ASAS ELEKTRIK

Institut Latihan dan Pembangunan Infrastruktur Ikram (ITiDi)

KUMPULAN IKRAM SDN BHD

7/8/2012

KISB

ISTILAH-ISTILAH PENTING

Voltan beza upaya elektrik (volt -V) Arus jumlah elektron mengalir (ampiar A) Kuasa hasil dharab voltan dengan arus dan faktur kuasa (watt-W, kW) Tenaga penggunaan kuasa per unit masa (Wh, kWh), 1kWh = 1 unit Ulangan Hz (cycle/second), bekalan AC Litar pintas persentuhan diantara dua pengalir berlainan kutub
KISB 2

7/8/2012

ISTILAH-ISTILAH PENTING

Rintangan sifat sesuatu pengalir menghalang pengaliran arus elektrik. Regangan sifat sesuatu gelong atau kapasitor menghalang pengaliran arus ulangalik Galangan jumlah rintangan dan regangan secara vektor Faktur kuasa nisbah diantara kuasa sebenar (kW) dengan kuasa samar (kVA)

7/8/2012

KISB

FORMULA

Hukum Ohm:

V = I x R
dimana, V = voltan, I = arus, R = rintangan atau galangan

7/8/2012

KISB

FORMULA KUASA
Formula Kuasa (P):
Satu fasa

P = Vph x Iph x Faktur Kuasa

Tiga fasa

P = 3 x VL x IL x Faktur Kuasa

7/8/2012

KISB

LITAR SELARI
Litar selari akan membekalkan voltan yang sama kepada setiap beban tetapi arusnya berbeza-beza disetiap litar. Setiap peralatan elektrik perlu mendapat bekalan voltan yang sama dan mencukupi, oleh itu beban-beban elektrik hendaklah disambungkan secara selari.

7/8/2012

KISB

LITAR SIRI
Litar siri akan menjadikan voltan disetiap beban yang disambung secara bersiri menerima voltan yang berbeza-beza tetapi akan menerima arus yang sama. Oleh itu sambungan siri tidak sesuai untuk beban-beban elektrik. Ia sesuai untuk menambahkan rintangan atau untuk tujuan kawalan didalam sesuatu litar

7/8/2012

KISB

RINTANGAN DISAMBUNG BERSIRI

Jumlah rintangan akan bertambah Jika R1, R2 dan R3 disambung bersiri maka jumlah rintangan ialah R1+R2+R3 Jika rintangan 5 ohm, 10 ohm dan 20 ohm disambung bersiri nilai keseluruhannya menjadi 35 ohm.

7/8/2012

KISB

RINTANGAN SELARI

Jumlah rintangan yang disambung selari ialah:

1 = 1 + 1 + 1 Rj R1 R2 R3

7/8/2012

KISB

VOLTAN BEKALAN A.C

Voltan tinggi 33kV, 11kV Voltan rendah 3 fasa, 3 wayer (Red,Yellow, Blue), sambungan Delta Voltan rendah 3 fasa, 4 wayer (Red, Yellow, Blue, Neutral), sambungan Star Voltan rendah 1 fasa, 2 wayer (Live, Neutral) Ulangan : 50Hz (50 cycles/second)

7/8/2012

KISB

10

KUASA

Hasil dharab arus dengan voltan (DC) Arus x voltan x faktur kuasa (1 fasa) 3 x voltan x arus x faktur kuasa (3 fasa) Watt atau kilowatt (kW)

7/8/2012

KISB

11

PAPAN AGIHAN (DB)

Papan terakhir sebelum bekalan disambung ke beban-beban Tiga fasa atau satu fasa Kayu, plastik, logam

7/8/2012

KISB

12

KOMPONEN DB

Suis utama / Isolator (63A) Fius utama / MCB utama (63A) RCCB (63A, 1 atau 3 fasa), 30mA, 100mA, 2 Poles, 4 Poles Terminal live Terminal neutral Terminal bumi Fius / MCB (bilangan hala)
KISB 13

7/8/2012

PEMBUMIAN

Mengalirkan arus bocor ke bumi Mendapatkan rujukan voltan kosong untuk neutral point Mendapatkan voltan sama upaya (equipotential voltage) untuk mengelakkan step voltage Menyalurkan cas elektrik panahan kilat ke bumi

7/8/2012

KISB

14

SAIZ KABEL BUMI

Sama dengan saiz kabel fasa sehingga 16mm persegi 16mm persegi jika kabel fasa dari 16mm hingga 35mm persegi Separuh dari saiz kabel fasa jika saiz kabel fasa melebihi 35mm persegi Copper tape (3mmx25mm) untuk saiz melebihi 70mm persegi

7/8/2012

KISB

15

JENIS ELEKTROD BUMI

Standard Earth Electrode 6 kaki panjang bersalut tembaga dibahagian luarnya Galvanised Iron (G.I) hollow pipe bergarispusat 2 inci Besi cerucuk bangunan Wire mesh

7/8/2012

KISB

16

BACAAN ELEKTROD BUMI

Nilai rintangan maksima elektrod bumi untuk pemasangan elektrik ialah 1 ohm Nilai rintangan maksima elektrod bumi sistem penangkap kilat ialah 10 ohm

7/8/2012

KISB

17

PERLINDUNGAN

Arus lebih (litar pintas) Beban lebih Rosak ke bumi Bocor ke bumi Kilat Lampau panas Fasa tak seimbang Turutan fasa terbalik Arus/voltan pusuan (surge current/voltage)

7/8/2012

KISB

18

LITAR PINTAS

Persentuhan secara terus diantara dua atau lebih pengalir berlainan kutub Rintangan diantara pengalir terlalu rendah Nilai arus kerosakan terlalu tinggi, dalam kiloampiar (kA) Mengakibatkan letupan seterusnya kemusnahan kepada pepasangan dan peralatan Tidak boleh dibenarkan berlaku melebihi 1 saat

7/8/2012

KISB

19

BEBAN LEBIH

Beban (kilowatt atau arus) yang melebihi dari yang dihadkan atau yang direkabentuk bagi sesuatu pemasangan atau litar Ia tidak begitu membahayakan, bergantung kepada magnitude beban lebih tersebut Jika magnitudenya kecil dan tidak memudaratkan ia boleh dibiarkan berlaku untuk beberapa ketika Tiada kerosakan kepada litar

7/8/2012

KISB

20

ROSAK / BOCOR KE BUMI

Persentuhan diantara pengalir hidup atau neutral dengan wayer bumi atau bahagian-bahagian logam yang dibumikan. Rintangan kerosakan mungkin rendah dan mungkin tinggi. Ujud voltan yang membahayakan pada rangka logam alatan atau mesen jika bekalan tidak dipotong dengan segera.

7/8/2012

KISB

21

ALAT-ALAT PERLINDUNGAN

FIUS MCB (miniature circuit breaker) MCCB (moulded case c. breaker) ACB (air circuit breaker) RCCB/ELCB (residual current c.b) Geganti (relay) Lightning arrestor Surge protector/suppressor

7/8/2012

KISB

22

FIUS DAWAI

Rewireable Fius dawai standad dengan kadaran 5A, 10A, 15A. Ia dalam bentuk gelong wayer Ia tidak mempunyai titik lebur yang tertentu, boleh lebur dimana-mana Meninggalkan kesan hitam terbakar apabila ianya lebur Digunakan pada tempat tidak mudah berlaku kebakaran seperti pole fius, fius tiang lampu

7/8/2012

KISB

23

FIUS KATRIJ

Elemen fius didalam sarung kaca dengan cap di kedua-dua hujung Terdapat melting point dan apabila terbakar dapat dilihat dengan jelas Kadaran kA (arus kerosakan) tidak tinggi Selalu digunakan didalam peralatan elektrik dan perlindungan litar DC

7/8/2012

KISB

24

FIUS HRC/HBC

Fius yang paling baik sebab kadaran kA tinggi sehingga 100 kA Elemen fius terdapat melting point Elemen fius didalam quenching powder untuk menyerap arka Binaan luar dari bahan ceramic (porcelain) yang kukuh dan terdapat end cap logam di kedua-dua hujungnya Tidak meninggalkan kesan karbon hitam apabila terbakar
KISB 25

7/8/2012

PRINSIP OPERASI

Haba (fius) perlahan, untuk lebih beban Magnetik (MCB, MCCB, RCCB) pantas, untuk litar pintas Haba dan Magnetik (kombinasi kedua-duanya)

7/8/2012

KISB

26

RESIDUAL CURRENT CIRCUIT BREAKER (RCCB)

Pemutus litar otomatik apabila berlaku arus bocor ke bumi Untuk kegunaan domestik atau blok kediaman serta papan agihan akhir (DB) Terdapat jenis satu fasa dan tiga fasa Kadaran arus 40A dan 60/63A Kepekaan arus bocor 10mA, 30mA, 100mA, 300mA

7/8/2012

KISB

27

JENIS PENDAWAIAN

Permukaan (rumah kayu) Terbenam (permukaan simen) Konduit permukaan (G.I / PVC) Konduit terbenam Sesalur (trunking) Salur (duct) Dulang (tray)

7/8/2012

KISB

28

BINAAN ASAS KABEL

Terdiri dari lembar-lembar kecil (lazimnya satu, tiga atau tujuh lembar) Himpunan beberapa lembar menjadi teras Himpunan beberapa teras menjadi kabel berbilang teras Setiap teras mesti dibalut dengan bahan penebat (polyvinyl chloride atau PVC) atau bahan lain Lapisan lain adalah untuk perlindungan mekanikal

7/8/2012

KISB

29

SAIZ-SAIZ KABEL

1.25 / 1.5 mm persegi (litar lampu/kipas) 2.5 mm persegi (soket 13A, gelang) 4.0 mm persegi (soket 13A, jejari) 6.0 mm persegi (soket 13A, jejari) 10.0 mm persegi (kabel utama) 16.0 mm persegi (kabel utama) 25 mm persegi (kabel utama) 35 mm persegi (kabel utama) 50 mm persegi (kabel utama) 70 mm persegi (kabel utama)

7/8/2012

KISB

30

SAIZ KABEL/ARUS
mm persegi 1 1.5 2.5 4 6 Arus (ampere) 13.5 17.5 24 32 41

10
16 25 35 50 70 95 120 150

57
76 101 125 151 192 232 269 300

7/8/2012

KISB

31

JENIS KABEL PENDAWAIAN

PVC (single PVC) untuk pendawaian terbenam, konduit dan trunking PVC/PVC (double PVC) PVC insulated and PVC sheated, untuk pendawaian permukaan

7/8/2012

KISB

32

LITAR AKHIR
Fius/MCB (Amp) 5/6 15 20 30 (gelang) 30 (jejari) 15 30 15 15 30 Sais kabel (mm) 1.5 2.5 2.5 2.5 4.0 2.5 4.0 4.0 4.0 6.0 Had kuasa (watt) 1000/1200 1 x 13A s/s/o 2 x 13A s/s/o 10 x 13A s/s/o 6 X 13A s/s/o 1 x cooker 3 kW 1 x cooker 8 kW 1 x heater 1.5kW 1 x 1.5 HP air cond 1 x 2.5 HP air cond

63

16/25

Kabel masuk utama

7/8/2012

KISB

33

RESIDUAL CURRENT CIRCUIT BREAKER (RCCB)

RCCB hendaklah dipasang pada setiap papan agihan (DB) untuk perlindungan daripada kejutan elektrik (electrical shock) Kadaran RCCB yang boleh digunakan ialah 40A dan 63A, satu fasa atau tiga fasa Kepekaan yang terdapat ialah 10mA, 30mA, 100mA, 300mA Litar soket alir keluar 13A hendaklah dilindungi oleh RCCB 30mA, yang lainnya 100mA (satu fasa), 300mA (tiga fasa)

7/8/2012

KISB

34

7/8/2012

KISB

35

7/8/2012

KISB

36

7/8/2012

KISB

37

7/8/2012

KISB

38

7/8/2012

KISB

39

7/8/2012

KISB

40

7/8/2012

KISB

41

7/8/2012

KISB

42

7/8/2012

KISB

43

7/8/2012

KISB

44

7/8/2012

KISB

45

7/8/2012

KISB

46

7/8/2012

KISB

47

7/8/2012

KISB

48

PENGUJIAN

Ujian Penebatan (menentukan nilai rintangan bahan penebat adalah mengikut tahap selamat), menggunakan alatuji rintangan penebatan, mesti dalam keadaan tiada bekalan. Ujian Keselanjaran (memastikan tiada konduktor terputus sambungan), menggunakan multimeter, locing, dsb. Ujian Kekutuban (menentukan wayer hidup, neutral dan bumi berada pada kedudukan yang betul), menggunakan multimeter, locing, dsb.
KISB 49

7/8/2012

PENGUJIAN

Ujian Pembumian (menentukan rintangan bumi adalah rendah dan sambungan bumi adalah baik), menggunakan alatuji elektrod bumi. Ujian RCCB (menentukan RCCB terpelantik mengikut kepekaannya), menggunakan alatuji RCCB

7/8/2012

KISB

50

PERATURAN IEE

Peraturan IEE ke 16 (Institution of Electrical Engineers) yang terpakai pada masa ini adalah peraturan yang terpakai dinegara-negara commonwealth berkaitan dengan aktiviti elektrik. Ia hendaklah dipatuhi sejauh yang praktikal supaya tahap keselamatan dapat dipenuhi dan aspek perundangan dipenuhi

7/8/2012

KISB

51

AKTA BEKALAN ELEKTRIK 1990

Akta yang berkaitan dengan penjanaan, pengawalan, penggunaan, perkhidmatan, penguatkuasaan, perlesenan, pengendalian, pengeluaran, pengimportan dan segala hal berkaitan elektrik

7/8/2012

KISB

52

PERATURAN-PERATURAN ELEKTRIK 1994

Peraturan yang bertujuan menjelaskan lagi bagaimana aktiviti-aktiviti berkaitan penjanaan, penghantaran, pengagihan, penggunaan, penyeliaan, pengendalian, perlesenan, orang kompeten, pengimportan, pembuatan, pembaikan dan sebagainya dilaksanakan

7/8/2012

KISB

53

7/8/2012

KISB

54