScriptu
$S->displayClient();
}else {
// Początek faktycznej obsługi żądań
// Dołączenie obsługi błędów
// błędy, ostrzeżenia i komunikaty serializowane do JS
// Obsługiwanie żądań
$S->serve();
}
?>

50 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 AJAX Techniki

od bezpośredniego odwzorowania metod zwalającą odwzorowywać tablice PHP na

klas PHP na pośrednika JavaScriptu, po obiekty JavaScriptu. Strona z serwera jest HTML_AJAX
środowisko tworzenia elementów inter- dołączana do wynikowych stron HTML ze a nazwy klas
fejsu użytkownika. Przyjrzyjmy się bliżej znacznikiem client, generując pośrednie Nazwy klas zwracane przez PHP4 są
dwóm popularnym pakietom: bibliotekom klasy JavaScript o takim samym API, jak zawsze zapisane małymi literami. Jeśli
koniecznie chcesz zachować rozróż-
JPSpan i HTML_AJAX. klasy PHP. Ze względu na ograniczenia nienie wielkości liter lub potrzebujesz
PHP4, wszystkie nazwy klas i metod są zgodności między PHP4 i PHP5,
JPSpan zapisywane małymi literami. Domyślny musisz skorzystać z dodatkowych pa-
Najpierw zajmiemy się pakietem JPSpan serwer JPSpan nosi nazwę JPSpan_ rametrów metody registerClass(),
określających nazwę klasy rejestrowa-
– jedną z bardziej dojrzałych bibliotek Server_PostOffice i może służyć do
nej w JavaScripcie oraz tablicę ekspor-
AJAX dla PHP, dostępną od listopada odwzorowywania na JavaScript zarówno towanych metod:
2004 r. Podstawową funkcją biblioteki całych klas, jak i ich części. Korzystając
$server = new HTML_AJAX_Server();
jest niezależna od przeglądarki obsłu- z serwera w dużym serwisie można
$hello = new HelloWorld();
ga mechanizmu AJAX bazująca na rozważyć dodanie znacznika class, co
$methods = array('foo','bar');
XMLHttpRequest, z możliwością wyboru pozwoli ograniczyć liczbę klas dołącza- $server->registerClass($hello, §
pracy synchronicznej lub asynchronicz- nych i rejestrowanych na serwerze, a tym 'Example', $methods);
nej. Dostępne jest wspólne, obiektowe samym zmniejszy koszt przetwarzania.
API dla JavaScriptu i PHP. JPSpan obsłu- Osobiście nie doświadczyłem jednak
guje też wiele innych funkcji, na przykład żadnych problemów wydajnościowych Wywołania polegają na utworzeniu
przezroczyste odwzorowania obiektów nawet przy pięciu stale zarejestrowanych instancji odpowiedniej klasy JavaScrip-
z bardzo dobrą serializacją danych, po- klasach integracyjnych. tu, a następnie wywoływaniu jej metod.
W chwili utworzenia instancji w trybie
Listing 2. Klient JPSpan asynchronicznym, określana jest klasa
zwrotna, po czym wyniki są przesyłane
<html> jej metodom o takich samych nazwach,
<head> jak metody pierwotnie wywoływane.
<title>Hello World w JPSpan</title>
JPSpan dodatkowo obsługuje złożone ty-
<script type='text/javascript' src='jpspan_server.php?client'></script>
<script> py danych, w tym wielowymiarowe tablice
// Klasa JavaScript zawierająca metody zwrotne i obiekty, jak również serializację i prze-
var hwCallback = { kazywanie błędów PHP do JavaScriptu
randomstring: function(result) { z możliwością konfiguracji obsługi błędów
document.getElementById('canvas').innerHTML += '<p>'+result+'</p>';
po stronie klienta.
},
stringcount: function(result) {
document.getElementById('count').innerHTML = result; Strona serwera
}, Przyjrzyjmy się działaniu JPSpan nieco
addstring: function(result) { bliżej na prostym przykładzie typu Hello
document.getElementById('count').innerHTML = result;
World, wyświetlającym losowy napis
}
} w reakcji na kliknięcie i pozwalającym
// Utworzenie obiektu zdalnego. Jego nazwa jest odwzorowana małymi literami, dodawać nowe napisy. Zaczynamy od
// gdyż w nazwach klas i funkcji PHP4 wielkość liter nie jest rozpoznawana. utworzenia klasy helloworld, zawierającej
// Rejestrując każdą klasę na serwerze można przywrócić rozróżnianie proste metody PHP do obsługi dodawania
// wielkości liter.
napisów do tablicy sesyjnej, zwracania
var remoteHW = new helloworld(hwCallback);
function do_addString() { długości tablicy i wyświetlania losowe-
remoteHW.addstring(document.getElementById('string').value); go napisu z tablicy. Są to odpowiednio
document.getElementById('string').value = ''; metody addString(), stringCount()
} i randomString(), a ich kod przedstawia
</script>
Listing 1.
</head>
<body onLoad="remoteHW.stringcount()"> Praca z klasami JPSpan nie różni się
<input type="button" name="check" value="Pokaż losowy napis" onclick= niczym od obsługi zwykłych klas. Trzeba
"remoteHW.randomstring(); return false;"> tylko pamiętać, że klasa ta jest odtwa-
<div>Liczba losowych napisów: <span id="count"></span></div> rzana przy każdym wywołaniu ze strony
<div id="canvas" style="border: solid 1px black; margin: 1em; padding: 1em;"></div>
JavaScriptu, więc utrzymywanie danych
<div>
Podaj nowy napis: składowych między wywołaniami wymaga
<input type="text" name="string" id="string" size="20"> pamiętania instancji klasy w ramach sesji.
<input type="button" name="check" value="Dodaj nowy napis" onclick= Musimy jeszcze dołączyć JPSpan
"do_addString(); return false;"> i odpowiedni plik serwera PostOffice, po
</div>
czym możemy stworzyć nową instancję
</body>
</html> serwera i zarejestrować w niej naszą
klasę wywołując $S->addHandler(new

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 51

Techniki
HelloWorld()). Pozostaje jeszcze tylko
określić, czy chcemy wysłać kliencki kod
JavaScript, czy też obsługiwać żądania.
Jak widać na Listingu 1, obiektowe API
JPSpan bardzo ułatwia przygotowania po
stronie serwera.
Strona klienta
Teraz zajmiemy się stroną kliencką naszej
prostej aplikacji – Listing 2 przedstawia
kod klienta. Od razu zwraca uwagę wyraź-
ne rozdzielenie kodu HTML i PHP podczas
pracy z JPSpan. Wystarczy tylko umieścić
w ramach strony HTML poniższy, automa-
tycznie generowany kod, odpowiedzialny
za faktyczne połączenie HTML i PHP:
<script type='text/javascript'
src='jpspan_server.php?client'>
</script>
Przy odrobinie pracy nagłówkami po-
zwala to wygodnie obsłużyć składowanie
znanych informacji po stronie klienta,
co bardzo przydaje się na przykład przy
dodawaniu do istniejącego serwisu pola
autouzupełniania.
Następnie tworzymy klasę JavaScriptu
o nazwie hwCallback, zawierającą metody
zwrotne zastępujące treść odpowiednich
elementów <div> wartościami podanymi
przez serwer z wykorzystaniem właści-
wości innerHTML. Pozostaje już tylko utwo-
rzyć zdalny obiekt:
var remoteHW=new helloworld(hwCallback);
Klasa helloworld jest wyeksportowaną
klasą PHP, którą wcześniej utworzyliśmy
po stronie serwera. Nazwa klasy zawie-
ra wyłącznie małe litery, gdyż PHP4 nie
rozróżnia wielkości liter w nazwach klas
i funkcji. Reszta kodu z Listingu 2. to już
tylko dodanie formularza HTML z odpo-
wiednimi metodami obsługi – i już może-
my się pobawić naszą pierwszą aplikacją
stworzoną w technologii AJAX.
HTML_AJAX
Biblioteka HTML_AJAX daje znacznie
większe możliwości niż JPSpan, ale dla
uproszczenia przykładu skorzystamy z po-
dobnej konfiguracji, co w przypadku po-
przedniego przykładu: zewnętrzna stro-
na serwera generuje kod pośredni Java-
Scriptu, który jest dołączany i faktycznie
wykonywany na stronie HTML. HTML_
AJAX potrafi też generować cały kod po-
średnika i serwera w jednym skrypcie, ale
52
Listing 3. HTML_AJAX może posłużyć do pobierania treści z innej strony na tym
samym serwerze
<html>
<head>
<script type='text/javascript' src="server.php?client=main"></script>
<script type='text/javascript' src="server.php?client=dispatcher"></script>
<script type='text/javascript' src="server.php?client=HttpClient"></script>
<script type='text/javascript' src="server.php?client=Request"></script>
<script type='text/javascript' src="server.php?client=json"></script>
</head>
<body>
<script type="text/javascript">
function clearTarget() {
document.getElementById('target').innerHTML = 'clear';
}
// Operacja 'grab' jest najprostszym zastosowaniem HTML_AJAX, polegającym na
// wysłaniu żądania do strony i pobraniu wyników. Można jej używać w trybie
// synchronicznym lub asynchronicznym (z wywołaniem zwrotnym).
var url = 'README';
function grabSync() {
document.getElementById('target').innerHTML = HTML_AJAX.grab(url);
}
function grabAsync() {
HTML_AJAX.grab(url,grabCallback);
}
function grabCallback(result) {
document.getElementById('target').innerHTML = result;
}
// Operacja 'replace' może działać albo na adresie (tak jak grab), albo na
// zdalnej metodzie. W tym drugim przypadku trzeba ustawić defaultServerUrl na adres
// eksportujący wywoływaną metodę. Obecnie replace używa wyłącznie synchronicznych
// wywołań AJAX - wywołania asynchroniczne mogą się pojawić w przyszłości.
function replaceUrl() {
HTML_AJAX.replace('target',url);
}
</script>
<ul>
<li><a href="javascript:clearTarget()">Czyszczenie pola docelowego</a></li>
<li><a href="javascript:grabSync()">Przykład pobrania synchronicznego</a></li>
<li><a href="javascript:grabAsync()">Przykład pobrania asynchronicznego </a></li>
<li><a href="javascript:replaceUrl()">Zastąpienie zawartości treścią pobraną
spod wskazanego adresu</a></li>
</ul>
<div style="white-space: pre; padding: 1em; margin: 1em; width: 600px; height:
300px; border: solid 2px black; overflow: auto;" id="target">Pole docelowe</div>
</body>
</html>
Listing 4. Klasa implementująca serwer podpowiedzi (plik suggest.class.php)
class suggest {
function suggest() {
require_once 'pear_array.php';
$this->strings = $aPear;
}
function getString($input='') {
if ($input == '') return '';
$input = strtolower($input);
$suggestStrings=array();
foreach ($this->strings as $string) {
if (strpos(strtolower($string),$input) === 0) {
$suggestStrings[] = $string;
}
}
return $suggestStrings;
}
}
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006
 AJAX Techniki

in, Dispatcher, HttpClient, Request

i JSON), a w przyszłości zostanie do-
dana obsługa dodatkowych, opcjonal-
nych części.
Ÿ Żądanie generowanej namiastki, za-
wierające ?stub=nazwaklasy w ciągu
zapytania (można też podać wartość
all).
Ÿ Żądanie AJAX, zawierające w ciągu
zapytania ?c=nazwaklasy&m=nazwame
tody.

Pierwsze dwa rodzaje żądań można

Rysunek 3. Serwer podpowiedzi w akcji
nie polecałbym tej metody, gdyż tracimy
wtedy możliwość lokalnego składowania
wcześniej wygenerowanego kodu Java-
Scriptu.
Instalacja pakietu HTML_AJAX jest
bardzo prosta – wystarczy wykonać po-
lecenie pear install HTML_AJAX-alpha.
Jeśli na serwerze nie masz narzędzia
PEAR, możesz po prostu pobrać pakiet
http://pear.php.net/package/HTML_AJAX,
rozpakować go i ręcznie umieścić w wy-
branym katalogu, wymienionym oczywi-
ście w ramach parametru include_path
w php.ini.
Serwer
Strona HTML_AJAX działająca na serwe-
rze jest bardzo prosta – jej działanie polega
na utworzeniu instancji serwera HTML_AJAX_
Server, zarejestrowaniu wszystkich ekspor-
towanych klas (zwanych tu stubs, czyli na-
miastkami) i obsługiwaniu nadchodzących
żądań. Istnieją trzy możliwe rodzaje żądań:
Ÿ Żądanie klienckie, zawierające
?client=all w ciągu zapytania.
Zamiast all można też podać jedną
z części składowych klienta. Obecnie
obsługiwanych jest pięć części ( Ma-
łączyć w jednym żądaniu, lecz trzeba
pamiętać, że wiąże się to z pewnym
kompromisem: mniej żądań to mniej po-
łączeń z serwerem, ale z drugiej strony
generowane namiastki zmieniają się
częściej od danych klienckich, co może
negatywnie wpłynąć na efektywność
lokalnego składowania kodu. Ostrożnie
należy też korzystać z żądań stub=all,
gdyż namiastka dla, na przykład, dzie-
sięciu klas może już być spora. W ko-
lejnej wersji biblioteki HTML_AJAX po-
jawi się możliwość podawania wielu klas
w ramach jednego żądania namiastki
w postaci listy rozdzielanej przecinkami,
a więc stub=test,test2.

R E K L A M A

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 53

Techniki

z tablicy zawierającej możliwe hasła wy-

Tryb synchroniczny i asynchroniczny szukiwania, choć w rzeczywistej aplikacji
Biblioteki JPSpan i HTML_AJAX obsługują pracę zarówno w trybie asynchronicznym
(z wywołaniami zwrotnymi), jak i synchronicznym (z bezpośrednim zwracaniem wartości).
byłyby one prawdopodobnie pobierane
Ogólnie lepiej jest stosować operacje asynchroniczne, gdyż wywołania synchroniczne z bazy danych. Lista wyszukiwania wy-
mogą wstrzymywać pracę interfejsu użytkownika w oczekiwaniu na odpowiedź drugiej maga tylko jednej metody getString(),
strony. Oczywiście niekiedy jest to zachowanie pożądane, ale przesyłając większe ilości która porównuje przekazany ciąg znaków
danych trzeba wtedy zawsze pamiętać o wyświetleniu komunikatu typu proszę czekać.
Wywołania synchroniczne są znacznie łatwiejsze do oprogramowania, ale mimo to
z kolejnymi pozycjami tablicy. Pasujące
lepiej oprzeć się pokusie bezkrytycznego ich stosowania. Żądania AJAX w sieci lokalnej elementy są następnie kopiowane do
najczęściej trwają nie dłużej niż 50 ms, ale w przypadku przesyłania danych przez Internet tablicy wyników, która jest ostatecznie
czas ten najczęściej wzrasta do ponad 250 ms. Oznacza to, że użytkownik nie będzie zwracana.
w stanie skorzystać z żadnego elementu strony czy nawet przełączyć się na inną zakładkę
przeglądarki przez ćwierć, a często i pół sekundy.
Teraz uruchamiamy serwer usługi (Li-
sting 5). W tym przykładzie skorzystamy
z klasy AutoServer, która rozszerza pod-
Łatwa aktualizacja zawartość elementu o identyfikatorze stawową klasę serwera i dodaje metodę
treści bez AJAX-a podanym jako target treścią pobraną inicjalizacyjną dla każdej klasy. Pozwala
HTML_AJAX pozwala też korzystać z pod- z adresu url. Ze względów bezpieczeń- to zarządzać eksportem kilku klas PHP
stawowych możliwości AJAX-a wyłącznie stwa można w ten sposób pobierać treści za pomocą jednego serwera – wystarczy
po stronie klienckiego JavaScriptu, dzięki wyłącznie z adresów na tym samym ustawić wartość zmiennej $initMethods
czemu można bardzo szybko dodać do serwerze. Nie jest to jednak ograniczenie na true i nadać metodom inicjalizacyjnym
strony proste elementy używające AJAX-a biblioteki HTML_AJAX, lecz ograniczenie nazwy w postaci initNazwaKlasy, co dla
lub włączyć HTML_AJAX do istniejącego przeglądarki, mające na celu zapobieganie naszej klasy oznacza utworzenie meto-
środowiska. Typowym zastosowaniem jest atakom cross site scripting (XSS). dy initSuggest(). Wykorzystanie klasy
aktualizacja zawartości elementu HTML za AutoServer w tak prostym przykładzie to
pomocą treści wygenerowanej przez inną Przykład w stylu Google oczywiście strzelanie z armaty do muchy,
stronę PHP, co daje elastyczność ramek Suggest z HTML_AJAX ale pokazuje ciekawe możliwości biblio-
<iframe> bez ich wad (patrz Listing 3). Pora na nieco bardziej zaawansowany teki HTML_AJAX, które mogą się bardzo
Po dołączeniu do strony niezbędnego przykład: pole podpowiedzi podobne do przydać w większych projektach.
kodu JavaScriptu można pobierać treść mechanizmu Google Suggest (http:// I to by było na tyle po stronie PHP.
ze wskazanego adresu na serwerze www.google.com/webhp?complete=1&hl= Jeśli nasza metoda działa poprawnie
w trybie synchronicznym za pomocą HTML_ en), ale służące do wyszukiwania pakie- i nie generuje żadnych błędów, to nie
AJAX.grab(url) lub w trybie asynchronicz- tów PEAR (patrz też Ramka Wzorzec musimy jej więcej zmieniać i możemy się
nym za pomocą HTML_AJAX.grab(url,grab AJAX Suggest). zająć implementacją po stronie klienta.
Callback), gdzie argument grabCallback HTML_AJAX pozwala zarządzać inte- Rzut oka na Listing 6 pokazuje, że za-
wskazuje funkcję zwrotną automatycznie rakcją klienta z serwerem w kilku prostych czynamy od dołączenia JavaScriptu dla
wywoływaną przez HTML_AJAX po po- wierszach kodu. Jak widać na Listingu 4., serwera:
braniu treści. Można też wywołać HTML_A klasa obsługująca stronę PHP jest dość
JAX.replace('target',url), by zastąpić prosta. Dla potrzeb przykładu korzystamy <script type='text/javascript'
src='auto_server.php?client=
all&stub=suggest'></script>
Wzorzec AJAX Suggest
Podpowiadanie użytkownikom możliwych sposobów uzupełnienia tekstu wprowadzanego
w polu tekstowym uatrakcyjnia stronę i ułatwia korzystanie z niej – wystarczy zapropono- Następnie tworzymy kod obsługi żądania
wać kilka słów lub wyrażeń, które mogą pasować do danych wprowadzanych przez użyt- w postaci metody do_suggest() oraz funk-
kownika. Do implementacji mechanizmu uzupełniania służy najczęściej połączenie pola cję zwrotną do wyświetlania wyników, a na
tekstowego z listą rozwijaną wraz z synchronizacją tych elementów.
koniec tworzymy nową instancję zdalnej
Użytkownik może podać dowolny tekst, a bieżąca pozycja na liście będzie odpowia-
dać dotychczas wprowadzonemu ciągowi. Możliwe jest również wybranie elementu z listy, wyszukiwarki AJAX. Reszta kodu to po
co spowoduje zastąpienie zawartości pola tekstowego wybranym hasłem. prostu formularz z jednym polem teksto-
Implementacja tego wzorca wiąże się z reguły z wykorzystaniem zwykłego pola tek- wym i elementem <div> do wyświetlania
stowego i stworzeniem niewidocznej z początku warstwy (elementu <div>), w której będą
wyników. Dodanie do pola tekstowego ob-
umieszczane kolejne podpowiedzi. Do pola tekstowego trzeba dołączyć funkcję obsługi
zdarzenia, kontrolującą zawartość pola w celu zapewnienia poprawnego wyświetlania sługi zdarzenia onkeyup="do_suggest();
pasujących podpowiedzi na liście. return false;" powoduje wywołanie
Nie będziemy oczywiście wysyłać żądania po każdym naciśnięciu klawisza – lepiej sko- funkcji do_suggest() po każdym zwolnie-
rzystać z techniki dławienia zgłoszeń. W tym przypadku przeglądarka sprawdza co (na przy-
niu klawisza (zdarzenie onkeypress byłoby
kład) 350 milisekund, czy zawartość pola uległa zmianie – jeśli tak, to do serwera wysyłane
jest odpowiednie żądanie. Pozwala to ograniczyć liczbę żądań (i tym samym zaoszczędzić obsługiwane zbyt wcześnie).
nieco pasma), a przy okazji nie będzie przeszkadzać szybko piszącemu użytkownikowi.
Serwer odpowiada na żądanie wysyłając uporządkowaną listę pasujących podpowie- Jak to działa?
dzi, którą po stronie klienta odbiera funkcja zwrotna. Funkcja ta wprowadza w modelu doku-
Każda zmiana wartości pola tekstowego
mentu odpowiednie zmiany, by użytkownik mógł przejrzeć nowe podpowiedzi i ewentualnie
wybrać jedną z nich. Z każdą pozycją listy skojarzona jest funkcja obsługi kliknięcia, odpo- powoduje wywołanie funkcji do_suggest(),
wiadająca za aktualizację pola tekstowego treścią wybranej przez użytkownika pozycji. która z kolei wywołuje metodę remoteSu
ggest.getstring() javascriptowej klasy

54 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 AJAX Techniki

HTML_AJAX. Ta komunikuje się z ser-

Listing 5. Serwer podpowiedzi w HTML_AJAX (plik auto_server.php) werem, który odsyła tablicę pasujących
podpowiedzi, przekazywaną następnie
session_start();
require_once 'HTML/AJAX/Server.php'; funkcji zwrotnej, która kończy cały proces
class AutoServer extends HTML_AJAX_Server { dokonując niezbędnych zmian w struktu-
// Ustawienie tego znacznika jest konieczne, by korzystać z metod inicjalizacyjnych rze dokumentu i wyświetlając podpowiedzi
var $initMethods = true; w ramach elementu <div>.
W ten sposób mamy już działający,
// Metody inicjalizacyjne dla klasy podpowiedzi
function initSuggest() { choć nie najpiękniejszy przykład. Po
require_once 'suggest.class.php'; pierwsze, funkcja autouzupełniania prze-
$suggest = new suggest(); glądarki w tym przypadku tylko przeszka-
$this->registerClass($suggest); dza. Możemy ją jednak łatwo wyłączyć
}
dodając do pola tekstowego atrybut
}
$server = new AutoServer(); autocomplete="off". Po drugie, sposób
$server->handleRequest(); wyświetlania podpowiedzi pozostawia
bardzo wiele do życzenia. Spróbujmy
Listing 6. Prosty klient podpowiedzi więc ulepszyć funkcję zwrotną – Listing 7.
<html>
przedstawia poprawiony kod.
<head> Po usunięciu poprzedniej zawartości
<title>HTML_AJAX Suggest</title> elementu resultDiv, wyświetlającego wy-
<script type='text/javascript' src='auto_server.php?client=all&stub=suggest'> niki, opakowujemy każdy wynik w osobny
</script>
znacznik <span> dla uzyskania lepszej kon-
<script>
function do_suggest() {
troli nad formatowaniem, po czym w pętli
remoteSuggest.getstring(document.getElementById('string').value); for dodajemy kolejne wyniki do warstwy
} resultDiv. Etap opakowania wykonujemy
wywołując metody JavaScriptu document.
// Stworzenie tablicy asocjacyjnej do składowania metod zwrotnych
createElement("span") i appendChild().
var suggestCallback = {
getstring: function(result) {
Dla zwiększenia czytelności można popra-
document.getElementById('suggestions').innerHTML = result; cować nad stylem (Listing 8). Najważniej-
} szy jest tu wpis powodujący wyświetlanie
} podpowiedzi jedna pod drugą zamiast
w jednym wierszu:
// Utworzenie obiektu zdalnego. Jego nazwa jest odwzorowana małymi literami,
// gdyż w nazwach klas i funkcji PHP4 wielkość liter nie jest rozpoznawana.
// Rejestrując każdą klasę na serwerze można przywrócić rozróżnianie #suggestions span {
// wielkości liter. display: block;
var remoteSuggest = new suggest(suggestCallback); }
</script>
</head>
<body> Listing 8. Style CSS dla klienta
<div> podpowiedzi
Podaj nazwę pakietu PEAR:
<input type="text" name="string" id="string" size="20" onkeyup=" * {
do_suggest(); return false;"> padding: 0;
<input type="button" name="check" value="Podpowiedz..." onclick="do_suggest(); margin: 0;
return false;"> font-family : Arial, sans-serif;
</div> }
<div id="suggestions">&nbsp;</div> #suggestions {
</body> max-height: 200px;
</html> width : 306px;
border: 1px solid #000;
Listing 7. Ulepszona metoda zwrotna overflow : auto;
margin-top : -1px;
var suggestCallback = { float : left;
getstring: function(resultSet) { }
var resultDiv = document.getElementById('suggestions'); #string {
resultDiv.innerHTML = ''; width : 300px;
for(var f=0; f<resultSet.length; ++f){ font-size : 13px;
var result=document.createElement("span"); padding-left : 4px;
result.innerHTML = resultSet[f]; }
resultDiv.appendChild(result); #suggestions span {
} display: block;
} }
}

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 55

Techniki

Warstwa wyników powinna początkowo

Listing 9. Ostateczna wersja klienta podpowiedzi być ukryta, więc w pliku CSS podajemy
dla niej atrybut display: none, który po
<html>
<head> otrzymaniu wyników przełączamy na war-
<title>Podpowiedzi HTML_AJAX</title> tość block w ramach metody zwrotnej:
<link rel="StyleSheet" type="text/css" href="suggest3.css" />
<script type='text/javascript' src='auto_server.php?client=all&stub=suggest'> resultDiv.style.display='block';
</script><script>
if (!resultSet)
var string = '';
var oldstring = ''; resultDiv.style.display='none';
var timeout= 1000; /* czas w ms między sprawdzeniami - dobrą wartością jest 250*/
function do_suggest() { Dodatkowe sprawdzenie zapobiega wy-
string = document.getElementById('string').value; świetleniu warstwy, gdy serwer nie zwróci
if (string != oldstring) {
żadnych podpowiedzi.
/* Przy pustym polu nie wysyłaj żądania... */
if (string) { Pora dodać do wyników nieco interak-
remoteSuggest.getstring(string); cji – na razie tylko widzimy podpowiedzi,
} ale nie możemy wybierać pozycji z listy.
/* ... tylko ukryj warstwę */ Efekt wybierania osiągniemy dodając
else {
obsługę zdarzeń do elementu <span> każ-
document.getElementById('suggestions').style.display = 'none';
} dego wyniku:
oldstring = string;
} result.onmouseover = highlight;
window.setTimeout('do_suggest()', timeout); result.onmouseout = unHighlight;
}
result.onmousedown = selectEntry;
// Stworzenie tablicy asocjacyjnej do składowania metod zwrotnych
var suggestCallback = {
getstring: function(resultSet) { Spowoduje to dodanie funkcji Java-
var resultDiv = document.getElementById('suggestions'); Script do każdego zdefiniowanego
resultDiv.innerHTML = ''; zdarzenia. Działanie funkcji highlight()
resultDiv.style.display = 'block';
i unHighlight() polega po prostu na
if (!resultSet) resultDiv.style.display = 'none';
else{ zmianie klasy CSS elementu <span>:
for(var f=0; f<resultSet.length; ++f){
var result=document.createElement("span"); function highlight (){
result.innerHTML = resultSet[f]; this.className='highlight';
result.onmouseover = highlight;
}
result.onmouseout = unHighlight;
result.onmousedown = selectEntry;
resultDiv.appendChild(result); Klasa CSS highlight wygląda tak:
}
} .highlight {
}
background-color: 0000ff;
}
// Utworzenie obiektu zdalnego color: fff;
var remoteSuggest = new suggest(suggestCallback); }
// Funkcje obsługi interakcji
function highlight () { this.className = 'highlight'; } Minimalna wersja naszej wyszukiwarki
function unHighlight () { this.className = ''; }
powinna obsługiwać zastąpienie zawar-
function selectEntry () { document.getElementById('string').value =this.innerHTML;
} tości pola tekstowego podpowiedzią
</script> klikniętą przez użytkownika. Pole ma
</head> identyfikator string, więc podmiana jego
<body onload="do_suggest()"> treści jest prosta:
<h1>HTML_AJAX Example: Suggest</h1>
<p>Uwaga: czas między sprawdzeniami jest ustawiony na 1000ms dla celów
demonstracyjnych. W praktyce lepiej korzystać z wartości rzędu 350ms.</p> function selectEntry () {
<div id="error"></div> document.getElementById('string')
Podaj nazwę pakietu PEAR: .value = this.innerHTML;
<form method="get" id="suggest"> }
<input type="text" name="string" id="string" size="20" autocomplete="off">
<input type="button" name="check" value="Podpowiedz..." onkeyup="do_suggest();
return false;"> Wartość pola tekstowego jest zastępowa-
<div id="suggestions">&nbsp;</div> na zawartością danego elementu <span>,
</form> czyli jednym z wyników zwróconych przez
</body> serwer AJAX.
</html>
Całość wygląda już znacznie lepiej
(Rysunek 3). Przykład działa poprawnie,

56 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


ale do serwera wysyłanych jest zbyt wie-
le żądań – jeśli użytkownik wpisze coś
bardzo szybko, a korzysta z powolnego
łącza, to może dochodzić do wysyłania
kolejnego żądania podpowiedzi przed
otrzymaniem odpowiedzi na żądanie
poprzednie. Spróbujmy jakoś temu za-
pobiec.
Skorzystajmy z techniki zwanej
dławieniem zgłoszeń (ang. submission
throttling). W tym przypadku kliencki
JavaScript będzie co jakiś czas (na przy-
kład co 350 milisekund) sprawdzał, czy
wartość pola tekstowego uległa zmianie
– jeśli tak, to zostanie wysłane żądanie
do serwera (patrz Listing 9). Dodatkowo
sprawdzimy też, czy pole nie jest przy-
padkiem puste – w takiej sytuacji nie
wysyłamy żądania i ukrywamy warstwę
wyników.
Jak widać, dodanie imponującej in-
terakcji do formularzy i aplikacji nie jest
wcale trudne. Nasz prosty przykład moż-
na oczywiście rozbudować, dodając na
przykład możliwość przechodzenia po li-
ście wyników klawiszami kursora czy też
obsługę lokalnego składowania danych,
pozwalającego oszczędzić sporo pasma.
Śledzenie kodu AJAX
Podczas eksperymentów z AJAX-em
zauważysz zapewne, że technika ta
wymaga nowego podejścia do śledzenia
kodu. Nie wystarczy już śledzić kodu PHP
– trzeba jeszcze pilnować JavaScriptu
i obsługiwanej przez AJAX-a komunikacji
między klientem i serwerem. Na szczęście
nie jest to trudne.
Przede wszystkim, każdy moduł
kodu należy testować osobno. Pracując
w JavaScripcie dobrze jest stworzyć funk-
cję pomocniczą, na przykład prościutki
odpowiednik print_r() z PHP:
function print_r(input) {
var ret;
..for(var i in input) {
....ret += "["+i+"] = "+input[i]+"\n";
..}
..alert(ret);
} nie tej techniki w swoich stronach. Prawi-
Możliwości obserwacji w bibliotece
JPSpan pozwalają też rejestrować między
innymi błędy i udane wywołania funkcji
AJAX. W domyślnej konfiguracji serwera
błędy PHP są przekazywane jako ostrze-
żenia JavaScript. Niekiedy można też na-
trafić na ostrzeżenia wynikające z błędów
PHP Solutions Nr 1/2006
AJAX Techniki
Komunikat ładowania
Uruchamiając przykłady z HTML_AJAX zauważysz, że przy każdym wywołaniu AJAX po-
jawia się czerwone okienko z komunikatem loading. Powiadomienie to jest automatycznie
wyświetlane przez HTML_AJAX i jest po prostu warstwą o określonym identyfikatorze,
tworzoną jeśli wcześniej nie istniała. Jeśli więc chcesz zmienić ten komunikat, wystarczy
gdzieś w kodzie HTML umieścić na przykład taki fragment:
<div id="HTML_AJAX_LOADING" style=
"background-color : blue; color : white; display : none; position : absolute;
right : 50px; top : 50px;">
Ładowanie nowego napisu...</div>
Wyświetlania komunikatu nie da się w obecnej wersji wyłączyć po stronie serwera, ale
w przyszłych wersjach HTML_AJAX taka możliwość już będzie. Aby zapobiec wyświetla-
niu komunikatu trzeba nadpisać generującą go funkcję JavaScriptu:
HTML_AJAX.onOpen = function(){
// nic
}
JavaScriptu, co wynika z tego, że JPSpan treści, niż dodawać interakcję korzystającą
przechwytuje również te błędy i zgłasza je z AJAX-a. Koniecznie trzeba też uwzględ-
jako ostrzeżenia. niać docelowych odbiorców – jeśli więk-
Podczas pracy z HTML_AJAX można szość użytkowników z różnych względów
dodać własną funkcję obsługi błędu, która ma wyłączoną obsługę JavaScriptu, to
będzie podmieniać zawartość elementu wprowadzenie AJAX-a raczej nie będzie
<div> o identyfikatorze error: dobrym pomysłem. Podobną rolę odgrywa
skala – aplikacja wyposażona w AJAX-a
HTML_AJAX.onError = function(e) { znacznie lepiej sprawdzi się w przypadku
msg = "\nn"; niewielkich serwisów intranetowych (gdzie
for(var i in e) { łatwo rozwiązać problemy konfiguracyjne
msg += i + ':' + e[i] +"\n"; i ujednolicić przeglądarki) niż w przypadku
} rozbudowanych, publicznie dostępnych
document.getElementById('error'). witryn. Krótko mówiąc, wprowadzenie
innerHTML += msg; AJAX-a może dać dobre wyniki pod
} warunkiem, że nadrzędnym celem pozo-
stanie uzyskanie jak najlepszych walorów
Pozwoli to przechwytywać wszystkie błę- użytkowych. n
dy AJAX – najczęściej będą to zwyczajne
błędy PHP, ale mogą się też pojawiać błę-
dy 404, błędy wygaśnięcia i inne.
Na koniec zalecałbym tworzenie apli-
kacji dla przeglądarki Firefox, a dopiero O autorze
potem testowanie ich w Internet Explo- Joshua Eichorn tworzy serwisy PHP
rerze. Firefox ma nieporównanie lep- od siedmiu lat. Jest autorem phpDocu-
sze narzędzia programistyczne od IE, mentor – wielokrotnie nagradzanego
a w dodatku oferuje bardzo wiele przydat- i szeroko używanego narzędzia doku-
mentującego kod PHP. Jest też szefem
nych rozszerzeń. projektu HTML_AJAX, dostarczającego
implementację techniki AJAX dla repozy-
Podsumowanie torium PEAR. Obecnie pracuje jako star-
Wiedząc już czym jest AJAX i jak z niego szy architekt oprogramowania w firmie
Uversa Inc., gdzie tworzy dla klientów
korzystać, możesz rozważyć zastosowa- unikatowe rozwiązania. Technikę AJAX
stosował jeszcze przed jej oficjalnym
dłowe używanie AJAX-a pozwala często opracowaniem i popularyzacją. Mieszka
osiągnąć imponujące wyniki, ale nie zna- w Phoenix w stanie Arizona (USA).
Kontakt: josh@bluga.net
czy to, że należy bezkrytycznie stosować
tę technikę we wszystkich witrynach. Za- Werner M. Krauß programuje w PHP od
wsze trzeba mieć na uwadze podstawowe 1999 r. Gdy nie gra na gitarze, zajmuje
przeznaczenie danego serwisu – być mo- się tworzeniem dokumentacji dla frame-
worka Seagull.
że w konkretnym przypadku lepiej byłoby Kontakt: werner.krauss@hallstatt.net
dopracować nawigację lub prezentację
www.phpsolmag.org 57
Projekty
advAJAX,czyli praktyczne
zastosowanie technologii
AJAX
Łukasz Lach
W SIECI
1. http://advajax.anakin.us/
– projekt advAJAX
2. http://www.ajaxpatterns.org/
– strona o wzorcach AJAX-a
3. http://www.w3schools.com/
jsref/default.asp – dokumen-
tacja języka JavaScript
58
Ciągłe przeładowywanie strony WWW przy
każdej zmianie jej zawartości i żmudne czekanie
na wyświetlenie kolejnej porcji danych jest
zmorą każdego użytkownika aplikacji webowych
i programisty PHP. Nie jesteśmy jednak
skazani na te bolączki: wybawia nas od nich
wkraczająca do świata PHP technologia AJAX.
Dzięki niej ładujący się w nieskończoność pasek
postępu przechodzi do lamusa.
O
technologii AJAX pisaliśmy już
w tym numerze PHP Solutions,
w artykule AJAX – wyjątkowo
interaktywne i wydajne aplikacje WWW.
Teraz zajmiemy się jej praktycznym wy-
korzystaniem i stworzymy kilka przykła-
dów obrazujących jej możliwości. Jak już
wiemy, główną zaletą AJAX-a jest to, że
pozwala on na dokonywanie zmian w in-
terfejsie użytkownika po stronie przeglą-
darki, bez potrzeby przeładowywania całej
strony i ponownego wczytywania arkuszy
CSS czy plików graficznych.
Zyskuje na tym atrakcyjność serwisu,
gdyż możemy uczynić go dynamicznym,
jak i jego wydajność, ponieważ AJAX
umożliwia nam przesyłanie jedynie
niewielkiej porcji danych (zamiast całej
strony WWW) pomiędzy serwerem,
a klientem. To z kolei oznacza skrócenie
czasu ich dostarczania i zmniejsza ob-
ciążenie serwera. Przesyłane za pomocą
AJAX-a dane mogą mieć dowolny format,
np. CSV albo XML.
www.phpsolmag.org
Do stworzenia naszych przykładów
wykorzystamy napisany przez autora tego
artykułu obiekt języka JavaScript o nazwie
advAJAX (ang. Advanced AJAX, http://
advajax.anakin.us). Obiekt advAJAX uła-
twia korzystanie z opisywanej technologii
i znacznie rozszerza jej możliwości, doda-
jąc m.in. pełną obsługę formularzy HTML,
przedawnień czasu połączeń, kontrolę
nad pamięcią tymczasową przeglądarki
czy kontrolę nad kilkoma wywołaniami
AJAX jednocześnie, za pomocą systemu
Powinieneś wiedzieć...
Powinieneś znać języki JavaScript i PHP.
Pomocna w zrozumieniu technologii adv-
AJAX będzie również lektura artykułu
AJAX – wyjątkowo interaktywne i wy-
dajne aplikacje WWW.
Obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz wie-
dział, jak korzystać z obiektu advAJAX
i z jego pomocą tworzyć aplikacje inter-
netowe wykorzystujące AJAX-a.
PHP Solutions Nr 1/2006
 advAJAX Projekty

grupowań. Dzięki niemu, pobranie doku-

mentu z serwera sprowadzi się do wywo-
łania jednej funkcji, a my będziemy mieli
pełną kontrolę nad odbieraniem danych,
obsługą błędów czy dołączeniem funkcjo-
nalności AJAX-a do formularzy. Przejdźmy
więc do pierwszego przykładu.

System
bezpiecznego logowania
Niemal każdy serwis tworzony w PHP
zawiera panel administracyjny, za pomocą
którego zarządzamy jego zawartością. Nie-
odłączną częścią panelu administracyjnego
jest formularz logowania, który umożliwia
dostęp wyłącznie uprawnionym użytkowni-
kom. Potrzebujemy więc przesyłać nazwę
użytkownika i hasło, co pociąga za sobą
ryzyko przechwycenia tych danych przez
osoby niepowołane. Stosowanie połączeń
szyfrowanych SSH zmniejsza to zagroże-
nie. My postąpimy inaczej: wykorzystując
AJAX-a stworzymy system bezpiecznego
logowania, który nie używa SSH.
Jak już wiemy, zastosowanie techno-
logii AJAX uwalnia nas od konieczności Rysunek 1. System bezpiecznego logowania
przeładowywania całej strony. W przypad-
ku systemu logowania, potrzebujemy jedy- mularza. Jej pierwszym parametrem jest to loginForm. Drugim jest nieposiadają-
nie wysłać na serwer kilkadziesiąt bajtów, obiekt formularza, który ma zostać zmo- cy nazwy obiekt definiujący wywołanie
które składają się na nazwę użytkownika dyfikowany – w naszym przypadku jest – zestaw parametrów obiektu advAJAX.
i hasło. Odpowiedź serwera również bę-
dzie krótka: zamiast całego dokumentu
HTML, otrzymamy jeden bajt. Jest to
idealny przykład, pokazujący możliwości
optymalizacyjne AJAX-a.
Podstawą naszej pracy jest formularz
logowania, podobny do przedstawionego
na Listingu 1. W nagłówku widocznego
tam dokumentu HTML dołączamy trzy
skrypty w języku JavaScript. Pierwszy,
o nazwie advajax.js zawiera obiekt adv-
AJAX. W drugim, md5.js, umieszczone
zostały funkcje tworzące hash MD5,
które pozwolą nam na zakodowanie
hasła przed wysłaniem. Ostatni skrypt,
1.js, zawiera funkcję updateObjects(),
uruchamianą po załadowaniu dokumen-
tu. Umieszczony na stronie formularz,
któremu nadaliśmy unikalną nazwę
loginForm, przesyła dane do pliku 1.php.
Z pozoru jest to typowa strona logowania,
jednak po wywołaniu wspomnianej funkcji
updateObjects() wszystko się zmienia.
Funkcja ta wywołuje wewnętrzną
metodę obiektu advAJAX (patrz Listing
2) o nazwie assign(), która powoduje
włączenie funkcjonalności AJAX-a do for- Rysunek 2. Stronicowanie danych

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 59

Projekty advAJAX

Należy w tym miejscu wspomnieć, że nie Przyjrzyjmy się elementom wspo- hasła algorytmem MD5 oraz informuje
musimy nigdzie podawać adresu URL mnianego już obiektu, będącego dru- użytkownika, że pobierany jest wynik lo-
dokumentu, który ma zostać wywołany, gim parametrem metody assign(). gowania, umieszczając opis proszę cze-
jak również metody jego wysłania (POST Pierwszym z nich jest funkcja on- kać na przycisku służącym do wysyłania
lub GET), ponieważ są one automa- Initialization() – pozwala ona okre- formularza. Również w tej funkcji odczy-
tycznie pobierane z atrybutów action ślić akcję, która ma zostać wykonana tujemy hasło. Jest ono przechowywane
i method znacznika form. Omawiany przed rozpoczęciem głównych procedur przez pole password obiektu parameters
obiekt zadba także o to, żeby zabloko- pobierania dokumentu. Dostęp do obiek- (obj.parameters), z którego korzystamy
wać wszystkie pola formularza aż do za- tu możliwy jest poprzez jedyny parametr podobnie, jak z tablic asocjacyjnych
kończenia zapytania, aby użytkownik nie tej funkcji o nazwie obj. w PHP.
mógł dokonywać żadnych zmian w trak- W naszym skrypcie, funkcja Następnym elementem jest on-
cie wykonywania i pobierania wyniku. onInitialization() tworzy skrót (hasz) Complete(). Powinien on wskazywać
funkcję, która zostanie wywołana po
Listing 1. Formularz logowania zakończeniu pobierania dokumentu.
W tym miejscu bardzo istotne jest to, że
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.1//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml11/ wewnątrz tej funkcji nie wiemy, czy wy-
DTD/xhtml11.dtd"> wołanie zakończyło się powodzeniem.
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="pl" lang="pl">
Funkcja, uruchamiana po udanym
<head> wywołaniu, znajduje się pod elemen-
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> tem onSuccess(). Sprawdzamy w niej,
<script type="text/javascript" src="advajax.js"></script> czy logowanie zakończyło się sukce-
<script type="text/javascript" src="md5.js"></script> sem: jeśli tak, to wartością zmiennej
<script type="text/javascript" src="1.js"></script>
obj.responseText powinien być znak 1
</head>
(obiecany jeden bajt). W takim wypad-
<body onload="updateObjects()"> ku, przekierowujemy użytkownika na
<form method="post" action="1.php" id="loginForm"> stronę przeznaczoną dla administrato-
<label for="username">Nazwa użytkownika:</label> ra, a w innym wyświetlamy odpowied-
<input type="text" name="username" id="username" />
ni komunikat i proces się powtarza.
<br />
<label for="password">Hasło:</label> Warto wspomnieć, że ciasteczka są
<input type="password" name="password" id="password" /> obsługiwane przez advAJAX, tak więc
<br /> można bez problemu stworzyć sesję po
<input type="submit" value="OK" id="submitBtn" /> stronie serwera i będzie ona dostępna
</form>
tak samo, jak w sytuacji niekorzystania
</body>
</html> z AJAX-a.
Ostatni element o nazwie onError tak-
Listing 2. Dołączenie funkcjonalności AJAX-a do formularza HTML że wskazuje na funkcję, która ma zostać
wywołana w przypadku problemu z pobra-
function updateObjects() {
niem dokumentu (nie z połączeniem), np.
advAJAX.assign(document.getElementById("loginForm"), {
kiedy plik nie istnieje i serwer zwróci kod
onInitialization : function(obj) { 404 Not Found.
obj.parameters["password"] = hex_md5(obj.parameters["password"]); Jak widzimy, cały proces dołączenia
document.getElementById("submitBtn").value = "Proszę czekać...";
możliwości AJAX-a do naszego formula-
},
rza sprowadził się do wykorzystania jednej
onComplete : function() { metody. W efekcie otrzymaliśmy przyjaź-
document.getElementById("submitBtn").value = "OK"; niejszy dla użytkownika i bardziej opty-
},
malny i – co najważniejsze – bezpieczny
onSuccess : function(obj) { system logowania. Przedstawiamy go na
if (obj.responseText == "1") Rysunku 1.
document.location = "/admin"; else {
alert("Nieprawidłowa nazwa użytkownika lub hasło."); Stronicowanie danych
document.getElementById("password").value = "";
Jeśli w naszym serwisie umieszczamy
window.setTimeout("document.getElementById('password').focus();",
100); większe ilości danych, to koniecznością
} staje się ich wyświetlanie z podziałem
}, na strony zawierające po kilka lub
kilkanaście rekordów. W tradycyjnej
onError : function(obj) {
aplikacji webowej, każdorazowa zmiana
alert("Nie można nawiązać połączenia z serwerem, spróbuj później.");
} strony tej listy pociąga za sobą przełado-
}); wanie całego dokumentu HTML, mimo,
że modyfikacji ulega tylko jego główna

60 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 advAJAX Projekty

część, a nagłówek czy menu nawigacyj-

ne pozostają niezmienione. Posługując
się AJAX-em unikniemy tej uciążliwej
konieczności – pozwala on wszak mody-
fikować zawartość otwartej w przeglądar-
ce strony WWW.
Jako przykład jego wykorzystania,
stworzymy prostą książkę telefoniczną
z podziałem na strony zawierające po 10
rekordów. Będzie ona wyświetlała odczy-
tane z serwera i przesłane w postaci do-
kumentu XML imiona, nazwiska i numery
telefonów. Dla uproszczenia, w naszym
przykładzie nie implementujemy komuni-
kacji z serwerem.
Zacznijmy od tabeli, w której będzie-
my umieszczać rekordy pobrane z ser-
wera. Jej kod źródłowy przedstawiamy
na Listingu 3. W nagłówku znajdują się
nazwy kolumn, otoczone hiperłączami
wskazującymi na funkcję changeSort(),
która zmienia sposób sortowania da-
nych. Na początku, tabela jest pusta:
zostanie wypełniona zawartością pobra-
ną poprzez wywołanie AJAX. W stopce
umieściliśmy pole, które będzie zawie-
rało dane o aktualnie przeglądanych
danych oraz przyciski nawigacyjne.
Znacznik tbody otrzymał ponadto uni- Rysunek 3. Prosty edytor tekstu na stronie WWW
kalny identyfikator dataTable, do któ-
rego będziemy się odwoływać podczas Listing 3. Tabela książki telefonicznej
wpisywania danych.
Spójrzmy teraz na kod źródłowy <table>
przedstawiony na Listingu 4. Metodą <thead>
<tr>
wywoływaną podczas zakończenia
<td>ID</td>
ładowania strony oraz przy zmianie <td><a id="nameSort" href="javascript:changeSort('name')" title="Sortowanie
strony jest getRecords. Jak w poprzed- po imieniu">Imię</a></td>
nim przykładzie, tak i teraz wywołuje on <td><a id="surnameSort" href="javascript:changeSort('surname')"
tylko jedną, wewnętrzną metodę obiektu title="Sortowanie po nazwisku">Nazwisko</a></td>
<td><a id="telephoneSort" href="javascript:changeSort('telephone')"
advAJAX. Tym razem jest to metoda
title="Sortowanie po numerze telefonu">Numer telefonu</a></td>
advAJAX.get(), która wykonuje wywoła- </tr>
nie typu GET na ustalony w parametrach </thead>
adres URL. advAJAX pozwala korzystać <tbody id="dataTable"></tbody>
zarówno z POST, jak i GET, którym <tfoot>
<tr>
odpowiadają nazwy metod obiektu adv-
<td colspan="4">
AJAX. <span id="dataStats" style="float: left; margin-top: 2px"></span>
Opisywana metoda przyjmuje jeden <span style="float: right">
parametr, którym jest lista parametrów <a id="btnFirst" href="javascript:changePage(-currentPage)"
obiektu. Element url jest wymagany, title="Pierwsza strona">&laquo;&laquo;</a>
<a id="btnPrev" href="javascript:changePage(-1)" title="Poprzednia
a jego wartością może być zarówno
strona">&laquo;</a>
pełny adres URL, jak i nazwa pliku. W na- <a id="btnNext" href="javascript:changePage(1)" title="Następna strona
szym skrypcie wywołujemy skrypt 2.php ">&raquo;</a>
z parametrami p (któremu przypisana jest <a id="btnLast" href="javascript:changePage(maxPage-currentPage-1)"
wartość zmiennej globalnej currentPage, title="Ostatnia strona">&raquo;&raquo;</a>
</span>
czyli numer pobieranej strony), oraz s,
</td>
wskazująca na kolumnę i tryb sorto- </tr>
wania pobieranych rekordów. Następ- </tfoot>
nym elementem jest znany nam już </table>
onInitialization(), którego wywołanie

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 61

Projekty advAJAX

powoduje ukrycie przycisków nawigacyj-
nych i wyświetlenie informacji, że trwa
pobieranie żądanych danych. Kiedy
nastąpi wywołanie funkcji zapisanej
pod onSuccess() powoduje uruchomienie
metody parseRecords(), z parametrem
Listing 4. Główny skrypt dynamicznej tabeli
var maxPage;
będącym instancją obiektu XMLDocument,
której kod również znajduje się na Li-
stingu 4. Aby dostać się do danych za-
wartych w pobranym dokumencie XML,
korzystamy z wbudowanych metod DOM
(ang. Document Object Model).
Całość jest już w pełni funkcjonalna,
jednak nic nie szkodzi na przeszkodzie,
aby przedstawiony przykład rozbudować.
Można dodać jeszcze jedną kolumnę,
w której umieścimy hiperłącza pozwala-
jące na usunięcie czy edycję wybranego
rekordu. Możliwości jest wiele, gdyż po-
tencjał AJAX-a jest ogromny. Ostateczny
wynik zależy zaś wyłącznie od naszych
potrzeb.

function $(id) {
return document.getElementById(id);
Szybka edycja danych
} Ostatnim, równie przydatnym i efek-
tywnym przykładem będzie stworzenie
// Funkcja konwertująca dokument XML na kolejne wiersze tabeli edytora pozwalającego na zmianę tre-
function parseRecords(xml) { ści dokumentu bez przeładowywania
// Zapisanie danych bieżącej strony
strony, na której jest on wyświetlany.
with (xml.getElementsByTagName("records").item(0)) {
page = getAttribute("page")*1; Jego interfejs oprzemy na warstwach.
maxPerPage = getAttribute("max_per_page"); Edytor będzie uruchamiany po dwu-
startId = maxPerPage*page+1; krotnym kliknięciu na wybraną warstwę.
total = getAttribute("total")*1; Wówczas utworzona zostanie warstwa
maxPage = Math.ceil(total/maxPerPage);
zawierająca obiekt pola tekstowego
// ...wpisanie danych do stopki tabeli
} (textarea), do którego wpisana zo-
stanie treść edytowanego tekstu oraz
// Wpisanie danych rekordów do tabeli dwa przyciski, służące do zapisywania
d = $("dataTable"); i anulowania wprowadzanych zmian.
for (i = d.rows.length-1; i >= 0; i--)
Oczywiście edytor tego typu powinien
d.deleteRow(i);
record = xml.getElementsByTagName("record");
być dostępny jedynie, gdy zaloguje-
result = ""; my się jako administrator, dlatego też
for (i = 0; i < record.length; i++) { postaramy się maksymalnie ułatwić
tr = document.createElement("tr"); dołączenie jego kodu do istniejącej już
td = document.createElement("td");
strony. W tym celu stworzymy funkcję
td.innerHTML = startId + i;
tr.appendChild(td);
o nazwie assignEditor(), której para-
for (j = 0; j < 3; j++) { metrem jest unikalna nazwa identyfiku-
td = document.createElement("td"); jąca warstwę, wpisana w atrybucie id
td.innerHTML = record[i].childNodes[j].childNodes[0].nodeValue; dowolnego znacznika HTML. Pełny kod
tr.appendChild(td);
omawianej funkcji, jak i całego skryptu
}
d.appendChild(tr);
edytora znajduje się na Listingu 5.
} Istotną funkcją, którą stworzymy
return result; jest wywoływana w celu zapisania
} zmodyfikowanych danych na serwerze
saveData(). Tym razem korzystamy
// Główna funkcja wywołująca skrypt PHP i pobierająca dokument XML
function getRecords() {
z metody advAJAX.post(), ponieważ
advAJAX.get({ przesyłane dane mogą mieć większy
url : "2.php?p="+currentPage+"&s="+currentSort+"%20"+currentSortOrder, rozmiar, niż pozwala na to metoda GET.
onInitialization : function() { Również ta metoda przyjmuje jeden ar-
$("dataStats").innerHTML = 'Pobieranie danych...';
gument – parametry wywołania obiek-
$("btnPrev").style.visibility = $("btnNext").style.visibility =
$("btnFirst").style.visibility = $("btnLast").style.visibility =
tu advAJAX. Pierwszym elementem
"hidden"; jest url, wskazujący na skrypt 3.php,
}, który zapisze wyedytowane dane po
onSuccess : function(obj) { stronie serwera. Następnie mamy ele-
parseRecords(obj.responseXML);
ment parameters, omawiany już przy
}
},
skrypcie bezpiecznego logowania. Tym
razem przekazujemy unikalny identy-
onError : function(obj) { fikator edytowanego tekstu oraz jego
alert("Nie można nawiązać połączenia z serwerem, spróbuj później."); nową treść. Dostęp do tych zmiennych
});
uzyskamy poprzez tablicę $_POST
}
($_POST['id'] oraz $_POST['value'])
w skrypcie PHP. Funkcja zapisana

62 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 advAJAX Projekty

pod onInitialization() spowoduje

Listing 5. Kod źródłowy edytora wyłączenie kontrolek edytora, aby użyt-
kownik nie mógł modyfikować danych
function assignEditor(objectId) {
// Stworzenie edytora w przypadku podwójnego kliknięcia podczas ich przesyłania na serwer.
document.getElementById(objectId).ondblclick = function() { runEditor(this) } W przypadku błędu, obiekt advAJAX
} korzysta z funkcji umieszczonej pod na-
function saveData(objectId) { zwą onError(), która w tym przypadku
advAJAX.post({
wyświetla komunikat o błędzie i odblo-
url : "3.php",
parameters : { kowuje kontrolki, zezwalając jednocze-
id : objectId, śnie użytkownikowi na podjęcie kolejnej
value : $(objectId + "_editor_ta").value próby zapisania danych. W przypadku
}, powodzenia, wywołana zostaje funkcja
onInitialization : function() {
zapisana pod onSuccess(), a skrypt
$(objectId+"_editor_ta").disabled=$(objectId+"_editor_save").disabled=
$(objectId + "_editor_cancel").disabled = "disabled"; PHP powinien zwrócić znak 1 (jak wi-
}, dzimy, znowu jeden bajt zamiast całego
onError : function() { dokumentu HTML po przeładowaniu!).
alert("Nie można nawiązać połączenia z serwerem, spróbuj później."); Następnie edytor zostaje usunięty i od
$(objectId + "_editor_ta").removeAttribute("disabled");
tej pory każdy użytkownik odwiedzający
$(objectId + "_editor_save").removeAttribute("disabled");
$(objectId + "_editor_cancel").removeAttribute("disabled"); tę stronę zobaczy już nową, zapisaną
}, przed chwilą, treść warstwy. Nic nie
onSuccess : function(obj) { stoi na przeszkodzie, aby wykorzystać
if (obj.responseText == "1") pole typu input, jeśli mamy do czynie-
$(objectId).innerHTML = $(objectId + "_editor_ta").value;
nia z małą, zawierającą się w jednej
removeElement(objectId + "_editor");
} linijce porcją danych. Możemy również
}); stworzyć edytor graficzny, pozwalający
} dodatkowo na zmianę stylu czcionki
czy dodawanie hyperlinków i plików
function runEditor(obj) {
graficznych – wszystko znowu zależy
// Pobranie współrzędnych położenia edytowanej warstwy
l = t = 0; od potrzeb, a przedstawiony skrypt jest
obj2 = obj; idealną podstawą do dalszej rozbudo-
while (obj2.parentNode) { wy.
l += obj2.offsetLeft;
t += obj2.offsetTop;
obj2 = obj2.parentNode;
Podsumowanie
} AJAX nie jest nową technologią, ale dopie-
ro teraz został w pełni zaimplementowany
// Stworzenie warstwy edytora i jego komponentów w najpopularniejszych przeglądarkach
editor = document.createElement("div"); internetowych, dzięki czemu krąg jego
h = obj.offsetHeight >= 70 ? obj.offsetHeight : 70;
użytkowników rośnie.
with (editor.style) {
position = "absolute"; Zastosowanie obiektu advAJAX po-
zIndex = "100"; zwala natomiast na proste i efektywne
top = t + "px"; wykorzystanie jego możliwości, co sta-
left = l + "px"; nowi klucz do tworzenia prawdziwie inte-
width = obj.offsetWidth + "px";
raktywnych aplikacji internetowych. n
height = h + "px";
backgroundColor = "#ffffff";
}
editor.id = obj.id + "_editor";
editor.innerHTML = "<textarea id='" + obj.id + "_editor_ta'></textarea>
<br /><button id='" + obj.id + "_editor_save' onclick=\"saveData('" +
obj.id + "')\">Zapisz</button>&nbsp;<button id='" + obj.id +
"_editor_cancel' onclick=\"removeElement('" + obj.id + "_editor')">
Anuluj</button>"; O autorze
document.body.appendChild(editor);
Łukasz Lach jest studentem informa-
ta = $(obj.id + "_editor_ta");
tyki. Od kilku lat zajmuje się progra-
with (ta.style) { mowaniem serwisów internetowych
width = "100%"; z wykorzystaniem technologii takich,
height = (h - 25) + "px"; jak XHTML, PHP czy JavaScript. Jest
} autorem wielu publikacji dotyczących
ta.value = obj.innerHTML; szeroko pojętego programowania stron
} internetowych. Obecnie pracuje nad
projektem advAJAX.
Kontakt: anakin@php5.pl

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 63

Projekty
Nowe możliwości PHP-GTK2
Pablo Dall'Oglio
W SIECI
1. http://gtk.php.net – strona
domowa projektu PHP-GTK
2. http://www.agata.org.br
– Agata Project – CRM/ERP
korzystający z PHP-GTK
3. http:///tulip.solis.coop.br –Tu-
lip – edytor dla programisty
PHP oparty na PHP-GTK
64
Rozszerzenie PHP-GTK1 zapoczątkowało nowy
sposób myślenia o PHP, otwierając przed
językiem przeznaczonym do tworzenia aplikacji
sieciowych świat wyposażonych w graficzny
interfejs użytkownika (GUI) programów
klienckich. Jednakże dopiero pojawienie się
PHP-GTK2 może dać początek prawdziwej
rewolucji...
P
HP-GTK2 umożliwia połączenie
funkcjonalności PHP5 i bibliote-
ki Gtk-2.6. W artykule przyjrzy-
my się bliżej niezwykłym możliwościom
tej technologii na przykładzie aplikacji
umożliwiającej proste zarządzanie
przedmiotami (produktami) w sklepie.
Będziemy korzystać zarówno z nowo-
ści, które pojawiły się w PHP-GTK2,
jak i tych, które oferuje PHP5 (np.
nowy model obiektowy czy obsługa
wyjątków). Dane będziemy składować
w bazie SQL.
Idea
Zastanówmy się, czego potrzebujemy,
aby stworzyć nasz przykładowy program.
Podstawowym elementem aplikacji GUI
jest okno, w którym znajdują się kontrolki
(widgety). W nim umieścimy trzy rozwijane
menu: Plik, Edycja oraz Pomoc. Poszcze-
gólne pozycje w menu będą opisane za
pomocą tekstu oraz towarzyszących mu
odpowiednich ikon.
www.phpsolmag.org
Tak więc, w pierwszym menu bę-
dziemy mogli dodawać nowe produkty
(Dodaj), edytować już istniejące (Edytuj),
wyczyścić całą bazę (Wyczyść), bądź
zakończyć działanie programu (Wyjdź).
Korzystając z drugiego otworzymy prosty
edytor tekstu, potencjalnie przydatny np.
do robienia notatek na temat naszych
zapasów. Trzecie natomiast będzie zawie-
rało jedną opcję: Pomoc, wyświetlającą
okno dialogowe O programie.
Będziemy również potrzebowali okien
dialogowych m.in. dla opcji Wyczyść
Powinieneś wiedzieć...
Powinieneś znać PHP5, a w szczególno-
ści nowy model obiektowy oraz wyjątki.
Przydatna będzie również ogólna wiedza
o graficznych interfejsach użytkownika.
Obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu będziesz wie-
dział, jak napisać przykładową aplikację
wykorzystującą nowe możliwości PHP-
GTK2.
PHP Solutions Nr 1/2006
 PHP-GTK2 Projekty

(pytanie oraz informacja), Dodaj i Edytuj

(formularz umożliwiający dodawanie
nowych i edycję istniejących produktów),
a także dialogu plików i niezależnego
okna dla naszego edytora tekstu.

Zabieramy się do pracy

Nasze zadanie zaczniemy od napisania
głównej klasy Application, którą przed-
stawiamy na Listingach 1 i 2. Najpierw
stworzy ona obiekt klasy GtkWindow, który
będzie głównym oknem aplikacji i ustawi
jego podstawowe parametry (rozmiar,
położenie i tytuł). Następnie stworzymy
kontener porządkujący pozycjonowanie
naszych widgetów: wykorzystamy w tym
celu klasę GtkVBox, tworząc jej instancję
o nazwie $vbox.
Przejdźmy do menu rozwijanych.
Zaczniemy od utworzenia menu głów-
nego, zakładając obiekt $MenuBar klasy
GtkMenuBar. Następnie za pomocą
klasy GtkMenuItem stworzymy poszczegól-
ne sekcje menu o nazwach Plik, Edycja
oraz Pomoc. Będą to osobne obiekty,
których póki co nie dodamy jeszcze do
menu.
Menu główne
Kolejnym krokiem będzie stworzenie
odpowiednich menu, otwieranych klik-
nięciem na wymienione sekcje. W tym
celu użyjemy klasy GtkMenu, tworząc jej
instancję o nazwie $SubMenuFile... ale
zaraz, chcieliśmy, by opcje w tych menu
posiadały ikony! Na szczęście nie musimy
tworzyć ich sami, gdyż PHP-GTK2 oferuje
nam Obrazy Standardowe (Stock Ima-
ges), czyli zbiór podstawowych, często
używanych ikon dla przycisków, menu, list
itd. Przedstawiają one operacje takie, jak
zapis, otwieranie, zamykanie, kasowanie,
dodawanie, czyszczenie, wychodzenie
z programu, opcje TAK i NIE, itd. Nazwy
ikon przestrzegają przejrzystej konwencji,
co znacząco ułatwia korzystanie z nich.
Każda pozycja należąca do GtkMenu
będzie obiektem klasy GtkImageMenuItem.
Ikonę będziemy przekazywać przez argu-
ment konstruktora tej klasy. Jeżeli nie po-
damy nazwy ikony, to pozycja nie będzie
posiadała obrazka.
W menu Plik dodajemy pozycje
o nazwach: Wyczyść, Dodaj, Edytuj oraz
Wyjdź. Kliknięcie na pierwszej spowoduje
uruchomienie bazy, a następnie usunięcie
tabeli produktów i ponowne jej stworzenie.
Rysunek 1. Menu naszej aplikacji
Druga, Dodaj, pokaże użytkownikowi
dialog zawierający formularz pozwalający
dodać nowy produkt, podczas gdy trzecia,
Edytuj, wyświetli listę produktów, pozwala-
jąc na edycję wybranej pozycji. Wreszcie,
kliknięcie na pozycji Wyjdź spowoduje
zakończenie działania aplikacji.
W menu Edycja umieścimy tylko jedną
opcję, Edytor – będzie ona uruchamiała
wspomniany już edytor tekstu. W menu
Pomoc znajdzie się również jedna opcja,
Pomoc, której zadaniem będzie wyświe-
tlenie okna dialogowego O programie.
Wszystkie menu przedstawiamy na Ry-
sunku 1.
Kolejnym punktem programu jest
połączenie sygnałów wysyłanych przez
elementy menu w chwili wystąpienia zda-
rzenia clicked z metodami callbackowymi
wykonującymi odpowiednie operacje.
Metody te nosić będą nazwy: onClear(),
onAdd(), onList(), onEdit() i onHelp().
Powiązania tworzymy natomiast wy-
wołując dla każdego elementu metodę
connect(). Dodamy teraz elementy do
odpowiednich menu. Ostatnią operacją,
jaką musimy przeprowadzić na menu
rozwijanych jest dodanie ich do paska
Rysunek 2. Dialog pozwalający nam
zdecydować, czy chcemy zrestartować
bazę danych
głównego menu. Czynność ta przebiegnie
dwuetapowo: najpierw dla każdej pozy-
cji w pasku menu zastosujemy metodę
set_submenu(), która połączy tę pozycję
z odpowiadającym jej podmenu, a następ-
nie dodamy te trzy pozycje do głównego
paska ($MenuBar).
Pozostałymi operacjami w konstruk-
torze są: wstawienie kontenera $vbox
w okno, dodanie do niego widgetów oraz
wyświetlenie całej zawartości okna za po-
mocą metody $window->show_all().
Metody callbackowe
i dialogi wiadomości
Najwyższy czas rozpocząć tworzenie
metod callbackowych dla poszczegól-
nych elementów menu. Zaczniemy od
onClear(). W pierwszej kolejności meto-
da ta sprawdzi, czy baza, którą chcemy
wyczyścić, istnieje. Potem poprosi nas
o potwierdzenie skasowania wszystkich
zawartych w bazie rekordów. W tym celu
użyjemy okna dialogowego GtkMessage-
Dialog. Znajduje ono zastosowanie
Rysunek 3. Wiadomość, że baza została
wyczyszczona

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 65

Projekty PHP-GTK2

w bardzo wielu sytuacjach, m.in. przy

Listing 1. Główny interfejs: główne okno naszej aplikacji; kod zawarty w pliku wyświetlaniu ostrzeżeń, komunikatów
product.php
o błędach, dialogów potwierdzenia, okien
<?php do wprowadzania danych, itd. Użyjemy
// Klasa Application – zawiera w sobie główny interfejs tego okna w trybie MODAL, co oznacza,
class Application{ że dopóki nie zostanie ono zamknięte,
private $window; będzie cały czas widoczne na ekranie,
function __construct(){
a wykonywanie innych operacji w ramach
// tworzy nowe okno i ustawia jego parametry
$this->window = new GtkWindow; aplikacji nie będzie możliwe. Chcemy, aby
... w obrębie dialogu widniał znak zapytania
$vbox = new GtkVBox; – żaden problem, użyjemy tych samych
// tworzy listwę menu standardowych ikon, co wcześniej. Za-
$MenuBar = new GtkMenuBar;
stosujemy również standardowe przyciski
// opcje menu
$MenuFile = new GtkMenuItem('_Plik'); YES i NO. Całość przedstawiamy na
... Rysunku 2.
// podmenu Plik, z elementami standardowymi Po wyświetleniu okna, aplikacja
$SubMenuFile = new GtkMenu; będzie czekać na reakcję użytkownika.
$ItemFile1= new GtkImageMenuItem(GTK::STOCK_CLEAR);
Jeżeli zezwoli on na skasowanie danych,
...
$ItemFile4= new GtkMenuItem; nawiążemy połączenie z naszą bazą
$ItemFile5= new GtkImageMenuItem(GTK::STOCK_QUIT); SQLite, a następnie usuniemy tabelę
// połącz opcje menu z metodami produktów i ponownie ją utworzymy. O po-
$ItemFile1->connect('activate', array($this, 'onClear')); prawnym wyczyszczeniu bazy informuje
...
użytkownika kolejne okno dialogowe, któ-
$ItemFile5->connect('activate', array($this, 'onQuit'));
// dodaj obiekty do podmenu re pokazujemy na Rysunku 3.
$SubMenuFile->append($ItemFile1);
... Dodawanie nowych produktów:
// podmenu Edycja formularz produktów
$SubMenuEdit= new GtkMenu;
Kolejną metodą odwoławczą jest onAdd(),
$ItemEdit1= new GtkImageMenuItem(GTK::STOCK_EDIT);
$ItemEdit1->connect('activate', array($this, 'onEdit')); która pozwala na dodanie nowego pro-
$SubMenuEdit->append($ItemEdit1); duktu. Wyświetla ona na ekranie dialog
// podmenu Pomoc widoczny na Rysunku 4. Właściwie jedy-
... nym zadaniem tej metody jest wykorzy-
$MenuFile->set_submenu($SubMenuFile);
stanie klasy ProductNew, która znajduje się
...
$MenuEdit->set_submenu($SubMenuEdit); w pliku ProductNew.class.php (patrz Li-
... sting 3). Pełne opisanie tej klasy zajęłoby
$this->window->add($vbox); zbyt wiele miejsca i mogłoby być nużące
$vbox->pack_start($MenuBar, false, false); dla czytelnika. Skoncentrujemy się więc
$this->window->show_all();
jedynie na najważniejszych zagadnieniach
}
// Metoda onClear – tworzy struktury w bazie danych z nią związanych.
function onClear(){ Po pierwsze, w konstruktorze
if (file_exists('data.db')){ ProductNew tworzymy taki sam obiekt kla-
$dialog = new GtkMessageDialog(null, Gtk::DIALOG_MODAL, sy GtkWindow, z jakim mieliśmy do czynie-
Gtk::MESSAGE_QUESTION, Gtk::BUTTONS_YES_NO,
nia wcześniej. Po drugie, do wyświetlania
'Czy chcesz dokonać ponownej inicjalizacji bazy ?');
$response = $dialog->run(); opisów wykorzystamy etykiety (GtkLabel).
$dialog->destroy(); Najbardziej interesującym aspektem ich
if ($response == Gtk::RESPONSE_YES){ użycia jest możliwość formatowania ich
// usuń tabelę products zawartości. W PHP-GTK2 jest to dużo ła-
$conn = sqlite_open('data.db');
twiejsze i bardziej elastyczne niż w PHP-
...
} GTK1, gdzie trzeba było wiele wysiłku,
else if ($response == Gtk::RESPONSE_NO){ by nadać tekstowi pożądany przez nas
return; wygląd (nawet w przypadku tak prostych
} efektów, jak pogrubienie, kursywa, pod-
}
kreślenie bądź kolory). PHP-GTK2 wyko-
// stwórz tabelę products
$conn = sqlite_open('data.db'); rzystuje Pango, opensourcowy framework
$sql = 'CREATE TABLE products (code,description,' . GTK zajmujący się wszystkimi szczegó-
'unit,amount,cost,price)'; łami związanymi z układem i rendero-
sqlite_query($conn, $sql); waniem. Pango umożliwia formatowanie
tekstu do wyświetlenia za pomocą wywo-
dzącego się z SGML języka znaczników.

66 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 PHP-GTK2 Projekty

Pozwala też na łatwe definiowanie stylów

i kolorów (patrz Rysunek 5). Chociaż nie
widać tego w przykładzie, równie łatwo
możemy wyświetlać tekst w pionie lub
pod kątem (wyrażonym w stopniach).
Dialog dodawania nowego produktu
będzie zawierał następujące etykiety:
Kod, Opis, Ilość, Jednostka, Koszt i Ce-
na. Pod nimi z kolei umieścimy etykietę
informującą o konieczności wypełnienia
pól Kod, Opis i Cena. Chcielibyśmy
jednak, by nie była ona widoczna przez
cały czas, gdyż nie będzie potrzebna
bardziej doświadczonym użytkownikom.
To ostatnie nie stanowi żadnego proble-
mu dla PHP-GTK2: możemy skorzystać
z komponentu GtkExpander, będącego
kontenerem pozwalającym na rozwijanie
i zwijanie kontrolek, które się w nim znaj-
Rysunek 4. Formularz do dodawania nowych produktów
dują. Umieścimy w nim naszą etykietę
pomocy. W tym celu zadeklarujemy obiekt
$expander klasy GtkExpander, a następnie
Listing 2. Główny interfejs: ciąg dalszy kodu głównego okna naszej aplikacji
stworzymy etykietę pomocy o nazwie
// poinformuj użytkownika o sukcesie $help. Na koniec, dodamy tę etykietę do
$dialog = new GtkMessageDialog(null, Gtk::DIALOG_MODAL, Gtk::MESSAGE_INFO, $expander. Domyślnie będzie ona roz-
Gtk::BUTTONS_OK, 'Baza wyczyszczona');
winięta, co zapewnia nam metoda set_
$response = $dialog->run();
$dialog->destroy(); } expanded(true).
Kolejnym wykorzystywanym przez nas
// Metoda onAdd – tworzy formularz produktów widgetem będzie pole wprowadzania tek-
function onAdd(){
stu (GtkEntry). Umieścimy je przy każdej
include_once 'ProductNew.class.php'; etykiecie oprócz $help. W celu ułatwienia
new ProductNew; } wprowadzania tekstu, PHP-GTK2 oferuje
bardzo przydatny mechanizm autouzupeł-
// Metoda onList– wyświetla listę produktów, zezwalając użytkownikowi
niania. Pozwala on na połączenie widgetu
// na jej edycję
GtkEntry z GtkListStore – modelem da-
function onList(){
nych zawierającym listę wartości używa-
include_once 'ProductList.class.php'; nych przy autouzupełnianiu. Połączenia
$obj = new ProductList; instancji obu klas dokonujemy przy użyciu
$obj->Show();
obiektu trzeciej klasy, GtkEntryCompletion.
$obj->showData(); }
Pojawiające się podpowiedzi będą się
// Metoda onEdit – Otwiera mały edytor tekstu zmieniać w miarę wprowadzania przez
function onEdit(){ użytkownika kolejnych znaków.
Autouzupełnianie jest rozwiązaniem
include_once 'TextEditor.class.php';
new TextEditor; } powszechnie używanym w aplikacjach
Gtk, szczególnie w dialogach wyboru
// Metoda onHelp – Wyświetla dialog O programie pliku, gdzie program podpowiada nazwy
function onHelp(){
pasujące do wprowadzonego wzorca
include_once 'AboutDialog.class.php'; (patrz Rysunek 6). W naszym dialogu
new AboutDialog('Produkty', 'Jest to program open-source'); } zastosujemy GtkEntryCompletion w polu
Jednostka, gdzie podpowiedzią będzie
// Metoda onQuit – wyjście z aplikacji
lista często stosowanych jednostek.
function onQuit(){
Gtk::main_quit(); }
}

// tworzy nową instancję Application

new Application;
Gtk::Main();
?>
Rysunek 5. Efekty wyświetlania tekstu
w PHP-GTK2

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 67

Projekty PHP-GTK2
W tym celu, obok obiektu $this->
entries[3]
klasy GtkEntry stworzymy instancję
klasy GtkListStore o nazwie $store.
Następnie używając metody append()
obiektu $store dodamy do niego po-
wszechnie stosowane jednostki. Potem
utworzymy obiekt $completion klasy
GtkEntryCompletion, po czym wskażemy
mu obiekt $store jako źródło danych dla
autouzupełniania, a na koniec użyjemy
metody set_completion() pola Jednostka,
aby połączyć z nim cały mechanizm.
Ostatnią potrzebną nam rzeczą
jest przycisk Zapisz, po naciśnięciu
którego umieścimy nowo wprowadzony
produkt w bazie danych. Utworzymy
więc instancję klasy GtkButton, którą
nazwiemy $button1. Na przycisku tym
umieścimy standardową ikonę dyskietki,
a następnie połączymy jego zdarzenie
clicked z metodą callbackową o nazwie
onSaveClick(). Metoda ta pobierze wpro-
wadzone wartości z formularza, zapisze
je do bazy danych i, korzystając ze zde-
finiowanej przez nas metody Clear(),
wyczyści formularz.
Pokaż mi produkty, czyli
dlaczego lubimy drzewa
Kolejną metodą callbackową w klasie
Application jest onList(), wywoływana
po kliknięciu pozycji Edytuj w menu Plik.
Korzysta ona z klasy ProductList prze-
chowywanej w pliku ProductList.class.php
(patrz Listingi 4 i 5). Nie musimy jej
dokładnie opisywać, więc podobnie jak
w przypadku poprzedniej metody, skon-
centrujemy się na jej najważniejszych
komponentach.
Głównym zadaniem tej klasy jest wy-
świetlenie edytowalnej listy wszystkich po-
siadanych przez nas produktów. W przy-
padku edycji, dane mają być aktualizo-
wane bezpośrednio w bazie. Za wyświe-
tlanie listy będzie odpowiadał wprowa-
dzony w PHP-GTK2 widget GtkTreeView.
Rysunek 6. Autouzupełnianie
68
Listing 3. Kod formularza produktów, przechowywany w pliku
ProductNew.class.php
<?php
// Klasa ProductNew – formularz produktu do ich wstawiania
class ProductNew extends GtkWindow{
...
// Konstruktor klasy – tworzy okno i całą jego zawartość
public function __construct(){
...
// tworzy wszystkie etykiety i pola tekstowe, linia po linii
$this->labels[0] = new GtkLabel('<span foreground="red"><b>Kod
</b></span>');
$this->entries[0] = new GtkEntry;
$this->entries[0]->set_size_request(80,-1);
...
// Tworzy model danych
$store = new GtkListStore(Gtk::TYPE_STRING);
// dodaj wartości do modelu danych
$store->append(array('UN'));
...
// Tworzy EntryCompletion
$completion = new GtkEntryCompletion();
$completion->set_model($store);
$completion->set_text_column(0);
$this->entries[3]->set_completion($completion);
...
// upakuj wszystkie etykiety i pola tekstowe w pionowym boksie
...
// stwórz przycisk Zapisz i boks dla niego
$save_box= new GtkHBox();
$button1 = GtkButton::new_from_stock(Gtk::STOCK_SAVE);
$button1->connect('clicked', array($this, 'onSaveClick'));
$save_box->pack_start(new GtkHBox, true);
...
$expander = new GtkExpander('<b><i>Help</i></b>');
$expander->set_use_markup(true);
// Krótki tekst pomocy do umieszczenia w ekspanderze
$help = new GtkLabel;
$help->set_alignment(0.2, 0.5);
$help->set_markup('<b><u>Wypełnianie formularza</u></b>
Aby być w stanie wypełnić formularz, nie możesz pozostawić pól Kod,
Opis i Cena pustymi...');
$expander->add($help);
$expander->set_expanded(true);
$vbox->pack_start($expander, false, false);
parent::add($vbox);
parent::show_all();
}
// Metoda onSaveClick – Zapisuje dane z ekranu do bazy
public function onSaveClick(){
// odczyt danych z pól tekstowych i zapisywanie ich do bazy
$conn = sqlite_open('data.db');
$product->code = $this->entries[0]->get_text();
$sql = "INSERT INTO products (code, description, amount,
...
...
}
// Metoda Clear – czyści wszystkie pola formularza.
private function Clear(){
for ($n=0; $n<=5; $n++){
$this->entries[$n]->set_text('');
}
// ustawia kursor w pierwszym polu
parent::set_focus($this->entries[0]);
}
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006
 PHP-GTK2 Projekty

Stanowi on olbrzymi krok naprzód wzglę-

dem dostępnych już wcześniej, pro-
stych komponentów w rodzaju GtkCTree
czy GtkCList. O ile te poprzednie wid-
gety pozwalały wyświetlać tylko drze-
wa (pierwszy z nich; patrz Rysunek 7)
lub tylko listy (drugi; patrz Rysunek 8),
GtkTreeView umożliwia wyświetlanie obu
struktur, a w dodatku znacząco rozsze-
rza ich funkcjonalność. Przykładowo, po-
zycje listy lub drzewa mogą teraz zawie-
rać checkboksy oraz obrazki. Najciekaw-
sze dla nas jest to, że zarówno drzewa,
jak i listy mogą mieć kolumny, a zawarte
Rysunek 7. GtkTreeView w trybie drzewa w nich dane możemy edytować podobnie,
jak w arkuszu kalkulacyjnym.
W naszym przykładzie wykorzy-
stamy klasę GtkTreeView w trybie edy-
towalnej listy z kolumnami. Najpierw
stworzymy jej instancję, $this->list,
a później dostarczymy jej dane. Po-
winniśmy wiedzieć, że GtkTreeView
zapewnia całkowitą separację warstw:
Modelu, Widoku i Kontrolera, według
wzorca MVC (Model-View-Controller).
Oznacza to, że model danych jest całko-
wicie odseparowany od jego reprezen-
tacji na ekranie. Dane przechowywane
są w Modelu, którym może być obiekt
klasy GtkListStore (w przypadku list)
lub GtkTreeStore (w przypadku drzew).
My użyjemy GtkListStore, deklarując
jej instancję o nazwie $this->model. Na-
Rysunek 8. GtkTreeView w trybie listy
stępnie stworzymy kolumny dla Widoku,
w których będziemy wyświetlali dane.
Listing 4. Kod ProductList, przechowywanej w pliku ProductList.class.php
Wykorzystamy do tego osobną klasę
<?php o nazwie GtkTreeViewColumn.
// Klasa ProductList – lista produktów Dla każdej z kolumn określimy
class ProductList extends GtkWindow tytuł oraz stworzymy i dodamy (za
{
pomocą metody connect()) renderer
private $window;
odpowiedzialny za wizualizację da-
private $model;
private $list; nych przechowywanych w modelu.
public function __construct(){ W naszym przykładzie wykorzystamy
... klasę GtkCellRendererText, pozwalającą
// tworzy widok drzewa
na wyświetlanie tekstu. Warto wiedzieć,
$this->list = new GtkTreeView;
że istnieją renderery pozwalające wy-
$scroll->add($this->list);
// tworzy model, z sześcioma elementami świetlać inne typy danych, takie jak ob-
$this->model = new GtkListStore(Gtk::TYPE_STRING, Gtk::TYPE_STRING, razy czy checkboksy, a każda kolumna
Gtk::TYPE_STRING,Gtk::TYPE_STRING, Gtk::TYPE_STRING, Gtk::TYPE_STRING); może zawierać co najmniej jeden z nich.
// tworzy kolumny
Po dodaniu rendererów należy je odpo-
$column1 = new GtkTreeViewColumn();
wiednio skonfigurować, ustawiając m.in.
...
$column1->set_title('Code'); szerokość kolumny i możliwość edycji
... znajdującego się w niej tekstu oraz łą-
// definiuje renderery cząc funkcję callbackową onEdit() ze
$cell_renderer1 = new GtkCellRendererText();
zdarzeniem edited, które występuje przy
...
edycji dowolnego z elementów listy.
// łączy renderery z edycją danych przez użytkownika
$cell_renderer2->connect("edited",array($this,'onEdit'),1,'description'); Kolejnym krokiem będzie doda-
... nie kolumn do listy reprezentowanej
przez obiekt $this->list. W tym celu

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 69

Projekty PHP-GTK2

skorzystamy z metody append_column()

tego obiektu.
Teraz musimy dodać Model do listy:
osiągniemy to za pomocą metody set_
model() obiektu $this->list. Póki co nie
zawiera on żadnych danych, które zosta-
ną dodane później. Przy okazji, istotną
zaletą separacji warstw GtkTreeView
jest możliwość wykorzystania modelu
danych przez więcej niż jeden obiekt
GtkTreeView, dzięki czemu te same dane
Rysunek 9. Prosty edytor tekstu mogą być wyświetlane w różnych miej-
scach aplikacji.
Listing 5. Kod ProductList, ciąg dalszy Nasza klasa ProductList jest już
prawie gotowa. Musimy jeszcze stworzyć
// upakuj renderery metodę wypełniającą model danymi,
$column1->pack_start($cell_renderer1, true); którą nazwiemy showData(). Będzie ona
...
wywoływana z naszej klasy Application,
// określ szerokość
$cell_renderer1->set_property('width', 50); a jej działanie będzie następujące: naj-
... pierw nawiąże ona połączenie z bazą
// zezwól użytkownikowi na edycję danych i pobierze dane, a następnie włączy je do
$cell_renderer2->set_property('editable', True); modelu za pomocą metody set() obiektu
...
$this->model.
// zdefiniuj pozycję modelu do połączenia z rendererami
$column1->set_attributes($cell_renderer1, 'text', 0); Kolejną niezbędną metodą callbacko-
... wą jest onEdit(). Jej wywołanie nastąpi,
$this->list->append_column($column1); gdy użytkownik zmieni jakąkolwiek komór-
... kę listy. Metoda ta automatycznie zaktuali-
$this->list->set_model($this->model);
zuje dane w bazie, wyszukując właściwy
$this->list->show_all();
... wiersz w odpowiedniej tabeli na podstawie
} kodu produktu. I to wszystko jeśli chodzi
// Metoda showData – wyświetla wszystkie produkty obecne w bazie danych o ProductList.
public function showData(){
// otwiera połączenie z bazą i czyta wszystkie dane za pomocą pętli
// while()
Edytor
$conn = sqlite_open('data.db'); Kolejnym elementem, który chcemy
$query = sqlite_query($conn, 'select code, description, amount,'. dodać do naszego projektu, jest prosty
' unit, cost, price from products'); edytor tekstu wywoływany przy użyciu
while ($data = sqlite_fetch_array($query)){ metody callbackowej onEdit() klasy
$iter = $this->model->append();
Application. Oprócz edycji tekstu, po-
$this->model->set($iter, 0, $data['code'],
1, $data['description'], 2, $data['amount'], 3, $data['unit'], winien on umożliwiać także jego wczy-
4, $data['cost'], 5, $data['price']); tywanie i zapisywanie. Jego wygląd
} przedstawiamy na Rysunku 9.
sqlite_close($conn); Stworzymy klasę TextEditor i zapi-
}
szemy ją w pliku TextEditor.class.php. Jej
// Metoda onEdit – Wywoływana, gdy użytkownik zmienia dane
public function onEdit($cell_renderer, $path, $new_text, $column_number, kod pokazujemy na Listingu 6.
$column_name){ Głównym komponentem tej klasy
// pobierz zaznaczenie jest okno tekstowe, do implementacji
$treeselection = $this->list->get_selection(); którego użyjemy klasy GtkTextView
list($model, $iter) = $treeselection->get_selected();
i GtkTextBuffer. W PHP-GTK1 skorzy-
// ustaw nową wartość iteratora
$model->set($iter, $column_number, $new_text); stalibyśmy z przestarzałego już kom-
// pobierz pierwszą kolumnę ponentu GtkText. Istotną sprawą jest,
$code = $this->model->get_value($iter, 0); że o ile w PHP-GTK1 ten sam obiekt
// otwiera połączenie z bazą danych i dokonuje aktualizacji przechowywał treść i odpowiadał za
$conn = sqlite_open('data.db');
jej wizualizację, w PHP-GTK2 dane
$query = sqlite_query($conn, "update products set " .
"$column_name='$new_text' where code='$code'"); przechowujemy poza widgetem, we
sqlite_close($conn); wspomnianej już klasie GtkTextBuffer.
} Co za tym idzie, ten sam tekst może
} być wyświetlany przez różne wid-
?>
gety GtkTextView, analogicznie jak
w przypadku GtkTreeView. GtkTextBuffer

70 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006

 PHP-GTK2 Projekty

udostępnia nam ponadto iteratory, czyli

Listing 6. Kod edytora tekstu, przechowywany w pliku TextEditor.class.php możliwość zaznaczania określonych
miejsc w tekście.
<?php
// Klasa Editor – mały edytor tekstu W konstruktorze naszej klasy two-
final class TextEditor extends GtkWindow{ rzymy instancję GtkTextView o nazwie
private $textview; $this->textview. To samo uczynimy
private $textbuffer; z GtkTextBufffer, tworząc obiekt $this-
function __construct(){
>textbuffer. Wreszcie, połączymy
// tworzy okno
... model danych z widgetem za pomocą
// Tworzy pasek narzędzi metody set_buffer() obiektu $this-
$toolbar = new GtkToolbar; >textview.
// Tworzy przyciski “zapisz” i “otwórz” Jak już wspomnieliśmy, chcemy
$save = new GtkToolButton;
mieć możliwość zapisywania i łado-
$save->set_label('zapisz');
$save->set_stock_id('gtk-save'); wania (otwierania) plików tekstowych.
$save->connect('clicked', array(&$this, 'saveFile')); Jak już pokazaliśmy na Rysunku 9,
... edytor będzie wyposażony w pasek
// Wstawia przyciski na pasek narzędzi zawierający dwa opatrzone
$toolbar->insert($open, 0);
odpowiednimi ikonami elementy: Zapisz
$toolbar->insert($save, 0);
$vbox->pack_start($toolbar, false, false); i Otwórz. W celu stworzenia tego pa-
... ska wykorzystamy klasę GtkToolbar,
// Tworzy parę TextView/TextBuffer; nazywając jej instancję $toolbar. Na-
$this->textview = new GtkTextView; stępnie utworzymy przyciski do zapisu
$this->textbuffer = new GtkTextBuffer;
i ładowania danych, konstruując obiekty
$this->textview->set_buffer($this->textbuffer);
... klasy GtkToolButton. Każdemu z nich
} nadamy odpowiedni opis i przypiszemy
// Metoda openFile – Wyświetla FileDialog i wczytuje zawartość pliku właściwą ikonę.
// do TextBuffer Kolejnym krokiem będzie połącze-
public function openFile(){
nie wydarzenia clicked każdego z tych
// Tworzy FileChooserDialog
$dialog = new GtkFileChooserDialog('Otwarcie pliku', NULL, przycisków z odpowiadającą mu metodą:
Gtk::FILE_CHOOSER_ACTION_OPEN,array(Gtk::STOCK_OK,Gtk::RESPONSE_OK, openFile() w przypadku ładowania pli-
Gtk::STOCK_CANCEL, Gtk::RESPONSE_CANCEL)); ków, saveFile() przy ich zapisie. Główna
// Wyświetla FileChooserDialog część naszego edytora jest już gotowa,
$response = $dialog->run();
zabierzmy się zatem za metody obsługu-
if ($response == Gtk::RESPONSE_OK){ // jeżeli użytkownik kliknął OK,
//wyczyść TextBuffer i wstaw do niego zawartość wybranego pliku jące zdarzenia.
$first = $this->textbuffer->get_start_iter(); W pierwszej z nich, openFile(),
$end = $this->textbuffer->get_end_iter(); chcemy mieć możliwość wyboru pliku
$this->textbuffer->delete($first, $end); z listy. PHP-GTK2 oferuje w tym celu
$this->textbuffer->insert_at_cursor(file_get_contents(
GtkFileChooserDialog (patrz Rysu-
$dialog->get_filename()));
} nek 10), zastępujący – jako bardziej
$dialog->destroy(); użyteczny i łatwiejszy w rozbudowie
} – GtkFileSelection z PHP-GTK1. Kom-
// Metoda saveFile – Wyświetla FileDialog i zapisuje zawartość TextBuffer ponent GtkFileChooserDialog jest
// do wybranego pliku
związany z klasą GtkFileChooser
public function saveFile(){
// Tworzy FileChooserDialog z biblioteki Gtk2, wykorzystywaną
$dialog = new GtkFileChooserDialog('Zapis do pliku', NULL, praktycznie we wszystkich aplikacjach
Gtk::FILE_CHOOSER_ACTION_SAVE,array(Gtk::STOCK_OK,Gtk::RESPONSE_OK, opartych na Gnome, takich jak Evolu-
Gtk::STOCK_CANCEL, Gtk::RESPONSE_CANCEL)); tion, Gnumeric, Gaim czy Gimp. Instan-
// Wyświetla FileChooserDialog
cję GtkFileChooserDialog nazwiemy
$response = $dialog->run();
if ($response == Gtk::RESPONSE_OK){ // jeżeli użytkownik kliknął OK, $dialog, a następnie nadamy jej tytuł
// pobierz zawartość TextBuffer i zapisz ją do pliku Otwarcie pliku i skojarzymy ją z reakcja-
$first = $this->textbuffer->get_start_iter(); mi na możliwe odpowiedzi, czyli na OK
$end = $this->textbuffer->get_end_iter(); i ANULUJ. Również odpowiedzi będą
$text = $this->textbuffer->get_text($first, $end);
posiadały odpowiednie ikony stan-
file_put_contents($dialog->get_filename(), $text);
} dardowe. Jeżeli potwierdzimy naszą
$dialog->destroy(); chęć otwarcia pliku, bufor tekstu zo-
} stanie opróżniony (za pomocą $this->
} textbuffer->delete()), a zawartość
?>
pliku – wstawiona na bieżącej po-
zycji kursora ($this->textbuffer->

PHP Solutions Nr 1/2006 www.phpsolmag.org 71

Projekty PHP-GTK2

insertatcursor()). Po wykonaniu tych

czynności dialog zostanie zniszczony.
Kolejna metoda nosi nazwę
saveFile(). Wykorzystamy w niej tę
samą klasę GtkFileChooserDialog,
aby pobrać nazwę i położenie pliku,
do którego chcemy zapisać nasz tekst.
Podobnie jak w przypadku otwierania
pliku, dialog będzie posiadał dwa przy-
ciski: OK i ANULUJ. Jeżeli użytkownik
kliknie OK, saveFile() odczyta tekst
z bufora korzystając z metody $this->
textbuffer->get_text(), a następnie
zapisze go w pliku o wybranej (lub
wpisanej) nazwie, za pomocą metody
file_put_contents(). Na koniec (ana-
logicznie jak w przypadku openFile())
dialog zostanie zniszczony.
Rysunek 10. Wybór pliku
Kto mnie stworzył:
wykorzystanie dialogu
Listing 7. Kod klasy AboutDialog, zawarty w pliku AboutDialog.class.php O programie
Ostatnią rzeczą, która pozostała nam do
<?php zrobienia, jest dialog O programie, po-
// Klasa AboutDialog – Wyświetla informację o działającej aplikacji jawiający się po wybraniu opcji Pomoc
final class AboutDialog extends GtkWindow{
z menu o tej samej nazwie. W tym celu
public function __construct($software, $text){
... stworzymy klasę AboutDialog i umie-
ścimy ją w pliku AboutDialog.class.php.
// spróbuj załadować obrazek Jej kod przedstawiamy na Listin-
try{
gu 7. Będziemy w niej korzystać
$pixbuf = GdkPixbuf::new_from_file('images/gnome.png');
$imagem = new GtkImage;
z wyjątków oraz możliwości manipulacji
$imagem->set_from_pixbuf($pixbuf); obrazem.
$vbox->pack_start($imagem); Na początku swojego działania,
} konstruktor klasy AboutDialog ustawi
catch{ (PhpGtkGErrorException $error)
(jak zwykle) podstawowe parametry
// jeżeli wystąpiły jakieś błędy, wyświetl je na ekranie okienka dialogowego. Następnie zała-
$dialog = new GtkMessageDialog(null, Gtk::DIALOG_MODAL, dujemy obrazek o nazwie gnome.png
Gtk::MESSAGE_ERROR,Gtk::BUTTONS_OK, $error->message); i wyświetlimy go (patrz Rysunek
$response = $dialog->run(); 11). W tym celu wykorzystamy klasę
$dialog->destroy();
GdkPixbuf. Obsługuje ona najpopu-
return;
} larniejsze formaty obrazu, takie jak
PNG, JPEG, itd., co zwalnia nas
// wyświetl komunikat na temat aplikacji z obowiązku dodatkowej konwersji pli-
$this->label = new GtkLabel($text);
ków graficznych. W PHP-GTK1 klasa
$vbox->pack_start($this->label);
ta była dostępna, jednak korzystano
// tworzy przycisk “Zamknij” z niej jedynie opcjonalnie. W GTK2
$this->button = new GtkButton('Zamknij'); stała się ona częścią zbioru klas na-
$this->button->connect('clicked', array($this, 'onClose')); tywnych i nie jest już opcjonalna. Mo-
$vbox->pack_start($this->button, false, false);
żemy ją wykorzystywać we wszystkich
parent::show_all();
} zadaniach związanych z manipulacją
obrazkami, również w przypadku uży-
// Metoda onClose – Zamyka okno wanych na paskach narzędzi i w menu
public function onClose(){
ikon. Nie ma potrzeby opierania się
parent::destroy();
}
na formacie XPM (XpixMap), który był
... stosowany powszechnie w PHP-GTK1
} w sytuacjach, gdy nie korzystaliśmy
?> z GdkPixbuf.
Podsumowując: stworzymy instan-
cję klasy GdkPixbuf o nazwie $pixbuf,

72 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 1/2006


Rysunek 11. Dialog O programie
przekazując jej konstruktorowi ścieżkę
do pliku gnome.png. Następnie za po-
mocą klasy GtkImage stworzymy wid-
get obrazka, który nazwiemy $imagem.
Korzystając z jego metody set_from_
pixbuf(), przekopiujemy do niego za-
wartość $pixbuf.
Chcemy jednak zapewnić także,
że plik gnome.png zostanie załadowa-
R E
PHP Solutions Nr 1/2006
ny, a w przypadku jego nieznalezienia
aplikacja nie zakończy działania zgła-
szając błąd. Z tego względu całość ope-
racji związanych z obrazkiem zostanie
zamknięta w bloku try{} konstrukcji
try{}..catch{}. PHP-GTK2 współdziała
z wprowadzonym w PHP5 systemem wy-
jątków, generując je w sytuacjach takich,
jak błędy występujące podczas konstru-
owania obiektu, a także pojawiające się
w metodach wykorzystujących mecha-
nizm Gerror (takich jak np. statyczne
konstruktory w rodzaju GdkPixbuff::
new_from_file()) oraz przy konwersji
stron kodowych. W naszym przypadku,
nieznalezienie logo spowoduje wygene-
rowanie wyjątku obsługiwanego w kon-
struktorze klasy AboutDialog.
I to wszystko. Nasza aplikacja jest
już gotowa i możemy ją przetestować.
Podsumowanie
Pokazany przykład jest dość nieskompli-
kowany, ilustruje jednak najważniejsze
K L A M
www.phpsolmag.org
PHP-GTK2 Projekty
nowości w PHP-GTK2. Zachęcamy do
jego rozbudowy i poznawania szersze-
go spektrum fascynujących możliwości
tej wersji PHP-GTK na własną rękę. Na
pewno nie będziecie zawiedzeni: PHP-
GTK2 stanowi bowiem wielki krok na-
przód w stosunku do poprzedniej wersji,
a w połączeniu z nowymi możliwościami
PHP5 może uczynić PHP poważnym
wyborem dla programistów piszących
klienckie aplikacje GUI. n
O autorze
Pablo Dall’Oglio jest autorem pierwszej
na świecie książki o PHP-GTK. Jest
również autorem Agata Report (www.aga-
ta.org.br) oraz Tulip Editor (http://tulip.solis.
coop.br), a także koordynatorem projektu
GNUTeca (www.gnuteca.org.br) – open-
sourcowego oprogramowania do zarzą-
dzania biblioteką.
Kontakt z autorem: pablo@dalloglio.net
A
73
Ranking
Porównanie ofert polskich
firm hostingowych
Paweł Grzesiak
R
ynek usług hostingowych w Pol-
sce rozwija się dynamicznie. Do-
wodem na to są coraz lepsze
parametry usług oferowanych przez firmy,
podczas gdy średnia cena hostingu wciąż
maleje. Jeżeli planujemy zakup własnego
skrawka miejsca w sieci, warto zapoznać
się z przygotowanym przez nas porówna-
niem usług najpopularniejszych polskich
providerów internetowych.
Rok 2005 z pewnością możemy na-
zwać rokiem, w którym polski Internet roz-
wijał się bardzo szybko. Motorem dla całej
branży jest coraz powszechniejszy dostęp
Polaków do łącz szerokopasmowych. Fir-
my telekomunikacyjne walczą o klientów,
co odbija się zarówno na cenie usług, jak
i coraz wyższej jakości łączy. Dziś rynek
zaspokaja potrzeby zarówno tych, którzy
potrzebują szybkiego dostępu (liczonego
w MBPS), jak i tych, dla których podsta-
wowym kryterium jest cena (już nie prze-
kraczająca 100 zł). Coraz większa liczba
szybkich łącz dla klientów indywidualnych,
pociąga za sobą rozwój infrastruktury tele-
komunikacyjnej.
Skoro użytkownicy pobierają więcej
plików z sieci, serwery muszą sprostać
wzrastającemu obciążeniu. W ten sposób,
w ciągu ostatniego roku obserwujemy na
rynku znaczący wzrost pojemności serwe-
rów WWW, większe limity transferu mie-
sięcznego, a także niższe ceny za ruch
dodatkowy. Powodów sytuacji, gdzie para-
metry usług są coraz lepsze, a ceny usług
maleją, jest co najmniej kilka. Główny
impuls do zmian dały zagraniczne serwisy,
oferujące konta e-mailowe o wielkościach
(na tamte czasy) astronomicznych. Mniej
74
więcej w czasie, gdy Google ogłosiło, że
planuje uruchomienie własnego serwera
pocztowego Gmail, oferującego zawrotną
pojemność 1 GB, stało się jasne, że szy-
kuje się w Polsce wojna o klienta. Usługi
hostingowe musiały bowiem nadążać za
rodzimymi portalami, które zaoferowały
bezpłatne skrzynki pocztowe, docelowo
o pojemności 1 GB.
Co zabawne, zwiększenie pojemności
kont wcale nie równało się poniesieniu
ogromnych nakładów finansowych. Więk-
szość użytkowników nie wykorzystuje
bowiem nawet 1% swojej powierzchni na
korespondencję. Zadziałał tu więc raczej
marketing. Kolejnym powodem, dla które-
go pośrednio obniżyły się ceny usług, było
wejście usług hostingowych, z serwerami
zlokalizowanymi poza Polską. Miejsce na
takim serwerze było swego czasu sporo
tańsze, dlatego że serwery lokowano za
oceanem. Na korzyść serwerów w USA
działała różnica czasu. Gdy Amerykanie
spali, my korzystaliśmy z ich serwerów.
Jednocześnie w Stanach ceny usług ho-
stingowych i sprzętu komputerowego są
niższe, więc możliwe było zaoferowanie
ciekawych warunków cenowych. Wadą
były długie czasy odpowiedzi serwera,
czyli tzw. pingi, co wynikało z długości
odległości połączenia i bariery kontynen-
talnej. Dla przeciętnego użytkownika nie
były jednak zauważalne opóźnienia przy
ładowaniu stron.
Dziś już odchodzi się od lokowania
serwera w USA, na rzecz krajów Euro-
py Zachodniej, a konkretniej Holandii
i Niemiec, które są nam geograficznie
bliższe (stąd strony ładują się szybciej),
www.phpsolmag.org
a jednocześnie są wciąż tańsze od na-
szych krajowych dostawców. Jednak
w perspektywie czasu, serwer ulokowa-
ny poza granicami Polski może przestać
się opłacać.
Jeszcze półtora roku temu providerzy
bronili się rękami i nogami przed two-
rzeniem zbyt wielkiej liczby kont e-mail,
czy podpinaniem wielu domen. Dziś
standardem stało się wyrażenie „bez
ograniczeń”, a na serwerze za kilkaset
złotych można z powodzeniem urucho-
mić kilkanaście niezależnych serwisów
internetowych.
Jak powstało
porównanie?
Tworząc swoisty ranking usług ho-
stingowych, za podstawowe kryterium
wzięliśmy statystyki ilości obsługiwanych
domen przez każdego z providerów, ba-
zując na wynikach z witryny top100.pl.
Usługi hostingowe bardzo ciężko jest
jednoznacznie ocenić, wyłaniając przy
tym zwycięzcę. Zarówno oferty, jak i ich
ceny są bardzo do siebie zbliżone. Mo-
gliśmy bazować na popularności i opinii
klientów. Postawiliśmy na to, sądząc, że
największe zaufanie budzi ten provider,
który zarejestrował dla swoich klientów
najwięcej domen. Oczywiście nie powin-
no to stanowić kryterium decydującego
o zakupie danej usługi. Zaprezentowane
12 firm prezentuje bowiem bardzo wy-
równany, wysoki poziom. Należy jesz-
cze tylko dodać, że do rankingu zostały
zakwalifikowane tylko te firmy, których
podstawowym przedmiotem działalności
są usługi hostingowe. n
PHP Solutions Nr 1/2006
 Limit transferu Ceny Lokalizacja
Firma Usługa Powierzchnia Restrykcje ilościowe Obsługa baz danych
(miesięczny) (netto) serwera
Bazy Domen / Baz Postgre- Abonament
FTP Poczta Kont e-mail Serwisów Kont FTP MySQL
Danych Subdomen danych SQL Roczny
Home (home.pl) Business Starter 1 GB 10 GB b.o. b.o. 1 1 1 Tak Tak 300
Business Server 5 GB 20 GB b.o. b.o. b.o. 1 5 Tak Tak 600 Polska
Business PRO 10 GB 30 GB b.o. b.o. b.o. b.o. 15 Tak Tak 900
Progreso (progreso.pl) Biznes 5 GB 12 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.o. Tak - 300
Polska
Biznes plus 10 GB 24 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.o. Tak - 600

PHP Solutions Nr 1/2006

Livenet (livenet.pl) Small 100 MB 1 GB 3 5 1 1 2 Tak Tak 32,78
Medium 200 MB 2,5 GB 10 7 2 5 4 Tak Tak 45,08
Large 500 MB 5 GB 30 20 5 10 8 Tak Tak 72,13
Big 1 GB 8 GB 50 100 7 10 12 Tak Tak 108,19 Holandia
X-big 2 GB 10 GB b.o. b.o. 9 10 16 Tak Tak 144,26
Portal 5 GB 15 GB b.o. b.o. 11 20 20 Tak Tak 198,36
Prioritaire 10 GB 30 GB b.o. b.o. 16 b.o. 40 Tak Tak 270,49
Netlink (nq.pl) nQ.START 1 GB 5 MB 4 GB 5 1 1 1 1 Tak Tak 199
nQ.BIZNES 2 GB 25 MB 10 GB 20 5 3 5 1 Tak Tak 399
Polska
nQ.PROFESJA 5 GB 200 MB 16 GB 50 15 5 15 2 Tak Tak 699
nQ.VIP 10 GB 300 MB 24 GB b.o. 30 10 b.o. 3 Tak Tak 999
Nazwa (nazwa.pl) Active 5 GB 10 GB b.o. b.o. b.o. 1 1 Tak Tak 300
Polska
Pro 10 GB 20 GB b.o. b.o. b.o. 1 b.o. Tak Tak 600
KEI Provider (kei.pl) Biuro Extra 5 GB 10 GB b.o. b.o. b.o. 1 1 Tak Tak 300
Polska
Lider 10 GB 20 GB b.o. b.o. b.o. 1 5 Tak Tak 600
Domeny.org (domeny.org) Start 4 GB 4 GB 2 GB 8,3 GB b.o. b.o. b.o. 1 5 Tak - 220
Polska
Classic 10 GB 10 GB 5 GB 16,7 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.o. Tak - 420
Futuro (futuro.pl) Flexo Start 2 GB 5 MB 1 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.d. Tak - 50
Flexo 5 GB 5 MB 10 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.d. Tak - 100 Polska
Flexo Biz 10 GB 7 MB 20 GB b.o. b.o. b.o. b.o. b.d. Tak - 500
Ogicom (ogicom.pl) Biznes 50 100 MB - 1 GB 4 b.o. 1 1 - - - 407
Biznes 150 300 MB - 3 GB 12 b.o. 1 1 - - - 660

www.phpsolmag.org
Biznes 250 500 MB 5 GB 30 b.o. 1 1 b.d. Tak - 880 Polska
Biznes 350 700 MB 7 GB 50 b.o. 1 1 b.d. Tak - 1199
Biznes 500 1 GB 10 GB b.o. b.o. 1 1 b.d. Tak - 1507
Agnat (agnat.pl) Profit 5 GB 5 GB 100 b.o. b.d. b.d. n.d.* - - 298
Polska
Expert 10 GB 10 GB b.o. b.o. b.d. b.d. n.d.* - - 598
Sisco (sisco.pl) Economic 300 300 MB 5 GB 5 b.o. b.o. b.o. 1 Tak - 300
Business 500 500 MB 8 GB 10 b.o. b.o. b.o. 2 Tak - 400
Pro 1000 1 GB 16 GB b.o. b.o. b.o. b.o. 3 Tak - 600 Polska
VIP 2000 2 GB 25 GB b.o. b.o. b.o. b.o. 5 Tak - 1000
Max 3000 3 GB 40 GB b.o. b.o. b.o. b.o. 8 Tak - 1600
AlphaNet (alpha.pl) Promo 500 MB 500 MB b.o. 5 GB b.o. b.o. 1 b.o. 1 Tak Tak 99
Prima 1 GB 1 GB b.o. 10 GB b.o. b.o. 2 b.o. 2 Tak Tak 190
Expo 5 GB 20 GB b.o. b.o. 4 b.o. 4 Tak Tak 290
Polska
Multi 3 GB 20 GB b.o. b.o. 20 b.o. 20 Tak Tak 399
Opti 6 GB 30 GB b.o. b.o. 50 b.o. 50 Tak Tak 599
Solid+ 15 GB 100 GB b.o. b.o. 150 b.o. b.o. Tak Tak 1500
AMM-Komputer (amm.net.pl) Start 1 GB 25 MB 2 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 2 Tak - 100
Start+ 1,5 GB 50 MB 3 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 3 Tak - 150
Mini 3 GB 75 MB 4 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 3 Tak Tak 200
Polska
Standard 5 GB 10 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 4 Tak Tak 300
Business 6 GB 15 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 5 Tak Tak 400
Professional 7,5 GB 20 GB b.o. b.o. b.d. b.d. 7 Tak Tak 600
b.o. – bez ograniczeń; n.d. – nie dotyczy; b.d. – brak danych; * firma oferuje dostęp do bazy danych SQLite (moduł PHP5)

75
Ranking
 Portal aktywnych internautów
C
odziennie w Polsce nowe firmy rozpo-
czynają działalność, łączą się, zmie-
niają nazwy. Każdy przedsiębiorca
i webmaster poszukuje sposobów, by pokazać
w sieci siebie i swą ofertę z jak najlepszej
strony, jak najniższym kosztem. W ostatnich
latach było wiele firm oferujących usługi ho-
stingowe, które po kilku miesiącach kończyły
swą działalność, a nasze pieniądze i trud
w budowaniu stron legł w gruzach. Dla webma-
stera podstawową sprawą jest znalezienie ta-
kiego usługodawcy, który zapewni stabilność
strony, szybki dostęp, a także wiele usług
dodanych. Jednak fundamentalnym kryterium
przy wyborze miejsca, w którym będziemy
przetrzymywali naszą stronę jest cena. Two-
rząc strony w PHP staramy się, by czynność
ich aktualizacji przełożyć na barki właścicieli
stron. Korzystamy zatem z systemów umoż-
liwiających użytkownikowi samodzielne za-
rządzanie treścią (CMS). Niestety na naszym
rynku istnieje niewielka liczba firm, których
oferta odpowiadałaby naszym potrzebom.
Najczęściej dostęp do serwera oferującego
kilkaset megabajtów miejsca na stronę WWW,
możliwość dostępu do PHP w wersji nowszej
niż 4.0, gwarantującego bezpieczeństwo na-
szych danych, kosztuje od kilkudziesięciu do
kilkuset złotych miesięcznie.
POSZUKUJEMY
DARMOWEGO HOSTINGU
Szukając rozwiązania naszych problemów
związanych z koniecznością uiszczania opłat
za hostowanie naszych stron, można natknąć
się na oferty kilku firm oferujących darmowe
usługi. Jedną z nich jest oferta Ósemka.pl In-
ternet Media, właściciela za.pl i friko.pl. Ósemka
to jedna z najlepszych firm oferujących nie-
przerwanie od 1999 roku usługi hostingowe.
Obecnie w nowopowstałym Portalu Aktywnych
Internautów, który połączył tradycję darmo-
wych kont za.pl i friko.pl, zarejestrowanych jest
202 tysiące użytkownikow, a 66 tysięcy kont
hostingowych jest aktywnych. Ze statystyk
wynika, iż łącznie strony hostowane na ser-
werach portalu hosting.osemka.pl w miesiącu
wrześniu 2005r. obejrzało blisko 3mln użyt-
kownikow, generując ponad 25 mln odsłon.
Budzi zdziwienie fakt, iż nie jest to odnotowane
76
w żadnych zbiorczych zestawieniach firmy
statystycznej Gemius SA. A wystarczy tylko
sprawdzić, iż wyszukiwarka Google zaindekso-
wała 2,5 mln dokumentów portalu osemka.pl
– dla porówania w Google znajduje się 2,3 mln
dokumentów Wirtualnej Polski (webpark.pl),
czy 1,6 mln firmy Prv.pl. Świadczy to o ogrom-
nej popularności usług proponowanych przez
wspomniany serwis oferujący 200 MB konta
na strony www oraz dostęp przez ftp. Wyróż-
niającą cechą tego portalu wśród konkurencji
jest wysoka pozycja stron w domenie friko.pl
i za.pl w wyszukiwarkach (strona główna ma
Page Rank 6), a także możliwość skorzysta-
nia ze skryptów PHP 4.4.0. Niezwykle istotne
jest, iż osemka.pl nie tworzy żadnych limitów
miesięcznych, czy rocznych na transfery pli-
ków. Ta opcja jest praktycznie niedostępna u
konkurencji, a ponadto nawet serwisy płatne
stosują limity.
TESTUJEMY
Postanowiliśmy przetestować ofertę osem-
ka.pl. Rejestracja wyglądała prosto i sprawnie
– należało podać jedynie swoje dane oraz
adres email, następnie wybrać domenę dla
naszej strony z łatwo zapadających w pamięć
– za.pl i friko.pl. Momentalnie otrzymaliśmy
wygenerowany automatycznie email z potwier-
dzeniem rejestracji i hasłem. Po zalogowaniu
się nie napotkaliśmy jakichkolwiek problemów
z edycją hasła, swoich danych itp. W panelu
użytkownika znaleźliśmy nieaktywną opcję
zakładania baz MySQL. Fakt jej umieszczenia
może wskazywać, że programiści przewidzieli
taką możliwość w przyszłości. Chwilę później
po szybkim transferze plikow na serwer, mo-
gliśmy się już pochwalić naszą stroną inter-
netową, zbudowaną w systemie CMS, naszym
znajomym i klientom, i to zupełnie za darmo!
Największą wadą tego serwisu, którą napotka-
liśmy był tryb działania safe mode, który nieco
ogranicza funkcje, lecz jednocześnie zwiększa
szansę, że nasz serwer bedzie działał dłużej.
Zauważoną niedogodnością była funkcja inclu-
de, którą można stosować tylko do bieżącego
katalogu. Utrudnia to nieco pracę przy więk-
szych ilościach podstron, lecz zważywszy na
fakt, iż jest to całkowicie darmowy serwis – to
i tak nieznaczne uchybienie.
SZUKAMY WIĘCEJ MIEJSCA
Naszą uwagę w poszukiwaniach darmowego
hostingu z obsługą php przykuła inna oferta
polskiej firmy Spox.pl.
Wspomniany serwis oferuje całkowicie
bezpłatnie profesjonalny hosting o parame-
trach zarezerwowanych do tej pory dla komer-
cyjnych i często bardzo drogich serwerów www.
Spox.pl proponuje aż 500 MB pamięci dysko-
wej, transfer bez limitu, łatwy dostęp przez
FTP, cPanel. Dodatkowo istnieje także opcja
posiadania własnej domeny. Tutaj o rejestracji
nie decyduje automat, a każde zgłoszenie jest
osobno rozpatrywane. Na odpowiedź i potwier-
dzenie zgłoszenia rejestracyjnego czekaliśmy
niecałe 24h. Zaraz po zalogowaniu się i zmianie
hasła mogliśmy już swobodnie umieścić naszą
stronę w serwisie spox.pl. Transfer był szybki i
nie zauważyliśmy jakichkolwiek problemów z
funkcjonowaniem naszego site’a. Strona nadal
działa bezbłędnie.
ZA GRANICĄ ZA DARMO
Przykładem sprawnego działania, bez koniecz-
ności obsługi skryptów PHP, jest zagraniczny
serwis happyhost.org. Przede wszystkim należy
zaznaczyć, że jest to całkowicie darmowy serwis,
bez limitów na przesył danych. Co prawda pingi
wysyłane z Polski wracają po nieco dłuższym
czasie, niż w przypadku innych rodzimych
serwisów, jednak sprawdzając połączenia z ser-
werów znajdujących się w USA, wyniki wyglądają
rewelacyjnie.
 zamów prenumeratę PHP Solutions
nowa niższa cena: a otrzymasz prezent!
150zł 135zł
wybierz prezent:

» program PHPRunner o wartości 199$

» 20% zniżki na oprogramowanie firmy Zend
» dwa dowolne numery archiwalne PHP Solutions
» pakiet internetowy nQ.Biznes firmy Netlink o wartości 486,70 zł
» roczny abonament na Usługę Business Starter
» pakiet Xtreeme SiteXpert firmy Xtreeme
» Maguma Workbench Bundle Starter

* cena prenumeraty rocznej w promocji zimowej

oferta ważna do wyczerpania zapasów;
szczegółowe informacje: www.phpsolmag.org/prenumerata lub pren@software.com.pl
 PHPRunner: Szybkie prototypowanie
PHP na twój sposób
F
irma Universal Data Solutions wydała
PHPRunner 2.0 – biznesowe rozwiąza-
nie do budowania wizualnie atrakcyj-
nych interfejsów sieciowych dla najpopular-
niejszych systemów baz danych, mianowicie:
MySQL, PostgreSQL, Oracle, MS Access oraz
MS SQL Server. Jest zaprojektowane tak, by
spełniać oczekiwania wszystkich użytkowni-
ków – od początkujących po doświadczonych
deweloperów.
PHPRunner posiada różne zastosowania:
przeszukiwanie baz danych przez sieć, wpro-
wadzanie danych bądź tworzenie sieciowych
raportów. Branże: samochodowa, nierucho-
mości, medyczna i turystyczna to tylko kilka
spośród wielu, w których można wykorzystać
to rozwiązanie.
Istotnym elementem jest wykorzystywa-
nie przez PHPRunner interfejsu opartego na
kreatorach oraz zbioru szablonów. Oznacza to,
że administrator bazy danych nie musi napi-
sać ani jednej linii kodu, czy nawet posiadać
doświadczenia programistycznego. Oprócz
szczodrej kolekcji szablonów, dostępny jest
także ich edytor, pozwalający administratorom
baz danych dopasowywać wygląd stron stwo-
rzonych w PHP do własnych potrzeb, przez
wstawianie logo i etykiet oraz modyfikację
czcionek i kolorów. Zaawansowani użytkowni-
cy mają także możliwość poprawiania genero-
wanego przez program kodu PHP.
Obecnie oprócz MySQL używać można
także PostgreSQL, Oracle’a, MS Access i MS SQL
Server, co stanowi istotny krok w dziedzinie
ulepszania tego rozwiązania. Ponadto PHPRun-
ner wzbogacony został o szereg przydatnych
funkcji, takich jak wielopoziomowe uprawnienia
dostępu do różnych tabel, wsparcie dla wielu
języków (wybierać można z ponad 20), a także
wiele innych możliwości.
Kontakt: Telefon: +1 (888) 290-6617
http://www.xlinesoft.com
Informacje o programie:
http://www.xlinesoft.com/phprunner
78
PHPRunner jest świetnym rozwiązaniem do
tworzenia chronionych hasłem serwisów tylko
dla użytkowników; ponadto pozwala budować
strony pozwalające przeprowadzać automatycz-
ną rejestrację użytkowników. Można z jego pomo-
cą tworzyć funkcje przypominania i zmieniania
haseł. Operacjom wywoływanym za pomocą tych
funkcji może towarzyszyć na przykład wysyłanie
pocztą powiadomienia dla administratora w sytu-
acji, gdy zarejestrował się nowy użytkownik.
Możliwe jest także ustawienie dla każdego przed wprowadzeniem niewłaściwych danych
użytkownika wielopoziomowych uprawnień do do dostępnych dla nich pól. Po wygenerowaniu
różnych tabel. Przykładowo: Użytkownik A może plików PHP, użytkownicy mogą szybko wysłać
jedynie edytować i dodawać dane do tabel Orders pliki na zdalny serwer WWW za pomocą wbu-
i Customers, podczas gdy Użytkownik B może dowanego klienta FTP – z możliwością wyboru,
kasować dane w tabeli Orders oraz edytować ta- czy wysłane mają być wszystkie pliki, czy tylko
belę Customers. Oprócz tego, PHPRunner może zmodyfikowane.
tworzyć użytkowników Administrator oraz Gość. PHPRunner jest tak prosty w obsłudze, że
Administrator miałby dostęp do wszystkich tabel w pełni funkcjonalną aplikację można za jego
i rekordów, Gość zaś – tylko prawa odczytu. pomocą wygenerować w zaledwie 15 minut.
PHPRunner czyni edycję danych dziecinnie PHPRunner rozpowszechniany jest elek-
łatwą. Zapewnia on szereg zaawansowanych tronicznie przez Internet. Darmowa wersja
kontrolek edycyjnych takich jak selektory dat, próbna dostępna jest na stronie producenta. Cena
łączone rozwijane listy, możliwość przesyłania pojedynczej kopii to 199 USD. Dystrybutorom
plików i obrazków na serwer, edytor tekstu z oprogramowania oraz kupującym większe ilości
formatowaniem HTML, pola list, przyciski radio i kopii sugerujemy negocjację specjalnych zniżek.
wiele innych. Wersja próbna (ważna 21 dni) może być pobrana
PHPRunner dostarcza także szereg funkcji ze strony http://www.xlinesoft.com/phprunner/
walidacji danych, chroniących użytkowników download.htm
CO NASI KLIENCI MAJĄ DO POWIEDZENIA O PHPRUNNER:
l Cóż, stało się wreszcie! Znalazłem rozwiązanie umożliwiające szybkie prototypowanie
w świecie MySQL/PHP – i wprawdzie istnieją także i inne, jednak to jest pierwsze wi-
dziane przeze mnie rozwiązanie, które jest zarówno praktyczne, jak i funkcjonalne. Tym
produktem jest PHPRunner – Peter B. MacIntyre.
l Korzystając z PHPRunner właśnie zbudowałem serwis dla bazy MySQL w ciągu około
trzydziestu minut. FANTASTYCZNE. Po prostu nie mogę tego opisać. Kilku moich kole-
gów nie może wyjść z podziwu, jak gładko to wszystko poszło – Randy Samms, SBC/
Southwest-ESAC.
l Muszę Ci to powiedzieć stary, ten program to najwspanialszy wynalazek od czasu krojonego
chleba. Jako obecny w sieci fotograf, piszący swoje własne galerie itp. korzystam z wielu
programów, ale PHPRunner to chyba najbardziej pomocny program w mojej biblioteczce. Po
prostu tak bardzo upraszcza mi życie – Stephen Jones, Australia.
l PHPRunner to prawdopodobnie najlepszy generator PHP na rynku. Zanim trafiłem na to
narzędzie wypróbowałem coś koło trzech innych i mogę powiedzieć, że nie znajdziesz
lepszego, ani nawet porównywalnego – Pedro Ruiz, Database Manager.
 d e d s i t e s > > >
Recommen
Jeśli prowadzisz ciekawą stronę internetową
i chcesz abyśmy przedstawili ją w ramach akcji Recommended sites,
skontaktuj się z nami pod adresem redakcja@phpsolmag.org

Całkowicie przebudowany serwis poświęcony Strona zawierająca artykuły związane z PHP Serwis dla webmasterów, organizujący konkurs
skryptom. Obecnie skupia się na zbiorze skryp- napisane przez autora. Zawiera też kolekcję we współpracy z naszym magazynem, promują-
tów z całego świata. zdjęć oraz opisy ciekawych książek. cy rozwiązania bez użycia systemów CMS itp.
www.antraxja-skrypty.iweb.pl www.antylameriada.net www.webmaster.bbsoft.pl

Serwis stworzony z myślą o programistach Bogate archiwum skryptów PHP, JavaScript, Skryptoteka to jeden z największych i najbar-
PHP, który stara się prezentować także ogólne CGI, Perl i ASP. Zawiera także artykuły, porady, dziej znanych zbiorów skryptów. Zawiera także
wiadomości związane Internetem. tutoriale, książki. artykuły, czcionki, szablony i podręczniki.
www.compzone.org www.megaskrypty.com www.skryptoteka.pl

Młody, rozwijający się serwis związany z PHP. Serwis zawierający kompletne kursy 9 technolo- Portal, który oprócz emitowania newsów czy
Zdaje się, że autorowi zależy na niestandardo- gii związanych z webmasteringiem oraz skrypty, wywiadów gromadzi bogate materiały związane
wej oprawie i zawartości. elementy grafiki, czcionki i narzędzia. z projektowaniem i pisaniem stron WWW.
www.sm00f.boo www.tymex.org www.webinside.pl

Serwis powstał w celu związania społeczności Wortal webmastera bogaty w wiele materiałów. Xklonos to serwis istniejący już od 2001 roku.
webmasterskiej. Użytkownicy mogą wymieniać Związany jest z Webserv – pakietem Apache, Każdy użytkownik może wpływać na jego
doświadczenia oraz uzyskiwać porady. PHP, MySQL, MySQL CC oraz NoIP. formę.
www.webmade.org www.webpl.org www.xklonos.cal.pl

ites
Recommended s
 www.shop.software.com.pl

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.

Gwarantujemy:
- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!
zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Piaskowa 3, 01-067 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Tytuł
Ilość Od numeru Opłata
Ilość
zamawianych pisma lub w zł
numerów
prenumerat miesiąca z VAT
Software Developer’s Journal (1 płyta CD)
– dawniej Software 2.0 12 250/1801
Miesięcznik profesjonalnych programistów
SDJ Extra (od 1 do 4 płyt CD lub DVD)
– dawniej Software 2.0 Extra! 6 150/1352
Numery tematyczne dla programistów

Linux+ (2 płyty CD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 250/1801

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 270/1981

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa
8 232/1982

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP
6 135

Hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu
6 135

.psd (1 płyta CD + film instruktażowy)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop
6 140

Aurox Linux (4 płyty CD + 1 płyta DVD)

Magazyn z najpopularniejszym polskim Linuksem
4 1193

Suma

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:
1
Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych
2
Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+
3
Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux www.shop.software.com.pl
 W następnym numerze PHP Solutions

W sprzedaży od 20 lutego!

■ Ilia Alshanetsky, twórca FUDforum, autor książki Guide to PHP Security, a także współautor
wielu projektów Open Source i rozszerzeń takich jak: PDO, SQLite czy GD prezentuje:
Ataki XSS oraz CSRF na aplikacje internetowe

■ Aaron Wormus: PEAR::Structures_DataGrid – poznajemy narzędzia tworzące datagrid

w formatach HTML, XML, XLS, XUL i innych. Pakiet umożliwia także łatwe implementowanie
mechanizmów stronicowania i sortowania w celu limitowania wyświetlanych i przetwarzanych
danych. Idea wzorowana jest na .NET Framework DataGrid control.

Ponadto planujemy:

■ SDO (Service Data Objects) i XML

■ Phalanger, czyli z .NET do PHP

■ Wzorce projektowe