9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9.

B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

KAMU KURUMLARI NTERNET S TELER STANDARTLARINA GRE M LL E T M BAKANLII, M LL KTPHANE, STANBUL BELED YES , ANKARA VAL L NTERNET S TELER N N B LG SUNMA ETK NL KLER N N TRK YE. GOV.TR LE KARILATIRILMASI Esra G. Kaygsz*
zet nternetin yaygnlamasyla ortaya kan bilgi toplumu, srekli genileyen bilgi ana dhil olan ve adaki deiikliklerden etkilenen bireyler, kurumlar, kurulular ve toplumlardan olumaktadr. Bilgi toplumunun birer paras olan bilgi a bireyleri, devasa bilgi andan bilgi almann yan sra bilgi katarak a ile paralel bir etkileim iindedirler. Bu nedenle internet hem en nemli bilgi eriim arac hem de bireylerin, kurumlarn ve toplumlarn kendini ifade etmedeki en nemli arac haline gelmitir. nternet ile ortaya kan etkileim, tm srelerde olduu gibi kamusal alandaki kurumlar da deiime yneltmitir. Trkiyede bu deiim 2003 ylndan sonra younlaarak e-Dnm olarak adlandrlmtr. Bu srete kamu kurumlar kendi internet sitelerini oluturmaya balam ve kamusal bilginin vatandalara daha kolay, hzl ve etkin aktarlmasna almlardr. Ancak kamu web sayfalarnn tasarlanmas ve hazrlanmasnda eitli sorunlar ve hatalar ortaya kmas zerine bu kargaay nlemek iin Trksat A.. tarafndan, Kamu nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi (KAK S) hazrlanmtr. Ancak kamu web sayfalarnn tamamnn KAK S e gre hazrlandn sylemek maalesef mmkn deildir. Bu almada Milli Eitim Bakanl, Milli Ktphane, stanbul Belediyesi, Ankara Valilii internet sitelerinin KAKIS standartlarna uygunluu incelenmi ve inceleme sonularna gre bilgi sunma etkinlikleri e-devlet portal sitesi (www.turkiye.gov.tr) ile karlatrlmtr. almann amac, kamu web sayfalarnn KAK Se gre yeniden hazrlanmalar gerektii vurgulamaktr. Anahtar szckler: eDevlet, kamu Internet siteleri, KAKIS, Web Eriilebilirlii. Abstract Information society that is emerging with the spread of the Internet includes the ever-expanding network of information and network with individuals affected by the changes, institutions, organizations and communities composed. Information society individuals, who are part of this information age, are always in a parallel interaction with the network as well as getting and adding information. So that internet has become the most important information and access tool as well as individuals, institutions and societies for conveying to themselves. This interaction has led the public institutions to do changes. In Turkey this change has named as e-conversion after 2003. In this process public institutions has began publishing web sites and trying transfer quick, easy and effective public information to citizens. However, the design and preparation of public web pages emerged various problems and bugs. So Trksat prepared Public Institutions Web Site Standards and Recommendations Guide (KAKIS). But to say that public web sites has prepared by KAK S, is not possible. In study, Turkey Ministry of Education, National Library, Municipality of Istanbul, Ankara Governor's Offices web sites compliance examined to the standards of KAKIS. And by the results their presentation of information styles compared with Turkey e-government web site. The aim of this study, public web sites must be prepared with the compliance of KAKIS standards. Keywords: e-government, Public Web Sites, KAKIS, Web Accesibility,

retin Grevlisi, Gaziantep niversitesi, Ouzeli Meslek Yksekokulu, kaygisiz@gantep.edu.tr

63

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Giri Bilgi teknolojilerindeki hzl gelimeler, toplumsal yaplar yeniden ekillendirerek beraberinde bilgi a ya da bilgi toplumudur kavramlarn getirmitir. Bu kavramlar, bireysel ve toplumsal varoluun btn sreleri etkileyen; esneklii temel alan; belli teknoloji ve srelerin btnlemesi odakl; karmak, etkileimli ve yaratc aa dhil olmay gerektiren ve hammaddesi bilgi olan bir dnm ve etkileim srecinin adlardr. Bilgi teknolojilerinin yaratt deiim, devletin temel fonksiyonlarnn yerine getirildii ortamn niteliklerinin de deimesidir. Bu nedenle byle bir dnemde, geerli bilginin retilmesi ve kullanlmas ayrca nemlidir (alk ve Sezgin, 2005: 57). Bilgi a srecinde, kamusal kurum ve kurulular ilev ve alma yntemlerini yeniden tasarlamal ve kamu ynetiminde srelerden ok sonulara, kuralclktan ok yenilikilie ve kdemden ok liyakata nem vermeli ve yurtta- odakl bir ynetim biimini benimsemelidirler (t, 2009: 37). Trkiyede kamu kurum ve kurulularnn bilgi ann zorunlu kld koullara uyum salamas 2003 ylndan sonra younlam ve e-dnm olarak adlandrlmtr. Bu srete kamu kurumlar, gerekli teknolojik dnm ve sreleri tamamlayarak, kamusal bilginin kolay, hzl aktarlmasn ve effaflamasnda ve daha geni kitlelere ulatrlmasnda rol oynayan internet sitelerini oluturmaya balamlardr. Fakat kamu kurumlarn herhangi bir standart olmakszn kendi internet sitelerini kurma abalar, beraberinde tasarm, dolam, ierik ve eriilebilirlik sorunlarn gndeme getirmitir (Keskin ve Kaygsz, 2010: 235). Bu erevede, Trksat A.. tarafndan, akademisyenlerden oluan uzman bir grubun destei de alnarak ksa ad KAK S olan Kamu nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi hazrlanmtr. KAK S, kamu web sitelerini kullanlabilirlik, eriebilirlik, yazlm ve donanm, kullanmn iyiletirilmesi, sayfa yaps, gezinim, sayfa balklar, balantlar, arama, resim ierikleri, iletiim, st veri balklarnda standartlatrmaya ynelik resmi bir klavuzdur. almada Milli Eitim Bakanl, Milli Ktphane, stanbul Belediyesi, Ankara Valilii internet sitelerinin KAKIS standartlarna uygunluu incelenmi ve inceleme sonularna gre bilgi sunma etkinliklerini e-devlet kaps (www.turkiye.gov.tr ) ile karlatrlmtr. 1. E-devlet Srecinde Trkiye ve Kamu Kurumlar Bilgi toplumu, bilginin temel g unsuru ve kaynak olduu, bilgi retimi ve iletiiminin yaygnlat, bilgi alanlarnn srekli artt, renmenin ve bilgilenmenin kanlmaz hale geldii yeni toplumsal ve ekonomik dnemi temsil etmektedir. Bilginin bir amatan ok yaamn her aamasna yn veren bir ara haline geldii bilgi toplumunda, bilgi ayn zamanda bir hayat biimi, dnme ve yaam tarzdr (Fndk, 1998: 83). Bilgi ann bireysel, kurumsal ve siyasal dzeylerde en byk konusu, bilgiyi bilmek, bilgiyi bilmeyi srdrmek, bilgiyi retmek ve yeni bilgileri kesintisiz izlemektir (imek ve t, 1998: 279). Bilgi toplumunun ve 19.- 20. yzyln i ve kamu dnyalarn sarsan ve ekonomik gelimelere yn veren bir dizi gelimenin kayna olan internet, effaflama ve verimlilik ilkelerini benimseyen yeni devlet anlayn ve bunu kolaylatrarak verimlilii ykselten teknolojilerin kamu ilemlerinde tercih edilmesinde etkili olmutur.

64

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Bununla birlikte kamusal hizmetleri yerelleme, saydamlk, katlmclk, esneklik, hesap verilebilirlik gibi gl eilimlerin youn basks altnda yeniden ekillenmeye zorlanmtr. Bunun sonucu olarak da daha nce ulus devletler tarafndan vatandalara verilen hizmetlerin, zamansal ve meknsal snrlarn tesinden de verilebilmesine imkn salayan e-devlet kavram kullanlr olmutur. E-devlet ynetiminde biliim teknolojilerinin stratejik kullanm sayesinde, bilgi toplumunun ihtiyalarna cevap verebilecek, vatanda ve kurumlar ile elektronik ortamda iletiimde bulunarak verimlilii, effafl ve kalknmay salayacak bir yeniden yaplanma modelidir (Kuran, 2005: 12). Bir baka tanma gre kamusal politika gelitirme srecini glendirmek, kamu hizmetlerinde etkinlik salamak ve demokratik sreleri iyiletirmek iin kamu idaresinde Bilgi ve letiim Teknolojilerinin kullanlmadr (Bengshir, 2010: 21). Trkiyede tm kamu kurumlarnda kullanlan internet uygulamalarnn tek at altnda birletirmek zere, e-Devlet Kaps oluturma Projesi ngrlmtr. E-Devlet Kaps Projesi, 7 Kasm 2006 da balatlmtr. Ulatrma Bakanl, projeye ilikin grev ve sorumluluklarn Trksat Uydu Haberleme ve Kablo letme A araclyla yrtme karar alarak almalara balamtr. Trkiyede ki e-devlet uygulamalar Dnya Ekonomik Forumu raporlarna gre arka sralarda yer almaktadr. 133 lkenin bilgi teknolojileri alanndaki rekabet edebilirliini ortaya koyan 2010-2011 Kresel Bilgi Teknolojileri Raporuna (The Global Information Technology Report) gre a hazrlk indeksinde Trkiye 71. srada yer almaktadr. Ayn raporun BT kullanmnda e-devlet baars indeksinde 87. ve kamusal e-hizmetler indeksinde 60. srda yer almaktadr (WEF: GITR, 2011:387). Bu sonular Trkiyenin e-devlet srecinde gelimekte olan lkelere gre olduka gerilerde olduunu ve bu nedenle kamusal alandaki mevcut srelerin sratle BT altyapsna uyarlanmas ve bilgi eriimin kolaylatrlmas; ulusal bilgi otobanlarna ve ebekelerine eriimin ak hale getirilmesi gerektiini gstermektedir. 2. Kamu nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi Trkiyede 2003 ylnda balayan e-dnm srecinden nce balayan kamu kurumlarnn internet sitesi hazrlamalar, e-dnm sreci ile artm ve bu srete Bilgi Edinme Kanunu ile bir zorunluluk haline gelmitir. Ancak artan kamu web sitelerinin standartlardan yoksun hazrlanmalar, tasarm srelerinde farkllklar dourmu, web sitelerinin kamusal bilgi aktarma amacna ulamay engellemi ve birok eriilebilirlik sorunu ile ulalmas hedeflenen bilgi sunma hizmetlerini aksatmtr. Kurum Internet sitelerinin ierik ve tasarm uyumunun salanmas amacyla, ednm projesi 2003 2004 yllarna eylem plannda, (Subaolu, 2000, s. 198) Kamu Kurumlar nternet Sitesi Klavuzu nun hazrlanmas istenmitir (Keskin ve Kaygsz, 2010: 237). Klavuz hazrlanma sreci, son olarak 8.07.2006 tarihli ve 26242 sayl Resmi Gazete'de yrrle girerek Bilgi Toplumu Stratejisi ve 27 nolu Eylem Plan kapsamndaki, Kamu nternet Siteleri Standardizasyonu ve Barndrma Hizmeti Eyleminin sorumluluu Trksat Uydu Haberleme Kablo TV ve letme A. ye verilmitir. Bu erevede, Trksat A.. tarafndan Kamu nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi hazrlanmtr. Ayrca 2007 ylnda yrrle giren bir Babakanlk Genelgesi ile de merkezi ve yerel dzeyde faaliyet gsteren btn kamu kurum ve kurulularnn eriime aacaklar Internet

65

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

sitelerini Kamu Kurumlar nternet Sitesi Klavuzu nda belirtilen usul ve esaslara gre hazrlamalar gerektii duyurulmu ve genelge nin yaym tarihinden nce hazrlanm olan kamu kurumlarna ait Internet sitelerinin burada belirtilen esaslara uyumlu hale getirilmesi istenmitir (Keskin ve Kaygsz, 2010: 237). Web tasarmclarn tasarmlar srasnda kullanmalar iin gerekli olan standartlar, kamu kurumlar internet siteleri standardizasyonuna uygunluk, kullanlabilirlik ve eriilebilirlik asndan uyulmas gereken prensipleri iermektedir. KAK S, Uluslararas Standartlar Organizasyonu (ISO), ngiliz Standartlar Enstits (BSI), Avrupa Standartlar Komitesi (CEN), Amerika Ulusal Standartlar Enstits (ANSI) gibi standardizasyon kurumlarnn yan sra Avrupa Birlii, Dnya apnda A Birlii (W3C) ile lkelerin kendi kanunlarna ve insan haklarna bal kalarak oluturduklar kanunlar, kurallar ve standartlar btn gz nne alnarak oluturulmutur. Kamu kurumlarnn, tm ziyaretilerine yazlm ve donanmdan bamsz, eit eriim olanaklar sunabilmeleri ve e-devlet srecine uyum salamalar ancak KAK S e uygun hazrlanmalar ile mmkn olacaktr. 3. Web Sayfalarnn Karlatrlmas Bireysel ya da kurumsal bir internet sitesinin en temel eleri sunduu bilgi ve hizmetlerin, doruluu, gncellii; ak ve kolay anlalabilir olmasdr. Hedef kullanclarn ihtiya ve beklentileri alnarak hazrlanan, hatalarndan arndrlm, kolay ve yaygn eriilebilirlik salayan kamu internet sayfalar ayrca kurumsal bilgiler, ilgili mevzuat, hizmetleri istatistiksel bilgiler, duyurular, ikayet ve geri bildirim mekanizmalar, yardm sayfalar gibi temel bilgileri de iermelidirler. almada hedef kitleleri olduka geni olan ve farkl alanlarda hizmet veren Milli Eitim Bakanl, stanbul Bykehir Belediyesi, Ankara Valilii ve Milli Ktphane internet siteleri, KAK S ile belirlenen standartlara gre e-devlet kaps internet sitesi www. turkiye.gov.tr adresi ile karlatrlmaktadr. 4. Kamu nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi Standartlar 4.1 Kullanlabilirlik Kullanlabilirlik, bir uygulamada belirlenen ilerin, hedef kitle olarak tespit edilen kullanclar tarafndan, gerekli eitim ve teknik destein verilmesinin ardndan, uygun evre koullarnda kolaylkla ve etkili biimde kullanlabilmesi olarak tanmlanmaktadr (KAK S, 2009: 23). Verimlilik, etkililik ve memnuniyetin bir arada deerlendirilmesi ile oluturulan kullanlabilirlik tasarm srecinde nemli rol oynamaktadr. Kullanlabilirlik ltnn hedef kitle ile anket, beyin frtnas, grev analizi, kullanc gzlemi, grme (KAK S, 2009: 25) vb. yntemlerle bilgi toplanmasn gerektirdii iin bu almada ele alnmamtr. 4.2. Eriilebilirlik Bilgiye ve hizmetlere, yasal erevede hakk olan herkesin eriebilmesi esastr. Bu nedenle kamu internet sayfalarnn herkese eit eriim olanaklar sunan ve dnyaca kabul edilen WCAG standartlarna uygun tasarlanmalar gerekmektedir. 66

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Kamu internet siteleri da grme, iitme, fiziksel, konuma, alglama, dil, renme ve nrolojik zrllerin yan sra yallk ya da sosyal engelli bireylerin eriimlerine ak olmal ve ihtiyalarna cevap vermelidir.. Sz konusu internet siteleri, tm engellilerin ihtiyalarna cevap veren ve aygt, tarayc ya da iletim sisteminden bamsz internet sitesi standartlarn kapsayan WCAG a (Centeno vd.,2005: 1146) gre achecker arac ile deerlendirilmitir. Toronto niversitesi tarafndan gelitirilen Achecker arac, gnmzde birok internet sitesinin WCAG standartlarna gre ne tr hatalar olduunu, bu hatalarn bulunduklar yerleri ve nasl dzeltilmeleri gerektii hususlarn iermektedir (Kaygsz vd., 2011: 4). Achecker arac web eriilebilirlik hatalarn Bilinen Problemler, Benzer Problemler, Potansiyel Problemler ve HTML Onaylama olarak drt kriterde analiz etmektedir. almada ele alnan kamu internet sayfalarnn achecker arac ile bulunan saylar Tablo1 deki gibidir. Tablo-1de grld gibi incelenen kamu internet sayfalarnda WCAG standartlarna gre ok fazla hata bulunmaktadr. Hatalarn byk ksm sayfadaki resim ve balantlarn tanmlanmam olmasndan kaynaklanmaktadr. Web Eriilebilirlik standartlarna gre web sayfasndaki her resim, tablo, balant vb. altnda tanmlayc, ksa ak ve net bir metin ifadesi bulunmaldr.

Eriilebilirlik BiH Eriilebilirlik BH Standartlarna Uyum PH

meb. gov. tr 38 5 452

ibb.gov.tr 146 0 1252

mkutup.gov.tr ankara .gov.tr turkiye.gov.tr 126 0 253 67 15 257 0 0 0

Tablo 1 Eriilebilirlik Standartlarna Uyumluluk 1

Ayrca dier sayfa balantlarn kimi yerlerde resim formatyla verilmeleri etiketlenmemeleri, veri giri alanlarnn tanmlanmamalar en sk yaplan hatalardr.

ve

Milli Eitim Bakanl ve stanbul Bykehir Belediyesi sayfalarnda ok fazla resim, hareketli grnt olmas ve dokmanlarn .pdf formatndan verilmesi bu sitelere tam eriimi engellemektedir. Milli Eitim Bakanl internet sitesinde Geici Eriilebilirlik zm olarak sayfann en stnde Grme Engelliler balants verilmi ve grme engelli kullanclar iin farkl bir sayfa tasarm yaplmtr. Ancak achecker arac ile test edildiinde maalesef 22si kritik 228i potansiyel olmak zere toplam 250 hata bulunmutur. Bu hatalardan en nemlisi yaz rengi ile arka plan renginin birbirine ok benzemesi ve kartln ok dk olmasdr. Arama ve veri girii ve balantlarda etiketleme ve alt metin kullanlmam olmas da bu sayfaya tam eriimi engellemektedir. Ayrca Ana sayfa ile Grme Engelliler sayfalarnn ieriklerinin farkl olmas da WCAG kriterlerine uygun olmamakla beraber etik deildir.

13.05.2011 tarihinde eriilmitir.

67

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

stanbul Bykehir Belediyesi internet sitesinde eriimi engelleyen birok hata bulunmaktadr. Balantlarn resim olarak verilmeleri ve balantlarn tanmlanmamas eriimi engelleyen temel unsurlardr. Ayrca sitede Krler Ktphanesi balants olmas ancak bu sayfann da web eriilebilirlii asndan 35 bilinen 160 potansiyel hata iermesi maalesef Grme Engellilere hizmet veren sesli bir ktphanenin bile internetten eriilmesine olanak vermemektedir. E-devlet portal sayfasnda ise eriilebilirlik ile ilgili herhangi bir hata bulunmamas memnuniyet vericidir. Bu site ekran okuma program ile ziyaret edildiinde tam eriim salanmaktadr. 4.3. Yazlm ve Donanm Bakmndan Bilgi ve iletiim teknolojilerinin gelimesi her geen gn donanm ve yazlmlarnn gelimesine ve deimesine neden olmaktadr. Bu nedenle ayn anda iki farkl tarayc ya da farkl donanm tercih eden kullanclarn says hzla artmaktadr. Web tasarmclar, birincil ve ikincil hedef kullanc kitlesi tarafndan kullanlabilecek donanm ve yazlm gerekliliklerin tanmlanmaldrlar. Sonrasnda internet sitesi buna uygun olarak en yksek seviyede hizmet verilebilecek ekilde, hizmet vermeyi planladklar hedef kitlenin ihtiyalarna gre tasarlanmaldr (KAK S, 55). Web sayfalar W3C standartlarna gre hazrlandnda Tablo-2de verilen standartlara uyumlu olacaklardr.

Yazlm ve Donanm Taraycdan Bamsz Tasarm letim Sisteminden Bamsz Tasarm nternet Balants Hzn Dikkate Alma znrln Dikkate Alan Tasarm

meb.gov.tr Var Var Yok Var

ibb.gov.tr Var Var Yok Var

mkutup.gov.tr Var Var Yok Var

ankara.gov.tr Yok Yok Yok Var

turkiye.gov.tr Var Var Yok Var

Tablo 2 Yazlm-Donanm Standartlarna Uyumluluk

ncelenen internet sitelerine genel olarak Windows XP, 7; Linux ve Macos iletim sistemleri ve Mozilla Firefox, nternet Explorer, Google Chrome ve Opera tarayclaryla ve ou kullancnn tercih ettii 1024x 768 ekran znrl ile eriilebilmektedir. Ancak Milli Eitim Bakanl sitesinde yer alan ve birok kullancs olan MEBS S uygulamas sadece nternet Explorer ile almaktadr. 4.4. Kullanm yiletirmesi nternet siteleri, kullanclara rahat ve kolay kullanlan, ksa srede yklenen, teknik terimler iermeyen, zel yazlm yklemeleri gerektirmeyen, ok fazla bilgiyi aklda tutmalarn gerektirmeyen, dorudan bilgi eriimi salayan sayfalar sunmaldrlar.

68

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Kullanm yiletirmesine ait standartlar ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-3te verilmektedir. Kullanm yiletirmesi
Tasarm Hiyerarisi stenmeyen erik Gsterimi Kullanm Srelerinin Standartlatrlmas Kullanclarn Bilisel Yknn Azaltlmas nternet Sitesinin Gvenirlii/Saygnlnn Arttrlmas Sayfa Yklenme Srelerinin Standartlatrlmas Okuma ve Yazdrmaya Ynelik Formatlanmas Jargon Kullanlmamas Yardm Seeneinin Bulunmas Anlaml ve Kullancy Ynlendirici Hata Mesajlar Anlaml Dosya Dosya Yaps simleri ve meb.gov.tr Var Yok Yok ibb.gov.tr Yok Yok Yok mkutup.gov.tr Var Yok Yok ankara.gov.tr Var Yok Var turkiye.gov.tr Var Yok Var

Yok

Yok

Ksmen

Yok

Var

Yok

Yok

Yok

Yok

Var

Yok

Yok

Yok

Yok

Var

Yok Var Yok

Yok Var Yok

Yok Var Ksmen

Var Var Yok

Var Var Var

Yok

Yok

Yok

Yok

Var

Var Var Yok

Var Var Yok

Var Yok Yok

Var Var Yok

Var Yok Yok

zel Yazlm Eki Yklenmesi Alternatif Dosya Formatlar Seeneklerinin Sunulmas Virsten Arnm Bilgilerin Verilmesi Gvenli ifre Hatrlatma Mekanizmalar erezler

Var

Var

Var

Var

Var

Yok Yok

Yok Yok

Yok Yok

Yok Yok

Yok Yok

Tablo 3 Kullanm yiletirmesi Standartlar Gstergesi

Bu tabloya gre e-devlet portal dndaki kamu sayfalarnn beklenen kullanm iyiletirilmesine ynelik standartlara ok fazla uymadklar grlmektedir.

69

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Milli Eitim Bakanl ve stanbul Bykehir Belediyesi sayfalarnda olmas gereken birok zellik maalesef mevcut deildir. Ayrca bu iki kurum bnyelerinde eitli birimler bulundurmaktadrlar. Her iki kurum da birimlerine ait balantlar kendi ana sayfalarndan verdikleri iin internet siteleri birer portal niteliini tamaktadrlar. Ancak farkl birimlere ait internet sayfa tasarmlar ana sayfadan bamsz tasarland iin sz konusu sitelerin standart sayfa tasarmndan yoksun hale gelmelerine ve saygnlklarnn azalmasna neden olmaktadr. E-devlet kaps sitesi ise yine bir portal olmasna ramen tm standartlara uygun hazrlanmtr. 4.5 Ana Sayfa Anlalr, kolay ve etkin tasarlanm bir ana sayfa kurum hakknda olumlu izlenim ve gven vermenin yan sra kurumun itibarn da artrmaktadr. Ana sayfalarn kullanclara yeterli bilgi verilebilmesi iin, hangi hizmetlerin verildii belirtilmeli; kolay gezinilebilir olmas salanmal; dikkat datc animasyonlardan, gereksiz grafiklerden, yanp snen ya da kayan yazlardan kanlmal; kullanclarda, daha fazlasn aratrma istei uyandran basit ama ilevsel bir tasarm hazrlanmaldr (KAK S, 2009: 82). Ana Sayfaya ait standartlar ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-4te verilmektedir.
Ana Sayfa Her Yerden Ana Sayfaya Dn Seenei Temel Hususlarn Ana Sayfada Verilmesi Uzun Yazlardan Kanlmas Site Amacnn Belli Edilmesi Ana Sayfa Bykl Snrlar Deiikliklerin Bildirilmesi meb.gov.tr Yok ibb.gov.tr Yok mkutup.gov.tr Yok ankara.gov.tr Var turkiye.gov.tr Var

Var

Var

Var

Var

Var

Yok Yok Yok

Yok Yok Yok

Yok Yok Var

Yok Yok Yok

Var Yok Var

Yok

Yok

Yok

Yok

Yok

Tablo 4 Ana Sayfa Standartlar Gstergesi

nternet sitelerinde her sayfadan Ana sayfaya dn olduka nemli bir zelliktir. Maalesef Milli Eitim Bakanl, stanbul Bykehir Belediyesi ve Milli Ktphane sitelerinde her sayfadan ana sayfaya dn zellii bulunmaktadr. Ankara Belediyesi ve e-devlet portaln sitelerinde ise her sayfadan ana sayfaya ulalabilmekte ve kullancya kolay bir bilgi eriimi sunulmaktadr.

70

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

4.6. Sayfa Yaps Sayfa yaps, internet sitesindeki tm sayfalarn birbirleri ile tutarl ve uyumlu olmas temeline dayanmaktadr. Bununla birlikte sayfa iindeki eler ieriklerine gre kategorize edilmeli ve nem srasna gre yerletirilmelidirler. Sayfa ierisinde yatay kaydrma ubuklarnn kullanm hi tavsiye edilmemekte, dikey kaydrma ubuklarnn ise en az seviyede olacak ekilde kullanm nerilmektedir (KAK S, 2009: 91). Sayfalar, bilginin doru bir ekilde aktarmna olanak verecek seviyede uzun olmaldr. Bu bala ait standartlar ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-5te verilmektedir. ncelene internet sayfalarnn genelinde ierikler belli bir hiyerarik dzende sunulmaktadr. Bununla birlikte sayfa btnl ve tutarll en nemli olmalarna ramen e-devlet portal dndaki internet sitelerinde sayfalar arasnda birbirine hi benzemeyen sayfa tasarmlar bulunmakta ve bu nemli hata sayfa btnln bozmaktadr. Ayrca ayn sayfalarn birok kullancnn tercih ettii mobil teknolojilere uygun tasarmlara sahip deildirler. Sayfalarn en son hangi tarihte gncelletirildiklerine ait bilgiler de maalesef mevcut deildir.

Sayfa Yaps Hiyerari Tutarllk Grsel Tasarm Prensiplerine Uyum Uygun Sayfa Uzunluklar Gncelleme Yabanc Dillerdeki Sayfalar Sayfalara Ticari Alnmamas Mobil Cihazlara Tasarm Reklm ve Satr

meb.gov.tr Var Yok Var

ibb.gov.tr Var Yok Yok

mkutup.gov.tr Var Yok Var

ankara.gov.tr Var Yok Yok

turkiye.gov.tr Var Var Var

Yok Yok Yok Var

Yok Var Var Var

Yok Yok Var Var

Var Yok Yok Var

Var Yok Var Var

Uygun

Yok

Yok

Yok

Yok

Var

Tablo 5 Sayfa Yaps Standartlar Gstergesi

stanbul Bykehir Belediyesi ve Milli Ktphane internet sayfalarnn ngilizce biimleri vardr ancak stanbul Bykehir Belediyesi sitesinde ngilizce sayfalardaki ierik ana sayfadan farkldr. zellikle Trke sayfada bulunan Sultann Gzyle stanbul uygulamasnn ngilizce sayfada olmamas byk bir eksikliktir. Ayrca ngilizce sayfann gncelletirilme tarihi ana sayfadan farkldr.

71

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

4.6. Gezinim ve Kaydrma ubuu yi planlanm gezinim, kullanclara sayfalar arasnda etkili ve verimli dolaabilme, istenen bilgiye en az tklamayla ulaabilme olana veren bir tasarm zelliidir. Bu ama dorultusunda grup gezinim elerinin ve uygun men tiplerini salamas, site haritalarna ve aklayc sekme etiketlerine, tklanabilir sayfalara, aklamalara yer verilmesi gerekmektedir. nternet sitelerinde uzun ierikleri grntlemek iin kaydrma ubuklar kullanlmaktadr. Ancak kaydrma ubuklar, eriilebilirlik asndan ok tercih edilen bir e deildir. Bu nedenle site tasarmnda hedef kitle belirlendikten sonra mmkn olan en ksa sadece dikey ekilde kaydrma ubuklar kullanlmaldr. Yatay kaydrma ubuklarnn kullanm sayfa btnln olumsuz etkilediinden tavsiye edilmemektedir. Bu bala ait standartlar ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-6da verilmektedir.

Gezinim ve Kaydrma ubuu Gezinim Seeneklerinin Sunulmas Gezinim Balantlarnn Yerleimi ve Gruplandrlmas Kolay Anlalr Aklamalar Uzun Sayfalarda Gezinim Neredeyim Bilgisinin Sunumu Site Haritas Kullanm Yatay Kaydrmann nlenmesi Sayfa Sayfa lerleme Mekanizmas

meb. gov.tr Var Var Yok Yok Yok Yok Var Yok

ibb. gov.tr Var Var Yok Yok Yok Yok Var Yok

mkutup. gov.tr Var Var Yok Var Yok Var Var Yok

ankara.gov.tr Var Var Yok Yok Yok Yok Yok Yok

turkiye.gov.tr Var Var Var Var Yok Var Var Yok

Tablo 6 Gezinim ve Kaydrma ubuu Standartlar

ncelenen kamu internet sitelerinde gezinim balantlar gruplandrlm biimde sunulmaktadr. Ankara Valilii sitesi dndaki internet sitelerinde yatay kaydrma hi kullanlmam, dikey kaydrma ise tm sayfalarda kullanlmtr. Sz konusu sayfalarn ilgili balant ve ieriklerinin ok olmas nedeniyle dikey kaydrma ubuklarn kullanmalar kabul edilebilir ancak Milli Eitim Bakanl, stanbul Bykehir Belediyesi ve Ankara Valilii sitelerinde eler arasnda gereinden fazla boluk brakld iin kaydrma ubuklar uzatlmtr. Boluklarn fazla olmas sayfa btnln ve grsel uyumu olumsuz etkilemektedir. KAK S e gre birok sayfadan oluan internet sitelerinde, site haritas kullanlmaldr. Site haritas, sitenin yapsyla ilgili metinsel ve grafiksel yapnn gsterilmesini ve kullancnn nemli sayfalara ve ierie hzl eriimini salayan ve sitenin geneline ynelik bilgi verebilme asndan gerekli aralardr.

72

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Ancak e-devlet portal ve Milli Ktphane sayfalar dnda site haritas kullanlmamaktadr. Bu durum dier kamu internet siteleri iin nemli birer eksikliktir. 4.7. Sayfa i Balklar ve nternet Sitesi Balklar Sayfa ii balklar, kullanclarn ierii kolaylkla gzden geirebilmelerine olanak salarlar. Bu nedenle tasarm srecinde yeterince, sral ve konu ile ilgili balklarn kullanlmas gerekmektedir. almada ele alnan kamu internet sitelerinde Kategori ve nternet Sitesi Balklar, KAK Ste belirtildii gibi gerekli balantlar ieren, aklayc, tanmlayc ve ksa ve anlaml biimde tanmlanmlardr. 4.8. Balantlar Balantlar, kullanclarn internet sitesinde rahatlkla dolamalarn salayan en nemli elerdir. Balantlarn etkili bir ekilde kullanlmalarn salayabilmek iin tasarmclar, anlaml balant etiketleri kullanmal, birbirleriyle tutarl tklanabilir ipular salamal ve daha nce tklanana balantlara dair kullancy bilgilendirmelidirler (KAK S,2009:127). Balantlarn metin olarak verilmesi gerekmedir, nk resim yerine metin olarak kullanlmas hem daha fazla bilgi salayabilmekte hem de eriilebilirlii artrmaktadr. Ayrca ilgili ierik ve bal ile uyumlu olmalar; eksik ya da hatal ierie sahip olmamalar gerekmektedir. Balantlara ait standartlar ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-7de gsterilmektedir.
Balantlar lgili erik Kurulmas ile Balant meb.gov.tr Var Var Yaz, resim Yok Yok Yok Var ibb.gov.tr Var Var Yaz, resim mkutup.gov.tr Var Var Yaz, resim ankara.gov.tr Var Var Yaz, resim turkiye.gov.tr Var Var Yaz, resim

Balant Balna Uygun erik Balantlarn Yaz ya da Resim Olmas Kullanlm Gsterimi Balantlarn

Yok Var Yok Var

Yok Var Yok Var

Yok Var Yok Var

Yok Var Var Var

Balant Yaz Uzunluklar Site i ve Dna Balantlar Tklanan majlar

Tablo 7 Balantlar Standartlar Gstergesi

nternet sitelerinde kullanlan balantlar, ilgili ierikle balantl ve uyumludur ve imajlarn btnne tklanarak ilgili ierie balant salanmaktadr.

73

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Ancak Milli Eitim sayfasnda yer alan Grme Engelliler, Ana Sayfa, Tekilat, Bilgi Edinme, E-Posta , letiim balantlar ok ak renkte ve kk punto ile yazlmtr. Bu yazm biimi, kullanclarn dikkatini ekmemekte ve balantlar nemsizletirmektedir. E-devlet portal dndaki sitelerde resim balantlarna ok fazla yer verilmitir. stanbul Bykehir Belediyesi sayfas, resim balantlarnn kullanm asndan olumsuz bir rnek tekil etmektedir. Tablo-1de grlen eriilebilirlik hatalarnn byk bir ksm bu resim balantlarndan kaynaklanmaktadr. ncelenen internet sitelerinin portal niteliinde olmalarndan dolay kullanlan balantlarn gsterilmesi beklenmektedir. Ancak sz konusu sitelerde bu zellik kullanlmamaktadr. E-devlet portalnda site dna verilen balantlar belirtilmektedir. Kullanclar, gerektiinde farkl bir siteye ynlendirildiklerini ve yeni sitedeki hizmet ve ierik ile ilgili e-Devlet Kapsnn sorumluluu bulunmadna dair bir uyar mesaj ile karlamaktadrlar. Dier kamu internet sitelerinde bu zellik maalesef mevcut deildir. 4.9.Yaz Grn Uygun yaz grn sayfada kal sresini artran ve bilgi eriimini kolaylatran bir unsurdur. Bu nedenle tasarmlarda, 12 punto ile Times New Roman, Georgia, Arial, Helvetica veya Verdana fontlar tercih edilmeli; dz sayfalarda yaz siyah olmal ve arka plan rengi yaz rengine yksek kartlkta olmaldr. Gerekli yerlerde yazlar alt izgili, koyu ve eimli yaz stilleri kullanlarak kullancnn dikkati ekilebilmelidir. almada ele alnan kamu internet sitelerinin yukarda belirtilen yaz tipleri ve byklkleri kullanlmtr. Milli Eitim Bakanl sayfasndan farkl fontlarda yazlar kullanlmakta ve bu hata olumsuz bir ana sayfa izlenimi vermektedir. Ayrca ayn sitedeki Grme Engelliler sayfasnn yaz rengi ile arka plan rengi arasndaki kartlk olduka dk seviyededir. Milli Eitim Bakanl ve e-devlet portal dndaki sitelerde dikkat ekme yntemleri kullanlmamtr. 4.10. Listeler/Tablolar nternet sitesinde kullanlan elemanlarnn listeli olarak ve nem srasna gre sral olarak, kullancnn arad bilgiye eriimini kolaylatracaktr. nternet ortamnda tm karakterleri byk harfle yazmak onaylanan ve kabul edilen bir durum deildir. Bu nedenle liste elemanlarnn sadece ilk harflerinin byk yazlmas gerekmektedir. Site ierisinde tablolarn kullanm ise farkl tarayc ve farkl cihazlarda sorun yaratabilmektedir. Tasarmclar, site iinde mmkn olan en ksa biimde tablolar kullanmal ve mmkn olduunca geni bir tarayc ve eriim yntemleri iin gerekli testleri yapmaldrlar. Bununla birlikte tablolar, i ie tablolar olamayacak biimde, en az sayda stun says kullanlarak ve arka plan resmi olmadan tasarlanmaldrlar. almada ele alnan internet sitelerinde Listeler ve tablolar tercih edilmemitir. Tablolarn tercih edilmemeri siteler asndan olumlu bir zelliktir. 4.11. Veri Girii - Ekran Tabanl Kontroller Veri giri elemanlar, kullanc etkileimini arttrmak amacyla sistemden bamsz veri girii iin kullanlan dme, liste kutusu, onay ve radyo kutularndan olumaktadr. Kullanlan tm

74

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

veri giri alanlarnn uygun ve aklayc biimde etiketlendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde ekran okuma programlarnn bu alanlar doru okumas mmkn olmayacak ve siteye tam eriilebilirlik salanamayacaktr. Ayrca kullancdan istenilen verinin trne uygun veri giri elemanlar kullanlmal ve doldurulmas gereken alanlar ile gerektiinde hata bildirimleri mutlaka belirtilmelidir. Milli Eitim Bakanl ana sayfasnda radyo/onay dmelerine yer verilmemi ancak sayfada liste kutular ve metin alan kullanlmtr. Kurum sayfasnda bnyesindeki birok birime balant vermesi, sitenin btnln bozduu daha nce belirtilmiti. Bu durumun etkisi birok standartta olduu gibi veri giri alanlarnda da grlmektedir. Baz sayfalarda radyo/onay dmesi kullanlrken, dier sayfalarda grlmemekte ve baz sayfalarda zorunlu alanlar belirtilirken bazlarnda bundan hi bahsedilmemektedir. Milli Eitim Bakanl sitesinde kullanlan veri giri alanlarnn etiketlenmemesinden kaynaklanan eriilebilirlik hatalar ise maalesef tm sayfalarnda ortak olan tek zelliktir. Kurum bnyesinde farkl birimler olmas ancak bu sayfalarn her birinin birbirinden farkl olmas stanbul Bykehir Belediyesi sitesinde de grlen bir durumdur. Sitenin ana sayfasnda arama yapmak iin metin alan bulunmaktadr. Ayrca haber arivine ulamak iin liste kutusu konulmutur ancak gif olarak tanmland iin ok ge almaktadr. E-belediye uygulamalar bal altnda eitli belediye hizmetlerine yer verilmi ve her biri iin farkl bir web sayfas gelitirilmitir. Bu sayfalarda kullanlan veri giri alanlar belirli bir standarttan yoksundurlar. Ankara Valilii sitesinde ise sadece arama zellii iin metin alan konulmutur ancak etiketlenmemitir. Sitenin dier sayfalarnda da veri giri elemanlarna ihtiya duyulmamtr. Milli Ktphane ana sayfasnda ise arama seenekleri iin veri giri elemanlar kullanlmtr. Sitenin katalog tarama, kitap ayrtma gibi temel ilevlerini ieren sayfalarda veri giri elemanlar kullanlm, gerekli bilgilendirme ak ve net olarak yaplmtr. E-devlet portal sitesinde ise durum, MEB, BB gibi portal sitelerin tam aksine veri giri elemanlarnn kullanm olduka baarl ve doru biimde tasarlanmtr. Veri giri elemanlar doru etiketlendirilerek eriilebilirlik sorunlarna sebebiyet vermemitir. 4.12. Resim ve oklu Ortam Elemanlar Resim ve oklu ortam elemanlar doru kullandklar takdirde internet sitesinin etkinliini artran unsurlardr. Ancak birok tasarmc ne kadar ok grsel e kullanlrsa, o kadar iyi sayfa bir sayfa elde edilecei gibi yanl bir inan iinde hareket etmektedir. ok sayda kullanlan grsel eler eriilebilirlii engellenmekte, sayfa yklenme sresini artrmakta, ek yazlm gerektirmekte, grsel tasarm btnl bozmaktadr. Kullanlacak resimlerin, kk boyutlarda olmas ve tam grntden nce minyatr olarak verilmesi tercih edilmelidir. Ayrca kullanclarn resimlerin ieriini anlayabilmeleri asndan resim etiketleri kullanlmaldr. almada ele alnan Milli eitim Bakanl sitesinde yeterli sayda resim kullanlm, canlandrma ve oklu ortamlara ihtiya duyulmamtr. Bu adan MEB sitesi olumlu bir rnek oluturmaktadr. stanbul Bykehir Belediyesi sitesinde ise maalesef durum tam tersidir. Sitede balantlarn ou resimle yaplm ve bu resimlerin bir ksmnda hareketli yazlara yer verilmitir. Sayfann sa stununda birbirinden farkl balantlarn, farkl yaz biimleri, farkl renkler ve

75

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

farkl canlandrmalarla verilmesi sayfay ok kark bir hale getirmitir. Ayrca bu elerin tanmlanmam olmas eriilebilirlii de olumsuz etkilemektedir. Ankara Valilii sayfasnda Ankara Turizm Rehberi ve Fotoraflar alanlarnn yan yana konulmas ve her ikisinin hareketli olmalar gereinden fazla oklu ortam kullanlmasna neden olmakta ve olumsuz bir rnek oluturmaktadr. Milli Ktphane ve e-devlet portal sitelerinde ise resimler kullancnn dikkati ekecek biimde yeterli sayda ve doru konumlarda verilmitir. 4.16. Arama Kullanclar, bilgiye daha hzl eriebilmek iin site ii arama yapabilecekleri arama seeneklerini ve yaptklar site ii aramalarda hangi blmn/blmlerin aratldna ynelik bilgileri grmeyi talep etmektedirler. nternet siteleri, bu talebe cevap vermek iin site ii arama seenei sunmaldrlar. Birok site kendi iinde arama yapmak yerine daha kolay olan arama motorlarn kullanarak arama yaplmasna imkn vermektedir. Oysa tasarmclar, site iinde ve arama motorlarnda arama yaplmasn salamaldrlar. Ayrca arama tm sayfalardan yaplabilmeli, basit ve detayl arama seenekleri sunulmal ve arama sonular uygun bir formatta sunulmaldr. Arama ve almada ele alnan internet sitelerinin zellikleri Tablo-8de gsterilmektedir.
Arama Arama Seeneklerinin Uygun Sunumu Arama Sonularnn Uygun Sunumu Basit ve Detayl Arama Seenekleri Her Sayfadan Arama Yaplabilmesi meb.gov.tr Arama Motoru ibb.gov.tr Site ii mkutup.gov.tr Siteii, arama motoru ankara. gov.tr Site ii turkiye.gov.tr Site ii

Yok

Var

Var

Var

Var

Yok

Yok

Yok

Yok

Var

Yok

Yok

var

var

Var

Tablo 8 Arama Standartlar Gstergesi

Milli Ktphane ana sayfasnn sa stununda Milli Ktphane iinde iki farkl eriim yntemi sunulmu ancak sayfann orta noktasnda ise Avrupa Ktphanesinde arama seenei sunulmutur. Bu zellik tasarm, kullanllk ve eriilebilirlik alarndan olduka olumsuzdur Tablodan grld gibi e-devlet portal arama seenekleri de tm tasarm gereksinimlerine uygun olarak hazrlanmtr. 4.17. Kurumla letiim Kurum internet sitelerinin ana sayfa tasarmlarnda kurumsal bilgiler, tarihe, mevzuat, misyon/ vizyon, tekilat/ organizasyon yaps, grev ve yetkiler, tantm dokmanlar, stratejik plan, performans program, faaliyet raporu, durum ve beklentiler balantlarna asgari olarak yer verilmelidir. 76

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Bu balantlarla birlikte Tablo9 da yer alan balantlar da iermelidir.

Kurumla letiim Kurumsal Bilgiler Bilgi Edinme Danma Hatt ikyet ve neri Bildirimi Kurum letiim Bilgileri Tartma Gruplar/Forumlar Sk Sorulan Sorular Vatanda Memnuniyeti Anketi Duyurular

meb.gov.tr Var Var Yok Var ! Var Yok Yok Yok Var

ibb.gov.tr Var Var Var Var Var Yok Yok Yok Var

mkutup.gov.tr Var Yok Yok Yok Var Yok Var Yok Var

ankara.gov.tr Ksmen Var Yok Yok Var Yok Yok Yok Var

turkiye.gov.tr Var Var Var Var Var yok Var yok Var

Tablo 9 Kurumla letiim Standartlar Gstergesi

Kurumla iletiim bilgilerine ait sonular Tablo-9da grlmektedir. Tablodan sz konusu internet sitelerinin iletiim bilgisine yer verdiklerini ancak kullancnn neri, ikayet ve dileklerine kulak veren balantlarn olmad grlmektedir. stanbul Bykehir Belediyesi sosyal alara balant vererek kullanc etkileimini sosyal medyaya tamtr. Ayrca Milli Eitim Bakanl sitesinde yer alan ikayet ve neri Bildirimi balantsnn Bilgi Edinme alanna ynlendirilmitir. 4.18.st Veri Sayfalarn, arama motorlarna kaydn kolaylatrabilmek iin, site ana sayfasnda, ana blm sayfalarnda ve arama motorlarna kaydolmas gerektii dnlen dier tm sayfalarda st veri kullanlmas gereklidir. st veri, HTML biimindeki her belgenin balk blmne eklenebilir. Her internet sayfasnda en azndan "Tanm", Anahtar Kelime ve Yazar st verileri bulunmaldr (KAK S, 2009: 206-207). almada ele alnan kamu sitelerinde site ile tutarl st veriler kullanlm sadece Ankara Valilii sitesinde site ile ilgili olmayan st veri olarak eklendii grlmtr. 4.19. nternet Sitesi erii Arivleme KAK S e gre internet sitesinin tm ya da ilgili ksmlar arivlenmelidir (KAK S, 2009: 208). Bu arivlerin kolay ulalr biimde kullancya sunulmas da olumlu bir zelliktir. Ancak incelenen sitelerde arivlemeye ait bir zellik bulunamamtr.

77

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

4.20. Kiisel Bilgilerin Gizlilii ve Gvenlii Kiisel verilerin, bilgiyi temin eden kurum dnda dier kurumlarca kullanlmasnda bilgiyi veren kullancnn izni esastr. Bilgilerin korunmasndan ve amac dnda kullanlmamasndan bilgiyi temin eden ve kullanan tm kurum ve kurulular ortak ekilde sorumludur. Bu nedenle Siteyi kullanan kiilerden onlara ait zel bilgileri girmeleri isteniyorsa bu bilgilerin baka kiiler veya kurumlar ile paylalmayaca garanti edilmelidir(KAK S, 2009:211). almada ele alnan stanbul BB ve Milli Ktphane de sitelerinde genel olarak kiisel bilgilerin toplanmas zellii mevcuttur. Ancak bilgilerin paylalamayacana dair bir uyar ve gvenlik nemlinden bahsedilmemektedir. e-devlet portalnda ise kiisel bilgilerin mahremiyeti ve nc ahslarla paylalamayacana dair bilgiler verilmekte ve kullanc isterse kimlik bilgilerini istedii kii/kiilerle paylaabilmektedir. 4.21. nternet Sitesi Yaynlanmas Kamu kurumlar, kendisinin de dhil olduu, kamu sektrne uygun alan adlar almaldrlar. Eer gerekiyorsa alternatif alan adlarn kullanabilirler. Arama motorlarnda kurumun ncelikli karak internet sitesine kolay eriilebilmesini salayacak st veri alanlarnn doru kullanlmas da nemlidir. almada ele alnan kamu kurum siteleri hem kurum adlarn tanmlayc adlar semilerdir. stanbul Bykehir Belediyesi, -bel uzantsn almas gerekirken gov uzants ile hizmet vermektedir. Sz konusu siteler alternatif alan adlar kullanmamaktadrlar. Ankara Valilii dndaki tm siteler st verilerini doru tanmlayarak arama motorlar sonularnda ilk srada yer almaktadrlar. Sonu inde yaadmz ve bilginin n plana kt ve en nemli unsur haline geldii hzl deiim dnemi, bilgi toplumu olarak adlandrlmaktadr. Bu aa ayak uydurabilmek iin kamu sektr biliim altyaps iin gerekli yatrmlar yapmal ve kamusal bilginin vatandalara etkin biimde sunulmasnda nder rol oynamaldr. Bu nedenle bilgi anda toplumsal beklentilere cevap verebilmenin en aklc ve etkin yolu e-devlet modelin gelitirilerek hzl biimde uyum salanmasdr. Kaliteli ve hzl kamu hizmeti sunmak amacyla; katlmc, effaf, etkin ve basit i srelerine sahip devlet yaps oluturacak koullarn hazrlanmas ve bilginin, toplumun her kesimi tarafndan eriilebilir klnmas amalanmaldr. Kamu kurumlar; dil, din, rk, cinsiyet, eitim durumu, engellilik durumu ayrm yapmadan herkese eit hizmet sunmak zorundadrlar. Bu nedenle kamu web siteleri, tarayc tipinden ve iletim sisteminden bamsz olarak tm kullanclara ayn ilevsellii salamak ve engelli, yal, eitim dzeyi dk, Internete aina olmayan, farkl yazlm-donanm zelliklerine sahip tm bireylerin siteye eriimini salayabilecekleri, hizmet ve bilgi almak iin bavurabilecekleri bir ara olmak zorundadrlar. Bu nedenle kamu kurumlarnn internet sitesi tasarmnda uymalar gereken kurallar ve standartlar belirlenmi ve Babakanlk Genelgesi ile duyurulmutur.

78

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

KAK S olarak adlandrlan bu rehber, kamu internet sitelerinin amalarn ak olarak belirleme, kullanc ihtiyalarna doru ve ayrntl karar verme, sitenin kullanc beklentilerini karladndan emin olma, kullanlabilirlik hedeflerini belirleme ve yararl ierik salama konularna ynelik bilgiler sunmaktadr. Kaliteli ve hzl kamu hizmeti sunmak amacyla; katlmc, effaf, etkin ve basit i srelerine sahip devlet yaps oluturacak koullarn hazrlanmas ve bilginin, toplumun her kesimi tarafndan eriilebilir klnmas iin tm kamu kurumlarnn evrimii hizmet uygulamalarna destek olma amacyla hazrlanm bir klavuzdur. KAK Sin kamu internet sitelerini belli standartlara kavuturma amacyla hazrlanm olmasna ve Babakanlk Genelgesi ile tm kamu kurum ve kurulularna KAK Se uyma zorunluluu getirilmesine ramen kamu web sitelerinin bu rehbere uygun tasarm yapmadklar grlmektedir. almada ele alnan kamu internet siteleri farkl alanlarda faaliyet gsteren ve geni hedef kitlelere sahip internet sitelerdir. Ancak bu sitelerin herhangi bir standarttan yoksun olarak hazrlanm olmalar ncelikle Genelgeye uymadklar sonucunu dourmaktadr. Ayrca bu sitelere bata grme engelliler olmak zere eitli engelleri olan vatandalarn eriememesi, kamu kurumlarnn herkese eit bilgi ve hizmet sunma misyonu ile badamamaktadr. almada ele alnan kamu internet sitelerinin ortak zellikleri maalesef KAK S standartlarna uygun olmadan hazrlanmalar ve eriilebilirlik asndan birok sorunu barndrmalardr. Site haritalarndan bile yoksun olarak tasarlanan sz konusu sayfalarda en az tklama ile bilgiye eriim mmkn deildir ve site ierik ve tasarm asndan kullanclarn talep ettii bilgiye ulamasn engellemektedir. Ele alnan internet sitelerin KAK Se gre yeniden hazrlanmalar veya tasarm ve ierik asndan yukarda belirtilen en ksa srede hatalar gidermeleri, hem kurumsal itibarlarnn artmasna hem de birok hizmeti evrimii ortama tayarak zaman, para ve emek maliyetlerinin azalmas salayacaktr. Bununla birlikte e-devlet portal sitesinin bnyesinde birok farkl bilgi ve balanty bir arada standart sayfa dzeninde sunmas KAK S standartlarna uygun sitelerin gerekten kamusal bilgiyi herkese eit, kolay ve etkin biimde sunabilmenin en gzel rneidir.

79

9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 9. B LG , EKONOM VE YNET M KONGRES B LD R LER Jun 23-25, 2011 Sarajevo-Bosnia & Herzegovina / 23-25 Haziran 2011, Saraybosna-Bosna Hersek

Kaynaka
Adem t (2009) Bilgi anda Ynetim, izgi Kitabevi, Drdnc Bask, Konya. alk, Temel- Feridun Sezgin (2005) Kreselleme, Bilgi Toplumu ve Eitim, Kastamonu Eitim Dergisi, Mart, Cilt:13 No:1. Dutta Soumitra -Irene Mia(2011) The Global Information Technology Report (2011), World Economic Forum, Geneva. Fndk, lhami (1998), Enformasyon Bilgi Toplumu Dnyas; Bilgi Toplumunda Eitim Ve retme, Bilgi ve Toplum Dergisi. Nisan. shak Keskin- Esra G. Kaygsz (2010) Devlet Arivleri Genel Mdrl Internet Sitesinin Kamu Kurumlar Internet Sitesi Standartlarna Uygunluu, 2. Uluslar Aras Deien Dnyada Bilgi Ynetimi Sempozyumu, 2224 Eyll 2010, Ankara, Trkiye. Trksat A.. (2009) Kamu Kurumlar nternet Siteleri Standartlar ve nerileri Rehberi, Ankara. Kaygsz Esra G.- shak Keskin Nizamettin Ouz (2011) Grme Ve itme Engellilerin niversite nternet Sayfalarna Erisebilirligi -Yedi niversite nternet Sayfas zerinde Bir Deerlendirme-, Akademik Biliim,2-4 ubat 2011, Malatya. Kuran Hseyin N. (2005) Trkiye in E-Devlet Modeli stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. stanbul. Subaolu, Fato (2000) Engellilerin nternete Eriimi zerine, Trk Ktphanecilii, 14/2, 188204. imek, M. erif - t, Adem (1998) Planlama Ynetiminin Blgesel Boyutu: GAP Ynetimi rnei, Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, C.12, S.1-2. Trksel Kaya Bensghir, (2010) Bilgi Toplumu ve E-Devlet, Frsatlar ve Tehditler, ileri Bakanl Vali Yardmclar ve st Dzey Yneticilere Ynelik Semineri, 5 Nisan - 5 Mays 2010, Antalya.

80