YABANCI SERMAYE VE KIBRIS Mertkan Hamit mhamit@gmail.

com Kbrsn kuzeyinde Ulusal Birlik Partisi hkmetinin oluturulmasyla beraber ekonomik anlamda da hzl bir deiim yaanmaya balanmtr. tiraf etmek gerekir ki bu deiim srecinin ilk admlar bir nceki Cumhuriyeti Trk Partisi - Birleik Gler ve zgrlk ve Reform Partisi koalisyonu dneminde atlmtr. Alt yapsn CTP-BG ve RPnin hazrlad bu yeni ekonomik yaplanmann, UBP iktidaryla beraber ise dirayetli bir biimde -olas tm sonularna ramenuygulanmaya alld aikrdr. Uygulanan bu politikalarla, bir taraftan Trkiye KKTC arasndaki ilikilerin mahiyeti aa karken, dier yandan iktidar partisi tarafndan adm adm yrrle konan ekonomik paketin kapsam da giderek daha bir netlik kazanmaktadr. Buna gre sz konusu ekonomik paketten murat edilen, bir yanyla KKTCnin ekonomik yapsn daha rekabet edebilir bir hale getirecek, bir dier yanyla da zellikle Trkiyeden gelecek olan Yabanc Yatrmcy ksa dnemde adaya ekmeyi baaracak uygulamalar yrrle koymaktr. Bu paketin gerekten UBPnin mi yoksa AKPnin mi oluturduu konusunda ise, her kafadan bir ses kyor olsa da, Ankara patentli olduunu inkar etmek safdillik olsa gerektir. Uygulamada grnen udur: Ulusal Birlik Partisi seim ncesinde verdii vaatlerinin tersine, ekonomik rekabet yaps ile ilgili meseleyi alanlarn cretlerini yeniden dzenlemek, devlet bte maliyet unsurlarnda kesintiler yapmak ve devlet kurumlarnn yeniden yaplanmasn salamak yolunda admlar atmaktadr. Baka bir deyile, UBP iktidar olduu gnden itibaren kollektif anlamda toplumsal kalknma program yerine, belli g odaklarn gzeterek ekonomiyi gelitirmeyi hedeflemekte ve bu hedef kapsamnda da adeta Adalet ve Kalknma Partisinin maas olma grevini yerine getirmektedir. Yukardaki genel giriten yola karak, bu yazda, UBP iktidarnn ekonomik politikalarn yeniden deerlendirmek gibi ok daha geni kapsama ihtiya duyan bir konuyu irdelemek yerine, ekonominin yeniden yaplanmas amacyla uygulanan yntemleri irdelemeyi tercih ediyorum. Buradan hareketle ise yazmda, yabanc sermaye akna dair deerlendirmelerde bulunuyorum. Bu noktada esas meseleyi, balk altnda aklamay deniyorum. Bu balklardan birincisinde yabanc sermayenin tanmlamasn yaparken, ikincisinde yabanc sermaye ak sreci boyunca yerli sermaye gruplarnn tutumunu incelemeyi, ncsnde ise Kbrstrk solu olarak yabanc sermaye konusu ile ilgili olarak tutarl bir duruun nasl olmas gerektii konusunda nerilerde bulunmay hedefliyorum. Yabanc Sermaye Kbrsn kuzeyi iin yabanc sermaye tanm zerinde uzlamak son derece zor grnmektedir. Mevcut yasal dzenleme kapsamnda tanmlayacak olursak yabanc sermaye: kapital kaynann lkenin z/zel kaynaklar dndan salanmas yoluna giden ekonomik giriimlerin tm olarak zetlenebilir. Yabanc yatrmc ise KKTC vatanda olsun veya olmasn ayn zamanda baka bir lke vatanda da olan giriimciye verilen isimdir. Genellikle yabanc yatrmc aklar lkelere biimde gereklemektedir. Bunlardan birincisi dorudan yatrm biiminde olan sermaye akdr. Bu da kendi iinde iki alt gruba ayrabilir. Birinci alt grup, dorudan yatrm biiminde reel sektre yaplan yatrmlardr. Bunlar yabanc bir irketin baka bir lkeye giderek orada fabrika, konut, hizmet verebilmek iin oluturduu firmalardr. Dier alt grup ise, finansal olarak yaplan yatrmlardr.

Bunlar arasnda portfy yatrmlar olarak adlandrabileceimiz ve daha ok mali aralar ve finansal trevleri ieren eitli yatrmlar saylabilir. kinci tr yatrm ise yabanc ve yerli giriimci ortakl eklinde olmaktadr. Bu tarz yatrmlarda yabanc giriimci, yatrm yapmak istedii lkede i birlii yapabilecei yerli bir arac irket vastasyla eitli yatrmlar yapmaktadr. nc biimde yabanc sermaye ak ise, zelletirmeler yoluyla meydana gelmektedir. Bu tarz yatrmlarda genelde devlete veya kamuya ait olan belli hizmetlerin elden karlarak, eitli giriimcilere satlmas hedeflenmektedir. Mevcut dzenleme kapsamnda, yabanc sermayenin stratejik olarak kabul edilen sektre ynelik olmas durumunda ise siyasal iktidar -yrtme- son sz syleme yetkisine sahiptir. Genellikle kresel irketlerin sermaye birikimlerinin bu tarz almlar yapmalar konusunda daha avantajl olmalarnda, hem kendilerinin szde tarafsz olduuna dair bir imaja sahip olmalar hem de siyasi iktidarn bir sonraki seimi kazanma endiesiyle yapaca dar grl ekonomik almlar etkili olmaktadr. Bu noktada, zellikle alt izilmesi gereken nokta, yukardaki tanmlamalarn yasal olarak var olan devletler ve sermaye snflar arasnda geerli bir ilikiyi temsil ettiidir. Kbrsa Trkiyeden gelen yatrmcy ise, sadece sradan bir sermaye akm olarak kabul etmek ve bu boyutta incelemek bana gre son derece ciddi bir yanlsamadr. Trkiyenn Kbrs zerindeki denetim gc ve Kbrsn kuzeyinin uluslaras hukuk kapsamndaki defacto konumu gz nne alndnda, adada yatrm yapan sermayenin, kar yapma amac olsa da, bunun sadece eldeki kaynaklarn daha etkin kullanlmasndan doan ekonomik kazan olarak alglanmas son derece eksik bir yaklamdr. Trkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti arasndaki iliki post-endstriyel kapitalist devletler ve sermaye gruplar arasndaki iliki biimiyle aklanamaz. Bugn Trkiye ve Kuzey Kbrs ilikisi postendstriyel ilikilerin yannda, modern anlamda kolonyal ilikiye denk den bir mahiyet tamaktadr. Bu da, arada kalm, ne olduu belli olmayan ya da son zamanlarda sklkla kullanld ekliyle tanmlayacak olursak ucube bir ilikidir. Bir baka ifadeyle, bugn Kbrsta sermaye hareketlerini dnrken aslnda yabanc/yerli sermaye arasndaki teorik ilikinin gerei yanstmad ortadadr. Adann kuzeyinde Trkiyenin denetleyici ve belirleyici varlnn oluacak demokratik mcadele ve karar alma sreleri zerinde engelleyeci etkilerinin olduu aikrdr. Bu durum, adaya yaplacak yatrmlarn ekonomik kazanmlardan teye farkl sonular retebilecei endiesini hakl olarak artrmaktadr..Nitekim yrrle konulmak istenen zelletirmenin Kbrsl Trklerde toplumsal var olu endiesi yaratmasnn bir nedenin de bu olduunu sylemek mmkndr. zelletirmenin evrensel sol deerler bakmndan tartma yaratan bir hamle olmasnn yannda, siyasi ve askeri olarak kuatlm olan bir toplumun, bu uygulamayla bir de ekonomik alandan ekarte edilmesi veya etkisinin azaltlmas, son kertede adada varln srdren Kbrsl Trklerin iradesine dorudan bir mdahale olarak kabul edilmek gerekir ki bu da zellikle solun kar kmas gereken bir durumdur. Yabanc Sermaye Konusunda Snfsal Tutum Yabanc sermayenin Kbrsa girii yukarda belirtilen yntemler arasnda ikinci ve nc srada dile getirilen, irket ortakl ve zelletirme yntemleriyle gereklemektedir. zellikle Dou Akdeniz Kolejinin Doa Kolejine devri meselesi ve henz sonulandrlamayan Kbrs Trk Elektrik Kurumunun zelletirilmesi srecinde atlan admlarda yukarda belirtilen yntemlerin tercih edildii net bir biimde ortadadr. Bunlarn dnda, son dnemlerde byk tartmalara neden olan inaat sektrnde giderek daha byk lekli yatrmlar yapmay planlayan malum irketin izledii yolu da

ad geen yntemlerle aklamak mmkndr. Atlan bu admlarda, devlet gerekli alt yapy hazrlamak, yani sadece dzenleyici olmakla sorumlu iken, giriimciler ise topluma ait olan bir maln ele geirilmesiyle bireysel mlkiyetlerine geirecekleri ve zerinden kar yapacaklar bu retim aralarnn tmnn yeniden yaplandrlmasndan sorumludurlar. Tm bu sre ierisinde ise; sermaye snflar, orta snf ve alt snflar eitli biimlerde pozisyon almaktadrlar. Bu kararlar kendi iinde derin amazlar olan tercihlerdir. Bunun tesinde, bu tercihlerin arasnda oluturulan karar srelerinde neredeyse tm rgtler, poplist ulusu syleme odaklanarak, meselenin esasndan uzaklamaktadrlar. nceki blmde, Kbrstrk toplumunun var olan gelimelerden dolay kuatlmlk kaygsna sahip olduunu belirtmitim. Kuatlmlk kaygsnn toplumsal varolu ile e tutulmas ise bana gre ciddi bir ayrm ortadan kaldrmakta ve kafa karklna neden olmaktadr. Anderson, Hayali Cemaatler kitabnda, ulus kavramn aklarken, belirli bir ulusun tm yelerinin birbirini tanmadn, ama birbiri ile dzlemsel bir yoldalk ilikisine sahip olduuna inandnn altn izmekte, ulusun, snrlar olan ve birbirine bitiik bir ilikiye sahip zihinsel bir kurgu olduu tespitini yapmaktadr. zelletirme araclyla gelen yabanc sermayeye kar Kbrstrk toplumunun oluturduu tepkiler de hayal edilmi bir cemaatin ortak problemi olarak zihnimize ilerken, aslnda kafamzda ortak bir Kbrsltrk karnn olduu fikrini yaratmaktadr. Oysa ki, tam ters bir biimde, aslnda Trkiyenin hegemonik basksna kar toplumun iindeki hegemonik glerin de ilikisi bu sylemin gndeme gelmesinde olduka etkili olmaktadr. Kbrstrk toplumunun iindeki hegemonik glerden kastettiim sosyo-politik ilikiler temelinde olandr. Yani, Kuzey Kbrsta varolu kaygs alt snfa ait bir insan iin i ve ekmek kaygs iken, hayata yeni atlmaya alan bir gen iin g etmeme kaygs olabilir. Benzeri biimde orta snfa mensup bir insan iin var olu, ocuklarna salam bir gelecek verebileceinden emin olmak anlamna gelirken, st snfa ait bir irket sahibi iin ise yabanc sermayenin giriinden oluacak olan rekabete kar gelememe, karlarn dme eilimi vs.. olabilir. te bu noktada, ortak kelimeler (ortak kavramlar) kullanyor olsak da, st snfa ait bir birey ile alt snfa ait bir bireyin yok olma kaygsnn birbirindan farkllklar gsterdiini dikkatten karmamak gerekmektedir. Bu noktada, zelletirme ekonomik bir tercih olarak anlatladursun, sosyal etkileri asndan oluan tepkilerde insan znenin ve snfsal znenin farknn grmezden geliniyor olmas ciddi bir problemdir ve bana gre bu Kbrstrk sol politik hareketin yaad amazn da en temel nedenidir. Tam da bu noktada Bulut naat meselesiyle ortaya kan sylemleri deerlendirecek olursak, inaat sektrnn aababalarndan bazlar Kbrsltrkler yok oluyor diye feryat edip hkmeti adm atmaya davet ederken, Annan Plan sonrasnda oluan inaat patlamasnda yaplan karlarn ne kadarnn toplumsallatn, hangi ksmnn kiisel sermaye birikimine aktn, kaak olarak kimlerin ii altrdn, yerli/yabanc iilerin hangi koullarda altrp kanlarnn emildiini kimse sormamaktadr. Bugn Kbrsltrk hakim snfn mevcudiyeti bakalarnn retim fazlas salayacak kadar altrlmas sayesinde ortaya kan yksek karlar, yolsuz ilikiler, ganimetilik ve karlarn dier hakim snflarn karlaryla uyumasndan g almaktadr ve bu hakim snfn yabanc sermaye akyla duyduu rahatszlk sonucu yaad yok olu/var olu kaygs, toplumun yaad yok olu/var olu kaygsndan ok daha farkldr. Sonu: Sol ve Yabanc Sermaye

Kbrsta yaananlar ekonomi ve politikayla beraber incelememiz gerekmektedir. Bugn, Kbrsn kuzeyi, siyasi olarak Trkiye Cumhuriyetinin smrgesidir. Smrge olmamz ise siyasi sonularnn yannda ekonomik anlamda da paradoksal durumlar beraberinde getirmektedir. Bugn smrge olmamzn siyasi boyutunun yannda ekonomik boyutunun da ortaya kmasnn kanmca asl sebebi gbekten bal olduumuz Trkiye Cumhuriyetinin neoliberalizm deneyimini grece ge yaamasdr. Bunun yannda Kbrsn kuzeyinin kendi iktidar ilikilerinde 2000li yllara kadar sermaye hareketlerine ynelik snrl bir alann sz konusu olmas da, ekonomik anlamda neoliberalizm ile yzlemeyi geciktirmitir. Kbrstrk solunun ise ana sylemini snfsal eden Kbrs sorununun zmne kaydrm olmas, onu ekonomik ilikiler asndan zararsz bir aktr haline getirmi, o kadar ki siyasi iktidar elinde bulundurmasndan dahi rahatszlk duyulmamtr. E zamanl olarak, genel anlamda da Batdaki iktidar ilikilerine uygun bir biimde zm arzusunu dile getiriyor olmas ise solun kapsayc bir biime brnmesini mmkn klmtr. Bugn ise dinamikler son derece farkldr. Sol siyasette hakim olan gruplar bugn byk oranda iki noktada toplanm durumdadr. Bunlardan birinci grubu 2000li yllardan beridir sregelen sylemlerden teye geemeyenler, ikinci grubu ise yeni bireyler sylemek lazm diyen ancak sol zneyi unutup dmdz neo-liberalizme makyaj yaparak durumun zleceine inananlar olarak ikiye ayrmak mmkndr. Bu noktadan hareketle sylemlerinde toplumlar aras ilikilerin yannda, Kbrstrk toplumunun kendi dinamiklerine zg yapc bir sol alternatif ihtiyac ortadadr. Yapc sol alternatifin birincil grevi ise yaanan toplumsal gerginlii ulusal bir mcadele alanndan snf ve insan merkezli bir alana tamasyla mmkn olacaktr. Bir yandan yabanc sermaye konusunda ulusal tepkiler verirken, ayn da yerel sermayenin etkinliinin arttrlmasna ynelik sylemler de srdrmek solun kendi ayana kurun skmak demektir. Gnn sonunda toplumun ana dertlerinden biri her alanda var olabilmesi iin gerekli aralara sahip olmasdr. Bu aralar ise ekonomik olarak retebilmek, politik olarak karar verebilmek, sosyal olarak grnr olabilmek eklindedir. Tm bunlarn mmkn olmas iin; gelen sermayenin ulusuna bakmaya gerek yoktur. Gelen, gelecek olan veya var olan sermaye sahiplerinin irketlerinde alan emekilerin ortaya kan kardan ne biimde ve hangi anlamda faydalanaca ok daha nemlidir. Sol siyasetin, kendisiyle uyumlu eylem planlarn ortaya karabilmek iin vaad etmesi gerekenler ise: toplumsal ekonomik ve politik meselelerde karar alma srecinde etkin olmay artracak daha gl bir demokrasi oluturmak, ulusal tepkilere kaplmadan insan merkez alarak hareket etmek ve yaanlanlarn Trkiye tarafndan Kbrsltrklere kar bir mdaheleden te, evrensel boyutta kapitalist sistemin-neoliberalizmin kendinden doan bir sorun olduunu ortaya koyarak direnii bu noktada srekli hale getirmek olarak sralanabilir.