Professional Documents
Culture Documents
Nederlandse Antillen
Notitie inzake integriteit van bestuur Nederlandse Antillen
Bestuurlijke integriteit is een zeer belangrijk element van het beginsel van deugdelijk bestuur. De
kwaliteit van het bestuur wordt immers in hoge mate bepaald door de integriteit van de personen
die in de publieke sector politieke, bestuurlijke en ambtelijke functies vervullen. Integer bestuur
betekent, dat het gezag, de bevoegdheden en de middelen verbonden aan publieke functies,
uitsluitend binnen de grenzen van geldende wettelijke regelingen en beginselen van behoorlijk
bestuur ingezet wordt.
In februari 1999 verscheen het rapport "Konfiansa". Dit rapport bevat een aantal aanbevelingen
met betrekking tot de verbetering van de kwaliteit van het bestuur, met het accent op de
bestuurlijke integriteit. Inmiddels zijn in het kader van de uitvoering van dit rapport reeds twee
belangrijke landsverordeningen tot stand gekomen, namelijk de Landsverordening Openbaarheid
van Bestuur (LOB) en de Landsverordening Administratieve Rechtspraak (LAR).
In het vigerende regeerprogramma 2002 -2006 is onder punt 59 opgenomen, dat het
integriteitbeleid van de huidige regering conform voormeld rapport "Konfiansa" zal worden
uitgevoerd. Daartoe zijn op ambtelijk niveau reeds diverse concrete integriteitbevorderende
producten van regelgeving en maatregelen in (ver)gevorderde fasen van voorbereiding. Het
gehele integriteitstraject omvat drie componenten, namelijk een juridisch kader, een awareness en
training program en de operational audits bij de overheidsbedrijven. Bovendien zijn er onder meer
de integriteitsonderzoeken binnen het overheidsapparaat.
I Juridisch kader
De volgende onderwerpen, onderverdeeld naar doelgroep, bevinden zich in een fase van
ambtelijke voorbereiding:
1
Ambtenaren
Bestuurders l parlementariërs
Een regeling met ethische beginselen voor de bestuurders is een handreiking om aan te geven
hoe een bestuurder zijn ambt moet uitoefenen, hoe hij zich houdt aan zijn ambtsopvatting en wat
de samenleving van hem mag verwachten. Dergelijke regels vindt men reeds verspreid
opgenomen in diverse formele wettelijke regelingen. Thans ligt het in de bedoeling om de
gedragscode, die deels zal bestaan uit reeds geldende regels, in heldere niet juridische taal te
beschrijven in de vorm van een protocol.
De staten van de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden zullen worden uitgenodigd tot
vergelijkbare wettelijke regelingen te komen.
Op grond van artikel 37, derde lid, van de Staatsregeling van de Nederlandse Antillen moet de
verantwoordelijkheid van ministers geregeld worden bij landverordening. De politieke
verantwoordelijkheid vindt zijn grondslag in artikel 11, tweede volzin van de Staatsregeling en de
strafrechtelijke verantwoordelijkheid is geregeld in de artikelen 372bis tot en met 372 quinquies
van het Wetboek van Strafrecht van de Nederlandse Antillen. De civielrechtelijke
verantwoordelijkheid (lees: aansprakelijkheid) is nimmer geregeld. Het aansprakelijk stellen van
2
een bestuurder op grond van het Burgerlijke Wetboek is uitgesloten, aangezien de verhouding
tussen bestuurders en de rechtspersonen in al zijn facetten geregeld wordt door het publiekrecht.
Alhoewel aan een dergelijke regeling veel haken en ogen kleven, wordt thans op ambtelijk niveau
de mogelijkheid onderzocht om dit onderwerp bij landsverordening te regelen.
Ambtenaren en bestuurders
6. Nationale Ombudsfunctie
Politieke partijen
De relatief kleine schaal van de Nederlands Antilliaanse samenlevingen met directe interacties
tussen kiezer en gekozene heeft ook effecten voor de politieke partijen. In de praktijk worden
belangrijke bestuurlijke beslissingen de facto genomen binnen de politieke partijen. De politieke
partij heeft binnen ons politiek systeem derhalve een grote invloed. Hiertegenover staat, dat de
politieke partijen in ons land, met name voor wat betreft de campagnefinanciering, bijna geheel
afhankelijk zijn van particuliere giften en opbrengsten van fundraisingactiviteiten. Voor de
integriteitskwestie vormen met name de giften in het kader van campagnefinanciering een reëel
gevaar.
In verband hiermede is thans een ontwerp landsverordening in voorbereiding, omvattende de
regeling van de rechtsvorm en registratie, alsmede de financiën van politieke partijen. Wat betreft
de rechtsvorm wordt ter waarborging van het democratisch gehalte gedacht aan de
verenigingsvorm. Met betrekking tot de financiën zal de regeling voorshands volstaan met een
regeling inzake het openbaar maken van giften.
Het juridisch kader vormt een noodzakelijke component van het integriteitsbeleid. Wettelijke
regelingen zorgen nu eenmaal voor houvast, waardoor alle betrokkenen weten waar zij aan toe
zijn. Ook biedt het juridisch kader de mogelijkheid om controle uit te oefenen op de naleving van
verplichtingen en om repressief op te treden bij overtreding.
Integer bestuur wordt bevorderd met het tot stand brengen van adequate regelgeving, maar niet
aIleen hiermee.
3
- verzorgen van integriteitstrainingen voor ambtenaren, bestuurders en statenleden;
- onderzoek naar kwetsbare functies binnen de overheid, beleidsontwikkeling en
implementatie van beleid op dit punt;
- invoeren van organisatorische maatregelen binnen de overheid, zoals de introductie van een
registratiepunt en een vertrouwenspersoon;
- traject van in- en externe communicatie om bewustwording te bevorderen, waarbij gebruik
zal worden gemaakt van een website.
Als maatregelen in het kader van de verbetering van het toezicht en controle op het
overheidshandelen heeft de regering de versterking van de Stichting Overheidsaccountant Bureau
(SOAB) en de versterking van de het secretariaat van de Raad van Advies bewerkstelligd. Voorts
zal bij de implementatie van het project Nieuwe Overheid de administratieve organisatie van de
landsoverheid opnieuw beschreven worden. Hierbij zal nadruk worden gelegd op de scheiding van
functies.
Conform het vigerende regeerakkoord en -programma 2002 -2006 wenst de regering te komen tot
een efficiency-slag bij de overheidsbedrijven. De efficiency van de algemene bedrijfsvoering van
de overheidsbedrijven zal worden beoordeeld, waarbij de nadruk zal liggen op de volgende
aspecten van de bedrijfsvoering: organisatiestructuur, human resources, bedrijfsprocessen,
bedrijfsstrategie, management, financiën, informatievoorziening en automatisering.
De Regering heeft inmiddels de nodige acties ondernomen, om te komen tot een onderzoek naar
de oorzaken van de verslechterde bedrijfsresultaten van deze overheidsbedrijven. In het
verlengde hiervan zullen adequate Corporate Governance-richtlijnen worden voorbereid en
ingevoerd en zal de naleving ervan worden afgedwongen. Het doel hiervan is te bewerkstelligen
dat in de overheidsbedrijven van het land sprake zal zijn van goed beheer en bestuur, gepaard
4
gaande met effectief toezicht op basis van gestandaardiseerde rapportage aan de overheid, en
van afrekening op basis van ieders verantwoordelijkheid.
De eilandgebieden zullen worden uitgenodigd tot het voeren van een concordant beleid met
betrekking tot de eilandelijke overheidsbedrijven.
Tot slot wordt vermeld, dat in opdracht van de regering reeds integriteitsonderzoeken hebben
plaatsgevonden bij de Korpsen van politie, de Gevangenis en de Douane. De resultaten van deze
onderzoeken zijn neergelegd in rapporten. In verband met de uitvoering van de rapporten wordt
een tweesporenbeleid gevoerd, zowel strafrechtelijk als administratiefrechtelijk. Daartoe zijn twee
commissies ingesteld onder het voorzitterschap van de Hoofdofficier van Justitie (strafrechtelijk
spoor) en de Direktie Personeel Organisatie en ICT. Er zullen nog meer onderzoeken volgen.
5
Aruba
Calidad
Goed bestuur staat of valt met de kwaliteit en integriteit van de overheid en deze begrippen zijn
daarom ook nauw met elkaar verweven. In Aruba heeft de werkgroep Deugdelijkheid van Bestuur
een twintigtal aanbevelingen ontwikkeld om een proces op gang te brengen ter verbetering van de
kwaliteit en de integriteit van bestuur. Deze bevindingen zijn neergelegd in het zogenaamde
rapport Calidad. Dit rapport verschaft inzicht in de maatschappelijke context binnen welke het
proces voor de verbetering van de kwaliteit van het bestuur in Aruba zich hoort af te spelen. De
overheid in Aruba moet haar verantwoordelijkheden vervullen in maatschappelijke
omstandigheden die worden gekenmerkt door kleinschaligheid, die van grote invloed is op de
sociale, politieke en bestuurlijke dynamiek.
a. Politieke partijen
Allereerst is er de aansprakelijkheid voor de vorming en het functioneren van een politieke partij
dat nu wettelijk is geregeld. Voorts wordt voorgesteld om de financiering van politieke partijen
sluitend te regelen, maar wetgeving daartoe is nog niet gereed Dit geldt eveneens voor een
subsidieregeling naar Nederlands model voor de politieke partijen.
6
c. Administratief apparaat
Het is met name op dit gebied waar in het samenwerkingsmeerjarenprogramma Fondo Desaroyo
Aruba gelden zijn gereserveerd voor de onderscheiden projecten, te weten:
! bewustwordingsprogramma ‘integriteit’
! verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening
! verbetering van de financieel-personeelsadministratieve processen
! herziening van de bezoldigingsregeling
! uitwisselingsprogramma’s.
De ambtelijke integriteit wordt beschouwd als centraal onderdeel van de verbetering van de
kwaliteit van het bestuur. Het integriteitstraject beslaat diverse facetten binnen de dienstverlening
en gaat samen met een effectieve uitvoering van een integraal rechtshandhavingssysteem en
verbetering van de inrichting van de ondersteunende administratieve organisatie voor controle en
aflegging van (politieke) verantwoording.
Voor diensthoofden is een bewustwordingsprogramma “bewegen in een glazen huis” uitgevoerd,
en zal aan het gehele apparaat dienen te worden gegeven alsmede het geven van workshops
voor specifieke doelgroepen zoals bestuurders en politici. Voorts wordt in het programma
opgenomen het oprichten van een Bureau Integer Handelen en het opstellen van een basis “code
of ethics”.
Voor wat betreft de verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening van de overheid zijn
aandachtsgebieden:
- verhoging van de efficiency en effectiviteit van de productie bij de overheid
- verbetering van de communicatie en informatievoorziening
- verbetering van de bedrijfscultuur
- objectivering van het beloningssysteem (prestatie- en beoordelingssystemen)
- upgrading van het management van de publieke sector.
d. Relatie overheid-burger