Professional Documents
Culture Documents
naI
1
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
NGUYEN HAM
VAN E 1: TM HO NGUYEN HAM BANG NH NGHA:
N
1
: F(x) la mot nguyen ham cua f(x) trong (a; b) F(x) = f(x); x (a; b)
N
2
: F(x) la mot nguyen ham cua f(x) tren [a; b]
x a
x b
F'(x) f(x); x (a; b)
F(x) F(a)
F' (a) lim f(a)
x a
F(x) F(b)
F' (b) lim f(b)
x b
+
= =
= =
Ky hieu hnh thc goi la mot ho nguyen ham cua ham so f(x) hay tch
phan bat nh cua ham f(x).
f(x)dx = F(x) +C
VAN E 2: BO SUNG VI PHAN - DANG VI PHAN HAM HP:
y = f(x) dy = d[f(x)] = f(x)dx (1)
Gia s ton tai y = f(t) ma trong o t = g(x); e cho ham hp y = f[g(x)] co vi phan c viet:
dy = d[f(t)] = f(t)dt (2)
NHOM HAM LUY THA NHOM HAM LNG GIAC NGC
d(x
n
)=nx
n-1
dx
*Cac trng hp ac biet:
d(ax+b) = adx
2
1 d
d = -
x x
x
( )
dx
d x =
2 x
2
dx
d(arc sinx) =
1- x
2
dx
d(arc cosx) = -
1- x
2
dx
d(arc tgx) =
1+x
2
dx
d(arc cotgx) = -
1+x
NHOM HAM LNG GIAC NHOM HAM MU & LOGARITHM
d(sinx) = cosxdx
d(cosx) = -sinxdx
2
2
dx
d(tgx) = = (1+tg x)dx
cos x
2
dx
d(cotgx) = -
sin x
dx
d(lnx) =
x
a
dx
d(log x) =
xlna
d(e
x
) = e
x
dx
d(a
x
) = a
x
lnadx
A. BANG CAC TCH PHAN C BAN:
NHOM I: DANG HAM LUY THA
1/ ( )
n+1
n
x
x dx = +C n -1
n+1
Trng hp ac biet cua nhom I
3/ dx = x +C
2/ ( )
-1
dx
x dx = = ln x +C x 0
x
4/
2
dx 1
= - +C
x x
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
2
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
5/
m m+
n n
n
x dx = x +C
m+n
n
7/
n n+1 n
n
xdx = x +C
n+1
6/
( )
n n-1
dx -1
= +
x n- 1 x
C
8/
n n-1
n
dx n
= x +
n- 1
x
C
NHOM II: DANG HAM LNG GIAC
9/ sinxdx = -cosx +C
11/
2
dx
= tgx +C
cos x
13/ tgxdx = -ln cosx +C
10/ cosxdx = sinx +C
12/
2
dx
= -cotgx +C
sin x
14/ cotgxdx = ln sinx +C
NHOM III: DANG HAM MU LOGARITHM
15/
x x
e dx = e +C
17/ ( )
x
x
a
a = +C 1 a > 0
lna
16/
-x -x
e dx = -e +C
18/ ( ) ( lnxdx = x lnx- 1 +C x > 0)
NHOM IV: DANG HAM PHAN THC (a > 0)
19/
2
dx
= arctgx +C
x +1
21/
2 2
dx 1 x
= arctg +C
x +a a a
20/
2
dx 1 x- 1
= ln +C
x - 1 2 x +1
22/
2 2
dx 1 x- a
= ln +
x - a 2a x +a
C
NHOM V: DANG HAM CAN THC (a > 0)
23/
2
dx
= arcsinx +C
1- x
24/
2 2
dx x
= arcsin +C
a
a - x
25/
2
2
dx
= ln x + x 1 +C
x 1
26/
2 2
2 2
dx
= ln x + x a +C
x a
27/
2
2 2 2 2
x a x
a - x dx = a - x + arcsin +C
2 2 a
28/
2
2 2 2 2 2 2
x a
x a dx = x a ln x + x a +C
2 2
B. BANG THAM KHAO CAC TCH PHAN M RONG:
NHOM I: DANG HAM LUY THA M RONG ( 0)
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
3
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
1/
n+1
n
(ax +b)
(ax +b) dx = +C (n -1)
a(n+1)
2/
-1
dx 1
(ax +b) dx = = ln (ax +b) +C (ax +b 0)
(ax +b) a
Cac trng hp ac biet cua nhom I
3/ 4/ d(ax +b) = ax +b+C
2
dx -1
= +
(ax +b) a(ax +b)
C
5/
m m
n n
n
(ax +b) dx = (ax +b) +C
a(m+n)
+n
6/
n n
dx -1
= +
(ax +b) a(n- 1)(ax +b)
-1
C
7/
n+1
n n
n
(ax +b)dx = (ax +b) +C
a(n+1)
8/
n-1
n
n
dx n
= (ax +b)
a(n- 1)
(ax +b)
+C
NHOM II: DANG HAM LNG GIAC M RONG ( 0)
9/
1
sin(ax +b)dx = - cos(ax +b) +C
a
10/
1
cos(ax +b)dx = sin(ax +b) +C
a
11/
2
dx 1
= tg(ax +b) +C
cos (ax +b) a
12/
2
dx 1
= - cotg(ax +b) +C
sin (ax +b) a
13/
1
tg(ax +b)dx = - ln cos(ax +b) +C
a
14/
1
cotg(ax +b)dx = ln sin(ax +b) +C
a
NHOM III: DANG HAM MU - LOGARITHM M RONG ( 0)
15/
(ax+b) (ax+b)
1
e dx = e +
a
C 16/
(ax+b)
(ax+b)
a
a dx = +C (1 a > 0
alna
)
17/
1
ln(ax +b)dx = (ax +b)[ln(ax +b) - 1]+C (ax +b > 0)
a
NHOM IV: DANG HAM PHAN THC M RONG ( 0; a > 0)
18/
2 2
dx 1 ax +b
= arctg +
(ax +b) +a aa a
C 19/
2 2
dx 1 (ax +b) - a
= ln +
(ax +b) - a 2aa (ax +b) +a
C
NHOM V: DANG HAM CAN THC M RONG (( 0; a > 0)
20/
2 2
dx 1 (ax +b)
= arcsin +C
a a
a - (ax +b)
21/
2 2
2 2
dx 1
= ln (ax +b) + (ax +b) a +C
a
(ax +b) a
22/
2
2 2 2 2
(ax +b) a (ax +b)
a - (ax +b) dx = a - (ax +b) + arcsin +C
2a 2a a
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
4
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
23/
2 2 2 2 2 2
(ax +b)
(ax +b) a dx = (ax +b) a ln (ax +b) + (ax +b) a +C
2a
VAN E 3: THUAT PHAN TCH HAM TRONG DAU TCH PHAN VE DANG CHUAN
TRONG BANG TCH PHAN C BAN:
Bien oi ham tch phan ve dang: [Af(x) Bf(x) +...]dx = A f(x)dx B g(x)dx +...
BB
1
: Cu the phai
1/ Nhan phan phoi: (a + b)(c - d) = ac - ad + bc - bd
2/ Khai trien cac hang ang thc:
2 2 2
3 3 2 2 3
(AB) = A 2AB+B
(AB) = A 3A B+3AB B ;...
3/ Them bt hang t:
Xb
X = (X+B) - B; X = (b 0);...
b
4/ Nhan lng lien hp:
llh
A B A m B; ...
5/ Bien oi lng giac s cap bang cac cong thc:
2 2
2 2
2 2
2 2
3 3
sinx cosx
1 = sin x +cos x; tgx = ; cotgx = ;
cosx sinx
1 1
= 1+tg x; = 1+cotg x; tgxcotgx = 1;
cos x sin x
1- cos2x 1+cos2x
sin x = ; cos x = ;
2 2
3sinx- sin3x 3cosx +cos3x
sin x = ; cos x = ; v.v...
4 4
BB
2
: Muc ch la ham so trong dau tch phan c bien oi:
Tch thanh tong; ac biet mot ham phan thc phai co t la tong va mau la tch.
Can thc thanh luy tha; ay ta ap dung cac tnh chat luy tha sau:
x
m x
n -m m m n mn x x x
n
m x
1 A
= A ; A = A ;(A ) = A ; A B = (AB) ; =
A B
A
B
BB
3
: Mot viec quan trong la s dung c cong thc tch phan ham hp
f[g(x)]d[g(x)]= F[g(x)]+C
VAN E 4: HANG SO C TRONG HAM NGUYEN HAM VA NG DUNG CUA TCH
PHAN BAT NH:
Dang 1: Tm hang so C trong ham nguyen ham
Nguyen ham F(x) cua ham so f(x) tren [a;b] khi no thoa mot gia thiet nao o tai x
0
[a;b].
( )
0
0
tai x
f(x)dx = F(x ) +C
(1)
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
5
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
Ghi chu: Thc te ta viet mot ho nguyen ham cua f(x) la F(x) = f(x)dx
. Vi x = (t)
f[ (x)] '(x)dx = f(t)dt
at t = ax + b dt = dx
2.
n+1 n
f(x )x dx
at t = x
n+1
dt = (n + 1)x
n
dx
3.
dx
f( x)
x
at
dx
t = x dt =
2 x
4. f(cosx)sinxdx
at t = cosx dt = -sinxdx
5. f(sinx)cosxdx
at t = sinx dt = cosxdx
6.
2
dx
f(tgx)
cos x
at t = tgx
2
dx
dt =
cos x
7.
2
dx
f(cotgx)
sin x
at t = cotgx
2
-dx
dt =
sin x
8.
x x
f(e )e dx
at t = e
x
dt = e
x
dx
9.
dx
f(lnx)
x
at t = lnx
dx
dt =
x
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
6
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
10.
2
2
1
f(arc tgx) dx
1+x
1
f(arc cotgx) dx
1+x
at
2
t = arc tgx
dx
dt =
t = arc cotgx 1+x
11.
2
2
1
f(arc sinx) dx
1- x
1
f(arc cosx) dx
1- x
at
2
t = arc sinx
dx
dt =
t = arc cosx
1+x
12.
2
1 1
f x 1 dx
x x
at
2
1 1
t = x dt = 1 dx
x x
B. OI BIEN SO THUAN AT x = (t)
DANG CACH BIEN OI
1.
( )
2 2
f x, x +a dx
2
a
x = atgt dx = dt
cos t
2.
( )
2 2
f x, a - x dx
x = asint dx = acostdt
3.
( )
2 2
f x, x - a dx
2
a asi
x = dx = dt
cost cos t
nt
VAN E 6: THUAT TNH TCH PHAN RIENG PHAN:
udv = uv- vdu
. Trong o P
n
(x) la a thc bac n.
Ta at u = P
n
(x) va
(ax+b)
sin(ax +b)
cos(ax +b)
dv = dx
e
...
Ch so (n): cho ta so lan tnh tch phan tng phan phai thc hien cho dang nay.
Dang 2:
n
ln(ax +b)
arcsin(ax +b); arccos(ax +b)
I = P (x) dx
arctg(ax +b); arccotg(ax +b)
...
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
7
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
Ta at va dv = P
ln(ax +b)
arcsin(ax +b); arccos(ax +b)
u =
arctg(ax +b); arccotg(ax +b)
...
n
(x)dx
TCH PHAN
CHUYEN E 1: IEU KIEN KHA TCH:
I. DIEN TCH HNH THANG HON TUYEN:
1. nh ngha:
y
x
a b
A
A'
B
B'
y=f(x)
O
Cho ham so y = f(x) lien tuc, khong am
xac nh tren oan [a;b]. Khi o hnh
phang gii han b truc hoanh, ng
cong y = f(x) va cac ng thang co
phngtrnh x = a v x = b c goi la
hnh thang cong (Hnh thang hon
tuyen AABB).
2. Dien tch hnh thang cong:
nh ly: Neu ham so y = f(x) xac nh, lien tuc, khong am tren oan [a;b], th dien tch S
cua hnh thang cong gii han bi o th y = f(x), truc hoanh va cac ng thang x = a v
x = b co gia tr la: . Vi F(x) la mot nguyen ham cua ham so y = f(x) tren
[a;b].
b
a
S = F(b) - F(a) = S
II. NH NGHA TCH PHAN XAC NH:
III.
Cho ham so y = f(x) lien tuc tren [a;b] chia oan [a;b] thanh n phan tuy y bi cac iem
chia: a = x
0
< x
1
< x
2
< ... < x
n
= b. Tren moi oan [x
k-1
;x
k
] vi 1 k n lay mot iem
k
bat
ky. Ky hieu: x
k
= x
k
- x
k-1
. Ngha la: x
1
= x
1
- x
0
, x
2
= x
2
- x
1
, ...
Lap tong c goi la tong tch phan cua ham so
y = f(x) tren [a;b].
n
k k 1 1 2 2 n
k 1
f( ) x f( ) x f( ) x ... f( ) x
=
= + + +
n
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
8
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
Ta goi tch phan xac nh cua ham so y = f(x) tren [a;b] la gii han (neu co) cua tong tch
phan khi maxx
k
0.
Gii han nay khong phu thuoc vao cach phan hoach oan [a;b] va viec chon
k
. Ky hieu:
k
b
n
k k
0
k 1
a
f(x)dx lim f( ) x
=
=
Luc o ta bao ham f kha tch theo Riemann hay kha tch.
Chu y:
a c goi la can di va b c goi la can tren.
Y ngha hnh hoc cua tch phan xac nh: Neu f(x) > 0 tren [a;b] th chnh la
dien tch cua hnh thang cong gii han bi cac ng:y = f(x), truc hoanh, x = a, va
b
a
f(x)dx
x = b.
T tren ta co cong thc Niutn - Lepnit (Newton -
Leibnitz):
b
b
a
a
f(x)dx = F(b) - F(a) = F(x)
BB
4
: Ta co
b
n
n
a
xf(x)dx limS
=
b
a
dt ). t ( f ) x ( F
Dang 2: Nhan biet ham kha tch Riemann
L
1
: (ieu kien can: suy ra t nh ngha )
b
a
dx ) x ( f
Moi ham f khong b chan tren oan [a;b] th f khong kha tch tren oan [a;b] o.
L
2
: (k u) Moi ham f lien tuc tren oan [a;b] th f kha tch tren oan [a;b] o.
L
3
:Moi ham f b chan tren oan [a;b] va gian oan tai hu han cac iem
x
0
[a;b] ma (*) th f van kha tch tren oan [a;b] o.
0
0
x x
x x
lim f(x) R
Can nh: f lien tuc tren oan [a;b] th f b chan tren oan [a;b].
L
4
:Moi ham f b chan va n ieu tren oan [a;b] th f kha tch tren oan [a;b] o.
Dang 3: S dung ung an cong thc Newton Leibnitz. Cong thc Newton - Leibnitz:
khi no thoa ong thi hai ieu kien:
b
a
f(x)dx = F(b) - F(a)
PP
1
- OI BIEN SO THUAN: la s dung cong thc
( )
( )
f[ (x)] '(x)dx f(t)dt
=
)
)
Vi cac ghi nh:
) at t = (x); vi t la bien oi so mi.
) Trong o: va t = (x) la ham n ieu, lien tuc; kha ao ham
tren [;].
x t (
x t (
= =
= =
PP
2
- OI BIEN SO NGHCH: la s dung cong thc (2)
1
1
(b) b
a (a)
f(x)dx f[ (t)] '(t)dt
=
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
10
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
Vi cac ghi nh:
) at x = (t) hay t = -1(x); vi t la bien mi.
) Trong o: va t lam ham n ieu, lien tuc; kha ao ham tren
[a;b].
1
1
x a t (a)
x b t (b)
= =
= =
VAN E 2 : TCH PHAN HAM PHAN THC
Dang 1: Cac dang tch phan ham phan thc c ban th nhat
Tnh tch phan
b
1 2
a
dx
I (
x x
=
+ +
0)
Ta lam 2 bc:
BB
1
: Kiem tra tnh kha tch cua
2
dx
f(x)
x x
=
+ +
tren [a;b].
BB
2
: a ve dang chuan e s dung mot trong ba cong thc sau vi va sau khi
at
2
4 =
1
Neu < 0
2)
b
b
2 2
a a
dX 1 X- A
= ln
X - A 2A X+ A
Neu > 0
3)
b
b
2
a a
dX 1
= -
X X
Neu = 0
b
b
a a
dx 1
= ln ax +b
ax +b a
Dang 2: Cac dang tch phan ham phan thc th hai
Tnh tch phan
b
2 2
a
mx n
I dx ( 0
x x
+
=
+ +
; m 0)
Ta lam 2 bc:
BB
1
: Kiem tra tnh kha tch cua ham di dau tch phan va a tch phan ve dang:
b b
2 2 2
a a
m 2 x m 2 n dx
I dx
2 x x 2 x x
+
=
+ + + +
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
11
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
BB
2
: Tnh I
2
va I
2
phu thuoc vao 3 trng hp cua I
1
.
b
2
2 1
a
m m
I ln x x
2 2
= + +
2 n
I
Dang 3: Bai toan tch phan ham phan thc tong quat
Tnh tch phan
b
a
P(x)
I = dx
Q(x)
2
x
2
+
2
x +
2
(vo nghiem) th ta phan tch, th du:
1 2
2 2
1 1 2 2 2 2 1 2 2 2
A A P(x) P(x) Bx C
Q(x) (x x )(x x )( x x ) x x x x x x
+
= = +
+ + + +
2
+
1 2
2 2 2 2 2
1 2 2 2 2 2 2 2 2 2
A A P(x) P(x) Bx C Ex F
Q(x) (x X) ( x x ) (x X) x X x x ( x x )
+ +
= = + + +
+ + + + + +
2
CHUYEN E 2: TCH PHAN SUY RONG
I. TCH PHAN SUY RONG LOAI 1:
Cho ham f xac nh tren [a;+) va kha tch tren oan hu han a x b < +. Ta nh
ngha: . Khi gii han ve phai hu han ta noi hoi tu,
ngc lai ta noi phan ky.
b
b
a a
f(x)dx lim f(x)dx
+
+
=
a
f(x)dx
+
a
f(x)dx
+
Tng t
{
b b b
b a
a a
a
f(x)dx lim f(x)dx ; f(x)dx lim f(x)dx
+
+
= =
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
12
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
Hay
c
c
f(x)dx f(x)dx f(x)dx; c R
+ +
= +
Viec s dung cong thc Newton - Leibnitz cung khong khac may khi goi F(x) la
nguyen ham cua f(x), ta co:
b
b a
a
f(x)dx lim F(b) F(a) f(x)dx F(b) lim F(a)
+
+
= =
II. TCH PHAN SUY RONG LOAI 2:
Cho ham f gii noi va kha tch trong oan [a + ; b] nhng khong gii noi hoac khong kha
tch trong toan bo [a; b] ta nh ngha: khi .
b b
0
a a
f(x)dx lim f(x)dx
+
=
x a
limf(x)
=
Hay:
b b
c a
a c
f(x)dx lim f(x)dx; c (a; b]
=
Tng t tren [a;b) ta co:
b b
0
a a
f(x)dx lim f(x)dx
+
=
Hay: khi
b c
c b
a a
f(x)dx lim f(x)dx; c [a; b)
=
x b
limf(x)
=
Ghi chu:
Co loai tch phan va la tch phan suy rong loai 1 va la tch phan suy rong loai 2. Chang
han:
1
2 2
0 0 1
SRL2 SRL1
lnx lnx lnx
I dx dx
1 x 1 x 1 x
+ +
= = +
+ + +
2
dx . Va ta chng minh c I = 0.
III. TCH PHAN HAM LNG GIAC:
Dang 1:
b
m n
a
sin xcos xdx
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
13
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
S dung cac phep the sau:
1) Phep the tong quat (Phep the van nang):
at
2
2
2 2
2dt
dx
x 1 t
t tg
2 2t 1 t
sinx va cos x
1 t 1 t
+
=
= =
+ +
2) Ba phep the ac biet:
R(-sinx; cosx) = -R(sinx; cosx) () at t = cosx
R(sinx; -cosx) = -R(sinx; cosx) () at t = sinx
R(-sinx; -cosx) = R(sinx; cosx) () at t = tgx
Dang 3: Cac dang khac
1)
b
a
sin( x ) cos( x )
Cong thc bien oi
sin( x ) sin( x ) dx
tch thanh tong
cos( x ) cos( x )
+ +
+ +
+ +
1) at
k k
t x t = = x vi k = MSC (n; q; ...; s). Nh e y tnh kha tch cua f tren [a;b].
2) Phng phap van kha thi khi gap cac ham hp cua ham:
p
r m
q
s n
f(x) R(x; x ; x ; ...; x )dx =
k
f( x ) at t x + = +
k
x x
f at t
x x
+ +
=
+ +
Dang 2:
b b
2 2
a a
dx Ax B
( 0) va d
x x x x
+
+ + + +
x
BB
1
: Kiem tra tnh kha tch va bien oi
2
2
x x x k
2
+ + = + +
BB
2
: Phan biet ba trng hp sau khi a
1
1)
b
b
2
2
a
a
0
dX
Ap dung: ln X X k
k 0
X k
>
= +
+
+
2)
b
b
a a
0
dX
Ap dung: sgn x ln X
k 0 2 2
x
2
>
= +
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
14
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
3)
b
b
2 2
a a
0
dX X
Ap dung: arcsin (H 0)
k 0 H
H X
>
=
<
+
>
Ghi chu: Bang phep phan tch them bt ta co the tnh c
b
2
2
a
Ax B
I d
x x
+
=
+ +
x vi dang
nen la
b
1
2
a
dx
I
x x
=
+ +
sau khi at
2
t x x = + + .
Dang 3:
b
2
a
I x x = + +
dx
a) Phng phap 1:
BB
1
: Bien oi
2
2
x x x k
2
+ + = + +
= +
.
BB
2
: Ta chia lam ba trng hp:
TH
1
:
b
b b
2 2 2
a a
a
0
X k
Ap dung cong thc: X k X k ln X X k
k 0 2 2
>
+ = + +
+ +
TH
2
:
b
b 2
a
a
0
x x
Ap dung cong thc : x dx sgn x
k 0 2 2 2 2
>
+ = +
=
+
TH
3
:
b
b 2
b
2 2 2 2
a
a a
0
X H
Ap dung cong thc: H X H X arcsin
k 0 2 2 H
>
+ = + +
<
X
b) Phng phap 2:
S dung phng phap tch phan tng phan
at
2
u x x
dv dx
= + +
Dang 4: Gii thieu phep the lng giac tnh
( )
b
2
a
I R x; x x d = + +
x
S dung mot trong 3 phep the sau khi bien oi va quan sat ieu kien kha tch:
TH
1
:
( )
b
2 2
a
I R x; (kx h) m dx (m 0) = + +
>
at
kx h
t arctg kx h m tgt
m
+
= +
=
TH
2
:
( )
b
2 2
a
I x; m (kx h) dx (m 0) = +
>
at
kx h
t arcsin kx h m sint
m
+
= + =
TH
3
:
( )
b
2 2
a
I R x; (kx h) m dx (m 0) = +
>
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
15
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
at
m m
t arccos kx h
kx h cos t
= +
+
=
Dang 5: Gii thieu phep the Euler tnh
( )
b
2
a
I R x; x x d = + +
x
Mot cach khac phep the Euler nh sau to ra tien li:
at
2
x x x t neu + + = + > 0
at
2
x x xt c neu c 0 + + =
at
2
1 2 1
x x (x x )(x x ) t(x x ) ( 0) + + = = >
Dang 6: Gii thieu cac dang chuan va cac thuat oi bien ac trng
X ly ung thuat oi bien ac trng cho tng dang chuan c gii thieu sau: ta luon
c cach giai quyet tch phan bang phng phap tch phan ac trng cho cac ham can
thc a biet (chu y ieu kien kha tch).
1) Dang
b
1
2
a
dx
I
(x ) x x
=
+ + +
at
1
t
x
=
+
2) Dang
b
2
2 2
a
Ax dx
I
( x ) x
=
+ +
at
2
t x = +
3) Dang
b
3
2 2
a
Bdx
I
( x ) x
=
+ +
at
2
xt x = +
4) Dang
b b b
4
2 2 2 2 2 2
a a a
(Ax B) dx Ax dx B dx
I
( x ) x ( x ) x ( x ) x
+
= = +
+ + + + + +
5) Dang
b
2
5
2 2
a
(Ax B) dx
I Vi ( 4 0)
( x x ) x x
+
=
+ + + +
<
a ve dang
b
4
2 2
a
(Ax B) dx
I
( ' x ') ' x '
+
=
+ +
6) Dang
b
n
6
2
a
P (x) dx
I
x x
=
+ +
Vi P
n
(x) a thc bac n 2.
Bang cach bien oi Euler, tch phan I
6
tnh c mot cach tong quat nhng rat phc tap.
Ngi ta a chng minh c cong thc sau va neu ap dung no th viec tnh tch phan I
6
co
phan n gian hn:
b b
b
2 n
n 1
2 2
a
a a
P (x) dx
dx Q (x) ax bx c (*)
ax bx c ax bx c
= + + +
+ + + +
Trong o Q
n-1
(x) la a thc bac n-1 vi cac he so can c xac nh va la mot so thc
cung can c xac nh.
e xac nh va cac he so cua Q
n-1
(x) ta ao ham hai ve ang thc (*). Roi ong nhat he so
hai ve e suy ra he phng trnh ac trng ma viec giai he phng trnh ac trng o se
cho ta va cac he so cua Q
n-1
(x). (Goi la phng phap ao ham ang lap).
VAN E 3: CAN TRUNG GIAN:
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
16
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
C s cua phng phap la ap dung hp ly cong thc (1): qua hai
bc (e tnh cac tch phan xac nh ma ham di dau tch phan co cha | |; max; min va ca
trng hp oan lay tch phan khong ap dung c cong thc Newton - Leibnitz).
b c b
a a c
f(x)dx f(x)dx f(x)dx = +
BB
1
: Chon can trung gian c thch hp (oi khi phai chon hai, ba... gia tr can trung gian khac
nhau tuy ieu kien bai toan).
BB
2
: Ap dung cong thc Newton - Leibnitz
c b
a c
f(x)dx F(c) F(a) va f(x)dx F(b) F(c) = =
e tnh tch phan (1).
Chu y: Than trong khi f(c) R (trng hp tch phan suy rong loai 2).
VAN E 4: CHNG MINH ANG THC TCH PHAN VA CAC THUAT OI BIEN SO
RANG BUOC HAI CC
Chng minh (VT = VP). oi khi ta can chng minh ang thc trung gian. V du:
* A B 0 A B = =
*
A C
A B
B C
=
=
*
2 2
A B ; A B
A B...
A B 0
= =
=
ay ta lu y en phep oi bien so ket hp can trung gian, tnh chan le tuan hoan - lien
tuc ... Ngoai ra tnh chat khong phu thuoc bien va tnh chat hoan oi cc cung rat thng
s dung:
b b b
a a a
b b
a a
b c b
a a c
f(x)dx f(t)dt ... f(n)dn
f(x)dx f(x)dx
f(x)dx f(x)dx f(x)dx
= = =
=
= +
Ghi chu: Khi hai ve khong cung cc ta phai oi bien so e tnh cc la ong nhat.
10 ANG THC TCH PHAN ANG NH
1
[ ]
2a a
0 0
f(x)dx f(x) f(2a x) dx = +
biet
f lien tuc tren [0; 2a]
a 0
>
2
b b
a a
a b
xf(x)dx f(x)dx
2
+
=
biet
f lien tuc tren [a; b]
f(a b x) f(x)
+ =
3
b b
a a
f(x)dx f(a b x)dx = +
(HQ):
b b
0 0
f(x)dx f(b x)dx =
biet f lien tuc tren [a; b]
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
17
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
4
a a
a 0
f(x)dx 2 f(x)dx
=
biet
f lien tuc tren [-a; a]
f chan; a 0
>
5
a
a
f(x)dx 0
biet
f lien tuc tren [-a; a]
f le; a 0
>
6
a T T
a 0
f(x)dx f(x)dx
+
=
(HQ):
nT T
0 0
f(x)dx n f(x)dx =
biet
f lien tuc tren R
f co chu ky T
7
2 2
0 0
f(sinx)dx f(cos x)dx
=
biet f lien tuc tren [0; 1]
8
2
0 0
f(sinx)dx 2 f(sinx)dx
=
biet f lien tuc tren [0; 1]
9
2
0 0
xf(sinx)dx f(sinx)dx
=
biet f lien tuc tren [0; ]
10
t t
x
t 0
f(x)dx
f(x)dx
a 1
=
+
biet
f lien tuc tren [-t; t]
f chan; a 0; t R
>
VAN E 5: THUAT TNH TCH PHAN BANG TCH PHAN PHU TR VA HAM PHU
TR
Dang 1: Tnh tch phan bang thuat tch phan phu tr
Muon tnh tch phan I ta s dung tch phan phu tr J va viec chon J (kha tch) nh cac
tieu chuan sau a to ra la tien li:
1) He phng trnh la giai c.
g(I;J) 0
h(I;J) 0
=
b
a
I J g(x)dx =
Dang 2: Tnh tch phan bang thuat ham phu tr
Muon tnh tch phan ma trong o ham f(x) kha tch tren [a;b] nhng khong
tnh c nguyen ham bang cac phng phap a neu (hay khong tnh c mot cach
n gian bang tnh chat ham s cap). Ngi ta chon mot ham phu tr g(x) kha tch cho
f(x) nh sau to ra hieu qua:
b
a
I f(x)d =
x
(1) h(x) f(x) + g(x) = const; x [a; b]
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
18
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
(2)
b
a
b
a
h(x)dx (const)(b a)
g(x)dx : Kha thi theo cac phng phap trc
b b
a a
f(x)dx f(x) dx (dau " " xay ra f(x) 0; x [a; b]) =
b
a
m f(x) M; x [a; b] m(b a) f(x)dx M(b a)
Xet mot bat ang thc ma ca hai ve eu cha dau tch phan ta lu y:
) Khi hai can hai ve nh nhau ta ch can chng minh bat ang thc xay ra gia hai
ham di dau tch phan.
) Khi hai can hai ve khac nhau ta can chon bien so e oi mot trong hai ve e hai
can hai ve nh nhau va lam tng t nh tren.
Vay muon chng minh . Ta tm ham g(x) thoa
b
a
f(x)dx A
b
a
f(x) g(x); x [a; b]
g(x)dx A
oi khi con s dung dau cua tam thc bac hai, quy nap, ao ham ... e chng minh
b b
a a
f(x)dx g(x)dx
Dang 2: Chng minh bat ang thc bang bai toan hnh thang hon tuyen (PP hnh hoc)
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
19
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
y
x
a b
B
1
B
2
A
1
S
A
2
y=f(x)
y=g(x)
x=a x=b
O
Cho hai ham f(x) va g(x) lien tuc tren
[a;b], dien tch hnh phang gii han
bi cac o th y = f(x); y = g(x) va hai
ng tung x = a va x = b (a < b) nh
trong hnh ve c tnh bi:
( )
b
a
S f(x) g(x) dx =
VAN E 7: TCH PHAN VA CONG THC TRUY HOI (QUY NAP)
Xet . Neu lap c mot quan he gia cac I
b
n
a
I f(x; n)d =
x
t
0
hay I
1
hay I
2
;... vi I
n
cua day (I
n
)
th c cong thc truy hoi cua I
n
.
Thong thng ta s dung:
1) Phng phap tch phan tng phan; Phng phap oi bien.
2) Phng phap lui dan cac so hang cua day (I
n
) e rut gon cac so hang khoang gia
cua day, e roi t o tm ra so hang tong quat tuy y cua day (I
n
).
Ghi chu:
1/ n! = 1.2.3...(n-1).n
2/ (2n)!! = 2.4.6...(2n-2).(2n)
3/ (2n + 1)!! = 1.3.5...(2n-1)(2n+1)
4/ 0! = 1! = 1
5/ (-1)!! = 0!! = 1
VAN E 8: HAM TCH PHAN
Xet tch phan vi hai can a = a(x), b = b(x) th I khong la mot hang so thc. Luc
o I la mot ham so thc theo bien so thc x : I(x) goi la mot ham so - tch phan hay gon hn
ham tch phan. Thng ta xet:
b
a
I f(t)d =
x
a
I(x) f(t)dt =
=
Ta co: la mot nguyen ham cua f(x) thoa ieu kien I(a) = 0
x
a
I(x) f(t)dt =
x
a
I'(x) f(t)dt f(x)
= =
Nh vay ta co cac chu y: khi hai cc la mot ham so cua x:
1)
[ ]
(x)
a
f(t)dt f (x) . '(x)
=
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
20
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
2)
2
1
(x)
2 2 1 1
(x)
f(t)dt f (x) . ' (x) f (x) . ' (x)
Ghi chu:
Khi tm gii han cua mot ham tch phan oi khi phai s dung quy tac Lhospitale. Tat ca
cac dang vo nh eu a c ve dang vo nh
0
0 ; - ; 1 ; ; va 0
0
0
0
hay
e s dung
quy tac Lhospitale th viec tm gii han mi chnh xac.
VAN E 9: GII HAN VA TCH PHAN
Dang 1: Day tch phan va gii han cua day tch phan
Xet
b
n
a
I f(x; n)dx; n Z
+
=
1
=
. Khi n thay oi ta co day tch phan (I
n
). e tnh gii han ta
lap cong thc truy hoi I
n
n
limI
n
va s dung cac tnh chat:
n n
n n
lim I limI
+
=
n n n
n n n
n n n
a I b
lim a lim b lim I
+ + +
= =
Dang 2: Gii han m rong cc tch phan
Muon tnh . Ta i tm mot nguyen ham F(x) cua f(x) va ap dung gian tiep cong
thc Newton - Leibnitz trong gii han
n
n
a
lim f(x)dx
n
n n
a
lim f(x)dx limF(n) F(a)
=
.
DIEN TCH HNH PHANG
y
x
a b
B
C
S(x)
A
D
(C):y=f(x)
x
=
a
x
=
b
O
1)
b
b
a
a
S S (x) f(x)dx = =
(1)
Ghi chu 1: Khi s dung cong thc tr tuyet oi (1) se
luon ung cho ca hai trng hp f(x) 0 hoac f(x) 0.
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
21
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
y
x
a b
B
C
S(x)
A
D (C):y=f(x)
(C):y=g(x)
x
=
a
x
=
b
O
y
x
a
b c
B
C
E
A
D (C):y=f(x)
(C):y=g(x)
O
2) [ ]
b
b
a
a
S S (x) f(x) g(x) dx = =
(2)
Ghi chu 2: Khi s dung cong thc tr tuyet oi (2) se
luon ung cho ca hai trng hp f(x) g(x) hoac
f(x) g(x); x [a; b]
3) [ ] [ ]
c b
b
a
a c
S S (x) g(x) f(x) dx f(x) g(x) dx = = +
(3)
Ghi chu 3: Thc chat
c b
1 2 a c
S S S S (x) S (x) = + = +
Khi gap trng hp tong quat phai phan nho
S = S
1
+ S
2
+ S
3
+ ... + S
n
ta lam tng t cho (3).
Ghi chu 4: Khi phc tap ta co the chuyen sang tnh neu phan oan c no
n gian hn khi tnh .
b
a
S (x) S (y)
b
a
S (x)
Ghi chu 5: Khi dien tch gii han v tr phc tap, ta co the s dung tnh chat: Dien
tch S bat bien qua mot phep di hnh.
TNH THE TCH BANG
b
a
f(x)dx
dx dy
2
[ ]
b
2
a
V g(y) =
Ghi chu 1: Khi gap cac co the tron xoay phc tap th phng phap cong the tch thanh
phan la quan trong luc tnh the tch:
1 2 1
V V V V V V = + = . Trong o:
hguyan Fhu khanh a LaI hIIp.llWWW.IoanIhpI.naI
22
IaI Trh Toan hor 6huyan a hguyan ham Trh Fhan
V
1
: la the tch can tm trong gia thiet.
V; V
2
: la cac the tch lien i tnh no n gian hn V
1
.
Ghi chu 2: oi khi ta con ap dung tnh bat bien cua S va V qua 1 phep di hnh.
Dang 2: The tch co the do hnh thang hon tuyen ay Ox quay quanh Oy
Ta xet mot trng hp ac biet cua dang 1 khi cho hnh thang hon tuyen AA
0
BB
0
B (ay A
0
B
0
y
x a -a b
B B'
A' A
B
0
A
0
-b
O
y
x
(
C
)
:
y
=
f
(
x
)
a b
B
f(b)
f(a)
A
B
0
O
y
x
A
A
x
B
x
C
x
B
C
H
S
b
O
B
2
x
Ox) quay quanh Oy.
Luc o co the tao thanh co the tch: (1)
b
a
V 2 xf(x)dx =
Vay (1) thay co cach tnh phc tap hn cua phng phap tong the tch:
f (b)
2
2 1
f (a)
V b f(b) f (y) dy a f(a)
= +
Dang 3: The tch co the tuy y
S dung cong thc tnh the tch
b
a
V B(x)d =
B la ay (dien tch ay)
B(x) la dien tch thiet dien song
song vi ay B tai x tuy y trong
[a;b].
Ghi chu: Thng chon truc Ox hp ly
e bieu thc B(x) n gian.
a