4

CHUONG I
NHUNG DJNH LU T CO BAN CUA CNG NGH HOA HOC

I. Mt s khai nim va djnh ngha:
1. Nng sut: Nng sut thit b, phn xng hay nha may, ... la s lng san
phm tao ra (hay nguyn liu ch bin) trn mt n v thi gian.
Nu G la trong lng, Vs la th tch (san phm hay nguyn liu), la thi gian th
nng sut P bng :

G
P = hay

Vs
P =
P co th tnh bng T/s, kg/h, m
3
/s, ...
2. Cng su t: Q la nng sut ti a co th at c cng lam vic I cua thit
b la nng sut cua thit b tnh cho n v cua mt ai lng c trng (th tch, din tch,
kch thc, ...).
V du nu V la th tch cua thit b th co th biu din cng bng:

V
G
V
P
I

= =

I co th tnh bng T/h.m
3
, m
3
/h.m
2
(theo din tch cua thit b).
3. Tiu phi: Nguyn liu, nc, nng lng, ... la lng nguyn liu, nc, nng
lng, ... tiu hao tao ra n v san phm.
V du Tnguyn liu/Tsan phm; m
3
nc/T; kwh/m
3

4. D chuyn hoa: chuyn hoa nguyn liu A (tac cht) la ty l gia lng tac
cht A a chuyn hoa va lng ban u. thi im , V la th tch cua h thng tac
dung, G
A
la trong lng cht A, C
A
la nng cua cht A va X
A
la chuyn hoa cua
cht A.
- thi im ban u
o
= 0, cac ai lng trn co tr s tng ng V
o
, G
Ao
, C
Ao
va
X
Ao
.
- thi im
1
cht A a chuyn hoa hoan toan th cac tr s tng ng la V
1
,
G
A1
, C
A1
va X
A1
= 1.
Nu co nhiu tac cht A, B, C, ... th mi cht co chuyn hoa cua mnh X
A
, X
B
,
X
C
, ...
Theo nh ngha thi im , chuyn hoa la:

Ao
A Ao
A
G
G G
X

= hay
o
o
G
G G
X

= (1)
Nu tnh theo phn trm th
o
o
G
G G
X

=100 %
T (1) ta co: ) 1 ( X G G
o
= (2)

5
Chia 2 v cho V
o
ta co: ) 1 ( X
V
G
V
G
o
o
o
=
V
o
o
o
C
V
G
= ) 1 ( X C
V
G
o
o
=
- Nu h thng la cht long hay dung dch (th tch V thay i khng ang k),
hay la kh ma tng th tch khng thay i trong qua trnh chuyn hoa th:
C
V
G
V
G
o
= = va ) 1 ( X C C
o
= (3)
- Nu trong chuyn hoa th tch thay i va V = V
o
th:
) 1 ( X
V
G
V
G
V
G
o
o
o
= =


hay ) 1 ( X
C
C
o
=

(4)
Nhng bin i theo thi gian nn dung khng tin. Ngi ta dung khai nim
thay i tng i cua th tch h khi chuyn hoa a hoan toan (X=1):
1
1 1
=

=
o o
o
V
V
V
V V

) 1 (
1
+ =
o
V V
V du trong qua trnh: 2H
2
+ O
2
= 2H
2
O
Ta co:
3
1
1
3
2
= =
5. Hiu su t san phm: Hiu suat san phm thu c
s
la ty l gia lng san
phm thc t thu c G
s
va lng ti a thu c G
max
(nu chuyn hoa hoan toan):
(%)
max
G
G
s
s
=
cung co th biu din
s
qua lng tac cht (nguyn liu)

Ao
A Ao
s
G
G G
=
Nh vy
s
= X
A
: hiu sut san phm bng chuyn hoa cua nguyn liu.
Nu phn ng thun nghch th
s
khng th nao at n
max
cma cao nht la
luc at cn bng
*
s
va luc o:

*
max
*
max A
s
s
s
X
G
G
= =

s
la hiu sut cn bng hay hiu sut ly thuyt. i khi s dung khai nim hiu
sut so vi ly thuyt:

*
s
s
s
G
G
=
6

*
max
*
max
max A
A
s
s
s
s
s
s
s
X
X
G
G
G
G
= = =

6. Tc d qua trinh: Tc cua qua trnh biu din qua lng san phm chnh S
thu c hay lng nguyn liu chnh A tiu hao trong mt n v thi gian.

d
dG
u
s
= hay
d
dG
u
A
=
Cung co th biu din qua cac ai lng y nhng trong n v th tch

d
dG
V
u
s
1
= hay
d
dG
V
u
A
1
=
Nu th tch cua h thng khng i co th biu din qua nng v C
V
G
=

d
dC
u
s
= hay
d
dC
u
A
=
7. Chi phi co ban cho don vj cng sut:
Nu K la chi ph c ban cho ca thit b (hay phn xng), v du tnh bng ng va
Q la cng sut cua thit b tnh bng T/nm th chi ph c ban cho n v cng sut la:

Q
K
R =
* Nu cng sut thay i, thc t cho thy:
R = aQ
-0.4

a: la h s phu thuc vao tnh cht cua san xut
Nu so sanh 2 h thng vi cng sut Q
1
va Q
2
vi Q
2
= 2Q
1
th:
76 . 0 )
2
(
4 . 0
1
1
4 . 0
1
4 . 0
2
1
2
= = =

Q
Q
aQ
aQ
R
R
R
2
= 0.76R
1

Ngha la cng sut tng ln 2 ln th chi phoi c ban cho mt n v cng sut ch
con 76% hay giam i 24%.
* Nu S la gia thanh san phm tnh theo n v (v du ng/T) th:
S = mQ
n

m, n: la h s, va n = -0.2 -0.3
So sanh 2 cng sut Q
1
va Q
2
vi Q
2
= 2Q
1
va ly n = -0.2 ta co:
87 . 0 )
2
(
2 . 0
1
1
2 . 0
1
2 . 0
2
1
2
= = =

Q
Q
mQ
mQ
S
S

Ngha la nu cng sut tng ln 2 ln th gia thanh san phm giam i 13%.
II. Cn bng trong cac qua trinh cng ngh:
1. Nguyn ly Le Chatelier:
a s cac phan ng thc hin trong CNHH la cac phan ng thun nghch. Cac
phan ng nay u dn n trang thai cn bng.
7
Trong cac iu kin co anh hng n trang thai cn bng th s thay i nhit ,
ap sut, nng cac cht tham gia phan ng co vai tro quan trong hn ca . Cac yu t nay
tac ng n trang thai cn bng theo nguyn ly Le Chatelier:
Mt h trang thai cn bng bn, nu chui mt tac ng t bn ngoai lam thay
i mt trong cac yu t quyt nh n v tr cn bng th trong h se xay ra mt qua
trnh theo chiu lam giam anh hng cua tac ng o.
T o suy ra:
* Khi tng nhit cua hn hp cac cht phan ng th cn bng se chuyn dch
theo chi u phan ng thu nhit, tc ha nhit cua hn hp cac cht phan ng.
* Khi tng ap sut cn bng chuyn dch theo chiu giam th tch cua hn hp.
* Khi tng nng cua mt trong cac cht phan ng th cn bng chuyn dch
theo chiu giam nng cua no.
2. Hng s cn bng cua phn ung hoa hoc:
a/ Hng s cn bng:
*/ Phan ng thun nghch: aA + bB rR + sS + Q
Tc phan ng thun: u
1
= k
1
C
A
a
C
B
b

Tc phan ng nghch: u
2
= k
2
C
R
r
C
S
s

k
1
, k
2
: hng s tc phu thuc vao nhit .
Nu u
1
= u
2
ta co:
c
b
B
a
A
s
S
r
R
K
C C
C C
k
k
= =
* *
* *
2
1
(1)
(du * co ngha la tr s trang thai cn bng)
K
c
:hng s cn bng
*/ Nu tnh thanh phn theo phn mol N
N
A
+ N
B
+ N
R
+ N
S
= 1 th:

b
B
a
A
s
S
r
R
N
N N
N N
K
* *
* *
= (2)
*/ Nu la kh th co th ly ap sut phn P
I

P
A
+ P
B
+ P
R
+ P
S
= P (ap sut chung) th:

b
B
a
A
s
S
r
R
P
P P
P P
K
* *
* *
= (3)
*/ So sanh cac tr s cua K
K
p
= K
c
(RT)
n
(4)
K
p
= K
N
P
n
(5)
Vi n = (r + s) - (a + b)
b/ Y ngha cua trj s hng s cn bng:
*/ Ta thy K tng th t s tng so vi mu s, ngha la nng san phm tng
ln. K anh gia su cua phan ng hoa hoc, chuyn hoa cua tac cht.
*/ k
1
, k
2
phu thuc nhit nn K cung phu thuc vao nhit .
8
*/ Mi lin h gia K va chuyn hoa cn bng X
*
=
V du: aA + bB rR + sS
a v 1mol A A + b/aB r/aR + s/aS
Nng cac cht u C
A
, C
B
, C
R
, C
S
, nu chuyn hoa la th a co C
A
mol A tac
dung C
A
b/a molo B tao thanh C
A
r/a mol R va C
A
s/a mol S, va luc o nng cac
cht la C
A
(1-); C
B
- C
A
b/a; C
R
+ C
A
r/a; C
S
+ C
A
r/a, nh vy:

b
A B
a
A
s
A S
r
A R
c
C
a
b
C C
C
a
s
C C
a
r
C
K
) ( )) 1 ( (
) ( ) (


+
+ +
= (6)
Tng t ta tnh c K
N
, K
P
phu thuc vao .
*/ K co th tm trc tip s tay hoa ly; cung co th tnh K t H bin i
entapi iu kin chun (1atm, 298
o
K) theo phng trnh Van't Hoff:

2
ln
RT
H
dT
K d
p

= (7)
B
RT
H
K
p
+

= ln
R: hng s kh (R = 1.987 cal/mol.
o
C); H (cal/mol)
III. Tc d phan ung va vai tro cua no di voi cac qua trinh cng ngh:
Cng thc chung cua tc la: u = kFC
Nu h ng th th: u = kC
k: h s tc ; F: b mt tip xuc pha; C: ng lc qua trnh.
1. H s tc d k: khng ch phu thuc tnh cht hoa hoc cua tac cht ma con phu
thuc ca tnh cht vt ly cua chung, cu tao thit b, tc cac dong va khuy trn cac
cht trong mi trng ng th.
k la hp thanh cua cac hng s tc thun k
1
, nghch k
2
, phu k'
p
, k''
p
... va cua
cac h s khuych tan cac cht u (tac cht) vao vung phan ng D
1
, D
2
, ... va cac cht
cui (san phm) ra ngoai vung phan ng D'
1
, D'
2
, ...
k = f(k
1
, k
2
, k'
p
, k''
p
..., D
1
, D
2
, ..., D'
1
, D'
2
, ...)
Ngoai ra k con phu thuc vao thng s cu tao thit b va ch lam vic cua
thit b. V vy, cn xem xet ai lng nao c ban co anh hng n k va bo qua cac ai
lng khng c ban. ai lng c ban la ai lng ng vao qua trnh chnh, co tr s nho
nht va do o, lam chm qua trnh chnh.
V du: - Khuy trn tt nn bo qua h s khuy tan (ong th)
- Phan ng mt chiu va phan ng phu khng ang k th k = k
1

- Qua trnh d th th khuych tan han ch tc
k = (D
1
, D
2
, ..., D'
1
, D'
2
, ...)
2. B mt tip xuc pha F:
9
- Nu khuy manh h d th th F = tng b mt cac phn t nng hn (hat rn
trong h K-R, R-L; giot long trong h K-L, L-L, ...)
- Nu dung ct m th F = tng b mt cac m.
Chu y: Trong cac h K-L, L-L nu ri loan manh th xac nh F rt kho v cac pha xm
nhp di dang dong ri, bong bong, bot, giot, mang, ..., luc o ly F bng mt ai lng
qui c F
q
(v du bng tit din thit b, bng b mt tt ca cac ngn, tng b mt m, ..)
3. Dng luc C: ng lc cua qua trnh hoa ho c la hiu s cua nng C. Nu
qua trnh pha kh th ng lc la P (hiu s cua ap sut)
V du: * Qua trnh ng th:
+) Phan ng mt chiu: aA + bB rR + sS
u = kC
A
a
C
B
b
C = C
A
a
C
B
b

+) Phan ng thun nghch: u = k(C
A
- C
A
*
)
a
(C
B
- C
B
*
)
b

C = (C
A
- C
A
*
)
a
(C
B
- C
B
*
)
b

hoc u = k
1
C
A
a
C
B
b
- k
2
C
R
r
C
S
s

C
1
= C
A
a
C
B
b

C
2
= C
R
r
C
S
s

u = k
1
C
1
- k
2
C
2

* Qua trnh d th:
+) Hp thu hay ngng hi : C = C - C
*

C: nng (hay ap sut phn) tc thi (thc) pha cho chuyn (kh) cua cht
c chuyn (kh c hp thu hay hi c ngng).
C
*
: nng y luc cn bng; no la ap sut hi bao hoa cua cht c chuyn trn
b mt dung dch hp thu hay cht long ngng.
+) Nha hay bc hi: C = C
*
- C
IV. Cac bin phap d tng tc d cua qua trinh cng ngh:
Ngi ta tng tc bng cach tac ng n cac s hang cua tc u
1. Tng dng luc C cua qua trinh:
a/ Tng nng d cua tac cht: Ngha la lam cho nguyn liu bt tap cht
i. Tng nng tc lam tng tc , bt c th tch thit b, chi ph vn chuyn,
khuy trn, nhit mt mat cho tap cht. Ngoai ra, con giam c cac phan ng phu.
Trong thc t cac bin phap tng nng cua cac cht tham gia phan ng trong
nguyn liu ban du phu thuc vao trang thai tp hp cua chung.
+) i vi dung dch ngi ta tng nng bng cach dung nhng dung mi thch
hp, hoc lam bay hi hoc kt tinh dung mi.
+) i vi cht kh th dung bin phap nen tng nng , hoc dung bin pha p
hp thu, hp phu cac cht kh tham gia phan ng co nng thp tach chung khoi cac
cht tr.
Trong thc t ngi ta thng cho d cac cht re tin tng cao tc phan ng.
Tuy nhin, vic tng nng tac cht khng phai bao gi cung co li. i vi nhng
10
phan ng co tc qua nhanh, co tnh cht tc thi th co th em lai hu qua khng tt
(n, chay). Do vy, cn phai giam nng tac cht ( lam chm tc phan ng) bng
cach pha thm kh tr hoc cho vao tng lng nho.
b/ Diu chnh ap sut P (chu yu anh hng n pha kh)
i vi kh tng ap sut co ngha la tng nng . Nng kh ty l vi ap sut
phn, nn co th thay C
A
bng P
A
va ng lc C bng P.
) Qua trinh mt chiu hay qua trinh thun nghjch o xa cn bng o pha khi:
- i vi phan ng hoa hoc pha kh: aA + bB rR + sS
u = kP
A
a
P
B
b
va P = P
A
a
P
B
b

Nu N
A
, N
B
la phn mol cua A va B trong pha kh, P la ap sut chung th:
P
A
= N
A
P; P
B
= N
B
P
u = k(N
A
P)
a
(N
B
P)
b
= kP
A
a
P
B
b
P
a+b
u n>1
t kP
A
a
P
B
b
= va a + b = n (bc phan ng) n=1
u = P
n


n<1

P
Nh vy P tng th u tng va n cang cao th anh hng cang ln.
- i vi qua trnh chuyn khi kh vao long hay rn (hp thu, hp phu, ngng
hi) th:
u = k.F.P
v xa cn bng nn co th bo P
*
trong P=P-P
*
u = k.F.P
Tc t l vi ap sut, v vy, tng P tng tc hp thu hay ngng hi.
- i vi qua trnh nha kh hay bc hi th ngc lai. Ngi ta dung chn khng.
) Qua trinh mt chiu hay qua trinh thun nghjch o pha khi gn cn bng
(P
*
hay C
*
khng bo qua): x
- i vi phan ng hoa hoc: P=(P
A
-P
A
*
)(P
B
-P
B
*
)
Nu P tng th P
A
, P
B
tng v P tng va tc cua qua trnh
tng . 1
1. Nu phan ng lam giam th tch (n<0) th P tng 2
lam x tng (Le Chatelier). Trng hp nay P tng ro rang co
li cho ca tc , hiu sut. Ngoai ra P tng th th tch h P
op
P
thng giam dn n ng knh ng giam. Nh vy, bt c Su phu thuc x vao P cho
vt liu, giam xy dng. Tuy nhin, khng nn tng ap sut phan ung khng thun
qua cao v yu cu v thanh ng, thit b, tn nng lng nen, nghjch (x hiu sut san
... Hp l nht ap sut t 100 n vai trm atm. phm). 1. n<0; 2. n>0
11
2. Nu th tch tng (n>0) trng hp xa cn bng th co li v P tng th x tng,
nhng n gn cn bng x cang tng chm va n gia tr x
max
P
op
ri giam i. P
op
t 1
n vai atm tuy tnh cht cua phan ng, bc phan ng n va chuyn hoa mong mun.
- i vi qua trnh chuyn khi (d th)
1. Trng hp hp thu kh (hay ngng hi):
P = P - P
*
. P tng th P tng u tng: tng hp thu (Le Chatelier). V vy, P
cao co li.
2. Trng hp nha (hay bc hi) th cn giam P.
- i vi long anh hng P n u nho, nn phai cn P ln. Nhng P ln anh hng
n nht va qua trnh chuyn t ng hoc sang khuych tan.
V du: Polime hoa etylen 2000atm chuyn t KLR.
- i vi rn th ap sut siu cao mi co tac dung.
V du: Cacbon hoa tan trong kim loai chay 2400
o
C ch chuyn thanh kim cng
ap sut 100000atm.
c/ Diu chnh nhit d d tng dng luc cua qua trinh chuyn khi:
(ch khng phai cho phan ng hoa hoc)
+) Trong hp thu, ngng hi: C = C - C
*

C
*
ap sut hi bao hoa trn dung dch, tng ln nu nhit tng. Nu nhit giam th
C
*
giam C tng u tng.
+) Trng hp nha, bc hi th ngc lai: C = C
*
- C. Ngi ta tng nhit
tng tc cua qua trnh.
d/ Dua san phm ra khoi h thng tac dung:
+) u = k
1
C
1
- k
2
C
2
= k
1
C
A
a
C
B
b
- k
2
C
R
r
C
S
s

a san phm ra th C
R
, C
S
giam i (hay trit tiu), C
2
giam va tc phan ng tng ln.
+) Qua trnh chuyn khi:
1. Nu hp thu C = C - C
*
. a san phm (cht c hp thu) ra khoi h
thng tc la lam giam nng long i, do o C
*
giam C tng u tng.
2. Nu qua trnh nha C = C
*
- C. a cht c nha ra khoi h thng tc
la lam giam nng pha kh, nho o C tng u tng.
2. Tng h s tc d cua qua trinh khi:
a/ Tng nhit d:
+) Nhit anh hng n tc phan ng:
Theo Arrhe'nius: k = k
0
e
-E/RT


RT
E
k
RT
E
dT
k d
= = lg 3 . 2
ln
2

k: hng s tc phan ng
E: nng lng hoat hoa (J/mol)
R: hng s kh l tng (R=8.3146 J/mol.
0
K)
12
Trong thc t cng nghip, ngi ta nhn thy khi tng nhit phan ng ln
10
o
C (trong pham vi nhit t 100-400
o
C) va nng lng hoat hoa khoang 63-
125kJ/mol th tc cua phan ng hoa hoc tng t 2 - 4 ln, thm ch gp 10 ln.
Cn chu y la tng nhit lam tng tc phan ng thun, phan ng nghch va ca
phan ng phu. iu nay lam ha chon loc cua san phm chnh. V vy rt cn thn
trong vic s dung bin phap tng nhit .
+) i vi khuych tan:
Anh hng cua nhit t hn nhiu. Khi tng nhit ln 10oC th vn tc
khuych tan ch tng khoang 1.1 - 1.3 ln. S phu thuc cua h s khuych tan vao nhit
tun theo cng thc tng t nh phng trnh Arrhe'nius:

RT
E
dT
D d
D
=
ln

D: h s khuych tan
E
D
: nng lng hoat hoa cua qua trnh khuych tan.
` Gioi han cua vic tng nhit d:
1. i vi phan ng thun nghch phat nhit, tng nhit lam chuyn dch cn
bng theo chiu nghch, ngha la lam giam chuyn hoa. Con i vi phan ng thun
nghch thu nhit th chuyn hoa khng giam khi tng nhit , nhng hiu qua ngay
cang giam v tc tng chm hn nhit cao.
2. Trong nhiu qua trnh hu c, vic tng nhit tng phan ng phu tn
tht cht va lam giam hiu sut san phm chnh (v du tng hp ru metanol).
3. Tac cht co th b phn huy hay b a ra ngoai vung phan ng (v du bc hi).
4. Cac hat tac cht rn hay xuc tac co th chay ra, dnh vi nhau (thiu kt) lam
cho b mt tip xuc giam (v du t
o
>900oC th xay ra hin tng kt khi qung S khi iu
ch H
2
SO
4
lam giam b mt phan ng va giam khuych tan oxy u giam).
5.Yu cu chu nhit cua vt liu phai cao (tc bn n mon va chu nhit).
b/ Dung xu c tac:
Tng nhit co nhiu han ch nn ngi ta dung xuc tac tng tc phan ng
ma khng co nhc im cua vic tng nhit .
Xuc tac lam tng manh k u tng ma khng anh hng n khuych tan, khng
thay i cn bng (ch lam chong at cn bng), lai co tac dung chon loc, ch lam nhanh
phna ng mong mun. Tuy nhin, xuc tac co nhng han ch v co th b ng c, co th
mt hoc giam hoat tnh nhit cao.
Cht xuc tac thng tham gia vao phan ng va chuyn phan ng t mt giai oan
thanh hai hoc nhiu giai oan:
Tng quat ta co: A + B + xt = AB + xt
Luc u: A + xt A...xt Axt
Axt + B B...Axt
B...Axt AB + xt
13
Cht xuc tac co kha nng lam giam nng lng hoat hoa cua phan ng. y la
tnh cht quan trong cua cht xuc tac, no tao iu kin thun li cho phan ng xay ra d
dang va nhanh chong.















Cac cht xuc tac dung trong cng nghip phai am bao c cac yu cu sau:
+ Cht xuc tac co tnh chon loc, hoat tnh cao, nng sut ln.
V du: C
2
H
5
OH
) 350 (
0
3 2
C O Al
C
2
H
4
+ H
2
O
C
2
H
5
OH
) 250 (
0
C Cu
CH
3
CHO + H
2

+ Lng cht xuc tac cho vao be hn rt nhiu so vi lng cht tham gia phan
ng va khng b bin i sau phan ng.
+ Cht xuc tac ch co kha nng thuc y phan ng mau at n trang thai cn
bng, ngha la ch lam tng tc phan ng ch ban thn khng th lam cho phan ng
xay ra c. V du mt phan ng nao o co G<0 be th t no kho co th t xay ra c,
nhng khi cho thm cht xuc tac vao th phan ng se xay ra nhanh.
V du. Phan ng tng hp NH
3
:
N
2
+ 3H
2
= 2NH
3
G = -4 kcal
Phan ng trn kho xay ra, nu thm cht xuc tac Fe, Ni vao th phan ng se xay ra
nhanh.
+ Nhit thc hin phan ng thp
+ Co bn c hoc cao, bn i vi cac cht c
+ D tai sinh.
Trong cac yu cu trn, yu cu v hoat tnh la quan trong nht. No c nh ngha la
mc tng tc phan ng so vi khi khng dung xuc tac.

k
k
A
xt
= (A: hoat xuc tac)
A + B
[A... B]
A B
E
h

E
[A... xt]
[B... Axt]
A xt
14

RT
E
e k k

=
0
(khng co xuc tac)


RT
E
xt
xt
e k k

=
0
(co xuc tac)

RT
E
RT
E E
RT
E
RT
E
e e
e
e
A
et
et

= = =
V du: 2SO
2
+ O
2
2SO
3
+ Q
Nu khng co xuc tac 693
o
K co E = 420000J/mol
Dung xuc tac V
2
O
5
th E
xt
= 268000J/mol cung 693
o
K

11 4 . 26
693 314 . 8
) 268000 420000 (
10 3 = = =

e e A
Ngha la tc tng ln 310
11
ln.
Trong cng nghip am bao nng sut cao, cht xuc tac phai co b mt n v
cao. Ngoai ra trong cac thit b thc hin cac phan ng xuc tac phai b tr sao cho cht
xuc tac tip xuc tt vi cac cht phan ng. Cho n nay trong cng nghip hoa cht co 3
kiu thit b tip xuc:
1/ Loai co cht xuc tac c nh: trong cac thit b nay, cht xuc tac la nhng hat
nho hoc li t c nh trong thit b. Loai thit b nay co nhc im la nh k phai
lun phin qua trnh chuyn hoa va tai sinh xuc tac. Vic bao am ch nhit lp xuc
tac hoa t ng tt cung kho khn, kt cu thit b cung phc tap. Loai nay t c s dung.
2/ Loai co cht xuc tac di ng: trong thit b loai nay ca qua trnh chuyn hoa ln
tai sinh u lin tuc. Ngi ta b tr mt h thng hai thit b, mt thit b chuyn hoa va
mt thit b tai sinh. Trong qua trnh lam vic cac gia ng xuc tac di chuyn lin tuc doc
theo thit b tip xuc sang thit b tai sinh ri lai tr v thanh mt vong khep kn. Nh
vy, am bao nng sut chuyn hoa cao va ch lam vic d dang hn va kt cu thit
b n gian.
3/ Loai thit b tng si: trong thit b na y cac hat xuc tac c cac lung kh duy
tr trang thai l lng ging nh ang si. trang thai nay cht xuc tac tip xuc tt nht
vi cac cht phan ng. Din tch lam vic cua cht xuc tac c s dung ti a. Toan b
vic a cht xuc tac vao khu vc phan ng, t khu vc nay ra khu vc tai sinh va tun
hoan lai theo chu k kn c thc hin mt cach lin tuc bng cach dung kh hay khng
kh thi. Hin nay loai nay la u vit nht.
c/ Tng cuong khuy trn: (khuy trn thay th khuych tan phn t
bng khuych tan i lu, nh o tng h s khuych tan)
Bin phap nay ch co li khi qua trnh cng ngh xay ra min khuych tan. Nu
khuych trn manh n mt mc khuych tan u ln, luc y tc phan ng quyt
nh, luc nay qua trnh chuyn sang min ng hoc va nu khuy trn manh hn na lai
co hai v trn manh lam giam C do o nng gn nng cui hn.
15
C = (C
A
- C
A
*
)(C
B
- C
B
*
)
C
A
gn C
A
*
va C
B
gn C
B
*
C giam
Tac dung cua khuy trn:
+ Trong h ng th, khuy trn lam ng u nng va tng s ln va cham
gia cac phn t.
+ Trong h d th, qua trnh xay ra b mt pha F. Khuy trn a nhanh cac
phn t cha tac dung n b mt y tip xuc nhau ri a nhanh cac san phm ra khoi
b mt y. Ngoai ra khuy trn lam phn tan nho kh va long thanh giot hay bong bong
nh o tng F.
Nh vy, trong 3 phng phap tng k, ngi ta chon phng phap nao lam nhanh
giai oan chm nht cua qua trnh. Nu qua trnh min ng hoc th tng nhit va
xuc tac. Nu qua trnh min khuych tan th tng khuy trn va phn nao tng nhit .
3. Tng b mt tip xu c pha F:
y la bin phap ap dung cho cac h d th. Mi loai h co mi bin phap giai
quyt thch hp va cach tng F quyt nh cu truc cua thit b phan ng. Thng th
ngi ta tng b mt pha nng hn (rn vao long) bng cach phn tan no ri tao iu kin
pha nhe (kh vao long) tip xuc bao quanh.
a/ H khi-long:
Co 4 bin phap tng b mt tip xuc trong cng nghip:
+ Ti cht long ln vt m, cht long chay thanh mang mong trn b mt m
(thap, ct). F tng b mt dm.
+ Phun cht long thanh bui, cht long tip xuc vi pha kh di dang cac giot long
(thit b thap, hay phong phun ti). F tng b mt cac giot.
Cng lam vic cua no hn loai trn nhng kho phun giot u nn khng n
nh, t dung hn.
+ Cho cht kh suc qua khi cht long (ct, thap co ngn, li, a). F tng b
mt cac bong bong.
Cng lam vic ln hn thap m nhung sc can thuy lc ln nn t dung.
+ Chuyn khi bot, kh a t di ln vao khi long qua li co mt rt nho
phn tan va vi tc u l n lc ma sat gia kh va long cn bng vi trong lng
long, nh o tao thanh lp bot nh si.
So vi 3 loai trn loai nay co F ln nht.
b/ H khi-rn va long-rn:
tng din tch tip xuc i vi nhng qua trnh co cht rn tham gia, ngi ta
tan nho rn va lam cho rn xp (tng b mt trong cua l) va tao iu kin kh va long
tip xuc vi b mt trong va ngoai. Ngi ta chia lam 4 bin phap:
+ Dung canh gat ao cac hat rn chuyn ng trn cac ngn. Cac hat rn ri t
ngn trn xung ngn di qua cac l cua ngn. Kh hay long cung i t ngn na y qua
ngn khac, qua cac l nay va qua cac hat rn trn ngn. F
q
b mt cac ngn.
16
Loai thit b nay phc tap, hiu qua khng cao, nn t dung.
+ Dung voi phun rn a nghin mn vao dong kh hay long chay manh. F tng
b mt hat rn.
Vi h long-rn th dung canh khuy phn b u rn trong long.
+ Thi kh hoc long qua li trn o phu lp hat rn. Sc can thuy lc cua lp
rn nay tng nhanh nu mn cua no cang cao. Do o, khng c nghin nhohat rn.
+ Khuy lp l lng (tng si, gia long), cho dong kh (hay long) qua lp rn tan
mn, vi tc u ln lc ma sat gia dong kh (long) va hat rn cn bng vi trong
lng hat rn. Nh vy, hat rn l lng nhay ln, ri xung nhng khng b keo theo.
Phng phap nay hay dung cho h K-R, h L-R t dung v tc tng si cua long thp
(vai mm/sec)
c/ H long-long: (hai long khng tan vao nhau)
Phng phap tt nht la khuy tng tip xuc. Ngoai ra, con dung phng phap
cho cht long nhe chay ngc t di ngc vi cht long nng tao thanh h nhu
tng. Trong h nay cht long nao co sc cng b mt ln se phn b thanh giot trong
cht kia.
d/ H rn-rn:
Khuy trn bng kh nen, c kh hay thung quay.