Plan Osnova

Podrazumeva osnovu i presek jedne graevine Slika koja se dobije kada se neko zdanje presee zamiljenom horizontalnom ravni na visini od 1metar. To je horizontalna projekcija, srazmeran horizontalni presek graevine bez naznake njene visine. Otvori se prikazuju bez linije, zidovi se obeleavaju punom linijom a svi konstruktivni elementi u gornjem delu (iznad 1 metar visine) isprekidanim linijama. Dobija se kada se graevina presee zamiljenom vertikalnom ravni na kojoj se projektuju svi arhitektonski elementi bono od te zamiljene ravni. Postoje dva preseka: poduni i popreni Kultne graevine. U njima se obavlja obred, bez obzira da li su antike, hridanske, islamske ili druge. Posvedene su boanstvima i po pravilu su od kvalitetnijeg materijala te su zato esto jedini preostali tragovi pojedinih civilizacija Civilne graevine. Njih ine utvrenja, javna zdanja i stambeni objekti. Sakralne hridanske graevine Izduene graevine. Jednobrodne i bazilike

presek

Sakralne

profane Podune longitudinalne Hramovi (antiki)

glavna zatvorena prostorija s kipom boanstva cela (naos), predvorjem pronaos i kolonadom okolo ravan strop centralne Rotonde i trikonhos, slobodni i upisani krst (jednostavne i sloene) Jednobroda Osnove pravougaonika, koji na jednoj uoj stani, naspram ulaza, ima polukrunu niu koja se naziva apsida. Obino su manjih dimenzija i zasvedene su najede podunim, poluobliastim svodom. Krov je dvoslivni. Ove graevine se mogu uslonjavati pod uslovom da se osnova ne menja. Najede dodavanjem jo prostorija ili kupole na 4 pilastra. bazilike Oblik poznat u arhitekturi starog Rima, gde su ovakvim imenom nazvane prostrane graevinepravougaone osnove koje su sluile za audiencije ili subile sudnice ili trnice. Na uem zidu, nalazila se jedna uzdignuta polukruna tribina koja je nazvana eksedra, a unutranjost bazilike je podeljena sa dva reda stubova na 3 broda (poduni pravougaoni prostor, celina za sebe, pokrivena zasebnim svodom a ukoliko ih ima vie, brodovi su meu sobom podeljeni nizom stubova). Srednji brod je vii i iri od bonih a u gornjem delu zida, iznad stubova imao je velike prozore kroz koje je u unutranjost dopirala svetlost i osvetljavala sva 3 broda. U hridanstvu, od 4 veka, bazilika dobija sakralni karakter. U njoj se obavlja bogosluenje ali ona uglavnom zadrava oblike nasleene iz antike arhitekture. B je najraniji oblik crkve i imala je odluujudi znaaj za dalji razvoj crkvenog graditeljstva. Osnovni delovi- Oltarski prostor, naos, priprata. Brodova je najede 3, ali ih je bilo i vie (do 7, uvek neparne) iznad bonih brodova mogle su biti smetene i galerije a osvetljenje je kao kod antikih bazilika. Tavanica je mogla biti ravno reena(to znai da ima grede koje nose krov), to su latinske bazilike, a ima i sa svodovimahelenistike ili orjentalne. transept Kod bazilika mogao je ispred oltarskog prostora da se umetne popreni brod , ovim bazilika dobija oblik latinskog krsta ili deambulatorijum Da se konstruie polukruni hodnik kripte Podzemne prostorije, mogle se nadi ispod itave bazilike ili samo ispod oltarskog dela (grobovi) Na preseku glavnog broda i transepta, u arhitekturi zapadnig hridanstva moemo

atrijum tornjevi

vestverk najpoznatije rotonda

baptisterijumi martirijumi

trikonhos

konke tetrakonhos polikonhos Slobodni krst

upisani

sresti kulu, a u istonom kupolu. Kroz ulaz, nasuprot apsidi, ulazilo se kroz pripratu ili narteks U istonom hridanstvu ulaz je na zapadnoj strani, a na zapadnim na istoku Kod starijih bazilika ispred priprate. Ograeno dvorite sa stubovima, tremovima i bazenom u sredini Javljaju se neto kasnije. Kvadratnog, okruglog ili poligonalnog oblika, koji nemaju stalno mesto ni broj. Slue kao zvonici, posebno su razvijeni u periodu romanike u Nemakoj. Nalazili su se u proelju graevine i inili su vestverk Tornjevi sa nekim prostorijama, sloene konstrukcije Sv pavle van zidina u Rimu, eufrazijeva bazilika u Poreu Graevine krune ili zrakaste osnove, kod koje su obino oko sredinje kupole postavljene nie. Sredinji prostor je retko pravilan, pa se sam oblik rotonde ne moe jasno uoiti. Ovaj arhitektonski tip nam je poznat iz Antike, gde su krune osnove zvane tolos- manjih dimenzija, a i rim panteon. Hridanstvo ih je prihvatilo jer su ove krune osnove odgovarale svojom funkcionalnom logikom tipovima graevina kao to su martirijumi i baptisterijumi. Krstionice. Najdirektnije vzane za hridansku digmu, pa se nalaze ispred biskupskih bazilika. Grobne crkve. Podizane nad grobom istaknutih muenika ili na mestu muenja. Naziv od gr martirijus- svedok, pa se posle povezuje sa reju muenik. Vremenom su martirijumi i memorije prerasle u graevine vede i sloenije forme, a bile su posebno popularne u ranohridanskoj i srednjevekovnoj arhitekturi. Ima 3 konhe (koljke). U osnovita graevina lii na detelinu sa tri lista pa se zove i trolist. Ove graevine najede imaju kupolu, mada nekad moe imati i krstasti svod u sreditu. Ukoliko se kupola oslanja se na 4 pilastra-saeti tip Ako je nose stubovi- razvijeni tip trikonhosa Ukoliko je ira osnova, konstruiu se 4 slobodna stuba. Poreklo trikonhosa je u antikoj arhitekturi Pod uticajem sv gore, javljaju se u moravskoj arhitekturi ravanica, ljubostinja. U 16 i 17 veku popularni u rumuniji. Unutranje nie, u osnovi polukrune, dodate severno i juno uz bone zidove, tako da hram zajedno sa apsidom ima ukupno 3 konhe. 4konhe Vie konhi 2 broda ukrtena pod pravim uglom pa ine krst i to grki, jednaki kraci, ili latinski, krak prema ulazu neto dui. To je centralni tip graevine i na preseku podunog i poprenog kraka je kvadratni prostor nad kojim se konstruie kupola, ili kula Ako je tip slobodnog krsta upisan u pravougaonik. Ove graevine nad ukrsnicom imaju kupolu, na preseku 2 kraka, ali kod njih je osnova pravougaona, dkle, obimni zidni prostor. Time se izmeu krakova krsta pojavljuju mali ugaoni prostori, nii od svodova, kojima su presvedeni krakovi krsta. Ovde je krst vidljiv samo u krovnoj konstrukciji, a pored glavne, mogu se konstruisati i manje kupole nad niim ugaonim prostorima. Time dobija mo petokupolnu graevinu. U nekim sluajevima manje kupole se konstruiu iznad krakova-sv marko u veneciji. Ove mogu biti saetog i razvijenog tipa. U zavisnosti da li kupolu nose pilastri ili stubovi. U nekim sluajevima se crkva upisanog krsta kombinuju s trikonhosom.

stub

stubac pilaster arhitrav kolonada arkada Slepe arkade luk arhivolta portal Luneta ili timpanon Monofora bifora trifora kolonete okulus rozeta krovovi

Arhitektonski element, periodini nosa iz 3 dela. Stope ili baze, kapitel. Stablo je sainjeno iz jednog komada, obino kamena ili tambura.. najede je krunog, kvadratnog ili poligonalnog preseka.. projektuje se kao puna taka Za razliku od stuba, zidan je od opeka ili kvadra Plitak stubac isputen na povrini zida pa nema jednu slobodnu stranu, koristi se u unutranjosti rgraevine kao nosa, a moe i spolja. Vodoravna, obino kamena greda koja lei iznad jednog otvora u zidu ili je nose stubovi ili stubci. Na njemu moe da poiva i krovna konstrukcija. 1 ili vie nizova stubova poreanih u simetrino odreenom pravcu, polukrug ili krug, a mogu biti i povezani lukovima koji ine arkadu, a mogu da nose arhitravne grede Likovi koji spajaju stubove. esta u rimu, ...bazilika-dele brodove Dekorativno ralanjavaju fasade ali ih ne probijaju Gornji konstruktivni zavretak otvora u zidu ili je izveden izmeu 2 stuba ili stupca, najede je polukrunog oblika, ali postoje i drugi oblici Luk ukraen sa eone strane Najdekorativniji ulaz sa zapada. Sastoji se iz 3 dela-prag, dovratnici, nadvratnik Polje oivieno arhitravom i arhivoltom ili profilisanim vencem, iznad portala Jednostavni prozor Prozor razdeljen kamenim stubidem na dva dela, od kojih je svaki zavren posebnim lukom Trodelni prozor, najdekorativniji Stubidi koji dele lukove kod bifora i trifora, takoe, dekorativni element u vidu uskih visokih stubida postavljeni spolja na ivicama tambura ili konhe Okrugli prozor manjih dimenzija Veliki okrugli prozor performiran i zastakljen vitraima Postavljani preko svodova. Prvobitni krov je bio dvoslivni, tada se iznad svodova izvodila konstrukcija od greda i podloga od dasaka koja je nosila olovni pokrivac. U nekim sluajevima, ta olovna oplata mogla je da nalee direktno preko svodova. U tursko doba, krovovi su mogli biti pokrivani bez olova- deramidom ili drvenim daicama Horizontalni profilisani venac na fasadi graevine. Mogu biti i skulptoralno ukraeni.

Kordonski venci

Sa Uvoda, sveska