You are on page 1of 708

Il

/^ O.

M-.

?TA\

-^%
Catholique

ELENCHUS

AUGTORUM ET OPERUM
QUI IN HOCCE VOLUMINE CONTINENTUR.

PEQUGNY.

JOANNES A GORCUM.

EST1US.

CORNELIUS
I et II

A LAPIDE.

In Epistolas D. Pauli ad Roraanos;

I et II

ad Corinthios;

ad Galatas; ad Epliesios; ad Philippenses; ad Colossenses;

ad Thessalonicenses,

Commentaria.

"

INDEX RERUM.

in via dicta d'Amjpoisi

hors

la

barrire d'Ea.'er.

Digitized by the Internet Archive


in

2012 with funding from


University of Toronto

http://archive.org/details/scripturaesacrae24mign

SCRIPTURiE SACREE
CURSUS COMPLETUS,
EX COMMENTARIIS OMNIUM PERFECTISSIMIS UBIOUE HABITIS, ET A MAGNA

PARTE EPISCOPORUM NECNON THEOLOGORUM

EUROPE CATHOLICiE,
UN1VERS1M AD HOC INTERROGATORUM UN1C CONFLATUS;
,

DESIGNATIS

Phirimis annotantbus preshyteris

ad docendos

levitas

pascendosve populos all

posilis.

ANNOTAVIT VERO SIMUL ET EDIDIT


J.-P.

TONUS VIGESIDSUS-QUARTUS.
IN
I

EPISTOLAS

D.

PAULI AD ROMANOS;

ET

II

AD CORINTHIOS; AD GALATAS; AD EPHESIOS; AD PHILIPPEN9ES; AD COLOSSENSES;


I

ET

II

AD THESSALONICENSES,

O.

M.

I.

Sfc^'BljQ

PARISIIS, APUD ED1TOREM,


IN

VIA GALLIC DICTA:

RUE D AMBOISE, BARRIERE d'eNFER.

<S40.

MONITUM.
Si consulanlur qiiot(|uot

missx consultaliones attendantur,

hanc materiam Iractavre scriptores, si noslrae ad omnes universim tlieologos pncsi seminariorum deniquc spcctentur tradiliones, ac uniuscujusque Scriptuet

ras excolenlis vo\ qua(]uavcrsm recolalur, trs pra;serlim exstilre viri qui D. Pauli Epislolas Iuculenler ad-

modm

commentali sunt, ncmpe Cornlius Lapide, Eslius

Pequigny; nec unum pi;e duobus

aliis

extollere,

noc tuilibel ex iribus eorum commentariis palmani concedere nemo adluic ausus est. Porr illud uobis felicissim obligit, ut uoduin Gordianum, gladio non adhibilo solveremus ita ut omnium oinnin placitis satisfa, ,

oere,

omnesque
:

iic

de re sensus prconceptos demulcere, null tantarum divitiarum parle delract, polueri-

mus

inlegrum

scilieel

Beruardini Piconio opus exbibebimus, tum un subjungetur Estii necnon Cornclii


erit, ni fallimur,

Lapide exquisila Epilome, auctore Joanne Gorcum. Et hc


dinalio, atque

prscslantissima laboris noslri orsi

omnium

volis cert

accommodalissima

qua? quidem noslra asserlio,

forte vero vel mini-

mum

abesse quibusdam videatur, nullam perliciendioperis rationcm nobisamplissuppeterelibenter fatebimur.

BERNARDINI A PICONIO VITA.


Bernaudinus a Piconio (Gallic de Pequigny)
,

minorita capucinus, neenon thcologiac emeritus professor,

Piconii natus est anno 1653, ac Luteliae Parisiorum obiit


nisi

quod

suis in sacros novi Testamenti Libros lucubrationibns

anno 1709. Pauca admodm de ipso narrant hislorici, plurimm inclaruerit, quippe qui Evangelia
quod qui-

egregiis

omnin commentariis
1 analysim exhbet,

illuslravit, ac D. Pauli Epislolas triplici expositione interprelatus est,

dem

posterius opus Clmente Papa XI laudibus exornari meruit.


:

Hanc ver

laboris sui

formam

institua Pi-

conius

qu texls aposlolici ordo connexioque declarantur; 2 paraphrasim subjungit,


5

qu mens Apostoli breviter clarque exponitur;

demm commentarium

anneclit

ubi lillerales nota,

vari lectiones ac sensus textui conformiores afferuntur. His omnibus accedunt observationes dogmalic, pi, morales et ascelicae, neenon variae praxes christianse per totum commentarium dispersa;, et in corollario pielatis

post singula capila collecta;

ade

ut ex doctissimi simul et religiosissimi auctoris labore

magna qudam

seges fructuum
et

maxime desiderabilium non modo


i-

divini verbi concionatoribus ad sut et aliorum salulem, sed

omnibus quibuscumque ad divinam mentis


i

et cordis

r.

-a== ^_
,

vitam enascalur.

TaaBJgi-ga^

JOANNIS GORCOMII VITA.


GoRCOMics seu a Gorcum (Joannes), Batavus, ex oppido palrio Mos adsilo
pro Cbristi fide ab hretieis interemptorum nece famoso
hseresi imbutis
,

ac BB.

Marlyrum

anno 1572

nomen adeplus

est.

Eum

parentibus Calvinian

caulam revocavit venerabilis


seplimi.

Ad

ipse eidem aliquantisper acquievit. Sed erranlem ovem ad Domini Peregrinus Pullenius Rurmundanensis presbyler, circa initium seculidecimi sacerdotii subinde dignitalem evectus, per reliquum vita; lempus null die destilit christianam
vir
, ,

nalum inde constat, quod

plebem ad morum cinendalionem ac sinceram pielalem qu voce

qu scripto qu vit sanctions exemplo, provocare; quibus diun lotus incumberet Gorcomius, obiit in oppido Sylvxducensi, anno, ut probabilior conjectura est, 1625.

Deo,

Operum' Gorcomio editorum indicem sequens calalogus exhibet 1 Exercitatio spiritualis ad unionem cum in lic verba psalmi 72: Mihi aulem adlirere Deo bonum est, talc, Belgic, uti sequentia sex; Anluerpkc
:

1G10, in-12;

2 Spiritualis Clypeus

Callwlicis universis

advenus quotiiana adversariorum

tela perulilis ;
,

liber sacris Scripluris et

Anluerpia; 1610, in-12

accessit Expesitio duodecim arliculorum Symboli Apostolici 5 Nupti spirituales inter Deum ac Sylvaeduci 1016, in-12; et naluram humanam,

SS. Patribus cotlectus, cui

4 Spirilualium florum llorlulus , prclara multa de virtutum amore et viliorum odio documenta ; complectens, per qustiones el responsa, alphabeli ordine digestus, 1612, in-12; 5 Consolatorium grorum, 6 Exposilio tnyslica Cantici canticorum, 4614, in-16 7 Spculum 1616, in-12;
1611, in-12

perfections 1618, in-12; 8 Epilome tibrorum R P. JacobiAlvmi de Paz, Jesu, de ejusque perfe 9 Epilome Commentariorum 1620, in-12 Comelii Lapide omnes D. Pauli Epislolas.
;

cognitionis.

societalis

vil spirituali

clionc,

Estii

el

in

Ulud porr compendium, quod lectoribus nunc cxbibemus, Gorcomius succincte ac summatim concinnare studuil, ila tamen nullum ut locum vel verbum oraiserR. quod aliquam includere difficultaiem videatur, quio 1 eJ us uoad licuit dilucidam expositionem aierat. > Verba sunt ipsius auctoris ini'ra in l prfatioue re(
>

lata.
t

Subjungit vero

Nullum per me

tum.

Iterm
S.

Nihil

vol Apostolus ipse, vel commentatores ambo, patiunlur dotrimenquod ambo quidem eognilu liabent necessarium omitto. > Et hc rever egregio
,

S.

XXIV.

^,. ;

Il

IN D. l'AULI

EPISTOLAS
cum

12
Estii et Cornelii Coramcntariis

breviatore nostro prstita fatebitur, quisquis liane ejus Epilomcn

coutulerit.

ESTII VITA.
Estius (Guillelmus)
,

William IIessels van Est nunciipalus


docloris

Gorcomii

in

Hollandi natus est anno lf>42,

ex anliqu famili Estian (d'Est). Lovanii

infulam adepius est anno 1580.


snperior,

Duacum ob
vit
,

pfraclaras

aninii facilittes accersitus, thologie professor, seminariique


silic

prxbendam
in

in jirimari S. Pctri

ba-

consecutus est, ac Universitatis cancellarii munere insignitus. Edcni


,

urbe

funclus est Estius

anno 1613, xlatis ver 71

vir singulari doctrin siniul

et saccrdotali pielate

conspicuus

qnem ob improbos
et Ncapoli,

laborcs scientique altituclincni Bencdiclus

XIV doclorcm [undatissimum


,

appellavit.
,

Edidil 1" Commenlarium in Magistrum Sentenliarum

vol. in-fol. locis

Parisiis,
,

1G96,

17-20,

opus san exquisilum, multisque Scripturx sacrae ac Palrum


candidatis plurimm conimendavit Dupinus;
infra subjunginius. Hic vero

corroboratum

quod

2 Commenlarium
nionenduin
,

junioribiis theologiac

in Epistolas

D. Pauli, quod abbrevialinn


,

Joanne Gorcoinio

nos vald dolere quod Estius

optimus quanqum
sit.

catholicus, aliquando tamen Hessclii Baiique quos magistros babuil loquendj nioduni seculus
inter alia

Caul

igilur

legendum quod profei

in

Conimenlario ad Hebr. 9

28

ex Yalenlin
iis

anni 8oo synodo, Christian

non fudisse sanguinem pro omnibus omninb liominibus, sed lantim pro
secs senliunt.

qui credunt, algue errons

damnandos qui

Constat ver hanece Yalentinani synodum ab Apostolic Sede

uunqum

fuisse approbatarn.

3 Annotaliones in loca difficiliora sacr Scriptur, Duaci,

1628

in-fol., et
,

tlieologicas

XIX,

Lovanii;
,

Anluerpix, 1699
,

5 Hisloriam

marlyrum Gorcomiensium

Duaci

1605, in-8;

4" Oraliones 6 Marlgrium


;

Edmundi Campiani S. J. Gallico sermone in Lalinum Iranslalum. Quantum ad ea qu Corneliuui Lapide speclant, cujus abbrevialum
Estii flibus adjunctuni exhibet infra

in D. Pauli Epistolas

comraentarium

Joannes Gorcuni

ad lomurn 5 Scripturse sacra; lectores noslros re-

niittimus, in quo

col.

31-32

ipsius texta est biographia.

BERNARDINI A PICONIO HOC OPUS INCHOANTIS


DEO OPTIMO MAXIMO

VOTUM.
Grati tu ab omnibus liber,
veritas
et

unum

te qua;ro,

Deus

hoc

vila,

hoc

gloria,

hoc diviti, hoc beatitudo, hoc

amor

haneque felicem mentis

et cordis

omne bonum.
Hanc
igitur

vitam in

terris

inchoare desidero,
iniinit tua

quam

in coelis

per
,

sacram divinamque adhsionem, cdem


libi

tQtam aeternitalem,

fretus misericordi

tu grati, libens et gaudens eligo,

uni deinceps

ducturum
Ibi

me

spero.

vacalurus, per assiduam orationem et per continuant

tune eris perfecla mentis mea; vila,


veritas, clarvidebo;
vita,
ibi

cm

te,

meditalioncm verbi

lui,

quod

aeterns verilatis
lui

tme
'

summa
dis

tune cris plena corajterna, loto

quasi radius est, et divini amoris


et ide

velut scintilla
;

mei

cm

te,

Deus ebaritas

mentis et cordis inchoata


vita cordis

vita

vita

quippe
t

corde diligam.

mentis veritas,
et

amor.
in nie.

Quando ilaque veniam


Deus,
facie

apparebo ante facicm luam?


felieicis
te tot
!

Confirma hoc Deus quod operalus es


nie Deus, salutaris
lui,

Adjuva

summa

mentis et cordis
?

quando

te

meus
et

et propler

gloriam noniinis
in

ad faciem intuebor

quando
libi

cordis pleni-

ab omnibus obslaculis liberum me, lu grati,


otio,

tudine diligam? quando

lol

anima adhrciis
unus tecum ero

boesacro

quod

magnum negotium
,

est, susiine;

unilus, lotus in te transl'ormalus, lotus in tu divinitalis abyssuni immissus et absorptus,

vivam inposlerum

tibi, soli

lotus,

omnin, semper.
miserere mot

Hoc

ut ita

sit

spirilus, tu vil

vivam, tua beatitudine bealus?


llc
est

Illumina vultum

tuum super me,

et

vita lerna.

Deus veritas
boni
in te

urecor
te
!

meum

et

rens meos, Deus


te
!

Intrim

libi,

Deus,

omne bonum, Omhisque

ebaritas

luceam

ardeam ex

centruni, per
solo.
inilii

Sdem
et

et ebarilatem adbxrere, et

Hic eloquiorum tuorum veritate nutriar, douce


verilateni ipsam,

le,
te. le,

Domino

Deo meo, totam ponere spem meam,


esse, tu grati inlelligo
;

videam;

et

videndo, nutriar ex

bonum

et

omne bonum

Hic eloquiortmi tuorum ignibus ardescam donec

i3

PRJXIMINARtA
in te

li

lern cbaritale, frna*, trique amorc beatifico, transl'orniatus, ex le el in te vivam.


Sis

nem
rites

et

ardorcm, donec per tuant essentiam

qu va

et charitas est,
vita.

mea

sis in

clo, lerna beala-

mine

in terris vita

mea per

verbi lui irradialio-

que

OPER1SQUE RATIO ET OCCASIO.

publicum nunc prodit, muliis, si propriam Deoplacel, profuturum ; admeamutilitatcm

Hoc opus, quod

in

mibi revocarentur cogitaliones

sensus et electus
et

quos in lectione et mcdilalione perceperain,


sacra ruminatione nutriri exoptabam.
Scripsi itaque aliqua el

quorum

mentis nimirm et eordis vitam, scripsi.

Duplex itaque mibi fuit in assidu, per plures annos, Epistolarum beali Pauli lectione el jugi meditatione scopus verilatem, sciliect, qu ex D. Auguslino, vita
;

primm

quideni sine

me-

tbodo, prout res, occasio el alectus suggerebant.

Sed

altra doclus experienli


,

qud memori ela-

mentis

est,

indagare

et eliaritatem,

qu ex eodem
;

berentur quamplurima
gentiain

et
;

quidem ad lexls inlelUet

doctore, vita eordis est, accendere, nutrirc, augere


et rvera,

plan necessaria

qu mibi pur medilain textu iulerseruntur,

Deo

votis

meis annuente,

lot et

tanlos eflu il

lionem fuerant elucidata, verbi grali, naturalis ordo


texls apostolici, el

feetus utriusque percepi, ut boc opus,

quamdi

eorum qu

mibi propriam, voeaverim vilain mentis et eordis.


lllius

connexio;

mens

Apostoli, sensusque probabilior; quai


intuitu patent
;

aulem scribendi hc

ratio fuit et ooeasio.

omnia non primo semper

Primo, sanetum Paulnm semper veneratus sum, ut


totius miHidi

Hinc, ut mmorise deficienti

opilularer
;

et

me
;

doctorem, ab ipso Cbristo Domino, jam

medilationis mibi perseveraret utilitas

incpi post

glorioso et in clis rgnante, edoclum, Dei Spiitu af-

diuturnam

et

exactam cujusque

capilis discussionem

flalum; cl clis ad nos missuni, quasi suo lalcre

im

et post

singulorum versuum et verborum saltcm


,

legatum, suique Evangelii


fidelissiimim.

prconcm

et

inlerpretem

obscuriorum explicationein

in

commentario factam
analysim

cm mibi
scripta mibi visa

scilicet

omnia vividis

et claris eranl in

Secundo bujus apostoli


Ecelesi,

sunt in

mente; incpi, inquam, brevem


ordo
et

capilis

la-

quasi fontes luminis et ignis perennes et


;

cre, in qu velutin speeulo, mibi stalim exbibcrelur

inexbausti

unde veritas
;

et

amor indesinenter

et ubi-

connexio
quasi
,

texts

apostolici
,

deinde

et

que scaturiunt
jlla

unde

vita

menlis et eordis, omnibus


submini-

quamdam
stoli

parajjhrasim
,

ex ipsismet Apo-

pie medilanlibus, occulta sancli Spirils


,

verbis

quantum polui

paucis lanlm ad eluciillius

Slratione

tribuitur.
illa

dationem additis, componere; qu mibi mentem


luminis et ignis scripta,
leI

Hinc animus meus, ad

fideliler

exponeret.

semper

fuit

propensissimus; verin ad ea quiel


,

Sic ergo triplex mibi fer incogilanli nala est apo-

genda, penetranda et gustanda

mibi

non dabatur
,

slolicarum

epistolarum expositio, per analysim, pa;

otium conveniens.
Divin tandem favenle
providenli
,

raphrasim et commentarium
ut

cum boc

discrimine

ab
est

aliorum

qu

lue ordine sunt priores, nalu taineii sinl posle-

cm

fui

liber,

optatum mibi concessum

otium

riores. Analysis et

parapbrasis post

commenlarium

tune niillaiens bx-sitavi quid agerem, ubi mentis et


eordis vitam

prodierunt

illi

nihilomins prponuntur, quia l'aeem

qurcrem

sed divino quasi inslinctu

unaqua:que suo

modo

pneferi ad faciliorem et pleintelligcntiain


;

impulsus
vit;c

el

abreptus, aniinum applicui totum, ad bos

niorem

totius

capilis

analysis exbi;

divin fonles; seu ad


,

hc

aposlolica luminis et

bens partes, ordinem el coimexionem texls


pbrasis

para-

ignis scripta legenda

scrulauda, die ac nocle medi-

mcniem
;

et

sensum
in

lilter

propiorem breviter
lux plena detur.

landa.

exponens
fefellit
:

donec

commentario

Nec me spes mea


et

etenim
,

in

bc jugi et
;

Porr circa triplicem banc exposilionem paucis


adnolo quale
In analysi

as^idu meditatione, et lumen vidi

et

ignem sensi

meum

l'ueril

sludium.
,

mens mea
,

verborum Dei

verilale nutrita, et cor

faciend curavi

ul ver el niei esset


,

ineiim

divinis illorum ardoribus

animatum,

revixil.

analysis, seu resolulio capilis in suas partes

earum
;

Tune tamen ila legebam, ita medilabar, ut nec quidquam scri|)tis mandarem im nec scribendi mens esset; etenim lux non ila facile pingitur, ac videlur
;
;

coimexionem simpliciler declarans non ver commenlarius foret, autquid commenlarii viceni
ordinem
et

tenens.
In parapbrasi texend vilavi ne plura diccrem

nec calor expriinitur, sicut senlilur.

qum

Al mea deiiiin experienli doctus, qud sp spis trausilori sunt et quasi


irradiationes, cordisque

cogilaverit Apostolus

bine

illius

mentem

breviter et

momentane mentis
;

tlar aperui, ipsius Apostoli verbis, aut sallem aequi-

motiones

alii|ua

tandem d-

valenlibus, paucis aliquando lanlm additis, ad ple-

niai ad

meam

doctrinam, dinealioneni,et cou ola;

niorem mentis
In

illius intelligcntiain

necessariis.

lionem propriam scribere

ut bis scriptis in

memoiiam

commentario

allendi,

ne

tricis

grammalicalibus,

4i

IN

OMNES

1).

PAULI EPISTOLAS
lienlia et exsiccanlia, polis
et volens
j

46

aut qustionibus mre


siccarctiir
;

curiosis aninius distractus ex-

qum

vivificamia, lubens

bine eas non vitavi lantm, sed et ubique

omiserim.

obscrvaliones pias, morales et ascelicas miscui, cuir

Verilalis itaque indagandao grati, praevi semper et

praxibus ebristianis

quse

pietatem

accoudrent

J
S
j,

idenlidem reilerat
<

oratione, legi
;

pr'imom

Hostram

augerent et nutrirent.

ulgatam versionem

logi

deinde textum originalem et

An

successusvolunlatirespondeat; pens erudituin

alias ejus yersiones; legi plerosque ntiquiores

Gno:

leciorcni sit judicinin; inboc ctiam laudabilis, ut pulo,

cos el Lalinos interprtes;

legi

et recentiores

qui-

conalus, qui forsan


randi. Al, inquies
,

aliis

ansam

dabil felieis labo

bus omnibus attent coram Deo perpensis, siniulque colialis, unura tanlummodo, quantum potui, et, ut
[

bc

iriplici

expositine

fil

et triplex

reor, magislilleralem
aliis,

sensum

elegi

lacilis
al>

pluiilius

ejusdem
raddens

ici repelitio.
,

aul minus germanis, aut manifest


alienis
;

Aposloli

Faleor, sed unaqtnequc diversimoda


,

alleri

supe-

mente

quos laceo, non quia coniemiio, sed

sicque

nulla
,

superflua

im ad plenam
suo

quia ebaritatem ex simplici verilaienascentemquiero.

lexts intelligentiam
necessaria.

unaquque

ulilis et

modo

Scopus
torpere
;

fuit

dificari,

non
:

dissipari

ardere,

non

amare, non

oliari

bine oliosa, curiosa, dis-

Sic crepusculum, aurora et meridies sibi succedunt

sipanlia,

non

aedilicanlia, sed

ad

summum erudilionem
tanlm
diflicilioribus

nvicem, nec tamen obslant; quia lux una disponitad


aliam, et alia perlicit aliam.
Sic vialori

osienianlia libens praelermitto.

Hinc

et

pluressensus

in locis

Romam,

v. g., Parisiis proficisccnli,

non

refero, ubi propler texlsobscuritalem, leclionurnque

obest, improdest provinciarum et urbium, quas per-

varielatem, rcs est dubia, nec apud sacros interprtes

agraturusest, in chart gographie; inspeclio; deinde


et

de germano sensu

salis constat.

earumdem

in seipsis intuitus

primo

in

summ

Porro sensum,
sic

quem

lexlui puto

conformiorem,

deinde

in individuo.
est,

eligo, ut

meoc lenuilalis semper

memor

nibil

Analysis itaque quasi crepusculum

Paraphrasis

affirment securus, nisiquod Ecclesia catbolica docet;


nibil in aliis

quasi aurora, Commentarius quasi meridies.

damnem
;

auslerus, nisi quod

cadem Ecest

Rurss analysis
per quai

quasi ebarta geographica, brevi-

clesia

damnai

ipsa

enim mini

veritatis
;

columna

ter et in puncto dsignt provineias, urbes cl oppida,


iter

cui firmus et inconcussus

innilor

ipsa mihi

firtna-

faciendum est

parapbrasiseasdem pro;

menlum
ullimum

veritatis, cui
vilae

constans inhreo et usque ad


ipsa sola

vineias, urbes et oppida in seipsis exbibet itineranli

meae

momentum inhrebo;
;

sed quasi summatim

et in

globo
,

commentarius ver

mihi verborum Dei interpres est irrefragabilis, cujus


judicia in
ler

nniuscujusque urbis lempla

palatia,

omniaque visu

digna singillalim repraesentat.

Hc

itaque tria, analysis, parapbrasis et


ila

tarius singulariter sumpla,

commenlumen suum legenti


et

omnibus sequi profiteor si quid ergo prmenlem, in bis me scriptis, secs accidit, boc ego ipse condenmo et damnalum esse volo mihi enim nomen Cbristianus cognomen Calholicus.
; ,

conferunt ut simul sumpta plenam et perfectam dent


apostolici lexts
veritatis,

Ne

circa sanclorum interpretum citationes hreas

intelligentiam

notiliam pariant

lector bnvole,

moneo

eas in

eorum Commentariis
subintelligendum

qu

est mentis vita.


te

esse quaerendas in locis, de quibus agitur. liaque in


lector bnvole, qud,

Circa

quam unum

moneo,

omnibus interpretum
est, lue.

cilalionibus

quia verilalem propler ebaritatem qu;esivi, mentisque

vilam, propter vitam cordis optavi; bine, ad verita-

D. aulem Cbrysoslomus, cujus aliquando paginas


nolo, quoorendus est in edilione Grco-Lalin facl
Parisiis

lem indagandam, ita uihil necessarium pra'lermisi, ut multa lamen curiosa tanlm, mentem el cor dislra-

apud Sebaslianuin Cramoisy, 1036.

PROLOGIS
IN OMNES' D. PAULI EPISTOLAS.
non Qualuordecim epistolas D. Paulus scripsit tam atramenlo, qum Spiritu Dei vivi deeem ad
,
;

Ecclesias, ad

Romanos

seilicet

unam, ad Corinlbios

duas, ad Galatas unam, ad Epbesio6unam, ad Philip-

JOANNIS

AGORCUM
D.

IN EPISTOLAS
Ea sacrarum litlerarum profunditas et inajeslasest, l>enevolc lector, ni non is scopo aberrsse censendus sit, qui profundo ci vorticoso cas lorrenli , aut

PAULI

oceano ftindum ignoranli, compart. Ul enim hune


pervadere et transire

darum

commode nemo potest, quin unvlolenti in preeceps rapiatur, j^si cymb se

17

PROLOf.U.

18
a;v.

penses unani

ccnses duas, ad Hebros


pcrsonas,
et

unam ail unam quatuor ad singubres nempc duas ad Timolheum, unam ad Titum
,

ad Colossenses

Thessaloni-

Tertia ad Galaas,
id

Christi

55

vel 5G,

Epbesi

lamen non utcertum

asserilur, sed ut
:

rcrum Pau-

linarum ordini convenions


j

hujus, ut suo loco vidcbi-

unam ad Philemonem.
Lcgunl quidam,
et

lur,

tempus

est

omnium

incertissimum.

ad Laodicenses, sedab omnibus


lib.

Quarta ad Coriulhios prior, an. 5G, Epbesi.


Quinta posterior ad Corinlbios, an. 57, Philippis seu

exploditur, ail D. Hicronymus, De lic ad Laod. Epislol, vide cap. 4,


Coloss., v. 1U
sios.
;

de Vir.

illuslr.

Epist.

ad

Macedoni.

vide eliam

Pra_'fat. in

Epist. ad

Ephc-

Sexta ad Romanos, an. 58, Corinlhi,


chrensi.

in

poriu Cen-

Constat quidem apud omnes, qud lne qualuorde-

Septima ad Philippenses, an. 62,


vinculis.

Romx
Romcc

in

primis
j

cim Epislolse, non


Bibliis

sint in

Bibliis collocatic,

eo quo

scriptaa fucrunt ordine; sicul

duodecim prophcl non


collocali,
ait

Oclava ad Colossenses, an.


vinculis.

62,

in

iisdem

sunl

in

ordine temporum
;

D.

Joannes Chrysostomus
ris

sicul psalmi Davidici

tempo-

Noua ad Philemonem,

an. 62,

Rom

i:i

iisdem

ordinem non habcnt, ailTheodorelus.


quo

vinculis, sed sperans ah eis eil liberari.

Al non qu constat apud omnes de ordine,

Dcima ad Hebraeos, an. G5, Ronue, aul saltem


Ilali,

in
;

pleraeque script fuerunl; sed in re dubi varii vari


conjiciunt. Praecipuas referam opiniones in prfatione

paulposl prima vincula.

Undecima prior ad
an. 64.

Tim'otheum

Maeedoni

unicuique propri et singulis prposit.


Intrim hic

ordinem appono, quem

recentiores,

Duodecima ad Titum, Nicopoli,

an. 64; de bc la-

re seri examinal, pulant probabiliorem.

men

utrque magna controversia apud auclores. Vide


illius.
,

Prima omnium
ses, Corintbi,

scripla, est prior ad Thessalonicen-

prafatiouem

anno Christi 52.

Dcima

lerlia

ad Ephesios,

Romas

in

secundis

Secunda posterior ad Thessalonicenses, non mult


post priorcm, ut patet

vinculis, an. 66.

ex materia conformitate, et
in

Dcima quarta posterior ad Timolheum,


secundis vinculis etmorti vicinus, an. 66.

Rom

in

ex edem inscripiione,
Corinlli. an.

qu Sylvanus et Timolheus.

52 vel 55.

El de bis duabus eliam conlrovcrlilur


volunt qud in primis vinculis
scriptiv.

multi
fuerinl

enim
.

El de bis duabus conveniunl omnes post D. Chry-

de
,i

soslomum et Theodoretum ncc enini unius neolerici cl quidem cxiranei, singularem hic opinionein commmore, de qu suo loco in Prfatione secund
;

quibus vide prfaliones proprias.

Hune ordinem
Mmoires,
elc.

slabilit et

dominus de Tillemoul,

in

quantum potest, probat suis in D. Paulum Notis,

aci

Thessalonicenses.

commiltat, ita illas icmer neino vel legendo vel explicando aggredi, nisi vel, divini limoris pr majestate deterritus, cymbam conscendat; vel, profund humilitate nixus, illarum quodamniod vadum tcntt't. Sensuum namque arcanorum , in Scriptur divin recondilorum varietas occurrit tanta; eaque materiarum quas proscquitur diversilas, ut disciplinas ipsa omnes, et quid(|uid ab homine sein poiesl, suo complecli sinu videalur; alque ade quidam scientiarum omnium esse universilas, scienlias universas vel formaliler vel eminenter continens, ac velui mundus quidam intelligihilis, suis quatuor partibus, ceu quatuor elementis, egregi et symmelric constiiulus;
,

gnre objectum est" doctrina scilicel et morum chrislianorum conformatio. Prior enim cujusque 1re Episloke pars dogmatica est, in qu nimirm qu ad (idei nostrao speclant mysteria Aposlolus perslringit. Posterior, elhica, in qu morum vitque i'orinam Iradit (idelibus idque vari cl mixlim , Hebrorum veterum ritu, et more epislolica: scriplioni
, ,

perfamiliari. Inter iidei

autem mysteria,

tria polissi-

mm,

suo lempore inprimis scilu necessaria, Apo,

graliam
;

primo Christi conomiam et ipsumque unicum esse nostrum Rcdemplorem quo nimirm gratia onmis, juslitia et salus omnis exspeetanda sil. Deinde Judaicas legalesque cslolus inculcat; pula,

c\ijus

terra est vcliil in cenlr medio, ipsa videlicet


;

hUloria seiisusque lilleralis cirta quam, instar aquaruin, moralis intelligence abyssus circumsecs dit' fuuditur; circa duas hasce partes quasi inl'eriores aer ille naluralis scienlku long lalcme circumvoivitur extra oinnia denique ignens ille ;cmpyrei cceli ardor, id est, divinae natur contemplatio, quam thcologiam dicunt, circumglqbatur. Quamobrem paucis ui perstringam, uli sensus illius historiens terra tropologicus aqu, sic non iuscil. allegoricus aeri, anagogicus
; ,
1

comparari posse videntur. Adescilicet Scriptur frlilis et uber est, ulpole qu, velut Paradiso terrestri quatuor illa tlumina celeberrima omnem eircm undique regioncm irriganlia prorumpebant, quatuor iiorum sensuum flqenla profluunt. .Non lamen qud onnis Scriptur liosce semper et
igni et Delhri
,

ubfque sensu-, patialur,

etsi littcralem onnis

habeat;

nam

in

novo Teslamcnlo vix allegoria locum habet,


ver
ipsis rarissima est tropologia.
,

in Epistolis

Quas
cile

inter Paulina* non poslremum quin im6 faprimum, locum obligent; harumque duplex in

remonias, per novae Christi legis induclionem, penits esse abrogatas. Denique hrereses jam lum supinpullulantes, quas pssim perstringil cl jugult primis autem Simonis Magi ( quo ceu utero viperino plurimse alia; sobobs virulentoo proserpserunt, Menander videlicet, Saturninus, Basilides, Gnoslici, Carpocrales, qu item SS. Pelro et Jud apostolis! suisdepingunturcoloribus), tm ver et Ebionitan.nr cane pejs et angue esse et Cerinthianorum dogmata fugienda. llinc qu de caveud philosophi, de fals angelorum religione etcultu,de superstitioso cibodeque Iiorum similibus inculcat, non ruin dclectu aliter inlelligenda sunt , qum qualens sua ex poelarum figmentis ac philosophorum erroribus dogniala Simoniani conflrant. Posteriore ver Epistola; parle, virtutes tradil christianas cl clhicam sacram ; idque non per continuos discursus, ad instar Arislosed per brves i.dis aliorumque ethices magistrorum gnomas, nervosasque sentenlias , easque profniscu si |i sim; ullo ordine congeslas. ILcc namque ethices tradend ratio veleribus HcbiX'is in usu fuit, uti
; ,
1

19
Unicuiqiic Epistol suum,

IN
in

OMNES

I).

PAULI EPfSTOLAS PROLOGDS.

hoc opre, proprium IBlomo, hanim interprte fidclissimo. Paulinre, inquii, Epjstolaj, inelalla sunt spirils et antepbnetur argumentum; intrim in gnre di<i fontes; metalla quidem, qniaquovisauro pretiosiores potest, quod omnium D. Pauli Epislolarum triplex

argumentum esse videatur. Primum, h'dei dogmala stabilire


virlutibus animare.
Ilinc

nobis prabent divitias


et explicare,

fontes

vero, quia

nunqum

mo-

delieiunt.sed quantiimlibel cxbauris,

lanlmdem ac

res ehrislianos inculcare, ad perseveranliam in fide et

mullamplis rurss

aflluit; et

hoc cvidcnler declaiit.

rare potest totum lempus quod prrctei


est dogmatica
;

plermque prior earum pars

Siquidcm ex quoPaulus

vixil,

quingenli jam elapsi

posterior ver moralis.

sunt anni, loloque boclempore, inulti tum

commen-

Alind argumcnli genus est

Judaismum, legisque
Cliristi

tatores, tunidoctores ac interprtes, multa srep inde

Mosaic cremonias, per novam


ad Romanos, ad Galatas, ad
braeos.

legem abroin pistolis


,

exhauseruiit, nec tamen reposilas iuibi divitias exinanire valuerun!


et
;

geas, impugnareet cradicare; praesertim

non

est

enim

sensibilis hic thsaurus,

Philippcnses

ad

He-

idenon consumilur mullis cttodienliuni inanibus, sed augeturet muliiplicatiir.


Etquiddieodeillisquiante nos fuerunt?quini molli
post nos
dicturi

Terlium.li.Treses,

jam Uim subnascentes, suffocarc;

pr.Teipu in Epistolis ad Epliesios, ad Colosscnses

sunt; ac rurss post

illos alii

nec

ad Timoilieum.

tamen dficient
si

fontis in

moduni scalentesdiviti; ne-

H 33

onines Epistola?,

excipiatur quaj ad Hebraeos,

Grac; tum quia ad Grcos, luin quia Grac tune loquebantur fer omnes bine et ad Romanos etiam Grc scripsit, ut dicetur in hujus Episcript* sunt
;

que metallorum hoc genus exbaurietur. D. Chrvsostomus in dictum Apost., habentes unum spirilum,
homil. terti.

Expertus ego, mentis


peclori penelrando
,

lict exilissiniae, et

Paulino

stolx praefatione.

infinit imparis, liaec D.

Chryso-

Porr qum

utile

sit lias

omnes

Epislolas lgre,

stomi verba quasi


peri.

prophetica, ad lilteram vera re-

meditari, commenlari, discamus D. Joanne Chryso-

Proverbiis et Ecclesiaste Sajomonis, et Ecclesiastico Jesu Siraeid;c colligere est Gracisque priscis : e.xcmplo sunt Phocylides, Hesiodus, Theognis. Quoniam auteni Episloke lue teste apostolorum principe Pelro, multa continent intelleclu perdil'liciia, quie instabiles et perversi corde dpravant, et long secs atque revei' sonant, exponunt; hinc toi illaruni reperire esi inlerpreies, qui sano eas sensu, et ad mentem scriptoris, Ecclesiaeque universa consensum, exponerc sunt conali. Et enim taccani veteres cm Grcos tum Latinos interprtes, Origenem;
; ,

quo desudet atque elaboret, reslel ; et puteus inexhauslus,quo multa lict commenter haurias, semper quod de novo haurias, reliquum erit, nec ad imuni pertinges fundum , quoeumque demm modo
colae, in
sit

connitaris.

Theophvlacium, Cbrysoslomum OEcumeniiim, Ambrosiaslrum, Hieronymmn Augustinuin, duos Anselmos Cantuarienseni et Lauduiiensem Sedulium Rupcrlum, llaimonem llalberslalensem 0. Tbomam Aquinatem Lyranum llugoncni Cardinalem reccnlioris ver aetatis Cajetaium, Dionysiuni Cariiiusianum Catharinum Claudiiun Guillaudum Tilclnianniim.Saimeronem, aliOsque qui in omnes D. Pauli Epislolas, luni etiam qui in singu)ars ajiquas commentaria edidre (ha:relicos enim, Calvinum, Bezam, .Maiioratuin aliosqne hujus farinai expositores, in numro inlerprehun non haTheqi|oreium
,

Quae porr pluribus diffusque uterque hic commentator est prosecutus, et ingentibus complexus voIpminibus, horum brve quoddam ipse succincte ac sumniatim coheinnare Compendium studui ita tamen nullum ut locimi vel verbu m omiserim quod aliquam includere difficullatem videatur, quin jus, (]n potui brevilate et quoad licuit, dihicidam expo;

beo, ulpole interpplatorcs et depra\a(ores adnlterinos polis, qum enarralofes genninos); pOst liOs jam nuperrim plena et absolula, omnique doclriiu: gnre ref'erlissima, in easdm Commentaria evulgrunl, duo duarum calholicaium in Belgio academiarum luinina et ornameuta, nempe, D. Guielmus Esiins, sacraj theolog'ue apud Duaccnse^ in regi Collegio doclor per aniios trginla et c aiqplis celeberrinius, et universilatis aliquli's aniplissim cum potcstale prafeclus ac re'ctor; et R. P. Cornlius

Cornelii Lapide, societalis Jesu, llngqa sandre et sacrarum Lilterarum professer Lovanii primum , ac subinde Romre in amplissimo illo orbis tcrraruni tbeatro, in Collegio societalis Jesu. Cnjus u^triusqu laboribus omni ex parle absolulis, et ad incudem dnu revocatis, quid quoquam addi possil, non vii-u; lamel propterea lits scnbn'lVc^rirneni

tandove deterrere nec velim, nec debcam; crii', ut initio significavi aniplissinms paleiUissimusque Scriplura sacra sit campus, qua; pluriniis ingeniorum aratris subacla et culla, nunqum salis aul ad summum
,

excoli perlicique potesl,

cm semper

quid novo gf-

sitionem afleram. Clariora itaque paucissiiflis et obiter persiringo; quaj ver te remorari posse, lector, putem, ea prolixis, brevilalis tamen quam speclo minime oblitus, sum prosecutus. Inter legendum occurrere solitas quxslinnes reseco; exempla hisloriasqne veteres omitto, variarum inlerpretationum concilialioncs studio supprimo; leclionum vari tatem aut ad Hcbr&os aut GrsecoS fontes, rarissime revoco; scnsuuni denique discrimina paitcis atlingo nudiiui Iiteroc corlicem lollere elaboro ftenternque ntreirsiim verborum nueleum, menlemque Apristoli ernere, pnecipuinn milii inlenliim est. In quo luis, lector, conunodis non mediocrilcr consuluisse videor tum molestuni ac letrii uni longioia legendi faslidinin qnod suboriri nonnuii(|um vasto in discursu soit fesando tum tempos (cnjus habendam raiionem potissimam sapienles monent ) libi lncrifaci ndo. Ne ver est quod commune illnd l^iilintias carpedlium ciinvicium, compendia librorum mer esse illoriun dispendia sa-p lein.'i asserentiuni verrai' nnlliun quippe per me vel Apostolus ipse, vel coniinentalorcs anibo, pa'tiontur delrimcnlum dm ex illoruin scnienli et exposiliode nudum aposiolicorum verbonur shsum menlrtibu srlbeniis atlerre quod anibo quidem coghitil haCOTiteiido;; et n.nil IhmiI, quin im maieriam ex neeessarium, omitto utroque suggero, in qu le longis llisque, si vi-ie ergqVtlut p'anis bs coctus, (!":i!i:;-, distchdas, F. s'ubaridus quidem sed sm culentus oarctiitus', slantiie pleni^sinins. Paiixilbim hic videbis in elocartilagrium et mi'dnllione carnis, sed nervorum laruin in ensibUs plurimum, cl materiarnm rnimque Paulinarum Iliada in parvi hujus libclli pulamine
, ; , ;
, t ,
: ,

2!

IN

EPISTOLAM AD KOMANOS PR/EFATIONES


ries veriora;
si

Epistoke P2ulin; mclalla sunt spiriis indeficicutia; el fonlos luminis cl ignis, ut


ila

prxserlim indcfesso studio cor piiuu


ila

dicam, ihxhan-

adjunxcris cl humile;
rnili

ut oratione fervid cl lui

ribiles.

frquenter pelas Deo, qiod studm solujn sup

Experirc, lector, cujuscumquc erudilionis, ingenii-

peditarc non puluerit.

quc

solidioris el acutioris, et lix-c

eadem verba rcpedistinclam digitos et arlicnlos. Reperics hic item multos calices clausos, qui attenl considrt ion is tuoe
palefacli radios, insigniuni

ac nucc conclusam. Yidebis quoque achalem illum legis Pyrrfii mulla exiguo in spalio speclanda danlem navem quoque sculptoris Myrmecidis, qu;e omnia magn navis instrumenta suit muscalis a!;c umbraculo clar videnda exliibeal. Cernes hic pugnum clausum qui accurat ruminalione patefaclus patentem explicalamque libi manum exseret in multps
, : ,
,

divinarumquc

flores

rerum

cxcludent. Vcstem hic quoque babebis, sed com|>licalam cl involnlam banc ut explices jubco, si in usum eam tuum convertere volucris. Invenics hic denique Arcbiniedis sphrani , mu'.la astra el spirilualia lumina brevi iri circumferenti compleclenlem.
;

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
^s^()^bbbb-

Haec Epistola, ordine temporum, sexta aut septima

rum

sentenlias obiter tangens, et non explicans, sed

plermque reputatur
tur,

in Dibliis

tamen prima colloca-

notas supponens.
Alice simt

non lanlm,quiaRomacaputestmundi, sedmull

obscuritalum causai, de quibus videatur

magis, quia hsec ad

Romanos
;

Epislola conlinet chri-

D. Hieron., quaest. ad Algasiam decim.

siian religioniscapila

fidem,graliam, Christimcrita.

At difficullatem compenst
Estius
sine
;

ulilitatis
,

magniludo,

ait

De bac
dictum

Epistola, multi, non sine causa, existimant


c. 3,

quid enim ulilius in vit


,

qum

id discere,

D. Petro, 2 Ep.,
,

qudam

esse
,

difficilia

quo ben

beat

et

in

relernum vivere

non

intellectu; rvera
est,

pr

cocteris Epistolis

difficillima

possis?

ut

fatetur

Origenes, D.

Hieronymus;
ait

quin et

Hujus Epislol scribendee occasio


tio inler

fuit

orla conten-

difficults delerruit

D. Augusiinum, ne

cptam hujus
lit.

eos qui ex Judis, et

illos

qui ex gentibus

Epistol explicationem perficeret, ul


c.

Relract.,

conversi fueranl.

25.

Hujus obscurilatis causa quidem communis

aliis

et

Judxi hujus conlentionis auclores, pree nimio legis Judaismi zelo, aentiles, eliam post conversionem
aspernabanlur, quasi Dei grali indignos
;

etiam Epistolis Paulinis, imetaliorum Apostolorum


scriptis, quia, lict

in Ecclesi,

sermo
,

sit

Grxcus, pbrasis tamen

sesever, ob legis Mosaicre observantiam, Evangelii


grali
in

snop

est

Hebraica

seu potis Syriaca. Causa ver

dignos

arbilrabantur

dignosque

qui

aliis

D. Paulo specialis, et in bac prsertim Epistola, quia

omnibus prstfcrrentur. Hinc

rixa, altercalio et

ob-

sermo
ruens

ejus
;

biulcus, onfragosus,

sxp abruplus

el

jurgatio.

intercisus
:

propositoin aliud, quasi quodam impelu,


;

Gloriabanlur Judi qud Dei


dala lex, ad

populus erant
,

cui

deindc ad scopum revertens

objectionibus

quem propheue
elc.
;

missi

cui promissus et
et

tacilis et

non evolutis respondens; mullas Hebro-

dalus

Chrislus,

heee

aulem omnia,suis,

De Romanis, quorum nomen loto orbe nolissimum aceeleberrimum est, ut nemoremur in non necessariis, nihil hic aliud dicendum, qum Epistolam banc, qua: ad Romanos inscribitur, non ad Romanum populum inissam fuisse, sed ad omnes ac solos Cbrisli fidles qui Rom;e erant, id est, ad Ecclesiam Christi in orbe Roman consiitutam. Sic enim babet Epistola Omnibus qui sunt Hom dilectis Dei, voctilis sanclis. Erant aulem ii partira genliles, partim Judxi eam uibcm|ier id teinpus incolentcs. Qui cm ab
:

testamenlis, ut Paulus Ephes. 2 loquilur, extraneas. lltjjusgciieris fuisse dicunt illos qui cum Pelro discoptabant, Act. 11, expostulantes qud homines genliles fecisset Evangelii participes ; quique post audit PErgo el gentibus tri satisfaclione mirati dieebant pnilentiam ddit Deus ad vitam. Alterum ver genus eoruin qui adslringi volebant obscrvalionc legis Mosfcse qud sine e justificari et salvari qcfrjquam
: :

apostolo Pelro et aliis fratribus qui illc ex Jndse advenerant, cdocli essent viam salmis in Cbristo; poslea per quosdam Mosaica: legis mulators, professionc quidem Christianos, sed Chrislo, qui linis eral logis, ips logisamiulalioncplurimm aberranles,
turbati sunt, excilal nimirm odios intr ipsos et gravi quiostrone de merilis et juslificaiionc. Pro eujus rei intellectu quidam hic annolant, in exordio

nsccnlis Ecclcsia: duo fis gCnci'a judaizantium altcrum, eoruin qui arbitrarenlur Evangelii graliam .posieris Abralix ac populo Isral ilico pcijarftr
:

possc non arcendas quidem gnies ab Evangclio putareut, sed tamen negarent, utetimqu Evangelium ac legem Cliristi recepisset. Quod genus erant qui fralrs ex genlilitate converses dqccbant, Acl. 15 : Nid eircumeidamini secundhm mofem Moysi, non poQuia oportet circumeidi eos, teslis saivari. El itenun prcipcre quoque servare legem Moysi. Item, qui Galalas in serviiutem Mosaica logis redigere volebant, Galat. 2. Verm ha;c dislinclio judaizanlium mihi parm solida videtnr. Nain ut Juda'i parati seiupcr erant geiilies, ail co miniin|pnern sure rcligionis ad: l

promissam, non esse propagandam ad gnies profanas idolorum a'c dromonrn cnflui dedi'ias, cl IWi

proscl^lps ctascilitios, ila Cnristini Judai/.ai;liinii al) Evangelii grati ac spe salmis tfrfiinem excliidebant geiililcm, moe circuincisuiii ac Icgalium iKosaicorum observanteni. 1indclut\ Pdii
iriiltere liln/jtiarri

27.

IN
meriiis

EP1ST0LAM
j

AI

ROMANOB
nculrum sua
justiti

24
sut.

majorum quorum
ei lidelitali,

altribuebanl; zelo scilicet

legem nonobservavil; unde concludil omnes esse


peccato; et ide
ruisse; sed

quibus Deovero servieranl: propterquae

salutem nie-

iides elEvaugeliura ipsis

tanqum baereditas etpairidata.

omnes

Dei Salvaloris egere grati.

moniuni erant dbita; gentilibus aulem ulpote idolo


Jadis, omnibusque
viliis dedilis, gratis

Scopus

igilur Aposloli in

bc Epistol eslostenderc
sit,

quod

Cbristi gralia, nec Judaeis dala

ob Mo

Genliles verde scicnti, pliilosophi scilicet, glo-

legis observanliam, nec gentilibus,

ob legis naluralis
mi

riabanlur; qnin et cxlollebant quosdam suorum, qui


et veri Dei notitiam

custodiam
cordi.

sed merc gratis et ex pur Dei

habucraul

mnltaque prudenter,

fortiter

ac juste gesserant;
;

Deum

rebellionem

iin et

Judseis aulem suam in suam quoque idololatriani

Hinc
scelcra

cap.

liorrenda cap. 2

philosophorom gentilium
transgreasiones
;

rvlai;

Judxorum

iinpropcrabant; de qu

leslis est

Scriptura

objicie-

cap. 5 concludil

omnes

esse sub peccalo, nec babere

banlet

ipsis persecutiones,

quasprophetisintulerant;
ipsi Clirislo

de quo glorientur; ibidem circa finem capitis suam

atpracipu morlem quam

Domino

injuste

de graluil justificatione
doclrinam aperil
;

gentibus et Judseis oblala,

etcnieii(dcderunl;bincquese digniores aflirmabant, quibus Evangelii gratiam Deus exbiberet.


Sic ergo allercantibus

cap. 4

banc suam dorti inam con-

firmt cxemplo ipsius Abrahse, gratis per fidem justificati;

Romanis Aposlolus sese mita

in cap.

5 bujus graluitx justilicalionis excelutilitatem;

dium

inlerponit; parliiimque qux'Sliones


1

dirimit,

lenliam dclart et
juslificatos
,

cap. 6 borlatur sic


et

masserai

utrumque populum, Judacum

et

Graecum

ul sanciis

moribus justiliam servent

graviter deliquisse; gentilem, quia

Deum

ex creatur

augeant, quia, ut cap.

7 docet, posl jusliliealionem


lex
acuit, sed

cognilum, non glorilicavit


:

Jud;eum

vero, quia Dei

mancl adbuc concupiscenlia, quam

reprehensores dicebant Quare introsti ad viros prputium habentes? !d est, ineircumeisos; non inique reprehensuri, sigentiles illicircumeisi fuissent. Quod ver dixisse cum admiratione legunlur Ergo et yen tibus pnitentiam ddit Deus, sic inlellige, gentibus in praoputio manenlibus. Hoc enim myslerium pris incognilum, ac sibi vald paradoxum, Pelro visionem qua: sibi (lierai clits oslensa, narrante jam didicerant. Igilur hcjudaizanlium disiinctioneprxtermiss, quandonec apparet omnin Judxos quiRomae erant, perlrahere volnisse gentiles qui in Cliristum crediderani, ad Mosaicao Iegis observaiionem (neque enim in hc Epistol laie quid usqum significatif), illud potis'dicendum, occasionein bujusad RonianosEpistolx scribend;e natain fuisse ex contentione quae Ronix inter Judaeos et gentiles, ulrosque iideles, s borla fuera, ut dicere cperam, de meriiis el justili:

celernum, omnipotenlem ex opificio mundi cognovissent. Judaeis cerl qui lot Dei beneficiis ingrati, tolics in superslitionem falsorum ileorum relapsi fuissent, deuique Messiam Dei lilium promissum ac missuro,

mal acceptum lurpissim morte condemnssent mull sese digniores esse, quibus Evangelii sui gratiam Deus exbiberet. Isiiusmodi igitur altcrcatione in-

Romae erant exort et indies gliscente, Paulus pro munere sno aposlolico occurrcnduiu r;ilus, banc ad eos millit Epislolam, qu primm ulriusque partis fastum deprimit, ostendens omnes priusqum Deo vocarentur ad (idem Ghristi, fuisse peccalis subditos, cl ver justiti alinas ; ideque nibil babere de quo vel altn adverss alteros sese venditer (idelesqui
tent, vel ulrique gloriari cor a

Deo

possinl,

tanqum

eatione

dm

scilicet ulrique suis

meriiis

Evangelii

gratiam arrogarent. Elenim Judsei (qui quidem erant, ul dixi, conlenlionis auclores) jactabani se Dei populum esse quondam electum, gentibus in idololatri
derelictis
sibi

de aliquo inerito gratiae etsalulisoblalaeperChrislum, Docet ilaque graluitum Dei donuin esse jusliliealionem, bec esl, non per legem, aut ex ullo operum merito, digniiale, resjtectu, sed gratis per (idem in Cliristum propiliatorem, jusliiicari tam genliles qum
Judaeos. Atque hic slalus est el principale argumenlum Epislolae. Quod (piidem bealus Augustinus brevissim persirinxit in expositione quarumdain propositionum bujus Epislolae, cum dixit in e versari

legem cum judiciis et cacremoniis Deo dalam, non illis; patriarchas suos ac propbelas
;

Dei familiares, et horuni oracula sibi tradila deniel pacla secuin inila, maxime de miltendo Messi salvatore, eodemque ex ipsis nasciturt, qui jam missus ad ipsos, el ex ipsis natus esset. Quac omnia tanqum prxclara de illis ctiam Paul-us ipse commmorai sparsim in hc Epistol, ul c. 5, 9, 11 et 15. Propler quod dicil aliquolics Judo pri;

que Dei promissa

miim

Judacorum prie gentilibus prscrogaivam indicans. llx'c autem omnia meriiis suorum majorum, cum quibus uniis esseut po|>ulus, allribuebant Judxi sua quoque mrita vehil ad cuinulum addentes, quod majoribus suis minime degenerarent, utpoie relinehdi cults ac legis obsrvand
et
;

Grco

videlicet

digni proinde quibus potis qum aliis populis Evangelii gratiam ac promissa Deus ofl'erret; qui-madmodm el jam oblulissel, Christo lilio ejus Evangelium suum Judseis non gentibus annuntianie. Genliles contra, quos Aposlolus Graccos appellat, suam

studiosissimi

Grseciam philosophie parentem, sapienliae virtulumque studiis excultam ac nobilem praedicabant specialiter Romani multa majoribus suis non solum fortiter, verm ctiam temperanler et juste facla quibus imperium et gloriam immorlalem suas genti, peperissent, cornmemorabant. Csetcrm idololatri; crimen ita rejiciebant gentiles, ul ignorauix depulandura dicerent, non maliliae. Nec tamen eliam inlcr
:

ipsos defuisse qui

uiuiin

verum Deum,

invisibilem,

quaestionem operum legis el gratiae. Ac rursm in Epislol 105 ad Sixlum Romanum presbylerum, poslea pontilicem, ila scribens De gratice ommendaliuiie maxime ad Romanos Epistol loquitur, ul inde se prdiealio ejus velul capile orbislolo orbe difj'underel ;ea est enim qu juslificatur impius. Eumdem pluribus argumentant bujus Epislolae explicantem consule, si placet, in bujus Epistol inchoat expositione, et 1. 1 ad Simplicianum, quxstione 2. Est aulem bacc vera ac germana de justiheationc doctrina, non quac opra nostra negotio justilicalionis simpliciter exclud.it, ut seclarii volunl (siquidem et ipsa iiJes opus quuddam nostrum est), sed qu juslificalioue removeat opra sive legis, sive naturae, fidem praecedentia, et omnin ca qux non sunl ex lide. Quam Aposloli mentem esse ex ipsius Epislolae progressu planis evadet. Porro liquet ex dictis, in hc Epistol propri non versari quxslionem , quac in Epistol ad Galaas scri pl, nuin ad salutem necessaria sit observalio legis cxreinonialis dat per Moysen, ut proinde genliles, si slvi esse vcllent, em suscipere debeanl ; sed de lege morali dispulalionem esse, quam Judxi scriptam in tabulis acceperant, genliles tantiim animis impressam gerebant. Quaerebalur enim an e;> lex sive scripla, sive insita justificare possel hominem, ut ejusmodi justiti pracparalus, donorum ac proinisso:

25
quara
gratta snperat et reprimit; in cap. 8

PR/EFATIONES.
enumerat
lus linguoe Gra:c;eassiH;verat;

2/5

tum quia lingua

Cr.i>ca

fruclus ex fide Clirisli nasccnles.


In capp. 9, 10, il, docet gnies ad jusliliam ele-

tune Romanis omnibus, etiam feminis, teste Juvenali,


eral inusu quolidiano;

tum quia adveuis Romoc

rao-

elas

esse

Judicos vero rcjectos ab


;

ill,

quia gnies

rantibus (maies crant plurimi


sliani) l'mgtia

hujus Ecclesi Chri-

Christorediderunt

Judi aulem eredere noluerunt.


deduci
pos-

Grseca notior erat

qum Romana,

seu

Ex hcJudacorum rejeclione conscquentiasprxvenit,


quae contra Dei verilalem et jusliliam

Laiina

tum denique, quia

haec epistol, utpote

con-

tinens pleraque religionis capila, digna crat qua?

ad

sent; hujus rejectionis limites notai et


et

quoad tempus
fuit

omnes

lolius orbis Ecclesias


ait

mitteretur

Graca au-

qnoad personas
:

Judieorum rejeetio

vocalionis
et gnin-

tem, ut

Cicero pro Archi, leguntur in omnibus

genlium occosio
ies.

liane rejectionem limeant

ferm gentibus; Latinasuis finibus san exiguis conlinentur. Quia


gni,

cap. 12 usipie ad finem Episloke,

mores

enim Graci,

tempore Alexandri Mafer gentibus


;

simil.

domina ti fuerant omnibus

Grc

Du
qn

igitur sunt hujus

Epislol parles

prima, quoe
;

loquebantur fer omnes.


Ilinc

est dogmatica,compleelitur
est ethica, conlinetur

undecim capila seconda,


quatuor capilibus. Gaput

Grac

scripsit Apostolus

genlium, excepta ad

Hebrreos Epistol.
Scripta fuit Cenchreis, seu in portu Cenehrcensi,

16 varias
Scripta

commet salntaliones.
fuit

qui eral urbi Corintho vicinus,

anno

Clirisli

58, ut

Grac, tum quia Gracia, ubi D. PaualTert

putat Baronius, et per

Phbem

diaconissam

lata.

rum

quae

secum

Evangelium,
legeiii

pai ticeps (ieret.

informai. Revoeat inprimis


culi
;

viliis et

corruplelis se,

Decalogi respcit Apostolus, propler Jud;eos, qui in ill iiduciam juslitiae collocaljaiit mult ampli us qum gentiles in lege nacujus se mullifari transgressores fuisse facile turae videbant. Cur aulem eos qui circumeisionem ac cseleralegis :ieremonialis observarent, hic non increpet, sicut in Epistol ad Galatas, ratio jam ante dicta est. Nain genliles Romani non crant boc passi quoi! Galalae, ul in legem cl circumeisionem pseudoaposlolis tradueerentur Jud;ei vero qui magna pars erant eorum ad quos ha e Epistol scribitur, ab avito more nondm abslrabendi erant (ueque enim tempus adveneral) lantm docendi,(quod salis hc Epistol agitur), ne ex lege quoquo modo jusliliam exspectarenl. Alioqui Paulum non docui;-se iliscessionem Moyse corum qui per gnies eranl hukeorum, de qu re poslea Jerosoiymis accusatus fuit, Aci. 21, vel inde constat, quia passim ciim Judais Judaic vivebal. Factus sum, inquit, Judceis tanguant Judus; iis qui sub lege sunt, quasi sub lege essem, 1 Cor. 9. Quocirca Jacobus Apostolr.s de accusatoribus cjus Et scient, inquit ei, quiaqu de le audierunt, falsu sunt. Occupalur Paulus in argumento memorato ab iriitio EpistoLe usfjue ad finem capilis undenmi. Postqum enim docuit omnes sub peccalo esse, nec habere de quo glorienlur, deinde post mdium capilis 5 suam doclrinam de gratuit per fidem juslifcalione, genlibus acqu et Judieisoblat exponit; eamque capite 4 confirmt ab exemplo Abrahae. Ul aulem hoc Cbrisii beneftcum mas;is illusiret, origineni prodit peccali in humano gnre, ejusque lyrannidern describit, qu per Clirisli graliaai liburamur. Isla exsequitur c. 5, G et 7. Ilinc cap. 8, repetit magnitudine beneficii per , Christum exhibiti, dclart prdinem, vimelefficaciam divin prdestinationis. A qu iransitu facload Judacorum reprobalionem inox de u traque in universiiiii dissent, cl ila quidem, ul lam eleclionis qum reprobationis causam in solam Dei referai voluntalein. Capite 10 rurss jusliliam quai ex lideesl, Jud;c^ ignoratam, tolo orbe prxdicalam commendai. Deniquc, capite 11, quae de populi Judaici reprobalione dixerat, ila miligat, ut doceat refiquias ex eo servari, imo liiiiiiuni aliquando ipsa nlio Christum recipiat, l'utr. eiitium provocata. Sequilur deinde Epislolx pais ethica, (iii Komanos variis ac necessariis pro tompoie |n'.eccplis ad vilain ben chris:ianque ducendam

Potissimm lamen ad

lum ad

ebaritalis officia

mutu pnestanda

ut

membra ejusdem corporis, hortatur. Inimicos quoque non modo non ulciscendos, sed etiam beneinter
faclis prosequendos esse. Principibus ac magislralihus ex animo pareudum. Omnibus reddenda dbita. Infirmes in fide firmioribus tolerandos ac fovendos Clirisli Salvatoris exemplo. Hc aguntur cap. 12 usque ad cap. 15, ubi queedam subjicit de suo erga Romanos oflicio, spem faciens, qud ad eos sil venlurus. Extremum caput varias continet salutationes. Est aulem huic Epislol* peculiare, quod elsi plurimm universos qui Romu; erant fidles alloqualur Apostolus, inler dm lamen propri ad JmUeos, interdm ad genliles converlat sermonem. Ad Judios quidem c. 2 fer lolo item c. 7 ci 14. Ad genliles , c. 11 ab eo loco Vobis enim dico genlibus. Et cap. 15 ubi ail Audacis aulem scripsi vobis , etc. na m gentibus spccialiler id dici sequentia manifestant. Nec solm ea res, verm etiam mulia alia sunt, qua; huic Epi s tolae inlelligendic difficultatem afferant; ade ut affirmet Hieron. in octav ad Algasiam qusestione, omnem banc ad Rom. Epistolam nimiis obscurilalibus involulam esse. Et si volucro inquit, cuncla discere, ncquaqum mitii unUs liber, sed mulla et magna erunt scribenda vulumina. Quod ulique dictum ab eo prsecipu propler doclrinam justilicationis et annexorum qua^ inajorem occupai Epistohe parlem. Quic causa magnum etiam Auguslinum deterruil, ne cplum opus exposilionis hujus Epistplae perliceret, ul ipse lestalur lib. 1 Retraet. cap. 25. Quin et illud quod Petrus scribil 2
; ,
: , :

5, in Paulinis Epistolis esse q ;i;elam intellclu di-'licilia, de hc ad Romanos Epistol potissunm accipi debere , non abs r<; mulii existimant. Verum-

Kpist.

tamen difficultatem banc, quanlacumque ea sit, abuncompensai ulililalis magnitude-. Quid enim ulilius homini in vil qum id discere sine quo ben beatque et lemm vivere non possit? Quod ex professo tradilur in bc Epistol. Scripta est aulem Corintho, quemadmodm ben docent Origenes et alii. Nain ullimo capite comincndat Phbrm Ecclesi quae in Cenchreis erat, ministram. Erant aulem Cenchrese portus Corinlhi. Cajum quoque qui Corinthi moraba<l
,

lur, bospilein siimn vocal. Idipsuin confirmt Gra:co-

Epistolaa subjuncta. Sunt qui Athenis scriptani dicant, sed nihil aliferunt piobabile

rum liypographe

<CQ0rjO[(>^33^>>

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
COMMENT ARIA
CAPUT PRIMUM.
CHAPITRE PREMIER.
Paul, serviteur de Jsus Christ, appel l'aposlolat pour annoncer l'Evangile de Dieu,
1.

1.

Paulus, servus

.lesu Chrisli,

vocatus apostolus,

scgregatus in Evangeliiim Dei,


2.

Quod
De
Qui

anto promiserat per prophetas suos in Scri-

2.

Qu'il avait

promis auparavant par ses prophtes


Fils, qui lui est

dans
3.

les Ecritures sainles,

pturis sanclis,
3.

Filio suo

qui faclus est ei ex semine David

Touchant son du sang de David,


-i.

n selon

la

chair

seciindm carnein,
4.

prdestinatns est Filius Dei

in

virtule

secundm Spirilum sanctificalionis, ex resurreclione mortuorum, Jesu Chrisli Domini nostri


:

Qui a l prdestin Fils de Dieu en puissance I Esprit de sanctification par la rsurrection d'entre les morts, de Jsus-Christ notre Seigneur
selon
5.

Par lequel nous avons reu


faire

la

pour

obir

la foi

5.

Per queni accepimus gratiam et npostolatum, ad


fidei

toutes les nations

grce et l'apostolat, en son


,

nom,
G. Au rang desquelles vous tes aussi, avant t appels par Jsus-Christ
:

pbediendum
ejus
G.
7.
;

in

omnibus gentibus pro nomine

In quibus estis et vos vocali Jesu Cbristi

Ovinibus qui sunt Roma?


:

dilectis

Dei, vocatis
noslro et

sanclis

Gralia vobis et pax Deo Paire

tous qui tes Rome, bien-aims de Dieu, et appels pour tre saints : que Dieu notre Pre, et Jsus-Christ notre Seigneur vous donnent
7.
la

A vous

grce et
8.

la

paix.

Domino Jesu Chrislo. 8. Primm quidem


lialur in universo
9.

gralias ago

Deo meo per Jesum


fides vestra

Chrislum, pro omnibus vobis, quia

annun-

Premirement, je rends grces mon Dieu, par Jsus-Christ, pour vous tous, de ce que votre foi est annonce dans tout le monde.
9. Car Dieu, que je sers en esprit par la prdication de l'Evangile de son Fils, m'est tmoin que je me souviens sans cesse de vous,

mundo.
ejus,

Testis enim mini est Deus, cui servio in spirilu

meo in Evangclio Filii memoriam veslr facio


l

quod

sine intermissione
10. Lui demandant continuellement dans mes prires que, si c'est sa volont il m'ouvre enfin quelque voie favorable pour aller vers vous,
,

Semper in oraiionibus meis obsecrans si quomod tandem aliquando prosperum iler habeam in
10.
;

11. Car
faire part
tifier,

volunlale Dei veniendi ad vos


il. Desidero

j'ai grand dsir de vous voir pour vous de quelque grce spirituelle, afin de vous for,

enim videre vos,

ut aliquid imperliar

vobis gratkc spiritualis ad confirmandos vos;


12. Id es), simul consolari
in vobis,

per eam qu:e

nvicem est (idem vcslram alque meam.


13. Nolo

12. C'est--dire, afin qu'tant parmi vous , nous puissions nous consoler mutuellement les uns les autres, par la foi qui nous est commune.

autem vos ignorare,


(

fratres, quia

sscp

proposui

venire ad vos

et probibitus

su m

usque

ndluic) ut aliquem fructum


in caUeris gentibus.

habeam

et in vobis, sicut et

15. Je suis donc bien Aise que vous sachiez que j'ai eu souvent dessein d'aller vous voir, pour f.iire quelque fruit parmi vous, comme parmi les autres nations ; mais j'en ai t empch jusqu' cette heure.

14. Je suis redevable

14. Gra-cis ac barba ris, sapientibuselinsipienlibus,


deliitor

aux sages

et

aux Grecs aux simples.

et

aux barbares,

15. lia

sum (quod
:

in

me

promptum

est et vobis

qui

15. Ainsi, pour ce qui est de moi, je suis prta vous annoncer aussi l'Evangile, vous qui les

Roma;
1G.

estis, evangelizare.

Rome
16.

Non enim erubesco Evangelium ; virtus enim Dei est in salutem omni credenti Judxo primm
,

Car

je

est la vertu

ne rougis point de l'Evangile, parce qu'il de Dieu pour sauver tous ceux qui croient,
les Juifs, et ensuite les gentils.

premirement

el

Greeeo.
17. Justilia

enim Dei
:

in

eo revelalur ex

17. Car la justice


fide
in fi-

qui vient de

la foi,
:

dem,
18.

sicut scriplum est

Juslus autem ex fide


Dei de clo super

vivit.

qu'il est crit

de Dieu y est rvle else perfectionne dans la Le juste vit de la foi.


;

la

justice

foi,

selon

Revelalur enim

ira

omnem

18. Aussi tera

ir,![>iolatem e! injustiliam

hominum corum
:

quiverita-

du

ciel

tem Dei

in injustili

delinent

hommes
manifeslum est
justice.
illis,

on y dcouvre la colre de Dieu, qui clacontre toute l'impit el l'injustice de ces qui retiennent la vrit de Dieu dans l'in-

19. Quia

quod nolum
illis

est Dei,

Deus enim

manifestavit.

20. Invisibilia enim ipsius,


quai facla

crealur mundi per ea


;

19. Parce qu'ils ont connu ce qui peut se dcouvrir de Dieu, Dieu mme le leur ayant fait connatre.

sunt inlellecta, cous] iciuntur


virtus et divinitas
;

sempilerna
inexcu-

20.

En

effet, les

perfections invisibles de Dieu sont

quoque ejus
sables.

ita

ut

sint

du monde, par la en connaissance que ses cratures nous en donnent sorte qu'ils sont inexcusables,
devenues
visibles depuis la cration
,

29
21. Quia

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENT ARIA. CAP.


sicut

1.

30

cm cognovissent Dcum, non


,

Deum

glnrificavcrunl
}n

aut gratias ogerunt, sed evanuerunl

insipiens cor cogUalionibus suis, et obscuralum est


:

eorum

similitudinem

facti sivnt. 22. Dicenles en'un se esse sapicntcs,slulti incorruptibilis Dei, in 23. Et mulaverniit gloriam imaginis corruptibilis bominis, et volu-

21. Parce qu'ayant connu Dieu, ils ne l'ont point glorifi comme Dieu, et ils ne lui ont point rendu grces, mais ils se sont gars dans leurs vains raisonnements, et leur cur insens a t rempli de tnbres. 2-2. Ainsi ils sont devenus fous, en s'atlibuanl le nom de sages ; 23. Et ils oui transfr l'honneur qui n'est d qu'au Dieu incorruptible l'image d'un homme corruptible et des ligures d'oiseaux de btes quatre pieds et de reptiles.
,

crum,
24.

et

quadrupcdum et serpcnlium. Propter quod tradidit illos Deus


:

in desideria

cordis eorum, in imiminditiani


ciant eor|!ora sua in semetipsis.

ut conlumeliis affi-

24. C'est pourquoi Dieu les a livrs aux dsirs de leur cur, aux vices de l'impuret ; en sorte qu'ils ont dshonor eux-mmes leurs propres corps,

25. Qui icommu laverai t vcritalem

Dei

in

mondapolis

cium

cl

colruht

et

servierunt crealune

qum
2(i.

Creatori qui est benediclus in secula.

Amen.

mensonge en la place de rendu la crature l'adoration et le culte souverain, au lieu de le rendre au Crateur, qui est bni dans tous les sicles. Amen.
25.
qui avaient mis le
la

Eux

vrit de

Dieu

et

Propterea tradidit

illos

Deus

in passiones igno-

minie. Nain (emhi eorum immulaverunt naturalem sum, in eum usum qui est contra naturam
;

2G. C'est pourquoi Dieu les a livrs des passions car les femmes parmi eux ont chang ; l'usage qui est selon la nature, en un autre qui est contre la nature ;

honteuses

27. Similitcr auteni etmascidi, reliclo naturali usu

femime, exarserunt
in

in desideriis suis

inviccm, masculi

masculos turpitudinem oprantes, et mercedem,


oporluit, erroris sui in semetipsis recipientes.

quam
tili,

27. Les hommes de mme, rejetant l'union des deux sexes qui est selon la nature, ont t embrass d'un dsir brutal les uns envers les autres, l'homme commettant avec l'homme des crimes infmes, et recevant ainsi en eux-mmes la juste peine qui tait due
,

28. El sicut non probaverunt


tradidit illos

Deum

habere

in

no-

leur erreur.

Deus

in
:

reprobum sensum,

ut faciant

ea quaenon conveniunl

29. Repletos omni iniquilate, mali-li, fornicatione,


avariti, nequiri, plenos invidi, bomicidio,
t'.oiie,

28. Et comme ils n'ont pas fait usage de la connaissance qu'ils avaient de Dieu, Dieu aussi les a livrs un sens dprav, en sorte qu'ils ont fait des actions indignes.
29. Remplis de toute sorte d'injustice, de mchande fornication, d'avarice, de malignit, ils ont t envieux, meurtriers, querelleurs, trompeurs; ils ont t pleins de malignit, semeurs de faux rapports,
cet,

conlen-

dolo, malignitate, susurrones,

30. Deiractores,

Deo

odibiles,

contumeliosos, su,

perbos, clalos, invenlorcs malorum


obedientes,

prenlibus non

31. (nsipientes, incompositos, sine affeclione, abs-

que fdere, sine misericordi.


52. Qui

cm

justitiam Dei cognovissent, non inteltalia

50. Calomniateurs, ennemis de Dieu, outrageux, superbes, ailiers, inventeurs de crimes, dsobissants leurs pres et leurs mres, 31. Sans prudence, sans modestie, sans affection, sans foi, sans misricorde.

Jexcrunt qnoniam qui


et

agunt, digni sunt morte,

non som qui ea

faciunt, sed etiam qui consenliun

32. Et, aprs avoir connu la justice de Dieu, ils n'ont pas compris que ceux qui font ces choses sont

facientibus.

digues de mort, et non seulement ceux qui les font, mais aussi ceux qui approuvent ceux qui les font.

ANALYSIS.
Egregio prologo, Paulus
et dociles,

Romanos
(fuis

sibi reddil attentos

Evangelium,
credenti
;

inquit, virlus

Dei

est

ad salutem omni
fide nasci,

eh

stalim exportent
:

sit? Evangelii scilicel

quia docet

ms

veram justitiam ex

prco ; en jus Evangelii ? Dei


gclio? de Filio Dei, /tontine

de quo agilur in hoc Evan-

fuie nittriri, fide

per chantaient oprante consummuri.


in

Deo; quo suum recepitapo-

Contra verb nos docet iram Deiimminere


qui non credunt, sed Dei vcritalem in

omnesimvios,

slolatnin?
lio;

J esu Chrislo

qnwe?

ut obedialur

Evange-

injus'tli deliiieut.

nd quos? ad omnes gnies, ctideb ad


v 8 usque ad il mira

vos,

Romani,

quibus y Ipacemcl gratinm apprecatur.


\

Ilis ita y 17c/ 18 disposilis, f 19 aggredilur g, hMes, eisque ostendil philosoplws scienlisu non fuisse

prudenli

Romanos

reddil

justificalos

utjnsli forent, legem naturalem scire

el ser-

'', 1 ob Hlorum fidem, in loto orbe clbrent, Deo grattt agent ; 2 jurons qnbd in suis orationibus,
tfloriim sit setnper

vare debuissenl.

Equidem Deum noverunt


jusli,

el

legem natu-

ralem; sed non ideb


gtsrei; quia,

imb, qub plus docli, eb nta25, in

mentor ; 3" quod suum votum conti:

nuant
tivant,
illis

sil

ad

f 21, 22,

Deum

ingrali,

illuin ttu-

illos

eundi

4" aperiens Itujus sui voli

mo-

non gloriftcuverunt ; semelipsus, quasi sua: sapieuli


ctores, venerati sunt
;

cl

suant erg'a

illos

sollicitudinem;

">"

exponens
quid len-

idola,

bestias

ipsas

quid propterea lentaverit, quid


;

quasi deos

obstiterit,

colruht.

tando inlenderit
et

denique omnibus se debilorem dicens,

y 24,

23, 26, 27, 28, exprimit enormia scelera in


sivit

ideb paraium
Honni', sicut

el

Romanis evangelizare

nec

eum pu-

qum Deus

philosoplws, in

eorum ingratUudinis

(lel

el alibi,

evangelizare, quia Evangelium

punilionem, elabi.

virltts

Dei
17.

est

ad salutem omni credenti. ad prcipuum


Itujus Epislol

In reliquo capite describit


turpilufliurm
cl

Ilinc dclabilur

probrn.

summum eorum nequitium, Inde concludcndum relinquit


,

proposition; justitiam scilicel esse ex fide, non ex lege,

quod, ad veram justitiam


el

nilitl

non ex natur

Pkilvsophia coululit

viribus.

ideb genliles

non habere unde glorientur.

31

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
PARAPHKASIS.
vocalione

32

1.

Tanins,

Dei

grati cliristianus, Dei

apostolus, speciali Spirils sancli deslinatione segre-

15. Ilaque, quantum ad me attinet, paratus sumet vobis eliam, qui Ronrueesti>, Evngelium praedicare.
10.

gatus ad portandum corani regibus et gentibus Evn-

Paratus suni

inquam,

et

vobis,
sicut

Romac

in

gelium Dei.
2.

splendidissim urbe, praedicare,


olini

el alibi;
;

nec

Evngelium non novum, sed jam


prophelarum

ab ipso;

met Dco promissum,


3.

ipsius oraculis

enim Jesu Chrisli Evngelium erubesco quia in eo conlinelur virtus et potenlia quaedam instrumenlalis
Dei, quie salulem

quaj nuuceliam exslant in sacris Scripluris;

aetemam, omni elcuilibel credenti,


et clar,

Evngelium, inquam, de

Filio Dei, qui in

lem-

Judcco

primm

et genlili, confrt.

pore faclus est hoino ex Maria Virgine,


dic.
4.

slirpis Davi-

17. Docet
lia,

enim nos

unde

sit

divina justi-*

seu, qu;e nos ver et corani

Qui idem, juxla naturam hominis,


est,

filins

David,
esset

scilicet,

ex fide in

Deo reddil juslos; Jesum Christum, qux i:i dies aupraedixit, justus

prdestinatus

ut
;

secundm subsislcnliam,

gescens,

credentem perducit ad aclernam salulem;


ex
fide vivit

naluralis Filins Dei

et ut talis patuil,

tm per poten-

quemadmodm Habacuc
et vive t.

liam miraculorum, tuni


in

per visibilem Spiriis sancli

discipulos suos missionem, lum per

suam

ipsius et

18.

Idem Evngelium contra docet nos, Dei

vin-

alioruni resurrectionem ex morluis.


5.
et

diclam aliquando venturam de clo (in die

judicii) in

Per hune ipsum Jesum Christum, Filium David


j

Filium Dei, recepimus gratiain et apostolalum, noet vice ipsius, inter

omnes impios, qui Deum verum non coluerunt, et in omnes injustos, qui in proximumpeccaverunl; veram
Dei, et legis naluralis cognitionem, quasi captivam
!

mine

ut prsedicatione nostr cas

omnes gnies exercendum, inducamus ad credendum


Romani, divin

tencnles, ne prodeat in affectum et in opus.


19. Dixi

Evangelio, et Chrisloobedieiulum.
6.

quod impii veram Dei cognitionem


suo inlelleclu detinent
:

quasi

Inter quas gnies eslis et vos,

captivam
ralitcr

in

quia quod naluillis fuil

vocalione cbrisliani, et ide vestr curam gerens, banc


vobis scribo.
7.

de Deo cognosci potest, boc


:

manife-

stum per philosophiam


vobis, qui

qiianqum boc ipsum Deo

Omnibus ergo

Romx>

eslis,

Deo eba-

debent, qui ddit intelleclum el scienliam.


20.

'

ris, et

ad sanclilatem vocalis, gratiain


et

et

pacem oplo
j

Quamvis enim

invisibilis sit ipse

Deus

ex quo
;

Deo Paire noslro


8.

Domino noslro

Jesti Christo,

lamen
in
\

mundum tam

mirific condidil et administrt


;

Alque

in

primis quidem,

omnium veslrm noI

operibus suis inlcllectu conspicilur

ex opre in,

mine, gratias ago Deo meo, per Jesum Christum (qui

telligilur opificis
!

semper duratis omnipotenlia


ila

quin
impii

cm

sit

omnium beneficiorum
et

auctor,

ita

et

omnis

et ejusdivinitas

ut inexcusabiles sint

omnes

gratiarum aclionis auclor esse dbet), quia fidesvestra


celebris est,
9. Testis

philosopbi.
21. Quia
'

prdicalur
est mibi

in

universo mundo.
ipse,

Deum cm

cognoverint, Deo lamen debi,

enim

Deus

quem

colo pur
Filii
;

tum bonorem non exbibuerunt


:

ne

eum

adorrunt,

mente, non carnalibus ritibus;

in

Evangelio

ejus

ut
ut
cli

prsedicando; non lgales docendo cremonias


est,

teslis

supremam majestatem nec ipsi gralias egerunl, omnium bonorum auctori sed vani et inanes fa;

inquam, quod

vestr

semper sim memor.


in precibus

suut

in raliocinalionibus suis

scienti su ad va-

10.

Assidue deprecans illum


lieri

meis;

si

nam gloriam
;

abulentes

hineque obscuratus est eorum

quouiod

possit, ut

quod jaiudi desidero, lan:

intelleclus, ver sapienti destilutus, el in varios cr-

dem

aliquando conlingat

scilicet, ut,

Dco

sic volcnle,
j

rores, contra naturale lumen, prola|>sus est.

prospero ilinere veniam


11.

fliciter

ad vos.
'

22.

Cm enim

semelipsos sapientes dicerenl, et se


,

Magno siquidem teneor


donum, quovos

desideiio videndi vos,

quasi sapienliae siue auclores


vera, deserti ver sapienti

celebrari sinerenl, rslulli facli sunt.

iionmei grali, sed ad


spiiiluale

impcrliendum vobis aliquud


in fide

jam accepta

conlir-

25.

Vide qu slukitia: devenerunt. Honorem

soli

mem

Deo
utmutua
sit

incorruptibili

debitum , translulerunt ad imagi-

12. Sive, ut melis dicam,

utrisquenocl
in!

nent hominis corruptibilis; et quod stullius est, ad

strm consolalio, per unam atque eamdein (idem;


ego de vcslr graluler,
vicem
13.
in iide

imagines volucrum, quadrupedum et serpenlium.


24. In cujus scelerispunitionem,
pi

et vos

de me; sicque nos

Deuseos suuepro-

corroboremus.
fralres, quia per
;

kv concupiscenlice ivrannidi deseruit, sinens cos f-

Nolim autein vos ignorare,

me
el-

dissima,

qu

luberet, facerc

quibus ipsimel, sponte

non

stelit,

quod meo desiderio non salisfecerim


fuit

su, suis corporibus dedecus inferrent.


2,'i.

eniiii

sxp mibi

volunlas ad

vos eundi; sed ad

Quia

Deum verum commulaverunt

pro

falsis

liuiic

usque diem, mibi per varia impedimenta non

et imagiuariis,

quibus bonorem Deo debiium reddi-

licuit; ide

autem

sajp proposui ad vos ire, ut inter


sicut el in cleris
i

vos aliquem reportarem fructum,


nationibus fliciter reportavi.
14.

quibus servitute latri servierunt; sicque majori honore ci eaturam affecerunt, ((uam creatorem sed ipscnihil eorum injuria kesus, in aeternum, cerl
deruiit
,

et

Ex quo

faclus

sum omnium gentium

apostolus,

cl slabililer est

beneoictus-

omnibus debeo

doclriiue ministerium, Gracis et Bar1|,

20. liant ob causai Deus offensus permisil cos prolabi in

baris, doctis et indoctis.

fda p

*it

infmes cupiditates

nam eorum

fe-

53

COMMElN'AUIA.

CAP

I.

sexssui, minae ((inas pudor maxime decet), oblitoe naluralem usum commutaverunt in nefarium.

29. llinc omni scelerum gnre sunt repleli,

ma-

lignitalc, scortalionibus, avariti, nequiti, pleni invi-

fcminarum 27. Similileret masculi, relicto naturali


nsu
,

di, homicidio, conlenlionc, dolo, pravitate

clancu-

mutuis cupidilalibus inicr se

unus

in alleruni

lm calunuiiatores

deflagrrunt, masculi in niasculos


iranles lurpitudinem
;

abominandam pasua:

50. Palam detralienles,

Deo

odibiles, et Dei osores,

bisque modis inercedein

froces et injuriosi, superbi, fasluosi, scelerum inventores, parenlibus iramorigeri


,

recipienles defeclionis Deo, seu erroris idololalrici, conlumeliosi fuein lali turpitudine; ut qui in Deum
aflicerenl. rant, semetipsos hc nefand contumeli

rationis expertes,
alieni
, ,

mo-

ribus incomposili

et

ab bumanitate
,

quibus

nullus

naturalis aflectus

nescii fderis

immise-

28. Et queinadmodm non probaverunt, non


,

;csti-

ricordes.
31.
i

mrunt, pro meito Dei beneficiuin ([iio notiliam cxca> ejus assecuti sunl; propterea Deus eos tenebris
catos passus est abire in

Qui
,

cm Deum
sint

esse nssenl,

eumque summ

juslum

practic
,

mentem reprobam, juxta quam

morte digui
ilti

tamen noluerunt mlelligerc quod qui scelera enumerata faciunt; nec


,

de rbus agendis perverse sentienles, egerunt qu ho-

solm, sed etiam, qui ea suo consensu

dm

per-

mmes

ralionales

maxime dedecent.
sut tempons morem Epistohc ponit, non
est. Apostoli

petranlur, approbant.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Paulus,
in capite

seculus,
in calce

liimi et

cmnes ad salulcm vocandos;


me
Pater,
et

sicut ipse Chri:

nomen suum
sicut

stus suo Paire missus est, juxta illud Joan. 20, 21

nunc nostri moris


Saul,
:

aulem

noslri no-

Sicut misit

ego milto vos.


separatus. Alludit

men Hebrseum,
Jus
,

Grcum

o.uio;,

Latinum Sau,

Segregatus, Gr.
ad
id

discretus, Syr.

tandem Paulus

sive fuerit binominis

id est
,

quod Act.

!),

15

Vas

electionis est
et

mini ad por-

Saulus et Paulus .in circumeisione vocalus iuerit


pulant Origenes, L. Anselmus, D.

ut

landum nomen meum coram regibus

genlibus, et ad id

Thomas;

siveSauli

nomen
aliis

Deo

fuerit

mutatum

in

Paulum,

sicut

Simon
hoc
,

quod, Act. 13, dicil Spiritus sanctns : Segregate mihi Saulum, clc. Sensus ergo est Speciali Spirils sancli
:

dictus est

Cephas seu Pelrus, ut ne bac quidem parle,


,

aposlolis esset inferior

ait

D. Chrys.

sive

tanqum vas aptum et destinatum ad portandum ad omnes gnies Evangelium Dei;<\d


delectu segregatus
est,

Pauli

nomen

acceperit Paulo
,

Sergio proconsule

bonum

Dei nuntium; non triste quiddam

velut

quem ad

Chrisli fidem

in

insul

Cypro convertit

prophtie, accusationes, crimina, increpaliones; sed

Act. 15, v. 12, utopinalur Baronius post D. Iliero-

nymum

sive ipse Paulus,

hoc nomen genlile

et

Ro-

Evangelia, el Evangelia Dei, (irmorum cl immutabilium bonorum tbesauros infinilos. D. Chrysoslomus.

manum, parvitatem
tis grati,

signilicans, assumpserit humilita;

Observa hae
lus
:

et qui se

homunculus juxta vim texts Graci, minimis minimiorem


ut qui slalur pusillus erat et

tria nomina, qune sibi tribuit D. PauServus Jesu Chrisli, apostolus, segregatus, quo-

rum
ceret

Romanis suam exhibet rcligionem


,

oflicii

dicebat, Ephes. 3, 8,

nomine quoque

suo, parvitatem

sui dignitatem
:

5 'vocatiouis sua3

modum. Quasi
;

di-

suam

publie testarelur, et id opinalur D. Augustius.


sit

Paulus Dei grati christianus

Dei vocalione

Quidquid

de causa hujus nominis

cerlum est

quod ex quo Saulus cum Barnab missus


maluit Paulus

est ad gnies,

aposlolus; speciali Sancli Spirils selectionc, gentium el ide vester apostolus.


,

qum

Saulus appellari

nec aliud no-

Et banc
sinistros

fidei
,

suue et aposlolica;
liic

missionis
,

quasi

men

assumpsit in omnibus suis Epistolis.


servilutis

professionem

merilo quidem
dissipet
,

pramittit

Serm;s Jesu Christi. Divinee


plures,
ait

modi sunt

minores
,

quos forte

tm ut Romani ab

D. Chrys.
:

alius crealionc, alius fide,

Oricnialibus

de Paulinse

fidei

purilate receperant,

alius vit instituto

omnibus modis Pauius

lum
est ser-

ut Epistola; suse auctoritatem slabiliat, sibi, ut


,

vus Jesu Christi,


tione, fide, vil
,

ait

idem Chrys., creatione, redemp,

Romanis prodesset
Chrys.
,

necessariam
et

seu

sicut ait

D.

moribus, lolus Jesu Christi

ut fide

tolus-

dignam

plausibilem reddat Epi-

que

illi

consecratus et dvolus. Hc de re vide plura,

slolam.

Epist. ad Titum,

cl,

v. 1.
,

Vocatus apostolus

Gr.

xlrrr

nomen, non

par-

Sed hinc disce 1res veri apostoli et episcopi conditiones, his tribus nominibus expressas, scilicet vocalionem divinam
lionem
catus
,

ticipium; id est, vocalilius, seu vocalione, ab ipso Chrislo factus apostolus ; non in hoc officium iulru-

servitutem Christi
;

evangeliza
;

seu Evangelii prscdicalionem


,

sit

Deo vosit

sus aut per se

aut per alios

sed divin vocalione.


;

non intrusus per se

vol per alios


;

Jesu
,

Apostolus, id est, inissus, legatus


sti

lanqum

Chri-

Christi et ejus Ecclesioc servus


vilias
,

vitam

laborem
;

di-

laiere

ad praedicandum

in

loto

mundo Evange,

omnia sua

pro
;

illis

impendat
,

evangclizet

doceat Evangelium Dei

non nova

propriuin nomen esl illius hominis, qui ex Maria Virgine natus, idem est Kilius Dei Quod nomen vocatum esl ab angeio priusqum in utero conciperetur, Luc. 2 Nec emm aliud nomen esl sub clo dation Iwminibus in tmo
.

Vers.

Paulus servus Jesu

non ab homini-

Chrisli. Jsus

que aposlolus, legatus missus Chrislo per totum orevangelizare el doccre gnies. Segregatus in Evangelium Dei, id est, peculiariler deleclus ad praedicandum Dei evangehum delectus,
;

bem

oporleal nos sulvos fteri, Act. h. Vocalus apostolus, id est, vocatus ad apostolalum vocalione apostolus , quasi dical : Evocalus Dei Dei-

inquam , Spiritu sancto, qui responsimi hujusmodi ddit Ecclesian Antiocbenae, Act. 13 : Segregate miln Sauta m et Barnabam in opus ad quod assumpsi eos.
Evangelium, Grxcis bonum lajtumque nuntium signi-

Sa

IN
;

EPISTOLAM AD UOMAXOS
;

59
filius

bus inventa

sola Dei vocalio dat jus ad


ill

episcopalom

liurnanitateni

sit

David

(amen declaralus

est
:

servirc Ghristo et Ecclesix-, pro

vivere, laborare,
;

naluralis Filius Dei, tribus potissiinin arguinenlis

pli, inori, ccrla suiil divina; vocationis indicia

evan-

nempe per polenliam miraculoruin


lionis

per sanciifiea,

gelizare

docere Evangelium Dei

finis

episeopals

Spiriluin; peccata rcmitlendo

Spiritum san-

scu vocalionis ad episcopatum. QUOD ANTEA PROM1SERAT, VERS. 2.

ClC. Dixil SC

ctum conferendo; per resurreetionem morluorum, qu se et alios suscitant morluis. Ita D. Qirysoslom., Tbeod., Tbeopbvl.

apostolum et Evangelii
jus Evangelii
gelii gelii
gelii
sit

prconem

nunc

indical cu-

pneco, nempe Evangelii

D;
;

EvanEvan-

per prophelas in Scrpturis Deo promissi

Haec interprelationis diversilas orta est ex Grac vocisambiguitate i^eu, qu.c signilicat dcfinire de,

de Filio suo, cujus objectum est Filius Dei. Evanitaque

stinais, delerniinarc

quod Gneei explicani per ver:

omnin

cl adcpique divini.

bum

deelararc, demonstrare

Lalini ver per

verbum
vald
in

llujus recordelur vir aposlolicus, et

memineril cusu dignilatc

prxdestinare.
Palet legenti quod Gr.ecorum explicalio
naluralis
,

jus Evangelii

sit

pracco; illudque pro

sit

couctur adniinislrarc digne Deo.


Vers. 3.

Qui factus est


,

cafreatqoe diflicullatibus quas


sit

habemus

ei.

Nec

textus Graecus,
,

explicand Chrisli pnedeslinalione, ut


et in

Filius Dei,

nec versiones Syriaca


paiticulam
ei
,

Arabica , ./Elhiopica

habent
,

explicand synlaxi cl sensu verborum sequen-

sic

taraen legit D. Anibros.

seu ut

tium, scilicet in virlule, secundm Spiritum, etc.

nunc volunt
S. August.

Hilarius Diaconus

Romands,

lia etiain

Audialur unicus Theophylaclus


Filius Dei in virlule
,

Qui definilus
dixit

est

etc.

Supra

Evangelium
ralione co-

Paucis exponit quis

sit

Jsus Chrislus et utramque

esse de Filio Dei

nunc

aslruit

qunam

cjus exhibet et generalionein et

naluram

quasi-di-

gnilns

sit

Filius Dei, inquiens, definitus,


,

hoc

est,

de-

ceret

111e,
,

qui ab aeerno erat Filius Dei ex substanfactus est filius hominis


;

monstralus

confirmants
,

judicatus. Pclinitio
,

enim

ti Palris

in

tempore ex

est ipsa judicatio


tentia.

suffragium

seu calculus el sen-

substanii Matris

sicque verus Deus, verus homo.


j

Qui factus est. Syr., qui nains est; .Ethiop., qui


genitus est, et provenit, id est, qui sccundin
factus, seu incarnatus est. Ei,
riain
,

Nam
: I

cuncii definicrunl, judicruntque ipsum esse


:

carnem
glo-

Filium Dei
et efficaci

uiidcnam?

in virlute,

boc

est, ex polenli

Deo

Patri

ad Dei

signorum quai

faeiebat.

Pralerea secun-

ex semine David. Syr., ex seinine doius Daex Maria Virgine


,

vid

id est,

Davidicx- stirpis

seu

genty ex seinine David. Luc. 24, 44.

dm Spiritum sanclificaiionis ; hoc csl, ex Spiritu, per quem sanctificahat credenles Dei enim esi donare talia. Quin eliam, ex resurrectione morluorum ; nam
:

Qui prdestintes est Filius Dei,

etc.;

Graec,

illo

primus

ille

et soins se ipse excilavit. Itaque ex resur-

definilo Filio Dei, etc.; Syr., et agnilus est Filius Dei,


etc.
;

rectione definilus est ac declaralus Filius Dei


enini cl boc est, perinde alque ipse ail
veritis
:

Arab.

destinato

yElhiop.

quem

declaravit.

magnum Cm exalta;

Use verba aliter Gratis,

aliter Latinis explicanlur.


:

me

terra

tune cognoscetis quod ego

sum

ita

Secundm Lalinos

hic sensus est

Etsi secundni na,

hue usque Tbeophyl.


Noslra tamen leclio est veluslissima
tanlui inlerprelis
,

luram humanani filius sit hominis natus est ut secundm hyposlasin


Dei
;

tanicn pradestinaluralis Filius

nec nostri

sil

sed et

in virlule

seu

cum

potculi i'aciendi miracula,


,

Tertulliani, S. lrenaei, S.
gustini
,

omnium anliquissimorum, Ililarii, Ambrosii, S. AuSit ergo sensus


:

quam habel

Spiritu Sancto

incarnaiionis auctore

Epiphanii

Priniasii.
filius

Qui

haneque pofcenliam declaravit rcsurrcclionc

lu;n su,

idem juxta naturam

David, prxdestinatus esi ut


,

tum aliorum. Secundm Groccos


ficat;

secundm suam subsislentiam


hic

esset naluralis Filius

sensus est

Etsi

secundm

Dei, in virtute, clc, talisque paluit per polenliam mi-

Ixlissimum illud nuniiuin et oinui accep'tione dignuin, de redemptione et salute generis liuiuani per Cbristuni. Quod unie promiscmi clc, ([UQiLhipi Vers. 2. olim Deo per prophelas ab ipso inspifafos, quorum oracula lilteris consigna ta Itebrentur, promissum es sel. Scriplura sancla; diciinlur Scripfuro diviniis inspirai, id est, verbum Dei scriptum, que niliil san-

Qui prdeslinalus est, elc, q. d. Homo Vers. 4. Cbristus, qui factus est ex semine David, seu cui dala
:

csi essentia et existenti

humaine nainne, praedesi-

nalus esl ad boc, ut subsisterai in person Filii Dei; d est, pradestinatus csl .lesus ad boc, ut scilicet qui

clius est.

De Filio suo, clc. Rcfertir ha>c pais, Vers. 3. vel ad Evangelium Dei, ul bac parle siguil.eelur Evangelii naieria , vel ad verlnun promiserat. Nam Cbrislum Dei Filium
Paire fuisse promissum universa novi eslanienli Scriplura luquilur. Qui factus esl ei ex seinine David secundm carnem.

David, idem seboc est, prsedestinaliiiii est, ul hic boino, qui dreilur Jsus, estque filius David, esset simul Filius Dei, quia scilicet praedeslinalm csi, ul hic homo assunierelyr Filio Dei, illique hyposlatic unretur, ila ut idem esset homo cl Des, sive filius hominis cl Filius Dei. lia August., de Prdestinatione sanciorum , e. 15; S. Anselm. ; et passiiri schofastici, 5 concl. Toletarium 11, c. 1 ji., q. 24. Cbristus prdeslinalm est Filius Dei in vir~
fulurus erat

secundm carnem

lilius

cundm hyposlasim

esset Filius Dei

Idem Verbum, Galal. 4, fuclumtx mulkrc, faction sub leqe. Vox enim (velus magis. sigtulical hutunuam taturam Cbrisli. Vult enim Apostolus euin.-qui ab aiorno esl Filius Dei, in tempore l'aeluni esse ac genilum secundm carnem, id esl, secundm buniana m naluram
t>x

taie, id esl,

cum

polenli diviu, ut scilicet, essel

fi-

seinine et poslcritale David.

David >ecimdm carnem fragilem et infirmant^ Iraient Uimonlam polenliam (jiiam hyposlasiu divinam nimiim ul per banc polentiani, liic homo unilus Verbo lacerel miracula, retnilleret peccala, sanclilicaiet homincs; quam polenliam babuil Spiritu
lius
;

57

COMiftENTARlA. CAP.

I.

38
,

missioraculonmi; secundum Spiritum, per visibilem

nom

S;>irils

sancti

in

suos disoipulos; ci resurre-

Pro nomine ejus. Prter sensum jam datum alii intelligunt, propter glonam ejusdilatandam. D. Chrys.
Grx'co tcxlui adhuerens,
bizkp,

ctioin', cl

persaan rcsurrcclioncm.
DoMINI NOM'RI, ivjM XpTtf, ClC

super, ait, ut obedialur

JESU
verba,

ClllilSTI in

HxC
de.

super nomine ipsius;

id est, in

nomen

ejus credafidei

Gico, nceluuiur casa geniiivo, cum verbis

mus. Conformis est Syrus, ut obediant


ipsius.

nominis
i

praecedentibus versus secundi itept-rtViici uto,


Filio sue,

quodque

iuteredU legitur
,

huer parenlhesue-

Vers. 6.
'gentibus,

In quibus; Syr.,

ex quibus,
estis et

sciliect,

sim. Conformis est Syriaca versio

de Filio

(qui

seu inter quas gentes

vos, Ro-

natus

esl... et

agnitus est Filius Doi...), neinpc Jesu


si-

mani

et ide veslr

curam gero,

et

ad vos scriho;
,

Cbristo
gnilicat

Domino noslro. Juxla noslram Vulgatam per suam ipsius Jesu Cbristi Doinini nostri

vocati,

xXiTs, sicut et vers. 1,

nomen

non

partiei-

re-

pium, significans vocatitios, seu divin vocatione servos et famulos Jesu Christi.

surreclionein.

Vers. 5.

Per

quem accepimus; explicat quo


,

Hoc

saep

repetit

ut inlelliganl fidles

qud Dei

saum

receperit apostolalum, ad quid


lilium

et

ad quos

per

grati sunt Christiani.

quem, Jesum Christum,

David,

et Filiuin Dei,

Vers.

7.

Omnibus
sit,

qui sunt Rom^e.

Poslqum hoc
nunc Ro:

recepimus gratiam, et sanclificantein et gratis datam;

prologo dixit quis

quo conslitutus prdicator,


,

omnia doua supcrnaturalia


toi
,

et gratuita;

et apostola;

quae prsedicare jussus

ad quid et quibus
et

et aposlolici

muneris functionem

in

omnibus

manis omnibus graliam preealur


quse
illos

pacem

graliam,

gentibus, id est, fnter onmes gnies; ruo nomine ejus, id est, nomine et vice ipsius, pro quo legatione fun-

uniat Deo; pacem,

qux

illos

uniat inter se.


;

gimur; ad obediendum fidei, Cr., ad obedicnliam;


Syr., ut obediant
,

D. Chrys., ni obedialur, id est, ut

Hincque disce 1 salulationem apostolicam grati. vobisetpax; hxc duo nunqum spart Aposlolus in suis Epistolis. Et mcril, hc enim duo nobis et aliis
sunt continu et absolnt desideranda
;

pr.cdicaiione nostr
aposlolici quippe

omnes gentes obediant


est,

fidei

grati,
:

qu E/co

muneris

prxdicalione gentes

uniamur; chariias

qu cum proximo
;

gralia, per

inducere, ut se Cbristo submiltant, ejusque credant


Evangelo-

quam Deus nunc


regnemus

rgnt in nobis

pax, qu

cum Deo
(i

in clis.

Hanc salulandi formulam Chrislus


est Jesu Chrisli
:

Hinc nieril D. Chrys.,


lens, ait
:

in
;

hoc verbum anirnadver-

suis discipulis tradidit, Luca; 10, 5. 2" Disce ex v.


et 7 Christiani nobilitatem
:

Ad obediendum

non

dixit, ut in qua-stio-

de ejus

ncm

aut vociferationem irahalur, sed ut obedialur;

famili

est Dei dilectus,

amicus Dei

est et sanctus,

neque enim missi sumus, ut argumenla et syllogismos afferamus, sed ut reddamus quod nobis concreditum
est;

per Baptismum sanctificatus.

Vocatis sanctis,
ficaii fuisiis, et

id est, qui

per Baptismum sancliestis. Finis

cm enim Dominus

aliquid pronuntiaverit, au,

ad sanctilatem vocati
;

vo-

dientes

minime oportet curios scrutari sciscilarive super iis qu dicta sunt, sed excipere lantm. Hinc ergo concludo qud spiritus fidei sit spiritus
obedieniioe
raiio
,
;

cationis noslr sanctilas


et

vocari ad christianismum

ad sanctitalem vocari

sunt ununi et idem, lieu


!

quoties contra vocationis roece linem peccavi

quam.

non

est naluralis et
,

simplex mentis ope-

long sanctilalc disto, miser peccator!

aut ratiocioatio

sed voluntatis humanae grati

Vers.

8.

Primum quidem gratias ago Deo meo...


v.

adjut submissio et adhsio verbo Dei.


sancto, qui lotum hoc unionis bominis cum Deo opus in Cbristo peregit. Qua' potentia Spiritus sancti maxime se ostendit , maximque patuit ex resurreclione ex inortuis, id est , in resuscitatione , qu Christus se
et alios

Mira prudenti ab hoc versu usque ad


,

17 captt

gentium numro eliam vos estis ulpote jam vocati Jesu Chrisli, hoc est, gratuil Dei vocatione faeli fidles

Jesu Christi.
7.

Vers.

Omnibus

mortuos

suscilavit.

Unde de e tune
:

dixit

vocatis sanctis.

qui sunt Romee dilectis Dei Subaudi, scribit hanc Epislolam amicis
,

Chrislus , Matlh. 28 : Data est mild omiiis poteslas in clo et in terra; et Joan., Apoc. 5 Dignus est agnus,
qui occisus esl, accipere virtutem,
et

divinitatem

et

sa-

pientiam. lia S. August. et passim interprtes.

Per quem accepimus graliam et apostoVers. 5. latum, dicens se apostolalum accepisse per Christum, iil est, Christo vocante atque mandante. Accepimus, id est accepi , gratuitum hoc benclicium , quod est aposiolalus, id est, munus ac dignilas apostolica. Pro Chrislo legalione lungimur, inquit Paulus, 2 Cor. 5. Apostoli ergo erant primi Christo, Chrisli vices gerebant, et Christi personam repracsenlabant sicut rgis legatus regem ipsum repra-sentat.
, :

vocalionis ejus beneficio sain lis. Vucalis sanctis, inquit, id est, vocatis ad sanclilalcm, vocalis ad christianismum, ul sinl sancli. Grati vobis et pax, multiplieelur, sive adimplcalur,

Dei ac gratuita

Ad obediendum fidei in omnibus genlibus id est ut obedialur fidei ab omnibus gentibus scilicet ut aposloli su prdicatione inducant omnes gentes, ut se submiltant, credant et obediant Evangelio. lia Chry, ,
,

Deo Paire nostro, cl Domino Jesu Chrislo, Paire noslro, id esl, cujus nos filii sumus per graliam h quo proindc grutiarum et pacis accessionem merit vobis precor. Et Domino Jesu Chrislo; Christo auctore et largilore, a;qu ut Deo Paire. Cndc Graci comncuiatores et Cyrillus, ex bis Apostoli verbis ostendunt Chrisli divinitatem et cum Paire qualitateu). Vers. 8. Primum quidem gratias ago Deo meo per Jesum Christum pro omnibus vobis, id est, ob bnfilanqum mecia vobis impensa per Jesum Christum diatorem nostrum quo fides gralia cl oninia bona pro quibus Deo gratias agimus, nobis proveniunl, ait
,

Ambros.
Quia
ftes

sost.

veslra annunlialur in universo

mundo

id

Pro nomine ejus Christi propagand


Vers.
C.

In quibus

pro glori et fide nominis et divulgand.


id est
,

est, divulgalur.

Sensus

est

Fama

fidei veslra: inul-

estis, etc., id est, in

quarum

enini

tm latque per varias mundi parles diiunditur. tRomani jam anle (idem Chrisli suscepcranl
;

39

IN
,

EHSTOLAM AD ROMANDS
utilior; ac

40
,

Romanonim bcncvo.entiam

ut

illis

lit

scamus

ejusdem exemplo
:

orare sub e conditione,


ait

ob iUorura (idem

in loto

raundo celebrem, Dco grasit

qu oravit
relus,
si,

si sit

voluntas Dei; ut enim

Theodoqui

lias agit.

Lbi nota 1 qud graliarurn aclio

apo-

ubi de loi liominum

myriadum

salute agi,

slolica devolio, et
cel.

quam

D. Paulus frquenter exer-

lur, sic rogal

Apostolus, qu veni digni sumus

Rever toluni religionis exercitium ad duo polest


:

non omnia nostra


eque pendemus?
Vers.

divinae volunlati permitlimus,

ab

optim reduci
recipiendis

in recipiendo scilicel et

reddendo,

in

Deo

bencliciis, et in reddendis

Deo gra-

14.

liarurn aclionibus.
licili

Discamus bine non minus essesolet recipiendis.

Desidero enim videre vos, ut ali-

quid... Gr., ut aliquod impertiar

de reddendis qum de petendis


de fide, de bonis spiritualibus
:

donum

vobis spiri-

lualc ad stabiliendum vos. Syr.,

Nota 2" de quibus inprimis Apostolus reddat Deo gratias,


et

quandoquidem vehe-

menter opto videro vos,

et largiri vobis

ad auernam

donum

Spirils,
:

quo stabiiiamini. IVAperilsuidesiderii molivum

non

salutem condncenlibiis

sieul baec specialiter et inpri-

mis pelenda

sic
,

de
qui

eis gralia:

primm agend. Qui


teslamenium
sapit.

ex curiosilate desidero videre vos; non ex cupiditate, ut aliquid vobis accipiam sicut pleriqnc Domain
,

secsagit, seu
terrenis gratias

terrena pr.csertim petit, et pro


agit, velus

vadunt

sed ad impertiendum vobis aliquod spirituale


in fide

tanlm

donum, quo vos


Vers. 12.
ris

confirmem.
Quasi libe-

Nota 5 quomodo gratias agit,

scilicel,

peu Jesum
locutus
dixit;

Ciiristum, quia per Chrislum et ob Christum nobis


gralia datur; ide per Chrislum,
aclio

Id est, sihul consoi.ari...

oninis graliarurn

nobis reddenda Deo

cl

boc ulrumque nos

v. 11

quod boc tolum ad mutuam consolationein rccorrigil

sit,

emollil et modeste

ducendo.
docet bic Apostolus.

Vers.

9.

Testis enim mihj est Deus. Gr.,


D

testis

Sunt horum vers. 11


ail

el

12 verba plena humililatis,

est me, seu meus.

Deum

leslem invocat, qud

illorum

sit in

suis orationibus perpetu

memor;

coi
et

seuvio

in spiritu
:

meo, id est,

quem

sincer

mente

dixit, ut dem, sed ul imcommunico enim ex iis quoe accepi el quia primus eis magnus Petrus doclrinam evangelicam

Theodorelus. Non enim

pertiar;

spiritu colo

non carnalibus

et Judaicis sacrifions, sed

prsebuil, necessari intulit,

ad co.nfirmandos vos; non


afferre, sed

spiritualibus animi virtulibus, fide, spe, ebarilate.


In

enim aliam vobis doclrinam

eam

qiuc

jam
irri-

Evangelio

Filii

ejus praxlicando
et

non lgales
Filii

oblala est conlirmare, et arbores

jam planiatas

ritus

docendo, sed clestem


;

divinam

Dei do-

gare volo. Deinde rurss oralionem mull replet


deratione.

mo-

Ctrinam

seu, et forte melis, cui servio, seu mini-

Hocautem

est, simul consolari...

slro, in spiritu

meo;

id est, sincer

mente

et intimo

non volo dare, sed etiam vobis accipere.


in verbis.

Non solm Hueusque

cordis affeclu, in Evangelio Filii cjus, scilicel pnedi-

Theodoret. Hinc ergo modesliani disce et in sensu, et

cando.
'

Vers. 10.
crans...
111

Semper

in

orationibus meis, obse-

Ex

vers.
:

discat praelalus visilationum

fmem

et

Exponit quod

sit

conlinuum suum

in ora-

molivum

ut aliquid impertiar vobis grati. spirifinis,

tionibus votum, scilicel ad eos eundi.


Si

tualis. Hic est visilationum


impertiri. Visilator esl Dei

gratiam spiriiualem

quomodo tandem aliquando

hsec adverbiorum

tbarismatum portalor et
in
lide

congeries nolat ardens D. Pauli desiderium


videndi
:

Romanos
inmod,

collator;

ipsius

munus

est confirmare

et in

idem indicat verbum sequens,


bis versibus discimus 1

v. 11,

bonis operibus. Hinc mutua oritur consolalio, ex com-

vebemenler desidero.

muni
qud jurainenoves

fide pasloris et

ovium

consolationein accipiunt
;

Ex duobus tum rite factum, sit aclus religionis, quia Deum agnoveriscit et dclarai primam veritalem et bouitaiem
:

ex

fide

pasloris
fide

fructificanie

consolationem
et

accipit pastor ex

ovium per ipsum conurmat

aucl.
In lalibus visilaiionibus nibil

latcm, quse
ncquit. 2"

l'a 1

non polest; bouitaiem, qiue


discal pastor

fallere
fr-

vanum,

niliil

futile,

Exemplo D. Pauli
munus, im

quod

nulla

laelitia

secularis et

mundana,
el

nulla curiositas,

quenter et quasi assidue orare et gemere pro Ecclesi


sit

nulla videndi currendive libido, nulla dominatio, etc.;

veri pasloris

et boni ebristiani. 3" Di-

omnia secundm Dei Spiritum

volunlatem ordi-

idquc Pelro apostolo prsedicanie quemadmodm boc loco lestatur Chrysoslpmus. Gratias ago Deo pro fide
:

dnm

vestra, quae tanta est ut lama ejus universum nmupervagetur. Testis enim mihi Dms. Refertur lioc juVers. 9. ramentum ad illud sequens ; qud bine intermissione

Semper in orationibus meis, etc. SigniVers. 10. ardens desiderium ac votum Pauli ad consequendum id (|iiod scribil, boc est, ad visendum Romanos, in voluntate Dei, id est, per volunlatem Dei , Deo volical

lenle.

Vers.
adessc.

H.

Desidero enim

videre vos

id est

vobis

memoriam

vestri facio, etc.

Cui servio in spiritu meo in Evangelio Filii cjus. Subaudi, annuntiando, prxdicando , propagande , vel In negotio Evangelii. Cui servio, quem sensus est colo, tn spiritu meo, id est, culiu in ter no et spirituali, qui consistil in iide, spe el charitate. Quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in orationibus meis. Sic eliam ad Tim. scribit 2 Kpist. Gratias ago Dco qud sine intermissione habeam 1 lui memoriam in orationibus meis nocte ac die.
:

Ut aliquid impertiar vobis grati


lanti

spirilualis.

Causa

mei desiderii non

alia est, inquit,

pra ea quae jam accepistis, aliquid seu graliarurn spiiituaiium vobis per meuni minislerium impertiar. Ad confirmandos vos , Grnec , ad confirmait vos id est, qu fit saltem ut confirmemini in donis acceplis. Desidero videre Id est etc. , q. d. Vers. 12. vos, ut confirmem vos insiruendo ci docendo in fide
,

qum ut suadhuc donorum

41

COMMENTKIA. CAP.
et utili-

I.

4
in

uaia ad subditorum spiritualem prolVclum

nerosam

exclamai D. Clirys.
tu pro

prooem. Epist. ad
te

tatem.

Rom. Et
15. Nolo autem
dixit v.

modulo luo considra

debilorem
:

Vers.

vos ignorare, fratres.


:

omnibus
inlelligat

;.

omnes, quantum

est in te, instrue

at bine

Confirmt quod
proplerea
obstiterit;
illis

11

'Desidero viderevos, et

praesertim pastor qud se toti suo gregi

aperit quid

tenlaverit,
et

deinde quid

dbet

nullam ovem sine crimine negligit. Itaque


est inillo, sit
;

denique quid conando

lentando inten-

quantum
reatur.

semper paratus, semper promnec periculo


,

venire ad vos, derit. Sa:p volui, proposui, ac tentavi SUM IJSQUE AD HOC TEMPUS, quippe per ET PROHIB1TIS urgentia ; magis enim alia evangelica negolia magis

ptus ad minislrandum

nec labore ler-

Vers. 15.

Ita,

quod

in

me

promptum

est...,

nonurgebat ncessitas locoram in quibus Christus annunliatus. Hoc patel ex cap. 15, v. 20, dm erat
proposui 22. Ut aliquem fructum nABEAM ; ecce cur gnies ad vos ire , ut inter vos , sicut et inter alias quod D. Petrus et fructum aliquem babeam, rigando
,

subaudi mihi;

id est,

promplus sum evungelizare. Hoc


;

debitum

boc minislerium, evangelhare


graliae

loeluin

ac

faustum Dei
|

nunlium praedicare.
erubesco. Paralus sum, in-

Vers. 16.

Non enim

quam,
l

et vobis, in vestr splendidissim

urbe Rom,

ejus discipuli

apud vos verbo Dei seminrunt. Ad non

evangelizare, sicut Anliochi, Albenis, Epbesi, Corinlhi et alibi;


Clirisli.

cxemplum

Apostoli noslri, qui orania sua itinera et


,

no enim erubesco Evangelilm. Gr.,

negolia ordinabat, suscipiebat et exsequebatur

Syr., non

enim pudet me Evangelii. D


slultilia

Clirys.

propri voluntate ductus, non curiositate tractus, sed divin grali direclus, discamus et nos omnia nostra

addit Chrisii. Lict Jsus Christus crucilixus Judaiis


sit

scandalum, et gentibus
illius

reputetur, non

me

secundm Dei voluntatem ordinare banc


;

in
in

omnibus omnibus

propterea pudet

Evangelii.

jnquirere et exsequi, ei ubique subdi,

eam

adorare

ab e semper

et

omnin pendere.
aliquem

Virus
lur, et

enim Dei est. Gr., 3;a/uj, potentia, quia


,

Vers. 14.

Grjcis ac barbaris... Volui, inquam,


apud
alias gentes, fructuin

Evangelium Chrisii
mors,

boc quod

in

Evangelio conlineFilii

quod prdicainus, incarnalio


etc.,

Dei, passio,

apud vos,
haberc
,

sicut et

quia omnibus debitor


doctor,

sum

ex quo factus

potens et eiicax

mdium

est

adseternam

salulem conferendam

omm

credenti, id est, perfecl

sum omnium gentium

omnibus debeo doctri-

credenti et facienli quod ldes docet esse faciendum.

ne debitum
gatus sum.

ad boc astringor apostolico munere

Sicut

medicamenlum non prodest

nisi

baustum
nisi

ila

ad quod ex speciali sancti Spirits selectione segre-

nec Evangelium vilain aelernam confert,


el custoditum.

credilum

Non

obstante supeiiori versuum 11 et 12 modesti,

Jc sua; missionis et apostolals dignitatem sustinet.


(Jrcis ac barbaris.

Jud.eo PRiMUM

quia Judis promissus


illis

fuit

Messias.

guebant

in

Grcos

et

Humauuni genus Grci dislinbarbaros. Barbarus autem apud


,

Hinc

et

Christus ipse

evangelizavit, et ad eos
id est, gen-

primmmisit aposlolps suos; et Gr.co;


tilibus.

Gisecos erat omnis non Graecus seu ali lingu loquens qum Grc quo sensu et ipsi Romani apud
,

Ab Alexandre plerque
;

gentes Grxc loque


intelligilur

bantur
tilis.

hinc sub

nomme

Grci hic

gen-

Grcos erant
intelligit

barbari.

Sed hic D. Paulus per Grcos


,

gentes sapienli Gruecorum excultas


:

quales

Nola

qud

fides

mdium
;

est per

quod Deus no-

erant Romani
telligit.

per barbaros, incultas et feriores in-

bis vilain largitur et salulem

seu per quod ordinavit

ut omnis
s
,

homo

salutem assequatur; omni credenti,

Sapientibus et insipientibi
stupidis
,

id

est

ingeniosis et

elc.

ul supra. Nola 2

qud evangelicum verbum


,

sit

doctis et indoctis. Mirare lue

magnant D.

qudam

inslrumentalis Dei virtus et potentia

qu

Pauli animam,

qu universum orbem amplectebatur, omnes gnies, omnesque prorsus homines, quasi discipulos se erudiendos suscipiebat. animam geCbrisli
el haec mea conflrmatio liai mulua consolalio ; nostra , ex connnuni fide me et veslr , jam per me aucl et confirmat. Vers. 13. Nolo autem vos ignorare , fratres, quia sp proposui venire advos. Excusai Aposlolus cur desi-

liJem cl justitiam, animse vilam, nobis confert.

Sub evangelico verbo Deus gratis

sua3 potenliam

et sancti Spirits efficaciam abscondit.

Hinc disce in

derio nondm salisfecerit , docens conaluin sibi non defuissc, sed facullatera. Id enim est quod sequitur Et prohibitus sum usque adhuc , prohibilus id est, impedilus; de boc impedimento , quale fuerit, liabemus inl'ra , cap. 15, ubi commmort Aposlolus se pidicando in aliis regionibus Evangelio occupalum, eque occupalione plurimm impeditum fuisse,
:

Evangelii. Hanc enim doctrinam nec Graeci nec pliilosophi perceperant. lia (quod in me), etc. Vers. 15. Ilaque q. d. quod ad me attinet, promplitudo mihi adest. Ego quidem vehementer volo modo ea sit eliam Dei voluntas, satago evangelizare vobis. Non enim erubesco Evangelium, ac si Vers. 16. diceret Quamvis Chrislum esse crucifixum , et hoc ipsum palm praedicare pro Evangelio probrosa res et stulta videalur , non tamen illius me pudet. Ratio sequitur : Virtus enim Dei est in salutem omni credenti, q. d. :

quomins adbuc Komanos

inviseret.
,

il aliquem fructum liabeam el in vobis sicut et in cteris gentibus , id est , fruclum ex iis colligendum
Evangelii pnedicatione , sicut jam collegerat ex aliis gentibus. Hic ergo fructus est (ides et salus populo-

Evangelium, id est, proedicatio et fides vel potis res praedicata per Evangelium, scilicet Chrisii mors, mrita, sacramenta, pracepta, promissa, lict incredulis nobis tamen Dei virpudori sint, scandalo et risui tus sunt et potentia per quam Deus potcnler in cre, , ,

rum.
Gratis ac barbaris,
S. S.
etc.,

dentibus operalur salulem.

annuntiandi el docendi

Judwo primum

et

Grwco

quia

primm

ac potissi'

XXIV.

(Deux.J

43

IN
,

EP1ST0LAM AD ROMANOS
Unde ben
Trid.
,

4*
omnis Catholicus, cum concilio

Verbo Dei

gratiam et spiritum

oratione et medila-

infert
,

lionc qucerere.

Vers. 17.
stifia enini

Justitia emm Dei

sess. 6

c.

8, fidem

omnin necessariam esse

in

eo.... Syr.

Ju[

ad justificalioncm; pessim autem omnis beterodoxus

Dei per

illud revelatur. Dixil,

nonerubesco

cum

Evangelium; ralionem reddidit, quia


etc.
;

virtus Dei est,

Calvino, homiuem sol fide justificari nam, sicut fundamentum ad ;cdiliciuni est necessarium, solum
:

liinc

sensim delabitur ad pracipuam hujus epii

lamen non

sufficil

sicut C3r

ad vitam corporalem nesulficil


,

stol materiam, (piam in hoc versu cxprimil; sicque

cessarium est, nec lamen solum


requiritur caput, pulino, elc,

sed pralerea

cum prxcedcntlbus

ennnectit.
est adsalulern
:

E-angelium ver Dei virtus

quare?

saria est
cit
,

omnin necesad vitam spiritualem, nec lamen sola suffiita fides

quia (et iioccrit principale hujus Episloke subjectum)

sed praterea requiritur charitas et caetere vir-

vera juslilia
eo revelatur.

qu quis coram Dco justus est, nobis

in

tules.

Fides sine charitate et operibus moriua est


,

quo-

Ex
daei

fide; iliaque oritur ex fide, non ex lege


;

ut Ju-

mod autem
anima?

peraliquid

mortuum
fide

viveretet cresecret

putaui

non ex nature viribus

ut

opinanlur

Grseci, sed ex fide.


In

Nota 3 qud sicut ex

tanqum

radice

uit

fidem

ex fide nascilur, fide nutritur, et in lidcin

prima
fide,

justi juslilia,

seu, per

quam
,

fit

justus; sic

majorera et solidiorem quotidi crescit. Quipp ex


fide

tanqum causa imperante


,

oritur secunda justi

informi

fit

fides

perfecla, charitate formata, et

justilia

seu

qu crescit

in justilia et operatur juste.

operans per dileclionem.


Sicut scRirTUM est
vivit. G'.
, ;

Hinc ex
:

fide in fidem.

Habac. 2

Justus autem ex fuie

Nota denique qud haec vita clar revelatur in Evangelio,

vivet.

Syr., vivet; utrunique veruin est, et

tum quia hristus, hujus vit fons,

et qui in
;

justus

nunc

vit gratise vivit


:

ex

fide; et

ex

fide vivet

lege erat absconditus, manifeslatur in Evangelio

tum

aliquando vit gloriae


fide.

ajternitaiis

enim

vita

pendet

quia ipse hristus hanc vilam ore proprio nos docet


in

Qui crediderit , salvus Nota 1 per jusiiiiam Dei, hc


illain

erit.

Evangelio

Pnitemini,
fidei

et crdite

Evangelio, Marci

in Epistol',

intelligi,

1, 16.
capitis
,

Devotam
in

Christian* praxim vide in fine

non
et

qu Deus justus
justus est.

est*,

sed eam qu hoino ver

corollario.

coram Deo
est
,

Dicitur

autem Dei, quia


,

Vers. 18.

Revelatur enim ira Dei


:

elc.

Puto hoc

Deo

et quia

coram Deo

jusluin reddit

eique
justi

enim referri ad vers. 16


et in

Virtus Dei est ad salulem;

placet.

Nota 2 qud bc
pii, vita spiritualis.

justilia sit

hominis

hoc versu secundam

commun

ralionem, qu pro-

seu ver

Sicut enim animalis


vivit, et sicut

homo
hoino

tt evangelicum esse

verbum instrumentalem virtutem


;

ex rbus scnsilivis et animalibus


philosophus vivit ex ratione
,

qu Deus homines adducit ad salulem


per

bonosquidem.

it

homo

justus, chri-

amorem
est
;

juslili

quam

rvlt, ut vers. 17 di,

slianus ex justiti Dei, seu ex justilia qu


justus est, vivit.

coram Deo
est
fides

ctum

malos ver, per terrorem vindictae

quam
j

Hxc autem
,

justilia, justi vila, fluit


,

impiis intentt.

fide

tanquttm radice
,

seu

quod idem

Evangelium enim
clar docet; et

et justitiam

fidelis

animee vitam,
injustitiam,

inilium, radix

cor hujus viue spiritualis; cujus do,

omnem
;

impielatem

et

clrin fundameutum est Dei voluntas

sapienlissim
,

anima? niortem, manifest prohibe!: ad justitiam pios


allicit

ordinanlis utnullus, post lapsum peccali


gratise restituerelur,
fiisi

in

statum
,

spe pramii
,

ab impietate et
:

injustiti

malos

crederet in ipsum

cl

in

avertit

terrorc supplicii

hinc gloriam nunc


intentt,

demon-

Chrislum Redemptorem. Hinc sine


placere
tet
,

fide impossibile est

slrat; hinc

Deo

hinc accedens ad

Deum

credere opor-

ad

gehennam nunc hominum salutem.

utrumque autem
|

etc.

Evangelium ergo virtus Dei est,


Sicut scriplum
est,

etc.

quia sicut

Christo et apostolisannuniialum est Evangelium Judis, quibus promissus erat hristus, et, idesl, deinde, Grco, ici est, genlili. Justilia enim Dei in eo revelatur ex fide Vers. 17. in fidem. Probat Evangelium esse Dei virtutem in saluiem omni oredenti, quia in eo, scilicet Evangelio, revelatur justilia Dei ex lide. Dicitur aulem revelatur, quia de mysterio loquitur ab humanis sensibus abscondito. August., lib. de Spir. et Lilt., c. 9, Justilia Dei, inquil, est justilia divina, qu scilicet nos Deus justifient per Chrislum , quseque nos rvera in oculis Dei jusios facit. Ex fide in fidem, ex fide, incipiente et imperfect in fidem proficienlem , perfeclam charitate forma tam similive modo augescentem vel in se in-

2 Justus autem ex fide ad justitiam semel credidisse, sed oporteat justitiam adeptam semper ex fide nutriri conservari augeri et perfici. Juslus ita vivit ut ex e vivere non desinat. Juslus credens ex fide et sperans in Deum, incipit vivere spiritualiler, incipit habere rectam animam qu placeal Deo ac rursm pergens et pioliciens in bc su fide el spe in
Habac.
c.
:

vivit,

tanqum non
,

salis sit

Deum, pergit pariler et proficit in vit spiritual! in recliludinc et juslilia anima1 , in grati et aniieiti Dei, ut magis magisque Deo phiceat. Qui justus est, vivat, id est, juslilia vilnm liabeat, scilicet ex fide. Sic enim loquitur Gai. 2. Qud autem nunc vivo in carne,
, 1

nempe vitam
justi,

juslilia;, in fide

vivo

Filii Dei.

Tola

vita

trinsec vel exlrinsec per charilatem et virtules alias, quas fides excitai; q. d. In Evangelio revelatur vera
:

qu justus est, ex fide est, quia iota ejus justitia ab inilio usque ad fineni ex lide est. Quamdi enim
justus per lidem ambulat, ex fide vivit. Revelatur enim ira Dei, etc., q. d. : Vers. 18. Rect dixi iustiliaiu veram revelari perChristi Evangelium, illudque esse virtutem Dei in salulem, quia c

justilia

in fidem , id est augescit per fidem in dies crescenlem, donec credentem ad salulcm perdticat ; qu^e Evangelii est virtus, uti praccssil. Ha Theoph., QEcumen., Adamus et Pererius.
,

qu
,

est et proficit ex lide


alitur
,

quae incipit

I j

!
I

contrario revelalur tum

in

eodem Evangelio, tum

ex-

COMMhNTAKIA. CAP.
jtistiti vitam docet, et pirs aeternam vitam promittit,
ita et

1.

46
non justificavit. Ac
1

scientia philosophos

fatelurqud

injustiliam, anim;c

mortem,

vetat, et injuslis
in

Deum
Dixi

cognoverunt. Sic autem nectendus esl texlus.


detinent
id est,
,

omnibus mortem minalur aeternam. Rcvelalur enim

qud veritatem Dei


,

quia quod notum est


facile et
illis,

eodcm Evangelio

ira, et

vindicta Dei de coelo venlura,

Dei, Gr.

cognoscibile

quod de Deo

cm

Chrislus de clo veniet judicaturus vivos et


;

nalurali lumine cognosci potesl, manifeslum esl in


id est, in

mrluos

super omnem impietatem,

id est, in

omnes

illorum inlellectu

Deus enim

illis

manife-

impios, qui Deuni non coluerunt, et injustos; quijus

slavit, intellectum

dando, quo per discursum ex crea-

proximo non reddiderunt.


Qui veritatem Dei in injustitia detinent. Nota ita per marini verborum. Qui notas de Deo veritates
los

turis

manifest cognoverunt Crealorem.

Vers. 20.

Invisibilia enim ipsius... Gr.

crea-

tur, vel creatione

mundi

utrumque

significat

mores opprimunt ut
,

illae

in (alibus

hominibus non

xtWij) factis intellecta conspiciuntur. Syr.:

Recondila

magis appareant,
cere delinentur.

qum

qui in atro et profundo car-

enim Dei
turis,

jadis

mundi lundamenlis
;

ab ipsius creaest,
altributa

intellectu depreliendunlur
,

id

Hte Evangelii minae ad omnes quidem speclant impios,


injustos,
infidles,

Dei

qune alioqui nec videri

nec aliquo sensu percipi

sive

Judi fuerint, sive


illas

possunt,

genliles; D.

tamen Paulus
,

incipit lue

applicare

A creatur
initio

mundi, id est

creatione

mundi, ab
illo

gentilibus

qui veram

quam

assecuti sunt de

Deo nonon

mundi,
,

mundo

condito, per ea qu, facta


creala,

titiam, per injustiliam, seu pravitalem suse voluntatis

sunt

id est

ex contemplatione rerum ab

supprirnunt et quasi capiivam detinent

dm

aliis

rum

cognila

conspiciuntur
,

sicut sol in

aqu

sesipi-

communicant,

vel per opra pielatis

non ostcndunt;

terna quoque virtus ejus et divinitas,

id est, ncterna

bineque probat eos nibil babere unde glorienlur. His


ergo verbis Apostolus philosophos perstringit, qui,
lict

quoque ejus omnipolenlia


et fine.

et essentia
,

principio carens
scilicet

Ita ut sint inexcusabiles


,

de pec-

Deum
,

cognoverint,

Deum tamen nec


et

coluerunt

catis suis

seu ex eo qud

eum non

coluerunt, ut v.

ut debebant,

nec

aliis

colendum prdicaverunt.
nos perstringit Chrinovit, glorifcat? quis

seq.

Sed

lieu

quanta acris

stianos? Quis

Deum, quantum

in

Mundus divinitatis est liber, spculum divinorum quo se Deus expressit; harmonia mundi est quasi
,

per pielatis opra fidem suam ostendit? quoi contra


,

musica

Deum

praedicans et laudans.
,

Hune librum

le-

per malos mores suos fidem suam


,

sic

opprimunt

gerunt philosoplii

illisque fuit quasi

Evangelium. In
;

et occultant

ut

illa

veluti carcere inclusa


,

non appa-

hoc speculo quamdam Dei viderunt imaginem


music

hc

reat

Verilalem quasi incarcrant


,

quotquot su mal
,

Deum rerum omnium auctorem


illis fuit

agnoverunt.
fuit

voluntate

quasi seris

eam

detinent

ne ad effectus et

At quo plus in
tionis.

scientia;

e minus

excusa-

ad opra bona progrediatur. Quis ob banc injustiliam

non contremiscat?
Vers. 19.

Vers. 21.

Quia cum cognovissent

Quia quod
in

Deum

His

notum est
,

Dei.... In reli-

tribus versibus sequenlibus triplex desciibitur philo-

quo ergo capitc

gentiles agit

ostendens qud

sophorum
effectus.

ingratitudo.

perienti, lum maxime revelabilur in die judicii impietas et injustitia hominuin inlidelium ; revelabitur,

Nam

ex operis pra;stanti cognoscitur ars,

inquam, omnes homines, qui

iide Evangelii destiluti

fuerunt, veritatem Dei in injustitia detinuisse, ideque esse peccatores, impios et injustos, ac consequenter Deiirueet vindicte celernaeobnoxiosesse. lia S. Clirysosl.,

Tbeod.

et

GEcum. Porr veritatem

Dei in in-

jusliii

detinent, qui veram, quam de Deo assecuti sunt notiliam, per injustiliam, id est, pravitatern suse voluntatis, supprimunt, ac veluli capiivam inlra se tc-

nenl; dm non ostendunt per opra pietatis, elc. Quia quod notum est Dei manifeVers. 19. stum est in illis, propterea qud ea quae de Deo nalurali lumine intellecls abhomine cognosci possunt, fure in iltis, idestapud illos manifest et evidenter cognita; enjusmodi sunt Deum esse unum, aeternum, mundi principem et gubernatorem, aclum purum, et similia. Nos defueruut, inquit, inter illos qui lic cognoscerenl, Umelsi alii jls, alii minus.

et divinitas. Tria ver specialim recenset Apostolus, sempilernitatem, virtutem seu potentiam et divinilatem. Divinitas estessnliaDei etmajeslas,scilicel Deum esse priinum En? perfctissimum, quo omnia pendent. Poteniia quoque absoluta et illimitata, quam omnipotentiam vocamus. Virtus quasi potentia Dei continetur quoque inter invisibilia Dei; est enim requ ut alia, attrihutum Dei, eam tamen prae aliis hic exprimil Paulus, quia inter alia maxime relucet et resplendet illa in creatione et rbus creatis. In hoc ut Ita ut sint inexcusabiles ; potuit sic verti
:

ingenium et sapienlia opilicis. Sempiterna quoque ejus virtus

sint inexcusabiles,

quo

significetur cogniliouem

illarn

quam de Deophilosophi acceperunl

ex rbus creatis,

Deus enim illis manifestavil ; non dicit, revelavit, quasi iufuso lumine ldei, sed manifestavil, id est, nianifesl et evidenter eos cognoscere fecil, scilicet per lumen naturan, uli jam dielum est. Vers. 20. Invisibilia enim ipsius crealur mundi, per ea qufacta sunt, intellecta conspiciunlur Invisi.

reddere eos inexcusabiles in judicio Dei. Quia cum cognovissent Deum, Deum pro Vers. 21. mundi fabric, suque ac rerum omnium ad suum usum creatione et conservalione,

Non

sicut

Deum

glorificavcnmt, nul grattai egerunt.

bilia Dei, id

seu proprietates Dei quaj corporeis oculis aspici nequeunl, mente conspiciunOir ex univers bac creatur visibili, quao mundus dicitur, dm intelliguntur ex iis quae facta sunt, id est, per opra sensibusnostris exposita, tanqum per suos
est, altributa

Sicul naturali rationis lumine pervenerunl in veram Dei nolitiam, ita clar dictai eadem ratio, Deum cognilum gloriliciiuluni esse, ei(|ue gratias agendas. Quocirca inexcusabiles sunt, qui b.vc non fecerint. Gratias ageru Deo, esl bnficia Deo accepta per

agnitionem

facli sunt in cogitalionibus suis, id est, disquisitionibus et discur,

et laudem in ipsum referre. Sed evanuerunl id est, vani et inanos

sibus,

quos ex creaturis de Deo creatore fecerant,

47

IN

EPISTOLAil AU KOMANOS
qu.e
,

48
in

Prima, quod Deuin


norrunt, nec
cgerunt.
ipsj ut

quoi cognoscebanl,non hoauclori gratias

in

punilionem pnecedeolis philosopborum

omnium bonorum
...

gratitudinis,

Vers. 22.
lionibus suis.

Sed evanuerunt
Secunda
,

Deus sivit illos turpiler tem notanlur derelictionum gnera


sideria cordis
;

delabi. Tria au:

primum,

in

de-

Gr.

in ratiocina,

secund uni

in

passiones pudendas et
in

supcrbi et vani facti sunt

se

ignominiai

quibus naluralem voluplatis usum


,

w>
,

sapientes dixerunt, seque quasi su;e sapicnliac auctorcs, venerali sunt.

farium inverterunt; terlium


,

in

reprobum sensum
,

in

Vers. 23.

sensum depravatum seu mentis inordinationem


gloriam... Tertia

qase

Et mutaverunt

malum bonum

quod slupend cordis ccitale in idololatriam prolapsi sunt. Non homines tantm, sed et volucres,
bestias
,

judicat, et bonum malum, qua;que bealiludinem in turpitudine et infami collocat. 1" Itaque, quia Deum, quem noverant ex crealuris
,

quadrupdes et serpentes venerati sunt;


Chrys. Unde patet

non GLORiFicAYERivr, sed honorem

ipsi

debilum

im
l'alli

et illorum imagines, ut nott D.

in crealuras deflexerunt,

Calvinum negantem idololalras unqum adorasse


ergo scientiarum abusus
Vanila-

PROFTEREA TRADIDIT EOS DELS

IN

DESIDERIA CORDlb

imagines.

non impellendo
!

sed descrendo
,

illos

propri concu,

Qum
lem
tia

lerribilis

piscentije lyrannidi

dajmonum
illos

tentationibus

et ille-

parit,

oblivionem Dei, ipsam idololatriam. Scien-

cebris peccati

aliunde

spcial! graliae auxilio,


,

naturaliter dbet

tiam ipsius et

nobisdeDeo, propter excellensupremum imperium summam reve,

rentiam exhibere; dbet

in nobis,

propter

om

liniodam

non relincndo nec roborando nec illuminando. Hinc in omnia seelera proni. Jusla punitio Deum deseruerunt, Deus eos deseruil; sivit eos facere quod lu
, :

dependentiam noslram, bumililatem parre; dbet


nos ad actus religionis continuos excilare;
lieu
!

bret, etiam

maxime fda,

et

quibus semelipsos
,

per

delioneslarent. Qui

Deum non

honorrunt, Deus
,

ait

abusum
esse
;

scienti

lit

vanus
,

in se

qui dbet lrumilis

Theodorelus

illos
,

su providenti privavit
ferri
,

et
,

lan-

obliviscitur Dei

qui

Deum

ubique dbet inlueJl

qum cymbam
Vers. 25.

sine saburr

permisil

dclre-

ri; idolis servit,

qui dbet omnia Dco sacrificarc.

clans eos gubernare.

ad Dei cullum

et

honorem crealuras

alias referre.

Qui costoutaverint veritatem


,

Utinam hoc

in philosophis genlilibus

lanlumaiod
plurini's, in
Dei,,

2 quia commutaverunt

verum

esset, non in .Christianis


parit,

quam

quibus scientia vanitatem

oblivionem

crea-

verum Deum pro falsis seu Deo vero sumpserunt imaginaires, quibus honorem soli Deo vero, et semper laudando debilum
quia pro
tribuerunt.

turarum amorem
tilium
-

et

prxferentiam ipsiCreator. Gensit

philosophorumcondemnatio,

ergc

omnium

Vers. 26.

Propterea
in

tradidit illos

Pro-

Christianorum pavor.

Vers. 24.

Propter quod

pterea tradidit eos cupiditalibus infamibus; non con-

tradidit il^os. In se-

tenli voluptalibus naluralibus,

naturalem
Ha3c

cupidilatis

quentibus versibus exprimunlur enormia peceata, in


quia scilicet iis relictis, ad vana idola, qnse non erant Deus, colenda deflexerunt. lia S. Chrysost., Orig.,
est insipiens cor eorum, adeque slulli quia veram sapienliam, qurc in praxi et pietate eonsistit, respuerunt, et stultissim idola pro diis habuerunt etcoluerunt. Dicentesenim, etc. Cm apud homines Vers. 22. prohlerentur se sapientes, ac sibi arrogarenl magnam sapienliam, videlicet ob rerum arcanarum et sublimium cognitionem, qu dici soient homines sapientes, slulli facti sunt, id est, longissim ver sapienli, qu in ver erga Deum pietate eonsistit, aberraverunt, ad extremam stultitiam et insipienliam dela-

isum commutaruint

nefarium.

iralo

Deo

Tbeodor. Etobscuralum

facti sunt,

Vers. 25. Qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium, quia veritatem Dei, id est, ea qnne de Deo cognoverant, ut aelernitatem, omnipolenliam, ipsamque oninino divinitatem, translulerunt ad idola, colentcs ea pro diis, et allribuenlesqux divina sunt. Mendacii nomine idolum hic et alis sa3p inScripturis appcllalur.

Et coluerunt, et servierunt cratures potius qum Creatori, id est, religios venerati sunt, servitute seu cultu divino. Non enim significalur comparatio, quasi
coluerint

qud creaturam
Qui
est

uirumque, magis aulem creaturam; sed coluerint, non creatorem.

nium rerum

benediclus in secula, qui tanqum Deus omcreator, et omnium nobis bonorum au-

psi.

Etmutaverunt gloriam, etc., q.d. Idola Vers. 23. pro Dco coluerunt bi sophi. Allusio est ad verbum Psalm. 105 Et mutaverunt gloriam suam in simililudinem viluli. Cuisimile illud Jerem. 2 Populus meus mutavit gloriam suam in idolum. Gloriam suam, intellige gloiiam populi, idest, Deum ipsum. Propter quod tradidit illos Deus in desideVers. 24. ria cordis eorum, in immunditiam. Ostcndit aulem in qua; et qum lurpia peceata fuerint prolapsi merito
:
: :
:

ctor jure laudandus et prdicandus est per omnia secula, id est, omni tempore. Amen, vox est Hebrsea, passiin omnibus nola, et Chrislo Domino fiequenlata ; quam Paulus sexties posuit in hc Epistol. Sensusest: Ut ver laudandus est inomnem a;tcniilalem, ilaliat, in xlernum laudetur. Propterea tradidit illos Deus in passiones Vers. 20. ignominies; qui enim illa turpia agunt, ade se lotos

suac ingralitudinis et idololatriai memorati sapientes. Quod ergo dicit Apostolus taie est, Deum peccatis il-

philosopborum supradiclis otTensum ita eos auxisuo destiluisse, et cupiditalibus ipsorum permisisse, ut in immunditiae peceata ac fdas libidines,
lis

lio

proni ac prcipites irenl. Ut contumeliis officiant corpora sua in semetipsis, id est, ignominie seu turpitudine afficiant, nimirm ob
fdifcHent libidinis qu illud eommaculant.

alque immergunt, ut pati magis qum illis dedunt agerevideanlur; bas aulem xocal passiones ignomini, id est, passiones ignominiosas ac pudendas. Nam fmin eorum immutaverunt naluralem usum ineum usum qui est contra naluram. Quoeres cur fminei sexsbc meminerit, cm de philosophis agerel? Idcire, ni fallor, ut ostendat punilionem et exempta virorum redundsse etiam in feminas. Similiter aulem et masculi, etc., q.d.: ComVers. 27. pensationem, idest, mercedem merilisrespondenlem, ut quia contra ptura? ordinemeum ignomini crealOr

<
propter idololatriam
tur, ail

COMMENTARIA. CaP.
humano
generi provenisse testa-

I.

Ha?c est impielalis philosophiez justa merces;

sed",

Ambrosius

seu Ambrosiaster. Justam erroris


,

heu

quot impiorum sesc Cbristianos dicentium non


terribilis et justa retribulio!

et impietatis

mercedem

nicrces par opra?.

minus
audi

Vers. 27.
in

Similiter autem

mascuu,.... ut qui

Vers. 29.
:

Repletos omnt
in

tniquitate...., sub-'
,

Deum fueruut

contumoliosi, semctipsos ist nefand

Tradidit

sensum reprobum

repletos

omni

euntumeli afcerent. Nota tlrpitudinem. Hc voce


innuit

iniquitate, etc.

quod naturam ipsam pudefecerint

ait

TheoTan;

His ergo versibus describitur complta


liti
:

eorum masunt

phylaclus.

In sensum quippe reprobum

traditi, repleti

Vers. 28.

Et sicut non
illis

probaverunt
nosse
,

omni

iniquitale, id esl, qulibet improbitale,

per quos-

dem
didit

quia non placuit

Deum

et colre
liinc

sed
tra-

cumque

respeetus. Per respectum ad se

omni iniqui-

reprobaverunt Dei noliliam et cullum


eos in reprobam et distorlam

Deus
,

tate et maliti, fditate et

corruplione pleni fuerunt.


homici-

menlem
,

juxta

Per respectum ad
Vers. 30, 31.

alios

repleti sunt invidi,

quam bonum

malo non discernentes


in

sed utrunique

dio, conlenlione, dolo.

confundenies,

omnia scelerum gnera, prcipites


corruplio cor,

Detractores,
:

Deo

odibiles. Alii

ruerunt, omnique iniquitale repleti fuerunt.


Corruptio generalis et intgra
dis
,

vertunt, Dei osores


significat, et

vox Greca

essi-ruyets

utrumqua
et

fuit

quos Deus borret ob scelera sua,

eos

mentis

corporis proprii

corporis alieni

ipsius-

quibus Deus est horrori, propter justitiam qu scelera


vindicat. Itaque in

met

natura?.

Deum

impii, in

naturam conlume-

Obscuratum est cor


serant
rores
; ,

Recta? rationis lumen ami-

liosi, in

homines

injuriosi, in semelipsis corrupti et

et conlra

boc lumen in varios inciderunt er,

abomlnabiles fuerunt.
Hic est characterismus illorum temporum, prsertim Romai, ubi sub flagitiosis imperatoribus, Tiberio, Caligul,
j

bine contenebrali

concupiscenliis obedierunt;

liinc intgra cordis

corruptio, qua? corde transiit ad


,

corpus

corporc proprio ad alienum

naturali usu

ad brutalitalem et ad abominationem.
Tenibilis san
,

vitia Jet

scelera

at justa

et

proportionata punitio.

anno

1 creditur

Claudio, Nerone, regnrunt omnia maxime abominanda. Sub Neronia hc Epistola scripta. Hxc enumerat
vel sic conversi

Nihil subdatur homini, qui Deo ipsi non subditur;

omnia mala, ut

ad naturalem intel-

omnia per impuritatem turpentur in homine

qui
:

lectum, intelligerent irato Deo, ha^c sibi provenisse,

Deum

per impietatem et

idololatriam

inhonoravit

Ambrosius. Ex hc consummal gentilium malili,


disce

infa bestias ipsas

supponatur homo, qui beslias ipsas

quantum
homini
in

sit

malum

neglectus Dei!

Deo pra?posuit; ipsisque, etiam vilissimis, cultum exhibuit, quem Deo, entium supremo, negavit.
eo relicto, ad creatura? idololatriam se converterunt, hc de causa juste Deo permissi sunt natura? ordinem pariler inactu generationis invertere, et pudend libidinc se decorare. lia Anselm. Et sicut non probaverunt Deum habere in Vers. 28. notiti, tradidit illos Deus in reprobum sensum, q. d. Sicuti non currunt Deum verum nsse, ut rect de eo sentirent, sed idolis adhserunt, eaque pro Deo agnoverunt et coluerunt, ita pariler juste tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea qua? non
ris,

bile sit

sibi ipsi deseri,

qum terricm nullum sit bara;

tbrum

quod non dcidt prceps

de peccatis in

Contentione, dolo. Contentio est cm quis certat studio vincendi, non ajnore veritatis. Dolus macbinalio
est ad fallendum. Malignilate, scilieet e qua?. in morositate, seu morum asperilate.

moribus apparet,

Vers. 30.
ii

Susurroncs,

detractores. Significanlur
illi,

qui proximos occult mordent, citiam, isti ut lacrent famam.

ut solvant ami-

conveniunl. Nain, ut docet S. Gregor., qui errant in Dei cognilione, juste traduntur ut errent pariter in agendis: qui mentem et rationem ab errore non servant, exponunt se pecuinis cogitationibus et vitiis. lleprobum sensum vocal Paulus improbam et perver-

sam mentem.
Ut faciant ea qn non conveniunt, id est, ea qua? maxime homines dedecent, ulpoleres turpissimas. Vers. 29. Iepletos omni iniquitate. Grc csl, injuslili. Dicit aulem repletos omni injustiti, id est,

Deo odibiles. Significat eos quibus Deus exosus est, quibus Deus abhorret. Cyprianus legit, abhorrentes Deo, id est, quibus Deus esl horrori, nimirm propter jusliliam qu vindicat in malos. Itaque paril hoc vilium sclrats conscienlia. Conlumeliosos. Significatur contumelia facti, ut est hominum ferocium, qui alios per vim opprimunt. Superbos, qud sapienlia? nomine sesc ca?teris hominibus prferenles, cam animi superbiam externo
fastu

morum

ostenderejH.

omni gnre

injustiti?. nam et specialis injustiti per varias species diffundilur. Maliti, id est, nocendi studio, quod diabolicum est vilium. L'nde diabolus per anlonomasiam malus in
:

Elatos, id est, gloriosos et jactabundos. Cyprianus legit, jactantes su. Inventores malorum polest intelligide malis, id est,

Scriplur novi Teslamenti vocalur. Foruicatione, quo nomine comprehendilur omnis illicilus concubilus viri cum femin. Avarili, qu voce significatur sludium plus qum sibi competat babendi, usurpandi, occupandi, quasi
dicas, pluris babentiam.

nocumenlis, ac nocendi instrumentis quibus alii dedunlur. Pareniibus non obedienles, inobedientes, immorigeros, refraeiarios, qui monitis nolunt acquiescere. Insipientes, insipiens cor eorum, siVers. 31. gnificat intelligenli deslilutos, id est, non reclo ra-

lionisjudicio ulenlcs.
cipi
inciviles. Possunl hic acid est, Incompositos qui moribus sunt inurbanis et incompositis, cl ab humanitale alienis. Slullitia menlis statim in mo,

Nequiti, versutiam, id esl, fallax nocendi sludium, perversilalem animi propri signilicarc videlur. Plenos invidi, homicidio. Omnis, qui odit fratrem suuin, homiida est, scilieet aut rc aut volunlaie. Quare et hic sub bomicidio voluntatem occidendi

res redundat.

Sine affeclione, sine piclate, boc est impios in parenles et cognatos, qui nullo languntur pielatis aut
charitatis affectu.

comprobende.

51
peccata
;

IN
de cognitis
et ordinariis in

EPISTOLAM AD ROMANOS
et incognita

nova

volvitur,

donec in infernuni, omnis

maliliae centrum,

fraterna, scilicet, ad quam tenentur omnes pro tem pore debito, loco et circumslanliis alia, qu non so
;

detrudaliir. Disce et hinc

qud

si

quaedam

maliliae
talis et

lm

est

ad peccantis emendalionem, sed magir, ad

plcniludo, quaedam

injusliliac

consummatio;

bonum commune.
Inter

'lanla crimiiuiin inundalio,


desit.

ut niliil ipsius malignitali

utramqueboe discrimen

est,

qud

in fraterna

Mens reproba, cm
fil

seniel facla fuerit, neces-

sari

ut oninia distrahanlur ac subvertantur, ni-

correctione cesst obligalio, ubi non est emendationis spes, quia haec correclio ad fralris emendalionem ordinatur; secs est in ali, ubi superior propter obstinalionem, im pejorilalem delinquentis, non dbet correctione cessare, quia haec correctio ad bonum
ordinalur. Vide Lyranum hic. Qum deergo lot superiores, qui subditos non orrigunt, quique ob correctionis defectum, subditorum
flendi

mirm, aurig jam eorruplo, D. Chrys.


Vers. 52.

Qui cum

justitiam Dei... Gr., qui jus


talia

Dei cognoscentes (quoniani

agentes digni morte


fa-

sunt), non soliim ea faciunt, sed etiam consentiunt


cientibus. Syr.. qui

commune

cm

nrint judicium Dei qud

eos qui

talia

perptrant, ad

mortem damnt, non

so-

lm

ea peragunt, sed etiam participant

cum

iis

quiea

peccatis consentientes, sese illiscoram

Deo onerant
;

faciunt. Al) hodierno textu Gracco absunt hoc voces,

approbant enim quod non repreliendunt

permitlunt

non inldlexerunt ; juxta quem sensus


sophi erant
et

est

qud philo-

quod correctione

et punitione

non impediunt, quia ex

maxime

rei,

quia contra

suam scientiam,

officio corrigere et

punire tenentur.

mala haec supra dicta faciebant,

et aliis, ea facien-

tibus, consenliebant.

CAP1T1S CONCLUSIO.

At juxta nostram Vulgatam, taxantur philosophi

Ad veram justiliam
et ipsi

niliil

contulit philosopliia

cm
;

populorum doclores, qud,

licl justitiam

Dei seu le-

philosophi, qui

Deum

naturaliler noverunt

gem naturalem

noverint, practic tamen considerare

multa de virtutibus

et vitiis praeclar disserueruiit, ta-

nolueruntqud non solm qui scelera enumerata perptrant, morte digni sunt, sed etiam qui ea dissimulant et approbant
;

men

in

tam gravia

et

enormia scelera ceciderunt,

et
;

et

consequenler qud et
si

ipsi phi-

populum, cujus erant duces, secum praecipilaverunt unde et non mal infres qud neque nos iheologos
scientia justificabit,
nisi atlenl

losophi digni sunt morte (et

forte

quidam eorum
ipsis

nobis caveamus ab

haec oninia non fecissent), quia populus,

pro-

abusu

scientiae,

de quo

v. 25, nisi et sollicit attenda-

bantibus, et non arguentibus, hsec perpetrabat.

nts ad bonum
nisi

scientiae

usum, qui ibidem indicatur;


fide,

Unde

colliges

qud qui

lacet,

cm

corrigere tene:

et

insuper vivamus ex
17.

qu vera

justi-

tur, dignus est

morte. Duplex est autem correctio

tia, v.

dem

Absque fdere, id est, feedifragos'; dicuntur qui et fdera non servant.


Sine misericordi,
id

fi-

est,immisericordesetcrudeIes,
cognovissent,

qui non coinmoventur alienis miseriis. Qui cum justiliam Dei Vers. 52.

non

inteliexerunt, noluerunt

intelligere,

considerare,
;

et practic sibi persuadere. Quoniam qui talia agunt, digni sunt morte

sotm qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus. Videtur enim Aposlolus hic laxare philosophos sapienliores, qui idolorum cultuni, aliaque vitia jam dicta, licl mala esse sciient, nec passim ea facerent et perpelrarent, illa tamen ab aliis facla probrunt vel dissimulrunt, sive nielu legum, sive amore suis placendi, et timor eisdem displicendi.

et

non

Corollariumpietatis, seu in hoc capite


1

maxime observanda, etinpraxim


PRAXIS.

redigenda.

Evangelium lux
tibi

est,

animai vitam, et hujus


:

vitae

fontem,

manifestans, ut vivas

at lux

etiam morllaec

Ut banc animas vitam ordinalis concipias et

in

tem, et mortis originem declarans, ne moriaris.


lux
tibi

praxim

facilis et frequentis redigas,

concipe qud

rvlai,

qud vera

juslitia,

anima; vila; ex

Christus in cruce exaltalus, est fons

vitie, et

qud

li-

fide nascilur, lidc nulritur, fide crescit, fide

consum-

des
|

in

Christum est mdium quo


in

vila hase Christo


;

matur per chaitatem oprante. H;cc eadem lux Christum, hujus


vitae

conimunicatur onini

ipsum credenti

seu fides est


fluit

fontem, at in lege

abscondilum,

quasi canalis, quo corde Chrisli, vila

in cor

nobis clar rvlt. Ut ergo vivas, in Christum crde


ut in vil crescas, Christo,
vitae fonti

nostrum.
Christo itaque, vit fonti, frquenter,
tinu per fidem jungere, ut

frquenter unire
et continu.

im con-

per

fidein

im continu, ut crescas
Evangelii lux iram Dei
in

mas,

ejusque vitam bau-

Eadem

tibi rvlt,

mor-

rias, et ul

ab omnibus luis langoribus et infirmitatibus

tem comminantis
ti detinent,
rificani,

eos qui Dei verilatem in injusti-

saneris. Sicut serpentibus vulnerali


nisi

non sanabaniur
in

seu qui

Deum

per fidem nolum non glo-

oculis corporeis

serpentem seneum,

cruce

non colunt, non amant; sed vivunt, quasi


;

exallatum, aspicerenl; sic nullus


tis

hominum
fidei

serpen-

non noverint

ita

ut in ipsis (ides

non magis appareat,

infernalis percussione

sanabilur,
oculis

spiritualemquc

qum

si

in alro carcere detrusa esset.

Fidem itaque
:

Vitam

consequelur,

nisi

Christum

in

ne caplivam teneas, ul non moriaris Qui crdit in Filitim, habet vitam ternam; qui autem incredulus est
Filio,

cruce exaltatum aspiciat.

Morluus es?
ipsius

oculis fidei respice

Jesum crucifixum
et

non

videbit vitam,

sed ira Dei manet super eum.

mors

erit vita

tua; languidus es et infirmus?

Joan.

5, v. 56.

oculis fidei

respiee

Jesum crucifixum

pro

te lai)

53 gueniem;
fidei

COMMENTAIS.
viv
oculis ipsius languoribus sanaberis. Vivis? crucifixum, vitae fontem, et vitam respice

GAP.

11

54
tibi
,

es;

anima ergo me,

et in te credenti, da vitam,

et vilam

abundantiorem

inspira continu in facieni

habebis abundantiorem.
fons vitae,
Fili
slilla,

infunde mihi vitam

Christe,

meam spiraculum vite, me fons vivus saliens in

et

per tuam gratiam

fias

vitam aeternam.

Dei

vivi,

credo qud vita, resurreclio et vite fons

CAPUT
1.

II.

CHAPITRE
1. C'est

II.

Propter quod inexcusabilis es, homo omnis, leipsum qui judicas. In quo enim judicas alterum ,

condemnas eadem enim agis qu judicas. 2. Scimus enim quoniam judicium Dei est secun:

dm
qui

verilaiem in eos qui talia agunt.

3. Existimas
talia

autem hoc
et facis ca

homo

qui judicas eos

agunt,

quia tu effugies judicium

Dei?
i

4.

An

divitias bonitatis ejus, et palienlia:, et lon-

ganimitatis, contemnis? ignoras

quoniam benignitas
et

Dei ad pcenitentiam te adducit


5.

pourquoi vous tes inexcusable, homme, qui que vous soyez, qui condamnez les autres, parce qu'en condamnant les autres vous vous condamnez vous-mme, puisque vous faites les mmes choses que vous condamnez. 2. Car nous savons que Dieu condamne, selon la vrit, ceux qui commettent ces actions. 3. Vous donc qui condamnez ceux qui les commettent, et qui les commettez vous-mme, pensez-vous pouvoir viter la condamnation de Dieu? 4. Est-ce que vous mprisez les richesses de sa bont, de sa patience et de sa longue tolrance? Ne savez-vous pas que la bont de Dieu vous invite la pnitence ?
,

Secundm aulem duritiam tuam


,

impnitens

cor, thesaurizas tibi iram in die ir


justi judicii Dei,
6. 7.
ris,

et revelationis

Qui reddet unicuique secundm opra ejus

5. Et cependant, par votre duret et par l'impnitence de votre cur, vous vous amassez un trsor de colre pour le jour de la colre et de la manifestation du juste jugement de Dieu, 6. Qui rendra chacun selon ses uvres,
7. En donnant la vie ternelle ceux qui, par leur patience dans les bonnes uvres, cherchent la gloire, l'honneur et l'immortalit, 8. Et rpandant sa colre et son indignation sur ceux qui ont l'esprit contentieux, et qui ne se rendent point la vrit, mais qui embrassent l'iniquit.

Ys quidem

qui

secundm patienliam boni ope-

gloriam, et honorera, et incorruption em quserunt,


:

vitam lernam
8.
lis

autem

qui sunt ex conlentione

et qui

non

acquiescunt veritati, credunt aulem iniquitali,


indignatio.
9.
liis

ira et

9. Tribulalion et angoisse sur tout

homme

qui

fail

Tribulatio et anguslia in

omnem animam
:

homi-

le

mal, du Juif premirement, et ensuite du gentil.


10. Mais gloire,

malum, Judi primm, etGrxci 10. Gloria aulem et honor, et pax omni operanti bonum, Judo primm, et Grco
operantis
,
:

honneur

et paix lout

homme

qui

fait

le

bien, du Juif premirement, et ensuite du


fait

gentil.

11.

Non enim

est acceplio

personarum apud Deum.


,

11. Car Dieu ne sonnes.

point acception

des per-

12.

Quicumque enim sine lege peccaverunt


quicumque
in lege

sine

lege peribunt, et

peccaverunt, per

12. Et ainsi tous ceux qui ont pch sans la loi priront sans la loi, e"t tous ceux qui ont pch lant

sous

la loi

legem judicabunlur.
13.

seront jugs par

la loi

Non enim

auditores legis justi sunt apud

Deum,

Car ce ne sont point ceux qui coulent la loi qui sont justes devant Dieu mais ceux qui gardent la
13.
;

sed factores legis justificabunlur.


14.

loi

seront seuls justifis,


,

Cm

enim gentes, quai legem non habent, na,

turaliter ea quae legis sunt

faciunt, ejusmodi legem


:

14. Car lorsque les gentils, qui n'ont point la loi font naturellement les choses que la loi commande

non habentes,

ipsi sibi

sunt ex

n'ayant point de loi


;

la loi

ils

se tiennent

eux-mmes

lieu

15. Qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus


suis,

teslimonium reddente

illis

conscienli ipsorum,
,

est crit

et inter se invicem

cogiialionibus accusanlibus

aut

eliam defendenlibus,
16. In die

ils font voir que ce qui est prescrit par la loi dans leur cur par le tmoignage qu'en rend leur conscience et par la diversit des rflexions et des penses qui les accusent ou qui les dfendent,
,

15. Et

cm

judicabit

Deus occulta hominum

16.
le

Au

secundm Evangelium meum, per Jesum Chris tum. 17. Si autem tu Judueus cognominaris et requie,

l'Evangile que'je prche,

cur

jour o Dieu jugera par Jsus-Christ, selon tout ce qui est cach dans des hommes,

scis in lege, et gloriaris in

Deo,

17. Mais vous qui portez le nom de Juif, qui vous reposez sur la loi, qui vous glorifiez en Dieu,

18. Et nsli volunlatem ejus, etprobas utiliora, in-

sliuctus per legem,


19. Confidis leipsum esse

par

18. Qui connaissez sa volont, et qui , tant instruit la loi, savez discerner ce qui est le plus utile,
19. Qui vous flattez d'tre le conducteur des aveulumire de ceux qui sonldans les tnbres,

ducem caecorum, lumen

gles, la

eorum qui

in

tenebris sunt,

20.
fants
et
in lee.

Le docteur des

20. Eruditorem insipienlium, magistrum infanlium,

comme

ayant dans

ignorants, le matre des enla loi la rgle de la science

liabcnlem formam scicnti;c et veritatis


21. Qui ergo alium doces, leipsum
prscdicas

de

la vrit.

non doces; qui

nun furandum, furaris;

21. Vous qui instruisez les autres, vous ne vous instruisez pas vous-mme vnusqui publiez qu'on ne doit point drober, vous drobez
: ;

22. Qui dicis.non

mchandum, mcharis
facis
;

qui

abominaris idola, sacrilegium

22. Vous qui dites qu'on ne doit point commettre d'adultre, vous commettez des ahlullres vous qui
;

avez en horreur

les idoles,

vous faites des sacrilges-

55
23. Qui in lege gloriaris,
gis,

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOS

5G

per prvaricationcm le-

24.

Deum inhonoras. ( Nomcn enim Dei

per vos blasphematur inter

25. Vous qui vous glorifiez dans la loi, vous dshonorez Dieu par la violation de la loi. 24. Car vous tes cause, comme dit l'criture, que

gentes, sicut scriptum est.)

25. Circumcisio quidem prodest,

si

lcgem obsertua

ves

si

autem prvaricator
est.

legis sis, circumcisio

Dieu est blasphm parmi les nations. que la circoncision ne soit utile, si vous accomplissez la loi; mais si vous la violez, tout circoncis que vous tes, vous devenez comme un
le
t

nom de
Ce

25.

n'est pas

homme incirconcis.
26. Si donc un homme incirconcis garde les ordonnances de la loi, n'est-il pas vrai que, tout cin oncisqu'il est, il seraconsidr comme circoncis?

praeputium facta

26. Si igitur prputium justitias legis custodiat,

nonne prputium
lur?

illius

in

circumcisionetn reputabi-

27. Et judicabit id quod ex natur est prputium,

cis,

legem consummans,

te,

qui per litteram et circumci?

27. Et ainsi celui qui, tant naturellement incirconaccomplit la loi, vous condamnera, vous qui, ayant reu la lettre de la loi, et tant circoncis, tes un violateur de la
loi.

sionem praevaricator
28.

legis es

Non enim

qui in manifesto,

Judus

est;
;

neque

qu

in manifesto, in carne, est circumcisio


;

28. Car le Juif n'est pas celui qui l'est au dehors ; et la circoncision n'est pas celle qui se fait dans la chair, et qui n'est qu'extrieure:
29. Mais le vrai Juif est celui qui l'est intrieureet la circoncision est celle du cur, qui se fait ; par l'Esprit, et non selon la lettre; et ce Juif tire sa louange, non des hommes, mais de Dieu.

29. Sed qui in abscondito, Judus est


cisio cordis in spiritu,

et

circum-

non
est.

ment
non ex

litter; cujus laus

liominibus, sed ex

Deo

ANALYSIS.

Ex

dictis in cap. 1 contra philosoplws,

quos ostendit

'

et et

secundum hanc aut illam legem judicabunlur genlnes


Judi, 13, 14, 15, 16.
y
.

in peccalis suis inexcusables, lue infert et principes, et

magistralus, et judices omnes, quicumque sint, qui judicant aiios,


et

17.

Judos specialim aggreditur,

et

ostendit

non

damnant ob mata qu

et ipsi

perptrant,

minus, imb tnagis reos,


concedit
illis

qum

genliles

ac 1" quidem
gloriabantur

inexcusabiles esse, vers. 1.

magnijicos

titulos,

quibus

Talibus ergo judicibus ostendit

supremum
et

esse judi-

quasi docli

et

scienti formant
et

liabentes.

Al vers. 21,
ostendens
e'o

cem, qui secundum veritatem judicabit,

cujus judicium
et

hos resumit

titulos,

in illos reiorquet,

declinare non poterunt. Jtaque ne su duriti

impani2,

gravius in omnibus peecsse.


quit et eb damnabiliores esse.

Vnde concludendum

relin-

temi, thesauros ir, sibi ipsi,


3, 4, 5.

apud eum reponant,

y
Vnicuique supremus
itle

25.
si

Nec

obstat

prodest,

lex servatur
erit

eorum circumcisio ; qu quidem c contra verb, si lex non servagenlis, legem nalu-

6.

judex reddet secuntur,

magis reus

Judus qum

dum

opra, bonis operibus


sine

prmium;

malis verb sup-

ralem servons.

plicium;

ull personarum,

aut dignitatum acce-

y
ption,
7, 8,

28.

Verus Judus, non qui sol professione exet legis

9,10,11.
legis

tern, sed qui corde

observanti; vera circumci-

12.

G entits secundum
nullus enim

naturalis observa-

sio,

non qu

in carne, sed

qu

in corde;

non qu per

tioncm judicabit, Jndos secundum legis Mosaic obser-

litteram, sed

qu
veri
est

per gratiam.

vantiam

homo

sine lege,

aut

script in

Hinc pauci
cumeisi; non
glorienlur.

Judi

pauci ver

et

ante

Deum

cir-

rorde, aut script in lapide.

Neutram

sufficit

audire

;
;

ergo qubd de nomine aut circumeisione

*ed necesse est alterutram adimplere ad justi^calionem

PARAPHRASIS.
1.

Si philosophi, quia

Deum

et justitiam

Dei nove-

ignoras quoniam contra

hc

Dei benignitas ad

p*

runt, sunt in peccalis suis inexcusabiles, san et tu,

nitentiam te invitt.
5.

homo, quisquis sis, qui aliorum delicla judicas et damnas, eadem tamen commiltens, omni cares excusatione; eo enim ipsoquo alios damnas, et in lemet-

Tu

ver,

dm

obstinat mente huic Dei miseri-

cordi

resislis,

secundum duritiam tuam, quam Dei


et

bonitasnon emollit,
dis tui,

secundum impnitenliam

cortu,

ipsumfers sentenliam,

cm eadem
sit

scelera perptres,

quod nec mansuetudo, nec min tangunt;


tibiipsi,

qu damnas
2.

in aliis.

inquam

iram paulatim reponis et accumulas,


judicii;

Scimus enim qud Deus

summ

juslus, et

in die

tremendo

quando Deus justitiam snam


iram effundet
in impios.

ide juste et ex

quo judicabit
alii

eos qui talia peccata

manifestans,
6.

omnem suam

perptrant, qualia tu et
3.

quos judicas.

Tune reddet unicuique hominum secundum opra


lis

Quomod

itaque in hoc versaris errorc, ut exi-

eorum.
7.

stimes effugere te posse judicium


dicas alios,

Dei?

lu, qui ju-

quidem, qui

in

perseveranti

bonorum ope-

eadem tamen comnnltens

scelera,

qu

rum, gloriamethonoremetimmortalitatem cxpetunl;


iis,

damnas
peccas.
4.

et punis in eis?

sicque ex ignoranti non

inquam, dabil vitam ternam

8.

Contenliosis vero et veritati non obtemperan-

An exuberantem
et

Dei benignilatem

immensam-

tibus, sed

obtemperantibus
et

iniquitati,

rependet iram

que patientiam
Dei lenitate

longanimitatem conlemnis?an ex
impunitatis audes

et furorem, id est. grave

proportionatum suppli-

spem

concipere? an

cium.

57

CO.MMENTARIA CAP.
retribuelur

11.

58
iis

quo 9. Afilictio animique anxietas ex omnibus hominibus, qui peccaverint, sive Judi fueprimm tamen Judaeis, quibus mariiit, sive genliles
:

ducem
nebris;

esse eacoruni. et pra;lucere

qui sunt in te-

boc

est,
;

20. lgnaros erudire, imperitos dirigere

uno verbo,
docendi

jor et

primm

data est gratia

deinde gentibus

baberc putas

modum

alios informandi, et cos

10.

diverse, gloria,

bus qui ben vixerint,

honor etpaxrependelur omniJudis primm, si Dei gratia;


est ullius

quid facere, quid fugere debeant.


21. Sed non ide melior, impejor. Qui

enim alium
facis

ben responderint; deinde genlilibus.


11.

doces, temetipsum non doces, seu, non

quod

Nec enim apud Deum

person respe-

aliis dicis

faciendum

qui

prdicas non furandum,

omnibus. ctus; sed merila respicit, et est seqniis proinde quicumque exleges, seu sine lege 12. Ac
peribunt, et punientur, script peccaverunt, bi exleges legis Mosaic, sed lanpravaricalores

ipse furtum committis.

22. Qui alios


ris
;

mones non mcbandum,


Deo
tibi

ipse

mcba-

qui abominaris idola, et facis sacrilegia.

non lanqum

25. Qui de lege

data gloriaris, et per ejus-

qum
illius

transgressores legis naluralis

et

quicumque

in

dem
cis

legis

transgressionem,

Deum

illius

auctorem

affi-

lege Mosaic peccaverunt, per

eamdem legem

et juxta

contumeli.

transgressionem punientur.

24.
le-

Non

ego, sed vestrm accusator


Dei, inquit,

sit Isaias,

52,

13.

Etenim apud Deum


sive scriplis

justi

babentur, non qui

Nomen

mal audit ac probris

afficitur

gem
eam,

accipiunt, audiunt et veneranlur, sed qui servant

veslr culp, inter gentes idololatras, scilicet ob pec-

receperint, ut Judcei, sive qui

non

cata veslra.

scripto, sed in corde receperunt, ut genliles.

25. Hinc inferte

quodnam
ob

sit

vestrum apud

Deum

H. Cm
acceperunt,

enim

gentiles,

qui legem Mosaicam non

meritum
mini.

ne vobis

circumeisionem

blandia-

naturali et libero voluntatis motu, gratia


;

lamen prvenue, faciunt qurc per legem jubentur


quamvis sine Mosaic;
seu vice legis
;

illi,

26. Circumcisio
valio; sin

quidem prodest,

si

adsit legis obser-

legis scripto, sibi

ipsi

sunt lex,

autem

legis prvaricator es,

non

tibi

plus

proderit circumcisio

qum prputium.
prputiatus

15. Ipso facto demonstrant quo-d legem naluralem

diverso

si

gentilis

mandata Dei
ille

babeant insculptam in intellectu suo; seu quod rect


ralionis

quibus

justificantur

bomines, observet;

apud

diclamen
in

sit

quasi scriptura,

in

illorum intel-

Deum

ver et reips reputabitur ut circumeisus.


ille,

lectu, quasi

tabula, descripla. Hujus rei leslimo-

27. Et gentilis

lict

prputium habeat, cum quo


dixi, perficit,

nium rcddil conscientia ipsorum, diclans an ben an


mal egerint;
et contrariis cogitationibus et

nalus est,

si

mandata Dei, ut
legem habeas

sucompa-

inter se

ratione, te, Judc, qui legem violas, condemnabit,


lict

ultcrcanlibus, aut accusans et remordens,

clamen violrunt
observrunt.
16.

aut approbans et detndens,

cm boc dicm
om-

scriptam

et

carnalem circumei-

sionem.
28. Etenim
i

coramDeo ver

Judscus est, non

ille

qui

Quod

conscientia; testimonium clar palebit

exteris tantm et per publieam Judaismi professio-

nibus in die judicii, qu Deus per Jesum Chrislum julicabit non defactis tantm exterioribus, sed etiam de

nem
est

talis est

neque vera circumcisio


et paret in carne.

et

Deo placens

illa

qu

fit

internis et occuliis in corde

bominum,

sicut ego, ut
in

29. Sed

ille

ver coram Deo Judus est qui ints et


,

Cbrisli minister, ubique promulgo.

animo, per fidem

et internas virtutes,

Judus

est

17.
cabit.

Secundm banc ergo legem Deus gentiles judiTu autem, Jud;ee, legem scriplam babens, et
libi

et vera circumcisio,
illa,

quam Deus

inprimis intendit, est


;

qu cor a
fit

vitiis et

concupiscentiis circumeiditur

non servans, severis judicaberis. Tu, Jud;ei glorioso


nomine,
places; innileris
sis

qu;e

per spirilum, non per saxeum cultrum

in lit-

in lege

Deo

tibi

data

leris legis
;

expressum, per gratiam, non per legem.


spiritualis circumeisio-

gloriaris et

quod

popnlus Dei.
el.

Hujus autem Judoei interni et


nis laus,

non

est

apud

bomines, qui externa tantm


et

18. Cujus animuin et volunlalem nsti,


gislerio edoclus, scis

legis ina-

vident, sed
et ide

apud Deum, qui cor

animum

intuelur;

non tantm qu facienda, qu

talcm et taliter circumeisum approbal. Quoi


,

fugicnda, sed et meliora et uliliora eligere.


19.

ergo de nomine Judi


tur?

et circumeisi

fals glorian-

Ejusdem

legis preesidio fretus, confidis te posse

COMMENTAIUA.
Ykrs.

1. Pp.orTEKQioD
est

iNExci'SABrus es... Yald in;

D.Chrys.,

et

posteum Grci, boedeprincipibus etma-

cerlum

ad quos baie verbadirigat Apostolus

eteirca

gistralibus praiserlim

Romanis

intelligunt; sic

tamen

boc itadivisi sunt interprtes sacri,utferquotcapila, lot


sensus, sicul eos legentipatebitjaliierenimD. Clirys.,

ut cuivis mortalium eliam conveniant, ait


clus. D. August., et

Theophj In-

postipsum communiterLalini, de
Mosaic instructi, gentilium sce-

aliierAmbros.,alilerD.A.ug., aliter S. Anselm.. aliter D. Thomas , aliter atque aliter plerique recentiores.

solis Judaeis, qui lege

lera judicabant et

danmabant, eadem tamen perpetrasoles,

Propter quod hicxcusabilis


dicas.

es,

Quamvis

lot et tanta sinl


illos

tamen etiam, 6 Jud.ee, qui

homo omnis, quijupeccala gentilium, lu contemnere et luo ju

dicio

condemnare
:

inexcusabilis es,
luLs

prxtexere ples peccalis


quitur

nec ullam ignorantiam. Ralio se

&9
bant. Inhrendo
litterse,

IN
videtur qud

EPISTOLAM AD ROMANOS
oinni seri

GO

omnes enmin

reneelenti.

Deus me judicabil lecundm


justiliai su;e.
'.

judicanles Aposlolus argut; paulaiim ver ad Judcos


transeat.
In lic ergo
slolico; et
V.
cl

veritalem luminis, sanctilatis el

O mi-

scnsuum
v.

varielale inhxrco lextui apo-

quia

1,
et

lego

Homo

omnis judicans;
|

te non limeat?quis ircinebundus non dicat Non intreinjudicium cum servo tuo, Domine, quia nullus apud le ju! !

ta

sanctilas

juslilia divini Judicis


:

Quis

Judi primitm

Grci; v. 10

Judo primm
j

slificabitur
llx'C

Iwmo

'!

Grco, infero qud

Aposlolus omnes indiflcrenler


judicant;
sivc Juda:i
sint,

alloquitur domines, qui

equidem de juslo Dei judicio naturalis nolilia dormilat nunc in mollis; sed circa niorlcm solet excitari;

sive pagani; sive judiccs i'uerint publici, sivc


privali. Publicos

hommes
qui

tuneque moribundum peccalorem c magis tor-

quidem alloquitur

judiccs,

quet,

quo

diulis et prolundis
;

in vil dormilavit.

liberis peccabant,

quo majorem polestatem habesi

Illam ergo sanus excila

cl

secundm

illam vive

ut

bant, et qui se justos arbilrabanttir,

c&leros damqui sese

minus

terrcal in morte.
3.

nabant. Privatos etiam homines alloquitur,

Vers.
in

Existim as

autem hoc

quomod ergo

niutu judicabant, Judxi paganos et pagani Juda:os, ut


notai D. Chrys., et post

eum

D. boinas. Onines ergo

boc errore versaris, ut cxisiimes, Iwmo, qui judicas alios et eadem lamcn lacis qu;e damnas in eis,
,

judicanles taxai; paulaiim tamensescad solos Juda:os


convertit, ut legenti palet.

sicque ex ignoranli non peccas

quomod, inquani,

exislimas quia tu Dei judicium effugies?

Ob

tria

per-

Propter quod. Gr.


ctis,

lia, ideb,

proinde, illatio ex di-

vertunlur

bominum
prelio;

judicia

vel quia ignorant, vel


in illis

cumhcila

sint, idest,
,

cinn philosophiqui Deun.


1
,

quia punire non valent, vel quia jus


grali aul

subverlitur
cadit
;

esse, el

quidem justuin

novcranl cap.

v.

32, sint

borum

nibil in

Deum

scit

in suis peccatis inexcusabiles,

ut dixi cap. I, v. 20;


sis,

omnia, potest qua vult; judicat ex quo, secundm


veritatem.

ide el tu excusatione cares, bonio quisquis

qui

perverse agens, alios judicas cl condemnas, sive publico judicio, sive privalo.
In

Vers. 4.
tria

An

divitias boxitatis ejus? Nola bic

nomina, quac superaddunl aliquid. Bonitas, seu


aliorum ulilitalibus expositus est

quo enim judicas,... id


:

esl,

eo enim ipso qud,

benignitas, ut ait Syrus, esl virlus qu quis libenler


et sponi
;

Syr.

Elenim boc ipsuni qud condemnas proximum


:

patieniia

tuum, leipsum agis reum quandoquidem


quai damnas, lu ipse

in iis

etiam
bodi

est virlus

qu Deus malos
in

loleral

longanimilas, qu

occuparis.

Eheu

quoi

pnitcntiam

docloies, conciontores, magislri,


StialnS, SC sno on:

judices cl inagicl

An
tria

divitias,

id est,

longum diffcrl. abundanliam

et

magniludinem
IIx'C
;

condamnant? Qu'icumque docet,


;

bonitalis

ejus

ET rATlENTIA et longanihitatis.

non

facit

quod doccl

quicumque
liteffl

agit

quod

i;i

aliis

contemnit, qui ex eis

spem

concipit impunilalis

damnt, lue suam ipsius


signat senlenliam
;

instruit,

suamque ob-

attende
;

libi.

Vers. 2.

Scimus enim

Gr., autem. Syr., porrb


ips naturali

majoremque peccandi licentiam arripit. Ignoras... an ignoras quoniam haec tria conlra le ad poenitentiam invitant, et ad emendalionem vitse, quantum est ex
parle Dei, adducunt. Bonilas Dei peccatorem invitai

scimus, scimus omnes, scilicet gentiles,

ratione; Juda, prseterca ex

lege,
,

quoniam

judicium
,

ad poenitentiam

ccitas et malilia peccatoris abuli-

Dei, supple est


scilicel

peragendum
et

secbndum veritatem

tur Dei bonitate ad impnitenliam. Hinc bonilas Dei


peccatore contempta,
divitias bonitatis
fit

meritorum

demerilorum, absque respeclu

severioris judicii causa. Qui

personarum.
Ipsa
ralio

contemnit, thesauros ir reperiel; tbcirae, et

docet

Deum

esse,

et

suinin justum

sauros pro tbesauris; at thesauros

irue

pro-

Deus enim concipi non potest sine


ratio doccl judicium

juslili;

ergo ipsa

portionaUc contemplui bonilalis et palienliae et longanimiialis. Attende buic verilali et libi ipsi.

Dei fore

secundm veritatem,
;

non secundm apparentias exercendum

liinc

tremor

Vers.

5.

Secundm autem duritiam


,

tuam, quant

In quo enim judicas nllerum, leipsum condemnas. agis qu judicas, scilicel alios. Sensus Aposloli est Nain eo ipso quo alium judicas peccalorem cl morte dignum, cohsequenler etiam te con-

Eadem enim

non ex ignoranli peccare sicut plerique genlilium, sed scientem prudentemque praevaricari legem.
Vers. 4.

An

divitias bonitalis ejus et patienlia; el

demnas; eadem enim quai judicas in aliis (sivc lu qui judicas alios), ipse agis vel opre, volunlale sallein ac desiderio.
Scimus enim quoniam judicium Dei, etc. Scimus nos Judxi ex lege nobis Deo tradil, ceiiis quin gentiles qui legem non acceperunt, judicium Deo exercendum secundm veritatem, id (ist, juste, et secundm mrita operum absi|Ue respeclu personarum, adverss eus qui lalia agunt. Cujusmodi supra de genlilibus connnemorala sunt. Vers. 5. i'.astimas autem hoc, etc. Ac si dicat Vebeinenler falleiis, Judxe, si existiines aul speres te evasurum jui.,in Dei adverss le judicium, qui alios peccanles tanqum aul doctor aul peritus legis
Vers. 2.
:

longanimitatis contemnis? Divitias bonitalis vocal exuberantem Dei benignitatem. Patienlia Dei in eo est

Sensus

qud malos lolerat. longanimilas in eo qud pnam in longum tempus differt. Ilaque sensus est: An, Judxe, ex magna et superabundanti benignilate et longamini patienlia Dei, securilalem et impunitatem tilii promitlens permanes in peccatis? Ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducil? Sensus est; Cm cerl ignorare non debeas benignitatem Dei le ducere (sic enim in Graeo est),
id esl, inviiare et

provocare ad poenitenliam. Adducil ergo, id est, adducerecupitet conalur, etquanlm in se est, adducil. Secundm autem duritiam tuam, el im Vers. 5. pnitcns cor, thesaurizas tibi iram, id esl, colligis, ac-

judicas,

cm

i]>se

gravius

tibi ipsi

eadem facias. lino sic judicndo judicium accersis. Oslciulii enim te

cumulas inslar thesauri. Thesaurizas


ii.e,

tibi thesauros pro prorogatis tbesauris niisericordue quos con-

61

COMMENTARIA. CAP.
monta
Dei bonitas, nec
,

Ii.

nec emollil

justi ejus judicii

que cogitatione malum fuge


niina senicn gloriie
tibi
,

bonum

operare, se;

lminana, velutccra frigorc iniquilatisobslructa, signaculiini imaginis divin non recipit. Ihcc durities
conlraliitur long vitiorum consuetudine; et impoenitens cor tui'm, Gr., iwpniiibile, id est, et secundni

mime mens

l'rangunt.

Cor durum est

inquil Origcnes, cni

et alcrnilali labora

lliesauriza

ibesauros glori.
7.

Vers.
id est,

lis

lis

quidem, qui secundum patientiam,

perseverantiam.., vitam ^eternam, supple redin

det.

D. Cbrys., qui persvrantes


8.
lis

benefaciendo.

impnitenliam cordis
id est

lui,

thesaurizas, id est, paula-

Vers.
ple
,

autem

qui... ira

et indignatio, sup-

tatlm accumulas, recondis et asservas, tibi ipsi,


tibi

non

reiribuelur. Syriaca versio

ulrumque supplevit

Deus, iram,
;

pnam

in

die ir^e, id est in

boc modo,

quidem, qui

in

perscveranli

bonorum
ver

judicio

et revelatioms,

id est,

quando Deus omnein

operum
petunt
;

gloriam et bonorem et incorruplionem cxiis,

suani iram revelabil, cl vindiclam effundet in impies. dies ir, quia Dies judicii tribus nolis signatur
:

inquain
,

dabit vilain aHernani

iis

qui rebelles sunl


quiiali
lige

nec acquiescunt verilali

sed ini-

tune non crit miscricordi;e locus

revelalionis, quia

obtemprant, rependet iram


,

cl l'urorem. Intel-

omnia nuda erunt

justi judicii,

ex cequo quisque pro

grave supplicium
lilleram
:

quale ab irato animo relribui

nierilisjudicabitur.

Ergo qui

niisericordiani Dei

nunc

solel.Ad

Conlentiosis

ver,

verilali

non

in vil contemnit, in inorle et niisericordiani

contem-

obtemperantibus, sed oblempcranlibus iniquilali rependel iram.


Licel ergo,

plant et jusliliam iratani susiinebit. Sicut qui paulatini arcuni intendil,

tempus datalteri ut

fugial, qui si

im bonum

et

sanctum

est ambire, sed


,

fugere nolit, tant forlis sagitt emiss configitur,

bonis operibus ambire gloriam alternant


est; tali

quae Deus

quanta majori tempore arcs intentio

fuit f'acla, sic

ambilione promerelur Deus. Nunc ergo labora,

Deus, qui laneos babet pedes, sed ferreas manus, lardilalem supplicii gravitalc compenst. D. Hieron.

sustine,

bona opra forlilerage, mala palere. Labor


;

el

dolor brves erunt

lucrimi eril

lernum;

vila erit aster-

Cornelio citalus.

na, incorruplioa'terna, gloialerna; ternitali pingo.

Exspcctat Deus, quia bonus et ternus; punit tan-

Vers.

9.

Triblcatio
;

et angustia..., supple,
,

dem, quia sanctus


talem

et justus.
,

Ergo ob Dei longaniminec insclescat injustus.

Deo reiribuelur
ti;e
,

Jud.eo primum
Dei

qui plus recepil gra~


novit ex
lege
;

nec tepescat justus

et

volunlalem
si

claris

et

Omnia lompus habent.


Vers.
G.

ide magis rcus,


unicuique...
,

malum

operetur.

Qui reddet

bonis operi-

Vers. 10.
retribuetur

bus, bona, seu praemium; malis operibus, mala, seu

Gloria autem et honor,.., scilicet Judo primum, si divinte gratis respon-

supplicium. Ergo unusquisque sibi thesaurizat


lulis
rii

vir-

derit, et juxta banc gratiam ei oblalani plura bona

amator bonorum thesaurum

sibi

congerit; opera-

opra fecerit qum genlilis.Per

Grcum

hic intellige,

malorum tbesaurum sibi pariter accumulant. Nihil coram Deoperdilum; nullum oostrum dictum aut factum oblivioni datur. Hoc cogita semper, hciniquilalis

non idolorum cultorem, sed genlilem Dei cnltorem, nalune legi parenlem ; qualis fuit Job, qualcs Ninivil
,

ita

D. Chrys., Tbeopbyl., etc.

temnis, et vacuas in te niisericordiani Dei. Iram vomore thesauri collecla depromelur, et universa in peccatores in die judicii effundelur. In die ir, et revelatiunis justi judicii Dei, quia lune
cal hic Aposlolus ultionem, quae

Deus omnein suam iram

et

justam vindiclam

in

ini-

pios effundet, ut videalur ira Dei sua omnia lela, fulmina, tonilrua et lormenla in cos depluere et detonare. Vers. 6. Qui reddet unicuique, elc. Hoc enim est

justum exercere judicium. Quaeres an reddilurus sil unicuique scciindni omnia ejus opra lani bona qum mala? Respondco, secundni omnia bona, qu;e non invenientur mortilicata et secuudm omnia mala, qu non invenientur remissa. Nam et i!Ia morlilicaia, et hc remissa sic habcbunlur in illo judicio,

credunl autem iniquiver qui conlenliosi sunt, nec acquiescunt verjlati divin*, id est. Evangelio sibi annuntialo, sive credenda spectes, sive agenda; sed magis cligunt credere, id est acquiescere el adhrere injnstili, et doclrinis quibus injusta et corrupla vila fovealur; iis, inquam, retribuetur juslo judice Deo, indignatio et ira, id esl, grave supplicium, quale ab animo iralo exspectari solet. Conlenlionem dicit eorum qui sensa capitis sui, non ratione, sed animi perlinaci defendunt. Tribulalio et angustia (supple, Deo reVers. 9. iribuelur et immillelur) in omnem animant hominis
veritati,

Et qui non acquiesant


ira et indignatio.

lali,

lis

operantis
lilis;

malum,

id est,
et

in

omnem bominem.

lis quidem, qui secundm patienliam, etc. Sensus lis qui in bon conversatione persvrantes, nec eam propter ulla adversa deserentes (boc enim
:

tanguant facta Vers. 7.

nunqum

fuissent.

Juda qum genae prcipu Judi, ni hcpacloqui poliorfuilin beneliciis, etiam principalior sil in pnis. Gloria autem et Iwnur et pax omni opeVers. 10. ranti bonum. Gloria! et honori pacem adjungit, ut siJudcei primum,
(irci, id esl, tant

primum lamen

signilicat boni operis patientia)

apud Deum atque

in

gloriam et bonorem Deo, et incorruplionem id est,


,

gnilicet lien operantibus l'uturam

omnium bonorum

rlalilaiem quserunt, reddet Deus vilain lernam. Posse etiam sic exponi, secuudm patientiam, id est, pro merito patientia?, vel per patienliam- \ idetur enim respicere et explicare Aposlolus id quod dix it Reddet unicuique secundm opra sua. lis autem. qui tunt ex conlentione, id est, Vers. 8. conlentiosis eos qui suiil ex circumeisione vocal circumeisos, sive Judaeos; sic ii qui sunl ex fide, vocanlur fidles. Notai Paulus hisce verbis Judxos contra gnies coiitcndenlcs ut mantes.
:

imm<

quielam, perpetuam, certain etsecuram possessionem. Per bonum Aposlolus intelligit absolul bonum, quod nos coram Deo bonos et jus'los facit. Srie fide non est ulla recta et bona vila, ait S. August., etJlSBC SOla merelur gloriarn, scilicet veram et alternant, de qu hic agit Aposlolus. ConSlal enim sine fide Cbristi neminein ppsse ben vivere sed etsi in Chrislum non credens aliqua facial opra bona, non ca lamen esse eju-;modi, qu gloriam el bonorem et pacem apud Deum judicem mereanlnr. udo primum el Grco. Islud adjicit etiam ho:
,

6
Vers.
11. Non enim

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
:

64
legis

est acceptio... Syr.

Non

non habent, naturaliter ea qu


illud

sunl,

faciunt..'.

enim

est acceptio
,

facierum.
,

Deus

in retribuendo vel

naturaliter, seu
;

natur

non opponitur grati,

prmia
dus, an
cor,

vel supplicia
:

non

respicit facis, personas

sed legi scripts

non

vult ergo dicere

qud gentes,
qud gentiles

hominum

an Judus, an

gentilis,

an dives, an do-

sine auxilio grati faciant


auxilio legis Bcriptae.

qu

legis sunt, sed sine


est

nobilis,

sed respicit tantrn meri'.a. Respicit

Sensus crgo

non faciem; respicit charilatem, non dignilatem


;

sine lege, sed libero voluntatis motu, grati

tamen
fa-

person
tuiiin
:

de hoc

igitur solo et tu
in

cura

attende ad cor

prventi, legem observantes,


ctisque suis ostendunt

ipsi

siui

sunt lex,

an charilate ferveat,
,

cliaritate et ex cliari-

qud legem habent scriplam

tate

an vivat

an per charilatem operetur?

Vers. 12.

Quiclmque enim sine lege, Gr., faSpas,


;

in cordibus suis, ut in vers, seq., qui ostendunt...

Vers. 15.

Testimomum

reddente..., id est, et
conscientia,
et accust,

quasi dicas, illegaliter, exlegaliter, id est, sine lege


script, seu Mosaic
significat gentiles, qui
;

hujus rei lestimonium reddit ipsorum

talem

le-

gem non habuerunt


transgressioneni

et

hi punientur,

non propter

qu approbat, cm observant remordet cm violant. Vide paraphrasim.


;

logis

Mosaic, sed propter transcordibus script.

gressionem

legis naluralis in suis

Vers. 16.
diceret

Et qlicumque
habenles
,

in

lege,

id

est,

legem Mosaicam

In die, cum judicabit Deus..., quasi qud lestimonium claris patebit in die judicii,
factis

peccaverunt, per

eamdem legem puniensit

qu Deus per Jesum Christum judicabit non de


tantrn
exlernis, sed
et

lur, id est, juxla transgressiones illius legis.

et

de inlernis et occullis in

Hiuc sequitur qud Deus non


ptor,
tiles

personarum acce-

corde hominum,

consequenter de cogitationibus et
;

cm omnes

peccatores

sive Judos, sive gen-

molibus conscientia?

sicut

ego doc omnibus populis

puniatjuxta reatum.
sit

annunlio, seu secundhm Evangelium


sine lege,

meum.
v.

Hiuc etiam palet qud nullus homo


saltem
in

Aliqui hune

v.

16 jungunt

cum

12

Per legem

hc lex accust, convincit, judicat et damnt omnes mal agenies. Lex crgo conscienti erit omnium hominum judex secundiun banc legem, Deus omnium hominum creator, erit omnium hominum judex. Sed si sufficit illa lex ut
corde suo script
;

judicabuntur in die..., voluntque caetera omnia esse


parenlhetica,
:

ila

ut trs agnoscant parenthses

pri:

mam, v. 13 Non enim auditores; secundam, v. 14 Cm enim gentes; tertiam v, 15 Qui ostendunt. Sed
,
:

simplicis puto
ha?ret v. 16

omnia explicare
Deus

ut supra, et

ben co-

domines constituante ante


Vers- 13.

Deum

rei,

quid erit de

cum

prcedenti. Etenim conscientia? ncin

nobis, qui prterea legem Evangelicam


i

habemus?
apud

str teslimonium
confirmabit.

suo judicio sequetur et

Non

enim auditores legis... Probat

qud Judi

legis transgressores punientur, quia

Deus

in

corde nostro tribunal erexit, legemque


;

Deum

justi

habentur, non qui legem accipiunt, audiunt

suam

digito suo insculpsit in inlellectu nostro

in
;

hoc
co-,

et venerantur, sed qui


juslificat,

eam

servant.

sed (ides

cum

operibus.

Ergonon sola (ides Idem ex v. G collige.


qvje legem... Pro;

tribunali ratio judex est; conscientia quasi actor

gitationes testes,

qu

vel accusant, vel defendunt ho-'

Vers. 14.

Cum enim gentes


v.

minem reum.

Ilinc dicebat

Mcnander

Mortalibus

bat qud et gentiles lege non carent

sicque;

bonum

cunctis conscientia Deus est, id est, instar et vice Dei.

possunl operari, ut

10 diclum

est.

Conscientia? lex et judicium erit quasi rgula judicii


divini
;

Nota (amen qud cm die dicltur: Gentes qu legem


loco, ut

conscientiam noslram Deus quasi librum apeeo

riet; in

qu

script sunt leget et manifestabit, et

gentem suam donorct

quam

in priori parte

videbatur depressisse. Non enim est acceptio, etc., q. d. Non Vers. 11. respicit Deus an Judauis quis sit, an gentilis sed ulrumlibet peccantem qu punit, et utrumlihet ben agenlem prmiat. Tanlm respicit ad mrita causa?. Quicumque enim sine lege peccaveVers. 12. runt, elc. Quicumque peccaverunt non accepta lege sciipl Deo, peribunt, non tamen condemnante eos lege script, quam non acceperunl, sed sol-lege nalur, contra quam peccaverunt; qui ver lege Deo si bi tradil contra eam peccaverunt, per cain ipsam

non per solam fidem, sed per opra


ficari.

fidei

nos justi-

legem condemnabuntur. Non enim auditores Vers. 15.

legis justi sitnt

apud

Deum,

etc. Justificari

opponit die Apostolus, pefre et

judicari, sive condemnari. Nota Aposlolum supponere hc opra (ieri ex lide et grati Clirisli; agit enim de

deque operibus ver bonis, Deoque acceptis ad vitam lernam, qu non possunt esse, nisi nascanlur ex lide. Tantrn enim Aposiolus hic probare intendil solam legis notiliam non sufficere
lol legis observatione,

ad justitiam, sed insuper ad eam requin bonam actionein et observantiam legis. Judi credcbanl Deo et legi; et tamen contra eos banc senlentiam inlorquel Aposiolus dicens: Non auditores, sed faclores legis juslificabuntur. Ergo clarum est ex menle Apostoli,

Vers. 14. Cm enim gentes, etc. Dces cum S. Augustino: Paul ante dixit Apostolus : Factures legis juslificabuntur; alqui gnies sine fide non possunt justificari: ergo cm cas vocat faclores legis, non inlelResponligitillassine (ide, sed conversas ad fidem. deo Faclores legis, scilicet totius juslificabuntur ; gentes autem, lict faciant ea legis qu facilia sunl, ut donorare parentes, dare eleemosynam, cavere furla cl cdes, non tamen possunt totam legem facere et implere sine fide et grati Clirisli, quia legem fidei, spei, cdarilatis, et alias qu supernaturales sunt, per naluram et natur vires implere non possunt. Obi diNon dicit Aposiolus gentes facere ligenter attende vel implere legem, sed ea qu. legis sunt, id est, aliqua, puta faciliora, legis prcepta facere; cm ver ait, justificari eos qui faciunt; non dicit ea qu legis sunt, sed legem, scilicet loiamet integram. Hocauiem fieri nequit sine fide et grati Cdristi. Qui ostendunt opus legis scriptum in Vers. 15. cordibus suis. Significalur enim ila scriptum ut permaneat. Ostendunt, faciendo ea qu legis sunt, cm legem non acceperunl; per doc enim declaralur qud

ipsi sibi

sunt lex.

65
secundra ea judicabil
sule, audi, lime.
;

COMMENTARiA.
tainc ilaquo judicem con-

l.AP.

II.

66
nsti r.on

est,

per legem

tantm licitum ab

illicito

discernere, sed meliora et ad virtulern magis utilia

Vers. 17.

Si autem tu Jud.us...

Judos

lue ex

el.gerc.

omnium eonsensu speciatim aggreditur, ut eamdem contra genliles, in applicet damnalionem, quam
illis

Vers. 19.

Confidis teipsum esse ducem c.icorum.


,

Scribas et Rabbinos hic prcipu tangit


ficos sibi tilulos tribuebant
;

qui magni-

cap.

juste condemnet, 1 conclusit. Ut autem illos noverint, duo necessaria sunt primum qud legem servaverint. Primum hic secundum qud illam non
:

caeleros ver, prasertim

gcntiles despiciebanl

caecos, insipienles, infantes votibi

cabanl. Confidis, id est, lu


caiteros potes docere, quasi

ipsi

persuades qud

aggreditur illis omnes quenlibus versibus mira eloquenli concedit atlribuebant; sed ut illos magniUcos titulos quos sibi
;

secundum

v.

22. Hic itaque et tribus se-

ccorum ducem.
insipientium, id est im-

Vers. 20.

Eruditorem

perilorum, iiabentem formam scientle et veritatis..,


Jactas le, quasi in lege habens regulam,

V 21, 22,

etc.,

majori pudore suffundal.


legit

non lan-

Si autem. Noster inlerpres

Gr. hodiernus

lummod sciendorum
et

et agendoruin, sed el

formam

cperunt habet \U. Ecce tu Judus. Omnes lsraelit ex caplivilale BabyJudaei cognominari, post redilum
lonic, duce Esdr,

rationem alios docendi, quid facere vel fugere dc-

beant.

tribu Juda nonien sumenles

Vers. 21.
tiac
illis

Qui ergo alium DOCES...Resumil scientitulos,

gloriosum autem erat hoc nomen, quia signiticabat veramreligionem, scilicet, unius Dei cullum. Notusin JudwDeus ; Judas, confessio dicitur, Theoph. Et re-

et glori

quos

sibi

tribuebant, et quos
illos-

concessit; sedresumit,ut in eos retorqueat,


in

que

omnibus ostendat

legis violatores

resumplio-

quescis

in

lege, id est,
tibi

inniteris, tibique

complaces

nem

incipit

ab ullimo et perfectiori. Qui erco alium

in lege

Deo

data, et te

verum Dei cullum do-

doces, quid faciendum, temetipsum non doces, ad fa-

cente, gloriaris in Deo, legislatore tuo, duce tuo, et

ciendum

te

non

excitas, dicis et

non

facis.

Pr^dicas..

qui te in populum elegit.

Vide paraphr.
,

Vers. 18.

Et nsti voluntatem ejus


rationis, sed eliam per

non tanet

Vers. 22.

Qui mcis non moechandum... Qui abo;

lm per lumen
phetas
;

legem

pro:

minaris idola, sACRiLEGiuM facis

Syr.

Diripis adein

et probas ltiliora. Gr.,

differenlia. Syr.

Et
id

sacram

sacrilegium facis, id est, peccas contra veri

discernis res congruas quas edoclus es ex lege


'

Dei religionem,

eumque

graviter ofl'endis, sive res Dei

Testimonium reddente illis conscienti ipsorum. Habent enim omnin gnies, elsi legis experles, conscienliam faclorum suorum ints in animo, qu ipsis lestimoniuni ingerit de iis quie ben vel mal fecerint.
cogitationibus accusanlibus aut eliam defendenlibus. Pro cogitationibus , Grc signilicalur non qualescumque cogilationes, sed qu (iunt

esse luum, qui le ad cullum suum ex omnibus mundi nationibus clegerit, et populum sibi peculiarem fecerit.

Vers. 18.
inquit, quid

Et
Deus

nsti voluntatem ejus,

Et

inter se invieem

velit te facere, el
,

Ha;c vocari solet voluntas signi


sistons.

ex lece n'' !', quibus abslinere. in praeceptis con-

raliocinando ac deceplando
lionis

dm
,

animus examint aliquid

et

adhibito judicio rade eo pronuntiat

Et probas uliliora, instructus per legem, id est, ex lege sic instilutus es, ut nris bona malis discernere,
ac probe scias quid agere, quid fugere debeas. Sensus Legem habens in promptu, qu* le quolidi docet ac instruit. Vers. 19. Confidis teipsum esse ducem ccorum, etc. Sensus Arrogas tibi tantam legis scienliam, ut eliam caecis, id est, errantibus, ducem le prbere, et iis qui in tenebris sunt, id esl, ignoranlibus, lumen doclrmae possis adferre. Confidere pro gloriari legitur eliam
:

verum an falsum, bonuman malum. Sensus est, atque ex hoc testimonio conscienlia; lit, ut dm facta sua cogilando expendunt, et inter se conferunt, ipsi suis cogitationibus, vel accusentur propter mala facta, vel excusentur ac laudentur propter bona. In basilic cordis huinani Deus tribunal consliluit , legesque in ejus tabulis incidit digito suo rationem creavit judicem, conscientiam aclorem, testes cogilationes quai vel accusant, vel del'endunl ipsum honiinem runi. In die cum judicabil Deus occulta lioVers. 1G.
situe
, ,

alibi.

Vers. 20.
te

Eruditorem insipientium,
,

etc. Profiteris

minum. In

die

id

est,

in

dieni judicii divini

sicut

superis, in die ir. Nain illa cogitationum accusalio vel excusalio nunc quidem fit, sed respicit diem examinisac judicii Dei.

ex studio legis consecutus sis formam ac rationem qu eliam alios scienii veritatis imbuere ac morum prceplis inut qui
, ,

magistrum imperilorum

Secundum Evungelhun meum secundum quod de die judicii, ejusque pnis et pracmiis evangelizare et
,

struere queas. Vers. 21.


ces, id est,

docere soleo

edoctus Cbrislo. lia Thcophylaclus.


,

Evangelium enim suum Paulus non aliud intelligi vult, quam doclrinam evangelicam, se prdicalam qud eain Cbristo rvlante didicisset, Gai. 1. Per Jesum Chrislum. Hoc adjungendum illi parti Cum judicabil Deus occulta Iwminum. Sensus enim est, Deuin judicaluruin per Ghristum honiinem, qui constitulus est ab eo judex vivorum et mortuorum. Act. 10. Vers. 17. Si autem tu Judus cognominaris et requiescis in lege, supple ex prxced. Et tamen ipsam legem non facis nec observas gravis hc de causa damnaberis; q. d. Si tu, Judsce gloriaris qud sis Judums, qudque legis sis piritus ita ut in doclrin legis conquiescas, et tamen legem ipsam non lacis, non impies, ineril san acerbis punieris. Et qloriaris in Deo hoc esl gloriai is verum Deum
:

doces, teipsum non dodoces; doclrinam luani facto non ostendis. Nain lurpe estdoctori, cum culpa redarguit ipsum. Vers. 22. Qui prdicas non furandum, furaris ; qui dicis non mcltandum, mcliaris. II;c faciebat Judus non solm'cupiditate et affectu, verm cliamipso opre. Nain etsi lex manum cohibebat, non animum, in multis tamen elfervescens cupiditas cruinpcbat in actiini externum. Qui abominons idola, sacrilegium facis, dm scili-

Qui ergo alium


vivis ut

non

cet, avarili viclus, res idolis consecratas, vel


niis
,

daemoimmolalas contra legem usurpas, ait Chrysosi. intelligi in eo qud gul aut el Theoph. Potcst etiam hominuni ainiciti illecti mensas adibant idolothyiis instructas. Nain et hoc ad idolorum culturam et dienionum sociclaleni icrtinere Paulus doect 1 Cor.
10.

67

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
ei

68
sequentes inlelligas,

conculcando, sive rcs sacras usurpando, sive

non

hune versum
prxputia.

et

cum

D.

Chrvso-

offerendo quae cl qualia lcx pnecipiebat, sive alio

stomo distingue duas


naluralem

leges, duas cireunicisiones,


Iitleris

duo

modo
lre
,

teinpkun prolanando. Falsos aulcm Dcos co-

Legem Mosaicam
in cordis tabulis

scriptam

legem

aul verum Deiim spcrnere et enormiter offen-

insculplam, circumeisio,

dere, quid

mullm

inleresl?
in

nem
cl

carnis, circumeisionem cordis

Vers. 23.

Qui
legis
:

prputium na-

lege gloriaris... Gloriaris


per lcgis transgresconlumcli. Tria
se-

tur, pra-puliiini voluntale. Placet


cordis
:

Deo circumcisio

qud legem Dco acccpcris,


sionem,

banc Deus

intendit, et propter

eam

jussit cir-

Dcum

auclorem,

aflicis

cumeisionem carnis; hxc autem sine circumeisione


anima; supervacanea
est.
si

sunt hic crimina

primum, quod dehoneslant;

cunduin, quod
slant; terlium,

Doum

quo sunt honestali, dehone-

Circumcisio igitur prodest,

adsit anima?, seu cor-

qud lege, qu honestali sunt, Deum

dis circumcisio, et legis observatio; sin

autem, legis

dehonestant, transgredientes illam. Theophyl. post


Chrys.

es ru.EVARiCATOR

non

tibi

plus proderit circumcisio

Vers. 24.

Nomen

qum
enim Dei*. Hoc probat auclocitai

si
,

prx'pulium haberes.

Cm hc

scribebat Apolicita
;

stolus

circumcisio crat adhuc Judis

im

et

rilale Isai 52, v. 5,

quem

lanqum illorum ac-

sbi necessariani

putabant, et id in cos hic non urget

cusatoreni.

Nomen Dei per

vos, id est, proptervos, et

D. Paulus; sed ex legis inobservanti infert inulilem


fuisse
et

peccata veslra in legem; blasphematur, id est, igno-

esse circumeisionem; vel loquilur de cirin statu legis.

mini

afiieitur

inter gentes
;

dicentes

Qualis

lcx,

cumeisione, prout erat

qu
liabel
v.

talem vitam parii

vel qualis Deus, qui

talem

Vers. 26.
infert

si

Si igitur pr/Eputium

contrario

populum. Simile quid habet Ezccli., cap, 56,


ergo concludendum restt Judos non minus,

qud

homo

praepulialus, id est, gentilis, le-

20.
Ilinc

gem naluralem
quantum

custodiat, apud
illi

Deum

reputabitur ut

circumeisus; tantm

valebit status incircumeisus

cis

im magis reos qum gentiles, ideque eamdem cum meruisse damnalionem. fixe omnia supradicla in
sed,

alteri circumeisionis status.

Vers. 27.

Judxos quidem directe dicuntur,

heu

Et judicabit
,

id

in

quot

quod ex natura est...

Et gentilis
est, si

ille, lict

praeputium babeat,
perficiat, sui

Christianos indirecte? ut in fine capitis ostendetur.

cum quo

natus

Unum

hic dico,
;

qud

legem naturalem

vita sancta Christiani, laus est

comparalione, te

Dei perennis

mala aulem

vita quasi coutinua blas-

condemnabit, Judx'e

qui legem violas, lict et scri-

plum

lcgis

phemia. Vide qualis sittua.


Vers. 25.

habeas, et circumeisionem.
di'xit

Eodem

sensu

Circumcisio qdidem prodest... SupraDeo cum


i

Cbristus, Matth. 12, 42,


in judicio, etc.

Viri Ninivit surgent

dicl conclusioni conlradicere poterant Judxi, ob si-

Regina Austri,

etc.
in

gnaculum

feederis
,

psi s initi

quod

in

su
:

Vers. 28. Non enim qui

ma.niiesto

Syr.,

carne gerebant

et

quo genlilibus discernebantur

qui palm, id est, qui exteris lanlm, seu per publi-

quod prxvidens Apostolus, respondet circumeisionem


sine legis

cam Judaismi
tiam
;

prol'essionem
:

et

externam observan-

observanti nihil prodesse. ltaque et illos


,

subaudi

Hic ver et coram Deo Judaeus est

hoc signaculo
et ipso

quo gloriabantur, hic

spolit,

eosdem

Deoquc placens.

Judxi nominc spoliaturus. Non enim qui inmanifesto Jud.eus... Ut Vers. 28.

NEQUE QVJE

IN

MAN1FESTO, IN CARNE

S)T.
,

NeC
,

Vers. 23. Qui

eliam qua; in carne conspicilur circumcisio


,

supple

in

lege gloriaris

lanqum

accepta ; nec enim levis eratmateria gloriaudi, Deo accepisse prxcxleris gentibus. Nam jMdiciasua non manifeslavit eis , Psal. 147. Per prvaricationem legis Deum inlwnoras illum ipsum scilicet, quo legem accepisli. Nam legis prxvaricatio cedit in injuriam et ignominiam legislatoris. Tollilur enim per eam honor illi debitus, qui consistit
,

Deo legem

pulo Dei signato cui Deus credidit sua eloquia, ut ait Paulus, cap. seq. Si aulem prvaricator Icfjis sis, circumcisio tua pr-

'

pul'ium fucta est, q. d. : Si legem violes, lict circumeisus sis, priode tanien es ac si incircumeisus gentilis esses, ac si praeputiur haberes et genlilismum in-

duisses. Reprimit hic Paulus arrogantiam Jud;coium

in

observalione legis ab eo latx. Nomen enim Dei per vos blaspliemalur Vers. 24. Propler vos, id esl, vestr inter gentes. Sensus est culp, qui legem Deo traditam palm violalis mal de Deo vestro gnies loquuntur, detrahenies honori et majestali ejus, qui babeat lain inalos cidtores,.quasi vel non possit vel eliam cos vel negligat punire seelera approbet. Sicul scriplum est. Origenes et alii referunt ad locum Isaix 52 juxla versionem Sepluag., qux sic habet Propter vos semper nomen meiun blasphematur in genlibus. Jam ex his verbis salis apparet illa superiora, furaris, meharis, sacrilegium fucis, de externo opre accipienda esse. Nain propter solum aifeeluni inls lalenlem non poterat inlamari nomen Dei apud exteras nationes. Circumcisio quidem prodest si legem Vers. 25. observes; circumcisio prodest, non per se ad justificandum sallem adultos sed quia facit te esse ex po- I

glorianlium de su circumeisione. Ita Theophylaelus. Vers. 26. Si igitur prpulium, id est, pnrpu-

lialus gentilis, justifias

legis

custodiat,

nonne prpu:

circumeisionem reputabitur ? q.d. Si gentilis legem custodiat, tune incircumeisio illi non oberit, sed reputabitur polis, ac si essel circumeisus, quia im amplis illi valebit qum custodia legis lanlm Judxovalcal circumcisio; quia, ut Theophylaelus ait, vera cirumcisio est praecisio non carnis, sed peccatoium, sive est ipsa actio vera et bona prcisa vi-. pra^putium ver est mala et turpis actio. liis Etjudicubit id quod ex natura est, elc. Vers. 27. Sensus Nonne gentilis quem tu judicare soles , elsi pi .eputium babens cum quo natus est, si legem obser-, vel ac ptrliciat, sui comparatione condemnabit le,d 1 qui cm litieram id est, legem, in tabulis scriptam habeas, et carne circumeisus sis atque extem professione Judaeus, lamen huic professioni non respondes, sed legem acceptant prx'varicaris. Non enim auiin mani(esto, Judus e$tt Vers. 28.
tium
illius in
,

69
est vera circumeisio,

COMMENTARIA. CAP.
qu Deo
placet, cl quant

II.

70

Deus

sanctum, non per lillersm, seu per graliam, non per


legem.

prcipu inlendit.
Vers. 29.
est
:

Sed

qui in abscondito Jud.*x'S est, id


j

Cujus, Gr.

tou, vel, in
;

masc,

vel, in

neutro

si

pri-

Sed

ille

verus est Judus

qui in corde et legis


,

mum,

cujus Judi

si

secundum, cujus Judi

et cir-

observatione, ex corde profect, Judus est: seu qui fidem, et internas animi virlutes et spiritualem

cumeisionis spirilualis, luus, non ex hominibus, qui vi-

per

dent ex teriora; sed apud Deum, qui intuetur cor.

legis
ta tu r.

observantiam

Abrahamum patrem suum


,

imi-

nomen Judi
circumcisio cordis
id est, et

Exbucusque diclisconcludendum plerosque Judos et circumeisi coram Deo non habere,

Et

vera et Deo

nec majoris fuisse apud

Deum

meriti

qum

gentiles

placens
vitiis et

circumcisio est ea qu cor circumeiditur


concupiscentiis.

sed utrosque reos fuisse, et neutros babere unde glorientur, sed

unde bumilienlur.

In spiritu,

non littera, id

est,

qu

fit

per Spiritum ea

demm

per exlernam et.publicam Judaismi observalionem et professionem, neque qu in manifesto, incarne, est circumcisio, subaudi, hic verus Deoque placens Judus, hc vera Deoque placens circumcisio est. Sed qui in abscondito, Judus est, qui Vers. 29. scilicet in corde et spirilu, per legis observantiam, lideni et graliam , Christum (qui scopus est legis, quemque ex Iota clamt, conlitetur. Subaudi, hic ver

quai spirilualis

vera Deoque placila circumcisio est, utpote fit circumcisio id esl per Spiritum
,

apud
cisio

Deum Judus

est, et filins

Abrah

spirilualis.

Et circumcisio cordis in spirilu, non liller. Circumqu cor circumeiditur vitiis et concupiscentiis,

sanctum facta; non aulem carnalis juxla iitterain legis Mosaic. Cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est, qui Judus, et qu circumcisio spirilualis, laudem et comincndalioneinbabct, non apud hommes, qui non vident nisi qu loris sunt, conspicu sed apud Deum, qui cor intuetur. Qui se Deo interis non autem liominibus exleris prohare et placera contenait, qui non au hominibus, sed Deo laudari cupit et qu.rit hic ver Judus est spirilualis.
; ,

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
i

et

in

pruxim

Ex

vers.

tare

sinendam banc

notitiam.

et nunqum dormi- l fessionem religiosi, sanctilalem sacerdotii pro viribus, per tuam graliam implere. Amen. quam habemus de Dei judicio 2 Ex vers. 28 29, elc. disce quis sit ver chriDei est secundum veritatem, id est, Judicium

2 disce excilandam
,

juslum

nihil

dans grati, nibil odio omnia quitati


,

stianus; non qui

lalis

estexlern professione, sed qui


est.

personam non
altendit et ex
vult,

respicit, sed

causam

bonum

et

quo

judical; omnia scit, polest

malum qu

corde et spiritu cliristianus


charilale propri consislit
,

Chrislianismus in

qu

cor per cupiditalum

ex recto judical.
!

incorruptuin
lerribile eris

et incorrupti-

abnegalionem circumeidit. Quoi itaque chrisliano no-

bile Dei judicium


et

qum

homini corrupto

mine glorianlur,
eharitalein

et qui
,

rever chrisliani non sunt


!

corde non recto, alios docenti et non facienti, alios judicanli et damnanli,et eadem mala facienti, habenti speciem boni
et verilalem

non

liabent

cupiditatibus flagrant

Si pro-

fessio exterior

non

sufficiebat

ad Judaismum, quant

mali

Omnibus qui-

minus ad Clirisiianismum?

dem hominibus
religiosis,

lerribile erit

judicium Dei, al prcipu

Parm ergo prodest


sacramenla

clnstiano

per baptismi chaeis


,

Cbrislianis legem Dei scientibus, et

non servanlibus
,

ractercm, cteris gentibus dislingui, et ab


et Christianismi

per
si

sacerdolibus sanctilalem prof'essis

et se-

exleriora separari
si

cundum

stals sui sanctilalem. non vivenlibus

docto-

moribus

et vil

cum
si

illis

unialur;

chrislian legis,

ribus, concionaloribus, aliosdocenlibus, et

qu docent
in aliis.

cujus anima charilas,

sit

prvaricalor, et Chrisli non

non facienlibus; judicibus ecclesiasticiset sctularibus

servet mandaluin
vans,

gentilis,

legem naturalcm ser,

eadem agenlibus qu judicant


Hanc
Deo
lalein esse

et

damnant
Deus

Judum

legis

scriplum habenlem

sed non obille

divini judicii severiialem ut vites, stude


,

coram
,

servantem, danmabit, quant magis gentilis

chri-

qualem
,

te vult

nomen

pro-

stianum damnabil, qui Chrisli mandalum et exempla

fessionem, oflicium

dignitatem tuam impie. Cave ne

non custodil

cum Judis de
de
se
sol

solo

nomme, de
stals
lui

professione
glorieris
,
;

sol

Itaque cave
rieris
in

Judaismum
nomine

in

Chrislianismo
;

ne gloir

sanclilaie

sanctum

solo

chrisliani

ne requiescas

credere propter sanctitatis votum


sui
csl

aut propter

Evangclio; ne fiduciam luam reponas

in sol profes-

slals

sanclilatem,
,

sanclus
vivit,

qui

maximus error; ille ver secundum slals sui sanctilalem


contra
ille

sione exleriori, im nec in exleriori sacramcnlorum

perceptione
et

sed charilati stude semper;


;

sis in

corde

qui rgulas perfectionis serval;

ex corde cliristianus

ama Deum,

et

ex amorc

prvaricalor et

e damnabilior est, qui sanclila-

serva Dei prcepta, omnesque ejus adimple volunlatcs.

tem professus

longis sanclitale, moribus dislat


legis

Deuniquc per prvaricationem


per
tali

inbonorat;

ita

ut

Deus, utpote

mens terna

et optima,

mcnlem po-

eum

et propter

eum nomen

Dei hlasphemelur.
;

lissimm spcial, cor intuelur;

de corde judical;

blaspbemi libra me, Deus miscricors


mets,
et

ab octnihi,

mente

igitur et

corde polissiinm serviendus; meule


in spiritu et verilale

(iitlii

ab alienis ob scaudalum, parce

pur, corde
dus.

mundo, seu

adorain

Domine; da

niihi in

poslerum nomen Chrisliani, pro-

71
3"

IN

EPISTOLAM AD KOMANOS
veri

Ex

vers.

29 disce

el recordarc
,

semper qud
sed ex Deo
,

clirisliani

laus,

non ex hominibus

qui

virlutem dabit eorum cxistimalio, nec auferct conlemptus; sum id quod sum coram Deo; codera nihil.

nicnlem

et

cor intuctur.
falsa

Domine, Deus virlutum, converle me; da mibi cor


non
at:

Ergo ad hoininum judicia plermquc

rectum, cor amore


diligens;
\

lui

fenens, cor
sit

le

ver et sincre
judiciis
,

lendendum, sed ad Dei, cor penelranlis, judicium


SCStrnent,

tune, quidquid

de hoininum

contemnant homines; quid ad me? nec

oslende faciem tuain, et salvus ero.

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
utililas

III.

Quid ergo amplius Judaeo est? aut quae


?
;

circunicisionis
2.

Quel est donc l'avantage des Juifs? et quel est l'utilit de la circoncision ?
1.

Mullum per omneni modum


Quid
eniin, si

primni quideni

quia crdita sunt illiseloquiaDei.


3.

2. Leuravanlage est grand en toutes manires; principalement en ce que les oracles de Dieu leur ont

t confis.

quidam

illoruin

non crediderunl

3.

Car
leur
?

enfin,

si

Numquid
sit.

incredulilas illorumfidem Dei evacuabil? Ab-

cru,

infidlit

quelques-uns d'entre eux n'ont pas anantira -t-elle la fidlit de


et tout

Dieu

4. Est

aulem Deus verax


:

omnisautem liomo mensermonibus

4.

Dieu est vritable,

homme

est

menteur

dax, sicut scriplum est


luis,

Ut

justificeris in

etvincascm

judicaris.

selon qu'il est crit, afin que vous soyez reconnu fidle dans vos paroles, et victorieux dans les jugements qu'on fera de vous.
)

5. Si

aulem

iniquitas nostra
?

jusliliam Dei coin-

mendat, quid dicemus


infert

Numquid

iniquus est Deus, qui


i

justice de

iram

?
:

notre injustice fait paratre davantage la Pieu, que dirons-nous? Dieu pour parler ( selon l'homme) if est-il pas injuste de nous accabler de sa colre.
si

5.

Mais

G. (Secundm hominem dico). Absit quomodo judicabit Deus hune mundum? 7. Si

alioquin

6.

Non

rait-il le

certes; car si cela juge du monde.


si,

tait,

comment Dieu
la vrit

se-

enim

veritas Dei in

meo mendacio

abundavit
j

7.

Mais

par

mon mensonge,
gloire,

ingloriam ipsius, quid adhuc et ego lanqum peccator judicor?


8.

clat davantage pour sa

damne-t-on encore comme

pourquoi pcheur?

de Dieu me con-

Et non (sicut blaspiiemamur,et sicut aiunt qui)

dam nos dicere faciamus mala rum danmatio jusla est.


9.
sati

ut veniantbona? quo-

8. Et pourquoi ne ferons-nous pas le mal, afin qu'il en arrive du bien ? ( selon que quelques-uns publient que nous le disons, par une calomnie qu'ils nous imposent.) Ces personnes seront justement condam-

Quid ergo? prxcellimus eos? Nequaqum :cau-

nes.
9. Quoi donc sommes-nous prfrables aux gentils? Nullement; car nous avons dj convaincu et les Juifs et les gentils d'tre tous dans le pch,
!

enim sumus Juda;os

et

Grxcos omnes sub pec-

calo esse,
10. Sicul scriplum est
:

Quia non est juslus quis-

quam
11. 12.

10. Selon qu'il est crit n'y en a pas un seul.

il

n'y a pas un juste,

il

Non est intelligens, non cstrequirensDeum. Omnes declinaverunt simul inutiles facti
;

il

11. Il n'y a point d'homme qui ail de l'intelligence n'y en a poinl qui cherche Dieu.
|

sunt

non

est qui facial

bonum, non
est guttur

est

usque ad

imum.
13.

Ils se sont tous dtourns du droit chemin sont tous devenus inutiles, il n'y en a point qui fasse le bien ; il n'y en a pas un seul.
ils

12.

Sepulcrum paens
;

eorum,

linguis
j

suis dolos agebant

venenum aspidum sub

labiis

eo-

rum
est.
i

Leur gosier est un spulcre ouvert ils se sont de leur langue pour tromper avec adresse ils ont sous leurs lvres un venin d'aspic
13.
;

servis

14.

Quorum

os nialedictioneelamaritudine plnum

14. Leur bouche mertume;


15. Leurs

est remplie

de maldiction el d'apour rpandre


le

pieds courent

vile

15. Yeloces pedes

eorum ad effundendum sangui-

sang.
16.

ncm.
16. Conlritio et infelicitas in viis eorum. 17. Et viam pacis non cognoverunt. 18.

Le brisement
Ils
Ils

et le

malheur sont dans


la

toutes

leurs voies.
17.

ne connaissent poinl

voie del paix.

Non

est timor Dei anle oculos

eorum.
lex loqui-

18.

n'ont point la crainte de

Dieu devant

les

19. Scimus

autem quoniam quaccumque


loquitur
:

yeux.
19. Or, nous savons que toutes les paroles de la loi s'adressent ceux qui sont sous la loi, afin que toute

lur, iisqui in lege sunt,

ut

omne
:

os obstrua-

tur, etsubditus liatomnis


9,0.

mundus Deo
legis

bouche

soit

ferme, et que loul

le

monde

soit

soumis

Quia ex operibus

non justifkabilur omcognitio pec-

Dieu. 20. Parce que nul

homme ne sera justifi devant


;

nis caro
cati.

coram

illo

per legem enim

par les uvres de la loi connaissance du pch.

car

la loi

Dieu ne donne que la


la loi, la

21.

Nunc autem

sine lege justitia


:

Dei manifestais

est, testificata lege et prophejjs

21. Au lieu que maintenant, sans de Dieu nous a t manifeste, la loi lui rendent tmoignage.

justice

et les

prophtes

22. Justitia autem Dei per

fidem Jesu Chiisti,


;

in

omnes

cl

super omnes qui credum


;

eum non enim

est distinclio

22. Et celte justice que Dieu donne par la foi en Jsus-Christ, tous ceux el sur tous ceux qui croiciit en lui, car il n'y a nulle distinction.

73
23.

COMMENTAWA. CAP.
Omnes enim pcccavcruut
et

74

egent

glori

23. Parce que tous ont pch, et ont besoin de la


gloire de Dieu
;

Dci:
per 24. Juslificaii gratis pcr gratiam ipsius

redem-

piionem <\ux
23.

Quem

in sanguine

est in Christo Jesu, proposuit Deus propitialionem perfidcm proipsius, ad ostensioncm juslili sus,

24. tant justifis gratuitement par sa grce ; par rdemption qui est en Jsus-Christ, 25. Que Dieu a propos pour tre la victime de propitiation, par la foi en son sang, pour faire paratre sa justice, par la rmission de leurs pchs passs,
la

20. Qu'il a soufferts avec tant de


faire paratre

patience

pour

delictorum, pter remissionem pracedeirtk&n


26. In sustenlatione
ejus in hoc tempore
;

Dci, ad

oslensionem justiti

ut sit ipse justus, et juslificans

en ce temps celte justice qui vient de lui, montrant tout ensemble qu'il est juste, et qu'il justifie celui qui a la foi en Jsus-Christ.
27. O est donc le sujet de votre gloire? Il exclus. Et par quelle loi? Est-ce par la loi des
est

eum

qui est ex fide Jesu Chrisli.


est ergo gloriatio tua?
:

27. Ubi

Exclusa

est.

Per
fidei.

u-

vres? Non, mais par la

loi

de

la foi.

quam legem? Faclorum? Non


sine operibus legis.

sed per legem

28. Arbilramur enim justificari

hominem pcr fldem


et

28. Car nous devons reconnatre que l'homme est justifi par la foi, sans les uvres de la loi. 29. Dieu est-il seulement le Dieu des Juifs ? Ne pas aussi des gentils? Oui, certes, il l'est aussi des gentils.
l'est-il

29.

An Judoeorum Deus tantm ? Nonne

gentium

Iin et gentium.

Quoniam quidem unus est Deus, qui justificat circumeisionem ex fide, etprpulium per fidem.
50.

par

50. Puisqu'il n'y a qu'un seul Dieu , qui justifie la foi les circoncis, et qui par la mme foi justifie les incirconcis. 31. Dtruisons-nous donc la loi par la foi? ne plaise ; au contraire, nous l'tablissons.

31.

Legem

ergo deslruimus

per

fidem? Absit

A Dieu

sed legem sialuimus.

ANALYS1S.
Primo
versibus,
et

secundo vers. proponit


;

et solvit et

objectionem
sequentibus

esse, et

ir divin obnoxios

nec operibus legis juslifi-

contra dicta in fine cap. 2

deinde tertio

catos fuisse.

usque ad vers. 9, duas atias objectiones ex


et solvil.

21

suam de

graluit

per

fidem justificatione

prima subnascentes pariter proponit

doctrinam aperit

et explicat,

usque ad vers. 27, qu stade suis operibus.


:

Judos

ergo, quos in cap.

2 depresserat,

lue

primhm

bilit et explicat,

Judum Romanum,

cxtollit, dicens eos gentilibus prcellere, in co

qubd Ju-

legalibus gloriabundum, confundit dicens


gloriatio tua?

Ubi est ergo

da-is concredilu sunt eloquia et


fideliter

promissa Dci,

qu Deus

adimplebit, nonobstante

quorumdam Jiulorum
et

Denique ostendit hanc gratuitam


cationem Deo dignam esse
,

per fidem, justifisit

incredulitate.

qui

cm

omnium Deus
;

Al

vers.

9 Judos rurss humilit,

gentilibus aiquat
illi

dignum
sicut

est ut in

omnes suam effundat misericordiam


es.t

et

in negolio talutis, in eo

qubd omnes

et

hi et

sub pec-

omnium unus
sit

Deus

et Creator,

ita

omnibus
hoc le-

cato fucrunl
bal usque

quod

et

mullis Scriptural testimoniis proconcluait

unum
gem

salulis

mdium, unusque mcdialor;


destruit.

et

ad

. 19, 6

omnes coram Deo reos

slabilit,

non

PARAPIIRASIS.
\
.

Si ver et

coram Deo

ille

Judanis

est, qui

corde,

vinces, et illustrior apparebit fidelitas tua.


5.

sique vera et
igilur

Deo grala circumeisio, quae cordis, quid eximiurn habet Judus ex gnre? et quam utiilli

Sed inquis

Si

Dei justitia speclalior redditur

hominum
sit

injusliti,
,

nonne hinc sequitur qud Deus

lilalem affert
2.

circumeisio carnis?

injustus
? (

cm

peccatores punit, pcr quos glorifi-

Mullm omnin prrogaliv habuit Judaicus populus supra gcntilem; inprimis quidem, quia Deus
ci

catur
6.

Non meis, sed impiorum


!

verbis hic utor ;) sed


est Deus,

sua concredit eloquia

prophetias de Mcssi

futu-

absit hoec impia cogitatio

Si

enim injustus

rorum
3.

ejus mysteriorum prdictioncs.


est

quomod supremus
plerique non
7.

erit

hujus mundi judex?

Nec

quod quis dicat qud

eis

Nam

si,

inquiunt impii, veracilasDei per

meum

crediderunl; esto enim quidam non crediderint,

nm

peccalum

clarior et illustrior apparet,

cur ego, tan-

propterea desiit esse Dci beneficium?


incredulitas
jnissis? 4.

num

islorum

qum peccator
8.

judicor

inanem reddel Dei lidelitatem


est. est, qui

in suis pro-

Im quare
,

polis non

condemnor et punior? peccemus propter hune

fi-

hoc impo-sibile

nem
nec
falli

scilicet, ut noslris peccatis speelatior fit


(

Dei

Deus enim summ verax


fallere;

potest,

gloria

sicut aliqui pcr

calumniam dicunt de nebis


,

nec

quo long

dislat

homo,

qui ut

homo

verba nostra

sic interprtantes

quasi nos

ita

loqual

cl falli potest et fallere;

Dci autem veracitatem non


,

mur

)?

Sed procul

piis animis sint bai impietates


,

hominum inlidclilale, tcslalur David post peccatum suum dicens Miserere mei, Deus; sic enim fiet
vinci
:

et ita sentienles, et ita calumniantes

juste et merii

damnabunlur.
9.

ut justus et verax apparcas in luis promissis de regni

Sed, ut ad proposilum redeam, an nos Judt

mei

stabililate;

de Mcssi ex

me

nascituro. Mcrui
,

equidem ob scelus
rvera judicant

meum

his promissis lustrari

et

hommes
S

te

propterea fiJem mihi non


:

clhnicos in salulis negotio? minime; jam enim in superioribus ostendi omnes et Judos et Grxcos esse sub peccati jugo caplivos; in hoc aulem
pra;cellimus
I

gervaturum

sed parce mihi


s.

sic

hominum

judicia

quee et ubi proccellenlia?


>

XXIV,

(Trois.J

1^5

IN
10.

EPISTOLAM

AI)

ROMANDS
glorietur
;

76
sed

Quod

cl

de omnibus simul probo sacra: Scri,

coram Dco
et

omnes unde confundanlur


gratis

ptur auctorilate

apud Juda;os

irrefragabili.

bumiles misericordiam implorent Salvaloris.


25. Justificaulur

il. Scriptum est Ps. 13:

non

est lui intelligat aul

12.

Onmes
facial;

via recta

Non est quisquam juslus; requirat Dcum. mandalorum ad vias pravas


facli

autem

per graluilam Dei


,

misericordiam

per redempiionem

quain

appenso

prelio, tecit ac meruit Jsus Christug.

declinaverunt, pariter inutiles

sunt

non

est qui

2i,25. Qucrn Deus proposuil viclimam


pitiatoriam
,

ir;e sux-

pro-

bonum

non

est, inquani, vel

unus.

cujus propilialionis liamus participes, per


,

13. Sepulcrum apcrlum

est gultur
;

eorum ;

linguis

lidem, qu credimus Cliristum pro nobis niorluuin


et

suis usi sunt ad alios decipiendos

in orc suo paraluin

banc propitialionem dedil

ut

hominibus ostenderet
est in se,

habent venenum non minus lclhale qum aspides. 14. Et Ps. 9 Quorum os exccralione clamarulcn:

divilias juslilia; suae,

tum qu juslus
,

tum

qu

justificat

impios

ad reinissionem peccalorum

ti

plnum

est.
:

pnccedcnliuin ab origine mundi.


Veloces pedes eorum ad cl20. Qiuc peccata Deus hucusque patienter suslinuit,
ut

15. Et lsai, 59, v. 7

lundendum sanguinem

non vadunt, sed currunt.

hoc nostro tempore evidenlis, ut jam

dixi, osten-

1G. Contrilio et calamitas in viis

eorum, qucuinnon
est limor
liineiit;

deret jusliliain et qu justus est in se et qu justificat

que vadant, conterunt,


17. Et viam pacis

et

omnes reddunt miseros.


;

impios; suam enim in se justitiam oslcndil, nolens

non cognoverunt

hominibus parecre

nisi

in

sanguine unigeniti

Filii

Dei ante oculos eorum;

Deum Judiccm non

sui; justitiam aulein, qu justificat impios oslendil, ex

hinc nec timor vindicte abstinent malili.


18.

peecaloribus juslos et sanclos i'aciens omnes, quicuni-

Nec

est

qud quis dicat ba:c ad Judams non pers'il

que ver credunt


nostrum.

in

Jesum Christum

propiliatoreni

linerc, cni cerlum

et

omnibus notum, quidquid


et lucc

lex loquitur,

adeospotissimm altincrc, qui sunt sub


aulem exlegc suntdesumpta,

27. Die igitur, 6 Judsee, ubi in

hoc

juslificalionis

lege; supradicta

modo,

ratio gloriandi? exclusa est; per


,

quam legem?

ide vobis exprobrat, ut omnibus omniu hominibus

an per veierem

scu Mosaicam, quae facienda doce-

os obslrualur; nulhis audeat se absque peccalo es^e


gloriari;

bat? Non, sed per legem novam, qui dat viiiulcm ut


faciamus.
28.
sive
I

sed contra omnes omniu sciant et conli-

leanlur se

Dco

judici obnoxios esse.

Ex

dictis

enim colligimus quemlibel hominni,

19. Quandoquidein nec lex Mosaica litteraliter ob-

servala
del

quemquam mortalium ver et coram Deo redunqum juslum, quia per legem dalur quidem sed non dalur remedium peecati cognilio peccati
,

Judamm, sive gentilem, juslificaii per (idem in Jesum Christum etiamsi legis Mosaic prscripla non servet. 29. An Deus Judorum lanlm est Deus? Nonne
,

nisi

recurratur ad Christum.

idem

et sequ genlilium

Deus
est.

est

? Ita

san

genlilium

20. Al nostris tandem temporibus, in boc san fe-licissimis, sine legis

qu ac Jud;corum Deus
30. Quia ergo unus

admiuiculo
,

juslitii Dei, scu,

qu

omnium

est

Deus, dignum ut

Deus nos reddit ver justos per Evangelium festala est, et palm annuntialur, qu olim
propbelis
luit

matii!egc et

unus

sit

omnibus
,

et circumeisis et incircumeisis jusliin

ficalionis

pnenunliata.

stum,
per fidem in Jesum Chri51.

modus scilicet per lidem omnium Salvatorem.


Nec
dicat
irn

Jesum

Cliri-

21. Juslilia, inquani,

qu

Judams quod hc de
;

fide docliin

stum

Deo infundilur in

omnes

et

super omnes
est discri-

legem Mosaicam destruo

legem

stabilio

ipsa

qui credunt in

eum

in

hoc enim nulluin

enim Cliristum

et justitiam ejus figuravit,

prdixit et

men.
22. Quia

promisil; justifia ergo per fidem Cbristi legem sla-

omnes peccaverunt,

et uillus

babet unde

bilit,

cujus veritas, efieclus et

complementum

est.

COMMENTARIA PARIA.
Vers.
1.
:

Quid ergo amplius, Gr., prstaus, seuexi?

quid igitur prrogaliva? Judo ex gnre, seu Abraham filio? aut

mium. Syr. Quai est igitur excellentia Juda;i Interrogationeproponit objeciionem.qua; contra proxim dicta
fieri

quam

utilitatem affert ipsi circumeisip


:

carnis? Duplex est qu;eslio

prima;

hic respondet

potest, quasi diceret


ille sit

Si ita se res babet, ut coest,

Apostolus

secundo; in cap. 4 respondebit.

ram Deo

ver Judocus, qui ex corde Jud;eus

Vers. 2.

Mcltum

per om.nem modum. Respondet

etillasitvera elDeogratacircumcisio, qurc cordis,

non

quaj in carne, cap. 2, v. 28, 29, et Deus

neret gentilem ac

qn remuJudamm, legem observantes, v. 10;

quod mullm omniu prorogatives habuit Judseorum populus supra gentilem. llocintelligede tempore quod
prcessit adventum Cbristi Domhii,
cl prsecipu

secundm priora
,

ergo amplius Judo est? Sensus babel,ut dictum est, quid igitur amplius prae gcnlili.quidvc eximium collatum est Judo? Quid babet Judacus in quo prajcellal? Aut qu utilitas circumeisionis, id est, quid prodest

Vers.
:

1.

Quid

est

Si ita scres

esse circumeisum

Vers. 2.

Mullm

per

vald mullm amplius et Judseo.

omnem modum, id est, Primm quidem

qaia crdita sunt Mis eloquia Dei, id est, hoc inprimis

1*

Judis amplius est, qud crdita commissa, tradila sunt cis eloquia Dei. Eloquia sua, id est, legem suam, et Scripluras sacras, in iisque promissiones ctpacla divina, l'uturorumque mysteriorum prdiciiones. Erat aulem permagnum beneficium babere legem et Scripluras sibi traditas Deo. Privilgia Judseorum prae genlibus explicat idem ApostoQuorum est, inquit, adoptio filiorum, et lus, cap. 9 gloria, et testamenlum cl legislatio, et obsequium, el
:

77

COMMENTA 1UA.
ait

CAP.

III.

tempora,

S.

Ansclm.;
,

nam temporc

Evangelii

pidibus suscitt Abralue


gentes, aiunt Apostoli

filios.

Ecce cenvertnnur ad
;

omnessunt unum

ut dicit ad Gai. 3, v.

38. Multas

Dco

inspirt!

gentiles

Evan-

Judorum praerogativas recensebit cap. 9, v. 4 et 5. quidem. Syr., Unain hic referre modo suflicit. Primum ut amicis id est, prxcipu, quod Deus eis,

gelio credunt,
iilii,

per fidem fiunt spirituales Abrahx,

verique Israelitx facti,

Chrislum Abrahx pro-

primis,

missum receperunt.
llinc obstupesce

suis, concredidit eloquia

sua

prophetias de Messie
,

ob ingratam humani cordis perver!

pradieliones futurorum ejus mjsterirum

oracula

sitatem,

donum donorum Dei respuentem

Ilinc et

scilicet christian. figuras folurorum in Ecclcsi Deus! Et hx-c est Judaici summa privilegii. Iionc

inirare omiiipotenlcm Dei bonilalem,

ex malis homi-

num bonum
eam

clicienlem. Odi, lime cor luum, perversi-

Si

tua de Cliristo nascituro oracula

promissiones

tatem ejus observa semper;


spera, ci lotus innitere.
4.

ama

Dei bonilalem, in

tanluui fure

bonum
,

quid ergo ejusdem Messiae nati,

morlui, suscitati
bitio? Si
ris

ad dexleram luam sedeutis, exhi-

Vers.

Absit. Gr.

ne

fit.

Est autem Deus


fit,

futurorum mysleriorium pradictiones, figu,

verax. Gr.
sil, ait

Eslo autem Deus verux;

ait

Ambros.
est
:

et

unibris obvelal

tautum fure

privilcgium,

Chrysost., jam
;

quam leclionem sensus


Deus constans
sint in

Sit

quid ergo aut perliciendorum aperta revclalio? manifesta expli-

eorumdem mysleriorum jam

peractoruui

et credalur

vel et appareat

promissis

suis, etsi vel


l'allant.

omnes homines
Absit,
si

mendaces, fidemque

hc est tua in nos benefcentia sic nos dinos lexisti, ut luum nobis unigenitum dederis Filium docueris Filium; nos abundanter et apert per tuum copios per tuum redemeris Filium omnia nobis in ob liane immensam misericortuo donaveris Filio diam tuam sis in xlernum benedictus, Deus misecatio? Et
!

Syriaca versio
juxta

quidem Deus verax


:

est,

quam

leclionem et nostram sensus est


:

Absit,

quasi diceret

Impossibile est Dei fidelitalem homi-

num

infidelitate aboleri.

Deus enim summ verax


est et

est;

semper

et in

omni casu

manet verax

in diclis et
falli,

ricors

promissis suis; verilas ipsa est, hineque nec

nec

Vers. 3.
diderint
?

Quid enim
,

si

quidam illorum non cre,

fallere potest.

Occurrit objeelioni nova;

ex prxcedenti

Omnis autem iiomo mendax. In quo piocul abest ab

responsione nascenti
aliud agens,

simulque quasi transiens et


pungitinfidelilatem, qu Cliri-

homine, qui nalurx


fallax est
:

sua; corrupiione,

mendax

et

Judxorum

nullus enim, qui ex intellects ignoranti

sto et Evangelio credere noluerunt, et Dei

propuguat

saep nonfallalur; nullus qui ex volunlalis mulabilitate, aut malili


fallere.

fidelilatem,

qu sua promissa hc Judxorum incredulilate.


siare, dicens
:

exhibait, nonobstante

non

fallat

aliquando, aut possit sallem

Prxvidens ergo apostolus qud posset quis


quia Dei

et in-

Sicut scriptum est, Ps. 50. Dei veracitatem non


vinci

Quid profure Judxis incredulis elo1


:

hominum

infidelitate,

probat exemplo
dicentis
:

et verbis

Respondel

Eslo, quidam,

im plerique

Davidis, post peccalum

suum
,

Miserere mei,
si

non crediderint, num ide desiit esse benelicium ex parte Dei? Respondet 2 Eslo non crediderint an
:

Deus...., ut justificeris...

id esl, ita fiet,

mea
pro-

peccala condones, ut justus


missis luis, de slabililate

et

verax appareas

in

illorum incredulilas inanem reddet Dei Iidelitalem in

solii
;

mei, de Mcssi ex

me

promissis suis?

nascituro. Vide paraphras.

et vincas cum judicaris;

Absit

id est,

nonobstante illorum incredulilate


,

et

consequenter

fiet

ut vincas in judicio, seu vincas


,

Deus

stabit promissis

qux
,

fecit palribus

eorum de

judicia lemeraria

hominum

qui

prxsumunt

le

oh

Messi ex

eis nascituro

omnesque gentes per fidem


suis,

peccala mea, fidem mihi non scrvalurum. Vincit in


judicio, qui justus apparet in lite
;

justificaturo.

vinces ergo, et e

Mirabilis

Deus

in
!

omnibus

non lantm operi-

magis justus

et fidelis apparebis,

quo per peccalum

bus, sed et verbis

Promisit Abrahx, Isaaco, Jacobo,


;

meum

factus

sum

promissis luis indignior.

Davidi, Messiam ex ipsorum poslerilatc nasciturum

Hinc D. Paulus vult dicere quod incredulilas Ju-

Deus

tempore exhibet quod promisit patriarchis, dat Messiam Israelitx, Abrahx, Isaaci Jacobi lilii,
in
:

dxorum
Vers.

Dei fidelilatem non solm non reddet inanem,

sed et illustriorem.
5.

Messiam non receperunt.

An hxc

infidelitas

inanem
la-

'

Si

autem

iniquitas nostra.
:

Allera

et otiosam reddet Dei Iidelitalem? absit.

Deus de

objeclio ex ultim responsione nascens

Si

peccalum

promissa ; quorum patres, cl ex quibus est Chrislus secundxn carnem. Vers. . Quid enim, si quidam illorum crediderunl? q. d. Incrediderunt credere noluerunt, scihccteloquiisDei sibi creditis, hoc est; non habuerunt lidem promissis divinis, qux continentur in

malilia Dei fidem evacuel. Siquidem impossibile est Deuin menliri aut fidem fallere. Vers. 4. Est autem Deus verax, in omnibus dictis et promissis, adeo ut fallere non possit. Est enim ipsa verilas. Omnis autem homo mendax, scilicet ex

Scriptur.
bit?

ISumquid incredulilas illorum fidem Dei evacuaSensus numquid illorum incredulilas eflicerc polerit ut Deus promissa sua non prstet, (idemque datam non servet ? Fides hic accipilur, ut alis sxpissim in Scriplur veleris Tcslamenli, pro veri:

taie in prxslandis promissis

wsu,

grxce, ne

sit,

ne

fit, scilicet,

ut .hoaiinum

11

semetipso, et ex Inclinatione dpravt* suce nalurx. Sieul scriptum est : Ut justificeris in sermonibustuis, et vincas cum judicaris. Adducit hoc tcslimonium ex Psal. "60, quo ostendat Deum semper in promissis esse veracern, non obstantibus etiam hominum peccalis ; adeo ut ex nosiia iiiiquilate magis cliam appareat atque illuslrior liai ipsius verilas et juslilia. Vers. U. -- Si autem iniquitas nostra justitia^ commendat, quid dicemus? Si noslia iuiauilas

79
Davidis, etc.,
sequeiiter
si

IN
si

EPISTOLAM AD ROMNOS
lientium cl
ila

80

incredulilas Judaeorum, etc., ctcon-

iniquitas nostra justifiant


:

Dei

scu

fideli-

talcm Dci reddit ilhislriorcm


Numqi'id iniquos kst

v.

calumniantium damnatio justa est. Noia qud vera responsio ad banc objectionem 5 ineboatam, sit, qud peccalum per se et directe

Deus? nonne sequilur qud


j

Deus non possel sine


nit cniin per

injustiti

peccalores punire? pu-

Vers.
loquendi
et

C.

Secundum

quos glorificatur.

facit ad Dci gloriam (im per se avertit Deo), sed tantm per accidens et praler intentionem peccantis, quatens Deus per suam potentiam et sapien-

non

hominem dico. Ne quis hoc

tiam

scit

ex malis elicere bona.


est

Vera itaque causa

modo

scandali/.clur,

monct qud liominum,


:

quidem errantium more, loquatur


respondere quod

Absit

alioquin

omnipotens Dei bonitas et sapientia, peccalum contra naturam suam et contra ,


peccanlis intentionem, ordinans ad su gloriam.

illustrions Dei gloria;,

quomodb....; quia manifest absurdum est quod objicilur, salis liabel


si

Deus csset

inju-

miindum non posset judicare; omnes qud Deus est judex mundi
slus,

atqui credimus
;

Hinc juste punilur peccator, Dei legem violans ; bineque nunqum facienda mala, qua; Dei sunt offensa;.

crgo et qud

jnslus.

Vera autem ratio cur Deus juste puniat peccadabitur,


v.

Vers. 9.

Quid ergo pr.ecellimus eos?


,

Post div. 2,

torem,
telur.

8,

ubi

cadem

objeclio

repe-

gressionem

redit ad proposilum

An

quia dixi

Vers.

7.

Si enim Veritas Dei.


est per

multm omnin prrogaliva; esse


Priorem objcciio:

Juda;is,

quibus

concredita sunt eloquia Dei


cellimus genlilcs?

nem

v.

5 faclam urget clarioribus verbis


veracitas Dei; abundavit,
kl est

Si veritas,
olarior et
,

idene nos Judxi pra;:

id est,

non omnin'o
rius,

et in

Nequaquam. Gr., hoc Aposlolus non est sibi contra-

Respondet

illustrior facla

meum mendaeium

scu per

quia quod dixit de

Judxorum

excellenli,

in-

peccalum meum, cur ego judicor, condemnor, et punior tanquam peccator? Assumit in se personam
peccaloris.

tellexit

de beneficiis externis, de lege, de Scriplu;

ris, elc.
justiti
,

quod autem negat nunc,


qu petenda
est vera
,

inlelligit

de ver

hominis excellenli.

Vers.

8, 9.

Et non

(sicut blaspiiemamur

fa-

Causati enim smes. Gr.

prcausati sumus enim.

ciamus mala, im polis facicuda cruntmala, ut inde

major Deo gloria proveniat; aliud inconveniens, quod


infertur
:

Jam bus omnes


Syr.
:

anle determinavimus de Judaais et gentiliesse sub peccato.

Probat non ide pr-

sicut blaspiiemamur,

id est,

sicut per cafide referen-

lumniam,

aliqui

verba nostra, non bon

jam ostendimus et Judos etGra;cosesse peccatores, seu sub jugo peccati


cellere Juda;os, quia, cap. I et 2,

tes, dicunt

de nobis.
:

captivos.

Si

autem omnes peccatores,


?

et

sub jugo

Fortass quia dixerat Aposlolus


delictum, super abundavit et gralia.

Ubi abundavit
sit,

peccali, ubi est prcellentia veslra


est ergo glorialio

sicut v.

27

Ubi

Quidquid
absurda
est
;

hsec

tua?
:

emnia D. Paulus lanqum


detestari,
absit,

niuiis

salis

habet

Vers. 10.

Sicut scriptum est


,

Quia non est ju-

quod abominantis
et
,

et

banc cadicere.

stus quisquam. Gr.

neque unus.

lumniam conlemncrc Quorum damnatio

pn dignissimam
quorum,
id est,

Vers.
raphr.

H,

12, 13, 14, 15, 16, 17, 18.

Vide pa-

et ila sen-

His sacrx Scriptur testimoniis probat de

sive injustiti commendat, id est, apparere facit, et illuslriorem reddit, adcquc confirmai Dei juslitiam et fidem erga hommes, quid dicemus? Scilicet ad

qiKTStionem ex

illis

diclis

Numquid

iniquus est

obviam, qu sequilur Deus qui .infert tram ? Sensus


:

ob id censebiimis Deum injuslum esse qui infert iram, id est, punilionem, qui punit et vindicat peccala, ex quibus ejus juslilia commendalur? Secundum hominem dico, id est, seVers. 6. cundum humanum sensum loquor objectionem banc moveo ex person hominis divin nondm capientis; cui facile, sicut experienlia docet, hujusmodi quae-

An

mala, cumulemus peccata peccatis, ut veniant bona, qualc est Deum glorificari? Polesl etiam hoc modo El cur non polis facimus mala ut Deus glorificetur? Sicut quidam calumniantur nos dicere Faciamus mala ut veniant bona, etc. Quorum, scilicet tam ita senlientium, qum nos calumniantium, damnatio justa est. Vers. 9. Quid crgo ? Prcellimus eos? Nequaquam. Juda elhnicos, quasi ob mrita nostra, legem aut circumeisionem prne eis vocali simus ad fidem cl justitiam Christi redit enim hic Paulus ad propositum suum, quod tetigit v. 2: respondet Nequaquam
: ,
:

siiones occurrant. Absit, ut ide credatur Deus iujustus; ut quis de Deo tam absurde et indign senliat. Alioquin quonwdb judicubit Deus hune mnndum ? q.

prajcelliinus nos Judaei ipsos gcnliles.

Causati enim sumus, id est, causam antea altulimus, jam enim anle probavimus, allatis causis et ralionibus, Judos et Grcos omnes sub peccato esse, id
esl, omnes esse peccalores, et propter peccata damnationc dignos. Non est Vers. 10, 11. Sicut scriptum est, elc. juslus quisquam. Eamque deinde quasi in parles dividit dicens : Non est intelligcns, non est requirens

propter causant memoralam Deus injuslus esl in vindicandis peccatis, igilur non erit idoneus qui judicel mundum. Quod est long absurdissimum. Squoia manifesta est, quia judicem lotius mundi juslissimum esse opportet. Vers. 7. Si enim veritas Dei. etc. Sensus est Si fides et veracitas Dei clarior et illustrior facta est per meum mendaeium sive injustiliam, cur ego poslea judicor, condemnor et punior lanqum mendax et peccator ? Vers. 8 El non (sicut blaspiiemamur, et sicut aiunl quidam nos dicere ) faciamus mala ut reniant bona? Sensus Et cur non polis dico (sicut quidam mal de nobis loquentes aiunt nos dicere) Faciamus
d.
:

Si

censendus

Deum, q. d. Quidam non iniclligunt, nec cognoscunt Deum, quales sunt gentiles; quidam ver Deum co:

gnoscunt, sed Dei mandata non requirunt nec custodiunt, quales sunt Judaei; alque ade nec Judanis, nec genlilis, adeque nemo juslus est inter filios

hominum.

Omnes declinaverunt , idest, recesVers. 12. serunt, scilicet Deo. Hoc enim quid est aliud qum omnes inventos nialos, neminem bonum ? Veriun ha:

81

COMMENTARIA. CAP.

III.

82
;

omnibus prorss liominibus, tumGroecis, tumJudis, 1 de gcnlilibus, deinde de Juquod jam spcciatim peccaio. daeis probavit, nimirni omnes fuisse sub ex Scripiuris propter Judos, ut Hoc autem probat
,

glorielur se absque peccalo esse

sed contra,

omnes

omnin homines
Subditus; Gr.
ille

sciant se

Deo

judiei obnoxios esse

ad mortem ternam.
rtoSt/o,

id est, reus,

obnoxiusque,

sua propri lcge convincanlur.


Circa

propri dicitur, qui sibi ipse ad defensionem


suflicere cura possit
,

mi-

hxc

testimonia,

notandum

1"

qud parlim ex

nime

allerius palrocinii

ope in-

2 qud verba Psalmis, partira ex Isai deducantur; 3 quod Apostolus, sed scnsum non semper referai
;

diget, ait D. Chrys.

Talis erat condilio noslra, idem.


,

Universus itaque mundus

reum
,

se fatcatur,

subdi-

generalitas

hominum

in illis

expressa debeal

inlelligi

tum xlernoc condemnationi


fessione, sese

debitorem pnarum,

de humano gnre, quale est ex origine sua, cl quajustili;c Dci parlilis unusquisque perscvcral, donec
ccps
fiai,

divime vindicte obnoxium, et in hc reals sui con-

Deo

et Christo ejus subjiciat,


si justilicari

ejusque

per (idem Jesu Cbrisli

A"

qud enumerala
ut

gralix auxilium imploret,


luerit.

et salvari

vo-

in his versibus vilia

non censenda
aliis
;
:

sint in singulis lio-

minibus

sed alia in

ila

tamen

omnes

sint,

Vers. 20.

Quia exopeuibus legis. Syr.


lex Mosaica, nec opra legis,

Quando-

vel fuerint sub peccato

denique qud

in his versibus

quidem nec

quemquam

ben deseribanlur pcccali

et concupiscenli effeclus ut iufra,

liumanum genus
Vers.

inficientes,

posl vers. 20.

19. Scimus autem quoniam qu.*xumque

lex.

Ne Judaii dicant lise Scriplur testimonia de gcnlilibus esse intelligenda, illos proccupt Apostolus, et
probat di Judiuis principaliter intelligenda
lcge, ex Psalmis et propbetis
,

et coram Deo reddet unqum justum. Per legem enim cognitio peccati, id est, dalur. Docet quid faciendum, quid fugiendum, elc. al non dat remedium peccati, seu gratiam qu lollitur pecea-

mortalium ver

lum; banc solus Christus dat; ad cum ergo necessari

quia ex

recurrendum

ejusque jugiler implorandum auxi-

desumpla

qui proph-

lium.

te

et

Psalmi Juduois prsocipu loquuntur.


os obstruatur. Syr.
,

Et hc
os obture-

est conclusio

ex hucusque diclis deducenda

Ut omne
lur, et

ut

omne
sit

Nec philosophia, nec lex Mosaica, ver justum reddidit

universus

mundus
indicant

debilor

Deo. Arab.
,

quemquam

omnes sub

pcccali jugo lucre,

omnes

fiatque universus orbis

sub censura Dei


et

id est,

et
et

obnoxii,

omnes

Christi ope indigentes.


,

hc

ide vobis
;

exprobrant Psalmi
,

prophelae

ut omne os superbum
1

et se sine peccato

lu,

Hanc veritatem edoctus caque penits imbulus et coram Deo reatum tuum humilis ac (remebunclus

Dsserens, obturetur, cique silentium imponatur.

agnosce, el ob

eum

prostralus et supplex frquenter

Judorum, quia omnes fure legis si enim Mosaica; violatores; 2 omne os Grcorum

Omne

os,

adora Deum, rogans obnix ut per Chrisli salvaloris


tui

mrita largiatur ut ad peccatorum luorum indulet

de

ipsis

Dei cultoribus

ita

loquuntur eloquia Dei,

genliam
et

ad gratiam valcas pervenire.

iitSuo-j le,

quid de infidelibus, qui peccatis cl iinpiclatibus erant


obruli?

condemnationi obnoxium agnosce,

nisi lui

misereaet

Omnes ergo

prorss homines sileant, et

nemo

lur

Deus

hanc ergo miscricordiam ob Christian

inlellige juxla

minum,

id est,

menlcm et scopum Pauli, de filiis hohumano gnre, quale est ex su ori-

gine, et qualis unusquisque persvrt, donec jusliti Dei per iidem Jesu Christi parliceps lit. Simul inutiles facti sunl , id est, compulruerunt, nullos ferentes bonos fructus lidei et bonorum operum. Non est qui facial bonum; non esl usque ad unum. Non est ex se, sine Dei, id esl, Christi grati, qui faciat bonum absolul, taie scilicet ut inde bonus et juslis coram Deo dici dignusque Dei grati , aut tern glori censeri possil, quia omnes ex peccalo Ada; corrupli , et concupiscenli infecli in peccala varia proclives dclinant. lia S. August. in Psal. 13. Hinc ergo non sequilur omnia opra inldelium esse niala et peccala , sed lantm esse inepla ad jusliliam et gratiam Dei promerendam. Hoc enim hic vocatur

Vers. 15. Veloces pedes eorum, etc. id est, ad coedes et oppressiones innoeentium. Contrilio et infelicitas, elc. q. d. Vers. 16. Viic , gressus et conalus eorum e tendunt, ut alios et sese invieem conteranl miserosque faeiant. Vers. 17. Et viam pacis, etc., scilicet approbalionis noliti, quia pacem et jusliliam verre pacis

conservalricem oderunt.

Ac

si

dicat

Nolunt ingredi

viam

pacis.

Vers. 18. Non esl timor Dei, etc., id esl, oculis mentis non considrant Deum ubique praesentem proinde timendum esse, tanqum justum vindicein

malorum.
Vers. 19.

Scimus autem quoniam quacumqne lex


:

loquilur, Us qui in legesunl, loquitur, q. d. judaie, hos versus, qui omnes homines de

Ne

dicas,

lam gra;

bonum. Vers. 13.


q. d.
:

Sepulcrum paens

Quilibel hommes instar sepulcri patentis, spurca, telra, ftida, dolosa, maledicta exhalant, proloquuniur cteruclant. Linguis suis dolosc agebanl, linguis suis utunlur ad doluni cl fraudera , aliud loquentes aliud senlientes. Venenum aspidum sub labiis eorum, et quasi qui venerupli,
,

gultur eorttm, peccato et concupiscenli coresl

num aspidum

in labiis grant,

nocentissimum sub labiis vel semper parati sont pestiferum virus latcnlium cogitalionum ex oris pbarctra depromerc,
,

id est,

'

et in queinlibcl ejaeulari.

Vers. 14. Quorum os malediclione etc., ila ut vix aliud orc profrant in eos quibus offensi sunt, qnm conlumclias etmalcdicla.
,

vibus peccalis arguunt, de solis gcnlilibus loqui nain \ versus sunt versus ligis, pula Psalliset prophelarum, qui non lam gentibus qum iis qui in loge sunl, id est, Judxis, loquuntur, orumque vilia increpant et castigant. lia S. Cbrysost. et Tbeoph. Ut omne os obstruatur (ut nemo audeat se peccalo excusare) et subditus fiai omnis mundus Deo. Scnsus El utappareal omnes omnin homines, cliam Judicos, esse Deo judiei ad selernam mortem obnoxios. Quia ex operibus legis non juslifieabiVers. 20. lur omms caro coram illo, id est, nulla caro, nullus liomo justificabitur. Nola Cm Apostolus asseril hic neminem justificari ex operibus legis, veicris inlellige, seu iis que praescribit lex vtus, seclus fuie et grati Christi^ idque palet ex oo qud v. 22 et passim
:

V
que

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
tiam
;

84
rectificet

per Christum frquenter implora, et e frequentis


pcrictilosior et generalior est universi

rationcm

per fidem; cor per eharita-

mundi per

lem

crealuris separet,
;

applicetDeo, fiatquc

Deum

concupisccnliam corruplio.
Ihijus concupiscnii effeclus liabes in vers. 10, 11
,

requirens
et in

ad bona opra exercenda reddat aplum, Chrislo omnia polcns per linguam et per manus
;

12,

de,
:

beft descriptos
est

1 per peccatuni jusliti


:

ad sancta verba cl facla undeququc


Vers. 21.

dil'iluens.

Spolit

Non

justus; 2 rationcm corrompit

Non

Ndnc aetem

sine lege.

Optimum me:

est intelligens; 5

cor dpravai et avertit Deo, ut ad

dicum imitalus

esi Apostolus, ait

Thcodoretus

sicut

creaturas convertit:

Non

est

requirens

dcclinrivcrunt Deo, scilicet ad

Deum ; omnes creaturas; 4 ad omne


inutiles facti sunt;

enim medicus docet pris morbi gravitalem eos qui Iaborant, deinde medicamenlorum auxilium adliibet,
ita

bonum
non
es!

optis roddit inutiles

Simul

Apostolus postqum horum et illorum iniquitatem

qui facial bonum, nul

si facial,

illud

Corrompit

coarguit, ipsosque reos et supplicio dignos ostendit,


profert deinceps fidei

mal inlentione, autcircumstantire; 5 corcorruplum smim in linguam diffundit virus, qu mundum


brevi replet iniquitate, utpotc qu;e est iniquitatis universilas et

medicamentum

et divinoc dis-

pensationis benignitalem docet.

Nunc autem,

id est, noslris
,

tandem temporibus,

in

mundus
est;

injuslili,

ut ait D. Jacolnis;

sc-

boc san felicissimis

sine lege,

idest, sine legis

pulcrnm patens

6 lingua

veneno

infecta litomnis

operibus, aut auxilio, utpote quae jam est abrogata,


justitia Dei
,

doli et fraudis instrumentai!),

per mendacia, perjuria,


:

idest, qua; Deo est, seu justificalio


absolvit,

adulationes et mala consilia


bnt
;

Linguis suis dolos age-

qu nos Deus peccalis


lia-.n

suamque nobis grascilicet

fit

aspidum lingua morterh corpori procurais,

inl'undit,
;

-manifestata est,
crat

per Christi
,

falsis

morlem anima: falsis doelrinis et impietatibus scandalosis Vcncnum aspidum; 8 Deo malcdicit, proximo impreealur Quorum os maaceusationibuSj et
:

Evangelium
erat operla
;

quidem

nec enim est nova

sed
et

nunc autem
;

claris innotuit,

palm

publie annunliala

testificata a lege et prophetis,

lediclione;

9 vindictam inspirt

Yeloces pedes eo-

seu, ut ait Syrus, cui suffragalnr ipsa lex et prophtie.

rum;

10" sludet

malo
11

et oppression!

pauperum

Con-

Probat quod pris

exstiteril, et

non

sit

nova,

cm

trilio et in flicitas;

omnem
:

Dei limorem et rcligio-

ab ips lege et prophelis teslimonium accipiat. Jam


in

nem

auferl corde

sicque viam pacis, pnitcnli et

superioribus citavit Habacuc, dicenlem

Justus ex

redits ad
tinter Dei.

Deum

occludit

Et viam pacis

non

est

fide vivit; bic cilat

Moyscm
Iide

et

prophelas qui de Chri,

sto et
Isai.

de Christi

prdixerunt

Gnes. 49, 10

Ad inluilmn hujus corruptionis, universum fer mundum inundantis, lime, geme; suspirans et gemens Deum Liberatorem deprecare. Convertere, Domine, et tripe animant meam salvum nie fac secundum miseri;

53.

Vers. 22.
stoli

Justitia
:

autem Dei
sit illa

quia bic est

Apo-

scopus

explicat qua;

justilia, sine lege,

manifestata

per Evangelium; justilia, inquam, seu


per fidem
in

cordiam luam.

juslilicatio, qua;
Cliristi

Et quia gratia
universitati

unicum

est Imic.

malorum
et

infunditur in

omnes

et super

Jesum Christum, Deo omnes qui credunl in


et egent

remedium, banc graliamf Christo

per

eum;

in

hoc enim nullum

est discrimen.

Christum continu pel, quai pravos concupisccnti


reparans effectus, dei
el

Vers. 23.

Omnes
Justitia
et

enim peccaverlnt,
,

augeat veram anim;e jusli-

gloria Dei. Judicialis sentenlia

qu utramque par-

opponat Ikvc opra

fidei Chrisli. ergo fidem Christ! juslificantem iisopponit, non excludit, sed potins ine.ludit in iide opra facta ex fide. Sicenim pari

Cm

modo
c. 7.

su!) lege includit

dictt lex. lia

opra legis, seu qua; facienda S. Augustin., Iib. de Grat. cl lib. Arb.,

Per legem enim cognitio peccati. Nam lex doect quid faciendum sit, quid cavendum quid virtus sit, quid viliuni cl peccatum. Hinc de e dicilur Proverb. G Mandatum lucerna est, et lex lux et via vitic. Unde et lex Hebraic vocalur llwra, id est, doclrina el inslilulio. Non ergo per legem neque ex operi,
:

autem Dei per fidem Jesu Chrisuper omnes qui credunt in eum. SenJustilia, inquam Dei qux est per fidem Jesu sns est Christi; idque in omnes et super omnes credenles in Chrisium.ffi enim omnes justificantur, sive Judoei sint, sive gcnliles. Super omnes, significat sublimitatem justilia;, quod scilicet illa super natura vires et mrita, desuper clohomirii infundalur. IlaAnselm. Cmdieit justitiam Dei liaberi per fidem , aperl significat justiliam non esse ipsam fidem. quod volunt hretici. Doclrina enim Apostoliest per fidem acquiri justitiam ;
Vers.22.
:

sti, in

omnes

us legis est justificalio, qu peccatum lollitur, et lex

observante. Vers. 2i.


t

Nunc autan sine lege, idest, ut TheoAmbros., lege veteri cessante, justilia Dei, t, juslilicatio, qu nos Deus peccalis absolvit, dendo nol)is suai justitiam, id est, graliam, ilalem, aliasque virtutes, per Christi Evangelium
est,

ila tamen ut ipsa (ides sit inilium juslilicalionis, atque eliam pars qsedam justiti. Non enim est distinctio, scilicet inter Judxos cl gen-

olim ante loi secula testificata es! lege el prophelis. lli enim quasi lesies divini cl cerlissimi banc justitiam per Clirislum dandam pronuntirunt et asseverrunt. Ita S. Augusl., lib. deSpiritu et Litter. e. ) et 11. Non dixit Apostolus, inqtiit August. Justilia hominis, vel justilia propri volunlatis, sed : Justilia Dei, non qu Deus justus
:

manifestata

qu

Nullus est hominum qui possil aut sidicat potuerit aliter justificari , qum per fidem Jesu Cliristi. Ilac et una sola via est omnibus prseposila, qu perveniatur ad justitiam. Omnes enim peecaverunt. elc. S. CyVers. 23. rillus per gloriam inlelligit Clirislum , qui est gloria

Ac unqum
tilcs.

quo est rcdemplor et juslificator nosTanins Omnes cgenl Chrislo Redemplore. per gloriam hic accipiunt graliam qu glorificaAlii tur Deus. Nam Cliristi gratia est gloria qimlam inPatris hoc ipso
ler, q. d.
, :

est,

sed qu
etc.

induit

homlncm

cm

justilicat

im-

pium,

choala, sicut gloria est gratia consummata. Egemus enim Ghristo el gratia Christi ad hoc ut per eam , gloriam qu indigemus ut ben bealque semper vivamus,in ccelis adipiscainur.

$g
tem, Judos
Syr.
Aral).
:

COMMENTAIS \. CAP.
et Gentiles

III.

80
sacrifica propi-

condcmnat
Dei;
1

egeni glori Dei.


et D. Chrysost.

indicatif
tiatoria

qud D. Paulus alludebat ad


veteris
legis
,

Dcstiluuntur
:

glori

ila

qu omnia cruenla

erant et

ad verbum
nullum

Facti sunt expertes glori Dei. Gr. fouptonu, posleriorantur, ait Erasnnis ; scu poste;

figura; sacrilicii Chrisli. Ideo

mclis inlerpres noster,


,

propitiationem

id est

victimam propiliantem

scu

riores surit glori Dei


si

quasi diceret
,

in

hoc

sil

diserimen

Non mirum est cm omnes peccave: ;

quod

in

re idem est, propitiatorem, seu reconciliato,

rem

Christus enim et propiliator et propiliatio

et

glori rint, et ide careant, destiluanlur

poslerio-

sacerdos et viclima.
Ilaque gtiem Deus proposait, exhibuit, ddit nobis
;

coram Deo. rentur, longe absint glori Dei, scu abest, ut habeant unde glorienlur eoram illo, Tatitm
quinim habent unde confundantur, unde prostrati
Salvatoris et supplices, reos se, vizouovi fateanlur, et

seu

ut ait S. Anselm.

in

propatulo omnibus illum

posuil propitiationem, id est, victimam ir suai propi-

liatoriam, Deique placali

cum hominibus
;

reeonciliaest
,

opein implorent. Vid


corrclalivos.

vers. 19.

Puto hos versus esse

loriam

per fidem in sanguine ipsius

id

cujus
;

propitialionis ac rconciliations participes fimus

per
et

Vers. 24.

Jlstificati cratis. Syr.


:

J usti ficantur

fidem

qu credimus Christum pro nobis passum


et per passionis sua; mrita,

antem. Thcophylaclus

Justificantur enim, vel, justi-

mortuum,

noslrum pro-

iicandi graiis, sine ullo

bonorum operum merito.

pitiatorem esse.

Per gratiam ipsius, id est, per graluitam Dei rnisericordiam. Per redemptionem qu.e est in Christo qu facta est per Jesum Jesu seu ut ail Syrus Christum, id est, per redemptionem, quam, appenso
,
;
,

Confonnis

est
:

Syrus

Per fidem sanguinis

ipsius

D. tamen Chrys.
per fidem
,

Qttem proposait Deus propitiatorem

inlcrvenienle ipsius sanguine, juxla

quem

sensus est, qud Christus propitiator, seu propilialio


noslra facta
sit,

pretio, fecit ac meruit Jsus Christus.

per

suum

ipsius, seu

proprium san-

Gr.

At

tj?

TO/uTjjwcw,-,

qu

propri est redein-

guinem. Uterque sensus bonus.

plio captivi, persoluto pro illius capitc pretio,

quod

Ad ostensionem

justiti.c su,e

id est

proposuit

Gallic dicitur ranon. Erasmus. Gratis ergo ex parle

aulem Deus Filium suum propitiationem nostram, ut


ostenderet divilias et excellentiam juslili su
,

noslr redempli sumus

merito et prelio magno, ex


,

tum
,

parle Chisti; misericorditer ex parle Dei

qui nobis

qu

in

se justus est,

tum qu

justificat

impios

ut

Christum ddit
Vers. 25.
siituit
,

noslramque redemptionem suscepit.

vers. 26.

Quem proposuit
,

deus. Syr.
,

preonin

Primam

ostendit,

hominibus parcere nolens,

nisi in

PROPiTiATio.NEM. Gr.

'v.tTr.pwj

qu vox

sanguine unigenili

Filii.

Secundam ver

ostendit

com-

masculino sumpta
tellexit D.

significat, propitiatorem, rt ita insi-

municando nobis jusliliam suam, nosque per fidem ex


peccatoribus faciens juslos
,

Clins. In neutro gnre propiliaiorium

sibi similes et

sanctos

gnificat; et sic intellexerunt

Thcodorel., Theophyl.,
D.

propter remissionem,

id est,

ad remissioneiii peccatofuerunt ab initiomundt'


sai

pulantque (quod

et Origeni tribuilur)
,

Paulum
v.

allu-

rum prcedenlium,eu qu
et

dere ad propiliaiorium

de quo Hebr. 9,

5 et G,

ad prterita et ad futura peccata extenditur

velleque dicere Christum


piliaiorium
;

Dominum
:

esse

vcrum pro-

guis Chrisli; sed hic de prterilis tanlm loquilur, qu

sed verba sequcnlia

In sanguine ipsius,

postmodm non
participes

est peccato

sed justili vivenduiu

Vers. 2i.
Jusiilicali,

Justificali gratis per


,

gratiam ipsius.

d est, ut jusliiiccnlur fiantque justi, et sinl jusiilicali gratis. Pendent enim na?c verba ab eo quod prcessit Omnes egenl glori Dei. Gratis dare signilicat gratuit dare, sine merito gratia enim et
:

ficri per fidem, qu credimus cum esse noslrum propitiatorem qu fide excilamur in spem veni, amorem Dei, el peccalorum deleslalioneni ilaque disponimur ad justificationem. lia conc. Trid., sess. G, cap. 2 et G. In sanguine ipsius, causa meritoria signi; ,

graluitum opponitur merito. Unde


lus
:

cm

dixisset

Pau-

fictur, id est, passio Christi Salvatoris.

Justificali gratis, explicans subdit, per ipsius. Graiis grali deducilur.

gratiam

Ad

ostensionem justiti su, q. d.

Proposuit nobis

nanciscemur) per redemptionem, gu (facta) est in Christo Jesu, id est, per Christum Jesum. Sensus Peccatores justificali per redemptionem quam appenso prelio fecil ac meruit Christus Jsus; sive, quod idem est, per Jesum Christum redemptorem. Quamvis igitur quod ad noslra mrita attinel, gratis jusiificemur, non tamen absque
ipsius ('quam
:

Per gratiam

Deus propitiatorem Christum, hoc fine, ul scilicel divilias juslili, qu Deus in se juslus est, ostenderet,
jusliliam ; ostenderet, inquartl, se esse illum qui justificat peccatores per Christum, snamque esse banc jusliliam, non hominum. Hc enim justilia in lege velcri non eral ostensa, nec manifeslala. Nota , in hisec Aposloli verbis notari et designori omnes causas juslificalionis. Nain primo, causa efficiens est Deus : secundo, meritoria est Christus; tertio, instrumentais est sanguis Christi; quarto, applicans est (ides ; quinl, formalis est remissio peccalorum, per gratiam shctificantem ; finalis cletiiijuc est ostensio justiti Dei. Propter ( id est , ad ) remissionem prcedejiliian dcticiorum, scilicel d, et aliorum aille Christum, vel, propter, id est, per remissionem; <;. d. : Christus omnia etiam prcedenlia peccal aholcvit jam ergo amplis non est peccandum, post tanlum amorem et prelium nobis exhibitum. Sa| viliis, sat vneri, ventrique datum, iiunc vivite Christo. Prcedcntium deliclornm (qu fucrunl).
:

communicando nobis peccatoribus camdcm

merilis el saislactionc Christi, qui sanguinis sui prenos peccato redemil, aiquc in liberlatem jusliti;e vindieavit; denique omnia bona ad salutem pertinenlia nobis promerult ut proinde rect dicaur, non solm justificationem nostram, sed el prdcsiinaiionem niti mentis Christi, lestante codem Aposlolo, Ephes. 1 Elegit nos in ipso unie mundi consiiiutionem. Et ilerm Qui prdestinavit nos in adoptionnn filiorum per Jesum Christum. Vcrmlainen eliam hoc ipsum fuit gratuit erga nos misericordiue Dei quod
tio
: :

Christum redemptorem et salisfactorem nobis dederit. Vers. 25. Quem (Christum) proposait Deus pro-

jntiaiionem per fidem in sanguine ipsius, q. d. Propitiationis et reconeiliaiionis Christi voluit nos Deus
:

87

IN
Vers. 26.

EPISTOLAM
id

Al)

KO.UANOS

s?

In scstentatione Dei

est, quae

Hxc
stris

auteni per lidem justili nova non esf, nec no-

peccata Deus patienter suslinuit; ad ostensionem justiti.e ejus


est, ut

inventa tempoiibus, sed lautin claris niani;

hoc TEMPOitE. Gr.,

in

nunc lempore,

id

fcslala

sub

figuiis vcleris

Testament* erat abscon-

hoc noslro temporc cvidcntis oslendcrct ju-

dila

per Evangelium manilesLalur palm universo


Ilinc dicilur tesliftcata

siitiam suam, id est, et qu justus est, et qu justifi-

mundo.

lege

et

proplietis.

ent peccatores.

Sancli vcleris Tcslanienli crediderunt in Chrisliiiii

UT

SIT

IPSE JUSTUS

ET JUSTIFICANS EUM

id CSt

ad

venturum
Cliristuni,
dicit

justi

novi Teslamenli credunt in

Jesum

lioe autcni illani oslendit, ut apparcal

ipse juslus cl

pro nobis passum el mortuum. Porr,


juslilicari per

cm
et

per csscntiani sanctus,


talis

et juslificans alios, seu sancli-

Aposlolus nos

fidem

sine operi-

hoininuin auclor. Justus in se et sanctus apparet

bus, cxcludii quidem opra fidem prxcedentia,


fide

ulciscendo, et noslra peccata puniendo in Filio suo;


juslificans et misericors apparet in

non profecta

non cxcludil aulem opra bona, ex


;

condonando

iis

qui

fide et grati Chrisli facta

alis esset sibi ipsi

con-

credunt

in

Chris tum. Vel ut sitet appareat ipse juslus,


,

trarius.

Vide cap. 2,

v.

6 et 13. Justificamur ergo per

et ipsa justitia

cl

omnis justilix Ions,

et juslificans,

fidem vivam, proul includitcharilatem, et opra bona


in

scu justiliam profundens in


suin Clirislum.
In lus versibus 24,

omnem

qui crdit in Je-

Evangelio commendala, seu per fidem, qu per di-

leclionem opcralnr, ad Cal. y. Expresse

lamen

solius

25, 20, nota breviter onines Deus misericors,


,

fidei

meminit hic D. Paulus

l" quia fides

juslificalionis causas; efficiens est

calculanda lune et nunc; 2 quia fides


esl juslificalionis
;

maxime infundamentum

v.

24

meriloria

Christus

inslrumenlalis

Chrisli

fides, quasi

cor, sicut corde vita

sanguis; formalis (ex parte) remissio peccalorum;


disponens, parlialis et applicans, fides
sio justilix et glorix Dei.
;

animalis, sic fide vita spirilualis.

finalis,

osten-

Fides veslibulum xdificii spirilualis,

ait D.

Gregor.

Mag., boni. 50, 19, in Ezech. Per cam inlratnr. Fides


radix ex qu pullult et succrescit justitia
;

ArPENDIX
Docirin D, Pauli de ver justili.

fides fun-

damentum
Dei
quia

juslilix

qux

lola fidei

innitilur et
filia

ah e
gralix

Juslhia Dei,

v.

21, opus Dei est; 2 datur per


;

continu suslentalur. Fides primogenila


,

fulem in Jesuin Clirislum


tes in

3" in omtes prorsiis creden-

primum donum Dei per

Clirislum.

cuni dilundiUir
;

4 gratis dulur per graluilam

Vers. 27.

Ubi

est ergo gloriatio tua? Posil


,

Dei niisericordiara

5 datur per et
;

propter Christi

prxcedenli doclrin

Aposlolus

Judxum Domanum
:

merila, qui nos caplivos redorait


i'acta est

hxc redemptio
;

qui se gentilibus prxferebat, interrogat


riandi ratio in tolo

Ubi

esl glo-

per nioilum
fit

sacrificii

propilialorii
in

hoc
;

hoc

juslificalionis negotio?
:

sacrificium

nostrum, per [idem

sanguine ipsius

8 hujus sanguinis virlus in prxcedentia sccula cxien-

Excusa

est

respondet
?

Abrogala

esl.

Vide

v. 23.

dilur

propter hune sanguinem prxcedenlia delicta

Per quam legem


prxcipicbat? seu

an per legem Mosaicam,

qux opra
;

Deus
dit

loleravit et per

ounidem condonavit

9 oslen-

qux prxscrihebat quid faciendum


,

Deus hoc

justilieandi
:

modo, per (idem

in Clirislum

sed graliam faciendi non dahat

v.

20.

Nequaqum,

pro nobis moiluum


liens

et

qwd juslus

est in se,

odio

Ita-

sed ter legem fidei

qux

Dei

donum
,

est, et

qux

do-

peccalum, quod non

reniitlil sine
,

condign puetc.
;

cet ad graliam Christi

recursum

qu Dei prxcepta

nilione. Proprio Filio suo non pepercil

et

quod
;

complcamus.
Vers. 28.

juslificans et misericors est auclor juslificalionis


gratis, per lideni in Clirislum juslificando.

nos

Arbitramlr emm jistificari. Gr.

/ta-

lionc colligimus ergo fide justi ficari liominem, etc.

Vers. 26.
cta

In

suslenlalione Dei, q. d.
,

Quae deli,

Deus suslentavit id est, loleravit di exspeclans donec Christus venirel, caque expiaret, ilaqueoslendercl justiliam veram in hoc lempore gralix , camque
credentibus daret. lia Anselinus. Ad ostensionem justitia; ejus in Itoc lempore, volens Deuni misisse Filium suum in per hoc significarc pleniludinc leniporis , hoc est, eo lempore quo jam salis exploralum et compertum esso*. L't sitsensus, Deum tolrasse peccata hominum usque ad ostensioneni justitia; suce, id est usque ad hoc tempus, quo suam justiliam niundo voluil patefacere et exhibere. Ut sit ipse juslus, cl juslificans eum, qui esl ex fide JcsuCItrisli. Justus, idest, lidelisinpromissis, vclpolis justus, id esl, sanclus el reclissimus. Ade odil peccatum Deus ut ide Filium dederit in mortem , ut pro peccalo ex justili salisfaceret et peccato hommes ad sanctilatcm et reclitudinem suam originalem, in qu Deo conditi crant , in paradiso traduccrcl ; ilaque ipse justus suam justiliam nobis communicaret, nosipic justificaret per Chrisluni. Ubi esl ergo gloriatio tua? qu, JuVers. 27. d&c gloriaris el arrogas tiiii ex circumeisione , sacrifions, aliisque opelibus logis Mosaicx, justiliam.
,
,

Exclusa est. Per quant legem ? Faclorum ? Non ; sed per legem fidei. Nota ex S. Auguslino, lib. de Spir. et Lcx faclorum est ea qux jubet quid sit Lit., cap. 13
:

faciendum;
:

lex fidei

est ipsa lides,

qux

impelrat

graliam faciendi quod lex jubet. Lex faclorum , est ex velus Lex fidei esl lex nova. Lex faclorum conlex fidei auxilium. Lex factorum tinet prxceplum dat lucem, ni sciamus; lex fidei dal virtulem, ut faFac qux jubeo ciainus. Lege faclorum dicit Deus lege fidei d'icimus: Da quod jubs. Lcx faclorum est ea qux cxlerna opra et facla, caque mulla prxscrilex fidei est ea qux aclioncs interiores ordinat, hit hic inter quas prima esl fides et amor. Deniquequd
;
:

dicit

Aposlolus, justiliam quxrendam esse ex lege finon autem ex lege factorum , idem esl cuni eo quod dixil cap. 2, v. 29, circumeisionem cordis lieri
dei
;

spir i tu, non litter. fidei Si quxras cur dicere maluil Aposlolus legem nuni simpliciter, (idem aul cur omnino quxstionem Per quant legem ? respondet Chrvsostosic proposuit mus, ut legis vocabulo non reeederel, quod gralum
,
:

sciebat auribus Judxorum. Arbilramur enim justi fteari, etc. SenVers. 28. uperiori sus Jam ergo colligimus cl concludinius ex

89

COMMENTARIA. CAP.
Omnium
Ex
liactcnus dictorum eondusio.
;

III.

90

tem

quia non polcranl


,

dictisergo colligimus, quemlibet

hominem, Ju!

ire sacrificaluri

omnes hommes Jerosolymam omnibus hominibus camdcm propoofficiai et

dum

cxplicatum et gcniilem, justiiicari per fidem, ut

nit propitiationis

viclimam, quam quisque suam red-

est jiaul supra, clsi legis opra

non

afferat.

dat per fidem, sibique propriam


offerat.

Deo pro se

Vers. 29.
diccrel
:

cm

su

An Jidoium Deus tantcm? quasi Et hic juslificandi modus Deo dignus est, qui omnium Deus, in onines debuit suam effun-

Vers. 51.
Ohjicit sibi

Legem erco
fide doclriiia

destruimus per fidem?


:

quod Judi solebant objiccre


legem destruerci
;

seilicet

dere misericordiam , omnibus dare salulis mdium. Qoomiam qiidf.m unus est Deus. Sicul Vers. 50.

qud hc de

eni bre-

viler respondet,

quinim

stabilil.

Ecx enim

figuravit,

autem unus est Deus,


sive ineircumeisis,
licet (ides in

sic

omnibus

sive circumeisis,

prdixit, promisit Christum et jiisliliam,


slus allulit
bilit
;

quam
Christi

Chri,

unum

est ad salutem

mdium,

sci-

hc ergo justitia, per fidem


,

sta-

Christum. Mira Dei bonitas! quia unus


dut omnibus

legem
:

cujus est veritas, ciectus

complenicu-

omnium Deus, unum

mdium ad
,

salu-

tum

Cltristus

enim

finis legis.

hominem disputalione banc uostram proposilionem sive Judum, sive genlilem juslificari per fidem qu
justitiam apprhendt, etiamsi legis opra non affer, ea videlicel qu:e sol cognitione legis adjutus fecciil; ut qii nihil ad justitiam conducant. Solerter adnotavit S. Augustin, qud S. Jacobus limens ne nuis ex
S. Paulo eiraret, puiaielque solam fidem jnslificare, scripserit suam Epislolam hoc fine ut doceat opra requiri ad juslificalionem. Cm ergo S. Paulus negat opra justifie-are, intelligit opra legis et nalurx', qu Jiunt per legem cl n.ilur vires, seclus fide et grati

ut justiti Dei participes fiant. Quoniam quidem unus est Deus (inVers. 50. dorum et genlium) qui justifient circumeisionem (id est circumeisos, pula Judxos) ex fide, et prpulium

tioni incorporari,

(id est, pra'pulialos, pula geuliles) per fidem.

ver S. Jacobus asseril opra justiticare, ex fide et grati Christi, alque, ut ait S. Augusl., Paulus intelligit opra qiue fidem prJacobus ver intelligit opra qu fidem scccduut
Christi
;

cm

Legem ergo destruimus per fidem ? SenErgone legem abolemus, irritam Cachous, otiosam et inutilem reddimus hc noslr de justificalione doctrin, qu fidem exigimus, et opra legis excludimus? Respondet Absit : sed (polis) legem stutuimus quia lexslatuilur et confirma tur ex eoquod illa qu lex illa siguificahat et promittebat, per Lvangelium (quod
Vers. 51.
:

sus

opra

intelligit focta

quuutur. An Judornm Deus tanliim? etc. SenVers. 29. susest, Deum, quod ad beneficium atlinct justiti et salulis tern, non solm Juda-orum Deum esse, verm etiam gentilium; ut qui aequ sint Dei creatura ralionis capax et ad supernam felicilalem ordinala; nec necesse eis sit per circumeisionem Judaic na-

Paulus) complta sunt. Messias nova adimplevit, et adimplcndo quasi stabilivit et conlirmavit, quidquid Moyses prfiguravit in lege veteri. Opponit Paulus verbnm, slntuo,
fidem hic
appellat

enim

in lege

stabilio, facio ut aliquid slet

alioqui vacillans el ca-

surum

verbo, destruo, aboleo, irrilum facio. Quasi dicat Ego per Evangeliuin ade legem non destruo, non dejicio, ut eam per hoc slare faciam, stabiliam et confirmem. Evangelium enim est confirmalio, ralilicalio, obsignalio legis cl Prophelarum.
: :

Corollarium pietatis, scu in hoc capitead pietatem maxime notanda,


redigenda.
In

et

in prax'un

hoc cap.

tertio,

nota duo

magna christian

pie-

SECUNDl'M PRINCIPIEM.
Jiistificamur gratuit Dei misericordi
;

talis principia.

per redem-

PRIHUM PRTNCIPH'M.

ptionem,
in se spe-

etc.,

quem

proposuil propilintionem. In pro-

Omnis prorss homo, qui


coram Deo,
28.
et ir

est in

mundo,

palulo omnibus illum posuit, etc., S. Anselm. Chrislus in crucc victima propitiationis; el

clatus, et in suisfaclis propriis,

reum

se fateri dbet

divin obnoxium. Vide vers. 19 et

banc viclimam Deus misericors nobis cxhibcl; ut eam nobis faciamus


propriam
offeramus
,

Ex hoc
;

principio omnis

bominum

superbia anni-

per fidem
ipsi.

illamquc pro peccalis nostris

liilatur

omnes
,

pcccnvcriint,.... et egeut tjlori Dei;...

subditus fini

etc.

Quisquis sim
nisi

peccalor natus sum,

Quid misericordius

intelligi valet, ait D.

Anselm.,

peccalor vivo, et
moriar.
Ilinc

mc miserctur Deus, peccator


ora, Salvaloris

qum, cm peccalori damnalo ternis lormenlis, et unde se redimat non habenli, Deus Pater dicit Ac:

lime

geme, humiliare,
PRAXIS.

opem

cipe Cnigenilum

meum

cl

da pro

le

et ipse Filins

implora.

Toile me, et reddc pro

le,

D. Anselm., libro Cur Deus

homo, cap. 19.


prlerilis rca-

Hc
liens, et

veritate persuasus

tuum pro

PRAXIS.

lum agnoscens, tuamque

in

pnesenti inlirmilalem sen;

Hc immens Dei misericordi frquenter


frquentes
aclus fidei exerce
in

ulerc,

frquenter coram Deo prosternere


;

proslratus

Christum

pro le

supplex veniam petc pro prtcrito

salulis

opem
,

passum
offer

et

morluum, per quos


peccalis luis.

ipsius sacrilicimn

tuum

implora pro prsenli et fuluro.


In

facias; frquenter el

banc viclimam, luam

factain

omnibus vil
et glorios

mc
:

slatihus et
:

momenlis

egeo
fr-

Deo pro

niagn

Dni misericordi

dicam ergo

Jiespice in faciem Cliristi lui.


cias,

Ne peccata moa

respi-

quenter el continue
et

Miserere me sccuuditm
tuant.

mugnam

Deus, sed respice Filium tuum unigeuilum pro


et

maximain misericordiam

me passum
homo
,

morluum

banc preliosam viclimam

Niillum est peccalum quod fecit


possil facere aller
est

quod non
quo factus

offero tibi. Accii>e pro servo inobedienle lilium obe-

homo

si

desil reclor,

dienlem usque ad mortem, mortem aulem crucis.


lde sancta Ecclesia, Spirilu Dei scinper directa,

homo,

D.

Aug.

91
Crucifixum ubique

IN

EPISTOLAM AD ROMANDS
||

02
aliis.

in viis, in plateis, in tcmplis cxlii-

Dco

pro nobis et Dro

Vide et praxim

in

fine

bel, ut hanc victiraam

semper
IV.

et ubique offeramus

cap. 1.

CAPUT
1.

CHAPITRE
1.

IV.

Quid ergo dicemus invenisse Abraham patrem


juslificatus

noslrum sccundm carnem ? 2. Si enim Abraham ex operibus


babet gloriam, sed non apud Deum.
5. Quid

est,

enim

dicit

Scriptura? CrcdidiL
illi

Abraham

Mais quel avantage dirons-nous donc qu'Abraham, notre pre, a eu selon la chair? 2. Car si Abraham a t Justine par ses oeuvres, il a de quoi se glorifier, mais non devant Dieu. 3. Car, que dit l'Ecriture? Abraham crut ce que Dieu lui avait dit, et sa foi lui fut impute justice.

Dco,

et

repulatum est

ad justiliam.

4. Ei

autem

qui

operatur, merecs non imputatur

secnndm graliam, sed secundm debilum. 5. Ei ver qui non operalur, credenli autem

4. Or la rcompense qui se donne quelqu'un pour ses uvres, no lui est pas impute comme une grce, mais comme une dette.
5. Et, au contraire, lorsqu'un homme sans faire des uvres, croit en celui qui justifie le pcheur, sa foi lui est impute justice, selon le dcret de la grce de Dieu. 6. C'est ainsi que David dit qu'un 'nomme est heureux, qui Dieu impute la justice, sans les uvres. 7. Heureux ceux dont les iniquits sont pardonnes, et dont les pchs sont couverts. 8. Heureux celui qui Dieu n'a point imput de pche. 9. Or, ce bonheur n'est -il que pour les circoncis?
(

in

eum
G.

qui juslicat impium, repulalur fides cjus ad jus-

tiliam

sccundm proposilum

gratine Dei.

Sicut et David dicit beatitudincm bominis,


sine operibus.

cui

Deus acceptofert justiliam


7.

Bcali,

quorum

remisssc sunt iniquilalcs, et quo-

rum
tum.
9.

lectasimt peccata.

8. Bcalus vir, cui

non impulavit Dominus peccalucc in

n'est-il

point aussi

pour

les incirconcis?

Beatiludo
?

ergo

circumeisione lantm

car nous

venons de dire que


justice.

la foi

d'Abraham

lui fut

impute

manet
10.

an eliam

in praepulio?

Dicimus enim quia

reputala est Abrahse fides ad justiliam.

10.

Quand donc

lui

Quomod

ergo repulata est? in circumeisione,


in

an
lio.

in

prxputio? Non

circumeisione, sed in prapu-

est-ce aprs qu'il a encore incirconcis? Ce n'a point cl aprs qu'il eut reu la circoncision, mais avant qu'il l'et reue. 11. Et il recul la marque de la circoncision, comme
le

a-i-ellel impute justice? t circoncis, ou lorsqu'il tait

H.

El signum accepit circumeisionis, signaculum

juslitise fldei,

qu

est in

prxputio

ut sit

pater

omillis

nium eredenlium per prputium,


ad jusliliam
12. Et
sit
;

ul repuletur et

pater circumeisionis, non


iis

iis

tanlm qui

sunt ex circumeisione, sed


fide,

qui sectantur vesligia

43.

qux est in prputiopatrisnoslri Abrah. Non enim per legem promissio Abrah,
lisers esset

aut

semini cjus, ul
lidei.

nmndi, sed per jusliliam

14. Si enim qui ex lege,hredes sunt, exinaniia est


fides, abolila est promissio.

sceau de la justice qu'il avait eue par la foi, lorsqu'il encore incirconcis, afin qu'il ft le pre de tous ceux qui croient n'tant point circoncis, et que leur foi leur ft impute justice. 12. Et afin qu'il ft le pre des circoncis qui non seulement ont reu la circoncision, mais qui suivent aussi les traces de la -foi qu'eut notre pre Abraham, lorsqu'il tait encore incirconcis. 13. Car ce n'est point par la loi que doit s'accomplir la promesse faite Abraham ou sa race, de lui donner tout le monde pour hritage, mais parla juslice de la foi. 14. Car si ceux qui appartiennent la loi sont les hritiers, la loi devient inutile, et la promesse de Dieu sans effet.
tait

15.
lex,

Lcx enim iram operalur

ubi

enim non

est

n'y a point de loi,


loi.

15. Car la loi produit la colre, puisque, lorsqu'il il n'y a point de violation de la

nec praevaricatio.

1G. Idc ex fide, ut

secundm graliam
ci

firnia

sit

promissio omni
sed et
ei

semini, non

qui

ex legeest solm,

qui ex fide est Abrahse, qui palcr

estomnium

noslrm.
17. (Sicut scriplum est
:

que nous le soyons promesse demeure ferme pour tous ses enfants, non seulement pour ceux qui ont reu la loi, mais encore pour ceux qui suivent la foi d'Abraham, qui est le pre de nous tous,
par grce, et que
la

16. Ainsi c'est par la foi, afin

Quia patrem multarum


cui credidit, qui vivifi-

gentium posui
ca

te)

ante

Deum,

morluos, et vocat ea

qu non

sunt,

tanqum ca
fierct pater
ci
:

17. (Selon qu'il est crit Je vous ai tabli pre de plusieurs nations ) cl qui l'est devant Dieu, auquel il a cru, comme celui qui ranime les morts, et appelle ce qui n'est point comme ce qui est.
:

qu sunt;
18.

18.

En

sorte qu'il espra contre toute

Qui contra spem in spem credidil,ul

et qu'il crut qu'il

deviendrait le pre
:

multarum gentium, sccundm quod dictum est Sic crit semen tuum.
19.

nations, selon qu'il lui avait t dil sera sans nombre.

esprance, de plusieurs Votre postrit


il

Et non infirmalus est

fide,

nec consideravit cor-

19. Et il ne s'affaiblit point dans sa foi sidra point qu'tant g de cent ans, sa

ne con-

chair tait

pus suum emorluum, cm jam forcentum esset anno-

morte, et que
Sara.

la

vertu de concevoir tait teinte dans

rum,

cl

emorluam vulvam Sar.


sed conforlatus est
fide,

20. In repromissione ctiam Dei non lucsilavit diffidcnli


,

dans gloriam Deo

20. 11 n'hsita point, et il n'eut pas la moindre dfiance de la promesse que Dieu lui avait faite; il se fortifia par la foi, rendant gloire Dieu,
21. Etant pleinement persuad qu'il est tout puissant pour faire tout ce qu'il a promis.

21.

Plcnissim sciens quia

quxeumque

promisit,

poicns est cl lacre.

93
22. Ide et reputatum est 23.
illi

COMMENT ARIA. CAP.


ad juslitiam.
2-2.

IV.

9i
que sa
oi lui

C'est pour celle raison

a t im-

Non

est

autem scriptum lanlm propter ipsum,


illi

pute justice.
sa foi

quia reputatum est

ad justitiam

23. Or, ce n'est pas pour lui seul qu'il est crit que lui' a t impute justice ;

creden2i. Scd et propter nos, quibus repulabitur


libus in

eum

qui suscitavit Jesum Christum


:

Domnum

noslrum mortuis

2i. Mais aussi pour nous, qui elle sera impute mme , si nous croyons en celui qui a ressuscit d'entre les morts Jsus-Christ notre Seigneur,

de

23. Qui (radiais est propter delicta nostra, et resurrexit propter juslificationcm nostram.

25. Qui a t livr la mort pour nos pchs, et qui est ressuscit pour notre justilication.

ANALYSIS.
Ipsius Abrah exemplo, qui Pater circumcisionis dicl circumcitur, quia prmus omnium fuit circumcisus,
cisionis

i" Ex eo qubd circumeisio fuit signaculitm jam adept in pwpulio per fidem; ergo ip&
posterior.

justiti
jusliti

prceptum pro

se cl suis postais accepit

illius,

inqumn, patriarcli cxcmplo confirmt Aposlolus suam de yratuit per fidcm justificatione doctrinam in cap. 5
tradilam.

Ex

myslerio significato per juslificationcm Abraluc


;

incircumeisi

scitiect,

qubd omnes

forent per fidem in

Christum justificaiidi.

et 2, probat

Abraham justification non

fuisse per

6
esset

Ex

promissione Deo facl Abraluc, qubd futurus


est,
si

opra legalia, aul per circumcisionem.

hrcs mundi; hc promissio absolula


;

tegis

v 3

usque ad 19 probat mullis ralionibus justifica-

operibus indepeudens

imb redderctur
;

irrita,

legis

tion fuisse per fidcm.

observanli dependeret
:

complclur autem certissim per


fit

Acl"
Deo,
et
in

per lic Gnes. 15 verba

Credidit
;

Abraham

fidem. ldeb non per legem, sed per fidcm


Ilocitastabilito,

justificalio.

reputatum est

illi

ad justitiam
v. 3, 4, S.

et

per ratioci-

nium

hc verba fundatum,

18, 19,20, 21, 22, magnifie describil fidcm

2 Auctoritate Davidis, Psal. 31, graluitam justifica-

Abrah. Denique concludit, asserens ideb ad nos per


Scripluras Iransmissam esse

tionem prophelic describenlis,


3

v. 6, 7, 8.

Abrah

juslificationcm per
iltiv.s et

Ex

tempore, quo

Abraham

justificatif est, quindev. 9,

fidem

ut nos fidei

Abrah

sectalores,

justiti

cim

circiter annis aille

circumcisionem,

10.

essemus participes.

PARAPHRASIS.
1.

Si lide justilicalur

homo

sine operibus, quid er

operibus justitiam confert, David propbela regius dcscribebat, in Ps. 31, dicens
7.
:

go dicemus de Abraham Ptre nostro, qui Deo fuit gralissimus? quam igilur babuit justitiam? an operum, an
fidei?

Beati

illi

quibus

gratuite-

condonat sun t

iniqui-

tates, et

quorum peeala
;

sic deleta

et remissa, ul

no

2. Certissim,

non operum;

si

enim ex operibus exhaberct quidem

pareant quidem
8.

temis juslificatus esset Abraham,

Beatus vir

ille

cui

Dominus pcccalum non im-

unde gloriarelur apud bomines, qui vident exlcrna sed non haberet apud Deum, qui cor et animum ho;

putai, quia
9.

ob graluitam condonalionem, nullum.

minis inprimis intuetur; et ide opra exlerna sine


fide facta

Scd

vobis qua:ro,

hc

flicitas,

de qu David

non stimat; sicque

politic

tantm

juslifi-

loquitur, cui conlingit? an circumeisis, seu Judis tan-

catus esset

Abraham

al certissim

non

politic lan-

lin?

an etiam incircumeisis, seu genlilibus? cerl


jus-tificalio evincit

lm
3.

juslificatus est, scd ver, interne et

coram Deo;
Gnes.
15.

Abrah
credidit
tata fuit

qud eliam incircumeisis

ergo non per opra tantm externa, sed per iidem.


!d

convenit. Constat ex Scriplura

jam

citat

aperl dclart sacra Scriplura

Abraham,

cl

quod Deo

fides

quod Deo Abrah impu-

Credidil
illi

Abraham Deo;

et

hc Abrah

fides

Deo fuit

ad justitiam.

imputata ad justitiam.

10. Inspiciamus ergo qualis cl in


:

quo

statu exislc:

4. Juxta

qu verba
ci

sic raliocinor

Homini qui omis

bat

Abraham, quando
?

credidit cl fuit juslificatus

an

exercel, merces rependitur, non gratis, sed ex jusliti,


et

circumcisus lune era

an ver prpuliatus? Palet ScriSi

lanqum quid
5.

debitum.

pluram legenti quod crat adhuc prpuliatus.


ipse

ergp
ju-

conira ver honiini, qui nullum exercel opus,

Abraham

prpuliatus, juslificatus

est,

hc

sed qui tantm crdit in


Iiuic,

eum

qui peccalorcs justifient,

stificationis flicitas
clat,

non soliun ad circumeisos speilla

inquam, homini,

si justilia

detur, datur

non quasi

sed eliam ad prputialos; ergo et

non per

merces dbita, sed


cui
placuit
;

gratis et ex gratuilo Dei proposilo,

circumcisionem obtinelur, scd per fidcm

in

Christum,

liujus

hominis fidcm acceptai e ad

jusli-

qu
fidei

gentilibus

tiam
sliti

atqui constat e\

jam

citat Scriplura

quod ju;

11. Circumcisionem accepit

qu convenit ac Judis. Addc quod Abraham velut signum


sibi promiltcnli

Abrah

fuit

data, ex solo Dei repnlnntis nutu

quam dederat Deo


et

Mcssiam suo
justiti

hoc enim
est,

significat, et

reputatum

est;

ergo gratis data

semine nascilurum;

lanqum signaculum

ergo non ex operibus, sed ob fidem;

ergo

et

quam
catus

adjiuc prpuliatus acceperat per banc fidem.

nos pariler gratis per fidem sine operibus

juslifi-

Ideo autem
est,

prpuliatus
ut esset

cnmur.
G.

Abraham per fidem juslifiomnium in pnrpntio crcdcnlium


quod
fides

Talis hominis bealiludinem, cui

Dcus

gratis sine

palcr,

cerlique

foienl prpuliali genliles

95
sibi

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOS
ditur causa nominis
|

96

ad jusliliam impularclur, sicut et Abrahac prxpu-

Abram,
te

in

lialofuil imputata.

patrem
j

muUarum gentium

Abraham mulati, quia conslitui.) Omnium, inest, sicut et

12. Ide ver fldejam juslificalus, circumeisus csl,


et

quam, nostrm credenlium pater


i

Deus
vult,

hoc circumeisionis signo (idem suam protcslalus


circuincisorum pater, non carne tantatilni
;

ipse, cui credidil, fisus proinissis illius.qui,

quos

csl, ut esset et

suscitai morluis

et qui a;quale
;

imperium babens

in

lm, nec carnali

circumeisione, sed
si,

maxime

non entia

et in entia

vocal ea qua: non sunt, quasi

spiritu et religionc

nimirm,

sicul ipse, credant in

jam

sint.

Chrislum,

et

(idem imilenlur

sier liabuit prpuliatus, et

quam liic patriarcha noquam circumeisus hoc sua;


fit juslifi-

18.

Tam

polenti
,

Deo

pollicente fretus,

spem cerlam
;

habuil de re

de qu nulla naturalis spes erat

sciliect

circumeisionis signo protcslalus est.


13. Porr, sicul non per circumeisionem
catio, sic

qud

ficret palcr

rilatis,

multarum gentium, et auctor postcqu numro multitudinem stellarum xquarct.

nec per

legis

observaniiam; non enim sub

Juxla Dei promissum Gnes. 15.

condilionc legem observandi, Deus promisit Abrahae

qud per Mcssiam Filium suum, fulurus esset


et

lires

Dominus mundi, sed per

jusliliam, et propler jusli-

tiam,

quam

fide

su adeplus erat Abraham, et cujus

Non vacillavit lides ejus, nec diffidentium morem banc reddebant naiuraliicr impossibilem corpus scilicet suum fer emortuum , cm jam centum fer annorum esset et Saram con10, 20.

re consideravit ea qua;

imitalores essent ejus posteri.


14. Si

ccplui ineptam,

ulpole qua;

sterilis et
,

nonagenaria

enim

legis observanti pendet lireditas,

21

Ob

baec,

inquam,

et similia

ne minimum quiforti et
,

seubenedictio Abrabrcpromissa, Gnes. 2 v 18, inanis 2,


1" faclaest Abralue fides
et nulla ipsa promissio

dem

diflidit

de Dei promisso, sed

firm fide

tam laudala; 2"


facla.

abolila est,

credidit, deditque

Deo gloriam
promissa

quem

bac su inet

Abrahse

concuss fide, professus est

summe veraeem
,

omni-

15.
bilis,

Cm

enim

Iex sine fide sit observatu impossi-

potenlem

et qui sua

quaecumque

sint, et

lanlm abesl ut benedictionem Abrabne promis-

naluroc vires superenl, polest exsequi.

sam

oblincal, quin polis iram et vindiclam divinam

22. Et hocc heroica fides


jusliliam.

illi

Deo impulala

est

ad

operatur,

dm

auget pcccali gravitaient

ul)i

enim non

csl lex manifeslans peccati maliliam, ibi nec est peccali

ex scienli commissio.

23. Hoc aulem qud ob suam fidem Abraham, scriptum non est lantm
laudelur, et juslilia declaretur;

juslificalus est

ut illius

fides

16. Ide aulem ex fideobvenit luec hreditas pro-

missa, lum ut tanqum gratia delur, non ul debilum

24. Sed eliam ut nobis fidei delur exemplum, no-

lum

ut firma

sit

Dei promissio,

slcritale complealur,

non

in

omni Abrahae poJudxo lantm, qui lecl in

straque fides

hoc cxemplo provocelur; hc


ad justiliam repulabitur,
si

fiduci

qud

et nobis fides
in

credi-

gem

accepit;
;

sed eliam
,

in genlili, qui

seclatur

Abraluic

inquam, qui

Ahrah nostrm omnium,


fidem
est;
si

mus

cum

qui

Dominum nostrm Jesum Chrislum


,

suscilavit mortuis.

tam genlilium quam Judxorum palcr


nali,
fidei.

non car-

25. Qui mortuus est ut peccata noslra

anima; nout

cerl spirituali gencratione, per simililudinem

stra mortem, occiderct, et resurrexit mortuis,

per illum peccatis morlui

cum

illo in

novitale viuc

17. (Sicut Gcnes. 17, v. 5, scriptum est, ubi red-

ambulemus.

COMMENT AM A.
Vers.
1.

Quid ergo
:

dicemus ixvenisse Abraham


?

Quid ergo dicemus de Abraham paire nostro se-

patrem nostrm seccndum carnem


dicemus Abraliam patrem nostrm

Gr.

Quid ergo

invertisse

secundum

cundum carnalcm generalionem ? qualem adeplus est jusliliam? an operum? an fidei? Et hic est sensus juxla
noslram Vulgatam
tur in suis
;

carnem? Syr.
cipe palrum,

Quid ergo dicemus de Abraham prinesse

quem

eliam exprimunt et sequunet

eum adeplum

carne?
hujus versus constru-

Commenlariis D. Chrys.,

Theopbyl., et

Duplex
ctio
:

est, ut legenli palet,

eliam Origenes, juxta Erasmum. Unde vel aliter lege-

prima quoe jungit secundum carnem, cum nomine

patrem; secunda quse

cum

verbe- invertisse;

et juxla

runtqum nunc legunl Graci, vel hyperbaton agnoverunt. At secundum conslruclionem Grxxam, cui
conformis est Syriaca versio.im quam multi Laiinorum anliquorum etrecentium sequunlur, Ambros., D. Anselm., D. Thomas, Estius, etc.: Quid Abraham
paler nosler adeplus est per carnalem circumeisio-

duplicem banc conslruclionem, duplex est sensus,

quem aperiam, poslqum hujus qusiionis connexioicm cum prxccdenlibus observavero.


r

D. Paulus suam de graluil justificatione per fidem


dicens
:

explieuit in cap. pracc, et, v. 28, conclusil,

nem?
lio

Juxta quos haec qua;stio eadem est ac qua; ini:

Arbitramur Imminent

juslificari fide, sine operibus; liane

cap. 3

Qu
sil

militas circumeisionis?

doclrinam

ut

confirmet ipsius

Abraham Juda'orum

Quidquid

de hc varielate conslructionis et ex-

palriarcluc exemplo, ipsos inlerrogat.

plicationis, in re

non

est

magna

discrepanlia. Constat,

Vers.
jusliliam

1.
,

Qnid
an
lidei
,

ergo dicemus, etc.; q. d.

Quam

liam invciiissc,

id

an operum legis dicemus Abracsl, accepisse? Et, ut Syrus, ade-

est

plum esse? Quid dicemus Abraham, qui pater r.osler secundum carnem adeplum fuisse per hoc qud
,

fuit

circumeisus

97
et in concessoest

COMMENTARIA. CAP.
apud omnes, maxime apud Judos,
habnisse veram jusliliam, Deoquc gratissiquid

IV.
:

98
Credidit...,
? et

lus in hsce verba


dicit

rputation

est,

etc.;
|

Abraham

Scriptura

Non

dicit

quod

fecit,

sed

qud

mum

credidit
fuisse.
liscc

Abraham, Deo promittenli,

scilicet,

sibi et

Qurit ergo Apostolus qualis fucrit


justifia
:

Abraha;

ptus

sit

nim

et
,

an operum ? an fidei ? seu per quid liane adean per circumcisioncm? an per fideni? cleRespondebunt fuit circumeisus, et credidit.
:

Sane conjugibus, senibus et slerilibus innumerabilcm posteritatem, lum carnalem per lsaac, tum spiritualem per Cbristum.

Jud;ei

qud per circumeisionem

et opra.

Conlrarium

autem

V ER s.
catif
;

hic D. Paulus mullis ralionibus probat. 1 Si enim Abraham ex operibus. 2.

Ne-

Et reputatum est, id est, et hxc Abraha; fides Deo repulata fuit illi in jusliliam seu per banc fidem suam ver et coram Deo justificatus est Abraham Deus enim non imputt alicui jusliliam, seu non re;

fuisse justifigat per eircumcisioncm et alia externa banc quidem negalionem, forte ne Jiukcos

pulal aliquem juslum, nisi rvera


fit.

vcl lalis

sit

vel

raUedat, verbis non exprimil; sed quasi expressam tiocinatione convincit. Si enim ex circumeisione , aut
operibus exlernis justificatus esset

Hc

igilur fide su
,

Abraham, aut primo


justifia;

justifica;

tus est, seu

ex impio et peccalore factus est juslus

Abraham, haberet

aut ex justo faclus est juslior, seu


accepit
;

augmentum
est

equidem gloriam * X niix, gloriationem, id est, unde gloriaretur apud hommes, qui externa solm vident,

sed

cm
Deo

ex Gencs. 12 pateal qud jam lune


grains,

justus crat et
j

concludendum

qud hc
illi

Deum, Un?; quimentem, fidem, affectum, intentionem operantis primari considrt, et qui opus externum sine
sed non apud
fide, affectu, pielate factum,

qui cor hominis inprimis intue-

fide faclus esl justior,

seu qud

hc

ejus fides
id

impulala est ad secundam jusliliam,

est, justitia;

augmentum.
Sed cadem

non a>slimal; sicque justitia vilis, exigua, humana, et polilica Abraha; tantm fuisset; atqui constat qud Abraham ver, perfecl et coram Deo justificatus fuit; Deo gralissi-

semper

vis

argumenti aposlolici
et

si

enim nec juslus Abraham,


lia:

Deo jam

gralus, jusli-

augmentum

accepit nisi per fidem, mull

minus
,

impius

et peccator,

per externa opra

sine fide

pri-

mus
litic

fuit, et

apud Deum gloriam habuit. Ergo non poet per

mam
pit
pi

adeplus est jusliliam; sed sicut per fidem accejuslilia;,

tantm
,

opra externa justificatus

est,

sed

augmentum

sic

per fidem adeplus est

ver

interna et perfeel justitia per fidem.

In hc raliocinalione intclligendus est Apostolus de

imam justiliam. Ad plenam ilaque


vivit, scilicet
;

hujus scriptura; inlelligenliam


est, cap. I, v. 17
:

operibus fide destitulis, seu proccedentibus fidem, sine

recorclare ejus

quod diclum

Justus

qu impossibile

est

placere Deo.

ex fide

prima, secund

et

continua ju-

Hujus autem ratiocinalionis principium insculpe menti tua;, et ad illud adverte continu. Deus, qui
spiritus est, spiritum

stitiac vil

seu fides est radix prima;,


:

secund,

et

C0!itinu;e juslilia;
in

ita

ut nulla sint juslorum opra,

operantis primari considrt

fidem, affectum, intentionem, quasi radies

operum
et

qu fides non influt. Abraham igitur credidit Deo primm

illi

loquenti

nostrorum inprimis inluetur,


penst et slimat.
Ilaque, ut Deo placeas,

et

ex

illis

opra noslra

cum
;

palrio solo

sub magnis promissionibus evov.

canti

quas vide Gencs. 12,


accepit justiliam;

et

et

hc

fide

su

cura ante omnia de Deo


ejus majestate, boni,

primam
multi,

ex

impio, et ut volunt
justus.

magnifie sentire;
tatc
,

magnam de

ex

idololalr,

factus est
sibi

Abraham

potenti

exislimalioncm habere

et

talitcr

deinde credidit Deo Isaacum

promittenli et per

affeclus ge, et operare.

eum
2

postcritalem innumerabilcm; et de hc fide juslior


;

Vers.

5.

Quid enim dicit Scriptura?


Abraham
Id aulem

Probat

faclus est

et

de hc

loquilur hic D.

Paulus.

Post-

hic et sequentibus versibus juslificatum fuisse.


Scriptura;
,

gratis per

fidem

modm Deo credidit


sui

cl obedivit

Abraham sibi
:

Isaacifilii

probat 1

auctoritate

immolationem pracipienti
faclus est
et

et

hc

fide juslissi-

Gnes. 15,

6, inslatque

frequeulcr Aposlo:

mus

Deo

gralissimus,

ul

videre est

Vers. 2.

Si enim Abraham,

etc. q. d.

Si

Abra-

ham tantm

habet eam jusliliam, qua; ex operibus est legis aut natura;, seclus fide; san ea parva est et polilica , tantm habens gloriam et laudem juslilia; apud homines, qui opra externa vident et miranlur, non aulem apud Deum, qui inlcrnam menlcm et fidem videt et Dcstimal, in eque collocat veram justiliam.

promittenli sibi semen sicut stellas cli, erat et insigne opus jusliliie, Deo gralissimum.

verum

Vers.

3.

Quid enim
apud Deum
fide.

lus ex Scriptura, Gnes. 14, qud


et gloriam
legis, sed

Scriptura? Probal PauAbraham justiliam adeplus sit , non ex operibus


dicit

ex

Credidit
,

Abraham Deo,

promittenli sibi et Sara;

conjugibus, senibus, sterilibus, infirmis et impotengencrandum, semen, idest, posterilalem lum carnalem ex lsaac, lum spiritalem ex Christo credentium et Christianorum. Unde hoc credere, reputatum quia hic actus fidei in Abrabamo est illi ad jusliliam fuit vald heroicus. Quia fides illa qu Deo credidit
tibus ad
,

Reputatum est illi ad jusliliam, Gnes. 15. In IJebraw habelur, et reputavil illam, scilicet (idem, Deus illi ad jusliliam. Sensus Fides lam Abraha; qum nostra, qua; ex natui su, uli actus esl hominis, non est juslilia nec jusliliam parre aut produccre potest, Deo lamen acceptalur ad justiliam lam Abrah, quin nobis Iribuendam, ut scilicet propter banc fidem Deus Abraha: el nobis jusliliam largialur et infundat, reputetquc nos juslos, amicos cl iilios suos. Et hoc esL quod subdit Apostolus v. 5 Secundm proposition (jrati Dei, id esl, secundm gratiosam, bencvolam et liberalem Dei voluntalem, qua; slatuit ut per actam fidei formata;, id esl, per conirilionem, gralia jusliliaque detur sine operibus, id est, sine merilo ope:

rum; reputari enim dicitur pro tali quod in se talc, non est, mi voluntas pro facto reputari dicitur. lia
,

concil. Trjd.

sess. U

ubi nota

Plaii aliud est im->

, ,

09
Gcncs. 22.

IN

EPISTOLAM AD ROMANDS
j

100
qei
et

Edem
,

ergo fidc, qu Deo plaait Abracl placuit in processu et

Vers.

4.

Ei altesi
:

operatur. Ex co quod
reputatum
est,

liam ab initio
in

cdcm

usque

Scriptura dicil
fert Aposlolus,

Credidit

etc.,

in-

fincm

neculla lucre jusli Abrahac opra, in


influxerit.

qu
jj

non ex operibus Abraham

fuisse ju-

(ides

non

slificatum, sed per (idem.

Et
Paulus

liinc in

inlellige

quomod D. Jacobus de

flde
Il

Hoc enim

est discrimen iuter opra et fidem,


;

qud

Abraha:

immolatione Isaacidical idem quod hic D.


de
fide

operi debelur merces

quod aulem
:

(idei

dalur, gratis

dicil

ejusdem Abraha:, circa orlum


,

dalur. Itaque sensus est

Ei, qui opus inerilorium

Isaac; cl qu'idem uterque rect


ratio, et, ut
influil.

quia parium par est


iu

excrccl, merecs non gratis repcndilur, sed ex justiti.

dictum

csl, fides
si

Hinc eliam

inlelliges,

omnia justi opra ben omnia perpenfide loquilur,

Vers. 5.

Ei veuo qui
,

.non

operatur... Crede.nti
in

das,

qud Aposlolus
,

lue

non de nud

autem;
slilical

id est, sed qui

lanlm crdit

cum

qui ju-

sed de fide viv


slit

oprante, obediente; seu de fide veebaritatis,


,

pcccalores, uepetater fidls..., dalur juslitia, sed gratis et ex solo repu-

operibus spei,

obedicntiic

qua_

non quasi merces dbita


tantis

lis scilicet fuit fides

Abraha:

Deum vocanlem
Deo
in

seculi, 1
:'

nulu; seu seclndim propositlm guati.e ejus,


,

relicl palri

in

Deum
lidei

speranlis,

omnibus

id est, ex gratuilo Dei proposilo

quia placuit

ci

banc

obedientis, cliam filium im.molare parati. El hinc conciliabis

fidem acceptare elrepulare ad jusliliam, lum primam,

D.

Paulum
cl

jusiificaiionem tribuentem

tum secundam.
Ha'C verba
Graeco
, ,

cum

D. Jacobo juslificationem operibus attribuente


;

sccundiim proposition

non sunt
;

iu

Jac. 2, v. 21

uterque ver et recl

si

ben

intel-

ne in Syriaco, nec

in aliis versionibus
alii

ha-

liganlur

D. Paulus enim loquilur de fide bonis ope-

bet tamen ca Ambrosius et

anliqui
etc.,

el explicant
et

ribus yestil
faclis,

seu

D.autem Jacobus de bonis operibus fide quorum fides sit principium, mater et
;

ben quid
verbo usa

significet
sil

reputatum
:

est,

cur hoc

Scriptura

nimirm

ut indicet

qud
fidei

fi-

allrix.

Sedquare

sic diverso

modo

loculi

sunt? quia

des ex nalui su non parit justiliam, nec


tur justitia
rali

de-

contrarios oppugnabant errores. D. Paulus agens contra eos qui fidem negligcnlcs, gloriabanlur de justili

tanqum debilum, sed ex gralioso


,

et libe-

decreto Dei

quo

slaluit

ad actum
gratiam

fidei

formats

quee est ex operibus,


fide
,

dcitqu

commendat jusliliam qu est ex Abraham non fuisse juslificalum ex


percept (ide

seu
dare.

ad

actum

conlrilionis

juslificantem

operibus, fidem scilicet pnecedenlibus. D. autem Ja-

Ad
;

perficiendum Aposloli raliocinium


;

adde qud

cobus agens contra eos qui


otio, et pulabanl se per
ficalos,

torpebant

subintelligit

atqui constat ex scriplur


,

jam

citat,

camdem

(idem, utpule jusli-

juslitiam Abraha:

possc salvari
,

elsi

bona opra non haberent,

datam fuisse gratis seu lanqum donum graluitum; hoc enim signilicat verbo, et reputatum, etc.; ergo non ex operibus, data enim fuisset
ut merces, sed per fidem jusiiiicatus est.

commendat opra
aulem Jacobus se
dare
,

et dicit

Abraham ex operibus

esse

justificatum, sed qurc fidem subsccula sunt. Oslendit


Paulo
:

cm

stalim dical
illius, cl

non dissenlire sed concorVides quoniam fides coope,

rabalur operibus
est, etc. Vdclis et

ex operibus fides consummala


jusli ficatur

Rsume totum, et juxla meutem Apostoli applica Abraham, Judteorum pater secundm carnem et omnium fidelium pater secundm spiriargumentum
, :

quoniam ex operibus

homo

tum,

gratis

et

per fidem juslilicalus est; per fidem

non

fide lanl'um.

faclus est amicus Dei, et fidelium


;

omnium
et

pater et

Haec ex D.
lib.

Anselmo
Operibus

et
,

ipse

ex D. Augustino
Augustinus

norma ergo
;

et

nos gratis per fidem

gratiam Clnisli

de Fide

et

cap. 4, qui D.

justificamur. Gratis, 1" quia per mrita Cbrisli,

putat D. Jacobum

hc

scripsisse
et

contra eos qui D.

per opra nostra; 2 quia fides


rita

Paulum mal
bantur.

intelligebant,

ejus doclrin

abute-

nobis applicat,
fruclus.

hc purum Dei donum est


,

quee

Christi
,

non m-

Chrislique

merilorum
juslilise
,

Fides itaque est omnis

primac

secundo:
Gratis creatus
juslilicalus

OBSEUVATIO MORALIS.

etc., radix. Jusliliam inchoat, conservt,

auget; om-

sum

gratis

redemptus sum;
,

gratis

nium virtulum supernaturalium mater, nulrix. Quanto itaque fervorc et studio cum Apostolis orandum Domine adauge mihi fidem, ut in fide et ex
: ,

sum

tolum ergo Dei grati sum

id

quod
ex;

sum;

gratis nihilo nalurali per polenliam illius

traclus; gratis nihilo peccali

per (idem educlus

fide vivens, in

justili

continu crescam
sit

Sit

mihi

totum ergo
slificalori;

me deb
Deus
,

o Deo Creatori, Dedemptori, JuIriplici

fides viva

operans, ut

mihi

justitia

in

meritis

lilulo

cordis mei Dcus

abundans.
putare fidem ad justiliam, vcl pro justili, aliud imputare jusliliam. Ei autem qui operatur , elc. In eo qud Vers. 4. dixil fidem Abrahse fuisse ei repulalam ad justiliam soual grati, quia (ides promissorum Dei gratis; inni-

unicum cor

meum

posside saltem integrum.


id est, hic

tatur fuies ejns


ficalur.

ad justiliam,

per fidem justi-

jusiiiicatus est gratis per fidem, quia scilicet credidit Deo, qui su grati juslilicat inipium ; non aulem, quia ben suo marte operatus est, aut

Abraham

tiiur.

aftert

Vers. o. Ei verb qui non operatur (id est, qui non sua opra sua; naturte viribus l'acta nec ex iis
,

qiKerit aut spcral justiliam, quasi

mercedem

iis

debij

tam, credenti autan

in

cum

qui jusiifiai impium, repu-

quia suis bonis operibus mei itus esl banc justiliam ; ergo et nunc ha:c juslificalio impiis cl peccaloiibus oblingit, non ex eorum operibus el meritis, sed gratis exiide Clnisli, quein Deus proposait nobis redemptorem el propilialorem. Nam quod datur per (idem cl gtalium, non merces est, sed gra.Ua; quod veto da-

101

COMMENTAIUA. CAP.
ALTERA
OBSERVATIO ET PRAXIS.
ici

IV.
niliil

102
legilur, nisi

gratiam remissa. Deo enim


in

quod non

Grati Dei

sum

omne
et

quoi!

sum

me

niliil

est.

nieum

nisi

mendacium

pcccalum

ubi est crgo

Beali iiaque

illi

quibus sic remissa est et deleta


,

gloriatiomea? Apage prsumptio, omnisquc falsa in propriis merilis coniidenlia aul clevatio; lotus ex Deo

iniquitas, ut nulluui illius appareat vesligium; seu


qui, juxla Ps. 50, sic est maculis
tus, ut sit
et

peccatorum ablu-

sum

lotus ergo
sit:

hoc utita
hilum

meum

Deo per Clnslum semper esse vo!o Domine, adauge fidem meam, quai niraihi continu denionstret, luamquc erga
:

super nivem dealbatus.


.non

Vers.

8.

Beatus vir cui


<piia scilieet

imputavit Dom.nus
,

peccatum,

jam plenc condonalum


,

dele-

nie misericordiam semper exhibeat

sic in

memetipso
,

tum
set;

et ablatimi;

imputaret enim illud Deus

si

ades-

jugiter confusus, liumilialus et annihilatus ero

in te

Deus quippe

sentit, seu statuitde rebus, ut in se

solo confidam et gloriabor.


)

sunt.

Qu major
jus luminare
,

(ides

c niinor superbia, majorque eor;

Tria sunt
kjou.lv.,
|

in

peccalo

primum

deviatio lege; Gr.


;

dis liumilitas. Fides humilitalis mater

sicul

qu ma;

transgressio legis, iniquitas

secundum offensa
cui

e niinor illuminait orbis


fides
,

umbra

sic

Dei; tertiuni rcatus poen. Bealus


lit

ille

Deus remit-

qu major mentis
umbra, seu vanitas.
Ilinc

eu niinor cordis tunicr et

offensam, suque misericordi condonalum peccategit,

tum
:

quasi

nunqum

fuerit

et ide

non imputt

semper orandum
G.

Domine, adauge fidem.


110-

ad

pnam.
Tria suntetin justifiealione,v.
g.,

Vers.
>iinis.

Sicut et David dicit beatitumnem


Quemadmodm

per Baplismum
sanclificanlis

Davidis anctorilate, cl consequenter logis ipsius

remissio peccatorum,
justitia

infusio gralia:
vivitur.

lestimonio, confirmai juslitiam sine

operum merito ex
et David,

qu juste

et sancl

Bealus

ille

cui

Dei misericordi provenire.


rex
ille

Deus onuiia peccala


condonrit; beatus

sic remisit,
ille

ut et

omnes pnas
at beatior ille,

prophclicus

describens hanc quaj nobis per


scilieet
dicit
:

qui

peccalis expurga'us,
;

Evangelium contingil beatiludincm, qu

Deus
Bea-

eharilalis slol teclus et amictus est

bombai jusliliam gratis dat sine operibus,


li,

qui,

poslqum peccalis

juslificatus est, et slol gra-

etc.;

lemporis beatiludincm prdicat, quo nains est

tis sanctificantis indulus, juste sanclque vivit; ila


ut

CuristBS, sicul
et

Dominas

ipse ait, Mail). 13: Multi reges

Deus

ei

peccatum non imputet, ulpote qui

niliil

prophet cupienuit viderequvidelis. Ambrosius.

mali

faciat.

Accepto fert. Gr.,

icyfsT**.
,

Idem verbum, quod


,

Vers. 9.
ergo
(

Beatitudo
) ?

ergo

ii.ec.

Gr.
in

Beatiludo

noster interpres verlit supra


fert,

repulat

nunc accepto

lic in circumeisionem?

an etiam

preepulium

mox

imputt.
7.

supple cadit, venit


?

Syr.

Jstn igitur beatiludo super


(

Ver*.

Beati
nicnlio
:

quorum remisse sunt. Adsunt

circumeisionem

an super pra'pulium
,

fit)? Itaque hsec

Davidis verba, quae cilat D. Paulus, et in quibus nulla


lit

duo verba
nostro.

tantkm rnanel

addila sunt ab interprte

operum

Beati AU, quibus remisses, afolatse

et gratis condonata; sunt iniquilales; et


teela sunt peccala
,

quorum ide

Cilalam scripturam Apostolus applicat ad suum in-

quia ver ablala

deleia et per

lenlum principale, nempe omnium juslilicalionem

lur pro operibus, sive pro merito


csl,

operum, merces

nem,

legi

ver per infusionem


hae,

justitia?, id est, gralia;

ergo juslilicalio Abrahsc et nobis oblingai gratis per fidem, sequitur eam non oblingere ex operibus ut operum et merilorum nosti oruni sit merces.

non

gralia.

Cm

et ebaritalis;

enim sunt vestes


:

spirituales et pul-

Secundum
gralia; Dei.

proposition
est,

id est

librale

decrelum

Sensus

fidem reputari ad jusliliam, et

cherrim, quibus anima: nudilas per peccatum inducla legilur et ornalur ha'C est enim stola illa prima, qu indulus est filius prodigus, Luc. 15. lbec eliam esl veslis nuplialis, de qu dicit Cbrislus, Mattb. 22 : Amicc, auomodb liuc inlrsli, non licibcns veslem nuplia-

modus ad primain natune


quo

non qud hic justilicandi , pertineat institutionem, sed quia Deus gratioso decreto sic ab seterno ordinavU,
ex e
juslilicari liuniineiii

km?

et ipsam fidem gratis dare constiluil. Vers. 6. Sicul et David, etc. Pro bcalitudine in Gr;cco esl beatilkatio quo voeabulo ipsa justificatio signiiicalur. Et sensus est Simili modo etiam David, in Psal. 31, dicit et pronunliat hominem beatilicari seu juslilicari , cui Deus imputt jusliliam, id est, quem Deus suojudicio justum repulat absque merito operum ejus dm scilieet nullam f'acit operum menlioneni, sed lantm peccatorum praxedentiuni et gra-

Vers. 8. Beatus vir elc. Dicilur aulem Deus pcccalum non imputare quia cm delet ac remitlit liomini peccatum non jam eum amplis habet pro peccatore; quippe qui peccato remisso jam peccalor esse desierit. Sensus ergo est Bealus est vir cui Deus peccalum condonavit, cl consequeuter non amplis illud ei imputt, quem deinceps Deus prolegit, ne facial peccatum quod illi imputet, elc. Beatus, im
,

luii

eorum

Beali quorum remiss, elc. Bemiss Vers. 7. ; gratuit nimiiin condoualionc, non meritis operum, hoc enim vult probare Paulus, et hoc propri est remitl.l

remissionis. Ail

enim

1re offensas cl peccala, scilieet gratis a eondonare. quorum teela sunt peccala. Tecla, non quasi peccala

mancanl et lateant, \cl qud Deo dissimulante non iiiipiileiitur ad pnam. Hoc enim non patitur perspicas el intgra Dei justitia. Sed tecla, id est, oblilerata, obrula; ila ut non sint, nec existant amin jusio

beatior est, qui poslquin peccalis expurgatus est, juste deinceps vivit, omnique studio \ilat peccala, ita ut niliil mali faciat, quod ei Deus in peccatum imputare posset. Vers. 9. Beatiludo ergo Itc in circumeisione tantkm manet, an etiam in prputio! lbec bealilicalio seu justificatio do qu David loquitur, lanliimne conlingil Juda'isciiTUiix'isis'.' An etiam perveiiitad gentiles non Ex cilalis Davidis verhis clar eircunicisos? q. d. concludere poleslis, Jud;ei, qud ha:c ejus bealitudo et justitia non ad solos eircunicisos, sed etiam ad gentiles pertineat. Justificatio crgo opus est non legis, quam vobis arrogatis, Judau, sed gratis, quai

plis.

Peccala dtcilntur remilli per Dei condonatio-

communis

esl

omnibus,

lain gculibus

quuiJudxis.

103
sine opcribus
fieri.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
rem supponunt
cisio.

101
cujus sunl signum et sigillum; juins

Hc

flicitas

de qu David, cui

contingii

an circumcisis, seu Judis tanlm ? an cliam


scu gcnlilibus? Ut coirvincat qud
convcnit, rurss considrt locum

erat ergo lides et

fdus

et justilia

qum circum-

et incircumcisis,

eiiani gentilibns

Scriplur de Abraham.

Vers. 10.
ici

Dicimls
in

Ut sit pter omnium credentium; et hic quinta conlinetur ratio, sumpta ex mvsterio signilicalo, scilicelqud per Chrislum ex iide forent omnes jusiilicandi. Itaque, ide Abraham adhuc prputiatus per

enim quia... Quomodo ergo...

est, f[ualis, et

quo statu, exislcbat Abraham,


:

quando

fuit justifiealus

an circumcisus

an prpu-

fidem juslificatus
Syr.
:

esl, ut sit

Pater

omnium credentium

tiatus? Constat
tialus,

ex Scriplur qud erat adhuc prpucredidil ex

Ul'esset paler

eorum omnium qui

crediluri esscnl

quando

suo seminc nasciturum


gnies, et

ex prpulio; id est, ut esset pater

Christum, per

quem benedicerenlur omnes


juslificatus est
,

ob banc fidcm suam

Abraham. Ergo
ergo et

omnium qui, manente prpulio, credunt;seu genliilum incireumeisorum , qui credunt ut reputetur et illis ad justi;

non solm ad circumcisos


spcial

sed etiam ad prpulialos


illa

tiam, idcsl.ut et

illis

prputialis genlilibus
sicut et

fuies

hc

flicitas justificalionis;

non

imputeturad justiliam,
fuit

oblinetur per circumcisionem et opra, sed per (idem


in

impulala.

Abrah prputiato *
,

Christum, qu genlibus

et

Judis communis

est.
,

Ex hoc incircumeisorum numro sum


tune videbas, Deus bone!
et

quos ex

Itaque hic ex tempore quo juslificatus est


scilicet

Abraham

quem, per

tuant

sumju-litali
;

qiiatuordecim sallem annis antecpim circum-

mam
ficari

miscricordiam,

in

baplismo ex fideChristi

cisus fueril, probat

Abraham per

fidem, non per ciret ide genli-

decreveras. Gratias immorlales pro tanto,


!

cumcisionem, adeptum esse juslitiam;


tiles sicut et

et tant gratuilo beneficio

Da

perficere
;

quod cpisti

Abraham per fidem juslificari. Vers. 11. Et signum accepit circujicisionis. Gr. Signaculum jusiili fidei, qu in prpulio (sine est). Syr. Sigillum fidei su, qu fuerat in prpulio. Quarla hic conlinetur probatio, justificationem Abrah non
:
:

da mihi fidem vivant, fidem operantem


sic in justitia vivere
,

da per fidem

ut in

regno clorum recumbam

cum Abraham, Jsaac


Vers. 12.

et

Jacob.

Et

sit

pater circumcisioms...,
,

id est,
si

et ut esset paler

Judorum circumeisorum
si

non

fuisse

ex circumcisione
recepit
in

quandoquidcm circumcisio-

tanlm circumeisi, sed


prputiatus adhuc

etiam seclatores

fidei

nem

sigillum jusiili

quam

prputiatus

Abraham
esl.

professus esl, et

quam quam

adcptus erat; sicque circumcisio


slerior.

fuit juslificationepo-

circumcisus proteslatus

Ad pleniorem horum versuum


Signum enim. El idem ac quia, circumcisionem, quai signum erat fde:

inlelligentiam, ad-

Et
ris

signum. Syr.

quia recepit

quod Deus

inierat

cum eo

et ejus posteritale

ut

qud duo successive fuerunt in Abraham prputium et circumcisio. Abraham pr;eputium adhuc babens credidit Deo, et sua fide juslificatus est
verte
;

palet Gnes, 17. Polest et dici qud

signum erat
in

fidei

post banc autem justiliam ex fide adeplani, et circumcisus esl.

su, de Messi suo seminc nascituro, et ide nerationis membro fiebat. Hinc Ambrosius

ge:

Quare circumcisus, quando quidem juslus


et in

dicil

erat? in signum

signaculum

in

signum

et prote-

Credens se filium habilurum, hujus


pit,

rci

signum acce-

stationem

iidei

su,

et in

signaculum jusiili, pcrfulem

quam

credidit; ut quid credens, justificatus sit,

adepl.

cerneretur. Ambrosius. Hinc utrumque in paraphr.

Ex

parte

Signaculum justiti.e

accepit,

inquam

circumciacce-

testalio fidei,

Abrah circumcisio signum erat et proquam habuerat, et quam semper habebat


;

sionem, ut signaculum jusiili ,


peral

quam per fidem

de Messi, suo semine nascituro


in generalionis

et ide

hoc signum

nondm

circumcisus.

Signum aulem

et sigillum

membro

gerebat impressum.

Ex

parle

tiam. Abraham ante justifiealus est, non

est Abrah fuies ad juslilcgcm, im antc circumcisionem ex circumcisione, aliisque opcribus legis, uipote qu nondm erant, sed ex fide. Unde et circumcisionem poslca accepit ut esset signum justili accepta; per fidem. Ergo justilia hc non est ex lege cl circumcisione, nec pro lege et circumcisione sol, sed pro omnibus, qui fidem Abrah

Dicimus enim quia repulala

seclanlur. Vers. 10.


cisione,

Quomodb ergo reputata


:

Et signum accepit circumeisionis, signaVers. H. culum justiti fidei, qu esl in prpulio. Circumcisio erat signaculum, id est, sigillum justiti, quo scilicet lestificabatur Deus Abrah justiliam certain esse ac legitimam, justiliam inquam, adeptam antc per fidem, cm adhuc esset pnvputiatus. Sensus hujusmodi Abraham jam anle justifiealus per fidem, postea est accepit signum circumeisionis, id est, ipsam circumcisionem qu pro signo data fuit 1 11 i et ejus poste,

est? In circumet

ritali.

an in prpulio? Sensus est

Qualis

quo

in

ad justiliam repulala est? Num circumcisus jam eral an adhuc prputiatus? Non in circumcisione , sed in prpulio, hoc est, nondm circumeiso, sed adhuc habenti prpitlium. Ergo justitia Abraha; non tanlm pertinet ad vos, Judi, sed etiam ad prpuliatos gcntiles. Rursm ergo Abraham est juslificatus, non ex circumcisione, nec ex opcribus legis, ex quibus vos, Judi, dicitis peiendam esse omnem justiliam; sed ex fide
slalu eral
ei lides
,

Abraham, quando

Vl sil (Abraham) paler omnium credentium per prputium, id est, omnium in prpulio maneniium, puta

omnium

genlilium. litrepuietur
,

et illis

eorum fuies cis repulelur ad justiliam, et ex sicut Abraham ex illi quoque justilicentur
justificatus est.

ad justiliam, ut fide su lidc su


,

Vers. 12.

Et

sit

pater circumeisionis

etc.

Yult

et grali, qua?

communis

est tant incircumcisis

qum

enim ostendere Paulus Abraham esse patrem omnium credentium, genlilium qu ac Judorum. Porr circumcisio laie fuit signum, non iis tanlm qui sunt ex sed et iis circumcisione, id est, non solis Judis
,

Circumcisis.

(gcnlilibus) qui seelantur vestigia fidei

qu

est

(ici

05
ob fidem suam

COMMENTAIS.
.

CAP. IV. sno semine nasctlurum,

10
in qtio

; erat ratificatio, oh(irm:dio Dei, circumris: o \brahrc

(1

credidit in Christum,

et

declaratio justui,
i-c

ei

dat. Seu

benedicend crantomnes gotes; nos ver credimus


in

quare Deus h
prputialus

duo
su

voluit in

Abraham,

scilicet,

qnod

Christum, Abrah filium, per quem nos Deus beomni benedictione


lia-c

lide

juslificarelur; el
et

qud jam Hde


protestaretur?
;

nedixit

spiriluali in clestibus.

Tota

jusUficalus circumciderelur;
fui:

circumcisionis signo,

itaque

Abrah

palernitas, cl nostra filialio spin-

suam de Messi.ex se nasciloro. gentiesscl Abraham Il amborum populorum patejc crederenl in Christum lium quidem, qui prpuliati Abrah Abrah hlium; ut iliis prputialis, sicut Judorum lides impularetur ad justitiam. prpulialo, circumcisorum paier esset non quoad carnem

lualis est, et in fide

fundatur; e germaniorcs erimus

Abrah

(ilii,

que- sinceris in

Christum credemus
et

et

fideliores

erimus Chrislo Dei

Abrah

filin.

Hinc concipe quantus et qualis

sit fidei

thsaurus!

qu nos

ver

tantm, semeii enim Abrah sunt


cisionem tantm
nis,
;

non quoad circumpaler circumcisio-

Abraham enim

cum omnimundo sanctis; lum fidei patribus, lum simpliciter lidelibus. Qum maguifaciendus hic thsaurus! qum accurat servandus, augenin

Christo, cl per Christum, unit


ertint in

bus qui fuerunt, et

prior ipse

circumcisus est, et circumcisionis

dus, per frquentes actus fidei

prceptum

accepit pro se et posteris suis; sed et sesi

Vers. 15.

Non
,

enim per legem promissio. Syr.


exlilil

undm

spirilum et religionem,

credantin Christum,

Non enim
stolus

per legem

promissum

ipsi

Abrah

et

et fidem imiteutur, qiiam

prputialus

Abraham ha-

semini ejus ul esset hres mundi, sed, etc. Probat

Apo-

cirbuit, et quant circumcisus protestalus est su

Abraham

omnium credenlium etiam prpu,

cumcisionis signo.

liatorum esse palrem; simul et argumcnlo novo


filii

ex.

Hoc signiim ide accipiebant


renlur esse ejus
acceperat,
renl
in
filii
,

Abrah
,

ut sci-

promissione Dei sumplo, probat justitiam

nec Abra-

qui credens Deo

hoc signum

h, nec nobis oblingere, aut per circumeisionem. aut


per legem, aut per legis opra
,

ulmuli essent patern fidei; ut credo Jesum Abrah promissum. Ambrosius seu
,

sed' per (idem

taie

aulem

est

argumentuni Apostoli Promisit Deus Abra:

diaconus Hilarius, ut putanl.


Fides, non
filios
:

h
Abrah
22
:

et posteris

ejus

qud futurus esset


lilium ejus
le
;

tolius

mundi
Gnes.

circumeisio, germanos facit


fide

hres per Messiam


Benedicenlur in

respicit ad illud

sicut

Abraham,

su, non circumeisione,

omnes

gnies.

Al hc promissio

faclus est juslus, Dei amicus, ita Judi, non su carnali circumeisione, prcis, sed su in
fient spirituales

non facta
legem,
v. 17,

est per legem, seu sub conditione servandi

Christum

fide,

qu nondum
long
fuit

erat; et qu, ut dicit ad Gai. 5,

Abrah

filii

et amici Dei.
fidei in

posterior; sed per et propler justi-

Circumeisio erat signum et protestatio

Chrifide

tiam

fidei

seu propler justitiam


et

quam

acquisivit
et ejus

stum venlurum

Judorum

igitur circumeisio

hc

Abraham credendo
gis

obediendo Deo. Ergo

desliluta, est quasi

emmena
ait

vacua, aitTheophylacius;

promissionis adimpletio independens est lege et lo-

ne signum quidem est,

D. Chrys., quia signum

operibus; sed

fit

pergratiam

fidei.

jnanc, nullius rei signum.

Vers. 14.
in suis officiis

Si enim qui

ex lege iusredes

sont'.

Lx

dictis inlellige
:

qum merit

can,

Si

tet Ecclesia

Pater

fidei

nostr Abraham
et sacerdos

summus

in

legem observant, hredes sunt bonorum Abrah promissorum, exinanita est, inanis
i

enim

11 m

soli qui

Dominic Quinquagesim,
liiun

ad altare fide-

et

vacua facta est Abrah fides lam laudata, nullusAbolita. est promissio; im nulla erit divina pro-

nomine

vocet

Abraham palriarcham noslrum.


nostr
quia ea-

que ejus fructus.

Paler,

seu palriarcha nosler est, quia nobis pril


credidit. Pater fidei
:

exemple, prior

missio

illi

facla; nulla in

Abraham, quia ante legem;


,

dem
est,

credidit

qu nos

cum hoc

discrimine qud

nulla in posteris

Abrah

quia legis prvarica tores.

qu

fuit et

Abrah*,

cm
15.

scilicet

apyaruil) in prputio patris nostri Abraham adhuc esset prputia-

lus el genlilis.

enim per legem promissio Abrah, etc. Abrah promissa fuit bndictin, id est, justilia et sains omnium gentium, non per legem et circumeisionem, sed ante eam, ex eo, quia credidit l>eo ergo poster! Abrah bujus promissionis,
Vers.
.

Non

benediclionis et justili participes qiioque fient, uon per opra legis, sed per fidem. In fide enim, non in lege banc justitiam coustiluere voluit Deus et in fide, non in lege, im ante legem , justitiam banc accepit
;

Abraham, ul esset exemplar psterornm, significans eos, non ex lege, sed ex fide pariter justifie :andos esse. Ul hres esset mundi, ul scilicet in semble ejus
benediccrenlur omnes gnies. Hc enim csi promissio facta Abrah, Gen. 22, ut niroirm Abrah
fides, benediclio et filins, scilicet Chrislus, omnes gentes sibi SHbigeret, sicque regnum Chrisii per omnes gnies dilaiaretur, el per hoc eas omnes in ipso benedicendas. .\am Christum mundi hredem etiam Psalmista canit in persou Dei Patris dicens
:

Postula me, et dabo tibi gentes hr ditt em luam, el possessionem luam lerminos terr, Psal. 2; de qu rurss Apo tolus, Hebr. 1 Quem consultt hredem universorum. Hc est promissio, bndictin, et hredilas Abrah, scilicet Ecclesia loto orbe diffusa, qu est regnum fidelium, in quo rex est Cinistus; paler cl patriarcha esl Abraham. Vers 11. Si enim qui ex lege, etc. [lredes, scilicc-t promissionis et benedictionis Abrah jam dict. Urget et perurget Aposlolus tain hic qum ad Gaial 5, justitiam nobis oblingere ex fuie, non ex lege, et leis operibus, quia si per legem oblingeret, non per fidem, sequerelur ingens absurdum, scilicet (idem e* promissionem Abrah esse abolilam el abiogatam. Abrah enim promissa est benediclio, non ex lege, utpoie anie legem, sed ex fide, quia scilicet credidit Deo promilienli. Ilursni , si ex lege daim- justilia, pugnanl enim lex et proer|io non ex promissione missio; lex et lides (fides enim respondet promission , esUpie promissionis acceptalio et applicatio), (juia promissio libra est el liberalis, quoique promissum est dalur liberaliter gratuit, et ex grati,
:

S.

XXIV

(Quatn

07
Vers. 1S.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
Syr.
:

Lex enim iram operatur.


,

108
sit

Siqui-

tates,

qud gratuita

et

firma. Si facla esset sub

dem

lex est effectrix irez


,

quia Icx sine Chrisli fide et


est impossibilis
,

condilione

servandi legem, 1 gratuita non fuisset

grali

qu impleatur,

observalu

promissio, sed hreditas promissa obvenisset, quasi

Iiincque tantm abost ut benedictionem

justiliam,

hrcditalem Abrah promissam causet


iram
,

quin potis

indignationcin et vindiclam divinam operatur.


se, et

Non quidem per

ex inslitutione su, sed per ac-

merces operanti dbita; 2 non fuisset firma, quia lex ncininom jnsiiticabat, im damnabal erat enim occasio prvaricationis, et consequenter maledictionis. Ide non ex lege.
;

cidens, ratione infirmitalis

human

quia sic lex est

occasio prvaricationis, seu transgressionis mandalo-

rum,

et

consequenter indignationis divin


et

Ubi enim

non est lex,


CRESSIO.

prceptum,

ibi

non est legis trans-

fidei, daim secundm gratiam; 2 quia omnes fidei sunt capaces, tam genliles qum Judi, sicque promissio completur in omnibus; sicque Abraham pater fit multarum gentium.

Ideo autem ex fide, 1 quia quod datur

gratis et

Lex manifestans peccati malitiam, auget gravilatem peccati contra banc legem commissi fit enim
;

Vers 17. (Sicut scriptum est, Gnes. 17


PATREM MULTARUM GENTIUM POSUI TE.
)

Quia.

ex scienli,
ranti.

et

ide gravius

qum quod ex
:

igno-

Ante Deum
est, est,

verba ante Deum, jungenda

Vers. 16.
Syr.
:

Ideo ex fide. Gr.


sit

Propter hoc ex
est
,

fide.

Propterea ex fide qu per gratiam


promissio
loti

juslifica;

hc cum prcedenlibus Qui inquam, omnium nostrm pater, ante Deum: id si non coram bominibus, cert ante Deum et
,

citatione per parenthesim lect

bimur, ut vera

ejus semini, etc.

id est,

infallibili

judicio Dei, cui nos fides

commendat. Gr.

idebexfide, obvenit hreditas promissa, ut secundm

gratiam

1 ut detur

lanqum donum gratuilum, non


;

xa-rvam, quod D. Chrys. et Theod. vertunt, ad exemption Dei , ad instar Dei ; sicut Deus omnium omnin

ver tanqum debilum


esse

firma sit promissio. Gr.


,

Ad

Paler est per creationem

sic

Abraham omnium
fidei

firmam promissionem

seu

ut firma

sit

promissio.
sit

omnin credentium paler


suce
:

est

per exemplum

Altra datur ratio, cur ex fide

2 ut firma
,

divina

promissio, et compleatur in omni semine


ritaie

seu poste-

Abrah.
ei qui

Non
in

ex lege est

solum

id est
ei qui

non solm

Cui credidit. Hic Aposlolus fidem Abraha) cornmendat, qui credidit Deum, qui omnia potest. Qui yivificat mortuos, id est, qui potest morluis

Judaeo qui legem recepit, sed et

ex fide est;
:

vilam dare

sed etiam in genlili, qui

Abrah fidem
nostrum
, ,

seclatur
id

seu qui quos yocat ea qvje non sunt,


;

vult, suscitt morluis,

et

id est,
;

non

existeiitia

vocat

Qui

pater est omnium


,

est

qui

nihilo,

et

ea

facit exislcre

qui

quale imperium.
;

Abraham omnium nostrm tam gentilium qum Judorum pater est si non carnali generatione,
, ,

habet in non existentia et existentia


Credidit
,

vocat

et sut.

inquam

Deum omnipotenlem
,

facile sibi

cert
gionis.

spiriluali

per

simililudinem

fidei

et

reli-

prstiturum quod promillebat


esset pater

nempe qud
esset ipsi

futurus
,

omnium,

elsi

nondm

filius

es-

Supponit Apostolus duas

in

Dei promissione quali,

selque senex, et Sara sterilis et talis provecta). Agiipse

quod ver ex lege et operibus legis datur id datur non gratuit, nec ex grati, sed ex jusliti, et ex merilo operum. Lex enim iram operatur, quia nimirm Vers. 15. lex causa et occasio est, non benedictionis, non justiti, non hreditatis, sed prvaricationis, et conse-

Abraham per Christum suam


nos quasi
filios

el spirilum in

justitiam, gratiam suos transfundit, nos-

que sibi adsciscit et adoptai. Vers. 17. Sicut scriptum est : Quia patrem multarum gentium posui le, id est, constitui te, a idelicet

irai et vindicte divins ubi quenter maledictionis enim non est lex, nec prvaricatio, sive transgressio , id est, ubi lex non est, locum non habel transgressio ; quemadmodm et contra , ubi lex, ibi transgressio. Et quia lex quasi per antiperistasin, concupiscenliam nam seinper nitimur in velitum, intellige, accendit nisi lex jungatur fidei et grali, qu;c legem adjuvet, et concupiscenliam reprimat, quod intendii Apostolus. Scopus enim ejus est ostendere nceessilalem fidei et grali Chrisli, ad eamqne Judos omnes homines dediicere, ut justitiam et salulcni assequaniur. ldeb ex fide, ut secundm gratiam Vers. 16. firma sit promissio omni semini ; ide, inquit, ex fide, et rurut promissio agnoscalur graluita et indebiia sni, ut promissio lirmetur ac rla sil super universum semen Abrah, id est, tam ad genfiles qum ad Judios exlensa , ut qui omnes in semine Abrah compulantur, quia Abraham quasi palrem in fide
, ;
:

piordinatione ac proposito ccrlissimo. Ante Deum cui credidit. Posui te patrem anle Deum, id est, in prscienli et decreto divino, immobili, certoct irrevocabili ; necdm enim Abraham aclu erat pater multarum genlium sed tantm in pra-scicnii et prdestinatione Dei. Abraham ver esl paler omnium nostrm, non palernitate carnali, qu est coram bominibus, sed spiriluali, qu est coram Deo, cui
,

crediderat. Dicilur hc paternilas esse coram Deo quia fundata est in fide, qu bomincm Deo commendat.

imilantur.
ei (genlili)

qui ex lege est solum (non soli Judo), sed et qui ex fide est Abrak, (qui Abraha) patris fidem quasi genuinus ejus films consectalur) qui pater

Non

ei

mortuos, et vocal ea qu non sunt, tan; propri Deus vivificat mortuos crn eos morle resuscitat. Hisce enim verbis Paulus commendat Dei omipolenliam, q. d. Sicuti Deus potest suscitare mortuos, ila polest facere, ni gentes nnl in paganismo spiritualiter renascanlur per fidem, fianlque filii Abrah, idque credidil Abraham, cm credidit DeodicciilirPafreiK multarum gentium posui te. Deus vocat ea qu non sunt, tanqum ea qu sunt, quia Deus quale habel imperium in ea qu non sunt, alque in ea qu sunt , et ea qu non sunt , facit ut sint verbi grati, hic facit ut gentes, qu non erant,

Qui

vivifient

qum

ea

qu

sunt

est

omnium nostrm, tam genlilium qum Judorum.


non carnis, sed
fidei

sint

Esl, inquam, pater propagatione


ei spiriis.

Nam dm

Abraha) fidem imitamur, luni

Abrah. Ubi nota Dei vocarc est creare et facere omnia enim possibilia, cm nondm aclu sunt, sunt tamen,
filii
: ;

g 9 lur hic
,

COMMENTAR1A CAP.
non
de oblatione Isaac
,

IV.
fide

110
dedit
et

sed de ejus ortu

hacque

Deo gloriam,
oninipolcntem.

profitons

cum

esse

promisso. Itaquc inlclligendus est tcxtus de emortuo corpore Abrabre et Sar:e

summ veraeem

quibus

ddit

Deus

Vers. 21.

Plenissim sciens, plenissim persuasus

generandi virtutem
alludere ad
Isaaci

potest tanien etiam Apostolus


,

quod Deus promissa sua possit exsequi.


Vers. 22.

immolationcm

qucm Abraham

Ideo et reputatum est, qu mirabilis


illi,

immolavit, credens
eilare.

Dcum

morluis illum posse sus-

persuasio reputala est

etc., seu,

ob tam heroicam

virtutem justificatif

est.

Vers.
est, qui

18. Qui contra spem Abraham ila credidit, ul

in

spem crdit,

id

Vers.

25.

Non

est autem scriptum

tantum

ex Dci grati et divi-

propter ipsum. Conformiter ad suum intenlum principale, conrludit in gratiam spiritualium Abrabre
filio-

vin promissione sperarel

quod secundm nalur


,

res erat impossibile. Contra spem naturre


ralis

seu nalu-

potentire generalivre, credidit

in
est,

spem grali

rum, asscrensqudcjusdcm juslitire principes erimus, si cjusdem fidei simus imilatores. Spiritus sanclus
per Moysis calamum banc Abrahre laudem,

cl divinre potentire,

ut fieret, id

qud

ficret
:

nempe

PATER..., SECUNDUM QUOD D1CTUM EST El, Gnes. 15


Sic erit semen

qud ob heroicam fidem suam


misit ad posteros,

juslificatus est, trans-

tuum

iienipe

ut stell cli

quod ex

non propter Abraham lanlummod

cilato loco subaudilur.

laudandum.
in fide, id est,

Vers. 19.

Et non infirmtes est


fides
, ;

Vers. 2i.

Sed et propter nos, sed etiam propter


,

non
suum

vacillavit

ejus, nec consideravit corpus

nostram instructionem

et

ad noslram fidem provo-

emortuum

respeclu viitulis generalivre, seu

candam
QUI

ut certi et

securi simus
;

qud

fides nostra
in

ineptum ad sobolem liaber.dam


ti

cum jam fer cex-

nobis ad justiliam reputabilur

si

credimus

eum

nonaginla novem.
Sar^e, conceplui non aptam,

DOMINUM NOSTRUM JeSUM ChRISTUM SUSCITAVIT A

Et emortuam vulvam
ulpole nonagenarire.

MORTUIS.

Duplex his in verbis continetur


etiam Dei non h.esi-

fidei nostrre
:

compa-

Vers. 20.

In repromissione
:

rait cum

fuie

Abrabre

prima

in effectu

nobis repu:

tavit diffidentia. Gr.


repromissionem
id est,
,

i)i

repromissioncm, seu contra


,

tabilur ad justiliam sicut et


sicut

illi;

secunda in objecto

etc.,

non

disceptavit
diffidit

seu disputavit;

enim Abraham
ita

credidit in

ne minimum quidem

de Dei promisso;
;

mortuis,
suscitavit

nos credimus in

eum Deum,

qui suscitt
qui morluis

SED CONFORTATES EST FIDE, DANS GLORIAM DEO


forti et

Sed

Dominum nostrum Jesum

Christian.

firm iide credidit, et absque ull hsitalione,

Vers. 25.

Qui traditus est.

Qui Jsus Christus

et latent in

mine,
facit

omnipolenti Dci, quasi in virlule et seilla indc evocat, hoc ipso ut sint; Dei enim dicere et vocarc est efficax
et

cm Deus suo jussu


est,

idemque

Vers. 18.
est, in

Qui (Abraham)

quod nostrum

lacre. lia S. Gfarysost.

contra spem (nalur,

Sed confortalus est fide, id est, firm ac robusl fide suscepit Dei promissionem. Dans gloriam Deo. Gloriam Deo tribuit Abraham credens ac profilons eum omnipotenlcm et in promissis veraeem. Pes hrec enim laudalur et gloriiiealur Deus.

et naturalis potentire generativ.) in

spem

credidit, id

rem speralam

gralire et promissionis divins,


:

credidit,

inquam, quod sequilur il fieret paler multurum gentium, palrcm mullarum gentium. Nota sperala, est sperare contra spem,
:

id est, se

futnrum

Siculi sperarc desic et

credere fuluia, quorum nulla est spes, est credere contra spem ; qud scilicet seni Abrabre , et sterili Sarre nascetur Isaac, quii idipsum proinisit Deus. lia Theophyl., Anselm., Thcodor. Secundm quod diclum est ei : Sic erit semen tuum. Prrecesseral illud Dei ad Abraham Suspice clum, et
:

Plenissim sciens, elc. Plen ac cerlisVers. 21. sim fide persuasum habens, Deum sua promissa seu quareumque promisit, prreslare posse. Nominal auieni potentiam Dei, non veracitatem quia supposii fide potentire, non erat difficile credere Deum faclurum
,

quod promiseral.
Ideb et reputatum, etc., scilicet edem Vers. 22. ratione qu et pris fides promissionis ci r,eputata fuerat ad justiliam, Gen. 15. Hinc manifestum est e locutione non significari primam justificationem. Quolies enim credidit Abraham Deo, loties ci fides ail justitiam repulata est. Nain, ut supra dictum est, etiam obedientia per quam mult posl in tenlalionc invenlus est fidelis, reputala est ci ad justiliam, attestante Scriplur, 1 Marhah. 2, et Jac. 2. Sed et propter nos, id est, nostrre Vers. 23, 24. doctrinre causa, quibus repulabitur (nostra fides ad justiliam) credentibus (si credamus) in eum qui suscitavit

numera

stetlas, si potes.

Tum

tuum, scilicet, sicul stellre Vers. 19. Et non infirmatm est fide, etc., id est, nullam passus infirmilatem aut vacillationetn fidei circa promissioneui divinam. Nec consideravit corpus suum emortuum, idest, prre senio jam efltum cl impotens ad generandum.

sequilur Sic innunierabilcs.


:

erit

semen

Cm jam fer centuni essel annorum. Dicil autem fer centum annorum, id est, uno minus. Habebat enim annos nonaginla novem. El emortuam vulvam Sar. Ver Abraham tune fuisse impotenlem prre senio ad generandum ex qulibet l'emin, sed divino miraculo reddilam ei fuisse virtutem, qu ex Sara, Celur, et qucumquc ali proies suscitare et gcuerarc posset. lia D. Thomas. Vers. 20. In repromissione etiam Dei non fuesUavt diffidentia, elc. Quamvis Abraham audil promissione quresiveril ac quasi disceplaverit dicens Dco Putastie centenario nascetur filius, et Sara nonagenuria puriel? Non (amen id fecit ex incredulitate , sed ex admiratione. Sensus est Null laboravit incrcdulilale, ut ad promissionem Dei audilam lisilaret.

Jesum

Cliristum

Dominum nostrum
et

morluis,

t\.

d.

proponilur nobis in excmplar juslilicalionis, ac proind sient ipse, iia cl nos non ex cjxciiiik isionc, loge el Moyse, sed ex Iide et Ghristu justiliam qurerere el consequi debcnius. Qui traditus est, etc., propter delicla Vers. 25. sive peccata nostra abolenda. Et resurrexil propter justificationem noslram Sciendum est omne inerifum Christi Salvaloris in passione ejus et moite corrfplelum fuisse, et proinde sua resurrectione eum nihil minilsse, uli nec ascensione

Abraham dahir

cteris, gu egit posl passionem Qt doclrina est omnium llieologorum, ut traditus io mortem Christus dicatur propter peccata sua morte pnam peccatis noslris. nostra, i<lesi,
in

clum

ac

mortem.

Qu

m
tradilui est
est nostra spiritaalis resurrectio.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS

H2
justitirc

Ptre suo, in niortem, propter peccata

Resurrectio ilaque
causa, sicut

noslrse typus est,


Nisi
forte dicas

non

nostra expianda, abolenda. Per anlilhcsim, mortui expia


Chrisii juiixit peccata nostra, qua; sunt

mors causa

est.

qud
re-

mors anima;;

passio et resurrectio Christi sunt quasi

unum opus
i,

et rcsurreclioni Christi, nostram juslificationcra, qua;

demplionis nostra, unaque aclio Christi complet


simul et semel

qua
re-

meruit

peccalorum nostrorum

Et resurrexit propter justificationem nostram

missionem
Lap.

et

nostram justificationem. Vide Cornel.

niortuus est, ut su morte peccata nostra, anima; no-

slne morlem, occiderel; et resurrexit mortuis, ut et

Hoc versu
nostram,
et
(ide

videtur tacite insinuare Apostolus, fidem

nos per illum peccatis mortui justilia; vivamus, et cum illo et per illum in novitate vit.* ambulemus. Hoc

Abrahae majorem esse,

1
,

quia

Abraham

Sara erant figural tanlm mortui


fuit

Christus Jsus

tamen

inter
,

mortem

et resurrectionem Christi discri-

ver et pcrfecl

niortuus; 2 quia pralerea credisil

men est qud su morte meruit peccalorum nostrorum remissionem; sua ver resurrectione non meruit
nostram justificationem, quia non
:

mus qud

propter dicla noslra

mortuus, et propler

nostram justificationem
corol. pielalis infra.
tur salutem,

suscilatus mortuis. Vide

fuit

opus

viaioris.

debitam aboleret rcsurrexisse ver propter jiislitiam nostram, id est, ut su resurrectione lypum quemdam nobis prael'erret resurgendi ad jiislitiam seu vila; noqua; dictmlur infra , cap. 6 , ut nobis rconciliais ipse jam redivivus et jmmortalis justificationem nostram, qua scilicet mens

apud

Deum

promoveret.

Titatem

secundm ca

Tel cert

nostram in sol remissione peccalorum consliliicntes, Apostolum diserte distinguere hsec duo, deletionem peccntorum el justitiam, id est, vitaj noviialem, velul juslificalio
nis nostrje

Illud observa contra seclarios justitiam

partem prxcipuam.

nostra renovelur de die in diem

et qua; inde sequi-

Corollarium pietatis, seu inhoc capite adpietatem maxime no tanda,


accuratis redigenda.
i*

et

in

praxim

Ex hoc

capite concipe, et alla


fide

mente repone
sit

Hune autem interiorem cullum


fides;

incipit

et

perficit

ideam quam de

debeas babere quanti

te faillius

ide

fide,

omnis
;

jusliliye

radice,

oriatur

eienda hase divina virlus; quanto ardore

sit

omnis noster Dei cultus


opra.
U

fides influt in

omnia nostra

eugmentum
illius.

le desidcrandurn et prccibus
;

conlinuis

exposcendum

el

qum frquenter
et

exercendi sinl actus

2 Ex eodem capite concipe qu

et qualis sit

illa fi-

des juslificans de qua hic loquitur Aposlolus, el cujus

Omnium

divinarum

supernafuralium virtutum
est.

exempluni nobis exhibet

in

Abraham
fuit

et ide qualis

mater, altrix et conservatrix

Omnis omniu
:

justi-

dbet esse et tua. Fides Abrahse


viva
;

non morlua sed

ti prima;, secund, tertiae, continu* radix

justitiam

nchoat, conservt, auget, perlieit

justus

ila

ex

fide

timida, pusillanimis, el humililerde


fortis, sublimis, all el

non nuda, sed omnibus virlulibus ornala; non Deo senliens, sed
digne de Dei majestate el om-

vivit, ut nulla justi sint opra, in qua; fides

non

influt.

Sic Abraham, omnium ciedenlium pater


fide
,

et

cxemplar,

npotenli senliens; ipsi penits submissa, ad oiunes

ex impio factus est justus; fide

et justo factus

ejus volunlates parala

etiam ad unigeniii

Filii

sui

est justior; ac denique fide factus est justissimus,

Deo

immolalionem. Ha;c
bac
lide

fuit fides

patriarche fidelium; et

gratissimus, amicus
vers. 4.

Dei.

Vide vers.

2,

3, vide et

Deo summoper
5.
si

placuit. Vide vers. 17, 18, etc.

Vide et vers.
si
,

Sic ergo et tu,

ver

fidelis

es,

si
:

ver
in

filius

pa-

Talis

sil

et tua,

Deo placere
,

velis; sit viva, firma,

triarche fidelium
tua fides influt;

fide jugiter vive

omuia opra
Deo
ctiam

stabilis, spei,
stila
;

obedientke

reverenlia; virlulibus ve,

illa

omnia

vivificet, sanctificet

de Deo magnifie senliens

plen persuasa de
,

que grata reddat. Recordare


late el spiritu Dei animelur.
vivifica, sanctifica

qud exterior
Viv itaque

legis,

summ
Hc

ejus veracilate, omniptenti

elc, moiluos
,

evangelicse, adimplelio, non justifient, nisi fide, charifide

vivificanle, quas
fide plenus,

mm

sunt, vocanle et crante


ai liculos

elc.

anima

erede firmiter

(idei,

eliam
rbus

quidquid agis.

naturse

caplum superanles.

Ilc (ide firmus, in

lioc ut ila
et

sit

hune

in

Dei cullu ordinem concipe,


:

arduis, in periculis. etc., in spein, contra spem, crede.

banc

illius

ordinis ODserva ralionem


,

Deus

spiritus

Hc

fide

roboratus visibilia et sensibilia

speme

ad

est, et quia spiritus


coli
:

spiritu et

mente

vult primari

asteriia, invisibilia

tende, aspira, anhela; et in Dei

In

spiritu

et

veritate oportet

eum

adorare, ait

culiu sta, et quidquid accidat, persvra.


5

Christus Domini. Deus spiritus, universorum Creator et Dominus est hinc et corpore et universis noslris
;

Ex eodem capite disce quodnam


mortuos, etc.
mortuis
,

sit

prcipuum
in

fidei nostra;

objectum. Abraham credidit


;

Deum

qui

aclibus et passionibus vult glorilicari.

vivifient
;

nos credimus

in

Deum

qui susci-

Dbet ergo Deus interis

et cxteris coli

at

cum
inte;

tavit

Dominum noslrum Jesum


lidei

Christuni,
,

hoc ordine

qud ab

inleriori seinper incipiat

omnis
;

vers.

24

25. Mors itaque el resurrectio Chrisii


nostra; mysteria
,

duo

noster cultus exlerior, et ab inleriori dirigalur


rior ille
interior
lia,
sit

pra'cipua sunt

circa qu;e frefidei.

quasi anima, exterior autem quasi corpus


cultus sit nostra vera et
sit

quentiores nobis exercendi sunt actus

Morietts

ille

coram Deo

justi

Christus victima
viclima

fuit

expiationis

resurgens Christus

exterior cultus

quasi signaculum justilia?, v

H,

fuit sanctificationis; in

cruce nionens, morte

115
su;\

COMMENTARIA.
nostram dcstruxit mortem
;

CAI'.

V.

H*
Nos ver credimus
,

in resurrectione sua et

tm

figurat.

in

Deum,

qui

Jesum

vilain nobis

communicavil; typum

exemplar novae

Chrislum ver morluum

ver mortuis suscitavit,

et vilae ddit. Christus ergo frquenter adorandus,

moriens

cl resurgens; lide viv, moriis illius effeclus.

peccalofiina Dostroram remissio petenda; et resurreelionis gralia et virlus invocanda.

nunqum morituruiu. Majusergo quid credimus qum quod Abraham credidit. Adde qud credimus prxterea Jesum pro peccalis
nostris ver

morluum,
:

et propler justificalionem no-

Chrisle moriens

et

pro

me

moriens, sis peccatorum

stram suscilatum
liier

qui

duo sunt
;

alii

arliculi

nalura-

meoriim mors

Christe resurgens, sis animai

mex
j

incomprehensibiles

el

ad quos

fides noslra rur-

sains, vita, resnrrectio.

ss major est, quoad objectum, fide Abrahx. Nec hoc

Sed circa hoc


stra fides superet

fidei

nostrae objectum, nota qiid no-

mirum
vit;e

est, si

pro

modo

revelalionis.creverilet fuies.
fidei crevit et obligatio

Abrah

fidem. Credrdit

Abraham

in

Sed ben nota quod pro modo


sanctions
;

Deum

qui suscitt morluos, et qui ide polerat


,

omniet

ubi eniin

Deus plus

conlulit, plus et

polenli sua

corporibus quasi emortuis Abrabne


;

exigit. Ilinc Christiani

debcnt anliquioribns fidelibus,

Sarx, dare virtulem generandi sobolem

corpora auj

eliam ipsis patriarchis, esse sancliores; ulpole majoribus donis prxventi.

lem Abrahcc et Sarx non erant ver mortua, sed tan-

CAPUT

Y.
1.

CHAPITRE
Etant donc
justifis

V.

1. Justifierai ergo ex fide, pacem habeamus ad Deum per Dominnm noslrum Jesum Chrislum
;

par la foi, ayons la paix avec Dieu, par Jsus-Christ notre Seigneur.
2.

Par qui aussi nous avons entre par

la foi

cette

2.

Per quem et habemus accessum, per fidem


in

in

grce dans laquelle nous

sommes

tablis, et
la gloire

nous

gratiam islam

qu stamus,

et gloriarnur in spe glo-

rix (iliorum Dei;


5.

nous glorifions dans l'esprance de fants de Dieu.

des en-

Non

solin autem, sed et gloriarnur in tribulascienles

tionibus,
tur, i.

quod

tribulalio patientiam

opera-

3. Et non seulement dans celte esprance, nous nous glorifions encore dans les afflictions, sachant que l'affliction produit la patience,

4.

La patience

l'preuve, el l'preuve l'esprance


,

Palientia
:

autem probationem, probatio ver


dif-

6pem
5.

Spes autem non confundit quia ebaritas Dei

Or, cette esprance ne trompe point parce que l'amour de Dieu a l rpandu dans nos curs par le Saint Esprit, qui nous a l donn.
5.

fusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, oui dalus est nobis.
6. Ut quid euim Christus, cm adhuc infirmi essemus, secundm lempus, pro impiis morluus est? 7. Vix enim pro justo quis morilur; nam pro bono

G. En effet, pourquoi, lorsque nous tions encore dans les langueurs du pch, Jsus-Christ est-il mort pour des impies dans le temps marqu?

juste

Car peine quelqu'un voudrait-il mourir pour un peut-tre nanmoins que quelqu'un aurait le courage de donner sa vie pour un homme de bien.
7.
:

forsilan quis audeal inori.


8. Commendal autem charitalem suam Deus in nobis, quoniam cm adhuc peccalores essemus, se-

8. Mais Dieu a fait" clater son amour pour nous en ce que lors mme que nous tions encore des pcheurs, Jsus-Christ est mort pour nous dans le temps

marqu.
9. Maintenant donc que nous sommes justifis par son sang, nous serons plus forte raison dlivrs par lui de la colre de Dieu.

cundm lempus
9.

Christus pro nobis morluus est


justificati in

mull

igitur

magis nunc
ah
ira per

sanguine ipsius, salvi erimus

ipsum.

10. Si eniin

cm

inimici

essemus,

reconciliati su-

rnus Deo per


liati, salvi

morlem

Filii ejus,

mull magis reconci-

10. Car si lorsque nous lions ennemis de Dieu, nous avons l rconcilis avec lui par la mort de son Fils, (dus forle raison, tant maintenant rconcilis avec lui, nous serons sauvs par la vie de ce mme
,

erimus

in vit ipsius.
,

Fils.

11.

Non solm autem

sed gloriarnur in Deo per


,

11. Et
fions

non seulement cela, mais nous nous

glori-

Dominum noslrum Jesum Christum


reconcilialionem accepimus.
12. Propierea sicut per

per quem nunc

en Dieu par Jsus Christ notre Seigneur, par qui nous avons obtenu maintenant cette rconciliation.

mme

unum hominem peccatum


peccatum mors,

in

12.

hune munduin
in

intravit, el per

et ita

par un seul
la

omnes homines mors

perlransiit, in

quo omnes pec-

pch est entr dans le monde mort par le pch, et qu'ainsi mort est passe dans tous les hommes par ce seul

Car

comme

le

homme,

et la

caverunt.

homme
jusqu'
le

en qui tous ont pch.


t

adlegemenim peccatum erat in mundo: peccalum autem non imputabalur cm lex non
13. (Usquc
,

13. (Car le pch a toujours

dans

le

monde

nanmoins la pch n'tait pas imput


la
loi
; ;

loi n'tant

point encore,

esset,

M.
eliam

Sed regnavit mors ab


in

Adam
forma
,

usque ad Moysen

eos qui non

peccaverunf in similitudinem
est
fuluri.

prxvaricalionis
15. Sed

Ada qui

a exerc son rgne depuis Adam jusqu' Mose, mme l'gard de ceux qui n'ont pas pch par une transgression semblable celle d'Adam, qui esi la ligure du futur.

14.

Cependant

la

mort

non

sicut deliclum

ita
,

el

donum

si

enim

unius delicto multi mortui sunt

mull magis gratia

grce comme du pil n'en est pas de la car , si par le pch d'un seul plusieurs sont morts, la misricorde et le don de Dieu s'est rpandu
15. Mais
;

ch

115
Dei et donum
in gratia
;

IN

EPISTOLAM AD HO.VIANOS
beaucoup plus abondamment sur plusieurs, par
:

116

unius hominis Jesu Christi in

plures abundavit
1G. Et

non

sicut per

unum peccatum,

ita et

donum

nam

judicium quidem ex uno in condemnationem,

gratia

autem ex mullis

delictis in juslificationcm

17. Si eniin unius dclicto

mors regnavit per unum,


et justi-

mull magis abundantiam gratis, donationis


tiaj

accipientes, in vit regnabunt per


)
;

unum Jesum
omnes homi-

Christum
nes

18. Igitur sicut per unius delictfini in


in

condemnationem

sic et

per unius juslitiam in

omnes homines
19. Sicut

in justificationein vitse.

la grce d'un seul homme, qui est Jsus-Christ l(i. El il n'en est pas de ce don comme du pch, car nous avons t condamns par le jugement de Dieu pour un seul pch au lieu que nous sommes justifis par la grce aprs plusieurs pchs 17. Si donc, cause du poch d'un, seul la mort a rgn par un seul plus forte raison ceux qui reoivent 1 abondance de la grce, et du don de la justice, rgneront dans la vie par un seul qui est JsusChrist); 18. Comme donc c'est par le pch d'un seul que tous les hommes sont tombs d-ans lu condamnation, ainsi c'est par la justice d'un seul que tous les hommes reoivent la justification de la vie.
,
;

enim per inobedientiam unius hominispcc,

catores constitti sunt multi

ita et

per unius obedi

comme plusieurs sont devenus pcheurs par dsobissance d'un seul , ainsi plusieurs seront rendus justes par l'obissance d'un seul.
19. Car
la

tionem
20.

jusli constituenlur multi.

Lex autem

subintravit, ut abundarct delictum

ubi autem abundavit delictum, supcrabundavit gralia. 21. Ut sicut regnavit peccatum in mortcm, ita et
gratia

20. Or la loi est survenue pour donner lieu l'abondance du pch; mais o il y a eu abondance de pch, il y a eu une surabondance de grce. Afin que, comme le pch avait rgn en don21 nant la mort, la grce de mme rgne par la ju>tica en donnant la vie ternelle par Jsus-Christ notre SeU gneur.

regnet per juslitiam in vitam scternam,

per

Jesum Christum Dominum nostrum.

ANALYSIS.
Stabilil, in superioribus capitibus, nostr juslificalione,

nostris diffusionem

et Christi

mortem, pro nobis adhuc

ex fideJesu Christi; nunc disser'U de hujus justi,

peccatoribus ;

quam

Christi charitalem mir exaggerat,

ficalionis effeclibus

ex quibus

illius cxcellentia el celsi-

6, 7,

8,9, 10.
est

ludo demonstratur.

Quarlus nostr justi ficalionis effectus,


justi ficalionis effectus est

qubd

glorie-

Primus ergo nostr


toris nostri mrita, y 1

pax

et

mur

in ipso

Deo

ut Ptre nostro

et in

Jesu Chrisle,

tranquillitas conscienti nostr, per Jesu Christi

media-

nostro reconciliatore,

11

Ut autem hujus
et

nostri

cum

Deoreconciliatoris necessipetit,

Secundus, adoptio frfiorum Dei,

liane ob causant,

lalem convincat,rem ab origine

y 12.

gloriatiu et exsidtatio in spe felicilatis

tern,

filiis

Dei

Ad peccatum,
y 12, 13, 14.

originalem nostr corruptionis causaiii

pmparat, y 2. Tertius, gaudium et

indicat, ut Christum,

nostr justiti fontem, oslendat.

exsuttatio in ipsis afjlictionibus, ut

pote Ituic tern felicitati affinibus; quam affinitatem pul-

Utrumque ergo
nit,

Adamum et

Christum compart, oppo*.

chr grudatiune demonstrat Apostolus, y 3, i, 5.


liane filiorum Dei gioriam sperandi, duo nobis
fir-

Christum

Adamo

prponit, f lo, 16. 17.

Ac

denique, y 18, concludit qubd sicut per Ad inobesic

missima fundamenta

slaluit

duo

scilicet, divini

in

nos

dientiam peccatores factisumus,


tiam, juslitiam
et

per Christi obedien-

mnoris argumenta, nimirm, Spirits sancti

in

cordibus

vitam lernam adipiscitur.

PARAP1IRASIS.
1.

Quandoquidem ergo ex
,

fide,

el

per fidem in"


,

hreditatis

tenue pignus

taie pignus qui ddit, quid

Chrislum

propter delicta nostra traditum

justificali,

denegabit?
G.

et peccatis noslris

mundati sumus

pacem habeaDeo r-

Prterea, ad quid Christus, pro nobis adhuc im-

mus

erga

Dcum, pacato ac

tranquillo simus animo, et

piis, et

peccatorum infirmilate languentibus, tempore


!

malaj conscienliae terroribus libero, utpolc


concilit!, per

prscripto mortuus est, nisi ut suam in nos charitatern ostenderet,


7.
vix,

Dominum nostrum Jesum


;

Christum,

spemque nostram

firmaret?,

mediatorcm noslrum
2.

Yixenim pro

alio, lict justo, quis


,

moritur:dixi

Per quem habuimus accessum ad hanc reconcigraliam


,

quia pro justo

et sibi benefico

forte quis sus-

liationis

in

qu constanler perseveramus
fdiis

et

tinebit mori.
8. In

de qu gloriamur, speranles gioriam


ratam.
3. 4.
\

Dei pnepa-

hoc autem Deus suam


peccatoribus;

in

nos charitatem de-

monstrat admirabilem, qud Christus pro nobis, non

Non solm autem gloriamur


;

in

spe futur

fdiis tri-

sanctis, sed
suis,

non amicis, sed inimicis


est.

Dei gioriam

sed eliam gloriamur et exsultamus in


ulpote huic gloria

tempore opportuno, mortuus

buhtionibus,

aflinibus; scimus

9.

Qud

si

tantum beneficium
,

prslitit

impiis,
justi-

enim qud

afflictio parit

palientiam, patienlia proba-

quanl magis nos


calos,

nunc per

ipsius

sanguinem
ab

titi'm, prlJ'tlo

speni
fi

Deoquc

reconcilialos, serra bit

ira Dei in ju-

5.

Spes aulem divina nos re speral non

ustrabi-

dicio? 10. Si

tur, aut frustratos

pudore

afficiet

quandoquidem Dei

enim nos, adhuc inimicos, Deo per mortem

chnrilas et llbralitas effusa et profusa est in cordibus


nostris, per Spiritum

suam

reconciliavit.mult magis reconcilialos salvabit,

sanclum, qui datus est nobis ut

per vitam suam gloriosam et omnipolenlem.

!17
11.

COMMENTARiA. CAP.
Non solm autem gloriamur
in

V.

118
;

spe giorke

filio-

Spirits sancli dona cdiifcrl cl ipsam immortalilatem

rum

conDei, aut in iribulalionibus, ad liane gloriam


;

1U. Est etaliud discrimen,


pluribus liberemur malis

qud per

Christi gratiam

ducenlibns

sed et in ipso Dco, glorioc cenlro


,

gloria-

qum

qu; nobis intulit

mur, inquam in Deo, ut Paire noslro et gloriamur Deo reconin Domino nostro Jesu Chrislo, per quem
,

Ad;u peccalum

elenim ob

Ad*

peecatum, unius tan;

tm
bus

originalis peccali sunuis obnoxii

gratia

autem

ciliati

sumus,

et in

divinam ejus

filiationeni ascili

id-

Christi

non ab

originali

tantm

juslificat,

sed ab omni-

que mira noslroe reparalionis cum noslr perditione


convenienti.
12.

aliis;

sicque major effeclus Christi gratia;.


si

17. Et san,

propler unius Adae peccatum mors

Quemadmodm enim perunumhoniincni, Adascilicet,

per
vit,

illtmi

unum peccatorem,in omnes homines regnaii

mum

peccalum iulravit in hune munduin,


ita

et

mull majori ratione

qui per fidem

recipiunt

per peccatum mors, et

omnes homines
;

facli

sunt

abundanliam divine
naluralium donorum

gratia?, justifia? et
,

omnium

super,

moriales, sicut et peccalores

in

Adamo
omnes
;

enim, humani
ita

regnabunt in vit a?tcrn

per

generis principio, peccaverunt

per

unum

unius Jesu Christi meritum, quod infinitum

est, et

hominem, Christum
vita intravit in

scilicet,

juslitia,et per justiliam

omnem omnium
nities.

peccatorum malitiam supereral

infi-

mundum. 15. Quod in Adamo peccaverint omnes homines, et consequcnler quod ab Adami temporibus peccatum

18. Sicut ergo per unius Ada? peccatum, realus ad

condemnationem

in

omnes homines

pertransiit, sic

mundo, cliam ante legem dalam, licl peccatum tune non imputaretur, aut vix reputaretur ab hominibus suam concupisccnliam sequentibus, et legem
fnerit in

per unius Christi justiliam, justificatio transiit Chrislo in

omnes homines,

qui credunt in illum.

19.
facti

Nam

sicut per unius Ada? inobedientiam multi

nondm
li.

habenlibus

qu

peccati fdilatem

ipsis

sunt peccatores, sic et per unius Chrisliobedien-

ostenderel, patet ex morte, effectu et

pn Ab Adamo enim usque ad Moysem,


mors regnavit
peccavit
et

peccati.

tiam, multi abhinc usque ad finem


tur justi. 20.

mundi constituen

per

quem

lex data est,


in infantes
sicut
,

in

omnes homines, etiam

Lex equidem

inter
,

hoc peccalum

omnium
,

qui propri voluntate non peccaverunt


;

peccatorum exordium

et inter
,

hanc obedientiam

Adam

qui ob solum Ada; pecca-

exordium nova?
rtit;

juslitia?

quasi de transverso interve-

tum

erant peccalores, et ide mortales, et in hoc AdaChristi venturi


;

al

tantm abest ut peccatum aboleverit, im per


est
,

mus

typus

quod

sicut

rerum ab eo gerendarum est Adam omnibus se natis auctoresl


,

et

eam factum
invaluit

lict

per accidens
:

ut magis

qum

ante abundrit delictum

ubi autem occasione logis

morlis et peccati, sic Christus omnibus se renatis


auctor est
15.
justifia; et vit.

peccatum

per adventum Christi superabun-

dat gratia. 21. Ut sicut usque ad id

Magnum tamen
;

est inter Christi gratiam et Ad;

tempus, per universum


in

peccalum discrimen
mala

long plura enim bona nobis

orbem, regnavit peccatum, peccatores


trahens
,

morlem

per-

confert gratia Christi,


;

qum Ad peccatum

invexit

ita gratia

Christi
,

destructo peccati regno


,

siquidem vitam tantm abstulit hoc peccatum;

regnet per justitiam

qua? in vitam ducat seternam

gratia ver Christi,

praler vitam redditam, multa

per Jesu Christi Domini nostri mrita.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Justificati ergo ex
mundati
,

fide. Mirabilcs hic

ficanlis fructus

est pax

tranquillilas et fiducia con-

nosira? justificationis effeclus exhibet. Juslificali, id


est, peccatis
ciliaii
,

scienlia?

ex meritis et ob mrita Christi Salvaloris

justitiam adepti

Dco recon-

nostri.

Pro

me

Christus Dei Filius mortuus est

ip-

ejusque amici facti; ex fide, non per legis


fi-

sius

mors

et morlis mrita mihi per

Baptismum apsacramenta
continuos

opra, nec per vires liberi arbilrii, sed gratis, per

plicata

sunt; per pcenitenliam et


;

alia

dem;

qua? Dei

donum

est;

et qua?

primam

justitiam

quotidi applicantur
et

per aclus
;

fidei

mea

de cor.digno non meretur.

mihi propria redduntur

bine pax, serenilas, fidu-

Pacem
vxus.

h abeamis. Gr., Iiabemus, yope-i, Syr., Iiabea-

cia, in

Chrislo et ob Christum.

D.

etiam Chrys.

Theodoret
id est,

habeamus.

Ad
et

Vers. 2.
Syr.
,

Per quem
;

et habemus. Gr., habuimus.


,

Decm. Syr., apud Deum;


est
:

erga Deum. Sensus

accessimus
ddit

id est

qui

Dominus nosler Jsus


accessum
et

I'acalo et tranquillo anle

Deum

simus animo,

Christus

nobis

per

fidem

in-

make

conscienlia? terroribus liberi, ulpot

Deo r-

troitum in hanc justificationis gratiam.

concilit!, per

Dominum noslrum Jesum Christum mejuslificationis nostra?,

Deus

est principalis

nostra? justificationis causa,

dialorem noslrum.

Christus meritoria, fides, organum seu inslrumentuni

Primus ilaque

seu

fidei jusli-

quo
liam

virlus sanguinis Christi ad nos derivatur.

Eadem

etc. , ad Deum, Deum, cum Deo. Monet Paulus, justilieatos ei fide Christi, non ex lege, pacem hab'ere. Sensus est Ex fide jam juslificali, illnd beneficii inprirnis consecuti sumus quod cum Deo pacem habeamus, Id esi, quod Deo simus rcconciliaii, qudque eum nuiic habeamus placatum, quem propter peccata uostra habebamus oliensuin. Pacem, id est, aruici,

Yms. 1.

Juslificali crao ex fide

id est, erga

in juslilicatione acceptam, habeamus, conservemus. Per quemel habemus accessum pet fidem in Vers. 2. graliam is/m. justificationis etremissionis peccatorum, ex qu pax isla sequitur. Sensus Apo.stoli:Cuju oper ac merilo admissi et adducti sumus per fidem ail liane gratiam, id est, beiiedcium justificationis. Porto ho-

cum Deo

id est,

taudiun, ctsi fides

sit

iniiium et pars quxdain noslraa

1
ostiura est pars

IX

LPBTOLAM AD ROMANOS
sicut
'

12*

rides est justificationis pave,, et acce^sus

ad eam,

labiles in

doms.
,

camino humiliationis, Eccles. 2. Probatio vero spem. id est, ex probaiione

in afflic-

In qua stamus, id est, in qu juslificationis grati

stamus, consistimus, perseveramus; et gloriamur

in
fi-

tionibus, spes coustantior el securior redditur. Deus probuvil illos et invenu dignos se, Sap. 3.

spe

ci.oni/E

filiorum Dei. Gr. et Syr. non habent

Spes autem non confondit, quia certitudinem ha-

liorum, sed tuntm, glori Dei, id est, et de qu gloriarnur, sperantes gloriam


liliis

Dei praparatam. Glo-

mox cxplicahitur; certitudinem scilicet alem. Syriaca versio hos versus sic exprimit
bel, ut

moNon

riamur

in spe, donec. glorieinur in re.

itatantm, sed eliam

in

oppressionibus noslris glo-

Secundiis ergo justilicationis noslra? fructus est,

riamur,

ul qui

cognoscamus qud oppressio patien,

adoptio filiorum Dei, et gloriatio in spe


aeterna?,
filiis

felicilalis

tiam in nobis perficiat


experienlia ver
ficit.

palieutia ver experient ain

Dei pra:parata?. In Chrisli sanguine re-

spem

spes autem pudore non

afti-

generatus, faclus

sum

filins

Dei

sanguis Chrisli niihi

per bapiisniuincl per

alia

Sacramenta applicatus, dat

miratus

Ex hcegregi gradaiione, quam D. Augustinus est, palet qud tribulalio viam part ad glo;

mihi jus cerlum ad futuram filiorum Dei gloriam;


spero ilaque, et firmissim spero
rior et exsulto, quasi in
;

riam
ria?

el ide Christianus, qui glorialur in spe glo-

et in

hc spe glo-

filiorum Dei, dbet eldc tribulationibus, qua? ad

rejam adepta, quia spescerla


nec solm,

hanc gloriam perducunt, gloria ri. H. ne


Tertius justitia? christiana? fructus est gloria
,

utpoie

in Chrisli

Vers.

3.

Non solum autem,


IN

sanguine fundala.
id est,
id

gau-

dium

et exsultatio in affliclionibus.

Quodalios confunlxtifieat,
ei

seu non solm gloriamur in spe futur? gloria?; sed

dil et afficit tristilia,

Christianum

eique dat

ET GLORIAMUR

TRIBULATIONIBUS, qU3S SCiliCCt

il)

hc

gloriandi causam.

Quare? quia

fides

aflctionem
affiliera

vit ut Cliristiani palimur, et per quas nos oportet ad

exhibet, non ul malum, sed ut bonuin, ulpote


gloria? Dei
rit
;

liane futuram gloriam pervenire. Sicut oportmt pati


Christian..., et ita intrare in gloriam, sic et oportet pati

matrem

gloria? filiorum Dei. Afllielio

pa-

patientiam, patientia probationem, probatio

spem;

Cbristianum, et per tribulaliones intrare

in

gloriam

spes autem divina futur? gloria? certitudinem habel,


ut videbilur. Ilinc D.

per multas tribulaliones oportet tws introire in regnum

Jaeobus, cap.

Omne gaudium
Communicantes
Cor 4,
noslrae

clorum, Act. 14. Gloriamur, inquam, seeundm spi-

existimate, fratres mei,


ritis.

ckm
1

in lentationes varias incide:

ritum,

lict

doleat et gemat infirma caro, et gloria-

Ilinc D. Pelrus

Ep. 4, 13

mur de

tribulationibus, ut

de bono.

Christi passionibus gaudete; bine D. Paulus, 2

Scientes, ut qui scimus, qud tribulalio patientiam


occasionaliter in nobis producit; tribulalionc

17

Momentaneum enim

et

lev

tribitlationis

enim

ternum glori pondus operatur


nardus, serm. 17 in Fs. 90
:

in nobis;

bine D. Ber-

acquiritur patientia. luntas


;

Use est Dei nos affligentis vo-

Siquidem

in tribulalioue

hicque divina? gralia? effectus.

spes gloria?, im et ipsa in tribulaiione gloria contid est,

Vers. 4.

Patientia
aurum
,

autem probationem,

netur; sicut spes fructus in semine, sic et ipso fructus


in

patientia nos reddit probatos, expertos, vitiosis af-

semine

est.

fectibus purgalos, lento scilicet tentalionis ign. In

Vers. 5.

Spes autem non confundit,


:

id est,

spes

ign probatur
justifiralionis

et

argenlum

hommes

verb recep-

divina, et in Dei promissis fundala, non confundit spe-

per

fidero

habeamus accessum
:

rect lamen et convenienter dici qud et ingressum ad gra-

solm, inquit, gloriamur de eo quod dixi,


grati isl

id est,

de

liain juslificationis

quomod per ostium ingredimur


sit.

Sed

et

gloriamur in tribulationibus

id est

de

affli-

domuin quamvis ipsum ostium pars doms

Fide velui hitio juslificationis, e nos ulteris adduci, ut raeteris donis accedenlibus simpliciter jusii simus, ac Deo accepli ad vilam aclernam ; quemadmodni intrando per oslium e qxiis proiuovelur, ut sit intra

clionibus, pressuris ac persecutionibus , quas

pmpier
,

banc gratiam, id est, quia Cliristiani sumus, palimur. Gloriamur, inquam, de iis seeundm spinlum lan-

domiim,

in aul, aul in concavi.


j

qum de magno bono, lict infirma caro doleat. Nam tribulaliones summoper confirmant spem eleclorum, quam habent de gloria fuluri seculi.
Scientes quod tribulalio patientiam operatur loquitur de jusiis constantibus et coidas, qui ex trihulatione robustiores et perfectiores evadunt; non de limidisel levibus, qui trbulationi ceduntetsucciimbunt. Tribulatio patientiam operatur, quia nobis proficit ad
,

In qu stamus,

id est,

conslanter

erecti consistimus, firmi

permanemus.

perseveramus, In qu grati,

inquit, stamus, id est

manemus

persislimus; in qua,

id esf, de qu, eliau-i gloriamur sub spe et ert cxspectaiione futur? glori>, qua? pra?parata est et per hanc gratiam praestanda filiis Dei adoplivis.

sub vel propter spem , seu quia speramus gloriam 6pe pra?paralam filiis Dei. Cyprianus habel Gloriamur in spe clarilutis Dei. Cujus lamen lectionis sensus priori non varit. Nam gloria Dei filiis ejus adopli-

Et gloriamur
,

in spe glori filiorum

Dei,
:

id esl,

patientiam Vers. 4. quia reddit

Patientia autem (operatur) probationem,

eum qui affligilur, probalura el exploratum, ut cognnscat quanti Deum et clcsiia facial, sinmlque eum magis ac magis repurgat ab affectibus
vitiosis.

vis

communicatur. Primus fructus et excellentia justitia? est pax, sccundus est spes gloria?; tertius esl magniiudo arrimi, et latitia in adversis ob spem gloria?; quartus est qud per eam eflicinuir Deo amici et dilecii per charitaiem; quintus est qud per eam Deo adoplamur in filios, coque Ptre gloriamur; sextus est merces
vit? a'ierna?.

vigorem.

Probatio verb (operatur) spem, id est, spei robur et Ita S. Chrysost. et Anselm. Probatio ver
gignit, excitaiido eam el augndo. Qui enim experlus esi se nullis adversis justitia et verifidei

spem
jara

tale

riiiti

in

ilimoliun esse, etiamsi varie lenialus sit, modum erigilur animo in spem gloria?

cleslis.

Vers.

5.

Non

solm autem, nec id solm. Non

Spes autem non confundit, id est, non Vers. a. solet pudefacere, quia scilicet sperantem non frustra-

1
rantem
,

COMMENTABIA. CAP.
pudore non
allit.
,

V.

1-22

Dcus cnim

in se

speran-

Increata quippe Dei charitas sese effundit per charita-

lem non Fallet unqum bilur. Umle lioc n^li?

nec

eum
tibi

re sperala frustrahnec cerlitudo


:

tem creatam se

diffusant

in

cordibus nostris. Et
est pri-

et

onde

Ex

hsec ulraque charitas, hoc

ulrumque donum
,

amore Dei mihi ex duobus manifesta

1 ex eo

qud

mum

spei noslrae

fundameutum

seu filiorum

Dei

quil uninobis Spiritum sanction suinn ddit; ex eo in geniiuni Filiimi suum pro nobis adhuc peccaloribus

gloriam firmissim speramus, quia Spiritum sanctum


pignus haereditatis ternae recepimns.

mortera iradidil.

Ethcduo

santspeichristian fun-

Vers. 6.

Ut

quid enim Christus.....

En secun-

damenta
tram

elillius lirniissima cerlitudims

argumenta,

dum

divini in nos

amoris teslimonium et spei nostra;


Christi

qtiibns hic ulitur Aposiolus, ad


:

lirmandam spem nosin

fundameutum
loribus.

mors

pro nobis adhuc pecca,

primo quidam argumente*


v.

hoc

v.

5; secundo

Ad

quid enim, subatidi

nisi ul

suam erga nos

autem

G usque ad 11.
confondit.

Deus charitatem oslenderel, spesque nos non confun,

S pet non

Quare quia Dei

in

quem

spe-

deret, Christus, ex pra3seriplo Patris, pro nobis ad"

profurainus, chantas et liberalilas in nobis effusa et sa est per Spiritum sanction, qui dutus est nobis, et

hue impiis

et

peccatorum infirmitate lauguenlibus

tempore consiituto, exactis Danielis hebdomadibus,

quo
iilii

divinae naturae convoites facli

sumus, amici

Dei,

MORTUUS EST.
Vers.
7.

Dei,

omnibusque

graliis et virtutibus dilati.

Vix

enim pro justo quis moritur morilur.


sibi

Pfr Spiritum sanctum


ligi visibilis

qui

Potest quidem intel-

Vix cnim pro

alio, lict justo, quis

Nam pro
benelico,
est

Spirils sancti communicatio, facta apo;

bono, etc.; dixi

vix,

quia pro justo, et

Slolis et primis Chrislianis


invisibilis

sed dbet etiam

intelligi

forte quis sustineat

vitam exponere. Bonus hic

be-

Spirits sancti
alia

communicatio

facta

nobis

neficus, benefaclor.

per baplismum et
Spiriius sanctus
,

sacramenta; tune enim datur

Vers.

8.

Commendat

autem charitatem
in

In

qui per charitatem sanclificat aniet in

hoc autem Deus


monslrat
bis,

summam suam
;

nos charitatem de-

mant

eamque

virtutibus ornt,

c sanclifcat

et illustrent) reddit

quod Christus pro no;

et ornal habitat

lanqum
fit

in

templo.
in justificalione
;

non

justis, sed peccatoribus


est.

et ide suis inimi-

Duplex ilaque

nobis

donum

cis

morluus

Duo perpende

primum qud mor-

Spirits sanctus, increata charitas, et ebaritas creata.

luus est; secundum, qud pro inimicis.

ni'in

cert perducit ad assecutioSpes, inquit Bernardus Senn. 51 tu Cant., non confundit, quia infuntiit certitudinem ; ter Datte enim ipse Spiriius teslimonium pei'bibet spirilui nostro qud sinuis Iilii Dei. Denique sp in charilate formatant intelligi, docet probalio setur,

nec
ii'i

fallit

sed

eum

speralse

Deo.

quens. Quia chantas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui dntus est nobis. Quod dixi spem nos non confundere, palet inique ex charilate quam Deus nobis copios exhibuil, effundendo in nos Spitanqtim pignus haereditatis proritum sanctum per multiplicia doua qiuie nobis imperlivit misse' nam ex aceplis conrmamur et cerli reddunur de futuris.Quaeres, qusenaui hic intelligatur ebaritas Dei? S. C rysnst., Theophvl., Ambros., Cajetan. et Toleitis, respondenl, qud ebaritas Dei sit ebaritas qune haec diffusa vel e-t in ipso De, qu Deus nos diligit
, ,
; :

elusa est in cordibus nostris, quia in iiseflicil charita-

gratiam, omniaque doua et virtutes Spirits Secundo, S. Angust., Bernard., Anselm., et passin doctores scholastici, im concil. quoque Trid., sess. G, c. 7, charitatem Dei, lue intelligunt non eam qua- e>l in ipso Deo increata etaeterna, si'd eam quae est in nobis Deo creata et donata in tempore, quant scilicel Deus nobis infundit, ut eum diligamus; illa enim propri diffiindi \el efundi dicitur, q. d. Paulu> Spes lernorum non confondit nos, quia charitatem Itabemus, que Deum diligimus, sumsque Dei Deus autem amieos suos in se sperantes non amici confundit, im ver iisdem diligentibus se hc spe-

tem

san'

li.

dibus nostris effusio, secundum effectus divinsc erga nos cliarilatis intelligi dbet, id est, secundum doua Spirits sancti nobis colla la ac nobis inhserentia ; quemadmodm ipse Paulus exponit, cm. addit : Per Spiritum sanctum qui datus est nobis Unde fit ennsequens in nobis esse el cordibus nostris irihserere charitatem reciprocam erga Deum. Nam praecipu dari nobis dicitur Spirits sanctus propter donum cliarilatis, quod cl creteris'Spirils sancti charismalis excelleniius est, et maxime necessarium. Vers. C. Ut quid enim Christus, etc. Sensus est, Christi tantam erga nos fuis-e charitatem, ut pro nobis quando adhuc eramus infirmi, hoc est, variis peccatorum languoribus detenli, et proind etiam impii, id est, hijiisli et pecca tores , niori non dubilaverit tempore ptre consiituto. Tanta est Dei ebaritas erga nos, ul dederit nobis Spiritum sanctum quo ex inimicis facli sumus amici; igilur non frustrabit nos spe promissionis aeternse glorise, quia si, cm adhuc peccatorcs essemus, ade nos dilexit Christus, ut pro nobis niortem oppeteret, quanta magis nobis jam juslilicatis et amicis prastabit caetera quae proniisit? Vers. 7. Vix enim pro justo quis moritur, Gnec morietur, id est, niori paratus sit. Vix reperiri aliquem inter mortalcs qui pro justo homine liberando velitse dare in morlem. Nam pro bono forsitan quis audeat mori. Dico vix renon simpliciter nego periri qui pro justo morialur reperiri, quia forsitan reperialur aliquis qui id facial, id est, pro justo ci bono homine eliam mori audeat,

sustineat, in

animum

ioducat.

rala aelerna

bona praeparavit. Augustinus

ita scribit

Vers.
in nobis

8.
(

Commendat autem charitatem suam Deus


, ,

Charitas Dei dicta est diffiindi in cordibus nostris non qu nos ipse diligit, sed qu nos facit dilectores 6uos; sicul dicitur juslitia Dei, qu nosjusti ejus munere eflicimur, cl Domini salus, qu nos salvos facit. Plenissiin erit sensus, si charitatem Dei ulramque accipias, scilicel creatam el increatam. et de utrque hune h um explical Origen., Theodor., QEcum. et D. Thomas; q d. Paulus Charitas Dei increata cffudit se per charitatem creatam se diffusant et effueam in cordibus nostris. Nam cliarilatis Dei in cor,
<

nos ) quoniam ciini adhuc pecsecundum tempus Christus pro nobi morluus est. Ecce haec est charitas Dei et Christi in nos. Sensus Magna quidem charitas apud hommes a'slimatiir, si, quod rarissimuin est, pro justo aut bono quis oppelat mortem. Al Deus suam erga nos chariin nos, erga

catorcs essemus

tatem commendat ac teslatam facit, atque human charilate long majorem ostendit in eoqud pro nobis iujuslis et peccaloribus Cbristum Filium suum mori
voluit.

123
Vers.
9.

IN

EP1ST0LAM AU IlOMANOS

m
supple, gloriamur

Multo

igitur magis,

ni.nc... Mullb

'" '>

Non solm autem,

spe

magis igitur pcr ipsius sanguincm, fide nohis applicatum , justijkaii per ipsius mrita servabimur ab ira
,

glori /iliorum Dei, clin liibulitionibus ad

hhcgW-

am ciinducentibiis, utv. 3diClum est


dit oratio.

bue enim re,

Dei,

in jadicio.

Sed
,

et in

Vers; 10.

ipso Deo, gloria: fonte cl centre

Si

enim cum inimici essemus


,

Si

gloriamur

in

Deo, inquam, gloriamur per Dominum


,

enim adlmc inimicos


Jiavit,

Deo

per mortem nos reconcivilain

nostrum Jesuin
eiliati.

per

quem sumus cum Deo recon-

mult magis reconcilialos salvabit per

suam

gloriosam. Perpende antithesin inleramicos et

Gloriamur ergo quod


et quia illum

inimicos, inter ii'.orlcm et vilain. Vita conlinet


))olentiam Christi, cui omnis poteslus data

omniergo

cum Deo rconciliai! suttitH jam habemus Patrem amieum, supra


, ,

est. Si

morlalis adhuc Chislus, pro nobis inimieis suis, tanta


fecit et

passus

est,

qnid vivus, gloriosus etoimiipotens,

moduin dilectorem. Gloriamur et qud, por Christmh medialorem nostrum Deo reconciliati sumus seu quia (alem et tantum habemus reconcilialionis au
,

non
ciet

faciet pro suis amicis et iiliis? certissim perli-

ctorem.

quod cpit

salvabit in tcrniim quos in

lempore

Quarlus hic est justifientionis effectus

gloriatio in

econeiliavit. Spes
jnilii

non confundil
in

banc cerliludinem
Dei.
,

Deo Ptre
centissimo,
tore. Vide

nostro, et in Jesu Clnslo

reconcilialore

pnebet immensus
est hic locus

me amor

noslro; reconcilialore,

inquam, nobilissimo,

benefi-

Mirus

ad firmandam spem nostram

omnium cleslium benedictionum


1, 5.

mdia-

pracipu ob immensilalem charilatis Dei et Christi


pro nobis
:

Ephcs.

vix D. Paulus ex

illo

potest exirc et sibiet lo-

Vers. 12.

Propterea sicut per


Per quem
,

uni

homi-

inet ipsi satisfacere,

de bc ebaritate cogitans

nem

Propterea, haec particula sermoncm jungit eo qud proxim dixit


:

quens.

Hc
inter

charitas, inquit,

omnem

superat charila-

cum

reconciliatiotali et

tem

homines enim vix

est ulius qui

mori

velit

nem accepimus

causamque reddit

cur

tanlo

pro homine sancto, etiam benefaclore ; Chiistus aulem

reconcilialore indigebamus.

homo Deus,
mortuus

pro nobis peccaloribus et inimieis suis


cruent et ignominios mortuus
et inimieis,
est.

Apostolus ilaque de nostr

cum Deo

reconciliatione

est, et

agens,rem,ab catum;

alliori principio repetit,

seu originalem

Tanta passus pro peccatoribus


faciet

quid non

corruplionis noslr
ut nostrae

causam

ostendit, Adae scilicet pec-

pro reconeilialis et amicis? Si per mortem re-

reparationis auctorem Christum,

conciliavit peccatores, quid vivens. gloriosus,

omni-

omnis

justitire

fonlem, ostendat.

potens, non faciet, ut pretio sanguinis sui reconciliatos salvet in aeternum


?

Ac

compart

gratiam

Christi

eum

peccato

Hinc quis christianus,

in

san-

Adue, ostenditque in hoc

utrumque convenire, qud

guine Christi justificatif non sperel? quis Christo non


dicat
et in

Tu es, Domine, spes mca; in le totum spero mortem tuam et in vitam tuam spero mors
: :

utrumqueab uno homine in omnespertransiit. Propterea, id esl, propterea qud, quia, nam, sicut per unum
hominem,

Adamum,

scilicet,

utv. 14explical, pecca-

tua reconciliatio

mea

est;

viia

tua gloriosa

sains

tum

originale, et tola sries

peccatorum actualium ex
homi-

mca
et

eril

per mortem tuam Deo reconciliatus, spero


in

original! secuta, intravit in mundum., idest, in

qud per vitam tuam salvabor


Vers. 11.
Vers. 9.

aeternum.

Non Mullb

nes incolas mundi, et per peccatum mors corporalis,


et alia)

soixsi

autem; sed et gloriamur


magis nunc
jieslificati

pme in omnes homines pertransicrunt


Deo gloriandum esse passim docet

in quo,

igitur

in

enim

in

et horlatur

sanguine ipsius, suivi erimus ab ira per ipsum. Si enim mortuus est Chiistus ut nos peccatores juslilicaret, ergo mult magis postqum per ejus sanguinem id
,

Apostolus. Vers. 12. tuminltunc

Propterea
mundum
est,

sicut per

unum hominem pecca-

est,

passionem qu suum sanguinem profudit, juslilisumus, per ipsius cjusdem mrita servabimur in extremo judicio ab ira divin, id est, vindicte et punitione in impios exrcend. Si enim cm inimici essaims, etc. Quod Vers. 10.
enti

peccatum

lapsi, ita

Sicut per Adam sumus in per Christum ad justiliam reducli.


intravit.
:

Intendit Aposiolus

eomparare primum hominem cum

secundo, id

Adam

dicit in vil ipsius, niibi

sensus videtur Fiiio


:

ij>sius

jam vivente, nec amnlis morituro, prserlim cm


ad dexteram ipsius sedens etiam inlerpellel pro nobis. Diversis prxposilionilHis ustfs est Aposiolus, dicendo, pcr mortem, in vit, quia in priori pretium significaturet merituinredimentis; in posteriori status ejusdem fliciter regnanlis , ad quein per suam passionem et mortem eveclus est, id est, vita rrimorlais cl gforiqsa. Tanqum dicat Aposiolus: Si nos inimicos rconcilia^ quanta magis vit Patri f.hristus ptiens el moriens rconcilites salvabit vivens et regnans? Vers. 11 Non soliim autem, rconciliai! sed et gloriamur in Deo, etc. Gloriamur, Criccc, glanantes, ut participium participio respondeal; non solm reconciliali inquam in sed et glorianles. Gloriamur Deo, \cl ut Paire, cujus filii facti sumus adoptione per gratiam rcbncitiationis vcl ut omnis nostrse justi,

Christo, ut si dicas Sicut nocuit humano generi , ita Chrislus profuit. Propterea, quia scilicet lant ebaritate, ut jam oslendi, nos Chrislus amavil, ut sua morte reconciliarel nos Palri. Pergilenim hic Aposiolus ostendere magnitudinem charitatis Christi erga homines, q. d. Propte:

Adam cum

amplis dclarent, cbarilalem Christi in homines, propterea dico eum esse secundum Adam, cumque, propter charitatem et bnficia in homines qum fuerit collala, magis nostrum esse parentem Adam cm hic morlis, Christus ver vita: sit auclor Iiliis suis omnibus. Et per peccatum mors, scilicet intravit in mundum mortem corporis intelligit. Sicut enim Adam per peccatum non solm secundum animam, sed etiam secundum corpus in deterius mulatus est, ita in omnes posteros eamdem ulramque corruplioneni Iransinisil. El ita in omnes homines periransiit in gno omnes
rea, id esl,

jam

ut

peccaverunt. Inquo, id esl, in

Adam.

Dicuntiir

aulem
.'l

omnes peccssc
J

li;e

reconcilialionis

et

renovationis

auctore.

Sic

die totius

raAdam, tanqum in principio generis quoniam in lunibis ejus eiant,


in
,

125
seilicet

COMMENT ARIA. CAP.


Adamo,
Gr. if Z masculini generis; fywfrt**.
;

V.
sicut

126

voluntate,

Adam;

sola

itaque mortis illoruni

peccalura, feminini

liinc in

Groeco nulla sequivocalio


in fonte et principio

causa

fuit

peccatum

originale.

in quo igitur Adamo, lanqum

hu-

Argumentum ergo
est

Aposloli hoc est

Mors,

qu

mani generis, omnes peccaverunt. Ecceprimum comparationis

pna,

effectus et cornes individua peccati, erat in

niembrum ab Apostolo positum

at

impctu

mundo
sicut

ante legem, et regnabat ab


in
illos

Adamo

in

omnes

spirils abreptus, allcrum comparationis niembrum


differt

hommes, etiam

qui aclu

non peccaverant,

usque ad
;

ctum, etc.

ibi

scenduni est

Igitur sicut per unius deliv. 1S cnim absolvitur eomparatio. Agnoigitur lue hyperbaton, quo per longam
:

Adam
;

ergo peccatum, quod est causa mortis,


etiain infanlibus,

erat in

omnibus hominibus,
lict

ante

legem
lurie

lune non reputaretur ab hominibus, na-

parentbesim Apostolus et peccati originalis universalitatem confirmt, et instituts comparationis dissimilitudines recenset.
2 Confirmt
di\it in v. 12
:

corruplionemct solam concupiscentiam sequen;

tibus

seu

lict

minus Deo impularetur, utpote non-

dm
in

lege positiva expresse prohibilum. Et ne dicatur

omnes

Adamo

peccavisse, seu quod

fuisse

peccatum actuale, addit mortem lune rgnasse,

In quo omnes peccaverunt.

etiam in eos qui actu non peccaverunt, sicut


est, in infantes;

Adam,

id

Vers. 13.

ab

Usque

ad legem

emm peccatum
,

ergo ob solum peccatum originale.


et
:

erat
ante

id est,

Adamo

usque ad legem exclusive, seu

Gracus texlus
jElhiop., habent
I.N

omnes versiones
Qui non peccaverunt.

Syr.

Arab.

legem dalam, peccatum tam originale

quam

actuale fuit in mundo.

SIMIL1TUD1NEM PREVARICATIONS ADjE, id est, pCC-

Peccatum autem non imputabatur. Gr., non imputatur,

cato aliquo actuali, sicut

Adam, qui est forma futuri.


:

non existente
:

lege.

Juxta

quam

lectionem sen-

Gr.

Tupus

itlius

futuri; Syr.

Qui

est tijpus ejus

qui

sus est

Ubi non est

lex, ibi

peccatum non imputatur.


non imputa-

erat futurus, id est, qui

Adamus

erat typus et figura

Sed Syriaca versio

sicut et nostra habet,

Chrisii venturi etreruni Cliristogerendarum. Similes

batur; JEop. et Arabica, non reputabatur; id est,


vix reputabatur, vix existimabatur ab hominibus so-

equidem

sunt,

sed in contrarium,
ille

Adamus
peccati,

et

Chrislus; terque caput et origo;

hic

lam naturam

et

concupiscentiam sequentibus et le-

gratis;

ille

mortis, hievit;

ilie

damnationis, hic

gem nondm
tantam

habenlibus,

qu

peccati fditatem ipsis

salutis et glori.

ostenderet. Vel

cum aliis, non imputabatur Deo ad pnam ita Gagnus seu non imputabatur tam graviter, cm lex scripta non esset, ut ait Dio;

Adamus peccandoposteritatemsuam
stus

perdidit: Chri-

moriendo genus humanum reparavit. Adamus


nos transfusionem,

ergo, sui in nos peccati transfusione, figurabatChristi justitiae

nys. Carlbusianus.

in

quemadmodm

in-

Vers. 14.
exeffecluet
etiain ante

Sed regnayit

mors ab adam. Probat


seilicet,

quit D. Chrys.

Adamus omnibus
:

se (etiamsi de ligno

pn peccati, morte

qud omnes

non comedissent) auctor mortis

legem erant obnoxii peccato.

Regnavit mors, et ne forte excipias infantes peccato, quia rationis

exstitit, ejus, qiue ob sic et Chrislus omnibus cibum illum introducla est se quamvis juste non agentibus, justiti lamen con-

nondm compotes,

addil

Etiam

in

cilialor exstitit ejus,

quam omnibus

nobis per crucem

eos, qui non peccaverunt, peccato actuali, seu propri

largitus est.

quando
inquit
,

ille

peccabat.

Unde

S. Augustinus

In quo,
ille

legis alicujus a

omnes peccaverunt, quando omnes

unus

honio fuerunt. Apostolus ait peccatum intrsse per Adam sicut justitia intravil per Christum .Per unum hominem, pula Christum , fuit justitia in mundum ingressa et per justitiam vila. (laque vita in omnes pertransiit, in quo omnes justilcali et vivificati sunt, quicumque ex Christo per baptismum et graliam renati sunt. Vers. 13. Usque ad legem enim peccatum erat in mundo ; de peccato gencraliter loquilur, it etiam actualia coinpreliendal quorum omnium fons et fomes est originale peccatum, sive ea sint transgressiones, sive non. Non solm tempore leijis, quando manifesta est transgressio, verni etiam ab inilio usque ad tempus quo lex dala est, peccatum erat in mundo. Peccatum autem non imputabatur, cm lex non esset. Negal Apostolus sine lege peccatum impulari, non sic enim ante legem jusli fuissent omnes, Silnplicllr juxta ilhld Veatus vt c ni non imputavil Dominas peCcatum; sed imputatiad Iransgressionem. Quia, sicut dictufn est cap. superiori, ubi non est lex, nec praevarit :atio. Sed quieres Si non imputabatur peccatum ante legem qnmodo tam graviter Deo punitum legitur, utnimc niuiiuuni diluvio deleret, nuhc l'cnlapolim iucendio subverteret , Gain vagus et profugus esset super terrain , etc. ? Kesponsio palet ex dictis. Nain puniti fuerunt hi omnes, nun oh transgressionem
,
,

Deo positse (neque enim data erat lex), sed propler violata jura naturse peccalis tam niaguis, lamque manifeslis, ut ultionem provocarent ejus qui aaofor est nature. Sed regnavit mors ab Adam usque ad Vers. 14. Moysen. Quamvis , inquit ante legem peccatum non impulabalur, erat tamen in mundo, et propler hoc mors ob peccatum invecta regnavit, id est grassala cliam est, tyrannidein exercuit in genus huinanuni

eo tempore quod legem dalam antecessit. Id euiin est ab Adam usque ad Moysen. Nain per peccalum mors, sive illud iniputclur, sive non.
loto

lium in cas qui non peccaverunt in simililudinem prvaricationia Ad. Id est mois regnavit etiam in eos qui non pcccrunl actu , uli fecit Adam , pula in infantes ex morte enim infanliuin, rectcolligil Apostolus eoruindein peccalusi ; quod cm non possit esse actuale , sequitur debere esse originale conlra;

clumex Adamo.
Qui est forma futuri. Qui Adam est forma futuri, id flguram gerit ejus qui venturus erat, scilieet Chrisli quem alibi vocal novissimum Adam, 1 Gorinlb. 15. Sunt enim Adam cl Chrislus velul dud priiicipia inuluo opposila respectu hominuin. Per Adam enim peccatum cl mors inlravit in niuudiini per Christum justitia et vila. Sicut Adam solus tolam posteritatem peecando perdidit , ita Chrlstus solua moriendo reparavit.
est,
, ;

127
Vers.
versu 14
ille

IN
15.

EP1ST0LAM
Dixit

VI)

ROMANOS
infecit, ita
justificat,

128
Cbrislusab hoc uno lan-

Sed non
fuisse

6icut

delictum.

peccalum omnes

Adnmum

typum

Christi, quia sicnl

tm peccato

sed mullis et variis pecca-

omnibus

se natis auctor est morlis, ila Chrislus

lorum generibus.
Est altra dissimililudo. Prx'cellil gralia Chrisli,
in

omnibus
do.

se renaiis,
affert

auctor est vite. Eccc simililu:

Nune

dissimilitudines

nec enim, ut
et gratia,

ail

D. Cbrysostomus, paria sunt peccalum


et viio, diabolus et

mors

eo quod ab omnibus peccatis, non lantm originali, sed et acliialibus librt, cm ob unius Ada- peccalum,
unius lantm originalis peccati simus obnoxii
Chrisli gratia polentior .ad
;

Deus; sed horuni discrimen in-

sicquo

fmitum.

sahandum, qum Ada; pec-

Sed non sicut delictum. Gr.,


ruina, offensa

KKpTZTta/iK, casus,

calum ad perdendum.

Adami. Syr.
//.,

At non

ut lapsus; ita

et

Nam rdicum,
cat non lantm

id est,

senlenlia Dei condemnatora,

donum. Gr.:
Christi.

xf

gratia,

beneficium,

redemptio

ex (No Ada; peccato;

gratia

actem Christi

justifi-

abboc Ad;e peccato, sed et ab omnibus


unius delicto mors regnavit

Si enim unius, scilicet

Adami,

delicto.mui.ti, id est,
est, facti

aliis.

omnes,

ut

v.

18 explicat, mortui sunt, id


id est,

Vers. 17.

Si enim
:

sunt morlales; multo magis,


gratia et misericordia Dei,
id est, in gratiam unius

nmll copiosis,

per unum. Syr.


vit

in

gratia unius hominis,


:

propier delictum unius regnamors, mult'o magis H qui accipiunt multitudinem


si

Nam

hominis Syr.
in

Propter union

illam gratia;,

et doni,

et justilia;, in vil

regnabunt

hominem Jcsum Cliristum;


immoriales.

plures, Gr., in muttos.

per

unum Jesum

Christum.
v.

Syr., in multos; abundavit, quos facit pro aeternilate

Hcpetit quod

15

dixit,

sed repet

cum expresquisicut
ila
:

siori similitudine et dissimililudine; simililudine

Nota quod plures, Gr.

ic&Xkov$ t multos,

non

est

hic

deni

regni, oppositione ver

mortis et vite
in

comparalivum

7t).e;tou;;

elmullb magis non

significal

enim Adamus regnum morlis invexit


Chrislus

mundum,

multitudinem coruni

qui Cbristi gralire

participes

regnum vite induxit;


justilia;

fiunt, quasi plures Cbristi

gratiam habeant

qum Ada;
Cbristi,

abundanlia gratis,

summa est et omnium donorum quam


in

quo

peccalum; sed
tiam

significat

copiam beneficiorum

abundantissimam gratiam qui acceperinl, regnabunt


in

scilicet Spirits sancli


in gratia;

dona, juslitiam, perseveran-

aternum.

denique vilam seternam.

Primum itaque discrimen inter gratiam Christi et Ada; peccalum, est qud long abtmdanliorsil Cliristi
gratia, seu plura confrt bona,

Duo sunt bominibus magna et gralissima, scilicet vila et regnum immortalitas cl summus honor. lla;c
;

duo Cbristus dabit omnibus


in perptuas lernitates.

justis

quippe regnabunt

invexerit mala. Minus nocuit

qum peccalum Ada; Adanius qum profuit


reddilam,

Vers. 18.
Syr.
:

Igitur

sicut

per

unius

delictum.
exsiilit

Chrislus, siquidem Ada; peccalum vitam lantm abstulit;

Sicut ergo propter delictum unius


in

con*

gratia ver

Cbristi,

prreter vitam
et

demnalio

omnes Iwmines

ila

propter juslitiam

multa Spirits sancti dona,


confert.

immortalilalem ipsam

unius futura est juslilicatio ad vitam omnibus bo-

De

bis rurss infra, v. 17.

minibus.
unius

Vers. 16.
Gr.
:

Et non

sicut per
:

delictum.
ut delictum

Hic tandem

post longam

parenthesim,

in

qu

Per unutn peccantem; Syr.

Neque

inslitute comparationis
redit

quasdam

oslendit disparitates,

unius, id est, nec ita se babet

donum

Cbristi, ac pec-

ad

id

quod
;

incceperal, v. 12; ibi incpit: Prohic igilur sicut, etc., id est, sicut per
,

catum Adami. Non enim

sicut

Adamus, per unum

plerea sicut, elc.


steri

Vers. 15. Sed non sicut delictum, ita et donum; non similiter, inquam, contrario cnmparata, id est, peccalum Ada- in malum, et gratia Christi in bonum;

peccalo Ada; addiderunt

et addent. lia

Theo-

pbylaclus.

mull polentior et eflicacior. Delictum hic et in sequentibus vocat quod superis peccalum. Huic deliclo cl offensa; opponit gratiam, donationem etgraluitum beneficium Cbristi, scilicet ejus redemptinnem, salisfactionem, merilum gratiae et remissiouis peccalorum ; ex quo, quasi causa, manal effeclus,
hsec
illo sit

om

Nam judicium quidem ex uno in condemnationem ; gralia aulem ex mullis delictis in justificationem. Judicium, id est, reatus, scilicet fluxil ex uno peccalo Adse in condemnationem, ut omnes etiam parvuli essent
obnoxii condemnationi, id est, peemedamni, elsi non scnss, ut docent pleriquc scholasticj. E contrario beneficium et gralia Chrisli ex mullis delictis processii ad justificationem, ut scilicet non ab uno, sed multis, im ab omnibus peccatis nos juslificaret. Opponit Paulus gratiam et

Parexiguus casus et ruina Adae pr reparatione et gratia Christi quia bona et bnficia Christi long poivra et effieaciora sunt peccato Ada-. Si enim unius delicto mulli mortui surrl, mulio magis gralia Dei, et donum in gratia ( per gratiam ) unius hominis Jesu Christi in plwes abundavit. Nain per u:iius quidein borninis deliclum seu transgressionem mulli, id est, omnes ex eo propagati mortem incurrunt; verm mull magis per gratiam unius hominis Jesu Chri>ti, id est, propier ejus mrita Deus in multos, scilicel omnes eleelos vcl omnes ad Christum pertinentes, gratia; sua; dona largiler effundii. Vers. 16. Et non sicut per unum peccalum, sup:

donum

gratia; et justilia; nobis inheerens, q. d.

vus

fuit et

nem
per

et

reatum condemnationem.
17.

rursm,

justificatio-

Vers.

.Si

enim unius

delicto
:

mors regnavit

unum, elc. In vil regnabunt, q. d. Adam invexil regnum morlis, Chrislus ver emineniis, et gralia, justilia, bouisque omnibus ahuiidanlis invexit regnum vite, in quo nos reges fecit, ut vitam hic gralia;

divinam, et postca sine morte aeternam et gloriosam adipiseamur in clis. lia Theophviactus. Nota non dicil Paulus :Vita regnavit, sicut dixit Mors regnavit, quia suavis et gloriosis sonal, justificati
:
:

ple,

Adam

infecil

omnes,

ila et

donum, supplc,

Cbristi,

ab uno lantm peccato

librt, sed niuitis,

qu po-

\ ila regnabunt in vii per Christum, qum si dixisset regnabil in juslilicalis per Christum. Igilur sicut per unius delictumin omnes Vers. 18.
:

129
unius
tri

COMMENTAR1A. CAP.
'

V.
in

430

Adami peccalum, reatuS


omnes hommes,
sic

flf/

coir/eimirtrjoiifmper-

peccatum inlrsse
justitia

mundum

per

Adamum,

sicut

nsiil in

per dnius Christi justiiiomines,

per Chrislum intravit; atqui justitia non imi-

tiam, justificatio liansiit Christo in omnes qui crcdunt in ipsum. Sicut enim ad coiilrahendum

talionc lantiun, sed propri el per se, et per regene-

rationcm

in

Christo nobis communicatur; ergo pari


in

Ad.e pecaum, necesse est ab

Adamo

nasci, sic

ad

modo peccatum
ne tanqum

mundum

intravit

per

Adamum.
quo uno homi-

estinChrislo justitiam Clnisti parlicipandam, necesse


spiritualiler renasci,

In quo omnes peccaverunt,


in capite

id est, in

per baptismum
in

scilicet, in

quo

omnes homines, ex decreto Dei,

resurgimus morte peccati


vitam

Adamo

contracta, ad

moraliler inclusi et conlenti, peccaverunt. Equidem,


illud in quo, aliqui

gratiae, justitia? et glorise.

non lantm recenliores,


v. g.,

ut Eras-

Vers. 19.

Sicut

enim per inobedientiam. Quia


est, et quasi

mus, Crolius, sed etantiquiores,

D. Chrysoslo-

haec docirina magni

momenli

christian

mus, vertunt qualens,

in

quantum. Sed practerqum

doclrinae caput; hinc

eam

aliis

verbis repelit, multos


et

hiedicens, quos anlea dixit, omnes;

prxscns du-

qud ha:c exposilio non est aequ litteralis, non impedit quin ex hoc texlu colligalur peccatum originale
;

rabilc, exprimera per futurum, constithentur, abhinc colligitur scilicet usque ad linem mundi. Ex boc v.

quomod enim omnes


runt, nisi in

homines, eliam infantes veccave?

Adam

paire suo

qud Ad peccaluin fuerit inobedientia; nec obslal Initium omnis peccati qud dicatur Ecclcs. 10, 15
:

Manct ergo calholica


eliam infantes, in

veritas,

qud omnes homines

Adamo,

radice, parente, ac princi-

superbia, quia ut ibidem dicilur, initium superbicc ho-

pe

suo peccaverunt; et

ita

definitnm est in concilio

minis apostatare

Deo

id est,

prima pars superbia;

Arausicano, Milevilano et tandem Trident., sess. S,


c. i.

consista in co qud

bomo

nolit

Deo

subjici, ejusque
fuit
,

Adamus quippe

pater et princeps nosler,


et

pracepla servare. Itaqne Ad;c peccalum dientia, non secundm actum exteriorem
D. Thoni., sed
bia,

inobe-

homines continebal

rcprxsentabat

omnes omniumque

ut ait hic

secundm inleriorem motum superpracepto divino contra


sit

quo

voluit

ire.

Hinc sequilur qud inobedientia

peccatum uni-

homimim voluntates sic eranl, ex Dei decreto, in Adami voluntalem transfusa?, ut ipso Adamo peccante censeamur omnes peccavisse. Redemptorcm noExcipe Chrislum Pominum
,

versale et in omnibus peccatis reperiatur.


v. colligitur

Ex eodem
qu
;

strum, et propter ipsum excipe B. Deipafam Virgi-

qud
ut

in

Christo vera

fuit obedienlia,

nem, primogenitam redemptionis


ait S.

Filii sui liliam,

ut

se Patiis sui,

superioris,
fuit
illi

pra>ccpto subjecit

ac

Bernardinus.

consequenter daluin

Paire moriendi prae-

SECLNDA OBSERVATIO DOCTRINALIS. Adverte quomod D. Paulus


ita

ceptum; faclusque
obviai

est

obediens usque ad mortem.

Nec

ldem circa pecca-

qud dicatur morluus ex charitate, quia, ut ait idem S. Thomas, hoc ipsum qud obedivil, processit ex dilectione quain habuit ad Palrem et ad nos.
Obedienlia Christi
fuit

lum Adas doceat,


certum
dixerit.

ut circa illud nihil curiosum aut in:

Duo tanlm nos docet Aposlolus

pri-

mum, qud

per

Adamum

peccatumintravit in

mundum ;
liansiit

perptua, et per

omne

vila

secundm, qud per Ada: peccatum, mors


\

in

tempus

hinc in singulari

numro exprimitur.

omnes homines.

PRIMA OBSERVATIO DOCTRINALIS.

Utinam
',

tanti doctoris

imitemur sobrietatem, nec

in

Animadverte quomod calholicam dem de peccato originali, ab omnibus bominibus eliam infantibus contraclo,
ita slabiliat

incerlis et inulilibus quslionibus


iis

lempus teramus,

conlenti quue docuit Spiritus sanctus, et quic Ec:

Aposlolus, ut et omnia hreli' i

clesia definivil, scilicet

Qud Deus
si

creavit

hominem

coruin subterfugia oceludat.

inexterminubilem

seu, ut est in Groeco, ad immorla-

Per unum hominem, Adamum, omnium homimim patrem


et caput, peccalum, scilicet originale
;

litalem, id est, ut esset immortalis,


I

Deo paruissel

et

hinc in
intravit
i

in rectitudine et innocenti, in (ju creatus fucral, per-

singulari
in

numro expressum, ailD. Thomas;


in

seversset. Invidi autem diaboli peccalum intravit, et

mundum,

homines mundi incolas

et

ne per

per peccalum mors regnavit in orbe lerrarum, Sap. 2,


v.

peccatum, intelligas peccatum metonymic, seu pnani peccati, id est mortem, addit
:

23. De

Ev nihil

dicit Aposlolus, sed

de Adamo,

quem

Et per peccalum

solm compart
peccrit
,

et

opponil Christo

quia liect prima

mors. Ergo per peccatum supra non intellexit mortem, sed peccaluin propri diclum, quod est causa morlis.

peccali originalis, sicut et generationis.

Eva, Adamus tamen primaria causa fuit Unde quasi


si

Ne eliam

dicas peccalum inlrsse et perlransiisse in


; -

cerlum videtur qud

omnes homines, per solam imita tionem, non per propagalionem naturalem
;

suum ad nos peccatum non

non peccsset Adam, Eva tranfudisset. Illa enim

Aposlolus mullolies aflirmat

homines, supple, reatus pertransiit, in condemnationem, et sic per uniiis (Christi) justifiant, id est, meritum, quod est causa noslrae justificationis et iustiti in Omnes homines, supple doniini et beneliciliin Christi pertransiit, scilicet in omnes Iiomines, qui .-uni ex parle Clnsii, ad effieiendam in cis justiiiam qu perducantur ad vilain aetcrnam;ac si dixisset, ad juslilicationem vitalem seu vivilicam. Injuslificmionemvit, qu morte peccati ad vilain gratine elgloiiicrevoraiinu.
,

Sicut enim per inobedientiam unius hoVers. 19. minis (\fr.v) peccalores consultai sunt multi (omnes Ada- posieri), ita per unius (Christi) obedilionem jusli constituentur multi, omnes scilicet qui ex Christo per, (idem el graliam renascuntur. Adverte hic quis et quantus fuerit fructus unius obedienlia!, el unius inobedientia:. Nota eliam Apostolnm id quod pris pecca-

tum quo

m justitiam
intelligilur

dixerat,nuncino4dtwiriainvocare:ex de actuali peccato Ada; deque aclua'i

-,

justitia Christi,

Paulum

fuisse loeul uni,

131

IN
Clirisli, ut

EPISTOLAM AD ROMANOS
Chrislo debeamus, et

\ZV

non erat typus


scd Adamus.

fals dixit

Ambrosiaslcr,

qux nos

in

hoc nostro lapsus

slalu solari possint, etiam per comparationern ad sla-

TERTIA OBSERVATIO DOCTRINALIS.

lom
ApoAd;c

innocentiae deperdilum.

Adamus eguidem

fuil in

Adverte quomod
peccato, hancque

in pra'cedenlibus versibus

grati creatus; nos verlapsi, per

Chrisium accepi-

slolus compare!, opponat gratiam Clirisli

cum

mus abundantiam
ait

graliae et donationis, eljustitise, ut

11

pncponat; ob

id, ail

D. Carys.,
insisiil.

Apost. v. 17. In

Adamo,

faleor,

non

fuit

concurena-

vocl liuic, unus, uniits,

sursm ac dcorsiim

piscente rcbellio, qu remanet


tis;

in nobis eiiam
fit

Ex uno
mirm
unius
,

facto,
,

apud Judxos nolo

cl rcccplo, aliud

at luec ipsa

per Christum

in nobis maleria

faclum probat
ex

quod Judai rccipcre recusabant. Ni-

pugnsc, cl Victoria; et triumpbi. Ligno vilae

quidem

in

omnium bominum condcmnalione, ob Adsc peccalum, probat omnium bominum, ex


Domini merilis juslificalionem, ulpole
el credilu nobis faciliorcm.
,

hoc slalu noslro privamur

al Clirislus dal nobis pa-

ncm

viton,

sacralissimam Eucliaristiam, pancm qui de


et qui dat

unius

Clirisli

clo descendit, surgemus ad

vitam seternam. Temporaat per

Deo convenienlem
si

Igilur

litermorimur ob Ada; peccalum;


vilain

Christum re-

faclum

fuit illud

mull magis
,

et

hoc

id est, si

immortalem

et gloriosam,

lum

unius delicto morlui sunt omnes

mullb magis et con-

anima lum
1

corporis.

venientis, ut unius hominis grati vivant omnes.

Gralias ilaque immorlales et lernas Cbristo Jesu,

Est ergo hc simiiludo inter

Adamum

el

Chri-

Rcdeinplori nostro, qui nobis perdilis redemptionem


ddit

slum

quod

sicut

Adam omnes

perdidit, Cbristus
:

omnes
sit

reparavit. Est

autem dissimilitudo multiplex


pecealis,

Cbrys.,

abundantem hom. 10,

et

supcrabundaiilcm. Vide D.

liane gratiarum Christi


:

abundan,

prima, qud
;

Adam unicum peccatum


omnibus prorss

nobis transmi-

tiam mir describentem

Cbristus,

inquit

non so-

Clirislus ab

non

origi-

lm vulneri medicamen ddit; sed


pulchritudinem
,

et sanilatem et
,

nali lanlm, sed etactualibus librt; et in


Clirisli praccellit

hoc gratia

et

honorem

et gloriam

et digniia-

Adie peccatum. Altra dissimilitudo


,

lem long naluram noslram superanicm,


plura ddit

elc.

Mull

et excellentia gralia; Clirisli

qud Adamus peccato


Cbristus

suo nos originalis

jusliiiae grati privavit; at


justiliae et

qum qua; debebamus, et lanl plura quant mare immensum ad pusillam gutlam colVers. 20.

abundantiam gratiarum,
ddit;

omnium donorum

lalum.

dat ergo gratiam uberiorem, abundanliorem,

Lex autem slbimravit... Ne


erat in

o!>

di-

virtutes,

qu non

fuissent in statu innocenlke, pa,

clum

v.

15

Usque ad legem peccatum

mundo,
per

tientiam,

pnitentiam

marlyrium, virginitatem

putaret quis per legem abolitum fuisse peccatum, op-

apostolatum, virtutes religiosas, etc. Dat gratiam potentiorem


;

portune

dicit hic

Apostolus qud tautm abesi


fuerit

ul

per gratiam in
;

Adamo

perditam
Clirisli

poterat

legem Moysis sublatum

peccalum, quin potis


subinlravit,
ici

homo

perseverare

per gratiam

datur actu

magis invaluerit. ilaque toMosaica


et

est,

perseverare, et quideni
liostes, conslitutis.

in tanl infirmitale, inter lot in

quasi de transverso intervenit inler exordium peccati

Dat gratiam intensiorem,


conlinuo.

gradu

exordium
;

gratise,
,

seu novae justiti


,

intensiori et
et

cum augmento
,

De

B. Yirgine

delictum

ut

significat effectum

dt abindabet non causam. Lex


;

de SS. Apostolis

et aliis insignioribus sanctis

du-

quidem

intravit, el data est quasi poedagogus, ut

ho-

bitari

non

potest. Dat graliam extensiorem, ad plures

se extendentem ad quos non se exteudit Adae pecca-

minibus patefaceret damna pcccali, cosque duceret adCliristum, qui sanaret illos; sed per eam faclum
est,

tum

ad Deiparam Virginem

quae est gratiarum pe-

per accidens tamen, ut inagis


:

qum

anle abundaid est,

lagus, et quic plus habuit grati,

qum omnes

alii

ret delictum

vm autem

abundavit delictum,
legis, invaluit

homines; ad angelos, quos multi credunt per Christi


mrita juslificatos. Dat gratiam sulficienliorem,
Christi gratia sufiieiat

postqum autem, occasione


et

peccalum
missus

cm

mundus ad summum malorum


Vers. 21.

venil, tune

non lanlm ad salvandum Adse

est Cbristus, cujus

advenlu superabundayit gratia.


in

posteros, sed et infinilos homines et


biles.

mundos produci-

Ut sicut recnayit peccatum

mor-

tem,

Syr.: per mortem, ita regnet gralia per jusli-

QUARTA OBSERVATIO DOCTRINALIS.

liam, etc. Superabundavit, inquam, gratia, ut sicut

Ex hc

Christi gralia; excellentia colligc

quanlm
Sensus Ubi peccala occasione legis inundrunt, et homines convicti sunt suarum transgressionum ibi
: ,

Vers. 20.

Lex
:

autem subinlravit,

ut ubundaret

Obiter et quasi furlim ad tempus delictum , q. d. brve, scilicet usque ad adventum vanglii intravit lex in mundum, ut esset Judseorum quasi pxdagogus ad Christum. Sufa'nfrawf, directe quidem adhocutdissolulos bominum mores resiringeret, illosque duceret

redundavit gratia , id est, benignilas et misericordia Dei peccata remitlens , et dona gralilcanlia tribuens. Nain quant major iniquitas peccanlis, tant major
gratia

ad Christum,qui eossanaret;sed indirecte ad idqud


sequitur, scilicet, utabundarel delictum, q. d. Ende faclum esi ut abundaret delictum. Vocula enimuf,conscquenliam significal, non causant; iViJim?tr.(eiiiiii) in vetilum semper, cupimusque negata. Lex, iiiquil Augustin., ide dala esl, ut crescente peccato, humiliarculur superbi, humiiiati eonfiteren:

remittentis; et quant majorem peccatorem quis fuisse se agnoscit, tant majorem gratiam sibi confilelur impensam. Ut sicut regnavit peccatum in mortem, elc. Vers. 21 Sensus est Et, sicut regnavil, id est, long latque dominium suum exercuit peccalum in morle,sive per
. :

lur, confessi sanareniur.

''tnautem abundavit delictum, superabundavil gratin.

videlicet perlrahens homines ad mortem, ita eiiam gralia et misericordia Dei lat dominetur, adducens justiliam , et per eam perducens homines ad vilain iernam, idque per merilum Redemptoris ac Domini nostri Jesu Christi.

mortem,

133
usquc ad
peccatum
,

COMMENTARIA. CAP.
id

VI.
;

34.

peccalorcs in niortem

lempus, por universum orbcm regnavil tm pcrtrahcns


,

perducat xternam
j )

per

Jesum Chrhlum

qui sieut dabit

banc justitiam
nobis aUcrnam.

in nobis eflicit, ita et vilam

temporalem, tum seternam,


ctopcccati reguo,

ita gralia Chrisli,

destru-

regtiet per justitiam;

qme

in vilain

maxime notanda ad pietatem, Corollarium pietatis, seu in hoc capite


aeeuratis redigenda.
Adnoiandi quidem sunt omnes
enumerati nostra;
continua:
Patri noslro,
et

et

in

praxim
1

hic, v. 1, 2,
,

jusiificationis effectus

et

Tu es, Domine, spes mea, Psal. 90, v. 9. Milii adhwrere | Deo bonum est, et ponere in Domino Deo meo speui ob eos
5,

H,

Deo

Domino nostro Jesu


j

mcain, Psalm. 72, v. 8.

agendas; illos Christo, nostro reconciliaiori, gralise imprimenda in corvide in suis locis. At prasertim
dibus nostris duo spei nostra; Puderet nos homunculos Dei
.

ALIUD ADNOTANDtM.

Duplex et

in Christo spei

nostne fundamentum
9 et 10. Pro dliais

fundamenU,
gloriam

v.

5, 6.
,

scilicet illius et

mors

et vita, v.

sperare

nostris

mortuus est; propler nostram justificationem

fundamenfirmissimum baberemus hujus spei quodnam igitur est illud ? Constat equidem lum restaret qud Deus possit nobis suam darc gloriam ;
nisi
;

resurrexit.

Pro

me

moriens in cruce

cum

lacryrais et
in clis vi-

sanguinis effusione deprecatus est.

Nunc

vons apparet

virflui

Dei, et

adbuc stygmalizatus orat

tanlummod dubilandum an velit nos id asseverat. Onde ver bunc Dei


:

at in

amor Dei
nos

in

pro me. Spero itaque in mortem

quam pro me

tulit

amorem
est in

spero et in vilam misericordem qu pro


vivit.

me

gloriosus

novimus? Ex duobus
cordibus
nostris

Quia chantas Dei diffusa

Si pro

me

peccatore tanta passus est morlalis,


faciet gloriosus et

per Spiritum sanction, qui dalus est

quid pro

me

pnitente non

omni

nobis, v. 5, et quia Christus pro nobis

adbuc peccatodivini in
diiexit,

polens?

ribus mortuus

est, v. 6, 7, 8,

9, 10.

En duo
ita

nos amoris argumenta


ut

ini'allibilia.

Deus

me

quidem Christianus ob peccata sua at mult magis speret ob Christi morientis et viventis
;

Timeat

Filiumsuum unigenitum, pro Iradiderit in mortem. Deus ita

mc juslificatione, Spiritum sanclum suum per baplismum ternx salutis pignus. Vide Commeniuihi dederit
diiexit, ut in
,

me me

misero peccatore,

mrita.

De

judicio cogitans Christianus cogilet et


:

de

Christo judice

pro

me mortuus
;

est Christus,

pro

me

orat mortuis suscitatus

spero ilaque et

in

ler-

num

sperabo,

et

in

niortem et in vitam Christi.


in

tai-., v.

5 et 10.

Etiamsi

me
in

occiderit,

eum

sperabo.
sit in

Spes itaque

Quis posttalia divini amoris testimonia non speret? Sperent in te qui noverunt nomen luian, Psal. 9, v. 11.

nostra, gloriatio nostra, tota

Christo, et per

Christum

Deo,

v. 10.

CAPUT
1.

VI.
1

CHAPITRE
Que dirons-nous donc
!

VI.

Quid ergo dicemus? permanebimus in peccato,


le

Demeurerons-nous dans pch pour donner lieu cette surabondance de


2.

ut gralia abundet?
2.

grce?

Absit! Qui enim mortui

sumus

peceato,

quo-

modo adbuc vivemus in illo? 3. An ignoralis quia quicumque


4. Consepulti
in

pch,
baptizali

Dieu ne plaise car tant une fois morts au comment vivrons-nous encore dans le p!

sumus

in

ch?
3. Ne savez-vous pas que nous tous qui avons l baptiss en Jsus-Christ nous avons l baptiss en sa

Christo Jesu, in morte ipsius baplizati

mortem

ut

enim sumus cum quomod Chrislus


ita et

illo

sumus? per baplismum


I

surrexit mortuis

per gloriam Palris,

nos

in novitate vits

ambu-

lemus.
;>.

mort ? i. Car nous avons t ensevelis avec lui par le baptme pour mourir au pch afin que, comme JsusChrist est ressuscit d'entre les morts par la gloire de son Pre, nous marchions aussi dans une vie nou;

Si

enim complantati

facti

sumus

similitudini

velle.

morlis cjus simul et resurreclionis erimus. simul G. Hoc scientes, quia velus homo nosler
cruifixus est, ut deslrualur corpus

nous avons l ents en lui par la ressemmon, nous y serons aussi ents par la ressemblance iurrection.
'').

Car

si

blance de sa

peccali, et ultra

non serviamus peceato.


7.

Qui enim mortuus

est, justificatif

est

pec-

Sachant que noire vieil homme a l crucifi que le corps du pch soit dtruit, et que dsormais nous ne soyons plus asservis au p6.

avec
ch.

lui, afin

cato.

aulem mortui sumus cum Christo, credimus quia simul eliam vivemus cum Chrislo 9. Scientes quod Christus resurgens ex mortuis
8. Si
:

Car celui qui est mort est dlivr du pch. Si do;;e nous sommes morts avec Jsus-Christ, nous croyons que nous vivrons aussi avec Jsus-.
7.

8.

Christ;

jam non morilur;


tur.

mors

illi

ultra

non dominabi-

10.

Ouod enim mortuus

est

peccato, mortuus est

semel; qud aulem

vivit, vivit

Deo.

Sachant que Jsus-Christ lant ressuscit d'ennions ne mourra plus, cl que la mort n'aura plus d'empire sur lui. 10. Car quant ce qu'il est mort, il est mort seulement une lois pour le pch; mais quant ce qu'il vit maintenant, il vit pour Dieu.
9.
tre les

11. lia et vos exislimate, vos morluos

quidem esse

peccaio, viventes
nostro.

aulem Deo,

in

Christo Jesu

Domino

11. Considrez-vous de mme comme tant aussi morls au pch, et comme ne vivant plus que pour Dieu, en Jsus-Christ notre Seigneur.

135
12.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
12.

136

Non ergo regnet pcccatum

in

vestro mortali
;

corporc, ut obedialis concupiscentiis pjus


13. Sed neque exhibeatis

Et ainsi que le pche' ne rgne point dans votre corps mortel, en sorti; que vous obissiez ses
dsirs drgls; 13. Et n'abandonnez point an

membra

vestra

arma

ini-

quitatis peccato; sed cxbibete

vos Dco, tanqum ex


vestra

morluis vivcntes, et

membra

arma

juslilix

Deo.
14.

Peccatnm cnim vobis non dominabitur


eslis
,

non

enim sub lege


sub
legc, sed

sed sub grati.


,

15. Quidergo?

peccabimus
?

quoniam non sumus


ad

sub grati

Absit

16. Nescitis

quoniam

cui exbibetis vos servos

obcdicndum,

servi estis ejus cui obeditis, sive peecali

ad niortem sive obcditionis ad juslitiam? 17. Gratias autem Deo, qud fuistis servi
obedstis autem ex corde in

peccati,
J

eam formant

doctrinal, in

quain

traditi estis.

18. Liberati
ttiae.

autem

peccato, servi facti estis jus-:

19.

Humanum

dico,

propler infirmitatem carnis


j

pch les membres de voue corps pour servir d'armes d'iniquit; mais donnez-vous Dieu, comme vivants, de morts que vous tiez: el consacrez-lui les membres de votre corps pour servir d'armes de justice. II. Car le pch ne vous dominera plus, parce que vous n'tes plus sous la loi, mais sous la grce. !.'>. Quoi dune ? pcherons-nous, parce que nous ne sommes plus sous la loi, mais sous la grce? Dieu nous en garde ! 16. Car ne savez-vous pas que, de qui que ce soit que vous vous soyez rendus esclaves pour lui obir, vous demeurez esclaves de celui qui vous obi sez, soit du pch pour y trouver la mort, soil de l'obissance pour y trouver la justice? 17. Mais Dieu soit lou de ce qu'ayant t auparavant esclaves du pch , vou-. avez obi du fond du cur la doctrine de l'vangile, sur le modle de laquelle vous avez t forms. 18. Et ainsi ayant t affranchis du pch, vous tes devenus esclaves de la justice.
19. Je parle humainement, cause de la faiblesse de votre chair. Comme donc vous avez fait servir les membres de votre corps l'impuret et l'injustice, pour commettre l'iniquit, faites-les servir maintenant la justice pour votre sanctification.

vestrsc; sicut

enim

e.xhibuistis

membra

vestra servire
iia

immunditiao et iniquilali ad iniquitalem,


exhibele

nunc

membra

vestra servire justit'u in

sanclifi-

cationem.
20.

Cm

enim servi

essetis

peccati,

liberi

fuistis

tiez libres
justitiati.

20. Car lorsque vous tiez esclaves du pch, vous de la servitude de la justice.

21.

Quem

ergo fruclum babuistis tune in

illis?

in

quibus nunc erubescitis?


22.

Nam

finis

illorum

mors

est.
facti
fi-

21. Quel fruit donc tiriez-vous alors de ces d-ordres dont vous rougissez maintenant? Car ils n'ont pour fin que la mort.
22. Mais prsent, tant affranchis

Nuncver

liberati peccato, servi

autem

du pch,

et

Deo

babetis fruclum vestrum in sanctifies lionem,

devenus esclaves de Dieu,


votre sanctification, et

le

fruilquevous relirez est


sera
la

nem

la fin

vie ternelle.

ver vitam a;ternam.

23. Stipendia

enim peccati, mors:

gralia

autem

Dei, vila aeterna, in Christo Jesu

Domino

noslro.

23. Car la mort est la solde du pch; mais la vie ternelle est une grce de Dieu en Jsus-Christ notre Seigneur.

ANALYSIS.
Objicit et solvil difficultatem contra dicta in superiori
capile, v.
scilicet

Chrislus Christian exemplar, morluis suscivint.

20

mullisque probal Clirisliano


,

non modo

tatus,

non moritur ampliits, sed tolus Deo


12.

non peccandum
pcrseverandvm
Clirisliano

sed in juslilid per Christum accepta

f
beat

Ex

dictis concludit,

quod Christianus nec de;

et

crescendum.
est ;

peccati tyrannidi sese rurss aibdere

nec

ilti

ty-

non peccandum
suggestionem

imb Christianus ad
insensibilis

ranno arma prbere; sed Deo, suo Rgi


subdi, servire, sese totum dure,
est Clirisliano
v. 13.

el

benefaciori,
facile

omnem

peccati

dbet
est in

esse

De ctero
vitare
;

quare? qnia peccato morluus


morlis Christi tijpus

baptismo

qui est

hanc peecali tyrannidem


est, ubi

quia sub

el parlicipatio, v. 2, 5. el

dominio Christi
continua

abundat gralia,

v. 14.

Christianus dbet in justiti perseverare,


proficere
:

^15. Ex
stolus.

hue abundunti grali rurss


peccabil Christianus
,

inslat

po-

quare? quia in baplismo, qui

est

tupus

et

An

ideb

quia sub grati ?


liber,

parlicipatio resurreclioiiis Christi,


vitale

resurrexit, ut in noproficiai, . 4.

imb, Dei misericordi, peccati servitule


totus
v.

dbet

spirilualis vil

ambulel

el

Hoc
,

Deo

servire, cujus per

baptismum faclus

est serais,

ipsum
v. 5, et

confirmai

pulchr similitud'tne
finis

inoculationis
v. 0, 7, 8.

16, 17, 18.

ex consideralioue

baplismi,

^ 19, 20,
et

etc.

Hanc Dei

servitutem

quam,

utilem,

f 9, 10, 11. Alteram indical rationem, ob quant Christianus peccare non dbet ; sed Deo vivere ; quia

gloriosam exhibet.

PARAP11RAS1S.
1.

An

quia dixi, ubi abundavit delictum, superabun-

esse
vita.

non minus

inter se

pugnant qum mors

et

davit gratin, inferet aliquis in peccato

permanendum

ini aeeuinulaiida esse peccata, ul grati

magis abun-

5.

An non

recordamini quia quicumque

in

nomine

del?
2. Absit piis
cal'

et virtute Jesu Christi baplizali

sumus,
illius

in similitudi-

mentibus na;c impia cogitalio! pecvi-

enim inortui cum simus, quomodo rurss


ilio?

nem et mus?
4.

reprsesentalionem morlis

baptizati su-

ventus in

lise

duo, pcccarc

et

Christianum

Etenim ad reprsentandam. etiam

oculis,

Do-


157
immersi, mini mortem; per baptisma, ter in aquis in sepulti fuimus sicut Christus triduo fait quasi Dei sepultus ut quemadmodm Clnistus per
;

COMMENT ARIA. CAP.


i

VI.
in

438
;

et

suam

vos tyrannidem exerceat

non enim am-

plis estis

sub lege Mosaic, ubi peccalum jure quasi


;

'

terra

h;ereditario regnabat

sed estis sub dominio Chrisli,

imvirlulem mortuis excitatus est, vitam acturus


mortalein,
ita

ubi abundat gralia, et ubi fidles in


|

veram libertatem

et

nos,

per baptismum,

Inijus

etiam

vocal

sunt.

et participes, Chrisli resurrectionis reprocscntalores in ex aquis, novam exinde vitam acturi, et

15.
ci
;

Sed ex

lus,

qudico, an sequitur quod inimi-

surgamus
liac

Evangelii nos docere dicunt? peccemus, quoniam

nova et clesli

vit perseveraturi

et in

eam

con-

lege liberi, sub grati


pia consequentia.

sumus; lcng

absit

lam im-

tinu progrcssuri.

Quinim hinc sequitur quod magis

insiti,

enim, quasi surculi, per baptismum Christo ad ejus instar, morlui sumus, san et edem noraiione, Christo insiti, ad ejus instar resurgcmus,
5. Si

peccato

sit

abstinendum, quiaspont peccato renun-

tiavimus, ut justilia? serviamus.


16.

Vos

scilis

qud

cui vos datis servos


:

ad obedien-

imivque gralkc vit, gloriosam ejus resurrectionem

dtnn, hujus estis servi

sive peccati, ut pro


;

tabimur.
6.

mortem
si

habeatis

ternam
et

sivcChristi, ut pro
illius,

mercede mer-

Maxime

consideremus qud in baptismo

et

cede justitiam habeatis

frucium

vitam acter-

per baptismum,
noster velus

qui est repraesentalio mortis Chrisli,

nam.
17. Gratias igitur Deo,
cati,

bonio un

cum

Christo crucifixus est;


ita

qudcm

fueritis servi

pec-

utaboleatur tota peccatorum congeries; torum tyrannidi non subdamur amplis.


7. Sicut
sic et nos,

ut pecca-

huic miserrima? servituti renuntistis; obedstis

autem sincre Christo juxla

modum quem

Evangelii

enim servus morluus non

servit amplis,

ejus doclrina prscribit ; hcquevcstr obedienli, vos


ultr Christi imperio subjecistis.

per baptismum, peccato mortui, ab ejus

lyrannide liberi sumus.


8. Si

18. Eiberati iiaque peccati servitute, servi


estis justitia?,
est.

facti

autem peccato ver mortui sumus, sicut Clnipeccato ver


illo

qu Deo servitur cui servire regnarc

stus pro

morluus

est,

confidimus et
glorio-

qud cum
sam.
9.

vitam agemus

in

setemum

19.

A vobis

non exigo quod jure possem

sedinfir-

Scimus enim qud Clnistus

mortuis suscitatus,

memetipsum attemperans, pelo ut parem nunc Deo prstelis servitutem, quam exhibuislis
mitali vestra?
dclicto; ut tanlo conatu studealis jusliti ad vestram

vivit immortalis, gloriosus,


litate et mortalitatis

bealus, ab

omni morta-

qud mortuus qud autem est, pro peccato tollendo mortuus est nunc vivit, lotus Deo vivit, tolus in honorent Dei. 11. Ad illius igitur exemplum, reputate vos per
10.
id
;

Quantum enim

aerumn liber. altinet ad

sanctificationem

augendam

quanto olim studuistis

immunditia? et iniquitati, ut semper essetis iniquiores


et inquinaliores.

20.

Cm enim

velut mancipia peccato serviebatis,

eratis jusliti alieni;


iia

de e ne cogitabatis quidem

baptismum, peccato mortuos

in

id

autem

in vit

ergo nunc

justilia? libr servientes,

peccato silis

servatos, ut quidquid vitee vobis restt, id

totum Deo

omnin
21

alieni;

de co ne

cogiletis.
sit

impendatis, sicut Christus Dominus vivit totusDeo.


12.

Hoc

ut libentisfaciatis, attenditequis

ulrius-

Ne

permiltalis ilaque

peccalum

in

baptismo proexerecre
;

que

servitutis exilus.

fligatum

suam nuss tyrannidem

in vobis

22.

Qucm enim

fructum, aut

quam

utilitatem ha-

sed mortalitatis veslra?, omniumque rerum mundana-

buistis ex veslris peceatis et impudicitiis,

de quibus

rum
13.

vanitatis,

memores, reprimite concupiscentias

etiam nunc erubescilis


alterna.

Finis

autem illorumeritmors

ad peccalum inclinantes.

Neque commitatis, ut membra veslra per baptismum Deo consecrata, poslhc nrilitenihuic lyranno
iniquitalem imperanli; quin potis vos totos Deo, rgi,

23.

Nunc ver peccato


prsenli;

liberati,

Deo autem manvilam

cipali, in

fructum habelis animarum ve;

sirarum sanctificationem
a3ternam.
24. Stipendium

in futuro, habebitis

duci et benefactori vestro, cujus beneficio estis ex

mortuis redivivi; vos, inquam, totos et singula


bra veslra exhibete Deo, quibus
ei militetis,

mem-

enim eteibariumquodpeccatori, seu

ad exe-

peccati militi dalur, est

mors
seu

et

mors lerna; donamiliti

quenda
14.

jusiiti opra, qua? jubet.


est,

tivum ver, quod justo,


sic

justilioe

datur,

Neque ver periculum

ne vos,

subDeo

est

immorlalilas et terna flicitas,

quam

nobis pro-

pugnantes, peccatum retrahat sub

suum dominium,

meruit et promisit Dominus noster Jsus Christus.

COMMENTAHIA.
Vers.
1.

Qcid ergo dicemus? permanebimus

in

peccato...

An

quia, cap. 5, v. 20, dixi, ubi abundavit

dum, im accumulanda peccata, ut gratia magis abundel? Hanc eamdem calumniam tetigit cap. 3, v. 8,
et huic l'us
I

deliclum superabundavit gralia, an hoc inlelligo, sicut

respondet in loto hoc capile.


!

calumniantur aliqui

scilicet in

peccato permanen-

Vers. 2.

Absit

Respondet calumni ex doctrini


!

Vers. 1. Quid ergo dicemus? etc. Quoniam dixerat graiiam abundare ubi abundavit peccatum, ne quis j>ropterea putaret inunorandum esse peceatis, et peccala peccalis cumulauda,

daret atque commendaretur Dei gralia. Absit


ut gratia

Quare

comniendetur, peceatis recedendum est,

non

in illis

qu

scilicel

amplis abun-

Vers. 2.

Qui enim morlui sumus peccato,


( Cinq.)

manendum.

etc.

Ac

S. S.

XXIV.

439

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOS
sibi

UO
fiebat in et

su fals deduclic; respondctautem voce


l,

consue-

lmersio, quoe

baptismo, ex D. Paulo re-

quando res

est manifeste absurda; absil! ne fit;

pncsenlabat moriem

sepulturam Cbrisli; corpus

vox

est tale aversantis.


in

veroex aqu, post immersionem, resurgens, resurdativo; quomodo


rcclionis Clirisli gerebat imaginera.

Qui enim mortui sumus peccato,

Aitnuc vivemi s in illo? Nola quod, juxla Apostolum,

Ip*a ilaque baplismi forma morlis spulture et resu.rectionis Cbristi


est significalio; et quia saciamenta noslra efliciunlid

vivere legi, peccalo, justiti, Deo, idem


dire
;

sil

ac obeil-

mori aulem, seu morluum esse, idem ac ab


;

quod signiGcanl,

lornm servitute libernm esse

sensns itaque est

Cm

peccali servitute simus liberi,

qnomod rurssobe:

ut ail D Thomas, baplismus in nobis producit effectua morlis, spulture et resurreclionig Cbristi; bec nobis sic applicat inysleria, ut illorum

diemus

ei

boc quasi incompalibile

pcccare enim
si-

etCbristianum esse, sunt duo inter se pugnantia,


eut

(iamus participes. Per applicationem morlis et spulture Chrisii, ornnia nobis peccata remiltuntur, et
peccato
Christi, gralia nobis

mors

et vita.

duiii,

Prima itaque ratio cur Christiano non sit peccanpeccalo mortuus est. Hinc nullum cum eo dbabere commercium, sicut nullum est viven-

morimur. Per applicationem resurreclionis commuuicaur, etvit nova spiri1"

lualiet divin vivimus.

bet

Notandum aulem
pulti

quod

dicit

Aposlolus

Conse-

tium
bus.

cum morluis

nec morluorum

cum

viventi-

sumus

in

mortem,

id est, ut

moriainur.

Christus

post
5.

Vers.
in

An ignoratis, quia

morialur.

quicumque... Gr.,

mortem sepullus est; Chrislianus sepelilur, ut Quod Cbrisli crux, boc nobis baplisma, ait
;

D. Cbrys.

Christum Jesum. Probal Cbristianum peccato moresse, quia

sicut in crucc Christus

fuit

cxaltatus, ut

tuum

baplismus est typus

morlis Cbrisli.

An

nescitis quia quicumque in

nomine et virtute
in Cbristo

Jesu Cbrisli baplizati Jesu baplizati sumus,

sumus?
ait

Tripliciler

secundm carnem moreretur, sic baptizamur ut peccalo moriainur. Notandum 2 quod ha:c expressio, m mortem. significat banc mortem nostram debere esse
conlinuam, et loto vita; noslra: temporecrescere. Mortui sumus et sepulti, ut semper moriainur peccalo. Nolandum denique quod dicit idem Aposlolus Ct in
:

D.

Thomas

secundm
JesuChri-

instiliilionem Cbrisli; 2 per invocationem


sti;

5 in

qudam conformitate ad Jesum Christum.


ipsius; Gr.,

In

morte
4.

inmorlem

ipsius

id est in

ambulemus ; hoc enim indicat rpi'd sicut mors nostra peccato, semper dbet crescere, ita
novitate vit
vita gratis

simili tudinerh et

repncsentationem morlis ipsius.


enim sumus

Vers.
ptismi
Cbrisli.

Consepulti

semper dbit proficere. Non


sit in grati Clirisli;

suflicil

Chri-

Probat bnet

stiano,
lare,

quod

formam

rcprasentare

mortem

dbet in e ambu-

sepulluram

prolicere, ad anipliorem tendere perfeclionem.

Per baptisma enim

assimilati

sumus Chrislo

sepullo, quia, sicut i.riduo Christus fuit in terra sepullus, sic ter

Post Origenem existimo quod aposlolorum lempore calbecumenis ex| licari solebanl ante baplismum bec
baplismalis virlus et significalio; et ideo lanqum de
re nota

immergitnur in aqu.
oculis,

In

mortem, idest, ad repraesentandam etiam

Romanos

inierrogat Aposlolus:

An ignoratis?
electushec

Domini moriem; non sepelilur enim nisi mortuus. Ut quomodo Christus per cloriam, id csl, per potentiam Dei gloriosam, surrexit, Gr., excitatus esta
morluis, viiam scilicet

Uiinam

et noslris Cliristianis

bec
!

nota forent, et in
1res

illorum meniibus semper presenia


eis

predicarenl, quos in iiobis babere dbet baptisma,

immorlalem acturus.
ila

nimirin similiiudinem morlis, spulture et resurrectionis Chrisii. Sicut Christus


j

Ita et nos in novitate..., idest,

nos in bapli-

mortuus est huic mun-

smo
dni

rsurgentes, novain exinde vilam agamus, et quifiliis

do morte su corporali,
riluali,

ila

nos Christian! morte spiet rgi

Dei dignam, conslanter in juslili perseve-

debemus mori mundo, ejusque domino


spaflus fuit;
cl
ila

rando

et

semper per opra bona proficiendo.


baptisnins plermque per trinam corporis im:

peccato, et continue mori. Sicut Christus sepulius

Tune

mersionem conferebalur
si

lic

aulem

trina

corporis

mundo mundo

nos baptizati, nullum

cum
Si-

peccato debemus babere commercium.

dicat

fecl

Nam qui peccato ben morlui sumus, ei pronon amplis vivere debemus. Morluos peccato
:

vocat eos qui respectu peccali mortui sunt, id esl, qui peccali servitute liberi , quibusque cum peccalo non plus est negolii aut cominercii qum morluis esse solet cum vivenlibus. Aut cert. morlui peccalo dicimur, dm neque nos in peccato vivimus, ei serviendo, neque peccalum vivit in nobis, rognando. An ignoratis quia, elc.ld est, baplizati in Vers. 5. virtute, nomine, nierilis non Joanuis, sed Cbrisli. lia Orig. et Ansel. In Chrislo, id est. per Christum, q d.
,

enim moriem et interilum veteris liominis -.ciomod Christus inseipso mortuus fuil vite morlali. Probal hic Aposlolus nos morluos esse peccalo, nec ilii vivere debere, ex eo qud per baplismum InsCrti sumus Chrlsro, ut vivamus vita Clirisli elcristian, h;cc enim ex diametro peccalo rpugnt. Consepulti enim sumus cum illo per baVers. 4. ptisant', in mortem; q. d. Nos lanqum mortui peccito, sepulti sumus in baptismo; sicut (. In islus morgnifirnbal
in nol
i

luus corporaliter iradilus est spulture;


sepelilur, nisi mortuus.

nemoenim

Paulus:Pr baplismum estis rnserti in Clicisluin, qnnsi rami in novain arborem et facti estis de ejus corpore, myslico scilicet, quod est Ccclcsia. In morte, id
,

est, in
sli

simililudinem eirepriesenlaiionem morlis Cbri-

baplizati sauras.
fuit

Nam mors

et passio Cbrisli

non

solm causa

nostfae juslilicaliotiis, verni etiam e.jusdem typisac ligwalis qmedam reprasentatio. Si-

il quomodo Christus surrexit mortuis per gloriam et nos in novitate eilai amhulemus. Pet gloriam Patris, id esl, inquit Cajelanus, per vilam gloriosam et inimort.ileni, quam Cbrisius resurgens aceepii l'aire, q. d. Cbrisius resurrexil ad hoc, ut gloriosam et divinitali convenienlem vilam ageret, qnalis decel Filium Dei. Ulipsa nova et gloriosa vita.
Patris, ila
:

COMMEJNTAKIA. CAP.
4

41
et in

VI.

142

egitimmortalem, ita nos eut Christus resurgens vitam Deo dignani baplizali, vitam novam, incorruplain et

baptismo, qui est mortis Chrisli repraesentalio.


v.

De hc enim crucifixione hicagilur, ulex

4 palet.

debemus agere.
Vers.
e

Ut destruatur,
enim complantati facti sumus.... Gr.,
Syr.
:

id est, aboleatur,

corpus peccati, cu-

5. Si

id

esl, tota

peccatorum congeries

et universilas,

^P

ur t , insiti.

Si enim un

cum

co plantait su

jus

membra

sunt superbia, avarilia, libido, etc.

nmh per m&tudinm morte ctione ejus erimus. Hc mira


enim

ejus, ita

quoque

m resurreApo:

aulem peccali
mortifica.tnus
:

simililudine ftlludit

Hoc corpus destruitur, cm ejus membra per baplismum ergo Christo sumus
est,

plantarum sictit stolus ad insitiones et inoculationes ramuseuli, ai) arbore cui inseruntur, seu
surculi,

concrucifixi, ut dcslrualur corpus peccati, id

ut

moriamur peccalo,
peccato.

sicut

Chrislus

morluus

est
ita

pro
ut

succum Irahnntet

in e vivunt, sic

nos per baplismum

Et ultra nom serviamus peccato,


illius

Per baplismum ClirUlo insiti, in eo etab eo vivimus. quasi de mal icrr cvelde peccalo, ve! de Adamo,
Chrilimur.et in Christo, quasi in terra bon, sciicuin
Slo, in terra gralkc planlamur.

amplis non serviamus

imperio.

Fingilur peccalum ut lyrannus, peccaloribus impe-

rans ut subjectis. Servimus aulem peccalo,

cm obe-

Sensus
in

igilur

est

Si

dimus concupiscenliis
Vers. 7.
a

nostris.

quasi surculi

insiti

suinus Christo,

similitudinem
gessiinus

Qui emm mortuus est, justificatus est


:

mortis
kl
ter,

ejus;
;

nempe

cujus similitudinem

peccato; Gr.

Nam

moriens justificatus, etc. Syr.:


Sicut servus per

morluus est corporalisirut enim baptismo nos spiritualiler morimur profeet erimus ita
:

Liberalus est peccato.

morlem

(il

lili-

ber servitule, sic per baplismum, quasi morlem,


beri
facti

etiam

insiti

Christo, in similitudinem resurreclionis


resurrexil nova et glorios vil,
vil graliae,
ita

suinus peccali tyrannide et servitule, et

ejus, ut sicut ipse

consequenler nobis amplis non peccandum. Per ba-

nos resnrgamus nunc


ruc.

aliquando vil glo-

plismum mortui sumus cum Christo, consepulli, concrucifixi, ut

S.cul surculus arbori insilus,

cum

ips in

bieme

explicatum est supra. Ergo sicut morlui sunt


hujus seculi
,

quasi moritur, ver relloresril, q'iasi resurgens, sic

sine aclione et affcclicme circa res

cui

hrisiianus per baplismum Christo insitus,


moritur,

cum

ipso

mortui sunt,

sic

Chrisliani mens, cor et sensus de-

cum

ipso resurgit;

sursm pullulans,

et qiuc

bent esse sine ullo alTcclu et commercio erga pecca-

gursm sunt qunerens.

tum, cui mortui sumus.

Hc
esse

simililudine confirmai

qud peccato debemus


effecli

Vers,

8. --

Si

autem mortui sumus...,

id

est, si

mortui et graliac vil vivere, participes

aulem peccato ver morlui sumus, sicut Christus carne


morluus
est pro peccalo; credimus, pro certo
confisi,

resurreclionis Jcsu Christi.

habeillo

Vers. G.

Hoc scientes, quia Vtus


prrecedit
:

nosio. Confir-

mus, Chrisli promissis

qud etiam cuin

mt hoc idem quod

Debemus peccato morseu considrannostra corrupla

novam vitam agemus


resurreclionis

in

aeternum gloriosam, ipsius

tui esse et spiriluali graiia; vil vivere, iiocquc confir-

glouios partieipes.

Ab un

resurre-

mai ex
tes,

fine bapiismi

Hoc

scientes,
id est,
:

ciione transit ad aliam, ut nos excilet ad liane, allerius spe.

quod vtus noster Iwmo,


a,

natm

simcl crucifixus est. Gr.

Concruciji.rus, idesl,

un cum Christo crucifixus

est, scilicel

perbaptisniuin

ad nttaiti Paire resuscitatus est (Christus, ipsoornle: Pater, giorificafilium luum, Jor.n 17, voceiur gloria Patris. Unde eongruum esl ut et nos baptismo rsurgentes novam vitam, dignam filiis Dei agamns, idque conlinu et consumer in e pergendo et proficiendo ;

eontraxit ; vel polis ipsum hominem, in quantum hujusmodi veluslale afTeclus esl. Ut destruatur corpus peccali. Origen., Chrysostom., Ambrs., Ansehn. et Tnlctus Corpus peccali , > quiunt, est tota pecc;itorum massa, qua? quasi unum est corpus hominis veteris, cujus membra sunt libido,
:

hoceniin siguilicat verbum umbulemns. Significaur idem quod conversari, vivere, aeliones exercere alias rstahars. lia debemus in loge Domini, et in novilaie viue amhiilare, lit proliciamus du die in diem. Si enim complantati fucli sumus simililuVers. 5. Complantati similirfini mortis ejus, siiunl et jsupple
,

cuilibet chrisliano morlificanda, , Apostolus, Coloss. 5. Destruitur ergo et abolelur in nobis corpus peccati , quando membra ejus mortificamus, id est, quando desideriis peccati non consehtitnus, sed resistimus, caque in nobis expugnamus et occidimus. Et ultra non serviamus peccalo. Servit peccato, qui

avarilia, fornicatio
ait

ut

tudini) resurrrectionis erimus. Pari

modo

tacil Subdil

Aposlohis, qud aliquando coniplauiali et insiti erimus Christo, siinililndini, id est, ad similitudinem resurreclionis ejus, ut niinirm ex Christo, quasi arbore reStiTgelrte, similem nos ipsi resurreclionem sug intiiS et participemus. (Juod si aulem resurreclionis Chrisii participes esse debemus, igilur in novitatvHae quan Cbristi resiirrectt) siguilicat, arabulandum nobis est. Sicut mortis cl passionis Sens'S est. q. d. Paultis hristi in lic vit confortes l'acti sumns, rla pariter et rcuiTeciioni- Chrisli in f'ulur vilconsorles lienius.
:

peccali desideriis, et, ut ita dlc'am, iinperiis obseipiilur, qui sub peccali doniinio esl. Nain peccalQin fingit nt personam doininanlem quse subjectis servis imperet.

Qui enim mortuus est, de., q. d. Sicut Vers. 7. servus morluus, per mort m juslijlcatus, id est, absolulus et liberalus est jure et dominio heii, puta servitule, ita ui herus in eum uullum herile habeat jus vel imperium, pari iliodo et nos servitule pec:

cali jusliltcali, id est, lilierati ci absololi

\ r.p.s. b.

sumus hoc ut eidem inoitui suinus per baptismuni proinde amplis peccalo vacare, et servirenondebeaipso ipio
tus
,

Hoc
est;

scientes quia velus

mul crucifixus

lanqum

dicat

Iwmo miStr siRidVm Criici simul


e4

II

al'(i\um, videlicei

cum

Chrtsl.

Cm

veterem bomiriem nnsirum un cum


in

hoc sciamus, Christo (scilieet

lypo seu repra.'senlatione) cruci affixum et morlilieiium esse. Nelerem hominem vocal veluslatem et colfruptionem peccali iu liomine, quant ex veteriAdam

Si autem mortui sumus cum Christo, etc. Vers. 8. mortui sumus peccalo, quomodo Chrislus mortuus est carne, cOnfidiiuiS, sicut ille resiicitatUS morte vivit novam vitam, ita nos quoque novam, id est, veluslale peccali repurgatam vitam deiuceps
Si
[

acluros.

?^_

U5
Vers.
9.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
di sese

Scientes

m
ejus.

ouod Christus resurcens...


non amplis moritur; mors
:

non subdant amplis.


Indicat quid

Gr M
illi

suscitatus mortuis,

Ut
sit

orediatis concupiscentiis

ultra non dominabitur. Syr.


amplis dominaturum.

Scinuts enhti Chri-

servire

peccato, sciliect concupiscentiis

obedire,

slum excitalum ex mortuis, nec amplis moritiirum, nec


viorlem
ei

seu mala desideria,

quoe sunt quasi jussus peccati,

Vers. 10.

Quod enim

adimplere. ltaque nepermittatis peccatum et concuin

mortuus est peccato,


altinet ad id

piscents
In

ejus, qua;

ad peccatum inclinant, regnare

dativo, id est,

quantum enim

qud mordivinam,

in vobis, id est, illis

ne consentialis, nec obediatis.


Piudcnter nos Apo,

tuus

est,

pro peccato tollendo mortuus est; quod autem

corpore vestro mortali.

vivit, vivit Deo, seu

apud Deum, vitam

slolus

admonet

mortalitalis noslr

qu nos excitet

Deo dignam, bealam, immortalem, etc. Vel ctiam, ut Deum digne amet, advivit Deo, in honorcm Dei
;

ad reprimendasconcupisccntias nostras; quasi diceret


:

Brevis erit pugna, quia et corpus, etmundus,


;

oret, laudet, honoret. Propter Dei gloriam mortuus


est; vivit et propter aeternam gloriam.
*

et concupiscenlia ejus transit

mortalis haec vita

mo-

mentanea est; resmundi van,


Applicat
lise

et ejus concupiscen-

Vers. 11.

Ita
quam

et vos existimate
Cliristianus

flux sunt; Victoria} autem praemium anernum

prcedentia, indicalque secundam in eis contentam

erit.

rationem, ob
citatus,

morte peccati sus-

Vers. 13.
sislile,

non debeat amplis peccare, sed Deo vivere;


suscitatus, amplis
ita

Syr.

Sed neque exhibeatis. Gr. Neque Nec etiam paraverilis membra... arma ini:
;

sicut Ciiristus mortuis


ritur,

non mode vobis


j

quitatis peccato

id est,

arma quibus

mililetis

pec-

sed vivit totus Deo,

et vos cogilate

cato, iniqui'.atem imperanli.


id est, sed
liletis,

Sed exhirete vos Deo,

ipsis

reputate vos mortuos esse peccato per baptis;

membra

vestra cxliibete Deo, quibus ei mi-

mum
dum
;

deextero autem viventesesse ac vivere debere


restt, id

ad opra

justitiae

palranda, qua vobis impe-

Deo; seu quidquid vobis vitoc


in

Deo impendenper mrita

rat.

Christo Jesu Domino nostro,

id est,

Tanquam ex mortuis viventes,


vivunt

id est, sicut facere

Domininostri Jesu Christi, quifons estomnisgrati:


Tel ad similitudinem
vivit totus

decet eos qui ex mortuis redivivi vitam

cum

Christo
et

Domini nostri Jesu

Christi, qui
;

novam
1

et spiritualem. Iiaque

Deo obedite

Deo. Ciiristus est exemplar Christiani

si-

servite, qui vos mortuis

cum

Christo suscitavit.
sint quasi

cut ergo Christus mortuis suscitatus, non amplis


moritur, sed totus Deo
Tiihil nisi

Nota

qud membra nostra

arma mdia

vivit, totus in

honorem

Dei,

inter virtulern et vitium, sicut ensis milili inslrumen-

res Dei gerens et curans, ita Cliristianus,


suscitatus,

tum

est pro civibus, praadoni ver conlra cives.

morle peccati
sed totus
in
in

non dbet amplis peccare,

sost.,
stitiae

ChryThcophyl. Nota 2 quod peccato resistentes, juservienles,


et

Deo, secundm

Deum

et

pro Deo vivere


l'actus

omnibus Dei gloriam qurere.


hoc baptizatus,
et

Ad hoc
hoc
ci

est

mus ducem
mortuis

adjulorem

Deo militamus, et ide Deum habeDeum, inquam, qui nos ex


;
:

Cliristianus; ad

perpetu

fecit

redivivos; quasi diceret

Ne

pavealis,

tlepr.vdical baptismus.

sed alacres, et generosi, et beneficii memores, sub Deo

Vers. 12.

Non ergo regnet peccatum... Perin

duce

et benefactore vestro,

pro justiti contra pecca-

svrt in melaphor, qu jam finxit peccatum, utty-

tum pugnate.
Vers. 14.

rannum, vim suam

homines exercentem,

et fidles

Peccatum

enim vobis non dominabifacililatis

hortatur ut peccati servitute liberati, ipsius lyranniScientes quod Christus, etc. Docere vult Vers. 9. Apostolus non modo recedendum esse peccatis, sed in novilale vitas conlinu perseverandum. Quod enim mortuus est peccato, mortuus Vers. 10. Qud enim mortuus luit Christus, est semel. Sensus idsemel duntaxat fieri oporluit, lactumque est, videlicet ad destruclionem peccati ; simul ut mors nostra qu peccato morimur, in ejus morte reprsentelur. Mortuus estChrislus peccato, id est, propter peccatum, ad peccatum in nobis moitilicandum et abolen-

tur. Ostendit viclori facilitatem, et hujus

'

ceptantibus, ac consequenter nobis tyrannizare non potest. Alii non improbabiliter, metonymic capiunt hic peccatum , ut idem sit quod fouies peccali et concupi-

Unde notant S. August. etGregor. nondicere Non sit, non habitet ; hoc enim est impossibilc, sed Non regnet in vobis peccatum, ut scilicet
scenlia.

Apostolum
illi

vos subjiciatis, ejusque desideriis et concupiscenobediatis.

tiis

dum. Quod autem vivit, vivit Deo. Id est, quod autant vivil jam excilalus morte vivit vitam gloriosam et immortalem Deoque dignam qui immorta, , ,
'

lis est.

Ita et vos existimate, etc. lia, inquit, et Vers. 11. vos cogitate de vobis ipsis, nemp vos semel mortuos esse peccato in baplismo; de clero autem viventes esse ac vivere oportere Deo,id est, vitam vivere Deo

Sed neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato. Arma, id est, instrumenta servientia peccato. Neque, inquit, exhibete, sislile, in obsequium dale membra corporis vesiri peccalo, id esl, fomiti, ut sint instrumenta, ac velutarma quibus peccato militelis injustiike opra, ad qua-, suo imperio movet ac impellit, exercenles. Sed exhibete vos Deo tanquam exmortuis viventes. Sed,
Vers. 13.
;

''

congruam, quam nulla mors peccati ultcrisscquaiur,


idque per Christum. Non ergo regnet, etc. Peccatum Vers. 12. jntellige, propri diclum. Notant S. Chrysosl. et Theodor. non dici Non lyrannizet quasi invitis vohis peccatum , quia peccatum in nobis regnare non potest, nisi nobis volentibus, illudque sponte ac-

inquit, exhibete, sislile ac date vos ipsos toios quanti estis, in obsequium Deo ; sicut facere convenit eos qui, peccato mortui, jam vivunt cum Christo, simililudini

resurreclionis ejus conformaii. Et membra vestra arma jusliliDeo, scilicet exhibete. Sensus Et ide membra vestra exhibete Deo, velut
:

arma quibus

ei militelis,

ad exercenda
vobis

justitiae

opra

qu

vobis imperat.

Vers. 14.

Peccatum enim

non dominabilur.

145
dat rationem, quasi diccrel
sic
:

COMMENTARIA. CAP.
Non
est

VI.

14li

periculum ne,
in

tum

et justitiam, seu

obedienliam Deo. Non possumus

sub Deo pugnantes, peccalum suam

vos

exer-

utrique servire, sed alterutri

parendum
sit

est

ut aulem

non ecat lyrannidem, et in suuin retrahat dominium; pcccatum cniin csiis amplis sub loge Mosaic, qua?

eligamus ben, paucis indicat quis


perii

utriusque
vita

im-

exilus; bine

mors xlerna, bine


,

terna;
:

quidep ostcndebat, scd

non dabat ad illud vinpcccatum jure quasi ha?cendum, et ubi conscquenler ubi reditario regnabat; sed estis subdominioCbristi,
vires

peccatum via ad mortem


eligite.

juslitia

ad immortaiitalem

Vers. 17.

Gratias

autem Deo, quod fuistis;

id

abundat gralia, et ubi hdeles, non


cant.

nisi volentes pec-

est esse desiistis, vel qud,

cm

fuerilis servi peccati

Vers. io.
si mis?...

Quid ergo
Iiber

huic miserrimae servituti renuntianles,

obedistis ex
(ide,

peccabimus, quoniam non

corde, id est, non cxteris tantum, sed sincer


in

Ex bac

liberlate gratiac objicit sibi


:

quod ejus
,

eam formam,

id est,

adversarii ipsum docere dicebant

Peccemus

vitiis

doclrina ab apostolis

juxlaformam quam evangelica tradita vobis prxscribit ; hcque

indulgeamus; loge
abi.ndabit, etc.
;

sub grati sumus. Super-

veslr obedienti, vos Christi servos spont dedistis,


et publie declarstis.

est igitur inslanlia objectionis initio


gratis;, liberis

cap. facta?
Absit
!

an pnctexlu

peccabimus?

Vers. 18.
stitee, qu

Liberat
Deo

autem a peccato

dura

respondet 1 liane iustantiam, ut absurdam et


et rejiciens.

itaque peccati servitute liberat, servi facti estis ju-

impiam aversalus
Vers. 16.

Nescitis quo.niam cui exhibetis vos serprobans Christiano,


,

Vers. 19.

Humanum dico

servitur, cui servire regnarcest.

propter infirmitatem.
propono, vestra? potis
peccato serviendum

vos. Respondet 2" nova raiione

Exiguum quid
infirmitati

et tenue vobis

sed Deo fideliter non modo peccandum non esse serviendum, quia Deo nos ullr servos dedimus in baptismo; an ignoratis qudcui vosofferlis servos ad

congruum, qumdivinMajestati debitum;

etenim long magis Deo


foret;

qum

ob vestram tamen infirmitatem peto ut vel pa-

obediendum, hujus vos

estis servi ?
id est, sive

rem
servi peccati,
;

ejus

nunc Deo prastelis servitutem, quam

deli-

Sive peccati ad mortem,


ut pro
D1U.M

cto exhibuistis.
Iniquitati ad i.niquitatem, id est, ita ut

mercede mortem

recipiatis

aetemam

stipen-

exun rue-

ENIM PECCATI MORS, V. 23.


,

retisin aliam, sicque quolidie pejores fieretis.


,

Sive obeditionis
prcipienlis
;

id est,

Evangelii
id est,

obedienliam
pro

Justiti.; in

sanctificationem;

ita

ut indies magis

ad justitiam,
et

ut

mercede

ac magis sanclificemini.

nunc justitiam babeatis,


ut

aliquando vitam xlernam,

Vers. 20

Cusi enim servi essetis peccati,

id est, ut ty-

explicat in v. 22. Nota

qud obedienliam opponat


inobedienv.

qnando, velut mancipia, peccato serviebatis,


ranno.

peccato, quia
tia; est

omne peccatum est quxdam


legis

enim

divins trnsgressio. Vide. 5,

Liberi fuistis justiti.e, id est, huic regina non


serviebatis,
v.

19. Per obeditionem ergo inlellige

legem evangeli-

rpugnant enim diamelro, ut dictum est


:

cam, qua? docet obedire Deo, ejus mandata servareet consilia sequi. Duos ergo dominos hic dsignt diametro rpugnantes,

16

supple

Ergo nunc

servi justifia) facti, sic obe-

dite vestne reginse, ut

peccato nullatens pareatis.

Deum

et

diabolum, v. 22; pecca-

Vide Paraph.
desiistis) servi peccati,
obedistis

Respondet autem

fidles ab e peccati tyrannide liberalos esse per Christi graliam, ut jam et deinceps pecratum eis non dominelur : ac proiude merit se ab eis exigere tanqum rem facilem , ut de cajtero membra sua exibeant arma , non peccato , sed

autem ex corde
:

in

eam

formam doclrin
niissi estis

in

quam

traditi estis, q. d.

Obedistis

doctrinse evangelic:e, in

Deo.
sed sub grati, q. d. : Peccalum iis qui sub grati sunt dominai! uequit nisi ipsi libr se peccato subjiciant. Sub grati au tem esse

Non enim

sub lege

estis,

quasi in typum imilli, quasi forma? et typo vos apprimatis et confoimetis. Liberati autem peccato, ele. Gratias, Vers. 18. inquam, Deo, qud liberati peccati dominio, servi facti estis juslili:c, nempe per hoc quod Evangelio A probros servitute, cuobedivislis; ac si dicat

quam

Deo

et Apostolis, ut

dicuntur , qui ex lide per graliam Christi, justitiam percipiunl nul exspectant. Sensus Non estis sub lege, quippe jam abolil; sed ab e translali ad graliam Christi, cui estis incorporali per Raplismum ; igitur
:

jusmodi maxime est servitus peccali, translali ad honorabilem servitutem, scilicet justilia? qu Deo servitur.

dominio liberi. Vers. 15. Quid ergo? etc. Quia, lict simus sub grati, non sub lege, lamen legem asperriari aut praevaricari non licet, sed potis per gratiam legem adimplere debemus. Vers. 16. Nescitis quoniam cui exhibetis etc. An nescitis quod cuicumque vos ipsosaddicilis, obediendo volunlati et imperio ejus, servi illius efcimini sive peccali, quod homincin sibi servientem trahit ad morestis peccati

Humanum dico, propter infirmitatem Vers. 19. Humanum enim est, carnis veslr, sicut enim ( q. d. ut sicut) exhibuistis membra veslra servire immandiCnc et iniquitati ad iniquitalem, ita nunc exhibete membra
:

vestra servire justiti in sanctification an.


nis
intelligi

Nomine car-

; sive Evangelii, aut ( secundm alios) lidei, cujus obedienlia praestat justitiam? Nam in Evangelio justilia Dei revetaturex jide in /idem, sicut scriplum est, justus autan ex fuie vivil, supra, cap. 1 Ubi etiam fides Evangelii per obedientiaui describilur, quemadmodm cl
.

tem

alibi.

Vkrs. 17.

Oralias

autan Deo quod

fuistis

(esse

honio qualens carnalis est, ad malum promis, et ad bonura infirmus. Srn^us est Ego vobis, Romani Chrisliani, rem exigo liumaiiam, id esl, sequam, nioderatam et facilem ut scilicet, tantm, tantoque conatu sludealis justilia?, in sanctificationem, id est, ut in dics magis magisque sanclificemini, quanto olim studuistis iniquitati, ad iniquilatem, Ha scilicet, ni ex un iniquitate rucretis in aliam, lieretisque seuiper sceleration Cm enim servi essetis peccati, etc. Vers. 20. pulcherrimo Jiistili, id est, juslitia , ejusque Cm servirctis peccato, expertes fuisialu;q. d.
potesl
ipse
:

m
Vers. 21. Quem

IN ergo fructum

EPISTOLAM AD ROMANOS
hoc

148

iiabuistis;

ut facialis, libemis attendite

qum

oppositi sint

tam

Fructus ergo jusliti sunt sanctificatio, seu sanciitas in lempore, vita cl rcgnum in a-lernitate.

oppositorum dotninorum fructus; quam ulililalcm habuistis tunc,


cil
ci'iiii

Vers. 23.

Stipendia. Gr., ffam. Syr., mercatura;


;

peccato serviebalis in illis; respi-

ad illorum impudicitias,
illis
:

quas

v.

19

teligil;

pra>

Opsonium, seu obsonium vocahatnr annona militaris. Primo dala est in specie, seu cibaria mililibus data
sunt; deinde pro e dala est pecunia
mansit.
at

cipu enim de

erubescitur.

idem nomeu

Quorum vos hodie pudet, seu ad quorum solam memoriam, nunc ad pnitcntiam conversi, erubescitis. Nam finis illorum mors, scilicet gcierna, qure morte corporali ncipit et eam COHipleJn quibus; Syr.
clilur.

Obsonium

itaque est stipendium cibarium.

Stipendium dicilur stipc pendend, quia a:s, seu pecunia mililibus distribuenda ponderabatur. Stipen-

Fructus ergo peecati rubor, confusio, dcniquc

dium ergo, obsonium, merccs mors iclerna, ipsi debeltir.

peccaii, seu peccatoris,

mors

alterna.

Vers. 22.
facii Deo.
jusiilia;

Nunc

Gratia autem. Gr., /v.p^ya.; Syr., donum Dei, seu

vero liberati... servi autem


vocat, quos supra
servit, servit et

donalivum; prauer stipendia ordinaria, imperatorcs


donaliva liberalia dabant mililibus, uteos animarent.
Dis donariis comparaluraiterna vita.

Nunc Dco mancipatos

servos dixit, quia qui

justili;ic

Deo, omiiis
li
;

justili;e fonti et justitiam

nobis prcipien-

Equidcm

justifia?

merces

dici

potest;

at

maluit

sicut et qui peccato servit, servit etiam diabolo, qui


iniiio peccal, et

Apostolus graiiam dicere, quia et ipsa justiiia et opera jusla procedunt grali; peccalor

ab

ad peccaium
IN

incitt.
:

quidem de suo
gratia adjulus

FlllCTUM HABETJS

SANCTIFICATIONEM. Syr.

Ud-

merstur mortem;

juslus

auiem Dei

bctis fructus sanctos, id est,

opra sancta et sanciitatem

merelur

vilain

xternam. Addequd

vita

aelerna est
;

in

anima parientia; finem verovitam/Eternam. Syr.:


finis est

merces quidem, quia dalur pro bono opre


gratia, quia

esl vero

Quorum
opra

vitatema; idest,

finis

ver, ad

quem

merccs est

infinit

excedens omne bonum

saticla et sanctiias ordinontur, est vita

aHerna.
juslilisc,

opus.

stis justifia?; sublraxistis

enim vos dominio

et quasi omni lege soluti, in peccala ruistis. lia AnQnando eratis servi peecati , liberi selmiis. Sensus
:

ipsam sanctificalinnem sive sanctimoniam , vitaeque/ munditiam, velnt fructum ex il! servilute capilis. Si
fructus est sanciitas, uti
|iie

vera,

licct

imperfecta,

eratis praeclar
tia;

liberi,

unic cxopland servilnte jusliinquam, in quantum non serviebalis juet

non

igilur imputatfv

solm
:

et sancti et jusii suions.

Loqui lur nim de tracta quem in bc


nain de futur sequilur Finem vero vitam ternam.
,

vil

percipimus;

Slilia?.

Quem ergo fruclum habuistis tunc in qnibus nunc erubescitis? Oslcndil nulliim verum fructum ex peccalis percipi, quia fructus propri in bono iutelligitur. Cm autem dicil, in qnibus, id esl, de quibus, nunc erubescitis, insinut eleclum qneindam, qui impropri fructus dici queat , ex peccalis consequi, sed mabiru et fugiendum, nimirm pudorem et erubesceniiam; qu parte simul innuit se loqui polissimm de peccatis immunditiae; de bis enim maxime soient homines erubescere. Nom finis illorum mors est. Adeo nulbisex peccalis fructus percipitur, ut etiam mors inde tandem consequatur. Mortem intelligil camquae Vit&sctern opVers. 21.
tn
illis,

Ad hanc enim perducit tandem justitia; servitus et ad eam ut causam finalem ordinalur. Stipendia enim peecati, mors. Merces Vers. 25 quam peccaium servis suis rependit, mors est. Considrai Apostolus peccaium uldominnmac imperatoiciii, qui non solm servis ac mililibus suis imperet, veii'im etiam stipendia solval, eainque obc.tusam usus

e>l slipendii

nomme.

pomiur.

Vers. 22. Nunc

verb liberati peccato, id est,

Gratia autem Dei, vita terna inChristo Jesu Domino nostro. Gratin, id esl, grauitum Dei donum est vita alterna. Sensus esl: Donum quod Deus servi suis laigiiur esl vila ;elerna accipienda per Jesu Cbristi Doinini no^tri mrita. Vitatema dicitur gratin, quia lict operibus ex gratia l'aclis debeatuf \iia a-lerna ,
,

dominio

peecati, cui serviebalis.

Servi autem facii Deo, id esl, mancipati Deo, nempc per boc qud addixislis vos operibus justiliic quae Deus
prsecipit.

Hubctis fructum vestrum in sanclificalionem, boc est,

lamen si labor hOSter mule spectelur, ipsa esl gratia quia non sunt condigna? passinnes luijus tcinpm'is ad futuram gloriam lia Tliodoretus. Theologi communi consensu lenenl Deum omnibus suis eleclis prmia redditurum supra coiidignmu.
,

Corollarium pietatis

seu in hoc capite ad pietatem

maxime notanda,

et in

prarim

redigenda.

rum Christo per bacommunioncm; commortui, concrucixi, piismum


1

Nota mirabilem Christian!

proposilum. Sepullunc vero, quia corpus


1er aquis

in Boptifftio
in

immersum, reprsentt

Cbristi corpus

consepulti, complantali, conresuscilali


conglorilicaii

convivenles,

terra tridu sepultum. Resurrectionis

autem, cujus
i:i

sumus. Et ba;c omnia

triplici

modo

imaginera gerit corpus post immersioncm, exaqu

typo, participatione, imitatione.

novam
2"

vilain resurgens.

Vide

v. 1.

lBaptismus (ypus

est, et

reprxsentalio mortis et

Bap'ismus

esl participait morlis,


olficit id

sepulmr.e
:

cl

gepullurse, et resurrectionis Jesu Cbristi

Domini

noslri

resurrectionis Cbristi;
plicat nobis

quod

signilicat

apin

morlis quidem, quia, sicut Cbristus morte corporali

myslcria quae repnesenlat;

prnducil

morluus

est

ob peccala noslra,

sic et

nos

in

baptismo
cl

nobis
Ghristi.

effectua

morlis, sepultunc et resurrectionis


Cbristi nobis sic applical, ut
illa lit

morle

spiritali

morimur peccato, tum per virlutem

Mortem
;

eflcaciam baptismi,

tum per noslram Salanael pec-

quasi nostra

quasi nos ipsi illam

p.'ssi siiniis; cl

per

cato abrenuntiationem, tum per sanctum

nov

vilae

banc morlis quam Cbristus pro nobis

passiis est, ap-

149
plieationem
;

COMMENTARIA. CAP.
onmia noslra delcntur peccata, et quanet
1;

VII.

150

boimin opus perficiiur

lm ad culpam

quantum ad

piv.uam. Sepulturam
et

Ut nos misera peccali servitute averlat Apostolus,


j

Christi nobis applical, ut per

eam corde

airectn

non reynel inquil peccatiun, tyrannus

ille, etc.

ne

mundo separemur,
iiem Christi nobis

quasi in terra sepulti. Resurrcciiosic applicat, ut

coiisentialis illius
piscenliis,

lyrannidi,obcdiendo sciliect concu-

per banc applicatio-

quibas ad

malum vos sollicitt. Sed memores

neni gralia,

qu

viladiviua
v. 4.

est,

nobis dolur, et jus


|

elvcstnc mortalitatis brevi complcndx, et rerum secularium vanilatis in instanti dispari tunie, bas concu-

liabeamus ad gloriam,
5

Baptismua est imitatio mortis, spulture cl reipsiits ad lSurreclionis Christi. Baptizamur in mertem
lain iinilandam. Consepulti

piscents
tia, v.

fallaces reprimite, v.

12

faeilior erit

vobis hyee Victoria, quo major vobis adest Christi gra14. Ut nos animet

sumusinmort".n,

id est nt
:
j

adobediendum

juslilioe, sed,

Quod Cbrislo crux, hoc nobis haptisma Christus fuit in cruce fixus, ut secundm carnein moniorianmr.
victur; nos baptizamur, ut moriainur peecato: concrucifigimur ut abolealur corpus peccali. Hrec mors d-

inquit, exhibete vos

Dco, quasi diceret:

Justiti;e

obe-

dientes,

Deo

ipsi rgi vestro,

benefactori vcslro, qui


v. 13.

vos morluis suscitavit, servietis,

Et membravestra arma justiti Deo. Quia regni

fecit

bet esse continua, et in dies crescere, v. i. mortem, ut rvera velut mortui Cowit'pidti sumus

menlionem
|

ejus

quoque

armaluram

congruenter
docuit,

osiendit, parandueque Victoria; rationem nos


ait

et sepulti,

nullum liabeamus
cor,

cum

peccalo et

mundo

heodorelus.
sunt,
si

commercium;
simus

fectu circa res seculi; ab eis


absiracti, v. 7.

mens, sensus noslri sint sine afmente et corde saltem

stitise
'

Omnes corporis partes et arma jumens velit; et rurss peccali, quando


fuerit,
:

illa

peccati

dominatum amplexa

idem Theodpexlii-

Ex aquis cxsurgimus.utin

novi-

relus.

Hinc nos horlalur Apostolus


ne

Sed neque

talevita:anibulenius,ingiatisemperpro(iciamus,v.4.

bct'tis...;

membra Deo
loti et

dicala, peccalo, diabolo mi-

Hoc
glo

scienles, et

banc inirabilem nostram cum Chriin

litent;

sed vos

omriia vestra
cui

Deo non

mililate, y. 13.

communionem
gralias

mente semper habentes

1"

ob

Vestri

non

estis,

sed Dei,
,

sponl

per

bapli-

eam Deo

agamus, qui nos

cjralificavil in dilecto

smum

vos dedislis

et qui vos,

in servos

lan-

Fitio suo, in quo habcinns redemptionem per sanguinern


ejus, remiisionem peccatorum,

tni recepit, sed et in filios ethredesadoptavit, v. 18.

Ephes.

1, 6. 2IIsec tria

anlse charitatis memores, ipsius


bis exigit gratitudo,

sitis loti

hoc vo-

mysleria, morlem, sepulturam etresurrectionem Christi l'actis

ac postulat aequits;

loti fuistis

et

moribus reprasentemus

ver peccalo
et

peccalo, ipsi, utmancipia, scrviisiis,


cogitantes
pali, loti

de jusliti ne
ut

mortui simus,

mundo

separati

novam

Deo dignam
finis

quidem
sitis,

quid x'quius

qum

Deo manciy. 19,


utjlitas

vivannis vilam. 3 Noslri baptisnii illiusque

me-

Deo

de peccalo non cogitantes,

mores, studeamus

in dies

magis ac magis peecato

20.

Id
;

ergo exigit a'quitas. At idem exigit


attendile ergo ad ulilitalem

non,

secularibusseparari, ad

ampliorem

charilalis

vestra

quam ex
est

peccatis

perfeclioncm pervenire,

in cliaritate

ambidanies,

que

veslris perccpislisj quid ex eis

restt vobis? pudor,

sursm sunt qiurrcnles, quae sursm sunl sapientes. Il" Nota et mi rare divinam Aposloli ideain, sub qu
nosper baptismum
peccali

confusio, mors,

et

mors terna; hoc

enim

sli-

lyrannide libcratos, Deo

pendium quod diabolusdat peccatoribus, suis miliiibns, v. 21,23. Altendile autem et ad ulilitalem, quam
ex Dei servilio pereipilis;
sancti,
vivilis
;

auleni mancipalos, hortalurad obediendumelservien-

innocentes

puri,

dum

justifia;, et

ad non assenliendum rurss tyrannidi

pace divin fruimini

et expleto mortalis

hujus

peccali. Juxla Aposloli


est, justitia regina est
;

mentem, peccatum tyrannus


et haec et
;

vit tempre, vitam et regnum percipietis aHernum.

ille

suum regnum

et

Immorlalitas etenim et alterna

flicitas

esldonativum

dominium opposiliun habent non potesl qnis unique servire, sed alteruli parendum peecato, imo diabolo
;

quod

suis

militibus promeruit

et

promisit

Dominus

nosier Jsus Christus.


(lis
I!

servilur,
sto,

cm

concupiscenliae obedilur

justitioe,

Chri-

omnibus

allenlis,

pugnate, vincile, cumChrislo

Deo

servilur,

cm

desideria
VII.

mala reprimuniur;

regnabilis in iclernum.

CAPUT
1.

CHAPITRE
|

VII

An
,

ignoralis, fratres (scientibus

enim legem

lo!

1.

Ignorez-vous,

mes

frres (je parle h ceux qui sont

quor)
vivil?
2.

quia lex in domine dominatur quanto lemporc

Nain qusc sub viro est mulicr, viventeviro,


;

alli-

gata est legi


est

si

autem inoiluus

fucrit vir ejus, soluta

de la loi), que la loi ne domine sur l'homme pour autant de temps qu'il vil? 2. Car parcelle loi une femme marie est lie son mari tant qu'il est vivant; mais lorsqu'il est mort, elle est dgage de la foi qui la liait son mari.
instruits
(pie 3. Si donc elle pouse un autre homme pendant la vie de son mari, elle sera tenue pour adultre , mais si son mari vient mourir, elle esi affranchie de celte loi, et elle peut en pouser un autre sans tre adultre.

lege

viri.

3. Igitur vivente viro,

voeabitur adultra
fuerit

si

fuerit
:

cum

alio viro: si

aulem morluus
Viri, ut

vir
si

ejus,

li!

berata esi lege


alio viro.
4.

non

sit

adultra

fuerit

cum

Iiaque

fratres
;

mei

et

vos mortificali

eslis legi

per corpus Christi


resurrexit
R.
,

ni sitis alterius, qui ex morluis

Ainsi , mes frres, vous tes vous-mmes morts par le corps de Jsus-Christ, pour tre un dulre qui est ressuscit d'enlre les morts, afin que nous produisions des Iruils pour Dieu.
4.
la loi
.'i. Car lorsque imus tions dans la chair, les inclinations au pl ,:,; tant exeilcs par celle loi agis.
.

ut rroettftcenmrs Dco.
ehlflf)

Cm

wwrrms

in

carne, passinnes pecca-

151

IN

EPISTOLAM AD KOMANOS
in

loi

torum, qu* per legem erant, opcrabantur


bris nostris 6.
,

memin

saient dans les

membres de

notre corps pour leur faire

ut fructiticarent morli.
soluti

Nunc autem

sumus

lege mortis

qu

delinebamur,

ita ut

serviamus in novilatc spirils, et

non
7.

in vetustate litlerac.

Sed peccatum non cognovi,


cupisccntiam nesciebam
,

Quid ergo dicemus? Lex peccatum est? Absit! nisi per legem; nam connisi lex diceret
:

Non con-

produire des fruits pour la mort. 0. Mais maintenant nous sommes affranchis de la loi de mort , dans laquelle nous tions retenus, de sorte que nous servons Dieu dans la nouveaut de l'esprit, et non dans la vieillesse de la lettre. 7. Que dirons-nous donc? la loi est-elle pch? Dieu nous garde d'une telle pense Mais je n'ai connu le pch que par la loi; car je n'aurais point connu la concupiscence, si la loi n'avait dit Vous
! :

u pi sces.
8.

Occasione autem accepta


est in

peccatum per manconcupiscenliam


erat.
;

dalum operatum
sine lege
9.

me omnem

enim peccatum mortuum

Ego autem vivebam sine lege aliquando ; sed mandatum , peccatum revixit-. et invenlum est 10. Ego autem mortuus sum mihi mandatum qued erat ad vitam , hoc esse ad

cm

venisset

morlem.
11.

Nam

peccatum, occasione accepta per manda-

tum

seduxit

me

de mauvais dsirs. 8. Mais le pch ayant pris occasion de s'irriter par les prceptes, a produit en moi toutes sortes de mr.uvais dsirs; car sans la loi, le pch tait mort. 9. Et moi je vivais autrefois lorsque je n'avais point de loi mais le commandement tant survenu le pch est ressuscit; 10. Et moi, je suis mort, et il s'est trouv que le commandement qui devait servira me donner la vie, a servi me donner la mort. 11. Car le pch ayant pris occasion du commandement, s'lant irrit davantage, m'a tromp et m'a tu par le commandement mme.
n'aure/. point
; ,

et

per illud occidit.


,

12. Itaque lex

quidem sancta

et

mandatum

san-

clum, ctjustum,et bonum.


13.

12. Ainsi la loi est vritablement sainte, et le commandement est saint, juste et non. 15. Ce qui tait bon en soi, m'a-t-il donc caus la

Quod crgo bonum


!

est mihi,

faclum est mors?


,

Absit

Sed peccatum
est

ut appareat peccatum
;

per bo-

num operatum
14.

mihi morlem

ut fit supra

modum

peccans peccatum per mandatum.

mort? Nullement; mais c'est le pch qui, m'ayant donn la mort par une chose qui tait bonne a" fait paratre ce qu'il tait de sorte que le pch est devenu par ces mmes prceptes une source plus abondante du pch.
, ,

Scimus enim quia lex


,

spiritualis

est; ego au-

tem carnalis sum


15.

venundalus sub peccato.


intelligo;

Quod enim operor, non


,

non enim

14. Car nous savons que la loi est spirituelle mais pour moi je suis charnel , vendu pour tre assujti au pch.
;

quod volo bonum


illud facio.

hoc ago

sed quod odi malum

15. Car je n'approuve pas ce que je fais, parce que je ne fais pas le bien que je veux; mais je fais le mal que je hais.
16. Si je lais ce
la loi; et je

16. Si

autem quod nolo,


est.

illud facio, conseniio legi,

que

je

ne veux pas, je consens


:

quoniam bona
17.

reconnais qu'elle est bonne

Nunc autem jam non ego operor


.habitat in

illud, sed

17. El ainsi ce n'est plus


c'est le

moi qui

fais

cernai; mais

quod

me

peccatum.

pch qui habile en moi.

18. Scio enim quia non habitat in me, hoc est, in

carne me,

bonum nam velle adjacet mihi, perfibonum non invenio. 19. Non enim quod volo bonum, hoc facio; sed quod nolo malum hoc ago.
:

18. Car je sais que le bien ne se trouve pas en moi, dans ma chair, parce que je trouve en moi la volont de taire le bien ; mais je ne trouve point le
c'est--dire

cere autem

moyen de

l'accomplir.
;

19. Car je ne fais pas le bien que je veux fais le mal que je ne veux pas.

mais je

20. Si autem quod nolo, illud facio

jam non ego

operor

illud

sed quod habitat in me, peccatum.

20. Or si je fais ce que je ne veux pas, ce n'est plus moi qui le fais; mais c'est le pch qui habite en moi. 21. Lors donc que je veux faire le bien en moi une loi qui s'y oppose, parce que side en moi.
;

21. Invenio igitur legem, volenti mihi facere bo-

je trouve

le

mal r,

num

quoniam mihi malum adjacet;

22. Condelector enim legi Dei

secundm
in

interio-

rem hominem
23. Video

22. Car je me l'homme intrieur

plais
;

dans

la loi

de Dieu

selon

autem aliam legem


legi

membris mcis,
|

repugnantem

mentis mea?, et caplivantem

me

une autre

in

lege peccati, quae est in

membris meis.
quis

23. Mais je sens dans les membres de mon corps loi , qui combat contre la loi de mon esprit et qui me rend captif sous la loi du pch qui est dans les membres de mon corps.
!

24. Infclix ego

homo

me

liberabit

de corpore

mortis hujus?
25. Gratia Dei per

il

24. Malheureux homme que je suis vrera de ce corps de mort ?

qui

me

dlir

Jesum Christum Dominum no,

strum. Igitur ego ipsc mente servio legi Dei

carne

aulem

legi peccati.

sera la grce de Dieu, par Jsus-Christ nomoi-mme sumis la loi de Dieu selon l'esprit , et assujti la loi du pch selon la chair.

25.

Ce

tre Seigneur. Et ainsi je suis

ANALYSIS
1*

Sex primis versibus


:

explicat et probat

quod

14

in baptismo, per virtutem

mortis Christi ipsis lune ap-

cap. prc. dixit

Non

eslis

sub lege,

etc.

plicat, et quasi appropriat, mortui sunt;

unde lex

in

Judos ergo ad Christum conversas


ponit

alloquens, eis ex:

eos vint amplis

non habet,

sicut maritus
;

dominium non

quomodo per Christum

sinl lege liberi

tum quin

habet in conjugem

mortuum

1.S3

COMMENT ARIA. CAP.


quia,
in co

Vil.

154
sine loge, etc.; post legem
etc.;
:

Tum
novam
rituati

in buplismo, resurrexerunt
;

cum

Clnislo,

'

Ego autem vivebanv

Sed

vitam receperunt

ipsi unili, copidali, etspi-

cm

venissel

mandalum,
et

Mius

occasione, exarsil

matrimonio conjuncli

sicque sub grali sunt, ut

concupiscenlia,

peccato

me

occidit.

exe Deo
2 Sex
lict in se

fruclificent, seu fructus vital

producant; sicut

o Facto transita statu legis

ad statum grali,

v.

14,
;

sub lege, morlis fructus pepererunt.


aliis

explicat et in hoc statu deflendos effeclus concupiscenlhe

sequenlibus versibus explicat

quomodo

lex,

sicut

autem pris

in semetipso, ut

Judo,

oslendit Jtisic et in se-

liplicavit,
vit

mulsancta, per occasionem tamen pecealum indienilla pecealum, antea latens,


quatens
j

dis pravos effectus concupiscenli sub lege,

metipso, ut Cliristiano, ostendit Christianis invidos effeclus concupiscenli, etiam in sanclis.

elve'uit; hcque

tum

nolili,

tumprohibitione, con-

cupiscenliam peccandi

irritavit.
;

Venu 24
medium
:

ingemiscit ob liane miseriam, illiusque re-

Hoc autem modesli causa Paulus in semetipso exlegem, v. 9 ponil, sese in duplici statu supponens; ante

oslendit v. 25.

PARAPHRASIS.
pcccali sit auclor. Absit piis mentibus talis interpreVos prsertim alloquor, Judi fratres et legis il poteslis qudbomo | talio Lex peeeaii ne auctor est, nec magislra, sed Mosaie gnari; nescire enira non ea le i\ I: index et accusalrix. legi obnoxius lanlisper lege tenetur , donec Mulla sunt enini peccata qu non cognovi nisi vivit, seu viin et vigorem babet. vim in homincm liceat explicare per ni per legem iin ipsani concupiscenliam internam, qu
1 ,
!

i.

Hanc

legis

jus quod lex ipsa dat marito in conjugem


lier

sicut

mal-

exlerni actus ralionem induunl peccali,


j
'

non novissem
:

viro per conjugium obnoxia,

illi

viro per legem

esse peccatum, nisi lex


concupisces.

eam

probibuisset dicens

Non

ligaia est

quanidi vixerit

ille;
:

ubi ver

morluus
legi
;

est,
jjj
I

slula est lege malrimonii


est,

ita et

homo

obnoxius
ubi abro-

8.

Les ergo peccatum mibi


in

indicavit et proliibuit,

donec ea

vivit;

ab e autem liber est

et
j
i

quidem

ut illud coercerct; sed concupiscenli vilatens, cl quasi sopitum, bujus probibitio-

gata, seu
3.

morlua

est.

tinm

me

Sicut igitur
si

quamdi

vixerit maritus,

uxor
;

illius

nis occasione excitalum et irritatum, acris ad pec-

adullera est,

copulala

sit

cum

alio

viro

si

ver

morluus
nupserit

sit,

solula est lege malrimonii,

ita

ut

non
|
,

candum me sollicita vit, et in me excilavit omne malorum desidcrioium genus. Sicque, per legis occasionem, peccatum, quod
vigorem accepit.
9.

reputelur aduliera, nec adulterii peenis subjecla

si

cral quasi

mortuum, vitam ac
duplicem gentis

cum

alio

ita

de Domine
,

legi obnoxio, qui

quasi adulter rcpulabilur


pserit alteri
;

si

adbuc vivente lege nu

Hoc

ut dislinctis concipialis,
:

jam morlua sit lex. fratres mei, nibil vobis nunc commercii 4. Ilaque, cum lege Mosaie, quia et vobis ipsa mortua est, per mortem Cbrisli el vos illi quoque morlui estis, per
non ver,
si
;

noslrae distioguiie statum

ante legem, et post legem:

utrumque autem inme personexpono. Ego Judseus, aliquando, v. g., io ^gypto, vixi sine lege Mosaie;
tune peccatum non agnoscebam, non curabam, ad
|:

il-

camdem
priatam
;

Clirisli

mortem

vobis in baptismo approeslis in

lud

non multm excilabar.


lex
,

sic

aulem morlui
morluis

baptismo

ut et in

Sed postqum accessit


concupisces
,

dixitque mibi

Non
,

co

et

per

cum

surrexerilis

cum

Christo,
il-

bac probibitione

concupiscenlia

mea

unumque
lius, ut

facti silis

cum

illo,

quasi uxor et sponsa

qua; crat sopila-, et quasi morlua,


revixit.

slatim excilala

ex

illius grali,

Deo pariamus opra Loua, sane>t ul tanlo conjugio nobililaii,

cta cl divina.
5.

10. Revixit

inquam

pecealum
est animae.
legis
vilio
,

at

ego peecato

Et san

quum

morluus sum, quia mors


11. Sicque

fruclum edamus Clnislo, sponso noslro, dignum;

cm

mco

non

factum est, ut

enim sub

lege carnali, quasi marito, viveremus, lune | q )10 d mibi affectiones et desidei ia peccandi, quai per legis occa- | morlis.

dalum
in

crat ad vilain

occasio mibi foret

sionem fiebanl

irrilatiora, ita

dominabantur in

mem-

|
1

Quatens
lege,

me

insila

propensio ad peccatum,

bris nosliis, ul per ea fructus

peccalorum parrent,

occasionem accepil

illud avidis appetendi, biec-

morlis ftus infelices.


0.

i
'

que propensio, quasi lena


allraxil
;

Nunc

ergo, ubi per Cbrisli graliam soluli

sumus 1 dolos
j

sicque

me me

seduxit, in suas parles


,

ad opus vetitum indu-

ab
et

illo

cum

lege conjugio, cujus vinculo vinciebamur,


crat occasio morlis,
,

ceudo, occidit.
12. Ilaque nibil est
cla

quod nobis

lequum

est ut
S

Cbrislo, Filio Dei copulaii


lalis spirilu,
lii

novo (iliorum seu ebariscilicet

est, et

Deo serviamus,

ut unigenili Fiservi, solo


!

icquinn et

unumquodquc bonum.

qud calumniemur legem, sanejus mandatum sanclum


,

sui sponsa;,

non ver sicut antea, velut


;

13. Sed, inquiel


j

liic aliquis, si

lcxbona est, quoin se

^
(

pnarum metu
digna.
7.

liocque charitartis et sponsa; spirilu

modo
morlis

mibi mortem peperit? an quod

bonum

esl,

pariamus opra, Deo Paire, Chrisloque sponso noslro,

'
.

mibi causa morliseril?


;

Absit qud

lex dicatur causa


;

'

lex

ad

summum
est

est morlis occasio

vera au-

Sed vereor ne quis b;ec

me

de lege dicenlem

tem causa morlis

peccatum, per concupiscenliam

audiens, putet

me

legi

hanc calumniam inferre, quod


,

i contra legis probibillionera commissum. Hincappaieat

155

IN
et quale

EP1SOLAM AD IlOMANOS
non
'

156

quantum
parens,
in

malum
ejus.

sit

conupiscenlia, peccali
et

sit

inclinalio ad

bonum, sed propensio ad malum.


et spiritum, velle milii prae,

cm

per legem,
;

sanctam

bonam, mortera

Equidem quoad menlem


sio est; sed propter

me

s'il

operata

san malitia major est quant

banc indilam concupiscentiam

dici polest,

quanduquidem per legem bonam produxit

exsequi non valeo.


1<).

rem pessimam.
14. Lex, inquam, sancla est, ut quae sancla elspiritualia

Non enim, quod menle volo bonum, hoc malum,


in

perfi-

cio

sed quod nolo

carne

l'acio

inviius

pracipil; unde ergo

mors

et

peccatum

ex

concupisco.
20. Igilur, sicul

naturae nostrse corrupiiene, quai sequilur, non quae


spiritui,

jam

di\i,

non ego, seu mens mea,

sed quae carni placent.

concupisco, sed velus cl carnalis


corrupla.
21. Ilaque,

homo

seu natura

15.

Ilanc naturae corruplionem, qu;c et in sanclis


in

rcmanet, lubet

me person

vohis exprimere

ego
eoniw i-

cm

juxla divime legis prxscriptum,


ali-

igilur Paulus, lict liber loge, lici sub grati


stitutus,
lict

volo aliquod lacre

bonum, invenio legem, seu vim


;

apostolus, cl mollis

Deo dotatus
stimulos
in

quam, huic meae bonie volunlali conlrariam


vis,

et

hxc

vilcgiis, carnalis

tamen sum,

et carnis

ma-

seu lex contraria, oritur ex naturae meai corru,

lum

scutiens

illiusque

motus ssep cogor,


;

lict invi-

plionc

seu est naturae corruplse perversa ad

malum

tus, et velut servus emplitius, suslincre

propensio.
22. Lex enim Dci

Carnis, inquam,

sum

quasi servus
in

non enim apparte animal!

me secundm mentem
me

delectat.

probo, et ut ineum agnosco, quod

23. Experior aulem aliam in carne

corrupt

operor

in

qu non opre
;

perficio

bonum, quod mente


;

legem,

legi Dci

in

qu mens mea deleclatur, repumece lex, seu rebellio,


,

apiuobo

et volo

sed operor malum, quod mente odi


;

gnanlem,

et b:ec carnis

me

nollem enim concupiscerc, invitusconcupisco

vellem

quasi captivum

sibi ipsi reddit

cm me
!

cogat invi-

bonum
scenti,

alacriter

peragere, at invalescenle conoupi-

tum

ejus motus pli.

non

perficio.
et vo-

24.

me hominem

infelicem
tt

quis

me

liberabit
,

ab

1G. Si

aulem nolens concupisco, san mens


consentit

hoc morlifero corpore,

pravis afl'ectibus
?

ad mor-

luntas

mea

bal legem, dicentem


17.

cum Icgc, et, ut bonam approNon concupisces.


,

tem perlrahentibus, obnoxio


25. Gralia
Christi.
2(3.

Dei

per mrita Domini

nostri

Jesu

Unde

sequitur quod nunc in hoc statu gralhe


et voluntas
;

non ego, seu mens


cupiscenlia, qu;c,
in

mea, concupisco, sed

Igilur
et

ego ipse Paulus, qui supra,


;

v.

14,

meae naturae corruptio

seu insita veteri bomini coa-

mente

voluntate servio legi Dei

quia nolo concu;

me

reluctanle, suos motus excitai

pi>cere et concupiscenliie

molibus non consenlio

me.
18. Novi

carne aulem seu appetitu carnali servio

fomili pecet

enim per experientiam qud

in

me,

ut

cali, seu

concupiscentiae

ipsius
,

molus sentiendo
lict inviius

carnali et veteri homine, et per peccatum

comiplo

contra Dei legem concupiscendo

COMMENTAR1A.
Vers.
1.

An
:

ignoiutis
sub lege

fratres. Dixit
,

in cap.

m lex? ambiguum
enim verum
catur
telligi
:

est, si verba speclenlur

si
;

mens

et

proec., v.

14

Non

eslis

sed sub gvali; et

sensus Aposioli spectetur, indifferens est


est, et de utroque

ulrumque

quia stalim interrogavit an

ide liceret liberis pecet in


,

mens

Apostoli verifi-

care, sicque digressus est,


perseveravit
in

bc su digressione
bine

est

tamen probabilius qud de lege debeat insensus


:

reliquo capite
,

ad banc

v.
,

14
el

silque

Scitis,

fratres,

qud lex,
potestatem

proposilioncm regrediens
explicat.

illam

nunc probat

quamdi
habel
in

viget et abrogata

non

esl, jus et

Judseos ilaque ad fidem conversos hic alloquitur,

Vers. 2.

hominem, sicut mari tus in uxorem. Nam qu.e sur viro est mulier.

Cr.,

quos

et fratres suos,

etiam secundm carrtem, vocal,

ntavSpoi vuv^, subvirtis,

id

esl,

nupla,

seu viro per

quia et ipse Judaeus, et legis

non ignaros, quia


rmbuebantur.
vinculo non
viri et

conjugiiim obnoxia

yivente viro alligata est legi.


:

prima

asiate

Judi

legis notiti

Gr.

Viventi viro alligata est lege. Syr.


est fnarito

Ut mulier qu
vivit.

Dos ergo doect Mosaica;


plis obligari; idqe explicat
lieris.

legis

mtaphore

ammu-

devincla

suo per

tegetil

quamdi

autem mortuus fuerit, soluta est a lege viri, qu viro subjiciehatur. idcsl, lege malrimonii
Si
,

Lex

in

homine dominatur, Gr.

Dominatur komini,
an
illa ?

Oslendit igilur comparalione

hominem Judanim

quanto temi'ore viviT. Quid


Yers. jubendo
1.
,

? ille

homo an
Dominatur

jugo legis Mosaic liberari

sicut mulier nupta libera-

An
,

ignoralis, fratres,
,

etc.

VERS. 2.

lerrendo reum faciendo accusando, condeiiuiaudo. Hic enim osi dominalus legis. Quanto tem pore vivit, scilicei ipsa lex, inquiunl Origen. etAmbr ad homialii tamen, ut Theophylactus, OEcumenius nem referre malunt sed codent uterque hic sensus redit. Nobis tamen ad legem referri pmbabilius esl ut sit sensus Lex dominatur et potestatem suam exerce! in hominem quamdi ipsa vivit ac viget non aulem posiqum morlua etextincla fuerii.
;

viro alligata esl legi.

domines legi stolus hoc capite pulchra uiiiur meiaphor, vel poiis allegori nimirm peccatum mors et lex, quse oe:

qu sub viro est mulier invente Compart autem legem viro et subjectos mulieri virum habenti. Apo,

Nam

casionaliter p-ccauni el
;

morlem

fovet, esl

niarilus
:

anima nostra esl uxor proies sunl opra niala hoc marito moriuo transit anima ad secundm maritum nupsitque Deo, et pepenl proies bouurum operum. Il S Augustinus.
,
.

157
tur lege quasi

COMMENTAU1A. CAP.
conjugii per mortcm mariti. Lex Mosaica
;
,
i

VII.

158
cogilandum
rcliquit
,

nnum

dixil, aliud

ait
,

D.

An-

mantes

Jiuheus

legi
:

Mosaica subjecius, quasi

sebnus. Vel secundm D. Chrysosloinum


niurluani

inulicrcm

uxor mairimonio copulala sicul quanidi vivit inaper legem malrimonii alligata est uxor, illi rilus
,

aperl djcit;

legem vero, maritum, clam


argumculalionc

signifient in propositione, id esl, in

ita,

quanidi lcx vlgutt,

illi

Judams

fuit alligatus.

Sicut

ut videre est aupra.


Morii/icuti estis per corpus Cluisli
et pro vobia occisi
,
,

aulem marito defunclo, uxor


irintonii, ita

solula est legc nia-

sciliect crucilixi

ubi lcx abrogata fuit, ab c solutus est

Theophyl.

per mortera Domini,


,

JudaMIS.

D. Chrys. Alii diennt per corpus Chrisli


5.

id est

per

YER s.
TERA
alteri
,

Igitur vivente viro, VOCABITUR ADULALio


,

hoe qud incorport! eslis Christo,

scilicel per bapti,

si

fcerit cum
,

viro.
vel
si

Gr.

Si fueril viro
sit alteri

smum
Ul

et

liis

favere videtur versio Syriaca

supra.
viri

id est

si

nupserit

copulata
,

silis

allerius, id esl, ut silis

uxor allcrius
,

vint. Si

autem mortels fuerit vir ejus


viRi
,

liberata
;

scu ut muli nobilius conlralialis conjugium

unum-

est a lege
iia Ht

est

soluta est legc malrimonii


,

que

silis
,

cum

Christo

Filio Dei

qui niorluis sur-

non censcatur adultra


,

nec aduilerii
,

pnis

rext

novusque faclus

est
v.

boino. Cln islus sponso

Bttbjecta
ris

si

nupserit

cum

alio viro
;

aut alteri corpoin

comparatur, 2 Cor. 11,


5, 27.

2; Ecclcsia sponsa;, Eplies.

sui potestatem fecerit

licl

eniin

hoc casu

peccet, sed non in legem contra adultras. Itaque, iratres mei et vos mortifiVers. i.

Ut

frlctificemus Deo,
,

id est, ut in
,

hoc nostro cum


pariamus Deo
aliarum-

Christo conjugio

ex Cbrisli grali

cati estis. Syr.


l

S une

igilur, praires mei,

mortui
:

eslis

opra bona cl divina,

(idei, spei, cliarilalis,

in

corpore Chrisli.
,

Adaptai siinilitudinem
,

lnec
alil-

que virluluni
Vers.
5.

eniin vos
lalo
lius

Itaque, indical eonelusiotiem

quam ex

exemple

dedneit Aposlolus. Et quia ha?c erat


:

argumentatto
;

Uxor, mortuo inarilo, solula csl


,

lege viri

atqui lex

qu:e. erat

quasi inarilus vcslcr,

Cum enim essemus in carne...; dat quam debcant Deo fruclilicare, simulque ostendit discrinien inler hoc Judseorum cum Christo conjugium, et pnecedens eoruni cum lege malrimoralionem ob
iiium.

morlua
eslis,

csl per Christ!

inortem
,

ergo vos parilcr soluli

nec amplis sub lege


Apostolus dicerc
inibeeillitaii
:
:

sed sub grali. Debuissel


lex, etc.;

Cum enim essemus

in

carne,

id est,

cm sub

lege

igi:ur

Morlua esl

sed Ju-

viveremus secundm carnalem homiiicni.


Passiones peccatorum
,

dxorum

consulens, ne eos olfenderet


eslis legi,

id est,
,

motus concupiscen,

m aluit
veruni

diccre

Vos mortui
,

Utr unique autem

te

ad peccatuin inclinantes
,

qu.e per legem erant

em sit verum morlem morlua sit lex

eniui
,

est
,

qud per
v. 1j,
,

Cbrisli

id est

qu

occasione legis cxcitabanliir, operaban-

Eplies. 8

1G, veruni
,

tur, id csl, opus

suum pcragebaul in membris


;

nostris,
id

quo(|ue est qud nos mortui suants

couscpulti

com-

seu per menibra noslra


esl, ul fructus

ut frlctificarent morti,

plantali, etc., ut in cap. G diclunie-t.

peccatorum parrent, qui nosducerent

Hiuc

in re

parm referebat, quid


,

verbis Aposlolus

ad morlem, nosque morti pabulunidarent. Finis peccati


,

ex prime ret. Sivc mortna est lex sive mortui eslis legi. Caul tamen et prudenlcr Jud;eorum inlirinii;ili
sese acconunodans
Si aulem
,

mors.
G.

Vers.
tis
tis,
,

Nunc autem
,

soluti sumus a lege mor,

legem enim plurimi faciebant

id esl

lege qua; erat occasio peccati

et ide

morlnus fueril virejus, solula est lege viri,

scilicel legc

malrimonii, ipi su!) viri poiestale murer lenebatur, ci qua liberaiar per viri morlem. Igitur vivente viro vocubiiur adultra, si Vers. 5.

fueril

cum

alio viro

id esl, si

copulala

liicritalii viro.

Si

aulem morluus fueril vu ejus, liberata esl lege viri, ut non sit adultra si fueril cum alio viro, ac proinde non erit adultra, nec ut talis accusabilur, aul judicabi,

tur, eli.misi conjuncln fueril alii viro.

Vers.
legi

4.

Itaque francs mei,


Lex

et

vos morlificati estis

quasi inarilus noster, jaiu morlua esl, cl e^se dcsiil per Christum ;
per corpus Ckrfsli.
qtrae

erat

ergo nos pariter lege liberali , et sub lege, sed sub grali degimus.
l'os

soluli

sumus

nec

eique conjuncli silis, cujus deinceps arbilrio regamini; scilicet ejus qui " niorle resurrexit; ad cujus lormain eliani vos oporleatin novilale vila; anibulare, lanqum ex mortuis vjveules. Ut fruclificemus Deo, id est, ut Christo lanqum viro nostro cui conjuncli sumus, ex semine gralia?ejus fcuudali, bononmi operum fructus proferamus. ul vivas [iroles ex hoc cim) 1. 1 fructificeiims Deo , Christo nalrimonio pariamus Deo , sciliect opra lidei, spei, caritaiis et aliaruni virlnlum, qme ex semine, id est, grali Cbrisli et Dei, coiieepimus ul illa Cbrislo et Deo quasi eoruni parenti olferamus. Significat diverso cos qui sub lege erant, non fru,

ctlflcsse

Deo.
5.

morti/icaii eslis, q. d.

inarilus ?cster,

Lex quae erat quasi jam per Christum morlificata et mor:

lua esl, quia scilicel in vohis moriuuin esl el essedelegis illiui imperium , quo lcx ininalur, accust siit terrel, damnai et punil. Cm Aposlolus dlcil, nosmor-

tuvseue
in rruce,

legi

per corpus Chrisli

inlellige

immolulum

per corporalem Chrisli passionem et iiiuiiciu. Per liane enim morlua est lex velus nobis, ei nos legi, Vel polis, cl Lextui congruenlis, per corpus Cliriii id est, per hoc qud sunl iiu orporali Christo lanqum conjuncli alleri viro, ci cum eo l'ai li una caio. Nain scquilur i't silis allerius, gui ex morluis resurrc.iit SenstiS Quo fit ul loto veteris legis jam aliuin viruiii haueaid rsi,
, ,
: :

Cm enim essemus in carne, cic. SenDico, ul fruclificemus Deo, qui, quando erainus in carne, idest, in slalu veteris el carpalis hominis cujusmodi sunt omnes qui sub lege sunt) passiones ( peccatorum, id esl, motus, affecliones ac desideria peccandi, quse sunt et excitantur per legem, exerc bantur , et ipso opre complebanlur in membris nostris ; iique per ea fructilicabamus non Deo, sed morti, id est. fructus edebamus mortiferos, qui sunt ijisa peccata, quia finis et slipendium peccati mors. per Chrisli criiccni Cl Nunc autem VERS. 6. morlem) soluli sumus lege (qiuc erai occasio peccati,
Vers.
:

sus

el

sloli esl

consequenier) mortis inqudelinebamur. Sensus ApoiNunc autem pcrgraliani Cbrisli liberali su:

15
morlis; in qua detinebamur
,

IN
id est,
:

EPISTOLAM
vinculo
,
i

AI)

IlOMANOS
in superioribus,
:

Gi)

cujus

EST...?Mulla dixit
legi

quibus videbalur
Passiones peccalege mortis.

vinciebamur, eramusque captivi


id eet, ut

ita ut serviamus

calumniam
,

inferre, v. g., v. 5
;

serviamus Deo

in

novitate spiritus, idest,

torum

gu
,

per legem erant


inlcrrogat
:

v.

A
,

Ilac

iiovo spiritu, scilicet spirilu charilalis quai diffusa est


IN

ut explicet

Quid ergo dicemus

? id est

COKDIDUS NOSTRIS PER SpIRITUM SANCTUM, QUI DATUS


ut

an dicimus, utcaluniniantur aliqui


sit, id est,

qud lex peccaluni

est nobis; scu


adoptivi
,

Deum
,

diligamus, tanqum

filii

auclor peccali. Acsit


,

Sed peccatum non


,

et

tanquam

unigeniti Filii sui


id

sponsjET
SicUt

cognovi, elc, id est

non

ila

exacte novissein

ait

NON

IN

VETUSTATE LITTEH.E
,

CSt
,

et

11011

Sub

Thcodorelus post D. Chrysoslomum.

lege veleri
deslilut
,

et

tanlm
servi

litterali
,

scu spirilu graii

Nam concupiscentiam nesciebam


enim concupiscentiam nesciebam
,

Gr.
Syr.
:

Ipsam

tanqum
legunt
:

et solo

pnarum metu.
sumus
lege
;
:

etc.

Non enim

Graeei

Nunc autem

soluti
,

concupiscentiam novissem
alina;, v. g., uxoris,

etc., id est,

internum rei

tnortui, id est, cuni

simus mortuiei

etc. Alii
:

legunt

desiderium, non novissem esse


:

Morluo eo
Syrus
ei
:

in

quo delinebamur.

Alii

lege

mortu.

peccatum

nisi

lex diceret

Non

concupisccs.

Hoc

Nunc aulem cessamus

lege, et tnortui

sumus

enim

null lege hunian velitum.


,

qui nos delinebat, etc.

Sed nostra

leclio, cujus nic,

Nola qud D. Paulus modcslise causa


person loquitur, rem odiosam
sic in se

in

prima

miiit

Origenes

quam

sequitur Ambrosius
est.

et

quam
ila

volens expri-

confirmai D. Hieronymus, clarior

Ex supra
mors

dictis

v. 4

disec
sil.

qud baptismus
Mors quidem
ut in
,

est, ut et

malrimonium
et

quia

mere, ut eam liberis aliis exponat Judx'is. Nola et qud Hebrum in su person describit in duplici slatu anlc legem scilicet, et post legem. In prim*
:

per baptisma morimur peccalo, veteri bomini


Clirislo

cum

slatu,

quando peccatum
,

latebat

cratquc sopilum
fuit

in

morimur
est.

sepelimur,

cap. 6 sacp

secundo slatu

quando palefaclum
itaque
;

peccatum
fuil

diclum

Matrimonium ver , quia per baptismum


,

prohibitum, et per prohibilionem excitala


piscentia. Absit

concuaut

anima: noslra; uiiiuntur Clirislo

Ecclesi sponso

qud lex peccatum

sil,

unumque fimus cum


opra sancla
de, anima
,

illo

ut

ex ipso et per ipsum


atten-

peccali magistra

quinim

est peccali accusalrix, ait

et

Deo digna pariamus. Ad hoc


!

Theodoretus

quia mulla sunt peccata et per se mala,

mea

et lanto

honore nobililata

Christi

qua; non novissem mala, nisi lex

me

docuisset.

Ipsam

sponsi

tui

zela et
illius

amulare gloriam; ama quod amat,


sis Iota.

concupiscentiam inlernam

qu aclus externi ralio-

omnibus

subdere volunlalibus; ipsius


,

nem

et malitiam peccali induunt,


,

non novissem esse

eodem versu quod hujus malrimonii finis sit fructificare Deo opra sancta Deo continu parre, iota Deo vivere. Attende anima mea, quomod huic Dei in le vohmlati responderis. EruDisce et ex
,
,

peccatum

nisi lex

eam
;

prohibuisset.
,

Non cognovi et nesciebam hic non ignorationera omnimodam significant sed hoc dicit, naturalis se
discretionis exactiorem cognitionem accepisse per le-

besce, anima,

in

bono

sterilis, et in
,

malo fcunda

gem

ait

Theodorelus.
est cognilio peccali,
:

'

ruborisque et

doloris

plena

recurre
,

ad sponsum
et pro prse-

Lex ilaque
et

non causa peccali

luum

veniam pro pralerilo precalura


Dei vivi

producit peccali cognitionem

est

autem peraccidens

senli et i'uturo Spirilum


I

sanclum petitura.
,

exirinsecum

legi

qud ex hc cognitione peccali


,

Christe

Fili
,

omnis autem anima; Chri,

irriletur concupisccntia

et

peccalum operelur.
:

stian* sponse

miserere anima; mea:


;

tua; lict indiei

Vers. 8.

Occasione
(

autem accepta... Grc


:

gnissim

et infidelssmse sponsse
,

omnes

condona

Occasionem autem accipiens peccatum. Syr.


hoc prceplo
scilicet
:

Proinde

praHeritas infidelitales

ejusque peccatorum
,

mor,
ris,

et

tuum da
hoc tuo

ei

quso, spirilum
,

spirilum

immeamovi-

Non

concupisces
in

invenit sibi

occasionem peccalum,

et

consummavit

me omnem conid est

ut hoc luo spirilu

fcunda, edat Deo opra

cupiscentiam. Lex, ut v. 7 dictum est, dat cognitionem


peccali
,

ta:; sine

spiritu

miser passionum servus ero,


;

et illud prohibe!.
,

cl

opra morlis semper pariam

at spirilu luo reple,

concupiscentia; vitium

in

me

Peccatum autem latens, et quod

erat so-

lus,

Deo subdar, ipsique

ex grati tua

fruclus vita:

pilum, et quasi morluum; hujus prohibitionis occasione excilatum et irrilatum, mull veheincntis gras-

producam.
Vers. 7.

Quid ergo dicemus? Lex peccatum

sari cpit, et excilavit in

me omne
peccatum

genus malorum

mus

jure legis, ulpole mortui ipsi lei, in cujus scrvitute delinebamur. Sotuti sumus, Graec, enervali

sumus, idest, cnervala in nobis est lex, quia lex vires et nervos suos, scilicet dominium, el jus quasi inarilale, qud in nos habebat, amisil.
Spirils, el non in velustate tiller, non in veleri vivenai gnre, animali et carnali, cujus magistra csi legis lit lera , non gratia. lia Anseini. Lex enini lioniini vetiistatein suam indicabat qu'ulcm et vetabat, sed ade non auferebat, ut per occasionem etiam eamdem auxe(

Lex peccalum est ? est lex enim Deo est, ideque perse bona. Oflicio legis quod est monstrare peccatum non autem praecipere aut proVers.
!

7.

Quid ergo dicemus?


lex in se
,

Absit

Non enim

lia ut serviamus

Deo

et Clirislo

in novitate

nisi per legem : nam concupiscentiam nesciebam (esse peccalum) nisi lex diceret :

movere. Sed peccatum non cognovi

Non concupisces. Per legem cognilio peccali. Nam, sicut peccatum nullo modo cognoscitur nisi per legem in gnre (peccatum enim definilur quod sit conlra legem ) , ila perfecl non cognoscitur peccalum , nisi
per legem scriptam, seu positivam, qua;
data
sil

rit magis rcfricabal enim, irrilabal et incitabat veleres concupiscemisc affectus. Novilas vila; vera justiiia est, quxdeclaralur bonis operibus vetuslas, injusli; :

Deo. Vers.

8.

tia

quam oslendunt opra mala.

mandatum

opration est in

Occasione autem accepta peccatum per me omnem concupiscentiam.


,

1G1
dcsidcriorum. Lex, seu prohibitio
irritai, sicut

COMMENTAK1A. CAP.
eoncupiscenliam

VII.

G2

Vers. 11.
Gr.
,

Nam

peccatum, occasione

accepta.

aqua calccm vivam.


(eoncupiscenliam vtante)
ui est
,

occasionem accipiens ;id est,


,

nam

concupiscentia,

Sine lf.ce f.mm

tecca
I

occasione legis accepta


traxit et

in

suas partes

me

dolos

tem mortcum erat,


quasi niortua

sopilum. Concupiscentia
prohibebalur, erat
:

occidit

me

ad opus velitum

inducendo.

interior, quia null lege


,

human

Vide paraph.
Vers. 12.

sopila,

at loge Dei proliibila, el aflectus.

et non reputabatur peccatum cxarsit in omnes pravos motus

Itaque
,

lex quidem sancta.... Ex su-

pra diclis concludit Apostolus contra objectionem v.


7 factam
;

quod lanlum abesl ut lex peccatum


et

sit

Vers.

9.

Ego autem vivebam


,

sine lege...; loqui,

quin im sancta est

unumquodque

ejus

manda;

lur in person Judae


Alii

ante legem

v. g., in jEgypto.
,

tum sanctum
justum,

docens quomod Deus sanct colatur

tamen

id

intclligunt de D. Paulo
,

adolesccre et peccare

cm inciperet legem Mosaicam nondm edo-

praescribens ut unicuique

suum reddatur;
sit
,

bonum

prscribens ea quibus quisque bonus

si

ctus.IiaCornel., Menocb., Tirin.

servetur.

Ego, Judanis scilicet, aliquando,v. g., in/Egyplo, ante legem Mosaicam, vivebam quasi exlex, peccatum non agnocens non curans non stimans sicque ad illud non multm incitatus. Sed cum venisset
,

Hinc D. Thomas putat


cepta cremonialia
;

dici

sanctum
,

propter praj;

justum

propter judicialia

bo-

num, propter moralia.


OBSERVATIO MORALIS.

mandatum, id

est

lex dicens mihi


,

Non

concupisces,

Ex
Da
,

dictis
,

de lege

v. 7 et

quae majoris reatus oc:

peccati dans mihi cognitionem

illudque prohibens
est.

casio fuit

disce

cum

D. Augustino frquenter orare


et

peccatum revixit,
scenlia mea,

id

est

excitatum

Concupi,

Domine, quod jubs,


sit

jub quod

vis. Qualis-

qu erat

quasi sopita et mortua

per

le-

cumque

noslra
,

sive per
et

legem

sive per ratio-

gem

excitata revixit.

nem

cognitio

ita

pravum

corruptum est cor ho-

Vers. 10.

Ego autem mortuus sum.... Peccatum,


;

minis, ut nisi Christi grali medicinali sanetur, tota


haec noslra notitia majoris peccati futura
sit

inquam

revixit

at ego peccato mortuus sum.

occasio.
gratia
;

Observa et mirare antithesim inter peccatum et

Legis cognitio bona quidem est


cl gratia

est

enim Dei

liominem
occasio.

quibus lex successive mortis et


,

vitae

est

qu ex

cordis nostri corruptionne lethalis et

Ante legem

peccatum erat quasi morluum


;

funesta nobis erit, nisi gratia Dei interna cordis nostri

homo autem vidcbatur vivere revixit, homo ver mortuus


quod
est

post legem, peccatum


est
, ,

corruptioncm sanet. Itaque


;

Sana me, Domine,

et

peccato scilicet
languebat concu;

sanabor

salvum me fac
,

et salvus ero,

Jerem. 17, 14.

mors animx. Ante legem


,

Ex
gralia

diclis v. 9,
,

piscentia

et

homo non

erat prvaricator
;

post lelege,

10 disce qum necessaria nobis Dei ob miserandum et lacrymis eliam sanguineis


causa mortis est. Si legem
sui

gem
per

exarsit concupiscentia

ipsi

non obstanle

deilendum statum nostrum. Si enim legem ignuret

obedivit
legis

homo,

factusque est legis prvaricalor, et


,

homo
novit,

ipsius ignorantia ipsius notitia


,

illi

trangressionem

factus est obnoxius morti

ob cordis

pravitatem, ple,

temporali et tern.

rmquc majoris
legis

criminis erit occasio. Sine lege


,

aut

Et inyentdm
foret mortis.

est mihi mandatum...., sicque factum


,

cognitione

non novit eoncupiscenliam


nec peccatum
,

illam

est at lex qua; mihi data erat ad vitam

occasio mihi

pulat naturalem
putat. Hinc

aut offensam Dei re-

peccatum

dglutit ut

aquam.

Si noverit

Sensus Concupiscente vitium in me latens , occaNon concupisces, per illud ipsione mandali illius suin excitavil et produxit in me omne genus pravorum desideriorum. Ac si dicat Mull lalis grassari cpit qum ante, lanqum ips prohibitione lacessitum quemadmodm de liliis Isral legitur Judicum 2,
:

catuin, scilicet per cognitionem ipsiusquam lex praestat,


et consequenter per

malorum desideriorum exuberan-

liam, quae occasionem habet ex lege. Revixit, id est, excitatum est; et, ut Auguslinusexponit, apparere cpit. Ego autem mortuus sum, vel mortuus Vers 10.

fui, id est,

quod audientes mandata


,

Dei,

omnia lcre

coniraria.

Nain virtus peccati lex. Vehementis enim inardescil concupiscente flamma dm lege premitur; ni(imur enim in velitum semper. iiine lege enim peccatum morluum erat , id est, sopituni erat per legem enim excitatum revixit. Dicit ergo peccatum sine lege morluum fuisse, non simquasi non esset pliciter sed velut morluum quia non cognoscilur nisi per legem ; et quia vires suas non exerebat quemadmodm postea lege supervenienle. Consopitum quippe erat donec lege excita;
,

manifest factus obnoxius morti xtern, propter manifesiam, ut dictum est, legis transgressionem. Nam mortem ecternam intelligit, qua; trans-

gressionis est

irutur.

Ego autem vivebam sine lege atiquatido, Vers. 9. nimirm tune cm adolesccre inciperem el peccare nec tamen legem Moysi edoclus essem lune enim vivebam <|uasi exlex, acconsequenter peccatum noncurabam, non agnoscebam, non aistimabam hinc ad illud non multm incilabar. Sed cum venisset mandalum, peccatum revixit. Sensus est Postquam vei mandalum illud legis Non
,

pna. Et inventum est mihi mandatum, quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem. El sic reips comperi legem, seu legis mandalum, quod Deo datum fuit, et per se ordinalum ut hominem perduceret ad vitam et salutem, hoc ipsum mihi cedere ad mortem, quia morti acterna: me palm reddidit obnoxium. Vers 11. Nam peccatum occasione, etc. Nec mirm si peccatum occidit per mandatum, quando et ipsum mandalum occidere dicitur, quia cm sanare non possit, mortem suis transgressoribus comminatur et

irrogat. lia

namque dictum est:

Littera occidit

Cor. 3.

Vers. 12.
Iloc

1 laque
:

mandalum

Non

lex quidem sancta, etc., q. d. : concupisces, el quodvis aliud in

se sanctum est, quia facit

hominem purum, caslum, sanclum; et justum est, quia hominem cohibet, ne injuste alienam uxorem aut rein concupiscat; et bonu/m est, quia

co>(CMpisces,innolitiammeamvenisset,rcvixilinmcpcc

\i

hominem bonum

facit

omnesaucanimi

163
illam,
pcccati
et Dei grati

IN

EPISTOLAM AD HOMANOS
ofistant

164
cordis nostri perversilas et corruptio!

non pfvnitur, non


,

Heu quanta
bc

notili cl prohibitiort

concttpischtfert 8-

qu-f legis et inlellects


legis et inlellecls

lumen corrompit
corruplione, ipsa

cl inlicil
fit

et

quetur, fielque ob nntiiiam magis rcus.

infwlior,

Itaque

lumen

vis et efficacia

gratine

qnm
!

scelcralior et

inexcusabilior.
;

Adeo corrupii qua^ra,

milii neccssaria

eslis

lux aterna

illumina nie

mus medicuin
Chiisli gratiam

liumiles

tremebundi
,

gementes

sanclilas ipsa, sanctifica


illumina

me!

Christt3 , lux mundi,


,

imploremus

qua2 scia cordis corru*

meniem meam

Chris te

Salvator mundi

plionem sanat.
Vins. 14.

salva, purga, sanclilica cor nicum.

Da mihi

cor no-

Scnius enim quia lex spiritualis


etiim legem spirits esse
;

est....

vum
Da
,

cor docile
,

et ln;e volunlali
;

scmper subdilum.

Byr
tant

Scimus
et
,

ego

ver'o

carnis

Domine

quod jubcs

sis

rever magister et me-

venditus

sum

peccalo. Probat legem sanclam


niorlis
;

dicus.

esse
,

et

non causam

siinulque

rationem

Lex p.rdagogus
et rncdicus.

non rncdicus

Christus magister

reddil ob
scilicet

quam ex

lege sequilur lege non inlenlum,


cl

peccatum

mors;

alia

quippe est natura le-

Vers. 15.
mors.... llic
diclis

Quodergo bonum
;

est, mihi factum est

gis, alia hominis, eliam jusli et sub grali constituti.

sequens

secundum objicitsibi incommodmn, ex bine enim saliem sequi videtur quod


se sanetum,

Lex enim
fugere.
j

spiritualis

si

spirilualia

prajcipiens, et

quai spiritualis sunt hominis; virlulem amplecli, vilia

mandaUuii
niorlis.

in

mihi faclum

sit

causa

Ego autem carnalis sum. Loquitur


!

hic in propri

Absit
peccali.
tis
,

Non enim

lex

sed legis ahusus est causa


niorlegis

person

et in slalu

suo

praesetfli

ut Cornlius

La-

est

Lex tanlm occasio; vera aulem causa transgressio legis seu peccatum contra
,

pide colligit ex omnibus Apostoli verbis,

qu

sunt de

prasenti

et ut Estius l'us probat.

prohibitionem.

Nam peccatum,
peccatum
,

id est,

concupiscentia

qua?. parit

Ego autem carnalis sum, id esl, vitio ruplse sequor non quae spiritui sed
,
,

naturre cor-

quaj

carni

ut afpareat peccatum,

id est,

quantum

placent; venundatus sur peccato. Gr., subpeccatum.


Syr.
,

et quale sit

malum

per bonum, idest, per legem,


,

et

venditus

sum peccato;

id est,

venditus in ser-

OPEFsatum est mihi mortem

id est
,

pellexit

me

iu

vilutem sub jugo peccati, quasi l'omiui. Hoc intellige:

morlem,
est est

inslar Jenonis vel leiue


:

ut fit supra moid

carne, vel secundum carnem


explieat v. 25, seivio legi peccati.
in

servus sum

seu

ut
lex

dum peccans. Grsec


,

Ut

fiai

secundum liuperbolem,
peccans
,

Hincque

fit

qud
,

plus

qum
et

dici

polesl,

peccatrix
et

id

me non

habet linem suum; sed ego, non ipsa

sum

magna

exuberans

peccatorum

maliticc

causa peccati et niorlis.


Itaque ad clariorem versuum sequentium inlelli-

causa.

Per prosopopam loquitur de peccalo


cupiscentia
,

seu de con-

gentiam

observa qud Aposlolus


,

faclo transilu
gratiae

l'omite

peccati

quasi de person quas


,

prterilo statu legis et peccali

ad slatum

excilarel voluntalem ad peccauduni

et

quae major

sed adliuc

cum
,

concupiscenii luclantis, exponit in


.

peccalor, seu peccatrix

lit

quando ad majus peccainsignitef et


;

su person

quae justis

eliam sub grali consiilulis,


,

tum

excitt; ut fiai supra

modum,

ex-

continuant; idqnc lum ut nos inslruai

eladpugnan-

cessive peccalor,

ppri.}.&$,

reus, peccalor

c//f>Ti,

dum

cxcilet;

lum

ut Judaais oslendat discrimen

quod

peccatum
vires et
ira

idque per ipsum mundalum.


et rite ordinal ac componit. Boquis e lgitim ulalur, 1 Tim, 1. Quod ergo bonum est, mihi faclum est
:

est inter

hune priesenlem sub grali slatum

et inler

motus ben
13.
si

est lex,
\ eus.

Nom igilhr inandaium, quod est auterat per se bonum, mihi factum est mortiferum, id esl, causa morlis?Scilicel ejus quie estpna iransmors? de. Sensus
gressionis. Absit. Non fuit hsec mutalio, vilium
et

efficitur. Scimus enim quicumque rect sapiiuus, legem spirilualcm esse, quia praacipitea qua- observata spiritualem et jusium reddunt homineni. Quia lex, inquit, spiritualis est, id est, spi-

e accepta pejor quis

qum homo
to,

ritaba preeipit, noncarnalia. Dieilur aulem tain lex spiritualis, vel spirilu hominis, id est, mente, cui carnem pponit velpotis Spirilu sanc;

culpa ipsius

mand.ili, sed peccali cl hominis mandalo abulenlis. Sed peccatum, ut apparent peccatum (ut robur et vires peccati manifestent ur), per occasionaliter) operalum
est

bonum

(por

mandatum,
p<

mihi mortem. Sed

cca-

tum mihi factum est mors, nimirm (utappareatquale quanluinque sit malum) per bonum operando mihi morlem, id est, per legem. Ut fit supra modum peccans peccatum per mandatant. S. llieron. legil: Ut fiai peccantius peccatum. S. Auguslinus legil Ut fiutsupramodum peccatur peccatum. Loquitur auteni Aposlolus de peccalo velul de person qupiam. Sensus Adque illud ipsum peccatum in me laiens occasione mandaii, factum c>l lanqum ingens peccalor, dm in me opra lu r omnem concupiscentiam, et in aperlam pncvaricalionem impellit,
:

cuipassim carnem oppmiit. Ego aulem camalis sum. Auguslinus de homine juslo et sub graii conslitulo lolum hune locuni exet Aposlolnm hic et ponit et exponendum docet deincps torfhi in su ipMiis person, et omnium eornm, qui quantnivis sen liant in se legem quamdam repuan intein legi mentis su;r, id est, oncupiscendilia> fomiiem, cujus motibus ineilamur ad ea qu;e vinse legi contraria sunt; jam renati lamen et sub gra;

li

Di.
lige

constituti; ninte ac voluntate conqu'u'scunl in lege Quod fgo dicit Ego autem camalis sum, intel:

insuper et occidit.

Vers. 14.

Scimus enim quia


est, inquit,

texspiritualis est, etc.


legis,

Prspicuum

non esse culpam

dm

non mente, sed crneadhuc concupiscente contra spirilum. Quod non est absolut carnalem esse, sed secundum abquid quaiens scilicet homo per gratiam renovalus, adhuc fomiiem peccali circumfert, assidue commoventem in ipso peccandi desideria. Qui autem hoc tanim modo carnalis cst,is simpliciierest spiritualis, ulpole legi, qua? spiritualis est, consentiens, et proinde Deo, qui legem ddit.
:

16S
prseteritum statum sub lcge
;

C0MMENTAU1A CAP.
.

VII.
;

166
id est, si

in

illo

prxterilo stalu
;

lunlale; illud facio,. in appetitu inferiori


riolens ego concupisco
,

obediebatur concupiscntia?

cl

peccabalur

in

lioc

pra>senti gratis: statu, concupiscenlia!


in

quidem slimuli
non pecca-

malum

senliuntur

al

illis

resistilur, et

mens cum lege adhrel legi approbat legem dicenlem Non concupisces. Unde
consentio legi
,
,

id est,

el voluntas

mea

consentit

tur.

sequitur

Concupiscenlia: quidem quasi lyranno tradili sunt

Vers. 17.

Nunc

etiam
lii

non autem pcccato instar servi emplised non coginiur concupiscenlia: motus senlire
jusli
;
:

Nunc autem non amplius


qud nunc
el voluntas

autem jam non ego. Grac ego etc. Syr. Nunc au:

tem non ego quidem, etc. llinc, inquam


,

sequitur

iIJis

eonsenlire

ingemiscimus sub
,

illius

tyrannide
all'eclu

in lioc statu gralia:

non ego

seu

mens

illiusque legi carne servimus

sed menle et

mea

concupisco

sed

mea

corrupla na-

servimus

legi Dei.

tura

seu fomes peccati.

QroD emm operor, non intelligo. Probat se venundatum esse peccato seu se servuin esse concupiscenlise, ex eo qud facial non qua: facienda sibi
; ,

Vers. 18.

Scio

enim quia non habitat


,

in me....

Novi enim per experientiam


carne

quod
,

in

me,

id est, in

me per peccaium
id est,

corrupla

non habitat bosed propensio ad

\identur, sed qiue dominus, niniirum concupiscenlia

num

inclinalio

ad bonum

imperal; scilicel,
est
:

malum
quia

concupiscere. Sensus ergo


,

malum.

Quod
,

operor in parle animali


; ,

non agnosco ut

Nam velle adjacet


num,
facile

miiii.
;

Syr.

Nam

ut velim bo-

meuin

nec approbo

sine ullo voluntatis mese


;

quidem

trahi est

at ut illud exsequar, irnin nie justificato

cousensu, id agit pars aninialis

seu

quod idem

est,

potens suin ;seu est quidem


voluntas faciendi

prompta

opra et motus concupiscentiae meae, per rationem el


voluiitatem non approbo.

bonum

sed vix illud exsequi poset


spirilui

sum,
bonum.

quia caro est

infirma,

semper

Non emm quod volo bonum...; id est, non enim opre perficio bonum quod mente approbo et volo;
sed carne operor

rebellis;

vel juxta spiritum est mihi

prasto velle

malum quod mente

odi
;

seu mala

Vers. 19.

Non enim quod volo bonum


majorem asscrlionem
,

superioris

carnis desideria, qua: voluniate detestor appelilu senlire cogor. Quasi diceret
:

in inferiori

est repelitio ad

v. 15.

Nollem concu-

Vers. 20.
v.

Si autem quod nolo, illud facio. Vide


Invenio igitur legem, id est, vim
,

piscere, invitus concupisco


facere
,

velleni

bonum
,

alacriter
perficio.

1G el 17.
Vers. 21.

at invalescente concupiscenti

non

Vers. i6.

Si
:

autem quod nolo


legi

illud facio,
esse.

imperium

dictamen concupiscenlia:

scilicet, legem,

CONSentio. Syr.
Si

Su/fragium fero

eam bonam
,

autem quod

nolo...., appetitu superiori


:

seu vo-

inquam, contrariam mihi ralenti Quoniam mihi malum adjacet


;

facere
id est

bonum;
,

quia propen-

Venundatus sub peccato. Sensus Carne adliuc servus sum peccati, quomoilo dicil in fine capiiis, se carne servire legi percali. Quo etiam sensu sancla Ecclesia, B. Giegorio auctore, in perSon omnium lideUt nos Ijnigcniti tui nova pet carlium oral diceiiS nem nativilas liberet, quossub peccati jugo velust sertiQuani Eeclesiae oralioiiem opponinius iis tus tenel quibus absurdum videiur in person jus: i bominis dici, quod carnalis sil, et vemindalus sub peccalo. Quod enim operor, non intelligo, id \ers. 15. est, per raiionem et volimtalem non approbo, opra et niolus coneupiscentia: mea:. S. Aagust. hune dal sensum Probat hic Aposlolus se veiiuiidaUim sub peccato, id est, esse servuin concupiscenlia:, ex eo
:

quod

facial

illaqtue
rai pni:

non illa qua: sibi facienda videntur, sed dominus, scilicel concupiscenlia , sibi impeconcupiscere; id deinde probat verbis eonse-

legi consentanea est, qu vult me hoc nolle. llaque consentio legi, non soli'un intelleclu judicans qud bona sil, verin etiam volunfaie me ei conformans. Quod inique est bominis jusii, ac mente renovati. V ERS. 17. Nunc autem jam non ego operor illud, etc. Graee Nunc autem non amplius ego. Sensus est: Quoniam rCnovatus per graliam, legi consentio; mine non amplis ego operor malum, sicut l'anebam conslitulussub legi;; sed peccaium in me babitans illud operaiur, id esl, concupiscenlia mihi insita, et sedem in me fixam babens, pravos motus in me excitt non consenliente. Vers. 18. Scio enim quia non habitat in me, hoc esl in came me, bonum. Jovi per experientiam in nie, qualcns caro sum, id est, carnalis, non liabitare bo-

num,

si'd

malum.
adjacet mihi; perficere autem
:

A am

velle,

bonum non
,

qiienlibus.

hocago;sed quod odi malum, illud facio. Sensus :Non enim perficio id quod meule volo, scilicel bonum sed carne operor idquod menieodi.scilicctmalum, q. d. l'aulns: Vellemnon eon,

lion enim quod volo bonum,

iwenio, q. d. quod bonimi

Facilitas et bona voluntas volendi id est, esl in me juslilicalo; sed vix, el non

nisi difficuller illud periieer

possum.

Spiritus

enim

(:iipi>cere;itnolleniconciipisceie,etiaineii concupisco.

Facio significai hic aciiouem bominis imperfrciain, id est, aclum concupiscendi appelils, cura rationis assensum. l'iule explicans suhdit Aposlolus J atn non ego operor, illud, sed quod habitat m mepeecatum, q. d.: Hic acius concupiscendi, non est meus, non est huiuanus, quia non est liber ci deiiberatas, sed est acius inhabilantis in me peccati , id est
: :

Nota

caro autem infirma, im reluclans spiitiii. lia S. Auguslinus, Anselm., S. Tournas. Non enim quod volo bonum, ele. ReVers. 19. petit lisdeni pen verbis quod jam ante dixerat, ad

prompUts

est,

probandum quod dixit Perficere bonum non invenio. Vcrbum nolo, quosignilicarel voluntati'in aveisanteni, clin conlrariiun nilentem. Id enim postulat res de qua agilur. Unde et pris dixit: Odi, pro quo post:

ea

A'o/n.

concupiscenlia;.

Vers. 16. Si autem qnod nolo, clc. Sivc. quod bona sit; si, inquil, quod mente non volo sed odi, illud ago, videlicet carne concupiscendo, jain corisenlio legi,

Si autan quod nolo, etc. Per hoc enim si! lacre secimdm carnem, quod tamen ips homo meniis deliberalione nolit ; idcque sehominein ralionaliac deliberal actione il-

Vers 20.

innuere volujl Aposlolus

luu

qum

verbigrati, dicenli Non coucupisccs, lanbon* quia voluntas niea qui noJo quod facio,
:

non agere. Invenio igitur (m meipso) legem, ralenti Vers 21. mihi facere bonum, etc. Igitur invenio ac ileprehendo

67

IN
insita

EPISTOLAM
in

A!) KO.Y1ANOS

m
et

sio nd malum mihi intim


sciiicet

est

inferiori
;

lioncm appelits sensilivi

sensuum
sinit

ac praesertim

anima; parte. Hic versus obscurus est


sunt
illius et

liinc

carum partium quas pudor non

nominare.

varia;

conslructioncs et exposiliones,
est.

Legem
J!

Dei vocat

legem mentis sua;, ob dicta

quas apud auclores videre


mihi videtur conlextus,
tclligitur,
si

Facilis

et

naturalis
in-

v 22.

quod ex pnecedentibus
,

Et captivantem me,
vt motione
,

id est,

qu
,

rebellio

me
,

captiinvi-

subaudias

legem eonlrarianteni

seu re-

non consensione

quia sciiicet

pugnantem mihi
niam mihi malum
insita est.

volenti.

Cujus contrarielalis, seu re:

tus cogor vitiosas concupiscentia; passiones sentire.

pugnanliae rationem reddit Apostolus, addens


adjncet, id est, propensio ad

Quo-

malum,

Vers. 24. Infelix ego homo quis me liberabit Talem ac tantam miseriam dplort Apostolus , et
! !

Ex

diclis igitur concludit

Apostolus
,

Cm

exclamans
volo jux-

atque gemens petit


et

Quis

me

liberabit

de
et

ta divinse legis

prscriptum

facere aliquod

bonum
hcque
incli-

boc mortali

moribundo corpore, totmiseriis


!

deprehendo
et huic

et

expenor aliam legem, mibi conlrariam,


;

pravis affectibus obnoxio

mea; bon volunlati repugnanlem

Vers. 25.

Gratia Dei,
Christi

etc.

Respondet
,

sibi

lex est

perversa natur meae corrupla; ad malum

qud gratia Dei


tuilu

seu gratuita Dei misericordia


;

in:

nalio. Et

hc

intelligentia

conformis est sequentibus

meritorum

Grc.

et
,

Syrus habent

versibus.

Gralias ago per JesumChristum, etc.

qud

sciiicet li-

Vers. 22.
delectat

o.ndelector enim legi Dei,


lex Dei

id

est,

beratus sum, vel potis qud sim liberandus.


Igitur ego ipse mente servio... Ego Paulus mtn-

me

secundm menlem.
id est
,

Vers. 23.
perior
sciiicet

Video autem aliam legem,


in carne

ex,

tc, id

est, parte anima; superiore, servio


;

legi Dei
;

autem aliam legem


fomitem peccati
,

me
,

corrupt
,

concupiscere vetanti

nolo enim concupiscere

car-

repugnantem

Grxc.

con,

ne autem

id est, parte
,

aniime inferiore
,

servio le-

tramililantem, seu rebellantem legi mentis me^:


legi Dei

seu

gi peccati, id est

concupiscenti

cujus cogor

mo-

qu

dicit

Non concupisces.

Intellige rebel-

tus senlire et pli.

me legem, seuinclinationem quamdam, qu sciiicet malum mihi adjacet, el faciendum tanqum lege qudam ingeritur in me, inquam, volente facere quod bonum est. Invenio, quoniam mihi volenti bonum facere malum adjacet. Est enim malum, inquam, conin
;

cupiscentia; mihi innatae , qua; bono et legi Dei rpugnt. Sic igitur concupiscentia , qua; fomes peccati inquam peccati, est, eadem etiam lex vocatur, lex, quatens nimirm ad peccandum sollicitt incita tque.

Vers. 22.
est
:

CondelecLor enim
, ,

legi

Dei, etc. Sensus


,

Delectat
;

bona

me lex Dei utpole lex sancta justa et delectat me inquam non quvis parle ine
,

sed secundm menlem , seu parlem intellectivam qua; jam per Chrisli graliam sanata est. Interiorem dominent interpretor menlem , non autem hominem novum aut renovalum. Non enim Aposlolo idem est Iwmo interior et nouas ; ut nec idem Iwmo exterior et velus. Nam et in peccatoribus est interior homo, sed
renovatus. In justis autem interior homo cum novo homine coincidit. Jusius igitur condeleclatur legi Dei secundm interiorem hominem, non injusius. Video autem aliam legem in membris Vers. 23. Sed experior aliam legem in membris meis. Sensus meis, id est, in corpore meo, et in loto homine exteriore qui durante hc vit non renovatur, sed corrumpilur, 2 Cor. 2. Ide autem dicit in membris, quia qua; pudor nominari velat, in membris quibusdam

nondm

maxime

percipilur et apparet rebellio,

quam

excitt

lex ista peccati de

qu sermo

est.

Repugnantem legi mentis me, id est, contra militantem , rebellantem. Ac si dicat Quai lex bellum movet adverss legem mentis mea; id est , adverss legem Dei , in qu secundm menlem condelector. Est enim eadem lex Dei, el lex menlis; sicut <li: ,

verso eadem esl lex peccati et membrorum. Et caplivantem me in lege peccati , qu est in membris meis. Motione, non consensione, ait S. Auguslinus, ut sciiicet captivus reddar, et subjiciar legi peccati , id est , concupiscentia; , ita ut etiam invitus et

reluctans, vitiosas ejus inclinationes, dictamina, impulsus, sentire cogar, et ejus laqueos et motus evadere non possim. De facto enim omnes, non sub peccato , sed sub concupiscenli quasi caplivi tenemur. Dicitur concupiscentia lex peccati, quia est fomes ad peccatum sollicitans, peccatum diclans et suggerens. Infelix ego homo ! etc. Exclamatio est \ers. 24. gemenlis sub jugo ac serviiule peccati secundm carnem, et ad libertatem anhelantis. Infelix , id est miser, scrnmnoSMS. De corpore mortis hujus , id est, ex hoc corpore mortali ul demonstralio sit corporis non morlis. Cur autem dicat De hoc corpore morlis, cm tamen hactens non de morte , sed de peccato fuerit loculus, ea ratio est, quia, durante bac morlalitate, manet in corpore lex, et servitus peccati jam dicta. Optt autem iia liberari et eripi de mortali hoc corpore, ut idem aliquando recipiat immorlale, atque ab omni corruplione et servitute peccati liberum, videlicet'per resurrectionem. Liberari corpore mortis, inquit S. Augustinus.est omnisanalo languore concupiscentia; carnis, non ad pnam recipere corpus, sed ad gloi iam. Non enim corpore mortis impii liberabuniur unqum, quibus in resurrectione eadem corpora ad terna lormenta reddentur. Gratia Dei per Jesum Christum DomiVers. 25. num noslrum, supple, liberabit me quandoque corpore mortis hujus, puta in fulur resurrectione, dando mihi corpus immortale et gloriosum. Gratia Dei, id est, graluila Dei bonitas per Christum liberabit de hc corruptione. Igitur ego ips mente servio legi Dei ; came autem legi peccati , quasi dicat : Intrim ver dm adhuc detineor in hoc mortali corpore , dmque plena liberatio mea, ad quam suspiro , difl'erlur, ipse ego Paulus mente saltein et raiione servio legi Dei, lict carne adhuc serviam legi peccati. Docet S. Auguslinus in hc vit perpetuam esse hanc luctam, et suflicere nobis, si non consentiamus malis concupisceutiis, itaque futurum, ut in altra beat vit illam non senliamus.

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


accuratis redigenda.
In hoc capite D. Paulus, ut pictor cxcellentissimus,

et

inpraxim

1
il!

duplex est

homo

IiomLnem depingit Christianum. In Christiano quasi

mo

spiriluaiis,

nomo interior, homo homo carnalis homo


:

exterior; ho-

vtus,

homo

ir>9

COMMENT ARIA. cap.


,

vin.
,

170
finiet nisi

novus. In chrisliano Cliristus habitat per fidem

et in

pugna

perpetuumque schisma, quod non


pace
;

eo per (idem, suamquc gratiam


dni chrisliano habitat velus
habitat
nali
,

bonum facit. In eohomo homo peccali


,

in seternitatis

caro concupiscit contra spiritum,


:

spiritus

contra carnem. liane luclam non sentiunt


illi

inquam
,

per concupiscenliam
agit.

suque car-

qui carni non resistunt, sed

cedunt; senliunt auconcupiscenliis

vohmtate

malum

tem sancti et

spiriluales,

qui nihil

Unas

qu'idem et
,

idem

est
,

inlerior, spiritualis

nimx

superior

pars anovus quando conforniiter diclamini homi,

homo; sed qui mens , spiritus


tum

dicitur

permittunt, ut juxla Dei spiritum vivant.

Nos ergo

christianos, ut Dei milites, ad

hanc luctam

hic accendit aposlolica luba. Nobis itaque vigilandtim,

nis interni,
et ferlur
in

tum recta

rationis,

gratiac opcralur,

puguandum

vincendum

vigilandum
;

quia in medio

exlerior,

ea quae spirilualia et divina sunt. Dicitur carnalis, vtus, animaiis, homo peccati;

cordis nostri est noster hoslis

puguandum adverss
sic cohiillis

concupiscenliam, illiusque moins inordinali


bendi, ut neque in opus exeant, neque

quando ex dictamine sensuum et appetils sensitivi carni operatur et fertur, ut plurimm in ea , qu


,

inhaereai

nostra volunlas; vincendum

agilur de vit,de salule,


vicerit
;

et sanguini placent

ut dicet cap. 8

v. 5.

de regno, non temporalibus, sed ternis. Qui


coronabitur. Hoc,

hoc homine quasi duplici, duo sunt agendi principia principium viloe, principium mortis ; spiritus et
lu
:

hoc tua gloria

Domine Jcsu, tuoe graliae munus est hominem infirmum, su ipsius victout

caro, gratia et concupiscenlia.


spiritus,

Duas

sentit leges

legem

rem reddere
vict,

hanc, misericors Deus, mibi dona gra,

legem carnis

lex spiritus consentit legi Dei


in nobis

tiam; da vires, animum, perseveranliam

came

lex carnis inclint ad peccatum. Hinc

perptua

ego mente serviam

legi

tu.
VIII.

Amen.

caput
Christo Jcsu
2.
,

vin.
iis

CHAPITRE
qui sunt in
1.
Il

1. Nihil ergo nunc damnalionis est

qui non

secundm carnem ambulant.

n'y a donc point maintenant de condamnation pour ceux qui sont en Jsus-Christ, qui ne marchent pas selon la chair;
2.

Lex enim

spiritus vit in Christo Jesu liberavit

Parce que

la loi

de

l'esprit
loi

nie lege peccati et morlis.


3.

Chris!, m'a dlivr de la


legi
,

de vie, qui est en Jsusdu pch et de la mort.

N.im quod impossibile erat

in

quo infirmasi-

balur per carnem, Deus Filium

suum

mittens in

miliuulinem carnis peccali, et de peccato

damnavit

peccatum

in

carne;

4. Cl justiticalio legis unplerctur in nobis, qui non secundm carnem ainbulamus, sed secundm spiri-

3. Car ce qu'il tait impossible que la loi fit, cause qu'elle lait affaiblie par la chair, Dieu l'a fait, ayant envoy son propre Fils, revtu. d'une chair semblable celle du pch, et victime pour le pch, il a condamn le pch dans la chair; 4. Afin que la justice de la loi soit accomplie eu

nous, qui ne marchons pas selon


l'esprit.

la chair,

mais selon

lum.
5.

Qui enim secundm carnem sunt,

qu

carois

sunt, sapiunt; qui ver

secundm spiritum

sunt,

qu

Car ceux qui sont charnels gotent les choses de chair ; mais ceux qui sont spirituels aiment les choses de l'esprit.
5.
la

sunt spiritus, senliunt.


6.

G.
;

Nain prudcnlia carnis, mors est


spiritus, vita et pax.

prudentia au-

au

lieu

Or, cet amour* des choses de la chair est la mort, que l'amour des choses de l'esprit est la vie et

lem
7.

la paix.

Quoniam

sapientia carnis inimica est


est subjeeta
:

Deo;

legi

enim Dei non


8.

nec enim

potest.

7. Car cet amour des choses de la chair est ennemi de Dieu, parce qu'il n'est point soumis la loi de Dieu, et ne le peut ire.

Qui aulem in carne sunt, Deo placere non pos-

8.

Ceux donc qui sont dans la chair ne peuvent

plaire

sunt.
9.

Dieu.

Vos autem

in

carne non

estis,

sed in spirilu,
si

si

tamen

Spiritus Dei

habitat in vobis;

quis autem

Spiritum Cbrisli non habcl, hic non est ejus.


10. Si

9. Mais pour vous, vous n'tes point dans la chair mais selon l'esprit, si toutefois l'Esprit de Dieu habile en vous; car, si quelqu'un n'a point l'Esprit de Jsus-

Christ,

il

n'esl point en lui.

aulem
est

Cliristus in vobis est, corpus


,

quidem
10. Mais si Jsus-Christ est en vous, quoique votre corps soit mortel cause du pch, votre esprit est vivant cause de la justice.

morluum
11.

propter peccatum

spiritus ver vivit

propter justilicalionem.

Quod

si

Spiritus

ejus qui suscitavit

Jesum

mortuis habitat in vobis, qui suscitavit Jesum Christuin mortuis vivificabit et morlalia corpora vestra,

propter inh.ibitanlem Spiritum ejus in vobis.


12. Ergo, fralres, debitores

H. Car si l'espril de celui qui a ressuscit JsusChrist d'enlre les morts habile en vous, celui qui a ressuscit Jsus Christ d'entre les morts donnera aussi la vie vos corps mortels, cause de son Esprit qui habile en vous.
12. Ainsi,

sumus non

carni, ut

secundm carnem vivamus.


13. Si
niini
;

mes

frres,

nous ne sommes point rela

devables

la

chair pour vivre selon

chair;

enim autem

secundm carnem

vixerilis,

morie-

si

spirilu facta carnis morlificaveritis, vi-

13. Car si vous vivez selon la chair, vous mourrez; mais si vous faites mourir par l'esprit les actions de
la chair,

*elis.

vous vivrez;

li. Quicuuique
liai

enim Spirilu Dei agunlur, iisunl

Dei.

14. Parce que tous ceux qui sont pousss par l'Esprit de Dieu sol les enfants de Dieu. 15. Aussi n'avez-vous point reu l'esprit de servi-

13.

Non enim

accepislis spiritum servitulis iterm

S. S.

XXIV.

(Six.)

171

IN

EP1ST0LAM
i

AI)

HOMANOS

i7a

in timor, sed accepistis spiritum adoplionis filiorum,


in

quo elamamus
16. Ipse

Abba, Pater.
'

cnim Spirilus tesliinonium rcddit


(ilii

tude qui vous retienne encore dans la crainte ; mais vous avez reu l'esprfi de l'adoption des enfants, par lequel nous crions Abba mou 1',
:
!
i

spiritui

nostro,
17.

qud sumus
Si

Dei.
et hseredes
;
;

16. El cet Esprit rend lui-mme tmoignage notre esprit que nous sommes cillants de Dieu.

aulem

(ilii,

hxredes quidem

Dei,

cohxredes aulem Cbrisli

si

tamen compatimur,

ulctconglorificcmur.
18. Existimo

cnim quod non sunt condignx pas-

nous sommes aussi de Je usChrisl, pourvu toutefois que nous souillions avec lui, afin que nous soyons gloiihs avec lui.
17. Si non-,
enf.iiils,

sommes

hritiers, hritiers de Dieu, et cohritiers

siones hujus tempoiisad futuramgloriaiuqux rvlabilur in nobis.


19.

18. Car je suis persuad que les souffrances de la vie prsente n'ont point de proportion avec cette gloire qui sera un jour dcouverte en nous. 19. Car toutes les cratures attendent avec dsir la manifestation des enfants de Dieu,
elles

Nam

cxspcctatio crealur, revelalionem

filio

grand

rum

Dei exspectat.

20. Yanilati enim creaturasubjecla est non volens,


sed proplcr

eum

qui subjecit

eam

in spe,

21. Quia et ipsa crealura liberabitur servitute


corruptionis, in liberlatem glorix filiorum Dei.

20. Parce qu'elles sont assujties la vanit; et ne le sont pas volontairement, mais cause de celui qui les y a assujties, dans l'esprance 21. Qu'elles seraient elles-mmes dlivres de cet

22. Scimus enim quod oninis creatura ingeniiscit,


et parlurit

asservissement la corruption pour participera bert glorieuse des enfants de Dieu.

la li-

usque adhuc.
illa,

25.

Non solm autem


;

sed et nos

ipsi primilias

22. Car nous savons que jusqu' prsent toutes les cratures soupirent et souffrent les douleurs de l'en-

fantement

Spirilus babentes

et ipsi

intra nos

gemimus, ado-

23. Et non seulement elles, mais nous encore qui

ptioncm filiorum Dei exspectantes, redemptionem corporis nostri.

24. Spe enim salvi facti sumus;

spes autem
videt quis
,

qux
quid

possdons les prmices de l'Esprit, nous gmissons en nous-mmes, attendant l'effet de l'adoption divine, qui sera la rdemption de nos corps.
21.

videtur
sperat
?

non

est spes

nam quod

En

effet,
;

nous ne sommes encore sauvs qu'en

esprance esprance

l'esprance qui se voit n'est plus car qui est-ce qui espre ce qu'il voit
or,

25. Si aulem quod non videmus speramus, per pa-

dj?
25. Si nous esprons ce que nous ne voyons pas encore, nous l'attendons avec patience.

lienliam exspectamus.

26. Similiter autem et Spirilus adjuvat infirmita-

tem noslram

nam

quid oremus, sicuioporlet, nesci-

mus

sed ipse Spirilus postulat pro nobis gemitibus

inenarrabilibus.

27. Qui autem scrulalur corda scit quid desideret Spirilus


,

26. Et de plus, l'Esprit de Dieu aide notre faique nous ne savons ce que nous devons demander Dieu dans nos prires, pour le prier comme il faut; mais le Saint-Esprit mme prie pour nous, par des gmissements ineffables.
blesse, parce

quia

secundm Deum

poslulat pro san-

dis.
28. Scimus

27. El celui qui pntre le fond des curs entend bien quel est le dsir de l'Esprit, parce qu'il ne demande pour les saints que ce qui esl selon Dieu.
28. Nous savons que tout contribue au bien de ceux qui aiment Dieu, qu'il a appels selon son dcret pour tre saints.
qu'il a connus par sa prescience, il prdestins pour tre conformes l'image de son Fils, afin qu'il ft l'an entre plusieurs frres

nia cooperantur in

autem quoniam diligentibus Deum ombonum, iis qui secundm proposi-

lum

vocati sunt sancli.

29.

Nam

quos prxscivit, et prxdcslinavit conforFilii sui, ut


;

29.

Car ceux

mes

fieri

imaginis

sit

ipse primogenitus

les a aussi

in mullis fratribus

30.

Quos autem prxdcslinavit, hos


et juslilieavit;

et vocavit

et

quos vocavit, bos

quos autem

juslilica-

vit, illos et glorificavit.

50. Et ceux qu'il a prdestins, il les a aussi appels ; et ceux qu'il a appels, il les a aussi instills ; et ceux qu'il a justifis, il les a aussi glorifis.
51. Aprs cela, que devons-nous dire? pour nous, qui sera contre nous?
si

31. Quid ergo dicemus ad


quis conlra nos?

hxc?

si

Deus pro nobis,


sed

Dieu est

32. Qui eliam proprio Filio suo non pepercit,

pro nobis omnibus Iradidil illum,

quomodnon eliam

32. Si Dieu n'a pas pargn son propre Fils, et s'il livr pour nous tous , comment avec lui ne nous a-t-il pas donn aussi toutes choses?
l'a

cum

illo

omnia nobis donavit?

55. Quis accusabit adverss electos Dei? Deus qui


juslificat.

55. Qui accusera les lus de Dieu? C'est Dieu qui les justifie.

mme

54.

Quis est qui condemnel? Cbristus Jsus, qui


est,

morluus

im qui

et resurrexit, qui est

addexte-

34. Qui osera les condamner? aprs que JsusChrist est non seulement mort, mais encore ressuscit et assis la droite de Dieu, o il intercde pour nous. 55. Qui donc nous sparera de l'amour de JsusChrist? sera-ce l'affliction, ou les dplaisirs, ou la faim, ou la nudil, ou les prils, ou la perscution, ou
le fer?

ram

Dei, qui eliam interpellai pro nobis.


tri'

35. Quis ergo nos separabit cUaritatc Cbrisli?


bulatio
,

an anguslia, an lames, an nudilas, an peri-

culum, an persecutio, an gladius?


56.
(

Sicut scriptum
;

est

Quia propler

te

morti-

ficamur lot die


sionis
:)

sestimati

sumus

sicut oves occi-

On nous fait mourir tons Seigneur on nous pour l'amour de vous regarde comme des brebis destines tre gor56. (Selon qu'il est crit
:

les jours

ges.)

173

COMMENTARIA. CAP.
eum
qui

VIII

174

37. Sed in bis omnibus supcramus, propter


dilexit nos.

57. Mais, parmi tous ces maux, nous victorieux par celui qui nous a aims.

demeurons

58. Certus suin enim, quia ncquc mors, neque vita,

neque
quc
59.

angeli,

ncquc principatus, ueque


ueque
fulirra,

virtutes, nc-

instanlia,

neque fortitudo,

58. Car je suis assur que ni la mort, ni la vie, ni les anges, ni les principauts, ni les puissances, ni les eboscs prsentes, ni les futures, ni la violence,
39. Ni tout ce qu'il y a de plus haut ou de plus profond, ni aucune autre crature, ne pourra jamais nuis

Ncquc

altiliulo,

ncquc profuudum, neque crea-

tura alia polerit nos scparare charilate Dei,


in Christo Jesu

qu

est

Domino

noslro.

sparer de l'amour de Dieu Seigneur.

en Jsus -Christ notre

ANALY
In
superiori cap.

exposila sanl legis


;

infirmilas et

18.

Neminem nostrm

delerreat

hc apposita

concupiscenli nocumenla
et

in hoc cap. 8 vires spirils

condilio.

Nulla quippe proportio

liujus vilec
:

malorum ad
hc
glo-

graii Christi describit Aposlolus.

fuluram divin hreditatis gloriam

tanta est

Hic

spirils ver christianos extra

damnalionem con-

ria, ut et ips insensibles creatur, filiorum

Dei serv,
et

Stituit, v. 1,

quia libral cos dominatu peccati; dal eis


3,

hanc dominorum
exspeclent
;

suorum

gloriam anxi

sollicitai

vires

ad implenda Dei prcepta, 2,


,

4;

facit ut
est

non

ipsi,

suo modo, participatur ;

fortiori,

nos

secundm carnem ambulemus


quia legi divin contrarium,

quod mors
Deique
lollit

anima:,

aposloli et fidles, primilias spiritus hubentes,

ad hanc
arihela
-

amiciliam;

plenam

et

consummatam adoplionem gementes

sed secundm spiritum, quod

est vita et

pax, 5, 6, 7, 8.

mus, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 23.

f
non
Dei

9.

Baptizatus

et

per Spiritum sanction renalus,


si
;

est carnalis,
,

nec carnalia sapit;


est,

tamen spiritum
si

f
et

26.

Alius

cjusdem spiritus

effectus

est

quod

in

quo baptizatus
Chrislianus;

servavit

non

nostram ad orandum udjuvet infirmitatem, ipse


pro nobis ine/fabili

in nobis
facit ut

servavit,

modo

poslulans

non

est ver

si servavit,

corpus

liabet qui-

prterea
iis

dem obnoxium morii ;


ti,

omnia, quantiunvis adversa, cdant in bonum


gratuilo Dei proposito ita vocati sunl
et

at spiritum habel

vivum

qui ex

vit

gra-

victurum vit glori; sicut enim hic spiritus Dei


suscitavit

ad sanctitatem, ut

huic divin obediant vocalioni

Jesum

mortuis
et

ita

Christianos suscitabit ad
prscivit Deus, hos prdeslinavit

nain quos taies fore

ad confortnitatem in

ternam corporis
>

anima;

vilain,

10, 11.

patienli

cum

12.
est

liinc

non dbattus vivere secundm camem,


morlis origo; sed, Spirilu sancto ani-

Fitio suo;

tatiter

prdestinatos vocal

ad

quod

mors

passiones, perquas eos inagis ac magisjustifwat,


glorifient lue, al

tandem

et

maxime

in clis.

mali, debemus facla carnis morlificare


et

vit spiriluali
est adoplionis

Deiformi vivere ; ad hoc nobis dalus


quo
et

$ 31.
citt in

spiritus, in

per
;

quem audacter
et

et libre

Deum

in-

Ex summ Dei in nos charilate, nostram Deum fiduciam; cujus motiva vide vers. 51,
Deum
charilatem
,

ex52,

vocamus ut Patrem
reddit,

qui spiritus nobis lestimonium

53, 54.

Versu 55 ex edem Dei in nos charilate, 1


et

quod sumus
si

fii

Dei,

et ideb

hredes Dei, co-

nostram acuit in

nostram in Dei

hredes Christi;
16, 17.

tamen cura co patimur, 13, 14, 15,

charilate inviolabilem sperat perseveranliam.

PAKAPIIRASIS.
1. Nihil

ergo nunc damnalione dignum in


insili;
si

iis,

qui,

per baptismum Jesu Christo sunt

concupis-

5. Qui enim secundm carnem vivunl, carnalia lantm cogitant et sapiunt; qui ver secundm spiritum

cenli resistunt, et ab e se rgi non patiunlur:


2.

vivunt, spirilualia cogitant et sapiunt.


6.

Quia gratia spirils vivificanlis


in

qu

quasi lex

At carnalia sapere, mors


,

est

anime

sapere ver

est

cordihus noslris indila,

me

et

quemvis ver

spiritualia

vita et

pax anim.

Clirislianum liberavit dominatu, et reatu concu-

7. Carnalia,

inquam, sapere, mors est anim, quia

piscente, et morte
5.

illius

comit.

talis sapientia est inimicitia

cum Deo;
non

legi

Dei rpu-

Nam quod

iex Mosaica prstare

non

potuil, quia

gnt, et ide

ipsi

subjici

polest,

quia sciliect

inlirma erat, non

tam

in seips

qum

propter infir-

ipsius oppositum, seu repugnantia.


8.

mant

camem homiuum,

qui legem alioquin sanctam

Hinc qui secundm carnem vivunt, Deo placere,

implere non poterant, hoc Deus prstitit,


suuni misit iu

dm

Filium

Deique prcepta servare non possunt.


9.

mundum,
;

per
cl

assumplam carnem,
per hanc carnem

Vos aulem

Christiani, in baplismo per Spiritum

carni peccatrici shnilcm


Filio suo

dm

assumplam,

et quasi peccatriccm in cruce

suspensam, peccalum, seu lomilcm peccati, daninavit


de peccato propric dicto, coque multiplici,
quasi sceleris
4.

et

ipsum

rcum

interfecit.

vivilis secundm carnem, sed secundm spiritum, quem in baplismo recepistis si tamen hic Spiritus non recessil vobis si quis autem hune Spiritum, quem Christus illi per baptismum dedit, amplis non habet, hic non est ver Chrislianus.
;

sanctum renali, non

Ut nos Christian] mandata Dei servaremus; non

10. Si ver Christus in vobis est per Spiritum

suum,

vivenles amplis
1

secundm corruptionem

carnis,

qu

corpus quidem habelis

obnoxium morti, ob
vivit vila

Ad

gis

adimplclionem impediebat, sed secundm SpiriChristi, qui no. peccalo liberavit,

peccalum, spiritus ver vester

grati per

tum
vires

nobisque dat

justiliam Christi, vit glori cit victurus.

legem adimplendi.
i-

ll.Quia siSpiiitus Dei

Patris, qui

Jesum Filium

175

IN

EPISTOLAM AD KOMANOS
l

170

suum

morluis suscilavit, habitat in vobis pcr jusliSpiritus, qui Clirislum

mus
lur;

spes aulem non esl de rc prsenli cl qux' tene-

tiain, hic

suscilavit,

et vos

quod enim

habet et lenet homo,

illud

cur

resuscilabit, veslraque corpora ex morlalibus reddel

speret?

inimortalia, ulpote

ejusdem

spirils habitacula.
spirils,

25.

Cum

ergo spes

sit

absenlium, non prsenlituu,

12. Hinc concludo

quod

non caro, nobis


nihil
!

hinc ingemiscimus et per palientiam exspectamus,

dbet dominari

quia spirilui omnia dehemus,

donec possideamus.
26. Prterea el Spirils sanctus noslram adjuvat

auteni carni. Absit ergo ut

hc

vobis dominclur

15. Si enim

secundm carnis

desideria vixcrilis,

infirmilatem
qualiler

quse tanta est

ut nesciamus quid aut


;

moriemini, et morte culpae, et morte gehenn xleriiac:


;

oremus

sicut oporlct ut exaudiarnur

sed ipse

si

autem

spiritu prava carnis desideria exstinxe-

Spiritus habilans in

nobis, noslrique

curam singula-

ritis, vivetis et vit

gratis et vil gloriac.


Spiritu sancto animati,

rem gerens,
ear-

postulat pro nobis lanto fervore et velie-

14.

Quicumque enim

menli
27.

ut nec enarrarc possimus.


desideria
,

nem
ver

mortificant, vilamque spirilualern vivunt, iisunt


filii

Hc

hosque gemitus, quos Spirils


quia sunt secundm voluu-

Dei, et ciun co vivent in celernum.

sanctus excitt in nobis, novit, approbal, cl exaudit

15.

Ad

hoc, seu ut

ita

vivamus, nobis Chrislianis


ipse Spirils san,

cordium scrulator Deus


tatem suam.
28.

dalus est, non spirils servilis, ad limenduin, sicut

olim Judx'is
clus
,

sed spirils
,

filialis

Ne diffidamus ergo oh
in

infirmilatem noslram;

in

quo

et
,

per

quem

adoptali

Deum
:

invo-

sed certissimum habeamus qud

Deum
dico
,

diligenlibus

camus
Pater.

ut

Patrem

libr et all clamantes

Abba

omnia cooperanlur
tuilo Dei proposilo

bonum

iis

qui ex gra-

ad sanclitalem vocali sunt, Deique

1G. El hic ipse Spirils Dei nobis datus, (idem facit


spirilui noslro,

vocalioni obedierunt.

quod sumus

lii

Dei.

29.
|

Nam

quos Deus per suam gratiam


cxemplai noslro

laies fore

17. Si
illius
,

auleni
,

Dei sumus

iilii,
,

ergo et hredes
ut
filii
;

prscivit, pradestinavit ad conformitalem in patienti

id est
,

hscredes Dei
;

sumus

cohxrcdes
,

cum
inter

Filio suo

ut ipse Filius, qui


sit

Chrisli

ut fralres
esl

si

tamen cum eo patimur

et
j

ut Deus, est unigenilus; ut

homo,

primogenilus

quo passus
cipes.

animo, ut ejus glori simus parti-

mullos fralres adoplivos.

30.

Quos autem ad hanc cum Christo


sic vocavil

patiente con;

18.

Neminem

deterreat

hxc

apposita condilio. Et,

formitalem prdeslinavit, hos vocavit ad passioncs

enim tam immensa


in

est hocc filiorum hacreditas


injicias

ut

si

quos

hos per

lias

passioncs inagis ac

ma-

unam
in

Irulinae lancein

omnia hujus

vitae

gis juslos et sanctos effecit; et

quos

ila

sanclificavit,

mala,
debit

altcram hujus
,

lkieredilalis

bona, haec propen-

tandem

glorificavit; hic

quidem

in terris, at

maxime

immensum

quia nulla proporlio.

in clis.

19. Tanta futura est


ipsre insensibiles

hc

filiorum Deigloria, ut

cam

31.

Cm hc
si stat

ergo

sit

Deo cura de

nobis, quis difpoterit

crealuroe anxi et sollicit exspe-

Gdat?
!

nobis

Deus, quid contra nos

etent, ei suo

modo participatur.
mundi machina
,
,

ullus adversarius?

20. Universa quippe

ut liominum

necessitatibus observiat
ruption'!

continus mutalioni et cor,

32. Qui ne proprio

quidem

naturali Filio pepereil

obnoxia

est

non sponte su

sed oblcmpe-

sed pro nobis omnibus illum morti tradidit, quid nobis

rans
est;

ei

cujus volunlale liominum servituti addicta


in

non imperliet? donato nobis


,

Filio

suo, in quo

non

perpetuum, sed ad tempus,


,

et facl

sunt omnia
illi

simul nobis omnia donavit.

spe liberationis scrvitule


surreclionc.

in universali scilicet re-

53. Quis ausit accusationeminstiluereadversseos

quos Deus clegit,


attenta prospectt, quia et ipsa

suosque

ducil?

Deus omnium

21.

Hune ergo diem

Judex, hos peccalis absolvit, juslosque pronuntiat.

lune servitulcet corruptione liberabilur, et ab hc


servitule Iranslretur in libertalem similcm libertati

54. Quis est qui

Deo absolutos condenincl? an


morluis? qui
et,

glorios filiorum Dei.

Chrislus Jsus? ipse qui pro nobis mortuus est? qui


et noslr causa resurrexit

omnes crature simul suspirant, et magno quasi feminae parlurienlis ab inilio mundi usque nunc libcradolore suam lionem exspeelantes cum gemilu. 23. Non solm autem insensibiles erealurse laliler gemunl sed et nos ipsi apostoli qui sancli Spirils
22. Propterea

nunc se-

simul coudoient,
;

dens ad dcxleram Patris, nostrain apud illum causam


agit, quai noster

advocatus

55.

Cm

ergo lot, lanlisque beneficiis obslricli

simus Deo et Chrislo, quis nos divin charitaie dislrahal, facialqiie ne laliler amali non redamenuis?

primitias rccepinius lant


beali
tis

cum

abundanli, ut pleni et

an

affiielio?

an angustia? an lames? an nuditas? an


vitae

possemus videri
,

atlamen gravali corpore nior-

naufragium? aut aliud


persecutio? an gladius
50.

periculum? an impiorum

hujus

intra nosipsos

gemimus

anhelantes ad

mortem inlentans?
le

plenam

et

consumniatam adoptionem, qu corpore


,

Quod
sumus

piis

eventurum prdixit David, Psal. 43,


morlificamur quotidi
,

nostro, ex morlali, immorlali facto

libcrabimur ab

canens: Quoniam propler


habiti

et

omiubus

miseriis.

sicut oves ccedi destinat.

24. Elenim spe tanim,

nondm

rc

salvi

l'acli

su-

37.

Tanlm

abesl

ut isla

nos Christi charitatc

177
sparent, quin polis in
nia
i

COMMENTARI. CAP.
istis

Mil.

178 neque prsentia, neque futura, neneque profunda


sit
,

omnibus

et

per
et

ista

om-

si id tenlarent,

aliendo et moriendo vincimus,


,

amore
dilexit.

exemplo

que

fortia

Chrisli

qui nos ad

mortem usque

59.

Neque sublimia
,

uno verbo

qudnequc quo confidens, persuasum habeo neque mortis, neque promissio vitae, corominatio angelorum sive dmonum, sive
58. In
ulla vis spiritualis,

nulla creatura

qucumque

poterit

unqum nos

separarc ebarilate qu Dco unimur per Jesum Chri-

stum Dominum nostrum.

COMMENT ARIA.
VERS.
1.

NlHIL

ERGO

NIJNC

DAMN'ATIONIS
etc. Syr.
:

etC.

spirits vivificantis, seu gratia

quam

Spirits sanclus

Grc

Nullanempe condemnatio,
condemnatio, etc.

Proinde

in cordibus nostris imprimit, in Christo Jesu, id est.

nulla est

Ex

dictisin cap. 7, v. 15,


:

per Jesu Chrisli mrita

liberavit me a lege

id est,

conclusit in fine

ejusdem cap.

lpse ego Paulus mente

dominalu et reatu concupiscent!:}.


tia

Hc enim

gra-

serviam sallcm et voluntate servio legi Dei, lict carne


legi peccati.

coneedit

ut lict concupiscenti molus sentiam

Nunc alteram ex ibidem

dictis
:

infert

eis

tamen non consentiam.


,

conclusionem ad fidelium consolationem nempe, non motus est qud damnari timeant ob concupiscenti

Nota qud gralia dicitur lex

quia instigat ad bo,

num;

sicut

fomes dicitur

lex peccati

quia ad

malum

dummod

sint involuntarii.
,

Nulla damnatio, id est,


,

excitai.

Observa qud bc gralia


,

in cordibus nostris
illis

seu nullum est peceatum niliil damnatione dignum in iis et consequenler nihil quod iram Dei mercatur
qui

Spiritu sancto inspiratur

ul in

regnet, passio,

nes subigendo

sicut lex in imperiis rgnt

omnia-

perbaptismum

Chrislo sunt insiti; qui non secun-

que

in

suo ordine servat. Cave itaque ne passiouibus


,

DCM carnem, etc., id est, qui non vivunt sccundm liominem animalem, sed qui concupiscenti resistunt,
nec ab e se rgi patiuntur.

obediendo

spiritum vit corde tuo expellas

ut le

rurss concupiscenli tyrannidi submitlas. Frustra


christiano

nomine

gloriareris, Chrisli spiritum


,

non

Magna san
legem peccati,

infelicilas est filio

Dei in

semetipso
:

habens. Carnalis tores, non Chrislianus

ut v. 5 et 9.
,

motusque concupiscenti sentire

at

Vers.
Syr.
:

5.

Nam quod erat impossibile legi


cum impolens esset lex
Deus Filium suum
,

elc.

banc habet

in su infelicitate

consolationem, qud

Nam
, ,

propler infirmita-

omnes

involuntarii

concupiscenti motus non sint

tem carnis
nis peccati

misit

in similitudine car-

peccala.

propter peceatum, ut

reum

peragerel pecea:

Observa

magnum discrimen quod Paulus


legi peccati, etinter,

ponit inter

tum

in carne ipsius.

Divus Chrysostomus vertil claris

hc,

esse in carne, scu, ut dixit

ultimo versu cap. 7,

Nam
cillis

qWd lex prslare non poterat ex parte qu imbeerat propter carnem, hoc

carne servire
bulare;

secundum carnem amest,

Deus proprio
,

Filio misso
,

primum enim involuntarium

secundum
ani-

sub specie carnis peccato obnoxi

prwslitit

ac de pec-

ver voliinlarium. Servire carne, seu secundum catnem,


legi peccati, est

cato damnavit peceatum per carnem. Ilis itaque verbis

secundum partem inferiorem, seu

Apostolus ostendit id nobis per gratiam prstilum


esse quod lex prslare non potuit, scilicet liberalio-

malem
est
illis

subdi concupiscenti, ipsius motus sensuales

et indeliberatos senlire;

secundum carnem ambulare

nem

dominalu

et realu
,

concupiscenti

legis

im-

concupiscenti motibus obedire,concupisccn-

plelionem, seu justitiam

v. 4.
,

tiam sequi, ad illam vit nostr dominium dferre,


ait

Nam quod erat


est,
id est, ex eo

impossibile legi. Grc. legis


in

id

D. Chrysostomus. Chrislianus est quidem in carne


,

quod lex Mosaica prstare non poterat,


qud, seu
in

quo,
per

carne

seu secundum carnem spis servit legi pec-

quantum

erat infirma,

cati; at

non ambulat secundum carnem, quia


nos liberavit dominalu peccati.

lex

carnem,

id est,

non
;

in

seips, sed propter infirmant


,

spirits

Vers. 2.

Vers.

1.

Lex enim spirits Nihil ergo nunc damnationis


vit^e
,

hominum carnem
id est
(nihil
,

ne legem videatur ealumniari

in-

lex

firmitalem adscribit, non legi, sedearni. D. Chrys.

dam

natione dignum,

damnabilc, nulla damnabilis culpa. lia concil. Trid., sess. 5, can. 5), etiain si molus concupiscente sentiant, est iis, qui sunt in Christo Jesu id est, qui sunt juslilicali Christoque in baptismo insiti per fidem, spem et charitatem.
niliil
,
,

vit, id est, lex spirits vivificantis, puta lex gratise et charilatis, per Cbristum liberavit nie loge peccati et

Qui non secundum carnem ambulant. Ambulare secundum carnem, est vivere secundum carnem. Carnem igitur Apostolus intelligit carnalem concupisenliam sp'nlui adversanlem quee per oinne genus viliorum
,

spargitur.

VERS.
est,

2.

Lex enim

realu dielamine jure dominalu concupiscenti ut licet eam sentiam, non tamen consentiam. lia S. Augustinus. Nam quod impossibile erat legi (MosaiVers. 5. c,etiam naturali, el Decalogo), in quoinfnmabalurper carnem, q. d. Quatens lex impolens eral cl invalida propter carnem nostram peccato et coricupiscenti infectam, qu sanare non poierat. lia Theophylaclus. Mens Aposloli hoc loco est, elsi verbis obscurioribus expressa id nobis prsiitum per gratiam quod lex
mortis, hoc est
, , , , ;

spirits vil in Chrislo

Jesu (id

per Clirislum Jesum)

mortis.

liberavit me lege peccati et Legem spirits vocatgraliam Christi, quia lex

prstare non potuit. Deus Filium suum mittens Grc Deus suo ipsius Filio misso, quem inl'ra vocal propriuro Filium,
,
:

Dei per Spiritum scribitur in cordibus nostris. Qui spirits vil, id est, vivilicus, dicitur, quia vilain tribnii,

qu Deo vivimus, et in lernum victuri sumus. Pro liberavit, Tertullianus Iegit, manumisU. Fuimus enim quasi mancipia peccati cl mortis; sed Chrislo manuniissi et libcrlate donaii sumus. Jam lex spirits

similitudinem carnis peccati id est, carnis peccatricis, habenlem speciem carnis peccato obnoxi ; nempe in eo quia morlalis nains est, ac miserias el mortem passus, qu:e debenlur peccatoribus. linde cl per neum serpentera a Hoyse ereelum prsefiguratus est, ut qui
,

viderctur habere

venenum

peccati

rever tamen non

i7 9 Deus
,

IN
supple
IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
Fh.ium suum
et qui

180

cum

D. Clirys.

prslitit.

M1TTENS

SIMILITUDINEM CARNIS PECCATI.

CrC

in St;

tum

damnatus peccato videbatur, damnavit peccaet per morlern suam, nobis vires dedii iilud in4.
,

qud non dicitin similitudine carnis, quasi Christus similitudinariarfi el apparcntum tantm
mililudine. Nota

lerficiendi.

Vers.
tia legit

Ut justificatio legis; Syr.


carnis

i't

jusli-

carnem hahuerit; scd,

in similitudine

carnis peccati,

etc. Ide Cbristus

secundiim carnem
liberos

in

cruce
ut

id est, carnis peccalricis. Christus habuit

veram carhomi-

(Koriens,

nos

dominio

fecit,

nem, qua3

similis erat carni peccatrici aliorum

impleamus mandata

legis; nos,

inquam, qui non

vivi-

num Et
bis

liect

sanclissima foret, quia Ycrbo imita.


in
Iiis

mus secundiim corruptionem


versii

carnis,

qu

legis

adimChri-

de rucCATO damnavit peccatum. Nota

pletioncm impediebal; sed secundum


,

Shrium

prosopopam. Loquitur enim Apostolus de peccade lyranno


,

qui nos liberavit et ad implenda prxcepla ro-

to, quasi

quem de

possessionc regni, quod

borat.

nvnscrat

ejecit Christus.

Clnistiano non sufcit

si

secundiim carnem non

Et peccatum, id est, fomitem pcccali, tyrannum illum, qui in omnes homines vim et tyraunidem
exereebat.

ambulct, sed dbet pr;etcrea secundiim Spiritum Christi

Damnavit de peccato,
mulliplici peccato, in

id est,

raum

peregit, de
praccipi,

non sufiieit qud malis abslineat, sed bono dbet florescere ail D. Chrys. vilain Deo dignam dbet exhiberc , seu dbet Dei Spiritu agi
;

ambulare

et in

quod omnes carnales


supra

ut filins
ptionis.

v.

\\.

Ad hoc

datus est

ei

spiritus

ado-

taverat

seu quod

fuisse!

modum

peccans

ut

cap. 7, v. 13, suque lyrannids privavit; ipsius vires


ila fregit,

Vers. 5. Probat ad

Qui enim secundum carnem sunt


vivat,

etc.

ut amplis
,

non dominetur

in nobis.

legis

impletionem requin ut non secundum


sed secundiim

In carne

id est

idquc per carnem Filio suo asin

carnem quis
spirituales

Spiritum Christi;

sumplam,

et quasi

peccatricem

cruce suspensam.
:

idquc probat ex discrimine quod est inler carnales et


:

Nota hic

et mirare Dei consilium

infirmilas legis

Qui enim..., id est,

nam

carnales, et qui

oriebaturex carne; vult Deus ut robur, quo lex implelur, oriaiur ex

carnalitcr vivunt, camalia cogitant, curant, concu-

came; ex carne

pcccatricc omnis
;

piscunt
les

Qui ver secundum spiritum


spirilualibus.

etc.

spiritua-

imbeciliitas et impotentia ad salutem


Christi
,

ex carne sanct

autem sludent

Qualis amor, taie


qualis sis
:

unil Yerbo
;

seu fonti vit, omnis virlus et

opus; quale cor,

lalis vita. Ilinc colligc

robur ad salutem

sicque peccatum in carne babitans,


invenit in carne
,

an clestis, an terrenus, an
malis.

spirilualis,

an ani-

suam danmationem

sicque spiritus

vitam ex carne trahit

qui morlein Iraxit ex carne,

Vers.

6.

Nam prudentia carnis.


^ovcO-u
, ,

Gxae., ppiviyta-,
sapiunt. Sensus

ltaque Christus in carne moriens peccatum damnavit

sicut in versu pnecedenti,

de peccato

ipsumque
supra

sceleris

reum

peregit
,

non

ergo est
lia
,

Atqui sapere
est

curare

concupiscere carnajustiiiie
:

solm qud

fuisset

modum

peccans

ut diclum

mors
et

anima?,

et

peccatum; sicque
,

est supra, scd

prterea qud injuste vim intulerit

oppositum. Prudentia autem spiritus

etc.

sapere

Filio Dei

Agnumque innocentissimum occident, c


peccatum injuste usurpavit dominium
privavit dominio
;

aulem
semen.

amarc

spiritualia, vitam et

pacem

affert, et

qud viderel illum carnis peccali similitudinem habere.

ide justitiam

qu

animas vita est, et pacis ternee

Quia

igilur
,

non suum

Christus ipsum juste

Vers.
pter

7.

Quomam sapientia carnis. Grnec, proin

suo, seu lyrannide

quam

exereebat in carne nostr

quod prudentia carnis, inimica


toli

Deum. Syr.

nis peccati
scilicet
l'A

haberet. Deus, misso Filio suo in similitudinem carde peccato damnavit peccatum in carne; nique ita conlulit nobis quod lex non potuit, legis
,

dent, ac

impletionem.

de peccato damnavit peccatum in carne. Condemnavit autem, et desiruxil eccatum Deus in carne, id est, per carnem Filii sui suspensam et morlificalam in cruce; non qud omnin jam cxslinxcrit; adhuc enim habitat peccatum in carno renalorum, excitans prava desideria ; sed quia dominium, ejus abstnlit et solvit; tandem ipsum prorss aboliturus, quando eus liber, bit de corpore mortis liujus. lit justificutio teqis implcretur in nobis Vers. A. , q. d. Ut justificatio peccans quam lex exigebat, implcretur in nobis. Ilinc palet persolam naturamet legem , sine grali Christi , hominem in bac corruptione non posse lotam legem totumque decalogum implere. Qui non secundiim carnem ambulamus, sed secundiim spiritum- Quod lit (nempe ut legem impleamus, el per hoc damna lioni non simus ohnoxii) dm non carnis desideria sequimur, sed inslinclum Spiritus sancti. Vers. 5. Qui enim secundiim carnem sunt, qu carnis sunt , saphint. Domines carnales gapiunt, curant , cogitant opra carnis , iisque al'iiciunlur et stu
|

in illis. Taie quid enim significat Rurss ea qu carnis sunt, id est, opra carnis, intellige, ad qu concupiscenlia carnalis inclint, id est, peccata cujuscumque generis. Nam omnia spiritui contraria sunl de quo sequitur Qui

sunt

verbum

sapiunt.

verb secundiim spiritum sunt

sunt spiritus , sentiunt. Domines spirituales curant et inlenli sunt in ea opra quae conseirtanea sunt Spiritui sancto, et qu fructus spiritus appellantur, Gai. 5.
,

qu

Vers. 6. JSam prudentia carnis, mors est, id est, sapere ac vivere secundum carnem morlern affert tum corporis, lum animae, tum prsentent, tum maxime tentant. Die sensus palet rx lextu Gneco, ubi est, sapere camalia. Idem ergo hic sunt h:ec quatuor, quai scilicet sapere, seritire, sapientia el prudentia non aliml signiticanl quant amorem, affctum, curam ci studium carnis, id est, rerum carnalium, vel spiriils, id est, rerum spiritualium. Prudentia autem spiri, ; i

tus, vita et

pax

id est, sapere,

amarc, sectari
id est,

spiri-

tualia, vilain aeternam,

pacem,

omnium bono-

nim proventum,
lit.

et

tranquillam possessionem conci-

pax omni operantibonum. Quoniam sapientia carnis (sapere camalia) inimica est Deo; dal hic causant cur prudentia et sapientia carnis non vilam, sed morlern afferat quia
Gloria,
et lionor, et

Vers. 7.

181

COMMENTAIS. CAP.
est

VIII.
in

182
vobis
,

Propterca quod cogitatio carms inimicitia

advenus
j

permanentem
Si quis

velut templis suis.


Ciiristi...
,

Dcum.
Rationem assignat ob quam sapienlia prndentia scu mortem curn amor et studium carnis sit mors
,
,
,

autem Spiritum
sanclum
,

id est

si

quis
,

Spiiilum
illi

quem

Cbrislus

caput noslrum

per baplismum communicavit, amplis non babet;


,

aliterai;

quippe

iritmica est Det>


;

scu, ut ait Syrus,

irtt-

nie non est ejus

id est

non perlinet ad Dcum, tansul'ficil

micilia est in
est.

Denm

legi

Dei rpugnt, ipsi rebellis

qum membrum vivum. Ergo non


baplizalum esse, ut quis
sit

credere et
;

Hinc

legi

Dei subjki non polesl; est

enim

itlius

ver ebristianus

sed

repngnarita et oppositurt.

prlerea requiritur ut Cbrisli Spiritum babeat.


in

V ER s.
A'
in

8. Qn
in

autem

carne scnt... Grc.


.

Attendat

liic

quisque

sibi.

Tripliccm invenio spiriet diaboli; spiritus Ciiri:

corne c.tistentes, Dco placerc non possunt carne sunt


,

Syrus

tum, Cbrisli scilicet, mundi


sti

Proinde U qui
initnioa

etc.

Dat rationem cur

s'il

mitis
,

est

et bumilis, et clestis

spirilus

mundi
sis spi-

Dco. Deus quippe

est Spiritus purissimus.


,

vanus

carnalis el lerrenus;
et invidus.

spirilus diaboli, super-

olil.

Hinc inipuros carnis affectas odio liabet et carnalcs yon permanebit spiritns meus in Iwniine quia
.

bus, arrogans
ritus.

Hinc agnosce cujus

earo est, Gnes. G, 5. Cainis et

cainalium amor est

Vers.
est,
si

10.

Si

autem Christus

in vobis

est

id

Dec
ma?
,

contpafius, ininiicus, repugnans. Hinc


,

mors

ani-

Spirilus Cbrisli habitat in


id est,

vobis, corpus qui-

quam Dco vil et vihe Conte spart. Hune llhalem el funestnm amorm in corde mco penits extingue, Deus! est enim anima', mors praosens, et morlis seternse principium. Hic amor in acler, ,

dem mortuum,

corpus quidem vestrum morli

obnoxium
quod mors
Grxc.
:

est, propter
inlravit in

peccatim

Adx
est,

scilicet

per

mundum. Spiritus ver


;

yivit.

Yita, propter juslitiam

id

anima vcslra
corpus

num
tis

eril

Deo conlrarius;

et

hc

conlrarielas et op,

vivit vil

grati per jusliliam Cbrisli. Christiahus


;

po-itio

eum Dco,
9.

qui est vil ipsa

erit

leriuc mor-

constat ex corpore morluo et spiritu vivo

origo.

habet morti obnoxium

cl ila

ccrl et brev morilu:

Vers.

Vos autem
,

in

carne non estis....


,

si

rum

ut

jam mortuum dicatur


vil gloihc

spiritum liabet vil

tamen, Grxc.
tritico dixit,

si

quidem; Syr.

si

ver spiritus.
,

Hoc

gratis;

vivum,

brevi victurum.

Pcccatum

non palese; massa;

latenli

non

stipulai

et concupisccntia in nobis morlis origo; Spiritus san-

apparent!, D.

Amelm.
;

Vos, qui baptizali estis, et per


,

cius in nobis vitee principium

sieut in se vila est es-

Spiiilum sanclum renali


nalia

von

estis

carnalcs
in

nec carid
i

sentialis, sic in nobis est fons vita* spiritulis,

banc

curatis

nec sequimini;
,

sed

spiritu,

nobis infundenset communicans.

Ex un

parle riobis

est, sed spiriliiales

spirilualia

diligentes,
silis

S| irilu

timendum quia mors


,

in

medio nostr; ex altra gau-

sanclo sic
conversi.
Si

aillai!

ut in

spiiilum

quodam modo
,

dendum

quia vita

in

nobis. Spirilus sanctus vita no-

stra, vita cordis el spirilus nostr.


in yobis
id est
,

tamen Spiritus Dei habitat


recessit

si

Vers. 11.

Quod

si

Spiritus ejus,

id

est,

Dei

non

vobis;

si

habitat,

sedemque

fixent

Palris, qui suscitavit Jesum; et Pater Cbrislum su-

niiniri'im ipsa inimica est

Deo, et

legi divinse.

Vita au,

tem nostra animae maxime beala Deo pendet et donatur Dei amicis, non inimicis; nam inimicos suos
Deus aelern morte punit. Legi enim Dei non est subjecla; nec enim
:

potesl,

subaudi, subjici legi Dei; veluli si dieas \iliuui virtus esse non potest, nec inclinare ad ca qua: sunt virtutis; id enim natur cjusomnin contrarium esl. Qui autem in carne sunt (qui carnis afVers. 8. fectibus serviunt, eosque expient, qui carnaliler vivunl), Deo placer e non possunt. Vers. 9. Vos autem in carne non estis, sed in spiritu, q. d. Vos carnalcs non estis, carnalia non quifirilis, non amatis, sed spirilualia; anima enim magis esi iibi amat, qum ubi animt. Baptizatos alloquitur, et sensu.', est Vos jam baptizali, et per Spiritum sanctiiin nnaii non eslis subditi carni ut sapiatis ea que carnis sunt, et secundm earnem ain'buletis; sed e lis subditi spnitui, ut sapialis ea qmc spiritus sunt, ci secundm spiritum ambuletis. Si lumen Spiritus Dei habitat in vobis, q. d. Quando quidem jam Spiritus Dei in vobis habitat, propterca iu spiritu eslis. Habitat Spirilus sanctus in bomine per (idem vivant et cbaritale formatant) ei per opra inde procedentia. Spirilus sanctus per spirilnm gra-

fructuosus in vile ; et quia non sic ad Cbrislum perlinet , ide tandem abscindelur. Insinut Aposlolus Chiisti diviniialem in eo qud eumdem Spiiilum modo Dei, modo Cbrisli Spiritum nominat. Vers. 10. Si autem Christus in vobis est , sicilicet per Spiritum suum, id est (ut manifeslior sit anlitliesis eum parte pracedenle), si quis Spiritum Cbrisli babet.

Corpus quidem mortuum est propter peccalum. Mortuum corpus vocat, quod paul post morlale; sed ide dicit mortuum v quia non tantm laie est, ut mori possit; sed quod coiruplionem in se babeat, qu perpelu et inevilabililer lendal ad mortem. Mortuum
ergo
est, post

peccalum,
ita

id est,

morlis ncessitt!

l'a-

'

brevi et cerl, ut quasi jam babcalur, et dicalur niorluuni. lia S. Augustinns. Spiritus verb vivit propter jintificalionem. Sensus est Si Christus in vobis est, lime eisi corpus vestrum niortuum est propter peccalum, spirilus tamen vester sive mens vcslra vivit vil gratis per jusliliam, quam in e efiieit Cbrisli spirilus in vobis ha bi tans, Vel hoc sensu Si Christus in vobis est, igitur spirilus ejus vita vcslra est, ici est, vjtam vobis liibuilac vivere vos facii per jusliliam quam in vobis efcit.
est
: :

cium

obnoxium,

Vers.

tis inliabilat in anima noslr. Si quis autem spiritum Ciiristi non habet, hic non est (jus, id esi: Si quis vestrum non babet inhabitantem

H.

Quod

si

qui suscitavit

Jesum moriuis,

Spiritus ejwe (Spiritus Palris) habitat in vobis, intellige

Spiritum Ciiristi, aut non agiur Spiritu Ciiristi, videbcci ambulando secundm spiritum,

etsapiendo ea
inI

qtja spiritus sunt; hic ad Cbrislum non pcilinel, tellige, tanrpiani vivum ejus membrum,
et

palmes

per jusliliam, i:itj ne perseveianter. Qui suscitavit Jesum Clnistum moriuis (ipse Deus Pater) vieificabit et mortalia corpora vestra. Vivificabit autem Deus mortalia corpora nostra, resuscil indo ad caui \iiam mimortalenv 61 beatam, ekemplo Christi capitis et priniogenili inorliiorum. Vivi/icuHi uimi,

183
scilavil,

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
futura sint immortalia; ergo

m
,

cl Christus propri virtute resurrexit; et

Spirilu gancto suscilatus est, quia


tiis
,

eadem
id est

potentia Pa:

ritum vivere debemus


Vers.
Moitu
13.
,

Filii cl

Spirils sancli; habitat in vobis


;

seili-

ect per justiliam

qui suscita vit


et

liic

Spiritus,

mim

becundch carnem vixsbitis, morte cul pae, inpia-senti; morte damna-

secundm hune Dei Spinon secundm carnem.

Si enim

qui Christum

suscilavit,

vos

resuscilabit;
id est
,

non
ad

tionis ternae, in futuro, ait D.

Thom.

Si

autem Smut

tantm, sed vivificabit et mortalia...,


vilani

ritu facta CARNis, id est

prava desideria ad pecca,

immortalem

suscitabit vestra corpora, scu

non

tum

inclinantia

mortificaveritis

vivetis

liiii

suscitabit

laiitm ex mortuis,

sed et ex morlalibus

Dei, vil graliae nunc,

vil gloriae in clis.

reddet inimorlalia.

Vers. li.
,

Quicomq.de
quod

enim Spiritu Dei agun-

PltOPTER INHABITANTEM SPIRITUM EJES


pter dignilatem

idCSt, pi'O-

tur... Probal

dixit, vivetis, quia, qui Spirilu

quam corpora

vestra habent in eo
ait

sanclo ints inhabitante, pergratiam aguntur (Syrus,


ducunlur, regunlur), et huic gratia;, seu sancli Spiritus

qud fuerunt rcceptacula Spirils sancli,

divus

Thomas.
Corporis nostri resurreclio est sequela baptismi
;

motibus consentientes, seu obedienles, opra


,

carnis morlilicant

et spirilualia

exercent (seu, ut ait

jus adoptionis nostr, eneclus inhabitantis sancli Spirils in nobis. Spirils sanctus nobis in justificatione

/Eihiopica versio, omnes qui peraejunt eo, quee sunt


Spirils Dei).

Hiver sont

filii

Dei, et conscquenler

datur, sient arrbabo seu pars pretii, ut fidem faciat

bneredes illius, ut dicetur v. 17, el ide vivent


illo.

cum
sunt

ipsum cliam prclium

id est,

vitam anernam corporis

Nott hic D. Chrysostomns , qud non dixerit


:

et anima; secuturam. Spiritus ergo sanctus vitne fons


est in nobis, sicul fuit in Cliristo fons vitoc
;

Apostolus
filii

Quicumquc Spiritum acceperunt,


:

lii

sicut ergo

Dei

sed

Quicumquc Spirilu Dei agunlur

du-

Christus mortuis

surrexit

proplcr inbabitantem

cunlur, regunlur, ut ostendat qud non

sufficit Spiri-

Spiritum Dei

in illo, ila et

nos resurgemus propler

tum sanctum

in

baptismo rcpiss, sed pnelerea re-

eumdcm

Spiritum in nobis habitantem. Sicut autem


sancli plenitudo babitabatin
ila et

quiri ut Spirilu sanclo

regamur, coque duce

et re-

Christus, quia Spirils

dore
nos,

vit spiriluali et Deiformi vivamus.


,

Ex eodem
sed

eo, resurrexit immortalitate et glori plenissimus,

D. Chrys.

non nostro debemus

instilulo vivere,

qu plus anima nostra de


participabit.

sancli Spirils plenitudine

id est, et

corpus et animam debemus Spiritui


gubernari, neime co,

receperit, e plus corpus noslrum de Christi glori

Dei subjiccre, ut gubernalori navigii, ut aurigae nostro. lllud

autem,

agi, rgi,

Quid ergo frequenlis etinstanlispetercdebemus? Veni , sancle Spiritus Spiritus vitae fons salulis
! ! !

aclionem
,

neque necessitatem importt

sed molio-

radis immorlalitatis

Vers.

12.

Ergo,
,

posside cor et corpus

meum.

nem seu passivam nostr volunlalis inclinalioneno qux non excludit liberlatem qu homo ipse agat, et
,

fratres, debitores sumus...

seipsum agat. Agimur

et

agimus.

Conclusio est ex pr&'cedentibus; loquitur autem Apostolus

Itaque spirilu vivamus, regamur, spirilu malas interficiamus cupidilates, non carnales lanlm
,

de carne,

sicut supra de peccato;

id est, ipsi

sed et

velut persona*

dominium

et

regnum
:

affingit.

Non

superbiam, invidiam
vivere spirilu,

propriam volunlalem,

elc. lia

caro, sed spirils nobis dbet dominari

spiritui

enim,

ila spiritui

obedire, vila ver christiaest";


,

non carni, debemus qud sumus Chrisliani; qud anima nostra vivit vit grali, et in aHernum victura
sit vit glori;;

naest;

vila

filiorum

Dei

via certa

ad acternam

corporis et anima; vitam

cujus arrhabo et pretium

qud etnoslra corpora ex morlalibus

est Spiritus sanctus, v. 11.


licipes

in resurreclione, hoc est, donabit vobis corpora inimorlalia et gloiiosa propler inhabitantem Spiritum ejns in vobis. Reclis spiritum suum, vel, ut in Grseco, *uum spiritum , ut ad Deum Palrem Spiritus referatur, juxta id quod prsecessit : Quod si Spiritus cjus qui susdtavit, elc. Ilinc enim palet Spiritum sanctum p^r spiritum charitatis in nobis inhabitantem esse causant resurrectionis, et vitse gloriosae. Est enim hic Spiritus in se vila, omnia animans, vegelans et vivifi,

rm

beaUe resurrectionis, e qud Spiritum sanctum

cans; ac ])roinde
vivificabit in
biiet.
\ ers. 12.

sicuti Christi corpus, ila et


si

noslrum

resurreclione,

ipse in nobis inha-

in vobis habitantem. Si autem Spirilu facta carnis mortificaveritis, vivais. Spirilu, id est, per Spiritum sanctum, de quo statim subjungit Quicumquc Spirilu Dei aguntur. Inde enim ben probat Augustin us Spiritum sanctum hic intelligi , non autem spiritum hominis. Porr carnis opra per Spiritum sanctum mortificamus , quando ipso in nobis et uobiscum oprante pravis desideriis ad ejusmodi opra incitanlibus non consentimus, sed resisiimus. Vivetis, vit aelern, non solm animai uni sed eliam corporum; ad quam vilain propler inhabitan:

non habueritis

Ergo, fratres, debitores sumus non carSupple, sed debitores sumus spiritui , ut secundrn spiritum vivamus; q. d. Dixi hactens vos non esse in carne, ?ed in spirilu, et Christo translatas esse carne ad spiritum. Christus enim novam spirils vilain induxit. Ergo cm in baptismo nos obstrinxerimus Christo, quasi parenti et capiti nostro, sequitur pariter nos obstrictos et debitores esse non carni ut carnaliter, sed spiritui , ut spiritaliler vivamus. Christus enim est, et vivit, non in carne, sed
ni
,

tem Spiritum suum


sui vos resuscilabit.

in vobis,

Deus ad exemplum
,

Filii

elc.

Quicumquc enim Spirilu Dei etc. Per Vers. 14.. adoplionem, quiluis Deo promissa atque parata est hreditas vit seternae. Unde S. Aug. Dicel, inquit, Respuninihi alquis Ergo agimur, non agimus. deo, im et agis, et agris, et lune ben agis, si bono agaris. Spiritus enim Dei, qui le agit, adjutor est agentibus intellignf si lilii sunt, se Spirilu Dei
: :

agi

ut

quod agendum

est agant, et

cm

egerini

illi

spirilu.

Vers. 13.
riemini
,

Si enim secundm carnem

vixeritis,

mo-

quo aguntur, gratias agant. Agunlur enim, ui agant, non ni ipsi nihil agant, et ad boceis ostendilur quid
agere debeant, ut (piando id agunt, sicut agendum

videlicet

morte tern nequaqum

fuluri par-

185
Vers. 15.

COMMENTAIS.

CAP.

VIII.

186
aoptivi lantm
,

Non enim accepistis


ad hoc nobis datus
, ,

spiritiim

servi-

indicet
spiritu

qud
,

lict

filii

codem tamen

Dci aguntur , esse titis. Probat eos, qui sic Spiritu adoptionis filiorum quia liic Spiritus est (ilios
Dei
,

et

iisdem voeibus

Dcum Pairem nostrum


Abba
,

alloquimur, ac Christus ipse primogenitus eteonsub| ;

spirilus

el

ut

eodem
:

spiritu

cum
acce-

stamialis

filius

alloculus est

Pater

Marc.

Christo Filio Dci

clame-unis ad Deiim
4, v. G.

Pater noster.

36. Forte et ut bac

vocum

rcpeiitione fervorcm

ma-

Vide paivm lexluui ad Galat.


pistis in

Non enim

gnumque affecium
:

baplismo

spirilum... in timor ;Gr. in timorcm;


,

significet, quo debemus Patrem clestem orare Abba, Pater. Forte cl ut filialem lidu-

et more scrvorum Syr., flrf (tmorem, ad timendum, id est , sicut aclimorc pn obedicndum iterum ,
;

ciam

qu nos Christian! possiimus stalim baptismo


alloqui
,

Patrem divinum

eique in oralionibus nostris,

ceperunt Judaci.
lege veteri erant Scd, inquies.numquid justi in ? j R C sp. qud erant quidem sed minores, fijjj p e

quasi parvuli infantes, blandui et iteral voce balbutienles dicere


:

Pater, Pater. Quidquid


,

s'il

de ver

hujus repetitionis causa


|

magnus san

et

maximus
adjusti

et qpasi servi,
in

sub lege quasi sub paedagogo, et servis


c. 4, v. 5,

honor Christiano concessus,

cl qui ante Cliristi


;

nihilo dissimilcs. Vide Galat.,

ventum non
,
j

fuit

homiuibus concessus
filii

elsi
,

enim
ut

Vide

filialem Sed accepistis spiritum adoptionis im et ipsum Spiritum sanctum scilicet charitatem divinum Christo bomini c. o,v. 5. Sicut Verbum
,

fuerint etiam

tune

Dei

elsi

Deuin

Patrem

suum agnoverint, ptum hc formula


filios

nullus tamen anle Cliristi prxceoravit


, :

Abba
Isai,

Pater
,

dixciunt se

semelipsum dcdil
lierct Filius

ul hic
ita

homo,qui

dicitur Christus,

ratione crealionis

01

ralione provi-

Dci

proportione Spiritus sanclus


,

dc'ntiie,
j

Sap. \A,
tu
,

5,

non ralione adoptionis.


,

daliir

nobis in baplismo

ut simus

filii

Dei. Vide

Vide
scilicet

ut

Cornel. Lap. hic (infra).


In

amore

codem quo Christus spiritu dicas frustra enim clamamus Abba,


;
:

filiali

Pater,
G.

qio clamamus.... per

quem adoplatiDeum
,

invo-

nisi

clamet amor. Vide Epist. ad Gai., cap. 4, v.

camus, ut Patrem amantissimum


miss
,

non timide
:

et sub-

Vers. 16.
dit...
el

Ipse enim spiritus testimonium red-

sed libr el all clamantes


1

Abba, Pater.
habet dicere qud
,

Grxc

conlestalur, seu contestificatur, id est,


,

qud Apostolus non Nota spirilum libertatis recepimus


adoptionis
,

satis
,

ipsemet spirilus
filiali
,

in

quo et per

quem clamamus, hoc


excitt
,

sed dicit

spiritum

affeclu

quo nos ad talem clamorem

quia ex servis
filii

mus
cere

scd
in

cl

Dei.

non tanlm liberi facti suNota 2 qud ei non sufficit di-

conleslificalur, seu simul

cum

spiritu noslro testatur


,

nos esse
Syrus
,

filios

Dei.
filios

Suffragalur spiritui noslro


Dei. Ipse ergo affectus
,

ait
,

quo dicimus oranles , sed in quo clamamus , scu audacter el publie clamamus : Abba , Pater. Huic
,

nos esse

filialis

seu clamor cordis nostri

prout est Spiritu sancto

conforme
<

est

quod canit Ecclesia


,

Prceptis saluta-

testimonium,

suffragium est, quo Spirilus sanctus


,

ribus monili

et divin inslilutione

forma ti

aude-

testatur, subscribit

confirmt nostram divinam

filia-

mus

dicere

Pater noslcr

>

etc.

Hoc nos Christus

tionem
Dici polest qud et ipse Spiritus sanctus nobis Deo datus, testimonium sit nos esse filios Dei, quia ipse est spirilus filii et Deus spiritum filii sui non dat
;

docuil Matlh. 6.

Nota denique duarum vocum idem significantium


conjunclionem
:

Abba, Pater; Abba Ilebraic

seu

Svriac idem significat ac

w.rr.p

Grc

seu pater

nisi eis

quos vult habere


,

filios.

Addi possunt

alia

Latm

quare ergo bas duas voces hic simul jungit


significet

tcsiimonia interna

quibus Spirilus sanctus spiritui


filios

Apostolus? Ut

Judos

et Genliles

pariler

nostro testatur nos esse


,

Dei, v. g., horror peccati,


ei, el
,

vocales ad filiorum Dci adoplionem. Ita D. Augusli-

amor Dei promptiludo ad obediendum


sancli motibus obtemperandi
,

Spiritus
el tran-

nns,

lib.

de Spiritu et Litler
4.

cap. 32, et lib. de

pax interna

Consensu Evangel.,c.

Forte eliam quia ad ipsius


,

quillilas conscientiaj nullis saltem

notis et gravibus

Ghristi oralionem in borlo alludit Apostolus


csl

ut nobis

peccatis obnoxine.

est, cum dileclione et dclectalione jusliiire , , id suavitatem quam dcdil Dominus, ul terra eorum daret Iructum suum, accqiisse se gaudeant. Vers. 15. Non enim accepistis spirilum servilutis iterum in limore, id csl, ad timor1 q. d. : Non accepistis spirilum scrvorum ad timenauni utJudri, qui metu pna: peccatis coercebanlur in fiiiiore suppliciorum adigendi silis ad legeni Dci implendam. Spirilus timoris est spiritus servilis, quem acceperunt

nobis dat Spiritum sanctum, ejusque Deitatem, ut nos facial suos filios, nosque adoptet. Sic enim apud boulines pater dicitur, qui naluram suam filio conimunicat. Cm ergo pari modo Devis dando nobis Spirilum

sanclum, naluram suam divinam nobis communicet, sequitur cum lune nos facere et adoptare in filios. In quo, per Spiritum sanclum, clamamus, non voce,
sed filiali et iiduciali affeclu Abba, id est, Pater, prie dulccdine el leneriludine amoris, quasi infantes lundi, qui chaiissinium pafentm balbutientes blandui et itra vcul compellare soient : Pater, Pater; quia filiorum l>ei esl Deum Patrem vocare, idquc Cliristi Filii Dei naturalis exemplo, qui loties in Eyangelio vel orans vel dccns Dcum l'nircm suum appellat; deinde et Cliristi praecepto, qui nos docuil sic orare Pater noster, qui es in clis, Matlh. G. Ipse enim Spirilus, etc. Misil enim Deus Vers. 16. Spiritum Filii sui in corda nostra clamanlcm Abba, Pater, Gai. 4. Quoniam igilur et spiritus noster clamt: Abba, Pater, atquc idipsum in corde scu spiritu
:
:

Jml.ei

ut quasi servi legi obedirent.

Scd accepistis spiritum adoptionis filiorum , in quo clamamus Abba Pater. Spiritum adoptionis, id esl,
: ,

charitatem cl graliam Spiritus sancli vel polis ipsummet Spiritum sanclum, per quem adoplati su m us in (ilios Dei. Nain tic Spiiiiu sancto subdit qud testimonium reddat spiritui noslro qud sumus filii Dei. Unde ex hoc loco nota Filiatio et adoptio nostra in eo videlur consislere, qud sicuii Deus (lluisio homini dcdil scipsum id est, Deilatem el Verbum, ut hune liomineui qui dicitur Chrislus, l'acerct Filium Dei ita
,
:

187

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
Vins. 18.
cm:....
I

.188
Ql-C-B

Cave tamen ne cum hreticis pules heee leslimonia esse cerla cerliludine fidei
;

ExiSTIMO ENIM
lcm])oralium

non gf NT C0NDI .

ita ut

per ea
filios

ecrli si-

Ne quem

torreat pr.eserij.la paliendi conditio,

mus

et infallibiliter

credamus nos esse


,

bci. Lct
Spi-

addit:

Persuasum autem babco nullam esse paritatem

enim lestimonia

illa

quando

et

qualens sunt
,

ffliclionum

cum

futur

bealiludinis

ritu sanclo, cerla sint et infallibilia

tamen qualens

aeternse glori.

nobis exbibentur

non sunt

nisi

conjecturaliler et
Spiritu

tatem

Quoe proporlio momenti ad nelerniinodic;c pnae ad Dcum remuneratorcm ?


, ;

moralitcr certa, quia cerli non


clo procdant, an spiritu

sumus an
in

sanlucis

nulla est ex nalui

sed ex graluilo decreto ac pro*

malo se
et

angelum

misso Dei.

transfigurante.

Que
Si

revelabitur
:

in nobis.

Vers. 17.
si

autem sumus

filii,
filii ,

ii.kredes.... id est,
illius

nobis est

al in ;cternilale gloriam

Nunc quidem Deus in suam in nobis


;

Patris cleslis

ergo et
filiis.

Iiredes

quia hredilas patris debetur

Hic tamen per hoc-

rcvelabit, seipsum in nobis manifestabit revelabitur, manifestabitur velamen anferetur,ut Deus qui
;

redilalcm non intelligitur jus succedendi in bona dcfuncli


:

in

nobis est, videatur in se

id est

talis

qualis est.

Deus enim Pater noster immortalis


firma
,

est

sed

Ubi nota discrimen inter mundi et cli gloriam. Gloria

intelligitur

aeterna

et

inalienabilis
:

possessio

mundi
;

tola est externa

in aliis polis
,

qum
est
,

in

ipsius Uei. Ipse


pars hreditatis

Deus

h.T-reditas nostra est

Domimis

nobis
clara

fulgor est transiens

sonus faune

enim
in

me,

Ps. 15; ad

illius

autem posses-

fama cum Iaude. Gloria Dei


,

erit in nobis

sionem admitluntur
tifieam.

fdii

adoplivi, per visionem bea-

anima
stens
;

in

corpore inexistens, coexistons et superexi-

in nobis

H.iredes ergo Dei

id est

Deo

fruituri,

sinml

cum
Hsec

nobis

sed ex

inquam , sed non nobis aut ex Deo et Deo.


,

eo immortaliter victuri, et
hasreditas
S.

fliciter regnaturi.
,

Vers. 19.
est
i

Nam exspectatio crature.... Tanta


,

accessio
,

est

non successio

et

ut ait
,

illa

gloria filiorum Dei


sollicit.

ut

cam omnis

creatura

Anselmus
fit

non minuitnr mullitudine (iliorum

exspectet anxi et

Prosopopam amal divus


,

nec

angustior numerosilale
;

cohredum sed
; ,

tanta

Paulus

ut supra videre est de peceato


etc., et hic
,

de lege

de

est miltis quanta paueis

tanta singulis

quanta om;

morte
gil

de natur. Prosopopae

igitur fin-

nibus. Ilredes quidem Dci, Palris nostri

coh.eredes
fralrcs

mundura
quee
:

seu creaturam raiionis expertem et


;

autf.m Ciiristi

Filii

Dei naluralis

tamquam

corruptioni

obnoxiam

fingit,

inquam,

velul per-

ejus. Primogenilus in multis fralribus.

sonam

Si

tamen compatimur,

id est

si

tamen constanier
;

rum

Dei

magno desiderio exspectai gloriam filionemp ut un cum eis quasi domirHs


,
,

adversa patimur,et co animp quo Cbristus passus est

quibus servit, gloriam, id est

renovationem

et ulli-

ut et conglorificemur
riac

id est

ut eliam ipsius glo-

mam
anxia

perfectionem accipiat.
et sollicita

Nam

exspeclatio. Groec
,

simus comparticipes.
:

exspeclatio,

XTtoxa.pa.Son. la

attenta ex-

primum , qud sumus hredes Dei vivi ; secundum , qud sumus coheeredes Dci hominis morlui ut baereditalem Dci vivi possideamus in cdebemus secundum Dci spiritum viverc spiritu lo
Nota hic duo
;

speclatio, qualis est


sollicite

eorum
sicut
,

qui capite arrecto aliquid


v. g.
,

observant

speculalores seu in

spcula conslituti faciunt. Exspeclatio EXSPECTAT.ut


significetur

avidissimum desiderium. Itaque universa

facla

camis mortifienre
;

spiritu

Dei agi et
in

ipsi

obe-

hc

sensibilis

mundi machina

attente et crecto capite,

dirc, v. 13, 14
tui

ut

cohxredilatem Dci

cruce morClnislo

quasi spcula prospicil, et exspeclat banc patefaclio-

capiamus
mori

debemus pro

Clirislo et

cum

nem

filiorum Dei
filii

seu tempus

illud in

quo apparebit

pati cl

in

cruce nostr. Sine crucis participa-

qui ver sunt

Dei.
;

Vita praesens non est tempus


filii

tione,nulla est glorix parlicipalio;eerla autem atque

patel'actionis hujus

mulli nunc apparent

Dei, qui

secura est exspeclatio promisse bealiludinis


participait Dominieao Passionis,
ait S.

ubi est
serin. 9

rever non sunt


esse.
illud

alii

sunt quidem, sed non putantur

Lo

Exspectemus, desideremus sollicit speculemur

de Quadrag.
nostro clamai Spiritus sanctus, ide dicit Apostolus pirilum sanctum contestilicari spirilui nostro, id est, un cum co testari , illo ipso clamore, quem in spiritu nostro excitt, qubd sumus filii Dei. Qures, quodnam est hoc testimonium? S. Chrysostomus et Toletus pondent testimonium boc esse clamoreni, de quo culus est Apostolus di'ini enim clamamus filiali affectu Abba, Dater, per Spiritum sanctum, eic. Vers. 17. Si autem filii Dci sumus, ergo et hreiles Dci sumus uam lucredilas liliis debetur, non servis et ad boc adoplalur quis in filiuiu, ut si t !>;e.'
:

tempus

intrim

gemamus

oremus

orantes

Sicut enim Cbristus quamvis el Filins esset cl Ibres, inerito suie passionis ad gloriam pervenit, ita sentit

res.

Hiereditas ista principaliter dicitur: Domimis pars hreditatis

Deus ipso est, cui me, Psalmo 15. Hredes quidem Dei , coheeredes autem Chrisii. Dci sis Aureliain usque. Ile gemma;, bi lapides pri tiosi, quidem hteredes lanqum Patris, Cbrisli autem cosunt tribulationes. Ilujus tempotis, q. d.: Momentan hredes tanquam Fralris noslri. passione emes bealam ternitatem. Si tamen compatimur, ut et conglorificemur. Claris Nam exspeclatio creatur, clc. Tola h Vers. 19. Si tamen cum co palimur, ut et cum co glorificemur. creatura quse hominum usibus subservit, attentissim i
,
:

Apostolus, eliam nos, etsi jam filios et bredes, mepatienli, qu Cbrisio compatimur, gloii;e ejus consortium adip Exislimo enim , etc., ad gloriam suo Vi is. 18. lempore reyelandam seu manifestandam exga vcl circa nos. .; lelicet in adventu Christi ad judicum; q. d. Modic passione emes gloriam immensam, quasi si obolo einercs tolum orbeni. Si quis eliam hostis coaul gemmas in dorsum luum conjiceret, non et, ut aiebat doleres, sed gauderes,; colligeres e:> s Juniperus: Talibus lapidibus lapidari vellem Paririio

189
et gementes et
filiorum Dei.

COMMENT AM A. CAP.
bonum
oprantes, exspectemus gloriam
sui,
,

VIII.

190

vehemenlissim desiderantes regnum Dei Creatoris


et

redemptionem seu libertatem filiorum Dei,


filii

Eheu
Vers.

cur timcal Christianus


?

quod omnis creaid est

quibus ips serviunt. Et nos

Dei servitutem no-

tura vehemenlissim desideral


"2.0.

slram
,

amamus

Libcratoris nostri rel'ormulamus ad-

Yanitati enim slbjecta est


;
;

venlum;

ad ipsius approximationem
regni,

trepidamus

continua; mutationi cl corruption! obnoxia est. bc idem


est
,

Vanum
,

adventum

quod quolidic roganlcs petimus,


deterior

ac fluxum et mutabile

non volens

id

non sponle su
qui subjecit

qulibet enim res naturalise*


;

cum metu refugimus. Ne creatura efficiare


rbus acquiesas
I
j

neu lu prsentihus

horret et fugit corrumpi

sed propter eum


in spe
,

id

est

sed

regnum Dei desiderans, ingeda tnihi regnum

Deum
nis
,

eam

id est

non

in per-

mise ob relardntioncm noslr ab hoc orbe profcclionis.

peluiim, sed ad tenipus, facl

illi

cert spe liberalio-

D. Cbrys. Domine, adauge [idem

Vers.21. Quia et

qu

conlinget in univcrsali resurrectione.


ipsa

tuum ver desiderare,


quotidi
:

ut corde sicut et ore

dicam

creatura liberaritcr....

Adveniat regnum tuum,

et consequenter

Tune enim et ipsa crature liberabitur a servitute, qu corruplioni et mutabilitati subjacet; tune enim cessabit generatio, corruptio, motus clorum.
In libertatem glori.e filiorum Dei, id est, et ab hc servitute iransferetur in libertatem similcm libertati

mortem aspiciam, non


|

ut destruelionem, sed

ud no-

stram ad lcrni regni gloriam parturilionem.


Vers. 23.

Non solum autem illa

id est,

non
ipsi,

solm crealur irralionales gemunt, sed et nos


sive apostoli, sive fidles, primitias

spiritws iiaben-

filiorum Dei.

Novis qualitatibus dotabunlur eleterra

tes, id est,
|

qui primos Spirils sancli fruclus

cum

nienta. Erit

clum novum,

nova

sicut uilrix

abundanti percepimus; fidem, spem, charitatem, virlutes infusas, dotes et charismata,

pueri regii,

dm

coronatur puer, etiam ipsa propter

qu
;

tune abunda-

puerum participt de bonis regiis, et sieut servi ad dominorum gloriam splendidiore veste exornantur.

bant in primiliv Ecclesi.

Et
non

ipsi

intra nos gemimus, etc.

nos, inquam, bis


allecti,

Ex

D. Chrysostomo.

satiati,

sed ad perfecliora nobis promissa

Vers. 22.
ikgemisut....

Scimes

enim

quod omnis creatura


:

intra nos

ipsos

gemimus, anhclantes ad plcnam et

Grc: Et comportant usgue nunc. Syr.

Scimus enim omtes crealuras suspirare


pati dolores

et parturienlis

tatem, ad

consummatam adoptionem, id est, ad ternam feliciquam adoptati sumus, redemptionem cor,

ad hune usque diem. Amplificatprdictum

poris nostri
lale,

id est,

in

qu liberabimur mortalivitre miseriis.

omnis crealur desiderium, metaphor sumpt mulierc parturiente,

concupiscenli et omnibus hujus


est adoptio filiorum

qua: gmit id parls dolorc exspe-

Duplex

Dei

una hujus seculi

omues muudi partes simul suspirant; et compariurit , etc., id e^, simul coudoient magno dolorc, quasi femin parluiientis, et liberationem suam cum gemitu exctans ab onere liberari. Ornais creatura, idest,

imperfecta,

qu (il per graliam, qu secundm mentem regeneramur, adoptamur allera futuri seculi consummala, qu secundm tolum hominem rnova*
;
;

bimur ad gloriam

et

ad banc perfeelam et consum-

spcclant usque adhuc, id est, ab initio

mundi usque

nunc.
Finit hic
illa

matam renovationem fidles sancto Spirilu pleni anhelant. Omnia grali.e doua nunc sunt primili lantm
et initia

Apostoli metaphor, qu sic

immen-

plen

et

perfecl redemptionis

et

h;c

sitatem futurorum

bonorum nobis

dclart, ut et nos
;

primili sanctos excitant ad plenam

messcm desideet

pudefaciat tanla bona minus desiderantes


ceret
:

quasi di-

randam.
adoptio
!

perfecta redemptio

plena

intgra
!

Clum,

terra,

elementa et crealur congeinitio

consummala sancli Spirils eiusio


nobis?

quan-

miscuntet comparturiunt ab

mundi usque nunc,

do

fies in

rum

observations lempus illud exspectat, quo gloria filioDei manifeslabitur, id est , quo filii Dei gloriosi apparebunt. Exspectalio, id est, sollicita, anxia, et quasi ereclo exsertoque capite exspectalio, scilicel ab origine mundi. Non dicit: Creatura exspectat, sed : Exspectatio crealur exspectat , q. d. Creatura: ita avide gloriam exspectant.ut videanlur esse ipsa exspe:

Vers. 21. Quia et ipsa creatura, etc. Creatura liberabitur servitute corruptionis tune quando filii Dei suam assequenlur perfeelam et gloriosam liber\

tatem. Vers. 22.


q. d.
:

Scimus enim quod

omnis creatura,
et

etc.,

Omnes

creatura: inanimes anxi,

magno cum

ctalio.

Vkiis. 20. Yanitati enim creatura subjecta est. Vanitas hc estdefectus mutabilitalis, et opra s.rvilia, labores, passiones et corruptioncs , quibus crature occupantur propter hominem. Non volens, id est, non sponle su, non ex inclina-

tione

su nature cm unaquque res naturaliter suam appelt perfectionem corruptionem autem et


,

dolore linein nialorum exspeclant. Apostolus pon de omni prorss creatura loquilur, sed de e qu in ministerium hominum facta est, idest, corpore.e prcipu de miindo hoc ihferiori, qui sedes est corruptionum cl corrupiivarum mutalionum. Si haberent sensum, gemerent quasi parturienles, idque ab exordio mundi cl lapsus hominis, usque nunc. Vers. 23. Non soliun autan illa, sed et nos ipsi

defectum fugiat sed ex ordlnalione velulique praeeeptoDei, qui illam, hominis culp sic exigenle, subjecit huic vanilati non in perpetuum lanien, sed ad tempus, fact ei spe liberationis. Sed propter eum (Deum , Deique ordinalioncm) gui (huic vanitati) eam subjecit in spe, propter hominem, ut scilicet illi semt in hoc mortali statu sub spe liberationis el commutationis in melius.
: , ,

Chrysostomus ac cteri

ipsi intra nos gemimus. Grci inlcrprciantur <liciimi in person omnium regencratorum, quosaiiuit primitias Spirils habere , quia principium aliquod gustumque Spirils sancli, velut pignuS acceperunt in donis sibi colla tis intrim exspectantes et auhelantes ad plenitudinem illam sibi reposilam in fulu-

primitias Spirils kabentes,

el

fer

rum. Adoptionem

filiorum Dei exspectantes, redemptionem

191
Vers. 2i.

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
per nos,

192
et

Spe enim
quam

sai.vi

facti smes.... Ralio-

dm mentem

cor nostrum, quasi sua

memut

netn dat, oh

fidles

anhelent ad pcrfeclaui ad:

bra, movet, illumint, accendit et excitai


cl aliquando lantoardore, lantaque
capei'e,

adoraodum,
nec

oplionem, seu adDei gloriam

quia scilicet, spe lantm,

vehementi

nondm
est

rc suivi facii sumus.


id est, spes
;

nec enarrarc possimus

ide cemitibus inenar-

Spes autem que videtur...., de


rc,
,

autem non

BABILIBDS.

qu

videlur el possidetur

nam quod videt


lenet et possidet,

Ilunc sancti Spiritus effectum ut plenis inlclligas,

quis, etc.

id est,
illud,

quod quis

videt,

advcrle 1" houiinis niiseriam.

cur speret

cm
Si

jain habeat?
,

Vers. 25.
spes
sit

Adeo miseri sumus, ut omnibus indigcainus. Adeo infirmi,ut pelere non valeamus.

autem quod non videmus....

cm
et
,

Adeo

ignari, ut

nec sciainus quid petere de-

rerum non prsentium, sed fulurarum


;

hcanius. Advcrle 2"sancti Spiritus auxilium. Spiritus

cxspeclandarum per paiienliani


donec possideamus. Haec

hinc ingemiscimus

sanctus per charitalem cordibus nostris infusam, facit

vita ver fidelibusestexspe-

primo

ut

sentiamus quod sumus,

scilicet miseri

pnefacit

ctalionis, gemits, et palienti vita. Impii ducuni vilain


in bonis et in

lerca adjuvat infirmilalem,

ut orare possimus
et

gaudio; inoriuntur aulcin in gemilibus.


:

tandem

ut sciainus,
;

desideremus

petamus quod esse

Ver
tus

(ideles geniimt in vit, llanlur in exitn


in lus

Lta-

sum

qu

dicta sant milii

in

domum Dumini

debemus ut oremus
leant.

et

ob

id

gemimus

ineffabililer, id est, facit

tant vi, lantoque fervore, ut etiam exper-

ibimus.

tissimi capere

non possint, lanlm ahest ut


ait

elf'ari

vaei,

Vers. 26.
Grocc.
lalur.
:

Similiter autem et Spiritus adjuvat...


recipit infirmitates noslras.

Hinc oraturi,

Thcodorctus, date vos ipsos

Simul

Syr.

opitu-

qui clavum lenet universi.

Iiidem et Spiritus sanctus simul suscipit,

scu

Vers. 27.

Qui autem scrutaturcorda... Groec


scit

consuscipil infirmitates nostras, id est, eas quasi

manu

Al scrutans corda, quia secundum

quid prudenlia,
interpellai
is

upo-ir.u.v.

spiritus,
:

supposit, nobiscum sustentai, ne deficiamus et laba-

Deum

pro sanctis. Syr.

mur.

Qui verb scrutatur corda,


quid oremus, sicut oportet, nescimus... Tan ta
tus,

novil

qu

sit

intenlio Spiri:

Nam

quijuxta placitum Dei deprecatur pro sanctis. Arab.


sit

est inlirmitas nostra, ut

nequidem sciainus quid aut

Qu
Us

voluntas Spiritus;
spectant ad

is

enim orat pro


est
:

sanctis, in

qualiter oremus, sicut vporlet, ut exaudiamur.

qu

Deum. Sensus
;

Nobis quidem

Sed

ipse Spiritus, scilicet habitans in nobis, noslr;

inenarrabiles sunt hi gemilus

at

Deus cordium nofpvtip


id est, desideria et

que curam gerens singularem


loco noslri apud
Postulat autem,
corporis
tiostri.

postulat pro nobis, et

strorum scrutator

optim novit affectum,


;

Deum

interpellt quasi advocatus.

Spiritus sancli gementis in nobis


geinilus quos cxciiat in nobis
inquit,
;

non

ipse solus, sed un


:

nobiscum

et

et ita novit ut

approbet
est

Nota In primo inslanli justificatinis homini charitas et grtia, per quam homo particeps fit divin nalune, el consequenter acceptus ad gloriam, et hres Dei, ideque hoc ipso lit lilius Dei adoptivus, sicut Christus est Filius Dei naturalis. Itaque adoptio nostra, qu adoptamur in lilios et hredes Dei, cdntingit nobis in ips justificatione. Quod ergo hic Aposlolus ail, in clis demm dandam esse banc adoplionem , intellige consummatain, qu est ipsa possessio juris et hreditatis, ad quam adoplati sumus, videlicet redemptio corporis noslri, qu partim erit liberatio morialitate et concupisccnli, parlim gloria corporis ex anima; glori dimanans. Ita SS. (Jhrysostoinus et Ambrosius. Adoptio ergo ininl'unditur
fit hic, sed perfecta erit in clo. Vers. 24. Spe enim satvi facti sumus, q. d. Speramus salutem, quam hic per graliam inchoavimus , complendam fore in nobis per gloriam in clo. Dat causam cur dixerit nos exspectare banc adoplionem filiorum in clis, quia scilicet necdmre, sed lanlm spe salvi facti sumus per spem enim lendimus ad saluiem, quam speramus nos adepturos in clo et ide adhuc gemimus exspectanlcs corporum nostrorum redemplionem, etcum c perfectum beatitudinis sia-

speramus saluiem, spes autem eorum

qu

clioala

cuin patienli servilutis ac miseria prsenlis exspectare debemus adoplionem ac liberlatem gloriie filiorum Dei. Vers. 2G. Similiter aut met Spiritus adjuvat in firmitatem nostram. Tanqum dicat Sicul Spiritus contestificatur spiritui noslro, qud sinius lilii Dei, sic etiam nos inlrmos idem Spiritus coadjuvai ; ui quae non videmus Spiritus sanctus per patienliam exspectemus ; q. d. prler gemitum , spem et patientiam , qu in nobis operalur , insuper adjuvat etiam in hoc gemilu inlirniiiatem nostram, ut scilicet magna alacritale et forlitudine lolercmus infirmitates anima; cl corporis vila'quc hujus corruptibilis, propler quas gemimus et suspiramus ad cluin , utque eas constanter supere:

nondm habentur, ergo

mus, maxime per oralionem.

Nam

quid oremus

sicut oportet

nescimus; oratio
sit

enim proprium remedium


difficillimum est,

est infirmitatum
:

ad cas superandas. S. Tiiom.

Scire quid

nostrarum petendum
sit

cm

sit

di/ficillimum scire quid

de-

sinerandum.

Sed

ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenar-

l'um.

Spes autem qu videtur, non


est spes rei prsenlis
,

Sensus Nulla qu jam habelur et possideest spes.


:

tur , sed spes lanlm est rei futur, id est, nondm accepta;; sicut lides, rei non visa:. Nam quod videt quis, quid sperat ? id est, cur adhuc speral? ac si dical lie, qu;e sperahalur, ohlent, nulla jam restt causa sperandi. Videre enim hic ponitur pro quovis sntire, cognoscere, frui, possidere.
:

Spiritus sanctus postulare seu inlercedere pro nobis dicilur, c quod efficaci sua in nobis operahic enim est tione nos oranles ac postulantes facial qui adjuvat infirmilalem nostram quique doect nos quid orare debeainus cm ipsi hoc sp nesciamus. Dicunlur aulem gemilus inenarrabiles, sive inetfahiles, vel quia procedunt desiderio rei ineffahilis, id est, ut clestis glori vel quoniam ipsi motus cordis
rabilibus.
;
,

Loquitur enim Aposlolus non de visione Dei sed de glori corporis possidend. llacc enim est redemptio
,

proficiscuntur Spirilu sanclo, salis enarrari non possunl. Qui aulem scrutatur corda, scit quid Vers. 27. desideret spiritus. Grxc Novit quid sit sensus spiritus. Quamvis, inquit Aposlolus, Spiritus sancti in nobis

corporis noslri, ut dixi. Vers. 25. Si autem quod non videmus

etc.

Si,

gemits sint nobis ineffabiles Deus lamcn cordium scrutalor optim novit sensum affectum, desiderium
, ,

193

C0MMENTAR1A CAP.
.

VIII.
;

194
in

ctexaudiat, quia secundm Dei voluntalem facit sansaluti ctos poslulare, id est, Dco grata, sanctorum
ulilia.

proposition vocatis existentibus

Grco non est


aliqui

sancti,

nec eliam

in Syriaco.

Hoc proposilum

vocant

clavim tolius myslerii divin* procdestinatioiiis, quasi

Sed, inquics, sanctosne lanlm Spirilus sanctus

ex bujus propositi intelligenli pendeat aperlio


abscomliii mysterii. Constat equidem,

illius

eorumque f.ic'u poslulare ? nonne et peccatores movet, iiupetratoria ? lia et Spiritus sanctus peccaoralio est
tores, lict

qud divers;c
an ver ex

bujus propositi
vinae

inlelligeiil'ue

respondeant diveisis di;

uondm

inhabiians, per
;

suam lamen graoratio erit impesi pi

prxdesiinationis

explicalionibus

tiam movet ad orandum


tratoria,
si

et

eorum

propositi intelligenli nascalur opinio de prxdestinalione


;

pelant necessaria ad salutcm,

ptant

an ex opinione de prsedestinatione nascalur

etpcrseveranler.

explicalio diversa propositi, incertuni. Quidquid sit

Ex diclis v. 26 el27, apostolicam disce praxim orandi.


Oralurus tu
te Spiritui

hic

simpliciter coinmuniores aliorum

explicaiiones

sanelocommitle

die

111

Pa-

refero,

humiliter (andem et cuin tremore apcrlurus

ratum cor meum, Dcus. Domine, quid me vis facere ? Viasluas, Domine, demonslramiki. Hic agnosce tuam

quid senlio de re

quam
:

inefl'abilem pulo.
xpOn'n.; in

Proposilum, Gracc

Scripluris et in divo

omnibus indiges, omnis omnin boni vacuus. Agnosce et infirmitatem tuam, non tanlm ad
miseriam
;

Paulo, signilicat aliquando


v. g., Acl.

voluntalem
13, 2 ad

bominum
Tim.
3,

il, 23, Act.

27,

10,

agendum

et

ad patiendum, sed et ad desideranda


libi

etc.

aliquando signilicat voluntalem Dei,


est

Rom.

9, 11.

et ad petenda qua?

sunt necessaria.

Agnosce

et

Hinc nalum

dubium de quo proposilo

bic loqua-

ignoranliam;

ivescis

quid expdit libi; nescis quoTriplicem liane impo-

lur Aposlolus, an liominum, an Dei? an Dei et

bomi-

mod

illud oporleal postulare.

num

Patres Grseei inlelligunt proposilum vocalorum,

lenliam tuam agnoscens, geme, ad Spirilum sanctuni


recuire; tu te
juvet,
illius

seu prvisam

bonam voluntalem eorum

qui

Deo voqu
,

bonilaticommille; postula ut ad;

cantur. Proposilum dicit, ut ne totum vocationi tri-

dando sensum, quo tuam percipias miseriam


et robur,
;

buatur, ele,

nam

si

voealio

solm

sufficeret,

dando lumen
libi

quo discernas

et desideres qua:

tandem causa non onines


ait,

salvifacli sunt? proplerea


et

necessaria

dando graliam, qu secundm Dei


:

non vocalioncm lanlm, sed


ell'ecisse
:

ipsum proposilum
igilur sunt vocati

volunlatem ores

le

ergo commillcns Spiritui sancto,


le,

vocatorum, salulem

neque enim coaclaaut


,

roga ul ipse postulel in

pro

te,

tecum, per

te,

qu

violenter facla est voealio.


at

Omnes

sccnndm Deum.
Vers. 28.
etc.

non omnes obediverunl. Divus Joanncs Clirysosimpliciter, sed eos qui babenl propo-

Scimus autem quoniam diligentibus Hoc vald apposil addit Aposlolus, tm ut modis
,

slomus. Vald apposil vocationi proposilum adjunxil;

non enim vocat

omnibus

fidles excitet

ad paiienliam

de bc enim

situm. Tbeodoietus. Vocalus est auteru

bomo

scclhi-

agit v. 17 et 18, tuni ut affliclos soletur,

cm eorum

dm

proposilum, hoc

est,

secundm propriam volun-

oraliones videnlur non exaudiri

de

lioc

enim specia-

talem. Tbeophyl. Idem tribuitur Origeni.


lnler Lalinos, Atnbrosiastcr ila explicat Hi autem secundm proposilum vocanlur, quos credentes prscivit Deus luluros sibi idoneos, ut antequm crederent, scirenlur. Idem cl D. Hieronymo tribuitur. Circa
:

tLn

in poslerioribus versibus.
;

Nescimls quid okemus

scit

aulem Spiritus sanctus,

ide ipsius cura; nos commillere debemus. L'num la-

nicn nos ccrl scimus, sciliect qud omnia, quantumvis adversa, concurrunt, conspirant, et pariler
in
sit

cedunt

bonum

iis

qui

Deum

dilignnt. llinc

una nostra cura

quam cxplicalionem, si inlelligatur quod bonum bominum proposilum sit causa et ratio cur vocentur
bajc
explicalio

deDeodiligendoet

illi

obediendo. De adversis pro;

plan sapiet errorem Pelagianum


lib.

pri loquilur hic Aposlolus

non mal tamen ab


;

ali-

conlra

quem
:

D. August. in

de Pradeslinalione.

quibus extendilur ad prospra et ad adversa

im

et

Si ver intelligalurquod D. Clirysoslomus intellexisse

ad ipsa peccata, qu cedunt

in

bonum prsens

et fu-

videtur

nimirm qud hoc proposilum non


ila ut sit

sit

qui-

turum
liores,

iis

qui, etc., in et

prsenli quideni, quia liumifuluro

dem
natio

ratio cur vocentur, sed sit conditio et

delcrmi-

fortiorcs
id est,

cauliores resurgunt; in

quorunidam qui vocati sunt,


in

sensus

aulem,
gloriam

in glori, sicut cicatrices confrait

ad
ait

Omnia cooperanlur
vocatis, sed
iis

bonum, non omnibus quideni

militis, qui finaliler in bello

Iriumphavit,

qui suo pioposito, Dei vocationi con-

Lyranus.
lis

scnliunt

seu qui Dco vocanli obediunt; lune nullus


;

qui

secundm propositum,

etc.

Grc

Secundm
i

est error

ex parle enim Dei stat gratuila voealio;

Spiritus sui sancli gemenlis in nobis ; et ila novit, ut eliam approhet, el exaudiat. Quia secundm Deum postulai pro sanctis : quia nimirm illis posluhit ea quae sunt secundm Deum Deiquo mciilem et voluntalem , quaeque Deo grata, sancta et accepta sunt. ilatc autein nobis salutaria sunt. lia Clirysoslomus, Tbeodorelus, Ambrosius. Scimus aulem quoninm diligentibus Veus. 28. Deum omnia cooperanlur in bonum ; q. d. Milita , ul dixi , sancli patiunlur in bac vil ; vernilamen iis omnia cooperanlur in bonum aninios ergo el lu:lo
,

ns tribulaliones, inquit Ambrosius; S. August. addit, omnia eliam pectala sanclis cooprai'! in bonum. .Nain prxdeslinati, ait, ex casu humiliorcs, cauliores el lervenliores resurgunt. lia eliam explical Anselm.
,

et
1

Tbom.
lis qui

secundm proposilum

vocati

sunt scincti

id

animo omnia

ista perferant.

Ommu

ergo, id est,

om-

ad sanclitalm. Verus et cerlus sensus est, quo proposilum Dei, non liominum inlelligitur; Dei, inquam, proposilum, id est, volunlas pravia, proedestinaiio , ac decrctiim seternum. AuAnselm. et alii per proposilum hoc accipiunt gust; xternum Dei beneplacilum, librale dccrctuni, volunest, iis qui vocati sunt
, ,

195
ex parte hoiuinis grati prventi,
Dci vocaiioni obedire.

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOS
sus explicandi

196,

liber consensus, seu

modus qui per propositum


:

intelligunt

Nunc tamen
intelligunt

post D.

Auguslinum omnes

inlerprctes
scilicet

absolution et graluiium decretom dandi gloriam, bic explicant : Quos prscivil, id est, ab xlerno pradilexit,
Curavit el amicosbaberevoluil,
lios

Dci,

non

lioiiiiniiin,

propositum,

prdeslinavil cou-

sternum,

librale et graluiium beneplacitum seu de:

formes ac similcs
lic vil,

fieri

Filio suo, etc., per


in altra.

graliam in

creluin Dei

at

cum hoc
:

discrimine, quod aliqui in-

per gloriam

Qui xer per proposi-

lelligunl graluiium Dei ilecretuin dandi gloriam, juste

tum

intelligunt graluiium Dei

decrelum dandi graliain,

quos sensus est


tibus

Omnia cooperantur

in bonuin diligen-

pnedeslinalionem vero ad gloriam pulant ex pr.e\isis


meritis,
sic

Dcum

iis,

inquain, diligentibus

Dcum,

qui per
,

explicant

quos prscivil, oblalai gralke


foie suos, siilque dilcctores
,

aHernum Dci deerctum

giatuil dandi ipsis gloriam


sanctificanteni.

consensum pnebituros,
et illos laies
;

vocati sunt ad lideni et graliain

lia
j

per

suam

gratiain fore prx-sciens,

pr-

Fromondus

et Eslius.

Alii vero intelligunt graluiium

destituant,
i

ad ulteriora bona,

nempe

ut sint

conformes

Dei cousilium et decrelum, quo proposuilex niera su


bonitate, sine ullo

Filio suo, in grati, in palienli et in glori.

hominum

nierilo,

bomincs peccato

Ut

sit U'se PRiMOGBMiTos, etc., id est, ut Christus


;

penlitos, per Cbristum vocare ad graliam et sancli-

qui ut Deus, est Filius Dei unicus

ni

bomo,

sit

primo-

talcm.

lia

Cornlius, Menochius, Tirinus. Juxla quos


:

gcuilus in multis fratribus, id est, in


sanctis, amicis etfiliis Dei.

omnibus hdelibus,
sit

sensus est
leclis,

Diligentibus

Denm,

et

Deo

vicissim di-

Quidquid

depraxlesii-

utpote vocalis Dco ad (idem et

graliam, ex
dirigente
in bo
,

naiionis
|j

modo, dequoinfra, nota conformilaiem cum


manifestum esse
et

benevoli cordis sui proposilo, omnia,

Deo

Cliristo patienle,

evidenlcm praj-

ad dilectorum suoruin ulilitatem, cooperantur

deslinalionis cbaraclerem.
ttxv,

Exemplar
obediens

nostrum
;

est,

num.
In bc sententi, vocari

ad cujus imaginem

effingi

debemus

sicut ergo

ad sanclitatem secundm

in passionibus atrocissimis

fuit et

per pas-

propositum, idem est ac vocari

secundm beneplacitum,

siones
;

adregnum
el

et

gloriam pervenil, sicet nosedem


prajconsliluit.

benevolenliam, et bonamDei voluntalcm, seu, ut cap.


4, v. 5,

via

Deus ad gloriam ducere ab seterno

secundm propositum grali, non autem ex

Si compatimur,

conregnabimus. Communicantes ergo

operibus seu meritis.

Christi passionibus, gaudele.


in
j
j

Cm

palimur, aspiciamus
nosir Jesum, qui

Et hoc, inquiunt, Aposloli scopo convenit, qui de


bc gratuit vocationc in bc Epislol agit
:

auctorem

et

consummalorem
sibi

fidei

negant

ob propositum

gaudium, sustinuit crueem, iguo


Filio suo

autem de procdeslinalione
Vers. 29.

gratuit ad gloriam agere.

miniamque contempsil. Sicut Deus


etiam acerbissima cooperalus

tormcnla bo-

Nam

quos pr,escivit, et pr/Edestinafieri).

est, el convertit in

\t conformes fieri (Grxcc non est

Datcausam
in

num,

sic et nobis,

filiis

suis adoplivis,

omnia, quan-

cur diligentibus Deuin

omnia cooperantur
sint

bonum

tmvis dura et acerba, cooperabilur et convertet in

simulque explicat qui


tum,
illi

vocati

secundm proposi-

bonum.
Vers. 50.

scilicet quos prscivil.

Sed lue iterm diver-

Quos

autem pr.idestin.vvit,

etc.

D.

taiam et graluilam Dei constitutionem, quse, Act. 2, vocatur definitum consilhim. Propositum ergo hoc est librale cl graluiium Dei consilium et decretum , quo proposuii, staluil et decrevit Deus ah terno ex mer su bonitate et cleineiiti homines peccato perdilos per Cbristum vocare ad graliam cl sanclitatem, sine
ullo

ejus elecli. Sic enim cam conformilatem idem Aposlolus exponit alibi ; qui reformabit , ait de Christo , corpus humilitatis nosir configuralnm corpori claritatis su. Sic et Joaimes dicens Cum apparuerit, similes
:

eorum

nierilo.

prscivil, et prdestinavit imaginis Filii sui. Sensus hujus loci est, ]!r;i'iv ti atorum salutem nullis adversilatibus neque tenlationibus impediri posse ; idquc cerl nobis con-

Vees.29;

Nam quos

crimus. El Ecclesia in oralione qu sic Dcum precalur, ut in illius inveniamur forma, in quo lecum est ?ioslra substantia. Cselerm phrasis illa , qu dicimur
ei

conformes

fieri

siare ex charilalc Dci, qu

etiam facturus
leclisunl ac

cosabaHeino dilexit; qu omnin ea bona ad quae praediprordinali, consquantur. Nam, inquit,


sit, ut
,

quos proescivit, id est, ab setetfio pnedilexil el amios babere voluit, cosdem pia:destinavit conformes
ac similcs fieri Cbrislo Filio ipsius, id est, cerlo fixoque deercto jani olim et ab seterno stluit ad boclam exrmium bonum oos aliquando perducer'e. De hujusm di praescienli Dei legatur Augustinus, libro de Dono persev., cap. 18. Conformilatem imaginis Filii Dei ad quam prajdeslinalos dieil, similitudinem iulellig'u noslram cum Christo Dci Filio non qualcincumque, qualis etiam in bc vil per mentis renovationem, et inchoatam adoptionem habelur, ni quidam intellexerunl, sed quam in fine seculi exspeelamus, id est, adoptionem filiorum Dei consummatam de q supra dixerat Inspectantes adoptionem ; qiue nimirm
,
;

conformes imaginis Filii Dei, non signilical Filium Dci esse imaginem cui nos conformandi simus , utappositiv dictum sit, imaginis Flii, quomod niulti intellexerunt, sed sensus est nos ita conl'ormandos Filio Dei ut simus ejus qusedain imago. Sic enim etiam, 1 Cor. 15, portaturi dicimur imaginem clestis, idest, Cbristum in nobis reprxsentaturi tanqum ejus imago quod futur uni est in heat resurreelione de qu Paulusibi dissent. Ut sit ipse primogenilus in multis fratribus; signifient illain conformilaiem de qu loculus est, redunaare in gloriam Christi. Nam ex e conseqitur quaedam dignilas el pra-rogaliva Christi, ut sit primogenilus in
futuri
,
,

multis fratribus, puta lidelibus, sanclis, amicis, electis Nola : Cbrislus liliorum Dei esi primogenilus , primo , quia ipse est filius Dei naturalis , cm cajteri sint lantm adoptivi; secundo, quia ante omnes prdestinants fuit Cbrislus ad banc Gliati mem
el dilectis Dei.

et

uuionem cum Verbo


et

suam graliam
scopus
riini

gloriam
fuit
,

et

exemplar

consisiil in glorificalione tolius hoiuinis, ut, sicut dicit 1 Coriiuh. 15 Qualis clcstis , id est, Christus
:

et

electorum

uli

consequenler ad omnem quia Christus linis , el esi omnium prdeslinatoex hoc loco aliisque docet
,

el

tertio

S. Augustinus.
j

jam

glorif/catus, laies

sim

el clcsies, videlicet

omnes

Vers. 50.

Quos

autem prdeslinavil

lios et

vo-

197

GOMMENT ARIA. CAP.


;j

Mil.
ODSEUYATIO
MORAI.IS

198

Clirysosiomus, aliique Patres Grxci, ejus scquaccs , Quos vocavit, hos justificavit per gcnc explicant
sic
:

m vers.
i

28, 29, 50.

ralionis lavacruiu
ri/foivii

quos aulem

juslificavil,
;

hos

c<

<7

/o "

In

hc cxplicalionum vandale, ini et in hc verdiversilalc (diversaisunt enim, ulin polygloit

pcr doua, per adoptionem


iilios

seu, ut ait

Theodans

sionum

dorelu-,

nominans,

et

saucli Spirils eis

videri polest); in

hccrgo veritalisabseonsione, quid


hutniliter

graliam.

lia

Theophylaclus.

Ilaquc glorificMl
vital

non
pr;

faciendum ?
2 inoain
in

Dcum verilatis fontem

adoro

inU-lliguiil

de glori ajtern, sed de glori

divinis

ignorantiam sincerus agnosco;

sentis,

scilicet

de adopiione

et fihalione diviii

et
:

5 Scripturaruni divinarum profundilatein

cum

sanclo

favel

illis

verbum Grxcum m&an, quod


magnas
magnijicavil,

vcrli pqtest

tremore
pienliam

et fremitu aspicio;
,

denique infmilam Dei sa-

Clbres,
.

et gloriosos efl'ecit. Reverii

Ambro

in

cisprccdeslinationismyslcriiim, nobis ita

mus habet,
Absoluuc

quod
Dei

explicat

Magnilicavil

nianifeslantem,

et illud occultet,

admirans reve-

illos, ut siniilcs liant Filio

reor; huicqiu Dei consilio infinit sapienli


<

me

subji-

et

mer gratuite prxdestinalionis ad

ciens,
j

sacram

et

divinam pnedestinationis caliginem,

gloriam propugnalores, volunt hic tics preecipuos bajus pr.cdesiinalionis effectus, ex Dei proposito procc-

Irepidus adoro; temerarius perscrutari non pra?sumo.

Cavebo
l

igilur
,

maxime ne
curiosior

quod Deus

voluil nobis
,

dentes, enumerari, sicque explicant


gratuit prdcstinavil,

Quos ad gloriam
vocavit

absconditum

penetrare
,

velim

et

quod

hos et

eiticaeiter

ad

nobis manifestum esse voluit


gligam.

piger et otiosus ne-

fidem; sic voralos justificat per gratiam et linalem in


e peibeveianliam
;

tandem suo lempore glorificateos, Et


hi trs
;

Hodi quamplurimi de arcano pradestinationis mysterio acriter disputant, quasi tola salua in hujus
sterii

Filioque suo glorilicato reddit conformes.


effectus

my-

per versa

prajteriti leniporis
elecli

signilicantur

cognitione consistt
,

penetrare volunt, im se
voluit cunctis morialoti

quia lict non


et glorificati
;

omnes
h;cc
l'acta

jam

sint vocali, juslificati

pntrasse putant

quod Deus
Sed, heu!

lamcn

in divin praescienti quasi

libus impenelrabile.

huic curiosa; imdediti,

IransieniRt et

sunt, et certissim futura.

pcnclrabilis

prdeslinationis

invesligationi

Qui vero praidcstinaiionem ad gloriam putant ex


prvisis meritis, negantque hic de pricdestinalione ad
j

nota sibi prdeslinalorum opra supini negligunt; de

Dei negotio curantes,

gloriam agi

sed de prdestinations ad patienliam

suum non curant. Duo sunt in pracdestinalionis mysterio distinguenda

seu ad conformilatem
et lania

cum

Chrislo palienle, qui tt


sic explicant
:

pro nobis sustinuit,

Quos aulem
suo con-

Deus

prdeslinavit ad prxdictam

cum

Filio

unum, quod proprium Deinegotium est, homines nimirm ab terno prdcslinare alterum qud hominumest negotium, bona, scilicet, prxdestinatorum
;

formitalcm
passiones
:

in graii, in palienli, etc.,

hos vocavit ad
iin-

opra facere

malum

fugere,

bonum

operari.

Quid

fit

caruni

nempe causas non tantm non


:

ab hominibus? satagunt quod Dei est; negligunt quod

pediendo

sed et disponendo
carni, ut
illis

permittendo

scilicet

suum

est;

sollicit et

anxi student

quomod nos
;

dxmoni, mundo,

passionis ac luctaioccasic vocavit,

Dcusprdestinet, anle, an post prxvisa mrita


hocc ipsa

et

sionem subminislrent. Quos aulem

hos et

meritorum opra

sine quibus

nemo pr-

per easdem luclas et passiones justiftcav'u, id est, jusiiores et sanctiores reddidit.

desiinalus est, peragere

non curant.
;

(Ex

v.

28, jam vocati


;

(Jlinam

ego pnedestinati faciam opra

malum

sunt sancli, et eos ut taies prsescrvrt Deus


inquiunt, non de prima
,

ilaque,
liic

fugiam

bonum
,

oprer! caetera divinae snpientiae et

sed de secund justili

bonitali remilto. Diligentibus


in

Dcum, omnia cooperantur


le
,

agilur, seu de progressa justili;.) Jusliores ergo fecit,


et vires ad

bonum
,

etc.

Diligam ergo

Domine ! diligam
,

te ,
,

perseverandum

in justili sua eis praslitit.


elc.

Deus

forlitudo

mea

refugim

meum

susceptor

meus

Quos actf.m jistificavit,


pcrfunclos laboribus
clbres cl gloriosos
,

Tandem

lot et lanlis

adjulor meus, tota spes

mea !

in

manibus

tuis sortes

me ;

illos et clomficavit
luni in hc
,

, magnos, tum maxime in fu-

tantm

te diligam

OBSEKVATIO DOGMATICA
in vers. 28, 29, 50.

tura vit reddidif , seu decrevit glori decorare. Nitnnlur hujus explicationis auctores in co

qud Aposloli

sco,

Quid tandem scnliendum de duplici interprelalione

pus
spe

sit fidles

exhorlari ad passionum tolcranliam

ex

verborum horum
sunt, de

lis qui

secundum proposilum vocati


pri-

fruclils seculuri et gloriai.

YideTirin., qui multos

qu

v.

8? An per hoc proposilum, juxta


esl

et antiquiores et receniiores citt.


tant.

mant interprta tionem, intelligendum


;

aeternum Dei

Quoscumque Deus abtcrno prdcstinavil confieri


, :

imaginis Filii sui, hos et vocal in lempore, e scilicet vocatione de qui paul anlc dixit Qui secundum proposilum vocali sunt ; qualis esl ila de qu anglus Beati qui ad cnam nuptiarum Agni vocali sunt. Haec enim vocalio semper efficax est , et
:

formes

clum ejus quod sequilur. Et quos vocavit hos


,

ekc lorum propria. Inlelligilur hoc loco vocalio vel , ad ddciii vel gnration ad jusiitiam cl sanclitalem vit, et omnino ad salulem, juxta diversum inlclle,
;

et justificavit.

Quoscumque
,

qua; quidem vocalio lit per ministerium piadii aiionis quomod mulii evangelic, eos non inaniter vocal vocanlur qui non veniunt ; sed eosdeni ipse eiiam justilicat donans lidem , pnilenliam , remissioncm peccatorum , sanclam conversationem , et in e perseveranliam. QlOS AUTEM JUSTIFICAVIT , ILLOS ET CLORIFICAVIT. Quoscumque aulem pradeslinatos, sive secundum proposilum vocatos justificat, eosdem eliam suo lempore glorificabit, facturus eos conformes Filio suo glorilicato. Oiigen., AugUSt., Fulgent., cl jam passim
, ,

prsedestinatos vocal ad fidem et justiliam et salulem

Iheologi

i glorificayU, accipiuut

de glori beatiludi-

109
decrelum de glori

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
etc.;

200
:

quibusdam gratuit dand,

tem doclrinam

Deus

vult

omnes hommes salvos


doclriiiao

fieri....

Dei decrelum de grali ex


ullo hoininuni

an ver, juxta secundam, intelligeadnra est xicruum mer bonitale dand sine
,

Quia ergo huicclara et constant!


niior est explicalio preedicta,
sit

confor-

inerito?

probabilior v. 28,

Kespondeo qud utraque


Scriplur, lum in

29

interprelatio

sit

probabilis, utraque catliolica, utraque


in

et 50 orandum

.interprelatio
;

ncscinius quid aut qualiter


,

scimus autan, quoniam

dirigente Dei mi-

habens sua fundamenla, lum


tradilione
;

sericordi, omnia cooperanlur in

bonum, Us

quos

cl ide potest oinnis

Calbolicus quanilibet

Deus
qui

diligit,
,

ulpote quos, ex benevolo cordissui proet

voluerit, amplecli.

posilo
et aposlolicce

ad fidem

gratiam sanctiiicanlein vocavit

cl

Scd, inquies, qu probabilior


conformior, et ide praeferenda?
ta n il i

menti

Deum

diligunl, ulpote, qui

Hic mihi dispu;

Deo vocanli obediunt.


auxilium, et per
,

Nain quos prscivil, per


Filio suo

graliai sua;

non cstaniuius, mult minus dijudicandi de ab-

liberum voluntalis eorum consensum


,

fore conformes

ditissim quajstione,

quam

sancla mater Ecclcsia sinit


agitari

exemplari noslro
,

taies per

suam gratiam

fdiis suis

in

ulramque partem

sed

mentem
ex bujus

fore presciens

prdeslinavil ad liane

cum

Filio

suo

meam

simpliciteraperio, idque, ut reor, juxta D. I'auli


et

conformitalem
unigenitus; ut

ut Jsus Cbrisius, qui, ut Deus, est

doclrinam, cui adhacrerevolo. Itaque quia


Epislol scopo
,

homo,
,

sit

primogenitus inter mullos


,

et ex loto iilius contcxlu persuasus


,

fratres adoplatos

et per gratiam

divins nalura; con-

sum qud
de glori
at
,

in

e sanctus Aposlolus agat de grali

non
;

sortes, et Jesu Cbristi fratres. Quos autan, laies futures presciens prdestinuvit
ficavit, et in juslili
,

vide corollarium doctrinale in fine cap. 9

lios el

vocavit

et justi-

maxime quia mihi


salvosfieri, et

clarissim patel in Aposloli nostri

persvrantes

gloriftcavil.
ii.jx
?

doctrin, quod Deus sincre et seri vult omnes ho-

Vers. 51.
tan ta
sit

Quid ergo dicemus ad


,

cm

mmes

ad cognitionem

verilatis ventre,

vide

Dei cura de nobis

quid inler bujus seculi adnisi


:

reflexionem in v. 4, 5 et 6, cap. 2 Episl.


ubi videbis,
restriclivas
,

ad Tim.,

versitates consliluti,

dicemus

Si Deus pro nobis. .S

omnes

distincliones bujus proposilionis


Pauli.

Mira Christianorum vis

et fortitudo contra quoslibet


;

non esse ad mentem D.

Et quia

noslr salulis hostes. Si Deus pro nobis, etc.

quis ut

aliunde decrelum
praeyisa

quosdam ad gloriam eligendi ante mrita, ca:tciis in massa perdil reliclis,


difficile potest conciliait,

Deus? Deus
Vers. 52.

fortitudo

mea, adjutor meus

scutum

impcnetrabile patienlice sanctorum Deus.

cuni hc sincer et scri Dei volunlate de salvandis

Qui etiam proprio Filio suo non pe:

omnibus hominibus,

deerc

percit... Syr.
cit, etc., id

Quod

si

ne proprio quidem Filio peper-

lum ver de dand

gratuit grali mull facilis


,

cum

est, qui nos ita dilexil, tu naturali Filio


clc.

bc Dei volunlate conciliatur


proposilum

bine apostolic menti

suo non pepercerit, scd,

puto conformiorem esse eorum explicalionem, qui per


,

inlelligunl gratuitum Dei


ullo

decretum de

QUOMODO NON ETIAM CUM 1LL0 OMNIA NOBIS DONAVIT ? Grxc gratificabit. Syr.: largielur ; omnia scilicet ad
:

dand grali, sine


Et san,

hominum merilo, sedexpur


obscurum
|

salulcm necessaria, ut

nulli liosles possint, si velimus,

bonitale el benevolenli.
I

eam
et inlclligalur

impedire.

si

sequitas el ralio postulant ut

lncarnalio

donum

est

donorum

in

quo nobis emnia


per et
D. Joan.

cujuslibet auctoris

verbum explicelur

donanlur

sine quo nibil datur

nam omnia
,

juxta claram ejusdem auctoris propositionem et certain

propter Christum. Si Filium largitus est

ait

doclrinam
Pauli

eadem xquilas
:

et ralio exigunt ut

boc D.

Cbrysostomus
didit,

nec simpliciler largitus


aliis

sed cdi Ira-

verbum Secundtn proposition, quod obscurum esse palet, lum ex ipso lextu lum ex variis inlerpre,

quid jam super

rbus addubitas,

Dominum
crat, ini-

cm

acceperis? Quid bsesilas super possessionibus,

talionibus allatis

recenlioribus el antiquis

exigunt

herum cm habeas? Nam qui quod majus


non det?

inquam, ut boc obscurum D. Pauli verbum explicelur per claram ejusdem Aposloli propositionem elconslannis seternae.

micis ddit, qui fiet, ut quoe minora sunt, amieis

Ilinc scliolastici trs


lionis,

ponunt effeclus prdeslina-

dm bumanitatem
scilicet

nimirm vocationem, juslificationan, glorificationan; ac consequenter colligunt gloriam el beaiitudinem selernam esse effecium praedestinationis. Quid ergo dicemus ad hc? Cm lanla Vers. 51. sit Dei pro suis electis cura, lanique cerla providenlia, ut quoscumque prxdeslinavit ad gloriam, eos vocando et juslificando , tandem omnin ad illam perducat quid dicluri sumus inler passiones et adversitates bujus seculi consliluti, nisi hoc quod sequitur

, ver ac propri esse Filium Dei ob gratiam unionis cum Yerbo, sive cum per-

son Filii Dei, quia, in quantum homo, Iraditus est pro nobis iu moricm, quod de eo hic asserit Paulus.

Sed pro nobis omnibus tradidil illum. Theologi ben definiunl pro omnibus tradiium quia passio ejus et mors sfficiens erat omnibus omnin redimendis ; pro non omnibus, quia redeniptionis proprietas pens
,

.Si

Deus pro

nobis, qids contra nos

Id est

si

Deus

pro nobis , volcns omnin implere in nobis sternum suum proposilum justilicalionis el glorificationis nostr cm nenio sil Deo potenlior, quis vel boniinum vel dmonum ita contra nos insurgal ut salutem nostram impediat? Nullus profecl. Vers. 52. Qui etiam proprio Fitio suo non pepercil. Proprio Filio. Hinc Adrian. papa et doclorcs docent , Cluistum in quantum homo est , id est, secunstat
, , ,

solos est eleclos. Quaeri solet quo sensu Pater Filium tradidisse dicatur in morlem. Breviter dicimus hoc sensu , quia quem ab terno decrevit ac voluil pro nostr salute passurum et moriturum e*se , eumdem
in

tempore per manus impioruni paliac niori lecii. Quomodb non etiam cum illo omnia nobis donavit
,

donabit, in future. Qui enim Filio suo, ipio nihil habet charius, non pepercit, sed pro sainte noslr impendit, tradens cum pro nobis omnibus in mortem, cerl nec cetera doua ad salutem necessaria nec

Graec

ipsamdeniquesalutem

et

gloriam est negaturus,

, ,

501
Vers. 35.
Syr.
:

COMMENTARiA. CAP.

VUI.
,

20f
quasi ora
,

Quis accusabit adversus electos Dei ?


electis

cicatrices suas Palri exliibens

quibus in,

Quis sese opponet

Dei? Supeioribus vcr-

terpellai continu. Quis timeat? quis

non speret? Tola


;

sibus fidles excitavit ad fiduciam in

Deum
fidles

contra

sancta Trinitas nos amat, fovel, luetur

quem

vel ho-

'

persecutores exleriores, elbnicos scilicet, qui bonis


et vil Cbristianos sarn spoliabant
; ,

minem,

vel

diabolum timeamus? quis accusabit, Deo


,

hoc in

absolvente, Spiritu sancto adjuvante, Filio sanguinem

casu, armavil quasi sculo, diccns

Si Deits pro nobis.

fundenle, et per sua vulnera pro nobis orante

In

te,

Nunc cosdem

fidles roborat contra

timorem

inter-

Domine,

speravi; non confundarin lernum.

imin, scilicet, contra conscientiae anxictatem ob pecelectos cata commissa. Quis accusabil Cbristianos, seu

Cornlius Lapide multis probat Cbristum in ccelis

ver et propri pro nobis orare, ostenditqiie discrimen


Christi orantis in via
,

ad (idem

et

gratiam christianismi ?

Omnes

Cbrisliani

et orantis in clo.

ad gratiam complt sunt elecli , inchoat autem ad gloriam de electione ad gratiam lue agit Apostolus.
;

Vers. 35.
in

Quis ergo nos separabit a charitate?


,

Groeco non est ergo. D. Paulus


,

ostens mira Dei


:

Deus qui justificat. Grc.


pronuntiat.

Deus

juslilicans, id est,

erga nos charitate

non

dicit simpliciter

Debelis et

Deus ipse hos electos peccatis absolvit et justos


Vers. 34.

vos illum diligere; sed quasi Numine afllatus excla-

mt

Quis ergo nos separabit charitate, seu qu nos


diligit,

Quis est qui condemnet? Grxc.


;

Quis

Deus

seu qu

Deum

diligimus? Quis elficere

condemnans? Cbrislus mortuus, magis ver


tatus, qui et est in dexter Dei
id est, quis

et exci-

poterit ut

Deus nos amure desinat, seu ut


?

Deum amare

condemnimi-

desinamus

an

tribulatio, etc.

Vide paraphr.
:

nabit eos? an Christus Jsus?

is

ipse est qui pro nobis


:

Vers. 3G.
Syr.
:

Sicut scriptum est


le

Qui \ propter te...


,

mortuus

est

qui nostri causa resuscilalus est

Propter

quotidi

morimur

et

habili suinus

rm
bis
,

ut

ad dexteram Dei sedens, interpellet pro noOBSERVATIO MORALIS


in hos versus.

quasi oves ad mactttionem.

nostramque salutem Deo commendet.

Vers. 37.

Sed

in his

omnibus superamus... Syr.:

Yerm
ineffabilem
!

in his

omnibus

Victoria polimur per


:

eum

qui

dilexit nos.

Respondet interrogationi

Tanlm abest
,

Heu miram Dei bonitatem


!

amorem

ut ista nos Christi charitate sparent

quin in

istis

Palcr proprio

FMo

suo non pepercit

Spirilus san;

omnibus
Graeco
:

dus pro

nobis postulai gemitibus inenarrabilibus


est
,

Filius
;

omnia superamus. D. Cbrys. ex Plusqum superamus, supervincimus pluset per ista


;

pro nobis moriuus

id est

propter nostra delicta

qum
certi.

victores suinus

quia

cum

oniui facilitate, quia

resurrexil propter noslram justificalionem, nobisque re-

per ipsa adversantia, quia quasi vicioriae doiuini et

surgendi spem certain ddit

nosir causa sedet ad

Vide D. Chrys.

dexteram Dei Patris;

ut regnandi

cum

illo

spem nobis

Vers. 38, 39.


fido
,

Certus sum enim,


in

etc., id est,
,

con-

exhibeal; intercedit pro nobis, lanqum advocatus

cerlamque spem habeo

Domino

qud neque
,

Quis accusabit adversus electos Dei? etc. Vers. 33. Quis accusationem instiluel objeclis criminibus adversus eos quos Deus elegil volens omnin salvare ? q. d. Nullus id leceril, nisi frustra. Deus est qui justi:

nobis impensis , quo probet quod instituerai nihil obsislcre posse quomins cerlissim pervenluri simus ad salutem; sicut et paul post, ubi ait Propter eum
:

fiait,

id est , peccalis et ab intentat adversarii aciione electos suos absolvit, juslosque pronuntiat. Quis est qui condemnet? Id est , damVers. 34. Nemo, nisi nalionis sentenliaiii in eos ferai? q. d. frustra aut quid noceant eis accusaliones et damnationes hominum, cm Deus eos justificat ? Christus Jsus ( supple est) qui (pro nobis) mortuus est ; imb qui et resurrexil , qui est ad dexteram Dei , qui etiam interpellai pro nobis, apud Patrem , lanqum perpetuus advoealus et palronus nosler, exhibendo se et cicatrices suas , quas in passione acceptas adliuc serval , et Palri oslcnlat , acconsequenlerorat, sua mrita, suos labores, suas passiones allegando divino conspeclui. Nain , ul dicitur Hebr. 9, Jsus introivit in clum , ut appareal nunc vultui Dei pro nobis. Quis ergo nos separabit charitate Vers. 55. Cm Christus hsec omnia fecerit et Christi? Sensus facial pro nobis, quis jam nos separare et abstrahere poterit ab ejus dilectione , sive qu nos eum diligimus , sive qu nos ipse diligit, qui lot et tanla pro nobis fecit ? Qud si cum Gra;cis legamus , charitate Cm tanta sil Dei charilas erga Dei, sensus cril nos , ul \iiec omnia leceril ac Filium suum pro nobis facere volueril, quis ab e cbarilalc nos separare polerit, hoc esi , el'ficere ut Deus nos, quorum grati tam mulia fecit, amare dcsinal? Hic sensus, quo intelligilur charilas seu Dei , seu Christi erga nos , Cajulano, Tolelo , aliisque doctis inlerprelibus traditur ; estque vald probabilis. Expendit enim Paulus piagnitudinem divini erga nos amoris ex beneliciis

qui dilexit nos. Tribulatio? An angustia ? An fams ? An nuditas ? An periculum ? An persecutio ? An gladius ? Tribulatio sive afflictio potissimm intelligitur in corpore et rbus exlernis. Angustia in animo , vel cerl in rbus dubiis et perplexis , ubi consilium hu-

manum

dficit.

Vers. 36.

Sicut scriptum est,

pati et passuros esse.

Locus

est in

Quia propter te mortificamur propter confessionem lui nominis , et quia lui sumus cullores, assidue iradimur in mortem, quolidianis objicimur periculis. jEstimali sumus sicut oves occisionis. Haud secs atque ovesmactationi destinaUe, ila pro libito, et absque conimiseraliono nos ad mortem el supplicia trahunl. Vers. 37. Sed in his omnibus superamus id est plus qum victores sumus, supervincimus, scilicet

supple, electos Psalm. 43. tot die. Sensus :

insigni el illustri victori

qum consequimur, dm

sed patiendo, et moriendo, superamus hosles omnes et qua;vis adversa , in iisque gloriamur, idque propter eum qui dilexit nos. Excel lentem et facilem illam vicloriam adipiscimur non nostr virlute , sed per auxilium sive Dei, sivcChiisti,

non resislendo

qui nos dilexit. Certus sum enim. Id est, certam in DoVers. 38. mino spem habeo, persuasum habeo conlido. S. Augustin, in Exposit. proposilionis 58 Quod autem ait : Certus sum enim , el non dixit Opinor plena fide tenuit quod nec mors ulla, nec viue temporalis
,
: :

S. S.

XXIV.

fSspt.J

203
comminatio mortis, nequc
oii.i, etc.,

IN

EPISTOLAM AD KOMANOi
neque an

04
v.

vit? proniissio,

Totus hic lncus,

28 usque ad finem

capilis, est

idesl, nnlla vis spirilualis, sive


,

dxmonum,
j

sensu et grandiloquenli mirabilis; hinc sanclus Auguslinus,


lib. de Doclrin chrislian 4, cap. 20, profen illum velut cxemplar oralionis eloqnentissimne.

sive

angelorum

si

id tenlarent.
id est, praesenlia.

Neque instantia,

Fortitudo non est in Graeco. Neque altitudo, neque profundum,


gloriosa
,

Hinc
id est,
inferi
,

et posl D.

Auguslinum Erasmus ejusdem Apoet

neque
ve! ne-

siolici

sennonis vehemenliam
:

ornatum demiraur,
dixit

nuque humilia

nec cli

nec

tandemquc exclamt
diloquenlius?

Quid unqum Cicero

grm-

que

alliludt) pi o^pcritaiis,

neque profunduin miseihe.

nec cfer snosoquentia possunt credenpromissa teni ch uilaie Dei delorquere. neque v'Ua, neque mors perseQuia neque mors cutore intcniata, neque viia promissa. Neque nugeli neque principulns , neque virtutes. Hc
,
,

eipum hujus
\ers. 59.
1

seculi.

Neque altitudo, neque profundum. D. Tlioni. et Anselm. sic explicant neque attimdo , scilic areisrl rupis ex qu quis minaretur pr:ecipilium
: ,

nisi

Dei

pacte

spiriiiis

adversarii

c;iutiir,

quibus

nmne

difimones , gignilisludium est Chrisli Gueles abs,

id

est

marc, uni flunieii, submersionem.

amure recdas. Neque profundum, pula in quo pari modo ininurelur quis

traliere

salute.

Pciri snh

liis

tribus

angelorum

ordiuihus , caierrtS oinnes ( nam ex omnibus ordinilms ali(|iios eicidisse, theologorum sententia per-

Neque creatura alla poterit nos separare eliaritale Dei. Charitateni Dei intellige vel eam qu nos Deum
diligimus, vel polis
ficalur

eam qu nos Deus diligit.

Signi-

qum
dist.

probabilis est apud

Magislrum,
q. d.
,

compreheiisos inlllige,

2 sent., nulam prorin

ss dcnionum vim et polenliam electis praevalcre posse. Neque instantia, neque futura. Instantia, id est, praesentia. Inlclligit auleni tam bon,' quibus allici
Boleni lioinines
,

vis charilals iilius qu Deus electos suos coin ilectiinr, ad ptraestandum efficaciter ea quac vuJt eis donare , ei ad rentmer.da contraria.
est in Cliristo Jesn Domino nos!ro, id est per Christum lauqum mediatorcm et propitialorem noslrum qui nohis illam Dei cluritatem merilo su,e passionis el mortis couciliavit edeinque morte nos redemit. Qu ratioue Dominus nosier vocatur.
,

enim

Qu

Jesiirn

qnm

Neque

fortitudo.

quibus lerrcri. Interprclanlur forliiudinem prinrnula


,

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pictatem maxime no tanda,


redtgcnda.
Ex hoc cap. disce qud tota ebristiani vita posad tria reduci sjlicel coiicupiscenlias carnis recarni enim obedire , primere, seu malum viiare
1
:

et

inpraxim

3"
j

Ex eodem

cap. aposiolicam disce praxim orav.

sit

lionis, quain vide


!

26, 27. Disce

el

praxim circa
docet de ill;

pradeslinaiionem. Crederc qu

fides

mors

est.

Vide vers. 5,

c.

12, 13. Spirilu Dei agi, seu

qu
pleie
v.

Dei sunt adorar; qu;e tua sunt fidelilcr adim;

bonuai

in spirilu cbarilaiis

agere, v. 14; ad hoc no,

bonis operibus vaca

de caetero confide Deo,


,

bis datas est Spiriius sanclus

spiritus (iliationis, ut
in spirilu

28

29, 50. Malo in manibus Dei

qum

in

meis

tau ;u:u
Sti, si

filii

amemtis

el

agamus. Pati

Chri-

manibus salutem
:

m eam

reponi. Libra me, Domine,

compalimur,

etc., bacc est

condilio ad aclernam

haeredilatem necessaria, v. 17; at non sunt condign,


etc., v. 18, etc.

meipso In le, Domine, speravi. Conlido qud de numro sim electorum. Deus meus, in te confido. A" In hoc eodem capite habes mira fiduciae motiva:

2"

Ex ejusdem

cap. v. 19, 20, 21, 22, enliige


niiliiaiibus

qud

Si Deus pro nobis, quis contra nos? v. 31, 52, etc. Tria
,

omnis creatura, Dei jussn, hominum


cipata
,

man-

sunl qu;e nos in treniendo Dei judieio terrere debeut;

gcinens el quasi coacla

scrvial.

Ad

Dei gloriam

facla

esl

hominum vanilali hominem ad Dei


fruitur

crimina noslra

accnsalor, judex. Coulra criminum

leirorem, cogiia qud Deus proprio Filio suo non pepercil, sed propter delicla noslra morli tradidit illum,
|

nolitiam et atnorem nalur su ducerc dbet; liomi-

nuni malill servit offensa; Dei

homo enim

v. 52.
\

Contra accusatorum terrorem, quicumquesiut,

ulendis, ulitur frtiendis, hinc ingemiscil omnis creatura, cnpicits servilutc liberari.

cogita

qud

in v. 33, quis accusabit? etc.

Deus omnium

judex, ipse juslilieal. Contra judicis severitatem, cogita


;

Ut hune gemilnm
tra le viles
fruaris
; ,

et

clamorem creaturarnm con;

qud

in v.

3i

Quis

esl qui

condcmnel, etc. Cht'i-

cave illarum abusum

illis

utere

non

stus .le^us, elc. Videalur ipse lucus Aposioli, qui san

utere ad Dei gloi iam, et

cum

graliarum aclio-

mirabilis esl.

ne

alias coulra le in Dei judieio ingeiniscentes, cla-

Hanc

in

Deum

fiduciam s;rp redigas in praxrm per


el in

mabuul quasi coulra violatorem

et siupralorem.

tolam vitam, ul

morte redigas.
IX.

GAPUT

IX.

CHAPITRE
non mentior,
lesti-

1. Yeritalem dico in Chrsl,

moiiium mihi perhibenle eonscienti


sancto
2.
:

me

in Spirilu

Jsus -Christ m'est tmoin que je dis la vrit : ma conscience me rendant ce lje ne mens point moignage par le Saint-Esprit,
1.
;

2.
trislilia

Que

je suis saisi

Quoniam

mihi magna est, et continuus

mon cur
lente.
5.

d'une tristesse profonde, el que est press sans cesse d'une douleur vio-

dolor cordi
3.

n'.eo.

Oplab.un enim ego ipse anathema esse Christo


,

pro fratnbus meis

qui sunt cognali mei secundm

Jusque-l mie j'eusse dsir devenir moianathme, Tgard de Jsus-ChriSl, pour mes frres, qui sont d'un mme sang que moi selon 'a

mme
chair,
i.

carnem,
4.

Qui sunt Isralite, quonmi adoptio est filiorum,

Qui sont

les Isralites, qui appartient l'adop-

205
et gloria et

COMMENTARIA. CAP.
testamentum,
:

IX.

206
son alliance
,

et lgislatif, et

obsequinm, |

lion des enfants, sa gloire,

sa

loi

son

et

promissa ~ n

,u ;!

s, s

'

promesses
-

Quorum

patres

et

,. -i . ex quibus est Chnstus se.

tundm carnem, qui iu sccula. Amen.


C.

est super'omnia

Deus

- O'u " nl es |'- 'l:i;iiT!jr>s pour pres, et desquels esl Snrli sdon ,!, c| .,. l J, s isl est benediclus I Dieu, au-dessus de tout, et bni dans tous les sicles.

'

'

^^ ^

|
excideril
ii

Amen.
G. soit

Non autem qud


Nequc
qui

verbum

Dei.
;

Non
\

Ce n'est pas nanmoins que la parole de Dieu demeure sans effet, car Ions ceux qui descendent

enim omnes qui ex


7.

Isral sunt,

sunt Isracii'rc
filii

in

semen sunt Abrah, omnes Isaac vocabitur tibi semen


:

sed
.

pour cela Isralites; Ni tous ceux qui sont de la race. d'Abraham ne sont pas pour cela ses enfants, puisque Dieu lui dit Ce sera Isaae qui sera appel voire (ils.
7.
:
,

d'Isral ne sont pas

8 , CVsl . a lijn ; (||10 CCHS (|uj S()nl e)|fai)(s a chair ne sont pas pour eela enfants de Dieu ; mais que (e so nt Ifs eiifanls de !a promesse qui sunt rputs 9. Proniissionis enim verbum hoc est : Secundm , tre les entant-. (I Abraham. .... il hoc lempus veuiam, et eni Sar;e t.lius. 9 Car voici es tm)ies mte promesse Je vien . sed et Rebecca ex uno I drai en Ce mme temps, cl Sara aura un fils, 10 Non solm autem illa 10 _ e n c > 1 P as seulement dans Sara, mais aussi concubitu habens, Isaac patris nostri. ,
filii
;
,

8. Id est, non qui

carats, bi

filii

Dei

sed qui

^^

filii

sunt proniissionis .cstimanlur in semine.


.

jt

'

11.

Cum

enim nondum
(

nati fuissent, aut aliquid

dan Rebecca, qui conut en


^

boni egissent, aut mali

ut

secundm electionem proei

positum Dei maneret),


12.

Non

ex operibus, sed ex vocante diclum est

15. Quia

major serviet minori,

sicut scriptum est

Jacob

dilexi,

Esa auiem odio habui.


dicemus? JNumquid iniquitas apud
Miserebor enjus misereor,

14. Quid ergo

Deum?

Absit!

mme temps deux enfants noire pre 11. Car, avant qu'ils fussent ns , et avant qu'ils eussent fait aucun bien et aucun mal, afin que le dcrei de Dieu demeurt ferme selon son lection, 12. No., cause de leurs uvres, mais par la volonl de celui qui appelle, il lui dit la mre 13. L'an sera assnjeti au plus jeune , selon qu'il esl crit J'ai a rn Jacob, et j'ai ha Esa. 14. Que dirons-nous do.c? Est-ce qu'il y a en
jj*Isac
: :

15. Moysi

enim

dicit

Dieu de pense
!

l'injustice?
dit

Dieu nous
:

garde

d'une

telle

et misericordiam

prstabo cujus miserebor.


il

15.

Car

il

Mose

Je ferai misricorde qui

1G. Igitur

non volenlis, neque cuirentis, sed mise-

me
il

qui

plaira de faire misricorde; et j'aurai piti me plaira d'avoir pili.

de

rentis est Dei.

17. Dixit

enim Seriptura Pharaoni


le,

Quia

in

hoc

celui qui court,

ipsum excitavi
et

ut oslendam iu te virtntem meaiu,

utannuntietur nomen
18.

meum

in

univers terra.
,

Ergo cujus

vult miserctur

et

quem

vult in

durt.
19. Dicis itaque mihi
tati
:

dpend ni de relui qui veut ni de mais de Dieu qui fait misricorde. 17. Car il dit Pharaon, dans l'Ecriture: C'est pour cela mme que je vous ai su-cit, pour faire claler en vous ma puissance et pour rendre mon nom clbre dans loule la terre. 18. Il esl donc vrai qu'il fait misricorde qui il
1G. Ainsi cela ne
,

Quid adhuc queritur

volun-

lui plat et

qu'H endutcil qui

il

lui plat.
:

enim ejus quis

resistit;

20.

homo,

tu quis es, qui


ei

respondeas Deo?
:

Numfecisii

19. Vous me d.rez peut-tre Aprs cela, pourquoi Dieu se plaint-il ? car qui est-ce qui rsiste sa

volont?
20.

quid dicit figmentuin


sic?

qui se finxit

Qu.d nie

O homme,

21.

An non habet

potestalem ligulus
in

luli

ex edem

Dieu? un vase d'argile dit-il quni m'avez vous lait ainsi?


21.

qui tes- vous, pour contester avec celui qui la fait: lour-

massa faccre aliud quidem \as


in contumeliain?

honorem, aliud ver

mme

Le potier n'a l-il pas le pouvoir de faire, de la masse d'argile, un vase destin des usages

22.

Qud

si

Deus, volens ostendere iram, et notais

facere potenliam

suam

sustinuit in mull
,

palienti

honorables et un desiin des usages vils. 22. Qui peut se plaindre, si Dieu voulant montrer sa colre et faire connatre sa puissance, souffre avec une patience extrme les vases de colre prpars

vasa ira, apla in inlerilum


23.

pour
mi-

la

perdition,

Ut o-lcndt

ret divilias glori sua; in vasa


111

sericordioe, qua:

praparavil

gloriam.

25. Alin de faire paratre les richesses de sa gloire sur les vases de misricorde qu'il a prpars pour la
gloire,

2i.
cliain

Quos

et vocavit

nos non solm ex Judis, sed

ex genlibus,
:

24. Qv'il a appels comme nous, non-seulement d'entre les Juifs, mais aussi d'entre les gentils,
25. Selon qu'il dit dans Ose J'appellerai mon peuple ceux qui n'taient point mon peuple; ma bienaime celle que je n'avais point aime; el l'objet de ma misricorde celle qui je n'avais point fait mis:

25. Sicut in Ose dicit

plebem
lam.

meam

et

non dileetam
,

Vocabo non plebem meam, dileelam et non


, :

misericordiam conseeulam

misericordiam consecu-

ricorde.

20. Et erit

in loco ubi

dictum est
Dei vivi.
Isral
:

eis

Non plebs
nume-

mea

vos, ibi vocabunlur

filii

27. Isaias

autem clamai pro

Si fuerit

26. Et il arrivera que dans le mme lieu o je lent avais dit autrefois Vous n'tes point mon peuple, ils seront appels les enfants du Dieu vivant.
:

rus hliorum Isral


vie fient.

lanqum arena maris,

reliquiaj sal-

27. Isac s'crie l'gard d'Isral

Quand

le

nombre
la

28.

aequitate

Verbum enim consummans, et abbrevians in quia verbum breviatum faciel Dominus su:

des enfants d Isral serait gal celui du sable de mer, il n'y en aura qu'un petit reste de saus.
,

jxr terra.

4,

28. Parce que Dieu, dans sa justice consumera et retranchera son peupl le Seigneur fera un grand retranchement sur la terre.
:

207
29. Et sicut prdixit Isaias
rcliquissct noliis
:

EN

EP1STOLAM AD ROMANOS
:

20$

scmcn

sicul

Nisi Dominus Sabaoh Sodoma facti essemus

el sicul

Gomorrha

similes iuisscmus.
se-

29. El c'est ce que le mme Isae avait dit auparavant Si le Seigneur des armes ne nous avait rserv quelques-uns de notre race, nous serions devenus semblables Sodume el Gomorrhe. 50. Que dirons-nous donc? Que les gentils, qui ne cherchaient point la justice, ont embrass la justice celte justice qui vient de la foi
, ;

30. Qnid

ergodiccmus? Qud gnies qu non


;

ctabanlur justiliam, apprclienderunt justiliam


liain

jusii-

aulem qu ex

fide est.
loi

51. Isral vero sectando legein juslitise, in Iegeni


jusliti

non pervenit.
?

51. Et qu'Isral, an contraire, qui cherchait la de la justice , n'est puinl parvenu la loi de la justice. 52. Et pourquoi? Parce qu'ils ne l'onl point recherche par la loi mais par les ouvres de la loi car ils se sont heurts contre la pierre d'achoppement. 53. Selon qu'il est crit Je vais mettre dans Sion une pierre d'achoppement, une pierre de scandale, et lous ceux qui croiront en lui ne seront point con,

32. Quare

Quia non ex

fide,

sed quasi ex operibus

offenderunt enim in lapidem offensionis,


35. Sicut scriptum est
offensionis, et
:

Ecce pono
;

in Sion

lapidem

pelram scandali

et

omnis qui crdit in

eum non

confundetur.

fondus.

ANALYSIS.
Exeffectibus sancli Spirits, de quibusin cap. 8,
in Chrislianis tanlm erant conspicui,
et

qui

opus utrumque, opus

est

misericordi

misericordia au-

non autem

in

Ju-

tem
y

fil

ei

qui placel miserenli.

dis legem Mosaicam observanlibus


soins

sequitur manifest

15, 10, hoc probal primo per verba Dei ad ilog,

Chrislianos
et

ver justificatos esse, in via satulis

sem

Exod. 55

19

nimirm poslqum omnes Judi


aliqui

esse,

consequenter ver populum Dei; Judos auin via justiti et salmis esse
,

circa vitulum

aureum peccaverant, quorum tamen


affecli
,

tem nec

nec amplis po-

tanlm supplicia sunt


correcti
:

alii

eorum

supplicio

pulum Dei.
liane ex doctrine su sequelam evidentem supponens

quippe quia

Deus

est

misericordi su do-

minus.

D. Paulus, illamque Judis

ipsis

notam

esse sciens, verbis


,

Secundo, exemplo Pharaonis, quem Deus


linatione reliquil
,

in
,

su obs-

non exprimit ; sed


est in se, leniat,

ut trislem

hanc verilalem

quantum

quemque tandem demersil


ipsosque salvavil,
v.

dm Judominum
,

inilio

hujus capitis suum erg eos affev. 6.

dorum
Ilis

miserlus

est,

17.

ctum exhibet usque ad


1* Jtaque asseril
dolet
,

exemplis patel

Deum

misericordi su

esse, et
el

jurai,

qubd ob hoc ipsum maxime


sint extra

consequenter nullam in

Deo

injuslitiam esse
,

si

nimirm qubd Judi

Judos

reliquerit in su obslinatione
elegeril
;

viam

Chrislianos auin su jusibi

salulis
sit

Deo
ipsis

tem miserkorditer
nec amplis populv.s Dei, nullumque
in

sicut

Phuraonem
,

rejecti,

slissim reliquil obduralione propri

el

quam

ver justiti signum.


malili procuraverat, v. 18.
,

sud

2 Asseril, v. 6

non ideb excidisse verbum Dei

nec

j^

19,

objicit sibi
,

Si

ita

sil

qubd Deus cujus


el

Judorum

incrednlilatem vacuasse promissiones Abra-

vult miscrelur

cur ergo nos accusai

punit
,

factas

quia taies promissiones facl sunt


(iliis,

Abrah

spondel primo qubd crealura, Dei

Hgmentum

Recum Deo
20
21.

pro spiritualibus ejus


filiis, v.

non pro omnibus carnalibus

non debeat disputare, nec ullam ab eo ralionem exigerc;


sicut vas ficlile

6, 7, 8.

cum

suo figulo non disputai,

v.

Hanc
verbis
,

assertionem probat

tum ex
,

ipsis

promissionis

Respondel secundo, juste

Deum

de hominibus conqueri,

qu ad lsaac tanlm
v.

promissionis filium, limi-

quia ipsi su malili, contra Dei voluntalem sese obduranl


:

tantur, lsmaele excluso,

9, tum exemplo filiorum


privatur benedictione
,

Deus autem hanc illorum duriliem cum mull


aulem poslqum
,

] suite,

quorum primogenitus Esa


recipit

palienli suslinel; si

illos

di suslinuit,
,

quam

Jacob, ejus fdius nalu minor


v.

et

hoc non

suum

in illos

tram ostendit

sicul in
:

Phuraonem
,

hinc

ob mrita, sed ob Dei voluntalem,

10, 11, 12, 13.

nihil contra

Deum
el

dici polest

malos tolerando
,

suam

Talibus exemplis palet evidenler qubd non omnes carnales


filii
,
,

ostendit bonilalem; obduratos puniendo

suam
,

ostendit
claris

sed promissionis

filii

solkm

sunt veri

potenliam
ftlii

ex hc ipsorum puniiione

suam

Abrah ad ; et inde colligendum relinquit Aposlolus primo non omnes Judos esse filios Abrah sed qui credunl. Secundo gentiles,
quos spcial Dei promissio
, ,

manifestt in Chrislianos misericordiam

quos vocavit

purtim ex Judis, sed vald paucos; parti m ex gentilibns,


el

quidem quam plurimos, f

v.

22, 25, 21, elc.

tkl non ex

semine Abrah

per (idem tamen faclos


el

50,51,52, omnem
,

difficultalis

nodum

sol-

esse spirituales

Abrah

ftlios

Judis prlalos , non

vens, dicil Aposlolus

ideb

Judos

via salutis rejeclos

ob merila, sed ob Dei bonilalem.


5 Asseril, v.
1-i,

esse, quia in Christian


lilatc illis conligit
,

non credidcrunl, suque iiurcduiter facienlibus,

quod

impiugunl

ali-

nullam proplerea

esse in

Deo

inju-

quando

in lapides, pedes ldunl, sicque

ab ilineris persecuet

ttiliam, sive ob Jucobi prlulionem

pr Esa,
,

sive ob

tione impediunlur ; geniiles vero

ad jusliliam

salulem

prlutioncm Christianontm pr Judis

quia

nempe

ascitos, quia credideruut in Christian.

PARAPHRAS1S.
1.
fier

Utiuam

et

vos

Judi
!

fratres

mei

ita

Deo

*\
1|,

co

testor Christum, qui est ipsa verilas; sincre lo-

Christum

adha.'reatis

Veritatem enim vobis di-

quor. non adulatori aut placendi grali; testis est

COMMENTARLi. ZXP.
mihi conscienlia mea; im
conscientie
2.
testis est Spiritus sanctus,

IX.

l()

scribens Malachias dixit vice

Dei

Jacoboeos prsetuli

me

auctor et inspector.
et

magisque dilexi

Juro iiaque,

no, jugi el cxcruciante dolore conucior,

omnia sacra obteslor, qud sumob vestram

Idumos neglexi. Quid hoc significat? qud sicut aliquando Jacob


;

et
ita

ejus posteros Judasos prartulit

Esa

et Idumaeis

Christo alienationem, et ide ob vestrum justiti


castrai.
3.

nunc potest Christianos Judacis


dem,Abrahae, Isaac
et

praeferre, Judic.os re,

jicere, Christianos in fdios adoptare


,

utpote per

fi-

lem, ul ego ipse

Ade quippe vos diligo qucm nec mors nec


,

veslramque zelo saluvila poterunt

Jacob imitatores, spirituales-

que

fdios.
ita sit,

Christo separare

optarem ab

illias

prsenli et
,

Vt. Si ver

qud Deus gentiles nunc


,

in spi-

glori

separari

si

hc ratione possem
,

vos fratres

rilualibus praeferat Judacis

sicut olim

Jacobum

in

meos, ad Chrislum
cere.
i.

ad justiiiam

ad salutem addu-

lemporalibus praetulit Esa, idque sine merito, ul di-

cium
Vos
,

est,

numquid

erit aliqua in

Deo

injuslilia? absit
!

inquam

qui ab

illo

pracellenti parente

omnin
15.

piis

menlibus hc impia cogilatio


Deo,
si

orti eslis,

qui

cum Deo

luclatus est, et ide Israelitae


in
lilios

Non

est iniquitas in

Christianos nunc

vocati;

vos,

quos Deus

elegit,

cl

quos
.

adoplet, el in fdios recipiat; hoc enim opus est misericordiae;

prae caeteris

omnibus

glorificavit;

cum
,

quibus f-

donorum autem

suae misericordia;

domidixit
:

dus

iniit;

quibus legem ddit; quos divini obscquii


;

nus

est

Deus, juxta quod ipse Dominus Moysi

rationom docuil

quibus Messiam

et

futuram per

Misercbor cujus misereor, etc.


16.

eum
;").

justiiiam et benedictionem promisit.

Hoc ergo
,

justificationis

negolium, de quo hic

Quorum

progenitores suul sancti patriarche,


,

el,

agimus

ha;c palerna Dei in Christianos benedictio,

quod praecipuum
per omnia

ex quibus Ghrislus prognatus est


Cliristus

non

est in

hominis arbitrio, sicut paterna Isaac benefuit in Esai volenlis et

secundm carnem. Quid majus? nam


est,
,

Deus
seter-

dictio

non

currenlis potestale;

et

super omnia
:

et in

omnem

sed est opus merae Dei misericordiae.


17.

nilatem benedicendus
G.

iia sit.

Non

est etiam iniquilas in Deo, si Judaeos in-

Licl autein, utdixi,


ol)

magnoper doleam etdiscasum, non ide senAbrahae


factae
j

credulos in su relinquens obstinatione, tandem rejiciat; sicut olim

crucier
lio

Judacorum

justiti

qud

initie sint Dei promissiones


:

reliquit

obduratione

eorum misertus, Pharaonem in su.\ ac tandem punivit; secundm


,

pro

Israelitis

non enim omnes


.

qui ex Israele nati

quod Deus de eo
servavi
,

dicit in Scriplur

In

hoc ipsum

te

sunt, veri sunt Isralite

ad quos spcial divina pro-

et lict

contumacem non stalim

destruxi

missio.
7.

ut variis signis et prodigiis

meam

circa te potenliam
in

Neque omnes, qui sunt ex Abrahae semine, ide


filii;

ostenderem
J

bisque prodigiis

nomen meum

toto

ensentur promissionis

sd ut in Scriplur di-

terrarum orbe e gloriosius percrebresceret, qu major foret tua perlina.cia.


18.

clum

est

Abrahae

In Isaac, qui ex virtule divin, et


libi

per repromissionem
sebitur.
8.

natus est

posteritas tua cen-

Deus ergo suarum miserationum dominus, cu-

jus vult miseretur, et


se in filiosreputari,

quem

vult in su relinquit obs-

Quo verbo Deus siguificavit


<|uos caro

linat duriti, et in neutro nulli facit injuriam.

non

genuit, sed quos promissio et virlus

19.

Sed bine rurss

objicis mihi

Hoc cm

ita sit,

Siipernaluralis gcncravil, ut Isaac.


9. Divina

cur ergo Deus de peccatoribus conquerilur? videtur

enim promissio
:

bis vevbis continelur,


te

Gprae

enim qud
20.

taies sint ipsius voluntale; Dei

autem vo-

nes. 18, v. 10
el

Revertens veniam ad
;

tempore

isto...,

luntati quis valeat resislere?


tu, qui

habebit filium Sara uxor tua

sicut

aulem

ille

de humo, quis
et conlra

es, qui

audeas

taie

quid

caeteris fuit ver filius Abrahac, sic et veri sunt Israelila:,

opponere Deo,
si

eum

disputare? quis ferat


:

quos Dei promissio el verba pariunt.

luteum vas

cum suo

figulo disceptet, eique dicat

10.

Non solm autem

Sarae

historia id

^uod

dixi,

Cur

me

sic linxisti? cogita

ergo te lutum in

manu

Dei,

nos edocet, filios Deo censeri, non carnaliter genilos; sed eos, vel qui promiltuntur, vel eliguntur

luumque reverere figulum.


21. Numquid ligulus plenam non habet in lutum suum polesiatem, ut ex edem luli massa faciat vasa
I

Deo; sed

eliain et

Rebeccae historia, qua: gemellos,

ex Isaac paire nostro concepit,


eleclus fuii
nito,

quorum junior Jacob


Esa
,

quae voluerit, aliud in usus quidem bonestos, aliud

Deo

et praelaus

Iralri

suo priI

ver in sordidos usus? Long vilior est

homo
;

citm

faclusque successor et lisers Isaac palris


j

Deo
cilra

collalus,
,

qum lutum cum


ex

(igulo collatum

posset

ai.

ergo Deus

quia omuipotens et supremus


,

Dominus
facere
,

H. Cm enim nondm

nati csscnl

sed in utero

cujuspiam injuriam
;

hominum massa
bonus
et
;

malris adhuc essent inclusi, ut paterel libra Dei volunlas, qu ab ;eierno decreveral

quidquid volueril
vult
nisi

at quia

optimus

non

Jacobum

et posle-

ros ejus praeferre


12. .Non ex

Esa

et posteris ejus.

quod bonum el optimum scias ergo qud Deus vasa non finxit immunda, sed homines ipsi sese
suis peccatis conspurcant.

operum merito, sed ex

graluit Dei ele:

clione, dielum est Rebeccae per


13.

angelum

22. Si

autem postqum Deus cum mult patientia

Major, Esa scilicel, serviel minori, Jacobo;


in

di susiinuit peccalores, qui se su maliti dignissi-

quod

illoruni postcris evenit

et

de quo jam facto

mos

ir et vindicte divinae reddiderunt, ci qui su

2H
obdnratione exitmm meruerunt;
si,

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
i

inquam, suam

28. Deus cnim

cum

justili faciet

quod locutas
sit,

est,

tandem
tiam

in illos

excrcel jusiiliam, e-isqne punit.

rediyens Israelem, qviem salvaturus

ad brevein et

25. Ut
,

Me

et nt

en

corum pnnitione manifeste! suam potenimpinrum vindict elaris elucescal

exiguum numerum
29. lia ut nisi Dominas exercitunm sua grati nobis aliquod reliquisset semen, fuudils periissc-

Dei in sanclos misericordit, quos sua grati pnvparavi(

ad acternara gloriam. Quid inde contra

Deum

dici

mus.
50. Ilrcc
res est
:

potest?

cm

ita

se babeanl, quid

dicemus?

id

quod

24. Sanctos intelligo, Christianos, quos Deus parlirn

niniirm qud gnies, qua: justitiam (secunqunerebanl, justitiam tamen sunt as,

ex Jndtrfs, pariiin ex gontibus vocavit.

dm Deum) non
in

23.

Ex gentibus vocandos
:

fore pnedixit

Dominns
ad
erit

secutne; Riant intelligo justitiam

ad

quam Deus vuH


veram
Chri-

Ose, dicens

Vocabo gentiles
plcbs
(jtire

idol dalras

fidem

per fidem perveniri.


|

meam,

et

mue

non crat mea,

mea,

51. Isral autem legem justitkc quoerens, ad

dilecta, et

misericordiam consecuta.
tibi

tamen justitiam non pervenit.


3

26. Et in locis

dici

polcral
:

Vos non populus


Dei \ivi.

52.

Quare aulem gnies


;

juslificatre? quia

in
,

meus; tune ibidem dicelur


27.

Vos

filii

slum crediderunl
;

quare JodaeJ non

justilioati

sed
:

VaM

aiitem paucos ex Jud;vis fore


Isaias

ad fidem
:

justili repulsi? quia in

Cbrisium credere noluerunt


.

comertendos

audaeter prredixit, dicens


sint
,

Etsi

scd

in

cum

apidem angularem
,

et

BeeJflsm fundajustili, el

carnalium filiorum

Isral

in

maximo numro,
j

mentalem impingentes
a sa i u i e .

ceciderunt

ide

corum tanlm
tur.

reliquuc, id est

paucissimi salvabun-

|
Il

COMMENTARIA.
Vers.
pilis
1.

Veritateu
,

nico...,
id
:

grave et grande ca-

lapidem angularem impingentes


gratiam
in
;

amiserunt fidem
justitia?
,

et

exordium
;

in

Christo,

est, sub Christo, vel

sunlque extra stalum verae

de qu

teste Christo

quasi dicercl

leslor Chrisluui, verila-

cap.

8,
5.

et

consequenter extra statum salutis

tem ipsam
cionem

qud

verilateai dieo.

Omnem

l'alsi

suspi-

seternae.

se amovet, eliam juramcnlo.


id est, sincre loquor, et
,

Vers.

Optabam
:

enim....

Syr.

Optrim

Nos ENTioR,
plici
,

animo sim,

yElhiop.

versio
Chr'.sto.

Precarer

enim ego quod abduclus


:

non adulalorio

urbanilalis grati

aut quasi

essem

D. Chrysost.
,

Optrim; nec simpliait


:

placiiurus.

Testimoniem mihi perhibente...


,

Gnec,

citer dixit

Apostolus velim
:

sed id intendens,

Contestante mihi
0cientia

etc.

id est

lestis

est

mihi con-

Optrim. Tlicopbvl

Optrim; jnxlA quos sensusest:


;

mea.

Opiarcm,
im
leslis est et Spiritus

vel
si

optrim, utinam
vclle{.

nimirm
optabam,

si

fieri

In Spiritu sancto, id est,

posset, vel

Deus

sanctus

mea; conscienthe inspector

el rector.

Juxia

noslrum

interpretem

id

est,

Omnes

lue jiiramentum agnoscunt in re gravi et


;

janidi optare ccepi, optavi et opto.

Optabam cnim, ade

magni momenli. Unde infcrunl quod in neie silale licilum sit; veritas autem et chantas debout illius esse
regubc.

ipsosdiligo.IiidicalYisccra.etqumvehementichariiatc erga eos afl'ecliis erat, ait Thcophylactus.

Ego ipse..,

quem nec mors, nec


separatus,

vila, etc.,
;

possunt Chrisli cltaanathf.sja esse, id est


;

Vers. 2.

Quo.niam
jurt,

tristitia miui

magna est
l

rilate, separare, c. 8, v. 57

Ecce de quo
doleat.

nimirm qud summ el continue Doloris suicausain hic non cxpimit, sed verimplicite siguificat
,

abalienatus esse Christo .non Chrisli

-bariialc,

sed glori ipsius, et


j

glori;e IViiilu, ait


et ivlern glori

bis sequentibiis

sclieet alienael

Thcorhylncius
4

Christi pr.rsenli

tionem suae gentis Chrislo;


cap.

quod

ex praeced.

juxla D. Clirysoslomum.

8 subinielligi polest. Vide natysill, Aposlolus


fil

Pro fratuirus
j

meis, id csl, ul
si

il

servarentur
illo-

ait

ergo dolclsununo, continua

exeruciante dolore, ex
,

Theophyl., seu,

bc ralione possem
,

ad Chri-

eo quod plerique Jiuhei

Cbiislum rejicientes

el in

stum, ad veram justitiam


i

ad ternam salulem per,


,

Vers. 1. Veritatem dieo in Christo , non mentior , idest ncquisinenliriniesuspicetur.rem veram sincre cl ex animo loquor ; idqne per Cliristiim, seu Chri,lo Teslor Chrislum, jiiro per Chrislum teste- n. d.
:

et si fieri posset

id est esse analbema Chrislo soparalus et alienns a Christo, pro tranons meis }u
,

1
j
;

ris

b;ec iptius Chrvsoslomi senlenlia -l.


:

IMqii

me vrum

diceiv.

!
i

restimonium mihi perhibente conscientime. Sensus: | ul fratres justili:!! Dei lieeiet, omnibus illis privari Ad id quod dieo testem mihi adduco et allego con niei .lu.!;ei e;:!lem iila consequantur. Qu;c profeci scientiam meam. verba suiit iinmensi amoris erga fratres, eosque sihi In Siriritu sancta, id est, per Spirilum sanclum
:

sensus Aposloli est Quamvis lanta uin Christo el m Christo bona exspeelemus , quanta dudftni eommemotamen ipse equidem optarem , si per legem el ravi
,

pleins einsdein conscient'ue


.

VF.ns. 2.
est
,

Quoninm,
scilieel

me

e lestem.

inimieos.
>

quod,

tristiti

mihi

magna

clc.

oh rejectionem

el reprohaii.'iem

J|ud;eiirum .jusliti et sainte. I^ilur hic dolor ex in-

Qui sunteafiviiti mei seeundhr.i carmin. Significanlur, qui suni ejusdem geneiis. Qui sunt Isractit. Nomen Israelilarum Vers. i.

genli amorc fralrum nascebatur. Optabam enim ego ipse anathema esse Vers. o. Christo pro fratribus meis; optarem ego ipse , si ticeiel,

honorilieum erat

videlicel pitronx niieuni ah Isral

Domine divinils imposit palriarciie ipsorum Jicob. Quorum udoptia est fdionw quos Deus adoplavit iu
,

213
ducere; qui sunt cognati mei...,
id est,

COMMENTARIA. CAP.
qui por ge-

IX.

tu
possumus.
Itaque

lione dicta hoec compleeli

Deum

neraliouem

earnalem

naii

sunt

ab codem

patio

aniemiis, animarmr. salulem zclemus,

foncipicmus
,

lsraolo, aient ego.


l't

quomodo
i

D. Paulus
Chrislo

queni nec cliim


,

nec infernus

ineensuin cl inflainmaluni hoc Paulini pectovis


inleiligas, adverlo quidsit
ait

possunt
fruitione

scparare
ut

optai

lamen

Chrisli
,

votum melis
separatio,

anathenm
;

separari,
,

Jud.ri credaiit in Cliristum

abalienaiio est,
est

Th.'Oihvl.
;

hinc et

anionl Chiislum

Christoque fniantur.
Isralite... Octo Israclitarum

quod Deo sacrum


eo alienum
est
,

anallteimdiciiw

et

quod ab
,

Vers.
]

4. Quisunt
privilgia
,

eamdem h aboi
,

appellalioncm

ait

enumerat
in

seu elogia, quibus siiam pergit


,

Tlieodoroius post D. Chrysoslomuin.

eos propensionem apenre


procul avertit.

et oiunis odii suspicio,

Nos Deo -ara

Deo

iu

lomplis appensa
,

dicitur
et quain
!
]

nem

Primum

quorum adopiio...,\

analkema
honoris

quiaab u>ibus profauis sparais

est, quos Deiis in

(ilios

adoplavit, juxta illud Exndi


Isral.

gral.',

uomo audet

altingerc.

Res Deo
et

4,22:
maxiina

Filins

meus primogenilus

Secundum,
in transitu

alina, v. g., hoino ab Ecrlesi abscissus, dicitur aiia-

el gloria, id est,

thema

quia abominabilis
alii
;

cujus aspeetu
,

com-

9
,

quorum
doser to

gloria prie c;eleris gonlibus


facla
,

oh miracula propter eos


,

mercio abhorrent

et

hoc sensu

anathema hic

maris Rubi
Dei inler

in

ol

propter inhabilalionom
in leniplo.

suinil Apostolus, sioulci 1 Cor., c. 16.

illos,
,

in

column nubis, inarc,


,

lloroico itaque charitalis excossu

optt hic divns


:

Toi lium

et

testamemum

id est,

cum

quibus
in

Deus
ta-

Paulus, quod oravil Moyses Exodi 52


eis

Aut

diinitte

iniit f'dus,

Grsec, (eslamenta, seu quia


illius

duabus

hanc noxam, uuidele me...


Ikrc oplatio ex parle objocti
,

bulis scripta sunt fderts

vorba

ut volunt ali:

nec

fuit,

ncc potuit

qui

sive velus

cl

novum

intellig intur test amen ta

esse absolut clof.icax, quia sciebat Apostolus hoc


esse contra

tiniun

in littci

HHs dalum, alterum

in

spirilu

ut

divinam ordinationem
,

ex p;irlc lamen
;

aller lus Paulini


i

fuit pia

sancta et effieax

quia ver

f). Hieronymus loquitur. Quartum, et legislaiio, idest. quorum Deus legislator p sr Moysem. Quintum, et ob-

efleciivo

ita

sentiebat hei-oio sua- charitalis ex,

f sequium, id est, cultiis veri Doi, vera roligio. Soxtum,


el

cessu, verquo optabat

si

Deus

vellot

ClirMi

prottiissio clitits fncta

do Messi

de

justiti

et

prasenii, seu gloria tern separari, idque ut tota

| s:dutc por Cliristum praestand.

A lit

intelligunl

pro-

gens Judaica salvaretur, quod est majus bouuni

ma,

missionem
Vers.
5.

terr;c

unde

torra promissions.

jorquo Dei gloria, quin unius lantin hominis salus

Quorum
,

Patres.

Soplimum
et

quorum
est

idoque potest por charilalem optari. Vide Cornel.


Lapide.
t

progenitores sunt Abraham, Isaac


iriarcbe.

Jacob, aliique pa:

Oolaviim
i

et

quod omnium maximum


esl

Hoc votum
ri Dei

sic

oxprimil Theophyl.
gloria Chrisli
;

0;,to pro glo-

Ex

qubus

sraelilis

p rogliallls
Gr.rc.

Chris tus.
cornent,

excidere

ln>c

autem non
sou

est

Secundum carnem,
indicaus qud
j

Quod secundum
et

excidere, sed potis assoqni, ait


Ihijus voti principium

idem Tlieophylactus.
,

aliam naluram Christus hahel ex Ju;

oliarilas intonsa,
;

ut

ait la-

dics

non prognatam
:

quod

formalilcr signifient

D. Cbrvs.
lior,

amoris n'anima inimensa

omni pelago

addens

omni Hainm vehementior. Hinc idem S. Chrys. I Qui est super omnia Deus benedictus in secula mterrogat Qui lit ut preeeris anathema esse | Amen cl texlus Gnoous et oniiies omnin versiones clalicnalioncm qmv-ras? etc. Quoniam, inquil Paulus, $ iu Polyglotl, hahont noinen Deus el codem modo eliam atque cliam illum vehemenlW amo, D. Chrys puncluant hune versum ac nostra versio. Hinc non homil. ;",0, 16. Idem Pater addit Sed quoniani pnaudiendi illi, qui, ut banc divinilulis
,

Paiiluiii

Chrisli prpbalio-

cul ab
filios,

hoc ainore absumus, ne animi quidom cogita-

'

nem

miiiuant:

vel tollunl noinen

Deus, vcl

pommt
,

cin sibi suoque cullui eos addixit, Exod. 4. dlcens Filins meus primogenitus Isral. sedicel pra; c;oteris fil gloria; quorum est gloria
:

Et promisse/,

q. d.

Benedielio

Abrah promissa

gentibus.

Son

enitn jecit laliler

omni natioui

l's.

147,

idque sive Icgoin spoolos Deo d. tain; sivo admiranda l>.cio;.ora pou Moysoin et alios in illo. populo oxhiliiia;

| onuiosque a'ia- promissioiies Dei. Haruni aulrm proMossi.is, sive Christus , | missionum maxiina est ipso puia rodcinpiio, jusiilia, ac salus praestand por

Chiislnin.

Quorum patres subaudi, sunt id est, Vers. 5. i qui progenilorosliabenl sanotos patriarclias Abraham, iiauigui inler Omtes gnies reddideruul vald gloiiosum et | Kaae ot J .icob. oolobrom. Et ex quibus est Christus secundum carnem; sentit I Et lesiumeniH), Gror et Syriaoo lestamcnla, plu- popiiiiini .lud.tiouni pra'lrr alla jam oonunonioiala id rali numro. Iutellige pacta parlicularia cuin patt ibus | sic Deo lujsse honoratuni, ni ex eo Messiam eorum iiiita, et su! gonorali iioinine voloris Tosia- ] c^l Christum., pioniivnm iiicrnari el nast yi>lueiit. vohit de torra promis ionis, ac \ Qu rationo ol Sinioon illo ju.slus Clirisluin vocal glo nio:iti (oiHpii'lirnsa torren piv.sp.iitate ci aclvor-K loislis viel<>ri;i do \ riain pleins sua: Isral Eue. 2. llujiis U' rr bonelicii magndudinepi anget in iniaionsum poisoiue Chrisli Meeniftlili, de n^llfl- U'IP omnia gr.eoo vooabulo ab inleppretibll is.op.ljwg. usurpaip., testamenta \ocaniur. i dignilas, de qu boquiliir Qui Christus ) est super omnia Drus benedictus in Et legiitmio hoo el, i|iii1mi, lex Doo lala li.it. Grandis unim cl t.iogidan Amen sive inlelli-i'.iiir lions su^or ouiuja sive. ps,| pr;orogativa, legeui Deo lalani, ol por hoc babeio non ab h otoiio, S;d bpnedictus Sime'r omn;.'.. (Ju d uinuuq.ie m eaiinlo;n i:,n ip u ,i liabeio b yislaloiom. Isenleniiam redit. Nain ^'>ins illo qui est super omnia in secula i.t thmu'mm> "'! id esl C6li CUite S-i^S divinus lege iDeus, super doiioa b nediolns esl c;nrenioniii iira'seiipms. , lauiliisis celeJiraniJus iuoiuuein a'ieniilaieni
sive pnqiiit lias
:

sivo

pioinissioni's, sivo proto-

n.

Indu.

:i

SIS
punctum, post omnia,
nia. Benediolus
sit

IN
sic
:

EPJSTOLAM AD KOMANOS
super

216
filiis
,

Qui Christus
in

est

om-

Il
'

Nota qud Deus Abrahx


hcneHietioiiM benedictiones
. ,

duplices promiserit
,

Deus( Pater)
in

secula.
;

Erasmus
Sensus

iemnornl<>s temporales

srilicet scilicet
v. g.,

t sniriinnlp et spirituales

has quidem Icctioncs refert

nolis

Cliristum ta-

temporales quidem, de terra,

promissa possifiliis

men Deum
ergo est
:

ibi

profitetur, et in sua paraplirasi.

dend

Deus

in

carnalibus etiam Abrahre

adimsolis

Qui Christus est super omnia bencdictus

plevit; spirituales

verde

grati,

nimirm,

in

benedicendus etlaudandus Deus in secula, Amen.


REFLECTIO MOKALIS
in . 4, 5.

spiritualibus, id est, credentibus adimplet.

Esto ilaque qud


filiis

in

plerisque carnalibus
,

Abrahx
Abrahx

exciderit
,

verbum Dei

de spiritualibus benedi-

Magna quidem hxc Israclitarum


filii

privilgia

at pri;

ctionibus
filiis,

sed non excidit in spiritualibus

vilegiorum Chrislianis concessorum figura; tanlm


Dei adoplivi, et quidem majores,
;

id est, fidelibus.

facti

sumus per

Non enim omnes


Isralite
,

qui ex Israele nati sint, veri sunt


;

baplismum

in

nobis Christus et plcniludo tolius dicorporaliter per SS. Eucharisliam


iniit
;

ad quos scilicet spcial divina promissio

vinilalis habitat

ad solos enim spirituales Abrahx et

Israelis filios

nobiscum Deus
datus est
in

fdus

et

quidem sternum

nobis
,

pertinet benedictio et hxredilas promissa.

corde Spirilus Dei vivificus et vivificans


occidens in tabulis lapideis
spiritualis
, ;

Vers
est,

7.

Neque
etc.
;

qui semen sunt Abrah.e... Grce.

non

lillera

nobis datus

Neque quia,
censenlur
tas
|

Syr.

Neque etiam qui,

etc., id

est Dei cultus interior et

non exterior

neque omnes qui ex seminc sunt Abrahre, ide


lilii
:

lantm

et

cxremonialis

nobis promissa hxredilas


;

promissionis

ad quos spectet hxredi-

xlerna, Dei ipsius, omnis boni, fruitio

Deus denique

Abrahx

alias lsniael

et

Celhurx
,

filii

et

Esa

Pater noster, Christus frater noster. Hinc hxredes Dei

promissionum essent participes


admillunt.

quod Judi non

sumus, cohn'redes
collata bnficia,

Deum, ob tt benedic, ama, lauda in


Christi.

et lanla libi

secula. Vi-

Sed
12
:

in Isaac...,

sed dictum est Abrahx, Gencs. 21,

lam duc Deo dignam,


ne
in

cui toi vinculis unitus es.


sint majoris

Cave

In lsaac, seu per Isaac, qui promissione Dei na-

mortis hor,

hxc

lux damnationis

lus est tibi seni el


bitur.

Sarx

slerili,

posteritas tua cense-

oceasio.

Vers.

6.

Non autem qud exciderit verrum


fteri potest

Vers.

8.

Io est,

non qui

filii

carnis...; expli:

I>Ei...Grxc.

Non

autem qubd exciderit,

etc.

cat latentem hc in re liguram,


significat illos

quasi diceret

Hoc

Syr.

Neque enm prorss

excidit

sermo Dei. Prxve-

Deo reputari
;

filios,

non qui ex carne,


est,

nit Aposlolus

objectionem qu conlra ipsius dolorem,


fieri

sed qui ex promissione

seu,

quod idem
,

hi veri

ob Judxorum salule repulsam

potest

niminuiltiillo

sunt Israelitx
ti et virlus

non quos caro genuit

sed quos gra-

rm Deus

promisit

Abrahx qud
cli
,

illius

semen

supernaluralis generavit, ut Isaac. Lict


,

plicaret sicut slellas

et
:

qud fdus cum

ergo omnes Judxi sint ex carne Abrahx

non ide

COHlracluni esset ternum


ni ais
,

quomod
,

ilaque doles,
et

ob nostrum Dei grati casum

nostram

sainte re|iulsnm?

An

ergo pulas qud exciderit Dei


sint illius

omnes promissionis filii; lict aulem genliles non sint ex carne, non ide excluduntur liliorum numro , cm dictum est ei quia promissi sunt Abrahx
,
:

verbum
lcam
li et

et

irritx

fact;e

promissiones
:

Benedicentur in

te

omnes
in

gnies.

Chrisliani

ilaque
,

buic ergo objection*! respondet Apostolus

Lict do justi-

quos grati per iidem


sunt

Baptismo regeneravit

veri

magnoper discrucier ob Judxorum


,

Abrahx
9.

filii.

casum

non ide sentio qud


,

irrita; sint

Dei pro-

Vers.
id est,

Promissionis enim verrum


sic
:

hoc est....,

missiones Abrahre factx

quia scilicet ill Dei pro-

de hc enim promissione

scriptum est Gtempore


,

missiones non pertinent ad omnes qui ex Isracle nati


sunt
;

nes. 18, 10

Anno proximo
te
,

hoc ipso

ve-

sed ad

illos

qui

fidem Israelis imitantes

veri

niam

rursiis

ad

et

Sara conjux tua


ille filius

sterilis et vetuta

fiunt Israelitx.

filium pariet. Sicut

autem

Deo promissus,

Vers.

G.

Non

autem qubd
,

exciderit

verbum Dei.

Non haec e dicuntur me qud sentiam excidisse verbum Dei, id est, irritas factas esse Dei promissiones et pacta. Non tamen hic respicit ad promissiones
et pacta

Isral

de quibus superis, pertinentia ad carnaleni sed promissiones signifient novi Testamenti imin

plendas

Israele spirituali,, et spirituali seminc Abrahx, per lsaac promissionis filium pixfigurato. Non enim omnes qui ex Isral sunt ( qui ex Jacob patriarch progoali sunt) Usina Israelit; veri scilicet

vocabitur Muni semen, id est, verus et genuinus tuus filius ; ac consequenter tux benedictionis hxres, non autem lsniael. Simplicis lu Isaac, id est, in posleris Posierilas lua, Abraham, censebilur Isaac, q. d. per Isaac, qui Dei promissione et virtute supernalunon per lsniael, rali natus est libi seni et slerili Sarx id est, sol naturali virtule gqui filius est carnis
:

secundm mentem

Scriplura; ad quos pertinent divina promissio spiritualis Abrahx, et Israeli facta. Vers. 7. Neque qui semen sunt Abrali, omnes
,

nera lu s. Id est, non qui [ilii carnis, elc. id est, Vers. 8. qui regencrati sunt secundm spiritual per graliam iidci, idque juxia promissionem divinam Abrahx l'aclam, qu dictum est Benedicentur in semine luo omnes gentes, Gen. 22. In semine, id est, xslimanlur semen,

'

nec ide, quia secundm carnem nati sunt ex Abraham, ceusendi sunt omnes ejus filii secundm mentem Scripturse loquenlis de filiis Abraham, ubi de
filii;

sive

filii,

et

bxredes Abrahx,

el

consequenter ipsius
factx.

Dei. divinxque promissionis

proinissionibus agitur. Sed in lsaac vocabitur


est

tibi semen, subaudi, dictum ad Abraham, scilicet Gen. 21, q. d. lsaac eril et
:

est : elc, Gnes. 18. Verba sunt angeli in person Dei loquenpromitlenlis ci filium lsaac ex Sara lis ad Abraham conjuge su.a, quanqum sterili et vetul.

Vers. 9.

Promissionis enim verbum hoc


,

Abrahx

217
et virlute divin genitus
filius
,

COMMENT ARIA.
fuit

CA1. IX.

218
domina procrealus
erat
,

pr

Ismaele et cteris
sunt Israelii
, ,

et totius famili

bine divus

Abrah

et

hres,
et

sic

illi

veri

Paulus aliud adducit exemplum, nimirm Jacob et


Esa, ex codenr ptre, ex edem maire, eodem lem:

quos Dei promissio est illis adimplelur quod Abrah promissum


dicentur, etc.

gratin divina partout

et in

Bcnc-

pore genitos

quorum tamen

junior electus

fuit,

senior

ver rejectus; 2" se non ex Ismacle, sed ex Isaac esse

0BSERVAT10 MORALIS.
Isaac ilaque promissus
,

progenitos, et consequenter promissions

filios;

bine

et virluie divin genitus


slerili
,

Aposlolus hoc exemplo Jacob et Esa ostendit non

ex paire

decrepito et maire

figura fuit Cliri-

omnes
non
sit

qui ex Isaac, esse promissionis


sit

filios,

cm

Esaii,

slianorum, spirilualium
ipsi
te

Abrah

filiorum, qui clits


est
:

primogenitus Isaac, non

promissionis

filius, id est,

promissi sunt
;

cm dictum
in

Benedicenlur in

hres promissionum factarum Abrah


qud,
filii,

et Isaac,

omnes gales

et qui

per superriaturalem Dei vir-

Gnes. 22, 16, et 26, 3, et 28, 13; unde colligendum


rclinquit,
licl Judi

lutem verho Dei generanlur


D. Clirvsost.

aqu frigid

et sterili.

sintexlsaac, non ide prore-

aquam frigidam baptismalem compart


sterili. Sicut-

missionis
jecit

quia Deus

illos ejicere potest, sicut


filii

cum Sara sencet


verbum Dei
enim nomen,
neramur,
Tbeophyl.
ait
:

promissio, inquit
,

seu

Esa, primogenitum Isaac; sed veri

sunt,
et eli-

Isaac effinxit et gemiit


in

sic et

nos genc;

quos Deus ipse per suam misericordiam vocal


git

ramur per verba Dei

aquarum lavacro

in Palris

ad Chris tianismum, institulum secundm Dei pro-

et Filii, et Spiits sancti baptizati, ge-

positum. Unde et recl concluditur quod asseruit et

D. Chrysostomus. Idem post

eum

dixit

probat Apostolus:
v.
hi

Non omnes
filii,

qui ex Isral sunt....,


filii..., v.

Verbum Dei
in

linxit Isaac et genuil, consifilios


,

6; neque qui semen sunt Abrah, In


sunt veri

sed

mili san ratione super nos

Dei

in lavacro ba-

Abrah

qui, ut Isaac, sunt ex virlute

plismalis
tianlur
Patris
,

veluti

matrice

verba divina pronun;

supernalurali; quales qui grati Dei regenerantur in

caque nos refingunl

siquidem

in
,

nomine
regene,

Baptismo;

et qui

ut Jacob eliguntur, bonilate.

non ex eorum
sit

et Filii, et Spirils sancli baplizali

merito, sed ex
cla

mer Dei

Quod hc

dire-

ramur.
Ilaque, sicut Isaac verus
talus est,

mens

Apostoli, patebit onini cordalo lextum sine

Abrah

filius

Deo repu-

proccupalionc legenti.
His prnotalis, clarus crit

non quia ex Abrah semine, sed quia ex promissione, et quia fidei Abrah imilaior, sic et nunc
lu

horum versuum
scilicet,

sensus.

Non solum
Deo
;

illa, id est,

non solm Sara, seu Sar


filios

veri

sunt

Abrah

filii

im

et

omnipotenlis Dei

historia nos id

quod diximus edocet;

filii,

non qui ex sanguinibus, neque ex voluntatecarnis, Abrah, credunt


,

censeri,

non carnaliter genitos, sed eos, vel qui


id esi, sed et id etiam

sed qui ex Deo per gratiam regenerati, fidem seclanlur


,

promiltuntur, vel qui eliguntur Deo.

etobediunt Deo.
per
in

Sed et Rebecca,
misericordiam
asti
,

nos docet

Domine Deus
luam
milii
in
,

qui

infinitam

historia Rebecca),

qu gemellos ex

Isaac ptre noslro

me
(idem

filium
et
le

luum

Baplismo regenci
,

da

concepit

quorum junior Jacob


sui.

electus fuit Deo, et

obcdieniiam

ut ver et
;

in

vit et

prxlalus Esa fiatr suo seniori, factusque successor


et
;

morte

repuler ul

filius

vivam ergo obediens


celernum
te di-

hres Isaac patris


Vers. 11.

ut filius,

moriar obediens ut

filius, in

Cum
in

enim nondm nati fuissent....,


ulero malris essent inclusi (hic

ligain ut filius.

quippe

cm adhuc

Vers.

10.

Non soluh
7, 8, non ad
spiriluales
;

autem

illa... Affirmavit

jungi poiest quod in v. 13 dicilur, scilicet: Quia


jor),

ma-

Apostolus,
lilios,

v.

omnes arnales Abrah


promissiones
9 probavit ex ipsis pro,

et secundm electionem..., et hoc ide tune di-

sed ad

pertincre
v.

etuin est, ut hoc

argumento paterel

et probarelur fir-

Deo

faclas Abrahac

idque

nmni
tas,

el slabile Dei

propositum, seu libra Dei volunet posteros

missionis verbis,

qu

speclant ad Isaac tantm

non

qu ab seterno decrcvcral Jacobum

ad Ismaelem.

ejus prferre et honorare

pr Esa

et posterisejus.
id est,

Quia autem ad hoc Judi respondere poterani,


4"

Vers. 12.

Non ex

operibus...,

non ob

Ismaelem rejectum

fuisse,

quia ex concubin nalus

mrita seu opra, sed ex graluil Dei eleclione et


vocatione, dictum est

erat, Isaac

aulem electum

fuisse, quia

ex Sara libra,

Deo per angelum, Rebecc.


:

Vers. 10.

Iiebecca, elc.

mirm

solm autem illa ( Sara ), sed et idipsum ex perla est, lilios niDeo censeri non carnaliter genitos, sed eos
,

Non

scilicet

qui divinils promiltanlur, eligantur et adoptentur. .Nain Jacob filius ejus (Rebeccae ), licl junior, quia promissus, et electus Deo, prlatus fuit Esa seniori,

successor et hres Isaaci patris sui. Vers. 11. Cm enim nondm mai fuissent (ex Rebecc Jacob et Esa ), nul aliquid boni egissent, mit iwili, cm nondm essent in lucem edili, lictjam in utero concepli, nec proind quidquam boni malive egissenl, adeque nec per iatem agere potuissent, cujus boni vel mali merilo aller eligerelur, ut ficret
i'acliisque est

dominus
virai.

Ira tris sui, aller

reprobarelur,

ul fratri ser-

uno modo, ut exponitur autem hc pars bifariam propositum, quo secundm electionem graluilam, et non ex meritis Deus conslituerat Jacob honorare, subjiciendo fralrem ipsius serviluti, maneret, hoc e>t, firmum ac stabile esset. Allero modo, ul mystic significaretur Dei propositum, ()uo credenles in Glirslinn prdestinavit ad juslitiam, el consequenter ad vilain ternam, sol etgraluit ipsius eleclione, absque ullo meritorum respeclu, firmum esseatque immobile. Non ex operibus, etc. puta, Esaii JaVers. 12. cobo serviet non in su persona sed in suis posleris. Quasi diceret Idcirc Deus liujusaiodi responsum dare voluit malri, cm pueri nondm nali essent, ul per hoc significaret electionem allerius pr;e allero non esse ex operibus, sed ex vocante.

Vl secundm electionem promsilum Dit maneret

219
Vers. 15.
mi.nori,

IN

EPISTOLAM
servikt
in

Af)

ROMANOS
Ex Maiacbia aulem amorls
babere
;

Quia
;

major,
in

Esaii

scilicet,

D. Paulus.
esl, terras

illius

effectus

Jacobo; non

personij propriis, sed

po-

fertiles,

reduci caplivitate Baby-

steris suis. Isralite

cnim, seu Jacobxi, possedcrunt


ex
illis

(onic, etc.

effectus ver odii,

ingratam babere teret

terrain promissam

natus esl Messins, etc. Idu-

ram,
in

in caplivitate rclinqui,

eorum montes

terram

miautem,

posteri Esa, servierunt Israelills, I)a-

6olitudinem poni.
In sensu itaque litterali,

vide subjugati, vide 2 Reg. 8, 14; servierunt u.-que ad

cliam juxla Malachiam,

Joram, tlium Josaphat, vide 4 Reg.


lur servilutis

8,

22; numerande quo

unius amor, seu praclatio super allcrum, est in donis


et

eorum anni ciniier 150.


2, id
est, esi,

commodis lemporalibus;

nllerius

odium, seu postin

Sici;t scriptim est, M;ilacli. 1,

posilio, est in donis et

commodis lemporalibus;

hoc

long posiqum completum


dixit in

scribens Malachias
id esl,

ergo ctiam textu, nibil de pra?deslinatione, autdercprobalione.

person Dei: Jacob dilexi,

Jacobo

in

su pnslerilate

majora contuli bnficia; Esau altem

Restai ergo examinanda dat


iu

mens

Apostoli, quid intens'il

odio iiabui, id est, neglcxi, nolui tania conferre bnficia

horum texluum

citatione, et quis

illorum

posteris ejns. Sic Lia, Gnes. 29, 31, diciiur odio

sensus allcgoricus, ab Aposlolo inlenlus.


Ql'.

liabiia

Jacobo,
2(>,

id est,

negleela

prre

Racbele. Sic
est,

MEXS APOSTOLI
st

Ilis

IClsibltS.

Lucre 14,

jul>emur parentes odio babere, id

minus

diligere,

qum Christum.
V. 10, 11,

Melis agnosci non pol

qum ex
et ut

ipso ejus con-

MAJOR

12, 13, ELICIDATIO.


inlelligentiani,

lextu, cl ex scopo sibi in bc Epistol proposlto.

Ex Ad majorem horuin lexluum


qud
bac omni.i, qu;e hc
;tb

contextu,

ut

jam

indicavi,

legenli palet,

observa

probat cxemplo Esai, non omnes qui ex lsaac, esse


promissionis
filios;

Aposlolo re'erunlur, juxla

sed Judaos, sicut et Esau posse

sensum

litteralem, siiectanl ad

bona lemporalia. Ma-

Deo

rejici

gentilcs ver posse

Dio

cligi el

prferri

jor serviet mitiori, scilicet in

lemporalibus, et eo quo

Jutlas, sicul Jacob pnelalus esl Esaii, sicque ficrispirituales

dictuincst modo, soi

in

su posleritalc. Vide v, 13.


:

Abrab

filii.

Quando
viel

enini anglus, Gnes. 25, v. 23, dicit Rebecca:


in utero tuo cl

Ul banc D. Pauli mentem, in ipso lextu palentem,


plenis percipias, et claris intelligas de qu
lione aul postposilione inlendat loqui,seuin
tilcs

Diko sunt yentcs


minori
,

duo poputi..., major scr-

pnrla-

lune pnedictum est qud inler gemellos


et
:

quo gen-

illos l'ratres,

in er

duos populos) ex

illis

oriundos,

Judaais pralati sont ex niera


finis

Dei miserieordi,
:

evenlurum cral

scilicet

quod unus

later

alterumerat
;

recordare

ab Aposlolo in bac Epistol inienti

supplanlaturus; unus populus allerum superaturus

de prdestinai ione aul reprobatione eon disputabalur

quod poslea
l'meiur

evenit, non ex o pri bus illorum, sed juxla


In
illis

Romanis, seu Judseis, seu gentilibus; sed de quin


:

Dei proposiium.
praulielio

ergo Geneseos verbis conscilicet

dam
calio
|

Cbristianismo prselatione erat apud eosaller-

de re lemporali futur,

de

qui prsel'erendi aut prrclati? an Jud;ci? an gen.|

unlus pnelalione, el altcrius postposilione in temporalibus.


jj

tiles? ob qui(] |)la aI i? an ol) mrita Judorum legem Mosaicam obscr vanlium ? an ob mrita gentilium legem

De horum autem fratrnm,


de reprobatione, nullo

sut populorum ex

illis

}
;

nat ,, ra i cm custodientium? D. Paulus ulrosque in tol

oriundorum, prdesiiiialionendgloriamxicrnain, aut

hac Epistol confondit et humiliai; quod el bc pr;tare salagi ns, ostendil gentiles

modo

agitur.

quidem,

lit

et poslc-

Longe Veto poslqum


Malachias,

hrec pwedietio complta est,

riores, esse prselatos Jud;cis,

non ob mrita sua, sed ob


prac-

vocal
Dei
:

quem citt Apostolus, unius praslalioncm amorem Dei, altcrius postposilionem vocal odium
dit
.ri,

puram Dei bonitatem etmisericordiam. Gentilium


lalio est
i

Judicorum confusio;

at gentilium sine merilis

Jacob

Esaii odio liabui.

nelatio, est gentilium humilialio.


I!oc

Cirea

quod nolandum
:

tempus quo hoc diclum


illis

aulem ulrumque

et

genlilium prlalionem et
et

est Maiacbia

non cnim de fralrihus


diclum
in

in

utero

Jiula

rum rejectioncm probat cxemplo Jacob


lict

Esa.

adhiic
utei
filii

inclusis,

esl

Jacob

ditc.ri,

Esaii....,

Sicul Esaii, lict patris sui prseeeptum servaverit,

non
;

que oral lune


>

peccalo originali, sicquo nalur


rei

lamen benedictionem babuit, sed Jacob,


sic

junior

lit;

SCI '

P ost

evenlum
el

praedictae,

mullaipie

Juda,

lict

anliquiores,

et

legem observaverini,

post
tur

sccula,

Jacobi,
Esat
et

Jacol;eorum pmlalio vocahumilialio vocatur

exclusi sunt benedielionibus in Cbristo


r, qui

genliles ve-

amor;

Idumorum
illius

benedictionem non quaTebant, benedictioncn


el sicut

odiuie.
2 Nolandus effectus

receperunl;

Jacob

f rat

rem

suiiin supplantavit,
;

amoris aut

odii

ob hoc

ita

genliles

Jud&os supplanlaveriml

ci sicut

Jaoob

ele-

aulem consulendus
Vers. 13.
q. d.
:

est Malacbias,

quem
etc
,

ide cilat

git

Dcus, non ob merila, sed ul Dei proposiium manereliurjuil

Sicut scriptum
:

est

Maiacbia;

gendum
rem

ElM fratres essenl gniiiani a gemini, coijue nomiiie pans, nisi quod Esaii ralione primogeniiura; pra'poncnilus viderelur ego lamen Jacob dilexi, id
est, volui ei in

sua

p<

stirilalc benelaeeie
,

Es.au

antem

ac rejeei nolens singularia in ejus poslei ilalem bnficia conftirre. Hic sensus est liiteralis verborum propheta:. Jam bine colliid est, poslhaluii

odio liubui,

Aposlolus, argumento figura ad ac niysts'iiosigiiilical.un, niniinini .laeoli, id est, credentes, jiMilicavi ; Ksai'., id esl, nolenies credere, repuli jusiiii. Qilisse .iccipiiiu' prq eo, quod esl postbabere, negligere, non curare, prap alio ("inlcmneie. Nolandum non con -tare, an Esa sil repiobaUis e reprobalione de qu disserit Aposlolus atque ade non videri improbabile, qud post deposiin figura
:

251
ret, sic et genliles elegit,

COMMENTAHIA. CAP.
non ob mrita, sed ex mci

IX.

52
Moysi enim dicit
:

Vers. 15.

Miserebor. ..,Grac:
uti-

misericordia.

Et miserebor quemeumque miscratus sum. Hoc textu


tur ad

quod fuluiuni erat stianisraq: et argumenlp

Meus igilur Apostoli fuit tiare nobis figuram liujus inler Judxos et genliles in Chrifigura ad

probandum nullam

In

Deo

injusiitiam esse, s
sicul Jaco-

Christianos adopiel, Judadsque profrt,

rem

significalam
i

bum

praelulit Esaii

quia scilicet opus ulruniquc, opus


vult.

sicut Deus Jaconobis colligecdum relinquere, qud, Esaii piis nato, non b'im, poslcris nuum, pr.x-iulit

es! misericordiu";

Deus autem miserelurcui

Quasi

diceret:
;

Deus donorum suorum dominus

esl,

nemini

habita rationc

ad eorum mrita, quie nulla


.

cranl. ila pra'lulit

dnies regeueret

in

adhuc h quidquam dbet, sua gratis cui vult dai; uni inisericordiam faciens, nulli K-acit injuriain juxla illud quod redcnles non eredenlibus, utereipse dixil Moysi, Exod. 33, 19 Miserebor...; h;ec aubahil ralione ad Baplismo, non
;
\

opera

legalia Jiid;eoium,

nec ad idololaliiam, aul

alia

lem

gentiliuni prselatio, sicul el Jaobi praclatip,


;

opus

crimina -enlilium.
Jusliiicaiio

I
est graluita, ut c. 4, Y,

est Plisericordi

in

neuii ergo

l'acit

injuriam.

enim per fidem

Miserebor cujus rnisereor... Use verba dicta sunt

Deus hc prla cl 5, probavit Aposlolus. Et sicul neglexit, sic Chritioue Jacobum dilexil, Esa autem
stianos, qui sunt promissions
lexit,
filii,

Moysi Exod. 33, 19, postqum omnes circa vilulum


aureuni peccaveranl, quorum tamen a)iqui lantyni sup!

quasi

filios di-

plicio sunt aflccli, alii

eorum

supplicio sunt correcli.


intelligi, vcl

non ex eorum merilo prvio, sed ex libra su bonitale; Judxos autem, non crcdenles, neglexil et
rejecit.

Videlur etiam qud possint ad lilleram


j

de beneficio
j

ipsi

Moysi singulaiiier promisso, vide


omtie

v.

19

Ego ostendam

bonum

tibi..., et

miserebor

Nota qud hic


opra nalurx, ad

quidem excluduntur opra

legis et

cuivoluero...; vel de proleciione tcmporali, qu fullus

qme Deus
lidelis

in justification^ niillain ra-

populus Dei eral coram


v.

aliis

populis glorificandus, vide

tiouem habel; non ver opra ex

fide

et grali,

nec

10.

ipsum opus quo

iidem

et

graiiam acceptai, seu

Hic autem Aposlolus bxc verba refert ad proban-

quo credil, speral et pnilel, ut ad justiliam se pra>


parcl, iiu ver hoc requirilur ut quisadopieturetfiat

dum qud

nulla

sil in

Deo

injuslitia,

si

genliles cre;

denles adoplet, pra?feraiquc Judxis non credentibus


sicut nulla fuil in
lulit

promissiouis

(ilius.

Deo

injiislilia,

cm Jacobum pr-

CONCLl'SIO MORAl.IS.

Esaii,
;

quia hoc ulrumquc opus esl misericor-

Ergo nec

niilii,

ne parenlibus meis, nec

ulli

crafilius;

di
nus

Deus aulem donorum sux misericordia; domispectant

ture debeo, qud sim thristianus, adoplivus Dei


sicut Jacoh nec sibi, nec parenlihus debuit

est.
lilterali

qud pnemi-

Ilaque bacc verba, neque in sensu

ferrelur; ergo soli


sericordia'

Deo me

tolinn debeo, soli Dei


in

ad lernam prxdestinalioncm nec


;

in

sensu allegorico,
inielligit,

debeo graiiam adnpiionis


et in

Christianismo.
el inlolseler-

ea de

tali

pradcslinalione D. Paulus
pra'.

sed de

Uanc Dei misericordiam


nilale caulabo.
Yi:r,s.

lempore

misericordia Chrislianis

Judaas

facl,

nimirm de

ver juslili Chrislianis collal.

li. Qiid

eugo dicemus? Nimquid

iniqui-

Quoi

Judiei, de quihus

diclum

esl

Miserebor..,

damet

tas... Occurrit ohjcclioni quai conlra Dei justiliam,

ob

na li lamen fucrunl!

([iiot

cl Christiani,
el

quihus D.

liane sine merilo clcclionem,


rei
:

fieri
.1

potest; quasi dice-

Paulo h;cc Dei verba applicanlur,


daninabunlur
!

damnaii simi

Si,

quemadmodiun Deus

;c<>bum fratri suo prrc-

De

grali ergo intelligenda suul juxla

lulii iu

temporalibiis, Ha mine genliles crcdenles Juspiriiualibus,


liiiis

D. Pauli menlem.

da-is

pnefert in

iu

gratl

scilicet

et

Veus.

1G.

Igitlr non volentis...,


;

id est,

hoc ergo,

benedictionibus

Abraliie promUsis, et per Chri|ii'oplcre:t diei

de quo hic agimus, hoc

justificalionis

negolium, seu

Slum obvenlui
sil

is,

iiumquid
injiislilia,

polesl

qud

haec paierna Dei in Chrislianos benedictio,


in

non

c.^t

aliqua

iuDeo

maxime cm
rem

id liai

Busqu

homiuis arbiuio
fuit in

sicut

paierna Isaac benediclio

eorum merito?
Acsit
!

non
Dei nainnc plau

Esaii,

eam

desiderantis, et propter

eam

respondet, aversans

habendam

currenlis, poleslale; sed opus est merie Dti

repuguanlein.

misericordias.

tum fratcrnnm odium, de quo Gnes.


si'.

53, in ver religione parenlibus accepta d .l'uni lus, salnlem aileptus


Qu'ut crtjo dicenius? ele. Aposlolus hic occurri! lacilx objectioui Si Deus sine merilo Jacob

Vins

11.

bencplacilo suai volunlatis, q. d. Pra^destinatio bac et eleclio Jacobi pne Esaii, cl al'cgoric l:lioiina pi;c liiiis car fidei Akralue, id esl, Chrislianorum
: ,

nis, id est, .ludaas,


juslil'ue,

non

esl cuipiam dchila,

neeo)u.
:

dilexil, Ksaii

\cio

ilii

a-qualern ftdio

da.bu.it,

ergo Irlle-

jusius yidelur;
s;

hoc autcni diccre,


.Wi.siV,

si

(mpium.

pndel
\i.iis.

Ap'i-.l ''us

cl ralioaeii!
:

reddens, alque

sed misericordia!, ac eonsequenter mit.i lilieruni el graluilum, nimqum ci go iiiiqimm q il ErgQ nulla, est in carnalium Ju(l;eoiuin rcpu's, crcilenlium acceplalione ad jusiiliam, gialiam cl :a
; <

oljecliniieni .m.Ivcii!').

Mihdil

lulein, qua: suit!

benediclio Ahralcc. et seniini

cji:

.'l<jjisi

ciim

dicil.

ni

UC graiuila.ni

cl

iitdi'iiilani
:

Elccliimem, ii'.quil, nslcmluul yerlia Dei ad

iirouiissa, iu'upiilas; quia acceplalio lia:c nulli esl


liila,

de

sed plan esl


<

Dei arlalrio

ut

eam

dei grafls
le ci injii-

Mi,ei-t'!;<;>\ UJU.S \\iis.erear, id C6t, MoysCUl- i/.-i. ')" cujus rainera irseropj; ci miicieordium praffrifra, cujus i;,i ,n/M-; signiiical niini Dci.m mi* avei ipiihii.-cumque \oluuril, clij,'endo c,r. l( S ;,lulcin c\ solo
:

cl

gra.iips

ni

\oliicril;
l'eci

non ergo Juihcis


,

riam,
\
i

lus

miseric.ordiam. iqitnr non ruleuth etc., q. il. P;uius. lli! lieucliciia Abiulix cl Isaa non fuil Esau vo-

cm

genlduis

225

IN

EPIST01.AM

AD ROMANOS

22l

CONCIUSIO MORALIS ET D0GMAT1CA.

Ergo

in

se sol fundalur Dei miscricordia


est Dcus.
;

dono-

evebenlis, erat ut juste regnaret, Deo obediret po, pulum juste regeret; secundaria (ex hypotliesi

qud

rum quippe suorum dominus


reliclo,

Sicut Isniaele
sicut

Cethurxque

filiis,

elegil Isaac

Jacobum
plurimis,

impie regnaret, Deoque contumaciter resisterel), maliliam Pharaonis ordinavit ad suam gloriam, et

prxposuil

Eau,

lict

uterquc in codera utero, eodemsicut ex

ostensionem potenlix sux; et


Dei sapienlia
;

in

ad hoc maxima eiucct

quc tcmpore lormali fuerinl;

qum

qui vitulum adoraverunt in deserto,


allecti, alii

alii supplicie-

sunt

at nulla in Deo ob hoc injustitin. Et it anmntietur...; rvera Dei nomen in

loio

eorum

supplicio corrccli, sapientioresevavoluit, quia

serunt

hxcquc omnia, quia


dominus;
ita

Dominus, quia
Juda'is, qui

terrarumorbeegloriosis percrebuit.quo majorerai Pharaonis potenlia, illiusque perlinacior obslinalio, et


verus esset Deus,

gratix sua;

nunc paucos ex

crediderunt, suscepit, exteros repulit; gentiles


plurinios adoplavit, benedixit, non ob

qum-

major Jud:corum oppressio. Hinc innoluil qud Deus et quod populus Judaicus ejus esset
v. 9, 10,

eorum

desideria,

populus.VideJosue2,
nesque

11.

Duplicem pariler

mit bona opra, sed propter Dei miscricordiam, cui


placuit in lide ebrislian,

concipe intentionem Dei circa Judxos obduralos,

om-

non

in

operibus legis, bc-

alios peccaiores obduratos. Illos conservt et

nedictionem Abrahx promissam collocare.

Vers. 17.
Syr.
:

sustinetDeus,utsesccorriganletsalvenlur;cmautem
videt eos magis ac magis indurari, eos
ni

Dicit enim Scriptura Pharaoni....

tandem punit,

Ait enim in Scrplur Pharaoni, id est,

Dcus

in

suam
quia

in

il

Scriplur dicit Pharaoni.

Magn

sapienti, neinvidio-

bus
tin,

sam oralionem reddat,

supplicii

argumentum ac probairx vasa cogatur

melum nunqum

potentiam manifeslet, alii^que rebcllisalutarem inculiai. Et in hoc nulla injustilis

punit, nisi sua culp et obduratione

lioncm barba ro profert, ne

illos

promerilos.

appellare, aitD.Chrysostomus. HoctexluuliturAposlo-

Vers. 18.
conclusio,

Ergo
sit

cujus vilt miseretur... Recta


v.

Dco esse injusiiliam, si dm Clirislianorum miscretur, Judxos incredulos in sua relinqiiat obstinatione sicut juslissim Pharaouem in
lus

ad probandum nullam

in

cm

gratix sux dominus, ni

lo di-

ctum

est, et ut ostendit in

Jaeobo, in

Israelilis .-Egvpli

incolis,

denique

in Christianis.
,

su reliquit obduratione propri


maliti procuraverat, illumque
citu

et quant

sua

sibi

Et quem vult indurat


in

ut ostendit in
in

Pharaone

tandem cum suo exeret

Judxis incredulis, quos

peccatorum suorum pu-

submersit

dm Moysem
:

populum Judaicum
in
;

nilionem, in su durili deserit.

salvaret. Quasi diceret

Non

est eliam iniquitas

Nota qud

et

hino se indurat, et quod Deus

lio-

Deo,

si

Judxos incredulos

et obslinalos derelinquat
,

minem

indurat. fnduruit, seu

induravit se cor Pha-

sicut olim

eorum misertus

Pharaonem

in

su obdu-

raonis, Exodi 7, v. 2, 19,32; cap. 9, v.35, et

Dcus cor

ratione dereliquit, juxta

quod de eo

dicit in Scri-

Pharaonis induravit, Exod. 10, l,v.20, 27, elc,

cum

plur
Jn

hoc discrimine maximo, qud homo sese propri et


te

hoc ipsum excitavi te. Ambros.,

servant; alii
:

codiees, inquit, habent, suscitavi, sed addil


vavi, sive suscitavi babeant,
suscitavi, seu conslitui

Siveser-

positive indurat su maliti et obstinatione Deus autem indurat permissive, ngative, non dando spe;

idem
;

est sensus. Igilur te

cialem graliam, illum sux malilix descrendo, el si-

regem

vel le servavi, et con-

nendo

fieri

duriorem

illum in paticnli sustinendo,

lumacem

non destruxi. Poleral Deus


illico

Pharaonem

et leniter Iractando.

contumacem
ostenderem
parrent.

prosternere
;

vivum servavit; ut
potenlix

Sic Dei miserieordia

in te....
,

ut plura

mex

signa

enim eum
gella,

flagellabat
;

circa te faeerem

qux magnam nomini meo gloriam


fuerit intenlio Dei circa

Dei dimissurus erat

Pharaonem indurabat; cura videbalur qud populum cm veto Deus auferebat flaDeus
,

Pharao fiebatex co contumacior;

et ila

de Ju-

Nota qud duplex

Pharao-

dxis et de omnibus obduralis intellige.

nem

prima Dei intentio Pharaonem ad Ihronum


;

Pharao Dei patientiam existimavit imbecillitatem

campum ad venandum ut cura ex su venatione comedisset pater, benedicerct ei sed fuit Jacobi, cujus Deus misertus est ut in eum oaderet, non in Esaii, lict is senior cssel et primogequd quis sil nilus ita Anastasius. Ut sil sensus eletlus Deo, non ex merilo bonx volunlalis, neque ex merilo boni operis seu conversationis prxcedentis aut prxvisx, sed ex solo ac libero beneplacito est Dei miserentis. Dicit enim Scriptura Pharaoni, etc. Vers. 17. Probavit Apostolus non esse iniquum qud Dcus gratuilelcctione et voluntale Jacob dilexerit, cjusque misertus sit, sine illius operibus et mentis. Hic probat secundam anlithesis suse pariera, scilicel qud Esaii odio habuerit et noluerit ejus misereri,
lentis, et currenlis in
; ,
: :

eum

in mari Rubro cm lamen misertus sit Xabuchodonosor, et aliorum, qui xqu ut Pharao mali et
;

obdurati fuerunt. Ergo cujus vult, etc. Apostolus liic Vers. 18. bliserebor, cujus misereor, scilicel ex illo testimonio Jacobi, et allegoric populi Gdelis, sive christiani.

quem
:

dilexi, inl'ert

Ergo cujus
:

vult miseretnr.

Ex

illo

vero In hoc ipsum excitavi le, ut ostendam in te virErgo quem vuli, indututem meam, inferl et colligil scilicel Pharaonem; et per consequens , non rat, ex operibus sed quia vull odio babet Esau, el allegoric carnales Judxos, quos repcllii bcnediclioue
, ,

id,

non ex dmentis

Esaii,

pr Jacob,

accidisse, sed

ex Dei voluntale, qui noluil ejus misereri. Est enim hoc Deo liberum , u( palet in Pharaone, quem, quia obduralus erat in suis peccatis, sibi suisque peccalis
permisit
,

et

dimisil, ac

landem punivit mergendo

est, (juod lolo hoc capile probare Dei voluntale credentes adscilos, et Judxos r< pulsos esse benediclione Abrahx. Qud enim Pharao non Deo, sed ;i seipso, siique maliti propri el directe sil obduralus demonslratur, ex eo quod Deus misso Moyse Pharaoni decies prxcepit diniissionem populi Judaici ergo voluit ut missum faceret populum, non ergo eum obdurare voluit, cle

Abrahx. Hoc enim


:

coniendil

scilicet

225
et ejus causa suara auxit

COMMEJNTAR1A. CAP.
conlumaciam. Theodoretus.
Alix-

IX.

226
,

non deeranl 4.postolo responsiones


in

quas in

COXCLUSIO.

fine cap. afferet et

sequenlibus. Scd ante omnia

Ex supradiclis concludilur qud Deus donorum suorum dominus est, supremus et liberrimus graliaruni
suarum dispensator
;

blasphemorum
Vers. 20.

ferociani voluit

edomarc, dicens
de

iiomo!
id est,

tu quis es, qui respondeas


tu, qui

gratiam

cui

vult impertitur
;

Deo?

Iiomo!

humo
Deo
!

quis,

quan-

cni miserelur, gratuii et liberaliter miserelur

cm

lulus es lu, qui aucleas respondere

seu, ut habet

quempiam tandem
riai, sed

sibi

ipsi

descrit, nulli facit inju;

D. Chrysoslomus et

Theophylactus, qui ex adverso


,

juslum exercet jiidicium


in

misericordia: suie
;

respondes Deo, hoc est

qui contradicis, qui resislis

exempla ddit
pla ddit in

Jacobo et posteris ejus

dat et in

Deo, et contra

Deum

disputas.

credenlibus, seu Judxis.seugenlilibus; justiliae

exem-

Quia superbia hujus qux-stionis est causa, bine


Apostolus blasphemum retundit, 1 propri sua:
tatis objeclu.
vili-

Pharaone

et obduralis Jud.-eis.

liane veritatem cdoctus,

ama Dcum misericordem,


:

lime juslum

die

cl

rpte semper
et

Miserere met

NUMQUID DICIT FIGMENTUM


ceret
:

El QUI SE FINXIT ? quasi di,

Deus, secundm

magnam

puram misericordiam inam.


:

Hominem
;

te cogita

illum cogita

Deum
,

te

Vers. 19.

Dicis itaque mihi


Judxo
faela

Quid adhuc que-

crealuram et figmentum cogila, illum ver crealorem


et

KiTLR...Objcclio

ob prxcedenlem convult
,

figulum tuum

et ha:c cogitans, tu vas fictile

cum

clusionem
et

Si, ut dicis,

Deus cujus

miserelur

Deo Crealore
quid enim vas
Ilinc

et figulo tuo desines dispulare.


fictile dicit figulo
,

Nuin-

quem
?

vult inclurai,

cur ergo de peccatoribus con-

etc.?

queritur? cur eos accust et punit? volunlate eniin


Dei
laies

sunl

Dei autem voluntati quis

rsistt ?

docemur Deo nec respondendum, nec ab eo qurenda ratio, sed Dei diclis parendum, lict illo-

Huic blasphma: inlerrogalioni duplicimodo respondel


Apostolus
:

rum ralionem ignoremus.; Dominus


Vers. 21.

est, et

hoc Apo-

Hetundit blasphemoruni

superbiam

stolus intendit, hc loquel et similitudine.

lum objeclu propri ipsorum vilitatis, tum objeetu absoluli et supreriiulominii quodDeus habet in omnia
opra sua
;

An

non habet potestatem figulus

lcti...? 2 Relundit et

blasphemum objeetu supremi


,

S.

respondel categoric, v. 22, 23, etc.

dominii quod Deus habet in omnia creata


lict

et

quod

Polerat igilur Apostolus slatim respondere


pcccaloribus juste conqueri, quia
lilia,

Deum de
maseu

Deus exercerel absolul el pro

libilo, nulli face-

ipsi

propri su

ret injuriam, quia

Dominus omnipolens
plnum
,

et

supremus.

contra Dei volunlatem sese obdurant. Vide v.


,

Numquid

ligulus jus
in

et

potestaiem absolulam

18, 21 et 22. Polerat negare Dei volunlate taies

non habet

lutum suum
?

ut ex

edem massa
usus

faciat

obduratos et impnitenles esse. Poteral addere, volunlali

vasa qua: velit

quidem Dei non


;

resisli in iis, qua: vult

abso,

Aliud quidem
cos
;

in

honorem
in

id est, in

l.o..oriii-

lut et sine conditione

hic

autem aliam esse rem


et v. 18,

aliud vero

contumeliam,

id est,

in vile et

ut palet ex diclis v. 17, de prima Dei inlentione Pha-

abjeclum minislerium.

raonem ad thronum evehenlis;

de

modo quo
scilicet et

Hc

figuli et luti

similitudine usus est Isaias


ut oslendat

cap.

Pharaonem rebellem obduravit, impropri


poluisset objectio,

29, 16, cl cap. 45, 9,

non debere homi-

indirecte, et ex dicendis v. 22 et 23. Denique dicere

nes vasa lulea Dei opificis sui facta reprehendere


ipsique conlradicere. Vide loca citala.

quod locum
si

forsitan

aliquem baberet ha:c

Deus Pharaonem juslum, sanctum, Deo

obedieniem, deseruisset, ad peccalum impulisset, propri


et

directe obdursset.
;

Idem

intellige

de Judicis

obduralis

at

long aliter se res habet.

Tantm abest

Hc edem similitudine usus est et Jeremias, cap. quod notandum, ipse Jeremias, v. 8 et 10, oslendit quod hxc comparalio non respondel in omnibus quandoquidem Deus ibi semelipsum vasis
18, v. 6, sed,
:

ut sic obduret,

im cum mult
fieri.

patienti lalem susii-

suis, id est,

hominibus accommodt; suaqueconsilia,


;

net obduralionem

hominum,
,

qui suut vasa libra, consiliis atlemperat

dices.

Dicis itaque mihi, Grc el Syiac Vers. 19. Adversarium facit objicientem sibi hoc quod
:

sequilur

Quid adhuc queritur, id est , conquerilur, querulatur. Sensus est: At dices mihi Si Deus quos vult cligit, et quos vult reprobat; cur non contentus lacre pro lihito qtr.e vult, eliam conquerilur de hominibus apud prophclas ; et iiascenlis more gravia coinminatur, quod ad ipsum non converlanlur ut salvi
:

liant?

potesl? Dicunt ergo

Voluntati enim ejus quis resislit? id est, resistere ipsi Si Deus cujus vult miserelur, et quem vult indurat, quid minnii est nos es^e miseros et induratos? Voluniale enim Dei tles sumus voluntati auicm ejus quis resislit? H;nc causam aulert el elidil Apostolus dicens, voluntalis divinx-, ulpolesapientissinia:,optin);eeteniinenlissim;c, creatur non esse qua:rendam ralionem neminem enim de e queri , vel illi obsirepere debere , sed
:
:

submittere debere. Ait ergo : Iiomo ! tu quis es, qui respondeas Deo? ac si dical tu quis es qui disputas cum Deo? Hominem le cogila illum, Deum ; ila desines cum illo velle in disputatonem venire, et ejus judicia disculere. Pulchi S. Greg. inquit : Hespondere Deo non posse convincitur qui homo nominatur; qui per hoc quod de humo sumplus est , judicia superna discutere dignus non est. Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit, id est, figulo; Quid me fecisti sic , cur me laie linxisti ? Numquid, ait Apostolus, vas fictile jure poteril expostucur ipsum taie aut taie feccril? ac lare cum'*figulo Minime. Hoc propri ad reprobos acconimosi dicat
late et reverenli se

Vers. 20.

jllam

omnes

silentio venerari, illique

bumm

humili-

dalur; nam elecli non habeni quod querantur aut expostulcnt, sed unde gralias agant. Annon habet potestatem figulus Vers. 21. luti , c(c. Sicut ligulus potest ex eodem luto facerc vas unum in honorem , aliud id conlumeliam : ita Deus ex edem massa hominum cujus vult misre-

227
agitquc pnitcntiam de bono aut
cogiiavit
;

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
facit

m
permissive indural,
facit
iia

juxla

maloquod circa illos quod homines bonam aut malam agunt


c. 18. v.

vasa ta honorem. Sicut autem non nisi impron

pri, indirecte, negsliv,


nisi

m
;

pnitenliam. Vide Jerem.,

8 el 10.

impropii

et indirecte

vasa conlumelia:

Hinc prudcnler D. Chrys. admonet qnd hX comparatio liguli et vasorum luleorum non debeat in omnibus verilicari
;

ipsi

autem peccatores directe


ex ipso
,

cl

propri sese

lalia fa-

eiunt, sicut sese propric et posiiiv indurant.

sed lanlm valet ad boc quod

homo

Quid est ergo

Paulo, vas in

honorem

non debeat conlradiccrc Deo, sed ejus incomprehensibili

Est vas sanctificatum

utile

Domino

ad omne bonnm
,

sapienlise cedere, subdi, obedire, tacere; simirei

opus paratum

? id est,

omnis

et quilibct chrislianus

1cm esse

inamini, quai

fignli

nianus subsequitur;

seu juslificalus. Quid est aulem vas conlumelhc? omnis

hxc mult
hoooret
iniitari
;

fusius D.

Cbrysostomus.
facial

non chrislianus, non


juslificalus

justifleatus.

Omnes quidem
,

et

Quidquid ergo circa nos


,

Deus, opifex nosicr,


,

chrislianus, seu juslificalus, el non chrislianus

seu

piiniat;

dcbenius adorare, silerc


liguli

lutuni
,

non

stuit

ex cdem massa, seu gnre


sil

et sicul lutuni

manum

sequilur

sic et

hominum.
nil, et cui

fjnde ergo habet juslificalus quod

vas

volunlali omniagubernaulis cedere. El hoc nos docet

saiiclificalum? Dei niisericordi, qua? ipsuin

prave-

hxc comparalio ex propbclis desuinpla


lillcrali inlcllecta.

el in

sensu

cousensit, seu, ut diectur v. 52

quia cre,

didil ta
opifieii

Chrislum. Uudc habet non juslificalus


?

qud

Cave aulem ne ad
sequeniur absurda,

raiioncm existimes
;

sit
liacc

vas in conlumeliam

su durilia, qu Dci misc-

Paulo dicta fuisse, ait D. Chrys.


elc.
;

alias

bine mulla

ricordiam repulit, seu quia in Chrislum credere noluit,


ut v. 52.

et

D. Paulus qui unique

ipsam voluiilateiH coronat, secuni ipse pugnaret. Idem


D. Cbrysostomus.

Hoc utclaris
agere gratias
,

intelligas, et

ob

id

Deo

(lignas possis

concipe Chrislum ul cenlruin honoris.

Hoc
iulea
,

eteniin discrimen est inter

homines
,

et

vasa
-

OBSERVATIO MORAL1S.
Chrislus est cenlruin honoris et divins beuedictionis
;

quod homines vasa

sinl libra

et

consequen

1er ipsimel per

peccatum, seu per su;e


in

libertalis

ab-

in ipso

ob ipsum

el per
et

respeclum ad ipsum,

usum, sese faeiunt vasa


et posiiiv indurant,

coiilumcliam, sesc
si

|>io[ji i

honoraulur apud Deuin,

benedicuntur Deo, qui-

cm

possent,

velienl, adjuvante

cumque honorati ac
Per
respeclum
ad

benedicli fuerunt, suiil et erunt.

Dei grati, se suis sordibus emundare, el ex vasis


conlnmelia:
,

Chrislum,

benedicli

fuerunt
fidles:

lieri

vasa in honorem. Vide D.


et 21.

Paulum

Abraham,
Deus

lsaac, Jacob,

omnes quicumque
1. In

2 adTi.i.olh.

2,

20
lic

bcnedix.it

nos in omni benedictione spuituuli in


,

Sed quid ex

couqiaralione nobis inferendum

cleslibus, in Clnislo

D. Paul., Ephes.

hocita-

relinquil Aposlolus?

Hoc ex
si

diclis in

loto contexlu

que honoris

et benediclionis
,

centro quarendus honor,


charilaie, elc.
fil

inlelligendiim, scilicet

ligulus

jus et potestatem

qua-renda benedictio; lide

Quicum-

habet ex edem massa faciendi vasa quaxumque voluerit, quant pnliori jure Deus ex edem massa filio-

que huic centro


diclionis;
illi

lide

unilur,
,

vas honoris et benefide


el chariiale

ele majoris

quo majori
(idelis,

rum
cl

Abnh:e, aliquns, scilicet Israeliias, puiest bonis

unilur. Hinc

omnis ver

vas est honoris et

bonoribus cumulare? alios, Ismaclilas cl Idiumeos

omnis

spiritualis benediclio:iis.

Hinc omnis ineredulus

lalibus privarc? inio Israelit.irum servituli addicere?

vas est coniiiinelia; et dedecoris. Hinc disce Cbrislo,


benediclionis cenlro uniri,

Quanlo

potiori jure

Deus potcsl ex cdcin massa hoscilicet ^Egyptios,

non habitu lanlm


fidei
,

fidei

miiium ^Egypti incolarum, nliquos,


et

sed et lequenlibus aelibus


in dies et in

spei, charitalis, ut

Pbaraonein rebcllem plagis

at'lligere,
;

ac denique

momeiila

fias

vas majoris ac majoris ho-

in

profundum

mari->

submergere

lsraclitas

veto

noris atque benediclionis.


In hoc centro

caplivitale liberare, et in terrain fiuenlcni lac cl

mel

permane, quiesce.
benedicimur

inducerc

Quid

ultra

in

sensu sallem allcgorico no?

ALTERA OBSERVATIO ET PRAXIS.


Sicut Chrislus cenlruin est in quo

bis inlelligendum lelinquit Aposiolus

Quanlo

poliori

jure Deus et ralione doniinii et ratione

justiliifi,

ex
,

Deo,

sic el

centrum est

in

quo Deum debemus beper ipsum de omnibus


est,

edem hominum massa


id est
it

sed diversimod disposit


in

nedicerc; sicul in ipso, et propter ipsum, oiiinia nobis

Christianos credentes, polest facere vasa


(

honorem,
),

donautur Deo,
dcbenius
gr.ilias

sic in ipso et

D. Paulus explical 2 ad Tim. 2, v. 20, 21


utilia

agere Deo. Sicut medialor


ila

per

vasa sanclificata, et

Domino, ad omne opus boin

quem

recipimus,

et per

quem reddimus;
ita

sicut

num

parala

Judaeos ver incredulos et nolentes per

absque Christo,

nihil

Deo speranduni,

sine

(idem sordibus suis cnimidari, vasa

coutumeliam,

Chrislo, nihil Deo gratum.

seu prifana.inulilia Deo, malisdedila! Cuin hoc tamon


discrimine, qud, sicut Deus propric, posiiiv et directe miseretur, sic et propri
tur, et
,

Ilaque Christo

nobis continu

adhaerendum

ut

pelamus, ul reddamus, ut benediclionem divinam recipiamus, ut dignas Deo gralias agami.s.


et directe
in

posiiiv et directe

est,

quem vult indtnat. Cujus ergo quem peccato huerai el justifient,


,

miseretur, jd
ut Chrislianus
:

honorem. El sicul permissive


;

miseretur; sic positive et directe facit vasa el indirecte lanlm inpermissive et indirecte tant
facit vasa in

credentes hos lacit vasa in honorem quem vero indurat, uti Pbaraonem el Judicos incredulos, hos facit vasa in coutumeliam sed sicuti Deus oosiliv
:

durat

sic

coutumeliam.

520
Vers. 22.

COMMENTAR1A. CAP.
Quod
si

IX.

230

Decs yolens ostendere iram


Sl'AM, SUVIINU1T IN Mll-TA
IN

qu

diulis et obslina'is divina; benignitati reslitit.


v. 5. Tertio, ut

ET NOTA* FACEKE POTENT1AM VASA IRE,

Vide cap. 2,
punilione,

aliquorum obduralorum

PATIENT1A, adaptuta.Syr., consummala ad exitium. Kcpress Mas.

APTA

I.NTERITUM..

GMBC.,

plurimis aliis pcccaloribus inelum saluta,

rem

incutiens

cos converlat et sanclilicet.


in ips

Quoniam
punitionc

phemorum
Faclae v. 19,

superbi

incipil

Aposlolus

objeclioni
:

misericordia superexallat judicium;


elucel Dei

catgorie el directe respondere


queritur,
et punit

Si

quem

misericordia, 1 quia peccatorcm, quan-

mil indurut, cur Deus


ftesponet Apostolus,

induratos?
sese su

quia

homines
,

ipsi

lmlibct rebelle, cilra condignum, eliam posl longam patientiam, punit; 2 quia sic punil, suamque iu

propria malili positive induranl

cl

se

su duritie
patienter
;

cum

manifestt vindietam,
,

ut el

hinc

in

aliis

suan*

aplani ad pcrditioiicm

Dcus autem

illos

osendat misericordiam
convertit

quos hujus punilionis melu


facitquc vasa misericor-

sustinet, el peccare perniillit, et punirc

dill'erl
si,

sicque
:

vitiis, sanelilicat,

su patienii dicilur

illos

obdurare. Qubd
te, si; vel
:

guppt

dia', ut in v.

sequenti dicilur.

Quid
in

lin, si; vcl


si; vel
:

:Quid ad

Quidesi iniqui
si susti-

Vers 23.
id est,

Ut ostenderet divitias gloriajsujG...,


;

Deo,

Ta quises

qui respoudeas Deo,

abundantiani bonitalis suai. Syr., miserationes

nuit in

midl longanimitale, nec siatim punivil, sed ad

suas. Bonitas glevia Dei

ob cam enim sancti Deuni

resipiscentiam invitavit; vasa ir. id esl, homines su


malili dignissimos
justiliaj
,

glorificant;
In

in

quos Dcus gravissima ederet


qui

vasa misricorde,
ver lideles.
in

id est, in

saucts

justifica-

exempta;

apta, seu aptala, su scilicel obstiest,

los, et

nalione el impn'uenli, ad perditionem, id


su obst'mat malili exitium meruerunt.

Qu.e pr^paravit

gloriam

hic incipientem per


;

gratiam, in ccelo perficiendam per bcatitudinem


paravit

pr;-

Volens ostendere

id

est,

si,

iuquam, post-

autem vocando cos,

ut explical in sequenli-

(|iim laies peccatores di,

mm palienti sustimdtDens,
;

bus, et fidem dando.

expeclaus corum conversionem


osteildit

si

tandem

in ilios

observatio mokalis En v 22 el 23.

iram suam, notamqne


,

facit
,

suam

in

puniendo

Cum
sit

mull patienii Deus peccatores sustinet. Deus

.potentiam

sicut in

Pharaoneni

quid inde contra

ergo impiobilatis
infinit

hominum non
et sapiens,

est auclor; sed cni

Dcum

dici polest?

bonus
:

ut bonus permittil et

Nota

1 in bis

Ai.ostoli verbis

ralionom rejectionis

lolerat

malum

ul sapiens, ex

malo medicamentum

et punilionis

divin, scilicet dnritiem, scu Pharaonis,

conh'cit contra

malum
,

Sicut medici non crant vipe-

scu Judaiorum, sfeu aliorum quorumcumque peccalorum. Nola 2" ex iisdem verbis colligi banc peecalorum duriticm prnpri non esse Deo, scd conira Dei vo-

ras, ait

Theodoretus
utile

sed ex cis
ita

medicamentum hofacit,

minibus

conficiunt,

Deus malos non

sed posi<piin improbos di loleravit, ex


probitale

eorum im-

luntalem

quandoquidem Drus
Nota deuique
in

illam

cum mull

pa-

medicamentum

conficit; illos quippe punit,

tienii suslinct.
tripliceni

hoc et sequenti vefsu

illorumque punilione, alios peccatores lerret et convertit, et

contineri rationcm, ob quani Dcus impios


palienti tolrai.

suam misericordiam
te,

in sanclos manifestt.

cum mull
et per

Primo, ut convertantur

Adoro
piens, at

Deus bone, Deus

juste,
!

Deus

infinit sa-

pnilcnliam ad Dei misericordiam recurrant:


quia
,

Deus seniper misericors Quia bonus, suslines


;

Deus,

benignus et

misericors,

omnesque

vult

cum

p;Hieiili

qu a juslus, punis tandem quos indurat


;

lilvos fieri
Sicut

lioininom pcccanlcm non statim punit,


;

longa patienii

at quia
:

semper misericors, etiam


catorum quidem
,

in

punivil angelum

sed eum, ulpole inlirmuni

punilione miserons

pei

quos

cilra

cura mull palienti sustinet;


longaniniilate ad pienilentiani
v.

hcquc su bonitalc
invilal,
:

et

condigniim punis; aliorum ver, quos


instruis et convertis.

lali

punilione
te in

nt

in cap. 2,

Da mihi, Domine Deus,

i,

jam

divit

noslcr Apostolns
te

1 ynorus quoitium

omnibus adorare! da mihi


tuam rect
slolus quid
scilicel

et tua; juslili;c et lua; ini-

Dei benignitas ad pniieitiam

adducit? Secundo, ul

scrieordia: ojieribus, ad salutem


uli
!

meam,

cl

ad gloriam

induralos et impnilentes tandem puniat; poslqum

enim peccalorem exspectavit divina

boriilas,

euinque
ad suam

Vers. 24.

Quos et vocavit
mlelligat

nos... Explical

Aponos,

Su longaiiimitale ad pnilenliam di invitavit, videns

per vasa

misericordia:

quod bc su bonitalc

et patienii peccalor

Chiistianos,

quos partira ex Jud;eis, parlini


id
est,

ipMiis perd:lioncm abutitiir, cl

ob cam

(il

in dies

con-

ex genlibus vucavit Deus,

omnes Christianos. enim


non
qui ad gloriam

tumacior, divina tandem juslitia


|iolenlem
vindictain
;

suam

in illum

exereel

Non ergo solm ad gloriam


ad Christianismum vocati
sunt
et

pra:dcslinalos, quot

peccalorem

ergo obduratiini
id est,

sont

punit juxla cordis

illius disritiam,

c severis

pncdeslinati

Si autem omnis christianus, vas


in
iu

Quod si Deus volfns ostendere Vers. 22 , 23. iram..., ut osteixtcrcl divitias qluriw su in vasa misericordia;, etc. Apostolus hic perfecl respondet querel.p,

polcnrem suam vindietam


ilm

eos

ostendoret, nli

Si Deus homines indurai, cur (|uam propnsuil querilur, cl induralos punit? Respondet ergo hic hoc modo, q. d. Indurali ipsi posili se fecerunt et aptrunl vasa ii.e; Deus ergo non fecit cos, sed sustinuit. idcsl, paiienler peccaie permsit, diffrent diu supplicium, sicque cos indurssc dicilur idque duplici de causa. Prior est ul iram id esl, juslaiB
:
:

mari Kubro. Putabat enim Pharao Dei patientiam per quant non ptmiebat eum Deus, impolenliam esse, l'ostcrior esl, ut ex bc severilate Dei in induralos apparcat gloriosa Dei mifecit,

Phaiaonem mersil
,

sericordia, opnlenlia et lihcialilas in vasa misericordi , ul est, in sanclos et electos, quibus non pnam,

bed gloriam pneparavit. Quos et vocavit nos, etc. Quos, idem Vers. 24. Ha-c vasa imsericordi.f non lutea, est, ac si dicat

231
misericordi
,

IN

EPISTOLAM
,

Al)

UUMANOS

232

ergo omnis non christianus

vas

irae.

Hc

vasa misericordi sunt

eadem qu

dicta sunt

sencordiam consecutus. Sumus populus Dei, ob Dei cultum; dilecli Deo, obgratiaui lili.ilionis miseri;

vasa in honorent; vasa aulem


in conlumeliam.

ira;

sunt eadem, ac vasa

cordiam consecuti, ob nostram

cum Deo

reconcilia,

lionem. Ut populus cjus et oves pascuai ejus


i.\

dbi-

Vers. 25.

Sicut

Ose

dicit

Vocabo... InGrco

nais illum colre, adorare,


ejus observare.

illi

parre, omnia mandata


diligere, ipsius

non

est,

misericordiam non couseattam, misericordiam


in

Ut

lilii,

debemus eum

conseculam. Probat ex Ose, gentilcs fore vocandos

spiritu agi. L'i rconciliai! et

misericordiam conscutif
in

Ecclesiam
cl quai

vocabo gentes idololatras ad (idem meam,

debemus

illius

esse

loti, et in vil et

morlc

sive

non erat plebs mea, cin fuerint rd


vocabo cas plebem nicam, dilectam

me

con-

vivimus, sive morimur,

Domini sumus.

versa?

et miseri-

YeKS. 27.

ISAIAS ALTEM CLAMAT PRO ISRAL... Siila

cordiam conseculam.
Vers. 26.
in

cut ex Osec probavil gentiles ad Chrislianismum fore


in

Et erit
v.

loco ebi dictum est


etc.,

eis....,

vocandos,

nunc ex
salv

Isai probat

Judos

fore qui-

Grci,

g., in

Itali, in Galli,

ubi dici

dem vocandos,
non
v.
nisi reliqui

sed vald paucos fore converlendos:


fient,

poterat: Vos non

populus meus; ibidem, postqum


filii

seu, ul habet lsaias, 10,

fuerint ad lidem conversi, dicentur

Dcivivi.

22, convertentur,
Vers. 28.

scilicet

ad Dominum.

Nota

cum Tbeodoreto, qud hc


per
:

teslimoiiia
in

ex Osec
lit

Verbum
id esl,

enim co.nsemmans..., supple,


et abbrevia-

cap. 1 et 2 desumpla, de Judis


lerali dicta sunt;

quidem

sensu

Dominus
bit

erit, id esi,

Deus consummabit

fulurum erat

illis

hc enim pra:dixit Oseas, quod nempe cm decem tribubus per

verbum,

rem de qu

hic agilur,

populum

Judaicum,

cum
,

justilui, id est, juslo judicio.

Assyrios abduclis, non essent amplis populus Dei;

Qliaverbijji BREMATLM..., quia

Dominus Judajorum

deinde

cum

paucis quibusdam in patriam redituris


;

numerum
et

ad Clnistum conversorum, brevem faciet


ita ut

rursm forent populus Dei


populus Dei

at

in

sensu myslico de

exiguum,
Vers. 29.

pen consumalur.

gentibus intelligunlur, per vocationem ad fidem faclis


;

Et siclt pr^dixit Isaias:Nisi Domines


v. 9,

omnia quippe

in figura contingebant tllis.

Sabaoth..., et sicut antea, cap. 10,


prdixit. Nisi

idem

lsaias

Hinc D. Paulus hc

facla et verba

Ose ut

rei in

Dominus exerciluum, sua

grati,

modi-

Ecclesi futur; prdictionem respexit,


tionis

nempe vocafirent plebs

cum
ab

aliquod ex Judaiis semen servsset, v. g., B.


et

gentium ad illam, ut ex non plbe

Virgincm, apnstolos et apostolicos viros,


eis

quosdam
loio

Dei.

conversos, jam fundils periissemus,

OBSERVATIO M0RALIS.
Tria in his versibus continenlur magnifica Chrisliani elogia; est plbe Dei,

Israele rejecto.

Nota 1 qud hc Isai verba in sensu


alium habent sensum
,

litterali

dilectus,

divinam mi-

de paucis

scilicet Judaiis

sub

sed humana sunt ii , quos Deus ad se, suamque gratiam , amicitiam et filialionem vocavit , nemp nos fidles, tura ex Judis, tu m ex gentibus. Sicut in Ose dicil : Vocabo non pleVers. 25. betn meam, plebem meam el non dilectam, dilectam

ccali sunt. Si cui inagis placet versio pro Isral, poteril hune seusnm facere lsaias hoc solm clamt pro Isral , reliquias ejus populi salvas fore cte: :

Vocabo gnies idololatras, quai non fuerunt plebs mea, ad meam lidem et culluin, ut cm fuerint ad me conversa?, vocem eas plebem meam el qui non erant me dilecli, id est, grali donis affecli ita ut vero nomine populus meus faciam dileclos meique dilecli vocari possinl.
q. d.
:

roqui denuntiat mullitudineiu periluram. Verbum enim consumtnans, etc. ; senVers. 28. sus Deus erit consummans el abbrevians verbum in justifia vel cum justiti, id est, Deus quod loculus est laeiet, redigens Israeleni quem salvaluius sil, ad

misericordiam Et non misericordiam consecutam conseculam ; gnies enim, quas paul ant dixit ex non plbe factas esse plebem Dei, hic ex statu derelicliouis, dicil esse translatas in slatum misericordi et gralia; Dei, ut plebs gcniiiis, qu antea non erat misericordiam consecuta jain vocarelur misericor, ,

aceisum et exiguum numerum ita ut pen consumalur. Sed (amen paucos illos faciet justiti; donis affluenlcs, secundm illud ejusdem propliet, cap. 4 Omnis qui reliclus fueril in Sion, el residuus in Jrusalem, sanctus vocabitur. Quod implelum fuisse

brevem

conslal in apostolisac cleris primiliva- Ecclesi; lidclibus , quos aposioliea Sciiplura passim sauclos appellat. In quitate, id est, in justiti, id est, juste, seu juslo judicio, id faclurus esl Deus; nain hic inlendit Aposlolus proltarc Judaiti populi reprobalioncm,

diam consecuta.

El erit : In loco, etc. El erit, id est Vers. 26. hoc quod dicani, aliquando fulurum est in ipso loco, ut in Grci, llali, Galli, et ubicumque morali fuerint

salvis

vero Dei cullu alieni, sic ut vocari posloco , et sent non populus meus; in eodem, inquam absque eo qud locum mutent, verum Dei cultum suscipient , ac per hoc erunt et vocabunlur lilii Dei vivi, seuviventis, id est, Dei veri, cujus esse vivere est. lsuias aulem clamai pro Isral : Si Vers. 27. fueril numerus filiorum Isral tanqum arena maris reliqui ( id est pauci) salv fient. ( innumerabilis ), Sensus prophetia; est : Elsi populus sccundm earjicm ex Isral genitus , juxta promissioncm Abraliai factam usque ade multiplicetur, ut comparari posse videatur cum aren quai est in litlore maris; sol tamen ex eo reliqui, id est , paueissimi salvi erunt. Qupmadmodm dicit infra cap. 1J Cteri vero ex,

dudm

etc. Et fiet sicut idem lsaias prophelavit, dicens Nisi Dominus exerciluum reliquisset nobis, id est, populo Judaico, saltem exiguum semen. in quo vclul reliquiis, promisse benedicliones implereutur; penits essemus consumpli et perdili, sicut Sodonuei el Gomonhaii, quorum iiulhe prorss cxslanl reliqui ; nec ulla ex parle illarum benedictionum fuissemus participes. Nisi leinpore Christi parm reliquiarum, videlicet beatam Virgincm, aposlolos et paucos electos ex Judaiis cre:

duntaxal reliquiis. Et sicut pra'dixit 1 saias, Vers. 29.

denles elegisset Deus, reprohalus fuisset lotus Isral ob inlidelitaicm, el periisset, uli Sodoma ila S. Hieronymuset Cyril. Cur aulem Deus vocetur Dominus exerciluum , hc ratio est quia infinilam habet angelorum multitudinem sub iinperio suo quasi mili;
:

tantem, et ad omnia

qu

jusserit, expeditani.

233

COMMFJNTARIA. CAP.

IX.
justitiam
,

234

clade rege Ezcchi salvandis, et rege Assyriorum sensu myslico accipiuntur ab liberanchs; sed hic in

pron ruebant,
inquio,
perveniri.

tamen asseeutsunt;

illam,

justitiam

ad quam Dcus voluil per (idem

Apostolo.dc pancis adChristum convertendis, sicque libeiasalvandis. Erat apud Judos receptum omneni
tioncm veterum figurant fuisse liberaiionis
i

Vers. 31.

Isral
maxima

vero sectando legem jlstipars Israelitarum, seu filiorum

qu

crat

ti...., id esl,

exspccianda.
et
j

Abrah, seeundm carnem, incedens

Nota 2 paucos Judos ad Christum conversos


salvalos rect vocart" semai;

per. viam legis Mosaic, qua: quasi manu ducebat ad justitiam et ad

nam

ist;c

reliqui gentis

Christum
Vers.

justifia:

fonlcm, tamen ad veram justitiam,

Judaic, sains mundi fuerunt per fidem quam ubique disseminrunt sicut quod ex messe servatur ad se:

gratiam juslificanlem non pervenit.


52.

Qcare? Grc,

propler quid? post


solvil

mouiein

pciexiguum
ila

est,

sed indc veniunt novae

longam disputationem, D. Paulus


cullatis iioduin,

tandem

diffi-

messes,
servaii

pauci
at

quidem ex Judadstempore D.Pauli,


ex
illis

veramque assignat causam cur Judi

siinl;

et

per

illos

facla est per


;

rejeeti sunl justitia et sainte; gentes

toluin terrarum orbem

fidei

disseminalio

unde salus

sunl ascit,

ver ad eam eamque sunt adept; nimirm quia

mundi.
OBSERVATIO M0RALIS.
In supradictis lsaise testimoniis eluccl Dci justitia
siniul et misericordia
ribilis
,

gentes in Christum credidenmt, Judi aulem credere

noluerunt; sed quasi ex operibus tumuerunt, ipsoque

tumore suo ccali, offenderunt


sionis,
in

in

lapidem offenhumilitalem in-

justifia

quidem, et vald
;

ter-

Cbristum
ut

scilicet, cujus

in

rejectione lot Israelitarum


,

misericordia
,

tuentes,

eum

Mcssiam noluerunt agnoscere, sed


scriptum est...
8, v.

ver

ineffabilis

in servatione

paucorum
salus.

qui

quasi

repulerunt.

semen

fuerunt, unde tolius

mundi

Vers. 53.

Sicut
et

sicut prdixit
in

Quis non timeat videndo tam paucos ex taulo populo, tantisquebeneficiis prvento, salvatos
!

Isaias, c. 28, v.

IG, cap.

14:

Ponam

Sion

Sed quis

lapidem angularem

l'undamentalem Ecclesi

me,

ebristianus

non sperct, videndo qud per ineffabilem


,

Christum
crdit

scilicet,

ex Juda'is nascilurum; et om.nis qui

Dei misericordiam
rejeclis,

ad Clirislianismum prie

tt aliis

in ei m, sive

Judus, sive gentilis

spe et ex-

vocatus

sit!

spectatione su non frustrabilur, sed, sicut credidit,

Gratias immortalcs
et spera in

Deo

vocationi lu fidelis esto,


;

justitiam et salutem conscquclur. Quicumqi'ie ver


crediderit, coniundelur; ne justitiam,

non

Domino. Time multiludinem

latam viam

nec salutem

fuge; non est enim salmis via. Contende intrare per

conscquclur

quin potis lapis

ille,

lapis erit ofensionis

anguslam poflam; hc est qu ducit ad salutem. Quid ergo dicemus? quod gnies...
C0NCLLSI0 TOTILS QUjESTIONIS.

et scandali, id est, occasio lapsus et

ruina\ el tandem

damnationis tcrn, non lapidis culp, sed inereduiarum mentium vitio, quia nempe credere noluerunt.
Ifaque ex D.

Ex omnibus
prognat,
et

supradictis quid concludemus? Falebi-

Paulo rejeeti sunt

justifia

Judi,

nuir quod gentes,

qu

ex

Abrah semine non


qu
in

erant

quia non credidenmt*; justitiam adepli sunt gentiles, quia credidenmt


alii
:

qu

justiiiam,

Dei
in

filios

adopta-

non autem quia

alii

ad gloriam,

rentur, non qurebaut, im, qu

omnia scelcra

ad opprobrium creali et prdestinati.

Quid erqo dicemus? Cm, inquit, talia Vers. 50. pr.Tdixerint prophel de gentium vocatione, ci Judorum abjeclione; quid dicemus? Nemp boc quod
sequitur
:

les ver fidemChrisli amplex sunt, et per banc fidem qusierunl et invenerunt veram justitiam. Offenderunt enim in lapidem o/fensionis, in Christum.

Causam
qu
7ton seclabanlur justitinm
,

apprehenderunt justitiam, boc est, qud gentes qu eranl gine cullu et lege unius Dei, ideque nec jusliti,qu qui:, Deo placeat, assequend sludebant.
gentes

Quod

scilicet

Justitiam aulem

qu ex

fide csl, id est

Eam

(dico)

justitiam apprehenderunt qu ex tide est, non qu x operibus. Simul indicat eos ips fide justitiam apQuomod justiichendisse. Nain quasi quaireretur
i

liam apprehenderunt, quam non seclabanlur? Responi!c!, ex fide .non solm quia ex fide jusliiia est, sed eo nimirm sensu eliain quia fide apprehenditur quem exposuimus ad illud cap. 3 Arbitramur justi/icari hominem per fidem. Est autem hc notatio ver justitia?, qu ex fide est. Isral verb seclando legemjuslili, etc. Vers. 51. Id est, non pravenit, scilicet Isral gentes, in acquirend justitia. Nota. Hic Apostolus post longam tolius capilis disputationem rcsolvit qineslioncm, et dat propriaro causam cur rejeeti sint Judi justitia et sainte, gnies ver ad eam sint adscit et clect nimi:
:

',

dixil Non ex fide; quia crederenl, ut credendo jusliliearcnlur, propter ejus buniilitateni et carnis inlirmilatem non agnoverunt, nec receperunt im graviter in eum, velut lapidem bumi jaeciitem, offenderunl, mal et indign eum tractantes. Vers. 35. Sicul scriptum est (Isa. 8) Ec.ce pono in Sion lapidem offensionis, et pelram scandali, id est offendiculi. Ecce, inquit Deus, ego ponam in Sion, id est in Judx, vel in Ecclesi, cujus initium ex Sion , boc est, ex Jrusalem mctropoli Jud ponam, inquam, lapidem probatum, angularem, pre!iosum : et eumdcm lapidem offendiculi : hoc est, Cbristum ex Jud eis nasciturum, atquc inter os conversaturum in quem ipsi, qui sibi recl et inoffens videbanlur ambulare, lanqum ex lege justi, graviter impacturi sint videlicetpercussi ac lsi et casuri, non sine vulnere i lapide in quem impegerint. Et ornais qui crdit in eum, non confundetur. Sejisus esl Et omnis, sive Jud. eus, sive gentilis, qui crediderit in illum lapidem, id est, Christum; videlicet per

subjicit cjus
in

quod

Christum

quem

rm

scilicet in

eam qusierunl, ubi non debebant, operibus logis, non in lide Chris ti, ubi eam pisnit Dcus. Hoc est enim quod subdit Apostolus Quare ? Quia non ex fide : sed quasi Vers. 52. operibus, supple, justitiam qusierunt Judi genquia Judad

ipsum Deo justitiam el salutem exspectans; haudpudefiel, hoc est, exspecttibne su non frustrabilur quia, sicut credidit, omnin fulurum est ei. Citai Paulus lsaicap. 28. Porr loquuntur Apo-

quaqum

stolus et propheta

de, (ide

conjunct

eum

spe

el fiduci

S.

S.

XXIV.

(Huit.)

IN
Hic jungc quod
initio cap. scq.
!

EPISTOLAM AD KOMANOS
i>ro
I

236
cl

Aposlolus orat

Mes mulcnlur
non putabat
illos

salvcntur

hincque colligcs qud

Isral, et in line cap.

1, v.

14, excitt Isral ut gen-

ab auern salulc reprobaios.

Corolarium doctrinale in capul 9.


Quia ex inlelligenli hujus capilis noni magna lux
orilur ad
difjicillimas iheologix

seu prdestina tione aeterna, turn quia ab


caditur,
illi

ill

non

quaestiones solvenlegi et re-

lum quia singularium


;

praedstinatio

non erat

das, hinc,
iegi
;

omni quo polui studio capul hoc


omnia

nota

sed dolebat qud Judaei incredulitate su


SjjI-

et ut illius

sensus, divin aspirante grali, mihi

gratiam amiserant, et extra viam salutis erant.


riluales

claris innotesceret, allendi ad

quibs posset

Abrah
,

filii

v. 7,

9,

clc, per Isaae

et

mihi mens apostolica patere.


1 Altendi ad

Jacob
in tot

figurati

el

in

quibus complenlur spirituales

scopum Apostoli

hc Epistol,

promissiones Deo facUc Abrahx, quaruin prxcipua


est benedictio, justifia, sanctitas, adoptio divina per

et genscilicet reprimere altercationem inler Judos conversos exortani de suis ipsoi uni merilis quitil, s
;

Chrislum consequenda. De bac ergo hic agilur.


Conelusio tolius capitis banc juslitiam formaliter
i

illorum? an Judan? an genliles evangelicam graliam potissimm merucrint? Hujus igitur Epislol finis est docereunde justitia christiana, scu undejusti-

nam

exprimens,

v.

30

Quid ergo dicemus...? qu conjustitia egeril in tolo capile.

clusione clar et formali Aposlolus clar et manifest


indicat

ficctur

homo.
,

qud de hc

2 Allendi et vidi quid

ad hune fincm collimans

genhaclens peregit Aposlolus. Primo capite docuii nec juslificatos fuisse, liles , legis naluralis custodi
,

Hoc eliam confirmant duo sequentia capita, adqux similitcr altendi capul decimum, ubi, poslqum declaravit quantum justitia; legis prcellat justifia lidei
:

nec christianam juslitiam promeruisse, cm


losophi, gentilium sapientissimi,
in

ipsi

phi,

affirmt Aposlolus quod ad banc


|

fidei juslitiam

Deus

fucrint pessimi

et

Jud;eos el genliles pariter vocavit; sed Judxos


vocanli conlradixisse
i

Dco

horrenda ruerintscelera. Secundo capite docuit nec Judos, legalium observalione, juslificatos esse , nec
justiliam christianam

nec credere voluisse. Caput

undecimum, ubi
ubi

dicit

non oinnem populum Judxuin

meruisse,
,

cm

et ipsi fuerint
j

juslili ob infidclilalem exeidisse, v. 1,2, etc. Vers.


1 i
,

qu et c sceleratiores omnibus peccatis obnoxii Dei rnandatis instrctiores. in lege Dei doctiores, et de
,

xmulalur

el provocat

Judxos ad credendum,

ut salvi fiant, quia possunt fide rurss inseri olex, scu


!

Tertio cap., utrorumque superbiam confundeus, conpeccato clusit omnes, lum Judxos, tum genliles, sub
fuisse
;

Ecclesi;e Christi, et fieri populus Dei. Vers. 18 el 20,

ubi genliles bortatur ad bu militt cm

ad timorem

neutres habere unde glorientur

sed omnes

ne

et ipsi dcidant.

docuit panier egere glori Dei. Ibidem , sub finem, gratis Deodari, per fidem Christi , omnijuslitiam genbus quibuscumque credenlibus, Judi sint aut Quarto cap. docuit Abraham ipsum sic per fidem
tiles.

Quibus omnibus, sive hoc caput nonum prcedentibus, sive

subsequenlibus, sive componentibus

at-

tent perpensis et consideratis, mihi quasi

manife-

stum apparcl qud


grali,

in
;

hoc cap. 9 D. Paulus agat de


de grali, inquam, non prxve-

esse juslificatum. Quinto cap. hujus

justiliae christians
;

non de
,

glori

quam ut magis excellentiam et uiilitalem explieuit deinde opponit et illuslret, originem peccali prodit;
prponit Christi gratiam Adae peccato. Sexto cap. fidles sic juslificatos bortatur, ut sanclis moribus sludeant
juslilioc
:

niente
et

nec de grali vocationis, quam hic supponit


cap. 10 probat

quam

concessam

v. 10, 17, 18, 19,

sed de grali justicante, seu de grali


lege peccali et morlis,

qux

librt

qu veram

confert justiliam

per Chrislum accepta?


,

servand

et

qux

facil filios Dei,


:

datque fiduciam ad

Deum
etc.,

cla-

augendae

quia

ut ail cap. septimo

post justifica-

mandi

Abba, pater,

qux

facit liredes Dei,

de

lex acuil, tionen manct adhuc concupiscenlia quam quam gratia reprimit et superat. Oclavo cap. enused

quibus cap. 8.
lu

hoc ergo cap. D. Paulus

thesi

ad hypthesim

meravit fructus sancti Spiriis


iii

in jusiificatis

et quia

descendons, ostendit genliles quamplurimos, non


mrita, sed per Dei misericrdiam
fuisse,
,

ob

sancti

Spiriis ffclus rant in Cbristianis tune

ver juslificaios

manifesti,

non

in udseis

legem Mosicam observanti-

populum Dei
in

factos, spirituales

Abrah

filios

pcpulum tfbus, hinc rbus ipsis piebat Christians clos ess, justificatos et in via salutis esse; Jure
in justitia,
:

quia crediderunt

Chrislum; Judxos ver plerosfilios,

que, carnales

Abrahx

juslili exclusos,

quia

nec

in via salutis,

nec am-

Christi (idem amplecli noluerunt.

pls pptilnm Dei

et

ob hoc ultimum Paulus Juxmulator, luget el dolet

Qud de
si

glori non agatur, seu de gratuil ad gloet

dus,

et

Judxorum

salutis

riam prxdeslinalione

reprobatidne ab

ill,

palebit,

in lio capitis noni.

ad scopum Epistokc atlendas, tolumqiic contextum


:

In

hoc ergo capile,

Ht.

ex loto hocconlextu patet,

sine praljudicio legas

nullum enim textuni reperies,


de

sicut et ex Epislola; scopo, agilur de justitia, seu

de

qui, sive in sensu lilterali, sive in sensu allegorico,

grati justificanle

quam

gntiles per fidem adepti

hc agat prxesfih'afine aut reprobalione. Console

sunt,

quam Judi per

suarn incredulitatem amiserunt.

hos lexlus

sive in Analysi, sive in Paraph.

sive in

Hoc idem insinuant reliqua omnia ad qu pariter altendi- Summus et continuus Pauli dolor, v. 2 non
;

Commentario.
Sed, inquies, Aposlolus agit ex
el
te

de grali; ergo
gra.-.

enim dolebalApostolus ob Judxorum casum glori,

de glori.

Faleor quod Apostolus agens de

237
ti,

COMMENTARIA. CAP.
ex conscquenli ngat de glori,
quatens quos
-||

IX.
;

238

certa est traditio

nam

sancli Patres et concilia circa


;

Deus vocal ad

gratiani et juslilicat,
,

non ad alium

fi

hoc facium non consenliunt


;

scd aliqui affirmant


y. g.,

nem
est

qum ad gloriam scd sicut necesse non eodcin modo disponi et ordinari utrumque ila ut
destint
,

alii

negant

im

el

idem Pater,

sanclus

Augu-

slinus,

ob diversos loquendi modos, pro ulrque opiilaquc nobis facla non

ad gloriam

et gratiani

una

sit ratio

perveniendi
sictil

ila
;

nione iheologis cilatur.

necesse non est de uno argumcnlari

de aitero

Cm
i

sit

conslans hc de re

seu ex graluil grati collatione, inferre gratuitam

revclatio, salins esset

animum

judieio

suspendere

destinationem ad gloriam.

qum

judicare

salius esset

banc sacrm pradeslina-

CONSECTARIA EX DICTIS.
Colligo

tionis caliginem humililer adorare,

qum

temerari

primm

praslcr

mentem ppstoli quosdam


de graluil prsedeslinaill,

illam scrulari prasumerc. Vide reflex. mor. in v. 29


et

lmjus capilis lexlus

inlelligi

30 cap.

8.

tione ad gloriam, et de reprobalione ab

de qui-

Sentio secundo

opinionem qua; prdeslinationis

bus non

agit Apostolus.

Consulc Anal.,Paraph.,

Compra>

posilivae, et reprobationis negalivas causas ex sol Dei

ment. Colligo secundo opinionem de graluil


destinatione ad gloriam, non
ila

voluntate repelil, probabilem et

catholicam esse;

certain esse ac ali-

modo cum

ill

pradestinalione ac reprobalione admit-

quando

puiavi. Vide cap. 8, reflex.

dogm.,v. 28,29,
quibusdam
Sic

taur volunlas Dci anlecedens, qu;e confrt aut

praquo

30, ulpoteqiue in nullo formali et expresso Scriplura


texiu fundala videlur
;

paret mdia ad salutem sufiieienlia,


(lestinatis.

aliis

qum pra-

scd ad

summum

in

Sed quia nullus


illa

esl Scriplura locus, ex

obscuris

et

prater mentem Aposloli


:

intelleclis.
in

evidenter colligalur

reprobalio negativa ante

enim ratiocinor
praedeslinatione

Si

qua opinio indigeat

claris et

demerilum,

el pradeslinatro positiva ante

omne omne me,

expressis Scriptural lexiibus fundari,

maxime

hase

de

ritum (versus enim vigesimus primus lmjus capilis

Deiad gloriam,

arit

pravisa omnia

ex quo polissimm deduci solct, alium sensum babere


potest,
et

mrita

et

tamen tantm abest ut

claris et expressis

ut palet ex illius explicalione nobis allal

textibus hase opinio iundelur, ut in nullo, vcl san in

rever longe aliter cxplicalur sanctis Patribus

obscuris tantm fundala videatur.

lumGracis, lum Lalinis, non solnisancloAuguslino

Quod enim
de

hic velim animadverti,

nemine ne(banc

antiquioribus, sed eliam plcrisque posterioribus, utvi-

gari potest quin bi lexlus S. Pauli de Esai'i et Jacob,


liguli similitiuliiic
,

dere esl apud P. Pelavium Theol. dogin.,

I.

10 de Pra-

clalii vald sunt obscuri

dest.jcap. 10), bine nulla nos divina cogit auctorilasad

obscurilalem dmons trat ipsa lexlus lectio, et varia


cxplieationumdivcrsiias), et tamen
in bis

textibus ob-

banc de graluil pradestinalione sententiam quin im ab e possunt abslerrere multa alia Scriplura::
;

scuris prsecipu fundatur doctrina de gratuil prade-

loca clariora, et contraria scnlentias faventia.

slinaiionc et reprobalione, sine pravisis merilis aut

dmentis.
Opinio ver
contraria

fundatur

non

tantm
:

in

Sentio tertio sententiam buic opinion! de gratuil pradestinatione contrariam, fundatam esse in multis Scriplura locis, clar el expresse asserentibus Deum
velle
etc.
ti
;

mull clarioribus, sed

et expressioribus, v, g.
fieri,

Deus

omnium bominum salutem,

nolle aliquos perire,

mit omnes hommes


in fia.

salvos

et aliis qui cilabunlur

quac quidem loca mull melis

concordare videntur,

cum e qum cum altra

seuten;

algue,

CONCIXSIO.

ade non esse damnandam quasi falsam

cl Scripturis

Quid

igilur de hoc prdeslinationis myslerio sentiendum.

adversam
voluntaiis

sed potis quasi sacra Scripiuras, divinas

Sentio primo illud cs>c cuilibet morlali abscotidituni


et impenelrabilc.
vollicrrt

Hoc idem

senlict

mecum,

qui

conformiorem esse amplectendam. Pracipua Scriplura loca sunt prima; ad Timolli.


tcsli,

advertere

qustionem non esse de

possibili

cap. -2, v. 4:

Deus

vidt

omnes hommes

salvos fieri.
aposto'ic;;:

utrm Deus potueritaliquos eligereanie, aliquos post


pravisa mrita; constat enim qud utrumque pro
Jiito
li-

Vide ibidem dicta de lmjus propositionis


reslriciionibus
;

sunt contra D. Pauli mentem. Ibi-

potueril;

sed quslio est de facto, an sciliect

dem, caput

4, v.

10

Qui

est

Salvator

omnium

liomi-

aliquos efficaciler elegerit ad gloriam, aille

om-

num. D. Ptri secundas, 3 cap.,

v. 9, el quasi S.

Pau-

nem meritonun
liobis inorialibus

pravisionem ;

el

hoc facium sentio

lum explicantis
ait S.

Deus

vull

omnes homines

suives fieri,

abscondilum etimpenetrabile. Ratio

Paul.

nolens aliquos perire,

sed omnes ad

p-

est quia factum

mer

et setern Dci volunlate

pen-

nitenttam-rverti, aitD.
v.

P6trus.D.Joan. prima' 2 cap.,

dons, nobis innotescerc non potest, nisi per rvlation. in


:

Ipse esl propitialio pro peccatis nostris, non pro

hoc autem facium non


:

est nobis clar cl ex-

nostris

autem tantm, sed etiam pro


:

lolius

mundi. Mat th.

presse revelalum

nain revclatio Dei ad nos manai


;

18, v. 14
\

Non

est

rolunlus unie Palrem vestrum, qui

vel per Scripiuras, vcl per tradilionem

neque Scri-

in clis est,
qlies volui
v.

ut perut

unus de
filios

pusillis 'mis

23, v. 37

ptura, neque traditio sese clar et express explicai


circa

congregare

luos! etc.; K/.edi. 18,


est

hoc factum

elenim

si

.sacra

Scriplura

in

ali-

28

Numquid
et

voluntatis

me
;

mors impii
5,

'>

clc.

quibus locis gratuit pradestinalioni favere videlur,


in aliis
illi

nolo
i

morlem peccatoris,

etc.

Isai.
esl

v. 3

Judicale

videtur eoBtradjcere, ut apparebit


;

in

locis

inter

me

vineam meam, quid


et alia

quod, etc.
;

infra citaiulis

teque

nihil

omnih certum
Si<

et

con-

Post hase

Scripiuras tstimonia

numquid

slansabe possumushc inreedoceri.

qui crcdunl simpliciter

Deum

vtte omriii

mm

239
fialutem,

IN

EPISTOLAM AD ROMANDS
:

240
dclart Clestinns papa, qui,
sic

possunt tut et secur Deo dicere

Si de-

runt.

Quod manifeste

f ipimur, te decepli

sumus

postqum Pelagianae hrcsis capita damnavit,


stat S.

Sed, inquies,

ex

adverso hujus scnlentia

concludit

Profundiorcs, difficilioresque parles oc-

Auguslinus,
teslantur

quem in his quxstionibus ducem scqni Romani ponlifices cl concilia. Respondco

currentium quaestionum,

quas

latis

pertractrunt,

qui hxreticis restiterunt, sicut

primo

id

multis negari, et contraria huic opinioni


afi'erri.

nere,

ita

non audemus contemnon necesse babemus astrucre. In eo aulem

lestimonia, ex sancto Augustino

Respondeo

secundo, dalo, non concesso, qud hc fuerit opinio


S. Augustini,

profundiorum qiKcslionum gnre, reponi san polest Irxc de pradcstinaiione controversia.

non omnia quoe

in refellendis hrelicis

Ulraque

igitur opinio probablis, et cuivis

ill

Ro-

D. Augustino
fuisse ab
iis,

sunt proposila, de

fide

exislimaia

mani

pontificis
;

sentenli

permittitur

quam

volucrit
irepidi et

qui doclinam ejus

maxime commend;

amplecli

sed

quameumque amplectamnr,
et plcn

runt, sanctis ponlificibus et conciliis

sed alia lan-

bumiles amplcctamur, scienles,

persuasi,

qum de

fide definierunt, alia probabiliter dicta arbi-

quoniam

inscrutabilia sunt jxdicia Dei.

Iratisunt; de quibus libra posterilatijudicia reliquc-

CAPUT
1. Fralres,
tio

X.
1.

CHAPITRE
,

X.

voluntas quidem cordis mei etobsecrafit

ad Deum,

pro

illis

in

salulem.
illis
,

2.

Teslimonium enim perbibeo

qud semula-

lionem Dei babent, sed non secundum scientiam.


5. Ignorantes

Certainement mes frres, je sons dans mon cur une grande affection pour le salut d'Isral, et je le demande Dieu par mes prires. 2. Car je puis leur rendie ce tmoignage, qu'ils ont du zle pour Dieu; mais leur zle n'est point selon la
science
5. Parce que ne connaissant pas la justice qui vient de Dieu, cl s'efforant d'tablir leur propre justice,

enim justitiam Dei


non sunt
legis Christus,

et

suam quairen-

les slatuere, juslitix Dei


4. Finis

subjecti.

enim

ad justitiam omni cre-

denti.
5.

Moyses enim

scripsit

quoniam

justitiam, qu?e ex

lege est, qui fecerit


6.

homo,

vivel in e.
justilia, sic dicit
:

Qu autem

ex fide est
:

Ne dixe
id est,

ris in corde luo

Quis ascendet in clum?


;

Cbristum deducere
7.

Aut quis descendet

in

abyssum

boc

est

Chri-

stum mortuis revocare. 8. Sed quid dicit Scriptura? Prop est verbum in ore tuo, et in corde luo boc est verbum fidei quod
; ,

pradicamus
9. et in

Quia

si

confitearis in ore luo

Dominum Jesum,

corde luo credideris, qud Deus illum suscitavit

mortuis, salvus cris.


10. Corde

enim credilur ad justitiam; ore autem


ad salutem.
:

confessio

fit

11. Dicit enim Scriptura

Omnis

qui crdit in illum

ne se sunt point -ouniis la justice de Dieu. Car Jsus-Christ est la fin de la loi pour justifier tous ceux qui croiront en lui. 5. Or Mose dit, louchant la justice qui vient de la loi, que celui qui en observera les ordonnances y trouvera la vie. G. Mais pour ce qui est de la justice qui vient de la foi, voici comme il en parle .Ne dites point en votre cur Qui pourra monter au ciel? c'est--dire pour en faire descendre Jsus-Christ. 7. O, qui pourra descendre au fond de la terre ? c'est--dire, pour rappeler Jsus-Christ d'entre les morls. S. Mais que dit l'Ecriture? La parole n'est point loigne de vous; flic est dans votre bouche et dans votre cur telle est la parole de la foi que nous vous prchons. 9. Parce que si vous confessez de bouche que Jsus est le Seigneur, et si vous croyez de cur que Dieu l'a ressuscit d'entre les morts, vous serez suive. 10. Car il faut croire de cur, pour obtenir la justice, et confesser la loi par ses paroles, pour obteils

4.

non confundetur.
12.

Non enim

est dislinctio
,

Judi
in

et

Graci
qui

nam
invo-

nir le salut. 11. ("est pourquoi l'criture dit Tous ceux qui croient en lui ne seront point confondus.
:

idem Dominus omnium


cant illum.
13.

dives

omnes

Omnis enim quicumque invocaverit nomen Doerit.

mini salvus
14.

Quomod ergo invocabunt, in quem non crediderunt? aut quomod credenl ei, quem non audierunt? quomod autem audient sine pradicanle?
,

15.

Quomod
,

ver prdicabunt
:

nisi miltantur si-

cut scriptum est

Qum

speciosi pedes evangelizan!

lium pacem
16. Sed

evangelizantium bona

non omnes obediunt


:

Evangelio

Isaias
?

12. Parce qu'il n'y a point en cela de distinction entre le Juif cl le gentil, puisque tous n'ont qu'un mme Seigneur, qui rpand ses richesses sur tous ceux qui l'invoquent. 15. Car tous ceux qui invoquent le nom du Seigneur seront sauvs. 14. Mais comment l'invoqueront-ils, s'ils ne croient point en lui? et comment croiront-ils en lui, s'ils n'en ont point entendu parler? et comment en entendrontils parler, si personne ne leur prche? 15. El comment y aura-t-il des prdicateurs, s'ils ne sont envoys? Selon qu'il est crit Que les pieds de ceux qui annoncent l'Evangile de paix sont beaux, de ceux qui annoncent les vrais biens 16. Mais tous n'obissent pas l'Evangile. C'est Seigneur, qui a cru ce qu'il ce qui a fait dire lsae
:

enim
17.

dicit

Domine
fides

quis credidit auditui nostro


,

Ergo

ex auditu

auditus

autem per ver-

nous a entendu prcher ? 17. La foi donc vient de ce qu'on a entendu; et on a entendu parce la parole de Jsus-Christ a t
,

bum
in

Cbristi.
:

prche.

18. Sed dico

Numquid non audierunl? Et quidem omnem terrain exivit sonus eorum et in fines
,

Ne l'ont-ils pas entendue? 18. Mais je demande Oui certes leur voix a retenti par toute la terre et leur parole s'est l'ait entendre jusqu'aux extrmits tic
:

5 prbis terra verba eorum.

monde.

241
19.

COMMENARIA. CAP.
Sed dico
:

X.

242

Numquid
:

Isral

non cognovil? Pi

i-

m
I

mus Moyses
in
initiant.

dicit
;

non gentem

Ego ad niulalionem vos adducam in irain vos in gentem insipienlem


,

19. Et Isral n'eu a-t-il point eu aussi connaissan ce ? Moise a dit le premier Je vous rendrai jaloux d'un peuple qui n'est pas mon peuple, cl je ferai
:

qu'une nation insense deviendra


dignation.

l'objet

de votre in-

20. Isaias autein audet,

et dicit

Inventas
iis

sum

non quanenlibus
interrogabant.

me

palnt apparui

qui

me non

20. Mais Isae dit hautement Ceux qui ne me cherchaient pas m'ont trouv et je me suis fait voir ceux qui ne demandaient point me connatre.
:

21.

Ad

Isral

aulem

dicit

Tot die expandi nia21. Et


il

dit contre Isral


le

nus meas ad populuni non credentent et conlradicentcni.

durant tout

J'ai tendu mes bras jour ce peuple incrdule et rebelle


:

mes

paroles.

ANALYSIS.
Prosequitur
.
et

urgel Apostolus ralionem,

quam

cap. 9,

5.

Ex

ipso

Moyse probat hujus justiti

(idei

ex-

50, ddit de
;

Judaorum

justiti casu, ob infidclita-

cellenliam, haneque juslitiam exlern factorum justiti

tem suam

sed ne vel eos

jam

offenderit ob dicta, vel

anteponi debere, utpote faciliorem

et

uliliorem, v. 6, 7,8.

offendat ob dicenda,
Initio hujus cap.

y
in illosaffectum,

9.
:

Omnia hujus
ad fidem
et

justiti cliristian officia

ad duo

suum rurss

suum-

reducit

cordis, et

ad confessionem

oris.

Hc

que

in

corum salutem ardais desiderium

palefacit; lau-

duo juslitiam

salutem conferunt omni indiscrimina-

dal eos ob zelutn, excust ob ignorantiam.

timhominifideli,Judussitvelgentilis,v. 10, 11, 12, 13.


eique mordi-

5.

Zelant

suum legalem juslitiam


et

y
runl

14. Ideb

omnibus annuntianda, rvera

fuerunt

cus adhvenl, quia ignorant veram


tiam,

internam jusli-

annunliala; omnes audierunt, sed non omnes obedie;

quam Dens
esse legis

dut per fidem;

et

quia ignorant Chri-

plurimi gentiles crediderunt, plerique Judi con-

stum

scopum, justilique fontem, quo hau-

tradixerunt; et
16, 17,

hc

est

eorum

perditionis causa, v. 15,

rienda omnis vera Dei justiti, v. 4.

18,19,20, 21.

PARAPHRASIS.
1.

Fratres,

lircc

cum maximo
nteum
in

animi mei dolore

lo-

9.

Quia

si

corde credas, et ore confilearis Filium


te

quor, quia propensus est in


et

illos

animi mei affectus,

Dei

Dominum Jesum, pro

incarnatum

et

mor-

vehemens
;

est

illorum salutem deside-

tuum, atque ressuscitatum, salvus

eris, hic peccatis

rium

unde

proillis assidue obsecro, ut resipiscant et

per juslificationem, aliquando ab omni miseri per


gloriam.

salventur.
2.

Illorum

equidem incredulilatem non excuso


testimonium perhibeo, qud

10. Interna enim cordis fides requiritur, ut quis

sit

hoc tainen

illis

aliijuo

justus; externa ver fidei professio necessaria est,


ut quis sit salvus.

Dei studio et zelo ducimtur, sed non


liam necessariam ordinalo.
5.

secundm

scien-

11.

Hoc ex

Isai probari potest, dicit

enim

Qui-

Quia enim ignorant veram justitiam,

dal per (idem, bine sua?

quam Deus legali juslitioe mordicus adhsit legis

cumque
12.

crdit in illum,
:

non

pudefiet.

Cmdicat

Omnis, quicumque, san tollitomne


sive Graeci
:

rent, justitiam ver Dei repellunl.


4.

discrimen, sive Judi,

Deus enim ex

Ignorantes qud Christus


jnsiiti;e

Mosaic

linis,

et

omnis

fons, ex

quo per fidem haurienda

quo omnium Dominus est; in omnes qui ver et sincre


juxta illud (juod
13.
salvus
ait

cujus bonitas exuberat


illius
:

opein implorant,

quoeumque fideli. S. Utramque lamen juslitiam dislinxil Moyses, et justiti' fidei palmam (ledit; in Levilico enim 18, de
sit justiti

Prophela Jol

Omnis,
erit.

quicumque invocaverit nomen Domini,

justiti

legali

scribens,

dixil

Cuslodite leges meas,


rivet in eis.

atque judicia,

qu

qui feceril
:

homo,

Quibus

verbis duo signifient

primnm, qud ad

illam jusli-

tiam legalem habendam, multa sint facienda, qui fecerii, eir.


;

11. Cm aulem pris sit credere qum invocarc, quomod invocabunt euin in quem non crediderunt? aut quomod credent ei de quo non audieruiH,? quomod audient, nisi sint qui pradieent ignotum?

secundm, qud hujus


vivet in as.

justiti

merces

sit

15.

Quomod

ver prxdicabunt pracones,

nisi

lanlm temporanea,
(i.

missi sin^ ab eo cujus est Evangelium. Rever Christus apostolos suos in

De

justiti

ver
:

Deuteron. 00,

ait

qu per fidem datur, scribens Ne diserts in corde luo : Quis in


Christum morluis
sis sollicilus.
:

onmein
:

terrain misit, sicut prae-

dictuin est ab Isai, dicenle


tus Evangelii praeconum,
sto procurata

Qum
!

grains est adven Chri-

clum
7.

ibit,

Christum inde deducturus?


inferos descendet,

pacem elbona nobis

Aut quis ad

annunliantium

revocalurus?non opus
8.
est il

est ut

de hoc

16. Sed, inquics,


stoli,

cm ad omnes

missi sint apo-

Sed audi quid Scriplura dieat


ad manum, nec
:

lies

tibi facilis

cm
et

gratus

sit

eorum adventus ob bona qine

alibi
si

qurenda quam
et

in

corde

et

annunliant, cur ergo non omnes, sed vald pauci cre-

ofe tuo

sufcil

enim

credas

confilearis,

qud
re-

dunt
deri

obediunt Evangelio?

Resp.
:

id

mirum

vi-

rever Christus de clo descendit, et


surrexil; ad luec pauca

mm luis

non debere, cum ab

Isai pra?dictum fueril, di-

revocatur Evangelium quod

cenle in apostolorum person

Domine, quis credidit

prxdicamus.

sennonibusnostris?

245
17.
ditii

IN

EPISTOLAM AL KOMANOS
fides ex aufi-

244

Golligaams ex

diclis v. 14,

qud

labo per gcntiles, qui non fuerunt hactens populus

nascatur; auditus autem per quem nascitur


lit

meus,
stull

et qui

des,

ex procdicatione verbi Dei et Christi.

colenles;

bacicns insipienler vixerunt, idola sed quos ad salutem per Apostolos

18.

crediint? an
dci'uii?

Sed nunc Judseis incredulis quro cur non quia non audierunt, ei illis prsedicatio

vocabo, et ob quorum conversionein ad indignatio-

nem

concilabimini.

im ver

in

omnem
;

terram exivit sonus prsesolos Judaeos laict

O. Isaias

autem Moyscm secutus, Judieorum


gentiiibus qui nie

offen:

dicationis aposlolorura

quomod

sam non
Inventus
I

veritus,

apert dicit in person Christi

quod per universum mundum resonat? Numquid non co19. Sed iterm ab eis quro
:

sum per fidem


ipsis, qui

non qua>

rebanl; palm per Evangelii mei praedicationem apparui


bant.
illis

gnoverunt
per
iliud

ci

Evangelium ubique prdicari,

ci gnies

non me, sed idola sua consule-

ad

Deum

converti? Quinim viderunt, sed

iliarum conversjonem inviderunt, imitari ver nolue-

21.
sti

runt; utrmqiie prophetis prxdiclum

est.

dicit

Priinum Moyse, Dnier. 52,


in

21, in person Dei


vos, .huhei. qui
inci-

lum
lem.

autem idem Isaias in person ChriToto die expandi manus meas ad popuincredulum, et obstinat mibi conlradieenIsraele
:

De

Jud*os

irali sic

loquente

Ego

repellilis

Evangelium, ad invidiam et ad iram

COMM ENTAMA.
Yers.1.

Fratres. voluntasquidem cordis


voluntas, eitoxix, benevolentia.
et
trisliora diclurus est,
dixit,

mei...

gnitione, et juxla certa scientirc et fidei principia,

Grc, bona
tristia

Quoniam
nt

8
II

non secundm ccos cordis,


lus.
Yr.its. 5.

lict pii,

sensus et uao-

jam

omnis

inimicili tolltur

suspieio,

mult utitr prasparacordis mei..,


l

Ignorantes emm jistitiam


et

Dei...

Pro-

lione, ait D. Clirysostomus.

Bona voluntas

bat eos zelum non habere

id est, propensus est in illos animi mei affectlis, et vehemens est niihi desiderium erga salutem ipso-

enim ignorant veram

secundm scienliam, quia Deo probatam justitiam,


per vivam (idem
id est, justitiam in

Justitiam Dei, id est, qu ver et coram Deo justi

rum Et orsecratio ad Deum


.

fit

(me) pro

illis.

Grc.,

reddimur, et quam habemus sum Christum, bine et suam,

Je-

legis,

pro Isral,
illis

cle.,

id

est,

bine pro eis obsecro, oplans

seu quae per legis et legalium observantiam babetur,


et quae

omnia bona, praeserlim seterna. Ergo D. Paulus

coram hominibus

jusiilcat,

student statoere,

Judaeos non putabat ab tern saluie reprobatos;


frustra
pr.ee.

id est, crigere, stabilire.

enim orsset pro ipsorum


ill;

salute

ergo in cap.

JustitijE Dei

non sunt surjecti. Su eigo

justitiae

non agehat de

praedeslinationfi

ad gloriam, aut

mordicus adhrentes Judx'i, justitiam Dei repulerunl;


justiti Dei,

de reprobatione ab
sliii.

sed de eorum casu ju-

cujus

fundamentum

est

fides in

Jesum

Christum, noluenmt colla sua humililer subdere.


sit

D. Pauli charilas

zeli pastoralis

exemplar. Sic

orservatio moralis.
Judaei ignorantes

paslor oves saas in corde gerat; erranlibus commisereaiur, pro ipsis orct, ipsas qurat.

veram, inlernam

et

Deo gratam

Vers. 2.
testor.

justitiam, quseoritur fuie, id est, submissione noslr,

Testimonium enim perhireo... Grc,


: ,'

Deo

se nobis revelanti,etnosadse vocanti, saluin

Prudenli ver palern reprehensioncs laudiest, ul lau-

tem suam constiluere voluerunt


ill jusliii,

extern et legali

bus miscet; sicque arguit quod vitiosum

qu

per externas observanlias compara-

det quod laude dignum est. Zelum babent, inquit, | legis divinae, sed non scienti necessari direclum.

lur;

et

quia juslilia: Dei viam


!

non

inicrunt, bine

saluie exciderunt. lieu

quoi Christiani, im et reliexternis observantiis jusli-

Qum
rum

frequens est etiam apud Christianos


iinprudens, et quanta

ille

Juda;o-

g giosi judaizant!
|

suam
;

in

zelns

niala perptrt in

liani

collocant

de Chrislo, salulis foule, non cogi-

Ecclesi!
scientiani
et

Quo

ardentior est, e periculosior, si per I


et pericula
-

tant; ad

fidem, justitiae principium,

non allenduul;
non veram
pie-

non dirigatur. Ut heee vilemus


;

sicque in suis externis aclionibus, fide et spirilu dejg

mala, intelleclu cor moderelin

agamus cum co-

slilulis,

confidentes, phanlasticam, et
:

Fratres, voluntasquidem cordis niei, etc.; I verm secundm errorem Judaei zelum erq. d. Vers. 1. propenss animi alecius, et vehemens desidrum I rantein pro lege Mosaic luend habent, putanlque se agi icefo Dei, sed errant; quia ver contra Dei honomihi est erga Judseos, ul salvcntur. Und oro et ohrem, et veritatem agunt, cm (idem ei legem Christi, secro pro illis. Idque, ne pulent ipsi haie tristia de qua: vera est lex Dei, oppugnant. ipsorum repudio et repuls Chrislo nie di.xisse ex Ignorantes enim justitiam Dei, etc. JuVers. 3. odio. sed potis ex commiscralion. lia S. Chrysost., Dei Paulus intelligit eain, quae nos lacit juslos, iTbeod.Qiiseres, quomod pro illisorarc e diat,iquos non coram hominibus, sed coram Deo; qua: sila est Ucjebat Deo reprobatos? Kespondeo Orabal non ut
;

ilicet ii sed ut aliqui ex ill: quos Deus prxrdinaverat per oraliones sa;.ctorum Veqne emm onines repnol esse salvandos. Norme eni:n OTOieS .lieliei reprobi
;

firent,

ilialione]
sicuti

i::is c

im Deo, per fidem Christi

cran!, lia capile scoueiile et salvos faciam ali.qjuosex

si

quo modo,

inqeil, etc.,
etc.

Vers. 2.

Testimonum

illJ3.

enim perhibeo

iffis,

Judseorum justiiia sila erat in implclioi coram hominibus. Cnde eam Paulus voeai justitiam suam, id est, ex sois et natunc viribus el legis operihuic enim opponitur juslilia Dei, id est, bus parta,m Deo et Dei grali proveniens. Pro non sunt subjecti,
:

845

COMMENTARIA. CAP.

X.
Juda'is prohat Apostolus

2',C

latemetjustitiam liabent. Hune lin.eaimis Judaismum, foutem, peucl ni illum vitemus, ad Christum salulis
lis

Moysem ipsum
gui, el illam
1

quod ignorperfectiorem.

runt, nimirm justitiam internam ab extern distin-

quraQdei altendamus continu ; in ipso salutem spiritu dei et charilalis actiones mus, non in nobis;
nostras animemus.
Yur.s. 4.

he esse et laciliorem

et

Per verba Moysis oslendit

justitia; legalis

condi-

tionein;

Moyses enim de
:

justitia legali scribens, dixit,

Finis emm

legis Christus ad justitiam


:

Levil. 18, 5
faciens

Custodite leges meas atque judicia,


vu eis, id est,

qu

jusliliam Dei omni credenti; id est, ver ignorant

Iwmo, vivet

non punietur morte

mm
et

Christus,

terminus, ad

quem c;cci rcspuunt, est finis, SCppus quem tondit et quasi manu ducit tola
veram jusliliam per illum prxslandam
docebal justitiam in Cbristo

[emporali,
vcl,
vivet

quam
in eis,

lex suis transgressoribus intenlat;

pervivet, longaevus erit, vit vivel


justitia;

les Mosaica, ad

long et prospra. Ecee merces

factorum.
:

omni

in illum credenti.

Duo
non poteral; bine
ducebat, ut per

ilaque significantur in
legalem. justitiam

bis

verbis

Primum,
exler-

Lex

ilaque Judaeos

qud ad

habendam, multa facienda


tautm lempora-

qiKirere, quia lex ipsa justilieave

erant, quifecerit

Iwmo; secundum, quod hujus


merecs
sit vila

ad

Christum,

Jiulx'os,

quasi

manu

na; et legalis justitia;


lis,

illum, seu

per (idem in illum, veram solidamque ju-

longa et prospra.

stitiam assequerentur.

At boc ignorantes,

in via re-

Vers. G et 7.
sic dicit... 2
fidei

Qu.e autem ex fide est justitia


:

manserunt, ad terminum non pervenerunt; externae logis justitia; mordicus adhrentes, veram et inter-

Per euniem Moysem oslendit ju


fa-

conditiones, facililalem nenipe et utilitatem

nam
sli

jusliliam,

quam Deus
in

in fide et obedienti

Chri-

cililalem, quia prop est in ore et in corde; utililatem,

constiluit rejecerunt. Vide et lu

ne

alibi justitiam

quia salutem

coniert lernam.

Ut facililalem

fide

q useras,
sti.

quam

Cbristo, in fide et obedienti Chri-

probet, Evangelio applicat verba Moysis Deuter. 50,

12

Mandatant quod ego prcipio


neque procul positum, neque
:

libi liodi,

non supra

Christus omnis omnin justiticc fons est; nulla un-

te est, sis

in

clo situm, ut posut

qum,
nova

nisi

ab ipso, vera

justitia fuit et in veteri et in

dicere

Quis iwslrm vaU

ad clum ascendere,

lege.

Mdium autem, seu


non nuda

canalis,

quo fons

ille,

dferai illud ad nos ?

justitiam
lides
,

communieavit aut communicat,


,

fides est;

Quod Moyses
quia Christus est

dixit

de mandalo

legis,

boc Aposto-

inquam

et sola

sed

qu per

dile-

lus atlrihuil Cbristo, et eonvenienler, ait D.

Thomas,

ctionem pperalur; seu qu;e spem, pnitenliam, bona


opra, quasi mater fcunda producit. Hoc ilaque canali te
fonti
libi

verbum

Dei, in

quo

surit

omnia Dei

mandata.

justitia;

frquenter

adjunge
in

ut

suam
dili-

Sensus ergo accomodalus lue agnoscendus est,

justitiam

communiccl. Credo
;

Christum, spera

quo Apostolus justitiam

fidei

facilem esse dclart


est, vcl in

in Christum, dilige Christian

credens, sperans,

neque enim ad illam habendam opus

c-

gens. obeJi Clnisto, opra fac ver chisliana.

lum ascendere,
Quia res
ss in

vcl

ad inferos descendere.
ascen-

Vers.

">.

Moses enim
:

scuipsit, quo.niam justiscribit justitiam,


;

difficiles significantur similitudine

tiam... Gra'C.

Moyses enim

quai est

clum,

et

descenss ad inferos, bine Apostofidem non esse

ex lege

faciens ea liomo, vivet in eis

Syr.

Siquidem

lus, ut significet

rem

difficile!, dixit:
ibit,

Moysesita descripsil justitiam, quesl


ea peregerit, per ipsa
lias

in teye

qubd qui

Ne

dixeris in corde tuo... Quis in


facial

clum

ut Chri-

vivet.

Duas

v. 5, indicavit jusli-

stum inde
non opus
labores
;

descendere? aut quis ad inferos de-

exlernam cl internant, Judaicam


il,

et

divinam

scendet, ul Christum mortuis ad vitam inde redui al?


est,

qaoc requirit opra logis Mosaica;; evangeliin

inquam, ut de hoc
ul credas

sis

sollicitus

aut

eam, qu;e fidem

Christum requirit

prima; mordi-

sul'ficit libi

qud rever de clis


,

cus adha'ieut Juda-i, secundam ignorant. Igilur per

descendit, et mortuis resurrexjt

et

hoc utrumque

Gncca clarishabent, non subdiderunt se, illi non obedierunt, q. d. Quia Juda-i suam justitiam ex lege
:

quuesierunt, hine noluerunt se subdere lidei Cln jstf, ac consequenler, nue vera- justiiia; Dei. Hanc enim Deus ili lide cl obedienti Christi eoiistiluil.

gressoribus suis sa'p intentt; vivetque vit h ni] orali, prospra, qum lex srvaiitibus se pro Ezech. 20; q. d. contrario vr'qui fidem Christi
:

amplexus
et in
a'IciiKC.

fuerit,

hic vive! vil ji!slili;e in


vil salulis,

El

Vers. i. Finis enim legis (est) Chtistiffi, etc. Finis scopus legis est Christus, quia iota lex ad hristum, quasi d fiuem, terminum et scopum suum, rel'ertur,
ei
(

fuluro vivel

glori et .tiuitalis

tendit, ducit el \ocat. Sensus est, Christum esse per quem lex impletur, et vera justitia acguiraiur qualejisqe in eurii crdit ut propiliaioremi perqum Deus et peccala renjittat, et graliam ben vivnili prxstej, ad justitiam omni credenti. Li scilicei per fidem
:

Qu aulem ex fide est justitia, sic Vers. 6, !.. Aut quis desendel in abussum ? ti mortuis reducere. Sensus est Ne dicas, a ccrlitudinem fidei, et ad justificalioueui obus est Chrislo prasente, ut eum videamus, ejusque aspeclu el
dicit :....
:

sanemur et ju .lificemur Itaque ipse vcl vel inferno revocandus est. .Non putes hoc ii te
senti
'! i

c\

Christi puns credeules in


tur. Apbsjlolus
ntelligi,

uni lu'stitiam assequan-

dum

fiqeni noii'iinat,

mise filles moi reciui!, fidem intelligjt

Ma
i

iiam esciera yulj vl quod edeni


l'ormtaui.

scripsit (jLevit. 18) c/uo justitiam, etc., q. d. Paulus:Qui fcceril ju sliliani

Vers.

5.

Hpysseripn

propinquus enim et facilis juslifieationis iam Christum credas mortuum et resi'isciatuin, fict absentent ; el corde ac orc idipsum Q. d. Ne diras, Jud
est, si in
;

bis

vicina est et

plana

fides el justiiia

Ch
et
!

dem salutem
Nain erras
ut sequitur

proniillit,
:

sed obscura est


ila

pulajustum, quod lege prxscriptum ta; hoc est, hic non puuieliir morte,

est, lue

quam

vivel in lex trans-

et falleris

non enim

se res

247
corifitearis,
ila

IN
ut

FPISTOLAM AD KOMANOS
indigeas.

24g

corde tantm et
dicit

ore
:

ERS. 8.
veTrbum...

Sed quid

Scriptura

Prope EST
I).

Et qui me erubuerit... hune Filiut hominu erube&cet, Luc. 9.

Quod de

lege dixii Moyses, hoc

Paulus

OBSERVATIO
in vers.

MORAI.IS
et

transfert ad (idem
lilii

qu juslificamur. Prop
alibi

est...

Hcs

10.

facilis est et

ad manum, nec

quaerenda qum

in

corde (uo et

in

ore tuo, ut scilicet corde credas, et

Omnia
dunlur
:

religionis officia in lus

duobus eomprehen-

ore corifitearis

Dominum Jesiun Christurn. Secundm Moysem lucc verba significant opus


lex Icgalur et corde retinealur;
Clirisii

corde credere, ore et opre confileri. Inler

esse

riora in lide, qu;e caelerorum hasis est, continent

tantm ut

secundm
corde

exteriora in conl'essione, cordis

qu;i:

fit

ore el opre. Fides


;

D. Pauli applicationem, ut Evangelium


icredamus et ore confileamur.

Deum

inls honort, confessio exleris

et quia

ints et exteris

cum debemus

lionorare, hinc non

Hoc est,

taie est,

inquit,

verbum

fidei;

ad haec

sufficit

pauca revocatur Evangelium, quod uosapostoli pr.edicamus, et Judais et gentibus


:

credere, sed pnelerea necesse est internam fidem exhibera lingu, manibus, vit. Qui Christum

ut scilicet credas et

Dominum

erubuerit, Christo

servire

indignu

quai per fidem cognoveris facienda, opre perficias.

mull magis cum ipso reguare.


ALIA 0RSERVAT10 MORALIS
in vers. G, 7, 8.

Quia

si

confitearis

in

ore

ruo...; si corde credas

et ore corifitearis Filiuin Dei pro te

inearnalum, morIncarnatio,

luiim et ressuscitatum, salvus euis, hic peccatis

per jnstificationem, aliquando ab ouini miseri per


glorificalionem.

mors

et resurrectio

Chrisli praecipua

indicanlur fidei nostra; objecta;


(it

al ibidem

indicatur

Nota qud hic solius resurreciionis


arliculus
ille,

nientio, quia

quasi terminus aliorum, eos supponit et

qud nobis necessarium non sit ea nivslcria penetrare, sed Dco nobis illa revelanli credere. Certus

complectitur.

sum
in ter

et scio

qud Deus

])Otest

facere quod non v;ileo

Hic complta videtur antilhesis v. 5 incohala

capere; credo itaque quidquid revelavil Deus, quan-

externam

et legalem justiliam per opra, et

internam

lmcunique

meum

superet caplum

mihi,

sicut

et

Dei justiliam
illa

per fidem;

illa diflicilis,

lucc facilior;
et in a:ler:

Tcrlulliano, credibile,

quia incredibile; non puden-

parm
:

ulilis,

h:ec utilissima et

mine

iuin

unde concludit divus Chrysoslomus

vides quo-

mod

Juda;os ouini veni privet, qui acceptantes quod

dum, quia pudendum. Sicut Abraham in spem contra spem credidit, ut fieret pater fidei, sic in fidem contra fidem mihi credendum csi, ul sim spirilualis Abrahas
(ilius.

gravius est et inefficax, negliguntqupdleneest, etillos


salvarc potest.

Vers.

11.

Dicit

enim Scriptura

Omnis
qui, ut
v.

qui

Vers. 10.
(ides

Corde exim cremtur ad justitiam...;


est utquissit juslus; in-

crdit... Probat ex Scriptura

quod omnis
;

ex-

enim cordis necessaria


quippe fuies
est
id

plicalm

est,

crdit, salvus eril

et,

qud
llaec

&

dixit,

terna

primum quo

justificlur

Christum justilicare omnes credenlcs.

verba suid est,

liomo.

muntur ex
fit ad salutem, id est, exsit

Isai,

28, 16.

Non confondetur,

Oke autem confessio


salvus, juxta

exspcctalione su non l'rustrabilur, sed speratam asse-

terna aulem fidei professio necessaria est ut quis

quetur salutem. Fides est spei nostrae fundamentum,

quod Chrislus

ait in

Evangelio

Qui me

omnis boni

cceleslis radix, nostrae salutis basis cl sub-

confessus fuerit...,et ego confitebor eum..., Matlh. 10;

stanlia, hypostasis; hinc

Deo continu petenda.

Vers.

8.

Sed quid

dicit

Scriptura? Prop
fides

est

nis jure

Dominus ejus

esset.

verbum

(justifia; et salutis) in ore tuo, etc.

bum

fidei dicit, vl

Evangelium quo

Porr t>erinChrislum,
:

Et
vit

in corde tuo credideris,


linec

quod Deus illum suscitapars alteri dubiialioni


:

mortuis. Opponitur
in

nnnunliaiur vel lidem ipsam, ac z\ diceret Fides quam pra3dicamus ut necessariam ad justiliam consequendam, rever est ejusmodi, videlicet prope le, in ore et corde. Magis ad manum est omnibus jam Evan gelium et (ides Chrisli, qum oliin fuerit lex Moysi ila ut fidem liane omiies facillim corde, id est, mente, complecti , et ore proloqui, itaque juslificari et
:

Quis descendet
;

abyssum, ut Christum mortuis


con-

revocel
Salt'us eris, Graec, salvaberis, id est, salutem

sequeris, velut

jam ex

fide, et confessione fidei justi-

salvari possinl.

Vers.

9.

Quia

si

con/ilearisin ore tuo

Jesum; nam, inquit, si ore confessus fueris Jcsum descendisse de ccelis, ethominem factum. HTc pars opponitur i!ii dubiialioni Quis ascendel in c:

Dominum Dominum

luru,

m Christum
I

deducal?

Quauqum

absolul polest

quidem melis, ni fallor, hoc modo Si confitearis ore tuo Jesum esse Dominum. Quomod dicit Cor. 12 Senw potest dieere Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto ; hune enim sensum expressit ea leclio, quam recitant Hilarius el Augustinus quia si confessus fueris in ore tuo, quia Dominus est Jsus. Va ulique, si Dominus est,qualem confiteri oporlet igtur de ccelo descendit. Ad hoc enim
accipi ista pars, et
:

liam adeptus, quseperducit ad salutem. Vers. 10. Corde enim credilur ad justiliam, elc. Fides cordis valet el necessaria esi ad acquirenq. d. dam justitiam professio ver fidei, quse (il ore valet, el necessaria est ad jusliiiam hanc conservandam, et augendam, ci consequenter ad salutem aUcrnam promerendam et consequendam. Corde, id est, ment etvoiuntatc, lict enim lides s'il aclus intellecls, t..men ob ejus inevidnliam acisque difficullalem, ru cessafius est concursus et imperiumpix voluntali que intellcclui imperet, ut tam obscura et difficilia eoque actus hic fit liber el mentorius. credat Vers. 11. Dicit enim Scriptura ( Isake 2S )

Omnis,
,

etc.

Non

pudefiet,

spe sed justiliam et quetur. Credcntem intelligit obedienter, id est, cum voluntate faciendi ea quae lides Cliristi pnescribit.
,

non fruslrabilur su fide et salutem speratam omnin asse-

descendit, ul

bomincm

redimeret, et ipso redemptio-

249
Vers. 12.
explicat

CO.M.MENTAH1A. CAP. X.

250

Non

enim est distinctio...


Isaias dixit
:

Instat

et

quod generalim

Omnis, Grcus

qud Deus, cm sit omnium Dominus, dives boniiale in omnes, omniumque salutem volens, apostolos suos
ad omnes gnies misent
Evangelium, cui credant
et salv fiant, ci
; ,

sit vel Juil.i'iis,

dummod
est

crediderit, quia

Deus jure
abundat

ut cis

suum prdicent

crealionis

Dominus
et in se

omnium,

et aliundc

ut invocent, juslilicentiir,

bonitale et

misericordi in

omnes; hinc neminem

consequenter se Dei jussu esse prse-

credentem,
Vers,

confidentem repellit salute.


e.nim

dicatnrem genlium.
SlCL'T SCRIPTUH EST
:

15. Omnis
lisce

qiicumqie invocaverit....
in

Quam
Isai.

SPECIOSI
et

Subauspeciosi,

Sumunlur

verba ex Jol. 2, 32, et hic

sensu

diendum videtur
id est,

Rvera missi sunt,


est..
,

prdicave-

jnystico intelliguntur.

runl, sicut scriplum


,

52, 4

Qum

Nota qud salutm hic invocation'! Iribuat quam supra (idei irihuit. Sicut anlcm supra sub nomine fidei
intellexit

qum

gratus et suavis adventus Evangelii pret

conum, paeem
remissionem

bona per Chrisium nobis procurala,


;

professionem

lidei,

et
ci

consequenter bona
obedire
,

suis audilorihus annunlianlium


,

nempe peccatorum
bona eliam cor-

opra, seu credere Christo ci

ita

sub in-

rcconciliationem cuin Deo, graliam et


sancti, et infinita alia

vocatione intelligit invocationeracum dbita fide, spe,


conlritione et charitate
:

dona Spirils

alioquin Turc, haeretici, et

poralia, miraculis

comprobata

quibus apparebat eos

improbi Christiani per solam Dei invocalioncm salvarentur.

Deo missos.
Hinc necessaria
colligilur missio divina,
,

Qum

potens et dives est oralio, in cujus


!

qu duepiscopi

manibus sunt omnes Dei divili


et

Petite

et accipietis...

plex esl

ordinaria
,

qu
fit

fit

auctorilate
,

eorum qui
;

omnis quicumque invocaverit, etc. Quasi iota rcligio


in

Dei vices gerunl


extraordinaria
,

scilicet Christi vicarius

Deique culius

oraiione continentur
I).

tides

spes,

qu
,

immdiate Deo per in-

ebarilas. Fidesorat, ait


tionis
,

Augustinus, est radix orafidei


flos et

spirationcin internam

qualis fuit missio prophclasignis et certis argu-

el

oralio quasi
rulcit;

primus

fructus.

rum. Ilc missio debel probari

Spes orationem
Iribuii.

charitas accendit et

merilum
;

ments.
D.

Omnis

qui sic cuin fide, spe et charitate ora-

Thomas

ait

qud hujus missionis extraordina;

vcit, salvus erit. Talis oralio est religionis

anima;

ri signa sint aliquando S. Scriplur auclorilas

i(a

hommes Deo

neclit

ut

Deo cultum debilum exhi-

D. Joannes
clamantis
ritas
,

interrogatus quis essel


,

dixit

Ego vox
Addit

beanl, et Deogratias necessarias recipiant.


Jesu, doce nos orare
:

Domine

sicut dixit

Isaias; aliquando rei Ve-

Pater nosler, etc.

qu

annunliatur; aliquando
sul'licere

miracula.

RS.

et

15.

Quomodo
t
,

eugo invocabu.nt...

lamen non
j

prodigia

el

probat ex

Deu-

quomodo ver

pis .EMCABu.N

etc.

Occasione accepta

ler. 13.

eorum qu

dixit

de ?alute promisse omnibus

Deum

lline disce

invocantibus, Aposiolus

suam

gentilibus prdicntio-

vini ministerium,

primo qum magnifaciendum verbi diquo pendet mundi salus secun;

nem
fide

justificat,

seu reddit ralionem cur gentihus pra>


;

do quanto respectu audiendum


:

Dei verbum

sive

diccl; gradatim ascendit ab invoeatione ad lidem

prlatis,

sive

ab

eis

quos miltunt, cm Deus ipse

adaudilum; ab audilu ad prdicationem


:

prj

nobis per eos loquatur, cl in Dei

nomine nobis

illud

dicatione ad missionem

ita

ut

missio

sit b.isis

et
fit

annuntient; tertio quanto siudio, quan laque gravitate

fundamenlum

salulis

noslr. Sine missionc non


,

annuntiandum
j

sit illud

verbum prdicaloribus

qui

prdicalio, sine prdicalione non est auditus

sine
,

Dei vices gerunt, ipsiusque omnipotent is mandata dclarant.

audilu non esl fides, sine lidc non est invocalio


adoratio, nec cullus Dei.
liinc

nec

Vers. G.

Sed

non omnes obediunt


objectioni
:

Grc,
si

primo ad ullimuni relinquit colligendum

auscultrunt. Occurril

Si

missi sunt,

Vers. 1"2. Non enim est distinctio Judi et Grci. Urget Apostolus in verbis !s.ii;c vocem, Omnes, Ornnes siv Judus, sive Grcus, qui crdit q. il. in Chrisium* hic salvus erit. Deus enim in negolio [uslilix et salulis non dislinguit, non curai, an Judus sis, an Gracus, iil est.g'eutilis. Nam idem Dominas omnium, dives in omnes, qui invocant illum. Dives, id est, aluens, liberalis, munilieu-, el copios suas gralias, suaque cloua lar:

Omnis enim, etc. Graec, sahabilur. 13. liane senlentiam eital Paulus ex Joele cap. "2. invocare n naen Domini, esl eum cui Dominus ae Deus
.

gie^. Vers.

nomenest, orare pro salute oblnend. Sed invocalioncm intelligc procedentena ex fide. Ad banc igilur
invocalionera pertinent omnes oraliones, quibus Deo per Chrisium petunlursalularia bona velul remis-

Aut quomodo credentei quem non audierunt? Quomodo autem audient sine prdicanle ? id est quomodo audient de eo in quem credituri sint, sinemo sit, qui eis annuniiet ? ac si dical, nec id fieri posse. Ex eo qud Deus per Joelem omnibus se invocantibus salutem promiserit, colligit Aposiolus omnibus genlibus prdicandum esse Evangelium. Vers. 45. Quomodo verb preedicabunt, nisi miltantur? scilicet, Deo, vel Christo. Mulli quidem praedicant non missi, de quibus apudJeromiam Dominus, l\on mittebam eos, et ipsi currebant ; et taies habet plurimos seculum hoc noslrum sed licite ae lgitim nemo prdicat nisi lgitime niissus, quomodo milli soient principum legaii cum mandatis, Quam sjwciosi pedes Sicut scriplum es Isai 52) evangelizanlium paeem, evangelizantium bona! q. d.
,

se peccalorum,
)

Qum

pulcher, suavis

gratus erit adventus, et dis-

gratia, jusiilia, lentalionum Victoria,

perseveranlia, vila aeterna.

Vers. i. Quomodo ergo invocabunt, in quem non rediderunt? q. d. : Quomodo invocabunl Deum, qu si Dominum, et anctorcm salulis, omnisque boni, jn quem non credunt?

cursus annunlianlium Evangelium, ejusque bona et hla nuniia, scilicet paeem cum Deo, graliam, juslitiam, et salutem Seu, qum grati et accepti erunt auditoribus suis apostoli, hc bona hominibus per toliiin oliem annunliaiiles el evangcli/.anles ? Sed non omnes obediunt Evangelio. At Vers. 10.
!

551

IN
si

EPISTOLAM AD KOMANOS
si

2j2
in

praedjcaverunl,
titan
,

tant spccwsi sunt pedes evangelizant'mnt

feiiss.ni

quod

se est,

cur ergo non o


id

Evangelio?

Re-

Domiuus
,

eis

secundm

su. un

misericordiam providisset
,

eis

mittendo Odei
;

spondel
vid
ri
,

prxdictum
si

fuisse ab Isai, et ide miruin


vitiis

nraedicalorem
D.

sieui

D.
;

Pclrum

misit Cornelio
,

non debere,

pleriquc suis

aut Judaismo

Paulum Macedombus
quod
in

boc tamen', nquit

quod

afiixi

Evangelium respuant, ob suam duritiam non

faciant

se est, ex

Deo

est

jpsorum corda

credant. Isaias igilur in aposlolorum person loquens,


dicit
:

movenle.
OBSERV.VTIO JIOR.VLIS.
Judaeis inexcusabiliores sunt Christiani
,

Domine
?

t/uis

credidil

sermonibus
:

(|iios
,

no-

bis audierunl

quasi dicerct

Vald pauci

auditui

apud quos
non

nosiro? seriiioni

nobis

audito.

Idem Dei verbum


sient

continu resonat

verbum Dei,

et ei ta,men vcl

emollit et indurat, sanctificat ei


spljs

damnt;

idem

credunt, vel non obediunt; aure corporis audiunt,

calorceram emollit, lulum indurat. Emolli, Do-

aure cordis non recipiunt.

mine, cor
Yli-.s.

meum
17.

adauge

(idem,.

Duplex
liic
lit

est auditus verbi

Dei

Ergo

intrims, externus

fides ex auditu, auditus au,

aure corporis per externam prsedicationeui aure cordis per consensum datuin gratiae Dei

ti;m

peu veiibum Christi, Gra;c.


citalis fsaiae

Dei

Syr., Dei.
v. 1 i,

ille lit

Ex

verbis infert quoi!

jam dixerat

fidem esse ex auditu et praedicatione verbi Cbrisii,


seu Gracc
,

aurem aperienti. Pleriquc audiunt ore corporis verbum Dei, sed non audiunt ore cordis, ci
cordis nostri

verbi

Dei
;

fact per apostolos Christo


dit lis v.
1

non obediunt; im
Auditus externus

factis

et

moribus contradicunt.

missos quasi legalos


ligit

seu polis ex

col-

erit

contradicentium condemnalio.
,

qud
,

fides

ex auditu nascalur;
:

inlellige (ides

primo
est

Domine Jesu
guinis tui.

da mihi cordis auditum


,

cordis doci-

in

adultis

secundo occasionaliler
,

enim

lilalem, obedientiam verbo tuo

voci gralic et san-

gratuitum Dei donuni


anima;.

qued

solo

Deo infunditur
non
audie-

Vers. 19.
18.
?

Vers.

Sed

dico

Numquid

Israf.l

non co,

Sed dico

Numquid

gnovit....? Ilc interrogalione Judaeos urget

et eos

runt

Ex

principio proxim posito infert inexcu;

inexcusabiles ostendere pergit

e qud non tantm


Dei conversas

sabilcs esse
praedicalio ?

Judos

annon audierunl? an
in

del'uit illis

audierunl
vidernt;

sed et gentes per verbum


at
,

im ver
lilterali

omnem

terrant

etc.

Quod de

illorum conversioncm tantm abesl ut

clis in sensu

dixil regius

Propheta, boc de

imitati sint
rali

quinim inviderunl,

et ex

inviili

indu-

apostolis in sensu mystico dicit Aposlolus, quasi diceret


:

suni in incredulitalc su; et luec invidia ci indu-

Quomodo

solos Judaeos latet

quod per

omnem
,

ratio raidit eos inexcusabiliores. Oslendit

autembanc
~>
,

terram resonat?
Paulalim implelum
est

Judaeorum culpam Moysc praedictam Dnier.

hoc Davidis valicinium


tune enim in

v.

21

Ego

vos..., id
fuit

est, genlilium

populum,

qui

sed sufficienter ad Judacorum condemnationem im-

hactens non

populus meus,
,

et qui vixil insipien-

pletum eral D. Pauli lemporibus


luslrioribiis

il-

ler, idola slull

adoraudo

sic efferam

Evangelii moi
;

urbibus
;

apostpli
et

et

praedicaverant et

praedicatione, ut vobis eyadant

invidendi

et

rever

miracula feceranl

inde

tanlarum

rerum fama

praevideo, et vobis praedico

qud ex illorum conver-

ajournes terras,
venerat.

in

quibus habitabant Judsei, per-

sione ad aemulalionem et indignalionem c-oncilabimini.

ILec autem invidia et mulatio notiliam praesup:

D.

Thomas occasione hujus


sit

vaticinii
litle

Davidis petit

ponit

quomodo enim

qui ob Evangelium invident

quid senliendum

de

iis

qui de

nihil audierunt.

aliis, illud

non coguoverunt?
in

Respondet
peccato
,

illos

habere quidem excusationem de

Quot Christiani Jud;eos


in

hoc imitanlur

suque

inlidelitatis,

damnandos tamen ob peccalum


qud

sanclos invidia damnabiliorcs evadunt! Vcibo Dei

originale et alia peccata qiise addiderunt. Addil

suis

moribus

ei vil contradicunt,

et

ob hoc dam:

non tomes im ver pauci, la la base nuntia quas Evangelii nomine signifleantur quamvis audita, iide recipiunt. Causam esse qud mulli suis viiiis, aut suo Judaismo ai'fixi, nolinl credere et obedire Evan,

lem debere nasci ex praedicatione verbi Dei et Chrisli jam ver, vel quin ver dico, et inlerrogo, numquid non de faclo hune auditum habuerunt, numquid non Oninin audierunl Evangelium omnes gentes? q. d.
:

gelio, ideque oculos

aures et animum avertant ab hc specie et pulchritudine Evangelii et evangelizanlium. huias enim dicit (ulique de Judaeis , cap. 55)
,
,

Domine,
,
.

quis credidil auditui

nostro

Domine, quis

.c.

[idem adfyjbuit sermonibus quos ex nobis aurunt, ((uos eis, ut prophtie lui, pracnuntiavims? erson posi dirai, perpauci. Lo |iiilur Isaias in
j

Pauci admodm ex Judaeis credideun, (|. <1. aostro sermoni, ijoslraeque evangelizationi. 4monitur pro praedicatione, quac audilur, lanqum
:
I

audiverunt, id est, partim audierunt, partira audient. El quidem in omnem terrant (.vieil sonus eorunt, et hic in fn: s orbis terrai verba eorum ; praelritum ergo ponilur pro fuluro propbelico more, ob rei futurae certiludinem (piod enim propheta: fulurinn praedicunt, lam cert (tet, ac si jam l'aclum essel. Non ergo sentit Aposlolus omnes omnium seculorum homines sed signifiaudlvisse quod constat Verum non esse cat, tempore praeordinato Deo pricdicaium esse, et praedicari Evangelium, ut per lolum mundnm audia,
: :

tur.

aclus pro suo objecto.'

Ergo fides ex auditu, clc, pula per Vers. 17. ilionem aposlolorum, qui quasi legatimissi
i

Vers. 19.
:

Sed

dico,

numquid

Isral non

eogiw

vt? scilicet gentbus eliam praedicandm esse Evangelium lict enim hoc scire nolit et inviileat; scirc
et potuit ex Moys et Isai, qui hoc praedixerunt, mi patet ex eorum verbis, quu; hic ciAde verum est, 10, ctsubncclo. llaOrigenes, q. d.

Christo, ejus Vers. 18.


q. d.
:

numquid non audierunt? Dixi fidem debere nosci ex auditu, auditum audico,

verbum Sed

prdicaitt.

tamen debuit

253

COMMENTARIA. CAP.
i

X.

254
bo-

naiu!

stint

sed insuper
,

sanctos
,

verbo

Dei

obe-

ciei

manifestatione faciat in sclernum beatos.

^
nitas! misericordia! aetern

dientes oderunt
res fiunt.

illis

invident

bineque damnabilio-

gratiarum action digna.


dicit

Vins. 21.

Ad

Isral autem

tota

die

Heu
stram

caveamus
majoris

ne aliorum salus

ob invidiam
:

110-

Grc.
in

totum diem, etc.


dicit

De
:

Isral

autem idem Isaias

sit

nostra damnalionis occasio

hu-

person Cbrisli

Omni

die, perpetu, fre-

miliemus nos ob infldelilaiem nosiram; gratias aga-

quentissim; toto vit meae tempore, expandi manus


mf.as,

mus Deo ob

aliorum sanctilatem ctfdelilatem

sicque

per ineam cl aposlolorum meoruin praedicatiol'acta.

aliorum sanctimonia nostra? onversionis et sanctilicalionis erit oecasio.

neni, per infinila miracula, nie et meis


lesl

Po-

etiam
in

inlelligi

de cxlensionc nianuiim Cbrisli


,

Vers.

20. Isaias autem aedet, et dicit... Tandem

moricnlis

cruce pro populo isto

Christi carnilice

et occisore. At populus Jud;eusad

bxc omnia non

at-

ex Isai probat quod aliquando convertendi eranlgenliles, Judaei autem indurandi. Audacter enim et libr,
.IiuLeorum offensam non veritus, dicit in
Cbrisli de genlibus
:

tendens

incredibili obslinalione noluit credere;

im

contradixit et Cbristo et discipulis ejus; et lucc obstinatio illorum pcrdilionis est causa, tixe audientes

person

attendamus ad nos ipsos


ex auditu aposlolorum
,

Inventes sum,

fidc, scilicet
,

diesuntad nos

apertie, ad

nonne Cbristi manus lot dandum nobis, ad protc-

concept
.

gentilibus

qui suis idolis iulenti

nec

gendum nos
heu

ad recipiendum nos in sinu misericor,

nie cogitabant, nec

me

quserebant.

dia, ad quein vocal

cujusque viam monstrat? sed,


,

Pal.vm apparut; Grsec., conspicuus fuclus


licet,

sum ;
ipsis

sci-

nonne Judacis ingraliorcs


?

Cbristo corde, mori-

per apostolorum pracdicafioneni

illis

gen-

bus et vil contradicimus

nonne dona gratis connonne

tilibus, qui

non me, sed idola sua cousulere


nos ipse

et inler-

lemnimus? nonne

ipsius auxilium repellimus?

rogare solebant. Ilanc habemus Doo graliam, nos qui

de genlilium numro sumus


ab co eramus aveisi
;

quaesivit,

nobis sesc inanifestavit,


;

dm dm de

Timeamus ergo ne illorum damnationem sentiamus, quorum ingratitudinem iniimisericordiis abutimur.

tamur. Cbristo credamus

Cbristo obediamus, Cbri,

eo ne cogitabamus quidem
sivil, et apparuit

sed

ad quid nos qu-

sto credentes et obedientes

Deo vivamus

et

moria-

nobis? ut salvel nos, ut siue fa-

mur. Amen.
j

genlibus prnedicandum esse Evangelium, ut idipsum futurum prophtie Judis prsedixerint, ideque Judaeis hoc psiun cognitumest, aut esse dbet. Primus Moyses dicit ( Dent. 52 ) Ego ad mulationem vosadducam in non gentem, id est, mulari l'aciam, ad seinulationem provocabo, in g. nteminsipienlem, in iram vos mittam, h:>c est, ego Deus vos, Jmlu'i, qui repellitis Evangelium, ad irm et invidiam concilabo, in, id es'., per non genlem, puta per gentiles, qui non fuerunl hactenus gens mea, quos ad Cbrisli graliam vocabo, vohisque, Judsei, in hc graii et cclesi me pra3ponam in, id est, per gentem insipieniem pula per gentiles, qui hactenus insipii'iiter vixerunt, cl sluli-e adorrunt idola, in iram vos miilam, bilem el invidiam juin diclain vobis omi

lnventus sum non qurenlibus me, prteritum pro futuro positum more propbelico, ob rei certiludincin. Sensus Invenient me lide ex auditu concept, qui me non quaerebant ac de me niliil cogitabant, oc'cupali
: ,

falsorum Deorum, scilicet populus gentil s. Usu Scriptur quarere Deum dicunlur, qui Dcum colre volunt, cl Deo placere alque in eo bon prolicere, quasi nondm assecuti totum quod cupiurit. Palm apparui Us qui me non inlerrogabanl pula illis ipsis genlibus, qijqe non me, sed suum Jovem , Marlem, Venerem eonsulebanl et inlerrogabanl postea, audit vrbi prsedicalione , tracti per gratiam meam, quaerere me cperunt. Vers. 22. Ad Isral autem dicit ( de Isral autem dicit) Tot die expandi manus meas ad populum non movebo. credentem, et conlradicentem ; per pnodicalionein CbriVers. 20. Isaias autem audet, el dicit, audacter sli et aposlolorum ejus, et per crebra miracula ab ejs cl libr loquilur, non veritus siioruin oftensionem facta continu velut expansis ad amplectenduin maNain propler haec et similia libei el animos se di nibus prabui me coguoscendum populo Judaico ; qui cta et prophetata serra disseclus est Isaias Manasse, lamen persuader! non potuil ut crederet, sed semppr ]| et Juda-'is, ut habel cerlissima tradilio Hebraeorum, ail i:t | contradixit ac resiiiit evangeliese prxdicalionj S. Hieronymus. Dicit autem non ex sua sed Dei, vel I juxta Simeonis oraculum factus sit illis Cbristus in Cbrisli person, cap. 65. signiini cui contradicalur, Luc. 2.
in cultu
, ,
:
:

Corollarium doctrinale confirmuns qu in prcedentis cqpitis corollario dicta


Mrit divus Joannes
capilis dicil:<

surit.
potuit sedula
,

Chnsoslomus in fine bujus Vide quomod omnium qmc supra po-

a
\

rit; ita ut efiieiat

amiulalio

quod non

advocaiio.
illos

Sic"

Deus Judxorum salutem volcns


passioneni in ipsis
viles

suerai dubiorura aperlissimam solulionem adduxerit,


I

non advbcavit solm, ad ipsosque manus extenzelolypiac


excitavit,

probans Judseorum perdilionem ab ipsorum obslinal


voluntate profectam esse,
ita ut

dit; sed et
I
j

omnino veni
illos

sint in-

dm

gentiles,

quos ut

spernabantur, ad se vo-

Audiermit enim verbuin Dei,


runt
oiniii
;

illud inlelLexe-

cavit, in

suam Ecclesiam

inlrodtixit,

suumquo popu;

illos

Deus vocavit

ad

manus

c.xlendit
ut ve-

lum declaravit; verm


qu ergo veni digni

neipie sic accesserunl Jud;ei


null san.
,

tempore, Idest, sedul voeavii; tandem

sum?

Ubi notabis

nirent zelotypix passioncm excitavit.

Fit saepenu-

veram

rejeclionis

Judaorum causam

ipsorum esse

mero,

ail

idem Divus Joannes Chrysostomus, ul puer


ptre non

ob.Slina.tam in sua incredulitat.e

pn-tinaciam; non vero

vocalus
ubi

accdt, sed obslinat renuat

ipsorum ab ailem salute reprobationem, de qu non


agit, et

priiiiin

vident aliuin quempiam puerura ad paet ipse

ad

quam non

recurrit Apostolus; sed ad ipso-

trem accederc, ultr

ad palernos sinus accur-

-uni incredulitatem, et contradiclionem.

Gnies ver

255
vocatae, qusesitae
,

IN

EPISTOLM AD ROMANDS
Dei gralia credidcrunl

256
ecce

venerunt

consenserunt. Apparia,

couperait

cl

salus

conspicuus

facius

sum

ecce gralia prveniens ci

genlium.
Sicque lotum hoc caput confirmt quod
denli capile dicluni est.

vocans; invenlus sum, invoniuin apprhenderont gnies,

pra:ce-

conspicuum agnovcrunt,

et in

ipsum adjuvante

CAPUT
1.

XI.
rcpulit

CHAPITRE
populuni
1.

XI.

Dico

ergo
!

Numquid Deus
et

smiiii ? Absit
,

Nam

ego

Israelila
:

sum, ex semine

Abraham de tribu Benjamin 2. Non repulit Deus plebem


vit.

suain,

An nescitis in
interpellai
,

Eliquid

dicil Scriptura

quam prajsciquemad:

inodm

Deuin adversm Isral


,

3. Doniim:

prophetas luos occiderunt

allaria tua

6uffoderunt; et ego relictus

sum

solus

et quoerunt

animam meam.
4.

Sed quid

dicit

illi

divinum responsuni

Reliqui

mihi seplem millia virorum, qui non curvaverunt geatia

anie Baal.
Sic ergo et in hoc tempore
,

Quedirai-je donc? Est-ce que Dieu a rejet son peuple? Non cnes; car moi mme je suis Isralite de la race d'Abraham, de la tribu de Benjamii 2. Dieu n'a poinl rejel son peuple qu'il a connu dans sa prescience. Ne savez-vous pas ce qui est rapport d'lie dan, l'Ecriture? de quelle manire il demande justice Dieu contre rai 3. Seigneur, ils ont tu vos prophtes , ils ont dmoli vos autels je suis demeur seul, et ils me cherchent pour moler la vie ? 4. Mais qu'est-ce que Dieu lui rpond? Je me suis rserv sepi mille hommes qui n'ont point flchi le genou devant Baal. 5. De mme donc en ce temps Dieu a sauve < ax qu'il s'est rservs selon l'lection de sa grce.
i
I :

5.

reliquiie
;

secundm

electionem grali salv fact sunl


G.

Si

autem

gratia, jani
est gralia.

non ex operibus, alioquin


Isral,
est
;

gralia
7.

jam non

Quid ergo? quod qurcbat


;

hoc non est


cleri ver

consecutus

eleclio

autem consecuta

6. Si c'est par grce ce n'est donc pas par les uvres; autrement la grce ne srail plus grce. 7. Aprs cela, que dirons-nous, sinon qu'Isral, qui recherchait la justice, ne l'a point trouve mais que ceux-l seuls l'ont trouve, qui ont t choisis de Dieu; et que les autres ont t aveugles, 8. Selon qu'il est crit Dieu leur a donn jusqu' ce jour un esprit d'assoupissement et d'insensibilit,
; :

exca>cati sunt:
8. Sicut

scriptum est

Ddit

illis

Deus spirilum eom-

punclionis; oculos ut non videant, cl aures ut non audianl, usque in


9. Et el in
illis.

hodiernum diem.
in

des yeux pour ne point voir, el des oreilles pour ne point entendre? 9. Et David dit encore d'eux Que leur table leur soit un filet o ils se trouvent envelopps; quYIie leur devienne une pierre de scandale, et qu'elle soit leur
:

David dicit: Fiat mensa eorum


in

laqueum,

caplioncm, et

scandalum,

cl in

relributionem

juste punition. 10. Que leurs yeux soient tellement obscurcis qu'ils ne voient point; el faites qu'ils soient toujours cour-

bs contre terre.
10. Obscurenlur oculi

eorum ne videant;

el dorsuin

corum seniper incurva.


11. Dico ergo:

Numquid

sic

oflcnderunl ut cade

donc? Les Juifs sont-ils lombes de que leur chute soit sans ressource? A Dieu ne plaise! mais leur chute est devenue une occasion de salut aux gentils, afin que l'exemple des gentils leur donnt de l'mulation pour les imiter.
1 1.

ie dirai-je

telle sorte

renl? Absit
illos

Sed illorum

delicto, salus csl genlibus ut

ajmulentur.

12.
et

Qud

si

dcliclum illorum diviti sunt mundi,


divitiuc

diminutio eorum

genlium, quanl magis

plenitudo eorum!
15.

Vobis enim dico genlibus


,

Quamdi quideni

ego sum genlium apostolus


noriicabo,

ministerium

meum

ho-

14. Si

quomod ad xmulandum provocem carnem


illis.

si leur chute a t la richesse du monde, diminution a t la richesse des gentils, combien leur plnitude enrichira- t-elle le inonde encore davantage 15. C'esl pourquoi je vous di>, vous qui tes gentils, que tant que je serai l'aplre des gentils, je travaillerai rendre illustre mon ministre 1 4. Pour lcher d'exciter de l'mulation dans l'esprit de ceux qui n e sonl unis selon la chair, et d'en sauver quelques-uns. 15. Carsileur rprobation esl devenue la rconciliation du monde, que sera leur rappel, sinon un retour

12.

Que

et si leur

meam,

et salvos faciam aliquos ex

de
mundi,

la
10'.

mort la vie? Car si les prmices des


l'est le

15. Si

enim amissio eorum

reconcilialio est

niasse

aussi; et

si

la

Juifs sont saintes, la racine esl sainte, les ra-

qusG assumptio, nisi vila ex morluis?


16.

meaux
massa;
et
si

sont aussi.

17. Si

Qud Quod

donc quelques-unes des branches ont t

si

delibatio sancta est, et

ra-

dix sancta, et rami.


17.
si

aliqui

ex ramis fracli sunt,


inserlus es in
illis,

lu

autem

cl si vous, qui n'tiez qu'un olivier sauvage, avez t ent parmi celles qui sont demeures, el avez t fait participant de la sve qui sort de la racine de l'olivier,

rompues,

cm

oleaster esses,

et socius ra-

dicis et pinguedinis olivae factus es,

18. Noli gloriari adverss

ramos; qud
te.

si

gloriaris,

18. Vous ne devez pas vous lever de prsomption contre les branches naturelles si vous pensez vous lever au-dessus (Telles, considrez que ce n'est pas vous qui portez la ratine, mais que c'est la racine <;u
:

non

lu

radicem portas, sed radis


:

vous porle.
ut

19. Dices ergo


serar.

Fracli

sunt rami,

ego

in-

19. Vous direz peut-tre Ces branches onl t rompues afin que je fusse ent en leur place. elles onl t rompue.-, cause de 20. il est Mai leur incrdulit; et pour vous, vous demeurez terme
:

20.

Ben

Propter incredulilatem

fracli sunt

tu

autem

fide slas

moli altum

sapere, sed lime,

mais prenez garde ne pas vous lepar votre loi ver, el lencz-vous dans la crainte.
;

257
21. Si enim

COMMENTARIA. CAP. XI
Deus naturalibus ramis non
pareat.
:

258

pepcrcit,

Dieu n'a point pargn les branches naturelles, vous devez craindre qu'il ne vous pargne
21. Car
si

ne

forte

nec

libi

22.

Mile ergo bonitalem et scvcrilateni Dci


in

in

cos

quidem, qui ceciderunl, scvcrilateni;


bonitalem Dei,
et
si

te

autem

permanseris

in bonilale;

alioquin

m
-23.

excideris.

Sed

et

illi

si

non pernianscrinl

in incrcduli-

late, inserenlur;

potens est enim Deus iterm inse-

pas aussi. 22. Considrez donc la boul et la svrit de Dieu sa svrit envers ceux qui sont tombs, et sa bont envers vous , si toutefois vous demeurez ferme d;ms l'tat o sa bont vous a mis, autrement vous serez aussi retranch. 23. Si eux- mmes ne demeurent pas dans leur incrdulit, ils seront de nouveau ents sur leur tige, puisque Dieu est tout-puissant pour les enter en;

rerc

illos.

core.
si

24.

Nam
ii

tu

ex naturali exeisus es oleastro, et

conlra naturam inserlus es in

bonam

olivam, quanta
inscrentur
suoe

magis
olivac
!

qui

secundm

naturam

2L Car si vous avez t coup de l'olivier sauvage, qui tait votre lige naturelle, pour tre ent contre voire nature sur l'olivier franc, combien plus forte raison ceux qui sont les brandies naturelles de l'olivier mme, seront ils ents sur leur propre tronc
!

25. Nolo

enim vos ignorare,


sitis

fratres,

myslerium

hoc

(ut

non

vobis ipsis sapidits), quia excitas


in Isral,

ex parle conligit
inlraret.

donec plenitudo genlium

25. Car je ne veux pas, mes frres, que vous ignoriez ce mystre, afin que vous ne soyez point sages vos propres yeux, qui esl qu'une partie des Juifs est tombe dans l'aveuglement, jusqu' ce que la plnitude des gentils soit entre dans l'Eglise.

26. Et sic omnis Isral salvus fieret, sicut scriptum


esl
:

Vniel ex Sion, qui eripial, et avertat impiela-

est crit

26. Aprs quoi, tout Isral sera sauv, selon qu'il 11 sortira de Sion un librateur qui bannira
:

tein

Jacob

l'impit de Jacob
;

27. Et hoc

illis

me testamenlum, cum

abslulero

27. Et c'est

l l'alliance

que

je fais

avec eux, lors-

peccala corum.
28. Seciuidiim Evangelium quidem, inimici propter

que

j'aurai effac leurs pchs.

vos; secundm electionem autem, charissimi propler


paires:
29. Sine pnilenli
Dei.
50. Sicut

28. Il esl vrai que, selon l'Evangile, ils sont maintenant ennemis, cause devons; mais, selon l'lection, ils sont Irs-aims, cause de leurs pres.

enim sunt dona


et vos

et

vocalio

29. Parce que les dons et la vocation de Dieu sont immuables, et il ne s'en repent poinl.
50. Car, comme autrefois vous ne croyiez point en Dieu, et que vous avez ensuile obtenu misricorde, cause de l'incrdulit des Juifs,
51.

enim aliquando

non

credidistis Dco,

nunc autem misercordiam conseeuli


credulilatem illorum,
51. Ita et
isli

estis propter inafin

De mme
reoivent

prsent les Juifs n'ont point cru,


et afin qu' leur

que vous reussiez misricorde,


ils

nunc non crediderunt

in

veslram mi-

tour

eux-mmes misricorde.
renferm tous
les

scricordiam, ut et ipsi miscricordiam consequantur.


52. Conclusit

32. Car Dieu


j|

hommes

dans

enim Deus omnia

in incredulilale, ut

l'incrdulit, afin de*pou\oir exercer sa misricorde

omnium
55.

miserealur.
alliludo divitiarum sapienti et scintoc Dei! j
.

envers tous.
la

profondeur des trsors de la sagesse et de 53. science de Dieu que ses jugements sont incomprqum incomprehensibilia suni judicia ejus, et investi- J hensibles et ses voies impntrables? 34. Car qui a connu les desseins de Dieu? ou qui gabiles via? ejus est entr dans le secret de ses conseils ? 54. Quis enim eognovit sensuni Domini? aut quis 53. Ou qui lui a donn quelque chose le premier consiliarius ejus fuit?
!

pour en prtendre rcompense?


.

55. Aut quis prior ddit

illi,

et relribuelur ci?
.

06.

Quomam
:

ex ipso, etper ipsum, et in ipso sunt

j
j

en

36. Car tout esl de lui, tout est par lui, et tout est i lui seul soit gloire dans tous les sicles, ui

omnia

ipsi gloria in secula.

Amen.

Amen.

ANALYS1S.
Quia
in

cap. 9

et

10 docuit Apostolus gentiles per

ji-

juxta prophetarum valicinia, qu


Ilinc . 11 rurshs
gentiles doceat

citt v. 8, 9, 10.
;

dem ad

justiliam et suintent ascitos,

Judos

verb ob in-

Judos

solatur

sic

lamen ut simut

fideltatem

suam

jusiiii

et

solut rejectos,

non superbire, nec Judos spernere, ium


lapsus non
esl

Ilinc in hoc undecimo capite

Judos

solatur, gentili-

quia

liic

Judorum

irreparabilis ;
;

tum

bus autan abscindil ansam gloriundi.

quia hic eorum casus fuit (jenlilibus salus

si

autem eo-

Primo

itaque

venu Judceorum
sit
:

ternit

dolorem

ex co

rum

lapsus fuit

mundi

salus, quid erit

eorum intgra

qubd non omnis Isral Dco

repulsus; idque pri-

conversio?

mitm suo Paulus exempta probat

Nain

et

ego

Israelita

y 13.

Paulus genlium aposlolus

gentiles

monel

se

sum,

et
:

lumen

fidelis

deinde

et

Dei lestimonio Kli

suum rum

sic inler eos

ministerium implere, ut etiam Judo-

dicenlis

Reliqui mibi 7000, etc. Sicut liujus prophet


sibi

suluti per

mulationem procurand iutendut (suum

temporibus mullos
Isral, sic et

Deus

fidles servos reservavit in

ergo gentiles imitentur exemption), quia


fuient assumptio, erit quasi

Judorum ad

nunc per suam gratiam.


aperit,
scilicet

mundi

resurreclio.

l.Rempalm

qubd

isli

multi

fi;
.
I

dles, per

Dei gratiam

reservati, in

minore

sinl

numro
suit

y 16. Judi sunt massa sunct, et in sanetis pa~ triarchis Deo consecrut; sunt rami radie sanct :
;

cteri autem omnes in

marimo numro exceati

-,!<

orum quamplurimi

sint fracti, et gentiles in

259
corum locum
insiti,

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS

2G0

ne tamen propterea Judos sper- , Christi fidem convertelur , Dco ob patres semper cintra. y 50. Sirut aliquando gentiles fnerunt bicreduli, et nant gentiles, tum quia ipsi in radice Juduic surit inper Dci misericordiam, occusionc incr.dulitalis Jndositi ; tum quia et ipsi possunt futile frangi et excidere :
si

enim Dcus naturalibus


insilitiis!

rdrns

non pepercil

quanlb

rwn, ad (idem sunt adducti,

ila vicissim

Judi gentilium

minus
ntant
;

Dci ilaque in Judos severitatem meet

exemple provocati, aliquando credent inChristum, Beique misericordiam consequentur


:

Dei erga se bonitatem atnenl,

su

[tdelitale

con-

conchsit ergo Deus

servent.

omnes sub peccalo,


,

ut
ici

omnium
est, cl

miserealur.

23. Judi

si

ab infidelilale su

velitti

recederc

y 55.
taiis

Kl

lic,

liane fidelitalis et infideliet

sua: rursks ole inserentur, et eb facilis,

qub nalurules

vicissitudinem in Judis

gentilibus,

haneque Dei

sunt rami. Rever inserentur, ubi plcnitudo gentium in

erga utrosqtte providenliam admirons Aposlolut, excla-

Ecclesiam

intrrit

lune enim

et tola

Judorum

natio

ad

mt

atlitudo! etc.

PARAPHRASIS.
Deo rcpuisos; sed mine qnro Ergone Dcus populum suum plan rcpulil? non hoc dico; ego ctenim suni ex illo populo, non ascititius;
1. Dixi

Judos

curvi, et ad lerram propensi, terrena


et sapiant.

lanlm videant

11. Sed
ila

quro

Ergone maxima pare Judorum


s>ine ull

sed ex slirpe

Abrah, de

tribu

Benjamin progenilus;
et aposlolus Christi.

lapsi sunt,
?

ut prorss conciderint,

spe

et tameji fide chrislianus, 2.

im

resurgendi

im ver rsurgent. Intrim corum casu

Mon

repttlit

Dcus eam plebis sus parlera, quani

Deus
et

utilur

lanqum occasione ad

saluteni

gentium;

prvidil gratis suie fore fidelem, et in Christum cre-

aliquando gentilium conversione ulelur ad excilan,

dituram. Cert vos non latel quod in lib. 5 Regum scriptum est, ubi Elias Dcum alloqucns, Israelem incusat, quasi lotus Dci cullu defecerit, et ad idololatriam dclapsus
3.
sil.

dam Judorum mulationem


tantur.

ut et

ipsi

conver-

Domine,

uiquit, prophetas tuos occiderunt, al;

12. Quod si lapsus Judorum fuit occasio divitiarum niundi per dilalationem fidei inter gnies loto orbe diffusas et si rejectio Judorum incredulorum
, ;

laria tua

subverterunl

cl

ego solus

lui

cullor relielus

fuit

occasio sanctificand mulliludinis inlinike genli,

suni, et
i.

qurunl

aul'erre

mihi vilain mcain.

lium

quanta magis plenaria

omnium Judorum con!

Sed quid Eli

sic loquenti divinits

responsum

versio
13.

mundum

et gentiles dilabit

est?

Non

lu solus

ul putas, verus Dei cultor, idola

Vobis enim gentilibus palm dicere non vcieor


,

non adoras, sed per graliam meam scplcm millia viroruni inihi reservavi, qui non curvaverunt genua co-

quod quatens suni gentium apostolus mei ininisterium honorificabo.


14. Nihil

apostolats

ram

idolo Baal.

non iaciens vestr quidem causa, sed

et

5. Sic et in

hoc
in

legis evangelicae

tempore pauci Ju-

etiamutvestrsanctilicaiionisexeniplo, quasi stimulo,

di credentes

Christum, per gratuilam Dei cleclio;

excitem Judos conlribules meos ad inulalionem


vestr; sicque provocati saltem

ncm

justificali

sunt

paucos dico, cl quasi reliquias


,

eorum

aliqui

conver-

pr multiludine incredulorum
sinl multi.
6.

lictilli

pauci rever

lanlur ad Christum, et salventur.


15. Si

occasio
Si

autem hc

electio gratuila est, ut dixi, ergo

enim eorum ob infidelitatem rejeclio fuit mundi cum Deoreconciliationis, quid erit eoconversio, nisi quasi
?

rum ad fidem

juslificalio

non

fit

ex operibus

legis,

sed gratis ex

qudam mundi
et

mortuis resurrectio

banc ilaque conversionem

vos

virtule Christi, per fidem


7.

Quid est

igitur

vivam nobis applicat. quod doceo? nimirmqud ma,

mecuni optate.
16.

jor pars populi Israelilici


jegis

qu

Hc Judorum ad
sit in

fidem conversio, et per


,

fi-

justiliam ex operibus

qurebat,
;

eam non

dem

est assecula
illius

ob increduliia-

vera sanctificatio, e magis speranda est

qud

hic populus

tem suam

minor autem

populi pars, in Chri;

suis palribus el in su radice


;

mo-

raliter sanclificatus

sicul l'rugcs per primilias sancli-

stum credens, electa

est ad justiliam

ctcri ver in
ficantur, et

credulitate su exesecati cl obdurali sunt.


8.

rami arboris per radicem sanclam, qu

suam
:

quasi sanctificalioncm in ramos Irajicit.

Sicul ab Isai, cap. 29, 10, prdiclum est


rebelles Christum rcjeceruiil, ddit
illis

quia

17. Falcor
dcfracli sunt
;

qud
tu

aliqui
,

rami ab arbore hc sanel


genlilis
surculus,
,

Deo

Dominus
;

autem

cm

esses ole
es inter

spiiitum soporis, qui


ut oculos habentes,
diant.

omnem

illis

adimat sensum
et auribus
in

ila

sylvslris et infructuos

insilus

non videant,

non au-

ramos

illius

arboris, cujus radix sancia; el faclus es

Taies

sunt erga Christum

hune sque

particeps succi pinguis,

quem

naturales rami ex ole

diem.
9.

radice sugunl.

Memprdixit
et in

et

David dicens, Psalm. G9, 23


illis in

18. Ilinc vide ne propterea glorieris adverss ra-

Misa illorum vcrlalur


lur,
illis

laqueum quo capian-

mos

rejeclilios

qud

si

efferris

animo, mmento qud


illa

ofi'cndiculum in
in

quod impinganl; hocque


clccorde

radice Judaic suslineris et foveris;


trahit
libi
,

nihil le
illa

eveniat

juslam su punitionis vindiclam.


,

lu ver ab c fidei spirilum habes;


illi.

nihil

10.
&lia

Obscurentur mentis corum oculi

ila ut

dbet, tu multin

nec videant, nec desiderent; sed mente

et

19. Forte gloriandi

ansam

arripies

dicens

Fractj

2GI
sunf naturalcs rami
20. pler
,

COMMENTARIA. CAP.
ut ego genlilis inserercr.
dicis; sed
fracti

XI.

262

27. Et hoc esl fdus quod pepigi, clc.


28.

Coneedo quod

mmento qud prosunt; tu autem per

Kl quidem
rcjii iunl
,
.

plerique ob Evangelium Cbrisli

suam incredulilaiem

quod

fidem olese inserlus es, cl in e mine stas; ne propterea superbias, sed polis lime, ne,
infidelilatem frangaris et dcidas.
siciit et ilii,

sanctis

Deo sunlexosi; qualens autem ex palribus orii sunt, cl ad genlem Dco eleclam
Deo sunt chari ob sanctos
paires.

per

pertinent,

29. Quia immutabilia sunt absolula Dei dona et

21. Si

enim Deus naturaies ramos ob infidelilatem


,

promissa.
50. Sicut enim vos, genliles, aliquando eratis in-

rejecit, vide ne, si fide deficias

et le similiter fran-

gat et rejiciat. 22.

Il ergo non snperbias

sed ut

cum

humililale
in

nunc autem occasione incredulilalis Judamrum, per Dei misericordiam ad finem adducli eslis.
creduli
,

Dco

grattas agas, vide et time ex


;

un parle, Dei

51. lia vicissim Judsei mine Cbrisli fidei et gratis

incredulos severiiatem
te
,

ex altra vero parie, Dei erga

quam
et

recipilis,

non credunt;

ut veslrse fidei

exemplo

qui credis, bonilatem;


et

haneque

in
:

(c

Dei bonita-

occasione provocati, aliquando credant, et un vo-

tein fide

bonis operibus conserva

alioquin et tu

biscum misericordiam assequanlur.


52. Sic ilaque

aniputaberis, et rcjicieris amputatus.


25. Sed el Judxi,
si

Deus

ineflabiii consilio permisit

om-

suam deserant

incredulitalem,
id

ns in infidelilatem successive delabi; ut omnes senliant se,

rurss

in

banc sanctam oleam insertentor;

enim

non suo mrita, sed

gratuits Dei misericor-

omnipolenti Deo non tantm


inuni.

possibile, sed et (acilli-

di salvatos.
55. Cujus divini consilii rationem

cm
et

explicare

84.

Nam

si

tu, gentilis, prseier


,

inorem ex oleaslro
inserlus olivse,

non valeam
Dei

exelamare

liceat
,

allitudo et profunscienlioe

excisus es infrugifero

el

frngifer.e

dilas divins miserieordia:


!

et sapientiaj
,

quanl

facilis Juda'i

qui sunt rami naturaies, sua;


!

quam

inscrutsbilia

sunt judicia

seu decrcla
,

rurstts inscrenlur olivse


2.*).

ejus, et ininvestigabiles vise, scu

modi

quibus

illa

Hic, Iratres, vobrs aperire volo

quoddam arcaet in

exsequitur

num, quod

forte silenlio legerem, nisi vestr referret

34. Quis

enim cognovit unqum menlem Domini?


fuit

me

loqui,

ne de veslr de superbiatis,
;

Judxos

aut quis

illi

consiliis?

incredulos insolescalis

hoc ergo areanum quod vobis

35. Quis prier ddit Deo, ut ci Deus vicem reddere

aperio, esl quia eordis excitas in parle Judaici populi


eonligit, ci durabit

debeat? nullus san.


56. Quandoijuidem Deo, velul Creatore,
nia;

donec

in

Ecclesiam introierit eo-

sunlom-

rnm

gentilinm numerus, qui sunt crediluri.

per

ipsum

velut

conservalorcm, subsistunt
continen-

20. l cm completus fuerit geitiiium eonversorum numerus, tune lola Juda:orum nalio convertetur,
et

omnia;
lur

in ipso, velut in fine, corisistunt et


,

omnia; seu ad ipsum


Ipsi

velut ad

finem, tendant

ad

saluterti vniel

sicut scriplum est

Veniet ex

omnia.
secula.

uni ob id debetur bonor, laus et gloria in

Sion, etc.

Amen.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Dico ergo

Numquid Deus repulit roet

Vers.

2.

Non

repulit Deus plebem suam

quam

nuM... Quia

superis dixit, Judaeos ob incredulita juslili ceeidissc


,

prjEscivit, id est,

non repulit eam plebis

suse

partem,

lem suam Deo rejectos,


cit sibi

quam
An

prscivit graliam sibi gratis oblatam sponl


et in

gnies autem propter fidem ad juslitiam ascitos, objiper interrogalionem


:

admissuram, forefidelem,
nescitis in Elia
,

Cbrislum crediluram.
person, vel

Ergone verum
ne
fit
?

est

qud

id est, in Elise

Deus populum suum


dictionum
Absit
!

repulerit,

particeps bene-

de Eli, per hebrismm.

An

nescilis quid Scriptura,

in

Christo promissarum
;

5 Reg. 19, dicat, ubi Elias zelo Dei moins, colloquiprobat


fidlis,
{

Rcspondet qud non


:

idque suo
el

lur

cum Deo

contra Israclem

quasi lotus Dei eullu

exemplo

nam et ego Israelita sum,

lamen

defecerit, et ad impielalem
fuerit.

et idololalriam

elapsus

chrislians et apostolus.

Vers. Dico ergo : Numqud Deus repulit populum suum? Absit! Dico, ihquit, et quro occasione lestimoniorum qu ex Moyse ci Isai adduxi num igitur Deus repulit populum suum IsraelticunY, ut non
1
.

pulum vliiit in quo oenepbcilum est ei aa seterno, secundm illud Psal. 149 Beneplacitum est Domino
:
:

fiai

sit

particeps benedictnis promissse in Christo? Abhoc; non repulit Deus populum siUm onmin alin

que

lotum.

et ego hruelitti sum ex semine Abraham, de tribu Benjamin, lidelis lamen et christa ms. Taies queque sunl apostoli, mulirque alii, crx Judaais crettentes.

Nam

Non ergo repulit Deus absolut populum suum, sed tantm cos, qui Christo credere nolunt. Vers. 2. Non repulit Deus pleb m suam quam

populo suo, ac si clar dicat Aposlolus Queni pra> ordinavil ab seterno ad salifient. Hoc enim Ajpstolo esl prscire. Sic cl Aogustinus intcrprelatur ac pluribiis dclart, lib. de Don pi n everanli e, cap. 18, ucc secs Aquinas, Lyranus, Tolelus, el alii. An nescilis in Elia quid dicil Scriptura ? In Kli, hoc esl de Eli, vel in gestisElia,qusescribuntnr5 Reg, I!) ubi Kli;is apud Deum querilur, eumque interpellai adin
:

versm

Israelil

is,

pula

adversm Achabrgem

Isral

nrscivit. Siisus

Israeliticum qii parte

Non repulit Deus cum prxscivii


ac propi
i<

ipuluni

suum
;sc

vit, id est, prcedilexit, clegit,

ejusque uxorem Jezabel, eoruinque assecls. Quemadmodm interpellai Deum adversm Isral? itulat, vel auxilium, vel ullionem advers lanqum lotus Dei cullu ad impietaiem delapsusesi
set.

po-

263
Vers. 3.

IN

EP1STOLAM AD BOMANOS
Sanctos suos Deus conservt
,

2C4
abscondit
,

Domine

propiietas ti;os occiderint...

rustodii

Hic dicit Elias

mrorc

confectus

et

omnia putans

deperdila, seque solum Dci cultorem cxistimans esse


supcrsiiicm. Nec cnim Deffs prophelas suos de

Conserva me, Domine, quoniam defecit sanclus. Absconde me sub timbra alarum tuarum. (lustodi me ut pupit-

om-

tamoculi
toae.

quoniam speravi

in le cl in aiuilio

gratis

nibus cerlos facit; sed Mis srepe


festt

et electis suis

mani-

tantm mala qme


illos

(iunt, et quae

Deum

inhono-

Ania nesciri

et

de ignotorum

abscondiiorum

fide-

rant, ut

exerceat et probet, eorumque zelum ac-

lium esse numro. Novit Dominus qui sunl ejus. Hoc


sul'ficiat. Ahsconde me, Domine; lum conserva, enstodi, protge.

eendat.

libi

ut abscondi-

Altaria tua sbffoderbst,

id est, in
,

lui

contem,

ptum
illa

everlcrunt. H&'C altaria


in

de quibus

liic

erant

Si nos laleat
lit,

divinx Providenii;c ratio, quod sa;p

deeem tribubus Isral erant in excelsis exstructa, tenipnrc quo non pcrniiltebalur ad lemqusc
ire
;

maxime ubi res susque deque versa; videntur, ignolum tamen Deum lune adoremus, el invisibilem cum
Moyse, tanqum videnles stistineamus.
Vers. 5.

plum

sicque cessare videbalur lex Dcuter. 1C, 2,


vetabat. Use altaria impie ab

quae id

fieri

Acbab

et

Sic

ergo et

hoc tempore, promul,

Jezabel eversasunt, quia ex odio Dei cultsque divini,

gati scilicet Evangelii;

relique
;

id esl,
,

pauci Jud

piab Ezechi

et Josi eversa sunl, quia vetila,

credentes in Chrisium

pauci

iiiquam
ila

pr

infinil

Dcuter. 16.

non credenlium multitudine;

ut

Vers. 14.

Sed

paucae reliqui

quid dicit illi divixum responut pulas


,

videantirr, lict rvera

illi

pauci mulii sint et innu-

SUM...? id est, non

omnes,
;

ad idola dcllexe-

meri.

runt, vel occisi sunt

sed per gratiam

meam

conser-

Salv.e fact.e sent, id est, justificata? sunt; justificalio est salus

vavi et nece, et ab idolorum cultu septem millia,


qui genua non flexerunt

ante Baal. Grac.

t B>
id

peccato et avenue salmis ineboatio. Secundim electionem gratis, id est, per electiogratuilam. De juslificalione hic agi probalum est

i'emin., id est, statua; Baal;

septem millia,

est,

nem
'

multa

millia, finilum pro inlinilo.

in c. 9. Vide corollarium cap. illius noni. Justificalio

Septenarius numerus apud Hebrxos significat mulliludinem, propter sabbatum, aitCornel. Lapide, et

aulem

esl graluita

nullum adbuc merilum supponens


in illo dispositionibus

'

in justificando,

ctiam positis

ad

exemplis probat.
ORSERVATIO MORALIS.

justificationem praerequisitis, v. g., posil fide, peenilenli et aliis dispositionibus; justificalio est gratuits
,

Ab exemplo
eorum

Elise

discamus gloriam Dei zelare

de

'

et

secundkm electionem grati, quia

lia;

omnes dispojusii-

'

ipsius ofiensis dolere,

mrore

confici ob paucilatem
|

siliones

nullum propri dieliun jus tribuunt ad


vi et efficaci
ila

qui ipsum ver diligunt et colunt, qui verita;

liam; nec enim sua nalurali

disponant

tem sectanlur, juslitiamque tuentur

at divino edocli

ad justiliam, sed quia Deo placuit


!

constituera.
fuerit

oraculo, ne judicemus, ne dilidamus; sed

Deum
,

ado-

Hinc quxrenli cur


2 quia

fidelis

pnilens
1

Deo ju-

rantes, ipsius nos volunlati subjiciamus


persuasi qud
sit

confisi et

slificalus, responderi potest,

quia se per gratiam


:

omnipotens

nullumque permittat
sileliciturus. Per-

disposuit

Deus

gratis voluit

utrumque enim

malum, quin ex co bonum aliquod


suasi prterea

verum

est

sensu explicato. Et hinc Cornel. Lap., et

qud quantuscumquo videalur esse


seculi

post ipsum irinus, putant conciliari posse sanclorum

peccatorum numerus, mullos tamen Deus


corruptione conservt; multos liabet servos
les, et qui

Palrum oeutiones dissidentes,


dicentis

v. g., D.
,

Chrysostomi

sibi fid-

hune ad justiliam electum


;

quia gratiie con-

genua ante idola non

flectunt, sed qui

ipsum

senliens credidit

D. Augustini dicenlis, quia Deus

pi colunt. His ergo fidelibus Dci servis uniamur ani-

hune

gratuit- ad justiliam elegit.


6.

mo,

lict

nobis sint incogniti, et

cum

illis

Deum

ver

Vers.

Si
:

autem gratia, iam non ex operiill

colamus, adoremus.
prophelas tuos occiderunt alEliam loqui de aliaribus qua: passim in excelsis studio quodam pietalis Deo vero erecta fuerant; maxime postqum decem tribus regum suorum tyrannide prohibita; fucnmt, ne Hierosolymam ascenderent sacrificii causa. Quamvis cnim id in loge vetilum esset, ae reel l'ecerint Ezechias et Josias reges Juda , ctiam ejusmodi aras evcrlendo; lamcn impium erat eas subvertere odio culls Dei Isral , uli feccrunt Achab et Jezabel cum suo populo. Talc erat altare quod inslauravit Elias in moule Carmeli , 3 Bcg. 18.
3.
,

RES, ALIOQUIN GRATIA JAM NON EST GRATIA. Addillll*

Vers.

Domine,

taria tna suffoderunl. Vcrisimile est

Ne putes, Elia, te solum Dei superesse cultorem; reliquos vel esse occisos, vel ad Baal dcflexisse. Ecce septem millia me providenti el grali conservavi et nece el ab idololalri qui me qu colant, ut tu. Becl quoque adnolant Auguslinus et
quasi dicat
,

Chrysostomus
! j

Et ego relictus sutn solus, et qurunt animam meam, quod est, insidianlur vit mea; quaerunt me ad perdendum. Dixil hoc Elias mrens, afflictus, cl ex m,

pusillanimis, X'Slimans omnia perdila esse, et loug dtriora, qum rvera eranl unde pusillanimiialem ejus, pariter et errorem corrigit hic Dominus.
sliti
:

Vers.

&. Sed quid dicit

illi

divinum rcsvonsum?

etc.-

Relicla sont, sed reliqui mihi videlicet ad commendandum grati ac si dicat sua; benelicium Ego per gratiam meam mihi ipM eus servavi, et ne cadcrenl, aliis lam multis cadentibus, efieci; id est, perseverantiam tidi. Sic ergo et in hoc tempore, rciiqui, etc. Vers. 5. Sensus esl Sicul ofim Deus per suant gratiam sibi servavil septem millia virorum qui non fleclerent genua ante Baal, lict id Eliam prophetam Domini lateret; sic et in hoc pnrsenti tempore, videliccl promulgali Evangelii, per electionem Dei gratuitam, ex populo Judaico Cbristum recipere nolente, Et sui eum non receperunt; factre de quo Joan, 1 sunt reliquia;, id est, reliqui sunt, remanserunt, ac servati sunt multi qui Cbristum rcciperenl. r Si autan aratia. iam non ex overibus, si V ERS. <>.
,
:

non dixissc Dominum


:

26;;
:

COMMENTARIA. CAP.
verba.

XI.

266

Si autan ex operilms, non ampliksesl gratta; Graeco simialioquin opus non uuiplius est opus. Sj rus liabct Arab. versio. liane tamen addilioncm suliicr,

cap. 29, v. 10, cujus

sensum exprimit Aposlolus, non

et

SriniTiis compunctionis, seu, ut ait Isaias, soporis;

perfluam

et

non ad D.

Pauli

mentem

arbilralur

Erasmus.
Occasionc cjus quod dixit imnicdial, secundkm
ctionem grattai,
ele-

estsomnus altissimus ctprofundissimus, qui oculorum cl aurium omnem sensum adimat, quasi oculi essent
acu compuncli, exccali. Hune Spiritum ddit Deus

iterm ineulcat quod docuit supra,

deserendoeos sux malitix,

ut supra.

legis, sed ex virjiislificationem liei non ex operibus nobis applicatur; Chrisli, qme per fidem vivam lute

Ocllos ut non videant... Hoc soporc lelhargo sepulli, nec Chrisli miraculis, nec praedieatione expergel'acii

alioquin justificalio,

quain constat esse gratuilam

sunt; videntes non viderunt, audienles

non

non essetgratia, sed merecs.


Vers.

audicrunt. Yideeliamlsai. cap. 6, v. 10.


0. Et David dicit Fiat mensa eorum... mensa spirilualis, mensa verbi divini, sacra Seriplura, coram ipsis expausa, quasi mensa, in qaa

7. Quid ergo?qlodqu.eredat Isral, hoc.


inquirit Isral, etc.

Vers.
est
,

Ci.ec, quod
t..ii-

Quid ex

dictis sequi-

id

quod major pars populi

Israelilici, qui

quxrebat
est as-

ci

adbuc

qua'iit justiliam, illam

tamen non

spirilualitcr delicicnlur,

et

eorum anima

saginelur,

seculus, quia

non

quaerit

ubi et

qtmil

enini ex operibus legis,

quomod oportel; cm debeat qiuvrere

verlalur ipsis in laquemn quo capiantur, cl in offen-

diculum

in

quod impingant. Ilocque conlingat

illis

in

ex merilis Christi, per fidem sibi applicatis. Electio actem..., id est, minor pars illius populi,
Judaci

retricutionem,

rctalialionem

ait

divus Chryso-

stomus, seu juslam vindiclam suse punitionis, quia ex


sacris Scripturis noluerunt

nimirm,

i|ui

Chrisli fidem amplexi sunt; bi

Christum agnoscere.

Dco

ad jusliliam, illam assecuti sunt. C.etf.ri ver excecati sunt..., Grce, obduruerunt;
electi

Vers. 10.
los inlelligc

Obscurentur oculi eorum...; perocumenlcm, per dorsum, volunlatem


;

quasi

Svr., corde suo obccali sunl; id est, cietcri ver qui


CI risli fidem

dieercl

Clestia nec videant, nec desiderent; sed

non amplexi fuerunt, cxccati sunl


propri se suque malili
,

et

clesti lumine privali, terrena lantin sapiant,

qux-

indiirali, directe et

indi-

rant, mente cl corde curvi et ad terrain propensi. Et

recte ver
v.

Deo deserente,

ut diclum est cap. 9.,

hoc

in

sensu myslico, secundm D. Paulum. Alius est


lillcralis in

18,21.22.
Vers.
S.

enim sensus
:

Davide.

Sicut scriptum est

Ddit

illis

Deus

OBSERVATIO MORALIS.
in bis propbetarum verbis prxdicilur miserandus

shuitum... Oslendit lioc prxdictum fuisse ab Isai,

per gratiam et graluilam Dei electionem servalx sunt reliqui quae in Clirislam crederent; non igiiur ex operibus, id est, ex aliquo operum inerilo id consescilicet ut lanquin reliqui servarenlur, cut r sunl aliis perunlibus. Sic interpretatur Augusiinus , libro de Dono perseveranti. Alioqi in gratta jam non est gratin, nam sequerelur, sequerelur; gratiam non esse gratiam. Id, inquam quia rpugnant graluitum, cl debilum; gralia namque ut merituni aulem onme sonat aliquid indebitum laie, aliquo modo debilum est. Apostlus loquilur non de quibuscumque operibus sed de iis qiue gratiam omnem prveniant, et proind ad solas naimx \hvs referenda sint. Possunt ipsa opra, quibus aliquid meremur, esse gratuit donata , atque ila san res se habel in promerend vit xtern. Nam opra quibus eam meremur, grati Dei promanant; ne alia sunl noslra bona mrita qum Dei doua; quemadmodm id dclart synodus Tridenlina, sess. G, c. 16'. Quantum aulem ad lotam hominis salvationem alii net, quam electio respicit; nihil boni meriti eam prxcedil, sed ipsa eleclionis gralia omnium bonoruni operum ;>c loiins renovaliouis noslra: causa est. \ i.r.s. 7. Quid ergo? supple, dicemus vel quid sequilur ex dictis? Qiwd queerebat Isral, hoc non est consecutus. ScnJud.i'i jusliliam quam quaerebanl et seclasus est banlur, et ad hue quasrunt, non suul assecuti quia nec quxrunt queniadmodinn non eam qiiesicninl oportet. Quaerunt enim ex operibus, ciun illa solm babealur ex gralia. Electio aulem consecuta est ; hebraismus, electio pro eleciis. Sensus Sed reliquiae illius populi, quas per gratiam suam Deus elegit, consecutae sunt justiliam videlicet ex fide. Reliquiarum electionem intelligi liquci ex prxcedenlibus. Cdiuri rer'o exccali sunl; excitas ex parle eonligit in Isral. Exceptis, inqtiit, reliquis, cxleri Judxi, non
,
.

solm deserti sunt verm eliam su malili exccali sunt, u i clarum lumen verilalis Evangeiii non videant, im et indurali, ut videre nolint.
;

Sicut scriptum est ( Isai. G ) Ddit illis Vers. 8. Deus spiritum compunctionis ; spiritum Sluporis et periinacix; id est nnimum in malo eonslanlem et obslinalum, ut inde nequeat dimoveri; quemadmodm quod elavo affixum est, gr polesl avelli. Dcdil aulem Deus hune spiritum Judacis non immittendo sed gratiam non appoanimis eorum pertinaciam nendo, et insuper pro incrilis occasiones etoffendicula ponendo. Oculos ut non videant, et aurcs ut non audiant, usque ut quod in Iwdicrnum diem. lia Deo derelicti sunt homini soporalo conlingit in corpore, paliantur in aninio scilicel ut prie stupore nec oculis ulaulur ad videndum, ne auribus ad audiendum, sic ut non attendant animis ad mysleria salmis per Evangelium revelalx idque ex quo tempore Christus advenit, usque in prsens. El David dicit ( Psal. G8 ) Fiat mensa Vers. 9. eorum in laqueum, etc. mensa spirilalis aniline, scilicel mensa legis Dei et S. Scriptur, quas Judxi unas repu tant delicas et summum suum bonum, fiai eis in scandalum, et in relributionem, id est, in pnam demeritorum, ut seilieet juslo Dei judieio, quia ea abusi sunt, et quia ex e Christum agnoscere noluerunt, jam inde inorlcmet e.xcxcationeni pelant, uude vilain et lumen captabanl ila Anselm., Origen. el Cajelan. Vel mensa, hoc est, agnus paschalis, fiai Judis in
: , ,

laqueum, ut nimirm occasione paschatis omnes Hiecapiantur;


lib.

rosolymam conveniant, ibique Tito obsideantur, et ita enim reips evenisse narrt Josephus,
7
lielli,

cap. 17.

Vers. 10.
est

Obscurentur

oculi
lui

eorum ne videant,

id

luminis ila obtenebrelur, ut recto judieio privt] clarain ae prxsentciu veritatem non agnoscant.

mens eorum

sublractione

s. S.

XXIV.

(Neuf.)

2G7
ludaeorum
verans
;

IN
status,

LPISTOLAM
dicin pcrse-

Al)

usque

in

hodiernum

Vins.

ROMANOS 11.DlC0EBC0:M0MQ0m81C0FFENDEH

208

quasi tpsorum oculi et aures transpuneta et


,

effossa essent

ncc vident ucc audiunl


in

im sacra
quia

Scriplura
ijis

lit

iliis

laqueum

cl in scantlaluin,
ita ut

Quia di\it exoatoa esse plerosqae Judaeos et de illis impleta esse propbclarum valicinia, quxrit an sic ceciderinl, ut eorum casus sit irrcparabilis, et sine ull
i

abuluntur ad suam perniciein,

tenebras et

iiia.ido
1

resurgendi.
;

mortem

trahanl, undc luccin et vitam deberent trahere.


iisdeiu

Absit
inundi,
licto et

Sed, eheu! quin ben


chrisliani
i

versibus exprimitur
!

Deo

inlidelis, jtista punilio

Spiritu sopoperciililur
;

vniel enim tempus, sub Qnem qno rosipiscanl omnes; intrim illorum decasu Deus uti voluit, tanquin occasione coninquit
;

is

sliipiditalis cl

conipunelionis

Dco
et

versionis et salulis gentium


uli voluit

et

conversionc gentilium

vidons non videt, audiens non audit; quasi dormiat,


nentcia et aniimini sopitum habet
juste
:

ad acccndeiidam Judicorum iuulalionein,

boc Deo cl

ut et ipsi converlantur.

videro et inlelligcre noluil; quasi bebes, ve-

Adorandam san Dei consiliorum


stoli

profundilatoin

eors et exsensus ne videbit, nec inlelliget.

Judicoruin casum in incrcduliialem permisit, ul apo-

llc ergo cieeilas, sicut induralio,

lit

ab

homme et

ad gnies praedicalionera suam transferrent, et

Dco

sicut

Pharao pris induravil cor suum, Deus


;

gontiles convcrtcrcnlur; et ut ex gentilium conver-

poslea cor Pbaraonis induravit

ita

quia chrislianus

sione sequerelur
ut Jud.vi videntes
transf'erri

Judxorum
bona
,

aiiiiulalio et imilatio

seu

lumen

graliu rejecit, dixitquc

Recde nobis, viam

sibi

promissa

cl se noglecla,
,

scientiarum luarum nolumus, Job 21, bine Deus ittum


sinit

ad gentiles

illos

xinularcntur

et iinita-

palpare quasi in lenebris, et errare quasi ebrium,


cooeitatis et
,

rcnlur.

Job 12, 25. In boc misero


dilatis statu, lux ei lucel

volunlari sur:

Ilaque ex Juducorum casu, gentilium vocalio et salus


;

non

attendit

verbum
in

illi

ex gentilium salule, aliquando Judieorum salus

loquilur,
et in

non audit

sacra Scriplura

fit illi

laqueuin
trahit, li;

et conversio.

seandalum, indeque tenebras


et verilalcm

et

errorem

Vers. 12.

Qlod

si

delictum, Gricc, ruina, scu


si

unde lucem

baberc deberet; sacra


lit
illi

casus, Syr., lapsus;

qud

lapsus Judseorum fuit

charistia, inensa spiritualis,

mors

et

vcncnuin

occasio divitiarum mundi, seu cessit ac redundavil in


spiritualcs

panis vite, quo abutitur,


casio. Ilinc quid accidit?

lit

illi

delcrioris mollis ccin tenebras,


;

mundi

divitias, scilicet in
;

salulem copios

de lenebris ruit

priestilam gentibus loto orbe difusis

de surdilate
leslia

in

surditatem, de morte in inortcm

c-

Et
cessit

diminutio, rejeclio Judaeorum

non credenlium,
convertendam
;

nec vidons, nec sapiens, terrena tanlm videt,


,

ad

multiludinem

gentium

sapit et desiderat

mente

et

animo curvus

et

ad ter-

Ql'ANIO MAGIS FLE.MTEDO EMHJM? SUpple, CrUIlt diviliui

rain propensus.

inundi et
:

divilise

gentium

id est

Quanlo

inagis' uni-

Veri cbrisliani conversalio in clis est

peccaloris

versus Isral in fine mundi credens ChrislO, ditabil


gentes, et ad se imitandum provocabit! Ilaque in fine

vero dorsuni semper curvum


leta in terris.

est,

ejusque conversalio

mundi converlenlur Judi credeutes


aversus Deo raarcrunt ex gentibus infidles.

in

Cbrislum,

Hsec est peccaloris jusla relributio; avertit se

suoque exemplo trabent ad Cbrislum quolquot supeIlerm mirare et adora D. Sapientke profunditatom,
quse omnibus ad suos fines uliiur
:

Dco, ut ad creata se converleret

nebit et ad terram conversus, velut


lus.

brutum incurva!

Num

et

ego ipse sum in boc miserabili statu

etiam ex

illis,

(pue

cleslia non vidons, ad divinasurdus, mente et corde

su sunt opposita
tem
;

voluntati,

curvus in terrain. IVe avertas faciemluam me, Deus!

ex mulliludinis

suam perfleit voluntaJudorun incredulilato, elicuit


;

Ne projicias me mundum cra in


in visceribus mets.

[acie tu, et

Spiritum tuum, etc. Cor


et

salulem multitudinis gentium per fidem


citas

sicque pau-

me, Deus

spiritum rectum innova

Judxorum credenlium

facta esl opulenlia

mundi

per fidem gentibus communicatam.


niliil

Et dorsum eorum semper incurva ;


pianl, sed

animo ac dosiderio semper

cleste saterrain spcctcnl,

res lrrenas quserant ac desiderent; contra qum veri cbrisliani, quorum conversalio in clis esl , dm ea quai sursm quarunl ac sapiunt, non qmo super terram, Pbil. 5, Col. 3. Dico ergo : numquid sic offenderunt ut Vers. 11. aidrent? Absit. Num ita Dei judicio sint exesecati Ju-

dad, ut prorss aclum


;

de lol nationo, nec speranda il ulla restitutio ? Absit. Juda>os non sic ofl'endisse, m penils eaderenl id est, ut casus irreparabi
sit
;

lis, et

omnium
sibi

universalis indc

sit

seculurus.

Neque

enim omniii populum Judaicum Deus


reliquias

abjecit, sed

lempus

uti voluit

indo servant , ac caeterorum casu ad tanquin occasione conversionis, et

gentium, vicissim usurus gentium conversionc ad salulem Judaeorum. Dm enim gnies ad fidem vocal, Judaeos (sicut per Moysen prdixil) ad semulalionem provecal ; ut qui videant promissa patribus suis facta, et se neglecta, transferri ad goules. Ut eos mulenut gnies provocent eos , scilicet Judx-os, lur, id est ad aunulalionem et su iniilationom. Quod si delictum illorum diviti sunt Vins. 12. mundi. Si, inquit, delictum sive lapsus Judaeorum per occasionem cessit ac redundavit in spiritualcs mundi divitias, boc est, in salulem copios prstilam genl; jus lolo orbe diffusis. Et diminutio eorum diviti gentium, id esl , si cessit ad mullitudinem gentium convertendam Judaeorum abjectio, qu factura est , ut lam pauci ex illis fidem
,

salmis gentium. Sed illorum delicto, salus est gentibus ut illos muleniur. Sensus Apostoli esl : Quin polis dlit lapsu sive offensa Judorum usus est Deus ad magnum quoddam bonum , scilicet ad vocatioiiem et.sautem

susciperent, cieris infdelitate exesecatis; Quantb magis plcnitudo eorum snpple, divilise gen'.'

lium cnml. Cm videlicet pletta eorum multitudo atiue universus Isral in fine mundi credet Cbrislo, supple, ditabit, et provocabit, conlinnabitquc gcutes

269

COMMENTAIUA. CAP.
utitur.et ex
in

XI.
16.

270

Hominum itaque malis bcn Deus bonum elicit. Hoc edoctus, Dei volunlatem
adora
;

malo

Vers.

JQuod
Qubd

si

delibatio sancta est, et


si

omnibus

massa... Grc.:

s.iprimiti; Syr.: Serf

primil'm

in

omnibus
;

et

ex omnibus gloriam Dei spera,


res videantur
cliciet et

sanci. Duabusmclaphoris ostendit non aspernendos


esse Judos
,

et exspecta

quanlmcumque

labefa-

nec fugiendos, im sperandam illorum

Dtat, ex

illis

suam Dcus gloriam

aliquod
lauda.
vos

conversioneni, et ad boc laborandum, utpole qui le-

bonum,

et

ob boc bonum consolare


etc.

et

Deum

galem
ad

et

naturalem

quamdam habent
in

sanctitatem, vesint statu


;

Vers. 15.

Vobis enim dico gentibus... Syr.,


Ad
gentilcs, seu potis

rumque sperandi locum,


pleeli.

quoeumque

et

autem alloquor, gentes,

consequenter possunt converti, Christique lidem

am-

Chrislianos ex gentibus conversos

sermonem

dirigit,

cosque monet

Judis incredulis compati, illos

non

etexemplo spernere, imipsorumconversionem verbo exemplo. satagerc, ad bocque genliles suo provocal
Vobis itaque dico, gentiles, quod quamdi vester apostolus cro, apostolats mei ministerium verbis, exemplis et miiaculis bonorificabo.

Trima metapbora sumitur primitiis, seu ab qu fiebat de frugibus maturis, et qu tolam massam sanctificabat morali qudam slimae oblalionc
tione, ita ut rcliquuin, v. g., frumenti coquere, et

ex

eo vesci

liceret
;

secunda sumilur radicc, qu raquasi diceret


:

mos

sanctificat
,

Apostoli

et

primi

discipuli

Cbrislianorum primili, sancli sunt, cl


etc.
;

Vers. 14.
cem...
;

Si qlomodo

ad /emulationem proyo-

Evangelium amplexi sunt; ergo,


prophtie, patres

Palriarcb;c,

ut boc quasi stimulo

Judos excitem ad

mu

Judorum

sancli sunt

ergo, etc.

lationem veslr, sicque veslro provocati exemplo, ad

Cluislum converlantur saltem

aliqui, plenitudine eo-

rum ad

aliud

Disterioni

lempus reservat. D. Paulus suum mitribus honorilicavit, ait D. Tbomas, 1 mo;

probandum pueros Cbristianorum baptismo non egere , sed mal non enim loquitur hic Apostolus de sanctificatione quai

Hoc

loco Calvinus abutitur ad

reddat amicos Dei, sed de sanctitate mciapboric,

ribus, mult prcipu palienti

in

omnibus exlbea-

qu Deo

consecrat et approprit; sicut locus, vcsiis,

mus

nos...,

2 Cor.

6,

4; 2 gratis et sine sumplu

pecunia dicitur sancta. Alioquin eodem argumento


probaretur eliam adultos Cbristianorum
filios,

ubique prdicando, 1 Cor. 9, 18; 3

maxim omnium

im

Ecclesiarum sollicitudine, 2 Cor. il, 28.


Dis tribus ministerium
sli: sit

omnes Judos esse


D. Paulus
indigere.

sanclos, utpote sanclorum


,

filios,

suum honoret minisler Chrisit sollieilus.

et consequenter nec baptismo

nec

aliis

Sacramenlis

sanctus, gratis ministret,

Judos
lent

fratres et contribules suos in ordine


diligit
;

ad salu-

xteniam

in

illis

nullam

nisi

pro clesti

Judis

glori desiderat
nislri

mulalionem. Sic omnes Chrisli miamissio

Hoc ergo tantm probat apostolos et patriarebas quamdam su sanctitatis umbram conferre, qu dat locum sperandi veram sanctilalcm et ide
,
,

suos sive parentes, sive amicos diligant.

Vers. 15.
est...

Si enim
:

nec sunt spernendi

nec

l'ugiendi,

sed illorum sa lus

eorum reconciliatio
si

speranda, et ad hoc laborandum. Quis de proximi salute desperet?

Grc.

Si enim abjectio, id est,


fuit

rejeclio

ma-

prcipu desalule Christiani,

in san-

joris partis

eorum

occasio reconciliationisgentium,
;

guine Christi per baptjsmum sanctificati? Quis contra

per totum terrai-um orbem diffusarum


id est
,

que assu jiptio,


eorumque ad

proximi

sui,

quantmcumque peccatoris,
convertendum
,

salulcm

quid

erit

illorum conversio

non

sperct, et ad illum

verbo, orajus ad san-

lidem assumplio, seu adjunclio?


Nisi vita

tione,

exemplo non
sanguine

laboret,

cm tantum
?
,

ex mortuis

? id est,

perinde erit ac

si
;

ctilalcm habeatin sanguin* Chrisli


tioso
confisi
,

In hocergo pre-

mandas ex un
sionem.

sui parte mortuus, intgr reviviscat

oreinus
et salute.

laboremus pro

illorum ergo, et vos et ego

debemus oplare conver-

peccatorum conversionc
Vers. 17.
si

ad se hnilandum
per orbem

ini'anli in sacris Litleris versali,

mulli ex Israelilis ab cum Eli ei Ilenoch prdicabunt et Chrisium Scriptur eflica;

maxime cm

Quod aliqui ex ramis fracii sunt... Vers. 15. Si enim amissio, abjectio reprobatio
,
,

eiter et clar

Judis demonslrabunt. Vers. 15. Vobis enim dico ijenlibus:


:

etc., id est,

laudabo, honorific peragam , illustrabo et exornabo prsedicalionejn Evangclii apud gnies ut sparlam quam naelus sum, quque mihi commissa est, banc

Judaeorum abjectio cessit mundo ad peccatorum remissionem quid mundo conferet eorum assumplio , nisi justiiicaiionem , qu est vita ex mortuis ? q. d. Si Judaeorum increduliias et abjectio, gentibus et universo orbi aiiulit occasionem reconciquia videliect Judis repuisa ad geutc? liationis
eorum, etc.
si
:

pertransiit

qum

gaudeiula res

eri'l

.si

etiam

ipsi

exornem. Condecorabo
Jadis. \ ers.

glorilicabo

tam verbis qum

1 1. Si quo modo ad mulandum provocem earnem meam, pula Judos, qui mihi secundm ear-

cl

nem cognati

consanguinei sunt. Sic autem loquitur, ut (|uodani oalurae vinculo obstrictum se signilicet ad promovendam Judx'orum salulcm. Namide gentium sum Aposlolus, ut nimirm boc meo apostolalu apud gnies, provocem Judos ad sanclam quamdam mulalionem, ut scilicet ipsi tam me, qum gnies quas eonverto, imitentur in fide, cl zelo Chrisli. ht bulvos faciam aliquos ex illis. Dicit aliquos, sciens suo tempore non futurum ut admodm mulli ex cis ad salulcm adducantur, plenitudine videliect in aliud
,

Judirursm assumanlur ad lidm ? Yidelicet perind erit, ac si mortuus quis ad vitam revocelur. Qubd si dclibalio sancta est et massa. Vers. 16. llc metapbora desumilur ab co quod in Iege fiebat ubi Deo oblalis, et per hoc sanctificatis frumenti primitiis, ut praecipilur Num. 15 , qucumque massa

posiea fierel ex co frumento, reputabaliir sancta. Sic igitur si patriarche , qui sunt velut primili populi etiam populus ijise ex illis sancli fuerunt Judaici progenilus, reputabitur sanctus: ita Chrysoslomus. Et si radix sancta, et rami, id est, si patriareb, ex quibus velut radicc processit arbor Judaici populi , sancli sunt ipsa eliam aibor cum tamis suis, id cbtj populus Judaicus sanctus erit.
,
:

tempus rcservai.

271
'

IN
si

EPiSTOLAM AD ROMANOS
fracti et

572
propbelx

Qud

quidam ex ramJ arboris Judaicx


in

fera; bujus oliv radix sunt patriarebx,

revulsi sunt ab arbore, id esl, fide et jusliii pa-

aposloli; pinguedo bujus olivx esl abundanlia gralix


Spiils sancli
loli.
!

rentm. Patriarebx enim


diderunt;
posleriores

Cbristum venlurum croJudx-i

quani babuerunt prx omnibus aposlideiis

aulem

prscnlcm non
Tll aulCUl,

Jiusquisque Judxus
plerique fracti

bujus

oliva:

ramus
:

receperunl.

erat
ESSES..., id CSt
:

sunt per suam

infidelUalem

Tu AUTEM CUM OLEASTER


gentilis
,

nos gentiles,

per fidem, in illorum locum inserti suassociati, aposiolorum socii


,

cm

esses olea sylveslris et infructuosa,

mus, palriarcbis
cipes

parti;

id est, ex radie infideli et idololatr, ex

qu nulliun
insertus es
arboris,

gralix, etc.

Ob hoc

gratias

agamus Dco

ob

divinx

gratifie

succum poteras

allraliere

in illis, id est, insilus es inter

ramos

illius

Domino gloriemur; atnc gloriemur adverss Judxos, ne despieiamus ramos fraclos, etc. Sic cm
hoc
in

cujus truncus et radix sancta

et socius radicis..., et

aliquem caderc aut eecidis^e cernis,


ora pro ipso, time pro le
;

illi

compalere,

faclus es parliceps radicis, et succi pinguis,


lurales rami sugunl ex radie olex
:

quem

na-

timens et bumilialus roga

id est,

per (idem

pro

le,

dicens

Conserva me, Domine, quoniam defecit

insertus corpori Ecclesix,


participas

un cum
fidei et

fidelibus

Judxis
ba-

sanctus.

ciundem spirilum
18.

gratis

quem

Vers. 19.
forte,

Dices ergo
prxtulil

Fracti sunt... Sed dices


:

buerunt SS. patriarebx. Vers.

bineque gloriandi ansam aceipies

Fracti sunt

Non

gloriari adverss ramos....,

rami naturales, ut ego gentilis eorum loeo inscrerer,


sicque

fraclos scilicet

mult minus adverss ramos adlix-

me Deus

illis.

renlcs.

Vers. 20.
si

Ben, propter incredllitatem...


;

Quod
libi

gloriaris..., id est,
tibi,

qud
tu,

si illis

insullarc

Grxc

pulchr, id est, recl dicis

concedo quod

di-

subrepat, dicclur

qud

qui ramus es in-

cis, fracti

sunt ut lu inseraris

sed

mmento qud
fide stas
:

situs,
jicis,

non sustentas radicem, nec


sed contra radix Judaica
fidei

in

eam succum

tra-

propter incredulitatem fracti sunt.


id est,

Tu autem

te

sustenlat et ab e

per fidem et propter fidem olex insertus es,

succum
pisli
;

ebristianx,

im Cbristum ipsum acce|

et in

e nunc stas;

ide adverss Judxos non debes gloriari, sed


bumiliter
Isaac,
le

efferaris

animo

Syr.:

nom altum sapere.. Grxc. Ne Ne e/ferlor mente tu, id est, ne


:

erga

illos

gercre.

propterea

superbias ac glorieris,

sed polis time,


sic

Abraham,

Jacob, patriarebx,
illi

propbelx,

quia fides qu olex inbxres non te

agglutint

aposloli Judxi fuerunl;

autem sunt radix olivx.

quin possis excidere

time ergo ne propter inudeliilli.

Sumus enim supera'di/icali super fundumenla apostolorwn et prophetarum. Hiitc salus ex Judis est, Joan. 4. Ne illis ilaque insultemus radix nostra sunt, ab illis
;

tatem excidas ab e, sicut et


llinc

ben contra Calvinum inferlur qud

fides

possil amitli,

cm Aposlolus bujus

amissionis limore

fides et salus nostra

quin polis

illis

compaliamur,
et

reprimat gentilium arroganliam.

pro

illis

oremus, pro nobis timeamus, ne forte

Vers. 21.

Si enim
eam ab
!

Deis naturalibus ramis... Si

nos cadamus. Nibil nobis debenl palriarebx; nos


niultm debemus, et consequenter connu
pler
illos.
liliis

illis

pro-

enim Deus Judxos, naturali origine, sanel patriarebarum radice orlos, propter inlidelitatem cadere
permisit, et ob
gis
id

Ecclesia expulit, quanlo


insililius, si

masit

OBSERVATIO DOCTRINALIS ET MORAL1S.


Ecclesia
l)ei

limere dbet gentilis

fidem bu-

est oliva, quia arbor pulchra et frucli-

militale

non servet

llinc collige

qud bumililas
libi, le

Quod si aliqui ex ramis (ex Judacis.) Grxe defracti sunt scilicet ab arbore, pula su radie, scilicet lide et jusliii suorum parentm excideriml, eu qud fidem, quani in Christura venlurum babuerunt, in cum venientem abjecerunt.
Vers. 17.
,

Judxo

infideli,

respondebilur et dicetur
et

tan-

fracti sunl

tin inserlum esse radici, id est, fidei et ecclesix san-

qui

ctorum pairiarcbarum, propbelarum omnes Judxi fuerunt, ab eque le


,
:

Reprimit gloriationem

faslum genliliura adverss Judaeos, persislens in metaphor radicis, arboris, et ramorum ; et Judaicuin quidem populum, qualens instar arboris surrexerat ex sanel radie majorum, ea nique generis nobilitatem reiinebat. Quod si, inquit, aliqui udorum recesseruht sanel societale sui populi , lanqum rami fracti ab arbore bon, cujuset

aposiolorum, gloriam idque gratis ideque rursm et iililitatem sugere exscindi posse ut et rami naturales, id est, Judxi ob

omnem

inodi est oliva.

Tu aulem

popule

genlilis)

cm

oleasler esses, in-

serlus es in Mis ; cm pris esses oleasler, id est, populus prlatins et inlidelis , ex profanis et infidelibus oriundus ; imper insilus es oliv in Mis, id est , inler
illos, scilicet oliva;

supei biain effracti et evulsi sunl. Dices ergo , etc. id est, ad hoc Deus Vers. 19. permisit Judxos lide excidere, ut ego ad fidem inIrarem. Quasi dicat Fracti sunt et rejecti Judxi ab Ecclesia ; undc factum cl conseculum est, ut ego gentilis Judxorum vice illi aggregarer et inscrerer. Ben et recl dicis, probo quod dieis, Vers, 20. imo fraclos illos ad illos fraclos, cl le insitum esse hoc, ut lu inseraris. Sed scilo, qud profiter incredu-

litatem fracti sunt.

Tu aulem

fide stas.

Sensus
,

esl

Tu

ramos

in

arbore manenles.

autem non tuo opre, sed per fidem insilus in sacram mnes olivain, edem fide adbuc in ill slas, id est
et consistis
:

parliceps ) radicis et pinguedinis oliv factuses, pula fidei, gralix et pinguedinis Spiiils

Et socius

sicut

illi,

conlra quos gloriaris, aliquando

steterunt.

sancli, quani

Judorum parentes babuerunt, maxime


posleri, qui fue-

Abraham Pater credenlium, ejusque

rnnt Ecclesia Dei. ILecenim est oliva. Noli gloriari adverss ramos (jam fraVers. 18. clos, pula contra Judxos incrcdulos ). Quod sgloriaris, etc.; quasi dicat Si lu, gentilis lideiis, insultas

Noli altum sapere ( id est, superbire), sed tinte. Cnvelo, inquit, ne superbias, ne animo efferaris propter sed time ne aliquando bec qud fide slas in oliv per inlidelitatem ab e excidas, sicut illi excidej:

runi.
uniris,

Gluten enim

scilicet fides,

quo non

radici et esl
ila

olex jam dictx


\

fuma, quin ab e

27 5
fidei

COMMENTAI
custos
iidei
;

CAP.

XI.

27!

Christo per fiJem

et

graliam adlire:

su facilius.
tate, quasi

Nam

si

tu,

gentilis,

ex idololatr gentili-

mus,

autem

et grati custos est humilitas

Ra-

ex sylveslri et agrcsliolc excisus es; et


,

que timeamus, bumiliemur,

cum

timor et humilitalc

contra katuimv

bujus oleastri
1

insertus es

in

bo-

Deo

gratias

agamus.

nam olivam Ecclesi.e.


oleasler in

Est contra naluram qud


est contra

Vide ergo bonitatem et severitatem Dei, ut cum timbre et humilitale Deo gratias agas,
Vers. 22.
ex un parte Dei severitatem in incredulos pr ocubonitatem in te, qui lis habe, et ex ali parle, Dei
credidisti.

oleam inseratur, seu


arboris

morem

agriculturx qud

mais ramus

inseratur in

bonam
malae.

contra surculus bonre inseritur in truncuui

2''

Est contra naluram quod oleaster insilus fe;

rat fiuclum oliv


,

illud

enim quod

inseritur, crescit

Si permanseris ix bonitate
te

id est, si
;

hanc Dei

in

et

fruclum

fert sibi

proprium. Nos tamen gcnliles per

bonitatem studeas retinere


et

non tantm

in fide

baplismum

in

Cbristo

sumus

insiti

ut ebristianos

perseverando, sed
diviiuc bonitati

secundm fidem
;

pi vivendo,

fructus babeamus.

correspondendo

alioquin et tu ex-

cideris, id est, et tu ampulaberis et dcides


id est, Ecclesi.

ab ole,

qui

QUANTO MAGIS II QUI SECUNDUM NATURAM id CSt, secundm naturalcm propagalioiiem sanelis et
, ,

fdelibus patriarebis prognati sunt, et consequenter

OBSERVATIO MORAL1S.
Fideli

sunt naturaliter de populo Dei

quanlmagis, inquam,
,

omnia debenl
;

in

bonum

cooperari et pecca-

rurss inseVenlur sure


rant perfidiam
,

olivre prisliiKB

si
!

suam dese-

la et gratia

aliorum peccata nos debent humiliare

ut credant in Cbristum

gralia nobis exhibita dbet nos in Dei

amorem

acli-

OBSERVATIO MORALIS.

cendere; severitas Dei

in

peccatores dbet nobis

morem
fidles,

incutere, benignitas Dei in nos dbet gratos,

persvrantes reddere.

Cm
,

ergo aliquem ca-

Ex dictis collige quod sicut de Dei bonilale nunqum prtvsumendum est, sic de nullius bominis salule nunqum desperandum. Nunqum prxsumcndum,
quia, ut ait D. Chrysost., abusus grati Iremendus
est
:

dere videmus, timeamus casum


denli
,

compatiamur ca-

oremus pro
tali

illo

illc

hodi, ego cras. Quid de

nam ob boc ipsum qud bonus


tibi
;

faclus est erga le


tibi
si

me

foret in

occasione, in talibus circumstantiis?

Deus, limendum

non enim immola

bona
fe-

Gratias Deo, quod

non ceciderim. Dei bonitatem

in

manebunt,

si

torpescere volueris (id est,

non

nos attendentes

lot et tantas

conferentem gratias,
laudc-

cerisquocdivinie bonitati digne correspondeanl).


addidi verba.

Hxc
quia

gralo et humili simus animo,

Deum amemus,

mus, colamus,

amore et cultu perseveremus. Perseverantia, ut ex boc textu patet, cerlissimum


in ejus

Nunqum de cujuspiam
Deus omnipotens
fidles, id est,

sainte

desperandum

est et

de lapidibus potest suscitare

est prdestinalionis

signum

at

de quo nemo certus,

de obduratis facere conlritos. De nul,

ut etiam bine patet.

lius

prxcipu ebrisliani salute desperandum

quia

Vers. 23.

Sed et
,

illi,

si

non permanserint...

gralia ipsi per baptisipum collata connalurale quod-

Sed

et

Judi

si

suam perfidiam deserant, velintque


et nihil

dam

salutisest principium
;

connaluralem

ci

tribuens

credere, rurss inscrentur in iianc oleam Eeclesi.

salutis l'acilitalem

Potens est enim Deus...,


Vers. 24.
ceret
:

ipsum prter in-

brum

Chrisl,

credulilatem impedit, quin iterm insrai.

calum hoc

memmembrum Ecclesi lict autem per pecmembrum mortuum sit, Climto tamen faper banc graliam faclus est
;

Nam si tu ex naturali..., quasi diHoc Deo non tantm possibile, sed et nalur

cile est illud

pergratiam suam resuscitare, illudque suo

Spiritu iterm animare. Sibarbaros, Turcas et infidles

exeidere, et consequenter radie separari possis, uti jam multas gnies ab Ecclesi separatas, et fuie excidisse videmus. Vers. 21. Si enim Deus naturalibus ratais (Judis, expellendo eos su Ecclesi, amiciti , et salute) non pepercit, time, ne forte nec tibi (genlili insititio, si iu. lidem aul vitam chrislianam pececs)

manseris. Hinc enim patet primo, qud perseverantia cerliim est signum et causa eleclionis et prxdestinationis ad salulem et gloriam ;elernam. Secundo, bine

parcat.

Vers. 22. Vide ergo bonitatem et severitatem Dei. Sensus Ut inlelligas le niliil babere unde glorieris advcrsm Judxos considra bonitatem seu benignilatem gratuitam Dei vocanlis atque eligentis, et severilalem seu rigorem Dei rejicienlis ac reprobanlis, et
:

qud de perseverantia bc nemo sit certus. Alioquin et lu excideris , id est , lu qui modo ramus es olivie per Dei vocantis bonitatem, si in c bonitate non permanseris, sed per infidelitatem recesscris co ipso excideris, ampulaberis, ac dcides ab arbore societaiis clect. Vers. 25. Sed et illi, si non permanserint in increatque diverso Judrei, dulitatc, inscrenlur, boc est si relict infidelilate iidem susceperinl, eo ipso rurss
patet,
;

inscrentur arbori olivse.

niisereri nolcnlis.

In eos qu'idem, qui ceciderunt, severitatem. Qure permisse ad severitatem perlinet, tanquim divinx rcprobalionis eirectus. In te autem bonitatem Dei. Vide, inquit,
:

Potens est enim Deus iterm non nudam Dei polentiam, sed
signilicat.

inscrere illos. Potens,


et

acium effectumque

Dei er^a le benignitatem qu scilicel le populum gentilem sine ullis luis merilis ad Evangelii graliam efficacit*

vocavit. Si permanseris in bonitate, non ma, ut quidam exponuni; sed Dei boc est, in eo ad quod Dei bonitate seu benignilale vocatus es atque adduclus. Quasi dicat Si perseveraveris in lide et juslili. Si per: :

Nam si lu ex naturali excisus es oleacontra naluram insertus es in bonam olivam. Sensus: Nain si tu, boino gentilis, excisus es ex oleaBlro, cujus eras ramus naturalis, uipotc secundm carnem ex ejus radie propagatus et tamen contra naluram Iiujus tua: originis, per Dei polentiam insilus es in bonam, pulchram et venin olivam. Quanlb muais ii, qui secundm naluram inscrentur suce vliviv ? Quanta magis, inquit, per caindem Dei
Vers. 21.
,

slro

et

275

IN

EPISTOLAM AD KOMANOS
<

276
credituri
f

su grati convertit, qnanl facilis christianum peccatorcm, scd pnitcntom convcrlct Ne dcspcrcs ilaque,
!

introierit

numerus eorum qui ex gentibus

sunt.

ehristianc pcccator,
est,

quicumquc

sis

Deus omnipolcns
te

Vers. 26.
Syr.:

Et

sic omnis

Isral salvus fiet

nec ullum

est

peccalorum baratlirum ex quo

Et

tune,

etc., ciim

complctus fuerit gentilium

non valeatextraherc. Deusexinfidcli


baptismo; ex
quant
facilis

le fidelcm fecit in

conversorum numerus, Iota Judorum nalio convertetur

paganis

faeit

quotidi

Chrislianos

ad (idem

et

ad salutem

vniel.
Isai.

ex chrisliano peccatore, scd dolente


fidelem
!

Sicct SCRIPTUM est...,


id est
:

59,

20 Veniet ex Sion,
:

et converti volenle, facicl ver

Infidclium

Ex

tribu Juda, et ex famili

David, habitante
impictatem

conversio est Christianorum conversionis quasi pignus.


Ilinc itaque

inSion, nasectur Christus, qui


aul'erat posteris Isral.

omnem

ad pnitcntiam animemur.

Vers. 2a.

Nolo emm vos ignorare

fratres

Vers. 27.

Et hocillis a me testamentum
est
,
,

Syr.

mysterium. Syr., hoc arccmum. Redit Apostolus ad

Et tune liabebunt fdus illud quod me


miserim
ipsis peccata

cm

re-

fuluram Judorum reconciliationem


v.

de qu cpit,

H,

et

quam

interrupit ad

reprimendam genlilium
:

curn ipsis pepigi

et

eorum; seu, hoc est fdus quod quod complebo, cm abslulcro


,

superbiam. Addit ergo jam dictis

peccata eorum
tiam.

per baptismum

scilicet, et

pnitcn-

Vos, christiani gentiles, scire velim arcanum boc Dci consilium


;

Ex hoc

Apostoli loco et ex Malach. A, v. 5 et 6,

mysterium, apud Grcos, quidquid ar-

staluilur
in fine

canum.

traditio de futur Judorum conversione mundi , tuneque ex utrque gentium et Judo

(Ut non
non

scitis vobis ipsis sapientes),

Grc.
:

Ut

rum

plenitudine conflandam

unam

et

perfectam Ec-

Hoc ausilis apud vos ipsos arrogantes, id est tem dico ad deprimendam vestram arroganliam seu
,

clesiam.

Vers. 28.
Syr.
:

Secundm Evangelium qiideminimici...;


in Evangelio

ne de veslr
et

fide superbiatis, vobismetipsis placentes,


est, vobis tribuentes.

Cterm

hostes sunt propter vos


patres.

quod divinum

in electione

autem

dilecti propter

Qui Judi,
reji-

Quia cecitas, Grc., obeluralio; Syr., obccatio


cordis
;

quantum

attinet

ad

Evangelium Christi, quod

hoc ergo mysterium

est,

qud ccilas
partis

et

ob-

ciunt, sunt qu'idem hostes Dei et

Deo

exosi;

tropter

duratio,

non omnium, sed maxim


usquequb
Syr.
,

Judorum
id est

vos, et hoc, vestro bono, gentiles,

ut scilicet illud

Dei permissione accidit.

Evangelium vobis annuntietur.


;
,

Donec. Grc.

usquedm
donec
in

Et durabit hc ccilas

Isral

Ecclesiam

ad electionem

Secundm autem electionem quantum ver6 spectat qu Deus olim Judos in populum ,
,

potenliam Judi, qui secundm naluram sunt, id est, qui sunt rami naturales oliv , iterm eidem su olivae inserenlur, sic ut insiti coalcscant? Vers. 25. Nolo enim vos ignorare, fratres, mysterium hoc, ut non silis vobis ipsis sapientes. Hoc dico jd deprimendam arrogantiam vestram ut ne insole-

scatis, placentes vobis ipsis.

Quia ccitasex parte contigit in Isral, Grc Quod obduratio ex parle Israeli facta est. Quod ait Nolo vos ignorare, pro eo quod diccret, scire vos volo, docet aliquando ver futurum esse, aperiens mysterium, id est, rem eatens arcanam et paucis cognilam. Prbat lue Paulus id quod dixit, non ita Judos esse exclusos ab Ecclesi et regno Dei, quin rursm illi inscri possint, ex eo, qud de facto rursm illi inserendi sint post conversionem et insitionem gentium. ldque Apostolus vocat mysterium, id est, mirabile, arcanum et stupendum Dei judicium, dispositionem, providentiam, permissioncm et ordinalioucm , qu factum est et consecutum , ut misso Christo primo Judi exccare'ntur, hoc consilio, ut gnies vocarenlur ad salutem, ac deind omnes Judi iljuminarentur , crederent, et salvarentur. Contigit aulem Israeli ccilas ex parte non exigu vel medioeri, sed mult maxim. Donec plenitudo gentium inlraret. Sensus Donec multitudo gentilis populi ex omnibus mundi partibus, secundm prdictiones propheticas, collecta fuerit ad fidem, vel inlravcrit in Ecclesiam lidelium ; q. d. : Ccitas crit in Isral , donec numerus coruin , qui ex gentibus credituri sunt', plen compleaiur, intretque
: : :

quia ex hc nulli signantur, inler 144 millia signatorum ex duodecim tribubus Isral, Apoc. 7. Unde multi putant Danitas adhsuros contiibuli sui Antichristo. San S. Hippolytus et multi alii dacentqud Antichristus prcipuos sectatores et propugnatores habebit Judos. Ergo omnes omnino Judi in fine mundi non convertentur ad Cbrislum. Vniel ex Sion, qui eriSicut scriptum est (Isa. 59) piat, et avertat impietatem Jacob, puta ab Isral. Jacob enim ab angelo vocatus est Isral , Gencs. 52, E gente Judaic, atque ex ips regi stirpe q. d. Davidis (nam Sion crat civitas David, ac sedes regni) nascetur liberalor ac salvator, scilicet Christus, qui auferat ac abolcat peccata populi progeniti ex patriarch Jacob. Qu peccatorum illius )iopuli abolitio cm peracta non sit in primo Christi adventu per ipsius et aposolorum ejus prdicalionem (tune enim sol reliqui servat sunt, cteri exccati), relinquitur, introducl gentium plenitudine, exspectanda. Et hoc illis me testamentum , etc. Vers. 27. Sensus Et hoc illis crit me testamentum, hoc fdus quod cum eis feriam , hc promissio : qud aboquasi dicat, in eo testaliturus sim peccata eorum mentum hoc implebitur, qud auferam peccata , non aliquorum populo, sed ipsius populi. Cm abstule: :

rit

Deus peccata eorum

in fine scilicet

mundi, ut

ait

in ovile Cliristi.

Vers. 26. Et sic omnis Isral salvus pet , id est salvus eril, salvabitur. Gregorius papa, non omnes sed multos ex Judis qui tune in infidelilalc remanserint, ad cognilionctn veritalis redituros affirmt. Omnis Isral, id est, pen omnes, plurimi ex singulis tribubus Isral, excepta un tribu Dan, in fine mundi convertentur et salvabuntur, Excipio tribum Dan,

!;

p,

Chrysost. et S. August., per prdicalionem Eli et Henoch, ut patet Malach. I et Apoc. 11. Secundm Evangelium quidem (cui adVers. 28. versantur Judi) inimici sunt, Dei, propter vos, ut vos, gentes, hc occasione recipialis pnedicationem et (idem. Urget, repetit, et inculcat hoc Apostolus, ut gentes benelicium Evangelii, sibi occasione Judorum prstilum agnoscant, ideque illis, lict incredulis, non indignenlur, sed coiniuisereantur.
S.

l\

patres,

Secundm electionem autem charissimi (sunt) propter eorum, id est, sanctos patriarchas, quos supra quoprimiliarum et radicis nomine significavi
;

277

COMMENTAI*! \. CAP.

XI.
,

273

propter patres eorum, elegit, Deo sunt ciumssimi eorum, Gquibus promisit se Dcum fore seminis 51. nes. 17, 7, et Dcuter. 4, impnitiSine mf.nitenti.v; Grcec, Ynus. 29.

vestrec fidei

tandem in Christum credant,

camdemGrocc,

que vobiscum misericordiam consequantur.


Vers. 52.

Conclusit
;

enim Deus omnia

omnes; ^yr., omnes


in inobedienti.

Grxc., in incredulitatem; Syr.,

bilia; Syr.

Non enim

revocal

Deus donum suum. Im-

Mira conclusio,

mutabilia enim

sunt Dei doua et pron.issa absolutc,


;

miliarc, et concordes facere,

qu omnes dbet hu-> omnesque ad Dei misegentiles

et sine conditionc facta

talis est

autem promissio Dei

ricordiam magnificandam inducere.

patriarchis facta,

qud nunqum pcnits abjicict eos, necexslinguctgentem; sed recordabiturfdcrisquod


pepigit

Omnia

id est,

omnes homines, lam

qum

Jdos, Deus permisit


lbi
,

in infidelitatem successive di,

cum Abraham

Isaac et Jacob, Levit. 2G, 42,

et in ill, velut in carcere, seu

ut ait D.
;

Tbom.,

45, etc.

sicut in

qudam

erroris caten, concludi

unde sine

Vers. 30.
CREMDisTis...

;
,

Sicut enim aliquando et vos non

Chrisli grati nullus posset egredi,

ut omnium Deus

sicut

enim, vos,

gentiles, aliquando

misereatur
faciat orbi.

suamque misericordiam universo pate-

eratis increduli

oecasione ver ineredulilatis Judaeo-

rum

per Dei misericordiam adducti estis ad fidem.


sic

D. Chrysost.

habet

Qucmadmodhm enim

et

vos

Ut hanc infidelitatis successionem intelligas, nitio mundi omnes in ver religione vivebant gentiles pri,

quondam

increduli fuistis Deo, nunc autem per illorum


estis, sic cl isti

mo

in idololatriam delapsi sunt

Deus per Abraham


iniit,

incredulitatem misericordiam adepti


increduli facti sunt, ob id

nunc

deinde per

Moysem

fduscum Judxis

ipsique

qubd vos misericordiam con-

secuti estis, ut et ipsi misericordiam consequantur.

verum Dcum coluerunt At poslniodm Christum et Evangelium repulerunt, illorum incredulitatis oecasione ad gentes dclatum est Evangelium
;

Vers. 51.

Ita et illinunc

non crediderunt...,

gentes in
;

id est, ita vicissim

Judi nunc sunt increduli.

Christum crediderunt, verumque


ves-

Dcum

colunt

Ju-

In misericordiam vestram;

Grxc, miserkorduc
qud Deus

dxi ver

rejecli sunt

Deo. Circa finem seculorum

tr; nolunt credere qud Dei misericordin per Chri-

gnies fuie dficient, ut Apostolus docet secund


Thess., cap. 2, v. 3
rcipient
;
;

stum ad vos,
Dei vobis

gentiles, perlineat, seu

velit

Judai ver tune

fidei

doctrinam

genlilium misereri. Vel nolunt credere misericordi


facta?

tandem uterque populus ad Christum con-

per Christum
is

id est,

fidem et gra;

vertetur, ad invicem reconeiliabitur, et


flabit

unam
:

con-

tiam Cbristi rejecerunt. At

erit

aliquando exitus
,

Ecclesiam. Hin exclamt Apostolus

vt et

ipsi

exemplo vestro provocati

et oecasione

Vers. 33.

O altitudo divitiarum

sapientl:

et

rum

fides et pietas ita

Deo

placuit, ut promiserit se

Deum

fore

seminis eorum

post eos, Gnes. 17 et

Deuter. 4. Vers. 29. Sine pnitenti enim, elc. Sine pnitenti, quasi dicas, impnUibilia, immutabilia, id est, talia quorum nec possit nec debeat pnilere cum qui ddit aut promisit. Loquilur Apostolus de promissis et vocalione qu ex electione procedunt id est. iis qure facta sunt absolnl et sine condilione. Hsec quippe sunt immutabilia; nec lieri polest ut Deushominum pecealis offensas, id quod semel absolul promisit aliquando relraetel. Ejusmodi fure promissions Abrahre et Davidi l'acte, de Christo nascituro et prophties prsedicliones de eerto terapore quo nasciiurus esset. Unde falluntur Judaei diecnies ad-

vestram misericordiam , id est , increduli fuerunt vestne miscrieordice. Credere enim noluerunt Judaei beneficium Dei per Christum ad gentiles pertinere.

Nam

Dei erga vos.

vestram misericordiam intelligit misericordiam Hanc enim Judi genlibus invidebant.


,

Vt et ipsi (Judsei) misericordiam consequantur ; non solm consecutionem sed et causam finalem hic dnott sicut et in eo quod sequilur; ut omnium misereatur. Hoc quidemloeo causam finalem non incredulitatis Judseorum, sed promissionis divin. Sicut vos gentiles aliquando increduli Deo, lict nuihe vobis facta; essent promissiones tamen misericordiam consecuti estis, et addueli ad fidem oecasione incrcdulitalis Judieorum ita vicissim de Jtidas quibus facta; sunt Deo promissiones exislimandum est, ut et
:

ventum Messiae,

ultra

qum prdictum

est, dillcrri

propter ipsorum peceala. Numquid enim iniquitas illorum (idem Dei evacitabit ? Ha doeet bc sententi l'aulus, non obslante pertinaci infidelilale, et aliis pecealis populi Judaici, ecrtissim ac suo tempore futurum, ut Deus impleat proniissa, servetque testanientuin seu pactum quo pollicitus est se ablaturum ejusdem populi peccata. Vers. 50. Sicut enim aliquando et vos ( gentes) non credidistis Deo, Gjraec, increduli fuistis. Nam plus est incredulum esse, qum non credere. Gentiles anle Chrisli advenUmi eiant sine Deo in hoc imindo,

Ephes.

2.

misericordiam consecuti estis propter incredulitatem illorum , propter incredulitatem fracti sunt. Signilieatur pertinacia non credendi , etiam visis vel audilis idoneis dociimenlis quod proprie vitiiun erat Jud.Torum, de quibus ait Doniinus Nunc autem el viderunt et oderunt , Joan. in. Nota, Aposlolum non dicere Nune autem credidistis sed, mi* riordiam consecuti estis : ut inleliiganl, quod credi:
:

Aune autem

ipsi manifestant et insignem Dei misericordiam, adducenlis eos ad lidciu . aliquando experiantur. Huc e dicunlur , ut nculri altcris exprobrent , sed utrique pareni experti misericordiam, unanimes, uno ore Deum salutis auctoretn collaudent. Vers. 52. Conclusit enim Deus omnia , etc. Conclusit id est , concludi permisit , Deus omnes sub peccato et sub incrcduliiatc. Peccalor enim peccato, quasi saxo , vel carcere clauditur ; quia ex eo sine Dei grati egredi nequit. Concludit Apostolus totam hanc dispuiationem suaiu eceptam cap. 9 , scilicet omnes homines tam Jud;eos qum gentes esse peecalores, et sub peeeali jugo concludi, atque indigerc grali Dei et Cbristi. q. d. Deus tam Jud;eos qum gentes tenebris longa; inlidelilalis suceessi\, et vicissim concludi permisit, ut eus ad fidem et graliam suam vocarct, acliberaret, ilque gloriosam suam miseri-

s.

dennl, esse miscricordise Dei (idem largientis. Vers. 31. lui et isti nunc non crididerunt

cordiam omnibus paiefaceret. O altitudo divitiarum sapienti etscienVers. 53. ti Dei ! Altitudo prolimdilatem hic significat. Sensus est : O qum proiumla et limnanis sensibus imperscrutabilis est copia seu magnitudo tam sapienti

in

qum

scienliai

Du

'.

Apostolus hic divime misericor-

279
scienti.e Dei
!

IN

EPISTOLAM AD ROM A NOS


profunI

280
Pauli cxemploel

Grc,
,

5 prafunditas
!

etc.

rinus,

vobml bocD.

communiaposGloria Palri, et

dura

abyssalem profunditatem

/30o;,

idem acabys;

lolorum usuel insiitulione, ccepisse in Ecclesi banc


sanclissim Trinilalis doxologiam
Filio,
{

sus. Divitiarum

ci sapienli, cl ecienti Dei

Grxc

et Syr. Ikcc tria per

copulam

sic distinguant.

el

Spirilui

Sanelo, et toncilio Nicno addi,

Tria ilaque negat Apostolus posse pcnctrari. Primo


divitias

lum
et in

fuisse: Sicul erul in principio


secula seculorum,
5-2";.

et

nunc

el

tanner,

bonilalis

divins,

id

est,

abundanti.im scu
,

Amen. Citant D. Basilium, BaGloria Palri, ex


;

magnitudinem divin misericordi

gcnlilium pri-

ron., tom. 3, an.

quo omnia;

mo, deinde Juda-orum inndelitatem


rentis.

patienter perfesic ordinavit, ut

gloria Filio, per


in

quem omnia

gloria Spiriiui sancto,

Secundo sapicnliam, qu res

quo omnia,

etc.

Vide plura apud. Cornel.


in v. 25, 28, 50, 51.

vicibus agerctur;
sains, et

Juda-orum casus esset gentilium


in illos
,

obseryatio

Judorum

invidia, esset

salus. Tertio scieniiam

qu distinclissim
,

Judorum novil om-

Mirare obslupescendum Dei judicium, quo decrevit


contraria per contraria perficere
:

ex

Judorum

incre-

nia

fulura
,

tionem
lionem

Judorum rejectionem gentium adopJmlcorum reassumptionem, gentium defeculriusquc populi lernam reunionem.
:

dulitatefidem gentium cduxit, et in fine mundi, gen-

tium

fide utetur

ad Judaeorum incredulitalem des-

Irucndam; tune enim gcnlilium exemplo provocali,


fidei

Quam incojipbehessibiua sunt


id est

judicia...,

scu dvi.-e,

doclrinam suscipient. Hoc Apostolus vocal mys51. Allerum mysteriura,

crta, et investigabiles, Gr., impervestigabiles,


,

lerium, scu mirabilearcanum cl stupendum judicium,


v. 25, et illud aperit, v. 50,
et

raliones et

modi quibus

illa

exsequitur.

Hocc

nulliis,

ucc anglus, nec


polerit.

bomo

scrutando compre-

quidem

bonilalis, v. 28,

ob sanclos palriarcbas,

henderc

Judi,

lict

increduli etobdurati,

Deo tamen sunt


Judaeorum in-

Veus. 54, 35.

quis emm cognovit


quis cognovit...?

sensum DOMI-

chari; non descril eospenils, sed de illorum salulc


et convoi sione fulura cogitai;
fidelitate

NI? AUT QUIS CONS1LIARU1S...,

AUT QUIS PRIOR DEDIT


ail

et sicut

illi? Ihcc tria tribus supradictis opponit,

Tbeo,

usas est ad fidem genlilibus dandam,ita fide

dorclus

Scienii,

sapienti

quis
!

genlibus data utetur in fine mundi, adabolendam Ju-

consiliarius...? divitiis, quis

prior ddit illi? Quis cog-

dorum
nt
credent.

infidelitatem

tune enim

cm magnus venain

novil raentem (veDv) Domini? quis ejus consilit parti;

Elias, fidei

doclrinam suscipient, et
venlurus
est
,

Cbristum
omnia

ceps fuil?Reges terreni consiliarios babent, qui ipso-

Elias

et

restituet

rum

scrta nrunt;

Dcus autem, Rex regum, ad sua


;

Mallb. 17.

consilia

nemincm

admitlit

idtanlm novimus quod


ddit Deo,

orservatio

generalis
et

nobis revelare dignatur. Quis

quod ab eo pris non acceperil, unde remuncralionem debcat


exspectare? nullus.

ad doclrinam spectans
!

ad mores.

Totam banc

disputa tioneni capitc

nonocplam,
,

concludit Apostolus

edem propositione quam

in ca-

Vers. 56.
in ipso...

Quoniam
ipso,
;

ex

ipso,

et per ipsum, et
;

pilc tertio, v. 9, posuit quasi

conclusionem primi et

Ab

tanqum auctore

per ipsum, ut

secundi capilis, nimirm omnes, el Judos ctGrcos


esse sub peccato, et v. 25, egere grali Dei. Sic in
fi-

conservalorem
t't;

in ipso, scu,

ut in Graeco, ad
ipsi

ipsum,
in

aTv,

tanqum ad fincm ultimum,

cloria

ne

liujus capilis, v. 52, concluait

Dcus omnia

in

infiJti-

secula, Amen*. Cornlius Lapide, et post ipsum Ti-

delilalc, ut

omnium miser ealur,

id esl, et

gnies et

de qu prcessit, non minus qum sapienti abyssum admiratur. Per divitias accipit bic Paulus magnitudinem misericordi Dei, qu nos divites fecit in omnibus donis grali et glori; q. d. O profundisc
,
:

dam

misericordiam , sapientiam et scieniiam Dei Misericordiam qu omnium misertus est ; sapienliam qu omnia concludi permisit sub peccato et
!

tanlm qui det consilium Deo , uli explicat Isaias cap. 40, sed eliam qui particeps et conscius sit consilii Dei; q. d. : Nenio est conscius consiliorum et arcanorum divinorum ; ac proind nenio scrulari dbet, cur Judis reliclis gnies sibi jain asciveril Deus. Quis enim admit in consilio Domini? Jeremi 25.
Aut quis prior dedil illi, etc. Ilauc senVers. 55. tcnliam sumpsisse vdelur Apostolus ex Job i! ubi Quis anl ddit mihi, ut reddam et ? Porr ait Doniiiius neminem Deo quidpiam primo ddisse, quod non probat Apostolus ill sententi acceperil ab co quam subdit dicens
, :

primo ncgligeret gnies, ut sic Judajos eligerel; deinde Judenique utrosd;cos rejiceret et sic eligerel gnies que in line eligerel et complccleretur. Scieniiam, qu omnia fulura distinclissim novit antequm liant, ut Judorum rejectionem gentium adoptionem et jusiiliam, quod boc loco spcial Apostolus.
infidelilalc
,

quque
,

ila

omnia dispensavit,
:

ut

Vers. 56.

Quoniam ex
:

ipso

cl

per ipsum

cl

in

incomprehcnsibiUa sunt judicia ejus, Grc inscrutabiiut. Explicat Apostolus id quod dixit de proquibus fundiiatc sapienn' divin. Nam judicia Dei de rbus staluit el ordinal, actus sunt sapienti ejus. Ea inscrUlabla sive incomprehensibilia sunt, et abyssus multa quia nullus inlellcclus crealus, nec angfclicus quidem potest ad plnum raliones coruin scrutando comprebendere. El investigabiles vi ejus. Sensus est, rationes operuni Dei non posse quoquam pnits cognosci. Vers. 54. Quis enim cognovil sensum Domini? Neinincin perfect nssc cogitaliones et consilia mentis divin.
, :

Qum

Dicuntur aulem omnia esse ex ipso , sciliect Deo, tanqum prima effectrice causa. El p<r ipsum, quatens per eumdem omnia gubernanlur et et in ipso, Grc, in ipsum , scilicet conservantur omnia respiciunt et tendunt quia sic Deus omnia agit et gubernat, ut ea in se ipsum tanqum (inem ordinct atque dirigat. Universa enim propler semetipsum operatus est , Proverb. 16.
ipso sunt omnia.
,

Ipsi gloria
ficetur in

in

secula,

nemp,

sit, aut est.

Finis

enim omnium operum Dei

est, ut ipse per illa glori-

omnem

lernitatem.

Quod quoniam omnes


clausulam, et justum est

vclle

debemus,

adjicit approbationis

Amen,
ut in

id est, ila liai;

dignum enim

Aut quis

consiliarius

ejus fuit ?

Consiliarius

non

omnia secula

glorificetur Deus.

281
da-os ronvicit infulclitalis,
lia

COMMENTARIA. CAP.
ut excusai loncin
convicti,
sui

XII.

282
in bis

non

jiisliti,

elgenlilium adoplionem et justiliam,

babeant; sicutqui criminum suri

eugim
bornes

tribus capilibus 9, 10,


hil sini in

non habent

sunlque quasi

reals

convietione
ut

H, quasi omnia quae dixit nicomparatione corum qu;e ipsum, lietdivilatent,


et
!

cdnslricti. Sic

auicm concluait Apostolus,

nits

edoctum,
!

exclamons miralur
liuinililer

alti-

ad quos scribit, et Judos et gentilcs doceat non superb de se seniire, sed humiliari non allercari, sed
;

tudo

clc.

Ulinam

nos

et

modesl bis

de rbus disputemus

Rvelata quidem disseramus,

utrosque ad concordiam venire, scientes et convicti qud non ex meritis, sed ex Dei misericordi sint
salvandi.

abscondita ver miremur et adorerons. Nequc enim

promplum est cuiquam busmodis ordinavitres


quid oporteat
lieri,

Dei videre mentem, aut quisuas,

bomo animal

caecum,
:

Sed nota qud ha cadem convictio unicuique fidili sit ad salulcm necessaria. Pcccavi, reals mei
convietione

et ipse se nesciens, ultr polest

ralionibusconsequi

quando,vclquogcncrc ipse cuncet

snm

constrictus, sub

peccato quasi sub


!

tarum rerum Palcr, Moderalor


Arnob.,
lib.

Dominus

scit soins.

carecre stim inclusus; peccavi sciens et volons, excu-

II, citatus

Grolio.
agit,

Non

ide non jusdiviiue-

sationcm non habeo. Egeo


grati in selernum

ilaque grali
peccali

Dei;

sine

tum

est

quod Divinitas

quia capere vim

manebo sub

caten.
,

Sains

jusliti
j

bomo non
ratio,
sic

valet; sicut plus

Deus

est

qum

ergo
mea.

mea opus

est misericordi;

Dei

non

jusllisc
I

bumana
quod

mibi plus dbet esse qum ralio,

Dcus bouc! Deus misericors,


;

fac

mccuni se-

Deo

agi

cognosco. Salvian., ab eodem cilalus.

cundm misericordiam tuam


litatera paleris in

et

quaudoquidem mipeccatum
et

D. ilaque Pauli
!

modesliam

et sobrietatem imilabor;

sereri lux delici sunt, ideque

inlide-

ipsum

in

boc sacro proedcslinationis

labyrinlbo

ila

omnibus, ut omnium miscrearis,


per

sequar, ut non ullra progrediar; sislam ubi

slelit;

atquc nulius nisi

tuam misericordiam salvelur,


et infidelis;

mirabor, et bumilis adorabo quod mirans

et excla-

miserere me peccatoris

sed in

tu mi-

mans

adoravit

altiludo

etc.

sericordi sperantis, le unico auxilium quxrcnlis.

Incomprehen&ibilia sunt judicia Dei. Justa quidem et


rationabilia sunt in se, et infinitae sapientix
at
et

ALTERA OBSERVATIO D0CTRIXALIS ET MORALIS.

plena

Poslqum Apostolus
vinae dispensationis

atlulit

rationcs quas potuitdi-

ralio

nobis

incomprebensibilis,

sicut et

sa-

circa

Judieorum rejectioncm
XII.

pientia.

CAPJT
1.

CHAPITRE
per misericordiam vivenlem,
1.

XII.

Obsecro ilaque vos,

fralres,

Dei, ut exbibeatis corpora vestra hostiam

sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium vcstrum.


2.

Et nolile conformari buic seculo, sed reformain

mini

novilate senss veslri

ut probetis

qu

sit

voluntas Dei bona, et beneplaccns, et perfeela.


5.

Je vous conjure donc, mes frres, parla misricorde de Dieu, de lui offrir vos corps comme une hostie vivante, sainle et agrable ses yeux, pour lui rendre un culle raisonnable. 2. Et ne vous conformez point au sicle prsent, mais transformez-vous en des bommes nouveaux par le renouvellement de, votre esprit, afin que vous reconnaissiez quelle est la volont de Dieu, ce qui est bon, ce qui est agrable ses yeux, et ce qui est parfait.

Dico enim per gratiam qiuc data est mibi,

om-

nibus qui sunt inler vos, non plus sapere


lel

qum opor-

5. Je vous exhorte aussi, vous tous, selon le minislre qui m'a l donn par grce, de ne point

sapere, sed sapere ad sobrietatem, cl unicuique

sicut
i.

Deus
Sicut

divisit

mensuram
in

fidi.

enim

uno corporc mulla membra ha-

bemus, omnia aulem membra non eumdein acium babent,


5.
lia

vous lever au del de ce que vous devez dans les sentiments que vous avez de vous-mmes, mais de vous tenir dans les bornes de la modration, selon la mesure du don de la foi que Dieu a dpartie chacun de vous. 4. Car, comme dans un seul corps, nous avons plusieurs membres, et que tous ces membres n'ont
pas
la

mme

fonction;

multi

unum corpus sumus


membra.

in Chrislo, singuli

5.

De mme en Jsus-Christ, nous sommes plu-

aulem
G.

aller alterius

Ilabentcs aulem donaliones,

secundm gratiam

qu.e data est nobis, diffrentes, sive propheliam sc-

cundm
7.

rationein fidei,

sieurs qui ne formons qu'un seul corps, tant tous rciproquement les membres des uns des autres. G. Nous avons aussi des dons diffrents, selon la grce qui nous a l donne. Que celui qui a reu le don de prophtie de l'glise s'attache son ministre, en use .selon la rgle de la foi.
7.
tre. a

Sive ministerium in minislrando, sive qui docet

Que celui qui est appel ait ministre adminisQue celui qui a reu le don d'enseigner s'applique
Que
celui qui a reu le

in doctrine,
8.

enseigner.
8.

don d'exhorter exhorte.

Qui cxiiortalur
,

in

exborlando, qui tribuit in simqui

plicilaie

qui praiesl in solliciludinc,

miseretur

in bilaritate.
9. Dileclio sine

simulalione; odientes inalum,

ad-

hrentes bono

10. Cbarilate

fralernilatis

invicem diligentes;

lio-

noreinvicem prxvenienles;

l'aumne la fasse avec simplicit. celui qui est charg de la conduite de ses frres s'en acquitte avec soin cl avec vigilance. Que celui ([ni exerce les uvres de misricorde le fasse avec joie !). Que votre charit soit sincre et sans dguisement ayez le mal en horreur, et allachez-vous fortement au bien. 10. Que chacun ait pour son prochain une affection vraiment fraternelle prvenez-vous les uns les autres par des tmoignages de dfrence.
celui qui fait
:

Que Que

585

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
11.

284
:

H.Sollicitudinenonpigri, spiritu ferventes, Domino


servientes,

Xe soyez point lcbes dans votre devoir

con-

servez-vous dans la ferveur de l'esprit; souvenez-vous (pie c'est le Seigneur que vous servez.
12. Rjouissez-vous dans l'esprance; soyez patients

12. Spc gaudentes, in tribulalionepaticntcs, oralioni


instantes,
13. Ncccssilatibus

sanctorum communicantes,

lios-

pitalilatem sectantes.

maux, persvrants dans la prire", Charitables pour soulager les ncessits des saints, prompts exercer l'hospitalit.
(ions les

l.

Hiolitc

Dencdicile persequentibus vos

benedicite, et

les,

maledicere

14. Bnissez ceux qui vous perscutent; bnissezne faites point d'imprcations contre eux.

15.

Gaudere cum gaudentibus,

flerc

cnm

flenti-

joie, et

15. Soyez dans la joie avec ceux qui sont dans pleurez avec ceux qui pleurent.

la

bus

1G. Idipsum invicem scntienles

non

alla sapientes,

sed humilibus conscnlicnles; nolile esse prudentes

apudvosmetipsos;
17.NulIi
J)ona

10. Tenez-vous toujours unis dans le mme esprit, n'ayez point de penses prsomptueuses ; mais accoutumez-vous a ce qu'il y a de plus bas et de plus humble. Ne soyez point sages vos propres yeux:

malum
:

pro malo reddentes; providentes

17. Ne rendez personne le mal pour le mal ayoz soin de faire le bien, non seulement devant Dieu, mais
;

non tantm coram Deo, sed cliam coram omnibus bominibus


18. Si
iicri

aussi devant tous les

hommes.
qu'il

18. Vivez en paix,


est

polest,

quod ex vobis
:

est,

cum omnibus

si cela se peut, et autant en vous, avec toutes sortes de personnes.

bominibus pacem babentes


19.

10.
frres,

Ne vous vengez

point vous-mmes,

mes chers
:

Non vosmetipsos
ira;
;

dcl'endcnles,
:

ebarissimi, sed

mais donnez lieu la colre; car il est crit C'est moi que la vengeance est rserve, et c'est

date lOcum

scriptum est enim

Mihi vindicta,

moi qui

la ferai, dit le

Seigneur.

ego retribuam,
20.
sitit,

dicil

Dominus.
inimicus tuus, ciba illum
:

Sed

si

esurierit
illi
;

si

potum da

boc enim faciens, carbones ignis

20. Au contraire, si votre ennemi a faim, donnezlui manger; s'il a soif, donnez-lui boire; car agissant de la sorte, vous amasserez des charbons de feu sur sa tte.
21. Ne vous laissez point vaincre par le travaillez vaincre le mal par le bien.

congres super caput ejus.


21. Noli vinci malo, sed vincein bono

mal, mais

malum.

ANALYSIS.

A
1

doctrin fidei transit

Apostolus ad prcepta
:

mo-

2"

Quomodb
et

erga

proximum quoad
scilicet

actus internos

rum. In hoc ergo capile docemur

habere nos debemus,


honest
3

illum dligere ver, pure,

Quomodb

erga

Deum

nos habere debemns; sive


Iwstiam vivant, immolare

humililer, v. 9, 10.

quand corpus, quod


debemns,
r. 1, sive

ipsi, ut

Docemur
16.-

qualcs in nobis esse debemus, diligentes,

quoad animam,quani secularibus


renovare debemns; ut mente rno-

ferventes, oralioni instantes, v.


tes, v.

H, 12,

non

alla sapien-

abslraclam,

interiits

vait, voluntali

Dei

in

omnibus faciend studeamus, u.2;


quilibet Dei minisler,
et

A"

Quomodb

erga proximum, quoad externa

ojficia,

sive

quoad dona grati, quibus

suo

nos grer e debemus, v.lusquein fincm, ubiquinquies


ira in

propriodono conlcntus, debet sanct


Ecclesi,
0, 7, 8.

modeste

uti,

ad

proximum

nobis

prohibetur,

v.

14,17,19.20,
scilicet

cujus

membrum

est,

uiilitalem, v. 5,

4 5,

21, etunica nobis permiltitur vindicta, bona


malis reddere,
v.

pro

20, 21.

PARAPIIRASIS.
1.

Cm

ergotanta

sit in

vos Dei misericordia, per


obtestor et obsecro, ut in
iili,

dono conlentus, sobri


suram doni
sibi

et

modeste se gerat

inlra

men-

banc ipsam, vos,


gratitudinis

fralres,

monimenlum, immolelis
et

non pecudes

mortuas, sed veslra ipsacorpora, hosliam Deo viven-

Deo collali. 4. Sicut enim in uno et eodem corporc mulla habemus membra diversa, et bc omnia membra cor
poris
nostri

tem, sanclam,

ah omni peccalorum macula purgaspiritu

non habent camdem functionem


fidles

sed

tam

Deo gratam, ulpolc

puro

et sanctificato

diversam,
5. Ita

oblaam.
2.

nos omnes

et

Dei ministri, quasi dihabentia,

Et ne sicut amatores hujus seculi scclcmim vo-

versa membra, diversas


Christi corpus

functiones
;

unura
aller

iuplates et
biis
;

commoda,

vestrisque

serviatis cupiditati-

mysticum sumus

singuli

aulcm

sed per sedulam mortificationem veslrarum cu-

alterius invicem
G.

membra sumus.
habeamus dona, prout Deus
est, iis

pidilalum, studete ut mente renovemini, ut spiritu rcnovati experiamini, gusluque spirituali sapiatis,
sit

Cm

igitur diversa

voluntas Dei, possitisque distinguere

qu quod bonum
est,

unieuique noslrm per suam graliam largitus

utamur modeste,
tes se contineat.

et

unusquisque intra doni sui limi

est, vullque

Dcus

nobis fieri;
;

quod melius
et

ip-

siusque oculis gratins


est, ipsique

quod optimum

perfeclum

Cui contigit prophtise donum, ad explicandas sacras Scripluras,

gratissimum.

eoad bonum Ecclcsiae sobrius


in Ecclesi

ulatnr,

Hanc Dei in vos voluntatem, ego Dei ministrr, omnibus vobis Koma? existentibus dico, et quidem
3.

juxta regulam
7.

fidei.

Cui contigit aliquod


in

ministerium, scu

juxta of'licium mihi gratis indultum

edico

silicet,

ut

ccclcsiaslicus ordo,

hujus sui ministerii funlin

nullus de se supra

modum

sapiat, sed

unusquisque uo

inclusus, officio suo modeste fungatur.

28S
8.

COMMENTARIA. CAP.
Qui doccmli lalenlum
,

XII.

ggg
omnia prospra
et

cl officium

habct,

citra

fastum suam doclrinam

scu criulilionem largiatur.

mala reddat communia, ut ex charilategaudeatiscum gaudentibus, tristemini


16. Sit vobis

15. Cbaritas sic inter vos

Qui munus

liabet
,

ad bonos morQS et ad piela-

cum

Irislibus.
,

tem exhortandi
gatur.

suo quoque minire modeste fun-

omnibus unus animus

sicut et cor

unum

estote itaque concordes inter vos; propterea


ita

Cui incumbit officium clccmosynas communicandi, opus est, dandosine illud bon fide prstct iis quibus

cavetc ne de vobis ipsis clar sentiatis, sed

dmis-

se, ut et
mini.

cum

infimis

hominibus bnigne converse

personarum acccptionc.
Cui commissa est cura cteros regendi sollicilus, gerat, Deo vigilaiis et sedulus, subditorum sibi curam
;

Cavcle et ne, nimim vestra prudenti tribuentes,


aliorum judicia spernatis
cordia: contraria.
;

hsec

enim duo sunt con-

pro

iis

rationcm redditurus.
hilari

Qui miseris succurrit, id alacri animo et


vuliu faciat.
9.

17.

Qud

si'fort

vos quis offendat verbo aut facto;

Caveat

fidelis

profanorum simulatione
;

qui

ne

rctallietis,

convicium pro eonvicio, aut injuriam


:

verbo et signo tenus diligunt, non re dileclio sit inproxiler vos vera , sincera , ex corde ; sic autem

pro injuria reddentes

Sed vobis
tantm
,

cura; sit ita

benefaccre, ut non Deo


;

mum
10.

amate

ut ejus vitia odio habeatis, virtulcs ver

qui cor intuetur, placeatis

sed ut etiam per

diligatis.

bona opra vestra omnes boulines


sincera
sit

aulificcntur.
fieri

Non modo

vestra inter vos dilectio,

18. Si salv justiti et veritate

potest, quan-

sed fraterna; vos invicem ut .fratres, ejusdem Patris cleslis filios diligite; vos invicem ut filios Dei, et
ut fratres Christi
,

tum

in vobis est,

tribus,

pacem habete, non solm cum frased etiam cum omnibus omnin hominibus.
ut
ita sit, fratres
,

honore prrevenite.

19.

Hoc

11. Cav.eat et fidelis ab

omni
et

pigrili;
,

sed

omnes

charissimi, non vosmetiralo cedile


in
,

ipsos vindicate

sed vobis

illumque
dicit:

estote in officio prompli et alacres

spirilu ferventes,
servilis.

suo judici relinquite, qui


Mihi vindicta compelit;
et

utpote qui

Deo regum Rgi

Domino

Deuleronomio

12. Propterea gaudete et sperate;

ipse

enim

ego judex justissimus rc-

erit

pendam.
20.

merces vestra magna nimis; hujus mercedis


vestras oppressiqnes

intuitii,

patienter

suslinetc

assidnis

Hoc edoctus

oraculo, cave ne laesus ldas,


;

im

orationibus cleste auxilium


et

Domino

cui servitis,

pro maleficio repone beneficium


inimicus
rige
:

si

forte esuriattuus

pro quo patimini


13.

implorantes.

illum cibo refove;

si sitiat,

potum

illi

por-

ritas, ut

Cierm tanla sit erga proximum vestra cliapauperum inopia quasi vestra sit, et vestra
,

bxc

ardentes,

eum quibus cum


tua in
le

bnficia erunt quasi carbones


capile ad

pedcscircumdatum,

copia

sit

quasi pauperum.

inllammabis ad
21. Hoec

redamandum.
tibi

exereete

Erga peregrinos autem hospilalitatem non tantm quando pelunt sed et ad illos currentes
, ,

sola

vindicta permittitur,

hicque

tuum inimicum vincendi modus concedilur unicus,


benefactis vincerc
;

offerte hospitium.

cave itaque ne ab co lsus

yijrt-

14. Eis ver qui vos, vel odio Christi


tivo
,

vel alio nio-

dictam expetas
superabit; sed

sic

enim

le

lui
ita

adversarii
ejus

malitia

persequunlur et affligunt
,

non modo uon mal

bonis

of'ficiis

maliliam exlit

precemini
et

sed contra

illis

ben precemini, salutem

pugna, ut
eus
;

luis beneficiis victus,

ex inimico

ami-

gratiam optantes.

et

hxc

est perfeela et chrisliana Victoria.

COMMENTAKIA
Vers.
1.

Obsecro itaque vos, fratres.


:

Inique.

sistite. Offerte,

quasi diceret

Alienale vobis, et

cm

tanla sit in vos miscricordia Dei

gratis quippe

Dei dominium transferte.

vos voca vit, gratis et justificavit, lot

aliis

justjli

Corpora vestra, non yidmas merluas


matcriali jugulatas
,

et culii->

repulsis, ut tribus ultimis eapitibus, nono, decimo,

sed exbibele ci corpora vestra,


mortificalionis gladio occi-

undecimo dictum

est.
liorlor,

hosliam
per msericormam,

spirituali

quidem
lidc

Obsecro, Grc,
par miscrationcs.
miscricordia:
;

Grxc,

sam, sed vivenlem


anima tam. Sanctam,
ila

viv, spe firmam, cliarilate

Hoc

plurale indicat
:

inagniludiiiem
et

quasi diccrel

Obsecro

liorlor vos

ut sit sancta, et
,

abomni peccatonini

per

bxc viscera miscricordiic Dei in vos. Et ExniBEVTis, Grc, xa.^a.nit^y.i, sistere,

maculis purgata
id est,

Dcoque

placeat.

Rationabile orsequium vestrum. Gra:c, T^wisyw^v

Obsecro itaque vos fratres, per miscriVers. 1. Docui hactcniis, vos, gnies cordiatn Dei , q. d. per Dei gratiam et misericordiam adscitas esse ad jusliliam et salutem ; Jud.os ver ab e? rcptilsos esse
, : ,
:

stcls

quod

tides dictai,

quodque Deus

et Chrislus

vobis efOagilat.

Ut
dain
tra,
,

exhibealis corpora vestra hosliam vivenlem , souDeo placenlem , q. d. Offerte Deo corpora ves:

mores transcain obsecro vos, fidles, qui tantam Dei mi sericordiam gratiam et justitiam consecuti eslis ul Deo grati suis, ut digne Deo, tanlque grati vivatis ut opre prut

mine

dogniatibus ad

vobis, ac transferte ea lanqum hosliam vivamin Dei dominium ut iis ulamini non ad libitum, sed ml Dei cullum et honorem. Ita S.
alienale
illa

Cbrvsnstomus.

287

IN

EPISTOLAM AD ROMAN'OS
cens,
i.l(n

288

Wptteii, id est, cuHiim Dei rationalem, scu spiritua-

utpote

membrum

Chrisli;

Deum

'

laudans et

lem

seu non brillas pecudes ut olim, sod rationalem

Kirans per actiones Deo consocratas, clper morti-

cl spiritualem

victimam,

scilieel

hominem ipsum, sou


ohlaium.

ficalionem, actiones animales etsensuales maclanlem.

corpus spiritu rationali

et

sanclificato

PRAXIS.

Syrus: Acceptant Deo per minislcrium rationale, sou


placentcm Deo per cultum spiritualem. Vnlt Apostolus ut exliibeamus

Quomodo corpus
nibil

fiel

bostia? ait D. Cbrysoslomus

mali respiciat oculus, et faclus est bostia; nibil


,

Deo corpus uostrum


;

omnesque

turpe loqualur lingua


qui commitlat

et facta est oblatio


et facta est

nibil ini:

corporis motus et actus

sod quasi hostiam rationaet

manus,
,

holocautoma

ini

lem

et spiritualem,

quippe spiritu inierno, puro

non
est,

sufficiunt isla

sod ut bona ctiam faciamus opus


faciat

saiiclo
ila

animatam

et oblatam. Sicul

Deus

spiritus est,

nimirm'ut eleemosynam

manus, calumnias

spiritualem

illi

etinternum exbibele cultum, qualis


spirituali
sciliect

inferentibus

bonedical os, auditus diVinis continu


:

est supra diclus

maclationc Deo

sermonibus vacet
bostia;
et

nibil

enim immundi habet

fixe

corpus immolando.
ORSERVAT10 LITTERALIS ET MOP.ALIS.
Alludit Apostolus ad sacrificia votera
,

aliorum primitias compleclilur hc bostia;

nos igitur lam

manuum qum pedum, tam


primitias

oris

in quibus

qum omnium aliorum


Vers. 2.
guremini, Syr.

occidebanlur victimne, vituli,

oves,

hirci,

colum-

Etnolite conformari. Grce, ne


:

Deo reddamus.
conft-

bx,

etc.,

bisque veteribus

sacrificiis

opponit novum, sed Deo


:

sciliect

spiritualem sacrificandi

modum;

Et ne assimilemini huic seculo; sed reformamim, Grc. Sed transformemini in renovu:

per bttcexlerna etvetera


ut

sacrificia

semper inlenlum

lione mentis vestr

id est,

ex veleri

in

novam

transite

enim

ait lue

D.
,

Tbomas

post D. Augustinum, visiofforlur

formam
tistis.

seu et ne vitara ducatis similem bominibus


,

bile sacrificium

quod exteris
,

Deo

signum
ob-

sectanlibus hoc seculum

cui per

Baptismum renun,

est invisibilis sacrificii

quo quis

se et sua in Dei

Vide parapbras. Divus Cbrysoslomus


,

et post

sequium exhibet. Nos ergo D. Paulus docet


lur ut
in graliludinis

et horta-

eum Theodorctus

notant qud D. Paulus ros hujus

monimcnlum
;

nos et omnia

seculi, scilieet opes, potentiam,

honorcm vocal

figuras,

nosira

Deo sacrificemus
triplex

et quia, ut ait D.

Tbomas,

quia sunt pariim durabiles; Prceterit enim figura hujus

homo

habet

bonum, anirnam,

cor[His, cxie-

mundi; qu sunt autem

spiritus, scu virlutem


solida;

vocat

riora bona, bine dbet Chrislianus anirnam Dcosacrificare per devolionis et contritionis

formam
tes.

quia sunt res verae,

et

permanenpri,

bumilitatem
,

exte-

bona per eleemosynarum largilionem corpus per mortificalionem. De eleemosyn Ilebr. ultimocariora
pite
et alibi
;

Ad duo

tota revocatur moralitas ebristiana

mum

ut

anima se retrahat noxiis; secundum


,

ut

bic

speciatim de corporis hosli per

se convertat ad ea quibus perficitur

seu ut

mundo

spiritum offerend.

per cupiditatem non configurctur, sed ut Christo per


sacerdos est

Hujus

sacrificii spiritualis etebristiani

charilatem conformetur.

spiritus, altare est cor

nostrum

gladius contriiio,

Ut
origo
;

proretis qvje sit voluntas Dei.., quia Dei vo-

morlilicalio, ignis est chantas, bostia corpus, peccalo,

luntas est omnis sanctilatis rgula, mensura, fous et

animatum

quidem mortuum.al Deo vivum, mente pur,sa:ict qu se, suum corpus, omnesque corporis
,

bine Apostolus vull ut in omnibus illam cognos-

coreet adimplere studeamus.

Hxc autem
:

cognitio fruref'or-

actiones ad Dei gloriam dirigit et offert.


Offerant ergo Jud;ci carnales, hostias mutas, et irrationales victimas, corpora mortua, incapacia

ctus est renovatiDnis interioris

qn plus enim

mamur

spiritu

mentis, e magis illustramur Deo,


et

Deum

menteque purgat probamus


quid melius, quid optimum.'

sapimus quid bonum,

laudandi et glorificandi, ipsique placendi. Chrislia-

nus ver

offerat

Deo corpus suum vivons

et sanctifi-

Triplex ilaque graine gradus in bis verbis indicatur:

catum

Baptismo per Spiritum sanctum; Deo plaest, virtutibus doditam, quia caro , est, inquit S. Gregorius. Viven-

pro incipientibus, proficientibus et periectis. Incipien-

Viventem,
vitiis

id
,

in

novam formam;

q. d.

Studete quotidianae reno-

dedila

mortua

tem, id est, quvitam, videlicet Chrislum, in se gerat. Sanclam, boc est, ab omui immunditi et inquinatione peccali immunem et per boc beneplatilam, id est acceptam et gratissimam Deo oui exhibetur.
: ,

vatipni mentis vestr per mortificalionem malorum affectuum et cupidilalum. Sicque bc metamorpbosi fiet, ul in dies transmulemini magis el magis in alios homines. Induite formam novilalis senss, id est, mentis; ut menlem virtutibus innovelis, ut diligatis
el qu.xralis ea qu;e sunt mentis et spiritus, ut opra nova, spiritalia et divina edatis ex bc nova et divin

Rationabile

obseqmum veslrum; vocal enim Apostolus obsequium seu cultum rationalem eum qui in ratione ac mente situs est, id est, cultum spiritualem, ad

differentiam culls externi alque corporei, qualis l'uerat Judorum , consistons in hostiarum carnalium maclationc. Recla autem ratio dictai, Deum magis interna lidc , spe , pietalc , amore et purilate mentis,
,

quant exlernis corporis caeremoniis colendum esse. Et nolile conformari huic seculo. Sensus Vers. 2. est Cavete ne vita et conversalione similes cfliciamini iis qui sectantur hujus seculi seu mundi voluplates et commoda, suisque serviunt cupiditatibus. Sed refprmamini in novitate senss vestri Gr.c Iransformumini ut sciliect, transeatis ex veteri figura

forma Spiritus sanoti. Ut probelis qu sit voluntas Dei bona, et beneptacens, et perj'ecia. Qu magis reformamur spiritu mentis nostra^ e magis illustramur Deo magisque purgat mente probamus et sapimus quid sit bonum, melius, et optimum Deo volitum, Dcoque gratum. Ul scialis qu sit voluntas Dei bona, id est, quid Deus nobis
,
,

velit fieri

melius; et id est gralissimum. Sensus est Ad illam reformationem vitie vestr hoc perlinet, ut probetis, id est, exquiralis ac diligenler scrutemini, qux sit Dei voluntas bona, bencplacila , et

bonum

et

beneptacens

perfection, id est,
:

optimum

et sibi

289
tes faciunt

COMMENTAU1A. CAP.
quod bonum
est,

XII.

290
alii

quodque Deus

vult no-

sto, singuli

aulem exnobis,
:

aliorum sumus

bis (ieri,

prxcepla

scilicet. Proficienles faciunt

quod

bra. Idest

lia nos onines fidles, quasi diversa

memmem-

Deiquc oculis gratius, consilia. idfaciunt quod perfectum est, Deoquc gralissimum, que perfecl, seu aniore puro et ebaritate perfeel.
melius
est,

Perfecli

bra, varias et
tia,

diversas gralias et funcliones

haben-

unum corpussumusiy Curiso,


aulem commembra sumus,

idest, in Ecclcsi;
sive

singuli

commembres.

Vers. o.

Dico enim per gratiam


cum
sit

qv.z

data

est...

OBSERVATIO DOCTR1NAL1S EX MORALIS.


In corpore

Hoc enim
diceret
:

jungit sequentia

praecedentibus, quas

bumano

tria sunt, ait

D.

Thomas

uni-

Dico vobis quai

erga vos Dei voluntas,

las corporis,

membrorum

pluralilas,

officiorum di-

scilicet ut nullus

superb scntkit de semetipso. Vide

versilas; adde et aptitudo cujusque

membri ad suum
2" est uni-

paraphrasim.
Altercatio inler fidles Judaeos etGrsccos orla hujus
adnionitionis occasioncm

officium. IlainEcclesi, seu corpore mystico Christi,


est 1

menibrorum,seu fidelium multitudo


enim
fidles Clirislo,
;

ddit; quia

enim'utrique

las, uiiiuniiir

capili

suo

inte-

modestix legesexcesscranl, et in jaclaulix vilium inciderant, hinc omnibus lidclibus Romx existenlibus
D. Paulusex ofiicio muneris aposlolici pnecipit ut su-

ris,

per

fideni et

gratiam

sibi

invicem cxleris, per


fide et afi'eclu

Sacramcnta.seu, niait D. Thomas,


rilalisspirilualiler

cha-

uuimur invicem elDeo; unum cordiversilas,

pra
ii.

modum

de se non senliant, sed sobri, modeste et


fidei,

pus

et

unus

spirilus; est officiorum

ad

Ira

mensuram
collati.

seu doni in fide situ Spirilu


inlelligtur et

sancto
fidei

Per lidem ergo bc

donura

communein redacta; denique sunt et diverse gratis et dotes, quarum janijam faciel Apostoutilitatem
lus enunieralionem.

chrislianx et eliam

dona gratuita

visibilia,

qua; lune Spirilus sanctus fidelibus

largiebalur,

et

Hinc restt concludendum Unusquisque sobri sa:

quorum fundamcnlum
Ius, 1

est fides.

piat,

suque funclione conlcnlus

sit.

Hinc etiam doce-

Modestiam pracepturus, modestiam serval Apostoapostolatum suum gratiam vocans, seu gratis
;

mur cum
dere,

Cbristo capite noblro bumiliter dependere, ejus

Spiritu animari, ipsi in


fidelibus

omnibus parre; docemur et


nulli

acceplum

2 indieans

id

ex officio se (accre, et ad

omnibus cbarilale conjungi,


singuli

invi-

bue nionitum cisdandum, ex minire apostolico leneri


;

omnes adjuvare:

enim commembra sudoxationes secun-

5 utens verbo, dico,


lia

non aulem verbo, prcipio;


,

mus.
Vers. 6.

quod modeslius.
lia

superior

prxlatus, inira

mosibi

Habentes
:

autem

destie limites se conlineat, modestiam conmicndans.


quilibet fidelis juxla doni

dem..., id est

Cum

itaque diversa dona habeamus,

mensuram

Deo

proul Deus unicuique

per suam gratiam largitus est,


sobriet;ilem, el unus-

collati agat,alieno lalenlo

nec invideat, necseingeral.


i.n

subaudi,

iis

Vers.

4.

Sicet

ulamur modeste ad

enim

c.no

corpore... Probat
et

quisque intra doni sui limites se conlineat; quod et


in

quemlibet lidelem debere sapere ad sobrielatem,


intra

sequentibus, ad singula dona quai enuinerat, sub-

mensuram
in

fidei

seu doni aeeepl!; boe aulem


:

audiendum.
Sive puophetiam, id
est, qui prophtise

probat simililudiuc sumpl corpore

enim

uno

diversa, lixc

bumano Sicul mcmbra autem onmia mcmbra non eamdem haet

donum

ac-

eodem

corpore, niulla sunl

cepit.sivc ad fulura predicenda, sive

ad Scripturam

explicandam

secuxdem rationeji, Grc, analogiam,

bent functionem;

frustra

enim essent diversa,

nisi

Syr., pro mensur fidei, id est, co


tur,

dono modeste uiafidei,


ita

propter aclus diversos.

secundm regulam

et

analogiam

ut

Vers.

5.

Ita melti unum coupes suies...


unum sumus
nisi

Syr.

ipsius, seu praxliclio, seu prxdicaiio, sit fidei

confor-

lia et nos quimulli sumus, perfecta, id est,


placila, et

corpusin Ghri-

mis.

perfecla, boc est,


,

betis

inquam tam amplectamini


,

ac sibi : proeo fine ut illam Dei voluntutcni cogni,

qu non prxcipit

bona

irreprebensibilia

est mihi, idest, per apostolatum vel muiius aposlolicum gratis mihi Deo datum Ex minire , officio et q. d. aucloritaie aposlolic dico et edico ca qua: sequntur.
: ;
:

\ ers. 5.

Dico enim per gratiam qu data


inler vos
,

et impleatis.

Omnibus qui sunl

id est

omnibus

fideli-

bus qui Hoina; estis. Vult enim fixe prcepla ad omncs eos pervenire.

Non plus sapere qum oporlci sapere , sed sapere ad sobrielatem ; Irenoeus verlit : Sapite ad prudentiam
Hieronym. Sapiic ad pudicitiam; S. August. Sapite ad tcmpcraniiam ; S. Chrysostom. Sapite ad modestiam, id est, ad humilitalem. Sensus est Dico et moneo quemque veslrm ne supra modum de se senliat, neque plus qum par est sibi tribuat sed de sesenliat sobri, temperat, ctcuin modes ti. Cujus quidem admoniiionis occasioncm Paulo dederat altercatio qua: Romx inler fidles Judxos cl Grxcos orla fuerat de justifiralione. Nam in c modestix fines excesscrant non sine jaciantix vilio. Et mimique sicul Deus divisit mensuram fidei. Dico
:
:

unicuique veslrm sapere, id est, ut sapiat, sicut Deus divisit seu parlilus est ei mensuram fidei, id est, sentiat de se juxla mensuram ac modum doni in fide quod illa cxleroruin dosibi collati. Nominal (idem nortun direcirix sit ac modra Irix. Vers, h, 5. Sicul enim in uno corpore multa membra habemus omnia autem mcmbra non eumdem actum (aclionem, functionem, operationem) liaient : ita mulli ( hoc est, onines nos fidles, qui sumus quasi varia membra, varias gralias, el funcliones habenlia) unum corpus sumus in Clirislo, pula una Eeelesia sumus cujus nexus inlcriorest per (idem el gratiam; per Sacramenta Clirislo instiiuta. Per exterior bx'C enim onines neclimur et jungimur cum Clirislo et in Clirislo; hujus enim corporis, id est, Ecclesix, caput est Christus. Singuli aulem aller alterius mem,

bra.

Vers.

G.

Habentes

aulem donaiiones secundm

gratiam, qu data est nobis, diffrentes : Habentes dona diversa et varia , prout unicuique noslrm per gratiam suam largitus est Deus. Sive prophelium secundm rationem fidei. Ralonem, Grxc, proporlionem. Prophtise Domine intelligii
;

Paulus doclrinam,

cl

ea

que ad docendi munus

per-

29i
Vers.
.

LN

liPISTOLAM \b ROMANOS
id

-'J-l

Sive

ministerium

in

mimstkahdo...,

cuni;

est, qui aliquod in Ecelesi

recept ministerium, scu


nini-

tuni;

si

sumplum, sed e.v illo siunplu proveir enim qui seminat gaudet, liect in incerlum
.

ordinem eeclesiasticum, in hujus ordinis, seu cl sourie. slcrii l'unctione, versetur modcsl
f

seminet, mult magis qui clum, quasi agrum,

colil.

D. Chrysostomus. Hinc Eccl. 55,


Inlarcm fac vullum tuum.

v.

11

In omvidato
tri-

Sive qui docet in DOCTMNA, id est, qui talenlum ha-

Hujc autem hilarilas in

bet, et functionem recelt alios docendi, suo

manere
id est,

bus consistit

in

animi lauiti, invulls

liilaritate, in

modeste fungalur
Vers.
8.

cl studios.
in

verborum
exhortando,
Vers.

affabilitate.

Qui exuortatur

D.

DlLKCTlO

sine

sjmulatione...

Transit

qui talenlum cl inunus habet moralilalcmevangelicam

Apostolus charismatibus ecclcsiasiicis ad


Christianis

laica,

scu

docendi, cl ad bonos mores cxliortandi, suo quoque


oflicio

omnibus communia

hic ;ue iidclem condili-

modeste fungatur, omni compressa elalionc


in suu'LiciTATE

sidrai per respeclum ad

proximum, quem dbet


non (anlm
in

animi, lalibus funclionibus insidiante.

gerc. Dilectiosil vera, sincera, sine Octione... Gra:c.,


vbicoxpiTo,

Qui tribuit
id est, cui ex
re, illud

Syr.,

cutti simplicitatc,

non

lujpocritica,

verbo, aut
cl

ol'ficio

incumbit

eleemosynas dislribue-

in exleriori apparenti, sed in vero

cordis affectu

bon

(ide faciat, sine fraude, sine dolo, sine

operis efficaci, prima? Joan. 3, 18.

personarum acceptione.
Qui pr.eest
in

Odientes malum,

etc., sit

para;

sic

amemus

proxi-

sollicitudine..., Gra;c., prfcclus,


:

mum,
Ita

ut ejusodiamus vilia, virlutes vero diligamus.

Syr., qui stat in capile, id est, qui rgit Ecclesiam


g.,

v.

D.

Thomas.

Nisi malis

Apostulum hc

gnrale

episcopus, pastor, is
est

sit

sedulus, vigilans; ipsius

Chrislianorum omnium oflicium statuere, quod est ut


abhorreant malo, adhxreant bono.

enim

ad singulos atlcnderc, ut moneat, corriiularitate, id


est,

Vers. 10.
gat, etc.

Ciiaritate

frater.nitatis, yilaSeiyfa,

Qui miseretur,

in

qui miseros

id est, charitate fralern

vos amalc, ut ejusdcmPalris

ope vol pecuni sublcvat, id

faciat alacri

animo

et bi-

cleslis lilios; honore invicem I'R.evenientes, id est,

lan vullu. D. Chrysostomus multas bujus


in misericordi iacicnd rationes affert.
ser!
:

hilaritalis

sludete ut vos invicem honore pneveniatis

praevenit
versibuib

Ex

parte mi-

autem, qui primus honort. In lus duobus


trs

non tantm egestatem


aliis

illius,

sed et pudorcm
lio-

indicantur

condilioncs
:

affecls

interni

quem
dile-

sublcvabis, quoniam,

inquit, nihil

ade videtur
;

proximo debemus
re, inlcris

sincre illum diligerc, pure dilige;

minibus lurpe, ac ab
larilale

accipere

nisi excellerai hi,

honorare

haneque reverenliam
:

et

supicionem illam sustuleris

ostenderisque
dcjicies acci:

etionem signis et operibus exhibere


rus, honestus elliumilis. Talis

sit

sincerus, pu-

qud magis acipias qum des, magis


pientem qum
rcfocillabis.

autem

erit, si chrislia-

Ex

parle miserentis

quis

mslus estT/mis remissionem peccatorum accipiens, in meerore manet? noii itaque pe-

regnum

num consideremus ut filium Dei, fratrem nostrum, membrum Jesu Christi, nostrumquecommembruin.
Vers. 11.

accipiens,

Sollicitudine

bon

pigri...;

Syr

Es-

Secundm ralionem ficlei : fides hic est intellirerum divrnarum et Scripturarum qux non lam liumano studio, labore et industri,
linent.

gentia perfecla

Dei illuminantis operatione et inspiralione achoc est, gratiam explicandi doctrinam et Scripluram sacram , secundm analogiam id est , secundm proportioncm et mensuram fidei, id est, inlelligenli, sapienti Dco noquiritur. (labentes prophetiam,
,

qum

bis concessa:.

Sive ministerium in minislrando : Sive Vers. 7. habenles gratiam alicujus minislerii ccclesiaslici in quoeumque gradu et ordine, ut sunt episcopatus, presbyterium , diaconatns, etc.; cujusmodi gratiam qui habet, il 11 dico non sibi placcat, sed cum modesli et cura ad aliorum utililalem exsequatur credilum sibi ministerium, sciens se vocatum ad opus non ad honorem.
,

debiiam eorum qui sibi commissi sunteuram et sollicitudinem gerat. Qui miseretur in liilaritale, q. d. : Ergo cm miserons, ulerc dono hilaritalis , quod Deus tibi cum officio ddit , ut hilarem te pra:beas miseris et grolis. Dileclio sine simulatione, q. d. Vers. 9. Proximus diligatur sincre et ex animo , non simulal. Nam dileclio simulata non est dileclio. Odientes, abhorrenlcs , malum, viiium , peccalum adhrentes bono et virtuti. Bonum dnotai honesla-

tem, justitiam.

Vers. 10.
tes
,

Ciiaritate fralemitalis invicem diligen-

amorc fralerno
,

alius

ad alium amanter

allecti.

Ratio, quia eslis invicem inembra, non tantm ut homines sed ut fidles ae peculiariter hoc nomine
,

fr aires.

Honore invicem prvenientes

preevenit

autem

qui

Sivequi docet, in doctrin, hoc est : Si quis habet gratiam docendi, id est, ea qii novit aplis et convenienlibus verbis explicandi, aliisque tradendi ulalur c facultate ad docendum alios. Qui exhortalur in exhortando id est Vers. 8. in cxhorlalionis grati et talento , quod accepit, id pula cxhorlatur. Sub exhortatione eliam confacil solalionem accipe. Qui tribuit in simplicitatc, q. d. Qui habet functionem et oflicium distribuencli eleemosynas, eamhabeat in simplicitatc, id est, secundm gratiam shnpliitatis bon fide sine personarum acceptione ac sine respeclu proprii commodi. Qui prest in sollicitudine, q. d. Qui prest, in
:

anleverlit, id est , qui pris honort, lntellige, quanlm in le est, non enim ulerque alierum pravenire potesl , nisi volunlate et studio, latio praeeepti . quia

per hoc provocalur et fovelur niutua dileclio,

qam

proxima sentenlia connnendaverat. Sotlicitudine non pigri, non gravalim, Vers. 11. seddiligenter et prompte, atque ex animo faeienles oflicium, praesertim quo juvandus est proximus. Spirilu ferventes, hoc est, impelu quod;im animi

succensi ad

exsequendum

ea, qux> veslr.e sunt lunelio-

nis et oflicii : sic enim eritis studio non pigri. Domino servientes, ut in omni aclione et ol'ficio

quod proximis impendimus non qu.e nostra sunt qua'ramus sed Domino serviamus ejusque honori
, , ,

gruli. solliciiudinis

se conlincut, ia eque prsit

ut

studcauius

293
tote diligentes cl
ttio

COMMENTAI*! A. CAP.
non
pigri, etc. L>.

XII.
id est, Cbristianoruin
:

294
sic

Un ysoslomus,
in nol)is

stuipsis
;

Sanctoulm,

vocabantur,

non

pigri.

Docct Apostolus quales


scilieel alaercs et

quia per Baplismuin sancli eranl


crati.

cfl'ccli

et

Deo consc-

esse debeamus,

prompli

in oflicio

spiritu ferventes, id csl, Spiritu sancto, quasi ign, succensi; Domino servientes, kl est, Dco, Rgi rc-

Necessitatibus communicate; Syr.


lotii

Participes es:

indigenti sanclorum; quasi diceret


et

Divites

com-

ginn et

Domino dominanliuni,

servientes; cujus seret

municent inopix pauperum,


divitum copioc
li
;

pauperes conimuniccnt

\ilus prstat

hominuni imperiis. Ad alacrilatem

sicque

fiel

ut pauperes ex beneficen-

l'ervorem in nobis excitanda, vult Apostolus ut altenad Doiniuum, cuiservimus; Deo sciliect, Cbri-

divitum subsistant; divites ver ex pauperum paaccrescant.

damus

tienti

Non

dicit

subvenite, inquit

D.

toque serviinus.

Cbrys., sed communicate; ostendens qud plus accibabet,


t<g

Grxcus
servientes,

le\lus in Polyglott

xai,; Jsu-

piant

qum

prxstcnl, et qud res ista negotiatio est,


est
:

Xriow, tempori servitudes.

Ambrosius

legit,

lempori

communicatio siquidem
iiduciam
libi

tu

pecuniam

offers,

illi

quod Erasmo magis arridel. Sed Syrus et oiunes aliae versiones habent Domino servientes. D. Chrysoslomus Domino servantes. Theodoret... Tbeo:
:

erga

Deum

affermit.
si

IIospitalitatem sectantes, id est,

sit
:

advenu,
Sectantes

hospitalitatem erga ipsum exerecte. Nota


Iwspitalitatem, inslvucns nos ut

pbyl., idem;

bonum tamensensum
:

potest

liaberc,
sit

non exspectemus ege;

tempori servientes, quasi diceret

Ne

fervor vester

nos, sed ad ipsos curramus et sectemur

sic Lott, sic


;

imprudens, nibilque incongruo lemporc aggredialur; sed temporis opportunitalem in omnibus captale. Spe gaudentes; Syr. Caudeteinspe Vers. 12.

Abraham, bonam exspeelans venationem


Chrysoslomus.
Vers. 14.
vobis
ila sit

videatur D.

Benedicite
contrarius

persequentibus

vos...; si

vestr, id est,

gaudeteintuilu mercedis xlernx


eril

Dcus,

ut vos persequalur, ipsi


et

ben

oui servimus,

merces nostra magna nimis

bac spe

precemini, seu
mini.

bonum apprecamini

ne mal precc-

gaudete.
I.n

tribilatione patientes

Syr.

Suslinete vestras

Vers. 15.
Ixlili,

Gaudere cum gaudentibus...;


ipso gaudete;
si

si sit

in

oppressiones, id est,

bxc spes vos

fortes reddet, et in

cum

tristetur, et

cum

ipso

omni

Iribulalionc patientes.

tristemini. Cbarilas reddit

omnia communia, prospra


est,

Or.ATioM instantes, id est,

hxc eadem

spes faciet

et

ma la.
Vers. 1G.

gemitibus et continuis, et inenarrabilibus

xlernam

Idipsum
;

invicem sentientes, id

banc felicitatem desiderare. Yel ut hxc oblineatis,


orationi estotc instantes.

Trs hoc verbo comprehen:

eodem estote animo, seu concordes inter vos cslote. Non alta sapientes quasi diceret Et quia super:

dunlur orationis conditioncs

sit
sit

pia et affectuosa,

sit

bia est inimica concordix, ide

non

elat sentiatis

de

de re ad salutem pertinente,
dua.

perseverans et assi-

vobis,

ila

ut supra alios eminere velitis.


id est,

Sed hlmilibus consentantes,

sed

ila

dmisinfniis

Vers. 15.

Necessitatibus sanctorcm communi-

se de vobisipsis sentitc, ut

cum

pauperibus et

cantes... Tanguntur biect in sequentibus versibus cxterna ebaritatis ad


varietate status

hominibus bnigne conversemini.

proximum

officia

varia sunt pro

NOLITE PRUDEiNTES ESSE APUD VOSMET1PSOS, quasi Clceret


:

si sit in

nccessilale et indigeat, ipsius


illi

Et quia sapienlix prxsumplio alterum

csl

cou

indigenlix subvenite, resque vestras


facile

communes

cordix impedimenlum, ne minium veslrx prudeutix


et iudicio tribuatis, quasi

vestra consilia vobis saiivos,

; spem intelligit fulurx Ea namque animum chrisliauum fovet, et alacrilatem suggerit,et gaudio quodam perliindil in omni opre pielatis, lum ver niirific con-

Vers. 12.

Spe

gaudentes

Vers.

14. Benedicite persequentibus

hoc

est,

leinl-utionis.

beii precamini et orale

Deum

pro

iis

qui vobis

mor-

tem, aut damna moliuntur inferre, vel eliam inferunl ; quales potissimm erant persecutores chrislianx religionis.

solatur et fortem reddit in afllictionibus bujus vitx. Philo spem vocal gaudium ante gaudium.

In tribulatione patientes, spe nimirm animali. Nain niai animus spe pr.unionun fulcirelur, in affliaionibusjquas pro Christo patitur (de bis autem sermo esl) durare non posscl. S. Albanasius de S. Antonio
sribit,
ris

lani in adversis qum in prospementisque laetiliafti pnetulisse, alque exe agnitum fuisse ab i^notis. Orationi instantes, hoc est, in or.ilione assidue per-

cum semper
,

laetum fuisse

durantes, \el instantes cum assiduitatc. Instar cum patienti et perseveranli qudam insistera cumbere, mullum esse in aliqu re.

est
in-

Vers. 13.
tes
,

Necessitatibus sanclorum

communican-

Benedicite et nolite malcdieere; ben, inquam precamini eis, non mal. Ne execrainini, et ne imprecamini eis mala, scilieel ex animo vindicte cupido nam ex zelo juslitix mala quandoque impiis imprecati sunt sancli, ut Elisxus , Job, et ipse Paulus, Act. 23. Vers. 15. Gaudere cum gaudentibus q. d. Ea ul fratrum bona sil sympaibia inter vos, Cbrisliani vel mala xqu vos ac illos tangant. Flere cum ftentibus, id est, prospra etadversa, velut nostra reputemus, atque iis nt propriis alliciainur, ltantes de bonis, dolenies de maiis. Idipsum invicem sentientes; silis coVers. IG. dein animo alius erga alium affecti.
, ;

id esl,

fratrum seu Clirislianorum indigenlix du


,

yestris

faeuliaiibus Bobverrite

res vestras fralribus

elatc de

inopi laborantibus commun. s facite. Hospitalitatem sectantes, sedul cain excreen tes erga Chrislianos uospilio egentes , ne videlicet aut expenantur injuriis cli , aut malorum liominum, aut divertere cogantur apud infidles.

, sed humilibus consi utieiites ; non vobis ipsis sentientes ut velitis supra alios eminere , ut ambiatis honores ; sed humilia sapienhumililer ac dmisse de vobis sentientes. tes, id est

Non

alla sapientes

A'o/ifc esse prudentes

apud vosmetipsos,

id est,
:

vesii

ipsorum opinione
leiis

vcslra

vestris; q. d. consilia vobis BUfficere, quasi


,

in oculis

Ne pualloruui

295
ciant, et :iliorum consilio
Yl.RS.

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOR
Hinc Lutlicrus
et alii

29G
quidam hxretici putanl ne
vindictam, sed errant,

non

cgealis.

17. NULLI

MALLM PUO MALO

REDDF.NTES.....

magislralibus quidem licere

Si quis vos offendit,

ne malum pro nialo rcddaiis.


I>EO...

quia magistrales vindicta est Dei vindicta, ut patebit

PrOVIDENTES BONA NON TANTUM CORAM

Nec

in capile sequenli.

Grcus

textus,

necSyriaca versio habent, nontanthm


vobis cura;
sit

Vers. 20.

Sed si esuriebit inimicus


scilicet

tlts...

ht.:

coram Dco, sed,

benefaccre coram omni-

Si ergo...; unicus nobis vindicte


perinittilur,

locus,
;

seu niodus

bus hominibus; id est, sed bonuin

cum

lanl cura et

benefaciendo

si

eslrieiut...,

circuinspectione

facile,

ut

non Deo tantm probetur,


:

ciba et pota... Dis duobus nolissimis

oninia benefi-

sed etiam omnibus hominibus; quasi diccrel


vite, ut

Sic vi;

ciorum gnera significanlur.

sed ut
cetur.

non Deo tantm, qui cor intuelur, placeatis etiam per bona opra externa proximus xdifiLuceat ergo lux vestra
iniis

Hoc emsi faciens, carbo.nes


ejus ad

ignis..., id est,

coacer-

vabis ignilos amoris carbones, quibus accendatur cor

per charitatem,

exteris, per
tione, affectu

bonaexempla.
,

Interis

Iuccmus cogitababilu, aclionc,

redamandum. Per ignem ergo intelligilur amor; quasi diccrel Tua bnficia erunt quasi car:

inlcntione. Exteris

bones ardentes, quibus cum capite ad pedes circumdabis, ut cor ejus

sermone. YideD. Bernard. apudCornel. Lapide.


Vers. 18.

inflammes. Quidam [amen

sic in-

Si fieri

potest, qlod ex vobis est...,

terpretanlur, quasi diceret Aposlolus:

Hoc

si

feccris,

quia non semper nobis pendet

paeem

liabere

cum

reddes

cum

graviori

pn dignum,

nisi

resipiscal;

omnibus; ide D. Paulus duas hic ponit clausulas.


Si fieri potest, salv sciliccl
juslili

sed primus sensus mclior et magis christianus.

Vers. 21.

Noli

vinci a malo..., id est, noli vinci


ita

et veritale,

malilitui adversarii,

ut vindictam expelas, sed

quod ex vobis est

ne prabeatur vobis occasio dis-

nialiliam ejus tua vincebencficenli. Sicut in


sericordia superexallat judicium, seu
ral, sic in chrisliano bonitas

Deo mi-

sensionis, sed contra siudios curalc qirnc pacis sunt.

Yers. 19.
ulciscentes
;

Non vosmetipsos defendentes


nec
ipsi

justitiam supe-

Grac,
idem

malitiam dbet vincerc.


lilius

Syr., nec ulciscamini. Defendere hic

Quia christianus est charilale


ipsiusmet
cliarilatis,

Dei, id est, filius


est,

ac vindicare, seu ulcisci. Itaque non vosmetipsos vindicate, sed vobis irato ceditc,
resistatis jur-

Deus enim

cltaritas

hinc Dei
su-

dbet imitari bonilalem, qui soient suum


per bonos
et

facit oriri

gando, vel repercutiendo; Domini est servos punire,

malos, omnibusque ben facit.


ira

non conservorum,
Mihi simus judex,

sicut seriptum est Deuler. 52, 15

Ide tolies in hoc capile nobis


dicta,

prohibelur et vin-

vindicte, supplc compelit, et ego, ut pote

justis-

rtribuant.

unusque nobis concedilur vindicte modus, bonura pro malo reddere.

consilio non egeatis judieio Iribuatis.

ne nimim vestra prudenti et

eum

qui te lserit, bnficia, quibus videris digere.

eum

in-

Nulli malutn pro nialo rcddenles. YinVers. 17. diclam prohibet; cujus proprium est, inalum pro

malo reddere.
Providentes bona non tantm coram Dco sed etiam coram omnibus hominibus q. d. lia honcsl, amic,
, , :

Hoc enim faciens , carbones ignis congres super capul ejus. S. llieronym. et S. Augustin. Congres, inquiunt, super caput inimici (eum cibando) carbones
:

ignis, id est, iguitiis,


ris,

non

ir;e,

sed charitatis et

amo-

qui

juste

et

sancic vivite

ut vita vestra et conversalio


et

jor,

eum iuflamment ad redamandum. Nulla maail S. August., est provocalio ad amandum, qum
:

bona

et amicabilis

non tantm Deo sed

hominibus
,

quoquam jure, cul pari possit sed cajteris in exemplum virtutis luceat et prafulgeat. Si fieri potest, etc. paeem colentes, Yers. 18. in pace viventes, si fieri potest, nempe salv jusliti
probetur, nec

prvenire amando. Nimirm efficacissimum est philIrum Vt ameris, ama. Si id feccris, tandem ac paulatim accumufatis in euni beneficiis, velut congestis

pietate ac veritale, et quod ex vobis est, ne videlicel vobis alquc ex vestra parle praebealur ulla dissensionis occasio.

carbonibus, exciiabis in eo pnilenti dolorem; simulque eum succendes ad te redamandum, ut jain pro inimico habeas amicum. Solel eniin per ignem amor significari.
Vers. 21. Noli vinci mulo, etc. Noli vinci maliti inimici tui, ut te ipsum ulcisci velis, non exspectal Dei vindicta sed vince ejus malitiam tua beneficenti. Egregi vero chrisliana illa virgo san;

Non vosmetipsos dcfendenlcs , cliarisYers. 19. simi; defendenles, pro vindicantes, ulciscentes, unde non vosmetipsos ulciscentes. el Terlullianus legil Sed date tocum ir, id est, sinite ut loc.uni habeat. Da locum ir , inquit, hoc est , da veniam ira, iram et injuriam libi illatam condona. Seriptum est enim : Milli vindicta, ego rtribuant, di:

cit

Dominus :Mihi
ad

ultio et relributio,

mea

est ulto, id

est,

me

pertinet, ad

me

spectat officium ulciscendi

injurias, qui

Vers. 20.
si sitit,

Sed

sum Judex omnium iiominum.


si

csurierit inimicus luus, ciba illum

apud D. Taulerum moriens, rogala sanctilalem pervenissel? Kespondit Primo afflictiones meas nulli nisi Deo quaesta sum. Secundo , erga omnes. liberalis fui , sallem animo. Tertio, iis quibus hesa fui beneficium singulare rependi, quod non fecissem, nisi la;sa ab eis fuissem. Eccc hc est volunlas Dei bona, beneplacens et perfecta quam versa 2 liucusiiue per singula persequitur, hicque complet et perficil Apoctitate
illuslris

quomod ad
:

tanlain
,

potum da

illi :

Quin

lu contra polis, couler in

slolus.

Corollarium

pietatis, seu in

hoc capite ad pi tat em maxime notanda,


accuratis redigenda.

et

in

praxim

1*

Ipsam nota

lolius eapitis

ideam, sub qu divus

bis ipsis

debeamns

ila

ut hoc

Paulus nos docet quid Dco, quid proxiino cl quid no-

totius chrislianx moralilalis quasi

duodecimum caput summarium.

sit

297
Quid Deo debemus.

CMMENTARIA. CAP. Ml.


eleemosyna
iribui simpliciler, in

208
paupere tanim con-

Ghristianus perinfinitam Dei misericordiam in Christi

siderando quod considerari dbet, nimirm qud est pauper, quod est Chrisli

sanguine sanctificatus,

Deum

perpelu debel liono-

membrum, Christumque
sit

re-

rare,

corpus suum

ipsi ni

baptismo consecratum ex-

prsentt. Nonallcndaturan
fulurus
;

amicus,utilis, gratus
sit,

liibendo, ut hostiam vivani,sanctam,ralionalem, spiri tuaient,

non ctiam inquiralur curiosis an bonus


fictus, etc.

scu

spiritui,

mortificaiioiiis cultro
et

submisin

an dyscolus, an

Ne

scruleris curios pau-

sam. Hujus

sacrilcii

modum

praxim vide

Com-

perum vilam atque


cxlrcmae

negotia,

ait

D. Chrysosl.

nain

nicnlario, v. 1.

Mentem suam

seculi cupiditalibus

illud insolentix est,

pro uno pane lolam ho;

abstractam, de die in diem Jrcnovando atque sanclificando per frequentem, et, si fieri potest, continuain

minis miscri vilam curios inquircre


latro, etc.,

cliamsi fucrit

homicida, etc., etiamsi leipsum inlcrem-

ad

Deum

applicalionem, qu cognoscat et faciat quod

pturus esset, neque sic tamen fam laboranlem con-

Dcus
Vide

vult,

quod Deo gratuni, quodque gralissimum.


secundura. In suoslalu
in

temnere debercs, quia discipulus


cruce dixit pro se cruciligentibus
lis,

illius
:

es qui in ips
il-

in Coninientarioversuni

Pater, ignosec

cl ordine, juxta

Dei voluntatem, permanendo,


sibi

co-

etc.Hcet
Hujus

alia

mulla vide

que, juxta Dei


ste

donum

collatum, sanct et

mode-

Secundo dbet
vers. 8.
seri,

hilariler

hom.21 in hoc cap. 12. dari. Vide Commentarium


lm ex parle mi-

Dco

et Ecclesiaj

deserviendo. Vide versus 4, 5,

hilaritalis ralioncs,

6, etc.

tum ex

parle miserentis, vide ibidem.

Quid proximo debemus.

5 Circa chrislianamvindiclam nota quantm| diffrt

Ipsum ver,

sincre, pure diligere;

ipsum honore

seculum clo,mundus Deo.Putant,ctfaIspulantlilii

pravenire,ut lilium Dei, fralrem nostrum,


Christi,

membrum
;

hujus seculi, qud non ulcisci,

sit

succumbere;

at et

commembrum

nostrum. Vide versus 9 et 10

conlra Spirits Dei docet qud ulcisci


vinci.

sil

succumbere

ipsi omnia charitatis officia, juxta slatum nem, cxbibendo. Vide versum 13.

et occasio-

Docet prseterea verumet divinum vincendi moet

dum,

omni

glori

dignum

Yince in

bono. Chri-

stian ulcisci etvincere, est malitiam bonitalc super-

Quid nobis debemus.

are; qui enim sic agit,


spirits fervo-

seipsum
et

vincit,

de inimico

Animi promptiludlnem ad ofcium,

Iriumphat,

quem

sibi

Deo

reconciliai. 'Ianc unipreecipit.

rem et alacritatem, ut qui Deo, Rgi regum, et Domino dominantium, servimus ideque gaudere, spe;

cam vindictam Dcus


Ego autem
dteo vobis
!

nobis permittit, im
:

Diligite, elc.

rare, alacriter agere

patienter

sustinere, instanter

Deus boue

da quod jubs, ut sim ver fdius luus,

orare. Vide versus 11, 12.


2

qui lotus bonitas cl charilas es.

Duas

circa

eleemosynam faciendam nota condi:

De hoc

sancio vincendi
et

modo mulla

refertmtur

tiones hic appositasabApostolo


plicilate...

'Qui

tribuit in

sim-

exempla sacra

profana Cornel. Lap. hic. Vide in


17, 19, 20, 21.

Qui miseretur in

Inlaritate.

Primo dbet

Comment, versus

CAPUT
1.
sit
;

XIII.

CHAPITRE

XIII.

Omnis anima potestalibus sublimioribus subdita


non
est

enim potestas

nisi

Deo qua? autem sunt,


:

Deo ordinat sunt.


2.
sislit
;

Iiaque qui resistit poteslati, Dei ordinalioni requi


:

1. Que toute personne soit soumise aux puissances suprieures ; car il n'y a point de puissance qui ne vienne de Dieu, et c'est lui qui a tabli toutes celles qui sont sur la terre. 2. Celui donc qui rsiste aux puissances, rsiste

autem

resistunt, ipsi sibi

damnationem ac-

quirunl
3.

Nain principes non sunt timori boni operis, sed

mali. Vis
cl babebis
*.

autem non timere potestatem laudem ex ill


:

Bonum

fac,

Tordre de Dieu ; el ceux qui y rsistent, attirent la condamnation sur eux-mmes 5. Car les princes ne sont point craindre, lorsqu'on ne fait que de bonnes actions, mais lorsqu'on en fait de mauvaises. Voulez-vous donc ne point craindre les puissances? Faites bien ; et alors elles vous en
;

loueront.
4. Car le prince est le minisire de Dieu pour volrc bien ; mais si vous faites le mal, vous avez raison de craindre, parce que ce n'est pas en vain qu'il porle l'pe car il est le minisire de Dieu pour excuter sa vengeance, en punissant celui qui fait de mauvaises
;

Dei enim minislcr est


feceris,
;

tibi in

bonum.

Si

autem

iiialum

portt

[ei

lime; non enim sine causa gladium enim minislcr est vindex in iram ci qui
:

malum
5.

agit.

actions.
5. Il est donc ncessaire de vous y soumellrc, non seulement par la crainte du chtiment, mais aus^i par un devoir de conscience. 0. C'est aussi pour cela que vous payez le tribut aux princes, parce qu'ils sont les minisires de Dieu, toujours appliqus aux fonctions de leur minis-

Ide necessilate subditi esioie, non solm propler iram, sed eliam propter conscientiain.
0.

Ide enim et tributa praestatis

ministri

enim

Dei sunt, in hoc ipsum scrvicnlcs.


7.

tre.
:

Reddite ergo omnibus dbita


;

cui tributum

tributuin

cui vccligal, vecligal

cui

timorem, limo-

rem
8.

cui lionorcm,

honorcm.
i,j
t

Nemini quidquain debealis,


s.
s.

,|

ivicem

diii-

7. Rendez donc chacun ce qui lui est d; le tribut qui vous devez le tribut; les impts qui vous devez les impts; lacrainlequi vous devez la crainte; l'honneur qui vous devez l'honneur. 8. Acquittez-vous envers tous de tout ce que vous leur devez, ne demeurant redevables personne (|"
!;

xxiv.

(Dix.)

299
qui cnim diligit

IN

EPISTOLAM AU ROM A.NOS


implcvit.

300

proximum, legem
:

9.

Nam
: ,

raberis
pisces

Non adullcrabis Non occides Non fuNon falsum leslimonium diccs Non concu: :
:

cl si
:

quod

est aliud mandatant),

in

hoc verbo

inslauralur

Diliges proxiniuin tuuni sicut leipsum.

10. Dilectioproximi

malumnon

operalur; pleniludo

de l'amour qu'on se doit les uns aux autres: car celui qui aime son prochain accomplit la loi ; 9. Parce que ces commandements de Dieu Vous' ne commettrez point d'adultre Vous ne tuerez point : Vous ne droberez point Vous ne porterez point de Vous ne dsirerez point le bien de faux tmoignage votre prochain et s'il y en a quelque autre semblable, tous ces commandements sont compris en abrg dans cette parole Vous aimerez votre prochain comme
:

ergo lcgis est


1 1.

dileclio.

vous-mme. 10. L'amour qu'on

de somno surgere
lus,

Et hoc, scientcs tcmpus,quia hora est jam nos nunc enim propior est nostra sa;

qum cm
Nox

credidimus.
dies

12.

praecessit,

autem appropinquavit

abjiciamus ergo opra tenebrarum, cl induamur


lucis.

arma

a pour son prochain ne souffre point qu'on lui fasse aucun mal, et ainsi l'amour est l'accomplissement de la loi. 11. Acquitlons-nous donc de cet amour, et d'autant plus que nous savons que le temps presse, et que l'heure est dj venue de nous rveiller de noire assoupissement, puisque nous sommes plus proches de notre salut que lorsque nous avons reu la foi. 12. La nuit est dj fort avance; et lc-jour s'approche quittons donc les uvres de tnbres, et revlons-nous des armes de lumire. 13. .Marchons avec biensance et avec honnlelc ,
:

15. Sicut in die honesl

ambulcmus, non
non

in co-

comme on

messalionibus
pudicitiis,

et ebrietatibus,

in cubilibus et
:

im-

doit marcher durant le jour. Ne vous laissez point aller aux dbauches ni aux ivrogneries, aux

non

in contentionc et aemulalione

14.

Sed induimini Dominum Jesum Chrislum,

et

carnis

curam ne

fecerilis in desideriis.

impudicils ni aux dissolutions , aux querelles ni aux envies ; 14. Mais revtez-vous de notre Seigneur JsusChi ist, et ne prenez pas soin de votre chair jusqu' contenter ses dsirs drgls.

ANALYSIS
Ab
etliic transit

Aposlolus ad politicam.

versu ad septimum.

Asserit ergo Christianos principibus et

omnibus puprimo, quia

f
capite
citai,

8. Redit ud charitatem

omnibus debitatn, de qu
;

blic dignilate prdilis, obedienliamdebere,

duodecimo jam mulla


asserens

dixit

et

ad eam omtes ex10.

Deo

est
:

institula potesias, el potestalis ordinata di-

quod

est legis pleniludo, v. 9,

stinctio

secundo, quia

ad bonum noslrum

institula et

Deniquev.
citai

Met

sequenlibus fidles
;

sonmolentos ex-

ordinata, ut scilicel improbitate coercit, tutihs vivant

prospectu salutis

urgetque ut abjeclis tenebrarum


lucis, et exulis titiii,

boni; tertio, quia

principes et magislratus sunt in hoc


eis

operibus, assumant

arma

indmnl

Dei ministri

hinc infert quod


et

parendum

sit,

etiam

Dominum Jesum

ltristum.

in conscienti,

eis

tributa

sint solvenda,

primo

PARAPHRASIS
1

Omnis anima Deo


Deo

lidelis et subdita,

principibus
et

6.

Propter

eamdem

rationem Mis tributa nenditis,


scilicet

et

omnibus public dignitate prditis etiam subjieiainstitula est publica potesias,

pendenda sunt, quia

Dei sunt ministri,

il-

tur, quia scilicet el

liusque vices gerunt,

dm

in

hoc incumbunt,ut malos

Deo

est ordo, et dislinclio potestalis.


,

coerceantad bonorum tutelam.


suo munere
7.

2. Proinde

qui lgitima? potestati


,

Unicuique igilur reddile quod

ei

debelur

tribu-

fungenti, resistit

is

Deo

ipsi

resislit,

quo

est ejus

tum.cui debelur tributum; vecligal, cui vecligal; rcverentiam et honorem


,

aucloritas

ac consequenter pnas

Deo met ler-

quibus reverenlia et honor

nas.
5.

debenlur, et unicuique juxla ordinem suum.

Ut autem libenlis principibus obedias, attende


institula silillorum potestas, in

8.

Omnibus denique
nisi

debitis ita salisfacite, ut nihil

adquid
licet

bonorum

sci-

cuiquam debeatis

charitatem et amorem,

cujus

favorem, ut, improbitate malorum coercil, tu-

debilumitasolvitur, utsemper maneat. Charitatem igi-

tis vivant boni; vis

aulem potestatem illorum non


est, sicque

li-

imere?age quod bonum


non timebis, sed
4. Princeps
el

non modo pnas


sub Deo

lurmuluam amplectamini, et totam legem adimplebilis. 9. Quidquidenim lex prrecipit aut vetat circa proxi-

laudem ab

eis assequeris.

mum
dicat,

v. g.,

nequis adullerium commiltat, ne quis


facial,

enim Deo

inslitutus est, et

occidat,

nequis furium

ne falsum leslimonium
;

constitutus, ut
blier,
scris,

tanqum Dei minister, bono pncsil pu:

ne rem proximi concupiscat

et

si

quod

est

idcque et tuo
est

si
;

ver scelus aliquod commi-

aliud

pneceptum, hoc omne b^evi


:

charilatis pra'cepto

qud timeas

non enim

frustra

gladium

summalim comprehenditur
sicut teipsum.

Diliges

proximum

tuuni,

portai, sed
est,

ut malos puniat, siquidem Dei minister


gerit,

Deique vices

ad supplicium de sceleralis su-

10. Qui

inendum.
5.

malum
justis
eis

infert;

proximum diligil omne quod

sicut seipsum,

nullum

illi

potest
:

bonum

procurt;

Quapropterprincipum

legibus

parendum

omnem
11.

ergo legem adimplet

charitas ergo legis est

vobisesl,non solm ne ab
ne coram Deo
sislilis.

puniamini, sed etiam


*

tolalis observatio

rei

sitis,

qui Dei minislro et vicario re-

Omnibus, inquam
pr;cter

dbita reddile,

et

nemini

quidquam,

charilalis

debilum, debeatis. Et

501

COM.MMNTA1UA. CP.
et lidelis

XIII.

302

hoc e promplis
gere tempus
:

agite

qud scimus ur-

messationibus, et tciiiulentis compotationibus; non


spurcis libidinibuset lasciviisservicnles; non percon-

cece enim liora somno peccati et tor-

poris expergiscendi, et ab eo stalim surgendi, quan-

lentionem et livorcm mutu criantes.


14. Sed

doquidem propior
j

est nostra sains, quni


>

cm

credere

Dominum Jesum

Chrisluin

qui

per suain

cpimus.
12.

graliam habitat in cordibus vestris, sic exprimite vestris

Ecce nox hujus vit

prxlcriit, vitaque properat

moribus, ut ipse soins, ipsiusque sobrielas, cavideatur in vobis, apparet.


induti
,

ad fmem'; adest lernilatis dies semper duralura : abjiciamus ergo peccala, tenebrarum opra et arma lu;

slitas, et ebarilas

sicut in

homine

vestilo sola vestis

eenlia,

bona

scilicet

opra induamur.

Sicque Christum
sitati

eorporis quidem neces-

15. Et quia dies adest, sicutin clar luce, decenter

providebilis, at ejus voluplali

non

favebitis.

compositi, ambulemus

non

luxui indulgentes,. in co-

COMMENTAR1A
Vers.

1. Omnis

anima, potestatibussublimioribus.

Dixi poleslatem secularem esse Deo, saltem


dial, lin quia fuit aliquando
:

me-

Grc., svpereminentibus, pra'Ct llenlibus, superhabentibus; Syr., dignitaleprditis, positive,

non comparati-

Deo immdiate Deus enim Saulem Judxis regem dedil tum quia providen;

ve. Quia Deuler. 17, 15,dicilurJud;tisutregem eligant

li

speciali sa;p attemperat rgna

subdilorum

uiiliia-

de numro iratrum suorum, bine exlernis non parcndum inferebant et quia se liberos, ulpotc populum
;

tibus, aut

pnis juxta mrita. Deus enim, aitTbeodopropilius fueiit,

retns,

si

dat principes qui justum


pastores
vult

Dei, gloriabanlur, bine publicanos horrebant, Iribula-

colunt

et

observant
3.

Dabo
aulem

sccnndhm cor

que ab imperatoribus imposila, Judxi eliam Christiani


solvere repugnabant.
slolus, et
Inei,

meitm, Jerem.

Cm

eos qui peccant

Hune errorcm

ut corrigat

Apo-

casligare, eos eliam nialis principibus rgi perinittit


:

ne Chrisliani videantur de sect Judx Galiexcitral


,

Constituant adolescentulos

principes
4.
lia
:

eorum,

et

qui rebellionem in GaliUc

negans

illusores

dominabuntur
citt,
et

eis, lsai. '3 ;

Thcodore-

Judxis tributum esse Cxsari solvendum, Paulus staluit,


et
id

tus

hune locum

quem nos

leginuis

Dabo pueros
eis, lsai.

contrariumabsolul decernit, dicens Omnis anima,


:

principes eorum,

elfeminali

dominabuntur

Ib.

est,

omnis bomo, quicumque


,

sit

potestalibus
et

Nola post D. Chrysostomum

et post D.

Thomam,

supereminenlibus

id est

regibus, magistraribus
,

qud omnis polestas


est, et

in se
;

considerala

Deo quidem

omnibus public dignitate prxdilis


est, subjiciatur in
iis

scbdita sit, id
spectant jurisdi-

Deo ordinala

non tamen omnis ad polestapolestalis usus. Lict

qux ad eorum

tem ingressus, nec omnis


tus

ctionem.

quis su abuteretur poteslale,


a Deo. Probat
,

aulem dununod legilim crea-

asseruit

Non est enim potestas nisi obediendum potestati


,

quod
pote-

ac primo probat ab
est instituta

sit, suamhabet Deo polestatem. Vide hc de re divum Augustinum iCornelio cilalum infra.

origine polestalis, scu quia


stas, et

Deo

Vers. 2.

Itaque

qui resistit...

Conclusio se-

Deo

est

ordo

et disiinctio

polestalis, juxta

quens ex prmissis. In hoc Deus non separalur ab homine, qui vos spernit,

verba sequentia.
Qu. autem sunt. Grxc.
leslales
;
:

me spemil. Qui autem


sibi

resistunt,

Qu autem

exislenles po-

scilicet potestati,

damnationem

acquirunt, seler-

Syr.
:

Et quotquot sunt

poteslales,

Deo sunt

ordinat

id esl,

non solin potestas


potestatis, scu

in gnre, sed

nam Deo, temporalem magislratu. A Deo est potestas ergo poteslati debetur
:

honor,

et varia? species

gradus superiores et

non lantm
seu imagini
;

exterior, sed et inlerior, ut Dei vicario,

iuferiores Deo sunt ordinala.

debetur obedientia

non

civilis et poli-

Potestas ecclesiastica est


enirn D.

Deo immdiate Christus


:

lica

lantm, sed eliam voluntaria et ex corde, per re-

Pelrum

et alios aposlolos Ecclesi prxfecit.

speclum ad Deum.
statis;

A Deo

est ordo, et disiinctio pote-

Potestas ver secularis, de qu hic, ut patet ex sequentibus de gladio et

ergo non suprema; lantm, sed et subordinaest.

de

tribulis, est

Deo

salteni

me-

lisparendum

A Deo
ipsis

sunt principes et superiores,


;

diai, quia natura et ratio,

qux
et

est

Deo,

ila dictai,

etiam non boni, lgitim tamen creali

ergo et ipsis

ut

bono

potestatis regimine,

homines multis

sceleri-

parendum; honor

exhibendus; nonattendendum
sed ad poleslatem

bus coerceanlur, justitiam

pacem

colanl,

nec sese

ad illorum personas aut defectus,

mutu dvorent ut

lupi et pisces.

quam babenl

Deo.

Vers. 1. Omnis anima (omnis homo) potestalibus sublimioribus subdita sit; puta temporalibus subdila sit rgi et potestati civili , quod propiic hic iulendit Aposlolus ; per poleslatem enim civilem inielligit in spirilualibus ver subdila sit prxlatis, episcopis

sunt potestates, id est, quicumque sunt homines poteslate pradili, ut principes ac magistratus, ii sunt ordinati aique institut et, ut Petrus loquitur, missi Deo, danle polestatem et volenle, ut eis lanquin suis in e poteslale vicariis obediatur, elc.
i

ponlilici.

enim potestas nisi Deo. Non tribuamus inquiiS. August., dandi regni atque imperii poleslatem nisi Deo vero, qui dat felicitaiem in regno clorum solis piis, regnum ver lerrenum et p'iis et imest

Non

Vers. 2.
sistunt, id

tioni resistit.

1 laque qui resistit potestati, Dei ordinaPorr resistunt potestati, quicumque reest, obodire nolunt legi, sive ediclo quod

potcsl:itc procedit.

piis, sicut ei placet, cui nihil injuste placet.

Qui autem

resistunt, ipsi sibi

damnationem acquirunt,

Qu autem

sunt

Deo ordinala: sunt. Quaxuinque

tum ab

ips poteslale t.niporariam,

tum

Deo ter-

303
Vers.
3.

IN

El>ISTOL\M AD
timori

ROMANDS
Vers.
r
.

Nam
:

504
necessitate

principes

non sunt

hom

i.

Ideo
:

estote scbditi...

operis. Crac.

Non
v. 1

sunt pavor
,

bonorum operum, sed


debitnm; lue

Syr.

Quamobrem

necesse esl nobis ut

subjiciumur.

malorum. Supra,
,

ab origine polcstalis sumpsil


obedienliLC

Ex

dielisconcludit

ide

pnrendum

est illorum ediclis

argumenlum quo probaret


fine

inslitula potestatis, alleruin siimil subjectionis


:

idque necessari, necessitate tum legis divin.x, Matlh. 2-2 21 Reddile Csari qu sunt C,
:

etlegibus,

argumentum
est potestas
,

nimirm

in

favorem bonorum

inslituta
,

saris;
soi.lm

tum

legis

buinan,
id
si;,

idem

pr.xcipicnlis;

koh

scilicet ut,

improbilatc coercit

lulis
:

propter iram,

est,

melum

punilionis,

vivant boni.
igilur, etc.;

Vis autem non timere...?

Syr.

Vis

magistratu subeunda;; tiam, id est, ne


est magistralus
fias

etiam propter conscien,

quod bonum

est ge;
et

non niod pnas


ill

coram Deo reus


e.nim
et

cujus minisler

non limebis, im laudem


consequeris.

prsemium ab

polcstale

Vers.
enim minister est tibi in bonum
,

G.

Vers. 4.

Dei

Ideo

et tribdta pr.estatis...
tribula
solvitis;

Grac.

Propter hoc enim

id

est,

id est, princeps

enim Dei minister est, Dcoque subut possis

servit in

bonum luum,

tranquille et

quiet

eamdem rationem tribula ex metu, sed quia etiam Chrislus


propter
loco pra;cipit
,

solvitis,

non lanlm

vivere.

Si

autem malum feceris, time,


sine causa

id est,

cstqud

Mallh. quia Dei sent mimstri, in bocque loti incumbunt ut, Dei jure, malos coerceant, cl ut bon'
cilato

illud

tnicas.

tranquille vivant. Loquitur lue Apostolus


,

de principi-

Non enim
gat.

id

est

nec enim

frustra
strin-

bus, ut principes sunt, non de

iis

qui suie poteslalis

gladium portt, sed ut

eum

in malefaclores

usum

perverlunt.
7.

Vers.
:

Dei enim minister est. Syr.


Dei
est
;

Siquidem minister

hucusque
dite

diclis

Reddite ergo omnibus dbita... Ex generalem elicit conclusionem Red:

ullor ira

iis

qui mal agunt, id est, siquidem

ergo omnibus, scu unicuique,

quod

ci

debelur

Dei minister est, ejusque vices gerens, ad supplicium

exactoribus tributi,

tribulum, exactoribus vecligalis,

de scclcratis'sumendum. Sub nomine gladii compre-

vectigal, principibus reverentiam cl obedientiam,

benduntur omnia gnera suppliciorum. Meminerit


ceps, omnisque potestas, se Dei vicarium

prin-

nibus bonorem.

Non

regibus lanlm,

sed et

omregum

et mini-

slrum,

et

consequenler qud secundm Dei spirilum et


in

ministrissuusdebeturbonor in ordine suo. Tribulum est quod solvitur pro pra;diis, et personis
vectigal,

voluntatem dbet

omnibus agere sapienter,

juste,

quod pro mercibus. Nomine limons


ne nobis
in

intellige
ofl'enda-

eum amore
stas se in

subditos regere. Meminerit

eadem pote-

sollicitam cautioncm,
lur.

quopiam

bonum

esse Dei ministrum, et consequenler

Nomine
v.

honoris, omnia reverenliae signa.

se contra

malum, non contra bonum, potestatem ha-

PRIMA OBSERVATIO MORALIS.

bere; se, ut aequosjudiccs, virtutempramiari, vitiapuniredebere. Meminerit inferior se Deo in suo ministro
parre, et consequenler obedientiam cbrisliano,
iilio,

Ex

5 discanl inferiores subdi non

polilic,

ex metu

pnae, aul spe prmii, sed religios propter

Deum

Dei
esse.

aspiciant principes et redores suos, ut Dei ministros,

non indignam

im convenienlissimam
si

Meminerit idem inferior qud

polestate

non rehoc
sine Dei

tune

sub illoque respeetu ipsos honorent, eisqueobediant; Deum honorant et Deo obediunt. Ex v. 6 discant
nislris,

mmeretur, sed contra vituperetur

et puniatur,

^uidem contra Dei ordinem esse; non tamen


et

^olunlate; Dei voluntas est utpalienler ferat inferior,

eodem modo, tribula solvere, nempe ut Dei miDeoque servienlibus inre magn, et ipsi Ecclesioe utili nimirm assidui sunt, ut Dei vice malos
illis,
;

e majorem Deo speret in ccelis mercedem


vestra

Mer-

puniant, ad innocentium lutelam.

D.

Thomas

infert

fies

magna

esl in clis. ila

Sicut slerilitas, imbres et

bine subditos leneri ex


pibus tribula,

vi jusliti

ad solvenda princi-

/actera

natura mala,
vitia

luxus, avaritia, cleraque

ulpoie stipendia sui ministerii. Unus-

dominantium

sunt tolcranda.

quisque de suo ministerio vivere dbet;


Tbeophyl., OEcuagit

cm

erj

nam

in inferno.

lia S. Chrysost.,

juenius.

Nam principes non sunt timori boni Vers. 5. pperis, sed mali; non intentant pnas et supplicia bonis, sed malis. Vis auiem non timere polestalem? Bonum fac, et liabebis laudem ex ill ; tum quia punitio malorum quam fecit magistratus, laus esl bonorum ; tum quia idem magistratus bonos laudal et pramiat.
,

et

: Ad hoc enim instiluta est potestas secularis, n pacem publicam conservet, et vitae communis ho-

nestatem tueatur. Vers. 5. Jdeb necessitate subdili estole , id est, legibus et ediclis ejus obtemperate oportet, inquam^

Vers.

4.

Dei enim minister


,

necessitate prcepti. Non solm propter iram, sed eliam propter conscientiam, ne scilicet ca liai rea inobedientia; coram Deo Dei enim minister est magistratus.
:

est tibi in

bonum

in
:

bonum

tiium, scilicet, ul cl juste ac tranquille vivas

im laudem etiam ac pramia consequaris,

si non ab bominibus, cerlc Deo, cujus ille minister est. Sv aulem malum feceris lime ; si ver quid mali commiseris, ul furlum, adulterium, homieidium, est

Vers. G. Ideb enim et tribula prstalis; nam sotributorum subjectionis est professio. Mimstri enim Dei sunt, in hoc ipsum servientes ; loti scilicet in hoc ipsum incumbentes, ul Dei loco bonis sint in lutelam, malis in ultionem. Vers. 7. Reddite ergo omnibus dbita : cui tribululio

qud limeas.
gladium portt, Grac frustra. Princeps sive potestas non frustra gladium gcslat sed ut eo utalur, ut eum stringat in malefaclores. Dei 'enim minister est vindex in iram ci (fui malum
sine causa
;
:

lum (debelis) tribulum (reddite);

cui vectigal (debetis)

Non enim

vectigal (reddite). Latine, vectigal

vehendo
,

dicitur

quia solvitur ex bis quae advehuntur, vel evebunlur ad securilalem et reslauralioneni viarum pontium

, ,

aggerum,

etc.

505
principes suo regiminc

COMMENTAltl \. CAP.
Deo
minislrent, populo dsusciperc. Hinc et D.
dicit,

XIII.

306

ditur. Diliges

proximum tuum, sicut teipsum.


qualitalcm dilectionis
;

Sicut

cent

tributa,

quasi stipendia,

non

significat

ordine enim

[Chrys.

nott qud D.

Paulus non

date, sed

charitatis plus dbet

bomo seipsum
:

diligere

quam
tri-

\rcddite, etadjieil,

est ista,

quod

si

quod debetur. Debitum siquidem res non feccris, perfidi pnas dabis.

proximum
et

significat

ergo simililudinem et hanc


1
,

plicem, ait D.

Thomas

Quantum ad

finem, ut nos
;

Yerba sunt D. Chrysost.


SECUNDA OBSERVAT10 MORALIS.
Hincdiscant
qua)
i[>sis

proximum diligamus

propter

Deum

quantum
non conillius

ad formam, ut

cum
;

sincero
3
,

amore

amicitise,

et principes

quantum

religioni debeant,

cupiscenlicc diligas

quantum ad effectum, ut
sicut et tu.

non corpora

tantm, sed et corda subdit

necessitati subvenias

Uno verbo debes


officia, et

inferiorum.

Discant et qud tributis, quasi slipendiis

ex charitate proximo exhibere ea charitatis co

alantur, ut reipublic serviant, illiusque utilitati toti

modo

quae et

quomod

tu tibi exhibes et cupis


\
/

incumbant, Kpomuxprspovm,
1

fortiter

incumbentes, in

exhiberi.

Grco. Ex D. Thom peccant principes dupliciler,


si

Vers. 10.
id est,

Dilectio proximi malum non operatur,


infert,

utilitaleni populi

non procurant, sed solm ad


2
si

nec
,

malum
illi
,

nec

inferri patitur

sed ubi

eorum bona diripienda intendant;


piunt supra statutam legem,

violenter diri-

potest
gis

eadem

ac sibi bona procurt. Est ergo leac totalis observalio. Abstinet


eflicit,

qu

est quasi

quoddam

consummalio
;

pactum interregem etpopulum,


cultatem exigunt.

et si

supra populi fa-

malo

omne bonum
ait

vel imperat

est ergo legis

plenitudo. Definitio brevis et vera virtutis est


nisi...

ordo

Vers.

8.

Nemini quidquam debeatis


Syr.
,

Grrec,

amoris,

D. Aug.,
tibi

lib.

15 de Civ., cap. 22. Semel


:

diligere alii alios;


iis

nisi aller

atterum diligat.

Ab

brve prceptum
vis
;

prcipitur

Dilige, et fac
;

quod

quae principibus debentur, redit

ad

ca qiuc sunt

sive taceas, dilectione taceas


;

sive clames, dile-

omnibus dbita, eaque ad charitatem reducit, de qu jam multa in cap. prxc. Ilaque rursm urget dilectio-

ctione clames
sive parcas
ctionis,
ire,
,

sive

emendes

dilectione
:

emendes

dilectione parcas

radix

sit

ints dile-

nem proximi, quam Iota lex


id est,

cujus debitum est perpetuum

et per

non potest de
lib. 1

ist radie, nisi

bonum

trans-

impletur. Nemini quidquam debeatis...,


debitis ila satisfacite, ut nibil

D. Aug.,

omnibus

cuiquam

Vers. il.

Et hoc, scientes tempus; hoc, non


Grco, ubi non con8
,
;

de Doctr.

christ., cap. 22.1

debeatis, nisi charitatem et


gi dictum, quia codera

amorem. Hocautem egredebitum semper


sit

refertur ad tempus, ut palet ex

dbita solvuntur, et amplis

veniunt in gnre
v. 7
:

sed refertur ad id quod dictum est


;

non manent dbita


diligendus,

charitalis ver

Reddite omnibus dbita


debeatis.

et v.
et

Nemini quiddixi
,

solvitur et manet, quia,

cm proximus
illi

semper

quam

Quasi dicerct,
,

hoc

quod

postqum hoc
;

debitum persolvisti,

promptis agere debemus

qud sciamus tempus et

adliuc debcs

perpetuum

est,

semper
Aug.

solubile
:

et

horam

esse expergiscendi
;

somno

peccati

et

ab eo

semper
cipio

insolubile debitum. Hinc D.

charitatem libens reddo, etgaudens recipio;


,

Mutuam quam re-

surgendi per pniteritiam

propior enim est...

qum
,

cm

credere ccepimus. Videtur Apostolus re bellic


Militia est vita nostra
ita

adliuc repeto

quam reddo

adhuc debeo.

simililudinem sumere.

ide

Epist. G2 ad Cleslin.

nos paratos et expeditos oportet esse,


,

ut dicere

Qui EN1MDILIGIT, LEGEM IMPLEVIT


prcepta, qua: proximum spectanl.

id

eSt

OllHlia

possimus

Paralum cor meum


nos, negligenti

Deus

paratunvcor

meum. Hinc
:

somno dormientes, Apo-

Vers. 9.
id

Nam non adulterabis.... Syr.


est :

Etenim

stolus, quasi

buccinarum sonitu, excitt; iiora est


D. Chrys., prop est resurre-

quod dictum

Non
,

occides

Et

si

quod est

nos
ctio
;

hoc

est, ut ait

quodcumque est aliud pra> ceptam. In hoc verbo, instauratur. Grc, recapituai.il'd

mandatum,

id est

prop est

lerribile
:

judicium

prop est dies

illa,

velut clibanus accensa

ne dormiamus, ne pigritemus,
illa

latur

Syr., perficitur, id c=t,

summatim comprehen-

sed vigilemus, ne nos dics


est dilectio

incautos subripiat.

Cui timorem (dehetis, illi reddite) timorem, id est, reveremiam, et ind consequentem obedientiam. Ita S. Chrysostomus. \ eus. 8. Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligalis : Reddite cuique quod debetis, sic ut non amplis debeatis, uno debito charitatis excepto. Qui enim diligit proximum, legem implevit. Legem,

quia tota lex intendit nos ducerc ad cha-

ritatem.

scilicet
'

eam
,

Apostolus
leipsum.
leetio

proximum speclat quam subdit dicens Diliges proximum tuum sicut


quae
,
:

Nain Vers. 9. Non adulterabis etc., quia diproximi includit et praesupponit dilcctionem Dei, ut sui causais et fonlem. Proximus enim diligendus est propter Deum. Vers. 10. Dileelio proximi malum non operatur, id est, non incitt ad malum nliquod inferendum proximo im nec patitur ei malum inferri sed ubi polest, procurt eibona sicut sibi ip>i.

quod- jam dixi, praejamnos de somno surgere. Et hoc, id est, idque cm sciamus tempus, quam affert Evangelium , sciid est, opporlunitatem licet ad diligendum proximos, ad reddendum omnibus dbita , ad implendam totain legem jam adesse et quia jam tempus est et hora de somno peccatorum surgendi. En tempus et opporlunitas, scilicet hora

Vers. 11. El hoc stemus) scientes tempus

(scilicet,
:

quia hora est

diei, gratix*, fidei, et legis Ghrisli

ipse Christus radios et


inecepit,

jam adest, qu sol lumen fidei per orbem spargere tenebris errorum expulsis.

l'ienitudo ergo legis est dilectio. Plnitude,

consummatio, adimpletio,

id

est,

finis cl

hoc est, scopus legis

Nunc enim propior est nostra satus, qum cm credidimus, id est, qum fuerit ante Christi advenlum ; cm sol fide absentem (Jhrislum, et gratiam ac salutem futuram credereinus et speraremus. Aliter S. Chrysostomus, q. d. Paulus Qu magis tate, aequ ac fide et meritis crescimus, c propis fini et bea:

307
Vers. 12.
teriii; dies

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
mentem
alias

508

Nox
;

pr/ECessIt...

Syr.,

jam nox prest


;

alinant, et ad libidinem et alia vitia provoin cubilibus fiunt], et

ver...

totum hujus vil tempus nox

cant; libidinum spurcitias, qua

icternitas diei comparatur. Igilur


teriit, id

nox
;

prcessit,

pr-

quascumque

lascivias

invidias atque conleniio-

est,

ad finem properat
;

vila

mundus

transit
,

ncs pro bonoribus assequendis.


mulatione. Hic pr.Tcipu
tur fugienda
:

Crac, non

in

lite el

et concupiscentia ejus id est


,

dies autem appropinquavit


;

tria

viliorum capita tangun-

adest seternitas semper duratura


id est
,

abjiciamus

gula, libido, ambitio.

Primum

abulitlH

ergo opra tenebrarum,


mus, relinquamus.
Induamur arma lucis
,

peccata

mundana,

bonis externis;

secundum bonis corporis; tertium


ebrietate et impudicili

transitons et fer transita, seu pralerila contemna-

anima; bonis.

Ex

qu mala

sequantur, vide apud D. Chrysostomum, bic.


id est,

arma

fulgentia,

bona

Vers. 14.

Sed induimini
/*,

Dominum Jesum

Ciiri-

et sancta opra, qirx sunt et indumenta quibus tegi-

stum. Hc melaphor frquenter ulilur Aposlolus


Gai. 8; Epb.
6; Coloss. 3, et 1 Thessal. 5.

arma quibus protegimur contra nostr salusemper manentia diligamus, sectemur. Vel etiam potest diei cum Theodorelo Qud totum tempus quod Incarnationem pr;rcessit,nox fuit;

mur;

et

Sed ipsum
imilamini

tis

bostes. ^tcnia,

Dominum Jesum Cbristum, omnesque


in

ejus virlntes
sic

animo vestro
bomine

sic
,

imprimite,

cumque
vestis

moribus vestris
sicut iu

ut solus in vobis videatur Cbrislus,


vestito
,

tempus ignorantine
Aposlolus ad opra
ut
ait in

fuit;

tempus ver ab Incarnatione,

sola

apparet.

Seu
et

dies est; orlus est sol juslitine. Hinc fidles hortalur


lucis,
:

Cbristi Spiritus el gratia vos inls ita repleat, ut ejus

ad vilam evangelicam, seu,

virtutes

quasi habitus

vos exteris cooperiant

cap. 12, v. 2

Reformaminihi novhate senss.

videamini ipse Cbrislus esse.

Vers. 13.
dies est,
justili;ie,

Sicut
,

in die noNESTE..., id est, et quia

Et ne

carnis curam...; Syr.


;

Et ne

sollicili

sitis

ut dixi

sive intelligns, quia orlus est sol

carnis vestr ad concupiscentias

Grc,

in desideria,

sive quia lernilatis dies appropinquat.


,

Am-

g id est, ne corpori vestro prospiciatis molliter el dlicate, ad explenda, scilicet, illius desideria et voluptales.

bulemus decenter compositi


publicum prodeunl,
id est,

sicut faciunt

illi

qui in

opra faciamus quse lucem

Quasi diccret, Cbristum induti


,

carni seu corpori


el

non reformident.

providete tanlm ad sanilatem

non ad luxum

vo-

Non

in

comessationibus et ebrietatibus.... Tria


scilicet
,

luplatem
lia

sed totam vestram diligentiam ad spirituaIta fer

prxcipu fugiamus opra tenebrarum,


sationcs et compolalionos
,

comes-

curanda insumite.

D. Cbrysostomus.

Non

id est, epulas

quai fiunt

probibet Paulus quomins corpori provideatur ad sanitalem, sed ne indulgeatur ad voluptatem; sic alen-

tantin voluplatis et gulae causa;

unde

ebrietates

qu

titndini

terna; accedimus nunc,

qum em credere

dum

est ut vivat et valeat

non ut

lasciviat.

incpimus. Nox prcessit. Nox bu jus seculi plena Vers. 12. tenebris errbrum et peccatorum long jam progressa est, ad fin. m properat, ac ferm jam practeriil. id est tempus exspeDiS autem pptofiriquafl ctatne s:iluiis et glorl.e, quod est perptua dies sine nocle, expers errorum et peccatorum, jam prop accessit, propinqutn esl, instat, non long abest. Abjiciamus ergo Optra tenebrarum, et induamur ar-

Non in contntione , et mulatione. Cenlentio est concerta tio pro glori et bonore, cui semper conjuncta est amiulalio, id est, invidia boni alieui. Sed induimini Dominum Jesum ChriVers. 1 i.

ma

lucis.

Ahjicienda sunt nobis opra noclis et tene-

brarum, id esl, peccata qu lucem fugiunt, quia qui mal agit, odil lucem, Joan. 5; et assumnda sunt ain:i lucis, id est, bona opra, qu;e elar die sinepudoic possunt oslendi. Sicut in die honest atnbuletnus, quoVers. 15. niani dies jam aflulget, quse luce sua omnia delegil liouest, composite, decenter ambulandum, conversandum nobis est.

stum, ut scilicet Jsus, id est, Jesu spiritus, gralia, virtus, vita in vobis eluceant. Induimini ergo et ornale vos Cbristi virlulibus: maxime ut extern vil el professione, quasi vesle agnoscant omnes vos esse servos Christi ita S. Chrysost. Cbristum induere, est Cbristi virtutes in se exprimera, idque copios et perfecl. Induere Cbristum. est undique in nobis persanctimoniam et mansuetudinem (.bristum in nobis conspicuum esse. Homo enim indutus id esse videtur, quod indutus est appareat itaque in nobis Christus,
; :

ait

Cbrysostomus. Et carnis curam ne

feceritis in desideriis,

ad explenda

Non
causa

in
fiunt.

tiones sunt convivia

comessationibus et ebrietatibus. Comessaquse non bonestatis, sed guke ,

desideria, seu cupiditates. Non simpliciter probibet curam seu providenliam carnis, id est, corporis, cm Nemo carnem suam unqum odio liaipse alibi dicat
:

Non

in cubilibus et impudicitiis,

hoc
,

est,

non

in for-

nicationibus, qu; fiunt in cubilibus et fornicibus. Est

metonyinia. Et impudicitiis , id est aliis fdioribus speciebus libidinis; Gracc enim est lascivia, id c.-.l pelulantior libido.

eam, Epbes. 5; verm probibet, ne carnis curam agamus in desideriis, id est, ad satisfaciendum concupiscenliis et voluptalibus carnis. Quod faciunt qui prsetexlu curandi corporis delicias et vohuit, sed nutrit el fovet

luptales sibi indulgent.

Corollarium

pietatis, seu in hoc

capite

ad pictatem maxime notanda,

et

ad praxim

reducenda.
1

Ex

primis versibus disce ebristianum

modum
]

Deo

consiitutus,
,

omnibus major, solo Deo minor,

ait

reges, principes, magistratus,

quemeumque

public
sii
il-

Tertullianus

Dei vicarius el minister, ut bono proesit

auctorilate pra-dilum bonorandi. Attende

quo

publico. Hinc ipsi debetur bonor, reverenlia, obedienlia


||j
;

lorum potestas, ob quid

el ide quid sint per respe

et qui

sub boc respeclu regem honort

Deum
fitque

ctum ad Deum.

Pi inceps, rcx

Deo

inslilulus, sub

honorai; qui ver spernil, spernit et

Deum,

509
simiil

COMMENTARU.
human
Ex
iii

CAP. XIV.

310

et divin* majestatis rcus.

Vide versus

adest terribile judicium, aternitalis decisivum. lisdem


utere verbis, ut ad

i, 2, 3, 4, 5, 6.

v.

8 discc chariiatis dcbilum


solubile
;

pcrpetuum

est

metipsum

excites.

bonum lucis, seu gratis usum, !eNox prcessit; lempus ignorantiae,


est.

et

semper
;

semper

solvilur, et senipcr debe-

tenebrarum, idololalri clapsum


stifie,

Orlus est
in die, in

sol ju-

lur

quo

differt cxieris

omnibus

debilis.

Altende
:

ambulamus

in die

ergo sicut

mdia

itaque ad perpeiu solvcndum, quod perptu debes

lucc honest, sancl vlVamus coram


bus.

Deo

et

homini-

solve autem libenler quod

te

solventeni ditabit, et e
et liberalis

amplis ditabit, qu promptis, largis


solvcris.

Adlmc modteum
ben operandum
;

lumen.... lllo sancl

ulamur

ad

cece nox in qu non potero operari,


sitchrislianus ex D. Paulo
:

Ihec virlus omnes virlutes includit, omnia vilia


destruil
;

ex unolalere habetabstinenliam nialo,


: ;

ait

4 Ex v. 14 disce quid bomo Cliristuni indutus

ints Christi grati et spi-

D. Chrvsoslomus

tero liabet efficacem


tudo, seu
5"

malum enim non operatur ex albonorum operationem pleni:

rhu animatus
caslilalc
,

exleris Cbrisli virtutibus, sobrielate,

humililate, palienti, ebaritate indutus;


Cliristus
;

consummatio,
ne

legis dilectio.

bomo
in

in
:

quo solus apparct


Vivo eyo
f

bomo

qui dicere

Ex

v. 12,

in peccalis
,

dormias unqum, aut

possit
stus.

jam non

ego,

vivit

verb in

me

Cliri-

via salutis torpescas

recordare frquenter lioruin


est

Aposloli
gere.

verborum

Hora

jam

nos de somno sur-

Ebeu! quando
alter Cbrislus, et

christianus ero? Christianus quasi

Ecce elabitur

vila,

mors

inslat, adestternitas,

ego Christo rebellis.

CAPUT
1.

XIV.
assumite, non in discej !

CHAPITRE
1.

XIV.
lui

Infirmum autem in

lide

Recevez avec charit


la foi,
;

celui qui est encore faible

ptalionibus cogitatioiium.
2. Alius

dans
lions 2.

sans en venir avec

des contesla-

enim crdit se manducare omnia


est, oins

qui au-

tem infirmus
3. Is qui

manducet.
sper;

manducat non manducantem non


non manducat manducantem non
qui judicas alienum
cadit
...
:

Bat

qui et M

judicet. J

Deus enim illum assumpsit.


gj

4.

Tu

quis es

servum? Do;

mino suo stat, aut ueusstatuere enim n


.

slabit

autem
diem

potensest

%
:

illum.

|:

Nam alius judicat judicat omnem diem


5.

diem

inter

alius

autem

| |
| j;

unusquisque in suo sensu

abundet.
G.

Qui sapit diem, Domino sapit; et qui manducat,

Domino manducat: gratias enim agit Deo; et qui non manducat, Domino non manducat, et gratias agit Deo.
7.

Nemo enim noslrm


Sive enim vivimus,

sibi

vivit,

et

nemo
sive

sibi

moritur.
8.

Domino vivimus;

mo-

rimur, Domino morinnir. Sive ergo vivimus, sive niorimur, Domini sumus.
9. In

hoc enim Cbrislus mortuus est


et

et resurrexit,

permis de manger de au contraire, qui est faible, ne mange que des lsumes. 5 Q". c elui m,i " ian S c de tout ' ne mprise pas , celui qui n ose manger de tout, et que celui qui ne mange pas de (ont, ne condamne point celui qui mange de tout, puisque Dieu l'a reu. tos-voiis, pour oser ainsi condamner le 1 f\, 9" serviteur d autrui ! S il tombe ou s il demeure ferme , ccla 1T ar( > son mn j, re; ma s \\ demeurera ferme , parce que Dieu est tout-puissant pour l'affermir, De mme, l'un met de la "diffrence cnlrc les jours l'autre considre tous les jours comme gaux que chacun abonde en son sens. G. Celui qui distingue les jours, les distingue pour plaire au Seigneur celui qui mange de tout, le fait pour plaire au Seigneur, car il rend grces Dieu el celui qui ne mange pas de tout, le, fait aussi pour plaire au Seigneur, cl il rend aussi grces Dieu. 7. Car aucun de nous ne vit pour soi-mme, et aucun de nous ne meurt pour soi-mme. 8. Mais soit que nous vivions, c'est pour le Seigneur que nous vivons soi! que nous mourions, c'esl pour le Seigneur que nous mourons. Soit donc que nous vivions, soit que nous mourions, nous sommes toujours au Seigneur.
l'un croit qu'il lui est
;

Car

foules choses

et l'autre,

'.

| (

ut ei
10.

mortuorum

vivorum dominetur.
judicas fratrem

Tu autem quid

tuum

aut lu

quare spernis fratrem tuum?


anle tribunal Cbrisli.
11. Scriplum est

Omnes enim stabimus


Dominus,

9. Car c'est pour cela mme que Jsus-Christ est mort, et qu'il est ressuscit, afin d'acqurir une domination souveraine sur les morts et sur les vivants.

enim

Vivo ego,
;

dicit

quoniam mihi

flecletur

omne genu

et

omnis lingua

10. Vous donc pourquoi condamnez-vous votre frre? ou vous, pourquoi mprisez-vous votre frre ? Car nous comparatrons tous devant le tribunal de Jsus-Christ,

confltebilur Deo.

moi-mme,
12. IlaqueVinusquisquc noslrm pro se rationem

Je jure par 11. Selon cette parole de l'criture dit le Seigneur, que tout genou flchira
:

devant moi,
suis Dieu.

et

que toute langue confessera que

je

reddel Deo.
13.

Non ergo amplis invieem judicemus; sed hoc


,

12. Ainsi

chacun de nous rendra compte Dieu de

judicaie magis

ne ponatis olfendiculum

soi-mme.
13. Ne nous jugeons donc plus les uns les autres mais jugez plutt que vous ne devez pas donner votre frre une occasion de chute et de scandale. 14. Je sais, et je suis persuad , selon Jsus, que rien n'est impur fle et qu'il n'est impur qu'a celui qui le croit
la
;

fralri,

vel

scandalum.
11. Scio,
et confido
in

Domino Jesu

quia nibil

commune per ipsiun, nisi ei qui mune esse, illi commune est.
15. Si

existimat quid com-

doctrine

du Seigneur

soi-mme, impur
;

enim propter cibum

frater Unis conlristalur,

13. Si, en

mangeant de quelque chose, vous

attrls-

511

UN
;

EPISTOLAM AU ROMANOS
Ici votre frre
,

512
ds-lors vous
faites

jam non secundm charilatem ambulas


16.
17.

noli cibo luo

illum perdcrc, pro quo Christus mortuus est.


t

par

la charit.

Ne

ne vous conduisez plus pas prir, par votre manger,

Non crgo blasphemetur bonum noslrum. Non est enim regnum Dei, esca et potus;
pax, et gaudium in Spiritu sanclo
:

sed

justifia, et

18. Qui enim in hoc servit Christo, placet Deo, et

probatus est bomiuibus.


19. Itaque qua; pacis sunt, sectemur
ficationissunt, in invicein custodiamus.
;

et

qu di-

20. Noli propler escam destruere opus Dei

omnia

quidcm sunt munda, sed malum


of'endiculum manducat.

est

homini

qui per

pour qui Jsus-Christ est mort. 1G. Que notre bien donc ne soit point blasphm. 17. Car le royaume de Dieu ne consiste pas dans le boire et dans le manger, mais dans la justice, dans la paix et dans la joie que donne le Saint-Esprit. 18. Et celui qui sert Jsus-Christ en cette manire se rend agrable Dieu , et est approuv des hommes. 19. Recherchons donc ce qui peut entretenir la paix parmi nous, et observons tout ce qui peut nous difier les uns les autres. 20. Que le manger ne soit pas cause que vous dtruisiez l'ouvrage de Dieu. Ce n'est pas que toutes les viandes ne soient pures mais un homme fait mal d'en
celui
;

21.

Bonum

est

non manducare carnem,

et

non

bi-

bere vinum, neque in quo frater Unis offenditur, aut


scandalizatur, aut infirmatur.

22.

Tu fidem babcs? pnes temetipsum babe


judicat

co-

ram Deo. Beatus qui non


quod probat.
23. Qui
tus est
:

semetipsum

in

eo

manger, lorsqu'on le faisant il scandalise les autres. 21. Et il vaut mieux ne point manger de chair, et ne point boire de vin ni rien faire de ce qui est votre frre une occasion de chute et de scandale , ou de ce qui peut l'affaiblir dans sa foi. 22. Avez-vous une foi claire? Contentez-vous de l'avoir dans le cur aux yeux de Dieu. Heureux celui que sa conscience ne condamne point en ce qu'il
,

aulem

discernit, si manducaverit,

damnaest

quia non ex fide.

Omne autem quod non

ex

fide,

peccalum

est.

veut faire. 23. Mais celui qui tant en doute ne laisse pas d'en manger, est condamn, parce qu'il n'agit pas selon la foi. Or , tout ce qui ne se fait point selon la foi , est pch.

ANALYS1S
In duobus prcedenlibus capitibus, charilatem erga

judicandum
mus,
v.

tum quia aucloritatem judicandi non hubecor fratris noslri non novimus

proximum
componit.

multolies commendavit Aposlolus


,

;
,

in

hoc

tum quia scienliam ad judicandum necessa;


;

quasdam dissidiorum

charitatis offensivorum

causas

riam non habemus

Deum

in corde glorificat, v.
,

tum quia

Christi solius est nos

Ex

Judis conversi

et

in fide

adhuc infirmi
,

cibos
:

judicare

et

Christo non debemus prripere quod mit


,

et dies

juxta legem Mosaicam observabant

et gentiles
;

sanguinis sui prelio


\

v. 9.

Memores

itaque quod
et

coram

conversos, ob islorum inobservantiam judicabanl

In

au;

Christo

commuai omnium Domino

Judice
11, 12.

sistemur

tem Judos
hos

ob hoc ipsum

contemnebant ut infirmes

judicandi, alios ne judicemus,

v. 10,

et illos sic

arguit Aposlolus, ut ulrosque doceat chai

f 13
cibus

et

multis sequentibus doctiores monet, ut ca;

ritatis rgulas.

veant ne dent infirmioribus scandalum

nullus quidem

Primo versu docel infirmum


ritate

doctioribus

cum

clia-

jam immundus
,

est

caveant tamen ne propter ciblasphesit

suscipiendum.
breviter exponit altercationis

Secundo versu
tum, quod supra.

argumen*

bum frater pereat v. 15, ne dent occasionem mi, v. 16 attendant quod regnum Dei non
;

esca,

sed justifia, pax

et charilas, v.

17, itaque sectentur

qu
uti

Tertio versu sic

eam

dfinit

ut

unumquemque
et

in su
;

sunt pacis

et

dificalionis,
,

v.

19; caveant ergo quod

praxi relinquat,
docli

dummodb

charilatem servent
;

pacem

scandai o deslruit

v.

20

preestaret re licil
v.

non

non spernant infirmos

infirmi non judicent do-

qum

illius

usu parre scandalum,

21.

dos.

Denique docel infirmos, ne quidquam contra conscienversu 4 ad 13 multis probat

neminem

fratre suo

tiam aganl,

v.

22, 23, aliorum cxemplo

scilicet

impulsi.

PARAPIIRASIS.
1. Inter alia

autem mutuae
:

charitatis officia,

hoc

non damnet eum, qui promiscuo cibo


illum sibi adjunxit, suuinque fecit.
4.

utitur, quia

Deus

speciatim vobis

commendo si quis sit inter vos in /chus fidei nondm salis instructus, hune vos, qui doctiores eslis, assumite cum charitate instruendum
,

Tu enim,
et
,

Judsee, fratrem

tuum condemnans, quis


esset

es

quo jure servum judicas alienum ?


etsi

et

cum eo ne

disputationibusconlendatis.

Cert

condemnandus

non tamen

te

2. 'Vcrbigrati, is
est, crdit sibi licere

quideEvangelioben instructus
quibuslibet
cibis vesci;

sed domino suo, cujus sententi


subsistet, illius arbilrio

causa cadet, aut


:

alius
li-

puniendus aut abso-Ivendus

autem de

fide

minus

instructus, putat id

non esse

citum, et ide vescitur oleribus, ne quid lege


saic prohibitum comedat.
3.

Mo-

quod causa non cadet, quia Dominum habet potentem et clcmentem qui su

Ego autem dico

tibi

potenti fulciai, su clemenli absolvat.


5.

Hc

tanli

non sunt momenti, ut ob ca immintiquibuslibet apposilis vescitur,


qui, ex animi
sui

Quod de
diem

cibis dixi

idem de diebus dico


,

nain

tionempatidebeatfraterna charitas. lgitur qui, juxta


libertatem Evangelii
,

qui

infirmus est,

et

imperfectae adhuc fidei

diem

inter

distinguit; conlra doclior et solidae fidei

non spernal infirmiorem,

infirmi-

dics

omnes

judicat pares
;

ob

ista similiter fraterna

tate, carnibus abstinct, et oleribus vescitur; et hic

non scindalur concordia

sed suo quisque relinquatur

3,5
judicio, prsertim

C0MMESTA1UA. CAP. XIV


ubi

314
;

nullum est rsligionis delri-

dum

seu prohibition

et ide

coram hoc infirmo pru-

meolum. G. Eicnim qui


nes

denter utendum est evangelic libertate.


dies observt et distiuguil, id ad Dei
facit
;

15.

Etenim

si
,

hic frater luus infirmus existimat, li-

gloriam et obsequium

sicut

et qui

dies

om-

ct ex errore

aliquid

immundum,

et illud

tamen
laedis,

Deo

pariter dedicat

Dei que-que

honorcm
De-mini

coram eo comedis, sicque eum ob tuum cibum


aut saltem

intendit;

mrore

afficis

Item qui promiscu quodvis comedit


gloriam comedit
;

ad

Tune peccas contra fraternam charitatem.

gratias

enim

illi

agit

de cibo as-

sumplo
de

Ah ne frater tuus, lict infirmus, sit ut eum cibo tuo perdas, quem Christus
!

libi'tam vilis,
tanli fecit/ut

Et qui abslinet

cibis,

religionis erg abstinet, et

pro

illo

salvando mori non dubitaverit.


silis

cibis sibi permissis,


7. Uler-que,

Deo

pariter gratias agit.

16. Cavcte igilur ne causa


fides et religio nostra
,

cur blasphemetur
cibis edendis aut

inquam,

Deum
,

benedicit

nemo enim

ob vestras de

nostrm, qui Christiani sumus, su causa viverc dbet-

non edendis dissensiones


rgnt, et ob

et schismata.

aut niori, sed Dei grati

cujus toti sumus.

17. Etenim vera religio, per

8. Sive vita

enim vivimus, Domino vivmus, quo est nostra; sive morimur, Domino morimur, quo

quam

nobis cleste

quam Deus in nobis regnum part, non


fratern
stu-

consistil in electione cibi et pots,

judice

morimur

in

quoeumque ergo

statu

simus

Sed
dio,

in

morum

innoccnli

in pacis

seu vivantes, seu morientes, Domini sumus, qui

ma-

et in

spirituali

gaudio,
|

bonam conscientiam
is et

gno prelio nos redemit,


9. In

sui scilicet sanguinis prelio.


est, et
;

semper comitante.

hune quippe finem Chrislus mortuus


solvit
,

18. In bis quisquis Chrislo servit,


et piis

Deo

placet,

morte su nostra? redemptionis lylrum


mortuis suscitatus vit
vivit

et

hominibus approbatur.
ea quae pacera conciliant et

immortali

ut

inmortuos

19. Itaque sectemur

et vivos, in ceelo et in terra

dominetur.
,

augent,

et ea faciamus quoe

ad

mutuam conferunt
ne propler

10.

Cm

ergo Dei Chrislique simus, quare tu

Ju-

dificalionem.
20. Cave
,

dsee,

non manducaus, fratrem tuum manducantem


?

chrisliane

in

fide doctior,
,

judiens ut gulosum

et tu

gentilis, quodlibet

appo-

vilem cibum destruas dificium Dei

fratrem scilicet

silum comedens, quare fratrem tuum,

lic libertate

infirmum, in quo Christus per fidem habitat.


Scio
,

non ulenlem, spernis ut


imperitum
?

rationis

inopem,

et

in fide

et illud

jam

dixi

nullum cibum ex se im-

mundum
su
,

esse

imo mundi sunt omnes, lum nalur


Domini permissu
ille
; :

Quo jure banc in alterutrum exercelis auctoritatem ? omnes enim nos Cbristi sumus pariter servi omnes pariter sistendi sumus anlc tribunal Christi, et ab eo
;

tum

Christi

Nihilomins peccat

qui cibo ex se

licito ulitur

eum

sui frairis scandalo

tune enim re bon mal

judicandi
11.
est
:

quid ergo

illius

ofiicium prseripitis?

ulitur.

Recordamini ejus quod apud Isaiam scriplum


,

21. Prstabilius est


et

Vivo ego

dicit

Dominus;

me

omnin carnibus abstinere


,

mortales omnes

nunqum vinum

biberc

qum

sic aut cibo

quo-

agnoscent, conGtebuntur,

et genuilexi

adorabunt ut

piam, aut polu,

fratri tuo

lapsus

occasionem dare;
sive te

Deum, Dominum
12.

et

supremum Judicem suum.


sit

sive le contra conscientiam imiletur,

temer

Cm
,

ergo coram hoc supremo et cequissimo


ratio*

judicet; et perte scandalizalus, infirmior fiatin fide.


22.

judice

unusquisque nostrm pro semetipso


aliis,

nem
est

redditurus, non pro


;

quorum cura nobis non

Tu
et

in fide instructior
sit

commissa

nullus amplis cibus

credis, et ben qud immundus; banc fidem in


,

13. Propri;e nostra sa'uti invigilantes, noslrumque proprium negolium agentes, non amplis alios judi-

anima

coram Deo servi ;


;

at ne e

foris

eum

lui

fratris offendiculo ularis

cemus

in

malum.
staluite, nulli fratrum

Beatus autem omnis qui semetipsum non condemoccanat interis in eo quod probat exteris, seu qui nihil

Sed potis hoc apud vos


sionem dare aut remor
sainte.

in

via

salulis, aut

cass

contra conscientiam operatur, malo impulsus exemplo, aut quovis alio motivo.

Quod ad me altinct, ego certissim scio, et plenissim sum persuasus, Christi afflalu ctdoctrin,
14.

23. Qui ver fluctut et luesital ambiguus, an

lali

cibo liceat
peccati
,

uti

si

sic

dubilans comedit,

ille

reus est
;

qud nullus cibus


ce!

sit

sua natur impunis, ideque


uii
;

li-

ulpote

propri su conscienti judieaius

promiscu quolibet
,

dielabat
,

enim

sibi

non

licere,

quod

fecit

tamen;

Pcr accidens tamen


cibus
fit

propler ignorantiam

aliquis

quidquid autem est contra conscientix dictamen pec-

hnmundus,

ci scilicet

qui putat illuni iramun-

catum

est.

CO.MMENTARIA.
Vers.
1.

Infirmum autem
est

in fide

absoute

Svr.

seu ex gentilibus conversos alloquitur Apostolus, et


hortatur ul
infirmiores in fide

Ei verb qui
Vers.
1.

infirmus in fide date

manum.

Gentiles
id est,

eum

charitate susci-

Infirmum autem

in fide

assunnle,

trem, noc rcpellite lanqnm alienum Chri*to, quin


potis ut infirmum et cura

ad conversalionem vobis adjungile,

et

habele

ul

fra-

egentem

fovcle.

515

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
Et
legis
! !

;ig

piant, nec imporlunis disputationibus lacessanl. In-

qui non

manducat
in

id est,

infirmus in fide, et

firmum igiturm

fide, cl

noiidm

salis instruclum, vos,

Mosnicx adbuc
,

qui doctiorcs et forliorcs cslis, assumi/ccum charitale

net

manducantem
legis

id est,

hoc observalor, non condempromiscuo victu utcniem


,

jnstruendum, eumque ut fralrem fovctc, juvalc, seu,


ut ait Syr., ei date

manum,

sicut infirmo in ilinerc

Deus enim assumksit illum. Rationem assignat ob quam non debeat quis
transgressorem
;

tanqum

datur nianiis.

fralrem
;

suum
et

judicare,

quia scilicet Deus illum in

Non

in

disceptationibus cogitationum
:

Grsec.

Non
am-

servum
ad

cultorem suum assumpsit, et consequenler

in disceptationes disputalionum; Syr.


bigentes

Nec

sitis

in cogilationibus veslris, id est,


,

cum eo ne

cum pertinet. Quis ergo judicet eum quem Deus suum publie assumit et probal?
Vers.
4.

conlendalis, an Iten

an nial sential, quia adlmc

Tu quis

es, qui

judicas alienum ser-

charitativ tolerandus est, nec iniportunis disputatio-

nibus lacessendus
silit.

ne forte offensus ab incpto r-

Vers. 2.
nia.

Alius enim
, ,

vum? Urgel allalam rationem, ob quam de fratre nostro judicare non debemus scilicet auctoritatem non habemus. Tu, qui non manducas, et manducantem
,

crdit se manducarg om-

judicas, quis es? cnjus auctoritalis?

non tuum

est ju-

Faclum

seu allercationis argumentum breviler

dicare

manducanlem,

sive ben, sive

mal agat, nec

exponit. Alius, id est, qui in fide nrnius, et de


gelio

Evan-

ad

te pertinet.

ben instrnclus
,

crdit sibi liccre quibuslibet


in lege

cibis vesci

quia nullum

evangclic ciborum

Domino suo stat aut cadit, id est, Dominum ac judicem suum habet, Deum scilicet, quo vel absolvalur, vel

genus inimundum censetur.

condemnetur; seu Domini

judicio, aut pro se,

Qui autem infirmus est, olus manducet


olera comedit; Syr., manducat. Divus

Grac,

aut contra se sententiam

feret. Stat,

qui in causa Vi-

Chrysoslomus,
in

ctor est; cadit, qui judicium contra se refert.

Theodorelus, Tbeophylactus, omnes


vescilur,

indicalivo,

Stabit autem,

id est,

causa non cadet, non conslet.

manducat;
exponens,

ila

ut

sit
:

propositio faclum sim,

demnabitur, quia Deus potest efticere ut

Idem

pliciter

scilicet

Infirnms autem

seu Ju-

Deus qui cibos vetuil


Evangelio permittere.

in

lege Mosaic, poluit illos in

daeus recenter conversus, et de cvangelic libertate

non

salis instructus, oleribus vescilur.

Juxta noslram

Nota
vald diverso
tale,

litteralis.

Vulgatam hic sensus

est

Infirnms autem, clin fide


is

Circa versum lertium nota qud Aposlolus


,

modo

parm doclus,
seu infirmus
,

pulat id non licilum esse;

ilaque,

pro temporum et personarum diversire agit. Galatas, cap. \, increpat dur


;

olus et cibos lege Mosaic permissos

edem de

manducet, ne contra conscientiani peccet. Per olus intellige

ob legaliuaa observautiam
difi'erentcni relinquit

Judacis

Romanis ielut

in-

qulibet legumina,
;

quorum nullum

eral Judaiis

uniuscujusque conscientiaj; unde


?

velitum

multa autem animalia, tum ex piscibus, lum


bcsliis,

hic diversus agendi

modus

et quae illius ratio* Galatas

ex volucribus, tum ex
i

crant probibila.
,

increpat ob legalia, quia ipsi,


legalia

Vers. 3.

Is qui

manducat
,

non manducantem...
in

cm genliles essent, et nunqum observassent, ea lamen post bapti:

Altercationem sic
praxi relinqual,
vent.

dfinit

ut

unumquemque

su

smum

assumpserant ut necessaria

hinc

sluld

Ga-

dummod

cbaritalem et pacem ser-

tat! etc., cap. 3. Judxis ver permitlit ad


legalia servare,

tempus

nondm

morlifera, quia adbuc infirmi

Qui manducat,
gelii

id est, is qui juxta

liberlatcmEvan-

erant in fide, seu, ut ait D. Chrysoslomus, qud novella esset

quibuslibet vescilur,

cum

qui juxta legem Moysis

Romanoruni

(ides. Talia

corrigendi noncral

ciborum eleclionem serval non spernat, tanqum ru-

dm

eral tempus.

Adde qud synagoga

cum

ho-

dem, imperilum alque superslitiosum. Vel non spernat, nec vilem


faciat

nore sepelienda.

ejus

animam, scandalum

ci

observationes morales.

dando, dni exemplo suo illum inducit ad manducan-

Primo

hic niirarecum D.

ChrysostomodivinamApo-

dum

contra propriam conscientiani.

stoli nosri

sapientiam, qua3 ulrosque altercantes sic

Non

in disceptationibus cogitationum, id est, opinio-

num. Grac, non


iNnlo, inquit,
licsp

in altercationibus

dispulalionum.

cum

eo, sub pralexlu doctrina: evange-

conlendalis. Alius enim crdit se manducare omnia, Vers. 2. Alius pulat licere vesci omnibus quasi mundis, q. d. eo qud in lege evangelic nibil legaliler sit immun-

immundo cibo se conlaminanlem. Deus enim illum assumpsit illum scilicet manducantem assumpsit in servum et cultorem suum et proind non est ab alio judicandus ; q. d. Quis ergo eum judicet et damnet, quem Deus probavitet advoaut
,
; :

cavit?

dum.
Qui autem infirmus
est,

olus

manducet

Qui aulem

Tu quis es qui judicas alienum servum? Vers. 4. Grxc, famulum domeslicum. Jubet ergo ut non manducans Judus manducantem gentilem non judicet,
sed
quat.

infirmus csl fide, comedat olus, vel quid siniile, quod lege Mosaic constat non esse prohibitum, abslinens prohibais.

Dei,

cujus

servais

est, judicio

eumdem

relin-

Vers.

5.

Is qui manducat,

non manducantem non

spernat, id est, non babeat vilem ejus salutem, sean-

dalinn ei ponendo, dm exemplo suo l'aeileuni dere conira conscientiani.


est,

come-

Et qui non manducat, manducantem non judicet, id non condeninet tanqum legis liansgressorem,

Domino suo stat, aut cadit; non tuum est judicare quasi peccantem edendo qua; tu pulas inimunda ; habet Dominum ac judicerti suum Deum, siveGliristiim, (juo absolvetur, si ben agat; vel condeinnabiliir, si mal. Hoc enim est Domino suo stare aul cadere. A Domino suo absolvendum esse aut condenmandum.

317
ad mediocrilatem reducit, ut bos
et

COMMENTARIA. CAP. XIV


illos

318
abrogata.

corrigat et

Cbristi

morlem

Hinc mal fixe Aposloli

instruendi

1 ebarilativum corrigendi et inslruat. Hincqiie disce 2 pacem omnibus rbus ex se inmodum


;

verba delorqucnt hretici contra dies festos ab Ecclesi inslilulos, et jejunia

differenlibus

anteponendam
in

5 mullis in occasionibus
,

slinentiam
si

et quorumdam ciborum abquorum pauca (une erant in usu, et quae,


,

wnumquemque
lurbelur,

suo sensu relinquendum


Uedatur, pmccipu
corrigendi terapus.

ne pax
est

ab Ecclesi tune prcepla fuissent, servari jussisset

cliarilas

cm non

Aposiolus, sicut apostolica dcrta custodiri jussit,


ACt. 16, 4.

commodum

et

maturum

Secundo mirare
mite. Firniior scit

et imitare cliaritalivum
:

Aposloli

Mal etiam ullimis verbis abuluntur, quasi Aposiolus facullatem


libito; agit

monituni firmioribus dalum

lufinnum

in fide assu-

indulgcat et credendi et agendi pro


se indifferen-

cum

infirmioribus infirmari, ut

enim Aposiolus de rbus ex


(idei,

fratrem, sicinfirmum confirme!; scit se patrem, se


inslruat; charique cum charitate suscipial, foveat spernat, non argut tativam det illi manum, non
,

libus,
v. g.,

non de rbus

aut de prceplis Ecclcsi

de jejuniis aut abstinenli ab Ecclesi instituCliristiani,

as

cm enim omnes

eiim

in oonscienti,
,

cum co; dispuacriter, non allercetur, nec disputet enim animum exacerbai, chantas ver cor emoltatio
lit

potestati ecclesinstic;e leneantur obedire

ut docuit
:

cap. prcedenli, sibi ipsi conlradiceret dicens

Unus-

et atlrahit.

quisque in suo sensu abundet.


C. Qui sapit diem, Domino sapit; Grc. adEl qui sapil diem, Domino non sapit. Addit et Syrus, etChrys., Theodorct. , Tbeopbyl. Quia tamen
:

Denique
liis

\in tertio versu remedium nota duobus docti spernunt communibus congvuum vald
:

Vers.

dit

jgnaros

ignari judicant doclos

lu et

illi

suo

vitio

medicinam sumant
Vers.
5.

D. Paulo d;ilam.

Origenes

id

non habet, nec Ambrosius, nec ulUis eo-

Nam

alius judicat dieu inter diem;


,

dicum nostrorum, bine Erasmus probabile pulatqud

Grc.

Hic quidem judicat


etc.

etc.

hic

aulem judicat

adD.
tem

Pauli cxplicalionem fuerit addilum. Sensus au:

omnem,

Poslqum de

cibis cgit,

ad aliud legaiium

est

Qui discernit diem abstinenli;, die non


,

genus venii, ob quod eral Rater Romanos altercalio,


scilicet,

abstinendi

vel

dierum

distinclionem et observanliam. Alius,


fide

gloriam et obsequium

diem feslum die vulgari id ad Dci facit. Idem intelligendum de eo


,

scilicet Jutkcus, in

infirmus, diem die dislinv. g.,

qui non discernit, sed judicat

omnem diem idoncum

guit, seu

unum

alio

sauetiorem judicat,

sabba-

ad opra pielalis et pnitenti; id ad Dei gloriam


facit.

tum, neomenias,

etc.; seu certis diebus jejunat, et

quibusdam

cibis abstinet, v. g., fermcnlato

pane

in

Et
vis

qui manducat, id est, item qui promiscu quidid

hebdomad Pasclue.
Alius autem,
in (ide firmior et in lege

comedit, el quovis die,

etiam ad Dei gloriam


ad
:

evangelic

facit; simililer et qui abstinet cibis lege vetilis,

instructior, sciensque

esse sublata

hc omnia legalia per Cln islum judicat omnem diem sequalem esse nec
,

Domini gloriam abstinet,

et

uterque Deo gralias agil


ille

bic pro cibis ipsi in lege Mosaic permissis,

pro om-

unum ab

alio

dislinguit, sive jejuniis, sive

ciborum

quorumdam
suuni
in

abslinenli.
in

dicerel
est,

nibus cibis quibus ex evangelic libertate utitur. Quasi Novil Dominus et comcdenlium et jejunan:

Unusquisque

suo sensu abundet, id

quisque
|

tium
facli

intenlionem, nec tanlummod facium

sed et
et

bis rbus

judicium sequatur. Nota quod cr-

proposilum attendit. Hinc quia

et

comedens

rabanl quidem Judi, legalia perChrisii morlem abrogala servantes; quia lanien h;ec
lifera,

jejunans

Dcum honorare
est.
,

intendit, uterque suo sensui


i*

nondm

erant mor-

relinquendus

Hinc disce

nemincm condeniexcusandiiin.

Evangelio quippe

nondm
isiis

salis pioniulgalo el

nandum
forl

sed

potis ob

intenlionem
iu

explieato, illos in suo permisit errorc, dope plenis

2" Simpliciores aliquaudo

suis devotionibus, etsi


et

instnicrentur, ne,
renlur,

si

ab

legalibus slalim revoca-

non secundm strictam

severam scientiam
puritalem,

lurbali lesilirent (ide. Vide dicta v. 4. Ilainfirmis. Nota 2


in lege
illa

plus placcre

Deo ob

inlenlionis

qum do-

que per chaiilatem iufirmalur cum

ctiores in aclionibus

etiam secundm scientiam ab


scilicet

quod agitur

hic

de

fesiis el

de jejuniis

Mosaic
erat per

omnibus approbalis, ob defeclum

intentions

pnescriptis, ul palet ex lextu.


,
:

Lex aulem

minus pur

et devotae.

Slabit aulem ac si dicat Im tibi alirmo, quod non cadet, non condemnabilur judice Domino suo, sed
etabil, id est, absolvelur.

rum

festa vel jejunia Christianis

ab Ecclesi indicla

et instituts.

I'olens est

ul slet.

enim Deus staluere illum, Quamvis, inquit, bomines in

id est, eiicere
j

(ide

non
:

salis
i

Alius autem judicat omnem diem ; non selm aulem ciborum, sed et dierum discrimina fuisse judaizanlibus in observalione, constat ex Epistolis ad Gai. i
et

judicent, idest, condcnmenl tamen Deus polcns est eum absolvere, et suo judicio juslificare; quod etfaciel. Nam alius judicat diem inter diem JuVers. 5.
inslnicii

eum

Col. 2.

d;cus in fide Chrisli adbuc infirmus, uno die secundm pi;t:scnplum legis cleris cerlis cibis abstinet,

diebus non abstinet gentilis ver judicat omnem diem esse squalem cl omni die indiflerenter quovig
aliis
:

Unusquisquc in suo sensu abundet ; Gra>c , in propri mente, hoc est, quisque suo judicio perfruatur, plen illml sequatur, quisque suuni sensum abonde explcat. Uterque enim siimn sensuro sequendo ben agit: nam ulerque Domino manducat, vel non mau-i ducat, lia Basilius: ([disque, ail S. Ambrosius, suo
consilio remiltalup.

cibo vescilur, fruens libertate Evangelii el ulerque ben l'acit. Nota, Aposiolum tant uni loqui de fesiis et jejuniis Judaicis, etquialum nondm erant sauclo;

Qui sapit diem, Domino tapit. Qui sa(i. hoc est, qui judicat et discernit diem abshnenli.e die quo non est abslinendum ; sayore enhn discerVers.
pit,

SI

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
Graec,

520
et

Vers.

7.

Nemo enim nostrum


et

sibi vivit...;

JuJe, non manducans, judicas


gentilem, libertate
sibi

condemnas fratrem

sibi ipsi, etc.

Probat et manducantem et non mandu-

Chrislo Domino suo data,


.

cantem Domino manducare,


1

non manducare. Nemo


vivit

manducanlem?

enim noslrm, qui Christiani suinus, propler se

aut moritur; sed propler Deuin, cujus est totus, et

tu, gentilis manducans, el firmior in fide, quare spernis fratrem tuum Juda:um, non mandu-

Aut

ad cujus propterea gloriam omnia sua referre dbet.


j

Vers.

8.

Sive

cantem, ex animi
jus Chrislo sibi
intclligit?

et conscientise leneritudine, et quia

enim vivimus, Domino vivimus...,


fecit suos,

datum

sicut et tibi,

nondm

satis

id est, Chrislo

Domino, qui nos


et vilain, et

eleui pro-

pterea
i

debemus

mortem,

et

omnia nostra

consecrare.

il

Sive erco vivimus, sive morimur, Domini sumus,


est, Cbristi
,

id

Omnes enim stabimus ante tribunal Christi id est, omnes enim sistendi sumus ante tribunal Christi eo tanqum communi omnium Domino judicandi. Quasi
; ,

quo empli sumus pretio magno,

ipsius

diceret

Quid ergo

illius

officium pravenitis?

illius

scilicet sanguine.

Servorum

nibil est,

omnia ver sunt


,

enim

solius est

de nobis servis suis judicare. Recorsistendus es brevi, et

Domini.

Cm

ergo servi sinius Cbrisii Domini

qui

dare de
alios

terribili judicio Dei, cui

nos suo sanguine redemit, ide omnia nostra, et vita


et

non judicabis.

mors, Cbristi sunt.

Vers.

9.

Vers. 11.

Scriptum est enim, IsaL 4o, 23


:

Vivo

In

hoc enim Curistes mortels est et


et revixit.

ego, scu, ut habet Isaias

In memetipsojuravi,

id est,

resurrexit. Grac. addit,


rus.

Addit eliam Sy-

per memetipsum, seu per vitam Mini flectetiir omne genu


,

meam
,

juro.

Dat causam cur Cbristi sumus, non nostr. In

id est
,

omnes bomines

hoc, id est, in

bunc linem, Christus mortuus


;

est, et re-

me supremum Judicem
diti

agnoscent

supplices et sub-

surrexit, mortuis, vit vivons immorlali

adorabunt.

Ut et mortuorum et vivorum dominetur,


ex morte su
et

id est, ut

Et omnis lingua confitebitur Deo, idest, Deumque confitebuntur; boni quidem volunlari
invit.
,

ex resurrectione su dominaretur in

mali ver

mortuos

et vivos.

A primo quidem

conceptionis in-

stanti, Cbristus

omnium Dominus
suam. Data

fuit,

hujus tamen

Vers. 12.

Itaqiie u.nusquisque
etc.
,

nostrum pro se

dominii

usum

et exercitium

adeptus est per mortem


est milti

Grac.

seipso

seu de seipso
ac

non de

aliis,

co;

et resurrectionem

omnis potestas

ram hoc supremo Judice


rificaverit,

Domino ration em reudet

in clo et in terra, in

totam Ecclesiam triumpbanlem

an tantm reddiderit, quantum accepit? tantm glo-

et militantem, eto.

Vers. 10.
tuum... ?

quantum cognovit? pro mensur

talenli

Tu autem,

quid

judicas fratreii

accepti erit judicium.

Cm
:

solius Dei et Cbristi

simus, quare

lu

Vers. 13.

Non ergo amplius invicem

judicemus,

nimus cibos hinc saperehic significat discernere, et discernendo observare diem abstinentise. Qui ergo
ita sapit, et discernit

diem

abstinentise,

Domino

sapit,

hoc
nit
:

est,

ad Dei legislatoris obsequium


;

facit et discer-

Chrysost. Sentit Aposlolus ita ulrumquedc qud nimirm ad Cbrisli altero existimare debere
ila S.

Domini faciant bonorem, idipsum quod faciunt. Et qui manducat (idolothyta, et cibos lege vetitos) Domino (ad Domini Dei bonorem) manducat.
Gralias enim agit Deo, scilicet manducaturus. Et qui non manducat (qui idololbytis et cibis lege velitis abslinel) Domino non manducat, id est, ad Dei

Christus nobis vivis dominetur in as ter nu m. Vers. 10. Tu autem quid judicas fratrem tuum? Compellal bac parte non manducantem, id est, eum qui fide infirmus esl, ut patet ex supradiciis. Sequenti autem parte manducantem alloquitur. Aut tu quare spernis fratrem luum?Vt qui manducando scandalum ci prbeas. Spernis, Grc, pro nihilo habes ; nam qui fratri scandalum ponit, ita agit ac si salutem ejus nihilipenderet. Porr non judicandum esse docet ex eo qud Christus est omnium noslrm judex. Omnes enim stabimus ante tribunal Christi, q.d.: Ille unus erit judex, scilicet Christus :ergo invicem non judi-

bonorem
f

iis

abstlnet.
velitis abslinet,

Et gralias agit Deo, non tam quia

qum

quia lege concessis ulilur. Nemo enim noslrm sibivivif, etc., q. d.: Vers. 7. Non ad nostrum usum et commodum pracipu , sed ad Dei obsequium vivimus, et morimur ille enim est Dominus nostrae vit et morlis. Sive enim vivimus, Domino vivimus : sive Vers. 8. morimur, Domino morimur. Nemo nostrum vivit propler se, id est, ad suam ipsius gloriam aut commodum, tanqum linem suai vit., sed ad gloriam Do-

Scriptum est enim (Isaia 45) Vivo H. ego (juro per vitam meam), dicit Dominus, quoniam (qud) miiii flectelur omne genu (omnes gentes me colent et adorabunt; est enim hoc loco piopbelia de
:

cemus. Vers.

omnium gentium ad Christum), et omnis Omnes homines me q. d. Christum hominem agnoscent pro Deo, el judice
conversione
lingua confitebitur Deo,
:

et nemo noslrm eligit mori mini, cujus estservus propler se, sed propler Dominum. Sive ergo vivimus, sive morimur Domini sumus, q. d. Tolum, quod sumus, quod agimus, quod vivimus, quod morimur, est Cbristi Domini, ejusenim servi suinus. In hoc enim Christus mortuus est, etc., Vers. 9. ut dominetur, id est, ut exerceat accepta? polestatis et dominii usum : nain Cbristus primo instanti su incarnationis, ralione unionis hyposlalicae, fuit Dominus omnium : sed post mortem bujus dominii plnum
: , :

sunnno, laudabuntque meam clementiam vel justitiam sed boni voluntari, mali invit et coact. laque unusquisque noslrm, etc. Prose, Vers. 12. Grc, de seipso, idest, de faclis propriis, non dealienis. Non ergo amplius invicem judicemus : Vers. 15. sed hoc judicaie (discernite, statuite) magis, elc, porr scandalum, quo significatur omne id quod prolapsio;

nis cl ruina? Vers. l&.

Scio

causam

affert.
et

confido in
et

Domino

Jesu,

quo

Sicut Cbristus mortuus est ut dominetur mortuorum, ita resurrexit ut dominetur vivorum ergo resurgeinus in vitam aHernam, ut

exercitium accepit.
:

docoo. Quia (qud) niScio per Christum, id hil commune per ipsum. Q. d. est, per Christi legem et libertatem nullam escam esse communem, id est, immundam, nisi et qui per eirorein vel conscienliam erroneam, exislimat quid commune esse, illi commune, id est, immundum et vetitum est.
didici, et scio id

quod dico

521
id est,

C0MMENTAK1A. CAP.
f

XIV,

522

nec manducans abslinentem, nec absiincns manducantem condemnet; sed unusquisque drcaea
quae ad

charitatem peccas.

eum

spectant, occupetur.

Sed hoc judicate magis, ne ponatis..., id est, sed vestro ponatis lioc apud vos potis slaluile , ne fratri quoi! ambulantcm retardet ; vcl scanoffendiculom
,

Noli cibo tuo... Gra'c. , ne cibo tuo perdas, id est, ne fratrem timm tam vilem habeas ut cum perdas quem Christus tanli fecit , ut pro illo niortem subira
; ,

non

dubitaverit. Perdes autem,


illi
,

si

edulio tuo des occa,

sionem

vel

temer

le

judicandi
,

vel contra con-

dalum
iniores

quod
,

sit ci

causa cadendi. Hoc videlur ad


,

fir-

scienliam

suam

le imitandi

vel ad

Judaismum scan-

seu docliores specialiler spectarc


ut caveant

sicut et

dalizatus redeundi.

rcliqua hujus capitis et initium sequcnlis.

Illos

ergo

compatiendum
et per

et

Hinc disce quantum sit infirmis condescendendum , ne propter nos

monet Apostolus
judicandi
forte,

ne

liberlale evangelic
,

abutenles, occasioncm dent infirmioribus


,

vel eos
,

vel contra conscienliam


est
,

suam edendi
in

vel

nos perai ille pro quo Cbristus obiit. Disce et quod charitas debeat omnium nostrarum actionum esse rgula et scienli et fide secundum charitatem
;

quod pejus

ad Judaismum redeundi.

ulendum.

Vers.
Grce.
,

U.

Scio

et confido

Domino Jesu...
Jesu
;

scio et persuasus

sum

in

Clirislo

Syr.

das

Ut tuam autem charilalcm erga proximum accenet ex dilectionc tu te illius accommodes infirmi,

Novi siquidem , et persuasum liabeo per Dominum Jesunt. Id est, quod ad me, indubitat scio et persuasum liabeo per doctrinam Domini Jesu quo illud didici qUd nullllS ni IV N1IIIL COMMUNE PER IPSUM, id CSt
, ,

tati

perpende Christi pro eo charitatem


est, et

Christus

pro eo mortuus

ego nihil patiar pro quo Chri-

stus obiit! Chrislus sua propri


et

morte vilam

ci
!

dcdil;
tanlinc

ego banc

illi

vilam

meo
,

scandalo eripiam
,

cibus

sit

imniundus
,

per ipsum, id est, per Christum,


lia

facio Christi

sanguinem

ut esc vili

vel verbo forte

per legem Christi


dorelus. lu

per legem evangelicam.

Theonalur

mordaci, fratrem
stus

meum velim

perdere, pro quo Chrifudit


!

Crco lamen
,

liodicrno est, per seipsum.

Dominus pretiosum sanguinem suum

Svrus babet
sua;
ita

ex seipso

Origenes

per se
;

et

Vers. 16.
strum. Graec.

Non
,

ergo blasphemetur bonum no;

ctD. Chrysostomus, Tbeophylactus


:

accenls
1

veslrum

Syr.

noslrum.

Ne

sitis
,

ergo

niutatio liane facit variationem

St arou,

vel Si arro,

causa cur uial de nobis loquantur lum Judaei


genliles; noslraque
religio

tum

qiuc in re,

non

est

magna, quia utrumque verum.

ac evangelic libertas

NlSI El QUI EX1STIMAT QUID COMMUNE..., id est, ei

mal audiat apud eos, qui


Vers. 17.

foris sunt, propter

conten-

tamen qui judicat in conscienti, lict errone, cibum inquam immundus est illi aliquem imniundum non ex veritate sed ex errore seu opiille cibus
, ,
,

tioncs vestras de cibis edendis vel non edendis.

Non

est enim regnum Dei esca et

potus... Religio per

quam Dcus

rgnt in nobis, et

nione
lus in est

quam

sequi dbet in praxi.


: :

Duo

staluit

Aposto-

per

quam regnum cleste

paratur, non consista in

boc versu primum nullus immundus, unde colligendum


licet uti;

cibus natur sua


relinquit
:

clectione cibi et pots, sed in justiti,

qu lex Dei

Ergo
:

servatur, et in pace
rituali,

cum proximo,
,

et in gaudio spi-

promiscu quolibet cibo

secundum
,

per

quod ex

justiti et

pace nascitur, seu quoSpiver pacificos.

accidens lamen propter ignorantiam


,

aliquis

cibus

ritus sanctus replet ver pios

immundus est ei scilicet qui existimat illum imniundum seu prohibituni. Hic enim, si tali cibo, quem exislimal prohibitum vescatur, peccabil, quia dbet secundum conscienliam suam lict erroneam,
,
, , ,

Hoc loco abulunlur hrelici contra jejunia et ciborum abstinenliam ab Ecclesi praccepta. Sed notent 1 Apostolum non dicerc Regnum Dei non est ab:

slinentia aut jejunium

sed non est esca; 2 Aposto-

agere. El bine colligil Apostolus in sequenlibus quod

lum agere non de


inslilulis, sed

jejuniis aut abstinenti

ab Ecclesi

debeat firmus'in fide prudenler et secundum ebarita-

per legem Mosaicam prteceptis, utdi;

tem
sit

uti

evangelic libertate supradict, et cavre ne

ctum

est v. 5. Vide ibi dicta

3 Apostoli

sensum esse
lict

infirmo occasio peccali.

qud regnum Dei non


per accidens
,

consislil

per se in esc,

Vers.

15.

,
,

Si enim

propter cibum frater tuus


,

ob Ecclesi; prseceplum, vel ob votum,

contristatur
si

jam non. Grc.

non amplius...

Nam

abslinenlia et jejunium sint ad salutem necessaria, et


palet in

#
i

fraler tuus existimat, lict

ex errore, aliquid im-

Ad

peccalo.

mundum

esse

et illud

tamen coram eo comedis


,

Vers. 18.

Qui
id

enim in hoc servit

Christo,

sicque illum contristas et scandalizas

lune contra

placet Deo...,

est, qui in his tribus virtutibus,

Vers. 15.
tristatur,

Si enim

jam non secundum

Si frater

mus

propter cibum frater tuus concharitatem ambulas, q.d. existimat cibum esse communem ci vi:

et lu tamen eum comedis, itque fratrem contristas et scandalizas; peccas contra charitatem ; provocas enim illum, ut contra conscienliam cumdcm

tandum,

propter vestram discordiam et scandalum) bonum nostrum, scilicet libertas et fides christiana quam ut fidles per scandalum non objiciant blasphemi gengnies enim tilium, monet et urget lue Apostolus scandalizabanlur, et Christianismo averlebantur, cm videbant Christianos ita inter se conlendcre de
; :

cibum comedat.
Noli cibo tuo illum perdere, pro quo Chrislus morluus est. Perdas, inquam, daturus occasioncm vel teroer judicandi te, vel infeliciter imilandi; q. d. Christus ddit vitam pro l'ralre tuo tu pro co da, aut
:
:

cibis, et

ciborum deleclu.

potis relinque cibum. Non ergo \ as. 10.


i

blasphemelur ( genlibus

enim regnum Dei esca, etc., q. quibus Deus rgnt in nobis, non consistunt per se in certo cibo et potu, quasi haec per se necessaria sint ad gratiam et bcatitudinem assequendam. Qui enim in hoc (in hisec qu dixi, Vins. 18.

Vers. 17.
Pietas,

Non

est

fides,

et gratia,

323
qnas versu prxcedenti reccnsui,
laie erga
in

IN
ver

EP1ST0LAM AD ROMANOS
scilicet pie-

324 jam
dixi

quidem

et illud

supra
cibi

v.

14, nullus cibus

Dcum,

in pacis

cuni proximo servanda: slu-

immundus
tur su
,

est; sed

omnes

sunt mundi, tuin na;

dio, et in gaudio spirituali et in cura alios spirilualiler

tum Christi permissu


illis

peccat nihilomins

consolandi

non autem conlcnlionibus

irrilandi, qui

sic Chrislo servit, cl

Dco

placct et ab hominibus piis

approbatur.

Vers. 19.
QUiE...

Itaque qu#: pacis sunt sectemur, et


Nunc
post

cum offendiculo et destructione proximi quia luno. homo ille re bona mal utitur. lnc rursiis discamus quanta cum discretione silcum
utitur
,

homoqui

fra tribus

vivendum

quanlo studio omnia sint obser;

Syr.

pacem curramuset posldifiApostolns


ut

vanda

ne scandalum pariatur infirmis

eliani res

bo-

cationem mutuam.

Ex

dictis concludil

na;, ubi per charitatem

non dirigunlur, mal

h'unt

cum cem

studio nos applicemus ad sectanda qua; ad paet

homini

qui per eas scandalum pra:bct proximo.

ad

mutuam

difieationem pertinent, per bona

Vers. 21.
Grce.
est
:

scilicet

exempla.
OBSERVATIO DOCTRINALIS ET MORALIS.
et familiare est Apnstolo

Bonum est .non manducare carnem...; Pulchrum, honeslum est, etc. Syr. -.Bonum
;

nos non edere carnem, nec bibere vinum

necquic-

Frequens
lionis,
et

nomen

cedifica-

ab ipso factura familiare Christianis, quopauci vim et originem nominis


illius intel-

rum lamen
ligunt
:

ut

autem

inlelligas, nota 1

qud secundm
1

Apostolum
v.

fidles sunl
v.
,

templum

Dci,

Cor., cap. 5,

quam in quo offendatur frater noster. Sensus ad lilleram bonus quidem videtur tamen qud positivum hic pro comparativo ponatur, seu bonum, pro melius prstaret nunqum comedere carnem, el vinum non bibere, qum sic fralii dare lapsus occasionem;
; ;

1G; cap. G,

19; 2 Cor., cap. G,

v.

16.2Pnra-

sive labatur, te contra conscientiam iniitando,

sive

disus est civilas

cujus Deus fundator et archileclus,

labatur
firmior

le

lemer judicando

sive labatur in fide in-

Ueb. 11

10; cujus singuli fidles sunt lapides vivi,


ci

evadendo.

Charitali debent

omnia cedere;
abslinendum,

scalpri salubris ictibus


rati
,

tunsionc plurim prsepa-

non tanlm ab
Vers.
quitur
:

illicilis,

sed et

licilis

ut in suo reponantur oco. Hinc illud


,

omne quod
angu-

ubi charilas proximi postulat.

facimus

ut

proximus noster

vel Chrislo lapidi

22.

Tu
,
;

fidem habes...? firiniorem alloel

lari lirmis uniatur, vel inviceni aller alleri cbarilate

Tu

credis

ben

nullum amplis cibum

jungatur

hoc vocalur

aidificalio.

Quidquid

igitur
est.

ad

immundum esse
Deo
;

liane fidem in aninio serva el

coram

bcatitudinem confert cl disponit, dificatio


quid ad sanctitatem confert
,

Quid-

at noli illam in publico

prodere, cque

uli

cum

scu

ut Spiritus sanctus

lui fratris offendiculo.

in nobis, velut in templo suo babilet, cedificalio est.

Beatus qui non judicat...,


melipsum
interis

id est, in

beatus qui seeo quod probat

Duo autem ad hoc


exempla.
VERS. 20.
Dei...
;

conferunt

documenta

scilicet et

non eondemnat

exleris, et de facto; uno verbo, bealus qui nihil

NOLI rROPTER ESCAM DSTRUERE


:

OPUS
,

contra conscientiam agit.

Hoc ad infirmum
,

dirigitur,

Grxc.

Ne

propter escam destruito, etc.


,

id

qui pulans non licere carne, v. g.

suill vesci, alio-

est, cave

ne propter cibum

qui res est ex se indiffe-

rum tamen
Vers.

excitatus exemplo

contra propriam con-

rens, destruas et evertasdificium Dei,

templum
figura
:

Dei,
fra-

scientiam edebat.
23.

domum
ler
,

Dei. Persvrt in

cpt templi

Qui
et

autem discernit
,

Grnec.

At

seu Christianus, in quo Christus habitat,


;

est Dei

Spiritus sancti , templum exemplum destrualur hoc opus Dei. Hinc discamus quanlo studio cavend sint allercationes pacem tur,

domus cave ne per tuum

ambiyens, seu qui dubilat


uli tali

huisilal, an scilicet liceat

cibo

tamen

sic

dubitans comedit,

Damnatus est,
prio eliam judicio

id est, ille reus est peccati, etpro;

quia non ex fide

id est

quia non

bantes

et

mala exempla ad malum inducentia

cm
:

juxta fidem

seu conscientiam

suam

egit, qua;

dicu-

per hc destruatur opus Dei.

bat non licere.

Omnia quidem sunt munda, sed malum... Syr.

Sed

Omne autem quod non est ex fide


quid est contra conscientiam
,

id

est

quid-

mala sunt homini , qui cum


puta in pace,
et

offendiculo

etc.

Fateor

peccatum est. Fidcs

jusliti, et gaudio Spirils sancli, in quibus consistit regnum Dei) servit Chrislo, placet Deo,

non bibere vinum, neque (aliud quid simile facere) in quo frater (proximus) tuus offenditur uut scandatizatur,
aut infirmatur. Vers. 22.
te

probalus est hominibus. Itaque qu pacis sunt, etc. Vers. 19.

videlicet

prxbentes invicem bona exempla, quibus a:dilicentur


et confirmentur proxiini in ride et pietate. Noli propter escam deslruere opus Dei, Vers. 20.

fidem, charitatem, et reJiuta aidificium Dei, scilicet igionem christianam in proximo, vel opus Dei, hoc
est,

proximum ipsum, quem Deus fecit christianum, lidelem, pium, im domum et templum suum. Omnia quidem sunl munda; nihil est commune per
Sed malum est homini, qui per offendiculum manducal; malum, id est, peccalum est homini, id quod per
se mundum est, edere per offendiculum, id est, offendiculo et destructione proxiini.
|

seipsum.

cum
el

Vers. 21.

Bonum

est

non manducare carnem,

Tu fidem habes? Dices milii, inquit, fidem habere qu credas, ac cert persuasum habeas omnia esse munda, ac legem cessare per Christum proindeque licituin libi esse vesci quibuslibel: atque cam fidem te velle profiteri libero ciborum us. Sequilur responsio Pnes temetipsum habe coram Dco, q. d. Noli illam jactare, iliaque uli, cum fratris scandaio. Beatus qui non judicat semelipsum in eo quod probat, quod eligit, quod aronleclitur q. d Reatus est qui nihil agit contra conscientiam, qui non movet sibi dubia, et scrupulos in realis licii et adiaphor, qualis est vesci idolothytis, aut cibis Judis vetitis. Quiaulem discernit (cibum cibo, quasi Vers. 25. illicituinetvetitumlicitoetpermisso),i manducaverit
:
: : ;
:

323
lue

COMMENTAWA. CAP. XV.


idem est ac firma persuasio
;

326

seu dictamen con,

illud

ipsum hic nosier doctor inlcrnus condemnal, et

scientix

palet

enim textum

legenti

qud hic non


,

judicat

non faciendum

peccaverimus

illud faciendo.
,

agalur de fide supernaturali christian

sed de fide

Hinc disce quanti


dubitare
et
;

refert scire quid

faciendum

et

non

morali et particulari practic.


sira conscientia sit
lict

Unde

colliges

qud no-

quanti refert in dubio securius amplecti

primus casuista nosier; itaut, nos doctorum turba quid faciendum doceat , si

dubium deponere.

damnalus est (peccati et damnationis reatum incurrit), quia non ex fide, hoc est, quia non ex conscientiae dictamioe et credulitate, qu crdit licere hoc cibo vesci, supple manducat. Q. d. Quia manducat, et agit contra conscienliam, hinc peccato et damnationi se obstringit lia Chrysoslomus. Omne aulem quod non est ex fide, peccatum est. Sensus est Omne quod quis agit non persuasusid sibi licere,
:
: :

sed vel illicitum putans, vcl dubitans utrm liceat, peccatum est. Qui discernit cibum hune quasi ill L cilum ab alio licilo, si manducat id quod discernit quasi illicitum , damnatus est quia non ex fide, id est, quia non ex credulilale qud id liceat, sed contra conscienti dictamen manducat. Aposlolus enim per fidem hic, non intelligit fidem chrislianam, sed credulilatem, persuasionem, et dictamen con;

scienti.
et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1 Quanta cliaritate sit

ad praxim

cum

infirmis

utendum.

Cum

mus eum

qui apud

Deum

justus est; quique hoc ipso

cliaritate suscipiendus, instruendus, fovendus, v. 1;

opre quod damnamus,

Deum

honorai; illud enim

cum

eo non altercandum, ihid.; maxime cavendum

ad Dei gloriam facit; itaque et nostro judicio facimus


injuriam proximo
;

ne delur
Dei

ci offendiculum , v. 13, 15; ne pereat ille pro quo Christus mortuus est, ne destrualur opus
,

quia judicando

maximam

Chrislo

facimus injuriam

cujus morlis et resurrectionis jura


est
;

v. 20.

Nam

ut ait divus
,

Cbrysoslomus

si

ec-

violamus

mortuus
et

enim
ipsi

el resurrexit, ut

omnium

clesiam suffodere
gis,
si

grave est et sceleslum, multma-

Dominus
dominium
jura
,

sit

Judex

ergo pran-ipimus quod sui

hoc

fit spiriluali

lemplo; augustior quippe est


ecclesia
,
;

sanguinis prelio meruit et mit, judicium scilicet et


;

homo, magisque venerandus qum


ista Spirils sancli

non enim

violamus et ejus glorios resurrectionis

propler parietes mortuus est Christus

sed propler

usurpantes poleslatem
recepit
in
;

lempla, hom. 26 Moral.


sit

surrectione

quam Ptre omnes homines


ddit
ei

in
:

sua reest'

Data

Qum
:

periculosum

judicare

proximum, quia
injuriam,

mihi umnis potestas...


facere.

potestatem judicium

judicandi jus non habemus, Dei est; Dei ergo judicio


slat
v.
-i
;

Deo itaque noslro

judicio facimus

Ad hc atlendamus
charitatem ugamus
;

ut

cum

infirmis

secundm

quia scientiam ad judicandum necessariani non

et ut

judicium Deo relinquenles,

habemus, cor enim non novimus, hincsp damna-

de nemine judicemus.

CAPUT XV. Debemus aulem nos firmiores imbecillilates fkmorum sustinere, et non nobis placere.
1.

CHAPITRE XV.
in1.

Nous devons donc, nous

qui

sommes

plus forls,

2.

Unusquisque veslrm proximo suo placeat


sedificationem.
sibi placuit,

in

bo-

num, ad
3.

supporter les faiblesses des infirmes, et non pas chercher notre propre satisfaction. 2. Que chacun de vous ait del complaisance pour son prochain, dans ce qui est bon et ce qui peut l'difier.

Etenim Christus non


est
:

sed sicut scritibi

ptum

Improperia improperantium

ceciderunt

super me.
4.

Qucumque enim
;

scripta sunt, ad

nostram doc-

trinam scripla sunt

ut per patientiam, et consola-

tionem Scripturarum, spem habeamus.


5.

Deus aulem patienti


in

elsolatii,

detvobsidipsum
:

sapere
6.

allerulrum secundm Jesum Christum

3. Car Jsus-Christ n'a pas cherch se satisfaire lui-mme, selonces paroles de PEcrilure Les injures qu'on vous a faites sont tombes sur moi 4. Car tout ce qui est crit a t crit pour notre instruction, afin que nous conservions une esprance ferme par la patience , et par la consolation que les critures nous donnent. 5. Que le Dieu de patience et de consolation vous fasse la grce d'tre toujours unis de sentiment et d'affection les uns avec les autres, selon l'esprit de
:
!

Ul unanimes, uno orc honorificelis trem Domini noslri Jesu Christi.


7. Propter

Deum

et

Pa-

Jsus-Christ; 6. Afin que d'un mme cur et d'une mme bouche, vous glorifiiez Dieu le Pre de noire Seigneur Jsus-Christ.
7.

quod

suscipile invicem

sicut et Chri-

C'est pourquoi supportez-vous les uns les autres,

stus suscepit vos in


8.

honorem

Dei.

comme

Jsus-Christ vous a supports pour

la gloire

Dico enim Christum Jesum ministrum fuisse cir-

cumeisiorus propter veritatem Dei, ad confirmandas

promissiones patrum
9.

Gnies aulem super misericordihonorare Deum,


:

sicut scriptnm est


libus, 10.

Proptcrea confitebor

tibi in

gen-

Domine,

et

nomini luo canlabo.


dicil
:

Et iterm

Ltamini, gentes, cum plbe

ejus.

je vous dclare que Jsus-Christ a l le ministre de l'vangile l'gard des Juifs circoncis , afin que Dieu ft reconnu vritable par l'accomplissement des promesses qu'il avait faites leurs pres. 9. Mais pour les gentils, ils doivent glorifier Dieu de la misricorde qu'il leur a faite, selon qu'il est crit C'est pour celle raison, Seigneur, que je publierai vos louanges parmi les nations, et que je chanterai des cantiques la gloire de voire nom. 10. Et l'criture dit encore Bjouissez-vous, nations, avec son peuple.
:

de Dieu. 8. Car

527

IN Et ilcrm
:

EPISTOLAM AD KOMANOS
Dominum;
El ailleurs Naiions, louez toutes Peuples, glorifiez-le tous.
11.
: :

328
le

H.
1

Laudalc, omncs gnies,


populi.
:

Seigneur:

et magnificatc 12.

eum, omncs
ait

Et rurss Isaias

Erit radix Jessc, et qui

exiirget regere gnies; in

eum

gentes sperabunt.

13.
in

Deus auteni spei rcpleal vosomni gaudioetpaee


;

credendo

ut abundetis

in spe et virlutc

Spirils

sancii.

14. Certus

sum

auteni, fratres mei

et

ego ipsede

vobis, quoniam et ipsi pleni estis dileclione, repleli

omni

seienti, ita ut possilis allcrulrum

monerc.

12. Isae dit aussi Il sortira de la tige de Jess un rejeton qui s'lvera pour commander aux naiions; et les naiions espreront en lui. 13. Que le Dieu d'esprance vous comble de joie et de paix dans voire foi, afin que votre esprance croisse toujours de plus en plus, par la verlu du SaintEsprit. 14. Pour moi, mes frres, je suis'persuad que vous tes pleins de charit, que vous les remplis de loulc sorte de connaissance, et qu'ainsi vous pouvez vous
instruire les

uns

les autres.

15. Audacis autem scripsi vobis, fralres, ex parte,

tanqum

in

memoriam vos redueens, propler graiiam

15. Cependant je vous ai crit ceci, mes frres, et peut-tre avec un peu de libert, voulant seulement
faire ressouvenir de ce que vous savez dj selon grce que Dieu m'a faite, 16. Pour tre le minisire de Jsus-Christ parmi les naiions, en exerant la sacrificature de l'Evangile de Dieu, afin que l'oblalion des gentils lui soit agrable, tant sanctilie par le Saint-Esprit. 17. J'ai donc sujet de me glorifier en Jsus-Christ du succs de l'uvre de Dieu. 18. Car je n'oserai parler que de ce que JsusChrist a fait par moi, pour amener les gentils l'obissance par la parole et par les uvres, 19. Par la verlu des miracles el des prodiges, et par la puissance du Saint-Esprit, de sorte que j'ai port l'Evangile de Jsus-Christ dans cette grande tendue de pays qui est depuis Jrusalem jusqu'
la

qu

data est mibi Deo,

vous

16. Ut sim minister Christi Jesu in genlibus; sanclificans

Evangelium Dei,ut

fiai

oblalio gentium accepta,

el sanctificata in Spiritu sancto.

17.
18.

Habeo

igilur gloriam in Cbrislo Jesu

ad Dcum.

Non enim audeo

aliquid

loquicorum qux per

me

non

efficit
:

Christus in obedientiam gentium, verbo et

faclis

19. In virtule signorum et prodigiorum


Spirils
sancti
;

in virlute

ila

ut ab Jrusalem

per circuilum

usque ad Illyricum replevcrim Evangelium Christi.


20. Sic

autem prdicavi Evangelium hoc, non ubi


est Christus,

rillyrie.

nominalus

ne super alienum l'undamen:

lum

aidificarem, sed sicut scriptum est

21. Quibus non est annuntiatum de eo, videbunt


et qui

non audierunt,

intelligent.

22. Propler quod et impediebar

plurimm venire

ad vos,
23.

et prohibitus

sum usque adhuc.


locum non habens
in

Nunc ver

ulteris

his

regionibus, cupiditalem aulem habens veniendi ad vos

ex multis jam prxcedentibus annis:


24.

Cm

in Ilispaniam proficisci

cpero, spero quod deducar


illuc, si

practeriens
bis

videam vos,

et vobis

vo-

primm ex
Nunc

parte fruitus fuero.

suis tellement acquitt de ce miniseu soin de ne point prcher l'Evangile dans les lieux o Jsus-Christ avait dj t prch pour ne pas btir sur le fondement d'autrui vrifiant ainsi cette parole de l'Ecriture 21. Ceux qui il n'avait point t annonc, verront sa lumire; et ceux qui n'avaient point encore entendu parler de lui, le connatront. 22. C'est ce qui m'a souvent empch d'aller vers vous, et je n'ai pu le faire jusqu' celte heure. 25. Mais n'ayant plus maintenant aucun sujet de demeurer davantage en ce pays-ci, et dsirant depuis plusieurs annes d'aller vous voir, 24. Lorsque je ferai le voyage d'Espagne, j'espre vous voir en passant, afin qu'aprs avoir un peu joui de votre prsence ,vous me conduisiez en ce pays-l. 25. Mainlenanlje m'en vais Jrusalem, pour rentre,

20. Et je

me

que

j'ai

25.

igitur proficiscar in

Jrusalem niinislrare

sanctis.

26. Probaverunt enimMacedonia et Aehaia, collatio-

nem

aliquam lacre in pauperes sanctorum qui sunt

dre service aux saints; 26. Car les glises de Macdoine et d'Achae ont rsolu avec beaucoup d'affeclion de faire quelque part de leurs biens ceux d'entre les saints de Jrusalem qui sont pauvres.
27. Ils s'y sont ports d'eux-mmes, et en effet ils leur sont redevables ; car si les gentils ont particip aux richesses spirituelles des Juifs, ils doivent aussi leur faire part de leurs richesses temporelles. 28. Lors doue que je me serai acquitt de.ee devoir, et que je leur aurai distribu cette aumne, je passerai

in Jrusalem.

27. Placuit enim eis; et debilores sunl eorum.


si

Nam
;

spirilualium

eorum

participes facti sunt gentiles

debent et
28.

in carnalibus niinislrare illis.

Hoc

igilur

cm consummavero

et

assignavero

chez vous eu m'en allant en Espagne.

cis fruclum hune; per vos proficiscar in Ilispaniam.

29. Scio autem quoniam veniens ad vos, in abun-

danti benedictionis Evangelii Christi veniam.


50. Obsecro ergo vos, fratres
,

per

Dominum

nos-

Irum Jesum Christum, et per charilatem sancii Spirils, ut adjuvetis

29. Or, je sais que vous allant voir, ma venue sera accompagne d'une abondante bndiction de l'Evangile de Jsus-Christ. 50. Je vous conjure donc, mes frres, par JsusChrist noire Seigneur, et par la charit du SaintEsprit, de combattre avec moi par les prires que

me in

orationibus vestris pro

me

ad

vous ferez Dieu pour moi,


51. Afin qu'il

Dcum.
31.

me dlivre
les saints

Ut

librer ab infidelibus qui sunl in Judac, et


lit

la

Jude

et

que

des infidles qui sont dans de Jrusalem reoivent

obsequii mei oblalio accepta

in

Jrusalem sanctis,
voluntalem

32. Ut veniam ad vos in gaudio per

favorablement le prsent que je leur porte. 32. Et qu'ainsi tant plein de joie, je puisse aller vous voir, si c'est la volont de Dieu, et jouir avec vous d'une consolation mutuelle.
35.

Dei

et rfrigrer

vobiscum.
sil

Que

le

Dieu de paix

demeure avec vous.

33. Deus aulem pacis

eum omnibus

vobis.

Amen.

Amen.

COMMENTARIA. CAP. XV.


ANALYSIS.

330

1 Firmiores specialim horlalur ut exemplo Cliristi 1i sus eh omnibus simttl Dei grattant apprecatur, seuin-

Domini, qui pcccata noslra


vixit, scd nobis, et

tulit,

quique sibiipsi non


sic et

ehoatam absolvit benedictionem,


5 Epistolam finiturus, ea qtue forte dixit insinut
,

v.

13.

noslr saluti tolus,

Mi

leniler

Romanorum
;

laudibus emollit
latmiliter

feront

infirniorum

imbecillitates, sibiipsis

non

vivant,

Mis aspera

suam Epistolam

suisque tantm

commodis semant, sed proximorum disivegenlilibus, per

quasi ipsis inutilem, quia scienti et charitate


;

ficationi et saluti studennt, v. 1, 2, 3, 4.

sunt pleni

eam excust quasi

liberiorem; al Ha scripsit,

Omnibus Romanis, siveJudis,

ut suo inter gentes apostolico


1er

muneri

salisfaciat
,

brevi'

vwdum
cordiam

beuediclionis pcrfeclam apprecatur inler se con;

exponil frucuun sut inler gentes Evanijelii

quod ab

et ut

omnem

inler

ulrumque popttlum dissenomnibus exhibel cxemplum

Jrusalem ad llhjricum usque primus ubique prdicavil,

sionem exlinguat,
Cliristi, qui

rursits ipsis

14, 15, 10, 17, 18,

19,20, 21.
pollicelur, in

utrumque poputum misericordiler suscepit


v.

Se ad

ipsos

venlurum

Hispaniam
,

salvandum,

5, C, 7.

Rom
fuit et

profecturus; sed.anlea Jerosolymam vadit


:

elee-

Attendant gentiles qubd Christus Dominus, ipse Ju-

mosynas perlaturus
pro ipso

intrim eos instanter obsecrat ut

dus

et

Judceorum minister

apostolus; attendant

Deum

orenl, iterque
,

suum Deo commendent,


llus veniat
,

ut
sit

Judos gentilium assumptionem ad fidem prdixit, 8, 9, 10, 11, 12. RurJudwi qubd Deus per
proplielas

omnibus

fliciter eractis

Romam

si

Dei voluntas.

PARAPHRASIS
1.

Non tanlm debemus scandalum quovis


debemus minus doctorum

modo

vi-

lare, sed

et nos, qui vel scienti vel virtute provcciiorcs


,

H salutem admissce, maximas Deo gralias agant pro tanlo benclicio non quidem promisso sed tamen
,
,

suinus

minsque perfe-

prophetis pradicto; sic enim in Psalmis Christus Patri

ctoruin, ignorantias et infirmilates

cum charitate susli-

suo loquilur

nerc

et
,

non nobismetipsis placere, vel ob scientiam


vel

Propterea gloriam tuam inter gnies

per fidem in

nostram
2.

ob virtutem.
su

Ecclesi tua admissas, celebrabo, et nomini tuo tau-

Sed polis unusquisque vestrm,


per

conlemin

dis

hymnuin cantabo.
Rurss
in

plor, studeat proximo suo placere, et glorificari


iis

10.

Dcuteronomii canlico Sci iplura

dicit

qiue ipbius bono cedunt

et

qu

potest effici

Lxlamini, gnies, un

cum populo
populus Dei.

ejus, quia scilicet

melior.
3.

un cum Judxis
'Christus
placu.it,
,

estis

Elcnim

omnium nostrm exemplar,


iopprobria
transtuli
libi
,
,

11. Et

ilerm,Psalm.ll6: Laudale Dominum,

etc.,

non sibimet
ter

nec sua qusivit, sed nostra


;

ob misericordiam vobis
12.

l'aclam per Cliristi graliam.

sicut Davidis ore pronunliat


,

Pa-

Idem prdixit
;

Isai.

,11,10:

Orielur Christus
;

ab hominibus

illata

in

me

et luenda

ex stirpe Jessc

exurget ad regendas gnies

in

ipsum

suscepi.
4. IKcc

omnes gentes sperabunt.


enim
ita

de Cliristo prdicla sunt, ut


:

et

ad

13. Precor itaque ut

Deus

nos instruendos praescripta sint

quippe tota Scriptura


per palienliam,

ipse, spei, sicut et patien-

ad nostram doclrinain ordinata

ti et solalii auclor (v. 5), pleno ac pei fecto vos gau-

est, ut

dio repleat

et
,

ad quain nos sanctorum,


excitai, et per

maxime Cliristi exemplis consolalior.em quam nobis suggeril


et

concordi in edem fide

ut cxcluso

omni

dissidio

spes veslra magis ac magis crescat in

vobis per graliam et virlutem Spirits sancli.


14. IKcc

verbiselcxemplis,spenihabeaniusa;ternebeatitudinis

quam
5.

promiltit.

autem vobis

sic
;

apprecor, ut de vestr lascio


et

Precor autem
,

Deum,

quo paliemia

quo

et

men
qud

virtute

non diffidam
,

solaliam

ut vobis
;

omnibus det perfectam

inler vos

eslis charilate pleni

enim et cerlus soin omni scienli repleti ;

concordiam
Chrislianos.
6.

talem, inquio, concordiam, qualem decet

ideque potcnles ad vos invicem

monendum

sicque

meis non indigealis admonitionibus.


et Grx'ci,

Ut vos omnes, Judi

omnibus dissen-

15. Sic ergo scripsi vobis, el forsan paul libeiis

sionibus exlinclis, unanimiter, uno corde et uno ore


glorificetis

scripsi,

non ut vos velut ignaros docearn


vobis qua; scilis reducam
;

sed ut in
ut apo-

Deum
ut ita

et

Palrem Dominum noslrum Jcsum


vos invicem diligite,
fovcle,

memoriam
stolico

hoeque

Chrislum.
7.

muneri, Deo mihi gratis imposito, salis-

Hoc
,

sit,

faciam.
IG.

suscipilc
Bibi

sicut et Christus ipse vos


et

omnes

suscepit,

Hoc autem munus

est, ut ego sim inter gentes

adjurait

sociavit

ad -gloriam

bxreditatis

publicus sacrorum Jesu Christi minister; sacrificans

terna.
8.

per evangelicam pra'dicationem, non pecudes, sed ho-

Vos, inquam, Jsus Christus salvandos suscepit


ipse dector et evan-

mines ad fidem conversos;

ni gentiles sic evani

omnes; Juda;os quidem, quorum


gelista fuit
,

pr.i dic.ilione spirilualiter niactali, fiant

oblatioacccpia

ut

ostenderet

Deum

esse veracem

qui

Deo, et sancti Spirils ign sanctificaa.


17. In

praslaret posteris ea quse promiserat patrihus;


9.

quo quidem ministerio,


ut

ila

mihi res

fliciter
lioii|

Gnies auteni

quibus nulla facla fuerat proi

successit,

habeam undc

glorier,
in

non

apud

misse, ut pra;tcr spem, sol Dei misericordi, ad


S. S.

mines, sed apud Deum; non

memetipso, scd

XXIV.

(Onze.)

331
Christo Jcsu
or.
,

IN
cujns vice et cujus virtule

EPISTOLAM AD ROMANOS
mco munere
clecmosynas perlaturus
slraturus.
,

et sanclis pauperibus

mini-

18. Vix

non

effecerit ad

enim audeani eloqui quid per me Christus gentium obedienliam seu conversio,

2G. Placuit

enim

Ecclesiis Macedonioe et

Acbai

pauperibus

illis

Jerosolymitanis parlem aliquam faccro

nem

efficiendam

et prxdicationis verbo, et

miracu-

de suis opibus.
27. Placuit,

lorum oprations
19. Per potenliam,
prodigiis
libus
signis insolitis,
et

inquam

eis
:

et

quiJcm jure merilo

slupendisque

quippe sunt
libus

illis

debitores
diviliis

si

enim genliles spiriluasequum san

instruetam,
;

Spirits

sancii

charismadilataverim

Judx-orum

communicaverunt, per apout el ipsi

munitam

ila
:

ut

longe

latque

stolos Jerosolymitanis missos,

Evangelium

Cbristi

scilicet,

ab Jrusalem usque ad

genliles de suis lemporalibus bonis

parlem faciant pau


ubi

Illyricum, et per adjacentes bine inde regiones pro-

peribus Jerosolymitanis.
28.

pagaverim.
20. Sic aulem buicevnngclico muncri incubui, ut sol-

Hoc
,

igilur

charitatis

munere

perfunclus

fuero

huneque bcneficcnli fruelum mibi consignasanctis pauperibus deposuero


,

urrim prdicare, non

in iis locis in

quibus jam

tum

Rom

Iransiens

erat annuntiatus Cbristus, ne super fundanienla ab


aliis

proficiscar in Hispaniam.

jaela dificarem, sicque fidem

non tam fundaprdictum est

29. Seio autem quod

ad vos veniam

eum

uber-

rem, qum fundalam confirmarcm.


21.

rimis graliarum Cbristi donis, ad vos conlirmandos


:

Sed adimplevit quod ab


,

Isai

in fide.

Gentes

quibus de Christo venluro nihil anle nuntia videbunt oeulis


(idei,
;

50. Intrim ego, vos fratres, obsecro per

Domini

tum
rant,

est,

per apostoloruni pi;cde


illo nihil

nostri Jesu Cbristi mrita, cl per cliarilaleni in cordi-

dicalionem,

eum

advenisse

et qui

audie-

bus nostris Spiritu sanclo diffusam, ut me, precibus

eum
ire

per fidem cognoscenl.

ad

Deum

pro

me

effusis,

laboranleni el certantem ad-

22. Ide, quod ssep volui el sxp proposui, ad vos


scilicet
slerii
,

juvclis.

nondm

ob continuas hujus mei

minh
,

51. Rogale primo, ut

cm
;

in

Judaeam venero, libut

curas et occupationes implerc potui.


,

rer ab incredulis Jucheis

secuinl,

meum

mi-

Nunc autem cm in bis regionibus Grcnc Acbai, Macedoni, etc., nullus sit locus Evangelio
25.

nisterium in eleemosynis perferendis et distribuendis, sit (idelibus

acceptum, sanclisque Jerosolymitanis

vacuus

el

cm
in

aliunde niultis
ire,

jam annis ardenter


arripiam, spero fore
illc,

gratum.
52. Terli, ut boni operis successu llus et bilaris

desiderem ad vos
24.

Quando

Hispaniam

iter

ad vos veniam,
55. Precor

si

fuerit Dei volunlas, et

apud vos

ali-

ut in itinere videam vos, et vobis deducar


j

quantisper refociller.

converslione el prsenti pris ex


I

autem ego pro vobis Deum


,

pacis et

pai

satiatus fuero.

concordiac auetorem et conservatorem


profieiscor, alii|uas

ut

apud vos

25.

Nunc

igilur

Jerosolymam

maneat, vobis adsit et opituletur. Amen.

COMMENTA RI A.
Vers.
patentes,
1.

Debemus autem
,

nos firmiores;

Grac,
;

dus,

quod ex

fragiliori

materi superponilur,

ita

etiam

Syr.

fortes

imbecillitates infirmorum

in spiriluali

Ecclesi:ie dificio, fortiores

aliorum de-

Grac.,

impotenlium,

Syr.,
ferre.

imbecillium ; sustinere;
:

bent onus sustinere.

Graec, porlare, Syr.,

Nota primo debemus

de-

Et non noms
ipsis
,

placep.e; Grxc. et Syr., non nobis-

bilum est fratern


le

charitatis, ut firmiores, doctiores,

id

est

non
non

nobismetipsis
in

placere

vel

in

provecliores charitaliv et leniler l'erant

fide,

vel

in scienti, vel

viribus nostris. Polest

infirmorum, id est, minus doctorum, minus perfectoitias,


;

etiam

intelligi, et

nobis, seu

animo noslro morem


sutit et ulilia,

ballucinaliones, et

qu ex

talibus

gerere, faciendo lantm

qu

nobis grata

itiis

faciuiit.

Nota secundo

sustinere, poriare

seu nosiris tantm


divites

commodis serviendo. Itaque


sic

sicut

instar bajulorum.
vis et virtus, ut portent

Ad boc
,

quippe da-

debent pauperibus erogare,

docliores et

compalicndo, instruen-

fo> -fiores

debent suam, vel scientiam, vel fortitudinem


et

do

non

iinprudciiler conlradicendo

scandalum

vi-

communicare;
peccalum

sicut in suis diviliis sibi placere


soli reservare, sic et

bonum exemplum dando.


ires

Sicut in corporc na-

est, vel eas sibi

pecpra

ra firmiora ferunt debiliora, sic in Ecclesi

calum
aliis

est sibi placere in

quoeumque bono, quod


uli

debent infirinos sustinere. Sicul in dificio materiali aliqua eliguntur firmiora, v. g., fundamenta, eolumn, etc., ad suslinendum totum xdiiicii ponVers.
tes

baberc videmur, et eo bono non


et salutem.

ad proxinii

commodum
Vers. 2.

Unusqeisque

vestrlm proxim....;
v.

1.

Debemus autem nos


.

infmnomm sustinere. Debemus


n

firmiores imbeeitlitavidelicet id facere


:

proximi scandalo, vel

incommodo,

g.,

ut

idolo-

Ihyta et eseas lege velilas

comedamus eum

oll'endiculo

di

adum, boc quod dicit, omnin pertinere ad fratern charitatis, cm, ubi opportunum ut et ipsi confirmentur in fide cte-

infirmorum. Vers. 2.
cent, etc.,

Unusquisque
id est,

vestrm proximo suo plaad promovendum verum ejus bo;

risque virtulibus.

num, quod
iis,

est (ides, justitia, salus selerna

quod

dm
;

Et non nobis placere; non nostro animo morem gerere, ut (ju grata nobis sunt et ulilia seclemur eum

proximus ipse dijicari clicilur. Etenim Christus non Vers. 5.

sibi placuit, q. d.

553
Grsea, nosirm,
condescendat,
adilicet,
id est, sed

COMMENTARIA. CAP. XV.


Mrasqw'sque proxirao suo
ut illum sucharitate

334
;

sunt sacra Scriptura Icctionis


fidei nostra-

tota ordinata est

ad

moremque gerat ad bonum allrahat,


in
iis

insiructioncm.aut ad spei stabilimentum,

melion|iic

fiai.

Nota
de-

aut ad charitatis incrementum. Ilinc colligc quo sit

qud non
dunt; et

omnibus proximo noslro

gratificari

animo leeenda.
Vers.
ut ostendat
tio et spes,

benrasj sed in
in

qn

ipsius

bono

et difieationi ce-

Deus autem patienti.e et solatii. quo


sint

boc
ill

difTcrt coinplaccnlia,

quam
et

inspirt

expeeland patienlia, consolain Scripturis,


et

ebaritas, ab

quam
in
;

inspirt cupiditas. Cupidilas et


in

quas insinuavit qurendas

mundana

dilectio

complacet

malo

ad inalum;
|

tribus epilhetis exornat Dei


consolationis
|
;

nomen. Deus patienti


spei,

divina charilas
studel ut salvet

bono

et

ad

bonum; he
siiu

placere

et v.

13,
est,

Deus
et

auctor scilicet et

illa

placet adulationibus ut perdat.

ilator.
1

Deus charilas

quia charilas cl patien-

Vers.

5.

Etend Christus non


omnes

placcw. Ur-

lia

est et consolatio,

im

fons,

mare

consolationis,
!

get exemplo Christi,

seu exemplo charitatis,

quam

quo

ornais vera consolatio.

Deus ebaritas

Deus

Christus erga nos

exerait. Etenim Christus


quicti studuit,

consolatio, et consolationis oceanus! in le et


sit

tcuno

non

propriis

commodis, volunlali, aut

consolatio

sed glori Dei et bumani generis saluli.

lu es,

mea mundani gaudeant in mundanis ; Deus, et cris unica consolatio mea et nunc et
;

Sicut scriptum est, Ps. G8,

etc., ut patet

ex verbis

semper. Deus itaque


sapere, id
est,

patienti....

det vobis idipsum

qu

Davidis ore pronuntiat

hac verba duos sensus

idem

senlire,

idem velle,in idem sensu


vos nec
sit

babent, et probant qud Christus Dei gloriam et no-

et affectu conspirarc, ita nt inter

senten-

stram salulem intendebat.


Improperia i.mproperantilm
contra
te,

tiarum diversilas, nec afl'ectuum alienatio.


TiBi...,
id est,

peccata
si in

Secundm Jesum Christum,


doctrinam
Vers.
G.

id est,

secundm fidem,
Utnna~

Deus, fada,

ita

me

afflixerunl, ac

me

et

facla fuissent. Ecccgloria Dei.

Vel

Sic ob ea dolui,
qui a

et

exemplum Clirisli. Ut unanimes uno ore; Grc.


glorificetis,

ut ad

placandum iram tuam

in

hommes,

com-

n'imiter in

uno ore

id est, ut

uno animo,

miitebant, ipsa in

me

lucnda suscepri'm. Ecce cha-

uno corde,
mes,

uno ore

glorificetis

Demi), etc. Unani-

ntas proximi. Iiaque sicut Christus peccata nostra


lulit, sic

debemus fratrum
4.

infirmitates ferre.
;

Vers.
unie

Qu.ecumque enim scripta sunt


sunt,

quantum ad idcnlitalem credulitatis; uno re, quantum ad identilatem confessionis hnorificelis ;


;

Crac,
scili-

quantum ad veritatem
Vers.
Syr.
:

operis, ait Lyranus.

scripta

seu prascripta; Syr.


est,

Quidquid

7.

Propter qud suscipite invicem....;


et

enim quondam scriptum


cet.

in veteri
in

Testamento

Propterea assumite

porlate

alii alios, id

est,
;

Rationem dat cur verba

person

Clirisli

Da-

propterea vos invicem excipile, fovete, supportate


firmus infirmum, doctus ignarum; gentilis

vide pronuntiata allegaverit ad. nostram inslruclio-

Judum,

nem,

quia scilicel (ola Scriplura ad nostram doctrisit;

Judus gentilem.
Sicut et Ciiristus'suscepit vos...
Christi urget ad
;

nam ordinala

et

pep.

patientiam

ad quam nos

rurss exemplo

bortantur Scriplura exemplis sanclorurn, et


Clirisli,

et per consolationem,

quam

verbis

maxime et exem|

mutuam
nos

charitalem

quemadmodm
,

Christus
junxit
,

Dominus

omnes

suscepit

sibi

ad-

plis

suggerunt, spem habeamus tern bealiludinis


promittunt. Patienlia, consolatio, spes, fructus

ac sociavit ad Dei gloriam secum parlici-

quam

pandam.
horlaliones, per promissioncs et pramia, qu Deus servis suis promillit in Scripturis. Mis enim nosconsolatur, exhoitafur, et in spem beatiludinis excitt. Deus autem patienti et solatii, etc. SenVers. 5. sus est: Deus patient Le etsanct consolationis auctor, det vobis ut sublatis dissidiis et altercationibns quas

Imitamini Christum. Nam Christus su voluntati, nalura, quieliet commodis non servivit, ut nos et nostra ngligerai sed ea omnia, et vitam suam pro nostra saluieexposuit. lia ergo et nosChristiani debemus facere pro fratrum saluie, eoruroque infrmitates sustinere, et ne eos scandalizemus , etc. Sed sicut scriptum est ; sed nobis placuit in bonum
;

vel inlirmitates nostras suslinuil.

rum

Improperia improperantium tibiceciderunl super me; sicob ea indolui, ut pro illis lanqum meis ipsius peccatis, ad placandam iram tuam in eos qui haec admiltebant, me humiliaverim usque ad mortem crucis, exsolvens qu;c non rapui; qu in re declaravi quanta milii cura liicrit salutis corum.

habetis inter vos, sive de juslificatione, sive de ciboac dierum observalione , idem inter vos inulu sentialis, idque secundm Jesum Christum, hoc est,

secundm doctrinam quam Christus


tradit religio christiana.

docuit, vel

quam

Vers. 4. Qucumque enim scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Doctrinam iiilelligequ inslruimur ad pietalem et salulem ternam. Qim- doclrina divinis Scripturis propria est. Qucumque scripta sunt in S. Script., prsertim de Christo, ad nostram
(quiCbristiani sumus) doctrinam, instilutionem et imilalionem scripta sunt.

Ut unanimes, etc. Hoc admonet tum Vers. 6. propter firmos et infirmos; luin ver propter Judes et gentiles. Quos omnes vull, posilis dissensionibus, uno animo et uno ore Deum glorificare. Propter quod suscipite invicem. Sensus: Vers. 7. Alius alium sibi adjungal, firmiisinflrmum, doctus rudem, gentilis Judum, et contra fovealque euni et supportel ac instrual, et ut semeldicam, salulem ejus
;

Ut per patientiam et consolationem Scriplurarnm spem habeamus, fulura; glori et vit tern.Pro per
consolationem,

Grc

est, per Scriptural


;

nm

exnortatioi

ad bona opra hcenim spem exacuunt. Facit hoc Scriplura perexeinpla, quse narrt, per exscilicet

nem,

in honorent Dei. Quemnos sibi adjunxit, salutis noslr curam habuit, ade ut suo sanguine redemplos, fratressuosac Deifilioseffecerit, ul per hoc Dei gloriam ei honorem promoveret, ita vos quoque invicem assumite, ut in unilate ci concordi vesii' Deus glerN

fratern solliciludine curet. Sicut et Christus suscepit vos,


et Christus

admodm

licetur

335
Vers. 8.

IN

EP1ST0LAM AD ROMANOS
mi.nistrum...
'

556
iterum, Psal. 11

Dico enim Jesum Ciiristum


et

Vers. 11.
minutn....

Et

Laudate Do-

Hoc etsequentibus

versibuscxplicat quomodChristus

utrumquc populum, Jud;eum

geniilcm

susccpit

Vers. 12.

Et rdrsus

Isaias
-

ait,

11,

io.

liis

Judseum quidem, ut proniissiones patribus factas implere genlilem ver ex sol misericordi, liel id per
,

quatuor teslimoniis D. Panlus o

iit'iba,

quid

Deo debeant propter banc


diam simul
invideant,
xerat.

sibi

prsestitam misericor-

prophetas fuerit prxdictum. Siuiul assignat

et affert

cl Jud.eis osiendit
illis

qud

injuste

gentibus

rationes et motiva utrosque ad niutuain concordiam

quod Deus

se

dalurum

loties p:\cdi-

inducenlia; gentilis ne spernat Judxos, quibus ipse

Chrislus Evangelium, veritatem Dei, prdicavit

Ju-

Primum lestimonium
qui dicil

Davidi quidem convenii


scilicet,

et

dus ne ferai aegr gentil.es, de quibus vaticinalum fuit, qud in Dei populum assumerentur. Ut ergo tollat
Aposlolus dissensiones inter Judseos
et gentiles ortas,

ad myslicum Davidem, Cbristum

aptatur;

qud

palris sui laudes inter gentiles ad

dem

conversos

decantabit.

Secundum

et ne aliiadverss alios insurgant, ostendit

ulrumque

Dcum cum populo


sinaul gentes

Isral

ad laudandum. Terlium onmes


invitai gnies
invitt.

populum

et

Deo privilegiis affectum, et Chrislo


j

ad Dei laudes
in
sit

Quartum
;

praedicit

susceptum. Dico enim Jesum Christian.... Judaeorum


prserogativa h:ec est,
docuit, eisque

qud gentes
stus oriundus

Cbristum sperabunt

seu qud Chriid est,

qud Chrislus ex

eis nalus,

eos

secundum carnem
qud

ex radice,

Evangelium ministravit. Idque propter


id est, ut osteiideret

stirpe Jesse, p.itris David;


gct, ut

ipse Chrislus

exur-

veritatem Dei,

Dcum

esse vecir-

gentibus impei et, silque earum princeps, in


et

racem

in

promissis

Abrah

factis.

Itaque minister

eumque, tanqum suum Redemptoreni


sperabunt.
Christe,

Salvatorcm

cumeisionis, idem est,

ac doctor, pra?dicator Judieoet evangelista.

rum, aposlolus eorum


Vers9.

Gentes autem super


etc.
:

Rex meus, Salvalor meus, Deus meus;

in

misericordi

iio-

le tola

spes mca, rege

me,

salva

me;spem mcam,
im prinin

norare. Gr., gloriflcare,


gratia est,
ct,

Genlium privilegium, seu

Deus Rcdempior, impie.


Vers. 15.
cipium,

qud ex misericordi, propbelis prdiDico autem qud gentes, quibus sunt assumpt
fuit

Deus autem

spei..., auclor,

mdium

el linis. lllam

enim ipse producit


;

nulla facta

promissio, debent
sibi

Deum

glorificare,

nobis; illam ipse sustinet et conservt


plebil per sui fruitionem in clis.

illam ipse reigilur spei

pro misericordi
Ps. 17, 50
:

pnvstit; sicut scriptum est,

Deus
Grxc.
in

re-

pleat vos
tibi..., id

omm

gaudio,
in

id est

pleno
;

et toiali
,

gaudio

Propterea confitebor
tium vocalionem
,

es(,

propter gengnies
cele-

spirituali.

Et pace

credendo

in credere; fide
;

nomen tum

inter

Syr., per fidcm,

id est, et

concordi

edem

per

brabo. Ubique misericordi quidem; at Judacis promissa, gentibus non promissa


dicla.
;

quam omnis

inter vos cxlingualurdissensio;

ut abun-

sed propbelis prae-

Vers. 10.
A, 5.

Et iterum

dicit, Scriplura, Dnier. 52,

detis, id est, ut keti, hilares, abundelk, ix spe; ila ut magis ac magis crescatin vobis per potenliam Spirits sancti, id est, per potenliam Spirits saneti gratta ae-

ceptam.
8.

Et

viutute;

Grxc,

in virlute

Syr., per virlu-

Yers.
inquit,

Dico enim Christian Jesum ministrum


propter veritatem Dei.
Illud csl,

Deoquc

gratias agant.

fuisse circumeisionis

Vers. il.

Et iterum
Et

Laudate

omtes gentes

Jesum Ghristum ministrsse Evangelium Judseis (quos nomine circumeisionis dsignt) per semetipsum illis Evangelium prdicando; idque
quod
dico,

Dominum, etc. Invilanlur ergo omnes gnies et populi ad laudandum Deum pro misericordi coulirmal,
et veritate exhibila

populo Israelitico.

pro veritate seu


fideni servaret.

lide

Dei praesland,

id

est, ut Dei

Vers. 12.
radix Jesse,
id est,

et

rurss Isaias ail (cap. 11),- Erit qui exurget regere gnies. Sensus est :

Ad

confir mandas proniissiones patrum, id est, ad im-

plendas proniissiones Deo patribus eorum factas, Abrab;e, Davidi ac cteris. Confirmatur enim promissio, dni exbibelnr res promissa. Centes autem super misericordi Iwnorare Vers. 9. Deum. Gentes ver, quibus nulla faela promissio est, dico debere Deum glorificare et laudibus celebrare, pro misericordi sibi praestit. Propterea (propter Sicut scriptum est ( Psal. 17) vocalionem, graliam, aliaque bnficia gentibus prslita ) confitebor tibi in gentibus, Domine. Quasi dicai apert profitebor et celeInter gnies, Domine brabo luum nomen, misericordiam et bnficia eis
: :

e^t. Radix Jes^e, Chrislus oriundus ex stirpe Jesse palris David secundum carnem, idem ipse qui exurget et slabit fulurus instar signi inallutn erecti, ad quod undique populi confluant ; exurget, inquam, ut gentibus imperet, silque earum princeps; ille est, quem gnies siue vocationis gratiamagnoscenles requirent, in quem sperabunt, adeque deprecatHrae sunt lantm abest
;

Hoc quod dico, aliquando futurum

ejus imperium cl principalum sim Chrislus, quoad divinilalem, est radix


ut

recusaturr. David lici

exhibila.

Et nomini tuo canlabo. Celebrabo divinum nomen tuum, ut lu Deus gloriliceris. Hoc quoque Chrislus se faciurum dicit in gentibosj quia per totam gentium Ecclesiam id nunc faeil in suis membris. Vers. 10. El iterum dicit ( Deuter. 32) Lwtamini, gnies, cum plbe ejus, cuni Jmkcis conversis. Conglomrat Aposlolus hic testimonia Scripturae de vocationc genlium, lumut Juckeis eam magis persuadeai, tunt ut gentes hoc beneficium magis pondrent,

I. Nain David; sed qu eus, fuit radix, id est, Creator et Dominus Davidis. lia explicat se Script. Apoc. 22, cm dicit Ego sum radix et genus David. Et qni exurget regere gnies, in cum gnies sperabunt,

quoad humanitatem ipse Inelex limite Davi

Chrislus, qu

homo, nains

est ex

smime

q. d.

Kadix hic

ille

est, vel

idem

est,

qui

reget

gentes.

Vers. 15.Deus autem spei. seilicet auctor, cujus grali factum est, ut in cum speretis. Repleat vos omni gaudio et pace in credendo , ut nimirm in lide suscept nullas contenliones cum
,

fratribus habcatis,

uli

haetcns habuistis Juda?i

cum

337
tem,
ici

COMMENTA Kl A. CAP. XV.


est,

338

ut dictum est. Aliqui

ope Spirits sancli, seu perpotentiam, etc., tamen interpretantur Et virtute


:

Sanctificans, Gr&., sncrificans,

Evangeuum

Dei

seu consecrans per praedicationem Evangelii.

SpiSpirits sancti, id est, in charitate, quae estvirlus


rits sancti;
teni
illis

Ur fut
oblatio

oblatio gentium...

id est,

ut gentilismus

ita

ut

D.Paulus,

fidetn,

spem etcharilamei...

sic spirilualiter vangelic praedicatione

mactalus

lit

apprecetur.
1

Deo accepta,

sancti Spirils igne sanctilicala

Vers.

i.

Certes sum autem, fratres

et incensa.

emolApostolic modesti simul et pru.lenti Taulus monita, sicqne sese insinut inlimis in leclolit

Inique D. Paulus hic gentium conversionem exhibet


velut sacrificium
ficio,

sua

melapboricum

in

quo quidem

sacri-

rum animos
vos doceam
,

quasi diceret
,

Quantum ad me
lamen
et
,

licl

ipse Paulus sacerdos est; viclima gnies, conse;

Romani

scio

certus

sum
ita ut

cratio victimse, praedicatio Evangelii

ignis

quo victima

qud me

non

indigelis

inslructione

ulpole qui

comburitur, Spirits sanctus.


Obscrvalio moralis.

plein estis dilectione, et


possitis alter alterum

omi

scienti repleti;
alios

monere. Duo ad

docendum

Ergo evangelizare, praedicare,


cralio

est sacrificare.

Con-

necessaria sunt

scienti et chantas; scientia reddit

cionator est sacerdos, labor concionandi quasi conse;

idoneum

charilas urget

capacem

persuasus

sum

viclima? simtaudilorum animae

ipsarum con-

autem qud

et ebaritate pleni estis,


finit

et omni scientia

versio sacrificium est.

repleti. Paulus Epistolam


scilieel,

co quo cpit

Romanorum
illis

laudibus, ut emolliat quae in

modo meSnam
14.

Videat ilaque concionator qu puritale et religionc


et

quo studio suum peragal ministerium


;

sese ad illud

dio dixil

aspera.

Vers. 15.

Audacius autem
quasi
,

prparet quasi sacriliealurus


scRirsi vobis...
in

et quia

animarumeon-

secralio

seu

sanctificalio

est

praedicationis finis,

Epistolam quasi superlluam insinuavit

vers.

Spiritum sanclum ardenter et assidue concionator invocet super se ministrum


,

Hic

eam excust
,

audaciorem.

Audacius

ex
;

et

super auditorum corda

parte

id est

paul liberis
,

forsan scripsi vobis

tanqum victimam Deo immolandam.


Observatio doclrinatis.

id est, non tam ut vos tanquam in memoriam... doceam qum ut in memoriam vobis revocem quae
,

scilis.

D. Paulus praedicationem mctapboric vocat sacriGrce., per graliam;

Propter gratiam;
id est
,

Syr., per

ficium, sicut cap. 12 corpora noslra vocavit bosliam;


,

idque ut apostolico muneri mihi Deo impoj

alibi

eleemosynam vocat
sacrificium.

sacrificium, sicut etiam

con

sito satisfaciam.

Nota

et

mirare Aposioli libertatem et

tritio dicituF

At tanlm abest

ut bacc

me

honeslatem

scribit audacler,
;

demulcet bonest

taphorica sacrificia negent, quinimo slabiliunt et con;

sic
|

veritas libr dicenda

sic

honeslas ubique apud oui-

firmant veri

sacrifiai in Ecclcsi

veritalem; sicut
rei,

ns observanda. llinc discat omnis superior subditis

melaphora non minuit, sed confirmt elaugel

unde

non superbe, sed humiiiler


caciam dabil
Vers. 16.

loqui, scribere,

imperare;

sumitur, veritalem. Est i^iiur in Ecclesi vera oblatio,


liturgia vera,

moniiionibus et correctionibus mira m gratiam eteliliumilitas.

verum

sacrificium, vera boslia;

mule D.
Calvinus

Paulus bas
sim

iraxit nictaphoras. Inepl igitur

Ut

minister Jesu Christi...


sibi

Ex;

bine occasionem sumpsit verum in Ecclesi negandi


sacrificium
;

plicat gratiam seu

munus

et

divinits

impositum

unicum

praedicationis sacrificium stabijustifia',

explicat

autem egregi inctapbor, qu de Evangelii


quasi de sacrificio.

liendi

quasi ver myslica

misericordiao et
in

praedicatione loqui tur,

Ut inter

cordis contrili sacrificia, qiue passim leguntur


pturis, sacrificia vcleris legis

Scri-

gentes sim

).siToupyo,

publicus sacrorum minister et

sustulerint.
;

sacerdos Jesu Christi.

Vers. 17.

Uabeo igitur gloriam...


unde

Graec, glo-

riationem, id est,

glorier, in Ciiristo

apud Dlai

gentibus
i
l

sed

perennem pacem

et

concordiam mu,

tuam cola lis.


abundetis in spe et virtute Spirits sancli ut spes m vobis augeatur magis ac magis, augescente nimirra causa sperandi qua> est gaudiiim, pas et mutna charilas spes, inquam, augeatur per virlutem, id esl, eflicacom operationem Spirits sancir.
, ;

rs.

i.

Certus

sum autem,

etc., q. d.

Romani, hc

Epistol docc et

Ego admoneo, non


:

Deo. Scripsi, inquil, hacc non docens, sed in memoriam vos reducens, ut officio et muneri, putaapostolalu mco, satisfaciam monitioni enim et correctioni magnamsuavilatem, graliam et cflicaciam dat humilitas. Vers. 16. Ut sim minister Christi Jesu in gentibus. Minister, simple sacrorum, id est, sacerdos, q. d. Sacerdos sum hoc ipso quo Apostolus.: simul innuens Christum esse Deum , ut cujus sacerdotem se profi;

teatur.

quasi ignaros, lorpidos aut improbos, quique non possitis invicem monere ; certus enim sum vos plenos esse dilectione et scienti ; sed tanthm, ut ostendam aniiui mei aflectum erga vos, utqae memoriam eorum quae scilis vobis refricem, tanqum aposlolus vester, uli ipse se ex plient versu sequenti. v ers. 15. Audacius autem scripsi vobis, fralres ex pute, ( id est, aliquanlul audacius, paulo libcrihs) tqnqum in memoriam vos reducens. Non omnia
.

eo:

um

hc pist >l vos docui , ignorabalis sed bonara p.irtem vobis tanquam scicnlibus ad memoriam
;

reducere voluf. Propter gratiam

apostolalum

qu

data

est

mihi

Sanctificans Evangelium Dei, id est, administrons Evangeliiim Deo missum hominibus eoque minislerio vi'lut sacerdotio fu.ngens. Id enim signilical vox Graeca, sacris operans rem sacram fciens. Ul fit oblatio gentium accepta, et sancti ficata in Spiritu sancto q. d. Ad hoc sum sacerdos nysticus, ut nimirm per meam praedipuia pracco Evangelii cationem genliles placeant Deo, et sanclificcntur per Spiritum sanctum ilaque quasi victima minida cl acceplissima Deo offeronlur et consecrentur itiquil S. August,, ipsique deihde opra sancla Deo, quasi victimas offerant. Hubeo igitur gloriam etc. q. d. Ex Vers. * 7>
,

559
vel in
iis

IN
quae sunt ad Deum. Grxc.
,

EPISTOLAM AD ROMANOS
icphi

340
cl
illurn

tw

Qih>

Deum

et

Christum ignorantes audieut de eo


Observatio moralis.

sciliccl

ob succcssum Evangelii per

me

Christi mini-

coguosccnl.

Strum

inler gentes aiuniiiliati.

Vers. 18.

Non

e.nim

audeo aliqiid...,

id csi, vix

cnim audeam dicere quid per me non

effecerit Cliri-

Quid non polesl unicusbomo Spirils sancii virlule plenus? D. Paulus ab Jrusalem usque ad Illyricum ,

slus ad gentium obcdientiam, seu conversioncm ci'liciendam verbo pra:dicationis el miraculonnn perpetratioue. Alii commuiiilcr
:

omnes mdias
sli

el circunijaccntcs regiones, fide

Gbri-

illustraverat

Ut

glorier,

non

est neccsse
;

Epistola fuisse

anno Cbrisli 58, quo creditur harx scripta anno autem Christi G9 mor;

qud loquar quid per


ex

nie

non

cflecit Clirislus

seu non

tuus est; et creditur aille

mortem

llaliam

Galliam,

aucleo alioruni facla inihi arrogare, huidcnique capere


eis

Hispaniam peragrssc. Vix enumerari possunt urbes,


gentes, populi
,

quie Clirislus per


in

me non

effecil

ut gentes

quos Apostolus, velut fulnien, illumi-

reduce ret

obedienliam Evangelii.

Vers. 19.

navil et iuflaminavit,
id est,

Quemadmodm
in virlule

acervos miracu-

In

virtute signorum...,

perpo.

lorum hoc uno verbo,


ita,

signorum, alligavit;

lenliain opcrandi prodigia, v. g.,

d.unoncs

cjiciendi

ait

D. Chrys., infinitas urbes et gentes, hoc uno

jnorbos curandi, morluos resuscitandi.


In

verbo, per circuitum, comprehendit. San in D. Paulo


est, per cha,

virtute Spiritds sancti...

id

gratia Dei vacua non fuit.

rismata Spiritui sanclo peculiariter allribula

v.

g.,
1
,

Hc, ego miser boniuncio, inutilissimus Dei servus


qui nihil boni, pluriuim
inali

dona linguarum
cap. 12.

propheliac

de quibus ad Cor.

et facio et feci

h;ec

inquam, vidensetob eaobstupescens, quid again? Miad Illyricum,


,

a ut ab Jrusalem... usque
recl via
,

non

rabor sallem et laudabo


cl fidles Dei servos

Deum

in sanctis suis et

sanclos

sed in orbcm circumiens

Orientales el

venerabor; gaudebo

exultabo
;

Ponlieas regiones, Asiam et Thraciam doclrin evangelic

quod Deus ab
inopiam

aliis

digne et laudabiliter serviatur

san-

rcpleverim.

Ulyricus

nunc Sclavonia
Grac.

seu

clos rogabo, ut su superabundanli


:

meam

adjuvent

Bosnia.

sancte Paule, digne Dei aposlole, ora pro

Vers. 20.
/xejcx,

Sic autem

pr.-edicavi;
,

>t).oTi/*o-

indigno et inutilissimo Dei servo.

id est,

amanter conlendens

sollicit

curans

Vers. 22.

Propter quod et impediebar plurimum,


quod
verli potest etiam sp, id est,
,

et ainbiens prnedicare, ubi Clirislus

non erat cognilus,

Graec,

ta. tioI'j.,

ne, etc.

ide ssep

Vers. 21.
id est
,

Sed sicut scriptum


feci

est..., lsai.
:

52,15,

sed

quod ab

Isai

scriptum est

Gnies

cm vellem ad vos venire impedilus fui usque modo scilicet, cura populorum, ad quosnondm ut jam ad vos Evangelii notitia venerat, me re,
,

eo qud sim minister Cbrisli alque sacerdos et aposlolus gentium, babeo unde gloiier, non in me, sed
opra tus est, et in dies opralur salulem gentium idque ad Deum, id est, in iis rbus qu ad Denin pertinent, put;i in rbus salmis quae ad grnliam el gloriam divinam speclant. Non enim audeo aliquid lot/ni eorum Vers. 18. qu per me non effieil Clirislus in ( circa ) conversionem IJabeo unde glorier, et obedienliam gentium; q. d. sed vera pula ea quai ,si cogitem et loquar, non falsa ver per nie eflicil Clirislus in tain mira et magnifie lot gentium conversione, etc. Ergo quidquid loquor etglorior de iis qu per nie efficit Clirislus, idipsuni ver kxpior el glorior. Verbo et jadis ; Graec sennone et opre. Igilur verLum inlelligitur evan'gelicae prqcdicationis; opus auin Chrhlo, qui per
,
,

me

Pamphyliam, Pisidiam Lycaoniam Syriam , CiliPhrygiam Galatiam Mvsiam Troadem Achaiam, pirum et alias, quasi fulmen, omnes fide
,

ciam

Chtisli

illustrans

el

chariiate inllammans

paucis

annis ipse pervasit.

Vers. 20.
(sic

magno

Sic autem prdicavi Evangeliuni hoc siudio connisus sum et ambivi evangeli-

zare), non ubinominatus est Clirislus, id est, non iis in loeis quibus Clirislus jam erat annunliatus, ad quai
praedicatio Evangelii

jam pervenerat.
|
|

Ne super alienum fundamentum dificarcm. Fondumentum inlelligit (idei christian. Alienum voeat, quatens ab alio apostolo vel pradicalore jactum esl. Non est autem sensus, Paulum sludios cavisse ne usqum pradicarel ubi Clirislus fuerat annuntiatus. Nain Da<|iios niasci praedicavit, ubi jam ante Christiani erant volebat viiKlos perducere Ilierosolymam Act. 9. Romanis quoque Ptri pradicatione convertis, mine scripto, postea verbo Christum evangelizat. Verm luec egit, non tam ut apostolus, eu jus est lndare et piaulai e, qum ut rigator, confirmator et consolator; quemadmodm ipse proteslatus est sub initium hujus magisque in trausitu et per occasionem Epislolae qum ex proposilo ; sicut dicil in sequentibus, se Ro,
, :

tem

in

patrandis miraculis.

Vers. 19. In virtute. signorum cl prodjgiorum, est, per polentiam declaratam signis et prodigiis.

id

In

virtute Spirils sancti. Polesl inlelligi

de cbaii-

snialis Spirils sancti, ut sunt

dona linguarum, proinlerpretalionis ser1 Corinth. 12.


Spiritui sancto.

phtie

discretionis spirituum,
,

moiium et csetera qu enumeranlur Hc enim peculiariter adscribi soient

lia ni ab Jrusalem per circuilum usque ad Illyricum repleverim Evangelium Christi. Paulum implevisse dicunt , id est, dilatasse Evangeliuni Christi, famamque
|

mani pertransituruin ut in Hispaniam jiroliciscalur ubi nullum adlmc fidei fundamentum posilum erat.
,

ejus ac notiliam exlendisse. Qu;c enim implentur, ea dilatantur et cxleiidiintur. Est enim pecularis Scripluiac phra as reptere pro diffunderc , extendore pro, ,

Sed sicut scriptum est , Isai;e 52, ubi Vers. 21. extat de voeatione gentium prophetia , quain pariim per Paulum impleri volait Clirislus , partim per alios
Quibus non est annuntialum apostolosj Ail cnim Isaias de eo (pula gentes Deum et Christum ignorantes) videbunt ( cognoscent eumdeni ) , et qui non audierunt ,
:

pagare

quainvis paucis animadversa.


:

Nota hic ingentrm zelum et circuitum Aposloli duos hoc loco praedicalionis sme lerminos statuit, Jrusalem el Illyricum mdias omnes regiones Ara.biaui , Daniascum Antiocliiani , Seleuciam , Cypruin
, , ,

intelligent.

Vers. 22.

Propler quod impediebar plurimm

id est, pluries, venire ad vos, etc.

341
trahente. In

COMMENTAKIA. CAP. XV.


Grxeo non
est,
et

342
Judxis Jerosolymi-

prohibilus

sum usque
nunc

communicaverunt per apostolos,


tanis missos ad cos.

adlwc, nec in Syro.

Vers. 25.

Ncnc

vero clterics...,

id est,

DEUE.NT ET

IN

CARNAL1BUS MIN1STRARE

C,.

C,

rt-

autem cm nullum amplis locum Evangelio vacuum liabeam in lus Grxcix, A chaise, Macedonix, etc.,
regionibus, etc. Nota

ficareeis, id est,

xquuin

est ut et ipsi genliles

de suis

bonis temporalibus,

qux ad carnem alendam


faiant.

spectant,

Cnem Epislolx

principio eonfor:

non ad spirilum,
feriora,

et ide spiritualibus long sunt in-

mem,

ait

D. Chrys.; nain in principio dixit


;

Spe-

partem aliquam Judxis


hic notanda
:

numerb proposui...
impcdilus
fuit,

hic causant ponit propler

quam

Duo
dare,
liturgia
sacrifici

desiderium utrobique exprimit.


in

sit sacrificare,
,

primum, quod eleemosynam AstTopyvjai. Eleemosyna quasi


;

Vers. 24.
id est,

Cm
in
;

Hispaniam proficisci coepero,


iter

seu sacrificium
:

eleemosynarii

sunt quasi
illa

cm

Hispaniam

arripuero, spero fore

rvera bona sua Deo offerentes,

quasi

ut videam vos

Gracia per Italiain in Hispaniam iter


;

sacrificant.
bis

Hoc

sacrificium tanli fecit Apostolus, orillud quasi apostolals sui

carpere volebat

et a vobis deducar illuc,


Si vobis

scilicet in

terrarum doclor, ut

parcuris

Hispaniam per Galliam.


id est,

primum ex parte...,
et prxsenti

tem cousiderel; im

illud tt aliis

negotiis

cl

poslqum vestr conversatione

ad

prxferat, quibus pro salute genlium erat im

aliquod saltem lempus recreatus fucro,

Grxc,

expltifs

prxferat etiam cl vebementi

suo Romanos

vi

di

fuer9. Dicens, ex parte, significat desiderii sui magni-

desiderio. Tanti apostoli et doctoris exemplq d


tur

tudinem

quasi diceret
licebit.

Non quantum vellem, sed


lioc iter

omnes, etiam sublimiores prxlati, hoc munus mulanteponerc eleemosynas etiain pfopriis mani;

quantum

tis aliis
,

Patet ex

Act. 21

divum Paulum

quod

bus distribuere.

aninio conceperat, tune


ut venit

quidem non perfecisse, quia


fuit

Sccunduni, qud eleemosyna sitChristi


dbita, tuin quia oralionibus,
aliis

paii]

Jerosolymam, coniprchensus

Jud;eis,

tum quia concionibus


post

et

et

Romani captivus missus,


ver post liberationeni

ibique biennio detentus.

funclionibus spiritualia largiunlur populo chri-

An

ierit in

Hispaniam, Daroet raliones et Ti-

stiano.

El ben nott hic D. Thomas

et

ipsum

nius, tom. 1 Annal.,


afferl in

ad an. Dom. 61, testes

Eslius,

qud
Sylx

sicut genliles conversi


et

non tanlm divo

utranxme partem. Cornlius Lapide

Paulo,

Barnabx concionatoribus debitores


sic

rinus putant quod

Vers. 25.

Nunc

ierit, et

citant auctores.
;

erant; sed ctsocielati sanctorum pauperum, quibus

igitur proficiscar

Grxc.

illi

apostoli fuerant missi,

non uni lantm aut


quibus

al-

Nunc autem

proficiscor, id est,

nunc

iter inslituo Jero-

teri

evangelistx debetur populo sustentatio; sed et


,

solymam, aliquasperlaturuscleeniosynas, quascollegi iu Macedoni et Acbai et illas ministralurus, seu


;

fralribus convents, seu congregationis

illi

mitluntur.

distributurusChristianis Jerosolymitanis

illis, scilicet,

Vers. 28.

Hoc igitur cum conscmmavf.ro et


et.

assi-

qui pauperes erant,

tm quia

suis

omnibus

divenditis,

gnavero; Grxc.
charitatis

Syr.,

consignavero,

id

es!,

hoc

pretium ad aposlolorum pedes abjeceranl; tm quia,

mnnere

ubi perfunclus fuero; huitcqucbe-

ob fidem, reliquorum bonorum rapinam


ut Hebr. lOdicitur.

passi fuerant,

neficenlix fruclum, seu


ctis

eleemosynam obsignalam sanid est,

Vers. 26.

Probaverunt emm
,

tradidero

per vos proficiscar,

Rom

Macedoni...,
et

id

transiens proficiscar in Hispaniam.


transitu intenlo, vide dicta v. 2i.

De hoc

ilinere et

est, placuit et visum est Ecclesiis

Macedonix,

Acbaix

facultalum suarum communicatipnem facere in sanclos, pauperes


ctos, id est
,

Juxta verbum

Grxcum

ripayw/teves,

cm

sigi

seu pauperibus qui sunt inter sanj

consignavero, videtur

qud D. Puulus hanc pecuniam

Vers. 27.

Placuit

Chrislianos Jerosolymitanos.

nolueritnisiobsignatam ferre, ne quissuspicaretureum


I

emm

eis,

et debitores sunt,
!

aliquid usurpasse sibi.

Hoc Apostoli exemplo caveat


;

idest, voluerunt, inquam, elipsis pLicuit, et jurentrilo,

omnis Chrisli minister minini suspicione avarilix


hominibus.

quippe sunt
si

eis debitores, scilicet

ex gratiiudine.
i

provideat bona non lantm coram Deo, sed et coram

Nam

spiritualium participes..., id

est,

si

enim

genliles spiritualibus

Judxorum

divitiis, id

est, fidei,

Fruclum vocal Apostolus eleemosynam


illud saturare

quia verbi

Vers. 23.
in
liis

regionibus.

Nunc verb ullerius locum non liabens Locum scilicet vacuum cm in eis
,

sertim

si

possim, sed dunlaxat ex parie, prxlantm in transitu vos videam


i

repleverhn Evangelium unique fundatis Ecclesiis, ubique constituas et ordtuatis episcopis el presbyleris, qui inea cpta perhcianl. Regiones inielhgit Achaiam et Macedoniam. Easenm paul post nominabit; cl in Acbai erat Corintlios, nbi liane scribit Episiolam. Cupiditatetn autem habehs veniendi ad vos ex multis jam prcedentibus aunis- Jjtogno teneor desiderio jam multis annisad vos proliciscendi vosque invisendi. Vers. 24. Cm in Hispaniam proficisci cpero spero quod prteriens videam vos, el vobis deducar iltkc. Spero, inquit, fore ut istcite'r faciens, videam vos, et illc, id est, in Hispaniam, vobis deducar.
,

uti dcslino.

lia

Theophylact. Significat se
etvoluptati
r,
sil

illorum
uriiin.
J

colloquio

magnum gaudium

Vers.

2.*>.

Nunc

igitur profit

elc. Ut

Chrislianis in pauperlaleet nec

te

constitutis de. ,

feram colleclam elemosynarum , quam in Macedoni et Acbai. Probaverunl enim Macedoni et Vers. 26 27. Plaait enim eis, et debitores sunt Achaia ele eorum nempe sanciorum agenlium Nam si spiritualium eorum particips
, , ,
1

tiles

debent

et

in

carnalibus (in temporalib


igitur

.
I

plebile

Si vobis primUm ex parle fruitus fuero, q. d. Inexbabco veslri desiderium , ul nunquui lotuui
:

ministrure illis. Vers. 28.


est, id facere

Hoc

cm consummavero,

etc

propono ac spero.

543
divini

IN
fructus

EPISTOLAM AD ROMANDS
fructus
est,
liceat D. Pauli
liuin et
,

34

est; pietatis
,

fidelium
et

cum

Christo nunc regnantis

auxiD.

fructus et oralionutn

gemituum

laciymarum paurecipienti.

suffragia

invocare? hoc cliam


,

alibi fecit

pcnim

al fructus danti utilior

qum
,

Hinc

Paulus, Eph. G, Col. 4

Thess. 5, 2 Ths

fructus dicitur, ait D. Chrys.

ul innuat Apostolus

Hcbr. 13.

contributores lucrum facere, ju\la illud Chrisli Do,

Vers. 31.

Ut
,

librer ab infideubls...
et obseo.uh
,

ab
,

ii

mini

Bealius

est

magis dare qum accipere.


vos....,

Vers. 29.
id est
,

Scio autem quoniam veniens ad


qud meus ad vos ad venins
scilicol
,

credulis Jdaeis

mf.i

obi.atjo

Graec.
<

et

minislerium du

um

scilicol
sit

in

eleemosynis el

scio

eril

cum
:

gendis et perferendis,

acceptum fidelibus,

ipsis-

uberrimis gratiarum donis,

ad confirmandos

que gralum.
peclus Paulus

Ipsis
,

eliam Judus conversis eral sus-

vos

ut diclum est cap. 1. D. Chrys. aliler exponil

quasi Judaisini hoslis et gentiuin pa-

Scio

me, cm vencro,

vos inventurum repletos

om-

tronus

nibus spirilualibus donis. Vers. 50.

Obsecrovos ergo, fratres;


in
,

Vers. 32.
id est,

Ut

veniam ad vos....

ut boni operis

successu loclus veniam ad vos. Per voluntatem Dei,


si

ego vos oblestor per Domini noslri Jesu Christi mrita,

fuerit

Dei volunlas.

Et rfrigrer,
,

Graee.

el

si-

peu ciiARiTATEM Spirilu sancto

cordibus

mul
est,

recrer vobis;

Syr.

etvobiseum requiescam,

id

nostris infusam

qu

in

unum
:

corpus colligamur.

apud vos

refociller et inulu

consueludine rc-

Ut

adjuvetis me; Grrcc.

Simul mecum
,

certelis,
sibi

creemur.
Vers. 53.
vers. 5
spei.
liit
;
:

orationbus.... Proesentiebat Paulus

magnum
et

certamen

instare

Act. 20

23

sciebat

qud

Deus autem
patienliee et
ipsis
,

r-Acis,

supple auclor, sient


vers. 15
:

preces sint quasi certamen

habemus
qud
licet

in luct

Jacobi

cum Dco, cujus figuram cum angelo. Hinc colligc


;

Deus

solatii;

Deus

Rogat pro

sicul et

ipsorum oralioncs pchoc capile rogavil


sint in veri-

sanctos invocare

si

enim D. Paulo

rogat aulem quod

jam

bis in
,

licuit

Romanorum adhuc

viventium preecs non simpliciler,


,

utamputat omni discordi


latc
,

concordes

sed ctiam per sanctissima quseque obsecrare

quidni

idque Deo pacis

efllagitnt.

Scio aulem, quoniam veniens ad vos, Deus per meum advenlum , prsedicalionem etc., q. d. et cnversationem cnpiosam vobis impertietur evan:

Vers. 29.

gelicorum mysteriorum cognitionem, amorem, consolaiionem graliam el fruclum. lia Origenes et Anselmus.
,

Vers. 30, 51.

Obsecro ergo

vos, fralres, etc., ut

Jud. Pro adjuvetis Ut concertais in agonc mecum. Pr.xsagiebat Apostolus certamen quod poslea liabuil Ilierosolymis, Act. 21, ubicaptus fuit ab inlidelibus Judceis,
librer ab inftdelibus qui sunt in

me, Grc

est

contra quod precibus certabal, el Romanorum ut secum crient, preces hic implort. lia S. Chrysostomus. El obsequii mei ( minislrii eleemosynarum quas defero chrislianis pauperibus in Jndae degentibus) oblatio accepta fiai in Jrusalem sanctis. Orale eliam ut hoc meum minislerium quo f'ungor in perlerend Hierosolymam eleemosyn , sanctis pauperibus qui in e sunt, acceptum ac gralum sit, cosque ketitieel.
,

Si Paulus implort orationes Romanorum fidelium pro se ad Deum, cur non vicissim ac similiter Romani implorent orationes Pauli? Et si Pauli yiventis in lic carne morlali , cur non eliam hc mortalitate exuli et regnanlis cum Christo? Ut veniam ad vos in gaudio. Ut, evenVers. 52. tum signilicat. Sensus enim est lia (iet ut cum gaudio veniam ad vos. Per voluntatem Dei. Hoc addit, quia piorum fidelium est omnia bona Dei voluntate expectare, et in omnibus nulu providenliie Dei penderc. Et rfrigrer vobiscum, q. d. l.'l refociller, et ex lot laboribus recrer, vidons vestrum profectum in Evangelio, el vos pariier recreemini videntes me, de quo

inulla inaudistis.

cem

Deus aulem pacis, etc. Optai eis paDeo pacis auctore, videlicet respiciens ad contentiones quee intereos fuerant, tam de juslificatione inter Judos et gentiles, qum de Iegalium observaVers. 55.

tione Judis ipsis inter se.

Corollarium

pietatis, seu

qu

in hoc capite ad pietatem

maxime sunt notanda,

et in

praxim

redigenda.
1

Ex hoc
,

capite disce fraternre charitatis debilum


,

*
1

lucinationes a?grc
tiv

tuli

Ieniler

non

inslruxi charitate

esse

infirmis compati

ipsorumque infirmilates
ipsos

leni-

non correxi
!

Quot ergo peccata contra


!

com-

ter et ebarilativ portare,

inslruere, juvare,

misi

Deus charitas

Deus patienlia

Scd qui

me

fovere

sicut fraternoe charilalis

debilum est paupe-

peccantem palienter suslinuisti; de peccalo nuise dolentem


el

ribus compati, ipsis erogare,


sublevare.
lur ignarus

illorumque miseriam

pnitentom suscipe propilius

el
,

refove

Ad hoc
,

datur scientia et virlus, ul inslrua;

tuo miseralus auxilio. Da cordi


pali
,

meo

diligero

c m-

et porlclur intirmus

sicut ad

hoc dat;c

suslincre
,

da proximo cornplacere ad Dei glo-

sunt divitibus opes, ut snblcvenl pauperes. Et sicul

riam
2

sicut Christus nos suscepit in honorent Dei.

divesin suis
servans
,

divitiis sibi

complacens
,

casque

sibi re-

Exeodem

capile disco fundamenlalem charilalis

peccat avarili
,

sic vel in

su scienli vcl

et misericordia

nostr^erga proximum ralionem, ni-

virlulc sibi plaeerc

eisque ad proximi
est

bomun

et sa-

mirm

ineffabilem Filii Dei erga nos humanitatem ac

lulem non

uli

amor quidam
parce mihi

concupisccntiic

benignilatem, cl admirabilcm propter nos condes-

charilali contrarius.

censum.
!

Deus charitas
concupiscentias,

et

ne recorderis

Christus suscepit nos in honorent Dei


ciavit

nos

sibi

sosus-

complncenlias
?

et

avarilias

mcas!

omnes;

in incarnatione su noslras
;

omnes

quotics mihi complacui

quolics in

fratrem

meum
lial-

cepit infirmilales

in )>assione
vila:

su

lulil

omnia nostra
sibi

indignans excandui

quolies ejus ignoranlias et

peccala

loto

su*

tempore non

plaeuit;

345

COMMENTARIA. CAP. XVI.


dacio. Vide diserimeu complacentix

3i(J

propriis commodis, mit quieti non studuit, sed nostrse snluli et gloria>. Dei.

chrislianx

el

Ergo

et

nos debemus
,

fra-

mundan

v. 2.

lium infirmitales
modis
et saluti

ferre

ipsis
,

compati

illorum

com-

Hanc christianam complacenliam divus Paulus suo


nos docet excmplo
4
,

sludere

illis

complacerc

et t'avere

v.

14 et 15.
et

d illorum

bonum
in
,

et gloriam Dei.

Denique ex hoc capile disce


sit

nota quod pra-

5 Et hinc simul disce chrislian et

meritori fa-

dicalio

sacrilicium
pielale
,
,

et iile dbet concionator

ad
;

cere
et

quod

usn frequentiori
,

lit

civililer
;

lantm

eam magn

purilale el sludio se prappnrare

aliquando

im sp
,

cum

peccato
,

scilicet pro-

ad Dei gloriam
ferre, baroque

et

ad animarum salutem omnia re-

ximo complacerc
tale

saluiationes

amicitias et alia hu;

duo tanlm inlenderc'; dbet auditoprecibus


,

jusmoili signa honestatis exliibere


,

hoc
,

fit

ex chari-

rum corda,

quasi victimam,

lacrymis
;

in bonum et ad exemplum charitatis Cluisli et tune erit actio meritoad sedificationem proximi secs cm fit ex uipote divin charitatis actio ria
; ,
:

pnilenti ad sanclificalionem pramarare

Spirilum

sanclum super
ral., v. 16.

il

In

assidue invocarc. Vide reflex.

mo-

complaeenti human

cum

adulatione

cum men-

CArUT
1.

XVI.

CHAPITRE XVI.
nos-

Commcndo autem

vobis

Phben sororem

tram, qui est in ministerio Ecclesia?, quaeest in


chris.
2.

Cenet
:

notre sur Phb, diaconesse de l'Eglise qui est au port de Cencbre,


1

Je vous

recommande

2.

comme
Ut eam
suscipialis in

Alin que vous la receviez au on doit recevoir les saints

nom du
,

Seigneur,
l'as-

el

que vous

Domino digne
mihi

sanctis

assistais ci in

quoeumque negotio
asiilit multis, et

vestri indiguerit
ipsi.

elenim ipsa quoque


5.

dans toutes les choses o elle pourrait avoir besoin de vous car elle en a assist elle-mme plusieurs et moi eu particulier.
sislicz
;
,

Salutale Priscam et Aquilam adjulores

meos

in
|

3.

travaill

Saluez de ma part Prisque el Aquilas, qui ont avec moi pour le service de Jsus-Christ,

hristo Jesu.
4.

(Qui pro anima


:

me

suas cervices supposue: ,

runl

quibus non solus ego gratias ago, sed et cuncla


;

Qui ont expos leur tte pour me sauver la vie, ne suis pas le seul qui sois oblig, mais encore toutes les glises des gentils.
4.
et qui je

Ecclesi gentiuni)
5.

El

domeslicam

Ecclesiam

eorum.

Salutate

Epnelum
Christo.
6. 7.

dilecluin mihi, qui est primilivus Asi;ein

5. Saluez aussi l'glise qui est dans leur maison. Saluez mon clid* pncle qui a t les prmices de l'Asie, en Jsus-Christ.
,

6.

Saluez

Marie, qui a beaucoup travaill pour

Salulate Maram, quse


Salulate

multm
et

vous.
7. Saluez Androniquc et Junie, mes parents, qui Ont t compagnons de mes liens, qui sont considrables entre les aptres, qui ont embrass la foi de Jsus Christ avant moi.

laboravit in vobis.
et

Andronicum
,

Juniam, cognatos
,

concaptivos meos
et anle
8.

qui sunt nubiles in apoatolis


in

qui
'

me

fuerunt

Christo.
in

Salutale

Amplialum dileclissimum mihi

Do,

8. Saluez Amplias, que j'aime particulirement en notre Seigneur.


9.

mino.

Urbanum adjulorcm iioslrum Jesu, et Slachyn dilectum meum. 10. Salulate Apellen probum in Christo.
9.

Salutate

in Christo
j

le

service de

Saluez Urbain qui a travaill avec nous pour Jsus-Christ, et mon cher Slachys.
,

10. Saluez Apellc

qui est

un

fidle serviteur

de

Jsus-Christ.

11. Salulate eos qui sunt ex Aristobuli


lutate

domo. Saceux de chez Arislobule. Saluez Hrocousin. Saluez ceux de la maison de Narcisse, qui sont au Seigneur.
11. Saluez

Herodionem cognatum meum. Salulate eos qui

dion

mon

sunt ex Narcissi
12. Salulate

domo,

qui sunt in Domino.


|

Tryph;enam,

cl

Tryphosam

quoe la,

12.

Saluez

Tryphne
,

borant
qu;e

in

Domino. Salulate Persidem charissimam


laboravit in

travaillent pour le service

multm

Domino.
in

15. Salutale
eju>, et
11.

Rufum eleclum

Domino,

et

matrem

chre Perside qui a service du Seigneur.

Thryphose, lesquelles du Seigneur. Saluez notre aussi beaucoup travaill pour le


et

meam.
Asyncrilum, Phlegonlem,
et qui

13. Saluez Rufus, qui est un lu du Seigneur, el

Salutale

Hermam,

sa

mre que je regarde comme


et

la

mienne.

Patrobam, Ilermen,
1.').

cum
et

eis sunt, fratres.

14. Saluez Asyncrite, Plilgon,

Hermas, Palrobe,

Salulate Plulolgufli el Juliam,


,

rorem ejus
sunt
,

et

Olympiadcm,

Nercum et soomnes qui cum eis


,

Herms,

nos frres qui sont avec eux.

et

sauclos. Salutale invicem in osculo sanclo. Salulant vos


Ecclesia: Cluisli.

15. Saluez Philologue et Julie , Nre el sa sur , Olympiade, et tous les saints qui sont avec eux
16. Saluez-vous
les uns les autres par un salut Eglises de Jsus-Christ vous sa-

16.

omnes

baiser, luent.

foules

les

17. logo

autem vos,

fratres, ut observetis eos qui


,

dissensiones cl oflendicula

praeter

doctrinam quam
m!) illi<.

garde

vos didicistis, faciunt


18.

et

dcimale

je vous prie, mes frres, de prendre ceux qui causenl parmi vous des divisions et des scandales contre la doctrine jque vous avez apprise, et d'viter leur compagnie.

17. Mais

Hiijuscemodi enim Christo

Domino nostro

serviunt, sed suo venlri: et perdulces sermoues, et

bcnediclioncs, scducunl corda inooccnliuin.

18. Car de lels hommes ne servent point JsusChrist notre Seigneur, mais leur ventre; el par des paroles flatteuses ils sduisent les mes simples.

547
19. Vostra

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS
locuni di19.
:

318

enim obcdientia

in

omncm

Gaudeo igitur in vobis, sed volo vos sapientes esse in bono et simplices in malo. 20. Deus autem pacis conterai Salanam sub pcdivulgata est.
,

Votre obissance est venue la connaissance de tout le inonde; et je m'en rjouis pour vous mais je dsire que vous soyez sages dans le bien, et simples dans le mal,
20. Que le Dieu de paix brise au plus tt Satan sous vos pieds. Que la grce de notre Seigneur Jsus Christ soit avec vous.

bus vestris velociter. Gralia Domini noslri Jesu Christi


vobiscum.
21. Salutat vos Timotheus adjutor

meus,

et

Lu-

cius, et Jason, et Sosipater, cognati mei.


22. Saluto vos ego Terlius
in
,

21. Timothe, qui est le compagnon de mes travaux, vous salue comme aussi Lucius, Ja^on et Sosipatre, mes parents.
22. Je vous salue au nom du Seigneur qui ai crit celte lettre.
,

qui scripsi Epistolam

moi Terlius,

Domino.
23. Salutat vos Caius liospes

meus

et universa

Ec-

clesia. Salutat

vos Erastus arcarius

civitatis, et

Quar-

tus frater.

23. Caius, qui est mon hte et toute l'Eglise , vous saluent. Kraste , trsorier de la virile , vous salue , et notre frre Quartus. 24.
soit

24. Gratia Domini nostri Jesu Christi


vobis.

cum omnibus

Amen.
autem
,

Que la grce de notre Seigneur Jsus-Christ avec vous tous. Amen.

25. Ei

qui potens est vos confirmare juxta


,

Evangelium

meum

et

prdicationem Jesu Christi,

secundm revelalionem mystcrii temporibus ternis


taciti

25. Gloire soit celui qui est tout-puissant pour vous affermir dans la loi de l'Evangile et de la doctrine de Jsus-Christ, que je prche suivant la rvlalion du mystre, qui lanl demeur cach dans leus
,

les sicles passs

26. (Quod nunc patefactum est per scripluras pro;

phetarum secundm prceptum terni Dei


dilionem
fidei
)
,

ad obe!
'

26. A t dcouvert maintenant par les oracles des prophtes, selon l'ordre du Dieu ternel, et a t connu de tous les peuples alin qu'ils obissent la
,

in

candis gentibus

cogniti.

foi.

27. Soli sapienti Deo per

Jesum Christum

cui ho|i

tior et gloria in secula scculoruin.

Amen.

27. A Dieu seul sage , honneur et gloire, par JsusChrist, dans tous les sicles des sicles. Amen.

ANALYSIS.
1

Commendat Phben
,

Ecclesi Cenchreensis dia,

Jesu Christo

altra ex

Romanorum

parle

illorum fuies

conissam
liujusque

aliomm multorum bcnefactricem ad Romanos Epislol lalrkem, v. 1, 2.


suam
et
1

loto orbe eclebris est,

et
;

illam Puulus non vult errorum

permixtionc obscurari

ideb vult eos ila prudentes, ut


Vers. 20,

2"

Ai

3.
,

ad.
et

16, salutat qumplurimos sanclos,

non decipianlur

ila

bonos, ut non decipiant.


et

quos nominal

quorum unumquemque

singulari

et

auxilium divinum optt


deceptores.

promittit contra liujusmodi

propri laude exomat.


5

V. 17,
et

Iwrtatur

Romanos

ut notent
,

eos qui disut ab eis fu,

4 V.

21, 22, 23,


illis

Romanorum

salutatores no-

sensionum
giant
;

scandalorum sunl auclores


:

minal.

idque suadel duplici ratione


;

un

ex pseudoI

Denique

suo more benedicit, tolamque Epistolam

apostolorum parle desumpt

suo ventri deserviunt, non

claudit precaiione et glorificatione.

PARAPIIRASIS. Clerm commendo vobis sororem nostram mecum san7. Salutate Andronicum et Juniam Phben, hujus Cenchreensis Ecclesi diaconissam, guinis vinculo ligalos, et, quod majus est, passioet qu hinc ad vos prouciscitur, hasque nostras lilnum, oh Christum, in carcere mecum participes;
1.
,

teras defert.
2.

qui sunt illustres inter Evangelii prcones


,

et in

hoc

Vos itaquerogo, ut eam

oh Christum, exci-

meprcellunt, qud priores


8. Salutate

me

Christo crediderunt.
charissi-

piatis, sicut decet sanclis excipi

mulierem sanctam,
,

Ampliam, mihi ob pielatem

et ei adsitis

in

quoeumque negotio
i

vestr indigne,

mum.
9.

nt opra

seq.uum est san ut

II i

adsitis

quaodoqui-

SalulaleUrbanum,
,

meum

in

promovend

Christi

dem

ipsa frquenter aliis quinpluribus sanctis adfuit,

glori cooperarium

hujusque consortem Slachy-n

et milii ipsi.

mihi magnoper charum.


,

3. Salutate Priscillam

ejusque maritum Aquilam

10. Salutate Appellen

multis pro Christo loleratis

meos
4.

in

Evangelio promovendo cooperarios.


et

passionibus probalum.
11. Salutate eos qui sunt ex Aristobuli famili. Salutate

Laborum insuper
;

periculorum nieorum con-

certes

qui semelipsos pro vil


vila?
;

me luend

objeceillis

Herodionem cognatum
et

meum

salutate Chri

runt periculo
gratias ago
,

oh qu mrita non ego solus

slianos Narcissi domesticos.

sed et omnes genlium Ecelcsi. ctiam

5. Salutate

cum

illis

tolam eorum faroiliam


,

12. Salutate Triphnam modo promolioni Evangelii

Tryphosam, qu;e suo

collaborant. Salutate Per-

christianam. Salutate
qui
,

Epnetum
,

mihi charissimum,
in

sidem mihi charissimam, qu multm pro Domino


laboravit.

me
;

in

Asi prdicanlc

primus

Christum

credidit

eslque meus in Christo

primogenitus ex

13. Salutate
illiusque

Rufum,

pietale christian

eximium,
di-

lic provinci.
6.

matrem,

quam

ut

meam

veneror et

Salutate Mariani

qu pro

vobis

multm labo-

ligo.

lavit.

14. Salutate

Asyacritum, Pltlegontem, Uermarn,

349
Satrobana, Ilermcm,

COMMENTAR1A. CAP. XVI.


el caeteros fratres, qui

35fl
sit

cum

>

Ail

hoc vobiscum
Cliristi.

favor et gratia

Domini

noslri

sunt conjuncti.
15. Salutaie Philologum
et
,

Jesu

Juliam
et

sororem
qui
nio.

ejus, et

Olympam
et
in

Nereum et omnes Christianos


,

21. SalulatvosTiinolbeus, in Evangelio

predicando
Sosipalcr,

meus

coadjutor,

et

Lucius, et Jason, et

sunt cuni eis

illorum vivunt contuber-

consanguiuci mei.
2-2.

16. Salutate vos

omnes invicem osculo


anioris.

sancto, et

Et ego, nominc Tertius, qui

liane Epistolam,

dictante Paulo, scripsi, vos in


Christi Ecclesiee,

Domino

salulo.

quod

sancti sit

signum

Salutant vos

omnes

quarum

in

vos

23. Salulat vos Caius, apud

quem
in

lue bospitor, cl

novi propensionem.
17. Hoc autem vos rogo, fratres, utobservelis eos, qui dissensiones et scandala gignunt inter vos,
falsas

universa Ecclcsia,

qu mecum

ejus dibus diver-

salur; salutal vos Erastus, Coriiitbiorum urbis


stor rarius, cl eli;im Quartus fraler.

qu-

opiniones docentes; contra doctrinam vobis traditam,


et vobis acceptam; hos, inquam, observate, ut
eis fugiatis.

24. Gratia

Domini

nostri Jesu Clirisli sit

cum om-

ab

nibus vobis,

Amen.
sit

25. .dElerna gloria

omnipolenti Deo, qui vos


e doclrin

18. Cognitos

ergofugile; etenim

isti

Christo Do-

gratia su

conrmare
et

et stabilire potest in

mino non
runt;
ventri,

serviunt, necejus Evangelii profectum


suis propriis

qux-

sed

sludeni commodis, suoque

quam quam

vos doceo

quai ubique pradico, im et

praulicavil ipse

Deo suo, serviunt;

dm

verbis

suavibus,

veletur

Dominus Jsus Cbrislus, ut rearcanum omnibus rtroactif seculis abscon-

blandis et adulatoriis seducunt corda simplicium, et


sibi

ditum, scilicet redemptionis et salvalionis

omnium
totius

non pnecaventium

ideab

illis

cavele,

eosque

genlium

per

Jesum

Cbrislum

Salvalorem

vitale.

mundi.
et

19. Aliunde vestra per fidem Christo obedientia ad

omnes permanavit;
de vobis gaudeo
obscuretur
,
:

ob banc veslram fidem, ego


haec
vestra;
fidei

26. Sed
et gratia:

quod mine, hoc

scilicet

tempore Iuminis

sed ne

pu ri las

manifestatum est per scripturas prophta-

volo vos

prudenles et

circumspcctos

rum, exposilas per apostolos, ab ipso Christo Domino


edoctos,

esse in ampleclendo quod

bonum

etabwlerno Deo delegatos


in cunclis

manifestalum,
gnies omnes

est,

ne decipiainquam,
ita

genlibus, ut illud

mini seducloribus; volo autem vos

simplices
flde suscipianl, cique vit et

moribus obediant.

et imperilos in malo, ut nemini nocere valeatis.

20. Deus autem paeis auctor et amator cit conlerat sub pedibus
stros.

27. Deo,

inquam, omnipotenti, solique sapienli,


aetema gloria, per Jesum Christian, di-

veslris

Satanam, hosque ejus mini-

bonor
vin

sit et

gloria;

splendorem. Amen.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Commendo autem
Graec, qu

vobis Phoeben. Per

menta sumit

meritis, et person Christi, cui ser-

hanc delala credilur hase ad Romanos Epislola,

viebat; sanctitaie

Cbristianismi, cujus et ipsa, et


;

Sororem nostram,
in ministerio,

fide scilicet et religione, qu.e


est diaconissa,

est

Romani

prol'essionem faciebant

ab ofciis Ecclesiae

seu ministra
34,

pra;stitis

Plibe;

gratiludine

ob bnficia, qua;ab

Ecclesia;. Baronius,
officia,
iiuii

ad annum

Clirisli

recenset

e receperat ipse Paulus.

seu ministerium diaconarum, seu diaconissa-

QUiE est

in Cenciiris.

Cenehrea; portus erat

el pa

istaram : scilicet custodire fores ecclesia; per quas


:

gus, seu quasi subtirbium Corinthi, in quo erat quai-

femiiuu iutrabant

sicut

enim
et

in

templo locum
;

viris

dam

ecclcsia seu parochia, in

qu lune eral Paulus,

separaium habebant,

ita

fores dislinctas

docere

versus Jerosolymam navigare paratus.

feminas non instruclas, earum mores formare, easque


juvare susceplione
tius bic nott

Vers.

2.

Ut eam

suscipiatis in Domino, id est, ut

Baplismi et Confirmalionis. Groin

eam

excipiatis

hospilio ob Christum,

cui

fideliler

quod

Jud djaconi

viri etiani

mu-

illa servii.

lieribus

ministrare poleranl;

in Grdeci

autem, ubi

Digne sanctis,

id est, sicut decet sanctos

sanctis

non
plici

erat

lam

liber accessus

ad feminas, ecclesi;c dualtra;


;

excipi, et assistatis, id csl, adsilis,

opitulemini, ei-

erant, quae

feminarum auxiiio opus habebant; feminarum mores formabant

enim
quas

que inanus porrigalis, ubicumque vobis opus liabueril.

alise,

feminas pauperes aut a>grolas pecunialquc opra sublevabant.

Etenim ipsa qioque astitit. Gr.

Nam

cl ipsa assi-

slrix multis facla est, scilicet hospilio excipiens illos,

Ex harum numro

erat

Phbe

quam

D.

Paulus

oecultans, et protegens adverss perscculores, seu Jud;eos, seu paganos.


aliari

Romanis conimeudal, ejusque commendalionis arguVers.


1.

Commendo
dieit

rem nostram. Non Bororem religione,

autem vobis Plwben sorosororem meam, sed nostram ; idest, christianam,quomod fidles

servientes, sed aliis

quibusdam Ecclcsia;

inini-

steriis addicta?.
ita

Cenchrierat poilus elpagus Corinthi.


suscipiatis
in

omnes

miiiuo fratres ei sorores appellabanl. Ecclesia au ist in Cenclirit. Liant enim olim quu; appcllabaniur diaconissa;, non
se.se

Quw

Origenes. Vers. 2.

Et eam

Domino, Domini

est in ministerio

et amore, propter Dotninum' vol in Domini grali et charilale curislian. Diane sanctis, scilicet,

nomme

581

IN
mihi ipsi. In

EP1ST0LAM AD ROMANOS
ejusquc culict laici.

35-2

Et

eum

hospilalis fuerat,

rant gcsscral, ait Theodoretus. ll;cc diaconissa

Cen-

lain

Hucusque Grotius. Hanc autem Grotii noobservo conlra hrerclicos, qui negant D. Pelrum
fuisse, quia

chreensi portu
tur;

Romam

negoiiorum causa proficiscebaEpistolam ad Ro-

Rom unqum

ipsum

in

hc Epistol D.

edemque
5.

operft liane D. Pauli

Paulus non salula t. Videplurav. 1G.

manos
Syr.,

deferebat.

Veus.

Salutate Priscam, Grec,


cl

Salutate Ep.lnetum..., Latine idem ac


Priscillam:
et

l.ttidatum,

scu honoralum.

Prhkelam

Akulam. Prisca seu

Priscilla,

Qui est primitives Asie,


qui primus
in

Gnrc,

primili

id

est,

Aquiln maritus cjus, Judaei eranl scenopegi, scu lenlo-

Asi, Minore

scilicet,

cujus caput est

rioTum

opifices,

nuper

Rom

Claudio

ejecti, sed

il-

Ephesus, Christi fidem amplexus


rus hodi hbent
1
:

csl;

Gracus

et

Sy-

lc crant reversi. Ilincquc Claudii

colligitur

quod cdictmn
uxor
Lyranus, pris

Primili Acliai; sed maie,


aise sit

cm ex

conlra Juduos non

duravert. Prisca
ait

Cor., cap. lG,v. 15, primili Acl

Slephartas,

nominatur ante marilum, quia,


credidit,
cl

non Epaenelus.
>ers.
'

ordo grali prponitur ordini nature.


v. 19, Aquila prior noini'

G.

SalutateMarum, qu.e hultum laboraid est,

Priniac

tamcnCor., cap. 16,

vit in vobis,

pro vobis, erga vos

Gra-c, erga

nalur

ilaquc liujus rei causa salis incerla,

nec eam

nos; ulrumquc forsan verum.


A ers. 7.

opus

csl
,

quxrere, Adjutores meos, Grc, simul op-

Salutate Anukomcum et Juniam cognvuxor ndronici. Ab


aliis

rantes

seu coadjutores

meos

in

Christo, id

est,

in

tos... Junia putatur

pulalur

negolio fidei proniovendo.

vir, quia (licunlur Mobiles in aposlolis.

Vide

Eslium

Vers,

i.

Qui

pro

amma mea

suas cervicf.s;
;

Judaii crant, forte Benjamilse, sicut et Paulus, velalio

Grccc, Suant ipsorum cervieem supposuerunt

id

est,

sanguinis

vinculocumeo
id

ligaii.

Hinc vocal

illos co-

qui pro nie vit luend, sese mortis poriculo objecejrnnt, sive in

gnatos suos.

sedilionc Corinlhiac,

de que Act. 18,

Concaptivos meos,

est, et

quod majus
ail

est,

me-

12, sive in Ephesin, Acl. 19, 24.

cum passionum oh Christum


lUll)

participes.

Paulus sp
G, v. y,

QUIBUS NON SOLUS EGO CHATIAS AGO...,


ris

ob

(loCtO-

fuit

ob Christum incarceraus, ut
v.25
;

2 ad Cor.

gentium conservationcni,

luin,

quod probabilius

et c. 11,

incerlum autem ubi

hi

cum ipso fuerint


:

est,

proplcr illorum sedulam in conversione gentium

captivi.

operam.Conjugium ab hoc opre non rctarJabat.


Vers
5.

Qui sunt nobiles in apostolis. Syr.


lebres inlcr upostolos, id
csl, illustres
in

Suutque perceinler Evangelii

Et domesticam ecclesiam EORUM,idosl,


recens ab exilio redibant Chri-

familiam eorum christianam; seu fidles qui sunl in

prrecones.

Et ante me fuerunt

Christo, idest, anlc

corum

donio. Quia

me

crediderunt Christo.
S.

Stiani, inquil Grotius, credibile csl,

scriberet, nullos fuisse

cm hc Paultis Romx communes Chrisliano-

Vers.
Syr.,

Salltate Ampliatum

Gimcc, Ampliam;

Amplum.

rum conventus, neque


tarel Paulus
;

presbyteros, quosalioqui salu-

Vers. 9.

Salutate Urbanum, adjutorem, Grccc.,


Staciiyn.
;

tali

autem lempore quacque doinus ec;

coadjutorem; Syr., cooperarium... et

clesia est, sicul Tertullianus ail

ubi 1res, ccclesia est,

Vers.

10.

Salutate Apellen probum


erudilissimain

Svr,,

nti decel Chrislianos excipere Ghrislianos, qui quasi sancti recipi debent. Ita Chrysostomus. Ut assistais ex in quoeumque negolio vestri indiguerit:

ronem diaconum)
feminarum, elc.
et

ac spcimen piarum

Videtur hc Phbe fuisse ex illis, de quibus Timoth. 5 dicitur Si hospitio recepit, si pedes sanclorum lavit, etc. Salulale Priscam et Aquitain, Judreos Vers. 3. scenopegos, qui nuper Rom Claudio ejecti, sedjam e reversi erant, uthiedocel Apostolus. Vide Acl. 18. Adjulores meos in Christo Jesu, id es!, in iis qu;e ad (idem Jcsu Christi provehendairi pertinent. Vers. 4. Qui pro anima me suas cervices supposuerunt, q. d. Qui pro vil me tuend suam objecerunt periculo, vel in ill sedilionc Ephesi per Demetrium excital, de qu Acl. 19, vel in Corinlhiac, de
eicnini ipsa
astitit

quoque

multis,

et

mil
1

ipsi.

Salutate Andronicum et Juniam cognatos Vers 7. concaptivos meos, qui seilicel mecum ejusdem sunt

genlis, puta sunl Jmhvi.

Porr concaptivos intellige, qud aliquando communia eum Paulo vincula pro Chriaut quando factum sit sto passi fuissent. Ubi tamen
,

ignoratiir.

Qui sunt nobiles in apostolis, q. d. Qui inler aposlolos et doclores sunl insignes el illustres, lia S. Chry:

qu Acl. 18, vel in ali simili. Quibus non soins ego grattas ago, sed
;

et

cnncl Ec-

clcsi gentium, vel proplcr hospilalitatem passim

om-

nibus exhihitam vel in gnre, proplcr Evangelii in gentes propagandi sedulam cooperationem. Vers. 5. Et domesticam Ecclesiam (familiam chritianam) eorum, etc. Qui primus in Asi ad (idem Chrisii est conversus. Vers. G. Salulale Mariant, etc. Quis hic labor vel quod opus. fuerit, non exprimil Apostolus; quanqum credendum csl taie fuisse quod ad Evangelii negoiium preniovendum perlinerct. Quamam item furil hc Maria, non constat. Pillant inerii credi eam esse quam Ignatius ad ipsam scribens vocat Deo dignam, et feminarum sapientissimam ; ac rurss (in Epistol ad Hc-

soslom. elTheod. Non enim soli illi duodecim vocali Christo, sed et Paulus, Silas, Iarnahas, aliique similes apud ethnicoset infidles evangelizanles, fuerunt eteliamnm sunt apostoli. Qui et ante me fuerunt in Christo, in lide Christi, q. d.: Qui anle me crediderunt, et christiani fuerunt. Nain esse in Christo, est esse ebristianum. Salutate Ampliatum, etc.; Graec, AmVers. 8. pliam dileclum meum. Addil Paulus. in Domino, nempe Christo, ut christianam declaret dileclionem. Salutate Urbanum adjutorem nostrum in Vers. 9. Christo Jesu. Vocat autem adjutorem seu cooperarium

in Christo, sicut
iis

exposilum est superis. Hoc est, in qu;e ad fidem Christi propagandam pertinent. Et Stachyn dileclum meum. Ilie Staehys B. Andra aposiolo primus Byzantin civilalis episcopus ordinatus esl ut legilur in Martyrologio Romano, elc. Salutate Apellen , elc, id est , probaVers. 10.

tum

Christi discipulum.
significat.

Nam

Grajca vox probatum et

sincerum

3S3
electum,
etc.;

C0MMENTAR1A CAP.
.

XVI.

ojfei

PROWM,

id

est,

nuiltis

experimentis

signum. Mos crat imic, prasertim in sacris conventibus, ut post orationem, anle synaxim, seu saneue
cliarisli;e suni|ilioncin, in

probatum bon
Vers. II.
DOMO. Salu ta

et sineer fuie Christianum.

Eu-

Saltjtae eos qui sunt


it.

ex Aristobuli
Ui >.l m, sive

signum
:

dileclionis fralern,

Herodionem cogn vtlm


sive
:

quia
alio

sesc sanct osculari, dicendo


culi loco successit

Pax

tecum. IIujus os-

ejusdem gmis,
sanguinis vinculo

quia ejusdem

tribus

sive

osculmn tabell, cujus eliam nunc

niliil cerli.

usus persvrt. Hoc osculo Christiani osiendebant se

Salutate eos qui sent ex Narcissi domo; qui id est, qui credunt Domino, seu sunt ChrislNT
stian'!.

omnin
in loco

inter se pares

uipole fraircs.
1

Non lamen

virifeminasosculabanlur, cm, ut v.
separalo orarenl.

dictuin cs1, lue

berlus famosus
cujus

Hic Narcissus pulatur Claudii imperatoris lised in vir eibnicus et ambiliosus


, ;

Salutast vos omnes Ecclesi.e Christi,

id est, quaa

domo

mulli crant Christiani.

Hune Narcissum
qui putat

sunt in Gracia, vel, ut dicit Tbeodorelus, totius 1er

fuisse probat

Fromondus contra Baronium,

rarum

orbis

nomine

salulat

eam

civilalcm, qtue uni-

alium fuisse Narcissum. Vers. 12.

verso lerrarum orbi praesidebat.


,

Salutate Trypiienv-i

etc. Mulieres

Porro res est notatn digna

qud D. Paulus, qui

sunt qua: pro ralione sui

sexs collaborrunt promo-

erga omnes fralres Romae existentes, tam ofliciosum


sese exhibet, de D. Petro nullam facial

sive ali virtule. tion! Evangelii, sive bospitalitale,

menlionem

Vers. 13.
id est,

Salutate Rufum electli


inter Christianos
;

in

Domiso,

bine enim

eximium
id

et matrem ejcs et
affeclu

argumenlum negandi principem apostolorum unqum Romanum fuisse ponhaeretici

sumiint

usas

est, natur Rufi

matrem,

incain.

tifleem.

Sed innumeri pen

lotius orbis testes

docent
fuerit,

Aliqui putant bunc Rufum esse


reiuvi;
alii,

filium

Simeonis Cy-

non lantm quod D. Petrus Romanus ponlifex


sed cl Roimeobierit

Vers. 14.

Salutate Asyxciutum
Hune

ut Eslius, negant, et probabilis.


,

uncum

D. Paulo. Auctores cilat

Phlegontem

Tirinus, Cbron. sac., cap. ultimo, Neronis

anno ul-

Herman,
bri, qui

etc.

Origencs putat esse auctorem

li-

limo. Yidcri polest Bronius anno Christi 54. Grolius


in

Pastor dicitur, et qui apud anliquos maxima?

prafatione hujus Epist., inilio, dicit apert qud

fait auclorilalis.

D. Petrus

Romam

ieril circa initia

Claudiani imperii,
,

Vers. 15.

Salutate Philologum et
sil
,

Juliam

ad reprimendam Simonis Magi impielalcm


res, inquit

ut vetc-

Dubilalur an Julia, seuJulias,

vir an millier. Ori;

idem Grolius, tradidre.


fuit

geucs puiat esse feminam Philologi uxorem


piadem
asseril
,

et Olym-

Omissa

itaque salulalio D. Ptri S. Paulo

Grc.

Olympam. Estius virum putat; idem


i.nvicem in

quia sciebat D.

Petrum un cum

aliis
,

Judis edicto
rediisse,

Fromoudus.
10. Salutate

Claudii imperatoris

Rom pulsum

nondm

Vers.

osculo sanoto

sed occupalum esse in Evangelio longis ac latis

id est, religioso et

quod sancli

et sinceri

amoris est

propagando.
et meam. Causa honoris eam qure secundm carnem mater erat, etiam suam matrem nuncupat. Ex quo colligitur fuisse vencrabilcm

Salutate eos qui sunt ex Aristobuli Vers. 11. domo, id est, famili. Grc, salutate <'os qui sunt ex Aristobuli domeslicis sen familiaribus , atque ipsum iu] Tunis (quod intelligilur) Aristobulum.Sicutet mox, ipsum Narcissum. Hic Aristobolus solitus fuit congregare fidles in suam domum, id est, fidelium conventus facere. Ejusdem lanqum apostolorum discipuli et martyris dies nalalis in Romano Martyrologio notatur ad idus martii. Quo eliam loco Bronius adnotat missum fuisse Arislobulum ad Britaunos Evangelii pradicandi causa. Salutate Ihrodionem cognatum meutr genlilem Pauli id est, JuiLenin vel polis sanguine conjn,
,

Et matrem ejus

Rufi

feminam, ac de re chrislian ben tneritam. Vers. 14. Salutate Asyncritum, Phlegontem. Ili duo, simul cum Herodionc supra diclo, tanqum apostolorum discipuli recilantur in Martyrologio Romano. Ilermam, Palrobam, Ilermen. Herinas isle, siculde co loquitur Rom. Martyrologium digne semelipsum

sacrificans

ctiorem. Salutate eos qui sunt ex Narcissi domo, id est, Narcissum cum suis domeslicis, qui sunt in Domino, id est, eos qui in Christum Dominum credunt. Unde vi-

acceptabilisque Deo hoslia factus., virtutibus clams clestia rgna pelivil. Hune esse auctorem libri qui Pastor inscribitur, pulat Origenes. Liber Pastoris quo loco habendus, vide Estii, fol. "2~2d. lu qui cum eis sunt fratres , id csl , christianos co,

nnu domeslicos.
Vers. 15.

Salutate Philologum
:

et

Juliam, etc. San-

dentur in cdem llilari non jubet.


N
i

domo

aliqui fuisse infidles,

quos sa-

us. P2. Salutate Tryplicenam et Tryphosath laborant in Domino, id est, qua: collaborant Evangelio Ciirisli Doinini. Nimirm co labore qui sexui

ctos vocat quos paulo anle fralres, idque ver sanelilale ; quoniam elsi forte non omnes quos salulari
vult, taies sint, id est,

qu
illi

ipsa
I

conveniat. Mulieres fure nobiles Iconienses, quas Pauls Iconii ad Christum convertit; ut memoratur
in actis

ver sancti communitas lamcn Adnoiat ex Chrysostomo Theohylactus, Paulum in lie Epistol tam multos saluquin in null ali tsse causamque adduni quia

sanctorum
,

est.

Theclae virginis Qdclioribus. Salutate Prrsidem charissimam ( Grac dilectam ) qu multhm laboravit in Domino, liane impensis laudai quia dilectam vocat, et multhm laborsse dicit.
.

viderai ipse Romanos. Salutate invicem in osculo sanclo , id Vers. 1G. est, cum osculo, quale deeet sanclos , quodquc sym-

nondm

Viens aulem verbo praelerili lemporis, laboravit, rcspicere videlurad labores quosdam peculiarcs et graves, quos Ecclesioe causa Persis subiverat. Vers. 15. Salutate Rufutu electum in Domino. Electum vocat, qud pictaie esset insignis inter Chri-

sti

Doinini fidlesi

sit amoris casli , sinceri spiritualis ac divini, charilatem vocamus. Quares, cur S. Petrum non salutet liic Paulus ? An e Petrus nunqum fuit, ut ex hoc loco conquia Ri lendunt novantes ? Respondeo, minime, sed causa est, vel quod ad Petrum peculiares litteras dederit Paulus, vil quod Petrus, utpol Judaeus, ante aliquot annos Rom pulsus Claudio tmperatore, etiamnum abes-

bolum

quam

Of>v

IN
I,

EPISTOLAM AD ROMANOS
i

356
3, v.

Innoeentitis

alii,

et postipsos

Baronius et Bellarin

de iisdcm dixitad Philip.


venter
est,

18

et

19
;

Quorum Deus
i>er dii.ces
et

minus doeent D. Pelrum tum temporis


lispaniam et Africain excurrisse
et firmandas Ecelcsias.
,

Brilanniam,
illic

ad
:

cum omnia
,

sua referont

et

ad fundandas

BEHMONES
vitum

Grac.

et

per blandiloquentiam

benedidi

Vide Grotium citatum


si

et re-

cenliam. Amicitias qurunt


,

hominum,
:

et
,

maxime

fatum

in v. S.

Addi potesl qud

Romx>

fuissel tune

ut inde
,

parent milittes
placcnlia
,

hinc

per verba

D. Petrus, ortum dissidium composuisset, nec D. Paulus ad

blanda, suavia

et

per adulationes, sedu-

Romanos

Iic

de re scribendi sumpsisset

ofli-

cunt corda simplicium et

sibi

non prcaventium.
:

cium.
Vers. 17.
vetis
;

Rogo autem vos,


,

Vers.

19. Vestra

enim obedientia...; Graec.

fratres, ut obser-

In omnes devenit. Secunda Pauli ratio desumitur

Grcec, spcculemini

considerelis.

Hoc

dicit

Romanorum
Gvideo
fidem
;

fide, qure, ut cap. 1, 8, dixit, annuntia-

contra pseudo-aposlolos, qui Iegis Mosaicrc observanlias

tur in universo

mundo.
,

pradicabant, casque volebant gentibus conversis


:

igitl'r in voris

id est

ob banc veslram

imponcre

hos ergo vull Romanis observari, ut cos


illis

sed volo vos sapientes esse in bono

Ne

fugiant et ab

caveant.

hnec lidci vestra; purilas obseuretur per

errorum perpossitis de-

Prter,
cistis
;

id

est, conlra doctrinam

quam vos

didi-

mixtionem
bono,
ita

volo vos ila sapientes et illumintes in

viv scilicet voce, D. Petro et aliis apostolis

discrelos et prudentes, ut

non

vestris.
fugialis.

Et declinate

ab illis, id est, observale ut

cipi. lia
sitis

simplices, innocentes, in malo, ut non posita sapientes ut non decibonos ut non decipiant. Simplices, Gra3C. :
/.-ipy.,

decipere; uno verbo,


;

Hinc iterm Grolius argumenlum sumit credendi

piantur

ila

qud lune Romce non fuerint convenlus communes


nec presbyterium
;

Kxspixto^' uaoc/.Io;, simplex, deducilur


et
j

cornu,

alioquin

inquit,

D. Paulus laies
lali

ab privante

quasi sine cornu, excornis, non va^'

excommumeari

voluisset.

Ubi aulem sine

regimine
declij
;

lcns noccre, placidus, innocens.

est Ecclcsia, nibil aliud possunl singuli,

qum

Vers. 20.

Dels autem pacis conteratSatanam...

nare familiarem convictum


Christi vivunt. lia Grotius.

cum

iis

qui non ex rcgul

Promillit el optt divinum auxilium contra taies de


ceplores, qui Satanse sunl organa. Deus, pacis amator,

Vers. 18.

Hujusmodi

enim Giiristo Domino noj

et qui dissensioncs islas odil,

conterai citb diabolum

stro non serviunt


stolus
,

Duabus rationibus

ulitur

Apoj

qui per istos pseudo-apostolos vos conlurbat et deci-

quibus Romanis suadeat laies falsos docloi es

pere conakir. Conterat, inquam, cit sub pedibus vestris


j

fugere;

quarum prima sumitur ex


,

parle pseudo-apoIsli falsi

ut

eum

conculcetis

et

obmutcscere
:

facialis.

stolorum

et

hoc versn exprimitur.

doctores,

Alludit ad verba Dei, Gnes. 5, 15


caput...

Ipsa conteret

dm

suas vobis falsitates praidicanl, non inteudimt

Ghristo

Domino

servire; sed sua lucra et

commoda
Idem
j

Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum,


ad hoc, seu ad Satanam conterendum,
lium Domini nostri Jesu Christi

id est,

qurunt, ut possint delicios vivere. Sed suo ventri ; Graec, suo ipsonun

gratia, et auxi-

ventri.

sil

vobiscum.

set; discurrebat enim ad alias in Itali , Hispani , Ai'ric, et Britanni Ecelcsias fundandas cl juvandas, ut tradil et doect Iunocentius 1 , Epist. ad Decen-

que

tium. San si Petrus eo tempore fuisset, non inipralermisisset pro sua aucloritale et munere apostolico dissidium componere quod inler (idoles
, ,

ctrinam vobis inilio Iradilam. Et declinate ab illis, ac si dicat Ide observate, ut ab iis declinelis, id est , eorum consortium fugialis. Hujuscemodi enim Chrislo Domino noVers. 18. slro non serviunt, sed suo ventri, id est, qu.erunt unde
:

Judteos et genliles ortum


ti legis et

l'uerat, et

errorem de

jusli-

operum, menlibus eorum penits eximere.


j

Sed nec Paulus sibi sumpsisset operam scribendi ad Romanos, qui prsentem haberenl suum aposlolum
doctorem, prsesertim lanti nominis virum. Qutres, cursallem Petrus ipse, si absens erat, ad suos Romanos inler se dissidentes non scripseril? Propterea credo, qud res ad eum procul agentem non esset perla ta. Nisi dicere velimus, ait Baronius, hanc pi stolam pro sua defensidne Paulum scripsisse, quod de abrogalis legalibus sibi negotium factum esset. Salulant vos omnes Ecclesi Christi. Non qud ab eis salulandi Romanos accepisset Paulus mandai uni, long enim aberant; sed quia eariim charitatem et alfectum noverat quo Romanos salvere et prospr agere cupiebant. Sic quoque vlilg et ver amicis et
et
, ,

seducunt , corda innocentium. Atqui in nullos magis ba^c eadeni compelunt, qum in hx-relicos nostri seculi , qui per blandiloquentiam, assentationes, magnilica promissa, perque speciosa nomina verbi Dei pbrae doctrinae, et securilatis conscienlice, decipiunl simplices et impe,

laul vivant, etgulam expleant. El per dulces sermones , et benedictiones

rilos.

familiaribus scribimus : Salutal le ille vel iste l'amiquia liaris Unis et meus, etiamsi nobis nil taie dixerit novimus cjus menlem qu alium salvere et ben agere
:

desiderat. Ha:c

benlium
expers.

liic

usus

enim mens est hominum invicem scricommunis verus et mendacii


,
,

Vers. 17.
eos

Rogo aulem vos,


et

fratres, ut observetis
,

prter doctrinam quam vos didicislis , faciunt. Prter , id est , conlra , pra;ter doctrinam quam didicistis, id est, conlra doqui dissensioncs
offendicula

Vestra enim obedientia, qu prompte Vers. 19. Evangelio credidislis, in omnem locum divulgala est, q. d. Ergo , Romani, uli ccepislis, ila pergite lueri hanc fidem et obedientiam. Gandeo igitur in vobis. Propter quod, inquit, etgaudco san de vobis ac veslr causa. Sed volo vos sapientes esse in bono et simplices in malo. Sapientes, id est, prudentes et cautos, ne bono qud accepistis, illorum seduclorum (lulcibus el blahdis persuasioniimsexcidalis. Ad malum autem simpl ces id est, rudes , quasi nescienles mal agere, qui nullam nocendi artem lenealis. Deus autem pacis conterat Satanam sub Vers. 20. pedibus vestris velociter. Deus, inquit, pacis auclor, Satanam per minislros suos errorum magistros calcaneo veslro insidiantem hoc est ad lpsum et defeclionem reci fide sollicitantem, brevi conterai sut pedibus vestris, id est, cit vicloriam de co vobis tr-ibuat extinctis penits inter vos opinionum dissidiis,
et perleclc
:
,

S57
Vers. 21.

COMMENTARIA. CAP. XVI.

358
sutim fmiturus, vurss scribit
scripsit, v. 20.
,

Salutat vos Timotheus adjutor

juxta

morcm
2.'>.

quod
trs

Grc, simul operans;scu cooperarius meus, in Evanqui scilicct. Et Lucas; pulatur esse D. Lucas,
gelio

amanuensis oper
Vers.

El autem qui potens est


,

Hos

cum
mei
;

D. Paulo erat; et Jason et Sosipater, cognati quia Judxi, vel, ut supra diclum est, de aliis, v.

versus sequentes divus Chrysostomus


et

Thcodoretus
14,

Theophylaclus Iegunt,

et

exponunl
v. 24, c.

in fine cap.

7 et v. 11.

haneque Epistolam (iniunt,

16

Gratia

Do-

Vers. 22.

Saluto vos ego Tertius

nomen

est

mini nostri Jcsu Christi.

amanuensis, qui, permiltente Paulo, suam


lulalioncm.

addidit sa-

Syrus non ponit versum 24, sed posl versum 23


jungit
finit
:

Deo autem
:

qui potens est...

deinde Epistolam

Qci scripsi Epistolam, Paulo nimirm dictante. In Domino, id est, saluto vos in Domino.
Vers. 25.

per

Gratia Domini nostri Jesu Christi. Latini


,

om-

nes, etiam Ambrosius

Iegunt ut in nostr Vulgat.

Salutat vos Caius,


1
,

iiospes..., id est,

Origenes etiam apud Grxcos simililer legit; fatelur

apud quem hospitor, de quo etiam


et universa Ecclesia, quse
pilabatur
;

Cor.,

c.

1, v. 14,

tamen ab

aliis aliter legi

heecque verba
Difficile est

Ei qui po-

scilicct in Caii

xdibus hos-

tens est, in fine c.


tionis

14 reponi.

hujus varia:

Grc.

univers Ecclesi; sensusque est

ralionem reddere. Forte hc verba


est..., bis

Ei qui

non tantin meus

sed et [omnium fralrum Iiospes.

potens

posita sunt in Epistol

semel

manu

Aliqui volunt hune esse Caium, quem D. Joan., in su Epislol terti, laudat ab hospitalitate. Alii dubitanl,

Terlii, in c. 14;

secundo manu propri D. Pauli, hic.


c.

Quidquid
simi, et

sit

de

14, oinnes Latini

etiam vetustis-

ut Eslius.

cum

illis

Origenes, consentiunt

cum

noslro

Salutat vos Erastus, arcarius...; Grc, procurator, Syr., conomus, id est, prafectus et dispensalor arex
,

interprte.

Divus ergo Paulus, post datam Romanis benediclionem


,

seu

serarii publici civitatis, id est,

Corinlbi.

cl

ileralam divin gratia; apprecalioncm

Et Quartus. Nomen proprium; frater, cujus? an Terlii? an Erasli? an divi Pauli ? primum videtur
Estio verosimilius. Juxta D.

suumerga

illos

singularem afi'ectum

testficri

volcns,

hanc, propri manu, Epislolic sua; coronidem imponit,

Thomam

frater

idem est

qu Detim ob eorum fidem


in
fide et in

ita glorificat,

ut et eo-

ac ebristianus, seu

fidelis.

rum
nostri Jese Christi
:

cbarilatc confirmalioncm appre-

Vers. 24.

Gratia

Dojiini
et

cetur.

cum ommbus vobis. Semel

iterm valedicil

itrai

Ei autem, id est, Deo

supple

sit gloria, v.

27
,

qui

enim hic quod,

v. 20, verosimililer hic propri

manu,

potens est vos confirmare; Graec.,


postea Philippensium
iinivit.
v

slabilire

scilicct

Quod ipsum etiam

brevi facturum confido. Gratin Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Graliam Deo per Christum precatur Romanis, ut et Salanse

fuit

episcopus, et marlyrio vitam

Et Qunrtus

frater.

Ex nomine nonnulla conjectura


Erasti volunt.

vadant superiores, et omni in bono prolciant. Nam grali nomine favorem et benelicenliam jnlelligit, ad omnia qu sunt pielalis et salutis. Salutat vos Timotlieus, adjutor meus. Vers. 21. Utiquc in negotio propagandi Evangelii , nempe ille
insidiis

est,

hune

Terlii qui scripsit Epistolam, fralrem dici se-

cundm
non

carneru.

Quidam fralrem

Sed

addidit, ejus,

ad quem duae exstanl ipsius Epistoke. Et Lucius. Hune eiimdem esse cum Luc evangelist non abs ralione ut eliam plerique sentit Origenes
, :

docli seiilentia ejus subscribant. Saluto vos ego Tcrlius, etc., qui scripsi Vers. 22. Epistolam ad gloriam Christi, aut q. d. Salulem qiue

Christo Domino est et proliciscilur , vobis precor. Tertius ergo hic nomen est proprium scriba:, qui dictante Paulo Epistolam scripsit. Nulla sit igilur dh'italio, quin Paulus Epislohe dictator fuerit, ac Tertius non aliud qiim scriba, qui verba dictantis exceperit: quamvis eum et Pauli luisse discipulum proclive est exislimare; et postea factum episcopum Iconiensem tradunl nonnulli. \ers. 23. Salutat vos Caius, hospes meus, hospi-

Vers. 24. etc. Nota. Apostolus passim Epislolis suis et pramitlii et subjuugii appreealionem gratia ., ut doeeal, riil ita christiano in votis esse debere, ac Dei graliam, gratia;que augmentum, qu scilicet non hominibus, sed Deo grati simus ac placeamus sic enim ad omnia virtutum opra validi ac polentes efficimur, degimusque in perptua pte ac Ixlili. Sicut enim lainuIus qui rgi servit, apud quem gratiosus esl niliil tristitia; sentit, quidquid ininiicilia; vel adversitatis aliuude occurrat ita nos nihil mroris scntiemqs , sive amici, aliique nos descrant et infestent, sive pcciula el Iribulationes ingruant, si in Dei gratia simus, si Deus nos grali su roboi cl et confirinet. Si in grali Dei sis, lerribilis eris, non lantiim hoiniiiibus, sed et damionibus. Taies fure aposloli, qui calcatis diviliis Domini sui imperio sunl politi etc. inquit
1

quod additum oporlehat. Gratia Domini nostri Jcsu Christi,

tena

suum
1.

dicit,

apud quem hospitabalur. Hic Corin-

S.

thius erat,

quem se baptizalum luisse teslatur, 1 Ad hune Caium scripsit S. Joanncs tertiam suam Epistolam calholicam in qu eum ab hospilaCor.
,

lilalc cl

misericordi

in

pauperes dilandat.

Et universa Ecclesia, scilicet quae est Corinlbi, unde liane Epistolam scripsit Paulus. Videtur ergo ex hoc lof o Caii domus fuisse Ecclesia , sive locus ad quem

est vos confirmare, suscepl. hiod dicit propler mullos adhuc in lide dbiles, de quibus in superioribus. Dicens autem, qui potens est, siguilicarc vult id oinnin Deo sperhdbm et exspeclaiidum

Chrysostomus. Vers. 25. Ei autem qui potens

sive

slabilire, sciliccl

in

fide

ad S. synaxescoiigregabanlurChristiani,quieranlCorinthi. Inde Ambrosius, Syrus, et Graca Iegunt Caius esl hospes non lanlm meus, sed etiam universa; Ecclesia; Corinlhiac.
:

Salutat vos Erastus, arcarius civitatis, id est, quxsior, ui nimirm commissa erat cura publici rarii. Hic

Quod el alibi hc lociitione significa't, ex polensuadens elfcelum sperandum, duntaxat in bis i;u;e sperarejubemur; ut hujus ejusdein Epislolie cap. 11 Potens esl enim Deus iterm inserere illos. Et cap, 14Polens est enim Deus slatucre iltutn. Et 2 Corinlh. J Potens esl autem Deus omnem graliam abuntlarc facert Potens esl el eis qui tentanlm in vobis. Et Hebr. 2 auxilim. et prdicationcnt Jesi\ Juxta Evangelium meutn
esse.
li
: : (
:

:,;:c

IN

EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENTARIA. CAP. XVI.


juxta Evangeliim
,

"'30

in e fidc et doctrin, quee est

ips faclorum exhibilione manifcslarunt

seu everiti

qiod ego prxdico.

bus ad vaticinia rcspondcnlibus.


'ni

Et
minus

pr.cdicatio.nem Jesu Christi,

est, et

qnod Donon
est

Sl.i

INDI.M

Wl.ECEPTUM
,

TERM

Df.I,
,

id

C:.t,

UXla

ipse Jsus Clnistiis praedicavil; sicque

mandatum; Grxc.

ad ordinationem

s^u delegalio-

tain nica

qum Jesu
ita

Christi doclrina. Ita divus

Clny-

sostomus;

etiam divus Tlioinas.


:

ncm ab terno Deo ipsis aposiolis Ad obeditionem fidei i.n conctis


id est,

faciam.

gentibus cocniti,
,

Alii tauicri inierprelantur

Quac est juxta Evange-

cunctis,
fidei,

inquam, genlibus manifeslatum


seu ut

ut

lium, quod ego prdico de Jesu Christo, et conformis


est Syrus, ut videbitur infra.

obediant

omnes gnies

illud

Evangelium

audiant, fide suscipiant, illique moribus obediant.

Secundum revelationem
abscondiium,

Syr.

per revelalionem

Vers. 27.

Sou sapienti
in

Deo....

Deo, inquam

seu ut reveletur arcauum, omnibus relroaelis scculis


sciliect

qui solus sapiens est, ho.nor

sil et

cloria terna per

magnum mysterium

Incarna-;

Jesum Ciiristum. Vide


lioucm.

Paraphr. clariorem exposi-

lionis Filii Dei.

Pronomen
Hos

cui

bebraismo redundal; Rebri

Tesiporibus ternis, id est, in tot lemporis universitatc, seu


est

enirn repetunt relativum cuin antcdente, ait


lius

Corn:

omni rctroaclo tempore, cujus initium vald remotum.

Lapide.

1res versus

ila

Syrus exprimit

Deo aulem

Quod nunc patefactum est, id est, hoc aulem tempore gratis; manifeslatum per scripturas prophetarum scilieet exposilas et explicatas per
Vers. 26.
,

qui potens est vos confirmare in Evangelio


est

meo

quod prdicatum

de Jesu Christo per reveta-

tionem arenui,
fuit ;

quod temporibus ternis abscondiium

revelatum autem hoc tempore per scripluras proet

apostolos

quibus Christus apenvt sensum

ut intclli-

phetarum,

per

mandatum Dei

terni, patefactum

om-

gerent Scripluras, ail D. Lucas, 24. Prophtie prdixe-

nibus genlibus ad cbedienliam fidei; qui solus sapiens est,


gloria per J

runt tuluram Yerbi divini incarnationem

apostoli fa-

esumChrislumin secula seculorum. Cratia Dosit

Clam esse prxdicaverunl


Christi
,

et prophelias adimpletas esse,

mini noslri Jesu Christi


diant.

cum omnibus

vobis.

Amen.

rm adh

qui potest vos confirmais in fide ; qu niiniereatis doclriiK Evangelii mei , quo vobis prnedicavi Jesum Cliristum. Suum ergo vocat Evangelium, id est, se praedicalum. Secundum revetationem myslerii temporibus ternis tacili. Sensus : Qu Evangelii prdicatione revelatur et manifestalur mysterium omnibus relr seculis

n cunclis genlibus cogniti , Gre, in omnes gnies seu patefacti : scilieet myslerii quod nunc palefactum esl, et in cunctis genlibus cognilum.
1

notifteuti

mundooccultatum et pauciscoghitum. Tempora terna qu interdicit universum tempos quod praecessit


:

vocat tempora secularia. Ut 2 Timolh. 1, et Non est recens iuventum EvanTit. 1, q. d. Paulus gelii, sed ab aterno semper fuit ipsum Evangelium in secrelo divinilalis consilio, menteque divirr tacilum et occulium, et nunqum haclens in mundo propalaium aut prdicatum. Inde subdit Quod (scilieet mysterium jam diclum ) Vers. 26. nunc palefactum est , Gre manifestait autem nunc scilieet per apostolorum prdicati'aem. Per scripluras prophetarum qui Cliristum Chrislique Evangelium prdixerunt. Quod autem dicit, per supple , exposilas et inlelscripluras prophelicas

pres

alibi

Vers. 27. Soli sapienti Deo per Jesum Cliristum. Ilc refer ad, El qui potens est (vers. 25;, q d. Soli sapicnli el potenti Deo per Cliristum et christianam religionem, omnis sit honor et gloria sempilerna. Christus Deus et hoino cm sit ut Deus honorent recipil cum Paire et Spiritu sanclo ut bomo vero, illum delei't. Detulit aulem cm prdicavit in mundo SS. Trinitatem et jussit baptizari in nomiue Patrie,
: ,
:

et Filii, et Spirils sancti

omnes

gnies.

Nota, vox sapienti innuit per iiullam liominuni sapientiam bominem potuisse viam salulis agnoscere : quia solus Deus seipso et per essentiam sapiens est, qui cam per (idem noois manifestavit. Hinc solus sapiens dicitur. Vide Baruch. 3.
Cui honor et gloria in secula seculorum, Amen. Secula seculorum vocal Apostolus secula proprio nonine terna, et , ut Auguslinus exponit, conlinuata secula, id esl, nunqum lerminaiula. Gncca et Syrus non habent cui. Sic ergo hc omnia ordinanda sunt ci qui polens esl vos confirmare, videlicel soli sapienti
:

leclas.

Secundum prceptum terni Dei, id est, ex manda to seu delegatione terni Dei facl videliect aposiolis. Tacite commendat oflicii sui dignitalem maguitudine delegantis, quem propiio vocal epilbelo, ienwm
,

Deo,

sit

honor

et gloria,

Amen.
, , ,

Deum.
ut fdes prompt volunobeditionem fidei, id e. tate suscipialur , ut nimirm omnes gnies Evangelium iidemque Christi audiant, illique credant cl obe-

Ad

in morali homil. hic pulchr et palbelic oslemlentem , quantum S. Paulus suo zelo, labore et fervore honorril et glo-

Vide S. Chrysostomum
,

ullim.

riliciil

Deum.
et

Corollarium

pielatis, seu in

hoc capite ultimo ad pietatem


notanda.

ad praxim maxime

Observa

in loto

hoc capite exemplum christian

2 Hic ab Apostolo disce


rilicandi, scilieet

modum
et gloria

digne

erga

proximum

charilalis alque necessitudinis; quasi

per Jesum Cliristum,


sit

Deum gloDominum noJesum


Cliri-

divus Paulus voluerit hic in praxim redigere doctrinani se tradilam in capitis prcedentis versu secun-

slrum, v. 27. Deo honor

per

stum. Ut banc apostolicam et ver christianain pra-

do Unusquisque veslrm proximo suo placent


:

in

bonum;

xim melis
solus

intelligas

et accuralis

observes, nola
glorificat; ipse

nosque docere

modum chrislian el
(il

merilori faciendi,

quod solus Jsus Christus Deum digue

quod
bere

in

usu frequcnliori

civiliter

tanlm nimirm
;

Deo

infinit infinitum exbibet

honorem. Hujus
quasi nihilum

salulaiiones, amicitias, et alia honeslalis signa exhi,

veritatis ratio

est, quia angeli

bomines, crealur
sint,

de quibus \ide in coroll. pielatis, cap

15,
I

omnes coram Deo sunt quasi non


et

n. 2, 3.

inane reputanlur, ex

Isai.

40, 17. Nihil

autem lau?

461
et
ts.

JN EPIST.
glorificalio

AD C0R1NTH. PR^IFATIONES.
momenet ide

ver niliilum est


,

et nullius

vit; bine ipse Filins

Al Christus Jsus
,

homo Deus
infinit

est; bine infiniti


:

Dei gloriam

Dei hanc sut immolaiionem ad usque ad consummalionem Seculorum


,

merili

hincque

Deum

glorificans

digne.

mysiic continut et conlinuabit ubique terrarum. Hinc cl Filins Dei banc sui immolaiionem ad Dei glo-

Deum
tempore
;

infinit
id est
,

glorificavit

loto

sus vit morialis


,

riam
lis.

in

ternum reprsentt

et reprocsentabil in
et terra

c-

primo Incamalionis insianli

us-

Per Gbrislum itaque cli


Dei.

plcni suni g!oinfinita,

que ad morlis momenlum; glorificavit, inquam per suiim esse, quod omnium miraculorum est maximum;
,

ri

Ipse soins est gloria

Dei, gloria

universalis,

Deo digna.

per omnes suas internas et cxlcrnas actiones et passiones,


niii.

Nobis itaque

Deum
,
:

qu

llicandricoe fnerunt
glorificavit

et id^

valons

iufi-

Christus, Dei gloria

Maxime vcr

per morlcm suam,


,

nobis dicendum
Chrislum.
Clirisium
,

glorifiealuris, quid faciendum? Deo offerndus; cum Apostolo Deo sil lionor cl (jloria per Jesum

quae fuit immolalio hominis Dei

in

honorem Dei,
,

cl

Deo
ibi

sil

Iwnor

cl

gloria in clis per

Jesum

consequenler sacrificiuin Deo dignum

honorem Deo quantum


fieri

propter quinque vulnerum cicatrices,

proportionalum reddcns
polest, glorilicans.

Deumque

quas incorpore glorioso reservavil, stuniem tanqum


occisnm.

Deo

sii

Iwnor

cl

gloria

in

terris per

Jesum

Ex quo

resurrcxit, et gloriosus in ccelos ascendit

Chrislum, super altare


siic

in

sacrosanct Eueharisii
,

mye-

Deum
et

infinit glorifical in terris et in elis. In terris,

semper immolatum
in terris per

et

in

immolalionis slam
cl

quidem ubique terrarum, super


et

altare, nbi in san-

ubique conservalum. Deo


lis ei

sil

lionor
,

gloria, et in

ctissim Eucharisti continu et semper ad Dei glo-

Jesum Chrislum

qui in clis et in

riam immolalur, ubi continu


in niliilum

semper Deum adort,


clis cor a

terris

semper eteonlinu Deum

laudat, ainal, adort,

quasi redactus.

In

thiono
slat vc,

colil digne, infinit,

quantum

potesl.

Dei, ubi, leste D. Joanne, Apoc. 5, 6,


lul occisus, id est
,

Agnus

Deumergo
uniamur

glorificaturi, Cluisto

Deum

glorificanti,
in ipso,

in passionis suoe
,

memoriam

sua

fide, ciiaritaie,

sicque Chrislo uuiti,

sacra sligmala Deo semper exhibet


vobis
,

interpellons pro

cum

ipso et per

ipsum glorilicemus Deum, laudemus,


et

et in

selernum

exliibebit

ad ternam Dei

amemus, adorenuis
rificalio
,

colamus. Ihec noslra Dei glo-

gloriam.

quie qua tenus noalra, nihil est, nuliiusqua


;

Etenim
ila

(et

hoc bennota) quia

nihil

unqum Deum

momenli
digna.

quatens Christi,

crit preiiosissima, cl

Des

glorificavit ac cruenla Filii


fieri

Dei ad Dei gloriam

immolalio, quoe quantum

potest,

Deum

glorifica-

IN

PRIMAM EPISTOLAM AD CORINTHICJS


tolius Grxcia;

Corintbus,
pellat
,

quam Cicero
,

lumen apmetropolis

lus, Corinibii

quia divites erant, deliciis assueli


,

et

Achaise

qu; nunc

Morea
,

dicilur

secularis sapienli nimis sludiosi

primo fervorc
seducli, in
,

erat

duobus inciyla porlubus


ait

Ionio el

/Ego mari

slaiim delapsi

dein

falsis apostolis

lam

imminenlibus, ut

D. Chrvsoslotnus.

varios errores el lot abusus provolnli sont

ut et Je

In hoc nobilissimum

venit, ibique Christo


cl oeto

emporium D. Paulus Athenis Domino monitus, per decem


tantoque incoiarum profeclu
,

mortuorum resurreclione

duhitaverint.
:

menscs mansit

Quod, ut audivit Paulus, Corinthiorum paler ipse enim ut ait per Evangelium eos Chrislo genuerat
, ,

Evangelium pradicavit
(idem converterit.

ut

qumplurimos ad

Christi

filiorum sibi charissimorum salulis zelo succensus, ad

eos hanc priorem Epislolam,


scripsil,
ria darcl

maxim animi

libella le

Al poslqum pra>dicationis grali in alias civilates


et provincial profectus esl

tum
;

ut monita illorum emendationi necessaut qustionibus ah eis sibi pioposilis


;

omnium geniium Aposlo,

tum

casque prolixas cl mulliplici doctrine referlas scripsil aposlolus Paulus quod eis ipse primus Chrislum annuntisset, et, ut loquilur in priori Epislol, cap. 4, in Cluisto Jesu per Evangelium eos genuisset. Qu ratione fiiios suos charissimos, seque eorum patrem, eodem loco vocal. Nonnulli, inicr qnos auctor commentarii Ambrosio atlributi, putant hanc non esse Epislolam quam ad
:

Duas ad Corinlhios Epistolas

Corinlhios Paulus scripserit e quod in hc memineril prioris cujusdam Epistohu ad eos data;. Sic enim ait, cap. o Scripsi vobis in Epislol. Si hoc r^clne opinenlur an sees, videbimus cfun ad cum locum erventum erit. Prior ha-c Epislol (ion unum sel mulia a varia conlinet argumenta prdut muila crani dequibus vel admonendi Corinlhii Apostolo videbantur , vel ipsi ab co instrui cupiebant. Nam ipsos per,
:
l

s. S.

XXIV,

(Doufit.J

3G3
rcspondcrot
:

IN EPIST.
seripscranl
7, v. 1.
,

AD C0R1NTH. PK/EFATIONES.
'

5G4
et sequentibiis varia sibi

enim ad cum

zclantiores, ut

Dcinde cpKe septimo

pro-

palclcx cap.

posila dubia resolvil de inalrimonio et virginilate, de

Ac primo quidem

quia Corinthii cicsuorum magiet

esu idoloiylhorum, de inulierum

in

lemplis velatione,

strorum prcellenlirnaniter

van conlendebanl,

el

de

cn
in

cuebarislic,

de Spirils sancli donis, de

propterea inter eos schisma naium erat; bortatur

ut,

prx'ccllenli cbaritalis, tus

bis inanibus conicnlionibus diremptis, sinl unanimes;


<|iiia

Ecclesi, de

de umi donorum sanai Spiricorporum resurrectione, quaiu

ver ex immodic sapientiac sccularis existna-

probat et expiicat.

tionc

cxorlum erat boc schisma, bine quatuor

piirnis

capitibus

humanam

sapientiam depriinit, crucis autein

Deniquc Corintbios ad eleemosynas Jerosolymitanis pauperibus faciendas bortatur.

humilitatem commendat.
Capile quinlo arguit eos, qud

bominem

incestuo-

Scripta est

hxc

Episiola Epbesi in Asi, ut colligi-

sum
jubet.

in Ecclesi

su tolrent, qucin excorninunicari

lur ex cap. 10, v. 8, vcl sallem in loco ci \icino,


Cliristi 57.

anno

Videanlur D. de Tillemonl, nota il

S.

Capile sexto
iidelium

liles

damnt,
;

et pracscrtim

coram

in-

Paulum,
net,

et

P. Amelolie

in Prfat.;

Fromondus, Cor-

tribunalibus

et

quorumdam

impudicitiain

Lap., Estius (infra).

redarguil.
litteras

super quibssdam dubiis inter ipsos exorlis,


,
:

Paulum aposlolum suum consultasse iiquetex illo 7 cap. inilio De quibus autem scripsistis miki. Sunt autein ista summari quae tractanlur in lic Epistol, et boc ordinc Primm, ac pen ab exordio, Corintbios
:

lutem Corinlbiis ascribit. Illos autem Epbesi habitasse testalur Lucas Act. 18, et salis inlelligiiur ex
,

, cap. 19, circa quod tempns scripta est ba.'C Episiola. Cerl Pbilippis aliquando versatosessenusqum legitur. Sed et ex eo qud dicit:

historie continuation*

increpat qud factiones inter se baberent ex studiis erga magislros. Cujus rei mox causam aperit qud quibus sec ularem sapientiam immodic seclareulur ipse diverso commendat humilitatem crucis Clnisli, docens ejus mysleria seculo esse incognila ac revocat comparandis et judicandis Evangclii ministris. Deiiul, eos reprehendit qud bominem inoesluosum, et exconinitmiealione dignum in suo consortio et in Ecclesi tolerarent: quem ctSalanx tradendum judiculpat qud jtidiciis inter se contendecat. Tertio renl. idijue apud judices infidles. Quarto, taxt quorumdam impudicitiain malrimonium commendat ejusque leges prissefibil; cui lamen virginitatis ae perptua? continentia; studium anteponit. Quint, de arnium idolis immoltarum csu eos instruit. Sexto, digreditur ad utilem ac netessariam sui commendationem, commemorans quemadmodm gratis, ac nullo
, ; ; , ,
:

Suintant vos Ecclesi Asi , plan intelligilur in Asi, ubi Epbesuserat, banc Epistolam ab eo scriptam esse.

Macedoni non sil scripta, salis arguant Venimn autem ad vos citm M acedoniam perlransiero. Nam Macedoniam pertransibo. Constat cliam scriptam esse anle Epistolam ad
in

Nam qud
bxc

uliimi

capilis verba

Roinanos.
lur, velut

Nam

biijus

Epistol cap.

ult.

dubi loqui,

adbuc deliberans de su profectione in Jrusalem. Dicit enim Quod si dignum fuerit id el ego
:

eam,

mecum

ibunt.

In e ver
:

quam

scribit

ad Ro-

manos, de profectione jam conslitutum habet, nti dclarant illa verba cap. 15 Nunc igilur proficiscor in
sanctis. Quod Jrusalem ministrare scu viinistrans ver allinet ad eos quibus scribitur haec Episiola utrm ad Corintbios qui ex genlibus erant tantmnmodo scripta sit; an eliam ad Judxos Corinlbi moranies et Chrsto initiatos, dubiiaverit aliquis, propler cap. 12 Scitis quoniam gnies citm illud quod dicit essetis, ad simulacra muta prout ducebantini eunies. \erm procul dubio su inscriptione coinplectitur etiara Judxos, tanqum ejusdem Corinthiorum Ecclesi; fidles quemadmodm et Episiola ad Rom. et caetera omnes ad Ecclesias genlilium missa:, lideles utriusque
, , : ,
: :

stipendio Cormlhiis Evangelium praidicaverit : cm juxta Domini constilutionem ex Evangclio vivere potuisset. Septim, gcneralim eos ad perseverantiam vitre chrislianx" bortatur; admonens quai vitia fugere

inde stylum reflectit ad argtmicnium de imOctav, docet honestalem servandam in convenlibus Eccles'ue : ne mulieres aperto capile orent. Non , quod ab eis peccalum erat in celebfalione

debeant

niolalitiis.

populi

suis inscriptionibus

comprebendunt.

Nam

ut

cceme dominic,

corrigit, remeniorat

mysteriorum

S. Eucharislia?. inslitutione. Decim, dissent de donis spirilualibus ; exbortaus cxcmplo membrorum cor-

bumani ut suum quisque donuin confrt in conimunem prcipu ver onines studeant cbaritali, tanqum dono omnium excellentissimo. Undecim pficipit ut donis prophtise ae linguarum utantur ordinale. Duodecim resurrectionem corporuni quibusdam negatam, mullis argumenlis asiruil
poris
,

iisum

describit. Poslrein, de et qualitatem ejus ae colligendis in iatres pauperes eleemosynis eos admonct. Atqu baie de materi totius Epistol satis.

modum

episcopus; sic et una Ecclesi ex omnibus ejusdem loei Odelibus collecta licl esse potuerint in edcm civitate distinlae, ut ita dicam, paioehix. Kabebant enim Judi chrisliani suas quibus cl Moyscs legeretur, et Clnisli synagogas ut indicatif aposloli Jacobi mysleria peragerenlur verba, Act. 15; quamvis laiendum, udaeos gentilibus tam Corinthi qum in aliis qu per gnies erant Ecclesiis, fuisse mult pauciores. Und frquenter ila lideles ad quos scribit, atloquitur Paulus , ac si soli gcnliles essent. Quod utique eum fecisse credendum est in loco memorato. Nam alioqui in eo quod scribit

unus erat

in singulis civitalibus

Eam
:

scriptam esse Philippis Macedoni quidam opinanlur et ita habet flypographe in Grcis codicibus Epistojpa subjuncla. Sed mult verisimilius est, quod OEcumenius sentit, Epbesi scriptam esse; quemadmodm et habet argumenlum quod passim in Lalinis Episiola: prxmiltilur. Dicit enim Apostolus ullimo cap. se per-

Ego Cepliee : cap. 1 , quosdam Corinthiorum dicere Jiuheos potissimm notai, quorum Cephas, idest, Peirus, erat quodammod peculiaris apostolus. Alicubi quoque in person loquitur Judaeorilm, videlicel laiiqum Judaeus Judos alloquens ut cap. 10, cm di: :

cit

Nolo vos ignorare,

fralres,

quoniam paires

noslri
,

mansurum Epbesi. Meminiteliam Aquil cl Priscill, velut secum eodem loco niorantium diun ab iilis sa,

sub nube fuerunt , etc. Non enim sic loquerelur nisi inter eos ad quos scribit, aliqui Judx fuissent. Sed ad exposilionem Epistolie veniamus.

g*

PRIMAM AD GORINTHIOS EPISTOLAM


IN

COMMENT ARIA.
CAPUT PRIMUM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
1.
la

Paulus, vocatus apostolus Jesu Christi pcr vo-

luntatcm Dci, et Sosthcnes frater,


2.

Paul, aptre de Jsus-Christ par la vocation et volont de Dieu, et Soslhne son frre

Eceleskc Dei, quae estCorinlhi, sanclificatis in

Ghristo Jesu, vocatis sanctis,

cum omnibus

qui invo-

eant noinen Domini nostri Jesu Chrisli, in onini loco

ipsorum

et nostro.

3. Gratia vobis et

pax Deo Patre nostro

et

Do-

mino Jesu Chrisio.


4.

Gratias ago

Deo meo semper pro vobis


:

in gratia

Dei, quae data est vobis in Christo Jesu


5.

Qud

in

omnibus

divites facti estis in illo,

in

omui verbo
G.

et in

omni

scienti

aux fidque Jsus-Christ a sanctifis, cl qui sont appels pour tre saints, el tous ceux qui, en quelque lieu que ce soit , invoquent le nom de notre Seigneur Jsus-Christ, qui est leur Seigneur comme le ntre. 3. Que Dieu notre Pre el Jsus-Christ notre Seigneur vous donne, la grce et la paix. 4. Je rends pour vous mon Dieu des actions de grces continuelles, cause de la grce de Dieu qui vous a l donne en Jsus-Christ; 5. Et de toutes les richesses dont vous avez l combls en lui dans tout ce qui regarde le don de la parole et de la science
,

2.

l'Eglise

de Dieu qui est Corinlhc

les

Sicut testimonium Christi confirmatum est


:

G.

in

Le tmoignage qu'on vous

rendu "de Jsus-

Christ ayant t ainsi confirm parmi vous.


7.

vobis

De

sorte qu'il ne vous


la

manque aucun don pour


manifestation de notre

7. Ita ut aib.il vobis desit in ull gratia, expectan-

libus revelationem
8.

Domini nostri Jesu Christi


cri-

attendre avec confiance Seigneur Jsus-Christ.

Qui et confrrmabit vos usque in finem sine


Fidelis Deus, per
filii

mine, in die advents Domini nostri Jesu Christi.


9.

quem

8. Et Dieu vous affermira encore jusqu' la lin pour tre trouvs sans pch au jour de l'avnement de notre Seigneur Jsus-Christ.

vocaii estis in societanostri.

tcm

ejus Jesu Christi

Domini

10. Obsccro

aulem vos,

lalres,

per

nomen Doperfecii

9. Dieu, par lequel vous avez l appels la socit de son fds Jsus-Christ notre Seigneur, est fidle et vritable ;

mini nostri Jesu Christi, ut idipsum dkatis omnes,


et

non

sint in vobis

schismata

sitis

autcm

in

eodem sensu,
ab
iis

et in

edem

sententi.
,

10. Or je vous conjure, nies frres, par le nom de Jsus-Christ notre Seigneur, d'avoir tous un mme langage, et de ne point souffrir de divisions parmi
esprit et

11. Significatum est

cnim mihi de vobis


,

fratrcs

vous, mais d tre tous unis ensemble dans un dans un mme sentiment.

mme

mei

qui sunl Chloes

quia contentiones sunt

inter vos.

11. Car j'ai l averti, mes frres, par ceux de la maison de Chlo qu'il y a des contestations parmi
,

12.
dicit
:

Hoc autem

dico,

qud unusquisquc vcslrm


;

vous.
12. Ce que je veux dire, est que chacun de vous prend parti, en disant Pour moi, je suis Paul et moi, je suis Apollon; et moi, je suis Cphas; et moi, je suis Jsus-Christ.
: ,

Ego quidem sum Pauli


;

ego autem Apollo

ego ver Cephx

ego aulem Christi.

15. Divisus est Christus? Numquid Paulus crucihxus est pro vobis? aut in nomine Pauli baptizati
estis ?

15. Jsus-Christ est-il donc divis


a t crucifi pour

? Est-ce Paul qui vous ou avez-vous l bapli

14. Gratias ago


plizavi
,

nom de
, ;

Paul

nisi

Deo qud neminem vestrm baCrispum et Caium

14. Je rends grce Dieu de ce que je n'ai baptis

aucun de vous, sinon Crispe etCaus;


15. Afin que personne ne dise baptiss en mon nom.

15.
estis.

Ne

quis dicat qud in 'nomine

meo

baptizati

que vous avez t

1G. Baplizavi

autem

et Stephana;

domum

caHc-

rm

nescio

si

quem alium
misit

baplizaverim.

1G. J'ai encore baptis ceux de la famille de Stpbanas; et je ne sache pas eu avoir baptis d'autres, 17. Parce que Jsus-Christ ne m'a pas envoy pour mais pour prcher l'vangile, sans y employer la sagesse de la parole pour ne pas anantir la croix de Jsus -Christ.
baptiser,

17.

Non cnim

me

Christus baplizare,
,

sed

evangelizare; non in sapienti verbi

ut

non

eva-

cuetur crux Christi.


18.

Yerbum
est.

cnim crucis
aulem qui

pereunlibus quidern

stullilia est; iis

salvi fiunt, id est, nobis,

Dci virtus

19. Scriptum est

18. Car la prdication de la croix est une folie pour ceux qui se perdent; mais pour ceux qui se sain eut, c'est--dire, pour nous, elle est la vertu et la puissance de Dieu. 19. Car il est crit Je dtruirai la sagesse des sages, et je rejetterai la science des savants,
:

enim

Perdam sapientiam

sa-

piemium,

et

prudentiam prudentium reprobabo.

00/

IN EPIST.

AD CORIN'THIOS
20.

SU8
les sages,

20. Ubi sapiens? ubi sciba? ubi conquisitor hujus

seculi?

Nonne

slullain

fecit

Dcus sapienlam hujus

mundi
21.

Nam

quia in Dci sapienti non cognovit

mun-

dus per sapientiam Dcum. placuit Dco pcr stuliiiiam


prxdicationis salvos facere credentes.
22.

Quoniam

que sont devenus les docleurs de la loi, que sont devenus les savants du sicle? Dieu n'a-t-il pas convaincu de folie la sagesse de ce monde? 21. Car Dieu voyant que le monde, avec la sages-e humaine, ne l'avait poinl connu dans les ouvrages de sa sagesse divine, il lui a plu de r.auver, par lu foli de la prdication, ceux qui croiraient en lui.
22. Car les Juifs
geniils

Que sont devenus

cl Jud.ci signa pctunt, cl Grarci sa:

demandent des miracles,


;

et les

picntiam quxrunl

23. Nos aulcrn pnvdicamus Chrislum crucifixum

Judxis quidem scandalum,


liam
;

gcntibus

aulem

slulli-

cherchent la sagesse 23. Pour nous nous prchons Jsus-Christ crucili, qui est un scandale aux Juifs, et qui parait une folie aux gentils;
,

21. Ipsis

autcm vocatis Judis

atquc
;

Graecis

24. Mais qui est la force de Dieu et la sagesse de Dieu pour ceux qui sont appels soit Juifs soit gen, ,

Clnistum Dei virlutem,

et Dei sapientiam

tils;

2'L Quia
;

quod stullum

est Dei

sapienlius est bo-

minibus
nibus.

et

quod infirmum

est Dei, forlius est

bomi-

25. Parce que ce qui parat en Dieu une folie, est plus sage que la sagesse de tous les hommes ; et que ce qui parat en Dieu une faiblesse, esl plus fort que la force de tous les hommes.
20. En effet, mes frres, considrez qui sont ceux parmi vous qui ont t appels la foi. 11 y en a peu de sages selon la chair, peu de puissants," et peu de

26. Videte enim vocationem vestram, fralres, quia

non mulli sapientes secundmcarnem,non mulli


lentes,

po-

non mulli nobiles.

nobles

27. Sed qua; slulta sunt

mundi

elegit
elegit

Deus.ul conDcus, ut con-

fundat sapienles et infirma


;

mundi

fundat forlia

choisi les moins sages selon le monde, pour confondre les sages; il a choisi les ftiibles selon le monde, pour confondre les puissants
:

27. Mais Dieu a

28. El ignobitia mundi, et contemptibilia elegit Dcus,


cl ea qua)

non sunt, ut ea quao sunt deslrueret

29. Ut
cjus.

non
ipso

glorielur

omnis caro

in

conspectu

28. Et il a choisi les plus vils et les plus mprisables selon le inonde, et ce qui n'tait rien, pour dtruire ce qu'il y a de plus grand. 29. Afin qu'aucun homme ne se glorifie devant
lui.

50.

Ex

autem vos

estis in Christo

Jcsu, qui

i'aelus est

nobissapientia Dco, etjuslitia, et sancli-

ficalio, et

redemplio

50. C'est par celte voie que vous tes tablis en Jsus Christ, qui nous a t donn de Dieu pour tre notre sagesse, notre justice, notre sanctification et noire rdemption ;

31. Ul
in

quemadmodm
glorielur.

scriptum est

Qui glorialur,

Domino

rifie

31. Afin que, selon qu'il esl crit, celui qui se glone se glorifie que dans le Seigneur.

ANALYSIS.
Solemni salutalione prmhs,
v.

1,2,3, D. Paulus

faciendi, rcprobal

Deo

sapienti seculari, v. 18.


v.

Deo gralias agit, ob spirilualia clona Corinlhiis ab eo qu Cliristi Evangelium in eis confirmant, coliala spemque danl quod Dcus graliam illis conferel usque in
,

Hoc Dei
dit, v.

consilium probat ab Isai prdiclum,


v.

19.

Probat de facto adimpletum,

20. Hiqus ralionemredglo-

21, quia per sapientiam


:

mundus Dcum non

fincm sanct perseverandi,

v. 4, 5, 6, 7, 8, 9.

rificavit

hinc c reprobat, Dco placuit pcr crucis stul-

Hc
Domini

lionorific prfalione Corinthios,

ad ictum para-

titiam satvare credentes.

tos, feril

Aposlolus, al leniler, eos obsecrans per

nomen

noslri Jesu Cliristi, ul


v.

nalum

inler eos schistna

position!
v.

irimant,

10

T
ei

Mirum quidem Dei placilum, et homnum placilis opnumJudi signa pctunt, et Crci sapientiam, 22; ul nos aposloli,Dci placito obedientes, hominum
prdicamus crucifixum;
fidelibus verb

Rem
Deo

exponit, ut

relata est, v. 11, 12. Ilujas schiscl

placila ngligentes, simpliciter

vialis scquclas

absurdas

sacrilegas exaggerat, v. 13.

Judis scandalum, gcntibus stultitiam;


virlutem
ti
cl

Dei

grattas agit,

quod nullam ex parle su schismali deinquit, ego baptizavi;


,

sapientiam, omni

human
v.

virlule et sapien-

dent occasionem. Vix quemquam,

longe

cl infinit

superiorcm,

23, 24, 23.

tunlummodb prdicavi, idque


crux
7
1

simpliciter

ne per

me

Hoc Lei

consilium Corinthii in su ipsorum conver;

Cliristi

reddalur inanis,

v.

14, 15, 16, 17.


sic justificat, ul et

sione videant
con'.emptibilia

animadverlanl quod slulta, infirma

cl

Prdicationis su simplicilalem

Deus

elegit,

ut sapientes, potentes et in

Intenter transeal

ad scltismalis causant, quant omninb

maximo
in aliis
est

pretio habitos confunderel, v. 26, 27, 28.


ut Iota noslra glorialio
sit,

deslrual.

El hoc,
ex nimio

non

in nobis, nec

Quia
fecta,

igitur

human

sapientice studio et af-

hominibns ; sed in Christo Jesu, qui noslra faclus


et

nalum

esl

Corinthiorum circa magislrorum suorum

sapienti, justilia, sanctitas

redemplio,

29,

prcellenliam sclsma ; ut illud radicitiis evellat, aperit


eis

50, 51.

Dei consilium

hommes

per crucis stultitiam salvos

PARAPHRASIS
1.

Paulus Dei jussu vocatus (seuclesli vocationc)

2.

Congregalioni Dei, quoe est Corinthi, seu fide-

aposlolus Jesu Christi, et Sosthcnes fraicr.

libus pcr

Baplismum

Jesu Christo sanctificetis, et

369

C0MMENTAR1A. CAK
18. Simplcx
cl incredulis,

370
enim
crucis et crucifixi prxdieatio,
li-

nomen Domini
jlli

ad sanctitatem \ocalis; iisque omnibus qui invocant noslri Jesu Christi, ubicumque sint
et nos, salutem.

ob incredulitalem suam pereunlibus,


crcdenlibus tamen, seu nobis per

slullilia videatur,

5. Gratia vobis et

pax multiplicetur Deo Ptre

fidein,

viam

saiutis ingressis,

Dei virtus est et po-

nostro, et

Domino nostro Jesu Christo. gra4. Gratins ago semper Deo meo pro vobis, ob Dei, seu ob dona vobis clils collata per Jesum tiam
5. Gralias, inquam, ago qud in Cbrislo et per

tentia.

19.

(Qud simplex crucis vcrbum


,

non vcr elo-

quenlia, aul philosophia

sit

Dei virtus ad salvandos


:

Chrislum.

homines) prx-dixit Isaias 29, 40


tiam

Rcjiciam sapicn-

humanam

et

prudenliam secularcm reproba-

Chrislum spiritualibus divin


diviliis

scienlia; et eloquentiac

bo. Seu bis non ular ad

veram beatiludincm

xter-

cumulali eslis; seu

qud

in

Ecclesi, per

nnmquc salutem hominibus procurandam.


20. Rvera, ubi genlilis philosophus? ubi

Christi mrita,

Deus vobis amplam ddit facullatem

Judxo-

omnia
6.

fidei

mysleria intelligendi et eloquendi.

rum
(quis

doctor? ubi curiosus natune rerum indagalor?

Per quoc dona Evangelium Christi confirmatum

eorum Evangelii minisler?)

nullus.

Nonne ergo
et inaneni

hoc suo contemplu Deus oslcndit l'aluam


est in vobis.

esse
7.

mundanam

sapicnliam.

Ilautnullum vobis
fit

desit

charismatum gcnus;
21.

donec
Chrisli,
8. bit

manifestatio gloriic Domini noslri Jesu


expeclatis.
et Deus, cui gratias

(Et san merit;) quia enim mundus ex Dei


,

quam

sapienli

in creaturis elucenle, per

suam humanam
glorifi-

sapicnliam

Deum non
,

cognovit

mull minus

Spero quod

ago, confirma-

cavit, (ide reprobal hc sapienli,) placuit

Deo per
videlur,

vos usque in finem (seu dabit gratiam persevesitis in

pradicationem crucis

qu mundo

slultitia

randi usque in finem), ut inculpati


ts

die adven-

salvos facere (non disserentes sed) credentes. 22.

Domini
Id,

noslri Jesu Chrisli.

Mirum san Dei placilum


;

Etenim

Juda?i pro-

9.

inquam, spero, quia Deus qui vos


Filii sui

in

com-

digia petunt

gentiles sapientiam et eloquentiam quaj-

munionem
dare, quoe

Jesu Christi Domini noslri vocarunt. 23.

vit; fidelis et

constans est (perseverabit ergo auxilia


ccepil largiri).

jam

Nos auteni (Dei


aulem

jussu)

prxdicamus Christum

crucifixum; qui, quia crucifixus, Judaeis scandalum


10. Vos aulem, fralres, obsecro per
noslri Jesu Chrisli, ut

nomen Domini
est

omnes idem
sit

dicalis, et
sit

non

gentilibus

stullitia videlur.

sint

in vobis dissensiones; sed tam perfecta

concordia,

24.

Prdicamus lamcn
,

quia

iis

qui divin grali


,

ut

omnium veslrm eadem


il. (Nec id sine causa

mens, eadem sen-

sunt ad (idem vocati


iis,

sive Judoei sint


,

sive genlilcs

tentia.

inquam, Christus crucifixus

Dei virtus est et sa-

pienli.

moneo)

mihi enim de vo25.


cifixo,

bis, fratres

mei, manifestalum est domesticis Chloes,


1

sororis nostrx , qud sint inler vos dissidia.

Quod enim stullum Grcocis videtur in Deo cruhoc ipsum omni human sapienti est sapienquod infirmum Juda;is videtur
in

12.

Hoc

repeto,

quod
:

tius (ut

mihi relalum
suit)

esl)

unus-

et

Messi cruest.

quisque veslrm
pulus, dicit unus
plrje
alii.
,

dicit
;

Ego quidem
Clirisli

cifixo,

Pauli disci-

hoc omni potenti human fortius

ego Apollo,
;

dicit aller;
,

ego Ce-

26.

Hoc

in veslr vocalione palet


;

videte enim sive

dicit

terlius

ego

dicunt sapienler

vocantes, sive vocatos

cerl

non mullos reperielis

interilloscarnali sapienti, polenti et nobililate pr-

15.

Ergone Christus apud vos divisusest

ditos.
et multi-

plicatus? an Paulus apud vos

Christus est? an pro

vobis Paulus, ut Chrisius, crucifixus est? an in no-

27. Sed eos elegit Deus, quos velut fatuos reputat mundus, ut sapientes confundat; et eos qui nullius
in

mine

Pauli, quasi Chrisli, baptizali eslis?


inlellige

mundo

sunt polenlhc, ut potenles seculi confun-

Idem

qusilum de Pelro,

elc.

dat.

14. Gratias ago Deo,

qud neminem veslrm meis


nisi

28. Et ignobiles et despectos, et pro nihilo habitos


in

manibus baptizaverim,

Crispum

et

Caium.

mundo, Deus
deslrueret

elegit, ut ea qu.c sunt


,

in

magno

15. (Id ejus divine providenli factum esl) ne cui

pretio,
pientes.

scilicet

nobilcs

potenles, sa-

darem occasionem diccndi qud


lizati sitis

in noinine

meo bap-

29. Hocque totum, ut nullus morialium coram Deo


;

16.

Baptizavi etiam et Stephan familiam

nescio

in

quoquam
50.

glorielur (nisi in Dei grali).

num
I

aliquem alium

Corinthiis baplizaverim.

Ex
,

qu, et per
Christo

quam
sit

et vos,
;

Corinlhii

estis

17.

Non enim me Christus

pritnari seu principali-

Chrisliani

incorporai!

qui Christus

Deo

itermisit, ut baptizarem, sed ut prx'dicarcm, non ser-

nobis dalus est, ut noslra


ficalio et

sapienli, juslilia, sancli-

monibus erudilione mull


nione.)

et

eloquenti ornaiis, ne

redemplio.
:

inanis rcddatur crux Christi (scilicet in

bominum

opi-

51. Ul,sicut scriptum est

qui gloriatur, in

Domfno

glorielur. (Ergo

non

in

hominibus doctoribus.)

371

IN EPIST.

AD CORINTHIOS

372

COMMF.NTARIA. dicit. Ex Aposloli mente Epistola hsec circularis, Paulus vocatus apostolus Jesu ChriVers. 1. scu ad omnes Chrislianos sti. Eccc promium conl'eslim incrcpans falsos dospccialitcr tamen ad CorinNon memelthios. ail Theophyl., quasi dicercl ctorcs

ipso intrusus

sed clcsti vocaiiono


,

Deique jussu

Omnes ergo
insinuai

Chrislianos salulat in

quoeumque loco
Ilocuniiatcm
loco separati

aposiolus Jesu Christi

seu missus ad prdicandum


lioc

ipsorum et NOSTRO.seunosclilli
:

sini'is.

Jcsu Christi Evangcliuni. Ulinam


sil

ver dicere pos-

liet

enim Christiani

sint

omnis Ecclcsi seu prlatus, scu minister; non


,

unum
corpus

quid sunt omnes, una ecclesia,


;

unum

Chrisli

mc

scd Dei

voluntale

in

ministerium ingressus
fui

bine omnis illorum locus et noster est.


5.

sum. Missus sum


electus.

Clirislo,

non

proprio suffragio

Vers.
cetur.

Gratia vobis
et preliosa

et fax, scilicel multipli1

Etinam do nullo vcr

dici possit,

non perDei

A Deo

Ptre;.., quo omne bonutn, Jacobi

volimlatcm, scd secundiim ejus

indignalionem et
ait

et Domino Jesu Christo...., per quem omnia, scu per

iram, propler subditorum peccata, ut


D. Thomas. Itaquc voluulas Dei,
cili,

et explicat

quem maxima

donavil, 2 Petr. i. Taeetur

et

quidcm benepla-

Spiritus sanclus,[quia in donis intelligitur, ait D.

Tho-

dbet esse aposlolats et omnis ecclesiastic di-

mas,

gratia et pax,

qu per Spirilum sanclum domeo..., in gratia Dei,

gnilatis origo.

nantur.
Acl. 18, ex archisy-

Et Sosthenes frater, de quo

Vers.
id est,

h.

Gratias ago Deo


,

nagogo, scu synagog Corinthiac principe, faclus


fuerat D. Pauli cornes. Putat Estius liane Epistolam

ob gratiam Dei

qu

dala est vobis per Je-

sum Christum,
v.
j

seu ob dona vobis clits collala,

qu
:

D. Paulo dictante, fuisse Sosthenc scriptam; hineque

5 explicat. In omni fer Epistola gratias agit Deo,

Sosthenem ab Aposlolo socium


tuin.

in salutatione adhibi-

ut nos doceat esse gralos.

Omnia bona sunt

Deo

Quidquid

sit,

hc in re modestiam nos docet

ad

Deum
,

ergo per graliarum aclionem sunt remiliensicut aqu ad mare Omnia per Christum et
; ;

Apostolus,
cit; et

dm homjnem sibi long inferiorem assosuam simul indicat prudentiam, cm CorinCorinlbiacum archisynago-

da

ut uberis refluant ad nos

recurrunt, ut iterm fluant.

tbios corrigere volens,

propler Christum nohis donanlur


noslra graliarum aclio referenda.

ergo per Christum

guin

sibi

socium adjungit in salutatione; ut sciant

Corinthii id

quod
et

in Epistola conlinetur,

non Paulo
id

Vers. 5.

Quod

in

omnibus divites facti estis;

tantm, sed
Vers.
est
,

Sosthenc

proficisci.
,

2.

Ecclesi e Dei
,

Grc,
,

ditati estis, id cst,gralias,

inquam, ago, qud


diviliis spiri-

qu^e est Corinthi

abundatis, seu cumulali eslis omnibus


tualibus.
In illo, id est, in Christo, et per

congregalioni fidelium

seu fidelibus

Corinlhi

congregatis Deo, et ad Dei cultum.

Christum

scu in

Ecclesia Dei

quia Deo

et

ad

Deum

et in
;

Deo.

Ecclesia Christi, et per Christi mrita.


In omni verbo,

A Deo
mme
jlla

vocata

nd

Deum colendum

congregala

in

Deo

consistens, et Dei Spirilu gubernala. Ubi 1res in no-

dono linguarum,

meo, sum in medio eorum.

rum qu
sit

omni sciENTiA, id est, in omni omni cognitione rerum divinaseu quod cumulali estis omnibus diviliis spiri-

et

in

et in

Sanctificatis in Christo Jesu. Explicat


Ecclesia Dei; fidelibus scilicel,

tualibus scienti et eloquenti divin.

Jesu Clirislo

Corinthii divites erant ob

per Baptismum peccato ablulis,


nalis.

et grati

Dei do-

alludcns, ait, et spirilualiter facti eslis divites;

commercium; ad hoc Deus


(idei

vobis
:

amplam

facultatcm ddit omnia

mysteria

Vocatis sanctis, quasi diceret

Ilinc merit sancti

inlclligcndi et eloquendi.

Hoc

intellige

de perfectiori-

Vocantur, quia rever jam sanctificati sunt, et vocalione divin sunt ad sanctitatem vocati.

bus, quos hiclaudat, imperfeeliores postea correcturus. Vide v. 10.

Gum omnibus

qui invocant

quasi dicerel
,

Non
ubi-

Vers.

G.

Sicut testimonium Christi...


,

Sicut, se-

Corinthiis tantm, scd et

omnibus Christianis
Supple scribit
,

cundm quod pro, per qu,

id est,

per

qu dona,

cumque
Vers.
tur,

sint
1

illi

et nos.

vel salulem

intelligenti scilicel et eloquenti,


in grati Dei, etc., id est,

Evangelium Chri-

Pendus vocatus

vocalum aposlolum

se confirmt per hoc

aposiolus Jcsu Christi , quod sequi-

luni
nisi

per Chrislum Jesnm. Nulenim bonum salutare dalur Deo honiinibus


,

per voluntalem Dei, hoc esl, jussu,

decreto

ac

bcueplacilo Dei. Et Soslhencs (rater. Erat hic princeps synagog conversus ad Christum Paulo, pro iide Corinlhi ((iiiiiiiCallRiiieprocoiisuleacrilervorlK'i.'iUis, Acl. 18, ae post mortem relatus inter sanctos, 28 novemb. Ecclcsi Dei, qu esl Corinlhi, sanctiVers. 2. w Clirislo Jesu, vocatis sanclis, id est, ad sanm vocatis Deo, cum omnibus., etc., id est, sive me<mi, nbn, MrHsttanis ubicuinque consistant culo lit in loco uostro, sive in alio quolibet suo loco.
;

lia

Chrys. Vers. 3.

Gratta vobis

et

pax, etc., subaudi, miilituj

per meriluin Jcsu Christi; in grati, id est, propter gratiam Dei. Nomen gratia'- compleciilur omne donum graluitum ordinalum ad salutcni, vel propriam habentis vel commimem lidelium. Qitbd in omnibus divites facti eslis in illo Vers. 5. (perillum Chrislum) in omni verbo ( prdicationis Evangelii ) cl scienti, id est, spiriluali ejus intelliGratias ago Deo, qud vobis copiosam genti. Q. d. per nie et Apollo exhibueril prdicalionem et docirinam Evangelii, ejusque sensum et inlelligentiam. Et in omni scienti. Signiiicat Apostolus Corinihios ditalos utroque dono, et cognoseendi divina, et eadem apl eloquendi. In quibus conjunctis consistit sermo

ti^tecuu-.

scienti.

Vers

r pro

vobis

VEhS. 6.

Sicut testimonium

Christi,

etc., id est

373
sli
,

C0MMENTAR1A CAP.
.

I.

574
Filii

quod pwedicavi vobis, confirmatum


ait

est.

Scu,

D. Cbrys. Cbristi
quid

Dei socius, consors,

cum eo

ut

Theophylactuft pcr quge

stabilita est in vobis


,

unum,

quasi Christus aller est. Quia pcr Bapti-

praedicatio Cbristi.

Forte simplicis

qncc dona tc-

smiiin l'actu

slimoinum sunt, EvangeHum vobis. Vide secundam ad Cor.,


Vers.
7.

Chrisli
1-2, v.

conlirmans
12.

in

quid

sum Chrisli membruin, Cbristi corpus, unum cum Cbristo, quasi Ci. rislus ipse. Iline
eohxres, consors,
est ad socie-

in illo siun Filins Dei, liantes Dei,

Hic versus pcr parenlhesim legendus.

socius Chrisli. Baptismus

Raque vocatio

Ita et

nihil vobis desit...;

Crxc.,

in

tatem, consortium, comnnmicaiioncm filiationis divi-

vllo gratuite dono, id est, ita

ut nullum vobis desit

ne,

hxreditalis xlcrna;,

omnium

Dei

bonorum
el

frui-

donum
tis,

gratuiiuni.
:

lionis

xtcrnx cum Cbristo.


ad quid
Chrisli

Expect.vntibis revelationem...; Syr.


etc., id est,

Serf expecte-

Sed quid secum importt hxc vocatio,


aslringil?

douce

(iat

rcvelatio, seu manifestatio


,

Ut

sicut

sum

Chrisli

membrnm,
;

quam expectatis. glori Domini nostri Jesu Cbristi h'ct in secundo adventn, in quo onmia II. ce revelalip
raliarum doua consunimabunttir. Landi.t rcsurreclionem expectantes, et obliqu ferit dubitantes, seu non
credenles, de quibus infra, cap. 15.

corpus; sic el de Spirilu Cbristi vivam


sti in

Spiritu Cbri-

raeis actionibus et passionibus


et

animer; Cbristi
et

mores, vitam

excmpla imiter, socius sim


;

consors

sanctilatis Cbristi

sancli eslole

Cbristiani, consorsancti, e plus

tes mei, quia ego sanctus


..;

sum ; quo plus

VERS.

8.

Qll ET CONFIRMABIT VOS SINE CRIMINE.


perficiel

et consorlcs

mei.

Grxc,
Philipp.
bis

inculpai))?,
1
:

Verba sunt bonx fiducix, sicut ad Confulens hoc ipsum, quod qui ccepit in vousque in diem
Cliristi...;

Omnes

baptizali de socielate

quidem sunt

Filii Dei,

sed plus aut minus, juxta majorcm aut minorem Spirils et gralix Chrisli participa tonem
,

opusbonum,
:

quasi

et juxta

ma-

Spero quod Deus (cui scilicet gralias ago)cojirmabil vos, scu dabit gratiam perseverandi usque in
dierel

jorera aut minorera vilx Cbristi


iniitationem.

interna; et

exlernx

Hc

ilaque Spirits Cbristi interna par-

finem; ut inculpait

sine crbnine, id est, sine

gravi

ticipait,

hxc

Chrisli vilac imilatio,

totum dbet esse

peccato, sed

justi et sancti

appareatis

in die

adven-

studium mcuin, desiderium meuni, volum meum.

tcs Domini nostri Jesu


et

Ciiristi.

Prccatur (irmilatem
crimine
;

O Deus
digno
,

misericors, Deus clemens, qui

me immeri,

perseverantiam

et ut sint sine

per quod

tura ad socii latem Filii lui vocsli, da mihi

lict in-

ostendit nonnibil concussos, et eos criminibus obslriclos


,

ejusdem

Filii

lui Spiritu

animari

et in

omet
et

ait

Theophylactus. Idem dixerat Thcodo-

nibus vivere,

ut

me

Spirilu Chrisli

animalum
iilio,

rctus.

vivenlem, Christoque indulum, agnoscas pro


in sinu tuo, ut

Fidelis Deis, per quem vocati estis in societatem...


;

Filium, recipias in xlernum.

Amen.
IIiichs

id

autem spero, quia Deus, qui vos ad socie,

Vers. 10.

Obsecro autem vos, fratres.


est

tatem

Filii sui

et

conscquenler ad sanctilatis
;

illius

que prxfalus

Apostolus et quidem honorific, quia

iniitationem vocavit

verax

fidelis

et

constans est

totam Ecclcsiam Corinthiacam, in qu spiriluales et


perl'ecti plures,

in promissis suis; dabit ergo auxilia ad sanct per-

allocutus est.

Ob hos ergo

perfectiores,
loto, lo-

severandum necessaria, qux jam dare


ceps daturum se promisit.
In

ccepit,

etdein-

totam laudavit Ecclesiam, de parie, quasi de


quens,
ait

D. Augustinus. Sicut et postea malos ejusita

societatem;

Grxc,

Ml

communionem; Syr.

in

dem
q.6.

Ecclesix

reprebendet, quasi omnes essent


epist. ID,

consortium.

Societatem

Filii,

adoptionem vocavit,

culpabiles, ut

idem D. Augustinus annotavit,


el benignis verbis

Thodore lus.

Nota moralis.
Hic cura D. Chrysoslomo nota et mirare Cbristiani
dignilalem. Papa?
!

Postqum ergo bonis

aures Co-

rinlhiorum prparavit, nunc accusalioncm incipil;

quanlam donalionis magnitudincra!

non eam tamen nudam inducens, sed obsecralioncni


fide et charitatc velilis.

quibus modis ant rbus, nempe sermone et scienti , quihus ditati estis. Et sonsus est: Ilujusniodi donis , velut certo firmoque lestiinoiiio, co;.'noscitur vos esse fidles ac servos Cbristi, ejusque spiritum accepisse. Vers. 7. Ita vt nihil vobis desit in ullgrati. Notaiuliun, Paulimi non dicere eos in omnibus esse perfectos, et nullam eis desse perfectioncm gralix sed, in omnibus divites esse, et nullam eis gratiam desse. Nam clsi numro donorum diviles erant et abundabant; tamen in eis nondin erant perl'ecti, ne quidem c pcrleclione quam multi assequuiitur in hc vit sed ut ad eam paulatim proficerent, exbortandi

Confirmabit, inquam, ad hoc,

ut silis et persislatis usque in finem vilx, sine crimine,


id est
;

inculpali,

possit, quasi

quos nemo culpare aut criminari crimen aliquod contra fidem et charita;

tem Chrisli commiseritis. In die advenls Domini nostri Jesu Chrisli hic enim ultimus noster el rerum omnium erit finis. Nam confirmatio fidelium usque in finem sine crimine, prreparatio corum est ad diem quo venturus eslDominus ad judiciiim. Vers. ). Fidelis Deus, etc. Societatem filii hic vocat Paulus communionem fidei, gralia?, et glori Cliristi, qux habetur in Ecclsi Cbristi ; sive ipsu'm

erant.
in

Expectantibus revelationem Domini nostri Jesu Chrisli, secundo illius adveulu, quando oinniiini graliarum copiait] et consummalionein in glori clesti Cbri-

christianismum,
nis.,

in

sto accipietis.

\ers. 8.
dabit, quao
bi

Qui

et

sine crimine,

quantum

confirmabit vos usque in finem est ex parle sua, id est, gratiam

eam

voseonfirmare possil, et actii confirmabit recipere, e uti, et vos conlirmare in Cliristi

Vocati estis, ut silis filii Dei, socii, rum membra, fratres et cohxredes Chrisli. IlaAnselm., Amb., Thcopbyl.. Clins. Vers. 10. Obsecro autem vos, fratres, pernomen Domini nostri Jesu Cliristi, in cujus unam eamdem; :

hxreditalis, Cbristi q. d.

quo habemus societatem filiatioSacramenlorum, et omnium bono-

que societatem, familiam, doniuin

et

Ecclesiam vo-

375
et

IN EP1ST.
:

AD CORINTIIIOS
|

57G

admonilionem pnemittens

Obsecro

Thcodoretus.

durn negal, quanta magis in malis docloribus,


doctrina falsa et vita corrupta!
chirt Aposlolus dicens
:

quorum

Per nomes Domini nostri Jesu lioni reetc adjungit nomen Domini
sti, ail

Christi. Obsecranostri Jesu Chriipsis

Hoc
in

cap. 4, v. G, det

Uc

me
,

Apollo propler

idem Thcodoretus;
,

id

enim oral quod ab

vos transfigurait. Vide locum. Litleialiter ergo lexlus

spernebalur

quia

cm

oporlerct eos ab ipso appel-

inlelligendus
principaliter

de Paulo

et Apollo

oh quos primari

lari, suis prxsideutibus denominationes assunie-

cxorlum

luit

hoc Corinlhiorum schisma,

bant.

ut colligi polest ex cap. 5, v. 4, 5, elc.

Ut
Ut
sit

idipscm dicatis omnes, id est, idem dicalis. Syr.

Sed quomod bonis

et opliniis

docloribus schi-

unus sermo vobis omnibus

et

non
,

sint inter vos

sma

lluc videtur schismatis origo fuisse. D. Paulus

dissidin, sed ut silis perfecli


li.

un mente

unque senlen:

omnium primas Christum


Corinlhiorum ver paier
Apollo, VT eloquens
et

Corinihi prdicavit, Corin-

Inlelligitur ergo perfectio unitalis


et in

silis
;

compacti

Ihiosquc ad (idem convertit; vide Act. 18, 11. Ilinc


et

edem mente
:

cdcm

sentenli
sit

Theophyl.

apostolus. Post Patilum


Scripluris ;

quasi dicerel

Omnium
idemque
;

vcstrm
dicalis.

idem animus
estis

potens in

magno

idem

senlialis,

Unum
vos

omnes
in

in

spirils fervore Corinihi

Christum docuit

et explicuil;

Cbristo, juxla v. 9
eslole.

ergo

et Inler

unum

Christo

vide Act. 18, v. 24, 25. Hinc verosimiliter faclum ut

Unum

myslicum

Clirisli

corpus
sit

estis

omnes

quibusdani Paulus,
;

hiiic

Apollo comparalus, frigidior


fueril.

ergo et
estotc;

omnium vcslrm unus


idem vobis

animus; unanimes
diccre.

et

minus cloquons visus


,

Et hinc schisma,
,

dm
disci-

sit intelligere, ville,

alius se Pauli

lant;e

famx

viri

discipiilum esse ja-

Duo Cbristianos omnes ad perfeclam invitant unionem, seiliect, imitas corporis Clirisli quod sumus omnes; unilas Spirils Clirisli, quo vivere debemus omnes. Hinc omnium nostrm deberet esse mens una,
,

ctat; alius ver se Apollo, hominis

lam diseni

pulum esse gloriatur;


tiochiae aut alibi,

terlius

sive, quia

Rom, An-

D.

Pelro edoclus
vult

et baplizalus;

sive,

quod putat Baronius, quia


,

hoc schisma ob

cor unum, idem sermo, idem seusus.

Pauluin et Apollo exortum


miiii
:

declinare, se Pelri

om-

Vers. 11.

Significatif est
,

enim

de vodis,
,

nium apostolorum
riatur.

principis discipulum et filium gloei

fratres me]
sticis

ab us qui sint Chloes


;

Syr.

domenislri

Quarius deuique allis assurgens,


:

sapienlcr

Cldocs; Arab., familiares Chloes


fuit
:

senlieus et loqueus dicil


ila et

Ego sum

Christi, cujus

mi-

D. Chrys.

Chloe ilaque femina

tantmsuntomnesapostoli; ego sum Chrislianus.

chrisliana

inter Corintliios

y lus tris. Quasi diceret Non sine causa vos, fratres, didici enim domesticis Chloes, Jioi lor ad unionem
;

momenli
Clirisli

Hoc Corinthiorum schisma non videtur magni fuisse omnes enim in Christum credebant, om;

sororis noslr,

qud
I!oc

sint iuler vos dissidia.


;

nes se Cbristianos esse gloriabanlur

at

D. Paulus

Vers. 12.

autem dico quod unusquisque...


est,

Domini ver
,

et unic

amator, ferre non po-

lest

repeto quod, ut mihi rejalum


dicit
:

unusquisque veslrum
,

qud suum

vel cujnslibel hominis

nomen cum
in-

lco

sdm Pauli. Vide pnraphr.

inlellige

sum

discipulus, sectalor,
;

filins spirilualis

Pauli.

Ego Eco

glorioso Chrili Jesu

nomine misceatur; Paulus,


,

quam,

unitalis

Ecclesi perfectus amator

omnem

Apollo...
dicant
:

ego autem Christi. Non reprehendit quod


Christi, sed

horret myslici corporis Christi scissionem: ne mini-

Ego sum

quod non omnes hoc


d-

mam

quidem

illius

divisionem pli polest. Ne igilur


,

Ecclcsia Christi in varias dividatur sectas

sicul
,

apud
banc

dicant, Theophylactus. IIa:c D. Paulus refert secun-

dm quod
lient ergo

paganos Corinihi
illi

et alibi

philosophorum sect

relatum

fuit

domesticis Chloes

primam
bus.

lidelium divisionem totis hic impugnat viri-

ver et

litleralilcr inlelligi

de Paulo, de

Apollo, de Ceph.
qui,

qnd h:ec

Non est ergo veruin, ut pulant alinomina usurpet Aposlolus ad signifi-

Insimulans ergo et arguens Corintliios, qud non

candas personas, seu philosophorum, seu pseudo-apoStolorum, quibus Corinthiorum factiones sua nomina

omnes
dici

se Cbristianos esse et dici gloricutur


alii

sed ali-

qui se Paulianos,

Petrianos,
;

alii

Apollonianos

trahebanl.
hic

Non dubito tamen quin Apostolus bonos doctores nominans, sub eorum specie, falsos persi

velint

obsecrat eos

et

quidem per nomen Doin

mini nostri Jesu Christi, quod addit, ut indice! quod

non

sit

aliud

nomen sub clo datum,


vel

quo oporteat

iliat aposlolos;
tali

enim

in eis qui boni sunt glorian-

rus pulant hoc esse nomen famili

femin. Quasi

sumus omnes, quicumque

iideles et Chrisliani

dical

sumus.
Ut idipsum dicatis omnes, scilicet, quasi fratres germani, verbis cl voce conseniialis, dicalisque omnes Ego sum Christi non au le m hic dicat Ego simul
:

sum Pauli

ille

Ego sum

Apollo.

Rursm non

lan-

Ex famili Chloes audivi. Quia contenliones sunt inler vos ; conlcnlioncs sunt verhorum concerta tiones, ubi quisque vull superare. Hoc autem dico, quod unusquisque veVers. 12. strm dicit : Ego quidem sum Pauli : Ego autem Apollo : Ego ver'o Ceph. Sermo supplendus hoc aut simili
:

lin vore, sed et inenle conseniialis.


in

modo

Ego sum

Pauli discipulus, seclator, tanqum


:

El non sint in vubis schisma ta : silis autem perfecli eodem sensu, et in edem sentenli ; ni idem senliaet

lis,

inier vos conseniialis in Chrislo,

ut vobis inin Chri-

et sic de aliis. Alii ver inagistrum suum Apollo jactarenl, eloquenliam hominis exlollenles, ide |ue ejus cpmparalione Pauluin de-

melioris magistri

vicem apl cohaerealis in un


slo.

mente

et

sensu

Vers. 11.
e^sc
alibi

Signification est enim mihi

de vobis

fratres mei, ab Us qui sunt Chloes. Pulant aliqui Chloes

primenlcs. Verisiniile estJudseos fuisse qui dicebanl: Ego Ceph, videlicet Pelro sludentes tanqum aposlolo circumeisionis. Alque hinc factum uiacris inler se conlenderent, dm quique studios suum magi-

nomen loci, ut oppidi aut vici sed hic locus nusqum legitur. Unde veris Chrysost. et Sy:

slrum praeferunt. Ego autem Christi. Constans est inlerprelumlam

377
nos snlvos
fifri,

COMMENTARIA CAP.
.

I.

578
in Christo et et

el aut gloriari. Pcr hoc ergo sanctum

Chrislum eredentes
Christo

de Chrislo

gloriari

adorabile

nomen
licol
:

Doinini Jesu, obsecral ut idem tiCliristi,

nomen sumere
,

gloriam; sicut ipse solus


ipso solo nobis gloriari-

rant, se
stianus,

Kgo suin Jesu

ego sum Chri-

pro nobis mortuus est


cliini.

ila in

Deo

el Christo lotus addiclus.


,

Et ut non

sinl

deinceps mter cos schismala


niini^i os; socl sicut
et

circa

homines

Ghrisli
sic

Observatio moralis.
Ilinc ergo discat

omnes

in

Chrislum crediml,
siccjite

omnis docior, anmarumque mi,

omnes

sese Chrislianos dieant;


:

perfecli sinl

nister,

animas ad Chrislum adducere


sibi

uni

Deo

et

omnium una flun inente, unque scntenli sicut uniim nomeu. Ut autem aliter loquenlibus des, ila cl
horrorem
illorum
incirt'al,
in

Chrislo devovere. Cavcal ne cas


ut faciat suas;
lotis suis viribus

devolas alliciat,

impedial ne de suo

sequentibus versions ostendit


,

nomine aut person


strum
,

glorientur. Meminerit se mini;

loqueke absordtaiem

quasi

quia supponere videtur Clirisli multiphcitatcm

blasphemam quod
;

non Dominum
el

se

canalem

non fontem; ad

Dominum

ad fontem cas doceat oculos allollcrc,

san blasplienuim.
Vers.
r;
ret
:

Dominoque
est CimiSTUS?
(

et fonti gratas esse.

15.
:

Divisus

inlerrogali-

Ilinc et discal

omnis anima chrisliana

Cliristi

mi-

Syr.

Numquid

divisus est Cliristus?

Quasi dice-

nistres doctoresque suos revereri,

ob Chrislum
:

et in

An apud

vos ChriUus divisus el mulliplicalus

Christo

reverentiam

illis

debenl el bonorem
illis
:

sed ca-

esl? seu an plures

apud vos sunt Ghrisli? an Paulus


an Petrus Cliristus? seu, ut
ail

veant ne quasi Chrislos rcpiilcnt, ne

siiperslitios

Cliristus? an Apollo?

adhreant
stus ?

alias

illLs

merit dicelur

Divisus esl Cliri-

Tiieodoretus,

numquid

doniinii et polesialis socios ha-

an docior vesler Cliristus? an pro vobis docior

bet Ckristus, et propterea divisus esl?

vester crucifixus? Meminerilquod sicut unus Cliristus


scilicet,

Nimqlid Paulus crl'cifixus est pro vobis?


quasi Cliristus
liius
;

esl, sic et

unus magister, unusque doetor,

in

quo noest

an non soins Cliristus pro vobis mor-

bis

est

gloriandum; Ide pro

nobis crucifixus

ol?
:

Tiieodoretus. Idem intcllige de Petro, de


ut Cliristus, crucifixus pro

Cliristus, ide in sanguine illius baplizali


illi

sumus, ut

Apollo

numquid Petrus,

simus

loti

devoli et addicti

Empli

estis prelio

ma-

vobis? Proprium

nomen

adducit, ne videatur livore

gno,

glori/icaie
,

Redemploreni

et propter

Redmplo-

duel us, aliorum uomiiia recordari. D. Atbanasius.

rem

honoratc redemptionis minislros, doclores, ba-

Air
dis
et

in

nomine Pauli baptizati estis?

scilicet,

quasi

ptistas, confessarios, elc.

Clirisli;

idem

inlellige

de Pelro el Apollo. His absur,

Vers. 14.
est,

Gratias ago Deo, quod neminem...,


fer, seu perpaueos
id

id

blaspliemis inlerrogaliv enunliatis

ostendil

neminem

manibns meis ba-

ahsurdilatcm quasi blaspbcmam Corinihioruin dicentiuni


:

plizaverim;
sco
,

enim dvin providenli faclum agnoet baptizantes et

Ego Pauli, ego

Ptri

etc., quia videnlur sup-

ne huic blasphma; absurdilali ultime enuiiliat,

ponere niullos Chrislos. Illisque Corinthiisconcludendiun relinqnil qud sicut unus Cliristus esl, qui pro
nobis crucifixus fuit, el in cujus nomine baptizati su-

occasionem darem. Per hoc arpuil


baptizatos,
ejus gratiam hominihus tlepulabant;

qui ad injuriam Salvaloris,


illis

baptismatis
dissiniulan-

mus

sic et

unus tantm magisler et doctor,


et

in

quo

et

tibus gloria causa, Anibros., seu Ililarius Diaconus,


ut volunt.

de quo glorianduin nobis esl,

quo nomen nobis


sunt; propter
,

dueendiim. Ca;leri magistri et doclores, homines tan-

Neminem yestrem baptizavi, msi Crispim. Fuit Corinlhi

tiimmodo sont,
Chrislum
,

Clirisli

huniilos servi

archisynagogus

sicut et Soslhencs
in

sive uter-

illoruin el
;

nostrum Dominum
in cis gloriari
licet.

honorandi

que simul archisynagogi fuerinl


eranl enim plures aliquando in
ler alteri

duabus synagogis
;

quidem sunt

sed nec

nos oportet, nec

edem urbe
;

sive al,

ab eis nomen' sumere


Ilc doctrine

suceesserit in
scilicet,

bocque facto Paulus omnes


;

in Eccle-

hospitem,

edem synagog meum.


quis dicat qcod

et Caiu.m

si Si'C^as et

factiones simul jugulai

vult

omnes

in

Vers. 15.
:

Ne

nomine meo...;

Gnecorum qum Latinorum


aililidisse velui

sententia,

Paulum hoc

ben et chrislian dicitim, aedoluisse qud non omnes hoc idem dicerenl. Erat enim inec vox uniialis, non schismaiis. Ego autem Clirisli, non nial, sed recl loqiientiuni esi, si absit coutenlio, et conlemplus apostolorum el vicariorum Clirisli omnes cniin deeebal dicere Nos simnis Clirisli. puta Christian*. lia Anibros., Theopliyl-, D. Thomas, et hune sensum confirmant ea qu.e seribunlur cap. 5: Vos autem Clirisli, Cliristus autem Dei. Vers 13. Divisus est Cliristus ? Sensus est N'uni
:
:

ergo frustra pro nobis, Baptismi ininislris de estis pracellnti coniemiilis. Ilinc D. Thoin. et alii, ade-

que Gnecorum historia docet, Grcos accepisse banc suam Baptismi l'ormam, ut non dieant Ego te baplizo Baptizetur servus Cliristi in nomine Pains, sed Ego sum el Filii, et Spirils sancti : ne quis dicat
:

Pauli, ego
baptizavi.

sum

Gratias ago Deo, quod neminem vestrm Vers. ii. Et quidem Deo gratias agit, cujus providenli faclum sit, ut hoc, quod esl Paulum non haplicessent ad eorumbonum, id est, zssc Gorinthios ad evitationeni peeeati quo jactarent se in Pauli no, ,

Apollo.

Cl risli corpus disscetum esl in


ut solet, absit.

partes?

Ac

si

dicat

Nunuiuid Paulus crucifixus est pro vobis? O. d. Numquid Paulus sua passionc vos redemi l? Minime solius enim hoc Clirisli est, qui solus nosler est rc:

baptizatos esse; aut tanqum per Baplismum in Ego sum Pauli. ejus nomen ascripti dicerenl Nisi Crispum cl Caium. Grispus apud Gorinthios

men

Judorum archisynagogus dicante credidisse Domino


bit

fuerat

cuin oinni

quem l'aulo domo su

prascri,

deiii|tor.

Lucas, Aei.
y, RS
,

18.

PorrCaius hospes erai Pauli


ult.

ut

Aut

in

nomine Pauli baptizati

estis?

Q. d.

UnUB

ipse testalur
i.-;,

esl Cliristus, in cujus

noniiuc aeqt

omnes

baptizati

iV auis

Rom.

dicat, elc.;

Grac, gubd

in

no-

S79
Cr.
,

IN EPIST.

AD CORINTHIOS
et crucis
in

580
gralia Crucifixi;
vii lulis

quod

in

nomen meum
quod
in

baptizavi;

ne quis calum-

compta. Qu simplicius verbum, e claris apparet


virlus et

nielur diccns

iomine

mco

vos baplizavnini,

qu plus
in

sludii
;

Voluerimque vos
Vers. 1G.

noiniiiari Paulianos.

Baptizavi autem et Stepiian.e domum,


Graccs bc forma baptizarc etc. non ver Ego te ba:

sermone, c minus

apparet
,

cruce

per

sermonis apparatum

extenualur

evacuatur virlus

cjus elogum vide cap. ullimo hujus Epistol, v. 15.

Nescio num aliquem alilm c Corinthiis baptizavi. D.


Tlionias arbitralur hinc

crucis, crux et Crucifixus deiiaudalur sure virtulis et potenliae laude. Caveat ergo curiosior divini verbi

prxco, ne Chrislus

in

judicio sibi iinproperet,


cl varia

qud

Daptizctur servus Christi


plizo
,

nimio sermonis ornatu,


virtulem crucis

erudilionisostensione,

etc.

ne cui daretur occasio dicendi

Ego sum

evacuaverit,

seu crucem sua laude

Pauli, ego Ceplicc...

Vers. 17.
re...
;

Non enim
me

defraudaverit. Caveal et Crucifixi prxco, sed


misit

sux po-

me Christus baptiza-

tis

qum

Crucifixi glorix studiosus, ne sibi imprope-

non enim

primari et principalitcr misit

relur,

qud crucem evacuaverit, Crucifixum su glo-

Chrislus ut baptizarem, sed ut pracdicarem. Prdicatio

ri spolians, ut

eam

primarium

est apostolorum

munus. Hinc episco-

Vers. 18.

Verbum emm

facerel sibi propriam.


crucis... Dixi
dixi
:
:

Ne

eva-

pis conc. Trid.

prscriptum.
verbi
;

cuetur virtus crucis, et


i

non sine causa

nam sim-

Non
ne

in sapientia

schismalis reprehensio;

plex prdicatio crucis et Crucifixi, seu poiisde Cbristo pro nobis in cruce

transit lalenter

ad scbismatis originem
et affectu

et quia ex

immodico eloqwenti studio

exortum fuerat,

morluo, lict incredulis, salulis viam per fidem ingredi nolentibus et ide perf.un ti,

ide hic et tribus sequenlibus capitibus sapicnliam

bus, slullitia videatur; nobis

tamen credenlibus

el in

sccularem deprimit; crucis ver virtulem et humililatem ubique commendat. Misit, inquam
.

salulis via per fidem constilutis

Dei virtus est, et

Cbrisius
et

polentia.

Quid

slultius, inquiunt infidles,

qum

sasal-

me

prdicare

non sermonibus mult crudilione

lutemab bomine
vavit,

crucifixo sperarc?

Seipsum non

cloquenti ornatis. Reprebendit ergo Corinlhios sapientia; et eloqucnliae

quomod

salvabit alios? Haje

quidem blasphex infirmi-

nimim

addictos.
; :

mant

impii, quia crucis virlutem et Crucifixi potentiam


et si

Ut non evacuetur crux Christi... Syr. Neinacrux Christi, inbominum scilicetopinione, dm piilarent se ad (idem per eloquenliae vim addunis reddalur

ignorant; at nos (ideles no\imus qud,


tnle carnis crucifixus est, virtule

tamen

divinilatis est
vita nostra

potentissimus
sit; et

scimus qud ipsius mors

ctos,

non per virtulem crucis

et crucifixi gratiam.
,

quia id scimus per fidem. Hinc Christi mors


;

Ubi major apparalus eloquentice

ibi

minor virlus
soli crucis

nobis Dei virtus est


dicatio

bine s'nuplex hujus morlis prest,

apparet in cruce, quia lune fides Evangelio data, artificiosis

mdium

et

instrumentum

quoDeipotenlia

hominum verbis potest ascribi, non

salutem nostram operatur.

virtuti.

Vers. 19.

Scriptum

est enim..., qud simplex

Ut non evacuetur..., ut banc vocem ben intelligas, supponendum 1 qud crux, ob Cbristum in e
crucifixum,
sit

crucis verbum,
na,
sit

salulifer virtule plena

arbor est

vita;,

et eloquentia humamdium et instrumentum, per quod salutem hominum operalurus esset Deus. Probat

non ver sapientia

Dei virtulis

lignum
sains,

salutis,

fonsgratix; 2 qud hc

vita, ba?c

ex

Isai.

29, 14, juxla Septuaginla

praedicente

qud
et

bc

gratia cruce et

Cruciiixi corde
fides

per

fi-

Deus sapientiam humanam esset reprobaturus


ad opus
salulis

dem

fluat in

animas credenlium;

autem exaudi-

noslrx non usurus.

ln, auditiis verb

per verbum. Hinc sicut fides est sim-

Perdam,

id est,

ostendam perdilione dignam, Et

reji-

plex, et sicut crux

nuda

fuit, ita

verbum

fidei sit

sim-

ciam sapientiam mundi, sive secularem, et prudenTIAM

plex;

ita

prxdicalio crucis nuda, non ornata, non

PRUDENTIUM REPROBABO

SjT.

prudentes

men meum baptizavi. Ne quis me calumnietur, et dical qud vos baptizando transaipsenm in nomen meum, ac de me Paulianos vocari voluerim, tanqum
,

Ut non evacuetur crux


tur,

dm

Christi, id est, inanis reddaputant liomines se salutem assecutos, et sibi

meo Baplismo

Baptizavi autem et Steplian domum. Vers. 10. Stephanas, ait Theopk. , vir eral Coiinihi celebris, quem proind fide et charitate laudat Paulus,

sanclificatos.

cap. 16.

Cterkm
bis,

nescio

si

id est, Corinthiis.

quem alium baplizaverim ex voDe bis enim ad qtios scribit,


,

propri loqui videlur. Non enim misit Vers. 17.

me Chrislus baptizare, Non principaliter ad Sic intellige hoc me misit, ca non est primaria pars legationis mex. Fecit ergo ulrumque, sed allerum per aiios,
sed
evangelizare.
:

(idem persuasam esse vi humaine eloquentia?, non vi passionis Christi. llaec fuit origo schismalis dicenlium Ego sum Pauli, ego Apolto; qud scilicet Apollo eloquens placerel nonnullis Corinthiis delicatis, et elo(|iienti sludiosis ; aliis ver spirilum magis qum vrba qiuerentibus, placerel Paulus imperitus quidem sermone, sed non scienli. Unde Paulus, hic, et per tria sequentia capita , mullis eloquentiam et sapientiam secularem insectalur et deprimit. Verbum enim crucis, percnnlibus quidem Vers. 18. slullitia est; q. d. : Sermo de cruce salvatrice, sive qud per crucem et passionem Clirisii redempti sumus, incredulis ac perversis hominibas. ideque pe:

quibus

ipse in co, quod majus ici facile fieri poteral : ac difficilis erat, tolus occupalus. Non in sapientia verbi, id est, eum eloquenli et ser-

rituris slullitia apparet.


lis

autem qui

salvi fiunt, id est, nobis, )ei virlus est,

monis ornatu non evangelizo. Hoc est quod repetit inilio proximi capitis, se vonisse, non in sublimitate sermonis aut sapiemiki Llrumqoe enim se removet et sermonis apparatum et sapienli secularis
,

robur, foriitudo. Loquitur in person eleclorum. Nec enim alii sunt qui salvi liunt, qum ut nec alii qui percunt, qtiam reprobi; electi Scriptum est enim, lsaia3 29, ubi sic ail Vers. 1!).
id est, polentia,
:

'

DSlensioncm.

Peribit sapientia sapientibus ejus , cl inlelleclus prudenlum ejus abscondelur, passive. Sed Septuag., quos

C0MMENTAR1A. CAP.
mente privabo
;

I.

582

abscondam,

officiant

ne luccal

osten-

dis, seu creaturis, in quibus clucet mira Dei sapientia;

dam

nulli

eam

esse usai ad liomincs

ducendos ad

Dcum mundi
Grci,

opilieem, per suant sapienliam et

Christum.

solcrliam non coc.novit, non reveritus est, nec glo-

Yrns. 20.
48, id

Ubi Sapiens...
HUIS

Altcro Isai loco, 53,


:

rificavit.

seu gentiles,
illam

doclorem babebant
in

factum esse probat, qurens

Ubi sapiens?

id

sapienliam Dei,
nilur
;

nempe

qu

creaturis ccr-

est, gentilis philosophas.

Ubi scriba? Judseorum doSECLLI? SCU CUHOSUS rCSyr.,


disputator, n:

Deum lamen non


;

agnoverunt.

Theophy

don

Uni CONQU1SITOR

lactus.

rum natur
du.u

indagalor, pliysicus;

Plaguit Deo...
cuit,

ide reprobal bc sapientia, pla-

quia res physiCSC dispulationi

maxime subsunt. Mi
eorum
;

ben visunt
videlur

est

Deo, per prdicationem crucis


stullitia)

tradidit dispitationi

quasi

diceret

(qu

mundi sapientibus
Muta ta

salvos fa-

Qiiem coruni Deus slrum? Supponens qud respondealur quia nullum, Nonne stultam fecit Deus sapient iam.. eoicludit
:

assiimpsit in Evangclii

suimini-

cere, non sublimia spculantes, aut disserenles, sed


simpliciter credentes.
est ilaque

per peccata

honiinum

via salulis.

Deus Creator nosler sapientiant


sapienter conditi,
ut ex operis adini-

quasi diceret

stultam esse
vit

Nonne hoc suo contempla Deus hujus mundi sapienliam? Nonne


:

oslendit

suam

in

hujus mundi opificio, tant

infatua-

visibiliter

bominibus exposuerat

Deus sapienliam mundi,

ait

Tertullianus.

Palm

ralione raperentur in opilicis cognilionem, admiratio-

ostendit esse fatuam, inanem, inutilcm, nullius

mo-

nem, amorem
glorificrunt

et

cullum. Hoc non cessil


suis...

fliciter

eva-

menti, quant Deus suis rbus adbibere noluil.

nuerunt liomines in cogitutionibus


;

Deumque non

Quant

fatua, quant vana, inanis etconlemplibilisilla

hinc placuit Deo per crueem specie consed virlulc mirabilem, vanani casligare

sapientia, quai nec poluil veritatent invenire, nec alios

lemptibilem,

ad verilatem adducere

Quant sapiens,

et docta, et

sapienliam, hominesque non spculantes, aut disputantes


salvare,

veneranda crucis

stullitia

qurc clestem Evangelii

sed credentes.
ut sine tide

Fides
ill,

ila

salutis

m-

veritatem et docuil liomines, et in ntundo stabilivit,


invitis

dium necessarium,
scienlia.

vana sitet

inulilis

omnibus mundi sapientibus


Dei virlus
;

et potestalibus
;

Hc
fusi

est

hc

gloria

Cbristi

hc

sa-

Vers. 22.

Quoniam et Jud.ei signa petunt... Deo per

pienli

mundan

confusio. Ubi nunc sapienlcs? consunt,


annihilati per piscatorum

explicat prcedentia, scilicet, placuit


tiam...; quasi diceret:

stidii-

sunt, depressi

Mirumsan Dei placilum'.^HO-

prdicationem.
Vers. 21.

Nam quia

niamet; Grc. et Syr., qunndoquidem ctjudi miraculis


in
;

Dei sapientia...; Grc.

assueii, signa qurunt, quibus ad


tur. Grci,

credendummovean-

Postqum enim

in Dei, etc.

hujus rei ralionem reddit

seu gentiles, ratiocinalionibus dedili, sa-

Aposlolus, idque justum oslendit.


Nvji quia mundus, seu

pienliam qurunt, argumentis et syllogismis volunt


suaderi
:

ex Dei sapientia,

id

mundi doctoreset sapientes, est, ex rbus Dco sapienter fa:

Yers.

25.

Nos .autem,

Dei jussu, pr.edicamus

Perdam sapienliam sequilur Paulus verlunt activ sapientium, el prudenfiam prudenlum abscondam. Pro qtro Paulus habet reprobabo; et, utTertnll. vertit, irriitiui faciam : estque idem sensus. Peribit enim sapientia
,

quia Deus

eam

perdet et abjiciet. Nola Paulum

referre ad universum gehus sapienti sccularis id quoil prppbcla propri de Judseorum sapientia, qu

sapienliam inlelligunt rclueenlem in opificio mundi metonyinic lamen acceptant pro ipso mundi opilicio, omnibus ad conlcmplandum xposito. Placuit Deo per stultiliam prdicationh salcos faeere credentes. Hinc l'eus per rem, qu mundo videlur stulla, scilicet per crueem, mundo se et salutem ve;

Pharisaica erat, dixit. Est enim parquoad lioc ulrinsque, im omnis sapientia) sccularis, ratio. Q. d. Faciam ut sapientia scculari liomines ad salulcm uli noliut, sed Evangeiio, et cruce Clnisti. Vers. 20. Ubi sapiens, id est, philosophas genlilium. Ubi scriba? id est, doctor Judorum. Citt Paulus lsai:c 53. Ubi, inquit, est litleralns? Ubi legis verba pondrons (idest, scriba)? Ubi doctor parvulorum ? qui reips est conquisilor seculi. Ubi conquisilor secnli? pliysicus, qui natura et mundi arcana curios scrulatur. Q, d. Abjecli sunt philosopbi et scriba*, omn.esque mundi sapientes depressi et confusi sunt, per prdicationem aposioloium et gloriam Evangelii. lia
:

ram revelavit, ut slullis se accommodaret, et ciun eis quasi stultescerct uli pneceptor cum pueris repiicrascit et balbulit. Sic Christus, quia non inlelligebalur ut
passibilis.

bominibus se revelavit, uthomo, el utem ingens est sapientia. lia D. Thom., Anselm. el alii. Quoniam et Judi signa pelant. ConiVi us. 22.

Deus

Hoc

Chrysostomus.

Nonne stultam (ecil Deus sapienliam hujus mundi? Stultam fecit, id est, stultam oslendit ponitur verbum realc pro menlali velverbali. Stultam, inquam, in crucis et Cbristi ac salmis cognitione; ad banc enim (ide opus est, non acumine. Ha S. Chrysost. Scienlia piscatorum , inquit S. Ainbrosiiis stultam fecit scientiani plulosoplwrum, cm scilicet suos et nature terminos egressa est. \ ers. 21 Nam quia in Dei sapientia non coynovil mundus, per sapienliam Deum. In Dei sapientia, quain
:

!t

mundi

oslendit in sapientissim et lam slupendfl fabric, et gubernatione, aitD. Thom., Dei

niendat Aposlolus virlutem evangelic prdicalionis tain Judis quni gentilibus despect. Siquidcm, inquit, et Judi signis olim assueii; signa, id est, miracula, exigunl quibus velut divinis testimoniis adducantur ad credendum. inquit, Et Grci sapienliam qurunt. Et Grci solam sectantes ralionem naluralem, requirunt hnmanam sapienliam, id esl , philosophicis rationibus et si docte et diserte proposais prsuadcri volunl quid ratione assequi ncqucant, quale est myslerium crucis, non recipiunt, sed explodunt atque irrident. Quemadmodm Paulo contigit Chrislum prdicanli apud Athenienses philosopbos, Ail. 17, unde et Festo prside audivit: Insanis, Paule, Aclorum 26. Ncs autem prdicamus Christum cruciVers. 23. li.ru m. In caplivilatem redigentes omriem intellectum m ob equium Cbristi. Opponil enim Aposlolus prdicatiortem Christi crucifixi sapienli seculari. JvdaHs quidem scandalum; quia crucis opprobrium
; ,
:

eos lurbavit, el impedivit.

583

IN EP1ST.

AD CORINTHIOS
sibi
;

38j

Ciiristum crucifinum, Jld.eis quidem scandalum, quia


crucilixus; expectabant

enim Messiam sunini cura


veiiturum.
Haec infirmilas el
petra scan-

roniradicentem polcnliam snperavit Crucifixus, morte quasi viclus, omnem vieil, sibique subjeeil

poienti et

majestate

miindum.
Ilic

crucilixio Judx'is est lapis oircnsionis et


dali.

crgo repeli potest, quod dietnm supra

Ubi

sa-

Gentibus autem stultitiam :quidenimstulliusqum

piens? ubi scriba? ubi conquisitor...? adde ubi nobilis ubi polens?

ab domine crucixo salulem sperare?


Vers. 2i.
cis. Objici

\ERS. 26.
Gr.-e-

VlDF.TE ENIM VOCATIDNEM


:

VESTRAM...

Ipsis
:

autem vocatis Jud.eis et

quasi dicerel

Hoc oinne quod

dico vobis, scilicet

el

polerat

Ad

quid

crgo prx'dicas Crucistullilia est,


:

quod per

stultiliam prdicationis..., v.
sit

20;

el

qu'oa

fixum, aposiolc, qui scandalum et

sicque

Christus Dei
Dei...,

virtus et sapienlia,

2i; et quod stultum


in

Judxos

el

Gracos

oflendit? Cui respondet

Ide Cruinfirmilas

25; hoc, inquam, palcl

vocalione vesti.

cilixum pncdico, quia Crucilixus


est et polenlia,

meus
;

et

Allendile enim ad vocalionis vesirx- rationem el

mo-

et stullitia et sapienlia

non creden-

dum,

sive Dei minislros, qui vos vocrunt, speclelis;

tibus

quidem

stullilia

et

imbeeillitas,

iis

autem qui

sivevosmetipsos, qui vocali cslis;cert non mullos


reperielis aut inter illos, aut inter vos, qui

divin grati ad (idem vocati, credunt, sive gentiles


sinl, sive Judx-i, iis,

human

inquam, hic Crucifixus Dei virsol ccis tenebrae,

et carnali sapienlia, polenlia et nobilitate sintpnedili.


Dicit

tus est et sapientia, sicut


tibus ver

viden-

non multos

erant enim aliqui, v. g., Dionysius

lumen. Theodoretus.

Veks. 25.

Quia

Areopagiua, Paulus proconsul, Nicodcmus, ipse PauDei... Probat


lus, Apollo.

quo-d

stultum est

banc ullimam propositionem, qud vocatis Crucilixus


sit

Videte vocationem vestram,


vocalos;
scilicet, videte

id est, et

vocanles

et

Dei virtus et sapienlia; quia

quod stultum Gneco

quales sint.

videtur in

Deo

cruciftxo,

hoc ipsum omni sapienlia

Vers. 27.

Sedou.-e stulta sunt mundi... ScdDeus


mundus; ut confundat sapientes,
in

human
in
lius.

sapienlius est;

quod infirmiim Judx-is videlur

eoselegit quos, ob simplicilalcm et ignoranliam, quasi


stullos reputat
et

potenli human forHoc enim stultum et infirmum Dei fecit quod nec omnis human sapienlia, nec tt prodigia f'ecc-

Messi crucilixo, hoc omni

eos qui nullius sunt

mundo

polentix', plebeios, ul
afficiat
,

confundat, Gr;cc., pudefaciat, Syr., pudore


tia, bujus seculi potcnles.

for-

runt; sive in genlilibus, sive in Judseis; scilicet ho-

mines convertit, salulem operalum


Dei omni sapienlia

est.

Hoc stultum

Vers. 28.

Et ignobilia mundi...,
in

et ignobiles et

human

sapienlius est, quia

tandem philosophiam

devieil,

omnem sibique subjeeil; omnem


infir-

despectos, et pro nihilo habitos in

mundo Dcns
cosque quasi

elegit

ut destrueret eos qui

magno habenlur

pretio, scinihil

intellectum caplivavil in

obsequium Christi. Hoc


forlius, quia

licet nobiies, potentes, sapientes,

mum
nem

Dei

omni human potenli

omnem

esse ostenderet.

Gentibus autem slullitiam; mera stullilia erat homicrucilixum aut prxdicare, aut credere mundi salvalorem. Ipsis autem vocatis Judofis atque GrVers. 24. cis, iis ver qui divin prxdeslinatione vocali sunt ad

Evangelii prnrdicationem. Non multi potentes. Potentes


intellige.

secundum seculusi

fidem
tiles.

sive Judxi

illi

sint,

sive

Grxci

id est,

gen-

el Dei sapientiam, virtus quiidest, potenli, qu eripuit eos poleslate diaboli, qui in Evangclio vocatur fortis arma tus, Luc. 11. Sapienlia ver, quam oslendil in co qud per humilitatem et crueem et mortem Christi Filii

Christian Dei virtulem,


,

dem

multi nobiies id est claro gnre nati. Non Apostolus Nemo sapiens secundum carnem, nemo polens, nemo nobilis. Nam hujusmodi eliam nonnulli primis illis temporibus ad fidem accesserunt, ut Nicodemus princeps Judaeorum, Joseph ab AiiinaIbe, nobilis decurio, Dionysius Areopagila, elc; verm bi comparatione multiudinis crcdeutiiim paucissimi erant. Cu'ierm inter duodecim Christi aposlolos, quibus primm omnium crux Christi prdicata luit
, ,

Non

dicit

sui eleclos redemit.

Vos.
stullilia

25.

Quia quod stultum


Dei,

est

Dei, elc, id esl,

et infirmilas

id scilicet

quod

in

Deo

et

Christo nalo cl passo pulant stultum et infirmum; scilicet Dei humanilas, morlalitas, passio, crux, fuit id, quo sapienlissimel fortissim Cbristus quasi vieil homines, Salanam, et lotum orbem, aiunl SS. Ambrosius et Anselmus. Quasi dicat In co patei mira Dei sapienlia et virtus, qud per rem slullam atque inlirmam, scilicel crueem, sapientiam omnem cl fortiludinem vicerit. In cruce redemil hominem , non per polcnliam deitalis, sed per justitiam el humilitatem passionis, ut ait S. Augnstinus. Vers. 2G. Viclete enim vocalionem vestram, fralres, Vocationem dicit vocalos , sicut alibi circumeisionem, circumeisos. Videte, inquil, et considerale vocalos ad fidem, id esl, fidles, qui et quales sint, etiam illi qui inter eos prxcipui sunt, ut apostoli Christi. Quia non multi sapientes secundum carnem, idest, qud non multi human sapienlia prsediti ; supplendum vel ex eo quod prxcedit, vocati sunt vel ex se(juentibus, eleeti sunt; utique ad lidem , vel eliam ad
:

nullus omnin secundum seculum sapiens , polens, nobilis. Ilinc Ambrosins, lib. 5 in Lucam, ad illud cap. G : Elegit ex ipsis : Advertc, inqnit, clesto non sapientes aliqiios, non divites, non consilium nobiies, sed piscalores, et publicanos, etc.; vanum erg<> videlur, quod de nobilitate et purpura S. Barlholom vi fabulanlur nonnulli. Sed quai slutta sunt mundi elegit Deus, Vers. 27. ut confundat sapientes, id est, ul pudore afiicial sanon qui essent, sed qui esse vider en lur, ait pienles S. \iiguslinus, serin. 05, vel sapientes non simpliciler, sed secundum carnem. Pudeliunt enim hujusmodi sapientes , dm per suain sapientiam ])ra'stare non
:

mundo

possunt, id e-t, homines ad aeter nam salulem adducere quod sine e pra-slanl indocli. Et infirma mundi elegit Deus, id est, infirma secundum mundum dicil homines null seculi potenli pneditos, sed plebeios et inopes. IJt confundat fortia, id est, ut illorum comparatione veluti pudefaciat omnem hujus mundi poientiam : dm per illos facit, quod potenles seculi non possunt. Et ignobilia mundi et conlempdbilia Vers. 28.
et heatos facere,
,

38?;

COMMENTARIA. CAP.
qu. non sunt, id est,

I.

5S6
te ut

Ea
tur;

qu

nihil

ossc repulan-

Cor tuum Deus, imprime cordi moo! pone


signaculum super cor Vers. 50.
per ipsum,
tiain
,

eaqu. suNT.id

est,

qumagnisiimanlur. Tria
:

meum

mundus slimal et miralur sapienliam, potentiam, vocanobilitalem hc tria Deus sprevit in hominum
;

Ex

ipso

autem vos

estis... et

Exipsoel
illius

id est,

ex ipsius dono,
,

per

gra-

impolenliam lione ad saluteui; contra, iusipicutiam,


ei iguohilitalcm

et vos, 6 Corinlhii

eslis

nova

in

Christo

ad salvandos homines

el<-git.

Qui ex

creatura, Chrisliani, Christo

inserli, incorporati.

reparavit nihilo fecerat omnia, ex privationibus


nia.

om-

Qui factus est nobis sapientia a Deo qui Chrslus

Per insipienles docuilinundisapicnlcs,

et

per in-

Deo nobis dalus

est, ut

auctor sapienii, ju-

impotentes superavit reges, omnes seculi potestales; per ignobiles onincin humiliavit nobili(irnios et

slili, sanctilicalionis et

redemptionis; seu,

perquem

Chrislum, Dei benelicio.accepislis veram sapienliam,


justiliain, etc.

tatem cl excellenliain nnmdanam.


\eiis. 29.

Utnoncloiuetur omniscaro..., homo


:

Pro nobis moriens, nos peccati serin

vitute

redemit; per baplismum nos


;

suo sanguine

humilialio parie sui viliorc caro dicilur ad majorent

lavans, fecit justos et sanctos

in

eodem sanguine nos


ex
filiis

ncm

quasi diceret, morlalis

ut nulli morlaliuin oc-

regenerans, ex ignobilibus

fecit nobilcs;

ir,

Chistianiscasio delur jactandi se vocatum, si\c ad sive ad munus apostolicum, vol ob scicnliam, mum,
Tel ob nalalium nobilitalem, vel ob potentiam,
vcl

Dei
tis

filios;

ex peccaloibus justos et sanctos; ex slul-

sapientes, divin scilicel sapienlia.

bis Clu-istus per

Hc omnia nosuam passionem promeruit, et por


in

ob
in

alia

prxclara mrita

sed ex

mer

Dei grati. Hinc

suam gratiam

et

Sacramenta produxit
et et

nobis.

Per

omnium

morlaliuin cordibus annihilalio coram Deo;

Chrislum Deus nobis omnia ddit


et justiiiam, et sanctificatiohem et nuseri
;

veram sapienliam,
aliquando morte
solo glorie
tola rligio in

sive in nobilibus, polenlibus, sapientibus, quia propler

arroganliam suam

Deo conlenipii,

negleeli, repudiati.
id

redimemur, ut

in

Domino

Ut enim ben notai Tlieopbylactus,


rio Dei consilio

non ex prima-

mur. Omnia supernaluralia per ipsum,


ipso.

faclum est; sed propter arroganiiam


sunl prrcdicalione Evangelii, ejusin plebeiis, ignobilibus, indoclis,

suam, indigni
quia ex

facti

Per redemptionem polcst


ptio

inlelligi

perfecta

redemnoslra

que susceplione, sive

morte

scilicet et

miseriis, per rsurrclionem.


sit

mero Dei bcneplacito assumpti.


et disce, quisquis sis,

Soli ergo

Deo

Potest et dici qud Chrislus Evangelio suo


sapienlia; su grati,

gralias rfrant humiles cl grali.

nostra jusiilia; sacrificio suo,

Hinc

oninem

seculi

pompam
quae
;

noslra jusiificalio; su rcsurreciione, nostra redemplio miseriis.

et celsiludinem spernere, si velis salvari.

Omnia

plurimi aeslimanlur mundo, Deus babet pro nihilo

Vers. 51.

Ut quemadmodum scriptum
in seipso,

est..., Je-

ergo et
ligi.

lu

babe pro

nibilo, si velis

Deo slimari,

di-

Cor luum cordi divino conforma; sperne quod

rem.9,25, 24, non iisdem verbis.sed sensu, hinc concise sumpto. Ex Dei dono Chrislus omnia nobis foetus
est, ut

spernit Deus; slima quod Deus considrt.

nemo nostrm, nec

nec

in alio

quo-

Deus; et eos qui seeundm seculum ignobiles eruni et obscuri, ideque despecti, velulique pro elegit Deus. nibilo hahili El ea qu non sunt, id est, abjecta qu pro nihilo liabcnlur, quasi dicas homines nullius nominis aut nimeri. Deus elegii apostolos abjectos qui pro nihilo habebantur. Ht ea qu sunl dsintrt id est , ea qu babentur
elegit
, , ,

demplioncm Deo acceperimus. Chrislus

factus est

in pretio, puta sapidits ci potenles miindi, destrueret cl (piasi aiiiiibilarcl; ut eos qui

magni sunl hominum

stiniaiione, conlcmplibiles et obscuros redderet, ac velui ad nihiluni redigeret quod est deslrucre juxta
:

YCrsioncm noslram. Vers. 29. il non glorielur,

etc.,

non omnis,

id
:

est, nullus.

caro, id est, homo. Quasi dicat Ideo Deus clcgil cl vocavil ad Chrislum non sapienles, nobilcs, et potenles; sed rudes, ignobiles, et impotentes, ut nullus homo glorielur se vocatum ad Chrislianisniuin ob suam sapienliam , opes , nobilitalem , foi liiudinem, et meriia ; sed scit se vocatum ex mer

Rursm

Anselmus. ipso autem vos eslis in Christo Jestt ; ex ipso scilicel Deo. et non ex vobis, eliain vos eslis et ab co habelis quidquid quidquid eslis coram Deo boni quod ad pielatem perlineal, habelis, idipic per Chrislum Jesum. Aliter Vos esiis ex Deo, id est, lilii
Dei grati.
lia S.

Vers. 50.

Ex

nobis auctor et causa verse et chrislian sapienlia?, redemptionis, sanctitatis, ctjiisiilix; primo, salisl'actori et merilori idque maxime hic spcial Apostolos; quia Chrislus pro debito humano, juslNsimo sanguinis sui prelio salisfecit, et meruil nobis juslisapienliam ei sanctitatem, adeque factus est tia m nobis jusiilia quia juslitia, id est, satisfaclio Christi nostra est perindeaesi nosDcosaiisfecisscmus. Unde, ul Iheologi docenl, iu justilicatione per Sacramenta , quasi pris natur Christi satisfaclio nobis applicalur; ut deinde posteris nalur propler cam remittanlur peccala, et grati infundalur. Ut quemadmodum scriptum est (apud Vers. 51 Jeremiam, cap. 9, non verbis tamen iisdem, sed Qui gloriatur, etc. Apud prophetain sic lesensu) gilur Non glorielur sapiens in sapienlia sua, el non glorielur foi lis in fortiludine sut, et non glorielur dives in divitiis suis : sed in hoc glorielur qui gloriatur, scire et nasse me. Sensus igiltir Aposloli ex prophet est lut Qui gaudel et gloriatur se habere aliqud jusmodi unde placeal Deo, non id sn sapienlia' aut poicnli aul alleri cnicumque bono natur ascribat, sed soli grali Dei acceplwni ferai. Quanqum il ml in Domino, potest de Christo accipi, de quo proxim sermo fuerat, in nulla ali re gloriandum esse qum ut sensus sit
: ,

Dei boniines Dei eslis vclul ex Duo nali idque per Chrislum. Terlius sensus Ex Deo vos eslis in Christo, id est, per Dei graliam eslis Chrisliani, Christo incorporai'!, et beneucioiuin ejus participes. Qui (Cbristus) factus est nobis sapienlia Deo, et
, ,
.
:

quam per Chrislum habemus, factus est. Non ergo, Corinlhii,


in

juslitia, et saucii/icaiio, et redentplio,

nemp

causalis,

qui nobis omnia in vobis, non in Paulo, vel Apollo prceploribus veslris, sed in Domino gloriamini. lUe (ail S. Anselmus) in solo Domino gloriatur , qui cognoscil non suum, sed illius esse, non tolm ut sit, sed eliam ul non nisi ab itlo benc sit sibi

oud

Christi merito justiliain

sanctilicalioiieni et re-

h quo Uubel ut

sit.

587
;

IN EPIST.

AD COKINTIIIOS

588

piam liomine glorielur sed in Domino, seu in Dci bonitale quasi diccrct Quid crgo vos, Corinlliii, glo:

Cliristo Jcsu vos regeneravit, illuminavit, jusiiiicavit,

Spiritu sanclo donavit, morte aliquando vindicabit,


iiincquc Cliristiani denominainini.

riamini, sive in vobis ipsis, sive

in aliis

hominihus,

ob sapientiam,

etc.?

Gloriamini autem in eo, qui in


et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite primo ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
In hoc primo capite tria

in

praxim
divisus est

ad suam aidificalioncm

Tertio ex ejus inlcrrogatione

Numqtd

notet oninis, cl quilibet christianus. Prinium, quanti

Christus? quie inlcrrogalio potest Chrislianoruni divi-

faceredebeat Christianismigratiam. Secundum, quan-

sionibus applicari.

tum

liorrcre debcat
,

oninem

in

Chrislianismo divi-

Tertium

colligitur

ex

dictis v. 27, 28, 29.

Tria

quantum spemere debeat quxmundus quidem stimat, Deus autem spernit, sasionem. Tertium
pienliam bunianam, potcnliam, nobililatem.

mundus

slimat, sapientiam

seu scientiam, poten-

liam, nobililatem, et haec tria

Deus sprevit
,

in honiiignobilia

num
licet

salule procurand.

Stulia

infirma

Prinium colligilurcx
tur coiiimuuio
Cliristo,
,

v. 9, ubi

Chrislianismus dici-

elegit Deus, et ca

qu non

sunl, ut ea

qux

sunt, sci-

sociclas

cum

Cliristo.

Pcr baptisinuni

nobiles, pclenlcs,

sapientes deslrueret. In his

FilioDei, unitus, incorporatus, faclus

sum

ergo non glorianduni, im ob hxc Iremendum, quia

unumquid cum eo,

quasi Cbristus ipse. Pcr bapli-

smum
Dei
in
,

itaque factus

sum

in Cliristo filius
Filii

Dci

lucres

Deo contempla et reprobata. In Deo solo gloriandum. Deus unicc diligendus. Cor noslrum cordi di

cohxres, consors, socius

Dci

jus babens

vino penils conformandum.

illo

ad xlernani bonorum Dei fruilioncm

cum

eo.

Quid rnajus, quid nobilius potest excogilari? quid


felicius

Specialim notanda ub Ecctesi ministris.


In

Deus ipse mihi dare potest? ob


v. 9, vide

id gralias iin-

hoc codein capite

prler

tria

jam notava

et

mensas Dco.
Ibidem,
scilicet

omnibus Christianis communia, Ecclesix ministri


ad quid adstringat hiecnobilitas:

habent qnxdam

sibi

speciatim annoianda.
:

Onmes
apohinc ad

ad parlicipalionem, seu imilalioneiu internai


sanclitatis. lllum imitaberis inls,
;

ergo prinium versum notent


slolus

Paulus

vocatas
;

etexlernx Cbrisli
si

Jesu Christi

pcr voluntaton

Dei

et

Spiritu Dei agaris

imitaberis exleris,

si

sancta

suam vocationem allendenlcs, udeant, an pcr Dei


voluntatem in ministerium sint ingressi
;

quxque
sto, e
Cbrisli.

opereris.

Hxc
;

u traque imitatio dbet esse


Cliri-

linicant ne
ibi

teta noslra mulalio

quo plus similes erimus


consorles,
colix'redes

secundum
dicta.

ejus indignationem

et

iram. Videanl

plus socii,

erimus

Vide

ibid.

Pastores, directorcs,

omnesque animarum curam


ad
v.

Secundum
Cliristianos

colligitur,

primo ex

dictis

ad

v. 10.

Duo

habcnles, noient dicta

14,

videanlque
;

num

omnes ad perfectam unioncm

invitant,

animas ad Cliristum Doniinum ducant


ipsis devotas alliciant,
rcs, verbi Dei minislri
,

an ver sibi

nimirm unitas corporis , et unitas spirils. Un um corpus sumus omnes. Unus spiritus, quo viverc debemus omnes. Omnes ergo mens una cor unum de,

reddanlque suas. Concionalonoient dicta ad v. 17


;
:

Non

in

sapienti verbi

ne evacuetur crux Chrisli

et

ad semetiura

bemus
que
ex

esse

qui secs

facit, Chrisli

corpus, Cbristi-

ipsos reflexi, videant qu simplicilate,

lum animi,
v. 20, 21,

spiriluni quasi dividit,

quod liorrenduni. Secundo

verborum, prdicent vcrbuni crucis, seu Crucifixum.


Videant
ibi dicta;

dictis

ad

v.

12

et

15, de horrorc

quem

ipse D.

videant et dicta ad

22,

Paulus babuil de minim corporis Cbrisli scissione.

25, 25, 2G.

CAPUT
1.

II.

CHAPITRE
vos, fratres, veni
,

H.

Et ego,

cum venissem ad

non

in

sublimitate

sermonis aut sapienti

annuntians

vobis tcsiimonium Cbrisli.


2.
rrisi

Non enim
Jesum
Et ego

judicavi

me

scire aliquid inler vos,

Cliristum, et hune crucifixuni.


in infirmitate, et timor,
:

Pour moi, mes hres, lorsque je suis venu vers vous pour vous annoncer l'Evangile de Jsus-Christ, je n'y suis point venu avec les discours levs d'une loquence et d'une sagesse humaine; 2. Car je n'ai point l'ait profession de savoir autre chose parmi vous que Jsus-Christ, et Jsus Christ
1.

5.
lui

etlremoremulto

crucifi.
5. Et tant que j'ai t parmi vous, j'ai toujours t dans un iat de faiblesse, de crainte et de tremblement; 4. Et je n'ai point employ en vous parlant et en vous prchant, les discours persuasifs de la sagesse humaine, mais les effets sensibles de l'Esprit et de la vertu de Dieu 5. Afin que votre foi ne soit pas tablie sur la sagesse des hommes, mais sur la puissance de Dieu. 6. Nous prchons nanmoins la sagesse aux parfaits, non pas la sagesse de ce monde, ni des princes de ce monde qui se perdent ;
;

apud vos

i.

Et sermo meus,

cl prdicatio rnea,

non

in

per-

suasibilibus

humaine

sapientia verbis, sed in oslcn:

sione Spirils et virtutis


ri.

Cl

(ides vestra

non

sit in

sapienti

hominum

sed in
0.

viitiilc Dci.

Sapientiam aulem loquimur inter perrectos

sa-

pienliam ver non hujus seculi, neque principuni hujus seculi, qui deslruuntur
7.
;

Sed loquimur Dci sapienliam

in

mysterio

quee

7.

Mais nous prchons

ia

sagesse de Dieu

rcnfei'-<

389

COMMENTAIS.
nostram ; Quain nemo principum hujus scculi cognovit

CAP.

300

abscondila est, quart prdeslinavil Deus ante sccula


in gloriam
8.
si

mc dans son mystre ; celte sagesse cache qu'il avait prdestine avant tous les sicles , pour noire
gloire
;

enini cognovissent,

nunqum Dominum
:

glori cru-

cifixissent.
9.

Sed

sicut scriplum est


in

Quod oculus non


,

vidit,

nec auris audivi, nec


prseparavit

cor hominis ascendit


;

quai

Sagesse que nul des princes de ce monde n'a connue, car s'ils l'eussent connue, ils n'eussent jamais crucifi !e Seigneur de la gloire. 9. Et de laquelle il est crit que l'il n'a point vu, l'oreille n'a point entendu, et le cur de l'homme n'a jamais conu ce que Dieu a prpar pour ceux qui
8.

Dcus

iis

qui diligunt illum

l'aiment.
:

10. Nobis
Spirilus

aulem revelavit Deus per Spiritum suum


,

enim omnia scrutatur

etiam profunda Dei.

11. Quis enim honiinum scit quai sunt hominis, Dei nisi spiritus hominis, qui in ipso est? ita et quai
sunl,

nemo

cognovit, nisi Spiritus Dei.

Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est , ut sciamus quai
12.

10. Mais pour nous, Dieu nous l'a rvl par son Esprit, parce que l'Esprit de Dieu pntre tout, jusqu'aux secrets les plus profonds de Dieu 11. Car qui des hommes connat ce qui est dans l'homme, sinon l'esprit de l'homme qui est en lui? Ainsi nul ne connat ce qui est en Dieu , que l'Esprit de Dieu. 12. Or, nous n'avons point reu l'esprit du monde, mais l'Esprit de Dieu, afin que nous connaissions les
;

Deo donala sunt nobis


15.

Qux

et

loquimur non

in doctis

huraanse sapien-

dons que Dieu nous a fails. 13. Et nous les annonons non avec les discours qu'enseigne la sagesse humaine, mais avec ceux que
,

tix verbis, sed in doctrin Spiritus, spiritualibus spiritualia

l'Esprit enseigne

communiquant

les

choses spiri-

comparantes.

tuelles

aux

spirituels.

14. Animalis

sunl Spiritus
lest intelligere

aulem homo non percipit ea quai Dei; slullitia enim est illi, et non po;

14. Or l'homme animal ne conoit point les choses qui sont de l'Esprit de Dieu; elles lui paraissent

une

folie, el

il

quia spirilualiter exaininalur.

doit en juger par ne-

ne peut les comprendre, parce qu'on une lumire spirituelle.

15.

Spirilualis

aulem judicat omnia, et ipse

15. Mais l'homme spirituel juge de tout, et n'est jug par personne.

mine judicatur.
16. Quis enim cognovit
slruat

sensum Domini, qui


Cliristi

ini

pour

eum? Nos autem sensum

habemus.

qui connat l'Esprit du Seigneur nous conseiller? Mais nous avons l'Esprit de Jsus-Christ.
1G.
effet,

En

l'instruire el le

ANALS1S.
In hoc capile applical
ergo Dcus,
sibi

qu

in

primo dixit; quia


,

liant; Itanc

enim, ut

ait,
,

loquimur inler perfectos; sa*


sed Dei
novil
et
; ;

sapienli seculari reprobal

elegit slulli;

pientiam

non liominum

quant nemo,

nec

tiam prdicationis crucis, ad salvandos credentes


taque
cl

slul-

liominum, nec
Spirilus,

dmonum

sed quant solus Del


rvlt, v.

infirma

Deus

elegit

ut confunderet sapienles

omnia scrutans,

omniscius,

6,

et potentes.

7, 8, 9, 10, 11.

Jlinc asserit
btimitate

primo se ideb ad eos venisse, non insuet sapieiiti


,

Hanc sapienliam
v.

ns, inquit, docuit Spirilus sanctus,

sermonis

sed in simplicitate

et

il; hanc

et

nos loquimur inler perfectos, seu spiri-

ininfmnilate, ut Evangelium annunliaret, v. 1, 2, 3, 4, 5.

luales, v. 13, quia animalis


ci slullitia

homo non

percipit

cam, sed

Assoit secundo se lamen veram non ignorare sapien-

videlur, v. 14, 15, 16.

PARAP1IUAS1S.
1.

Hinc

et

ego veniens, Evangelium Christi vobis


ad vos
,

7.

Sed loquimur Dei sapienliam,


(

in

myslerio et

annuntialurus, veni

non per sublimitatem


sapienlice secula).

per mysterium
a'terno

Incarnationis

abscondilam,

quam ab
(

sermonis,
ris

neque per subtilitatcm

Deus pr.edeslinavit ad gloriam nostram


et seternam
).

et

(sed ilhid vobis simpliciter pradicavi


Ita

temporalem
nihil

2.

enim me
nisi

gessi

apud vos, quasi

aliud
vit

8.
:

Quam
si

nullus ex principibus hujus seculi cogno-

scirem,

Jesum Christum, huneque pro nobis


et

enim cognovissent eam, nequaqum Dominum


hoc myslerio implelum
64,
est

CTucifixum.
3.

gloriai cruci aflixissent.

Hinc etiam

ego apud vos conversalus sum

9.

Sed

in

quod pra>

magn cum
4.

humilitale et

cum

timor et Iremore (hu-

dixeral Isaias,
divit
,

4, nec oculus vidit, nec auris au-

nnlilalis comilibus).

nec mens cujusquam hominis concepit quai


iis

Proplerca et
,

mei sermoncs
uli

privali,

et

meae

Dcus prseparavit
10.

qui diligunt ipsum.


fuit

concioncs publies

non constilerunt
solet ad

verbis, quibus
;

(Quod autem haclens


nobis
;

abscondilum), hoc
per

liumana

sapienli

persuadendum

sed

Deus

aposlolis

suis

revelavit

Spiritum

Dei Spiritum et virtutem prae se tulerunt.


5.

suum
j

hic

enim Spirilus omnia etiam abditissima Dei


in

Ut veslra

fides
,

non nasecrelur ex human


sed ex Dei polenli.
,

pntrai.
11.
illius

scienli el eloquenli
0.

Quis enim liominum novit qure

hujus vel
istiusita et

(Yeram lamen non ignoro sapienliam ) siquidem cam loquor inler perfectos sapienliam vero non secularem, seu inundanam neque superstitiosam dacmonum adminiculo invenlam, quorum polestas per
; ;

hominis animo sunt occulta tas ?san solus


spiritus qui

met hominis

unum cum
ex

ipso est,

solus Spirilus sanclus, qui

Dei substanti est, et

unum cum Deo


12.

novit quai Dei sunt.

Christum desiruitur.

Nos autem aposloli recepimus, non spiritum

391
liujus murui;
,

IN EP1ST.

AD CORINTHIOS
ci

392
quia
spi-

sed Spirilum Dco cocsscntialem, ut por

videntur, et ea non potest intelligere,

illum cognoscamus ea bnficia


cessa stinl in Cliristo.

qux

nobis

Deo conloqui-

ritualiter sunt

examinanda.
perfeclus, et
sancto

15. Spiritualis autem (seu


)

13. (Qu;e nobis Spirilu sanclo revelala

Spirilu illiistralus)
nil et judicat
:

omnia eliam

spirilualiora discerspiriluali

mur, aliosque docenius, non doetis humanx sapicntiap.

ipse ver

neminc non
naturali

d.-

verbis

sed cloquiis Spiriis sancli, spiriiuali(

judicalur.

bus spiritualia confercntes

seu

ut dixi, sapicniiam

16.

Nam

quis
?

bominum

lumine engnoscit

Ioquenles inter perfectos), non indiscriminatini


nibus omnia tradenles.
14. Animalis

omlu-

consilia
sloli

Domini

qui doceat

eum? nos autem apolenemus


Cbrisli

ex

Spiriis sancli revclatione,

enim homo (seu qui


)

solius

animx

incnleni et sensum.

mine

naturali ducitur

non percipit

soirilualia; slulta

COMMENTARIA
Et ego cum venissem ad vos... Ut hoVers. 1. rum verborum connexionem cum prxcedenlibus advertas
,

Testimonium Christi,

id

est,

Evangelium, qnod
lesti-

est testimonium Christi, seu

de Cbrsito; Groec,

eorumque sensum melis


,

percipias, nota

qud

monium Dei,

id est,

misericordix Dei.
leslis

U ironique

ve-

cap. 1, v. 21

dixerit Apostolus

qud Deus, rejecl


prdicationis stul-

rum

est

Evangelium enim

est divins in nos

seculri sapienti, decreverit per


titiam, seu simplicilalem
,

salvos facere credentes. Ide,


et simplices aposlolos
et

misericordix, et infinitx Christi cbaritalis. Vers. 2. Non enim jldicavi me scire...

id est
;

addit Apostolus, v. 27
clegit

Rudes

non declaravi
ila

dissimulavi

me

aliud scire

clc.

seu

Deus, qu
thesi

stulla sunt muncli...

infirma...

Ab bc
:

ad bypolhesim nunc descendens

apud vos, quasi nihi! aliud scirem qum Jesum Chrislum, liuncque pro nobis crucifixum. Huic
gessi

me

hxcque supra dicta gcneraliter, sibi ipsi applicans, Et ego cum venissem ad vos ; quasi dicerct Quia ait
:

autem scientix conformis


ratio. Qualis scientia
,

fuit

lalis et

loquela

mea loquendi etagendi seu meus prx;

Deus, rejecl seculri sapienti, decrevit per simplicilatem prxdicationis,


Ilinc et

dicandi

modns

fuit

prdicationis

mex

subjeclo con-

bominum salutem reparare

formis
;

simplex et bumilis.
,

ego veniens

Evangelium Cbrisli vobis an-

nuntiaturus, veni ad vos, non per sermonis sublimi-

eis sit Ioculus.

Secundam ergo dat ralionem ob quani simpliciter Prima quidem fuit, quia laie est Dei

tatem

seu per eloquenliam; neque per sublilitatem


,

placitum, qui simplicilalem prxtulit eloquentix; se-

sapienlise secularis

seu per pbilosopbiam

sed Evan-

gelium Cbrisli vobis prxdicavi simpliciter, sine adminiculo eloquentix aut philosophix.
In cap. 1
,

cunda ver, quia Corinlhiis Jesum Chrislum, huncque crucifixum, quasi niliil aliud scirel , prdicabat.

Ut D. Paidi nienlem plcnis habeas, hxcque verba


profundis inlelligas, attende ad
v.

v. 1
;

aposlolum se dixit Paulus per vo-

G, ubi

ait

sapien-

autem insinut apostolatum se gessisse juxla voluntatem Dei quia ergo Deus siniplilunlatem Dei
hic
;

tiam se loqui inter perfectos; ei ad v. 13. ubi spiriiualibus spiritualia conferl, et

ad initium
,

lertii

cap., ubi

citatem

ornamenlis
salutis

humanx
,

sapienlix prxtulit in

noslrx

opre, ide Paulus secundm Dei vo-

luntatem

apostolus
,

Evangelium Cbrisli simpliciter


et sublimi

prxdicat

non ornalo

sermouc

quia laie

qud Corinlhiis non potuit quasi spirituulibus loqui ; sed lac tanqum parvulis in Cliristo polum ddit, non escam, cujus nondm erant capaces. Et bine intelliges 1 hune polum hocque pielalis chridicit
, , ,

est placitum Dei.


In se refleelat vir [evangelicus
,

stianx lac, esse Jesum Chrislum, huneque crucifi-

an per et juxla voCaveat ergo


sibi

xum.
j

Intelliges 2
niliil
,

luntatem Dei minislcrium impleat.


prxdicator concinnatus,
et

quasi

aliud nisi
;

de verborum eleganli

ni-

cifixum

sciret

se gererc apud Coinlhios Jesum Chrislum huneque cruidem esse ac simpliciter et nud
,
;

Paulum

mis
et

sollicitus,

adverlatque tandem se Dei voluntate,

Corinlhiis exponcre fidei christianx mysleria

ac prx-

ab aposlolorum imitatione prorss alienum.


In

sertim Incarnalionein
nobis faclus
sit

Dominicain

qud Deus pro


,

subumitate

Grxc

xar.,

secundm sublimita:

homo

pro nobis passus

crucifixus et

tem, seu per eminentam sermonis; Syr.

Non

ser-

morluus, surrexit morluis, ascendil ad ccelos, sedelque ad dexteram Majeslatis. Ilxc sunt elemeula

mone grandiloquo
Dei.

neque. sapienliavi

vobis

arcanum

Et erjo ciim venissem ad vos, fratres, veni Vers. 1 non in sublimitate sermonis aut sapienti, id est, secundm vel per sublimiiatem. Ilaque ego quoque <|ii;isi mi us grege aposlolorum, qui juxla eleclionem et voluntatem Dei non sunt usi eloquenii et sapienti seculri; iisdem uli nolui, venique ad vos, non in subliinilatc, sed in simplicitale sermonis et sapienlix. Annuutians vobis testimonium Christi. Igitur quando veni ad vos lestis Christi, videliect annunlialurus vobis Evangelium, quod est leslimonium Christi, id e>t, de Cliristo idque juxla legalionem mihi injunctam; nullam oslendi in prxdicatione nie vel eloquentix vel sapienlix secularis emineniiam sed sim.

Il

sermone usus, ac nullo adjutus adminiculo philosophix humanx, Chrislum vobis prxdicavi. Vers. 2. Non enim judicavi me scire aliquid inter vos; q. d. Non reputavi, non xstimavi aliam scienliam qum cani qux esl de Jesu crucilixo, Salvatore mule ila nie gessi inter vos, quasi niliil scinoslro rem sapienlix humanx, ciun tamen multin cjus callercm nam alibi polas Grxcos cilo, sed apud vos
plici

dissimulavi

me quidquam
ni
alii
;

si

ire
,

scire, nisi
ni simpliciter,

Jesum Chrislum
apostoli
,

et

non declaravi me hune crucifixiui!


i

prxdicarcin laul

Chrislum crucifixum non qud alia lidei mysleria on prxdcrim, sed qud prxcipu doeuerim et incuicriin in uu Christi cruce esse glorianduni , ei sue-

303
lidei,

COMMENTAIS. CAP.
hocquc
lac

II.

394
parvi fimus in eo et

quod

Corintliiis,

utnotc infantibus

-,

crucilixus

cum

eo crucifixi

ut

in Clirislo,

simplicit exponebat et potum dabat.


dicit
:

aliquand simus in eo et
est

cum eo
et

gloriosi. Similes

eva-

Quando crgo
ac
si

Non enim

judicavi...

idem

dimus crucilixo, ut regnanli


in

summ

beato simus

diceret

Non

pniavi expedire, liinc et decrevi

ternum

similes.
,

apud vos non


gto uucilixo
;

uli ali scienti

qum
,

quai est de Chriniliil

Felicem ergo
qui

lerque

quaterque felicem illum


lsen sciverit
!

illum vos docui

quasi

aliud sci,

Jesum Cbristum crucilixum


ben potaverit
,

qui hoc

rem
mis
,

(idei

ehristianx rudimenta, quasi eatecliisla

pietatis lac

ben digesserit; quique

vobis simpliciter exposui.


fuit niea

Hinc simplex

non subli-

bc digestione Jesum Chrislum crucifixum in se cfformaverit


!

loquendi ratio.

Poiuisset Aposlolus Corintliiis, sicut et Alheuicn-

sibus

de Divinilate sublimia dicere


,

at

de Incarna

lione Doininic
simpliciter

de passione et de morte Jesu Cbristi

Hanc sacram scienliam Deus misericors,da mihi servo tuo omnia nesciam exterorum obliviscar unum sciam Jesum Cbristum, huncfjue crucifixum.
,
!

agebatapud eos. Potuisset de ips Incar,

Christe Jesu crucifixe

tu le cordi

meo pone

nobile

naiionc apud Corinthios

sicut inter perleclos

all et

signaculum

da mihi tuam bumilitatem, paupertalem,

profund loqui,
dissercre
;

id

est,inulla sublimia et profunda

mortilicalionem imitari.

at
,

illis

simpliciter exponebat eiemenla bucl

Vers.
v.

3.

Et ego
elegit
:

in infirmitate...

Dixit supra

jus myslerii

communiora

ab omnibus necessari
arliculos
fidei

27

Infirma

Deus...

hoc

sibi ipsi
,

nunc ap,

ad salutem credenda.
docebal Corinthios
,

Omne3 quidem
illis

plicans ait

El ego quoque
,

in infirmilate

id est

ma-

al prascrlim

inculcabat ar-

gna cum humilitate


suni

et aniini

demissione conversatus

ticulum de Jesu Cbrislo, passo et crucilixo, et pro

nobis mortiio

quia caHerorum est basis. Mors quippe


;

mihi labore

apud vos, laborans meis manibus, viclumque meo comparans.

Chri>ti, vita noslra

in

ejus morte bapiizali suinus

Fui et mclto cum timor et tremore, bumilitatis


comilibus; mulia mala Corinlhi passus est Paulus
et pejora timuit
rari
;

vitamque divimmi

in ejus

sanguine reperimus. Sanguis

Cbristi, lac noslruin.

ade ut per Chrislum

iu visu

robo-

Obscrvatio moralis.

indiguerit. Vide Act. 18, 12.

Sensus itaque est


fuerit
,

Nota

et

animadverle quod ex meule D. Pauli


,

J-

qud non sermone tanlm imperitus


person et conversalione humilis
firmus
,
,

sed et

sus Cbristus
lalis

bicque crucilixus

sit

ehristianx pie-

scu simplex et inelegit.

lac

at lac

divinum

lac

ab omnibus Cbrislianis,

quia stulta

et

infirma Deus

quasi

modo

geniiis

infantibus,
,

semper opiandum

Vers. 4.
Ilinc, ui

Et
dixi

sermo meus et prjdicatio mea...


,

semperque potaudum
tiorum ardores

quia viui babel

omnium
,

vi-

jam

et

mei privali, seu familiares ser1

in nostris

cordibus exlinguendi

vim

mones,
Syr.
est,

et

meae conciones publica non


,

in

persuasibili-

liabet onmiuin virtuluin cbristianai uni pulcbriludinem

bus..., id est, persuasoriis, seu aplis


:

ad persuadendum;

in

animabus nostris efformandi.


1 Exlinguit

Non

fuit in

persuasione verborum sapienti; id

omnium
enim
,

viliorum ardores peccaminoci

non

in verbis et

rgumenlis quibus ulitur


et

humana

sos. Jsus Cbristus

ucifixus

ben polatus

ben

sapicntiaad

demulcendum
;

ad persuadendum.
si

mcdilalus et digesius

docel nos suis doloribus


;

om-

Sed
as
bis

in

ostensione...

sed

sermonibus meis defuit


:

nem carnis concupiscenliam cruciligere su nuditale ac summ paupertale docet nos oumem oculorum
concupiscenliam crucifigerc
opprobiis docet
;

humana, san non

defuit cis virtus divina

ver-

su ignominie

suisque

quidem et argumentis ad demulcendum et persuadendum ab humana sapienli exquisilis non usus


,

omnem

viuc superbiam cruciligere.


in nobis vii ttes

sum
lis
,

in

Evangelio prdicando

sed signis et miracuDei spirilum, et

2" Efformat ac nutrit


lianas
:

omnes

chris-

Spirils sancli virlule patralis.

quia, extinctis ardoribus viliosis,


crucilixis cupilibus, Jsus
.

omniumque
docel

virlulem Spirils sancli demonstrrunt et pree se tuIerunt sermones mei- Habent malbcmatici suas de-

peccatorum
cilixus

Cbristus cru,

ben polatus

medilatus atque digesius


,

monstrationes, habent et physici suas. Apostolorum

nos cordis sui bumilitatem

spirils

paupertalem
;

demonstraliones fucrunt, magno spirils impetu et


charitatis ardore, res allas et divinas cruclare; signis
et prodigiis cas confirmare.

corporis abnegalionem atque mortilicalionem


virlulibus sesc efformat in nobis

bisque

ipse Jsus Cbristus

crucemque , ut , sationis, de qu dicit 2 Cor. 10 : Qui in facie quidem humilis sum inter vos : et propter quam de eo dicebaaddil S. Anselm. , imilandam esse; ac vil ia crucifiPrsentia corporis tur, ut ipse refert eodeni loco genda esse chrisliano. Paulus parvulos in Chrislo " Gaudemus enim quoniam nos adullos in lide, solido cibo roboral. Inler infirma. El cap. 13, ait Tacle potat infirmi sumus. I laque sensus est : Quando pra-dicavi illos niliil nisi Chrislum , et liunc crucilixum se scire vobis Evangelium, non solm usus sum humili serjudicat iuler islos, de secrelis clestibus etmysteriis verm mone, nihi'l admiscens sapienti secularis a seculo abscondilis disputt.
randara esse jusliliam ac salutem
: :
:
J

Et ego in infnmilate, etc. Timor et treVers. 3. mor, quotics conjuiigunlur in Scripluris, fer signiKeant sollicitudinem operis cum melu ofendi- Ui Servilc Domino in timor , et e.xultale ex cum Psal. 2 tremorc. Et Pbilipp. 2 Lum melu et tremore vestram salutem operamhii. lnfirmilalem interpretantur quai polentiie opponilur. Aliis placet (quod et ego magis probo) inlirmitatein hic accipi pro humilitatc convw:

etiam humililer admodm ipse me gessi, manibus laborans, nec utens potestate, quam Dominus mihi ddit, et inter lucc sollicilus, ne quid comniitteiem verbo aut faclo quo vos offensi resiliretis fide suscepl. Suinma est, ut doceat se versatum fuisse apud Corinthios, non ut sermone lantm, sed et person
,

bumilem.
Vers.
i.

Et sermo meus

et

prdicatio

mea,

id

S. S.

XXIV.

{Treize.)

595
Qui voluerit ergo apostolicus
esse eloquenlise
uattc cl
,

IN KPIST.
fieri,
;

AI)

COUINTIIIOS
cal quid
sieut
st
:

0D
,

studcal cjus

qu

res divinas decct


;

non concin,

et consequenler venun Ueus ipse verus est. Sapientiam in mysterio abscon-

sapientiam Dei

de verbis
,

sollicita;

sed quae res altas

vcri-

ditarn,

seu quae abscondita est in mysterio et per

m ysie-

lates sublimes

profunda mysteria, ingcnii dicat ani-

proul Spirils sancli luleril impetus. Tune verba sagiltae corda au!ejus erunl quasi ignis, aul ignita; pntrantes, et quasi malleus conterais pe(iicnliuni
ino
,

rium Incarnalionis, quse Incarnatio est per excellentiam myslerium Dei , sacramenlum Dei , ut ipse Paulus
loquilur.

Qua3nam
loquilur

est ergo illa Dei sapientia

quam

D. Paulus
,

tram.

cum

perfectis? Ipse Dei Filius incarnalus

Vers. 5.

Ut
etc.

fides vestra non sit..., id est,


,

seu Chrislus Dominus, in quo sunl absconditi oinnes


thesauri sapientia;...

non nascatur,

ut in

Paraph.

seu ut veslra ad

Christum conversio non ascribalur humana sapienti.i! sed virtuli divinec non humanum credatur opus,
,

Ut banc Dei sapientiam


mysterio, recordare qud

intelligas abscondilain ia
l'ilius

Dei,

Verbum

Patris,

sed divinum.

ab eterno,

in sinu Patris
;

est splendor glorix, ipsafilius

Vers.

C.

Sapientiam
,

tuelur ajmd orinthios auctoritatem


aliqui

autem loquimur... Stiam et quia eorum


,

que Dei Sapienlia


lioniinis
fuit
;

ubi ver Filius Dei faclus est


facliim est
;
,

ubi

Verbum caro

hic Dei Filius

Paulum,

ut ineloqueniem et

imperitum

minus
juxta

splendor abscondilus in carne

Sapienlia Dei fuit

ex'istimabant

assoit qud veratn non ignoret sapien:

abscondita subtegumentohumanitatisnoslrae. Chrislus


ilaque est ver Sapienlia Dei in mysterio abscondita.

tiam. Quasi diceret

Licl aptul vos

ut dixi
,

Dei placitum

neglcxeriiu

seculi sapientiam

veram

Ut autem
Dei
et adverte

intelligas

Paulum dicentem

Sapientiam

tanien non iguoro; siquidem sapientiam loquoriNTER perfectos, id est, spiriluales, provecliorcs quos in;

in mysterio

absconditam loquor, inler perfectos, nota


Dei,

qud D. Paulus Christum, Filium


,

Ver-

fra

v.

14, et cap. 3

v.

2, earnalibus et animalibus

bum

carne) factum
;

omnibus quidem loquebatur et


scilicet,

opponit.

prdicabat

sed diversimod,

unicuique pro

Sapientiam vero non hujus seculi... Explicat quai


sit illa

suo caplu; parvulis et adhuc infanlibus in Christo,

sapientia

quam
,

scit et

cum
sit
,
:

perfectioribus lo-

Christum ut

lac,

quitur.
id est
,

Ac

1 explicat quid

non

non hujus seculi;


,

ebristiana lidei et ab

potum dabat; id est, eos rudimenta omnibus necessari credenda


utjam dictum
est,

non secularis

mundana

bumana

seu phi-

simpliciter docebat,

est v. 2; perfectis

losophia

buman

ratione comparala; sapientia

homi-

ver, spiritualibus et provectioribus, Christum. utso-

num

haec enim vaua est. Neque principum hujus seculi id est neque daimonum. Diabolus in Scripluris sp vocalur princep
:

lidum cibum, poirigebat; id

eos altiofa et subli-

miora

fidei

christianx mysteria docebat; et hoc vocat

sapientiam loqui inler perfectos, seu, ut est in Graec,


in perfeciis. llaque in Christo, Sapienlia Dei,

hujus seculi, Joan. 12, 51.

Neque

sapientia

daomonum
v. g.,

seu in In-

adminiculo inventa

seu philosophia diabolica,

carnationis mysterio,

duo sunt dislinguenda, juxta

ars divinandi, inagia, cullus


perstitiosa
,

qu

tune erat frequens. Ista

daunonum. Sapientia suenim vanis-

menlem D.

Pauli

Alia

communia, ab omnibus ad sav. g.,

lutem necessari credenda;

qud Deus faclus


etc.
;

sima.

sithomo, pro nobispassus, inorluus,


scilicet
j

et ha:c, quia

quantum ad potentiam, seu quorum dmonum polestas per Christi regnum destruitur. Nunc princeps hujus mundi ejicielur foras
Qui destruuntur,
,

creditu necessaria ei inlelleclu faciliora, Paulus lo'

quebatur omnibus. Alia ver secretiora, altiora, sublimia


;

v. g., quae speclant


,

ad

modum

et finem Incar;

Joan. 12, 31. Si


intelligas

cum

aliis

per principes hujus seculi

nationis

passionis et redemptionis Christi

quae

ad

magntes, qui sapientia, opibus

et polenti
j <

adoplionem filiorum, ad prx'destinalionem,

etc.; quee

praestant inler
tica
,

homines,
,

et

quorum

scientiaest poli;

ad moralem significationem passionis,


morlis et sepultura:
,

crucifixionis,

jurisprudentia

cognilio

historiarum

intellige
j

resurreclionis et

ascensionis

ctiam qui per mortem abolentur et evanescunt.

Christi.

Et baec D. Paulus loquebatur


,

et explicabat,

Vers.

7.

Sed louqimur Dei sapientiam. 2 Explij

non omnibus
I

sed capacioribus tantinn et in fide

jam

est, oratio

mea qu usus sum

in

Evangelio pnedi-

cicc

Dei

nimirm
,

cando, non

persuasoriis sive exquisitis ad persuadendum , liumanm sapienti verbis.; in hisce enim excellebant , Paulumque superahaut oralores, et philosopln qui erant Corinlhi.
(luit) in persuasibilibus, id est,

bominum sed mus et alii.


Vers.
fectos.

in

ut (ides veslra sit fundala , non in Dei sapientia et polenti. Ita Ansel-

6.

Sapientiam
et

autem loquimur

inler per-

Loquimur enim

docemus veram

et Dei sa,

Sed

in ostensione spirils et virtutis. ll;ec


;

demonslratio aposlolorum

ergo fuit osiendere nimirm primo


:

magnum zelum
;

et spiritum cruetanlcin sapientia et

arcana non humaua, sed divina ila ut manifest cer neitnt audilores, Spiritum sanctum per os eorum loqui. Secundo, ostendere magnas villules , id est,
prodigia et miracula.

Vers. 5. Ut fides veslra, etc. Quasi dicat Ide Deus vult me evangelizare non in persuasibilibus bumana' jsapientiae verbis sed in ostensione spirils
:

et virtutis; ut veslra fides, id est, conversio

veslra

pientiam inler perfectos. Sapientiam , id est secretiora et altiora fidei mysteria , uti de resurrectione reprobalione , prdestinatione vel poantichristo lis sapientiam , id est , proiundiorem et altiorem rerum fidei explicalionem uti de modo , consilio et fine incarnalionis passionis et redemptionis Christi. Dos perfectos vocat spiriluales, versu 15. Quasi dicat Lict ut expers videar sapientiae humame, non tamen divins tametsi enim vobis , quia parvulis lanqum lac , id est , simplicem et facilem doctriuam dederim, tameo sapientiam arcanam et diviuam lo, ; : ,
:

ad (idem Christi
et

tribuatur non
,

bominum
,

sapientia)

eloquentjai

sed virluli

id est

potentiae clclica-

quor inler perfectos. Sapientiam verb non hujus

seculi

quam supr

VO'

397
provectis.
loqui
,

COMMENTARIA. CAP.
iOC autem vocat sapientiam inter perfectos
clos, qui

II.

59H

tur secret et

apud paucos, cm

dixerit, inter perfe

sublimiora scilicet et profundiora de Chrislo, Sapienti Dei, dissererc; secretiora Dei consilia et
iidei
j

san pauci sunt.

Qu.<e absco.ndita est. Huec

enim Dei sapienti, In-

mysteria exponere.
igitur est
:

carnatio Verbi lmcusque abscondila fuit,


si

mundo

pror-

Sensus

Et

vobis, Corinlhii, utpote

sus ignota, ipsis lidclibus, sanclisipic viris, Dei amicis,


vla ta figuris et umbris.

iu Chrislo parvulis, et in

hde infanlibus, communia

jlantin iidei mysteria, seu (|uasi ciirislian religionis

Quam

I'11/Edestina.vit Deus... liane

tamen ab terno
,

rudimenia, simpliciter exposuerim, Chrislumque, Dei

Deusdccrevil ad noslramsanctilicationem et gloriam


seu ad gloriam npstrse adoptionis
in terris, et

Sapienliam, vobis, velut lac, polum dcderim


jgnoro tamen sublimiora de Chrislo mysteria
;

non
banc

ad

glo-

riam nostr bealitudinis

in clis.

enim Dei
ctioribus.

sapientiam, in mysterio absconditani, alt et

Observalio moralis.

profonde loquor

cum

perfectioribus et in lde prove-

Hic

sistc, lector,

verba perpende, et mirare

mecum

sapientiam suam, Filium suum, in mysterio absconditani,


si

Recordaiidum hic qud D. Paulus Corinlhi christian religionis fundamenlum jecerit, Chrislumque

Deus prdeslinavil ad gloriam luam. Concipe

1,

potes, Sapientiam aternain Dei,

Deum ipsum,
si

in

pro nobis cruoilixum simpliciter pradicaverit

Apollo
et elo-

mysterio et per mysterium Inearnationis abscondilam,


et quasi

aulem iisdem Corinthiis Christum sublimiter


quenter explieiieril
,

annihilalam

concipe 2,

potes,

banc Sa,

hincque inter Corinthios schiil-

pientiam Dei, sub humanitate nostr sic abconsam

smalis origo, dmaliqui dicunt se esse Pauli, primi

ex

ineffabili

Dci bonitate
et

prdeslinatam ab aeterno
et reternam.

lorum apostoli
sublimions

alii

ver se esse Apollo

viri

Paulo

ad luam gloriam

lemporalem

et eloquentioris.

D. Paulus hic Apollo su-

Deus ad hominum gloriam praxleslinalus! Creator


ad crealura
nis, ut lu,

blimiter et eloquenter prdicanlem non damnt; sed


su;c simplicis
ita reddit, ut

bonum

Filius Dei factus est lilius


iieres filius Dei,

homi-

apud Corinthios prcedicationis ralinnem

hominis

fili,

nunc pergra-

suam lueatur apud eos auctorilatem


ab
ipsis ut

et

tiam, aliquando per gloriam.

Hanc ternam charila-

famam,

et nolit

minus sapiens

et imperitus

Icm

nimiam
redama.
8.

et

incomprehensibilem mirare, adora,

haberi. Hinc,

ait,

sapientiam

loquimur, non
,

cum

par-

a ma,

vulis, utpote illius incapacibus

ut dicet cap. 3, sed

Vers.

Quam nemo

principum

hujus

seculi...

cum
In

perfectis.

Hanc Dei Sapientiam, Christum, Filium Dei incarnalum


,

mysterio. Muhi et plerique recentiores, Eslius,

ad noslram gloriam destinatum


in

peccatorum

Cornel., Menoch., Tirin., etc., volunl, in mysterio,


referri

nostrorum purificationem

suo sanguine facturum,


per mortem suam pro,

ad loquimur

(piasi diceret

Aposlolus

Loqui-

et aelern vit;e gloriam nobis

mur
serit

secret et apud pauciores. Contrarium tamen as-

meriluium, nemo nec

dmonum

hujus seculi prin-

Theodoretus
:

sensus non est


in

In mysterio

lo-

cipum, nec hominum quorumeumque potestatem in

quimur,sed Sapientiam, qu est


post ipsum censenl

mysterio absconsa,
;

hoc seculo habenliiun, cognovit.

Nemo deemonum

hominibus proferimus. Ycrba sunt Theodoreti


alii inulli.

idem

mmqum enim
erat

id attentassent,
;

und suum imperium

evertendum

Sed ad banc constructionem praferendam duo


niovent
nior est,
:

me

crucifixissent, qui per

primum
si

quia sensus muil planior et plc-

daturus erat

nunqum per suos ministros eum suam mortem nobis ternam vitam et per suam ignominiam nos ad
,

jungalur, in mysterio, cum,

qu

abscondila
Dei,

sempilernam adducturus erat gloriam.

Nemo homi-

est, et intelligas,

ut supra explicui, Sapientiam

num, polestalem

in

seculo habentium, nec Pilalus,

seu Filium Dei, per inearnationis mysterium abscon-

nec Ilerodes, nec Annas et Caiphas, elc.; alis enim

ditam,

qu

Incarnatio hic et alibi est antonomastic


et

Christum auclorem grati, et

glorire disliibutorem,

sacramentum
diium.
(

mysterium Dei,

et

sacramentum absconaddere qud loqua-

nequaqum
Act. Apost.

crucifigi jussissent.
:

Idem

dixil D. Pelr. in
fecislis
,

Secundum, quia
)
,

inutile est

Scio quia per ighoranlam

sicut

i\il

luimanam

neque principum hujus seculi, qui


loci est
:

mentum absconditum

Sapienliam loquinuir non hujus seculi, id est, sapienliam philosophie scularis, que naturali ralionis luminc coniparari poliul neque sapienliam principum hujus seculi, id est, inliudmlamd.imonibiis qualis genelhliacorum cl soperstilioss philosophie, qu relerla erat doclrina Simonis; qualis ilem maxime deorum eullus
destiuitutur.
; ,
j

Sensus hujus

seculis in Deo ) loquimur et docemus non propalm et passim apud omnes quia non omnes ea capiunt sed inmyslerio, id est secret,
, ,
,

et

apud pauciores
sunt.

scilicet eos qui spiritualcs cl perita

fecti

Quidam

supplent et exponunt

Loqui-

mur Dei sapienliam, Iatentem in mysterio, id est, abscondilam illam, quam prdestinavit Deus, etc.

Quam
slram;
ti:

cum

qui principes hujus seculi , id est du'uiunes, destniuulm- sive abolenlur , deslruuulur
CLCi'en.oiiiis
:

prdeslinavil Deus unie secula in gloriam nosapienliam, id est, qua; consilia sapiensua: Deus ab aiiernc- praefiuivit ac decrevit exse-

quam
in

per Chrisluni qui in hoc apparuitut dissolxauicdesiruatopcra diaboli 1 Joan. 5, et ut priuceps hujus inundi cjicialur foras Joau. 12. Destruunlur ergo , quia poleslas eoruni de.-itruilur. Vers. 7. Sed loquimur Dei sapientiam in mysterio, qute abscondila est; sapienliam Dei qu;e abscondila est, id est consilia di\in.e sapienli.c qua: Deus esse votait abscondila et anl Filii sui passionem paucissimis revelata (quai idem Aposlolus Eohes. 3, vocat sacraiuqiiam
, , , ,

qyenda

lempore

quibus nos adduceret ad gloriam

adoptionis filiorum.

Quam nemo principum hujus seculi coVers. 8. Si banc sapienliam vei potis gloriam gnovit.Q. d. c jusque per Christum prdeslinationem cognvissent Pilalus, Aimas, Caiphas, aliique principes Judaeorum, nunqum Daminum ipsius gloriie, scilicet Chrisluni anle secula pu la ab octerno , cujus inerito nobis
:

pr;edeslinala

et

pr;ci;uaii

est

h;CC

;eterna gloria

399
et principes vcstri, etc.

IN EPIST.

AD CORINTHIOS
Qu
lud
:

jo
ilte,

Non

ide tamcn excusali, post


in divinilalis

salus est Incarnationis fructus et finis, juxta

toi et tanla

miraculaChrislo

su

tcsli-

Quam

prdestinuvit...

De

bis

tribus absque

monium

patrata.
niorti

Abscondit se Deus homo, Sapienlia Dei, ut


iradatur, et morte su vitam nobis merealur.

boni-

Deus, nec reci cogitare, nec loqui possumus. Vers. 10. Nobis autem revelavit Deus... Conscquenter ad prcedenlia poterat objici Si nec sensi-

quorumdam liominum peccato usus est salulom omnium procurandam. Osapientia!


las!

Deus, ad

busattingi, nec mente percipi polcst

hc

Sapienlia

Dei in mysterio abscondita, noslraque salus ab ea

Yens.

9.

Sed sicut scriptum

est...
est,

Sed evenit

nans, undeergo,

tu apostolc,

per hoc mysterium, quod scriptum


sterio 4.

seu in hoc myIsaias, 6i,

queris? Huic ohjeclioni


dicit
:

maeamque looccurrens, eamque solvens

eam

nsli,

implctum

est

quod de eo prdixerat
cor hominis ascendit,
verba sunt hc
:

Nobis, apostolis suis

Deus illam
in

revelavit

per

Prophel sensum exprimit Aposlolus, verba non


:

Spiritum sanctum suum,


Spiritus

quem

nos clfudit abond.

scrupulos refert

In

id est, in

emm

ohkia scrutatur. Hic enim Dei Spi,

mentem

venit. Isai

seculo non

ritus, utpote

Deus ipse

intim pcnelrat

et perfecl

audierunt, neque auribus perceperunt, oculus non vidit,

cognoscit omnia
et secretissima.

qu

in

Dco

sunt, etiam abdilissiina

Deus absque
v. 4. Qvje

te,

qu

prparsti expectanlibus
,

te

c.

64,

Absque

ull inquisilione aut

perscru-

prparsti

scilicet Incarnationis
,

myste-

tatione, Deus, inio


et intim pntrt
:

terno mentis intuitu, omnia videt

rium, Christum Filium liium

Salvatorem nostrum,

hune autem inluilum Dei omnia pe-

nostramque per eum adoplionem, ac denique gloriam

netranleni, Scriplura,

humano more

loquens, expri-

lernam. Siquidem, ut

v. 7

diclum est, Sapienliam

mit per verbum scrutatur, quia nos scrulari solemus

suam

Filium suum
et

prdestinavit Deus ad gloriam


in terris, et

qu

plan et perfecl cognoscerevolumus. Hinc dicit


et

nostram

temporalem

lernam

in clis. et

Scrutons corda

rens Deus.

Superat autem omnein sensum et intellectum

co-

Vers. 11.

Quis emm
,

hominum suit

qu.e...

Per

si-

gnitio Incarnationis Filii Dei, Salvatoris nostri, et co-

militudinem probat qud Spiritus Dei omnia novit

gnitio nostr per

eum

adoptionis, et cognitio nostr

qu

sunt in Deo

et

qud solus

novit. Sicut
in

enim
aninio
et in-

per eum

glorificalionis

tern. Hic itaque Isai tex,

nullos liominum novit

qu

sunt occullata
seu

tus inlclligi polesl et de Salvatore

quem
,

nobis prin

hujus vel

illius

hominis,

nisi spiritus,

mens

paravil

Deus

et

de sainte noslr
gloriam

per graliam

tellectus isliiismet

hominis, qui spiritus est unuiii


sic et solus Spiritus sanctus,

terris ineboat, et per

in clis

consummand.
,

quid

eum
,

illo

homine,

crucifixissent
p., dispul. 2,

adverlit solertcr Gabriel Vasquez


3.
,

cap

Si enim cognovissent

intcllige sapiontiam

Dei de

potesiU si nec. in mentem cuiquam venire poluerunl? Deus, inquit, nobis per spiritum suum revelavit. Unde Clemcns Alexandr., lib. 1 Pdagogi, cap. 6, sic
interprta tur Nec auris audivil : prter illam, inquit, solam, qu in tertium cliim rapta est ; pula Pauli, qui in paradiso, aure su audivit ha-c arcana verba. qu non licet homini loqui. Ait ergo Paulus Nobis autem, intellige, non omnibus fidelibus, sed apostolis, qui
:
:

qu jam

fuit

loculus.

Nunqum Dominum
,

qlori crucifixissent

Dominum
,

qlori simpliciter inlelligunt

Dominum

id est

Deum

gloriosum quomod in Psalmis rex gloria; et Dominus majestalis appellatnr. AtGrci interprts Dominum qlori Christum dici volunt , qud per crucem esset ad gloriam cvehendus. Sed sicut scriptum est. Sed scilicet absYers. 9.

condila

fuit

eis

hc
:

sapienlia, et gloria

qu

finis

idque probat ex eo quod de e scripsit Isaias Quod oculus non vidit, etc. Nola Isuiam cap. 64, quem hic cilat Paulus, ngere de incarnalioneChristiet vit prsenli. Videtur admirans Isaias avolare ab incarnalione et Chrislo homine , ad gloest sapienlia) islius
:

tradamus aliis, et, ut supra dixit, sapienliam loquamur inler perfectos. Hic est Spiritus sanctus, quem, ait Dominus ad apostolos, Joan. 14, miltet Pater in nomine meo : ille vos docebil omnia ; et Doccbit vos omnem veritutem. cap. 16 Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Scrutatur, id est, pntrai et perspicit. Homines enim, ui quidignotum perspiciant, illud scrulari et inquirere
eadt'iu mysteria
:

qui fructus est et finis incarnationis Christi. Taies enim raptus et transitas, prophetis ob lumen propheticum sublime et amplum sunt familiares. Oculus non vidit etc. , id est, sqperant omnem sen-

riam clestem

soient; Deus auleni sine inquisilione omnia uno mencernit in ictu et intuitu ( lia S. Tliom., Theodor., Theophyl. ). Profunda Dei vocal omnia intima et setis

sum

expeientiam
,

cogilationem naluralcm, et
,

om,
j j

ne hominis nalurale desiderium, ea bona qu tu prparsti per Christum expeclan<\ Domine Deus libus te; tum in bc vit, scilicet iis qui aliquid de tum maxime ei propriissim in iis jam inaudierunt future glori in ill enim Deus, qui est omuia bona, dabit se bealis et erit omnia in omnibus ait Anselmus. Mise enim Isai verbis probat Aposlolus id quod dixerat; scilicet arcanam et absconditam esse
; :

sapienliam, qu ac gloriam Christi. Nola In cor hominis non ascendit, idest, in mentem hominis non
:

venit

sive

homo

naturalilcr cogitare

concipere, in, ,

Cor enim per calachresin Hebris mentem significal.llebri, mentis cogilationem vocant ascensum ; et cogitare vocant ascendere in cor. Pro expectanlibus ut habel Isaias Paulus habet diligentibus,
lelligere nequit.
,

cretissima Dei consilia inler qu maximum est hoc mysterium glori el redemptibnis homiuum, per Christum hc omnia pntrt cl pervidet Spiritus sanctus, quia unius eum Deo est essenli el cognitionis, ac conscquenler ita profunda Dei scrutatur, ut nihil remaneat in Deo incognitum, sed ejus cognitio et visio ohjCctuni suum adquet, Deumque tanlm cognoscat, quantum cognosci potest, id est, comprehendai Spiritus sanctus, ulpot Deus, lam Deum ijum divin ilacem. lia Molina, 1 part., qust. 11, art. 5; Theodor., Hc mvstcria el arS. Thomas. Quasi dicat Paulus cana Dei revelavit nobis Spiritus sanctus, ille omnium secretorum Dei est conscius, adeque scruiatur et pervidel profunda Dei. Vers. 11. Quis enim liominum scit qu sunt hominis, qu in hominis inliniis, pula in corde et men;
:

quia expectatio dilectione manat naturalilcr. Nobis autem revelavit Deus per spiritum Vers. 10. suum ; ne quis objiciat, qno igitur pacto vos illa lot|ui

nimirm cogitationes, volitiones et intenliones, ipsumqne fundum cordis humani, Nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et qu Dei sunt,' ({ux in Dei mente sunt abscondita, pula cogita
te, delitescunt,

tiones, consilia et determinationes divins volunlalis,

401
qui

COMMENTARIA. CAP.
eamdem cum Dco
12. Nos

11.

402
et posl
affert

naturam ac subslantiam habet,


spuutum...,
id
est,

sensum sequitur D. Chrysostomus,


anliqui cl rccenliores;

cum

midti

omnia qux Dei


f

suni, clin Dco, novit.

secundum

Theophyla-

Vers.

mjtem non

ctus, eumqiie sequitur D.

Thomas
est
,

et alii multi.

suraus, ut non human ac seculari sapienti donali ci secularia sciamus et Ioquamur. lerrena qui ex Dei Sed Spiritlm qui ex Deo est, id est,

Sed quis sensus

litteralior

et

Paulinx menti

conformior? Attent consideratis el prxcedenlibus et


sequentibus, pulo qud secundus
lalioncm habet ad id quod
v.
:

hic

enim locus
:

rc-

coessentialem et ipsius substanti est, seu Spirilum


et instruonsubslantialem Deo, hune prxccptorem Theopliylactus. ciorem habuimus. Ha D. Aihanasius,

6 prxcessil

Loquimur
v.

sapientiam inter perfectos, et ad id quod sequitur,


15, etc.
,

14,

et

maxime
potum

inilio cap.

Non

potui vobis

li scimes... Et quia lux est


illum sunius illuminai!,
ut per

ille

SpirilusDei, per

quasi spiritualibus loqui, sed tanqum parvulis in Cliristo, lac vobis

Gdem cognoscamus ea
et ingentia

dedi.

Spiriluales hic vocat

quos

mysleria qu in nostr gratiam facta sunl, bnficia qux ex sumni Dei misericordi
prxparat.i, cl jain in

supra vocavit perfeclos; per spiritualia hic

intelligit,

nobis sunt

quod supra sapientiam appellavit,


et secretiora fidei.

sciliect

sublimiora

Chrislo concessa.
loti

Vide dicta

v. 7. sibi

Agit D. Paulus, ut patet, de beneficiis

humano
suam
v. g.,

Vult ergo dicere Paulus qud mysleria

revelala
,

gencri, lotique Ecclesi collatis, per Clirisli mysteria;


frustra ergo hocc verba contorquent hanrelici, ui
stabiliant specialem fidem ac scientiam

doccat quidem alios

non indiscriminatim

omnia

omnibus iradens, sed accommodat

et proportionat,

de su,

pro suorunt auditorum captu ca conferens et explicans; spiritualia scilicet et sublimiora tradens viris
spiritualibus et perfectis
;

justificatione in individu

de hoc enim non agitur.


id est,

Vers. 15.
steria, et

Qc.e et loquimur...,
; ,

qux my-

communia

ver, et ab

omet 7.

velata,
lificio

loquimur, aliosque docemus


rhetorico conslruclis

dona Dei, nobis per Spiriluuni sanclum renon verbis arnec argumcniis et ralio-

nibus necessari credenda, dans potum sicut lac parvulis, quos hic animales vocat. Vide dicta v.

[laque

iruyx/stvovTss,

consulto et adhibito judicio tra-

nibus ex philosopbi deduclis, sed eloquiis Spirits


saiidi, seu

denles, conferentes. Comparalio est, ubi distinctioac

qux
,

nobis suggerit Spirits sanclus.


doctis
legit,

Grxc,

sepa ratio.

b c&wtTos
idem.

in

Spirits

sanc'.i,

supple verbis.
;

Vers. 14.
cur agat

Animalis autem homo... Dal ralionem


distinctione supradict.

Noster inlerpres

St/., in doclrin

Syr. legit

cum

Ut autem textum
vivit,

inlelligas, nota
tripliciter

qud animalis, seu qui anima


:

SpiniTLALir.us spiritualia comparantes; Grxc, conferentes, avptpaovtes. Hoc nomen spiritualibus duplici modo potest sumi vel in neulro gnre vel in ma, ,

sumitur in Scripturis
,

Primo qui

crescit,

nutritur et alimentis indiget

ut vivat, sicut alia ani-

malia indigent alimentis


animalis
,

et

hoc sensu

Adam

dicitur

sculine et bine duplicem sensum habet. Si

in

neulro

Cor. 15, 45. Secundo qui sequitur anima";


Carnis desideria; sic

gnre sumatur, sensus est, qud divus Paulus spiriiualiter,

sensitivx concupistentias, seu

seu eloquenli spirituali Iradal res spirituamasculine- sumitur,


res
spirituales

Judas

in

sua Canonic quosdam vocat animales, spi-

ls

si in

sensus est qud viris


tradat

rilum non habentes. Tertio qui solius anima; lumine


nalurali ducilur, el sic etiam lidelis, qui
et naturale rationis

spiritualibus

Apostolus.
;

In

tamen sensus
et vix

primo sensu, sermo

aecommodatur malerix

in se-

lumen plcrmque sequitur,

cundo, materia aecommodatur audiloribus.

Primum

assurgit ad ea

qux

sunt sensibus et rationi superiora,

nemo cognovit, nisi Spirits Dei, id est, Spirits sanclus, qui eorum xqu ac sui ipsius est conscius. Est enim Spirits sanclus intimus, xqu ac spirits hominis hoinini ipsi cslinlimus ac proind, sicul spirits ho:

dit,

minis, humanilatis;

Spirits Dei, divinilatis, divinxque omniscientix et omnipolentix est particeps. Cm ait, nemo cognovit nisi Spirits, subaudiendum
ita

nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt. Qu el loquimur, id csl, qux eadeni Vers. 15. tradimus aliis, sed non passim omnibus. Non in doctis liuman sapienli verbis. Doctis, Grxc persuasivis. Sensus Eloquimur mysleria nobis per Spirilum Dei revelala, non utentes verbis arte compositis, nec oralionc per humanam sapientiam in

est,

el

nisi

is

cui volucrit Spirits ca

milii et apostolis illum

revclare, ea rvlasse di\i. Nemo

uti
nisi

struel.

Spirits; q. d. : Nemo scit secreia Dei, nisi Spirits Dei, el illi qui eamdem cum Spirit habent naturam, intelleclum, cognilionem, scilicet Pater el Filius; bi soli sciunt profanda Dei, nemo alius.

Nos autem non spirilum hujus mundi Vers. 1-2. accepimus, sed Spirilum qui ex Deo est. Nos, inquit, non spirilum mundi accepimus, id est, non sumus institut! sapienii raundan et seculari ( sic enim spirilum mundi Grxci interprelantur),
;

Sed in doctrin Spirits, id est, in iis verbis, qux et qualia docel Spirits sanclus. Sensus Sed utentes oratione qualem docel ac suggerit Spirits sanclus. Et erunt omnes docli, seu docibiles Dei; Sic Joan. 6 Graec, docli Deo. Spiritualibus rbus spiritualia verba et discursus Doceo banc spicomparantes, et conferentes ; q. d. ritualem sapientiam Scriptur, et aliis spiritualibus
: :
:

ut sciamus qu sunt hujus seculi sed accepimus Spirilum qui ex Dco e i, idest, Spiritum Dei. Loquitur ut supra, in person aposlolorum, qui non fucrunt imbuti sapienii hujus mundi, sed repleti Spirilu sanclo.

discursibus, non aulcm philosopbicis, rhetoricis, mit teirenis rationibus, conceptilms et eloquiis. Spiritualibus viris spiritualia adaptantes, id est, tanqum illis apla tradenles. Nam spiritualibus utique spiritualia on-

Il sciamus qu Deo donata sunl nobis; q. d. Hic Spirits osiendit cl rvlai nobis qux et quanta bon a
:

Sapientiam loquimur inter veniunt. l'nde supra dixit perfeclos. Ilinc etiam sequitur: Animalis homo non vt ea qu sunt Spirits Dei. Etpost Spiritualis au nu cipit judicat omnia. Sensuinbunc reddit etdoctprosequimr
: i :

Deo nobis,

scilicet

apostolis,

aliisque diligentibus

S.

Thomas.
Vers.
1 i.

Deuin, donaasint, nimirm tanta quanta nec oculus vi-

Animalis autem homo

non

percipit ca

40
dicilur

IN EP1SJ
animalis.

\b COKINTIIIOS
I

40/
ei

Quo sensu
cl

animalis,

parvulus
hic

in

pre spiritualia documenta; ergo non sunt

tra-

Ciirislo, car.ialis,

secundni hominem,

idem

denda.
Vers. 15.

sont.

Sibitoalis autem...
non
spirils
inlelligit.

Spiritualis Iripli-

(laque parvulus inChrislo, eiadhuc animalis


iide lict insliiictus, et
litatc

homo,

citer etiam sumitur: 1 qui cibo

eget, ut Chris! u
5" qui subi
,

mysteria crcclat, pra: imbecil-

nunc; 2" qui


miora
fidei

diclamcn sequilur;

tanicn spirils, non inlelligit ca guse sunt Spiri-

mysteria

Itaqne spiritualis, per-

ls Dci, ni est, inagis spiritualia, sublimiora, ac divi-

fectusac solidus Christianus, qui Spiritum sanction

niora

iu

mysteriis

fidei.

doclorem habet, discernit,


iLLi. 11sec,

discutit et judicat

omnia,

Stultitia enim est


lur
illi

quia alliora, videnel ca

ctiam sublimiora.

absurda et rationi contraria,

non potest

Et
mine
;

ii'sr.

a semini; hjdicatur..., quia aliorum exa-

inlelligere, quia, spiritualiter, sunldiscutienda, exn-

el judicio superior est, uipote Dei Spiriiu illu-

rninanda, judicanda.
nanlur.

Biblia

Romana

babent,

exami-

minatus. Hoc ergo iulelligendum de domine ver spirituali, et ut spiriluali,

Hoc

autcni ipsius caplum superat, utpole qui

seu ut spiritualiter judieanlc

naturali tanlin ralionis luminiest assiiclus. Sicut su-

alis errare et argui potest, sicut D.

Pelrus D. Paulo

pra

cap. 1, 18, dixit

qud

verlw.ru crucis pcreutdhbus,

reprehensjjs

fuit.

id est, inndelibus,

est stultitia,

sienune

dixit

qud

spif

Vers. 1G.

Quis

emm

cognovit...

Ratioucm dal

rilualiora fidei sunt ipsis ldelibus, sed in (ide parvulis, stultitia.


.sini llis

ob quant spiritualis non potest judicari ab animali


ipiia scilicel

Ilincque probal quod

he

s[iirilualioi a
;

non

animalis caret sensu et intelleclu rerum


:

parvulis etinfirmis exponenda

ut

enim ben

divinarumel spiritualium. Quasi dieerel

LU animalis

J).

Thomas
:

explicat, bis in verbis Use includitur ra-

bomo
:

spirilualem judicare posse!, deberet Dei

menspiri-

tiocinalio

Nulli sunt tradenda documenta, qimc ea-

tena cl scrta

melis nsse
;

qum
vel

norit

homo

pere non potest; sed

bomo

animalis non potest ca-

tualis

al

non cognoscit ea

enim

illa

naluralikr

qu

sunt Sjiirils Dei. Animalis hic dicilur qui (aulin semais, et n:i! maie rationis lumen sequilur ; sive qui

secundm animam est, et secundm animas sapit quique anima sensa et cogita la sgqiutur, quales erant
, 1

anima; habet, et doclorem. Ita ?. Chrysoslomus, Anselmus el divus Thomas. Spiritualis omnia judicat, id es!, examinai, redarguil, et dise -mit secundm rgulas fidei, et prudentiae divin, quai habet, ut in eo quo
quis spiritalis est, Spiriiu salis est inslniclus. Sensus Homo spiritualis (quem supra dixit perfectam ), qui pro consuetudine menlem habet exercitatam iu divinis, uipote jam adultiis et provectus in vit spiri:

apo.4oli anie Spiritum sanctuin, et Corintiii hoc lem-

pore, qiuereutes eloquentiam

et

jam mufti fiddes

eliam non mali, qui alliora non capiun!.. Nota. Animalis dicilur, qui anima vivit; sumilurquc tripli.citer Primo, qui crescil, nutrilur, eget cibo, ut auiniaiia. Sic Adam creatus licl in grali, dicilnr animalis, Cor. 15. Secundo, qui sequilur anima', id est, coiicupiscenti', desideria. Sic Judas vocat animales, spiritum non babentes. Tertio, qui scicnliam, non spiiluaiem et sublimem, sed animae sensibusque ob:

\i;:M. et facilein sequilur. lia lic capilur. Sic spiritualis dicilur, qui Spiriiu vivit. Primo, quasi spirils, non egens cibo, sicCbrislus post resurretonem dicilur spiritualis, 1 Corinlh. 15. Secundo,

luali, idoneus est ad ben judicandum, non solin de rbus sensibilibus atque terrenis ( quod solm potest animalis ) veriun eliam de spiritualibus, id est, aliioribllS ac dil'liciliorilnisreligionisnosli.xmysleriis, quae Christo cleslia vocanlur, Joan. 5. Si, inquit, terrain dixi vobis, et non credilis , quomodb si dixero vobisco'lestia, credetis? Auguslin., lib. de ver Rcligione, cap. Omnia judicat, quia super 51 , de spiriluali dicit
; :

omnia est, quaudo cum Deo quahdo purissim inlelligit,


lelligit, diligit.

est

cum

illo

et tol charitale

aulem est, quod in-

instinclum, dictainen, et inipulsum sequialibi. Tertio, qui Spirils sublimeiu d >ctrinam capit et bauril, ila hic voealur spiritualis, nquit Chysoslouius, D. Thom. et alii. S. Bcrnardus, vel quisquis est auctor tractais de Vit solitari : Incipicnliuni, inquit, status potest dici animalis; prolicientiuin, rationlls; perfectorum, spirilalis, elc. Perfeclio ver hominis ralionalis initium est hominis spiritaHs; proi'etiis cjns, revelat faeie speculari gloriam Dei; perfectio ver Iransformarj in eamdem imaginent! clarilalo in claritalem, sicut Doinini Spiriiu. Stultitia enim est illi. Melis ex Grceco Stultitia enim ei sunt. Quia quai supt Spirils Dei, slultilia sunt illi boniini sublimiora divini Spirils mysteria niiiiirm ca qua; Panlus inter perfectos loqujtur. El non potest intelligere, Grajc, coijnoscere, scilicel ea quaj sunl Spirils Dei. Nondin est, inquit, capnx eorum cognoscendoruin, nondm aptus est ad ea percipienda. Quia spiritualiter examinatur, juxtarationes Spirils
ii'its

tur.

ha sp

alio,

Et ipse nemine judkatur. A nemine, id esi, nullo qui videlicet non s'il spiritualis. lia post Clirysostomum Theophylactus, adduel siinililudine de vidente et non vidente. Narii qui viiiet, et sua videl, hic ver nec sua, nec et ea qu;e. sunt non videnlis
:

quee illius sunl videt. Alioqui spirilualem spiriluali judicari, quomod Pelrus a Paulo judicatus fuit, Gai. 2, nihil prohibe!. Unde nec seiuiilur hoininem spirilualem non judicari

sancli, et rgulas fidei. Examinatur. lia Biblia Romana. Animalis homo non potest percipere qua' sunl

Spirils Dei quoniain illa spiritualiter exainiiiaiMur, id est, spiriluali inlellectu examinanda, disculienda,
:

loge. Nain et lex ipsa spiritualis est, Boni. 7. Sed igitur suo principe vel prlato, si sil anidices malis, judicandiis non erit is qui spiritualis esl? Verin hic non agi de judicio publics? polestalrs quod esl priiicijium et pnclaloruni. T.inliun enim tolo hoc loco vult Apostolus per spirilualem excluderc aniinalem et miindanam sapienliam, et couferre ac pra'ferre spirilualem animal! qu glorabantur Co rinthii el ciijus imperitum Patiliun poslponcbanl Apoll. l'nde lacil Corinlhios vocat animales, quia quaerebant docta humanae sapienlia: verlia, id est, humanam sapienliam et eloquenliani, qualem miradicitque eos non posse ju lie; bantui' in Apollo se vor de spiritualibus, et su sapienti spiriluali et sihi similes viros spirituales judicare debere tain
: ,

ac dijudicanda sunt. Vers. 15. Spiritualis auleth judicat omnia. Yocatur spiritualis, qui (idem et prudenliam aljuc doclriiiam Spirils sancli sequilur, qui Spirituni reclorem

de sapienlia spiriluali,
vult Apostolus.

qum

animali.

Hoc et non

al. u

Vers. 1G.

Quis enim

cognoeil

sensum

Doinini,

qui iuslruat

eum?

per se scilicel) Respicit Apo-

405
et vi limitais naturalis nsset,
vel supernaluraliter,

COMMENTARIA. CAP.
quod
est ihipossibile
;

111.

40G

ritualem ac divinam. receperunt sapienliam, ad clestia fidei

Deo

scilicet rvlante;

sed supseu

mysteria bomines cdoeenda


sit

quod haec

ponilur contrarium,

cm

suppoiiatiir animalis,

divina sapientia aposlolorum

sine comparalione

solius aniiH'.e nalurali lumine ducius. Quis

enim ho-

sublimior ac praestantior
tia, quarto

buman

ac seculari sapien,

minum huniano doceat eum ?


tem; Arab.
;

luniiiic

menlem

Dei melis novit, ut

tantoper mirantur Corinthii

quia adhuc

animales et
ClIIUSTI II.UtEMCS
:

nondm

spiriluales.

NOS Al'TEM SENSl.W


acnovimus ex
1"
,

S\T.

'

Mundanx
l,

sapienlix

contemplum

ingerit

cleslis
il-

inlelleclum; /Elhiop.

Cogitaliones tenemus

et divina; sapienti

amorem

inspirt; abstrahit ab

revelatione Spirils anneti, uld'iclamesl,

ut ad banc transfrt. Juxta D. Pauli scopuni,

v. 10. Apostoli

mens

his in verbis est Corinihiis in-

istam et tu contemne, banc

ama

et desidera.

sinuare

quod

apostoli per Spiritum

sanclum spi:

Quis eoslolus ad Iocum saia! 40, qui sic habet gnovit mentent Domini, et quis ejus consiitarius fuit ? Qui instrual eum? Igitur Paulus bc interrogation probare intendit, non animales, sed spiriluales, cujusni nli inprimis erant apostoli nsse ea quac sunt Spirils Dei ac de iis possc judicare, eadeinque aliis
,
:

iradere. Id

enim

est

quod sequtur

enim sapientia non Platonis est, non Pythagora;, sed, Clnisii, qui sua ipsius dogmata menti nostrae infudit.j lia Chrysost. Polest aulem tota senlentia sic expli cari Quamvis secundm propbelam nemo perfecl noveril mentem, consilia cl cogilationes Dei mulloque minus quisquam sit qui possit eum instruere consiliis nos lameri apostoli, qui spiriluales sumns, menlein Cbrisli Domini ex revelatione Snirits saneii
:

Sos aulem sensiim Cltristi habemus. Sensam, id et, menlem, intelligentiam, sapienliam Chris ti, pitta spirilualem et divinam, non animalem et humanam noslra
;

percepimus
gionis

ut de spiritualibus, id est, arcanis relimysleriis judicare possimus, alque illis ca tradere qui eorum discendorum fuerint capaces.
:

Corollariumpietatis seu in hoc capitc maxime notanda,


\" Vir apostolicus in apostolo Paulo observel apo']

et

ad praxim redigenda.

niortui. iloc iacle nulrialur per continuant medilatio-

siolieum vit,
lionis
sli,

scienti,

eonversationis et proedica]

nem; hoc diviimm

lac

ben potatum

et

digestum,

om-

modum. Paulus

jussu Dei, aposlolus Jesu CluiDei beneplacitum cxerceal,

ut apos'.olalum juxla

buniilis est in se, bumililer, et


huniilitaiis indiciis, inler

eum omnibus
,

sincre
v. 3,

bomines conversatur,

nium viliorum ardorcs exlinguit in piis cordibus. Hoc idem lac omnium ebrislianarum virtutum pulchriludinem efformat in animabus sanclis. Vide fusis dicta ad versum secundm.
3 Vir spirilualis et perfectus discat
sil

quasi solum
sciai, v. 2.

.lesum Cbrislum

buneque crucifixum
simpliciter, abjeetis

ex

v.

7, quoe
scili-

Hune unum pradicat


ornamentis,

vera sapientia, cui debeat perptu sludere,

humante
i

scientia;

v. 1,

4; at

magno
v. 4.

spi-

cet Jsus Chrislus,


!

ils arclore,

Dei Spiritum proe se ferenie,


,

Hsec

pientia,
ta
;

Deus homo, seu oclerna Dei Sasub humanitatis noslrx legumenlo abscondi;

est veri Apostoli idica

hic Spirilu sanclo nobis in

in ipso habitai pleniludo dicinitatis

bine in eo abs-

D. Paulo descripla
serit,

ad

quam

que- propis quis accsj

condili sunt

omnes scienii

el

sapienti lltesauri.

Qu

eo justis Apostoli titulum

merebitur. Videat

intimis illnm penelravcris, eo profundiores scicnti;c


\

eooeionalor evangelicus dicla v.

1,2,3,4.

Videat
illis

et sapientia? thsaurus invenies.

Hanc sapienliam mia:i-

specialim qua? sint aposlolic demonstrationes, ut


ulalur. Vide v. 4.

raberis pro te in myslerio absconditam, et quasi


nihilalam,
v.

7,

inilio.

Hanc sapienliam amabis ab


tuam lemporalcm elseler-

Omnis anima Cbristiana


Jesu Cbrisli,
Filii

discat ex v. 2,

lac cbristiana; pietatis, sanguis


slri

quod sit nimirm Domini no-

eclerno pwedestinalam ad

nam

gloriam,

v. 7, in fine.

Dei, pro nobis passi, crucifix!,


III.

CAPUT
1.

CHAPITRE
1.

III.

El ego,

fratres,

non polui vobis loqui quasi spi-

Aussi

mes

frres, je n'ai

ritualibus, sed quasi carnalibus.

Tanqum

pu vous parler comme

parvulis in
il

Cbristo.
2.

des hommes spirituels, mais comme des personnes encore charnelles, comme de petits enfants en Je-

Lac vobis polum ded, non escam


:

nondm enim
enim

sus-Chrisl.
2. Je ne vous ai nourris que de lait, et non pas de viandes solides; parce que vous n'en tiez pas alors capables; et prsent mme vous ne Ptes pas cncore, parce que vous tes encore charnels 3. Car puisqu'il y a parmi vous (1rs jalousies, des disputes, n'est-il pas visible que vous tes charnels, et que vous vous conduise/, selon l'homme? 4. En effet puisque l'un dit Je suis Paul, et l'autre Je suis Apollon n'tes-vous pas charnels encore? Qu'est donc Paul, el qu'est Apollon ? 5. Ce sont les ministres de celui en qui vous ave/. cru chacuti selon le don qu'il a reu du Seigneur. G. C'est moi qid ai plant, c'est Apollon qui a arromais c'est Dieu qui a donn l'accroissement. s
; :
:

poteratis

sed nec nunc quidem potestis, adhuc

carnales
.">.

estis.

('.l'un

enim
eslis

sit
,

inler vos zelus et conlcntio,

non-

j]

ne carnales
4,

Cm

secundm hoininem ambulatis? enim quis dical Ego quidem sum Pauli,
et
:
:

nlius

aulem

Egd Apollo, nonne bomines


?

estis ?

Quid

igitur est Apollo


5.

quid vero Paulus?

Ministri ejus cui eredidislis, cl unicuique sicut


ddit.

Dominus
B.

F.go plan ta vi,

Apollo rigavit; sed Dcus inerc-

inenlum ddit.
7.

Itaque neque qui plantt est aliquid, nants qui

arrose n'est rien

rigal; sed qui

incremenlum dat Deus.

Et ainsi celui qui plante n'est rien; celui qui mais tout vient de Dieu, qui donne l'accroissement.
7.
:

M"
8.

IN EPIST,

AD CORINTIHOS
S. Celui donc qui plante et celui qui arrose ne sont qu'une mme chose. Mais chacun recevra sa rcompense particulire selon son travail

Qui autem plantt, cl qui

rigat,

unum

suni

unus-

quisquc autem propriam mercedem accipiet secundm suinn laborem.


9.
lis,

Dei cnim sunius adjutores

Dci agricultura cs-

9.

et

Dci aulificalio estis.


,

Parce que nous sommes les cooprateurs de Dieu, vous tes le champ que Dieu cultive , et l'difice'

qu'il btit.

Secundm gratiam Dci quai data piens architectus fundamenlum posui


10.
Mipcr.Tdilie.tt.

est mini, sa;

alius

autem

Unusquisque autem
aliud

vidcat

quomodo

superaedificet.
11.

Fundamentum cnim
quod positum
est,

nemo

potesl ponere,

que Dieu m'a donne, j'ai pos un sage architecte. En autre btit dessus: niais que chacun prenne garde comment il btit sur ce fondement. 11. Car personne ne peut poser d'autre fondement que celui qui a t mis et ce fondement c'est Jsusle

10. Selon la grce

fondement

comme

praiter id

quod cstCliristus Jsus.


fundamenlapides pretiosos, ligna,

Christ.

12. Si quis

autem

superuedificat super

tum hoc, aurum, argenlum,


fnuin, stipulam;
13. Uniuscujusquc

opus manifestum
,

erit

dics
;

cnim Domini declarabit


14.

quia in ign revelabilur


sit,

et

uniuscujusque opus quale


Si

ignis probabit.

cujus opus manserit quod supcnedificavit,


accipiet.

donc on lve sur ce fondement un difice ou de pierres prcieuses, o si on en lve un de bois, de foin, de paille 15. L'ouvrage de chacun paratra enfin et le jour du Seigneur fera voir quel il est, parce qu'il sera dcouvert pur le feu, et que ce feu mettra l'preuve l'ouvrage de chacun. 14. Si quelqu'un a bti sur ce fondement un ouvrage qui demeure sans tre brl, il en recevra la rcom12. Si
i

d'or, d'argent,

pense.
15. Si l'ouvrage de quelqu'un est consum par le feu, il en souffrira la perle il ne laissera pas nanmoins d'tre sauv, mais comme eu passant par le feu. 10. Ne savez-vous pas que vous tes le temple de Dieu, et que l'Esprit de Dieu habite en vous?
:

mercedem
ipse

15. Si cujus opus arscrit

autem salvus

erit

sic

delrimenlum patiofur; tamen quasi per igncm.


,

16. Neseitis quia

lemplum Dei

estis

et

Spirilus

Dei habitat in vobis?

autem lemplum Dei violaverit, dispcrdel illum Deus; lemplum enim Dei sanctum est, quod
estis vos.
18.

17. Si quis

17. Si quelqu'un donc profane le temple de Dieu , Dieu le perdra car le temple de Dieu esl saint. C'est vous qui tes ce temple.
;

Nemo

se seducat

si

quis videtur inter vos sa


sit

18. Que nul ne se trompe soi-mme; si quelqu'un d'entre vous pense tre sage selon le monde , qu'il devienne fou pour tre sage. 19. Car la sagesse de ce monde est une folie devant Dieu , selon qu'il esl crit Je surprendrai les sages dans leurs propres artifices
:

piens esse in hoc seculo, stultus Gat ut


19. Sapienlia

sapiens.

enim hujus mundi


est

stullitia est

apud

Deum. Scriptum
in asluli

enim

Coniprehendam sapicntes
novit cogilationes sapicn-

20 Et
sages, et

ailleurs
il

eorum.
:

Le Seigneur pntre
la

les

penses des

en connat

vanit.

20. Et iierm

Dominus

tium, quoniam vanae sunt.


21.

21. Que personne donc ne mette hommes.

sa gloire dans les

Nemo

itaque gloriclur in hominihus.


vestra sunt, sivc Paulus, sive Apol-

22.

Omnia enim
Cephas,
,

lo, sive

sive

mundus,

22. Car toutes choses sont vous soit Paul , soit Apollon, soit Cplias, soit le monde, soit la vie, soit la mort, soit les choses prsentes, soil les futures
,
:

sive vita

sive

mors,
sunt.

tout est vous,

sive praisenlia

sive futura;
:

omnia enim vestra

23. Lt vous tes Jsus-Christ, et Jsus-Christ est


Dieu.

25. Vos autem Chrisli

Christus autem Dei.

ANALYSIS.
Paulas qui in capitel,
v.

13, spiritualibus spirituulia


spiritualia con-

jussu plantavtt, a.ter rtgavil

al

Deus

solus

effecit

ut

confert, Corinthiis, utpote carnalibus,


ferre

plantait et rigali germinuretis, crescerelis et fruclificarelis, v.

non potuit

sed lac, quasi parvulis, potandum de-

G.

dit, v. 1.

Concludendum
et

relinquit

Ergo Deo agend

grat'ue,

Etiam

mine carnales sunt

et

parvuti, quia de

ma-

cl in

Deo gloriandum, non

in ministris, qui

suam Doaposloli

gistrorum suorum prcellenti puerililer inter se contendunt,


v.

mino mercedem pro labore


Secundo. Vos dificium
sunt ejus cooprant
;

rcipient, v. 8.
;

2, 5, 4.

Deus

architectus

Ut

liane Corinlliioram infantiam crudial, simul et ilevertat, qurit


:

unus, Dei jussu, fundamentum po-

lorum schisma fundits


illi

Quid ergo sunt

stt, alii stiperdi/icant, v. 9.

magistri vestri, ob quos inaniler contenditis? v. 4.

Die, rclicto tantisper difteio,

dcflcctil

ad operarios.
vidcat quisvis

Nonne
Ilinc
ministris
et fuies

ministri Dei, qui vobis fidem ddit;

etquidem

Ego,

inquit, inter vos

fundamenlum posui;
fundamenlo

ministri taies, quales illos effecil? v. 5.


eis

alius operarius quid

supercedificel.

concludendum
et

relinquit

Utquid ergo de

Equidem non

potest aliud poni


est, sciliect

fundamenlum, quant
1 1.

gloriamini,
,

non polius de Domino, qno

quod me positum

Christus Jsus, v. 10,

vestra

et

vestrorum prceptorum omnis excel-

Polest autem diversimod huic fundamenlo indi/icaii,


sciJiccl tel

lentia?

aurum,

vel

argenlum, vel lapides

pretiosi, vei

Rem
vestri

duabus

illustral similitudinibus.
estis,

ligna, vel
;

fnum,

vel stipula, v. 12.

Prima. Agricultura

Corinthii
;

Deus agricola

Quale aulem
die judicii
;

fueril

cujusque opus

ignis

probabit in

prcones sunt ejus ministri

unus eorum vos Dei

Me, cujus lune omts

in ign

illsumjer-

409
manserit,
v.

COMMENTAR1A. CAP.
13.

li.

itO
sapienti deceptus;
,

Bonus operarius reputabitur,

et
,

remuoperam
et

|i

seducat,

humana

sed qui

lic

sa-

uerabitur, v. 14.
laboris sui perdet

Me verb,
,

cujus opus arserit

ptenti sapiens est

simplicitati et liumilitali evangeliae

et

operis sui dispendium palielur;

stndeat, ut ver sapiat, v. 18.


Corinlliios

ipse salvabitur sicut hoino, ncens

domo, transiens per

omnes alloquens, ex supra


,

dictis concludit :

ignem,

v.

15

Ncmo
Templum Dei
:

glorietur in liominibus
;

quicumque

sint

itli

sed
;

Redit ad dificium.

vos estis,

1G;

in

Domino

omnia quippe per Chrislum nostra sunl


et

deinde malos operarius alloquitur

Veis qui templum


v.

nos Chrisli,

Christus Dei. llaquc in Christo

Domino
;

Dei molaverinl, disperdet


Ilic illos

illos
,

Deus,
et

17.

gloriemur, per
et

quem

et in

quo nobis omnia donata sunt


et

omnes alloquitur

eos prsertim qui ob


v.

in

Deo, qui nobis Chrislum ipsum,

omnia

in ipso

sapientium humatiam efferebantur. Et sicut supra,


diiit
:

10,
se

nobis donavit, v. 21, etc.

Videat unusquisque, etc.,

sic

nunc

Ncmo

PARAPHRASIS
1.

Et ego, fratres, eni essem apud vos, non potui

polest aliud ponere

qum quod ego


lidein

posui, scilicet,

convenienler vobiscum loqui quasi ciun spirilualibus ; sed veluii cum carnalibus, seu adlnic in Christo paruilis.

Chrislum Jesum (cujus


12. Si quis
jj

vos primus docui);

autem super hoc fundamentum dificat


vel lapides pretiosos, vcl ligna,

aurum,
Lac vobis potandum dedi
,

vei

argentum,
,

2.

prsebui

nondni enim cani

non escam solidam ferre paiera lis im ne


,

vcl

fniim

vel stipulas,
sit

13. Quale

uniuscjusque opus aliquando manife,

nunequidem
estis.

poteslis, quia carnales et infantes adliuc

stum

erit

hoc enim dies Domini declarabil


ign
fiet et

quia in
et tune

ign et
Ci'un

cum

dedarabilur dics

illa

3.

enim

inter vos

quasi inter parvulos

sit

ignis uniuscjusque

opus non manifestabit lantm,

:vmul;ilio. et ex aemulatione
les e-iis.
,

comentio, nonne carnaet

sed et probabit.
14.
llle,

secundm luunanuin

carnalem alectum

cujus opus, quod supenrdilicavit, illsum


ign,

ambulalis?
4.

manserit

in

laboris sui justam recipiet

mer-

Ciun enim anus vestrm dicat: Ego


:

sum

Pauli,
et

cedem.
13.
laboris
||

et aller dicat

Ego sum Apollo, nonne humants


sive

llle

ver, cujus opus exustum fuerit ab ign, et


et operis sui

carnalibus affectibus estis obnoxii?

operam perdet

dispendium pasieut

Quid sunl
alii?
5.

igitur

Apollo, sive Paulus, sive

tamen salvus erit, sed incens domo, transit per ignem.


tietur; ipse

homo,

qui

Ministri sunt ejus,

cui

credidislis
illi

cl illorum

16. Nescilis vos Dei


in vobis

templum

esse, et Spiritum Dei

unusquisque minislrat, sicut


G.

(ledit

Dominus.
vos
j

habilare?

Ego Paulus, Dei


;

minisier,
,

Ecclesiam vestram
,

17. Si quis

plantavi per fidein

Apollo

aller Dei minisier

quasi

plantain

novellam rigavit uberiori doclrin

Deus mal perdet est, quod estis vos.


18.

autem templum Dei destruxerit, eum siquidem templum Dei sanclum


:

sed Deus vobis


vilain gratis et
7. Ilaque

me

plantalis, ab Apollo rigalis, ddit


j

Nemo semetipsum
fit,

seducat

si

quis inter vos sa-

incrementum

lidei.

piens esse videlur (sapienti seculari), stultus vadt,


s'unplexque
j

nec plantator, nec rigalor debent vobis


;

ut

sit

ver et coram

Deo

sapiens.

ut aliquid considerari
bis et
8.

sed Deus solus, qui vilain vo

19. Sapienti

enim mundana non


Scriptum

pluris stimatur

incrementum

ddit.

Deo qum

stultitia.

est Job. 5,

13

Capiam

Uterque autem et plantator et rigalor, aequ sunt

sapienles in callidilate ipsorum.


20. Et Ps. 93, 11, scriptum est
:

ministri

ejusdem Domini,

quo unusquisque illorum,


,

Novit Dominus co-

propriam

mercedem

recipiet

secundm laborcm

gilaliones honiinum, qui sapientes sibi esse videntur,


va.ias et slullas esse.

suum.
9.

21. Quapropter

nemo

glorietur in liominibus;
)

Dei enim sumus cooperarii


,

in vobis colendis,

22.

(Sed

in

Deo, per cujus misericordiam


sive

omnia
Petrus

qui Dei estis agricultura


eslis

et in vobis sedificandis, qui

vestra sunt, sive Paulus, sive Apollo,


(aliique Dei

sdilicium Dei (bine


nostra).

unum sumus,

liincque

ministri),

sive
et

mundus,
)
,

sive vita, sive sive

Domino merces
10.
tain,

mors (et prospra,

adversa
,

prxsenlia
(

Lgo Paulus, secundm graliam


Ecclesia
;

Deo mihi

d.i-

sive futura

omnia, inimam

vestra sunt

per Dei

vestrae
alius

teclus sapiens

fundamentum posui ut arebiautem super illud sedificat; porr


supcrxdificet.
spcial,

graliam
25.

).

Vos autem
in

estis Chrisli; Christus


,

autem

Dei.

videat quisque
11.

quomod

Ergo

Christo gloriamini

cujus estis, et in

Deo

Nam, quod ad fundamentum

nemo

qui vobis Christum et in Christo omnia dedit.

COMMENTAR1A.
Vers.
1.

Et

ego fratres... Sicut hic locns ad


,

intelligitur

ex cap. 2,

v.

15; quis

sil

carnalis, parvu-

pr-ecedenlium intelligenliam confert


dentibus ipse claris intelligitur. Quis

sic

ex pr.cce-

lus in Christo, seu animalis, ex v. 14,

cum hoc

discri-

sil spiritualis,

mine

quod animalilas

hic iinheciililatem mentis

ae

Vlrs.

1.

Et ego,

fratres, nonjDotui vobis loani auasi

spirilualibus,

sed quasi carnalibuf.

Idem

est

hoc loco

411
judicii

;PiST.

AD

COlli.YflIIOS
Ilinc discal

4|2
sit

denotet
sit

carnalitas

aulcm vitium
2
,

affects ndi-

omnis doctor qud doctrina


parvulis lac
sit

andito,

cet.

Quid

lac,

seu facilior et suavior cliristian

ribus

accommodanda;
al

dandum

pro-

religionis doctrina,

ex

v.

et

7,

de huinanilate et

vectioribus esca solidior prsebenda.


est
fiilcs
;

Omnium

quippe

passione Chrisli

quid esca

seu solidus cibus, subli-

paucorum

intelligenlia

bujus prndenli;e

mior doclrina, sapienlia,


Ilorurn

v. 7.

defectu, quoi conciones inutiles!


clara

aulem cuni praecedenlibus connexio


qud
spiritualia spiritualibus
v. 13.
illos

Doctrinam audiloribus acconmiodabal doctor gentium, quia semetipsum non pradicabal, nec suam
in

est. Paulus supra dixit qud sapientiam loquatur inlcr

perfeelos
frt,

v. G, et

con-

praedicando gloriam qua'rebal; sed auditorum salu-

seu sublimiora perfectis,

Nunc

Corinlbiis

lem. Quot conlra concionalores, quia semetipsos


qiKerunl, sublimia praulicant, non ulilia; cibum soli-

ratioiiem reddit cur banc


sit

apud
illius

sapienliam non

locutus

nirnirm quia

incapaces erant. vos esseni


,

diorem apponunt, ubi


et sibi

lac

prbersdum foret? Caveant

Et

ego, fratres,
,

cm apud

non polui
,

direclores animaruni, qui


et

antequm

viliis

convnihter

seu non judicavi expedire vobis


,

quasi

purgaverint, vanis

curions spiritualibus animas

spiritualibus spiritualia conferre

et sapientiam inlcr
,

occupant.

vos loqui (non propter suam egeslalcm

sed prbpler

Sed

nec.

nunc quidem

i-otestis...

Im ne nunc

qui-

illorum inibecillitatem), sed necesse duxi vobis, (jimsi


carnalibus, id est,

dem

polestis, tanto posl fidem

acceptam temporc, quia

adbuc

in Cbrislo parvulis.

scilicet carnales
,

adbuc

el infantes estis. Confundit, ut

Vers. 2.

Lac

vobis... dare
;

potandum

seu elesoli-

proficiat

pungit, ut ulcus aperiat el sanct.

menta

fidei

simpliciter Iradere

non escam, seu


ferre et

Vers. 5.

Cum enim

sit

inter vos zelus..., id est,

dum cibum

pra:bere,

quem nondm
:

conecet vobis

mulalio, invidia, quasi inter parvulos, et contentio,


id est, et

quere poteralis. Quasi diccrel

Temperanda
;

ex invidi pueriliter contendalis de vestroet dissidia, id

accoinmodanda

fuit Cluisli

doctrina

quia ergo pargeniti, lac vobis

runi pr j'ceplorum dignitate. Gra;c. addit,


est,

vuli eralis in Cbrislo, et quasi

modo

el ide inter vos


in

scindamini

Syrus addit idem


:

dedi,
fidei

non cibum

ut parvulis locutus

sum, simplicem
doclrinam non

quod

Grseco. Gradationem observa

invidia

conait

doclrinam simpliciter vobis Iradidi; sapientiam


,

tentioncm parit, conlenlio divisionem, seu,

ut

ver

seu sublimiorem jiisdem


:

fidei

TbeodoriHus, zelus esl paler conieulionis


gignit dissidia.

luec

aulem

sum
non

locutus
:

non quia nesciebam, sed quia non vobis


incapaces animalis liomo
;

expediebat

illius enirri eratis

Nonne carnales estis? ad


minem ambulatis,
et
id est,

Gai. o, 20, inter opra


;

percipit..., ut dixi supra, cap. 2, v. 1-1.

carnis ennuierai contenlioncs, etc.


in

et SECONDES uo-

Nota

et adverte

qud poslqum Apostolus


in

pr-

secundm affeclum bumanum

cedentibus suam

prsedicando simplicilatem apud


talis fuit

carnalem.

Corinlbios tuilus est, 1 quia

Dei volunlas

Vers. 4.
est
,

qui simplicilatem prsclulil Iittnian sapienti, cap. 1, v. 21, 27; 2 quia pradicationis su;e rhaleria, scilicet,

Coi enim quis dicat Ego quidem..., id cm enim unus veslrm dicat Eco sum Pauli
:

cl aller dicat

Jsus Chrislus, hicque crcifixus, simplicem pfaedicandi

lur

Ego sum Apollo..., nonne bine sequiqud secundm caruem adliuc vivilis, et non se:

modum

postulat, cap. 2, v. 2; lertiam

nunc raob sa-

cundm
ls,
tion';
fil

spirilum; elide carnales estis, non spiritua-

tionem addit, qu;e Paulin;e prdicatinis simplicilatem


ila justificat, ul et

forma

Ille

carnalis est qui invidije


;

conten-

Corintbiorum supefciliuni

et

scissune subjacet
:

taies

estis,
;

cm unus

pientiam secularem superbienlium, dprimt. Allumai

veslrm conlenlios dicat


estis.

Ego,

etc.

ergo carnales

enim qud ob eorum


et

in religione chrislian ruditalem

infantiam

necesse babuerit eis simpliciter lo-

Quoi Christianos

feril
,

bc

ratiocinalio? quot
et

enim

qui, uloole altioris doctrin, seu sapienti ineapacibus.


carnalis, qui supra animalis.

invident, conlendunt
vilac

scinduntur,

loto
,

tempore
paci et

sunl carnales? Ilinc discamus ebaritati

Siculenim illicanimali,
:

ila

uti

ut carnalis iniclli hic carnali spirilualem opponit galtir, qui sensu carnis impedilur spiritualibus eonlemplandis.

sapienlia, potenli,

de Deo, de Dei Spiritu et spiritualibus, de crucis amore. Ita Ambros., Theopb.,

S.

Thomas, Anselmus.

Tanqum

parvulis in Chvinlo. Carnales exponit Aposto-

qud nirnirm ipsi quasi parvuli et carnales tanta: sapentiae necdm es* seul capaces, aeproinde non esca, sed laele nuiriendi. Lac vobis poium dedi. llumiliorem ac Vers. 2. simpliciorem doclrinam , quain velul infantes ri Chrislo facilis caperelis, vobis Iradidi. Luc vocal Apostolus laciliofem, suaviorm et simpliciofrn dolus parvulos sive infantes in Chrislo,

enim poteralis. Dal igilur rationem Apocibum Coriutbiis non pmebueril, quia ferre non poterant. Cum enim sit inter vos zelus, et conVers. 3. tentio : nonne carnales eslis, idem est carnalis, animalis, secundm bominem ambulans; scilicet spiritu Dei destitutus, qui sequilur moins concupiscenlia", sive naturae corrupl. Q. d. Paulus Vos, Corinstolus, cur solidum

Nondkm

clrinam de Cliristi humanitateelgraliacrdemptiorie qualis convenil catechumenis recens conversis, et


:

carnales, id est, conlentiosi, quia ut pueri inaniler de dignitate niagislrorum contendilis, dm


thii, eslis

hic

suum Paulum

aller

suum Apollo

praeferl

et

adbuc carnalibus. Non escam, non cibum solidum. Pericclorum est solidus cibus, liebr. 5, quo nomine signifteat doclrinam sublimiorem qua: adullis in Christo convenit. Escam, id est, solidum cibum, vocal peifectiorem, robiistiorem, et de allioribus mysteriis doclrinam ;

veiirlilal.

Et secundiun iwminem ambulatisl Ainbulare secun

dm hominem,
Vers.
fectibus
4.

est affectus

humanos
dicat
:

el

carnales in
id esl, af-

vil el actionibus suis ostendere.

Cm enim quis

elc,

humanis

et carnalibus obnoxii.

COMMENT ARIA. CAP.


413
sunl spirits, et unitati studere, qui fructus
rilualilatis characlercs.

III.

4H
suam gratiam internam
fecii
,

verx

spi-

tum

ddit. Ipse solus per

ut vos, plantati, rigali

viveretis, germinarelis, cre-

Vers.

5.

securim ad

Qud igitur est Apollo? Ecce tandem sunt schismatis radicem opponit. Quid
omnes
illi

sceretis et l'ructilicarctis.

Vers.

7.

Itaque

neque qui plantt...

itaque

sive igilur sivc Paulus, sivc Apollo, inanilor conlendilis? gistri, ob quos

ma-

nec plantator, nec rigator debent vobis, ut aliquid,


considerari, sed
et

Deus solus,
fidei. Illi

quo voira gratis

vita

Ministri kjis cci credidistis


distis ;

Gi\, per quos credi-

incrementum

quidem extrinsecum
,

siuiin
illis

Sjr. idem;

id est, ministri sunl,

quorum oper

dederunt vobis ministerium

secundm quod

extern sus est

Deus ad vobis pnrdicandum verbum,


id est, et sicut

Domino datum
ficationis

el

prieceptum csl; ataelione su non

per quod fides vobis est data. Et c.mcciqce sicct Dominus ddit,

altigerunt mteriorem ef'eclum conversionis elsancii-

veslra
;

sed illam soins Deus

ut auetor
,

unicuiquc ddit Dominus. Seu unu&quisqu illorum ininistrat et secundm talentum Domino aceeptum,
et

grau*

effecit

sicut

Deus subis

ut auetor natunc
,

vegetalionem dat plantis naluralibus

non aulem

il-

secundm

minislerii officia
:

buta. Concludemlumrelinquit

Domino distriErgo vobis in Domino


illis

larum plantator

et rigator.
si

Itaque plantator cl rigator,

ad

Deum comparennon

gloriandum, eujus sunt ministri;

in illo,

inquam,
habendus
;

tnr, non sunl aliquid

nihil

sunt, 1 quia se

qno

et fuies veslra

et quo omnis ministroriim cxsit


,

sunt, seu nibil sunt; 2 quia quod sunt et quod hbent, seu quod piaulant et rigant, hoc habenl Deo
;

cellentia,

Hinc disce quo loco doclor


,

minister est

non dominus

canalis est

non fons

o quia per

suam operam externam non


aut majoris

altingunt in,

Deo habet quidquid


sterium, et lalenlum,

est et quidquid habet; et miniet

ternum grali effeclum, non sunt auctorcs


versionis ad (idem
,

aut con-

sapientiam. Deus itaque in

illo

sanelilicalionis per

considerandus, audiendus, revcrendus. Vide dicta in


cap. 1, v. 15.

incrementa

fidei

spei et cbarilalis.

Idem de

libro sapicnte
,

diccndum
,

Concludendum
in

relinquit

Ut quid ergo

gloriarnini

ita

lcgendus est, ut per


pietiliae

eum

quasi per canalem

bominibus, qui

ad sai

nibil sunt, nibil habent, nibil pos-

sunt? Deo

soli gratins agite,


;

l'oniem scendamus.

Fous sapienti verbum


fuit.

qui vobis per suos mi-

in

excclsis; hinc

omnis sapienlia creata

Ad hune
'

nisiros vilain gratis? dedii

in

Deo

solo gloriarnini

quo
|
I

et vita veslra, et

omnis minislrorum suoruin opra

itaque (ontein recurre, attende, quoliescumque viderisaliquein sapientiae rivulum. llibc du rivulo, gratias

| et excellenlia.

Hoc

scit et

ad hoc altendat omnis anima


in

fidelis.

ge

fonti

lauda Deimi omnis sapienti f'ontem

ama,

Arbor seu planta suin


minisli'uin piantata
;

cole, revercre
ipsi

Verbum ternum, ipsam Sapientiam;


et gloria.

Ecclesi;c agro per Baptismi

rigata per verbi divini el Sacra;

omnis lionor
G.

Vers.
litudine

Eco plaviavi, Apollo rigavit.


veslri sunt agricola

mniorum
SimiI

niinistros

al

Deo solo pendel


;

spirilualis

cl

divina anima; ma^vit


graticc.

ipse solus dat gratiam, et

rem

illustrt. Ecclesia veslra agriolalio est,

incrementum

Hinc sub Dei


;

manu onmipotenti
in

Deus

agricola, apostoli

servi

frquenter et assidue humilitur


sors
et

manibus

tuis

quorum unusquisque diversion


mino,
et

officium accepit Do-

lerna vita

mea

sic

humiliala,

lalentum ad

illud apluni.

Ego Paulus, Dei


|

aiinibilata
sil
,

oret, instet, gemat, speret.

El de hoc persuasus
:

minister, apostolus juxla Dei volimtatem

Dei jussu,

omnis operarius
nihil
;

in

agro Dei laborans


;

nibil

Ecclcsiam vestram planlavi per fidem,


pnvdicavi prinnis agro planlavi
,

quam

sum

vobis

possum, Deo solo salus


,

Domini

est

movere

seu vos,

Corinlhii, in Ecclesise
religionis

tangere, cortvertere

incrcmenlum dare. De hoc per-

prima chrislianue

elcmenla

suasus laborel, onmia expeclans


sui

Deo,

el laboris

docens. Apollo, aller Dei minister, superveniens, vos


quasi planlam novellam fovit, excoluit, rigavit, uberiori et ampliori

fruelum

cl

mercedem.
plantt et rigat
,

Vers. 8.
sunt;
ici

Qui autem
,

unt.u

doctrin Christum

el

christianam
est
||

sequ sunl ministri unius et

ejusdem

eligionem vos docuit.

Domini, quo quisque illorum propriam mercedem


recipiet

Sed Deus incrementum ddit


cola primarius
rigalis
,

at

Deus
,

solus, agri-

vobis
,

me

secundm laborem
idem sunl;

stuim. Quasi diceret


in se et se
;

Aut

planlalis

et

ab Apollo
I

nibil sunt, aul

nihil

utquid

vitam gratis
5.

et

incrementum

fidei cl virtu-

cui credidistis ; Grc , nisi ministri per quos credidistis? Paulus, inquit et Apollo magisiri vestri, propier quos conlendilis, quid

Vers.

Ministri

ejus,

vitam

Sed Deus incrementum ddit, id est, inleris ddit et vigorem graiiu: ad creseendum, el adoleseenin lide,

dum

virlule et christianisino. Iloe enini soli us

aliud sunl

qum ministri Dei, quorum exlern duntaxat oper el ininislcrio prariicatuno est vobis Evangolium Cbristi,
in

quem

credidistis.

Vide Alignt, tract. fi in Joannettl. Itaque neque qui plantai est aliquid, elc, Vers. 7. quia, lict loris exhibeant suuin ministerium, non lamen actione su interiorem atlingimt ell'ecium vel
esl Dei.

Kl unicuique sicut Dominus ddit, di versa babentes ministeria, prout communis eoPUm Dominus cuique
ddit.
Vrai. G. Fifo planlavi. Planiare est doctrinam de (hrisio iradere iis qui Christum arile non noverant. Apollo rigavit. Id aulem est doctrine chiislimisQ
jani plantain: et fundftt, supci
illa

vegelalionis
divinis.

in

naluralibus

vel

sanctrOcatiortis

in
.

addc

e pr.X'CCpla

quibUf
j

conservetur et augeatur

Sed illam quidem efficit natura Deo auclore islam vero sibi soli Deus rservt. et qui ri:jnt, unum (J;:i tintent plantai, Vers. S. sunl. l'num sunt, id est, amlio non aliud qum ri) nisiri, ei quidem unius Domini ministri. Ergo omnes edem cbarilale el union. compiuCli debelis, non autem proplcr eos faccre schis

tu
ergo in
;

IN EPIST.
illis

AI)
'!

CORINTHIOS
diim gratiam
,

410
QVJE data est
miiii,

gloriarnini

quasi magni sint aliquid

Deo

scilicet.

Hoc
illis

Idem
et

sunl, Dci ministri cl cooperarii

sccundm
qui

ta-

addil expresse, ut Corintliiorum nullus ob id in Paulo


glorielur, quasi Paulus ex se et su virtute

'

lentuni unicuiquc dalum. Ut quid ergo eosdiscernitis

hoc

ununi
et

alteri

prafertis,
?

et

ob eos
si

sunt

benelicium prstiteril

sed ut omnes
,

ipsi

Deo, bono-

unum

idem, scindimini

Qud

labore et merito

sunt dispares,
spcial,

hoc

niliil

ad vos, sed ad

Dominum

rum omnium largitori et fonti gralias agant, qud per Paulum suum servum et cooperarium, cos in
,

qui reddet unicuiquc


et

secundm propriuni

fide fundaverit.

laborem
j

meritum.

Alius autem super^dificat. Apollo,


qui post

et

omnes

alii,
,

Nota. Pro magnitudine laboris erit merces; hoc solari

me

supervenerunt, ut vos erudiant in

lide

dbet operarios, qui non sccundm fructum


illis
;

qui
,

super fundamenta

penne

posila dilicanl.

non pendet ab
Vers.

sed secundm laborem

suum

Nota qud
sunt

sicut ex D.

Paulo hic plantarc

et

fundare

remunerabunlur.
9.

Dei enim sumus adjutores. Dat


:

unum

el

idem,

scilicet,

prima

fidei

elementa do-

ratiosunt,

cere, ila et in ejus

mente rigare

et

superadificare

neni cur dixerit

Qui plantai
;

et

qui rigat
ut

unum

sunt idem, nimirm doclrinani

fidei

tradilam perfe-

scilicet Dei cooperarii

Domino

prima rio agricole

ctis docere et fusis explicare. In sensu itaque lilterali,

subscrvientes, ut vos plantas ejus excolamus Domino,


ut

per superdificantes hic et in sequentibus verbis,


inlelligil

summo

architecto subservienles, ut vos ocdificium

Paulus

doclores

omnes

qui posl ipsum Co-

ejus spirituale exlruamus.

rintbios in fide docluri supervenerunt.


,

Nota qud aposloli Deo cooperantur

hic

et

Do-

Unusquisque autem videat... Reliclo


pus dificio,
defleclit

igitur ad

tem-

minus

apostolis cooperatur, Marci


est
,

lfi,
,

20; sed ubique


ministri.

ad a'dificanles, et doclores allo,

Deus Dominus

ubique apostoli

Magna

quitur praeserlim loquentes

quibus vaniiate perisibi

tamen
pium,

et divina est

bc

dignilas, Dei cooperatorem

culum
tlii

est,

eosque monet ut ab c
fuisse doclores
;

caveant. Corin-

esse in reductione ralionalis animai ad


id est, in

suum princiconversione animarum, ut ex D.


viri,

enim

vanos

et inflatos palet
ail
:

ex

cap. 4, v. 18 et 19

illos

ergo alloquens
,

Videat

Dionysio citant Eslius et Cornlius.


Lict ilaque aposloli cl apostolici

quisquis ad vos pnedicaturus supervenit

qualem do;

ad Dcuin com-

clrinani principes fidei

me
quo

positis

superaddal

seu

parati, nibil sint, ut supra dictum est, v. 7 et 8, ad nos

videat quid,

quomod

fine,

qu charitate ac
ut ex

tamen comparati,
tellige adjutores,

in

Deo

et

ob

Deum maxime

reIn-

animi puritate vos doceat.


Ilic

verendi sunt, quia Dei cooperarii, Deique adjutores.

quidem sensus
;

esl litteralis,

contexlu

non ex indigenli aut

infirmitale, sed

palet

sed non

proplerea

contemnendam puto D.

ex nisericordi et bonitale;nullius opra indiget Deus.

Joan. Chysoslomi interpretalionem,


aHlificantes intelligit
lanii docloris

qux
quia

per super-

Dei ^edificatio estis. Hic altra

incipit
,

metaphora,

omnes

et singulos
,

fidles;
si

im

qu rem eamdem

illustrt

scilicet

qud aposloli

revereor senlenliam
Pauli
,

non est

sunt ministri Dei. Vos, Corinlbii, spirituale et di-

ipsissima

mens D.
lnrc in

sallem

ipsi est

conformistanli

vinum

eslis

adificium

cujus ipse Deus architeclus


el adjutores
;
;

sima
viri

et

ill

includitur.

Et banc ergo
anima

est; nos apostoli,

sumus Dei cooperarii


sedificaiit.
.

senlenliam, qurc vald inslructoria

et dificaloria
fidelis, sicut

quorum

alii

jubente Deo, ponunt fundamentum

alii

est, intelligas,

omnis

cl quaelibet
,

super jactum fundamentum Vers. 10.

Secundm gratiam Dei.


,

et Ecclesia, sive particularis

sive universalis, ocdifi-

Ego Paulus,
,

cium Deus

est spirituale et divinum, cujus architeclus ipse


:

per voluntatem Dei aposlolus

Deique cooperarius

ejus

autem cooperarii
;

aposloli, scu episcopi est


fides

vestri spiritualis aedificii funclamenlum posta,

secun-

seu sacerdoles

fundamentum

in

Christum

Unusquisque nutem propriam mercedeni accipiet secundm suum laborem. Loeus hic clar doect merila bonorum operum uni enim merces est, ibi cl meritum est. Opra nostra non ex laboris aut moleslise magnitudine stimalionem habent apud Deum ut ncque ex diuturnitale lemporis aut ex numro actionum; sed ex pondre ebarilatis, qu procdant. Cm aulem merces cogilari nequeat absque merito, mani;
:

sequitur ex hc sententi et aliis similibus, id quod hrelicus negat, bona juslorum opra (qii nos profitemur esse Dei dona ) mereri vilain a;temam. Dei enim sumus adjutores, id esl, coopeVers. 9. ratores. Ingens hc, angelica, im'o divina est dignilas clesl. Ilierarch., cap. 31 ) Dei ( ait. S. Dionys., de cooperatorem fieri in conversione animarum, divinamque in se operationem palm cunctis oslendcre. Dei ( non aulem Pauli, vcl Apollo, ut in iis gloriari possilis) agricultura estis. Agricola primaiius esl Deus, i'amuli sunt Paulus et Apollo, ager sunl Corinlhii, semen est gratia, fructus sunt bona opra. Deus colit inlerisper Spiritum; Paulusjuvat exleris per vocem.
fest

operarios consiituit. Se'cimdm gratiam Dei, qu data est mihi, ut sapiens archilectus fundamentum posai. Quasi dicat, non mea esl h;ec fabrica , non meum est hoc opus Ecc!esi;e Corinihiac;e licl enim ego, quasi arprima illius fundamenf evangelizandojecliitcclus cerim tamen quidquid ego in c feci et perfeci, non meis, sed graiia: Dei viribus eifeci Iota lucc Ecclesia; vestra? fabrica, non mihi, sed graiia; Dei tribuenda est. Alius autem superdificat. Sicut enim idem Apo-

quod aedificandum Deus nos


Vers. 10

stolo est

is

qui plantt, et qui

fundamentum

quoque idem est qui


solis magistrfs

rigat et qui

ponit, supenedilicat.

ila

De
:

quorum

scilicet esl

seu prdicatoribus accipiendum est docere fidles ca qu sunt chri-

slianae veritalis ac pieialis. Unusquisque aulem vident

quomodb superdificel quoniam mulli erant doclores Corintliiorum gene:

lia

Anselmus. Dei dificaiio

ralim eos monet, ulquisque diligenter attendat, quomodb superdificel : id esl, qualem doctrinal fidei in fundanienlo posila' superaddal , ne forte ex seculari philosophi, qu videbantur instructi, vel ex opinione privat , admisceani aliqua dissenlanca verilati et
simu.ljcitali chrisliana;,

e$tis ;

sed et dilicium Dei eslis, ad

41 :

COMMENTA1UA. CAP.
1

111.

418
;

supcrcedificans per baptismum data; operarius autem


est

datum

in

quo nos oi-orteat salvos fieri


,

domus Dci

omnis

et

quicumque

fidelis.

Hoc nostrum

fedili;
I

credendo fundatur
iicilnr, U.

sperando erigitur, amando per-

cium

spiriluale dbet usquc ad fincm vilx crcscere


,

Augustinus.

id est

supra

fidei

fiindanicnluni in

anima per Ba-

lluic ergo primario et propri

unico totius rcligio anima chrisliana!

(idelis ptismi ministres posilum, dbet unusquisque vircontinu spercedificare, seu bona opra omnium

nis

fundamento, unire,

et innitere,

unire, inquam, fide, charitate, ipsique unila et tolaliter

et tutum superaddere. Putat ergo D. Cbrysostomus qud D. Paulus alii interprtes Grxci, illius sequaces,
fidles et iransiens doetrin ad mores , Corinlhios Videal dicens in eorum pcrson alloquatnr
:

innixa

omnes

religionis actus exerce


te et aliis
, ;

adora
in

gratias ge,
sto,

veniam pete, ora pro

Chri,

cum

Christo et per Christum ge


est Epist.

patere, olfer

nos

ora, ut

jam dietum
;

ad Rom., cap. 1G,


nihil sine Christo.

in

unusquisque

(idelis,

quid supra fidem

sibi

dalam

redifi;

corollario

omnia cum Christo,

fundamento congrua cet. Superaedificalio dbet esse Christo Domino, per fidem in anividele ergo quid
mabtis veslris posito, quasi

Vers. 12.

Si quis

autem super.^dificat... Unica


lidei
,

quidem

est

fundandi ratio, ut jam dixi; at diversinio-

fundamento, inxdificetis

da potest esse superxdificalio. Potest enim super


;

qualia opcra fidei in Christum superaddatis.

fundamenta jam
vel argentuni,
rei et

posila, superccdilicari
;

vel

aurum

Hoe

tu, Cbristiane,

lanqum

tibi

ipsi

dietum as-

vel lapides pretiosi


,

v.

g.,

marmof-

sume luumquc redde. Cogila qud per Baptismum faclus es templum Dei. Tune incptum est in te et
quasi fundatum boc Dci templum. Cogila et qud in eo superxdilicando , sis Dei cooperarius et adjutor ;
toto vilae tuaetempore buic
jaclo, debes inxdificare

porphyretici

vel potest superaddi lignum,

num
est

et stipula.

Quandoquidem doctores superxdifiv.

eantes alloquitur, ut

10 notalum est; consequens


,

ut de doetrin inlelligatur

qud metaphoric

fundamento per Baptismum

vocat aurum, etc., vel lignum, foenum, etc.

difices; cave ne quid Christo

templum Dei. Vide ergo quid Domino indignum et templum


in

Per

tria,

quye prclara sunt in

mundo, bonam dotria

ctrinam

significat, ait

Ambrosius; per

frivola
;

incongruum inxdilices. Templum Dei sanclum sumus

Christo

Domino fundatum, templum


sanctus
;

in

quo habitat Spirilus

vana et corrupta dignoscilur doetrin, ait idem per corruptam inlellige minus puram. Agit enim Apostolus de superx-dificanlibus, non de corrumpeniibus,
seu destiuentibus, de quibus v. 17. llaque per au-

ad haec

tria

attende, et vide ne quid eis in-

dignum
Vers.

facias.
1

rum

aryenlum, lapides pretiosos,


,

quye,
,

ut ail

D.

1.

Fundamemtm
Nam quod
,

emm

aliud.... Dat raet

Thom.

inclytam habent claritalem

inconsumptibi-

tionem ob quam supenrdiiieanles moneat

discri-

litatem et preliosilatem, intelligil doclrinam solidam,

men
nemo
licet

affert inter se fundatorem et alios doctores su-

puram, liicenlem pari ter


lem
;

et

ornanlem, seu
sit

a;dilicnr-

perxdificantes.

speclatad fundamentum

qua; ex saeris Scripturis

hausla, vel ex ipsis

potest aliud ponere

qum quod ego

posui, sci-

fidei principiis, vel

mysteriis educta. Per lignum, f,

Jesum Christum

cujus fidem et doclrinam ego

num,

stipulant
,

qute viHa sunt

obscura et

facile

con-

vos docui primes. Chrislus primarium est Ecclesix fundamentum, seu fundamentum fundamenlorum et
,

sumplibilia

inlelligit

doclrinam, equidem in se bofidem


,

nam
carel

alis destruerel
)
,

non super fidem


,

difi-

liabens se
ait

D.

suam Thomas. Hoc tamen non impedit quomins


fundamenta secundaet

soliditatem, sicut rupes aliqua, ut

sed minus solidam, minsque ulilem

nimis

curiosam, phaleratam, pomposam, quae philosophise


ac secularis sapientise ornamenlis
sit

apostoli sint ejusdem Ecclesix


ria, in Christo ipso

permixla, el ide

proxim fundata,
,

ab ipso suam

ad applausus

sit

aplior

qum ad

aedilicationem.
fidei

soliditatem

habentia

ait

idem Angelicus doclor.


fideli
,

Videat ergo unusquisque doctor quid super

Idem

inlellige

de anima

lemplo Dei;

illius

fundamenta per
sit

me posila

/edificet, an doetrin ejus

fundamentuin non potest aliud poni, qum

lides in

solida,pura,lucens,ornans et dificansEcclesiam;
,

Christum Jesum. Nec exim aliud est nomen slb coelo


Vers. 11. Fundamentum emm aliud nemo
,

an ver vana, minus solida

nimis

humana ctornata.
,

potest

quia scilicet ipse lirmus est in fide

ut publie

erro-

ponere, prter id quod posilum est ; nam, inquii, quod ad fundamentum allinet, illud salvo hoc dificio ac templo Dei, mutari non potest. Varia quidem est superxdificalio, sed nemo potest diversum colloeare

fundamentum ab eo quod me posilum est. Quod est Christus Jsus. Qimd fundamentum

est

Chrislus Jsus, scilicel nobis apostolis annuntiatus, et vobis fide receplus Fundamentum ergo Ecclesix et cujusque in e anima? iidclis , est Jsus Christus id est, (ides in Christum Jesum salvaiorcm nostrum , ac pra:serlim, fides viva per cbarilaiem , super quam ego vos xdilicavi. Ita Anselmus et Gregor., lih. 7, epist. il. Hoc sensu solus Christus est Ecclesix fundamentum ; puta fundamentum fundamenlorum , ait S. Augustin, in Psal. 8ti. Quod scilicel seipso consislit, omnia suslincl, ctiam Pelruin alio sensu Petrus est fundamentum Ecclesix idque secundariura
,
:

sed alios semper in e conlirinel et illuniinet. lia S. Thomas , et passim doctores catbolici. Simili sensu, non solus Petrus, sed omnes apostoli vocantur fundamenta Eeclesi Ps. 8 uhi dicilur Fundamenta ejus (Sionis, idest, Eccleskc) in montibus sanciis ; et Joannes, Apocal. 21, duodecim aposlolos collocat et nominal fundamenta Jrusalem

rcm doccre non

possil,

autem superdifical super funmelaphora domo per igneni condagrante; quae si ex auro et lapidibus pretiosis constructa sit, ign non hedilur; sin ex ligno et stipula, aduiitur. Cbiohiter adverte per lapides pretio-

sive Ecclesia; cceleslis. Si quis Vers. 12.

damentum

hoc, etc. Est

sos hic intelligi


les
,

marmoreos
:

non autem adainanles


et auro structa

el

porphyrelicos, el simigemmas. Sensus ergo


,

Apostoli est, q. d.

Si oriatur incendium
,

domus ex
,

marmoribus

Ulo non ltedetur

sed

419

IN EPIST.
inielligi
:

Al;

CORIN'THIOS
Quia ergp
!>.

o
ign

Et lioc quidcm pulo littcraVitcr


nien
et in

bene

in

etcum

ignefietdies
,

illa,

hinc, ait
erit

sensu

Apostoli,
fidelibus

si

non primario, sallcm


]

I'aulus: Uyiu&ujutque opus


se.d,

non lantm

ma

secundaio, lioc de
tes, tidei
I

omnibus

iiilclligcic

po-

nileslum,

et

probalum

ignisquippe sua luce ma-

rundamento proprias suas acliones superex;

nil'eslabii, cl

suo calorc probabit uniuscujusque opus.

\ iruenlibus

velbonas, perauruni, argentum et lapides


;

Sicut ignis noslcr nunc


i

aurum purum

probal, inipuila ignis

pretiosos significalas

vel

minus bonas,

et peccalis el stipulai

uni

pmgat, stipulas

et ligna

eomburil.

con

venialibus infectas,
figuratas.

per lignum,

fnum
quid

Ibgratoiius omn.es justos, qui lune crunt super terrain,

probabit qu'idem, sed quns puros,


lidclis,
lidei in

ul

aurum, invene;

'

Videat ergo miusquisque

ba-

rii,

illaesos cl doloris

immunes

servabil

quos aiilem

ptismo accepta; imcdifieet


pientia; et conlemplalionis

an charilalis aurum, sa-

bonus quidem, sed culpis \cnialibus impures reperer ii


;

argentum,

et

omnium

vir-

puigahit plus autmius pro cujusque meritis lor-

tutum lapides preliosos; an ver opra bona quidem,


sed vanilale vel
aliis

qnedo,; malos aulem cl

impiossecum tandem
probalorius,

in in-

peccalis venialibus infecta?


':'

lernum convolvcns inflannnabit

et torquebit in ter-

Nota qud
slolus, et

cm

de superiedilicanlibus hic agalApo,

num.

Erit ergo ignis

illc

piiigalorius, et

non de deslrucloribus
hrcticis,

de quibus

v.

17,

\indicalorius, sed diversorum respeelu. Sufficit ilaque

consequeuler hac ejusdoclrina non potest


doctoribus
clen'un

inielligi

de

ad expUcandos effeclus hic ab Apostolo designa'.os,


seiliet
l

eorumque

doclrinis

impuris;

probare, purgare, perdere,


inielligi polesl

scu puuirc

nibil

(idem everlunt, non

super

lidei dificant

ergo mciis
allegalum
,

per ignem hic ab Aposlolo

nec cliam de peccalis morlalibus, quia qui taliaagunl,

qum

ignis

conllagralorius

mundi

qu

non salvanlur

bi

aulem de quibus

agit

Aposlolus,

de rc

vide fusis

Eslium et Comelium Lapide,

salvabunlur, v. 15.

ex quibus paucior.a (infra).

Videat ergo

quid,

quomod

cl

quo animo quisque


quia uniuscu-

Ad

iiunc

omnem
1

loeuin breviler cl claie explican-

fidelis supertediliect.

Veus. 15.

Uniuscujusque opus...,
erit

dum, nota

qud per dicm Donnni designelur dies


quo, ut canit Ecclesia, Chrislus

judicii universalis, in

jusque opus aliquando tandem

omnibus mandejudicii

veniuius est judicare seculum per ignem. De hoc die


loipiilui'

slum

malerix diffcrenliain palefaciet dies


Dits
i

Apbstolus hic

el alibi,

tanqum

instet, el

suo
et

Theodorelus.
Syr., dies enim

nui Domini...;

Gr.

num

dies;

lempoiesil fulurus; ut ad eum, velut inccrium

Me

Dies judicii dicilur anloiiomaslic,

vicinum, assidue se prparent onines fidles. Sed sub

dies, vel dies illa, vel dies

Domini.

Jam

noslra dies est,

bac die judicii universalis

comprebenditur

et dies

lempus nostrum, quando nosliam implcmus voluntatem, eliam contra Deum, ait D. Tbomas, posl. D. Anselinum. Dies aulem judicii erit dies
dies, bominis,

judicii pai licularis, seu dies morlis, in

quo unusquiserit,

que judicatur; idem enim ulriusr|ue dei judicium


et

eadem ulriusque

judicii

senlenlia.

Nota 2' qud


ignis

Domini, quia vohmlas. Domini complcbilur de honiinibus, qui per juslitiain, vel pra-miabuntur, vel

per ignem, de quo hic Aposlolus, intelligilur


coiillagralioiiis, qui
;j

dam-

piwvius, cornes et liclor Cluisli

nabuntur. Dies ergo judicii dcclaiabit quale fucrit

judicis erit; quique probabit clpurgabit eos qui lune

opuscujuscumque.
Quia
in

vivent; impuris morleni et peenam, plus aut minus


acei

ign

revelabitur.
Ignis

Alludit ad
aille
,

id

quod

bam, pro cujiiM|ue meritis

alferens.
,

Sed sub hoc

scriplum est, Psal. 96:


Ignis

ipsum preedct.
quasi divin ju-

ign inlcLige pin galoriuin

ignem

quo statim post


ila
;

nempe

conflagratorius mundi

morleni purganlur aninue


L'aUes Lalini
piirgaloriusest
in eoncilio
:

jusla;,

el

inlellexcrunt

stilia: liclor,

judicem

mundi

pra.cedel elperillum
,

Floienlino

ulerque ignis

revelabitur, id est, declarabilur

seu apparebit

qud

ille

conflagrations, scilicet,

purga-

dies

illa sit

dies judicii.

liuius erit universoi'um lune viventium; hic

nimirm

magis clarescet

: vicina ver domus ligno cl stipula conllagrabit, et qui eam inhabilal , elabetur quidem, sed ambuslus ila si q uis Cbristianorum, pi;efidei seiiim doctorum , cl praedicalorum Evangelii
:
,

Tacite

monet Apollo,

et

aiios Evangelii

pnecones,

maxime loquentes, quibus periculum ul eam caveant, el purx verilalis sinl


se; iis facianl,

est vanilale,

Christi supera.dilicet aurum et argentum, id est, oprra sancla, ae praseiinn do-ctrinam sanam , profipertinente!) ad ornameiitum et sanctam , cuana Aurum, Ecclesia; ; hic mercedeni accipiet. S, T. om. est eliuritus ; argentum, su, uut'ui et coutemplatio ; ait
:

magistri, ne si ign hoc expiari debeanl; nam aliquos laies fuisse Corinlhi, cosque contenlionis et schismatis fuisse causam vel occasionem, salis insinuai Aposlolus.

Dies enim Domini declarabit

id

est

E contrario ligmiin, sunl peecata non gravia, illa et morTiieophyi., sed levia et velalia, ut vult Clirvsosl. nialia, quibus sciicelmensadlia.Tesi.'il ad vana, v. g., ad carnis commoda, nugas, vauam gloriam. Pr-opri ver ad menu in et scopum Apostoli Lignum, fnum, stipula , est doclrina incerta frivola poraposa, plialcraia, enriosa, inulilis. lia S. Anibrosius, S. Tli.om., Theodor., Anselm. qui enim h;ec superslruil fun d:mieiilo lidei Chrisli, hic salvus erit, sic lamen quasi per ignem. Vers. 15. Uniuscujusiiue opus matiifeslum n'a.
lapides pretiosi, siint virtutes alim.
bi

num,

stipula;

ail Anselm., Theodor., Ambros. Quia in iyne revelabitur. Totus hic Apostoli locus de die judicii lam parlicularis, qum universalis,
, , ,

maxime universalis; quia hae in ign jam nostra est dies Illa enim Domini

dies judicii, revelabitur.

deque

ign tain purgalorii , qum conflagralionis mundi inlelligendus est. Kl u-tiuseujusque opus quale sil, ignis probabit. SenEo ipso ign , quo revelabitur vel dies Dosu* est
:

mini, vel ipse Dominus, vel opus cujusque , tanqum quidquid doclrinae suinsh umenio jusl'tia; divime peraedificalum fuerit fundamenlo ministris verbi Dei , sever examinabitur : sive illud sit ut aurum
,

m
ignis purgatorii
,

C0MMNTAR1A. CAP.
est singulorum

III.

m
salvaet pernicioso,

nunc dccedcntium

rientur impuri, et bi punienlur, sed puniti

purgatorius. Hic ergo se habet ad illuni

lanqum pars

buntur.

ad lolum, etunus

in allero

dbet

inlelligi.

Versu 17 de doctore h;erctico


fulei

seu

Lapide, qui llc de re vide plura apud Cornel.


t

eversore loquetur. Idem

intelligc

de omni, qui

xisiimat

non

improbabilit!-

quod unus

et

idem

ignis

in

peccato morlali

repertus fucril, seu qui peccalo

iilurus sit;

ita ut

desinente purgatorio in line mundi,

tcmplum Dei

violaverit,

sanclumque Spiritum ex corde

ignis illius loci (iateonflagrationis ignis.

suo exulaverit.
operarius
Observatio moralis.

Vers.
ille,

14.

Si cujus opus- manserit....

cujus opus, ulpole soliduni,

vim

ignis lolcraveril

Ad hxc omnia

supra dicta attende, et sa'p reflecle,


!

in illo

permanserit illxsum, bonus reputabilurope-

anima christiana

Tcmplum Dei
tolo

facta

es

per ba-

arius, et
bilur, seu

Domino supremo

arcliitecto

remunera;

plismum; per fidem lune libidatam, ineboatum est


iu le

justam laboris sui jiercedesi recipiet


:

per-

hoc Dei lemplum


et

autem

vilue

hujus

leni-

svrai in metaplior cedilich v. 9 cpt

domus ex
ign
;

pore crescere

continu perfici dbet.


:

auro,

argenlo,
et

marmore non Lcditur ab

iia

Dei in hoc sedificando cooperarius es, cliristianc

doeirina pura

sana (vcl opra sancta) nibil palic-

Vide ergo
diliees
;

et

attende serio quid cl


jfidci

quumodo supenesuperaddas
:

lur iu Dei judicio, sive universali, sive parliculari, ut

qualia opra

fundamenlo

dictuin est v. 13.

Sedsive doclor, sive ebrislianus,


xlernitalis

an pura,

sancta et

solida, an
est, in

frivola et vana.

Hoc

quicumque
toron.

sit,

laudabilur et pramiiabilur

Deus, qui totus lux et ignis


et judicio probabit.

suo severo examine

Ante hune Judieem, corda elantsola

Vers. 15.

Si cujus opus arserit...;


fuerit
is

ille

ver,

mos scrutantem,

illa

opra subsistent,

et

erunt

cujus opus exustum


stipula

ab ign, sicut i'num et

solida, qtue incharilalc, cl ex charilatc facta fuerint.


\

comburi

solel,

et laboris sui perdet

operam,

Quidquid vel vanilalc, vel quvis

coydis

impurilate,
erit,

et operis sui dispendium paliclur; idem doctori vano

seuaffectu inordinato viliatum et infcclum


,

hoc

(idem et omni ebristiano vano)

conlingel, quod ar-

onme

corain

Deo lignum

erit pulridtim,

fo:num ari-

chiteclo, cujus ajdihcium, quia ex matericombustibili

eonslruelum, ab igue consumerelur.

dum, palea combustibilis, cl in favillam reducenda. Hoc igilur omne comburetur hujus igitur opcraiu
;

Domus ex
et in

ligno,

fno

cl stipula
ita et

facile

comburitur

et

pulverem reducilur;

doctrina vana,
;

pomita

I
11

posa, n'unis ornala, minsquc

utilis et solida

et

mercedem perdes, im ob hoc oinne mulclaberis. Et quia niliil impuriini inlrabit in regnum clorum, hiuc ob minimam cordis impurilalem, [ccuas lues iu
ign purgatorio, cl non nisi per ignem purgatus,

opra vana, ex amore rerum temporalium facta.


Ipse auteh' salvus erit...; talis, sive doctoris, sive
clnisliani vanitas in ign, vel conflagrationis, vel purgatorii, creiuabitur
;

sa-

lulem consequeris Domino. Qud

si

autem de bonis

eliam aclibus tune cris reus, qid ergo de malis?

Ad

id est, doctor ille vel chrislianus


et vanilatis suae

hoc attende seri; hoc severuin Dei judicium

fidei

mulclabilur guidera

luet peenas

ipse

nunc lumine praeveni; examina


tua:

lu ipte.et

proba opra

Lnnen salvus

eril;

sed sicut bomo, qui inceus donio,

an aurum, an
etc.

lignum,

an argenlum, an f(idei

elabitur et transit per ignem, combustus.

Cm

ex D.

num,
sliane

Heu

qu

convenientia

tucecum ope-

Paulo salvamlus

sit

bic operarius,

consequens est ut
malo,

ribus luis? qu;e convenientia thrisli tecum, Chri!

hic lotus non inlelligalur de operario absolut


id est,

Itaqnc dole de prcrlerilo, et per pnilenlise

nec de doctorc lueretico, nec de christiano


lii

dolorem redime lempus, repara praHerilum. Percliaritalis

inortaliier peceanle;

enim non salvabuntur, sed

in

ardorcm

sanctifica
cligna

prasens,
redde

vivifica

omnia

ailernum lorquebuntur.
llis

opra tua, Christoquc

et

congrua. Per

ergo versibus agit de sanctis et salvandis, sive


;

assiduum orationis studium, pra para futurum, vide,


vigila, ora,

docioribus, sive simpliciter clirislianis

versu 14 qui-

sicque

tuum Judieem propitium

babebis.

dem, de

sanctis

omnino

puris, ut

aurum; versu auleni

Vers. 16.

Nescitis quia tempeum Dei esiis...


defiexcrat

15, de sanctis, qui aliquibus culpis venialibus repe-

Redit ad tideles Corinlhios, quibus

ad

argentum
stipula.

lapides preliosi

sive ut ligna

foenum,

est

Si cujus opus manseril Vers. 14. etc. Scnsus Si cujus opus quod superajdilicavil permanseulpote purum sanclum et irreril ilUcsum ab ign prehensibiie, quomodo iiuuin aurum ab igue non Irdiuir; pio eu opre ipse xdilicalor merceein rccipiel a judice Lhiislo. llaque tali slruelori ignis iflc, i|U.uitum ad ejusmodi (.pus aliinet nullum intrt crucialmu aut dolorem quia nihil iu co inveniel
,
:

gispropler illudab ign cniciandus operans, daninum passurus est, et dispendium laclurus sui operis ac labois
ita
:

quoinodo mercalor (lainnuin


,

jialitur
,

suarum
vadt
;

mercium

dam

cas in

mare

projicit

ut ipse

purgaudum.
Vi.ii^.

arserit, detrimentum paopus quod supenedilieavil, ab ignocortpiiiiu ci combustuin fuerit, quumodo ligna, fnuin, stipula coniburi solenl ab igue, hoc est, si maluin ac n piehensibilc invenlum fuerit, ideque pn

15.

Si cujus epus

(ie'ur.Si cujus

giiuin

ipse ;ediIicator
uiiiil

palklui',

detrimentum hujusinodi operis pro co mercedis acceplurus sed ma,

j|

\>

detrimentum quisque patielur, id est, p.i-n mulclabitur operans ita tamen ut salvus lit per ignem Ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem; Graec, sulvabitur, salvus /i<.7.Vulienim Apostolus hc similitudine oslendere, ign puniendos esse doctoies qui (idei Christi vana ei curiosa superdfftcant salvus erit sicut is qui ex inceus donio elabilur cl transit ambuslus per ignem. I'' igue purgatorii hune lonmi ccipiunt Oflines calhoKci Patres et doctores eslque conLatini, elconcilmm Florenlinuin, initio scnsus et Ir;adilio Kcclesia. Nescitis quia tcmplum Dei esiis Vers. 16. de. Quasi dical Ivsh, tuditii iiUB mm honnnis sed Dei, ped sanctum \wtj^ ac consquente!' umi pfoM>uu
,

428

IN EP1ST.

AD CORINTHIOS.
viliati,

424

coruni doclorcs. Quos crgo pris vocavit dificum


Dei, nunc vocat templum Dei, ob inhabitaniein Dei

per ignem pris purgati, salvabuntur, perversi

autem damnabunlur. Rurss ad eos qui ob exlernam


sapienliam
v.

Spiritum invobis,

scilicel

per gratiani, fidem, spem,

chartatem, aliaque doua sua. Et Ecclcsia, cl quaelibel anima sancta, est templum Dei,
in

effcrebanlur, sermonem habel et sicut lOdixit eis: Unusquisque vident quomodb superdi;

qu Spiritus
quae Eccle-

ficet,

ita

nunc eisdemait: Nemo


;

se seducat,

buman

sancius inliabital augustis

qum

in are,

six et anima; sancte crat lantm figura.

Vers 17.
kit...

hk

de suo opre prsunial, ob seeularem sapienliam. Quinimo, si quis vise, et

sapientia deceplus

nemo de

Si quis

autem templum Dei viola vefidem,

Malos

doclorcs. falsosque aposlolos alloqui-

detur bc sapientia pradilus (tremens ne ut palea comburalur), banc reprobet sapienliam, stlltusqle
fit, id est, simplicitati et bumiliiaii evangelica; slu-

tur,

qui suis perversis doclrinis


Illi

doms

Dei

fundamentum, everlebant.
per ignem, sed
in

non salvabuntur quasi


deslructorem Deus

deat ut ver et coram Deo

fit

sapiens, et quasi

aurum

ign peribunt, et per ignem crucia;

purum reputelur
Vers. 19.

in die ill.

buntur

in

aHernum

templi

sui

Sapientia enim huis mundi... Dat rasit

I'erdet, seu damnabit in a'iernum.

tionem ob quam reprobanda


cularis
:

nobis sapientia

se-

Templum enim Dei sanctum


nitionis assignat rationem
:

est... Iiujus relcma.' pu-

nempe

quia Deo reprobata et contempla,

nec enim impuh violan-

Ut dictum est 1 cap., v. 19, etc. Sapientia

enim mun-

tur sacra Deo, ut patere polest in Alhali et Ballhasare,

dan non pluris restimatur


quia
ver

quos perdidit Deus;

hune, quia sacra

templi

quia nibil confert ad salulem


et

Deo quam stultitia, im scep obest saluti,


,

vasa, Danielis 5, v. 5,
fanavit,

ill.un,

quia Dei templum pro-

divin distrahit sapienli

inflat

2 Parai. 24,

6, 7. Si

au te m materialis templi

seducit.
5, 13. Verba sunt EliComprehendam, capiam sapientes in callidilate eorum; delegam omnem eorum asluliam, etdetectam
:

profanatores perdidit Deus, quanl magis disperdet


eos, qui spirituale Dei templum,

Scriptum est enim... Job

quod

esiis vos,

suis

phaz

erroribus evertere eonanlur! Hoc idem


Gr;rcis inlellige de
iis

cum Pa tribus

Chrislianis qui sordidis moribus


in

evertam, slultamque monslrabo.


Vers. 20.

profanant aut violant

semelipsis templum Dei.

Vers

18.

Nemo se
;

Et iterum, Psalm.

93,

Xovil Doesse
;

seducat
,

si

quis videur...

minus cogitationes hominum, qui

sibi

sapienles

Assignatis diversis

evenlibus

qui unicuique

ope-

videntur, vanas et slullas esse, et ad salulem inutiles

ario, in die judicii, contingent, in

qu boni
affeelu

et optimi

verum putant quod falsum, falsum quod


Vers. 21.

veruni.

pramiabuntur

boni,
in

sed aliquo

inordinalo

Nemo itaque glorietur


fatuam
:

in hominibus...

templum Dei
,

tiam charitalem et doua sua. passim.

quo Deus habitat per fidem, graIta Anselmus et alii

sapil sabitare

Vers. 17. Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet itlum Deus. Sensus est Si quis per faisan) doctrinam subvertit l'iindamenlum spiritualis sedificii, nique ita destruit ipsum dificium, seu lemplum Dei ; s non existimel se salvum fore per ignem, sed plan periturum. Disperdet enim illumDeus quia nimirm aHerno ignis supplicio destructorein illum sui templi puniet.
:
:

primo, quia nib.il et divinum, nibil etiam f.icit ad ne w olium salulis. Secundo, Deus e uii noluil in Ev;ingelio praedicando, sed polis rudibus apostolis. Tertio,
,

cularem

cl abjecit quasi

quia sp contraria est lidei. Tumin spcculalivis, uli mysierio sanoiissiroa Trinilatis, incarnaiionis, mortis

Templum enim Dei sanctum


:

est

quod

eslis vos.

Ac

si

dicat Sacrilegium commitlit ille templi Dei violator, ulpote rem sanctam , idest, Deo consecratam
ria;

ideoque dignus quem Deus ultor injutempli sui disperdal. Nemo se seducat, Grc : Ne quis seipVers. 18. sumdecipial. Loquitur autem Apostolus de iis quicm essent imbuli sapienli seculari , magislros lideliuin quorum quidam , ut dictum est, sese vendilabant boni erant, sed imperfecl , quia super fundamenium apostolicum a:dilicabant ligna, fnum slipulam alii ver simpliciler mali , quos ut templi Dei corruptores proxim nolaverat. Igitur de utrisque dicit Nemo seipsum l'allai, conlidens ac sibi placens in su sapienli , quasi non sit passurus ea qux di.vi , si vel inulilia doceal vel perniciosa. Si quis videtur inler vos sapiens esse in hoc seculo (sapienli scilicet et eloquenti seculari, rheloric , philosophic, mundan , lerren ideque quasi sapiens superbiat , et ex l'asiu alios despiciat] , stultus fit ut sit sapiens. Stultus fiai, id est, docirin chrislian , qusc.slultitia est incredulis , penits se subjiciat, et inlellectum suinn in obscquiuni lidei captivet ita futuruin ut ver et secundm Deum sapiens

corrumpens

rpugnant omnes s-eculi sapienles, quasi illa impossibilia ei incredibilia sint. Scriptum ett enim. Quod dixit sapienliam mundi bujus esse slulliliarti apud Deum, duobus lestimoniis confirmt,* quorum pris sumptum est ex libro Job, cap. 5. Comprehendam sapienles in asluli eorum. Sunt hT.c verba non Job, sed Eliphas, qui fals disputt contra Job , volens" probare Job peecsse , et per peccaia calamitales suas esse promerituin unde redarguitur Deo, Job 42, ac proind verba h;ec EliFilii Dei,
:

pbas non babenl auctoritatem sacra Scripiune, sed viri sapienlis. Probat enim Paulin h:uic Eliphas senlentiam, quia in se vera est, et sapienter sapiente illo Sensus Apostoli Deus deprehendil , delegit, eludit omnem asluliam ac versutiam sapientum Iiujus
dicta.
:

Sapienliam eorum slullitiae convincit dm ejusmodi sapienliam non posse praestare id quod promillit, hoc est, nibil prodesse ad ben bealque vivendum. Vers. 20. Et ileriim ( scriptum est Psal. 93 ) Dominus novit coqitaliones sapieniium etc. Sensus est :
seculi.
:

scilicet ostendit

hominum qui videntur vana esse et inulilia ad (incm quem spectant, id est, ad vilam beatam. Omnes enim sapiehtes beatitudinem promiltunt. Omnibus hisec sententiis et ralionibus Apostolus docel Corinnovit cogitationes et consilia
,

Dominus

sibi sapienles esse

fit.

Vers. 19.
est

Sapientia enim
,

thios, vanam elinanemessesapientiam et eloquenliam seeularem, in qu ipsi gloriabanlur, et ob quam Apollo prx-poiiebant Paulo. Veram autem sapienliam esse lidem et doctrinam ebristianam, quam ipse eis, simpliei lict sermone, ardenti tamen, et efficaci spiriiu praedicaverat.

Iiujus

mundi

stultitia

apud Deum

quia Deus reprobavit sapientiain se-

Vers.

21. Nemo

itaque alorietur

etc.

Eloauenti-

4*5

COMMENTARIA. CAP.
hic Corinlhios alloquitur, ex supra diclis con.,.

III.

420

Omnes
Cludetis

corditer ut paUeitibus esset meritutn, illisque iransilus, et quasi

nemini gloriandum
illi,
:

esse

in

hominibus, qui
;
:

porta ad

ternam

vilain

et

prospra

cumque >im
quasi dicerel
v. 7, et

cl

quanllibet sapienli sintprxdili


ila sit

et

adversa

et vita cl

mors veslra

saluti

cooperanlur

Cm

quoi

ministri

nihil sint,
v. 19.
COrilIll

Dei providcnli.

qud

sapienli

sit stultitia

apudDeum,

Sive pr.ese.ntia,
tuin grati,

id est,

omnia bona

tum natura

Nl.MO ERGO GLORIETUR

1S

IlOMIMliUS propter

qum

vobis in prasenli vil dantur ad

humanam sapienliam; nemo nemo sese addicat.


Vers. 22.

obillosconlendat, cteis

sclernitalem

promerendam.
,

Sive futura gloria: bona


et

qux

vobis per Chris tum,


:

nem

cur in

Omuia enim vestra sent... Dat raliohominibus, quamvis sapienlibus, non sit

ob Cbrislum promiltuntur

in clis

Ommia esim vestra sukt, tum natura, tum gratis,

nubis gloriandum ; sed in Deo solo, qui nobis per Clurislum et ob Cbrislum ddit et ministros salulis, et

tum

glorite

bona

omnia propter

eleelos.

Vers. 25.
prelio

Vos
,

autem Christi, supple,

eslis, qui

Per Dei omuia ad fidem necessaria. Quasi diceret omnia vestra sunt misericordiam cl libcralilalem
:

magno sui scilicet sanguinis, \os redemil; cujusque membra, peculium et possessio c^tis.
Christus autem Dei
est Dei Filins
;

sive Paulus, sive Apollo, sive Petrcs, sive quicum-

quia secundm diviniUUein

que

alius

Dei minister ; Dei jussu et volunlate saluti

veslra famulamur omnes.


Sive huhdus
,

possessio.
in eo contentae creatur

secundm bumanilaiein, Dei servus et Ergo in Cbristo et in Deo vobis glorian,

omnesque

dum

in

Chrislo quidem

cujus eslis

in

quo

et

ob

qu

eliam suo

modo

saluti

vestra procurandas Dei

queni omnia vestra sunt ; in Deoauieni, qui et C'irisluin et

jussu subserviunt.

omnia

in

Chrislo donavil vobis. Quomod'o non

Sive vita

quae vobis

Deo data

est

ut in e bea-

omnia nobis
slo,

in illo donavil?

Gloriamini igitur in Chriin

litudiuis lernae mrita colligalis.

omnis gratis fonte; gloriamini omnes

Deo, omnium

Sive murs, quani quidein non

fecil

Dcus, sed qiiam


;

bonorum

foule et principio. Ltamini in


,

Domino

et

juste ordiuavit, ut peecati supplicium

sed et niiscri-

exultt e justi

et

gloriamini

recli eorde.

bus

vel sapienlibus, puta Apollo. Paulo, etc. Omniaenim veslra sunt, hoc est. omVers. 22. nia propice vos sunt, et ad vcslram ordinanlur utililaleni proplcr vos aulem, inlellige eleelos. Iloium enira graii sunt omnia. Sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas- Sive Paulus, inquit, qui plaulavit sive Apollo, qui rigavit siveCepbas, id est, Pelrus, quamvis apnstoloru m princeps, et, ut aitliomas, uuiversalis paslor ovium Christi. N:iiu lu non uliiul sunt qum ministri, per quos credi-

dislis.

mala, infernus, et damnaii, ut illis dominefnini. Omnia enim vestra sunt uli jam per parles oslendi. Vos autem Christi : ut membra niyVers. 23. ne conseqnenier slica Christi eapilis et Doniini eslis Christi possessio estis, sanguine ejus empli, lia Anselmus et S. Thomas. Q. d. Ergo vobis, Coriulhii, non in hominibus Faulo vel Apollo, sed iu Cbristo gloriandum est. Ciiristus autem Dei. Christus qu homo Dei est quasi Doniini et capitis sui crealura cl possessio, ait S. Thomas, et Cajelanus.

universa corporea cra tu ra id est ve dubio proplcr eleelos est. Sive vilu mors. Veslra eslvila, ut in e mrita colligalis veslra mors, quia per inorlein Iransilis ad vilain
Sive mu;n!us
sine
, , ,

Ex
ver

diclis palet, lideles sanclos, et

(|u.e

esse linem, propter

maxime electos. quem Dcus omnia ereavit liorum


:

omnium

linis
lali

est Christus ut

homo. Hccc en'un


,

gloria per se

homini debebatur

scilicet

ut

om-

lelein un.

Sive prscnlia , sv fulura. Veslra sunt prasenlia , ad versa qum prospra, quia illis uliniini in bonum. Veslra sont futura bona, quia illis fruemini uude jain vestra sunt in spe, reips crunt in clo. lia S. Thomas et Anselnius. Veslra quoque sunt
tain
:

nium crealurarum cl hominum esset linis. ut omnia illi servirent, ut omnia ad ejus gloriam ordinarcnltir. Christus autem est propter Deum,et Dei gloriam. vel Quasi dicat Apostolus Ergo non in Paulo Apollo sed in solo Deo, ad quem omnia alia redu:

cunlur

est

gloriandum.
et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.

ad praxim

Ex versu 2

discal

omnis doclor, concionator, ani,

est hoc xdiflcium

per lolam aulem vilain dbet cre-

maium

direclor, duclrinajn
sihi

conciones, dircclionem

scere et periiei, v. 10. Perficitur sacerdotibus per

auiinarum

subdilarum capacitali proportionare.


v.
'6

doclrinam; perficitur

et

ab unoquoque noslrm per

Vide inCommentario. Ex
quid debeat
in

discal

omnis chrislianus

suo doelorc, coiicionatore, direclorc

opra bona. Videani sacerdoles quid doccant ci suat nos ipsi videamus quid super Cbripera?dificenl
;

considerare, audire, revereri. Vide in Comiuenlario.

slum,

in

Daplismodaluin, supei\cdiliceinus,anaurum,
v.

Ex

v. 7,

9 discamus omnes quid


iu

in

Ecclesi simus.

aigcnluin, lapides preliosos. Vide


Praxis.

10, 11, 12.

Plante

agio Dei, quas Deus, ut agricola, per


;

suos miuislros plantavit et rigat


per

ai

quibus ipse solus,


et
,

Ut hoc mclis dignoscas


,

sistere frquenter
,

coram

suam graliam inleriorcm, dat vitam


llinc Dei

incremenut

tuat.

ministros
,

ila

revercamur
,

Deo

Deo judicc qui lotus lux et iguis est examina opra tua an in cliaritaie
,

et anle ipsuiu
et

ex charitalc

solo

pendeamus

in ipso

confidamus

buiniles vilam
v.

sunt facia; an alieujus inordinali affeclus impurilale


vitiaia. Haee

et incremeiiluin

expectemus ab co. Vide


fundainm
S.

G et
in

7.

in

favillara

rcdigenlur,

illa

sola

coram

2 JUdificium,

domus, palatium, lemplum,


:

Cbri-

Deo

subsistent. Vide v. 15. llinc treme, dolc, peeni*

sto, angulari lapide,

in

Baplisrao incplum

tentiam ge, ora, attendis vive.

S.

XXIV.

^Quatorze.]

427

IN EP1ST.

AD CORINTIIIOS
ri!

428

CAPUT
1. Sic

IV.
ii

nos cxislinicl hoino, ut ministres Clni

cl

I.

Que

les

CHAPITRE IV. hommes non; regardent comme

les

mi-

dispcnsalores niysleriorum Doi.


2.
:jiiis

Ilicjam quociilur inter


invcnialur.

dispc- nsalorcs

ul

fideli-;

de Jsus-Christ et les dispensateurs des mystres de Dieu. -2 Or, ce qui est dsirer dans les dispensateurs csi qu'ils so'cni trouvs fidles;
5. Pour moi je me mets fort peu en p ine d'lrc jug par vous, ou par quelque homme que ce je n'ose pas me juger moi-mme. 4. Car encore que ma conscience ne me reproche rien, ne suis pas justifi pour cela. Mais c'est le leur qtii e i mon juge. 5. C'est pourquoi ne jugez point avant le temps jusqu' ce que le Seigneur vienne, qui exposera la lumire e qui esl cach dans les tnbres, cl qui fera voir les plus secrtes penses ds curs : el alors chacun recevra de Di< u la louange qui lui esl due.
,

3.

Mini aulem pro

minhno

est

vobis judiccr,

aut ab
4.

humano

die

sed ncque

meipsum
;

judico.

Nihil

enim mibi conscins suni

sed

non

in

boc
est.

justificatif

sum; qui aulem

judicat

me, Doniinus

5. llaque nolitc ante

tempus judicar, quoadusque


cordium
et lune

venial Dominus, qui et illuminabil abscondita lenc-

<

brarum
G.
lo,

et

manifeslabit consilia

laits erit

unicuiqe Deo.

Hc

aulem,

fratres, transfiguravi in

me

cl pol-

proptervos; ut in nobis discalis, ne supra qum


est,

scriplum
7.

unus adverss allcrum

inflclur proalio.

Quis

Ciiiin le

discernil? Quid aiitcm habes

quod

Au reste, mes frres, j'ai propos ces choses en personne et en celle d'Apollon, cause de vous; afin que vous appreniez, par noire exemple n'avoir pas de vous d'autres sentiments que ceux que je viens de marquer, prenant garde ne pas vous enfler d'orgueil les uns contre les autres pour autrui.
0.

ma

non accepisli?

Si

aulem

accepisti, quid gloriaris quasi

non acceperis?
S. Jain saturati eslis,

7. Car qui e.-^-ce qui met de la diffrence enliu vous? Qu'avez-vous que vous n'ayez reu? Mais si

jam

diviies facti cslis, sine

comme

nobis regnalis

et

utinam regnetis,

vous l'avez reu, pourquoi vous "en glorifiez-vous si vous ne l'aviez point reu?

ul et nos vobis-

cum regnemus!
9.

Puto enim qud Deus nos aposlolos novissimos


morli deslinalos
:

oslendit, lanquin

quia speciacu-

lum

f'acli

Sumus mundo,
slulii
;

et angelis, et honiinibas.

10.

Nos

propter Cbrislum, vosuicm pruden-

8. Vous tes dj rassasis; vous tes dj riches; vous rgnez sans nous, et plt Dieu (pie vous rgnassiez, afin que nous rgnassions aussi avec vous; 9. Car il semble que Dieu non; traite, nous antres aptres, comme les derniers des hommes, comme ceux qui sont condamns la mort, nous faisant servir de spectacle au inonde, aux anges et aux boul-

tes in Cbrislo

nos inflrmi,
ignobiles.

vos aulem fortes

ines.
;

vos

nobiles, nos

aulem
in

11.

Usquc

banc horam

et

esurimus, cl sitimus,
el instabiles su-

et midi

sumus, ctcolaphis dimr,


Et laboramus

mus.
12.

oprantes

manibus noslris

maledicimur, et benedicimus; perscculionem palimur,


et

suslinemus

13. Blasphematur, et obsecramus

lanqum pur-

gamenta bujus mundi


usque adbuc.

facti

sumus, omnium peripsema

14. Non ul eonfundam vos bxc scribo, sed ut fdios meos charissimos moneo. 15. Nam si decem millia pxdagogorum habcatis in
Clirislo,

fous pour l'amour de Jsusvous autres vous tes sages en Jsusnous sommes faibles et vous tes forts vous les honors, et nous sommes mpriss. II. Jusqu' celle heure nous endurons la faim et la soif, la nudit et les mauvais traitements; nous n'avons point de demeure stable; 12. Nous iravaillons avec beaucoup de peine de nos propres mains on nous maudit, et nous bnissons on nous perscute, et nous le souffrons 13. On nous dildes injures, el nous rpondons par des prires: nous sommes jusqu' prsent regards comme les ordures du monde, comme les balayures qui sont rejetes de tous. 14. Je ne vous cris pas ceci pour vous donner de la confusion; mais je vous avertis de votre devoir,
;

10. Christ Ghrisl

Nous sommes
niais
:

comme mes
13.

trs-

chers cnfanls.

sed non inullos paires

nam

in Cliristo

Jesu

per Evangeliuin ego vos genui.


16.

Car quand vous auriez dix mille matres en Jsus-Christ, vous n'avez pas nanmoins plusieurs pres, puisque c'est moi qui vous ai engendrs en Jsus-Christ
j

Rogo ergo

vos, imilatores me eslolc, sicul et

ar l'Evangile.

ego Cbrisli.
17. Ide misi ad vos

10. Soyez

Timolbcum,

connue
qui est
filins

je le suis

donc mes imitateurs, je vous en conjure, moi-mme de Jsus-Christ.

meus

cliarissimus, el fidelis in
vias.

Domino, qui vos comin Cliristo Jesu, sicut

mnefaciet

mcas, qu sunt

ubique in onmi Ecclesi doceo.


18.

17. C'est pour celle raison que je vous ai envoy Timotbe, qui est mon lils trs-cher el fidle en ntre Seigneur, afin qu'il vous lasse ressouvenir de la manire dont je vis moi-mme en Jsus-Cbrisl, et

dont j'enseigne partout dans toutes

les Eglises.

Tanqum non venturus sim ad


Vcniam aulem advoscil,

vos, sic inflali

sunt quidam.
19.
cl
si

y en a parmi vous qui s'enflent de prsomption comme si je ne devais plus aller vous voir,
18.
11

Dominus

voluerit;

cognoscam non sermoncm eorutn qui

inflali

sunt,

sed virlutem.
20.

nanmoins dans peu de temps, au Seigneur; et alors je reconnatrai, non quelles sont les paroles de ceux qui sont enfls de vanit, mais quelle est leur vertu.
s'il

19. J'irai vous voir


plat

Non enim

in

sermone

est

regnum

Dei, sed in

20. Car le
les paroles,

royaume de Dieu ne consiste pas dans


la

viftute.

mais dans
j'aille

vertu.

21. Quid vullis


ebarilate, el

21.
?

Que voulez-vous que

in

virg

veniam ad vos, an

in

mieux que

spirim mansueludinis?

avec charit et

je fasse? Aimez- vous vous voir la verge la main, ou dans un esprit de douceur ?

COMMENTA KU. CAP.


ANALVSIS.
Pergit Apostolus in evellendo radicilks Corintliionim

IV.

430

sub suo

et

Apollo nomme, docuerit; at quia mullb magis

schismate;

cl

quia tum ex docloum, tum ex discipulo;

pcccavre doctores
fenipus discipulis,

qum

discipuli

liinc

retictis

ad

rum

culp [uerat exorlum

llinc in hc coticlusione, in

qu rem tandem confit


utrosque simul alloquitur,

modo
arguit

lios,
et
v.
i

modo

illos,

modo

f 7. Doctores vanos, et de Dei donis inaniler gloriabundos redarguit. Eosdem prsumptorcs postqum, v. 8,
gravi suggillavit ironi, suo
et

doect.

aliorum aposlolorum

In

maghiros docet

et

discipulos :magislros, quid

exemplo

vitam apostolicam qu long dislabant, scrib

siul, ministri scUicet,


ect discipulos

non domini ; specialius lamen doquomod'o debcant suos honorare doctores,

docet, v. 9,

10,11, 12, 13.


ad discipulos,
;

14.

lleilil

et

pudefactos ob suant in

scilicel ut Chrisli minislros.

talibus magistris gloriationem


officii

solalur, dicens

qubd non

In

v.

2 mugistros monet

sut,

Domino suo

sint

exprobrans

sed diligens
in eos

hc

dixerit.

fidles.

15.

Suum

palernum

testalur affectum, cos-*


,

3 eti eosdem exemplo suo docet hominum judicia spemere, non laudem ab t quarcre.

In

v.

que ad su imilalionem horlatur

v.

1G

et

17;

v.

18.

Suum

promillit

ad eos adventum.
se gloriosos et
,

In

v.

o discipulos docet de suis magistris non judicare,

In sequcnlibus minalur
res punitiirum
,

inflalos docto-

sed eorum judicium

Domino

relinqucre.
et

seque eorum non verb

sed opra exa-

In

v.

G ulrosque alloquitur,

monet qubd

et

cur cos,

minaturum.

PAKAPHRASIS.
1 .

Unusquisque nos apostolos


qualcs

et

Evangelii prdi,

11.

prdicalioms

inilio

ad banc usqne iioram


csuriem, et sitim,

calores exislimet,

rever sumus

niniirm

omnia patimur incommoda


et

vitre, et

Chrisli ministres et dispensalorcs


f. Caeter&rti id

mysteriorum Dei.
in dispensatori-

nuditatem,

cl

opprobria, nec certain babemus se-

pracipu requirilui'
(idelis.

dem, undique
regnum

malevolis profligali.
v.

bus, ni quis invenialur


3.

(Supple lue dicta


dilali,

Vos autem

salurati estis,

Quod ad me, parm me refert quid vos aul quivis.alius hominum de me dijudicetis; quid enimaliorum judicia eurcm ne quidem ego memetipsum ju,

adepli.)

12.

Manuum noslrarum

labore vicluni nobis

com-

paramus; maledicimur, nos autem ben precamur;


perseculioneni palimur, et patienti sustinemus animo.
13. Conviciis afficimur, et nos

dico.
4. Nullius

cquidem

rei niihi conscius

sum, sed non


ver de

ide apud

Deum

juslificalus
est.

sum;

qui

me

Deum

pro

ipsis

ob-

cerl judicat,
5.

Dominus

secramus

usque nune

facti

sumus quasi sordes


abjecti

liujiis

Nolite igilur, Corinlhii, de veslris magistris

mundi, omnium rejeclamenta (ade


quasi

sumus,

judicare; sed expeelate diem illum quo veniat Clirislus Dominus,

hominum

vilisSimi et abjectissimi).

omnium judex

occultas ipse tune ho-

14. Hsrc scribo (apostolicam vitam

minum

actiop.es proferet

lucem, et omnibus mani-

vestrorum
ut vos,

vi ta conl'crens),

cum doctorum non ut vos pudefaciam sed


;

festas faciet latentes in corde volunaies, sicque tune

lanqum charissimos

fdios

meos, moncam,

patebit quid taudis quisqe


G. in
llx-c quee
et in

mereatur apud Deum.


nec ullum doctorum ve-

sicque cmendemini.
15. Si

bactens dixi vobis, fralres, proposui


;

enim decem

millia

pdagogorim babeatis
:

mc

Apollo person

sed non mullos patres babetis

siquidcmegosolusvos

slrorum nominavi, ne

proplervos, ut

in noslro

quemquam olTenderem; et Ivoc Quorum exemplo discatis,


omnes minislros
infletur advcrss

per Evangelium in Cbrislo Jesu genui.


1G. Hinc rogo vos, ut

me

(vcslriim in Chrislo pairnitor.

sicut scripsi, doctores veslros Clirisli

trem) imilemini, sicut

et

ego Cbristuin

esse, sicque nullus

veslrm amplis

alhun pro suo magislro.


1

17. ilcde causa misi ad vos


lilius

Timolbcum,

qui est

7.

Quis enim le, doclor, discernil ab aliis? quid

liabes

quod Deo non acceperis?

si

aulem

accepisti

quid gloriaris, quasi non acceperis?


S.

meus dilectus et (idelis in Domino; ipse vobis in memoriam reducet quomod vivam juxta prcepla Jesu Chrisli et quomod vivendum esse doccam ubi,

Jamdudm

que
salrali eslis et dilali
;

in

omnibus

Ecclesiis.
ila

independenler
18. Ide
sitis, ut et

nobis regnatis; cl uiiuam

regnum

quidam ex vobis

superbe se gcsserunl,

adepli

nos vobiscum regnemus!


9.
ai

quia crediderunt qud non sim venlurus ad vos.


19.

Tanini abest enim ut nos regnemus, quin im

Sed

si

Domino

placuerit, cit

veniam ad vos, et

bilror

quod Dcus nos aposlolos


,

in

infimo loco con;

explorabo, non sermoneni eorum qui superbiunt, sed


opra. (Non

siiiuerii

lanqum homnes ad mortem damnalos


in

qum

diserte loquanlur, sed

qum polen-

quippe qui (quasi

theatro collocali) speclamur nn-

Icr operenlur.)

dique mundo,
10.

id esi,

ab angelis et hominibus.
!

20. Etenini

regnum Dei

in

facundi non consislit

Nos propter Evangeliura Chrisli irridemur ut siulii; vos ver in Ecclcsi, sapienlm nomine gloriamini; nos sumus imbecilles, vos autem potentes;
vos claii, nos obscuri.

sed in virlute operibus exhibit.


21.

Quidduobus

clgilis?
;

an ut veniam ad vos cum


in

virg sever corrcplionis

an

spiritu ebaritalis cl

ImansueUidinis?

411

IN EPIST.

AI

CORINTHIOS
tulp erat e.voiium
pidi, et discipulos

;:

COMMENT A RI A.
Vers.
Christi...
v. 21
.

1.

Sic nos existime

homo bx ministros

doclores enim inanis glorirc cu-

H <'<

pars conneclenda

cum

pr*cedenti
ibi

c. 3,

ad se allrahere volentes, sludebanl


:

Pergt cniin Aposlolus in conclusione

coepi:

eis eloquenli, ctseculari sapienli placera

discipuli

nemo
priori

inique glorieturiu hominibus.., sed

quicumquc nos
ne quis

ver niini

hiijus

eloquenliie, et secularis sapiei.li.e

honorare volueril, honoret ut minislros Chrisli. lu


parle
veluit

opinione ducli, de magislrorum merilo ex eloi|uenii


dijudicabant;

honorem indcbilum
:

unum

alteri

praferebant

huie sesc adin liac

glorielur in hominibus

li'ic

ver tlocet

modum, quo

dicebant, et de eo gloriabanlur. Bine Aposlolus

doctores salulis sint honorandi, scilicet ul minUlri


Salvaloris.

conclusione, ubi lolam banc de schisinale rem


Gcit,

co..-

modo

magislros,

modo

discipulos,
In

modo

ulrns-

Sic nos existimet homo, id est, quilibet. Hebrai-

que simul ailoquitur, arguit, etdocel.


discipulos et magislros quasi
cialis lainen discipulos
;

primo vcn>u,

smus

est, ut minislros et
;

legatos Cbrislo niissos,

cl.

promiscu docuil, spevi

dispensntores

Grc, conomos.
id

in

loc secundo
;

r-u,
l

mag

Mysteriorim. Syr., arcanorum Dei,

cst.mysticai

slro> piiucipaliler officii sui inoncl


fidles esse,

sludea.

Domino
ani-

et divinac doclrinae, siinul cl Sacrainentoruin et

om-

Dei gloriam quaTcre, non

suam;

nium cceleslium bonorum,


ciesia 1
:

Dco per Ghrislum Ecin lic

marum
sibi

salulem quaerere, non sua lucra; Christia us

concessorum agilur enim

Epistol et de
;

subditos ad
thesauros,

Deum
quibus,

adducere, non

sibi

addicere

docloribus et de baptistis. Ecclesia est familia Dei


aposloli, episcopi, etc., sunt

Dei

quomod,
et

et

quantum opus
indigtiis

ejusdem

familii

co-

est, distribuere;

non prodigere,

temer

nomi, dis|cnsatores, thesaurorum


Doclores, praelali, mcmenlolc vos
esse,

arcarii. His verbis


:

erogare.

edocentuT siinul doctores et discipuli; quasi dicerel

Vers.
In

3.

Mihi autem
est. Syr.,
|

pro mimmo est... G race.


est

tanlm minislros
sunt,

minimum

mihi verb minima rcs

vobis
vi-

non dominos

ne ergo

qn Domini

arro-

iudicari. Coinlhii

de suis docloribus dijudicabant,

gaie vobis; ne sinalis vobis discipulos cognomiiiari,


et in vobis et de vobis gloriari. Servi, minisu,

ros sanclos et pios,

ropter simplicitatem irridebant;

co-

malos

et viliis

plcnos,

proplcr eloquentiam magni

nomi

eslis, et
ipsi

de vestr conomi rationem rcddiluri:


humiliamini
suli polenti

exisiiniabant,

ait

D. Chrysostomus.

Haec judicia

in

ergo vos

manu

Dei, cl

li-

discipulis coercet Aposlolus, et

excmplo suo docet


quan-

niele. Fidles, ebrisliani, scitole vcslros doctores et

docloribus sperni debere

Mihi minima res esl, paini


dijudicelis, qualis aul

pnclatos esse minislros lantm


lollalis eos
:

ne ergo nimim ex-

me

referl quid vos de

me

al scitole Chrisli Salvaloris minislros esse;


illos

tus a vobis judicer.

ne ergo contemnatis imqum, quin im


et reveremini; quia niinislri

honorale

Act
dil
et

ad

m mano WE. Syr.,

aut quovis homine.


v. i(i:

u-

Salvaloris; et quia

c-

Aposlolus ad Jerem. 17.

Laus mea

tu es,

leslium
ins,
et

bonorum

dispensatorcs, quibus pendet sa-

diem Iwminis non desideravi;

id est,

laudein et ap-

spiritualis

abundanlia veslra.

Vers. 2.

probalionem

humanam

quia dies pro prosperilale,


Ilinc, inquit

Ilic

jam qc/F.ritur intf.r dispensatocastetm, declero, id

nox pro adversilate sumilur.


dies

Gagnants,

res.., Gra'C.:

Si oitov,

pra-

cipu

in

dispensaloribus requirilur, ut quivis invenia:

humanus dicilur, approbalio, favor datio hominum. Dies hommjs, judicium


Ambrosius; sive quia dies Domini
in

et
esl.

commenhominis,

tur (idelis. Syr.

Hic jam requirilur,

etc.

Laus pnecipua
Corinthiorum

Scripluris fr-

dispensatons est

lidelilas. Ilacc iidelitas


:

quenter esl judicium Dei

sive quia rcis dicitur dies,

docloribus deerat

ipsi

enim non Domini gloriam, sed


et

cm

citantur ul se judicio sistanl; sive quia judicium


est sicut et dies.

buamapud hominesqurebanl;
de
suis gloriabanlur. Ulos ergo et indirecte, et

de Dei bonis, quasi


oflicii sui,

lumen
Sf.d

monct
tacilo

sed

neque meipsum

judico...

Quasi dicerel: Quid

modeste

eorum
ijuia

semper nomine,
ratio, v. G.

aliorum judicia curem, ne quidem ego memelipsum


cert

ut in tot be Epislol,
liic

de quo reddelur

possum judicare, quia


4.

sa>p

nescio quo line,

intrim nota, qud,

schisma hoc Corinthio-

quo molivo, qu conscienti agam.


Vers.
bilis
:

wm,

partim ex doctorum, partim ex discipulorum

Nihil enim mihi


judicia quibus
:

conscius sum... Quan-

Sic nos existimet homo ut minislros Vers. {. Chrisli, etc.. myslicic, arcana: et divinse doclrin atque Sacramentorum Chrisli.
,

hominum
,

me

laudent, non
!

amdesi-

bio. Flix qui dicere potuit

Diem Iwminis non

Vers.

!.

Ut

deravi

ita

fidelis quis inveniatur.


:

liler agi'iis Domini sui negoliuni sed sua lidei clans, non ut suam suam sed Domini sui gloriam ex sua administraiione qu.erens. Mihi aulem pro minimo est ul vobis Vers. 5. judicer aul ab hiimuito die id est ab huma no judicio, quomod dies Domini pro judicio Dei frquenter Aicpie onmin non inornv accipilur, jit sit sensus
,
:

Nimirm utirem Domini iracommissam nec

somma
I

perfectio est

ul luijtis rei teslcm habcat Deum II. c qu omnia ut stercora repula,

mus. ul Christum lucrifaciamus. Anselmus hic :Justi, inquit, non hmana judicia sed terni judicis examen aspiciunl, atque ide'o deroganlium verba cum Paulo de spiciunt. Hoc est ergo quod quidam sanctorum dixil
,
:

Si

vis esse

Std
i

bea(us,disce coiitemncre et conlemni. ueque meipsum judico , Grau dijudico


,

q. d.

Non possum cert


eonscienliain.
in

dijudicare

mea

opra, inlentionein,
,

homimtm do me judicia. Nam qui judicat me, Dominus est. Si rm plan similis apud Jcremiam, cap. 17,

Nihil enim mihi conscius sum sed n<n Vers. i. hoc justificatus sum , q. d. Non judico me. Nam
:

sic loquentem Deo Laus mea tu es et diem Iwminis icl nullius infidelitalis in munere aposlolico milii non desideravi , idesl, in judicio luo inveniar lauda-Js: conscius sim, non ide Uunen revev justus suta
,

433

COMMENTARIA. CAr.
milii veniat in

IV.

m
id

qum enim non

menlcm, me
ide

in

mco

v. 18.

At nunc tandem veiilatis doeior ecnct utrisauimoprxslilerit, scilicet

ministerio infidelem fuisse; non

(amen apud

que aperiendum esse, quo

Deum ab omni

culp

sum

liber. Delicta quis intelligit?

propter majorem cornin utilitatera, et modesliorcm


inslruclionem.

Psalm. 18. In angelis

reperit pravitatem, Joli, i, 18.

Ihcc qu;c haclens dixi,

fralies, de.

Quoi ergo naivos Deus

in nie videl,

quos ego non

vi-

magistris, in qnibus gloriamini, et ob quos conh ndilis.

deo? Majorera offensarum partem neintelligimusquideni, aitD. Basilius in Constitul. nionach.,

c
et

I.

Transfigoravi
sui super

in

memetipsum et Apoleo. Syr., poet

Qdi mjtem iudicat me... Qui ver de nie,

omni-

personam meam

Apollo; seu proposui in

bus

aliis

eerium
;

et

exactum potest ferre judicium, Donon innlmexiernosvidet,


:

me

cl

Apollo person

mines est

ipse eniniactus,

Transfiguravi, uKTex</yT<7. Motx ii/*KTiew propri


signifient

sed et onines affectas inlernos


est onine judicium.

illiergo

reliuquendum

habitum mularc; per metapboram transfer-

Vers,

5.

Itaqur

tur ad oralioncm, et significat loeiilioneni figuratam,

noute ante tempus,


de magistris vestris
id est,
:

scilicet

qu

sic

unuin

dicit, ut aliud innuat.

Vult ergo dicere

judicii, judicare, id est,

Pauius, quod, ubi

in

superioribus relulit qud unusfeilicet,

Qioadlsqce veniat Domines;


dicin illum,

sed expectalc

quisque Corinlbiorum diecbal,


ego Apollo
;

ego

sum Pauli,

quo veniat

Clirislus

Dominus, omnium

quid igilur est Pauius? quid Apollo? sub

Judcx.

suo et Apollo nominc alios eliam intcllexerit magiid CSt,

Qll ET ILLUMINABIT ABSC.ONDITA TENEBRARUM,


tenebris; occultas scilicet

stros,

ob quos inler se contcndebnnt Corinlbii. Equiet Apollo

hominum

acliones, seu bo-

dem ob Paulum
et propter alios
ait

quidam contendebant

sed

nas, seu nialas, prol'eret in lucem.

mnltos dissidebanl plurimi. Oslendit,

Et manifestabit
in

consilia cordium, id est, Intentes

divus Cbrysosloniiis, personas alias,


in

que

crant

corde voluntatcs; sou tune manifeslum faciet

om-

absennsae

Pauli et Apollo appellatione.


diceret,

nibus, quo consilio,

quo

fine, et

qu intentione quis-

Propter vos; qunsi


ipsum
et Apollo

hoc

Ceci,

seu

memet-

que sua

fecerit

opra.
scilicet; seu

nominavi, non ver doelores veslros,

Tint lais erit unicuique, juslo


parebil omnibus, qnid
lautlis

tune

propter vestram uiiliorem instruclionem.

quisque merealur Deo,

Propter vos.

In

seu quis

sit

lande dignus, aul alio dignior. Quotin tc-

discipulos simul;

seu

Grco ralentir ad magislros et ad omnes fidles Corinthios com-

nebis nunc latent acliones, sive bon;r, sive malse?

prebendit, ut ex sequentibus patebit.

Quoi

in

cordibus latent volunlales et cousilia? Dies

Ut

in nobis discatis...

Grxc: Ut
est

in

nobis discatis,

Doinini, dies lucis,

bas onines dissipabit tenebras;


conscienliasque nperl.ius crit

non supra qum scriptum


discatis

sapere.

Syr., ut per nos

perspicua reddet
las niaiiifestabil

omnium corda,
omnibus. Tune

vera, quia A
et
eit

Deo;

solida,

quia a'tcrna.

Intrim vanain,

diffluenlem

hominum Iandem sperne; conscience

di-

sentire qum scriptum est. Arnb, D. Chrysostomus, Tbeodorelus, Tbeophylactus. Et hc pars pertinel ad magislros, estque sensus Ide memetipsum et Apollo nominavi, non

non ampliits de vobis

Simililer

clamensequere; Dei voluntatern in omnibus adimplc. Vers. 6. II.c autem, fuatres, transfiguravi...

vos,

magislri,

ut innoslr

person discatis modeste

de vobis sentire; nec alium de vobis sensum et affe-

Mir

prudenti,

et charilate

D. Pauius sub suo et

clum habere, quhm quem de nobis supra


scilicet
tnti

scripsi

A polio nominc, Corinlbiorum doetorcs correxit et insu uxil; quos ne nominavit qu'idem. Non nominavit,
ait

vos esse sicut et nos,

Cliristi

minislros,

ulili-

fidelium subscrvienles,

c. 3, v. 5, v.

22;

et c. 4,

D.

Thomas, ne videretur ex odio

vel invidi

con-

vers. 1.

tra eos loqui. Potest et dici quod non nominavit, ut eos sub suo et Apollo nomiue modeslis corrigeret,

Unus adverses alterem... Gr;rc: Ut ne


per union injlemini adverss alterum.
Syr.,

tinus suet

ne quis
I).

et

connu discipulos non offonderel; sicque majorern


cliarn,

supra proximum suum

efj'eratur

propter

aliquem.

dissensinnum occasionem non praeberet. Vide


;

Cbrys. :Ne unus pro uno infletur adverss alterum

non coram hominibus borum enim judicium non euro, ut dm, sed coram Deo pe enim forte in nie peccata videt, qiueego non video. Qui aulem judical me Dominus est : Cliristi innnil jud tio , qui Dominus est omnium nostrm, reservandus sum: non vobis conservis judicandiis il us ludicimii cerlissimnm est veslrum incerlum et
:

gratin Chrisli, nisi soins Deus. Putamus enim sep nos bfMic agere, cftm inal ngimus nos ox gratin et
;

Dei aniore faeere, quod ainore noslr;c gloria' vel cuiiiditatis facimus. lia Chrysostomus , et Ambrosius ,
hic.

Et manifestabit consilia cordium.

id

est,

manifeslum

fallax.

omnibus

faciet,

quo consilio, quo


,

fine ei intentione,

Vers,

o.

1 laque nolile ante

tempus judicare

quamdiu

non habelur cerla noudin est tempus judicandi. Quoadusque veniat Dominus
condita tenebrarum

nuia

ici

quisque fecerit opra sua etiam in speciem bona. Vel consilia cordium generalilcr intelligit latentes cogilationes
et

judicandae notitia
et

animorum.
eril
i

Et lune luus
:

[ustiliam, cerl paiera lia ut nemo ailcrum i.6 nec seipsnm indice deboat. sive fide, sive ex ope ri bus sive ex
;

profundaabyssus.ac eonsequenler

illumhabit absid est , lenebrosas, obscuras , et occ-.ltas hominum cogilatinnes et acliones. Ergo \'uli sou Deo arana hominis maxime , intentiones .scrtas incliaitiones , et rundum co.dis, qui homini est

qui

unicuique Deo.

Iandem nirent tune crit laus apud Deum ab ipso Deo dieenle Euge serve boue et
:

Unicuique bno, atque


,

/iilclis

Mallh. i.i ([ne suni utique verlia laudantis. Tune apparebii quis magislrnrum fuerii honore dignus, ant aliis dignior de quo nunc conlendilis. Nam illud erit tempus dislribuendi Deo honoris unicuique. Qum scriptum e*l; qum scripsi, Vers. 6.
,
:

ap.

I.

IN EPIST.
et hoc, aif dcniD.

AI) CORI.NTIIIOS

m
gratine,

Cbrysoslomus, increpat discipulos,


vos, discipuli, discatis,

de discrelione

scu per gratiam.


;

Quod

si

dicas,

cslquc sensus

Etui

nonam-

labor et industri

mea

insto

plis unus, discipulus scilicct, advcrss alterum disci-

QtD AUTEM 1IABES,


scilicct? Si

QUOD NON ACCFI'ISTI?


ingenium
et

IV)

pulum
tiore;

inflari,

supcrbirc,

et

insolenter gloriari pro


et

autem

accepisli et

industriam,

alio, scilicct magistro, quasi sapionliorc

eloqucn-

quid gloriaris... honor est penes dantem, non pencs

quandoquidem ex supra
nec

scriptis videtis,

qud

accipienlem
ddit

Quid ergo gloriaris? Dco, qui omnia

libi

nec nos apostoli palimur nostros discipulos pro uobis


advcrss alios
eflerri,

qucumque

habes, gratias ge, honorem redde.


,

in

nobis gloriari. .Iuxla Yulvos,

Deus hxclihi charismala ddit ad suam gloriam


cra

non

gatam noslram, hcverba propler


scipulos potis perlinerc; sic

videntur ad diin cis et

ad tuam; in suos usus, non ad tuos, aut ad lua lu:

lamcn ut

per

quid ergo tu

libi

ea arrogas et facis
Dci
?

propria

cos orrigat et instrnat doclores.

fur gloriccet

bonorum
in

Haec doctoribus vanis di-

Propter vos, scu propler vestram inslriiclionem


scilicct,

cens, corrigit et discipulos eximia doctorum talcnla

ut,

ubi dixi, cap.

3,

v.

Qiihl gtlur est


2:2
:

van mirantes,
nes ergo docet
largitorem
est;
|

magistris suisgloriantes,

homini-

Apollo,

quid Paillas? ministri...

et v.

Omnia
duo-

que non Deo, gloriam de suis donis reddentes.

Om-

veslra saut, sive Paillas, sive Apollo... in noslro

rum excmplo
siros esse
,

discalis doclores vcslros Chrisli minisaluli

Dcum omnium bonorum auclorem et Iaudare; in Dco gloriari, qii omne bonuin
ex se
nihil sunt, nihil lia

veslra

sub ipso servicnlcs; ideque

non

in boniinibus, qui

nullus
aliuin
siint,
:

suum

cxlollens magislrum, inflelur advcrss


:

bent, nihil possunl. Hanc gencralcm apostoli sententiam


,

clenini ut scripsi, cap. 3, v. 8

Omnes iinum

D. Aug. et conc. Arausic.

II,

can. G, accipiunt
et

sequ sunlniinistri Clirisli; nullusquc hujus vcl

in parliculari

de discrelione per gratiam

eleelionem

illius

bominis sesc discipulum esse glorielur, sed


Clirisli sitis discipuli.
sic

divinam

neganlque contra Pelagianos

et

Semipela-

qud

Ncmo

itaqac glorielur in

gianos, posse

quemquam amassa
;

perdilionis et pec-

Iwminibus, sed

nos exisiimcl homo...


kni.u
tf.

catorum se discernere
per se
,

et salulis
:

sux initium

ordiri

Vers.
dixit v.
tis

7.

Quis
:

discernit? Equidem, ut

seu

solis

natura viribus

sed statuunt ad hoc


,

2,

niagistri simul et discipuli simul

schisma-

necessari requiri gratiam Dei excitantem

coope-

causa fucrunl; doclores lamcn mull niagis rei,


discipuli

rantem, qu liberum adjuvetur arbitrium.


Vers. 8.
alt

qum
flali

qui

enim

in

Dcum

Inimits, et grali,
;

Jam saturati
et
;

estis...

Eosdem

doctercs
et

ob doua ab co

sibi coilala
,

debebant esse

yanj et in-

de se sentienles

van prasumentes, gravi

de acceplis Dco

quasi suis, gloriabanlur. Qui

long suggillat ironi


net; uleus aperil,
cit
ail
;

corum tumorem pungit,

ut sa-

liumililalis

cxemplar

aliis

hominibus esse debuerant,

ut curet.

Jam dudm, jam, tam


salietatem usque repleti

discipulorum applausus qurptes, eos vanitatem suo

ut ostendat ex lempore hoc impossible esse,

docucranl excmplo

et

doctor unus alium superbe


;

D. Chrys.

Jam ergo ad
et in

spernens, idem faciendi auclor fueral plcbi

sjque

estis
lenli.
Ita

omnibus bonis

major

cl

pra-cipua schismalis cl contenlionis causa.

omni muncre divino opuQuasi diccret: Nihil yobis exoptandum deest.

Ilinc Aposlolus bos doclores vanos, et de Dei doais

de se sentiebant.

inaniler gloriabundos,

alloquens, lacito tamen noG cl 18 dalam


,

Sine nobis; id est, nostro non indigentes auxilio


et

mme

ob ralioncm.

v.

ait

independenter nobis; regnatis


,

scilicct

inlcr

Quis tk, doclor, discernit, quasi cleris cxcelcnliorcm? quis


ab.
i

Corinlhios

apud quos dominabantur.


:

te fecil aliis

praslanliorcm,

et velut

111

discrcltun? Loquilur de discrelione

donorum

mod

Et utinam!... Non invideo, quinim exoplo dumverc advcslram, et ad veslrorum subditorum

naturalium, sapienti, eloquentix, clc, sed par ratio

salutcin regnetis.
et peccalum, uli definitum est in concilio Arausreano, can. 22, verbis desumptis ex S. Augustino , tractalu

Cujus Vers. 7. Quis, enim le discernit? q. d. suffragio libi h:ve discretio et pr;ecellcnlia tribuitur? Qui s te discernit? id est, segregat aul eximil eoetc:

in

Joannem.

rorum
Ihie

grege,,

(anqum

iis

praslanliorcm, Corin:

inflaris. Lict

calcchumenc. Quasi dicat enim sanctiore

Nullus, nisi tu nui cloquctstiorc, et do-

cliore esses baptizalus aut edoelus, non ide tamen es sanclior aut doctior. Quid autem habcs quod non accepisti? Ne forte su-

perhus doclor inlcrrogalus

Quis te discernit ? ex adverso respondeat : Ego nie discerno studio, labore, cl industri ab aliis, quibnspra:slo secund bac interrogatione prcssis cum urgel Aposlolus dirons Quid autem habes quod non accepisli? scilicct ab alio nec aliun.de qum Deo. Est autem vera Pauli sentam de bonis naturaiibus, qum de iis qiue nalura terminos excedunl. Ex hc sentonti docent sed Patres, hominem nihil boni seipso liabere quidquid habet boni, ut virlutes bna opra sludinm, conalum, cooperalioncm consensum , motum ac mttum voluntatis, id totum in Deum auioeni et ade ut affirma re non largitorem esse rfrendum dubilent, hominem de suo non habere nisi menacium
:
: : ,
i

Si autem accepisli quid gloriaris quasi non acceperis? Qui in Deo gloriatur, hoc ipso sesc humilit, Dcum agnoscens boni sui datorcm. Ilaque talis non se insolcnler ell'crcl supra alios, ut faciebant isli contra quos agit Apostolus. Jam saturait estis. Est autem iraniVers. 8. ens sermo, quo doclores illos irridet, non solm gloriantes in seipsis et non in Deo, de bonis qu liabebant; verinu eliam a^cribentes sibi bonorum copiam ac pra'ccllcnliam quant non habebant. Jam , inquit, saturati cslis, id est , ad saiiclatem usque rcpleii sapieuli ac c;cleris donis. Sic enim de se sen-

tiebanl.

Jam diviies facli estis, scu dila:i estis, id est, allouantes usque adeo ut ctiam in alios dona veslra posvultque baSitis eminderc. Cm quis alios despicil
,

hoc tangil cm ait beri singularis Sine nobis regnatis , sine nostro
:

auxilio

omnibus

Dei bonis exceliere et Iriumpharc vos pulatis, (a>rinlhii, et macis vos, magistri, inter discipulos

437

COMMENTAMA. CAP.
nos, pcr charilatemvcslri boni participes cf-

IV
,

43?
nos irridemur, ut
;

Ut et
fccti,

propter Evangclium Cbristi

stulli.

vobiscum regnemus.
9.

Vos autem prudentes


et vein

in Ciiristo

id

est,

vos ver

Vers.

Puto enim quod... Opponit suam


vilani
,

eodem Evangelio praedicando sapienlisceteloquon:

rorum nposlolorum
(loclortim vitx
:

vanse
,

et

molli

liorum

tix gloriam acquirilis

pseudoapostolorum vanitatem
stulli
,

ut eos puiiefactos

ad vilam aposlo-

pungit.

Dm
et

irridemur ut

vos

in

Ecclcsi sa-

licam, qn long distabant,

alliciat, impellat.
:

Tan-

pienlm

prudentm nomino gloriamin.


nos obscuri
in iianc

tm enim
si

abest, ut nos

regnemus

quinim, arbitror,

Nos infirmi, imbecilles; vos fortes, scupotentes.


Vos kobiles
Vers. il.
,

qud Dons nos apostolos, in infimo constituent loco, tanqum bomines ad mortem destinatos.
u videtur,

Usque
:

clari;

et inglori.

horam...

Hic eorum

Ostendit

Constituit,

ait

Syr.

fecit

ullimos tan-

molliliem percutit

Iktc

enim opponit

diclis v.

9 de
satu-

qum
est,

reos et damnalos, D. Chrysostomus.


;

dnclorum liorum
rali
,

salietate et abundanti.

Jam

Noyissibos clegil velut bestiarios

ait

Tertull., id

damnatos ad liominum
opposita.

beslias,

specicm pro gnre. Sors


infima
,

e(c. Nos ab initio noslroe prxdicationis usque in banc boram indigentes patimur ornnia vitx incom:

liorum

erat

omnium

et

regno
bos

moda

famem

sitim, nudilatem, opprobria;

vagi et

maxime

Hinc Apostolus

postquin

inslabiles,

nullum certiim locum stabilem habentes.

doctorcs in tbrono eollocavit, se et alios apostolos, in

Vers. 12. remus.

Laboramus...

ut viclum nobis

companos au-

infimo conslituit !oeo. Regnatis

et

nos apostoli, om-

nium mortalium
quasi ad beslias,
et eos

vilissimi

et

abjcclissimi

sumus;

Maledicimur. Syr., ignomini nos

affichait,

aut igns damnati. Va'dc dolcnlis

lembcn precamur. Persecutionem... insectanturnos,


Syr., patienli sustinemus animo.

pudore
:

afficientis

verba sunt, bc,

ait D. Cliry-

sostomus

pudorem

iiidueenlis verba sunt, ait

Thco-

Vers. 15.

Blasphemamur,

id est, conviciis afii-

pbylaclus.
Qli.v spectaculum... Gi'xc.,Qic<.7so', pro
iis

cimur. Obsecramus
qui spe-

ctantur. Damnati, seu ad beslias, seu ad

igns, in

more bland et Tanqum pubgamenta...


fxecs.

Deum pro humiliter cum

ipsis, vel

obsecrantfnm
et ng'imus.

eis

loquimur

id est,

exerementa, soldes,

theatro collocali, supern spectabantur ab omnibus,

corum

ludibriis exposili. In
ait,

be ergo similitiidine per-

Peripsema, vox grneca, - toO


abstergere. Piripsema, id est,

Tzepvf&j, radere;

gens Apostolus
collocali
,

quippe qui, tanqum in theatro

ramentum, res
:

vilissi-

ab omnibus spectamur et

omnium nos

spe

ma, qux
D.

abjicitur,

pedibus calcatur

quisquilix, ait

clantium ludibriis exponimur.

Hieronymus. Quo nomine melaphoric usus est

Mcndo
stri

id est, angeliset

bominibus, qui sunt no-

Apostolus ad significandum

hominem abjeclissimum,

cerlaminis speclatores.

contemptissimum.
id est,

Vers. 10.

Nos stultipropter Christum;

Tanqum purgamenta. Gr.,mpixvMpp.xz. Ambros.,


cere toi periculis et incommodis. Vos aulem secundm seculum ac vestro judicio prudentes in Evangelio Cbristi. Ob eloquenliam et philosophiain, quep illis miscelis, et quia sic prxdicatts Christum, ut caul caveatis, ne quid periculi ejus causa incarratis. Nos infirmi, quia inulla mala patimur, ne rpsisti-

quasi comparato regno , summam dignitatem vobis vendicatis, nobis exelusis. Et utinam regnetis : Hegnum, inquit, vobis non in-

videmus, sed 0[itamus inod ver regnetis, id est, Corinthios ad corum salulcm regatis ac dirigalis. Ut et nos vobiscum regnemus. Scnsus Vos secur et fliciter agilis, in isl apud Corinthios eminenti tanqum in regno pacato, quieli a laboribus, et longe positi extra pericula cm nos intrim i:i cxlreno conlcmplu, laboribus et poriculis assidue versemur. Ae utinam ben et secundm Deum illo regno vestro iilamini ut et nos tandem bis malis libra ti, ejusdem pacilci regni vobiscum simus participes. Puto enim qubd Deus nos apostolos Vers. 9. novissimos ostendit, tanqum morti destinatos, id est, qui sumus novissimi, quos scilicet ullimos ullimis hisce tempoiibus misit in mundum. Ostendit, id est, designavit tanqum bomines morti destina tos et addictos. Yerbi grati, damnalos ad beslias unde Tertu!l. legit, velut bestiarios. Nain bestiurii Romanis dicebant'ir, qui cum bestiis depugnare damnati erant. Deus designavit et deslinavit nos, non regno Q. d. cl Irinmpbis, sed morti, perscution) cl marlyrio. Quia spectaculum facti sumus mundo, et angetis, et Facti sumus, ut damnati kominibs; q. d. qui in lliealro morituri vcl cum bestiis pugnaturi, ab omnibus spcclantur. Loquitur Paulus de speclacuio quo , apostoli velut bomines damnati, ludibriis spectan: :

quod est inlirmilalis. Vus autem fortes, ac validi, quia vestr seculari eloquenti, sapienti, amiciti, mala et adversa quoc:

mus

currunt facile averlilis. liinc vos nabi les, id est, gloriosi seu clari, nos autem ignobiles, inglorij, inhonorati,

ignomiuiosi.

Vers. 11. Usque. ht liane horam et esurimus, elc. Pro inslabiles sumus, Gixc Certain seclem non habemus, incerlis scdib-.is, erramus et vagamur. Vers. 12. Et laboramus oprantes manibus nostris propriis manibus. Grcec Maledicimur, et benedicimus id est, ben precamur tantm abesl ut maledicla regeramus.
:

Persccutionem patimur, et sustinemus, idest, patienter ferimus, non rcsistiinus, nec cogilaums vindictam.
et

xquo animo
Vers. 13.

Blasphemamur,

et

obsecramus,

id e

i,
;

conviciis affectibenignum ac molle responsum

damus

humiliter loquimur ohsccranliuin

more

qu

sic vin-

camus maliliam adversariorum.

tiuni cxpisiti videbantur.

Vers. iO. Nos stulli propter Christum, vos autem prudentes in Cliristo ; q. d. N'o^ apostoli stulli sumus secundm seculum ac vestro judicio idque propter Christum cujus Evangclii pnsdicandi causa videamur imprudenler ac temer nosmetipsos obji:
:

Tanqum purgamenta liujus mundi facti sumus. Purgumenta yocat faces, excrementa, cordes, inquiunt Thcophylaclus et Theodoretus. Unde et Syrus vei lit tanqum ster eus mundi facti sumus, idque non semel, sed semper, usque ad banc horam.
:

Omnium
priori parte

peripsema usque adliuc. Signilicalur hc et exlrema vilitas cl contemptus.

45?
Gagna;
.s

IN EPIST.
(Grulius) et
alii

Al)

OOKLYUIIUS
mibi perspecta est,
in

440

volunt
,

jtepuc0pp

idem

siguificare, ac ziOxp/iu. lustramen

seu

luslramcnta
scelesti
cl

me as;

id

est,

memoriam vobis reducel, vias quomod vivam secundm prxcepta

piaeula,

seu
id

liosiias

piacularcs.

Viles,

Cbrisli, el

exitiasad

adbibcbanturhomines,quos quasi
onusios, diis sacrilienbant
:

tolius

as

dicit bis verbis.

vivendnm esse doeam ubique. Tria panPritnum, qud niliil singulnrc doubique docel omnes.

civilalis sceleribus

vcl in

cueral Corinlhios; sed id quod

mari" projicicbant, dicenles

Ksto nostruin perjpsema,

Doclrina chrisliana est catholica, omnibus,

ubique,
prremitid fer-

idest, noslra piacularis lioslia.

Apnd

Ilebrajos, taper

sempercadem. Secundm, qud Timbllicum


tat,

emissarius, de quo Levit. 10, 21, fuit laie piaculum.

non

ut

doclorem
;

sed ul monitorem.

Ne

Vers. 14.

Non ut confundam

vos...

Viva

Ji;cc

rent moleslis

quia Timolbeiis

nondm
el

erat octale

apostnlia! vile idea cuni molli Corintbiorum docto

provectior. Tcrtium, vias suas, vias esse Christi; sive

rum

vil

comparata, non bos tanirn doclorcs pude;

per vias intelligas conversationem,


sive
intelligas

instiluium vitae;
;

facere debebal

sed et ipsorum

discipulos, ulpole,
et talia pro

doctrnam

et

pracdicalionem

eadem
Svr.,

qui postposilis appstqlis, tanla

ipsorum

esl Pauli ac Christi conversatio,

eadem

sainte passis, laies pnvlulcranl magistros; et

corum

Vers. 18.

Tanquam
sciliect

prxdicalio.
sur...

non venturus

sese discipulos esse gloriati fuerant, ab eisque cogno-

quasi verb ipse venturus non sim ad vos, superbierunt

minari voluerant. iline Apostolus, quibus


tur,
in tol

rclitiis doctoribus,

quidam ex \obis.
Quidam,
qnos
in tol

hc Upislol nonnisi
dirigil

indirecte loqui-

ex

pdagogis,

seu magislris;

sermonem

ad fidles Corinlhios, ut vulnus

bc Upislol nusqum nominal; ne eos

curet, quod
scribo: sed,

infiixit.

Non vos pudore

afu'ciens ha>c
id

irrite!

et insanabiles reddat, el ut
,

modeste
;

et taeilo

elc, quod per verba fecit,


potis se fecisse
,

dieil se

nomine moniti

libentis eorrigerentur
et

sed quos in

non

fecisse; vel

quidem

dicit,

sed

secund Epist., quia contumaces

fa!s:c

doclrina

non mal mente

ait

D.

Chrysost.

Non exprobrans;
si

convictos, acris nrguet, ut p^eudoapostolos.

sed diligens brec dico. Mibi, inquit, ignoscite,

qnid

Quidam ergo
runl
:

sic inflati sunt, ita

superbe sege<sc>

gravius dictum est:

Iwc

fiunt ex dileclionc,

idem D.
,

quin crediderunt quod non sim venturus ad vos.

Chrysost.

Ut fiuos meos

charissimos admoneo

non

Tangit causam illorum elaiionis et insolenlia?, ul

cam

Ut pudefaciam, sed ut cmendemini.

Vers. 15.

Namsidecem millia p.<epagogorum


,

rprimai et curet. Sicut mali discipuli absenli magisiri


t'a

ot

sunt arrogantiores, socordiores,

ad veslros mores efformandos. Ego soins sum veslcr


spiritualis

Vers. 10.
promillit
ivit
;

Vekiam
;

pater

qui

vos

per Evangclium

Christo

non prdicil

autem ad vos cito elc,; nec enini tam cito ad eos


,

genui

cseteri suntvestri

pdagogi, qui vos

me

ge-

bine secundam Epistolam post aliquod intervah


scripsit,

nitos, inslruunt.

lum
ut

anlequm Corinlhum
;

rediret.

Vers. 16.
sitis; in

Uogo ergo vos... Syr.,


et Syr.

me similcs

Grc.

non

est, sicut

et ego Ciiristi.

Vers. 17.
ca, ut

Ideo

misi

ad yosTimotheum... propter-

Et cognoscam observabo, attent perspiciam, non eorum facundiam sed energiam eflicaciam. Explora bo non an diserti sint, sed qum polenter opra Ij
, ,

me palrem

vestruni,

im Christum ipsum inih


non contrahatis. Hc de
;

sint

illi

qui sic

superbiunt.

Qum

chrislian vixerint
in vesiris effor-

lemini, et predagogorum

vitia

ipsi, et
i

quantum apud vos profecerint


est

causa misi ad vos Tiiuollieum


simus; et qui
gelio
,

qui est filius charis-

mandis moribus. Loquitur enim de pa'dagogis, quo-

in

Christo prnedicando, ejusque Evanest mibi cornes et coadjutor fide-

rum munus
telligunt

puerorum mores efformare. Aliqui

in-

propagando,

de virtute faciendi miracula, quanta per eos


sit.

lissimus. 1s ilaque,

eujus (ides in

iis

qu

Dei sunt,

Deus operatus
id est,

A o?i ul confundam vos, hc scribo. Vers. 14. Sensus Qure scribo de iiosir vilitic et conlemplu, de.|iie niagislroruin vesirorum honore et glori , non scribo ni vos pudore aflk-iam. Sed ul jilios meoscharis imos moneo. Ut scialis qiio loco no> apostolos, et qno veslros illos magistros habere debeatis. Nam si decem millia pdagogorum Vers. li. habealis in Christo, sed non mullos patres. Unde el patris inulio vebemenlior est in filium amor qum p:

lidelem

mibi operam pr.nestans

in

iis

qnre

ad

Cbristum

el ejus

Evangelium propagandum per-

tinent.

Qui vos commonefaciet vias mcas,qn sunt in Christo Qui in memoriam vobis reduce Jcsu. Sensus est meam conversationem, prdiealionem , pericula, labores, et horum toleranliam; denique totuin vilae
:

mcuo instiluium, quod sequor in religione Chrsti quibus cognilis habealis quod in me, ul lilii in paire,
:

imit' mini.

dagogi.

Jcsu perEvangelhimego vos genui : Nam, inquit, ego paler vesler sum in Cliristo, quippe qui vos in Christo genui, lioe esi, cbristianOs feci per Evangelium me primo vobis annuniiatum. Rogo ergo vos imitatores mei estote ; Vers. 16 boc autem dicit, conscius sibi su;e inlegrilalis cm diverso magisiri illi seu pedagogi mulla habcrenl
in Christo

Nam

Sicut ubique in omni Ecclesi doceo : Nihil, inquit, peculiare vobis injungo; sed illud exigo quod ia-sim ab aliis, ut scilicel exempta apostolorum imitentur. Tanqum non venturus sim ad vos, etc. Vers 18.

Iidlat

enim sapieniia secularis


ne quasi injuria

pareil

autem

noir.i-

nibus,
les se,

affecli irrilenlur, cl

insanabi-

veneril, exbibeant.
ut

Vers. 19.
volu
rit,

Veniam autem ad vos


,

ciib,
:

si

Dominas

non imilanda
Vers. 17.

ldeb

sicut el ego Christi.

nam

dicilur
:

Prover. 16

Cor hominit

mis; ad ios Timothenm,

Grxe,

disponit viam
ejus.

suam

sed Dumini est

diriger e gressus

propier hoc misi vobis Timotheum; nenipe ul ex eo discalis vit;e nie;e instiluium, et conversationem quam
iniilemini.

Qui

est filius

mens charissbnus,et

(ullisin

Domino,

El cognoscam non sermonem corum qui inflati sunt, sed vrtulem; non facundiam eorum qui inflati sunt, sed virlulem, id est, energiam.

441

COMMENTAIS. CAP.
in sermone... rgnant Dci,
cli

Y.

442

Vers. 20. Non emm


chrislianismus
,

virlntc edilis, stabililum est

regnum Dei.
dnobns eligiid est, severilato,

perquem Deus

rgnt in nobis
in facundi;

non
in

Vers. 21.
lis ?

Quin vtu/ns... utruni


cum
virg?
filios

conflit
de quS

in

facundo sermone, sou


,

sed

an ul veniam ad vos

virime operibus exhibit


v. 10, il
,

et prsecpu in loleranti,

seu

cum

polcstatc puniendi

dyscolos.

etc.

Qui per virlutem intelligunt


,

in spirilu

dileciionis et mansuetudinis?

An poiis An ul pater

polenliam

mir.icula

faciendi

explicant

Non enim
|

severus? an ut pater benignus?

verbis excullis et tumidis; sed miraculis Spirils san-

Vers. 20.

San enim

in

sermone

est

reanum

Dei, etc., id e>t, virtus, energia spirils, et perfeclio clii'istiaii:i, et maxime aposlolica, qu Deus rgnt, cl Evangelii, snque grati et spirits efficaciam oslendil in nobis et in Erclesi,

non

est sila in

eloquenli,

sed

operalionc Spirils sancti , scilicet in erficaci sermonis, ples ta te miraculoruni, expulsione


in potenti

duminmim,

et

poiis in loleranti et vit aposlolica,

iiorum cmivcrsione et sauclimoni. Nain S. Joannes Raplisla nullnm lecit miraculum , et lamcn regniim Dci pra'dicare c])it in virtute sanctoc vitse, spirilu et

sermonis et prwdicationis. Vers. 21. Quidvult? In tirg veniam nd vos, Qn:c me quasi patrein veslrum decel. Virg, in(|iiam, id est, severilate correplionis el potestate puniendi. lia Chrysost., Theopbyl. et Anselm. An incharitate, el spirilu mansuetudinis? id est an vullis ni venieus ostendam erga vos amorem,et mansuetudinis seu lenitatis a'ffectum? Quamviscnim Apostdli semper anim grrent charitatem et mansuetudinem erga iideles; non lamcn eam semper oslendebant.
effiaci

>

Corollarium pietatis, seu in hoc capitc ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
Prrl.ili,

et

ad praxim

doetnres, Christi sont ministri et

co-

limeanl, qui et ab.liiissima manifestabit. Vide


I

v.

!,

nomi,
dituri.

qui de su

conomi

rai io:iein

Deo sont red-

2 3 4 5

Vcrsum septimum
gloriaberis, sed de

pntra, et de

null

rc van

omni gloriam Deo dabis.


v. 9, 10,
1 1
,

Quia Christi sunt eonomi

Christianis sunt qui;

Apostolorum vitam,
ben conceperil
;

12, descriplam qui


el
inuliiis

dem honorandi

non ver judicandi

sed domini sui

hune su;e mollis, van;c regnum Dei,

judicio, relinquendi.

viue pigebit et pudebit.

Quia aulem Christo sunt de su conomi ratio-

Non
tatis
j

in

sermone
lu,

est

v. 20. llujus veri-

nem reddiluri, sludeant ipsi fideliter miuistrare, liomiuumque judicia parm curantes, Domini judicium

recordarc

qui de

sermone plus qum de

vil

sanct cogitas et curas.

CAPUT
\.

V.
forniatio, et talis forita ut

CHAPITRE
\.

V.

Omnin audilur inlervos

niealio, qualis,

nec inter gnies,

uxorem

patris

sui aliquis babeat.

un bruit constant qu'il y a de l'impurel parmi vous, cl une telle impuret qu'on n'entend point dire qu'il s'en commette de semblable parmi les paens jusque-l qu'un d'entre vous abuse de la
C'est
,
,
[

2.

El vos

inflali estis

el

non magis luclum habuifecit!

slK
3.
rilu,
est,

ul tollatur de

medio veslrm qui hoc opus


ut proesens,

Ego quidem absens corpore, proesens aulem

spi-

son propre pre. Et vous lcs encore enfls d'orgueil et vous n'avez pas au contraire l dans les pleurs pour faire retrancher du milieu de vous celui qui a commis une
2.
:

femme de

jam

judicavi

cum

qui sic operatus

action
3.

si

honteuse.

4. In

nomine Domini

noslri Jesu Christi

congre-

galis vobis et

meo

s]>irilu,

cum

virtute

Domini noslri

Jesu,
5.

Traderc hiijuscemodi Salan


in

in interilum car-

la vrit absent de corps , mais prsent en esprit, j'ai dj prononc ce jugement, comme si j'lais prsent; 4. Que \ous el mon esprit tant assembls au nom de noire Seigneur Jsus-Christ, celui qui esi coupable de ce crime soit, parla puissance de noire Seigneur

Pour moi, lant

Bis, ut spirils salvus sil

die

Domini noslri Jesu

Christi.
f>.

Jsus, 5. Livr Salan pour mortifier sa chair, afin que s->n me soil sauve au jour de noire Seigneur JsusChrist.
6.
rifier.

Non

est

bona

gloriatio veslra. Nescitis quia

mo-

dicuin remientuni lolam


7.

massam corrumpil
silis

Vous n'avez donc point sujet de vous tant gloNe savez -vous pas qu'un peu de levain aigrit
?

Expnrgate vtus fermenlum, ut


;

nova eon-

toute la paie
7.

gpersio, sicui estis azymi

elenim pascha nusirum im-

molatus est Chri.4us.


8.
in

Itaque epulctnur, non in fermento veteri, neque


et nequitia;,

fermento malitix

sed

in

azymis since-

Puiifiez-vous du vieux levain, afin que vous soyez une pte toute nouvelle, comme vous tes vraiment d"S pains sans levain ; car notre agneau pascal, Jsus-Christ a t immol pour nous. 8. C'est pourquoi clbrons celle fle, non avec le vieux levain, ni avec le levain de la malice cl de la

ritaii, etveritatis. 9.

corruption, mais avec les pains sans levain de


in

la

sin-

Scripsi

vobis

cpisto

Ne commisceamini

crite el de
9.

la

vril.

fornicariis.

iO.

Non

inique fornicariis liujus mundi, aut avaris,


idolis

aut rapacibus, aut

servientibus

alioquin de-

Je vous ai crit dans une lettre que vous n'eusde commerce avec les Ibrnicateurs 10. Ce que je n'entends pas des fornicateurs de ce monde, non plus que des avares, des ravisseurs ou des idoltres autrement il faudrait que vous sorsiez point
;
:

bueraiisdc hoc

mnndo

exiisse.

tiriez du

monde

443
1
1
.

IN EPIST.

AD CORINTHIOS
\
\

414

Nunc autm

scrpsi vobis

non commisceri,

si is

qui fralcr nominalur, est fornicator, aut avarus, aut


idolis servions
,

aut nialcdiciis, aut cbriosus, aut ra-

pax

cum

ejusrnodi

ncccibum sumcre.
de
iis

11. Mais quand je vous ai crit que vous n'eussiez point de commerce avec ces sortes de personnes, j'ai entendu que si celui qui est du nombre de vos frres est ibrnicaleur , ou avare, on idoltre, ou mdisant, ou ivrogne, ou ravisseur du bien d'aulrui, vous ne

mangiez pas
12.

mme

avec

lui.

Quid enim

milii

qui foris sunt, judicare?


?

Nonne de iis
13.

qui inls sunt, vos judicatis

Nam

eos qui foris sunt Deus judicabit. Auferle

12. Aussi pourquoi enireprendrais-je de juger ceux qui sont dehors ? iVesl-ce pas de ceux qui sont dans l'Eglise que vous aurez droit de juger. 13. Dieu jugera ceux qui en sont dehors ; mais

inaliim ex vobis ipsis.

pour vous, retranchez ce mchant du milieu du vous.

ANALYSIS
Corinthios graviter increpat,

quod liomincm notori


;

mento ncquili, Christum,


comedant.

perenne pascha nostrum,

incestuosum, in suo ctu,

tacili feront

hineque. v.

novam occasionem sumit corum (aslum deprimendi.


f
3,

9, 10, II, cxplical

de quitus vitandis loquatur fa-

et 5,

sceleratum hune jubel fiddium ctu

cinorosis, scilicel

non de genlilibus, qu'eus plenus erat


eis

prscindi, ut humiliatus resipiscat.

mundus,
sto

et

quos vitare non possenl; sed de

qui Cltri-

nomen dederunt.

Rurshs,

v. 6,

insanam corum gloriationcm redarguil.

^12,
'

de paganis non

juclicat, sed eos

tremendo Dei

f 7

et 8,

jubet, non hune tanlhm, sed et


;

omnes pui

judicio relinquit.
projiciant.

De

ctero ipsi incestuosum hune se

blie facinorosos vilari fidelibus

ut puri, et sine fer-

PARAPHRASIS.
1.

Non

sine causa dixi


levi et

Quid

vullis?

in virg.... et public

7.

Accural igtur et perfect purgatc vos ab hoc,


flngilioso (seu

Elenim non

vago rumore, sed cert


talis,

et
i

ab omni

ab omni quod vos corrumsitis, sicut

fam, auditur inter vos impudicitia


inter gnies audiri solet
:

qualis nec

pere potest), ut nova et pura massa


sancli

puri et

itaut

novercam suamaliquis
et vanis con-

esse debelis; elenim Christus, agnus noster

habcat
2.

in

concubinam.

paschalis, immolatus est.


8.

Et vos, hoc scientes, superbilis

Feslum

igtur

agamus

epulis de

more solemniliominis,

tcnlionibus occupamini, ubi humiliarict lugere debebatis,


et curare, ut

bus

non cum pane fermentato veteris

ncque
;

de vestro ctu praescindalur

ille

facinorosus.
3.

Ego

vobis absens

quidem corpore, vobis autem

cum pane fermentato aclionum malarum et nequam sed cum moribus puris et sanclitate ver. 9. Scripsi vobis inEpistol, ut cum fornicariis non
conversemini.
10. Id

animo

et affectu

prxsens, decrevi, quasi de facto pra>

sens vobis essem.


4.

autem

infelligi volo,

non de paganis scorta-

Decrevi

inquam,

in

nomine

et auctoritate

Doin

toribus, aut oppressoribus, aut raptoribus, aut idulo-

mini nostri Jcsu Chrisli, qu fungor, ut (vobis

unum congregalis, quibus et ego spiritu prrcscns ero, un cum polestalc mihi Domino nostro JesuChristo
tradit.)
5.

rum culloribus alioquin cogeremini eliam ex hoc mundo exirc, quia talibus est plenus.
;

11.

Sed quod

scripsi vobis, ne conimisceamini


:

insit

Inccstuosus
potestali

ille

per excommunicationem permitillius

telligo

de christianis

ila

ut

si

quis christianus

talur

dxmonis; ad carnis

scortator,

vexatioin

aut oppresser, aut

idolorum cultor, aut

nem,
G.

ut ejus

anima resipiscens, salva


bona im mala

conviciator, aul cbriosus, aut raptor,


fit

die

cum
de

talibus

nen

cibum quidem sumatis.


judicii.

San non

est

et intempesliva est
:

12.

Quid enim ad

me

attinet judicare
iis,

iis,

qui sunt

vestra de sapienti seculari glorialio


Jjetis,

scire

enim defari-

extra Ecclesiam?

nonne vos de

qui intra vestram

quil sicut

modicum fcrmcnlum totam


imbuit
:

sunt Ecclesiam, judicatis ?


13.

nai

massam,

cui immiscelur,

ita

hoc unius

liominis scelus totam vestram


ficere.

Ecclesiam potest in-

judicabit.

Cxterm eos qui sunt extra Ecclesiam, Dou> Quod ad vos attinet, hune incestuosum de
projicite.

ctu vestro

COMMENTA RI A.
Vers.
1.

Omnino auditur inter vos fornicatio...


veniam ad
vos...

is

dixi

Quid

vultis? in virg veniam

ad

vos. Etenini audi:

Explicat cur dixerit in ultimo prcedenlis capitis ver- I tur omninb, id est, non levi, vago et inerto rumore
su, quid vultis? in virg

Mull igitur

sed constant!, cert, et public fam.

Ab omnibusjani
cilatus.

cum emphasi

exponit facinus, tam norme qumsin-

j|

passim auditur ex public fam, D. Chrysoslomus.


Nihil vulgatius, ait Photius

gulare, publicum

tamen ctcerlum,
;

et
:

nihilomins

J
jj|

Gagno

Corinthiis loleralum

quasi dicerct

Non

sine causa
et

Inter vos, fidles

scilicel, qui lanla percepistis

my-

Vers.
titlis

1.

Omninb

auditur inter vos fornicatio,

I
!|

fornicatio, qualis nec inter gnies, ila ni guis

uxo-

rem patris sui, id est, novercam, habeat, scilicel sibi concubinam. Habere, pro eo quod est uli, in usu ha-

!|

Notant TheodQr. et Chrys., hic, hune fornicarium fuisse insignem, potenlem, et ducem factionis el schismalis inter Corinthios. Qiueritur, an hic fornicarius, vol potis incebere, frequens est in sacris Litteris.

445

COMMENT ARIA. CAP.


qui

V.
3.

4 56

stem,

areanorum

fuistis participes, qui ad

clum

Vers.

Ego quidem

absens.-..

Postqum unius
illud

vocati esiis. D. Chrysostomus.

norme
quo

facinus exposuit, et

omnibus
et

exprobra-

Fornicatio. Cr.cc,
tif omnis
illicila

jtppvlix,

nomme

significa-

vit,

corum negligentiam supplel,


profulurum,
seilicet,

remedium prCoint'iiorum
alios

conjunclio,

sive scortatio sit, sive

scribit et inces lupso

cl loti

adultcrium.

ctui
FORNICATIO, QUALIS NEC INTER GENTES,
i(l

jubet ut exconununicctiir, ne

ET
est,

TA1.1S

infciat, et ni jpse

bumiliaius resipiscat.
:

qualis

ne inler cllmicos,

ver Dci

notifia

Eco
affeclu

vobis

abses quidem corpore

vobis

aulem

alienos, audilur; id est, \x auditur,

non

sine horrorc

et

solliciludine

presens, slatui et decrevi,

auditur, non solet audiri. Grxc. et Syr.


:

addunl, no-

quasi de facto et corpore vobis prsens essem.

minatur sed melis cum inierprele nostro subaudies,


audilur, ut
It.v

Jam juDfCAVi

id est,

decrevi hujusmodi incestuo-

jam cxplicatum

est.

ut uxorem patris

sui,

id est,

novercam. Non
sui,

sum

tradere,

seu ut tradalis; vel condemnavi


Satana.

tradendum esse
postolus ipse

dixit lanien

novercam, sed uxorem palris

ut e

cum Uno verbo incestuosum non excommunient, sed excommuninomine Domini nostri
et slatui in
iliius

acris feriat,

dm

patris

meminit,

ait

Theophylactus

candum
Vers.

esse statuit.
4.

posl D. Clirysostonnim.

Habeat, niinirm

in

concubinam, non
id

in

conju-

In

Jf.su Ciiri-

gem
cum

etenim ne genliles qnidem


7, v.
est

ferrent.
:

Ex

se-

sti... decrevi,
stri

inquam,

nomine Domini no-

cund.e Cor., cap.


qui passus
i

12, ubi dicilur

Nec propter
olligitur

Jcsu Chrisli, id est,

nuclorilatc et vice,

qu

injuriant,

communiler

fungor. D. Cbrys. hrec verba, in nomine. Domini nostri

qud pater

Ile

viveret adhuc,
fuit,

sicque inceslus eral

Jcsu

Cliristi;

jungit

cum

sequentibus, congregatis

et adulterium.
ni.c seculis,

Tanta

ctiam in primis sanctimo!

vobis, etc., quia (idcles in Cbrisli

nomine conveniunt.

humana
fuit

fragilitas

Inter Cbrisli
;

Domini

D.

Thomas
,

Iitc

eadem verba
:

jungit

cum prcdente,
,

discipulos, uiius fuit Air et prodilor


rniii

inter apostolo:

judiatvi

seu decrevi

quia non nisi

ut Cbrisli vica-

discipulos,
collige

unus

incestuosus et adulter

rius et minister, judicandi


stolus.

poUslatcm habebat Aposignilicore

Hinc
tas

qud nec tempus, nec


fragililate
:

locus, nec socieet

Et liane constructinnem puto magis Apostoli


;

nos eximunt

semper
:

ubique

li-

scopo congruam

voit

enim

quod rem
;

memlum, vigilandum, orandum


tenlalionem.
.

El ne nos

iiuhicas in

tantam

non aggrediatur
Cliristi
,

ut persona privaia

sed in

person

ut Cbrisli vicarius et minister. Deyioslri

Vers. 2.

Et vos
scienie?.

infl.yti estis....

Et

vos,

Co-

crevi igilur, in nomine Domini


vobis in

Jcsu

Cliristi

ut

rinthii,

hoc

lantxque lurpitudinis apiul vos

unum

congregatis

quibus et ego spiritu pret potestale

commisse

ennscii, nihfoinins sperbitis, et pire su-

sens ero, un

cum virtute

Domino no

perbi vanis conlentionibus occupamini. Et magi^tros


hic et discipulos alloquitur, et ob unius publicum cri-

stro Jcsu Cliristo, mihi data,

Vers. 5.
cestuosus

Tradere
irailalur

hujusmodi Satan.*..
,

ut in-

men, pudore

suffundil

omnes.
iiabuistis.

ille

Satan

id est,

excomniuniab Eccle-

Et non magis luctdm


est,

Grc,

luxistis, id
;

cetnr et per
si,

cxcommunicalioncm

cjicialur
:

cum

potis humiliari et lugerc debuissetis

hu-

regno, domo, et corpore Cbrisli

et sic

cum

ignocuju.s

miliati, et ingnies curare, ut

de vestro ctu prscin-

mini ejectus, permiltatur poleslali dxmonis,

derctur
nien,
si

ille

facioorosus. Hinc disee


fuer.it
,

qud unius

cri-

regnum

est extra

Ecclesiam
id

seu rcgnuni Chrisli. In


iliius

publicum

et

scandalosnm, publicas
:

interitum garnis;

est, ad carnis

vexatio-

omnium

exigit lacrymas

quia noxa est publica


ut

cora,-

nem, seu

ut corpore vexctur et maeerelur damione.

munem omnium
retis et plorarelis,

postulat sollicitudincm,

procul

pcllalur; quia peslis estpubliea. Convcniebat ut ora-

Tune excoinmunicatos dmon etiam visibiliter vexabeconbat. Et Spiritus salves.... ut cjus anima
,

tanqum super morbo

et peste, ut

fusione cl vcxalionc resipiscens, salva


dicii.

liai

in die ju-

tollerclur vobis, ccu publica noxa.

Theophyl.

sluosus,

uxorem

patris vivenlis,

an mortui acceperil?

ea qurc apud Corinliiios agebantiir aqUe


esset.

si

prxscns

aliqui, mortui; sed videlur polis vivenlis palris fuisse nxor : lic eniin propri dicilur uxr

Respondent

pairis. Et quia, v. 12, c. 7, Epist. 2, ait Hc soip non propter eum qui fecit injuriant, nec cum qui passus est , seilicet pater. Ergo vivebat adluie pater.
:

JamjudicaviiUpra'sens, hoc (Ni, tanqum pra> acsi prsens essem etiam corpore. Jam judicavi,
est, decrevi,

id

apud me
in

slatui

cl

facto

hisce
i

vc'rbs

staluo, judico, et

imperocum excommu

ari et Iradi

ha Anselmus
Vers. 2.

in vestris superbis conlentionibus

Et vos intrim occupamini, cl negligitis correctionem liujus ineests, nec cnraiis ut reus lollatur, id est, expellatur, ctu vestro et cxcnminunicclur. lia Chrys., Tbeopb. El non magis luctum liabuislis (et non luxistis potis] ut tollatur de medio vestrm qui hoc opus
:
, ,

Et

et alii.

Satau, idque

vos inflali estis, q. d.

rjomine Cliristi, id est, auctoritato judico. et vice Chrisli, qu fungor, dm impero e(

Eum

qui sic operalus est, id est, qui laie


r

a tanlum

facinus perpelravit. In nomine Domini nostri Jcsu ChriVers, 4, >. sli ..., tradere hujusmodi SatantB in interitum carnis, ,.{ vulneribus, aut plgis ipsiim gritudine corporis macerct diattolus, ut caro ejus aiterainr, ca.rpjsque
.

fecit.

\ ERS. 3.

Ego quidem absens corpore, prsens auPorro spiritu pncsenlem se


,

vigorinlcreat, utiia humilialus resipiscat. lia Tho;!..


..:.,
'I

heoph., Auselm.
sit

tan

spiritu.
,

dicit,

aninio
spiritu

affeclu

solciludine.
,

interpretanlur

quod

Nonnul per spiritum

hoc est, prsentem


no.
:

[/<
'

spiritus salviis
d.
:

in die

Domini

nostri Jesu Chri-

sli,

Ul anima et
sU in

mens bac pn
die judicii.

resipiscecs

elrenovata, >alva

447

IN EPIST.
Circa excommunicationem notand.

AD CORINTHIOS
Hoc
refeft

4i&
,

Gagnants
,

qui citt

Ex
1"

Iiis

Iribus versilms collige


:

excommunicalmnis
ila

Corncl. Lap.

qui niulios cilat.

Theodornm. Hoc Hoc Tyrinus qui


,

antiquitalein

incpit ab apostolis: ideque


:

citt Orig., Ililar.,

Hyeron., Anibrps
,

Aiigu>-1.

Hoc

et

aniiqua est ac ipsa Ecclcsia. 2 Miuisirum


apotolos, episcopds, elc.

sciliccl,

alirinarc

videlur D. Chrys.
,

qui sic explical,


:

eum

Ego

qu'idem.... 5 Auciorinostri

tradens diabolo
pbylactus.

lanquoi

paedagogo

hocetTlico-

latcm principalehl. In
sti
;

nomme Domini
,
:

Jcsu

Cliri-

Hoc lamen

non improbabililer rfutai


iiihil sit

id est

in

nomine
orilas.

aucloriiale et in person Do-

Estius, qui vnlt tradi

Salanae,

alind

qum

mini nostri Jcsu Chrisli

qno aposlolorum et cpi-

excommunicari
lio, qu.e fiai

scopnrum auc
episcopns

quanqum mil la corporalis infestadmone, excommunication! conjuucia


,

Christus igiluripse

prftci palis est

cxeommunicans,
Chrisliin

fucrit.

non
et

nisi

nt

Chrisli

vicarius,

7"
et

Finem

seilicet

anima
,

salutem, ut vexatus
in

que vicem

personam supplens. Kl consequenler

humiliatus resipiscat
puuilur ut melior
:

et
,

die

judicii

salvus

Spiriln Cliristi,

excommunicare dbet, eodem animo


ipse,

lit:

liai

atlrahat gratiam el in

ac

fine,

qno Christus

bominum

salvalor,

cxcom,

aeternum salvelur

sicque luerum

niajus
,

p-

municaret; nimirm, nt salvet animas

Chrisli

pecsa,

na enim temporalis, luerum est aeternum


sostomus.

D. Chry-

ealorum
lutem,

salvatoris, vicarius est;

peccalorum ergo

in ips

excommuuicalione iniendat; sccl


fortins unial;

ul

medeatur; separct, nt
se patrem

pu

>iat

in

tem-

pore, ni salvet in aeternum. Recordetur se paslorem,


,

Vers. 6. Non est bon,v Rurss vesanam corum redarguil glorialionem seilicet, oit sapienliam seciilarcm, de qu in prcda. tibns capilihus dictum
,
!

se salvatorem esse. Caveal

sihi al)
,

omni

esl.

Patres lamen Gnrci inlelligunl banc glorialionem


,

dontinaiionis
elu, et

animo, ab omni vindicte

vel ira; affo,

Corinthiorum
lanl
j

ob sapientiam hujns ineestuosi


fucrit
:

p;i-

conimolione; nec enim Dci poteslas

Chrisli

enim quod

imus primis corum magislris,

que auetoritas minstrorum suorum passiones conlirmabit unqnm.


esse
4
:

factionisque
iransiit

dux

bine, inqnit D. Chrys., aschismale

Homo

polest et dbet Pei minisler

Apostolus ad hune schismatis ducem. Hoc


et
i

Deus bominis

iniqui ministcr esse ncqtiit.


vobis
;

post

D.Cbrysostomnm asserunt Theodoretus,


:

hen-

Modum
fidelitim

congregatis

id est
;

in

publico
,
i

phylaclus
id

sed

cm non

appareat

quo fundamenlo
nuillis probabili-

clu

ad aliorum lerrorem

et rneo spiritu

abeis diealur, el aliunde Estius


id rationibus refutet
,
,

cum virtule Domini nustri Jesu Chrisli; episcopns quidem cum plbe sua sed in cpiscopo non in plbe residet auetoritas Chrisli seu poteslas excommuni; , ,

bus

priorciu cxplicationcm pulo

veriorem

seilicet:

Non

est

bona jaclantia vestra de

seculari sapienli nec contenlio de


cellenli
:

magistrorum
,

prae,

candi.

etenim vani

et

lumidi eslis

ubi limidi

Equidm EcclesLe corpori


sioR

data est

et ad Eccle-

bumiles, suffusi et tristes esse debetis.


Nescitis quia modicum

honum

sed ab ejus

visibili
,

capitc exercenda, vice


visibilis
,

et in

virlule Cliristi

Domini

ejus capilis.

corrijmpit. Gra:c, uao, fermentt; sed Pater


lotte vult
pit
;

ferment totam massam Amelegisse SuXo, corrum-

Ilinc, ait
ritu

Apostolus

vobis congregatis

qui bus el spinostri Jcsu


li.crc-

nostrum interpretem

prsens ro, un

cum

virlule

Domini

et citai manuscripla, et auetores qui sic babent,


:

Cliristi,

mibi data. Quasi praevideret novanles

aut legerunt
considerari
,

vultque

D.

Paulo hic fermenium

ticos

qui docturi erant pnes

plcbem esse potesta-

non ut fermentalionis principium; sed


corrumpens. Ide legendum,
voluit Itgi
,

lem excommunicaniii, cosque voluerit refellere. Ego, veslro ctui adinquil, un cum potestate Chrisli
,

ul alierans, et acore suo

corrumpit.
tai.

D lamen Hyeronimus
sit,

fermen-

ero,et per euni, qui

me

vice vobis pnecst,sententiam

Quidquid

sensus esl

pronunliabo.
5 Fornialitalem
:

Nescitis qi'Od siclt fermentum, quantmlibet


tradere

mo-

Satan

id est

ejicere

dicuin

lolain

farina;
ila

massam,

cui

immiscelur

cxlra cclesiam, ejicere Chrisli corporc, separare ab

acore suo imbuit,


scelus, vobis

hoc unius bominis infandum


et toleralum,

omni cum Chrislo unione, privarc omnibus


S.icramentis, oralionibus et suffragiis
;

Ecclcsia:

cognitum

lotam veslram

sicqne spolia-

Ecclesiam potest inlicere, lum pra vitale exempli, ma-

tum omnibus bonis


stiiulnm
,

omni

auxilio et proteelione de;

lum

permittere diabolic poteslali


:

sicut ovis
di-

rumpit;

enim unius exemplum mullos plermque cor tum imputa lione jnslum quippe esl u
:

errans et derelicta exponitur lupo


recte, sed indirecte. 6 Effectum
loris h ii jus
:

non traditur

scelus ab

omnibus cognitum,

et

ab omnibus

tole-

ralum",

omnibus impulelur,
,

et in

omnibus puniaiur.
pru-

in interitum

camis

id est, ut

pecca-

Inlellige

si

ex conniventi lolerelur, non ex


ut
ail

caro affligalur

ribus, et plagis.

dmone, morbis, vnhicHoc miraculorum tempore, excomvisibiiiter,

denti:seu,

D.

Thomas,

si

peccanti coa-

senliunt, saltem
rigore.

non corrigendo, dm possunt cor-

municali solebanl daemone vexari, eliam


in corpore.

Vers.
vestra,

6.

Non

est

bona gloriatw trshte,

j.ittanla

deberetis;
nealis.

e quod tantum scelus

inter vos

susti-

qu vos aciatis de sapienti seculari. quque dicilis: Ego sum Pauli, ego Apoiio, inala e*t et intempesiiva cm potis oculos et animos demitlcre
;

Nescitis quia
|

rumpit

? q. d.

modicum fermentum tolnm massam corHa>c unius fornicarii labes ouiues vos

419
Vers. 7.

COMMENTAMA. CAP.
ExPIRGATE VETUS FERMENITM,
fermenlum
,

Y.

4ol)
,

id CSt,

'J

SeD
ris,

IN

AZMIS SINCEK1TAT1S

id CSl

IllOlibuS

pu-

veteris hominis

seu quidquid vini habet


,

seu

omnem

borreiiles impurilatern, et veritatis,

corrumpendi mores.

Omne

vilium

ait

D. Chrysostoalios inlelligit
;

id

esl, sanctilale ver,


et hypoerisim.

omnem
in

fugienles simulaiio-

mus hune
:

ergo flagiliosum cl

omnes

nem
dil

Permansil
,

melaphpr

et psten,il.

idem Chrys.

quidnam

ferinenluni

quiil

azymum
,

vo.avei

Expurgate
ah omii

id est,

accurat et perfecic vos pnrgate

Theodoret.

flagilioso; seu

prompte

cl sollicite luinc cl

Pro majori snpia dictoruin

inlelligentia

notandum
;

siniilcs vohis ejicite.

qud Pascha sumilur aliquando pro

festo pa ..ehali

Ut
est,

suis noya conspersio,

Grc, nota
et

massa, id

aliquando proagno, seu victim paschali; aliquando

nova et pura massa ex farina


et

aqu

qmc

bar-

pro epulo paschali , seu comeslione agni paschalis.


Hic autem sumilur pro agno paschali, sed myslic intellcclo.

Lave pasla diciiur,


seu ut
silis puri,

qu

nullo fermento

sit

infecla,

saucti.
;

Explico

Agnus paschalis,
illito,

sive ille

cujtis

Su.it estis azvmi

id est,

sicut cslis, et
,

secundm

sanguine suis poslibus

Isral ila; libra li

suai ab

veslraoo professionem debelis esse


loruro

sine ullo pecca-

angelo /Egypiiorum primogenila peru tien le, de quo

fermento; purict saucti. Panes a/ymi, sunt


:

Exodi

1-2, v.

3, ele

sive

ille,

panes sine fermento


sine peccali fermento

homines azymi sunt hoioines


,

labanl Jndi in
ibid., v.

lanti

benefkii

quem quotaunis iminomemoriam de quo


,

sine

mmes

qui

sibi

cavent ab

morum corntpline hoomni morum eorruplel.


; ,

27;

ille,

inquam, agnus paschalis figura


,

fuit

innoccniis Christ!
in

qui diciiur

Agnus Dci, qui venit


el

Taies autem sunt et esse debent christiani

per Ba-

mundum

pro nohis immolari,

nos per suit

san-

piismum ab omni peccato mundaii vitai lempore, ab omni peccalo debenl esSe

et snnclificali, loti

guincm ab a-tern morte


lis

liberare. Sicut agni pascha-

puri.

sanguine poslibus
;

illito,

Juda:i liberati

suntab an-

Etenim Pascha nostrum immolatus est Ciiristus. Cptam prosequitur allegoriam quia ergo meminit
,

gelo dvasta tore

sic
,

per Christi sanguincm cordibus

azvinorum, el

in

Pascbale Juda-i comedebani azymos,

bine ralionem reddens cur dixeril nos debere esse

nostris asper-um per (idem et per sacrameula, ab tern morte liberamur. Agnus qttotannis in Pascha immolaudus, dehebat esse sine macula; Cliristus fuit

azymos, seu pnros


Bler

subjungit
,

Elenim
est.

Cliristus,

no-

semper sine peccato, semper purus


ille

et innocens.

Agnus
Cliri-

agnus pasebalis

immolalus
;

Quasi dicerel
,

paschalis dehebat die 14

hmx

immolari;
er;;o

perenne celebramus Pascha

Cliristus

Agnus

Dci,

stus hc ips die fuit maclatus.

Paulus

sensu
Cliri-

nosierque pasebalis agnus, jam immolalus est, cl in perpetaum immolalus. Sicut ergo Jud.ci Pascha clbrantes absiincbanl fermento
1 , :

allegorico

argumenlans

ait:

Pascha nostrum,

stus verus agnus paschalis, veraque paschalis viclima,

ila

nos

in

quibs

com pie kc sunt liguix continuum Pascha clbrantes,


continu debemus deliclorum fermento abstinere
;

immolalus est, nos morte sua liberavil ab angelo dcvastanle cl diabolicx servilulis jugo, etc. Ergo sicut
Jmhei, ubi figuralis agims erat immolalus, absiinebant
fermento
;

semper debemus esse azymi, puri et sancli. Gncc. el Itaqce epllemir Vers. 8.

sic el

nos

immolalo Chrislo
azymis

vero Dei

Syr., fein

Agno
simus

et nostro, peccato abstineamus, puri el sancli


;

sium agamus. Noster inlerpresdixit eputemur, quia

cpulemur

spirilualiier

in

siiicerilalis

signum

Lclitiae

epulis solemnibus fesium agebalur.

et veritatis.

Et quia semel, sed pro semper immolalus


;

feslo, diciiur festin.

est Cbrislus
id esl,

perenne celebremus Pascha

iota

no-

Itaqle

epglemlr;

fesium agamus epulis

stra vila sit

nohis unus et conlinuus Pasch.c dies

de more solemnibus. Explicat de quibus epulis loquatur.

quo
lalo,

spirilualiier Chrislo,

Agno

Dei, pro nohis inimo-

vescamur,

fide,

spe, charilate,

morum
:

puritale

Non
infecto.

EN

fermento veteri
,

id

esl,

non
vit;e

in

pane

el innocenli.

El ha:c esl mens divi Pauli

Qud

si

fermentalo veieris hominis

seu veteris

peccalis

chrislianus omnis.ob

memoriam

passionis Chrisli, d-

bet esse punis, sanclus, innocens, peccatoribus scin

Neque
neque
in

fermento maliti.e et nequitle,


malisel nequam.

id esl

pane fermentalo aclioniun malarum

cl

ne-

quanta magis sacerdos chrislianus ob epulum paschale, sanclissimam Eucharisliam, Agnum


gregatus;
,

quam,

id est, aclionibus

Dei

myslic

imnrolalum
,

quem

quotidi coinedit*
peccaloiihus

dbet esse sanclus


quasi l'ernientunt pervadil cl aspergit. Expiiryuic velus fermenlum; putidum Vers. 7. isium fornicarium ectu vesiro, ne eum lolum quasi ferinenluni inficiat, ejicite. Nonnulli fermentum vetus generaliler interpretantur peccali vetustatein seu

purus, innocens,

pascha agilis in quoomnia Juda.-is cranl azyma sicul enini pascha lypus erat Chris i, ila panes azymi cranl et innocenlix baplismalis ac lypus ciristiaiiorum
:

vil;

piloris vitae

corruptionem, ul hxesit generalisexbor!

tatio ad vitae puritalein.

pura- el chrisliahsu. l laque epulemur, ilaque feslivitalem ceVers. 8. lebremus Quia solcbant lesta solemnibus epulis tel -

ut st vcslra Ecclesia

nova conspersio, id est. nova massa, hoc esl, nova el pura. Sicut estis axymi, id est infermentali, sinceri el puri feruienlo peccali. Esse debelis azymi, puri sciVl
silis
,

hrari, in

signum
in

la-iiti

f.

est vel agni paschalis vel

Nota, epulum cl feslnm hoc azyinorum. Per pascha lie


sacrilicio

Chrisium

ucharistiac
intelligunt

immolatum
,

et
,

licet et sancli.

etenim, q.d.

Etenim pascha nostrum immolalus esl Cbrislus. Nola Jure exigo ut silis azymi cl puri quia
; ,

Cyprianus Nazianz. Chrysost., Amhros., Hieron. elOrigen. Onde S. \nEgo, ail, quotidi aynum immaculalum immola, dreas ujus ccirncm cum omnis povuus cotnederit, agnus ta-

manducatum
:

S.

451

IN EPIS1.
:

AI)

COKINTHIOS
dinem
devitale.

452

Bcgregatus? Ejus vita continuum est Pascha sit ergo epirilu purus et sanclus, lausDci perptua, continuum
juslili sacrificium.

Eheu tempora
lalibus

noslra! IIuc

viiia

non

sunt jam apud christianos minus communia,


oliin

qum

apud paganos;
fugicl
?
,

modo

jilenusest
,

mundus:

Vers.
v.

9.

Scripsi

vobis

in

Epistoi.a. In hc

qu

qui

voluerit

jnalcdicos

aul impuros

et

7 hujus cap., inquiunt Patres Gncci; in ali


,

vitare

prcedenti
alii.

qu;e deperdila est

aiunt D.

Thomas

cl

Vers. 12.

Quid

lmm

mihi
,

de

us qui

foris

Vide Eslium. Ne

cum

fornicariis

comniunionem

sent judicarb? Quasi diccret

non ad non

me

pcrliuctdc

habealis.

Vers. 10.

gentilibus judicare. Qui Cbristi

est, nec fuit;

nec

Nos utique clm

fornicariis

ad Ecclesiain, nec ad Ecclesia; ministros pertinet.

Explicat de quibus loquatur, scilicet non de gcnlilibus, quos vilare vix possetis; quia
liiijusmodi

Nonne vos de us
nis punitis

mundus plenus

qli sent intra


si

vestram Eccle-

est

siam jldicatis, et debilis,


?

scandala fecerint,

p-

hominibus.

Vers. 11.
scripsi
,

Nunc

autem

scripsi vobis.
:

Sed quod
ut
si

inlelligi
sit

volo de cliristianis
,

ila

quis

Vers. 15.
bit
:

Nam eos qvi foris sent Dees jedica:

christianus

fornicator, aut, etc.

cum

liujusmodi

non Ecclesia

eos ergo Dci judicio relinquitc.


,

publicis peccatoribus

oninem convictum

et consuetu-

Quod ad vos
id est, qui

speclat

auferte fornicariuiu

vobis.

men

eliam Ecclesia hune locum Aposloli,


git iiisolcnuiilatepascliLC,

qui sacrificatus est integer persvrai el vivus, Hinc pro epistol le-

Vers. 11.
sceri
;

prcipit; cm in quotidi manducarent, utihc hortatur Apostolus.

quaudoomncscommunicarc primitive Ecclesia de codem (delcs


veleri, idest,

siis

nondm facli sunt cluistiani. Nunc autem scripsi vobis non commiqui (rater nominatur, est fornicator. Nomi-

condcmnalur de fornicatione, tanqum fornicator.


natur, inquit, id est, judicatur,
ebriosus, aut

in judicio

Non

in

fermenlo

non cumfermento vc-

teris vit;e.

alii

Nc.que in fermenlo maliti el nequiti, Pro ncquiti versutiam, alii, pravitatem vertunt. Auguslinus
legt.

Aul avants, aul idolis serviens, aut maledicus, aut rapax : cum hujusmodi nec cibum sumere; consortium ejus ila vobis fugiendum esse, ut nccmciisam cum eo habeatis commuuem.

maligmtalem

Theophylactusadmonct, nequiliam

aliquid pejUS esse, qum silmalitia. Malus cniin est, inquil, quisquis malagit; nequaqum autem qui mdiate et cum dolo Sed in azymis
vult

Quid enim mihi de iis qui foris sunt Vers. 12. judicare? Sensus Aposloli Quid ad me atlincl, ut
:

mal

prunier fratres nostrse

curse

et

poicslaii

subjectos,

agit.
veritatis.

sineeritatis et

Significare
!

Apostolus,
:

sinccritatcin ac verilalcm conversa-

adnolavit Theopbylaclus, vita ante vita sinecra et pura oppnatur maliti vera, id est, hypocrisi ac dolo vacans, opponalurnelionis
ut,
:

quemadmodm

eliam eos judicare velim ac punirc meo decreto qui sunl extra Ecclesiam, ideoque et exira meam jurisdictionem ?

Nonne de
quil, cl qui

iis

qui ints sunt, vos judicatis?

Nam,

in-

prasunt inier vos,

id est, in Ecclesia

Co-

quilice.

Scripsi vobis in Epistol, etc. Ne haVers. 9. boaiis consortium cum fornicariis. Non utique forniIci quod scripsi, nolo cariis hujus mundi, quasi dicat inlelligatis univers dictuin de fornicariis, ac si compreherisos velim eliam infidles, sed si is qui j'rater est,
: :

rintbiorum, lanttn eos, qui in Ecclesia sunl, judicant ac puniunt; nempe clnisliaui christianos videlicet agnoscenles, ad eos qui foris sunt, polcslalem suam
:

nonexlcndi.
Vers. 15.

Nam

eos qui foris sunt Deusjudicabit.

Habent enim Deum judieem, qui non relinquet impunilos; sed eliam severis in eos animadvertet. Auferte matum ex vobis ipsis ; cjicite c ctu vesiro

et publie sit christianus, ait Ambrosids mal audiat, quasi fornicator, hune Vitale. Nonutique fornicariis hujus mundi, etc., Vers. 10.
id est, si
,

fornicarium.
et

Corollarium

pielatis, seu in hoc capite

ad pietatem maxime notanda, redigenda


:

ad praxim

In

hoc capite duo pracipu ad praxim notanda


,

Ergo

sicut Judsei

ubi figuralis agnus paschalis erat


;

Primum
el

quod non de

noslris lanlm peccatis, sed

immolatus, abstinebant fermenlo


slo vero paschali

sic et

nos

Ghri-

de alienis, prserlim ubi publica sunt cl scanda,

agno immolato, peccati fermenlo


,

losa

dolere et lugere
,

debemus

tanqum de morbo
conleri
pec-

debemus

abstinere

puri cl sancii vivere.


;

et peste public

nos omnes comminante.


,

Quia ergo Christus semper immolatus


,

ide

et

Hinc

et

pro aliorum peccatis orarc

christianus dbet semper epulari in azymis sincurilalis et veritatis.

debemus ne et nos inficiant. Vide Secundum quod tola cluistiani vita dbet quia pascha sancla peccalis munda esse pura continuum Christus, agnus noster paschalis, immonitenliam agere
v.

Tola ejus

vita

pascha perenue

vila

cl G.

pura

vila sancla.
si

Quod
est
;

hoc de omiii

el quolibet christiano ve. uni

quanlo magis de Sacrdote, ob epulum pasch.de.


v. 8.

latus est.

Vide

CAPUT
1.
f

VI.
1.

CHAPITRE
Comment
non apud sancqui , ayant un en jugement devant
les saints ?

VI.

Audel

aiiquis

vestrm habens negolium adver-

s allerum, judicari apud iniquos, et

se trouve-t il quelqu'un parmi vous diffrend avec son frre, ose l'appeler
les

mchants et

Mot)

pas devant

los?
2.

An

nescitis
si

quoniam

sancti

deboc mundojudicaindigni estis

2.

bunt? Et

in vobis judicabitur
?

mundus,

juger

Ne savez-vous pas que les saints doivent un jour le monde? Si donc vous devez juger le monde,
de juger des moindres choses?

qui de minimis judicelis

cics vous indignes

io3
3.

COMMENT AUI A. CAP. M.


Nescitis

45i
de ce

quoniam angelos judicabimus


?

quanl

5.

Ne savez-vous pas que nous serons juges des


l'tre

magis scclaria
i.

anges mmes ? combien plus devons-nous qui ne regarde que la vie prsente?

Secularia igilur judicia

si liabueritis,

contcmp

ad judicanlibiles qui sunt in Ecclesi, illosconsliluitc

dum.
5.

4. Si doue vous avez des diffrends louchant les choses de celle vie, prenez pour juges les moindres personnes de l'Eglise.

Ad verecimdiam
suura?
Frater
!

vcslrarn dico

Sic non est in-

il

inter icf vos sapiens quisquam, qui possit judicarc


ira t rem

Je vous le dis pour vous en faire confusion estpossible qu'il ne se trouve point parmi vous un seul homme sagequi puisse tre juge entre ses frres?
5.
6.

G.

Scd

cum

fralrc judicio conlendil

cl

hoc

et

Mais on voit un frre plaider contre son frre encore devant des infidles
!

apud

infidles

7. Jath

quidem omnin

delictnni est in vobis,

qud

judicia habelis inler vos.

Quare non magis injuriam


hoc

aecipitis? quare
8.

non magis fraudem patimini?


facilis, et

7. C'est dj certainement un 'pch parmi vous de ce que vous avez des procs les uns contre les autres. Pourquoi ne souffrez-vous pas plutt qu'on vous fasse Uni? Pourquoi ne souffrez-vous pas plutt qu'on vous trompe ?
c'est 8. Mais c'est vous-mmes qui faites le lorl vous qui trompez, et cela l'gard de vos propres
;

Sed vos injuriam

fraudalis

et

lia tribus.

9.

An

nescitis quia iniqui


:

regnum Dei non possidefornicarii,

frres.

lumt? Nolite errarc


servienles,
10.

neque

neque

idolis

neque

adulleri,

9. Ne savez-vous pas que les injustes ne seront point hritiers du royaume de Dieu ? ne vous y tromni les forniealeurs, ni les idoltres, ni les pez lias
:

Neque molles, neque masculorum concubilofes, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici,

neque rapaces, regnum Dei possidebunt.


Cl hce quidam
fuislis
:

l.

scd abluli estis, sed

saneiificati estis, scdjuslfficatl e^lis iu

nominc Domini

nos! ri Jesu Chrisii, cl in Spril Dei noslri.


1-2.

Omnia mihi
,

licent, sed

non omnia cxpcdiunl

oinnia mflil licent


state.

sed ego sub nullius redigar polc-

15. Esca vcnlri

et venter
:

escis

Deus aulem

et

hune
11.

et lias deslruet
et

corpus auiem non fornication!,


corpori.
suscitavit
:

sed Domino,

Dominus
et

Deus ver

Doniinum

cl

nos sus-

cilabit

per vrlulem suani.

15. Nescilis

quoniam Corpora veslra membra sunt


ergo

C.risli? Tollens

membra Cliristi, faciam membra

meretricis? Absit.
lli. An nescilis quoniam qui adlixrel meretrici unum corpus eflicilur? Erunt enim (inquit) duo in

adultres ; 10. Ni les impudiques, ni les abominables, ni les voleurs, ni les avares, ni les ivrognes, ni les mdisants, ni les ravisseurs du bien d'autrui, ne seront hritiers du royaume de Dieu. 11. C'est ce que quelques-uns de vous ont t autrefoi.-,; mais vous avez t lavs, vous avez t sanctifis, vous avez t justifis au nom de notre Seigneur Jsus-Christ, et par l'Esprit de notre Dieu. 12. Toutm'esl permis, mais tout n'est pas avantageux ; tout m'est permis , mais je ne me rendrai esclave de qui que ce soit. 13. Les viandes sont pour le ventre, et le ventre est pour les viandes; mais un jour Dieu dtruira l'un et l'autre. Le corps n'est point fait pour la fornication, mais pour le Seigneur et le Seigneur est pour le corps. 14. Mais comme Dieu a ressuscit le Seigneur, il nous ressuscitera de mme par sa puissance. 15. Ne savez-vous pas que vos corps sonl les membres de Jsus-Christ? Arrachcrai-je donc JsusChrist ses propres membres , pour les faire devenir les membres d'une prostitue? A Dieu ne plaise. 1G. Ne savez-vous pas que celui qui se joint une prostilue devient un mme corps avec elle? car ceux qui taient deux ne sont plus qu'une chair, dit
;

carne un.
17. Qui

l'Ecriture.

aulem adh&rel Domino, unus


fornicationem
:

spirilus est.

17. Mais celui qui


est

demeure attach au Seigneur,


:

1S. Fugiie

omne peccalum, quod;

un

mme

espril avec lui.

cumque
19.

feeerit

liomo, extra corpus est

qui

aulem

fornicatur, in corpus

suum

pcccal.

18. Fuyez donc la fornication quelque autre pch que l'homme commette il est hors du corps; mais celui qui commet la fornication pche contre son
,

An

nescilis

quoniam membra veslra tcmplum


,

sunt Spirilus sancli


l)eo, cl

qui in vobis est,

quem

habelis

non

csiis veslr?
estis prelio

propre corps. 19. Ne savez-vous pas que votre corps est le temple du Saint-Esprit qui rside en vous, et qui vous a l donn de Dieu ? et que vous n'tes plus vous-

20.

Empli enim

magno.

mmes,
Glorificale et
I

porialc

Deum

in

corpore vestro.

glorifiez

20. Car vous avez l rachets d'un grand prix donc Dieu, et portez-le dans voire corps.

ANALYS1S.
In hoc cap. de duobus
dicitiam inseclalur.
agit; lites

damnt

et

impu-

occaxinenl alia mulla enumerandi enormia peccata

Dei regno excludenlia,


lites;

v.

9, 10
talcs

11

idque ideb facit

Quod

spectat
;

ad

primo fttetum exponit non sine


,
j

qia Corinthiorum mulli

aliquando fucrant.

indignatione

deinde damnai illud ex qucumquc parle


;

y de

12. Duplici oecurrit objectioni,


pri
polcst.

qu

in supra dicta

considration

ex parle judicum, in primis rersibus


;

ex
\

lilibus

Dcnique

v.

15, duas brailler

parte litigantium, v. G

ex parte
tso
,

lilis

ipsius

(ju pecca-

offert

raliones alias, ob quas chrisliano

non expedit

tum

est

v. 7

tum
qui
,

in
fccil
et

qni non

tulil

injuriam

litigare.

tumin ldenle,
1
1

injuriam.
i

In eodem
cationem
scd
,

v.

15, sensim sine sensu

transit

ad forni.'

hune corngal

ad pnilcnliam adducal; moncl

apud puganos habilum pro


horrendum
est

ve indifferenli

injuslos

regnum Dei non Iwredilalmos ;

Uncme

tumit

apud

christianos

sucrilegium; quia

43o
per

IN tFISi.

AD C0R1NTH10S
Dcnique
conciliait

456"

eam membrum

Chrisli

fil

membrum

mereiricis;

lem

Deum

iwbis

et in

corpore

et

in

plum S)>hits

sancti

polluitur;

empiilius
,

Dei servus

intima glorificandum.

Deum
suiit.

Dominum

ojfendil

per ea ipso

qu Domini

PAUAPHKAS1S.
1.

Fierinc

potcst ut quis

chrisiianus, conlrover-

licent quidein

sed non omnia quai


lites

licent, expe-

siam habens adverss al ter uni christianum, audeat

diunl

quasi diceret (esto

liceant,

non lamen
litigare)
:

apud

infidles judiees litigare, potis

qum apud

ali-

expediunt; esto eliam liceat coram elhnicis

quos christianis arbitras?


2.

Non expedit
hune

ne sub corum redigamini servante.


esca
,
,

An

ignoratis
si

qud

sancti

mundum judica;

15.
slinata

Adde qud
;

res vilis, venlri


,

sedando de-

bunt? qud

per vos
,

mundus

ipse judieandus est

et venter

pars ignobilis

cihis

coquendis de-

an

eslis iudigni

qui judicetis de minimis et frivolis

SlinalUS.

Adde qud Deus ulraque


brevi abolebil
:

desiruet, seu eo-

neyoliis?
5.

rum usum
ignoratis
?

non expedit ergo propter


,

An

qud

ipsos angelos (scilicct aposlaeslis, qui

hacc vilia

ci brevi desilura

litigare.

Porr corpus

las)

judicabimus

quant magis digni

de

non

sic fornicationi est


(et

deslinatum est, sed Domino cou-

lemporalibus judicetis?
4.

seeralum (cujus
liujus

membrum),
in

et

Do.ninus corpori

Si ergo
,

de rbus

vit* controversias ha-

datus est caput

hoc

xlcrnum).
suscitavit
,

bealis

eos, qui in Ecclcsi sunt infimi, constiluilc

14. Deus enim, qui

Dominum

et

nos per

in judiees (potis

qum

ad genliles recurralis).

suam omnipotentiam
slo
,

suscilabit, ut in

xlernum Chri-

5.

Id

ad erubescenliain vestram dico vobis. Adene


fra-

capili noslro

uniamur.

nenio est inter vos sapiens et erudilus, qui possit

15. Si nescilis, sa ne scire debetis, corpora veslra

trem suuni judicare?


G.

esse Chrisli Domini


in

membra

ergonc lollensmeuibra
?

Sed chrisiianus
infidles.

christianum

liligat

et

hoc

qu:e Chrisli sunl

tradam ca mcrelrici

Absil hoc sa-

apud jndices
7.

crilegium.
10. Illud

Jam

qu'idem procul dubio delinquitis in hoc


:

lamen committit fornicator chrisiianus


(il

qud

inter vos foreuses disceptationes habelis


illalani

quare

quia adhoerens meretrici,


juxta illud

unum cum

e corpus,

non potis
Sed
,

suslinetis injuriam? quare

non

quod Scriplura
,

dicit,

Gnes. 2, erunl duo

potis illalum
8.
fertis

danniu patimini?
injuriam et

per carnalem unionem

una caro.
fit

contra vos ipsi

damnum

in-

17. Qui

aulem Deo charitate conjungilur ,

untis

et

hoc vcl
ignoratis

fra tribus vcslris.

cum eo
liai -

spirils.
,

9.

An

qud

injusti
:

regnum Dei non

18. Sacrilegam ergo horrelc

et fugite fornicalio-

redilabunl? ne erraverilis
cullores idolorum
10.
,

neque scortalores, neque

ncm. Omiic aliud peceatum, quod ordinari commtlunl homines


in
,

neque adullcri neque qui

extra ipsorum corpus est (non peccant


:

Neque qui

turpia paliuntur, neque qui turpia

corpus suum)

fornicator

aulem

in

proprium corfacit

agunt, neque qui clam rapiunt alina,


fraude, neque qui per vim
ebriosi,

pus suum peceaf, quod ex Chrisliano el divine

rapiunt aperl, neque

mcrelricium cl bestiale.
19.

neque maledici, regnum Dei lixredilale pos-

An

ignoratis corpora veslra esse teinplum Spi-

sidebunt.
11.

rils sancti, qui habitat in vobis, cl


:

quem

accepislis

Et quideni taies quidam ex vobis fuerunt


,

sed

Deo. 20. Denique scire debelis


eslis
:

abluti estis
Cl.risli

et sanctificati eslis,

et juslificati eslis,
et Spirils

qud

veslri

juns non

Domini Kcdemptoris noslri merito,

etenim empli
;

eslis prelio
,

magno, sanguinis

sancti benclicio.

Jesu Chrisli

ilaque glorificate

et porlalc

Deum

in

12.

Omnia

legibus non prohibita,

mihi et vobis

Ij

corpore vestro.

COMMENTAR1A.
Yeus.
1.

Audet

aliquis

vestrum

Corinlhios
litigenl,

hensio radil
:

in

aclorcm, qui fratrem suum ad elhni:

reprcliendil,

qud apud judiees paganos


Evangelii dedecore.
alitiuis...

non

corum
jus,

tribunalia trahebat

nec enim qui vocabalur

in

sine

magno
:

Ac primo
,

factura ex-

legitimum judicem vilare polerat.


iniquos. Ellmici sunt
iniqui
;

ponil

Audel

Exprobranlis

et
:

ex indigna

Apud
carent
,

tum quia

fuie
reli-

lione miranlis locutio. Quasi diceret


ut (piis

Ficrine polesi

qu

vivit juslus;

tum quia carent ver

chrisiianus

conlroversiam habens adverss

gione, el consequenler Deo non reddunl quae debeni.

alleriim

christianum, audeat apud infidles judiees

Iniquos aulem

expresse vocal eos, ut insinuet qud


eis

fratrem

suum
el

in

jus vocarc? potis

qum aliquem
,

immrit jus ab
sunt;
qua:

quxralur. Quasi diceret

Iniqui

aut aliquos fralribus arbitres cligere


cifie,

qui

rem pa-

cum

charitalc

componanl?

Hicc repre-

quomod jus reddenl vobis? Deo non reddunl debenl; quomod quae sua sunt, hominibus redapud
iniquos, pula

Vers. 1. Audel aliquis veslrm Indiens negotium adverss atterum, judicuri ap"d iniquos? Pula fratrem sive christianum judicari, id est, judicio experiri, ju-

dicio contenderc

apud genliles
:

infi-

dles

iniques enim oppoirl sanclis, cm ait El non apud stinctos ? Graec, sub sunciis, id est,
:

457

CQMMENTARI A. CAP.
bunl
,

VI.

458
fragili

dni? Qui iu Deuno iniquus est, et in homines erit veram iniquus. Cliristiani conlra sancti sunt, quia
Baptismuin fidcm ae religionem liabenl; cl quia per
sanclificati sunt
:

et
,

cxprobrabunl qud homines,


,

carne

veslili

stelerint in veritate

cadentibus angelis. Hic


:

igiturtuam, chrisliane, dignitatem agnosce

mundi,
sil iu

bine aequi in

Deum

et in

hommes.

dmonumquc

judex fulurus es

cm

ergo tanta

Hinc praslat

infinium et

minus rudition clirislianum

clis auclorilas lua, ne vilescas in terris.

Mundi ju,

habere judicem, qum apud iulidelein eruditissimum


liligare
:

dex, ne mundo subjiciaris

ne mundanis inhies

justus juslitiam reddit.

Vers. 2.
v. t
tali

An nescitis quoniam sancti...


,

Factum

exposilum damnai, quia divin fidelium auctoriderogat.


,

mundo ne inha:reas, de mundanis ne litiges, mundanoruni hominum opiniones et judieia ne quairas. Dx*niouuni judex, dmoni ne obtempres uuqum da2;

mones conslanter
palm
v. 15.

vince, quibus in lavacro rcnunlisli

An nescitis quoniam cliristiani Chrisli membra cum Chrislo capite suo, numdum universum judicabunl? Sancii

ul aliquando loto speclanle


,

mundo

victos traducas

et

triumphes

illos

in Christo.

Ex

Coloss. 2,

mundum

judicabunt

approbando sen-

aslentiam Judicis. Aposloli, eisque similes, Chrisli spirilu, sessores, senlcutiam profrent non ore, scd
;

QuANT MAGIS SECULARIA.


viles
,

Gl'iCC: BlWTu, CS
,

IlltjliS

rcs ad victum

vestitum
estis
,

etc., pertinentes

id
,

ait et explicat D.

Thomas.
,

est,
si

quant magis digni

qui de temporalibus
etc.
,

Et

si in

yobis..., id est

per vos mundus ipse et

scilicet

de pecuniis, de agris,

judicetis.

Cm

hommes mundani quoad terna sunl aliquando judiquaerilis ? candi quomod horum hominum judieia
:

mundum

el angelos ipsos silis judicaturi

quoad

a:terna,

qum indignum
Vers.
4.

est vos
!

apud paganos.de rbus cadu-

miniquasi vosmelipsos indignos arbilremini, qui de qualia sunt mis, cadueis et livolis ncgotiis judicetis cur ea, obqux liligalis. Mundi judices cm silis,
:

eis liligare et judicari

Secularia igitur judicia


sil

Ex supra

dicta christianorum auctoritale judiciari concludit

mundo

judicari mavullis,

qum

fratribus veslris, ad

qud infimus christianus

rbus secularibus judi-

concordiam charitativ reduci?


Vers. 5.
oralio
;

candis superior et nimis idoneus. Si ergo de rbus


Crescit iniquo-

Nescitis quoniam angelos


:

hujus vit controversias aliquas babealis, contemptibiles,

quasi dicerel

Parum est vos iiominum


Chrislo
:

Grac,

nihili factos, id est

abjectos,
et
,

contemp-

runi judices cssc

cum

angelos ipsos judicajudicio:

tos;eos qui

in Ecclesia inliini sunt


,

minimi slizaflsTs, se-

bimus

bonosquidem laudisel approbalionis

nvantur, constituite in judices

Grc.

malos ver damnalionis

el exprobralionis judicio.

Una
;
I

dere faciaiis

scilicet

ut judicenl

tanqum

arbilri

est Ecclesia Chrisli, ex angelis et

hominibus conftata

polis

qum ad

gentiles judices recurralis. llujus vilae

unum
nus
:

est

omnium

caput, unus Judex Christus

Domi-

bona

cliristiani

conleutionem non merentur, cujus


dbet esse de rclernis
:

angelos ergo judicabit et homines. In lioc Chrisli

sollicitudo continua

Porrb
inter

judicio augebitur

sanclorum angcJorum accidentale

unum

est

necessarium.

Qud

si
,

tamen

ali(|ua

prxmium, ex praemio sanclorum hominum quos illuminai uitt. Malorum autemangelorum augebitur peena, ex pn hominum per eos seduclorum, ait D. Thom. hic. Addi potesl qud mull magis augebitur eorum
pna, ex
victi

christianos oriatur conlroversia


eis eligi,

pnestat arbitras ab

qum apud

judices

liligari.

Prslal arbitras
,

minus

erudilos, sed sanctioreset.Tquiores eligi

qum
Monel
scd ut

ad judices eruditiores, sed minus rr-quos recurri.

glori sanclorum

hominum

quibus ipsi

Vers. 5.

Ad verecuniuam vestram
dical,
,

dico...

sunt, el qui tune de ipsis iriumpliabunt, quasi

qud hoc

non

slabilicns

quasi veiil taies de


eligi
:

victores de viclis.

Omncs ergo

sancti judicium Chrisli


:

facto judices

conlemptos et imperitos

de sanclis angelis laudabunt et glorificabunl


terca

al

pru>

vos, Corinthii,
tiles

pudore suffundam, e qud ad genquasi non sint apud vos sapientes et

dmonum

victores, eis
et
in

lanqum

viclis, vilibus,

recurralis

Deo conicmplis,

aelernum projeclis, insulta-

perili, qui liligia vestra possint

componere.
:

fidelibus seu christianis.

Quos

qud Kcclesia fidelium sancta

sil; etsi

sanctos appellat, eo non singuli

mundum,

id esl,

homines, verm etiam angelos

uti-

quique saueii. Vers. 2. An nescitis quoniam sancti de hoc mundo judicabunt? Sanctos assumendos esse judices suadel quite tanta est, ut Apostolus, ex eorum dignitate etiam mnndnra, scilicet reliquum, hoc est, lotum gmis inlideliuni el reproborum sint judicaluri. Quod iiet in extremo judicio, ubi boni malos judicabunt non verm etiam approbatione sensol comparalione

que malos, id est, damiones; quia sancti victores dav monis in hc vit fuerunt, hinc pro pramio in judicio
malitiam ejus, superbiam, et imbecillitatem corani loto mundo traducenl, et quasi viclo, vili, conlemptibili, Deo projecto, el in a-ternum danmalo insullabunt; uli et Christus, ad Coloss. 2, v. 15; qu;c res dawionibus superhissimis maxima et molestissima

pna

erit.

Quanto magis secularia,

scilicet

teniiai divins.

communem hominum usum


etapli

negolia, qua; ad pertinent, subaudi, digni

Et si in vobis judicubitur mundus , indigni estis qui de minimis judicetis? q. d. Si per vos christianos cl sanctos judicabitur lotus mundus, quanlo magis per vos, quasi arbitras, minimae vestra; liles componi debenl? Vers. d. Nescitis quonium angelos judicabimus? Amplilieatio est ejusdem argumenli sumpti ex dignitate chrislianoium , qui non solm judicaturi sirst
:

sumus judicare

Secularia igitur judieia si habuerilis. Vers. 4Proinde judicia siquidem habuerilis de iis qu ad vila

usum

allinent.

ontemplibiles qui sunl in Ecclesia, illos constituite ad judicandum, potisqum gentiles judices, sive arbitras constituite ad

Vers.

5.

judicandum.

lia

heodorelus.

Qui

vossit judicare intet fratrrm

suum

S. S.

XXIV.

(Qnfvze.J

4S9

IN EP1S1.

LU1UNTII1US
qu quia judicium habet
2"
;

408
si

Sic non est inter vos sapiens, id est, adcne


est inler vos sapiens cl

nemo

ex cupidilate

el avarili

eruditus
e>

qui posait fratiem

ob moduin

judicii

si

cum

conlenlione
5"

et delri-

suuin judicare? GrC., olt

ne unus quidem.
,

menlo pacis judicium prosequatur;


tem
cdai; A" ob scandalum.

VEUS.

0'.

SED

ob perversila-

FRATER CUM FHATRE

id f'St,

judicii, si injuste et fraudulenler in judicio pro-

chrisliamis in clirisliauum,
Chrisli

mcuibrum
inaluin

Chrisli in aliud

meinbrum. Eccc

ex

parte

litigan-

Ex

eharilalc licet sua in judicio repetere;

si

sic
,

tium.

in judicio

procedalur, ut nihil

fiai

contra jusliliam

Et hoc xvvd
judiciun
,

infidles. Eeecaliud nialum, ex parte


cl

et contra charilatein.

Quod

quia faclu dillicillhnum


cliaritale, sed

ad quos, non sine Eeelesi conleinplu


,

plcri'imquc

enim

lites,

non ex

ex inor:

scandalo
luin

recuirilur. Poslquin faclum inilio exposidaiiiiiatct ex parle

dinato

damnavil ex parle judicuni,


;

rerum lemporalium amorc, suscipiunlur plermquc ex lilibus nascunlur plurima contra charilalem peccala;
sinistres suspiciones
,

litiganiiuni

illud in seipso
si filios

tandem damnatrus. Sed


in parentes, etc.,
si

odia, oblreclalie-

quid diceret Paulus,

mo?

ncs, rindtclaa, etc., plurima contra jusliliam, fraudes,


doli, falsitates
,

nachos
(bsrneret

in

abbales, etc.,
,

si

sacerdotes in episcopos
et seculares

calumniie.

Adde lemporis jacluram

liliganles
7.

et

hoc apud laicos

mentis distractionein, salutis ob lemporalia ngliges*


liam, Dei oblivionem.

Vers.

Jam quidem ojinin delictum


in se

est...Li-

lem ipsam
l

consideraiam damnai quasi delictum.

Hinc concludi dbet quod


quid

lis

quidem non

sit in

se

Grajc, f xzr)}i.u,dimimiiio, dtectas, minoralio, verbo


HiKpt,
ijTtryi/ta.

malum
;

sed inlinita propeinodiun mala secum


sit

succumbo,

cedo

vincor,

frangor.

Itaque

trahit

ita

ut

inexhausta nialorum el criminum

siguilicat hic

quamdam

animi impotentiam et

incaulis abyssus. Ilaque chrislianus obedial Chrislo


dicenti, Matlb. 5,

imbecillitalem, qu Corinlhii ira; vel lucri cupidilati

40

Ei, qui vutl tecum in judicio con~


lollere
,

succumbenles, interse
igitur

litigabant. Gra;c.
in vobis est.

Jam quidem
:

lendere, et lunicam
el

luam

dimitte

ei et

pallium

omninb minoratio

Syr.

Jam

itaque

Luc

Ab

eo qui aufert bi veslimenlum, etiam lu-

vosmetipsi culpm obnoxii estis, etc.; audaciam superis vocavil

nicam

noli prohibere....

Et

Qui aufert qu tua sunt


ait

ad infidles judices recursum

hic deli-

ne repelas. Haec prccpla Doinini,

D.

Thomas, non
sed
ul sci-

ctum vocal ipsummet Corinlliiorum Mens sancti lhiuli circa

litigare.
lites.

sunt semper observanda in execulione opra?,

semper sunt habenda


dico,

in prx'paraiione

animi

Jam quidem omninb


judices elbnicos adealis

delictum
;

est.

Non

qud

licet

simus parati hoc facere, vel suslinere, potis


aliquid agere contra charilalem fralernam

sed hoc ipsum qud judicia,


,

qum

seu

lites

habeatis. Et quia pars laesa poterat diccre


affectas,

injuria

sum
:

banc ejus excusalionem

rejicit

QuARE NON MAC1S INJURIAM ACCIPIT1S?... HocApOSlOlus parti hxs dicit. Duabus enim ex causis nascunlur lites
:

dicens

Quarenon magis injuriam

accipitis?... Sic itaet litis et

vel quia

person

la;ditur

honor

vel quia

que litem ipsam Corinlliiorum damnt, ut


liligantis

damnum

aliquod in temporalibus infertur. Quare non

excusalionem non admitlat.

lta

D.

Paulum

potis injurias person illalas, et


libus facta patienter sustinetis,

explicuit et intellexit D. Augustinus,

in

Enehirid.,

damna in temporaqum ut judicio contra


conlendaiis?Si

cap. 78. lia D.

Thomas, ad delictum vobis imputalur,


vestrair. judicia habetis inter

inferentem, vel injuriam, vel

damnum
;

qud post conversionem


vos
,

crimen
facere
!

est injuriam
ait

non ferre

qnanl majus injuriam

inter

quos

scilicet

dbet esse pax

elc. lia anle

D. Chrys.

oinnes D. Chrysostomus, qui quadruplum hic crimen


agnovil
:

Vers.

8.

Sed vos
;

ixjiriam facitis... Hoc parti

Primum

nescire injuriam ferre;


faeit

secundum
injuriam
:

ldenti dicit
ferlis,

sed vos

ipsi et

injuriam et

damnum

in-

injurjam fuefire; una pars enim alleri


tertium ad iuiquos recurrere
tigare
;
:

et hoc fratribus, quod crimen


9.

auge*.

quartum

in fratiem

li-

Vers.

An

nescitis quia iniqu. Graec, injustl;

sicque fraternam

charitalcm

cum

scandalo

id est, qui

injustiliam aut injuriam faciunt,

rixnum

ldere.

Dei lueredilate non possidebunt.


est ebristiano litigare,

Sed inquies, peccatumne


seu
in judicio sua repetere
?

Nota

ex D.

Paulo deliclorum discrimen; delicli


,

Respondet D. Thomas

quidem, non patientem injurias accusavil


,

sed de co

post glossam, 1 perfeclis, quibus nihil est proprium,

non

dicit

quod de

facienlibus injuriam hic affirmt.

peccatum
prium
:

est, si

quid

in judicio

repelunt

quasi pro,

Regnum Dei non


joris

possidebunt.
solila in

licet tamen eis in sunt communia; hoc enim,

judicio repetere
inquit, est

ea quai

Nolite errare. Prafatio Paulo

rbus

ma

opus charitalis,

momenti, quas vult observari


fornicarii... Multa gravia
:

el retineri.

defendere, vel recuperare res pauperum.


2"
tt

Neque

enumerat peccata

Omnibus peccatum

est

ob

tria

obeausam ex

Dei regno excludenlia

neque scorlalorcs, neque


accipitis ? id est,

et fratrem, hoc est, inter fratres, puta christianos liliganles. Vers. 6, 7. Sed frater cum fralre judicio contendit : Jam quidem omninb delictum est in vobis, qubd judicia habetis inter vos, q. d. Imperfectio, dejectio,

subaudi,

Quare non magis injuriam


patimini, ut

damnum

impotentia animi est in vobis, qud scilicet ira;, lucri, contentionisque affecta vincimini, el qud nihil poli
et sufferre potestis.

decet christianos novos in lanl paucitalc, primo fervore, pacis el perfeelionis professions. Apostolus hic non judicium taxt, sed primo, impasecundo, qud fratribus, id est, tienliam litiganlium christianis, injuriam faciant. Sed vos injuriam facitis... An neVers. 8, 9, 10. scitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt?... ycquQ
:

461
culiores idolorum, neque aduheri.

COMMENTAR1. CAP.
In

\ I.

462
id est, Christi

nomine Domini notri Jesu Ciiristi,


:

Vers. 10.
ail

Neqie tfcES,
,

qui turpia patiunlur,


;

merilo Kedeinptoris noslri


riloria
lieio,

ipse

enim

est causa

me-

Thcopliyl.

scorla mascula

scu catamili

ait

Me-

noslrx jusliliealionis ; clSpirils sancli bencipse est noslrx sanctilicalionis auctor. Gralias
,

nocliius el

alii.

Plcrique tamen per molles intelligunt

sui ipsius corruplorcs, per voliinlariani pollutions.

ergo xternas Domino noslro Jesu Cbrislo


lavit in

qui nos

Neqie masculorim concubitores sodomilx qui ralurpia et infanda agunl neque fures, qui clam
:

sanguine suo, pcccalorumquc nostrorum purfecit in

galionem

eodem sanguine.
in

Gratias xternas

piunt alina

neqie avari

qui fraude el dolo proxi-

Deo, qui prdeslinavit nos

adoplionem jiliorum
:

per niuin siumi circumvcniunt; neqie rapaces, qui viin tapiunt B perte; neque erriosi, neque maleuici.

qui nos grati/icavit in diteclo Filio suo

in

quo liabemus

redemplionem per sanguinem ejus

remissionem pecca-

Minora peccala hic cum majoribus eonjungit, quia non de supplieio nunc agitur sed de regni amissione,
;

lorum seaindiitn

Vers. 12.

Omnia

divitias grati cjus.

mihi licent

Occurrit obje-

regno autein pariler excidunl,

ait

Theophyl.

clioni duplici, quant contra superis dicta, Corinlhii

Kignum Dei possideltnt, Grxc, haredilabunt. Syv.,


luvreditate

facere poterant.
1

non possidebunt. Hxredilas liliorum est,


:

Contra v. 7 poterant objicere


repetere? cur ergo dicis
:

Nonne

licet

sua

non spuriorum
bcnefacicnles
inalos el
sitos.

hxreditas ergo Dei, ad Dei

lilios,

Deo

in judicio

Jam quidem om:

similes, sanctos, juslos, castos,


,

omnibus ex charitate
injuslos
,

ninb detictum est in vobis, etc.


2 Conlra

attinet

non ad
in

impudicos,
et

versum primum objicere poterant Nonne


,

nequam, Deo
in

omnibus absimiles

oppo-

sua repetere licet

coram

legilimis judicibus

quan:

Hinc

Scripluris tain
:

similes simus

sp monemur, ut Ueo Sancli estote, quia sanclns sum, elc.


et

qum

elbnicis? cur ergo nos accusas audacix? etc.

Audel alhjuis vestrm... lluic utrique objectioni occurrens respondet; primx quidem, falendo quod liccat,
seu null lege
sil

Estolc perfecli sicul


imitatores Dei
,

Pater tester clestis, elc. Estote


filii

sicut

cliarissimi

elc.

Noslra

cum

prohibiluni
,

sed non expedit, inquit.


,

Deo

in

moribus lemporalis shnililudo pariet xlernam


in glori similitudincm. Simiiitudo
;

Omnia mihi
bita
,

licent

id est

omnia

legibus non prohi;

nostram cum Deo

mihi

et

vobis licent quidem

sed non expediunt


in lites,

per graliam producit similitudincm in glori

gratis

omnia qux

licent.

Quasi diceret

Non invebor

semen

glorix.

Omnia

Dei prxcepla ad banc lempo^


,

quasi per se

malx

sint, aut legibus prohibitx;


,

sed

raient in

moribus similitudincm tendunt


,

seu ut

si-

quia non expediunt


objectioni

mus
slus

sancli, justi, casti


,

etc., sicut

Deus sanclus, jusimiles


bealitudinis

Secund respondet, eadem verba repetens Omnia


ut bucusque probavi.
:

elc. in

est

ut scilicet in
,

xlcrnum Deo
,

mihi

licent,

quasi diceret
:

simus

glori

illius

regni hxredes

judicibus sua repetere


hibetur.

coram etlinicis etiam hoc null quidem lege pro:

Licet

socii, glorix consorles.


vuerit, similes ei erimus.

Scimus quoniam cm appa-

Sed slalim
et

ut

ab hoc faciendo averlat, noalferl,

Erimus oninc quod quo


fruitur ipse
;

est, frue-

vam, specialeni

prxeipuam ralionem

ob quaro

mur omni bono, quod


hxredilatem
fruitionem
!
!

est et

bealam

non expedit.
Sed ego sub nullius redicar potestate
ceret
: :

lerque, qualerque l'elicem omnis boni


pietalis.

quasi di-

Vide corollarium

Esto, liccat, non expedit

tamen

vobis, ne sub

Vers. 11.

Et

ii.ec

quidam..., id est, et

quidam ex
:

iniquorum judicum potestate redigamini; forte, non


sine fidei veslrx periculo
:

vobis laies quidem fuerunt. Sed abluti estis


licet
,

sci-

etenim limendum ne vos

his
,

peccalorum sordibus per lavacrum regeneel

avortant ab e, ob temporalia. Sed quarc D. Paulus


luxe ila vag, concise, obscure, et sub suo

ralionis

per pcenilentix lacrymas

et

non

abhili

nomine
magi-

tanlm
eslis

sed sanctii -icati estis, id est


sanclitatem
,

veram adepli

dixit? Forte, ne claris loquens, polesiales et


slralus lxderet, videretutque

animx

per internam Dei graliam

corum

jurisdictioni ob-

vobis infusant.

trectare; et ne,

si

hxc ejusEpistola ad eorum


sit
,

notiliam

Sed

justii icati estis, id est,


eslis jusliliam conseculi.

per

camdem

graliam,

perveniret, Evangclio nocerel. Quidquid


est Aposloli doclrina
:

conslans

veram

Subditi estote omni

human

molles, neque
aliuil

regnum Deiqum

masculorum concubitores, vita xterna nobis

elc.

Non

est

in Scripluris

Et hc quidam fuistis, sed abluti eslis. Per ablulionem intelligi potest vel ipse baplisnius,
ui

promissa. Ylrs. 11.

Talem prorss esse, qu quis peccalis ad Dcum ver conversus, accepta corum remissione, novuin induerit hominem, atque ila menle reiiovatus anibulel in novitale vitx, et in observalione niandaturum
Dei.

esl ablulio corporalis et exterior, vel baplismi cfsignilicat.

(ectUS qui est ablulio spirilualis el inlerior, i|uam oxlerior


illa

Sed sanctificaii eslis, id esl, purilatcni conseculi, ila ul jam ver et coram Deo sancli silis. Nain sanctilas non solm signilicat absentiam sordium verin etiam mundiliain sonat positivam el inhxrcntem, qu
,

In nomine Domini noslri Jetu Christi. Sensus per mritum Domini ac Kedeinptoris nostri Jesu Christi. Tola namque justilicalio et renoyatio noslra piincipio iisque ad linem el consuninialionein ascribenda est
:

quis applicalur ad Deuni gnilicai roctiiudiucm.

(lueinadmodni

justilia si

merilo passionis Chrisli. Et in Spiritu Dei nostri, id esl, virlulc Spirils sancli Deo noslro procedeolis. lluic enim auclori ea qux ad sanciilicaiioneni nostram pertinent, peculiariler in sacrfc Liiieris ascribi soient.

Sed jusii/icaii estis, id qux non aliud est quinn

est,

veram jusliliam

adepli,

Vers. 12.

Omnia mihi

licent,
:

sed non omnia ex-

inieriori-. boniinis reelitudo,

principaliter sila in conformilale mentis ad legem Dei.

Repetere sua in judipediunt, quasi dicat Aposlolus cio boa quidem, quatens timpliciler non est prohi-

103

IN EPIST.

AD COR1NTHJOS

464

crcatitrw, sive rgi....; sive ducibus...., sive magislratibus....;

coram
:

eis vocati,
si

comparele;

intcrrogali, rc-

et ab ipsis eliam pbilosophis habita pro indiffrente Ne igitur Corinthii , genlilibus pbilosophis seducli,

spondete
Irovcrsia
,

sed

qua

sit intcr

vos de secularibus con-

iiilinium clirislianum cligile in arbilrum,

licet, liccre

pularent idem de fornicatione, ac de lilibus esse; sciquidem, sed non expedire; inter ulrum:

poliusqum ad ethnicos judices rccurratis, ob multas

jam

allatas

raliones

sed prscrlim ne sub eoriiin

seryitule redigamini,
riculo.

cum inagno vestra

salmis pe-

que discrimen oslendil Aposlolus, dicens Corpus autem non okmcationi, scilicet deslinalum est, sicul venter escis coquendis; quasi diceret Non
i
:

ide

Vers. 13.

Esca ventri,

formatum
:

est corpus nostrum, ut fornicalioni

et venter escis
,

duas
lili-

vacet

sed ul famuletur
id est,

Domino

Sed Domino; et
esl,

alias raliones paucissimis verbis affert

ob quas

Domines corpori,
ul

corpus nostrum Domini

gare prorss non expdit. Primain desumit ex


lale rcruni, ob quas litigatur. Esca, res vilis
,

vili-

inenibrum ejus,
illius
:

et

Dominus

nostri corporis est, ut


capiti

ventri

caput

nostrum ergo corpus Domino

no-

sedando deslinala

el venter,

pars ignobilis, escis eo:

slro caste et sanel dbet faraulari,


tioni vacare.

non ver fornica-

quendis deslinalus, quasi diceret

Vobis christianis
,

Hic primain ralionem nola averlenlcm

ad Dei regnuni hreditale possidendum vocatis


expedit inter vos
liles

non

fornicatione.

Domini
:

est

corpus nostrum, et Dominus


;

liabere; propter res

escas et ad ventrem fer

qu ad tendunt omnes. Secundam


,

est nostri corporis

inenibrum sumus Christi Domini

Cbrislus aulem Dominus corporis nostri caput est

desumit brevitale durationis illarum.

h*c

relalio capilis ad

inenibrum, et membri ad caput,

Deus autem et hunc et has destruet. Dcus utraque et ventrem et escas destruet id est, connu usum
:

infert caslilalis obligationem. Sicut Cbrislus datus est

abolebil; usus

enim edendi cessabit

in

morte; post
,

caput corpori noslro, ut illud sanclificet et regat; sic corpus nostrum datum est Christo ut illi caslis et
,

resurrectioncm erimus sicut angeli Dei


denles, sicut nec nubentes.

non comeIhcc

sanclis

moribus deserviat.

Hc

dicuntur, ut baruin
diceret
:

Vers. ii.
nos...

Deus ver et Dominum suscitavit,

et

rerum conlemptus ingeratur; quasi


se vilia
,

in
;

Ne

pularent eliam banc relalionem temporalcm

et brevi desilura
filii

spernile

aliis relinquite

esse, et brevi desituram, scilicet, in morte, sicut lune

vos ver

Dei

seterna, divina, xslimate, curate,

desinet relalio vendis ad escas, et escarum ad ven-

prosequimini lol mentis sollicitudine el loto cordis


affectu.

trem, de qu versu prcdente, affirmt aiternam


fore hanc noslri

Deus cordis mei! Deus

totius cordis

mei
ad
,

cum Domino
,

relalionem, quia, sicut


et

totum cor

meum

ad

te trabe

totum cor

meum

le

Deus Christum Dominum crucifixum


citavit

morluum sus,

sursm leva; nullaque pars


CORPUS AUTEM
pus
,

ejus le diffluens
!

Ira-

mortuis

sic el

nos ad vitam ternam


,

per

hatur in terram, inhreat terne


.NON

FORNICATION!

Gl'3CC.,

(il

COV-

suam omnipotentiam suscilabit ut in ternum illi tanqum capili noslro, uniamur. Chrislo itaque, in
ternum noslro
capiti et
:

etc.

Syr.

porr'o

corpus non (ovnicationi


;

etc.
:

Domino, digne

id est,

san-

cum punclo pracedenle


talis erat,

ita

ut

incipiat phrasis
egit, et

cl et caste

serviendum
;

omnis impudiciti ebristiano


in nobis.

Porr, etc. Cap. 5, de enornii impudiciti


qualis nec inter gnies

qu

fugienda, horrenda

neenominetur

Hic de simplici
;

Vers. 15.

INescitis

quoniam corpora vestra.


,

fornicatione, et

quidem

inter gentiles vald frequenti

Claris explicat supradiclam relalionem

et

iulimam

bituin, nec per se

malum

non tamen expedit ob


:

causas supra dicias. Anselmus cl S. Tlionias referunt hanc senlenliam ad superiora de juditiis quasi diHaec contra judicia dixi, non quasi illicitum sit cat ex se in judicio sua repetere, sed quod nolim sub aliorum, scilicet judicum, advoealorum procuratorum, maxime infidelium, polebfcilem vos redigi. Omnia mihi licent, sed ego sub nullius redigar poteMulta mihi licent, qu lamen facere state. Sensus est nolim, ne redigar sub alienam polestatem, id est, non paliar me propter res pecuniarias ac temporales, velut essem sub earum polestale, vel abstrahi, vel distrahi, quomins libr elabsque impedimento serviam Deo. Quod non polero, si tempus et cogitationes impendam lilibus. Pro quo sensu nolandum est, Apostuhun fidles passim avocarc ab implicamenlis curaruin buqu sint expeditiores ad serviendum jus seculi Deo. Esca ventri (scilicet destinata est, Vers. 13.
: , : :

Deus autem et hunc et lias destruet, abolebit, in morle el resurrectione , ut scilicet non sit amplis venter escarum, qui escis pascalur, nec escae sint venlris,ut ventrem inescent et impleant. Filii namque resurrectionis qu venter cum caeteris membris restituelur, siculi neque nubent neque nubentur, ita nec eomedenl nec bibenl; sed erunt sicut angeli Dei in c,

lo,

Malin. 22. Si igilur hsec abolenda sunt, quia


; ,

usum

non habent nisi temporarium non debeo me eorum servum reddere eliam cum periculo, ne me propellant in fornicationem.

Corpus autem non fornicalioni (deslinalum et datum fornicemur), sed ut Domino caslo corpore serviamus, Christumque ut caput castis el sanclis moribus sequamur. lia Anselmus et Cbrysostomus. El Dominus corpori, Cbrislus scilicet corpori noslro
est, ul

aequ), ac venter escis, q. d. : Cur liles suscipitis ob lemporalia, qiuc ferc ad escas et ventrem lendunl? Esca enim res caduca est et vilis, ad hoc facta ut in

datus est in caput, ul illi quasi inunineat; q. d. Ergo corpora nostia non fornicalioni, sed Chrislo capili quasi membra, pure servirc debent, semperque caput suuin Christum, Christique purilatein aemulari.
:

Vers. li.

Deus

vero

el

Dominum

suscitavit

etc.

Quemadmodm,

inquit,

Deus Christum Dominum re;


:

ventrem projicialur

venter aulem vilissinia pars ho:

minis lanlm est ad hoc, ut escas coquat, digrai, et tam esca egerat, corrumpal, estque vas sordium

qum

venter peribunl, quia in morte fient esca veriniiun el. lict venter resurget, non lamen amplis escas admittet.

suscitavit morle ad vilain inimortalem ila et nostra corpora donabil immorlalilale ut ipsa quidem semper vivant, cessel autem usus membrorum ad ea quse sunt bujus corruptibilis viue, per virtiitem suam. Nescilis quonium corpora vcslra memVers. 15 hr snnl Chrisli ? Vosipsi enim, ac eonsequenter corpus

m
Chrisli

COMMENTAIUA. CAP.
Domini
,

VI.

4t>6

capilis Ecclesia;

unionem cuni corpressais urutpotc,

sunt actus IWdinis cl vitii; non diffrant

tamen seaggluti-

poribus nostris

ut cliristianum

omnem

cundiim speciem nalune, ut


Vers.
17.

ail hic

D. Thomas.
Graec.
,

geat od fornicationem cum horrore fugiendam;

Qui autem adheret.


est, qui caslo

qnae Cbrislo Domino, capili nostro, sacrilegam infrai injuriam. Si ncscitis, san scirc debetis corpora veslra

na tur Domino, id

corpore et animo ad-

hret Domino, unus

cum

eo

fil

spiritus, tutus scilieet,

esse Chrisli Domini membra. Sic Deus ipsum dedil

consensu et grali.

caput Ecclesia;, ut

sit

et

singulorum fidelium caput


;

Notandum ad mores.
Paucis verbis possunt hi trs ullimi versus in
l'or-

Ecclesia mysticum Chrisli corpus est


stiani, Chrisli

singuli chri-

membra, lum anima, tum corpore, quia


nostram assumpsit naturam, et

mam
sti

redigi.

Horrendum prorss sacrilegium


hoc tamen
;

esl Chri-

Chrislus inlegram

Domini membra in infamis meretricis membra


;

spirilalem et corpoream. Lict enim Chrislus

Domi-

commutare
sis
,

facis

chrisliane quisquis

nus

sit

caput nostrum, preipu ralione anima;, cui


;

qui fornicaris
,

quia Christi

fidem, graliam, vitam spiritualem et divinam inspiral

per Baptismum

fis
:

per fornicalionem

membrum cm sis membrum et


:

secundari tamen nostrum eliam caput est respectu

corpus meretricis

juxta illud Gnes. 2, 24

Erunt

noslrorum corporum, qu sunt anima; nostroe instrumenta, eisque largilur vim et facultatem, qu facilis
anima; mperanti pareant. Ad hoc attende, christiane! Chrislus caput tuuni est
Ecclesia;,
:

duo una caro, unumque corpus. Hoc sacrilegium horres; horre ergo et

per
et

cum horrore fugito fornicalionem quam membra Christi fiunt membra meretricis
Dei fiunt
,

lu Chrisli, capilis et per


:

membrum

de

le

in

Baptismo

Ba-

plismum, tam ver diccre potest Chrislus Hoc est corpus meum mysticum, scilieet et adoplivum, qum
in Eucharisti
:

Hoc sacrilegium fugere non conlcntus dilige Deum, adhre Deo per charitatem agglutinare Deo, fies unus cum Deo spiritus
filii
filii

diaboli.

Hoc

est corpus

meum

naturale, per

omnium Dei bonorum particeps et consors. Ad banc cum Deo unionem invitt Aposlolus quasi diccrel
;

transsubstantialionem.
veritaie
,

Hc concepl

et seri attenta

sursm corda,
casto

filii

Dei

Patrem veslrum

diligite

ipsi

concipe et horre fornicationis et omnis im-

amore adha;rete,

puritatis sacrilegam

enormitatem.
,

Vers. 18.
FACIAM
ErgOIie
ut ea meretrici

Fugite fornicationem. Caetera

ut unus sitis

cum

eo spiritus.
vitia

pufu-

TOLLENS ERGO MEMBRA CHRISTI


lollam

gnando vincunlur;
giendo
sortia.
scilieet,

sola libido fugiendo vi:icitur;

membra
?

qu

Christi sunt,

occasioncs, aspectus, colloquia, con-

tradam

Absit, inquis

hoc sacrilegium horres

rvera ta-

men

fit

per fornicalionem, ut probant sequentia.

Vers. 10.

An nescitis quonim
c
:

Omne peccatum, quodcumque fecerit... Aliud affert argumentum impuritalis fugiend;c, ductiim conlumeli
,

qui

adhret mefit

quam

fornicator infert corpori suo

ut

quem

retrici... Gra;c, qui aggluiinatr meretrici,

iinum
2,

injuria Cbrislo capili nostro illala

non moveat, moillata.

corpus

cum

Erunt enim, inquit Scriptura, Gen.


,

veal sallem contumelia proprio corpori suo

24, duo in carne un, id est

duo, per corporum unio-

Omne

aliud

teccatum

quod ordinari

coniinillunt

nem
est

sunt una caro.

Quod non minus physic verum


lict

homines, extra ipsorum corpus est,


canl ordinari in

id est,

non pecet

de meretrice, qum de conjuge;

enim actus

suum corpus, non


in

illud

maculant

externi

conjugum
;

et fornicantium vald diffrant in virtutis


,

dehoneslant.

gnre moris
justitiae
,

conjugum enim actus sunt


,

Qui autem fornicatur,

coRrus... Specialem hic


;

et temperantise
eslis

aclus aulem fornicantium

indicat fornicalionis malitiam


sui

in

hoc nimirm quod

et

anima vestra

membra
anima

chr S. Augustin., serm. 18,


Yita, inquit, cerporis

in hsec

Ecclcsi Christi. PulApostoli verba

cum

spiritu Christi.

accidentaliter,

Unus, non essentiaiiler, sed unus, inquam, charilale, voluniatis


:

est, vita
et

anim Deus

est.

consensu, grati etglori

quae

Spiritus Dei habitat in anima,


pore, ut
et

per animant in corsint

divinum

et

Deum,

ut

cum Deo

hominem faciunt quasi quasi unus idem que sit

quem habemus
tricis? Absit.

corpora nostra templum Deo.


,

Spinls sancli,

membra Christi faciam membra mereOslendit gravitalem peccali ejus qui fornicatur, ut qui Chrisluin caput suum conlumeli afficiat, dm membra ejus ad fornicationem proslituit, faciendo ea membra meretricis seu fornicari mulieris. Quod quidem summoper debel refugere christianus. An nescitis quoniam qui adhret mereVers. 10. trici, etc., unum corpus, per corporum unionem et commiitionem, ut, sicut mercatores in societaieunas habent opes, quia communes, sic fornicarii unum habent corpus, quia utriusque corpus est ulrique commune, ait Cajelanus; et sic sunt duo in came un, id est, duo sunt una caro. Quasi dical, duobus liet velul unus homo non spirilalis sed carnalis et quasi
Tollens ergo

Ambrosius, Anselm., (JEcumenius. Cnde lib. de ver Virg., demonstrat animamcaslam etsanctam esse sponsam Dei;eamque
spiritus. lia

ex hoc loco S. Basilius,


in divinre

imaginis excellentiam Iransferri ul cum spiritus alque ex hc cum Deo conjunctione tiaurire omnem purilatem, virlutein, incorruplionem pacem et tranquillilatem. Unilas, inquit Bernardus, spirils cum Deo hominis cor sursm habenlis, prolicienlis in Deum voluntalis est perfectio. Cm jam non solm vultquse Deusvulti sed sic sed etiam in affectu perffeest non tantum affeelus
,

Deo unus

fiai

non possit velle nisi quod Deus vull velle aulem quod Deus vult, hoc jam simile Deo esse est, etc.

dus

ut

lotus caro.
et

Vers. 17. est unus )

Qui autem adhret Domino


spiritus.
:

cum eo

fit

Cbrislo

Domino

unus cum

Sensus Qui fide et charitalc sese agglutinavit , is quodammod fit eo spiritus: nimirm conjunctione spiritus

fornicalionem. Pcculiare est fugiendo magis qum repugnando superaii. Hune igitnr hostem vincere qui volel, fugiat id est, ipsas eliam primas et solas hujus generis cogitaliones alque phantasmata pcnils ex animo repellat, et horum quoque occasioncs sedulo viiet. Omne peccatum quodeumque fecerit homo , extra corpus est, id est, laie quo non peccet in corjtus suum,

Vers. 18.

Fugite

vitio fornicalionis,

467
loLuin

IN EPIST.

AD COFMXTHIOS
Vins. 19.

468

hominem immorgit in cloacam. Audi D. Chrysostomum : Quonlm diei non polcrnt niliil esse pcjus
fornicatore
,

An nescitis quoniam membra vestra...


Cm
facti

Allerum

argumenliim fugiendag fornicationis.

aliter

iil

amplificavit
fit

dicens

In forni:

per baptismum

simus templum Spirits sancti

cationc lotnin corpus

scclcralurn et cxccranduni
in

forniealio csl sacrilega alque iinpia lempli profanalio.

tanqum enim incidens


dibusque
cl

lebetem immunditia

sor-

Tolus homo templum Uei est; mens hominis,


adiluin

<piasi

inquinamento linclum,

sic polluitur.

For-

lempli

anima;

facullales

basilica

corpus
lib.

nicalor peccat in corpus suum, illud corrumpendo cl

ver, quasi porticus. llinc, ut ait Terlulliaiiiis,

de

inquinando prselcr usum rationis,


ut idem doctor Angclicus ait ex

ait
1).

D. Thomas. Vel,

Cullu fem. 2
cilia csl.

hujus lempli

dilua et anlislila pudi-

Auguslino

quia

anima fornicaloris
tur
;

totalitcr carni in illo aclu subjici-

Qiem habetis

a Deo.

Auctorcm

tanti
;

muneris re-

ila

ut nihil aliud possit ibi cogilare, (ialquc sicut

censet, ut ingralitudinem exaggeret

quasi diceret:
,

equus

et

mulus

totus caro. Caelcras omiito aliorum

Injurias et ingrates est in Spiritum sanctum

qui per
qui Spi-

interpreialiones, quas videre est apud Estiuni, Corneliuni, etc.

graliam habitat

in

vobis, et in

Deum ipsum

ritum sanctum misit in vos. Totam itaque sanclissi-

Notandum ad

intcUigenliam.
,

niam Trinitatcm
calor
:

specialiter offendil christianus forni;

Sed ex earum varielate adverto

qud interprtes
,

Filium, cujus estniembrum


;

Spirilum sanctum,

semper laborrint

in

assignand speeiali ratione

ob

cujus est templum

Palreni

qui Spirilum

sanctum

quam

fornicans peccel in corpus suum.

OEcumenius

nobis ddit, et per Filium nos redemil.

ex Palribus Groccis supra decem cnumerat interprelationes


:

Patres Latini addideruut cl suas. Praeterea


allalae raliones, vel in

Et non estis vestri, id est, veslri juris. lltimuni argumenlum ductum sacrilego furlo, quod fornicator commiltit.

adverlo qud

aclum conjugalcm
speclanl potis

possunt relorqueri; vel

ad animam

Vers. 20.

Empti emm

estis..,

scilicet pretio

quam ad corpus
aflirmans,

bine texlum legi et relegi. Legcnii

iiKcstimabili, sanguinis Jcsu Cbrisli, Filii Dei.

Servus

et relegcnli subiit in

mcnlem, quod (amen scribo non sed dubitans, et aliquando, si Deo placet
scilicet,

emptilius maxiniam

domino

facil injuriant, si illuni

per hoc ipsum quod ejus est, offendat. Cavcte ergo

reflexurus

vel

hune versum 18 esse praceet

ne corpore, quod Domini


sed contra

est

Dominum

offendalis,

dcnlium conclusionem

sequelam; quasi diceret

Ilorrcle et fugite ergo fornicalionem,per

quam

fo.rn.t-

Glorificate et portate... Grsec., incorpore vestro


et

entor

membra

Gbristi

bra, peccat et in

commulans in meretricis memctenim chrislianum corpus suum


:

in

spiritu vestro,

qu

sunt Dei. Syr., idem. Porla(e

Deum

in

corpore, lemplo quod inhabitat.

erat, seu Cbrisli cra(

et

consequenter sanctum

pu-

Notandum ad

intelligentiam.

rum, nobilc,
cium,

et

quodanimoddivinum; ex christiano
et divino facit illud mcrelri-

Nemo

miretur qud Apostolus ad CorinHiios scri:

aulem, ex sanclo, nobili


vile
,

bens, lam acriler in fornicalionem invehatur


Ihus civilas erat Yeneri dicata
et
,

Corin-

sordidum
,

bestiale; vel esse versus


sil

1!)

in

qu scorlalionuia
,

quasi antecedens

ila

ut versus 19

liujus asserli

turpihidinum erat non tantm onmis licenlia

sed

probatio

seu ide fornicalorem peccare in corpus


sancti

el honor.

Cothys

dmon

apud Corinlbios
,

colilur,

suum, quia, cm per baptismum Spiiils

1cm-

pr.escs effoeminalorum et

impudicoriun

ait

Suidas

plum factum
mundiliam.

sit, polluit

illud

per fornicationis im-

yerho Cothys.
ples, ut

Iluic conjectura; favet

quod iisdem verbis

Fanum Veneris Corinlhi ila fuit locuplures quam mille habueril sacrorum famuquas dea;
,

Aposlolus fornicationis enormilalem exaggerei per


relalionem corporum nostrorum ad Spirilum sanctum,

Ias merelrices,

viri

mulieresque dedic-

runt, ail Slrabo, lib. 9, et Herodolus in Clio. Insuper

quibus anle per relalionem ad Jesum Chrislum


nescilis

An

mille quotidi seleclissima3 ex


puella;

tot

Grci

et
:

Asi

quoniam membra

vestra...

omnibus adventanlibus prostiluebantur

quod

corpus proprium non macult, non polluit. Omne peccatum, id est, pleraquc ononia peccata quse ordinari et coinmuniier faciunt bomines, extra corpus sunt. Qui aulem fornicatur, in corpus suum peccat; euni qui fornicatur, aul quoeumque modo peccat per imnnmdiliam carnal ni peccare in corpus suum , quia delionesiat illud, et ignomini aflicit excians in eo brulalem ac fdain libidinem qu niniirni ila prorss absorbetur animus, ut in eo actu nihil aliud cogi,

pretio redempt, san pe sanguine Filii Dei.


|

permagno

et.

ina?siimabili,

nem-

vos ipsos et corpora vestra lanqurh rem preliosam debelis intemerata servare Domino vestro. Quasi dical Magnj ;cslimate, niagni facile vestra corpora. Ne corpus luum vilipendas, ne gratis vendas, im maxiini ducas. Hxcest enim gloria Dei, si magni fiant illa corpora, qu Deus tanlo sibi pretio comparril, scilicel sanguine suo. Glorificate, et portate Deum in corpore vestro, castum
:

Quamobrem

lare possit.

illud

servando

in

Vers; 19.

An

obsequium

spirits

et Dei. Glorifi-

nescilis
,

quoniam membra
qui in vobis est,

vestra tem-

plum suut
Deo?
i

Spirits santi

quem

habetis

Promdc

fuluri in
si

Deum

"'il

ingrali et injuriosi,

muneris auctoSpirifttm sanctum per fortanti

corpore noslro, tanqum lemplo ejus, quando servanms illud purum ah omni immundiii, et nrnanius bonis operibus. Per hc enim Deus gloricainus
in

Deum

nicatione'ffi vobis expuleritis.

Et non

estis vestri

q. d.

Vestri ipsorum

id est

non

estis vestri juris.

\ ki:s. 20.

Empli enim

Non

estis juris vestri.

estis pretio magno. Sonsus Nain servi emptitii cslis, ulpole


:

apud bomines, secundm illud Malin. S Sic lux vestra coram hominibus, ut vidant tiptt vestra bona el glorijicent Patrem vestrum qui in clis est. Portamus aulem Deum in corpore noslro, quando corpus lotum obsequio Dei mancipamus. Metaplmr sumpt jumentis qire portant sessore.'ii, >;t ad ejus
licalur
:

luceat

vuluntalem movenlur.

469
llae

COMMENTARIA. CAP.
lionori etpietati ducebant, pillantes se
sibi

VII.

470

hoc modo

tione arcerentur. Corinthiari,


vire,
mitti

idem aeseortari
:

lasci-

felix

matrimonium captare. Vide Corneliiim

genio et libidini indnlgere. Hinc


contingit adir

Lapide,

in fine G cap., et in cap.


,

M,

v.

5; Tirinum

Corintlmm

quia

Non cuivis hoacs magnum al

in fine G cap.; Fronionduni

in proefatione.

Hinc non
J!

amasiis suis exigebant.

minoribus indigebant argumentis, quibus fornica-

CoroUarium
1" Nota divi Pauli

pictatis, seu in hoc capiteadpietatem

maxime no tunda,

et

inpraxim

redigenda.

versibus expressam,

mentem circa lites, ulonmem, quantum


v. 13.

octo primis
poteris,
li-

dunt Dei promissa et minx. yEternam Deus minalui

exhxrcdationem
se, suninio et

seu separationem et alienationem


si

tem
2"

viles.

Vide eliam dicta


v.

xterno bono,

fuerimus absimiles

Nota quod

10
filiis

diclum est de hxrcditale Dei


,

Netjue molles, neque jures, neque avari... neque rpaces,

possidend Dei
sanclis,

Deoque similibus
,

juslis et
,

neque ebriosi

lireditabunt
,

regnumDei. jEtemam
,

non aulem spuriis

filiis

nequam
,

et.

Deo
,

suam hxreditatein

rcguuni suum

suxque beatitu-

dissimilibus. Hincqiie slude

Deo

similis esse

sanctus

dinis consortium nobis promiltit, si sancti fuerimus,

juslus

pcccalum borrens, onine bonum cogitans


,

ipsique similes in moribus. Huic ergo divinx simili


tudini tolis

amans

Omnia Dei prxcepla tendunt ad banc nos tram moralem cum Deo similitudincm efficiendam 6cu ut Deo similes nos in moribus officiant. Malum
faciens.
;

viribus studeamus;
colubri

malum horreamus;
pcccalum
;

qunsi facie

fucj'mmus

virtutem

sanctitalem
3"

omnem

amplectamur.
in

prohibent, quod Deus, ipsa sanclilas


sunt oculi lui
,

borrel.

Mundi
iniqui

Nota rationes quibus Apostolus

septem ullimis
;

ne videas

talem non putois.

malum Habac, c. 1

el

respicere

ad

versibus Corinlbios fidles avertit fornicatione borrebis peccalum


,

cl

13.

Bonum,

sanclila,

ebristiano

Clirislo

iin toti san:

lem

juslitiam prxcipiunt, quia


,

Deus

ipsa bonilas

clissimx

Trinilali

maxime injuriosum
Christo

ebristiano,

ipsa justilia

ipsa sanclilas est.

Ununiquodquc Dei
,

quem

ex sancto etdivino facit sordidum etanimalem,


bestialem
;
; ,

prxceptum quxdam

divinse sanclilatis esl declaratio

et quasi
retricia
est.

eujus niembra facit

me-

quam imiiemur, ut sancti simus, sicut et ipse sanctus est. Ad banc eamdem similitudincm procurandam ten-

Deo,

quem

offendit per lioc

ipsum quod Dei

CAPUT
1.

VII.
rtiihi
:

CHAPITRE
Bonum
est

VII.

niini

De quibus aulem scripsistis mulicrem non tangere


:

ho-

2.

Propler fornica tionem aulem, unusquisque suam

uxoreni habeat, et unaquxque


3.
l'xori vir

suum virum babeat.


:

debilum reddat

siinililer

autem

et

les choses dont vous m'avez vous dirai qu'il csl avantageux l'homme de ne toucher aucune femme. 2. Nanmoins, pour vilerjla fornication, que chaque homme vive avec .sa femme, et chaque femme avec son m.iri. 5. Que le mari rende sa femme ce qu'il lui doit,
1.

Pour ce qui regarde

crit, je

uxor viro.
4.

et
,

la

femme

Mulier sui corporis potcslatem non liabet


similiter
liabet
,

sed

4.

Le corps de

ce qu'elle doit son mari. la femme n'est point en sa puissance,


:

mais en
n'est

vir

autem

et vir

sui

corporis potestalem

celle de son mari de mme le corps du mari point en sa puissance , mais en celle de sa

non
5.

sed mulier.
,

femme.
nisi forte
;

Noble fraudare invicem

ex consensu

ad leinpus, ut vacelis orationi


in idipsum,

et ilcrm revertimini

ne lentel vos Salanas propter incontinen-

5. Ne vous refusez point l'un l'autre ce devoir, si ce n'est du consentement de l'un et de l'autre, pour on temps, afin de vous exercer l'oraison ; et ensuite vivez ensemble comme auparavant, de peur que la
difficult

tiam veslram.
6.

que vous avez garder

la

continence ne

Hoc autem dico sccundm indulgcntiam

non

sccundra imperium.
7. Volo enim omnes vos esse sicut meipsum ; sed unusquisque proprium donum liabet ex Deo; alius

donne lieu Salan de vous lenter. G. Or je vous dis ceci par condescendance, et non par commandement. 7. Car je voudrais que vous fussiez tous comme moi; mais chacun a son don particulier, selon qu'il
le reoit de Dieu, l'un d'une manire, el l'autre d'une aulre.

quidem
8.
si sic

sic, alius

ver

sic.
:

Dico aulem non nuptis et viduis pernianeant, sicut


et ego.

Bonum

est

illis

liens

est de ceux qui ne sont plus dans les du mariage, et des veuves, je leur dclare qu'il leur est bon de demeurer dans cet lat omnie j'y
8.
,

Pour ce qui

9.

Quod

si

non se continent, nubant; melius

est

demeure moi-mme. 9. Si nanmoins ils sont trop

enim nubere qum mi.


10. pio
lis

autem qui malrinionio

juncii sunt, prxci-

non ego, sed Dominus, uxorem viro non disec-

derc.
11.

Quod

si

discesserit,
;

manere innuplam, aul


dimittat.

viro

suo reconciliari
12.

et vir

uxorem non

Nam

cxleris ego dico, non

Dominus

Si quis

faibles pour garder la continence, qu'ils se marient; car il vaut mieux se marier que d'tre brl. 10. Quant ceux qui sont maris, ce n'est pas moi mais le Seigneur, qui leur fait ce commandement Que la femme ne se spare point d'avec son mari. 11. Si elle s'en est spare , qu'elle demeure sans se marier, ou qu'elle se rconcilie avec sou mari; el que le mari de mme ne quille point sa femme. 12. Pour ce qui est des autres, ce n'esl p.i le ei gneur, mais c'est moi qui leur dis Qw. si un fidle a
: :

471
frater

IN EPIST.

AD COMNTIHOS
une femme qui demeurer avec
elle.
,

472
soit

uxorem habet infidelcm,

et luec consentit ha-

infidle,

bitare

cum
si

illo,

non dimitiat
lidclis

illarn.

lui, qu'il

consente do ne se spare point d'avec

laquelle

15. Et

qua mulier

habet virum inlidelem


ill,

13. Et

si

et lue consentit habilare

cum

non dimitiat

vi-

dle, lequel consenle

une femme fidle a un mari qui soit infide demeurer avec elle, qu'elle
saneiili par la

rum.
14. Sanctificalus est eniin vir inlidelis per mulierem

ne se spare point d'avec lui. 14. Car le mari infidle esi


fidle, et la

femme

lidelem,

et sanctificata est
:

mulier intidelis per virura

fidelem

alioquin

filii

veslri

immundi essent,
discedat

niinc

autem
15.

sancli sunt.

Qud

si

infidelis discedit,

non enim

servituti subjeclus est frater, aut soror in hujiismodi;


in

pace autem vocavit nos Deus.


10.

Undc enim

scis

mulier,
si

si

virum salvum

fa-

cis? aut unde scis, vir,

mulierem salvam
ambulel,

facis ?

17. Nisi unicuique sicul divisit

Dominus, unumet sicul in

quemque
omnibus

sicut vocavit

Deus

ita

mari autrement, vos enfants seraient impurs, au lieu que maintenant ils sont saints. 15. Si le mari infidle se spare d'avec sa femme qui est fidle, qu'elle le laisse aller, parce qu'un frre ou une sur ne sont point asservis en celle rencontre mais Dieu nous a appels pour vivre eu paix. 10. Car pie savez-vous, femme, si vous sauverez votre mari ? el que savez-vous mari si vous sauverez voire femme ? 17. Mais que chacun se conduise selon le don particulier qu'il a reu du Seigneur, et selon l'tal dans lequel Dieu l'a appel et c'est ce que j'ordonne dans
infidle csl sanctifie par le
fidle
:

femme

Ecclesiis doceo.

18. Circumcisus aliquis vocatus est? non adducat

prsepulium.

In

prputio,' aliquis

vocatus

est

non

circumeidatur.
19. Circumcisio nihil est, et

prpulium

nibil est;

loules les Eglises. 18. En homme est-il appel la foi tant circoncis ? qu'il n'af'ecle point de paratre incirconcis. Y est-il appel n'tant point circoncis? qu'il ne se fasse point circoncire. 19. Ce n'est rien d'lre circoncis, c: ce n'est rien d'tre incirconcis ; mais le tout est d'observer les

sed observatio mandatorum Dei.


20.

commandements de Dieu. 20. Que chacun demeure dans


est, in

l'tat

il

tait

Unusquisque

in

qu vocalione vocatus

e permaneat.
21. Servus vocalus es? non
si po'.cs fieri liber, sit tibi

cur

sed et

magis ulere.

22. Qui enim in


tus est

Domino vocatus

est servus, liber-

Domini

simililer qui liber vocatus est, servus

csl Chrisli.

25. Pretio empli estis

nolite fieri servi


est,

hominum.
fratres
,

24. Unusquisque

in

quo vocatus

in

hoc permaneat apud Dcum.


25.
Jiabeo

De
;

virginibiis

autem praceplum Domini non


,

appel. 21. Avez-vous t appel tant esclave? ne portez point cet tat avec peine, mais faites-en un bon usage, quand mme vous pourriez devenir libre. 22. Car celui qui, tant esclave, csl appel au service du Seigneur, devient affranchi du Seigneur ; et de mme celui qui est appel tant libre, devient esclave de Jsus-Christ. 23. Vous avez t achets d'un grand prix ne vous rendez pas esclaves des hommes. 24. Que chacun, mes frres, demeure dans l'tat o il tait lorsqu'il a t appel , et qu'il s'y tienne devant Dieu. 25. Quant aux vierges, je n'ai point reu de coml'a
;

quand Dieu

consilium autem do

tanqum misericordiam
fidelis.

mandement du Seigneur
je

mais voici

le

conseil

que

conseculus Domino, ut sim

20. Exislimo ergo hoc bonuni esse propter insianlein

necessilatem

quoniam bonum
noli

est

bomini

sic

esse.

27. Alligatus es uxori

qiuerere solutionem.

Solutus es ab uxore? noli quoerere uxorem.


28. Si autem acceperis
si

uxorem
:

non peccsti

et

tant fidle ministre du Seigneur, par la misricorde qu'il m'en a faite. 20. Je crois donc qu'il est avantageux , cause des ncessits pressantes de celte vie ; je veux dire qu'il est avantageux l'homme de ne point se marier. 27. Etes-vous li avec une femme? ne cherchez point vous dlier n'tes-vous point li avec une femme? ne cherchez poiut de femme. 28. Si nanmoins vous pousez une femme , vous
,
: :

donne

comme

nupserit virgo, non peccavit


:

tribulationem tamen

carnis habebunt hujusmodi

ego aulem vobis pnreo.


:

29.

Hoc

itaque dico, fratres


et qui

Tempus brve

est

reliquum est, ut
habentes sint
;

habenl uxores, tanqum non

30. Et qui fient

tanqum non

fientes

et qui

gau-

dent, tanqum non gaudentes;

el qui

emunt, tanqum

ne pchez pas; et si une fille se marie, elle ne pche pas mais ces personnes souffriront dans leur chair des afflictions et des peines or , je voudrais vous les pargner. 29. Voici donc ce que je vous dis, mes frres Le temps est court, et ainsi que ceux mmes qui ont des femmes soient comme n'en ayant point; 30 Et ceux qui pleurent comme ne pleurant point; ceux qui se rjouissent comme ne se rjouissant point ceux qui achtent comme ne possdant
; :

non possidentes
31. tur
:

Et qui ulunlur hoc mundo, tanqum non utan-

prseterit

enim

figura hujus

mundi.

32. Volo

aulem vos

sine solliciludine esse; qui sine

uxore est

sollicitus est qua;

Domini sunt, quomodo

placeat Deo.
33.

Qui autem
,

cum

uxore est, sollicitus est quac


placeat uxori
, ,

sunt mundi

quomodo
sit

et divisas est.

34. Et mulier inmipla

el virgo, cogitt quai


;

Do-

mini sunt, ut

sancta corpore et spirilu

qua;

autem

point ; 31. Enfin, ceux qui usent de ce monde, comme n'en usant poiut car la figure de ce monde passe. 52. Pour moi, je dsire vous voir dgags de soins. Celui qui n'est point mari s'occupe du soin des choses du Seigneur, el de ce qu'il doit faire pour plaire au Seigneur. 55. Mais celui qui est mari s'occupe du soin des choses du monde, et de ce qu'il doit faire pour plaire sa femme , et ainsi il se trouve partag. 54. De mme une femme qui n'est poinl marie , et une vierge s'occupe du soin des choses du Seigneur , afin d'tre sainte de corps et d'esprit ; mais
:

475
nupla est, cogitt qu
viro.
siuit

C0MMENTA1UA. CAP.
mundi
,

Vil.
est
et

474

quomod

placent

celle qui

monde,
mari
;

marie s'occupe du soin des choses du de ce qu'elle doit faire pour plaire son

35. Porr hoc ad ulililatem vestram dico

no ut
est

laqucum vobis injiciam


et

scd ad

id

quod honesluni

quod facullatem prx'beat sine impedimenlo Doniiobsecrandi.


56. Si quis autem turpem sevideri existimat super

num

35. Or je vous dis ceci pour votre avantage; no:i pour vous dresser un pige mais pour vous porter ce qui est plus parfait, et qui vous donne un moyen plus facile de prier Dieu sans empchement.
,

virgine sua,

qud
;

sit

supcradulta, et
si

ita

oporlct

fieri

quod
57.
'

vull faciat

non peccat,

nubal.

50. Si quelqu'un donc croit que ce lui soit un ds(pie sa (ille passe la fleur de son ge sans cire marie, et qu'il juge devoir la marier, qu'il fasse ce qu'il voudra; il ne pchera point si elle se marie.

honneur

Nam

qui slatuit in corde suo (irmus, non ha,

bons ncessitaient
ben

potestatem autem habens susc vo,

cessit

luntatis, et hoc judicavt in corde suo

servare virgi-

nein suani

facit.

57. Mais celui qui n'tant engag par aucune net qui se trouvant dans un plein pouvoir de , faire ce qu'il voudra, Iprend une ferme rsolution dans son cur, et juge en lui-mme qu'il doit conserver sa fille vierge , fait une bonne uvre. 38. Et ainsi celui qui marie sa lille fait bien ; mais ne la marie point fait encore mieux.

5S. Igilur et qui

malrimonio jungit virginem suam,


non jungit
,

ben

facit

et qui

melius

facit.

celui qui

50. Millier alligata est legi quanlo temporc vir ejus


vivit;

qud

si

dormierit vir ejus, liberata est; cui


in

vull nubal,

lantm

Domino.
si sic

59. La femme est lie la loi du mariage, tant que son mari est vivant; mais si son mari meurt, elle est libre. Qu'elle se marie qui elle voudra, pourvu que ce soit selon le Seigneur.
40. Cependant elle sera plus heureuse si elle deet je crois , comme je le lui conseille ; que j'ai aussi l'esprit de Dieu.

40.

Beatior autem erit

permanserit, secun-

dni

meum

consilium

puto aiilem qud et ego Spi-

meure veuve

riluni Dei

babeam.

ANALYSIS.
Varia resotvit dubia
sibi

Corinlhiis proposita circa

'

maneant clibes, quoadusque reconcilienlur,

v. 10,
sit
;

11.

conjugium, viduitatem,

et virginitatem.

Quarlum dubium.

Num
?

ctiam

insolubile

fidelis
si

Primum dubium.
de!

Num

christiano

homini per Spiri?

tum sanclum renaio, Uceat usus matrimonii


quod melius quidem
foret ab
,

Refon;

cum

infideli

conjugium

Distinyuit Apostolus
cum
fideli,

in-

fidelis pacifie coliabitare consentit

non

disce~

eo abstinerc

propter

dut fidelis
et

quia tune spes est quod convcrtaturinfidelis,


v.
,

vitandas (amen

impartiales
sibi dbitant
,

conjugati

coliabitare per-

gant
nisi

mutuum

reddanl; nec sese sparent


,

quod utriusque fin sanctificabuntur, .Si verb bifide lis prior dirimit conjugium
,

12, 13, 14.

et

non

est

pa-

ex eonsensu mutuo

ad tempus
:

et

at oraiioni fer,

ei ficus

sinalur abire
: lu'ie

et

tali

conjugio libra maneal


,

venlis vacenl et puris


liaritalis

post

quod tempas
;

idem famiin-

pars fidelis

in re

tamen consulatur Deus


sibi

et

unus-

commercium
non jubet
:

rptant

quod tamen Paalus


si fieri

quisque secundum grutiam


10, 17.

datant ambulet,

v.

15

dulgel
ut

eupil enim,

commode

posset,
,

conjugiis eliam disparibus non temer'e solvcn-

omnes
:;,

sibi forent

in conlinenli similes, v. 1

2,

5,

dis, transit
cile

Apostolus ad alias condiliones eliam non fa:

4,

c, 7.

mutandas

vull ergo

ut
,

quantum
v.

religio

sitiit

Secundum dubium. An
bere ?
si

innttptis et vidais expdiai

nu-

fidles sint in suo statu stabiles

18, 19, 20, 21, 22,

Respondet
uri, 8, 9.

satias esse at caiibes


,

maneant

quod

25, 24.

tamen non

se continent

nubaht

melius est nubere

Quintum dubium
tamen

circa

virginitatem.
,

v.

lllam com;

qum

Terlium dubium. An

lieeat

divortium?

v.

10.

Re,

mendat, ac malrimonio prfert


consulit, ut
;

mullas ob rationes
:

sic

non prcipiat
et

bonum quippe con25 usque


in

spondet ex Christi Domini prceplo, insolubile esse con-

jugium
(inem.

melior virginitas

clibatus,

jugium :eonjugali

igilur

non disecdanl ab iuvieem

aut

PARAPHUASIS
1
.

Quod

spectat ad quresliones

quas mihi per

lit

celis

posl quod
:

rursm ad idem commercium reex


infiiiniiale vestr leu-

terasvestrasproposuisiis; hoc

meumhabelote respon-

vertimini

ne Salan occasioncm prsehealis vos ad


;

sum.
i.

incontinentiam tentandi
Melius quidem est homini uxorem suam non lantalioni
G.

et

succumbatis.
infirmis
,

gere; tamen propter vitandas impuritates, unusquis-

Hoc autem dico lanqum


Vellcni cniin vos
:

indulgendo,

que habiiet cuin uxore su,


viro suo.
3.

et

unaquaeque uxor

cum
uxor

non pnecipiendo.
7.

omnes

esse

sicut meipsuni in

Mutuum
Quia

sibi

debitum reddanl

vir uxori, et

continenli

sed unusquisque Deo

donum proprium
vei taledivcr*

viro.
4.

habet
sibi

alius

quidem

taie

donum

alius

muluo sua corpora

sic

dederunl
,

ut
;

suin.
8.

nec millier sui corporis potestatem habeal

sed vir

Non

nuptis autem et viduis dico qud

iliis

bo-

nec

vir soi corporis jus

habeal, sed uxor


,

num
cum
9.

est, si sic innupli

maneant,

sicut cl

ego sum in-

.').

Ne

ilaque fraudelis vos invicem


,

nisi forte

nuplus.

ainbo consenserilis ad tempus

ut puris oraiioni va-

Qud

si

tamen non

se

continent,

malrimonio

475
junganlur
nicari.
:

IN EPIST.
salius

AD CORINTIIIOS
prceplum
consilium
; :

476

enim

est

uxorem

ducerc,

qum

for-

bine ego de ca vobis do

tanlummod
vir,

illud

autem do vobis, lanqum

qui

10. Conjugatis ego,


Ghrisli

non

meipso, sed aucloritatc

gratiam Domino conseculus sum, ut sim delis minisler Dei, ejusque

lur, facto scilicel

Domini prxcipio, ut ab invicem nos scparcnquoad llioruin divorlio


:

mentem

fideliler

exponam.
et inelius

20. Itaque exislimo et dico,

bonum
;

boc

Quod si vcr ob aliquam causam scparcntur, maneant cselibes, nul rcconeilientur. 12. Quod speclat ad alios, sciliect disparis fidei
11.

esse, scilicet virginem permanere

ita

dico, boc,
et

homiui,
est,

id est,

utrique sexui,

bonum

oplimum

peupler vitandani inexislentem in conjugio mole-

conjugalos
pit
:

Ghrislus Dominus de lalibus

niliil
:

praeceSi

sliam.
27. ras
:

bine ego Domini spiritu motus dico

quis

llaque
si

si sis

alligalus uxori,

nedivortium qux-

cluistianus uxor'em habet idololatridain, et


illo

heccum

sed

liber es, consulo,

ut sic

permaneas, nec

habitar consentit, non dimiltat enm.


si

quras uxorem.
28.

15. El

qua millier chrisliana virum habet idolo-

Hoc lanien

sic consulo, velut melius, ut

nolim

latram, qui
miltal
11.

eum

c;i

pacifie habitarc volueril,

non

di-

arbilreris

qud mal

feceris

nubendo. Si acceperis
nubat, non peecal:

eum.

uxorem, non peccsli,


vir inlidelis
(|iiasi

et si virgo

Jam enim

sanctificatus e>t

sed laies, conlracto conjugio, mullas sccundin car-

permulierem fidelem. Spescsi


Spcs
tent.
est

sanctificationis.

Etmu-

nem

tribulalioncsbabebunl; quibus ego vos, misera-

Iif inficlelis quasi sanclilieala est

per virum fidelem.


si

tione vestr duclus,

quod ad (idem converlatur,


lilii

simul cohabi-

29.

Hoc

ilaquc, fralres, vobis


,

oplcm eximi. omnibus


scilicet

dico, et ad

Secs ver

vesli

illegiluni
:

babebtmtur, et
et lcgili-

boc atlentos vos velim


brve est: hinc
pliis
fiet,

quod tempos \iue

in idoloruin cultu

ducabuntur

nunc aulcm

ut

non virgules modo de nusint sicut

mi

et pi educali, et spes est

quod

lient sancli, id est,

non cogitent, sed


;

ut et ipsi conjugali

Christian!.

inflUpti

15. Si ver paganus prior discedil, et

conjugium

50. Et qui ob adversa tristes sunt,


tristes
;

tanqum non tanqum


nihil

diiimit

sinalur

abhc

in tali

enim casu non obliga


tali

et qui

ob prospra

Iceti

sunt, tanqum non

tur pars ebristiana, libra

manet

conjugio.

Ad

heli

cl qui acquirunl, liuntque divites,

pacem vocavitnos Deus

Cbristi rcligionon eogit nos

babentes;
51. Et qui uluntur hujus

ad servilutem, qu pax nostra turbetur.


16. Ais, forte: Spes est conversionis. Res est vald
incerta.

mundi bonis, quasi non

utanlur

quia transitoria est facis hujus


in scenis comicis, in

mundi

in

Unde enim

scis? etc. llaque sine abirc, et tu

quo, sicut
oinnia.

momento

vertuntur

lu utero libertale.

Vermlamen unusquisque (hoc in negotio) secundm gratiam sibi dalam, ambulet, et in statu, in
17.

quo

eral,

cm ad
doceo
in

fidem vocatus est, stabiiis

permaesset

52. Vos autem conjugio deborlans, et ad clibatum exhortans, opto vos exemplos rerum periturarum solliciludinc, ut Deo vacelis liberis. Qui coelebs
est,

teat. lia

omnibus

Ecclesiis.
est, facial

curt quae Domini sunt, et


agit praecipu.

quomod

placeat

Deo

18. Aliquis ad fidem vocatus

cm jam
:

hoc

circumeisus
in

ne cutem atlrahi

alius genlilis

53.

Uxoralus autem

sollicilus est

de rbus hujus
et

prsnputio fidem suscepit? non curet de circumei-

mundi, quomod placeat uxori; sieque mente


divisus est, atquc distractus.

cura

sione. 19. Nullius

momenti sunl ad salutem circumeisio,


;

Si. Et mulier

innupia

et virgo

unic cogitai et

aul pra'pulium

sed

ldelis

observatio
babcl.

manda lorum

Dei

meditatur qn;e Domini sunt;


ut sancta
utilitali
sit

hocque unun curai,

maximum

ad eani

mnmcnlum

eteorpore

et spiritu.

Nupla vcr sludet

20. Unusquisque in eo vitao gnre, online, et condilione maneal, in quo erat,

ae venustali, reique familiari promovendoc. virginilatem vobis


;

cm
ne

vocatus est ad

fi-

35.

Cterm

commendans, ad
liber-

dem.
21. Si servus vocatus es,
ini
si
:

veslram utilitatem aspicio


sit

non autem laqueum

tibi

molestum

taii vcstra; injicio,

quasi velim conlinendi necessita:

potes in libertatem vocari, elige polis utser-

lem vobis
tein,

imponere sed vos adhorlor ad


,

virglnit-

vias

tanqum ad quid boneslius


Doininum obsecrandi.
autem pulat

et

quod majorem
cl

22. Quid

enim de

servitule aut liberlate curas,


?

cm
:

vobis pra'beat faculttem Deo vacandi,


clione

sine distra-

lurc apudChrist'im sint paria


tus est ad fidem, Christo

Qui enim servus vocaliber faetus est

Domino

50. Si quis

se dedecoris aliqnid pli,

et qui liber vocatus est, Cbristi

Domini Rcdemploris

ex eo quod virginem suam plusqnm nubilem serve!,


et judical

nostri servus faclus est.

quod eani debeal elocare; agat prout vosi

23.

Magno sanguinis
silis

Cbristi prelio redempli eslis


servi,

lueril;

non peecat,

tradateam nuplui.
in

ne ergo

passionum hominum

nec

Deum

of-

137.
1!

Qui ver firmum habens

aniino proposilum,

fendaiis uliqum, ut hominibus placealis.

cui aliunde proposito nihil obslal,


in sta-

sed plenam habet

24. Unusquisque igilur


tu, in
2.j.

Deo serviens, maneal

libertatem faciendi quod voit;

is,

inquam,

si

maturo

quo

erat,

cm

ad ebristianismum vocatus

est.

virginem | judicio decrevit


\\

suam

in virginilatis slalu

De

virginilaie servand,

nullum Chrislus ddit

servare, ben et melis facit.

477
58.
Igilur et qui
facil
:

COMMENTARIA. CAP.
matrimonio jungit virginem suani,
non jungit, melis
facit.

VII.

47a

40. Bealior

aulem

erit, si crclebs
:

permanserit se-

ben

et qui

59. Millier vincta est


vit ejus maritus
:

lege eonjugii, quamdi. vi-

ubi ver morluus est, libra est;

cundm consilium meum arbitrer autcm quod Dei sprilum habeam et idc qud Deo sit consilium meum.
;

cui vult rursin nubat,


Sliauo.

dummod

nubat

vire-

chri-

COMMENTARIA.
Vers.
I.

De

quibus autem
lue incipit

scripsistis

mihi...

nicationcs

quod omnia
et

inipurilatis

gnera includit

Juxta Tbeodoretum, ad varia Corinlbiorum consulta respondet Apostolus. Primo aulem rogrant Corintliii circa malrimonii usiim
,

tomus seeundus, ubi

Fornicalionum lamen

aliarum impurilatum vilanda-

rum

graii, lnisquisque vestrm


;

uxorem quam duxit

habeat. Syr., leneat


id est,

/Elhiop., Iiabilet

cum uxore

su,

an

baplizatis liceat

post Baplismum

uli

con-

habere pergat, eque utalur. Idem de uxore

jugio anle

Baplismum eonlraclo? Sive pseudoaposloli,


,

intelligc,

quandoquidem una

est nalura, ait Tlieodo,

ut sancliores haberentur

Corinthios docuerint

are
sive

retus.

Conjugalem conlinentiam concedit Apostolus

uxori abstinendum esse, ut ait Ambrosius, et post

non

prx-cipit, ut ipsemet explical v. 6.

Mull minus

ipsum
hoc

S.

Anselmus

aliique

recentiores inulli

hic conjugium proc-cipil


et

omnibus

cliam sacerdolibus

aliqui

Corinlbiorum, pielatis studiosiores, excoet

monachis

ul perverse infrant hxrelici ex voce

gilrint, ut orationi

pielati

liberis vacarent
sit,

sic

dislribuliv

unusquisque... 1 Quia

de

contrahendo
agerctur de
,

\olunl
tes

alii,

inter

quos Eslius. Quidquid

juxta

omliceat
;

conjugio hic non agitnr, sed


conjugio
ipsi
,

v. 8. 2" Elsi

anliquos, bic non quauitur an baplizatis liceat


v.

illud

Apostolus non prxcipcret


:

alias sibi

uxorem ducere; de hoc enim


uti conjugali

8, sed an

illis

contradiceret diccnli v. 7

Volo omnes homines


:

consuetudine

ut loquilur Theodorelus
,

esse sicut
illis si sic

meipsum

v.
;

Non
58
:

nuptis dico

bonum

est

seu an

illis

abstinendum esset re uxori


;

an non

permaneant

v.

Qui matrimonio jungit

ut ait D. Albanasius

et ila explicant D.

Chrysosto-

virginem suam, ben facil; qui non jungit, melis facil.

mus

Theophylactus, Hieronymus ad versus Jovinia,

Adde quod

num

lib.

1,

citatus

Gagno

Cornelio, etc. Iluic

etsi conjugium prciperet capacibus et non impedilis hominibus illud prciperet non autem
,

autem quaeslioni respondet Apostolus conlinentiam quidem laudans, fornicationem ver vituperans, conjugalcm autem conlinentiam concedens
retus. Sensus itaque est
:

volo obslriclis,

cl

eonjugii incapacibus.

Sed quid miquos imvis

rum,

si

tam perverse raliocinenlur


non
fuerit

hx'retici,

ait

Tbeodo-

puritas

exexcavit. Ade verum est hreticum

Quod

spectat ad quaesliones

fuisse, qui

impudicus.
,

quas mihi per veslras


babelote responsum.

lilteras proposuislis,

hoc

meum

Vers.

5.

;
,

Uxori vir debitum. Grce.

dbitant

benevolentiam
nicatio
,

Syr., dilcelionem. Duplex vitanda for-

Primum dubium seu prima qustio. An chri&liano liceat usus eonjugii ? Ac quia primo rogstis num chrisliano
,

propria al alina.
et

maritus uxori
,

Ad utrainque vitandam uxor marilo debilum amoris et ho-

homini

quippe clesli, et per Spirilum sanctum rcuato, liceat

usus malrimonii.

Bespondeo
,

noris reddat officium. Debilum conjugale ad ulrumque conjugem ;equaliter perlinet.

bonum. Gr;ec, pul;

Vers.

4.

Mulier
:

sui

corporis potestatem. Grce,

ckrum

id est

egregium

et laudabile

seu melius et

jus, etc. Affertiir ratio cur

mutuum

sil

debilum,

et

uxorem suam non tangere, seu ab illius amplexu abstiid est, non cognoscere nere, et nullum eonjugii aclum exercere. Syr., ad
laudabilius esse ([uidem
muliereni non accdere. Abslinere ab uxore, ait Eras-

ulrique parti aequale; quia scilicet sua sibi corpora

mutu dederunt
potestatem habet

bine neuter plenam sui corporis

neuter sui juris est

in oflieio

con-

jugali; sed aller alteri obstrietus. Quia paria sunt jura,

mus. Hoc enim angelicum


liomineque
ccelesti et

est et

sumni optandum
In

paria sunt et dbita

bine nec possunt

sibi

mulu

renato

maxime dignum.

uno

corpus denegaro

nec

alteri iradere.

sexu, alterum inlellige, ait divus Chrysostomus.

Vers.
Vers.

2.
I.

marilo accipitur. Debilum, Grxc dbitant benevolenQuod atlinet ad quxstiones quas mihi proposuislis de tiam ; ila honesi peripbrasi debilum conjugale cirmalrimonii et cadibats jure, usu, fruclu, .sic respon- 1 cumseribil Apostolus. llect aulem debilum vocatur, deo Bonum est homini mulierem non tangere. Bonum debelur. Cujus ratio sequig quia ex justifia qudam id est, pulchrum, res prclara, eximia est. lia Thotur phyl. Bonum ergo est bonum morale et spiriluale, Vers. 4. Mulier sui corporis potestatem non haquod per se facil ad eoncupiscenliaj vicloriam pietabet etc. Sui corporis, scilicet secundm ea
q. d.
:

Propter fornicationem... Gra?c, De quibus aulem mihi,


scripsistis

Vers.
for-

5.

Nolite fraudare invicem... Defrau,

dare bic est continere

altero invilo
:

ait

Theophy-

tem
est,

et salulein.

Rurm

tangere, vel cognoscere mulie-

membrd

reni, Ilebneis boiiesl

et

modeste loquentibus idem


seilirel

'\

quod exercere aclum eonjugii. Vers. 2. Propter fornicationem autem, ne

sexnm dislinguunl, et qualens ea serviuni ctui conjygali. Potestatem, ut pro su vOlunlate possil continere, vel alteri se conjungere, non habet mulier pula
qua:

in

tamen caste vivere nolit, anusquisque suam uxorem habeat. Suam, GraJc propriam. >vA at illud propter fornicationem, subaudi,
si

eam

incidal,

eaelebs sit, et

uxor, sed maritus, idqiie sibi lantm non alleri. lia S. Augusl., lib. 5 contra Julian., cap. 4, uude pro potestatem non habet, Grc ,jus non habet, scilicet ad

conlinendum,
Vers.
S.

vitandam. \eks. 5.

Uxori

vir

debilum reddat,cic. Vir pro

vel ul alleri corpus suiiin Iradat. Sulile fraudare invicem, negando debituin conjugale, ititi forte exconsensu, ad lempus, ul va-

479
lactus.

IN EPIST.

Ai)

COWNTHIOS
Volo, opio, vellem, optrim,
si

480
posset,

Ne
et

itaque lioc debiluin vol)is denegetis


,

nisi

votum

est,

EX CONSENSU
orationi

et

AD TEMPES,

et

UT ORA IOM
i

Gl'C,

non prceptum, optrim omnes vos esse sicut


iislm
in

mi -

jejunio vacetis. Pnitenlia et oratio comi;

conlinenti
ait

aiiD. Cbrysoslomus. Virgo erat

oratio sauctits. Jejunium disponit ad oralioneni ficat jejunium. Pnitenlia et jejunium quasi corpus,

Paulus,

QEcumenius. Vide apud Esiium multas


L>.

sanctorum Patrum cilaiiones pro

Pauli clibatu.

oratio quasi
sanclitalis,

anima

utrumque simul
cflicit.

quasi totum

Sed

dncso.oisq.ue
,

proprilm donum...

Ad

conjugato-

Deo gralum

Non

dixit simpliciter

rum solatium
Gaslitas

Dei

donum

appellal eliam malriinoalia

ut oretis, sed ut orationi vacetis, puris, fervenlis


cl

nium. Alia quippe Uei dona sunt majora,

minora.

niagis assidue

sub oralionis nominc

inlellige cl

aulem conjugalis,

lict

donum

sit

virginilalo

sacrificium et Eucharislia

perceplionem , qu:e sunt

minus, Dei lamen


Vers. 8.

donum

est.

orationes prcipu

et

que majorera postulant et

Dico autem non buptis m


,

vidiis...

Se-

puritatem et recollectionem. Uinc Ecclesia conjugalis

cundum dubium

seu secunda quaeslio.

coniinentiam suadet diebus Deo specialiler sacris,

An
duas

christiano expdit nubere.

mystriorum celebrlioni
cipation! dediealis;

et

per Eucharistiam parti-

Quaesierant Corintbii circa


,

nondm nuptos

el vi-

simililcr et

temporibus orationi
ut

num

expdiai nubere.
,

et pnitenlia' deslinals. Sic


cipiat
:

(amen suadet

non pr-

Dico non nuptis unqum

seu qui matrimonii juest, iis

li;ec

enim conlinenlia dbet ex eonsensu inuU

gum nondm
Tbcodorelus.

acceperunt; et viduis, id
,

qui
;

luo

fieri.

acccperunl quidem
itU'Dl

sed morte

disjuncti

fuerunl

ET

ITERtlM REVERTIMINI IN IDIPSUM... Syr.,


;

negotium
ctt

iEtbiop. vers.,

et

iterm estote simul. Rvera


,

Bonum est
caclibes

illis.
,

Syr.,

satius

est, seu expedit ut


,

i to significal in

umim

seu in

eumdem

locura

maneant

sine matrimonio

sicut et ego

cx-

vcl

tborum.

Igitur

sensus esl:Quo soleranitalis et

lebs

sum; idem Tbeodorelus. Tanlm abest


conjugium prcipiat, sicut
illo,

ut

Apo-

oralionis explelo lempore, solitum familiaritalis

com-

stolus
lici;

in v.

2 dicunt b;re-

mercium
rali
,

repelile; ne

si

diutis manealis liioro sepa-

quin im debortalur ab

omnesque innuptos
iiortalur.

Satanas ex bc diuturnitate sinnat occasionem

ad su excmplum in clibatu imitandum


D. Ambr. el D. Auselmus
Iiic si

vos tentandi; et vos, ob inconlinenliam, ad

quam

pro-

asserunt D. Paulum

clives eslis, tenlationi succumbatis. Corinlhii, nt notai

nunquni fuisse uxoratum

enim uxorcm duxit qui


ipsi

Maronius, Annol. loin.


et

1,

eranl genio suo salacissimi,


dedilissimi. Vide

boc

dixit, sicut

et ego, ergo omnes homines uxora-

pr cleris Grcis Veneris studio


Vers.

tos esse voluit,

nullamque virginem esse, sibique

dicta in line cap. G.

mini.

Hoc autem dico... boc, scilicet, reverliG. Non prcipio, sed pennilto non jubeo, sed in;

conlradiceret

D. Anselm. ex D. Ambrosio, seu, ut


Ililario
si

volunt

alii,

ex

diacono.

Vers.

9.

Quod

non continent, nubant,


inlellige sicut

id est,

dulgco. Syr., hoc autem dico tanqum infirmis, non ex


prcepto.

matrimonio jungantur. Hoc


tellexre sancti Paires

omnes

in-

Vers.
homines
viei
;

7.

Volo
,

apud Estium
est,

cilati, scilicet

de

enim omnes vos...


velni

Grc, omnes
esse

iis

quibtis

nubendi potestas

non ver de

obslriclis

Syr.

siquidem ego
puritate

omnes liomines

continenli voto. Hi enim ad sanctiora inconlincnli


sine

instar in

(qualis fuerit Paultis

indical

remdia debent confugere,

ait

Eslius, ad jeju-

v. 8).

nium, oralioneni,
taie.

vigilias, pias meditaliones, lectiones

Grc, ut vacetis jejunio et orationi. Et ilerhm revertimini in idipsum; Grc et iterkm ad idem conveniatis. LU sensus sit Oralionis terapore linilo conjugibus redeundum ad 0|ius consueinm quod, inquit Hieronymus, erubescitsuovocarinomine. Ne tenlet vos Satanas, idesl, ne in adulterium aliasve damnabiles corruptelas vos lenlando pertrabat diabolus si diulius maneatis tboro separati. Propter inconlinenliam vestram. Sensus Post orationem redile ad opus conjugale; quod ut facialis, inonco propter inconlinenliam vestram ne alioqui Satanas vos sollicitet et inducat ad dtriora. Vers. 6. Hoc aulem dico secundhm indnlgenliam, Gopulain indulgeo, non prcipio. etc., q. d. Vers. 7. Volo enim omnes vos esse sicut meipsum, quoad clibalum et continenliam. Nota volo, id est, vellem cuperem, optarem si commode fieri posset. Volo ergo signifie al hic aclum volendi ineboalum et imperfectum. Paires ex eo colliguni et docent l'aulum ab omni cneubitu sesc continuisse, el in perptua caslilale vixisse, ut piphanius, hresi 58; Hieronymus ad Eustocb., cap. 8, et in epist. ad Celanliani cap. 8; Augustinus, lib. de Grali et Libero
cetis orationi;
,
:
:

De

fidelibus agit Apostolus, ac dicere vuli,

non
alii

unum omnia

babere, sed alios

alia.

Quidam enim doalii

num

babcnl caslilalis conjugalis,

vidualis,

virginalis.

\ ers. 8.

Dico autem non

nuptis,

et

viduis

bonum

permaneant (scilicet innupli uli sunt), sicut et ego innuptus permaneo. Bonum est si sic permaneant, id est, permanere velint q. d.: Volo, id est, velim , omnes esse sicut meipsum, hoc est, esse virgines uti ego virgo sum; sed nolo id pra:cipere. Vers. 9. Quod si no)i se continent, nubant. Melius (satins) est enim nubere, qnm uri ; scilicet, nisi jain per votum nupseris Cbristo. Illis nubere qnm uri melius est, qui adbuc nubere possunt. Apostolus enim dal causam cur velit incontinentes el fragiles nubere, ne scilicet urantur, id esl, fornicenlur nam alios generosos pugiles vull conlinere. Q. d. Qui se melius esl enim nubere, non continent, nubant qum non conlinere. Ita Theodor., Ambros., Anselm., S. Tliom., Augustin. Melius, inquit Hieronym., c>t nubere qum uri id est, melius est marilum ducerc
est illis si sic
;

qum

lornicari. Uritur ergo,

non qui tenialnr incenlivo


:

Arbitrio, cap. 4, etc.

Sed unusquisqueproprium donum


quidem
sic, alius

Itabel

ex Deo: alius

verbsic; id est. alius laie, alius

aulem

[l

non qui sed qui tentatione superatur sentit, sed qui consentit. Quomod dicitur uri ign, non qui calorem ejus qualitercumque molestum sibi saucialur. sentit, sed qui admoto ign hedilur ac
libidinis,

481

COMMENTAKIA. CAP. VU.


olii,

482
est.

sacras, perpeluam occupationcm; ad fugam riculosorum colloquiorum, aspecluum, etc.

pc-

'

Sacramentum
ne, suo

Conjuges

igitur

sua insolubili unio-

amorc

sincero, et complacenti mutu, liane

MEL1US EST
yEthiop.

EMM NUBERE QUAM UW. ClXC., versio, qum fornicari. Eodem modo D.
,

'ujnili ;

imilenlur et fidelitcr exhibeant Christi unionem

cum
De

Ilie-

Eeclesi spons su. Caveant ne sint signa mendacia,


fallacia
,

ronymus ab Eslio citalus. Sicul urilur ab igne, non qui calorem sentit sed qui ab igne laeditur et qui sentit realiter aduritur, ita libidinc urilur, non
eam, sed qui consentit
illi
;

et

ne Christi

et Eeclesi: sint opprobria.

bis fus Ephcs., cap. 5, in fine.

Vers. 12.

Nam

c.-eteris

ego dico, non Dominus...


in
v.

qui ab e vincilur, et vi-

Hc

verba multi ad praecedentia


:

8 referunt,

clus succumbil tentation*


po'jOxi.

hoc est propri

ignii,

nu-

voluntquc hune esse sensum

Conjugalis prnecipt

Tenlalio itaque non est ustio, sed solus tenquin im tenlalio, si vincalur, tationi consensus
:

Dominus, non ego,


nuplis, ego consulo.

etc. CaHeris

autem

scilicet

non

Dominus non
ait

prcipit, ut innupti

coronae niateria est. San


si

si

non coronaltir

nisi victor,

permaneant. Froniondus

qud Calharinus primus

nulla sine certaminc vieloria, tentari, contra ten-

hsec verba sic intellexit contra


nihil

omnes

veleres.
si

Sed

cril

tationem cerlare,
sari uni est.

eamque

vincere, ad

coronam noces-

ad hoc cogal, puto naluralius,


:

ad sequentia re

feranlur

ila

ut per cteros
lia

inlelligantur conjugali

Vers. 10.

lis

autem qui matrimonio... Tertium

disparis

(itlci.

intellexit

D. Aug. apud Fronion:

dubium, seu

terlia quxslio.
inter christianos Ikeat divorlium.

dum

ita

D. Ansclnius; quasi diceret


,

De

conjugalis

An
Circa

(idelibus hactens egi


ut vacetis orationi
:

ul v. 5 salis indicavi, dicens,


iis

malrimonii insolubililatem consullum erat


D. Paulus, respiciens ad prceptum
ait
:

jam cleris loquor,


,

niniirm

Corinlliiis.

qui sunt disparis fidei


est, aller

seu quorum unus cliristianus

Domini de uxore non dimittend,


FR.ECIPIO, NON EGO, SED DoMJNIJS
,

Conjugalis

paganus. Tune, ad Apostolorum pnedicatiout

id CSt,

CgO nOU

nem, quotidi contingebat


infidelitate

unus conjugalorum cre-

meipso, sed ex Cbrisii Domini aucloritate et voluntale


nobis iraditione nota, jubeo ut ab invicem non separentur
,

derel in Chrislum, lieretque cliristianus, aller ver in

su remancret. Ilinc ergo diflicullas orieehristianus ab infideli deberet discedere,


illo

facto scilicet

quoad tborum

divorlio.

Nec
Nisi

balur,

num

uxor marito discedat, nec maritus uxorem dimittat.


Inlellige

an ver cum

permancre. Et probabile est quod


lillcras

clausulam Christo Domino additam

banc diflicultatem Corinlhii per


proposuerint.

suas Apostolo

ob fornicationem. Quoc clausula ad ulrumque


aqualiter spectat.

sexum

Hoc Domini prseceplum de malrinunc qu'idem scriplum


10, 9; Lucre 16,
est Matlb.

Quartum ergo dubium

seu quarta qusestio.

monii

insoluliililale

Num

fidelis

cum

infideli

conjugium

sit

indissolubile.
fidei

5, 32, et

19, 9; Marci

18.

Tune

Nota qud

dilficullas sit
:

memri noluin erat. Quod si discesserit... Quod si ob i'orVers. 11. nicalionem, aut aliam ob causam uxor separata fueit
aulem
sol traditione ac

susceptioncm contraclo
infideli

de matrimonio auto nec enim fideli licuit


fine

cum
ex-

conlrahere, sed, ut in

capilis dicit ipse

Paulus, tantm in Domino, id est,


plicat

fideli et pio, ut

viro suo, aut maneat clebs, aut


concilielur.

cum
paria

viro suo re-

Theodor.

Ilinc D. Chrys., et post

eum Theod.,

Idem

inlellige

de viro

enim

utrin-

Theopli., notant

qud non

dicit Apostolus, si quis


si

que jura. Eligant aut jure conjugii non


ciliari.

uti,

autrecon-

vult acciperc infidelem, sed

Chrislus Dominus

lic

sicut alibi,
,

fec.il et ctocuit.

Ecclesiam enim sponsam suam


lam,
sibi

in

suo sanguine lodimillit

quis habet infidelem. quod culls disparitas nondm irritabat matrimonium hoc enim non D. Paulo, sed ab Ee-

Nota

et

copulavit in ternum.

Nec Ecclesiam

clesi fuit institulum.

Dubium
:

resolulurus Apostolus,
dico..., id est,

Ciiristus

unqum

nec Chrislum Ecclcsia deseret.

quasi prfatur dicens

Nam cleris ego

Hocquc
est,
ait

facto docet et

liter uniri.

prccpto conjugalos insolubiSacramcntiim hoc malrimouii magnum


,
, :

de talibus conjugiis Cluistus


pit;

nihil dixit, nihil prreceet Domini uxorem ha-

sed ego, apostolic auctorilale fretus


:

Apostolus

ego autem dico in Christo

et in

Spirilu motus, dico

Si quis Cliristianus

Eeclesi.
bilis

Sacra: Cbrisli

cum
est

Eeclesi unionis insolu-

bet idololatridam, et hsec

cum

illo

habitare consentit,

bonorarium signum
salis dclarai

matrimonium

et in

hoc

non

illam dimittat.

debuisse't. Nain de slimulo carnis alibi querilur Dalus est, inquit mini stimulus carnis me, etc., 2 Cor. 12. Accmmodatiusest lexlui, ut nubere dicalur melius qum un, quianubere minus malum est, et secundm veniam concessum uri vero dulerius, ac minime concedendum Ideo melius est nubere, quia pejus est uri. > 1 bornas mehus intcrprelatur magis tolerandum
:

suum hoc consilium uxorem ducere

igne deduclum , igmri, incendi comburi. Quod si uri non plus esset qum pati motus libidinis, ci inquietari siimulis carnis, ul volunt scclarii ; jam ipse Paulus, qui supra dixit \olo oitmes homines esse skut meipsum, juxla
, :

Quod

Gnccum verbum ab

spectat

ad gloriam, formeatio deputatur ad pnam.

elc.

lis autem, qui matrimonio juncli sunt, Respicit Apostolus ad pneceptum doniinicum : non licere viro dimillere uxorem, nec uxori virum,

Vers. 10.

excepta causa fornicalionis.Malth. 5 Luc. 6.

et 19;

Marc. 10

Vers. 11. Quod si discesserit..., reconciliari Kinc sequitur divorlium , eliam jusluni cl licituni, non solvere matrimouii vinculum sed tantm thori consortium ut si conjux sit adultra, non liceal viro inno: , ,

centi aliud inire matrimonium. Eadem est raiiouxoris, si vir s'il adulter. /,'( vir uxorem non dimittat, sine

laie

quoque

est
:

quod

S.

Marlinum dicere solilum

lert bulpilius

rc-

Conjutjium pertinel ad veniam, virginila

gravi et jusl causa. Nam ob foriiicationcm juslis de causis licel dimitlere.

et

ahis

483
Vers. 13.

IN EPIST.

AD
'

COUINTIIIOS
Alioqlin,
id est, si

m
separaremini ab invicem, filu
nati
;

Et
;

si

qua mulier... Utrique scxui

paria dat monila

quia par ulriusque condilio, et par

vestri essent immuxdi. Mecque duobus modis, 1 quia


illegitimi

uliiiisquc conjunctio.

baberenluretex illegitimo matrimonio

Vers, 14.
lis....
afl'ert

Sanctificatus est enim

mk

infide-

2 quia profani firent et idololatr; quia in idolorum

ralioncs.
:

Duas superioris asscrlionis, seu resolulionis Primam ex parte conjugua] Uuclam


;

cullu educarentiir.

Nunc autem sancti sont,


educali
:

id est, et legilimi

et pi

quasi diceret

tanlm abest ut

in allegato
;

casu

sit

pro

liincque

magna spes

est

quod

fient

sancti,
,

chrisliano aliquod fulci pcrieulum

quiniin

magna

id est, Christian!.

Sunt quasi dsignai! sanclilati

et

spes est sanclificalionis pro pagano.

perhoceliam
sanctus est;
cap. 39.
Ilinc

saluti, ait Tertullianus, lib.

de Anima,

Sanctificatus est enim... Non


sed sanctificatur
sanclitatein
titatis.
;

dixil,

ergo nulluni Calvino patrocinium diet

D. Chrys., id est, prrcparatur ad


,

centi, fidelium filios nasci sanclos,

Baptismo non
de interna
;

disponiturad (idem
ille

quie radix est san-

indigere.

Etenim hic Apostolus non

agil

Elenini paganus
et pacifie

cum uxore
sibi

su cliristian

anima: sanctitatc, aut parenlm, aut (iliorum

sed de

bnvole
ligionis

vivendo, eique sua chrislianaj reipsi viani stcrnit

imperfect, inchoat, seu de prparalione ad sancti-

exercitia
;

permiltendo,

talcm. Parenlm quidem infidelium, per sanclam con-

ad sanclitatem

magna spes

est

quod per uxorem

versationem

cum

parte

fideli

filiorum vero, per sanail

suani brcvi convertatur ad lidemet sanctilicetur. Can-

ctam educaliouem, seu, ut

Terlul., de

Anima,

didalus est limoris,


ail

ait Terlull.

candidatus est

fidei,

per inslilulionis diseiplinam. Hinc enim et Apostolus


ex sancificato allero sexu sanclos procreari
ait
,

D. Hier. Sancta et fidelis doinus viruin sanclificat

lam

infidelem, jara candidatus est fidei,

qucm
bxc

liliorum et

ex seminis prxTogaliv
plina
;

qum ex

inslilulionis disci-

nepolum credens lurba circumdal


tam. Mullis exemplis confirmata

D. Hier, ad Licveritas, qua;

Tertull.

fuit

Vers. 15.
si

Quod
,

si

infidelis discedit, id est,


sive

quod
,

apud P. Cornel. videre

licet.

pars pagana

sive vir,

millier, discedat
;

et

Et sanctificata est
sanclitatem

mulier... Simililer et uxor ad

prior conjugium dirimat, sinalur abire

et tali

con-

praparatur per jugeni conversationem


;

jugio libra maneat pars ebristiana


ptias possit contrahere.

ita

ut alias

nu-

cum
est

viro fideli

cm enim
,

animis consentant

spes

qud nec

(ide,

nec religione dissentient.


alque ade

Hc
:

exsed

Non enim
tur

servituti... Cbristiana
,

etenim

religio

plicalio vald naturalis est

litteralis

non cogit nos ad servitutem


:

qu pax nostra turbefidelis,


:

omiltendam non puto D. Joan. Cbrysostomi et aliorum ejus sequacium opinionem, qui liane sanclificationem explicant de usu matrimonii. Sciupulos
ti-

in tali ergo casu

non obligatur

ut vel
ut dixi

c;elebs

maneat; aut ad priora connubia redeat

supra de fidelibus conjugalis loquens.


In

mebant
ctum

Corinthii,
:

ne

fidelis

pollucretur per conta-

pace autem vocavit...


si

Ad pacem

nos vocavit

infidelis

seu, ut ante ipsuni dixit Tertullianus

Deus. Ergo
discedit,

le perturbt

paganus, seu quia prior


ait D.

Grolio citatus, verebantur ne non liceret eis malri-

conjugiumque dirimit,seu, ut

Chrys.,

monio suo
esse

uli

qui in

carnem sanclam
eximeret,
ait

credidissent.

quia pugnat, bellumque

movet

si

jubet te sacri-

Paulus ut liunc

metum

sanclificatum
fidelis,

care, aut sociam esse impietatis, melius est discedere,

usum matrimonii propler pielalem


Tanta est copia
filii vestri...

seu

melius est divcllalur malrimonium,

qum

pietas

D.

partis cbristiana:.

tua: mundiliie.

Chrysoslomus. Major Dei causa est qum matrimonii;


nec debetur reverenlia conjugii
,

Alioquin

Secundam ex parle

libero-

ei qui horret

aucto-

rum ductam.

rcm

conjugii

nec oporlet litigare

cum

eo qui disce,

Nam cleris ego dico, etc. Ego dico, Vers. 12. ego consulo id quod sequitur, scilicet, ut fidelis infidelem conjugem pacificam non dimittat. Et si gua mulier fidelis habet virum Vers. 13, 14. infidelem..., sanctificatus est enim vir infidelis per mulicrem fidelem, et sanctificata est mutier infidelis per virum fidelem; q. d. Matrimonium et conjunctio isla sancla unde non profanatur, nec polluilur fidelis per est contactum infidelis, uli vos scrupulos timetis, sed potis infidelis morali qudam denominatione, et quasi sanclilatis aspergine, ail Anselmus, indc sanctificatur :tum quia maritus est sanctae, id est, fidelis conjugis tum quia eam in (ide sua non impediendo, et bnvole cum e vivendo, quasi viam slernit sibi, ut per preces, mrita, verba et exenipla fidelis conjugis comerlatur et ipse, fiatque sanclus; sicut sancta Concilia maritum suum Valerianum convertit. Si Aliogiiin filii vestri iinmundi essenl. Quasi dicat ab inlideli conjuge feceritis divorlium, filii veslri haberenlur quasi nati ex illicilo iboro, adulterini, illeNunc aulem sancti sunt, id est, mundi muiidi giliini autem, id est, ex honesto et legilimo matrimonio concepti et nati. Ha Ambrosius, Anselmus, Auguslinus. Sancti sunt, quia connivente infideli facile fideid est,

lis

parentis fide et diligenti ac cura sanctificari

ba-

plizari, et ebristian educari possunt. lia Augustin., lib. 3 de pecc. Meritis, cap. 12; et ex Terlull., Hic

ronymus,

episl. 153,

ad Paulinum.
si

Vers. 15. Sensus est Si


:

Quod

infidelis

discedit, discedat.

infidelis discedit,
,

non consenliens ha-

cum fideli, ut fideli id est, si religione ejus ofeam relinquat non est qud conjux fidelis exislimet sedebere illum sequi; sed sinat eum discebilare
i'ensus
;

dere,
licta.

lanqum per

illius

discessum

libertali

su* re-

Non enim servituti subjectus est frater aut soror in hujusmodi. Non est serviliter subjectus frater aut soror lalibus, hoc est, iulidelibus qui discedunt, aut cohabitare non consentant.
In pace nos autem vocavit Deus. In pace, id est, ad pacem. Quod autem dicit, taie est Religio cbristiana, ad quam Deo vocaii sumus, non cogit nos ad banc servRulem qu px cbristiana lurbetur, hoc est, pacificus et tranqtiillus Cbristi cultus in famili impediatur. Quare sicut pater filium, et filius palrem potest plen liberlate relinquere ex ejusmodi causa
: , ;

sic el

conjux

fidelis infidelem.

486
dit
:

COMMENTARIA. CAP.
quia odio Dei discedit, ac pcr hoc nec dignus
est.

VII.
sit, vult

486
Apostolus fidles, quantum religio

Quidquid
sinit, in

habendus

Anibros. in Paulum. Contuniclia crea;

suo statu slabiles esse. Aliquis ad fidem vo-

loris solvit jus matrimonii

idem.
mulier... Occurrit ra-

catus est,
cisus
:

cm jam

parentibus Judis esset circum-

Vers. 16.
lioni,

U.nde enim

scis,

qu

posset in contrarium afferri;


;

nimirih,
sit

Non adducat.

Groec.

ne atimhai, kl est, ne cutem

spes est qud converlalur vald incerla. Unde enim


et tu discede,

et

respondet qud res

medicamentis altrahi

et extendi curet. Sicut

quidam

scis, etc.

Itaque sine abire,

Juda, de quibus, ex D. Epiphanio Gagnants, Estius,


Cornlius,

tuque utere liberlatc.

Emmanuel

Sa. Alius ex genlilibus natus,

Vers. 17.

Nisi unicuique sicut


ita

divisit... Syr.,

in

prapulio lidcm suscepit? non curet de circumei-

sed unusquisque ut sibi partitus est Dcits. Et unusquis-

sione.

que ut euin vocavit Dominus,


et

ambulet. ^Ethiop.

Vers. 19.

Circumcisio

nihil est...

hc quippe

Arab., vermtamn unusquisque sicul, etc. Itaque nisi


et ita

adiaphora sunt, non pertinent ad fidem, nulliusque

positum pro sed,


ergo est
:

eliam Theophylact. Sensus

Sed hoc
sibi

in negotio,

unusquisque secundm
;

gratiam Deo
erat,

datam ambulet
est

et in statu in

quo

momenti sunt ad salutem sed fidelis observatio mandatorum Dei, maximum momentum habet. Non enim interest, an quis sit circumeisus, an non sed
; :

cm vocatus

ad fidem,

stabilis

permaneat.

an
et

sit fidelis

servus Dei. Diligcre

Dcum

ex loto corde,

His verbis indicat Apostolus fidelem non tencri sub

ex amore ejus observare mandata, hc est vera


qu estera
nihil. in

prcepto ad dimittendum paganum, etiam disceden-

religio, sine

tem
spes
est

sed posse retineri, et

cum

eo habitare,

si

sit

Vers. 20.

in

Unusquisque

qua vocatione...

eum
,

Christo lucri faciendi.

Prceptum quidem
cohabitare vo-

unusquisque
ditione
lige

non discedendi ab

infideli pacific

quoeumque vitne gnre, ordine et conmaneat, in qu erat, cm vocatus est. Intellicito,

lont

sed non est prxceptum repudiandi volentein


,

de statu honesto,

inculpalo.
es... Syr., si servus
si

discedere

nisi forte sit

propri subversionis pericu-

Vers. 21.

Servus vocatus

lum. Hc in re Deus consulendus est, et secundm


ejus voluntalem et graliam unusquisque dbet agere
:

vocatus es, non

sit libi

cur; quin eliam

potes in

li-

bertalein vocari, elige tibi ut servias. Arab., prstan*

sed
fides,

nihil

agendum temer. Hominis condilionem


in

dus

est

ut servilute ntaris.

D.

Chrys.,

magis servi.

seu baptisnia non mutt.

Theod., perge

servire.

heophyl., servilo. Volens


servilus
,

It.vdoceo

omnibus Ecclesiis. El meril, ne chri-

ostendere, qud non


dest, ait D.

locdit

sed eliam proeos qui inter-

sliana rcligio

rempublicam perlurbare videretur.

Chrysostom., qui

rcfellit

Vers.

18.

Circumcisus aliquis vocatus est...


facile

prelanlur,

si

potes liberari, liberare, quod D. Pauli


est, ait

conjugiis,

eliam disparibus non

mulandis,

scopo vald contrarium

idem Chrysostomus.

transit

ad

alias conditioncs

eliam non mutandas. Sive

Ex quo
Deuni

Filius Dei pro nobis exinanilus

formam

servi

fuerit alia quxstio Corinthiis proposita, scilicet

an

suscepit, servilus
libertati

non

est fugienda,
;

quinim propter

servi per
zati

baptismum

liant liberi?

an genliles bapli-

prferenda

ob majorem humilitatem

debeant circumeidi? sive Paulus, pro suo more,


re,

et palienliam

cxercendani.

ab un

ad aliam similem Iranseat ex occasionc.

Vers. 22.
quispiam
id est,

Qui enim

in

Domino vocatus est ser-

Vers. 16.

Unde enim
est pax
;

sets,

mulier, etc.; quasi dicat:

prh'is

Doinnn Christi

ad banc, non autem ad servilutcm inquietam el rixosam vocati snmus Chrislo. Si ergo inlidelis rixis, probris, niinis in fidem el lideleiu conjugem , disecisionem qurit, discede, neque pr;cconjux lidelis, ab eo, ut pacilic vivas lendas spem conveisionis ejus. Unde enim id speres, in liominepagann, blasphemo, rixoso? Acconsequenter, unde scis, vel unde speras, qud cum salvum
:

selylus, vocatus est ad fidem?

circumeisus, utpotc Jud;cus aut proNon adducat prcvputium,

non

allraliat, scilicet feiro,

praqmlium.

lia

facis

'.'

Vers. 17.

iVfs

unicuique sicut

divisit

Dominus,

Theophylaclus. Ne pnitcal eum aut pudeal circunicisionis, nec alfeclet esse pnepulialus. In prputio aliquis vocatus est? JSon circumeidatuv, hoc enim esset jiidaizare et Christum abjicefe. Vers. 19. Circumcisio nihil est, et pra'putium nihil est. Sensus Nihil hc valent, nihil conl'eninl ad juslitiam el salutem, ide non sunt affeclanda. Agil de Jud;eis ad chrislianisnuini conversis.

unumquemque

Dcus, ita ambulet : Di\i inqnit, fulelein inlideli conjuge disccdcHte non esse subjectum servituti, ut cum sequalur anl rclineal, ne non prohiquidem saltitis ejus procuranda: causa bco lamen quomins id faciat, si pra:sertim occullo Dei dono et inslinctu ad id movealur. Im sententia mca haec est, ut qusque, quoad lieri polesl, ita amsicut vocavit
:

Sed observatio mandatorum Dei, supple,


coilfert

est aliquid

bulet, sicut vocavit illum

Deoquc

serviat,

manens

in

Dcus: hoc est, conyersftlur, eo gnre vil in quo ad


in

lidcm Deo vocatus est; sive

coujugio, sive extra

quia scriptum est : Factures lecjis justificabuntur, Rom. 2; el: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata, Matth. 19. Vers. 20. Unusquisque in qu vocatione vocatus est, elc. Vocationem intelligit vit;e slalum seu conditionem. Vers. 21. Servus vocatus es? Non sit tibi cur. Servus eras, inquit, quando vocatus es ad fidem? Non te res illa angal, qud servus sis.
;

ad jusiiliain et salutem

conjugium; sive
alio

in servilute, sive in iiberiaie, sive in

quoeumque.
sicut in
,

/.'(

omnibus

ecclesiis doceo.

Sensus

Nec vo-

bt >oltun
tiain

sed omnibus ecclesiis liane meam sentenpropono et prajscribo; chrislianismum non co-

gre ad mulandiitn vil;c Slalum; nec, nisi magna ratio cogat, iniuanduni esse. Vers. 18. - Qrcumchus aliquis vocatus est? id est,

Sed el si potes fieri liber, magis utere. Sensus es( : inagis tanien id Etiamsi possis assequi libellaient est, potis, utere servilute, el in e pcrinane niajoris boni causa, scilicet ad tuam cxcrcilationcin, et domini lui salutem, elc. Qui enim in Domino vocatus est servus, Vers. 22. Servi lierilcs si liant cluilibertus est Domini; q. d. Stiani, non ambiant lieri liberi servilute hcrili, sed.
,
,

187

IN EPIST.

\D COR1XT1HOS
>

488

vus... Paueissimis vcrbis oslendit in Chrislo squales

landum, sed de sanctificando.


Vers. 2o.

esse servos el liberos; quasi diceret


scrviluto, aut
libertale

Quid enim de
est, Chrislo
est,

De

virginibus autem...

Quinium du-

curas? apud Christum luec

biuin seu quinla qua:slio, Corinthiis proposila.

paria siint

qui
;

enim servus vocalus


et qui liber cl
et

An
ptum

virrjinitas

christiano servanda.
nulluin

Lberatus est
Clirisii

dominus vocalus

Ilc de re,
,

inquit,

Cbrislus ddit pra?cc;

Dpmini

Ucdemptoris

omnium

servus

rjuod necessitalem

imponat

bine

nec ego
cossi-

factus esl. Liberlus dieilur,


liber
;

qui ex servo faclus est


christiani, qui ser-

quidquam jubeo; sed do vobis lanluinmod


liuh, cl ne spernatis, quia consilium

laies autcni snnl

omnes
,

lanlummodo.
qui graliam

vilulc peccali cl diaboli

in

liberlalem liliorum
Chrisli sunius servi
;

Dei

Elcnim

illud

do vobis tanqum
sim

vir,

sunl asserti.

Omnes tamen

om-

Deo sum adeptus, ut


ponam.
Fidelis
est

fidelis Dei minisler, et


fideliter

nium noslrm Dominus ac Redemplor


Ilaque
sli
;

est Cbrislus.

consequenter qui Dei menteui omnibus


minislri
,

ex-

si

servilus le conturbat, scilo le libertum Chri-

omnem

Dei voluntalem

si

libellas atlollit, scias (c servuin Chrisli;

Theo-

singulis et

omnibus aperirc

non pnccepla lantni


beneplacens

phyl. Conscrvi

sumus omnes:

liberti

sumus omnes;
hic Chri-

declararc; sed et consilia; ut sciant et prohent fidles,

in Chrislo ilaque

pares et servi et

liberi.

qu

sit

volunlas Dei, bona

et

per-

Vers. 23.

Pretio empti estis.


:

Omnes

fecta.

slianos, sive ingenuos, sive liberos alloquitur.

Magno
filio-

Vers. 2G.

Existimo ergo hoc


,

bonum esse...

sanguinis Chrisli prelio redempti estis; et ver

Itaque existimo et dico


ginitatc

hoc, scilicet in perptua vir,

rum

Dei libertale donali

Christum ergo supremum

permanere, bonum

Grc, pulchrum,
;

exi-

Doniinum veslrum agnoscite.


Nolite fier) servi hominum...
,

inium

praxlarum

melius esse

idque mullas ob
,

tanqum supremone
servi pas-

causas,

ac primo propler instanicm


Kvarr&wav,
id est,

prasenlem;
in

rum dominorum
sioaum hominum
placcatis.

ne ergo quisquam veslrm quid

Grc,

inexisientein,

scilicet

conjugio

servile facial in graliam


:

hominum

sitis

molestiam,

propter

vitandas urgentes et inSyr.,

ne

Deum

offendalis, ut

bominihus
tempora-

vitables rci uxori moleslias.


sitalem temporis
ris,
,

propler neces-

Chrislo redempti, Chrislo servile, et pro;

id est

propter anguslias

lenipo-

pler Christum et juxta voluntalem Chrisli


libus suis dominis

propter urgenlcm
sic

hrevi

moriendi ueccasitatem.
convenit

obsequium
servi.
:

et

ministerium pra>
et

Hsecque ratio

explicala
:

cum

v.

29
lem-

stent

quicumque sunt

Duobus providet

Deo

ubi expresse dieilur


ceret
,

Tempus

brve esl,
vitae

quasi di-

et dominis temporalibus

videlicel, ne
;

sub Dei pra>

ade brve et angusium

nostric

textu discedant dominis


ciant
,

rursm ne Deo defidominis supra qum par est obsequendo


et
;

pus, ade coarclalum tempus nobis ad aeleroitatem

promerendam concessum
carni Iribucnda
;

ut

nulla

illius

pars

sit

Theophyl.
Vers. 24.

Unusquisque

sed lolum aniline saluti impertien-

in quo....

Itaque

dum-

dum.
Oioniam bonum est. Non rcdditur
fit

modo
quo

Christi et Dei salvuni sit


;

obsequium, ne curate

nie

ralio,

sed

de statu
erat

sed quisque Deo serviens maneat in co, in


,

repetitio; quasi diceret


esl
iiomini, id est,

Bonum, inqua

n, el opti

cm

christianus faclus est. Fides omr.cm


;

muni

utrique sexui, sic esse, ci

sanclilical

slatum

non ergo de

statu

muiando cogi-

permanere virginem

et sine conjugio.

glorientur qud servitute peccali asserti sunt in liberlalem graliae et adoplionis filiorum Dei. Vide Chrysost., hic, et in Moral., boni. 19. Similiter qui liber vocalus est, servus esl Chrisli, quia redemptus ab eo. Prelio empli estis, pula sanguine Chrisli, Vers. 23. qui anlonomastic dieilur prelium, utpote ingens et immensum. Ita Ambros. Dieilur autem lam ad servos qum ad liberos, adeque commuuiter ad omnes

muneris apud gnies, ut fideliter illis consulam. ila Ambrosius, Anselmus, Theodor. Q. d. Quo pncaliis
:

fidles.

Nolite fieri servi hominum. Pretio sanguinis sui Christus vos mit, et servos suos fecit; igilur nolite fieri servi hominum , id est, ne vos ita suhjicilc hominibus, ut Chrislo Domino debilum sublrahalis, aut quo(|uo modo minualis obsequium alque serviliuni ila videlicel, ut bominihus serviendo Dei obsequium
:

aposlolis indignior, majori grali et misericordi vocatus sum ad aposlolalum, eo magis in eo decet me esse fidelem, et lideliler consuleie iis, ad quos Christo inissus sum aposlolus. Existimo ergo hoc bonum esse propter Vers. 2G. instanlem necessitalem. Hoc, scilicet virginitalem. lia Ambros. et alii, vel aptis, hoc, ut scilicet sint cl inaneant virgines. Propler instanlem ncessitaient. Instans ncessitas, vel prasens ncessitas est ncessitas tem-

poris, id est, angustia

praesentis vitaj, qua nobis vi-

teque nostrae incumbit cl imminet, eamque arclat et urget, ut properet ad mortem et ternitatem. Instans
ergo ncessitas est brevilas temporis, (puod nobis dalur qu;e proind non ad xternilatis coiiquisitionem niundo, non conjugi, sed animai et Deo danda est. ItaChrysoslomus, Anselmus, et S. Hieronymus, lib. 1 contra Jovinianuni Ncessitas, ait, lic esl brevi moIn hc brevi vit ncesriendi. Quasi dicat Paulus sitas est placendi Deo, et studios parandi viclura et
: :

negligatis.

d.

quo vocatus est, etc.; q. suo statu, sive herili, sive servili , in quo vocatus est, el venit ad christianismum permaneat. Permaneat apud Deum id est Deo serviens, et Deo non recedens. Vers. 25. De virginibus autan (ut scilicet mancant virgines, et serviant Deo in virginilale) preeceptum Domini non habeo : consilium autem do, ul id faciant tanqum misericordiam conseculus Domino, ut sim
Vers. 24.
:

Unusquisque

in

VernUamen, quisque
,

in

necessaria, scilicet bona opra, ut inde vivamus beali


in lot oeteruitate;

ergo consulo virginilalein.

Hae

enim uni Deo intendere polesl, cm conjugati per


onera conjugii dislrahanlur. Quoniam bonum est Iwmini sic esse ; quasi dicat Exislimo bonum esse manere virginem propter inid esl, quod, iustanlem necessitalem : quoniam
: ,

Virginitatem, inquil, consulo, tanqum is, qui misericorditer assumplus sum ad gratiam aposlolici
fidelis.

4S0
Vers. 27.

COMMENTARIA. CAP. Ml.

490

Alligatus es uxori
v.

Itaque,

si

qui-

m
'

virgules

tantunimod de nupliis contrahendis non

dem

sis alligalns

uxori et vineulum matrimonii con juxta pneceplum Do


,

cogitent, scd ut et ipsi conjugali, qui nuplias

jam

traxeris,

ne divorlium quseras,
10.

contraxerunt
I

sint sicut innupli

vivant ut soluti et

mini, de quo

Scd

si
,

liber es

Inique de-minus,

liberi.

consulo ut

sic

permaneas

nec quxras uxorem. Hoc


ut jain dixi,
et

Vers. 50.
et

Et
il

qui flent
;

ob

tristia sciliect

enim melius dicam.


Vins. 28.
sic

et perfectius,

inferis

mala qu;e

lis

acciderunt

sint quasi

non

fientes,
et

et

non multni

tristes,

quia h;ec mala brevia sunl

Si auteh acceperis...
lanqum
si

Hoc (amen

tibi

cit finilura. Nulla vos franget adversitas.

consulo,

nielins, ut

nolim arbitreris
Si
di

Et qui gaudent
contigerunt, non

et keli

sunt

ob prospra qu;e

iis

qud pcccavcris, enim conjugem

mco

consilio

non adhaereas.
si

multm gaudeanl; quia hujus munet fallacia.

acceperis,

non peccasti; et

virgo

hona inania sunt

Nulla vos corrumpet,

nubat, non proplerea peccabit. Sed laies, matrimonio toniracto, mulias


et

aut inflabit prosperitas.

secundm carnem

tribulationes

Et

qui emunt....

seu aliquid acquirunt, fiuntquu habcanl, quia iransitoria ha;c

molestias babebunt. Per tribulalionem camis, intel-

diviles, sint quasi nibil

lige, mille matrimonii


ait

incommoda, angores
seu, ut ait D.

et curas,
affliclio-

bona, et ab

cis slatim cvolalura.

D. Albanasius

Thomas,
et

Vers. 51.

Et

qui utuntur... Et qui uluntur hu-

nes pro procurandis necessariis


aliis.

sibi,

filiis

suis et

jusmundi bonis,

sint quasi

non ulanlur. Gr?ec, non

abutentes. Sine affeclu et adhsesione utentur,

cum moqu6d

Ego autem
Clus, vos

\obis parco, id est, vestr misereor,

deratione propter

necessitatem

scienles

seu, quibus angustiis, ego vestr miseratione du-

mundo,
;

sicut in scenis comicis, in


significal
,
:

momenlo

vertuntur

oplrim eximi; seu vobis parco,

dm

vos

omnia. Hoc
figuram

piueteb.it enim
:

figura. Mundi

lalibus

exemptos volo.

di.xit

non subslantiam quia omnia ejus bona

Vers. 20.
r>r.

Hoc itaque dico

tempus brve
,

solo terminantur aspectu, et apparenlia

tantummod

Secundo ob vii nostrae brevitalem


et innuptis

et
,

hujus
vobis

sunt, et nullo subsistunt fundameuto. Divus Albanasius,

mundi rerum vanitatem. Urne


omnibus nuplis
vos attentos velim. 1
traction
,

itaque, fralres

umbra boni,
xnp*,
terit, vel

et timbra

momentanea boni. Figura. Graic,

habeodicendum.et ad hoc
brve est. Graec, convitae nostrae

facis, dispositio.Vide dicta, v. 29. Xlapysi, pr;e-

Tempus

etiam decipit.Vide ibidem. Omnia mundi levia


;

id est

brve et angustum est


,

sunt

et brevi avolatura

iiludunt et seducunt. Talia

tempus

mors non tardt

sed quasi fur stat in insi\

cm

sint

hujus mundi bona, inania et fluxa, trajjsio;

diis. 2 l'rteril

figura; id est, facis, species, dispo-

ria et fallacia

cm

insuper mors onaiiCS cil

sit

adae,

IHIjlli silio l'-IUUI hujus II1IIIIUI OII.IV/

rerum

mundi

......~-w. transiloria est, et ... continueA Ult.lt *WI *M v~~ ~- in


l

quatura. Hinc Apostohrs vult ab omnibus concludi . ,

fluxu. Torrens

rerum
fallil,

(luit,

momentis IransvolanUbus
ica.pi.yei
,

qod omnes,
j

sive nupti

sive innupli

sive tristes et

cncla rapiunttir; Aug. Vel prterit;


significat

quod
hu-

infelices, sive keli et fclices, sive diviles, sive

paupe-

etiam

decipil, species, apparenlia

res

in
,

edem

cordis et animi debeant esse disposi-

jus

mundi. Omnia
;

igilur hujus

mundi

fluxa sunt et
si

tione

nec esse

quo se

distinguant

ab invicem
,

fallacia

iransitoria et deceploria. Ha;c


:

ben pene-

traverilis

qud

instel

mors, 2' qud omnia hujus


fallacia.
fiet,

uuumque debere curare omnes, ut Deo vacent naque bona comparent: hc quippe vera
,

ter-

solida,

mundi

sint fluxa, 5

qud omnia

xterna.
ut non
in
et

Reuquum est,
quam, homini
nilate.
sit

superest, id est, hinc

Vers. 52.

Volo

autem vos sine sollicitudine


defigant. lia

bonum

sic esse,

sciiicet in virgi-

Domino qum uxoribus


Anselmus. Vers. 50.
quibus

Ambrosius
fientes,

Vers. 27, 28. Alligatus es uxori....? Si autem acceperis u.rorem, non peccsli : cl si nupserit virgo, habilis sciiicet ad nubendum, puta libra et innupla, nec
lia Theodoretus, Pbolius, et S. Hieronymus. Talis nubendo. non peccavit. Tribulalionem tamen camis liabebunt hujusmodi. Aperientes sibi per conjugii copulam dolorum officinam, iuquil S. Basilius, lib. de S. Virginitate. Vocal Apostnlus tribulalionem camis, conjugii, liberorum et familial onera. Tribulalionem ergo camis appellat eam, qu circa carnem et carnalia versatur, quoique car-

Et

qui fient,

lanqum non

hoc

Deo consecrata.

nem
filiis

aflligit.

vobis parco. Ego autem vobis tanqum parco, cupiens afflictionum el molestiarum qua3 noplias consequunlur, expertes esse, ideque conti-

Ego autem

sunt flendi maleria, non iis admodm commoveantur; sed patienter et sequanimiler ferant ulpote non di duralura, seque consolentur spe vitae futuroe. Et qui gaudent, tanqum non gaudentes, consideratione brevitalis ac vanilalis gaudiorum hujus mundi. Et qui emunt, tanqum non possidenles, perpetui nimirm, sed tanqum usufrucluarii ad vilam. Vers. 51. Et qui utuntur hoc mundo, tanqum non ulanlur; ut qui rbus hujus mundi utuntur, ulanlur obiler, ac velut iranscursu, quantum fert ncessitas; coque modo sint quasi non utentes. Prterit enim figura hujus mundi. Tota hujus mundi facis el dispositin transiloria est, aliquando cessabit.
est,
tristia
,

accidunt,

qu

nentiam suadeo.
Vers. 29. Hoc itaque dico, fralres, tempus brve est; q. d. : Brve est omne hoc tempus et imminet dics judicii non ergo temporaneis seculi voluplalibus immoreniur sed comparemus nos ad judicium.
,
:

ait Bernsrdus, amare prnesentia, qnae posessa ouerant, amata inquin.mt, amissa cruciant. Figura, id est, habitus, species ac sialus mundi fugax. lia Ain-

Noli.

Heliquum est, ut cl qui lia.beut uxores , tanqum non habenles sint, ut sciiicet non magnoper rei uxori:c afgeiantur, ni animuni-, mcnlem atquc amorem magis
>. S.

Mundo non tribuit Apostolus bros. cl Ansclm. Nota ha'C enim solidior est el constanlior; sed ligurani, quse mobilis est, fugax, evanida. PraHetil iste dies, nescitur origo secundi, An lubur, an requiet. Sic transit gloria mundi. Volo autem vos sine sollicitudine esse, Vers, 52.
:

formam

XXIV.

(Seize.)

191

IN EPIST.

AD COHINTillOS
spirilualem aspicio
:

492
non autem laqueum vobis
inji-

esse. Apcrt oslendit quis sit

scopus virginilalis

qui

enim virgo

est

supervacancis et inulilibus cogila-

cere \olo, necessitatem vobis imponens,


Btua

quam

Gbri-

tionibus liberam habet

animam;

et

iuturam vilain

non imposuit; sed ad virginitatem vos adhorter


,

quantum
lus,

licet

imitalur; Thcodoretus. Et hoc volunt

i.mqum ad quid honeslius


r.uultatem praebeat

et

quod majorem vobis

sequentia. Tcrtiam itaque ralionem hic aiert Aposto-

Dominum
piis

sine distractione obsc-

ob quam

virginitas

matrimonio

sit

prxfcrenda,
;

Ciamii. Gonjugati divisi sunt, et curis secularibus diBtracti, sicque

scilicet

ob majorem
:

l'acultatem

Deuin ohsecrandi
,

minus

meditationlbus et actionibus

Vos conjugio dehorlans et ad cxliba'tum exhortans , opto vos liberos rerum inaniiun, ut Deo et rbus et brevi perlurarum sollicitudine
quasi diccret
,

idonei

virgines ver conjugii perturbalionibus liberi,

facili, cl
Ic.vlus

abaque
,

distractione
et

Deo vacant.

Gr.ic.

habet

sed ad decens
,

ben adhrens Domino


(

divinis vacetis liheris.

iudislract, id est

ad
et

id

quod honestum est

intel-

Qui sine uxore est....

Grxc,

clebs, curt

qux
agit,

lige honeslius,

nam

matrimonium honestum

est);

Domini
niliil

quomod

placeat Domino.

Hoc unum

et

ad

id

quod

facit adli;erere

Domino

sine distractio-

aliud, aut vix aliud liahct (|uod agat, uisi ut co-

ne, seu
di.

quod majorem dat


significat
,

Facilitaient

Domino vacanid

gitet

de Domino,

illique placere studeat.

Hoc

ben adhxrens Domino,

est,

Vers. 53.
ratus

Qui
est, ait

autem cum uxore


de rbus

est...

uxo,

facile

adhxrens; indistracl, sine perturbalione, sine

autem

sollicitus est

hujus mundi

et

impediniento.

quomodo placeat uxori. Cura uxoris


gitatio

et filiorum, co-

Nota quod ubi

Romana

Biblia habent,

Domino oh-

mundi

Ambrosius.

secrandi; Planliniana et alia qu.xdam habent, Domiservit ad salulem,

Et

ditisus est. Ghristo


;

enim

num
voci

observandi; S. Gregorius papa, Domino obscr:

niundo ob uxorem
tractus. Aliter

sicque curis divisus csl et distexlus hodiernus et Syrus, et

viendi
,

et

lise

1res expositionss respondcnl


:

Grxcx

Grxcus

ben adhrens

Deo enim adhxremus per


,

sunctus Clirysostomus

cum

suis

jungunt enim hoc


:

obsecralionem, per observalionem


Virginitas ergo, ex

per servitutem.

verbum cum sequenlibus, faciunlque sensnm


te est
inter

Divisa

mente

divi Pauli,

matrimonio meet

sunt mulier et virgo; seu, ut ait Syrus: Porr diffren-

liorest, non

lanlm ad vitandas curas

moleslias

mulierem

et virginem.

Sed D. Hieronvmus
veritalis.

temporales, ut voluit Lutherus; sed ut quis sanclior


vadt,

asserit

hanc lectionem non esse aposlolicx

Deoque

et

rbus divinis tcilis et perfeclis

Vers. 54.
asserit

Et
,

mulier innupta et virgo... Idem


,

vacet, ut sancli Patres docure, libris hc de rc plu-

de feminino sexu
dixil

aut caelibe

aut uxoralo,

ribus conscriptis, D. Clirysostomus, Basilius, Aihanasius,

quod pris

de masculino.
et

Hieronymus, Ambrosius, Augustinus.


in v.
,

Mulier innupta

maxime

virgo, conjugii expers,

Ben ergo divus Thomas


ait
:

25 hujus
est
;

capitis

unic studet ut placeat

Deo, hocque unum curt, ut

In virginitate

permanere
;

bonum
ei

honestum
;

SANCTA

SIT

CORPORE ET SPIRITU. Qu.E

AUTEM NUPTA

propter purilatem
utile

delectabile propter libertatem


;

est...., cogitt
raarito
;

de rbus mundi,

et studet placere

propter

mercedem
Gloss.
ait

quia

debetur

aurola

comit se oculis ejus, eique mores suos acsicque et divisa est,


et

et fructus

centesimus, Luc. 8. Et cilans divum Auin


:

commodt;
riculosa est

dm

Chrislo ad salu-

gustinuin

Supergrcdilur

virginitas

tem placere studet,


illa

mundo ob maritum. Qum pe,

conditionem

humanx natune;
,
:

per

quam hommes

divisio

ubi

Deo

sa:p tribuitur pars

angelis assimilanlur

major tamen Victoria virginum

minima; potior mundo.


cor tribuerc,

Qum

facilius est

Deo lolum
et

qum angelorum
virgines

angeli

enim sine carne vivunt

qum

juste illud inter


!

Deum

uxorem,

aut maritum dividere

autem incarne triumphant. Vide apud Cornelium Lapide in hune v. 35, et in prxcedenti 54,
virginitatis

Vers. 35.

Porr

hoc ad utilitatem

Hoc

multa

encomia ex sanctis Patribus ducla,


hxreticos
,

itaque dico ad ulititatem vestram, id est,

dm

vir-

ubi et probat contra


virlus illuslris,

quod

virginitas sit

ginitatem vobis

commendo

ad vestrum profectnm

qu Deus honoralur
quis

et colitur.

Vers. 36.
Volo, id est , velim ; ut supra Volo, omnes vos esse sieut meipsum, sine sollicitudine, ac consequenter in
:

Si

autem turpem

Grxc.
el

si
I

sancla est, propter familiaritalem sancli iuhabitationem.

cum Deo,

Spirits
'

virginitate et cxlibatu vivere.

Qui sine uxore est, sollicitus est qu Domini sunt : Magnam habet opportunilalem occupandi se tolum eogilalionc earum rerum qux Chris li domini sunt. id est, qu;e spcctanl ad Xternm salulem.

Quomodo

placeut

Deo; placetur autem Ghristo per


autem cum uxore
est,

opra pielatis. Vers. 33.


limitas

Qui

etc., in

nimirm curas distraclus, ut uni Domino vacare non possil.sed partem Deus, partem, et potiorem,
uxor elfilii sibi vindicent. Il Ambrosius. Vers. 34. El mulier innupta et virgo cogitai qu Domini sunt, sollicit medilalur, et curt ea qu Domini sunt, ut sit suncta corpore et spiritu, etc. Sancta, id est, pura et irnmaculald. Virgo, inquil cunieii., corpore ranetn rsl\ provler caslilatem; spirilu aulem

hoc ad utilitatem vestram dico. perfectionem, et profeeluin vestrum in spiritu et virtute cxlibatum vobis consulo. Non ut laqueum vobis injiciam, non quod vobis imponere velim necessitatem contiiiendi, et vose cogre. Ita cuinen., Theophyl., Chrysost. Sed ad id quod honestum est, scilicet vos adhortans ad honestum, id est, honesiiorcm et meliorem vivendi conditionem in cxlibatu. El quod facultatem prbeal vobis virginibus, sine

Vers. 53.

Porrb
scilicet

Ad majorem

impediniento

Dominum

obsecrandi

q. d.:

Ad

id

quod

assideatDeo indistracl, seu, ut in cxlibatu indvuls semper assidealis et adhxreatis Deo. Ita Thcophylaclus et Theodoretus, scilicet ut sit vobis facultas Do-

minum

assidue obsecrandi.

Vers. 56.

Si quis aulem turpem

se videri

exista

COMMENTARIA. CAP. VU.


quis

494
filia;.suae, et

autcm indcent
Syr.,
si

esse super virginem

suam

existi-

<

molat; limeone
animani,
fiai

quoad corpus, etquoad

mat, etc.

quis aulem

putat deridendam fore

torlor et carnifex.

vif fiinem tuant,

qubd

prlericrit
:

tempus,uec dederit
Si quis pulat se, vir-

eam

viro

etc.

sensus ergo est

Vers. 38. Igitur et qui matrimonio jungit...., ben facit, quia matrimonium bouum, sanctum,

'ginemque suam aliquid dedecoris subire, ex eo qud


il

Deo institulum.
Qui non jungit, melius facit, quia virginitas matrimonio melior ac prstantior
superioribus. Virginitas
, ut ostensum est in estaurum; clibatus argenramentum. Vide apud Corne-

la

nubilem, et plusqum nubilem


id est,

(Gmec,

super-

lamam,
et

supra xtatem nubilem) diutis servet

non elocet.

Et

ita

oportet fieri,

et putat

qud debeat illam

lum

conjugium est

loeare,

itl(|ue

congruum
,

et convenientius esse; agat


si

lium Lapide v. 35.

Laudem

virginitatis vide
lect.

apud

proul voluerit

non peccat,

det illam nuptui. Per

divum Thomam
bus aulem, etc.

in

Commenlario,

5 de Virgini-

illud oportet, intelligc ncessittes,

lum

decentiac,

tum

conscienliie; deccnli quidem, quia putat se et filiam

Vers. 39.

Mulier

alligata est legi

Ulti-

suam
seu
parle,

despici; conscientinever, quia ipse pater novit,

mum

dubium, seu sexta quslio.

ex corporc, seu ex animo puellu?, scu ali ex

An
legem conjugii
nec
alteri

viduis liceat iterm nubere ?


vivit ejus

qud necesse

sit

illam viro tradere.

Parenlm

Mulier quamdi
;

marilus

vincta est per

quippe, ut sapientiorum, est omnia hc in re prudenler

ita

ut nec viro suo discedere possit,

considerare; et hoc innuit Aposlolus

non ver

nubere. Idem intellige de viro conjuga-

signilicat

qud possint pro suo arbitratu

filiam nolen-

le

Insolubile ergo

jugum matrimonii,

sol

morte

sol-

lem dare nuptui.


Vers. 37.

vendum.
qui statuit.... Grc., qui verb

Nam

Qud

si

dormierit

liberata est

lali

lege;

id

ttullam habeus ncessitaient nec decenti, nec conscienli,

est, libra est, et jus

habet de se slatuendi.
IN

de qu

v.

prcedenli

sed plenam babens liber


(ilia

CUI VULT NUBAT, TANTUM

DoMINO,

id est, duill-

latem faciendi quod voluerit (quia

non

obslat, sed

mod

viro

fideli et ebrisliano. Ilinc infertur,


,

lege di-

parenlm

arbitrio se permisit),

ille,

inquam, qui talibus

vin et apostolic

nuptias fidelium

cum

infidelibus

in circumstantiis

firmum

liabct in

animo proposi lum,


in virgini-

esse proliibitas.

Excmpla quarumdani sanctarum munon obligantis


in cerlis casi-

et mattiro decrevit judicio


latis statu
filix

virginem suam

lierum in contrarium, excusanlur vel ignoranti legis,


vel inlerpretatione legis

servare, ben

et melius facit, quia dal

su;e

quod

coniplectitur,

optimum. Paucis verbis mulla indicatqne qud hc in re pi, prudenest

bus,

ait

Eslius.

Vers. 40.

Beatior

autem erit
,

si

clebs

ler, cl libr sit

agendum.
3

1 pi

consulendus enim
:

permanserit, secundum consilium


et

quod dedi supra

Dcus, ejusque voluntas quaerenda; 2 prudenlcr

omnia consideranda
et

libr

voluntas praeserlim
talibus in
,

propensio

filiac

allendenda. Pater qui

obeasdem rationes, v. 8, 31, 3i. PUTO AUTEM QUD. ET EGO Sl'IRITUM DEI HABEAM. Magna; quidem humilitatis sunt haec verba , dm
dicit,

circumstantiis filiam volenlem

Deo consecrat
:

quasi

puto

sed

magna? etiam sunt auctoritatis


Dei sententi

sacerdos, Deo gralum offert sacrificium

qui ver nolentcm et repugnanlem, pro suo tanlm arbitrio im-

dm

dicit,

Spirilum Dei habeam..., hoc enim affirmt

consilium Pauli
sit, si

pro

amplectendum.

mat super virgine su, quod sit superadulta, quasi lurpe sit et indecorum, qud illa virgoplus quo sit superadulta. Kl ita oportet fieri, et ita potis fieri debere
putat paler, ut collocet illam viro vel quia ipsanon vult continere.

quanlo tempore vir ejus vivit, vivente viro. Qubd dormierit vir ejus, idest, morluus lueril. mors fidelium dicitur somnut ex eo enim evigilabunt
:

matrimonium,
vel

resurreclionc. Liberata est

vult faciat. Filiam tradat nuptui si vult; servet virginem, si id malit. Non peccat, sinubat.

Quod

Vers. 37. Nam qui statuit in corde suo (irmus, etc. Qui ver inquit, stabile se firmum habet animo proposilum, nec movetur vulgi sermonibus, ut
cial

quam

secs fa-

conslituil

scil.cet praecepti, poteslalcm

hoc judicavit in corde suo, id est maturo judicio apud se decrevit ac staluit, servare virgmemsuam (Gnec, ut tervet), ben facit, quia consiImm Lhrisli et nieiiiii adimplet. Vers. 38. Igitur et qui matrimonio
;

pnam

apud se; non liabens ncessitaient, autcm liabens circa pro-

est libra ad Domino, idest, in Domini Ecclesi et christianismo. Nubat ergo in Domino, idest, nubat viro ebrisliano. lia Anibios., Theod., Tbeophyl., Anselm., Thomas, S. Augustinus. Vers. 40. Beatior aulem erit si sic permanserit. Bealior autem est, si sicmaneat. Sic, id est, sine viro. Tum hic in quiet et sanctiore vila lum in futuro
:

cui vult nubat,

id est,

nubendumeui

voluerit, tantm in

voluntatem

et

majori beatitudine felicior ei gloriosior erit in clo, ait Ambrosius, si sic (separata in viduilate) permanserit. Hinc palet consilium viduiiaiis, lanqum inelioris

matrimonio. Puto autem qubd

ent suam,

junqit viraiet

etc., ni

est.rem

rm
d.
:

facit

meliorem

orae-

Stantiorem, scilicet gnre suo.

et ego Spiritum Dei habeam. Nimispirilum consilii, secundum quem puto me ista ldeliter suadere. lia Anselm. et alii. Nota et ego,q.

Vers. 3'J. Millier atiigata est leqi, sciliect malr monii, ul discedere suo viro cl alii nubere non pos-

Siculalii apostoli, ita el ego Spirilum Dei liabeo. Notai S. Aug., iract. 37 in Joa pulo non dubilantis esse, sed asseverani:s et increpanlis.

Corollarium pielatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
Ix
v.

et

ad praxim

1 5 6, patel usum conjugii ab Apostolo I tiam, et ob vitanda mpi rilates. Caveant itaque conconcedi secundum indulgentiani, propier inconlinen- | jugaii, ne remedo, secuudra iudulgcnliam, etob-in,

et

403

JN EPIST.
,

Al

COKIJNTMOS
l'A v. 1(J,
iiiiin

4%
et

flrmitatem concesso, abutantnr ad volnptatem

et ad
igilur
,

discanl conjugaii, secundm Christi h-

ipsam inconiincnliam.
utantnr
sine
,

Reinedium
;

est

illo

praceptum

exemplum,

indissolubile esse con:

ul remediis uli soient


,

in necessilale

non

jugium. Caveant ilaque ab omni divoriio

caveant ne

quadam rcpugnanli cnm circumspcctionc et prsecaulione mulla, modra t, ad sanitatem. Sit intentio pura, modus bon es tus, usas moderalus. De his
vide fnsis Ephes. 5,
,

sinl signa fallacia, cl ideo Christi et Ecclesiae

opproAllen-

brium. Vide Episl. ad Ephes., cap.


dat omnis chrislianus
penelraverii,
ail

5, in fine.
si ibi

v. 2!j,

et

dicia beiic

in fine.

omnia

transitoria facile conleiniiel. Alv.

Ex v. ad quam
i

o, conjugal! discant apostolicam praxim,et

tendant parentes ad dicia

36, circa filiarum suarnni

eos invitt Ecclesia. Contineant diebus Dco


sacris
,

collocalionein, et ad dicia v. 57, circa


cralioiicni, ul h$ec

earum conao-

'

spcial ter

orationi
et

jejunio,

pnitenti

observent in utrquc.

sacrre

communioni,

mysleriorum parlicipationi de-

stinatis.

CAPUT
1.

VIII.

CHAPITRE VUE
scimus
:

De

lis

aulem qu;c

idolis sacrificanlur,

quia
ritas

omnes scienliam babemus


ver
rcdificat.

scientia inflat, eba-

Quant aux viandes qui ont t immoles aux idoles, nous n'ignorons pas que nous avons tous sir ce sujet assez de science mais la science enfle, et la
1.
;

charit difie.
se exisliinatscire aliquid,

2. Si quis

aulem

nondm
il

2. Si quelqu'un se

cognovil qucmadinodni oporteat


3.

eum
,

scire.

ne
3.

sait

pas

mme

persuade savoir quelque chose , encore de quelle manire il doit


il

Si quis

aulem

diligit

Deum

savoir.

hic cognilus est

Si quelqu'un

aime Dieu,

est

connu

cl

aim do

ab eo.
A.

Dieu.
escis

De

aulem quai

idolis

immolanlur, scimus
et

quia nibil est idolum in mundo,

qud nullus

est

Peus,
5.

nisi

unus.
elsi

Nam
)
;

sunt qui dicanlur dii,


(si

sive in clo,
,

sive in

terni

quidem sunt

dii

multi

et

domini

4. Quant ce qui est donc de manger des Viandes immoles aux idoles nous savons que les idoles ne sont rien dans c monde, et qu'il n'y a nul autre Dieu que le seul Dieu. 5. Car encore qu'il y en ait qui soient appels dieux, soit dans le ciel, soit sur la terre; et qu'ainsi
,

multi
6.

Nobis tamen unus Dcus


;

Paler, ex quo

omnia

et nos in illum

et

unus Dominus Jsus Chrislus,per


est scientia

quem omnia,
7.

et nos per ipsum.


in

Sed non

omnibus

quidam autem
infirma,

eum

conscienti usque nunc idoli, quasi idolotbytuni

manducant; et conscienti ipsorum,


polluilur.
8.

cm

sit

Esca aulem nos non commendat Deo


si

ncque
si

enim

mandueaverimus, abundabirnus, neque

non
!

plusieurs dieux et plusieurs seigneurs n'y a nanmoins pour nous qu'un seul Dieu , qui est le Pre, duquel toutes choses tirent leur lre, et qui nous a fails pour lui ; et il n'y a qu'un seul Seigneur, qui est Jsus-Christ, par lequel toutes choses ont t faites, comme c'esl aussi par lui que nous sommes tout ce que nous sommes. 7. Mais tous n'ont pas la science car il y en a encore prsent qui, croyant que l'idole est quelque chose, mangent des viandes qui lui ont l offertes , et ainsi leur conscience, qui est faible, en est souille. 8. La viande par elle-mme ne nous rend pas agrables Dieu si nous mangeons , nous n'en aurons rien davantage devant lui , ni rien de moins, si
il

ait

6.

Il

manducaverimus, deficiemus.
i).

nous ne mangeons pas.


9. Mais prenez garde que cette libert que vous avez ne soit aux faibles une occasion de chute.

Yidete

aulem
fiai

ne

forte hrec

licenlia

vestra

ftffendiculum
10. Si
in idolio
sit

infirmis.

enim quis vident eum qui babel scienliam

recumbenlcm

nonne conscienlia ejus, cm

infirma,

xdificabitur ad

manducanduin idolothy-

10. Car si l'un d'eux en voit un de ceux qui sont plus savants , assis table dans un lieu consacr aux idoles, ne sera-l-il pas porl, lui qui est encore faible, manger aussi de ces viandes sacrifies aux

ta?
11. Et pi-ribil inlirmus in lu scientia frater, pro-

idoles?
11. Et vous perdrez, par votre science, voire frre encore faible, pour qui Jsus-Christ est mort.
12. Or, pchant de la sorte contre vos frres , et blessant leur conscience qui est faible , vous pchez contre Jsus-Christ mme. 13. C'esl pourquoi
si ce que je mange scandalise mangerai plutt jamais de chair, pour

pler

quem

Cbristus mortuus est?

12. Sic

autem pcccanles

in fratres, et

pereutienles

conscienliameoruminfiriu.ini, in Cbrisium peccatis.


15. Quapropter
si

esca scandalizat fratrem


in

non manducabo carnem


scandali/.cm.

xlernum, ne fratrem

meum meum
,

mon

frre, je ne

ne pas scandaliser

mon

frre.

ANALYSIS
Corinthi dociiores

quidam idolothyta
comedebant;

liberius, et

eum
tri-

Deinde

v. 4,

et

6, assumii principium,

quo

freti

do

in firmiorum scandalo

Mo*
et
freti,

D. Paulus

ctiores Uli, libr et

indifferenter idolutltylis

vesceban:

bus capilibus sequentibus corrigit


scienliam
sibi
:

instruit.

El quia

lur; scilicet, idolum nihil est, quia unus lantm Dcus


idolothytis ergo
nihil
aliis

vendicabant,

eque

scandalizabanl

accidit

ex eorum immolutione

infirmos

liinc

illorum

arroganliam

mira

prudenli
;

ergo cibi sunt ab

non
:

diffrentes.
al
:

Hoc lanqum

ve-

comprimt, tribus primis versibus hujus capitis

in qui-

rum

concedit Apostolus

non ideo comedenda eum

tus scienliam charilate destilutam, non lanttn inutile m,


sed
et ivsi scienii,

scandalo. Etenim aitv. 7

Hanc

scienliam non habeut

d aliis

noxiam

esse d'cel.

omnes

qwppi sunt

inler

vos multi, recenter

pttaani

497

COMMfiNTAIUA. CAP.
qui,

VIII.
;

498
re verb
fratribus vestrh

smo converti;
opinione

antiqusu de

idolis cl

deidototiujtis

nec nbstinenti pejorti

maxi-

nondm plan
et tid

reject, vestro

exempto scanda-

me

perniciosd,

cm de

illorum aaalnr salute, v. 10.


:

Uizantur;

idolothyla contra conscientiam

comedenda

iprovocantur.

Mue
tali

cos

dodos

9 eliam atque eliam

f 11 et 12, exaggerat hoc illorum pecculum stum peccant. f 15. Asserit quod
ipse mollet

in Cltri~

hortatur, ut tali
inutili v.

scandalo

caveant.

Re

vobis

quidem
eritis,

carnem nunqam co~

enim comeslione nec sanctiorcs

medere, quant ullum fratribus uandalhare.

PARAPHRASIS.
1.

Qnod

spcial ad cibos immolatitios,


perfe.ctiores, sufficienlem

scimus,

immolalum

et

sacrum edunt; cmque infirma

s'il

Iktc,

qud nos omnes


scienliam
:

habeamus

eorum
8.

conscienlia, contaminatur.
facit

at scicniia sola inflat

etreddil superbum;

Aliunde ver hc esca non

Deo gralos

charitas ver
2. Si

proximum

aedicat.
scire,

neque enim
hinc
tiorcs
,

ex e manducanles
graliam

fiemus Deo gra:

quis
lue

autem putans se aliquid

novamque

acquiremus

neque ah

inflalur;
scire.
5.

nondm

cognovit

quomod
diligit,

oporleal

e abstinentes, habebimus minus quid virtutis et rnerili.

Si quis ver

doclus Deuni

et ex

amorc

9.

Cavete

igitur,

ne hxe vestra edendi libertas

fit

Dei studel proximorum


tus, 4.

icdifiealioni; lue

Deo cognicibos

infirmis occasio lapsus et ruin.

approbalusacdileclus est.

10. Si quis

enim inlirmus
idololatris
,

viderit

quem doctum,
;

Quod

spectat
nibil

igitur

ad

immolatitios
sacri
,

in

templo

cum
,

epulanlem

nonne
ut

ejus

scimus quod

babeant
et

quia

scimus
est

conscienlia

jam infirma

confirmabitur in errora
,

qud idolum
Deus.
o.

nihil est,

qud unus lantm

suo ad

comedendum
per luam

idolotliytum

idolothy-

tum.
Lict enim sint qui dii dicuntur,
;

sive in clo,

11. Sicque

hujusmodi scientiam, qu
propter

sive in terra

siquidem

in

fals

paganorum opinione
lantm est Deus

abuleris, peribit

frater infirmas,
est.

quem saU
infirmamfacto

multi sunt
G.

dii, et

mufti domini.
:

vandum, Chrislusmortuus
12.

Nobis tamen lidelibus unus

Et

sic in fralres inlirmos peccantes,

Pater lernus, ex quo omnia per creationem,


seu propler quem, nos
:

et in,

que eorum conscientiam

vestro

imprudent!

et

unus nobis est Doniiuus


(creata) et per

vuhierantcs, in Clirislum ipsum,


lis.

eorum

caput, pecca-r-

Jsus Cbrislus, per

quem omnia
non
est

quem
sunt

nos et creali et redeinpli.


7.

15.
in

Quam ob

rem,

si

esca fratrem

meum

scan-

Scd hc

scientia

omnibus

dalizat, eligam potiiis

carnem quameumque nunqunt


,

enim

aliqui, qui in

su conscieriti, quarnad hoc ushabent,


idolotliytum

mandueare, qum fralrem


zare.

manducando, scandali-

que lempus de

idolis

lanqum

COMMENTARIA.
VERS.
1.

DE

IIS

AUTEM
id

Ql'. IDOLIS

SACRIFICANTUR.

animi tumorem, ex scicniia conceplum, reprimit.


Ios

II-

Grac,

de

idolotlujtis,
fletv.

est,

de

iinmolalis idolo

tamen modeste

corrigit,

loquens in gnre,

nec

TtoToO eSmoii

Idolothyla ergosunt panis, vinum,


idolis

eos specificans, ut magis prosil correclio.


Scientia, sola scilicet, et sine charitale,
inflat, lu-

carnes, el
cibos

alii cibi

immolt i. Quod spectat ad


,

immolatitios,

scimus

id est,

nouignoro; de

met,
tem.

turget

seu,

ut

ait

Syrus,

reddit arrogau-

seipso loquilur in plurali, ut alibi sicp. Vel doctiores

alloquens,

eos

correcturus,

illis

sese

adjungit,

ut

Charitas ver ^dificat,


sludet, illani

id

est,

aliorum

saluti

modeslis argut.

promovet;
in

dictai

Scimus quod nos om.nes perfectiores,


siian

et in fidechri-

lantm quod
pedit.

se licilum est,

videndum esse non sed quod aiiis ex-

beu

instrucli,

sufficienlem scientiam habea-

mus. lia Syr., yEthiop., Arab. Et hic est sensus liltcralis,

Quasi diceret

sed intentas hic esl qui sequilur


spii itualioics,
:

Non ignoro
non

charitas scientia; vestrx


tiliter,

Equidem scitis sufficienler at quia non esl adjuncta scilis inu:

qud vos

sufficienlem habeatis de ido-

lolhytis scienliam

scilis

enim qud ab
;

aliis cihis

quia
el

im nocive et vobis et aliis. Vobis quidem, hc scientia vestra vos inflat, arrogantes reddit
aliis

diffrant, ul v. 4 uieelur
est, ut

sicque

necessarium non
illis

superbos;

ver, scilicet infirmis, quibus vos,

vos hc de re doceam. Scientiam


:

esseconadjungit
:

inflati

scicniia,

quasi slupidis insullatis

et

quos

cedit

at

quia

abulehanlur

ill,

s ta tim

abusu
fra.

scieiiti:e pertrahilis in

peccatuni, ut dicetur inin

Scientia

inflat. Et hic incipit correclio;


1.

eorumque

Scientia inflans, scicniia


:

peccatum trahens,

Vers.
scimus,

De
'.

Us autem, qu
el

idolis

sacri ficanlur,

immolais idolis ait aliis cibis non diffrant, nec plus habeanl numinisvel religionis, ut quidam vcsirui, Corintbii, persuasi videntur. Vide ost. Quia omnes (benet plen in lide Chrisli inqi

5<

ilii

idola
h;vc,

Scientia hrre vestra qu scitis Scientia inflat, q. d. nihil esse, et consequenter licilum idolothytis

eum scandalo ignoraniium hoc: inquam, scicniia facit vos superbire contra ignorantes, eosque despicere.
vesci, iisque vescimini

siiuiii) scientiam (id esl, sufficienlem

narum cognitionem

liabemus, ex

rerum chrisliaqu scimus idolo-

Charitas verb dificat, scilicet infirmes

et

ignaros

thyla esse adiaphora,

ut eus in fide et pietaie cliristian conlineat et pronioveat. Id enim esl adificare, proximos ad salulem pro-

499
scienti
sciciitiu',

IN EP1ST.

Al)
|

CORINTlilOS

500
;

damfionum est, non pastorum. Vae rgolali


quia diabolica. Va; Laliler scienti,
;

volunt eo fine tanlm, ut sciant, et curiosiins est

quia ipse

quidam

ut scianlur, et vanitas est

quidam

ut

si

ien-

duplex porlabit judicium


tur delictis.

et

pro suis et pro alicnis


D.

liam vendant, et turpis quxstus est; quidam ulacdiN-

Ben
est,

et

congrue

Thomas

hic

cenlur,
|

et
;

prtidentia est;

quidam

ut

difleent, et

/Egypliorum
fuit
(

id

sapienliura

hujus mundi, ha;c

charilas esl

D. Bcrn., serra. 56. Bonae

autem scienthe
Humilit Pau-

plaga, scilicel vesiesc turgenles,

de quibus Exod.

fruclum disce ex versu sequenii.


Vers.
7,.

j.

Al speciaiiin docloribus scienti lurgentibus cou-

Si quis autem
;

diligit...
:

vi uit,

11

quod de maleficis iEgypiiis dicilur ibidem v. Nec poU nuit maie [ici slarc coram Moyse, propier

lus ut erigat

corrigit ut perficiat

hinc ut hos et

om-

ncs

jlios excilet

ad ben sciendum, et scienti inelis

ulcra, scu vesicas,


aliis

qu

in

Mis

eranl.

Nec

sibi,

ucc

proderant ob vesicas. Sic doclor lurgidus


quin ei noxius.
Si quis

sibi et

uiendum, docet eos borne scienti; fruclum; scilicel, Deogratum eflicere. Quasi dicercl Si quis, charilale
:

aliis inulilis,

juiicla scienl'uc, Di.im

et

proximuni

diligit

Vers. 2.

ila ut
;

autem se existimat... Grec,


su sibi scienti coniplacet
refert; bic

scienli su ad Dei gloriani et proximi salulem utatur

non
scire

est se
,

sed subaudilur. Si quis putans se aliquid


in
;

hic

Deo gratus,

cl in

hoc complacet
et
,

sibi
!

Deus. Quaie
Si quis scien-

ide iniBatur, cl

discrimen inlcr scientiam


tiain

scienliam

eamque ad aliorum salulem non


litate cl

nondlm

babcl sine charilale

hic

Deum

novil

quidem

COGNOVIT QUOMODO OPORTEAT SCIRE,

Scilicel Clim hlimi-

sed Deo iguolus est.

Nunquam

novi vos, ait

mullis

curn charilale. Illos rurss humiliai ut corri-

malis prophetis et doctoribus, Mallh. 7, v. 13. Si quis

gat, sed

semper

in lerli

person loquens,ob ralionein

aulem scientiam habet cum


novil, et a

charilale,
:

me
in

el

Deum

superis dalam.
Si quis

Deo cognitus

et dileclus est

hoc com-

autem... quasi diceret,


;

etsi

rem

sciatis,

placet sibi Deus. Sicul in

Verbo
sibi

divino-, Spiritssancli

qunad subslantiam
scitis
tis.
:

moduni tamen ben sciendi ne-

comprincipio,

complacet

Pater

lernus. Sic

sicque

imperfectam tanlm scienliam habeObservalio moralis.

proportionc, in doclore, cbarilatis promotore,

com-

placet sibi Deus. Taies igitur eslote, doctores: chari-

talem scienti; adjungite; et ex amore Dei proximuni


sit

Quis aulem
scire

sil

bonus sciendi modus, seu qnid

dilicate. dialis
:

nedicatur vobis

Non

novi vos, sed ut au-

quomod

oporlet.

Ex

D. Pauli verbis superio;

Venite, benedicli, dilecli, elc.


4.

ribus colligi potest, scilicet, sine inflalione

seu

cum

Vers.

De escis autem...
vanam

Superioribus, quasi

humiliiale
tiorie.

sine aliorum

scandalo, seu

cum

difca-

per parenlhesim, contra


dit

scientiam

dii-.lis,

re-

Ilque hnmililas et chantas duo sunl modi ben

ad proposilum, exponilque scientiam, de qu doilli

sciendi.

Ad habendum utrumque,

recordare semper
Pater lu-

cliores

gloriabantur,etqu abulebanlur

cum

iufir-

principii et finis scientix. Principium Deus,

mioruni scandalo. Quod spcial igilurad iminolatitios


cibos
;

minum,
mi.

quoonme lumen. Hinc


cbarilatis exercitium

humilitas; Quid lia-

besquod non
Hinc

accepisti. Finis, Dei gloria, saius


:

proxi-

Scimus, non vos soli scitis; scimus sicut et vos,

Non mibi propier


De
doclori-

bocque sciimt

in fide

ben

instructi.
aliis

me

data esl scienti, sed propter aedificalionem alio:

Scimus, scilicet qud ab


nihil sacri

cibis

non

diffrant,
;

rum

Luceal lux vestra coram kominibus.


;

aut religionis Iraxerint ex

immolatione
sit

bus dicendum quod de divilibus

sicul
;

hi diviliarum

quia scimus quod idolum nihil est. Quidquid

quoad

non sunt domihi, sed


data
est, illam

deposilarii

ita docti,
illis

scienti;

maleriain, nibil est quoad formam, scu

repra-senla-

non sunt proprietarii, sed

deposilarii;

pro

aliis

lionem
falsa,

nihil

numinis habet
est.

el

reprsentt; imago
idoluni Jovis, ut

debenl communicarc ad aliorum


sibi,

aedifi-

et

rei falsa;

Figura, scu

calionem, non illam appropriare

aul ad aliorum

Dei, v. g., nihil est, quia rvera Jupiter

non

esl

Deus

scandalum

uli.

idoluni ergo nihil est,


ait
:

non

est

quod reprsentt, non

D. Thomas ex D. Bcrnardo
ut scias

Modus
fine,

sciendi est,
scire (jus-

esl Deus.

Scimus et qud usus tantm Deijs est, non


dii
:

quo online, quo


quo studio,

studio,
id

quo

ver plures

hinc etiam idolum nihil est; non est


:

que oporlet. Quo ordine, ut


ad salulem
cius est ad
;

pris,

quod maturius

Deus, quoniam idola mulla

Deus autem unus. Ad

ut

id ardentis,

quod

clTica-

viiandam haereticorum fraudem, qui imagineni


idolo confundunt, ut ex Scripluris
velai'i;

cum
seu
Ido-

amorcm; quo
tr.

fine, ni

non ad inancm glo-

probent imagines

riam, vel curiositatem, vel aliquid simile, sed ad a'dilicationem


et proximi.

nota qud ex divo Thoni, hic, imago,


rei naturalis.

Sunt namque, qui

scire

simulacrum, esl similitudo alicujus

movere, cui contrario opponilurscandali peccalum, quo proximus destruitur, hoc est, damno salutis afficitur.

Deum proximuni

ut

eum

Vers. 2. Si quis aulem se existimat scire aliquid, elc, id est, qui putans se aliquid scire indc inflatur, lue necdm scil quis sit finis, usus et modus scientiaa, videlicet, ut per scientiain non superbias, prosis quibus possis, nemini obsis, neminem scandalizes: et sic Deo agnoscaris et ameris. Vers. 3. Si mis autem diligit Deum, et propier

renon scandalizet, seddificct, hic cognitus id esl, bic Deo approbatus et dileclus esl,
scienti complacittim esl Deo.

idolothytoruni csu, alive est abco,


in

hujus

De esris autem qu idolisimmolantur, Vers. 4. Non e>l scimus quia nihil est idolum in mande, q. d. existimatur et quod reprsentai non esl id (juod Deus. Endo explicans subdil El quod uullus est Deus Idolum nihil esl, id cl, nihil laie niai unus, q. d. esl qualeprse fert, quia nihil habet numinis, Ma: ,

K0 I

CQMMISpARI CAP.
rci

VIII.

soi
ChrUtus, dicilur Dominus,
,

lum aulem nullius


militudo reifals,

similitude. Vel idolum est sijj

Filius, Jsus

quia jure noster

v. g-, similitiulo vel

repmesentatio
j

redemplionis nostra

prelio

sanguinis sui,
est
:

Jovis ut Dei, qui non est Deus.

ver, quales

sur.-',

omnes. imagines sacra,


lib.

Imago aulem de quibus


est rei
5.
scilij

Dominus

est.

Sed reips sicut Pater


sanclus esl Dominus

Dominus;
Filius
e'

sicut el Spirilus

ila

vide'jJellariuinum,

2 de Imaginibus, cap.

Spirilus sanctus esl Deus.

Vers.
cet

5.

Nam

f.tsi

sent qui dicantur du,

Nob:s tamen
lialiter.
;

est

unus Deus,

et

unus Dominus essen,

gentibus idololatris, sive in coelo, aslra, etc.;

Videaiur D. Cbrysoslomus
liic

Theodoretus

SIVE IN TERRA, l'CgCS.


Siquipf.m
I

Thcophylaclus, qui mirantur


fals illorum
,

divi

Pauli prudeni

apud ipsos sunt du multi, in

tiam, e qud Corinthiorum inlirmiorum, et recenter

opinione, et domini mnxi. Grci deos clestes appellahant Jovem, Apollinem, Junonem, etc. ; terrenos,

ab errore conversorum, imbecillitati parcat.


j

Vers.

7.

Sed non
nibil,

in

omnibus est scientia. Con;

llerculem,

Bacchum

et

^Esculapium, Nymphas, etc.;

eedit Apostolus,

hoc quidem esse verum

scilicet,

Tlieodorelus.
Viens.

qud idolum
tamen... fidelibusel rectsentienj

etqud
;

idolothytis nil religionis


el

6.Nobis

ex immolatione adveniat
|

consequenter cibi sunt,


et vos
;

tibus,

tiRttt

tantiim est Deus.

ab

aliis

non diffrentes

hoc scimus, sicut


passim

hoc
li-

Pater aternus, ex quo, tanqum primo


et

principio,
;

sciunt

omnes

spirituales et perfecti.
et

Sed non ide

omnis

cutis fonte,
in

omma per crealionem


nostrum
finis

cet vobis

indifferenter
in

idolothytis vesci.

Et
riam

no?

illem, seu propler illum, ad


est

illius

glo-

Quia non est

omnibus hc

scienlia,

non sciunt om-

et obsequiuru. Sicut
sic

primum

princi-

nes quod nos scimus, idolum nibil esse, et idolothytis


nibil adveaire.

pium;

et

noster ullimus
;

est,

ad quem, per

lidem lendinms

nostrum

est

specialiler

summum
Quidam autem cum conscienti usque nunc...,
est,
id

bonum. Et unes Domines Jeses Curistes, per quem, ut Verbum, OMNiAcreata; et nos per ipsum, ut Deum

sunt enim nonnulli, qui

cum
:

opinione,

quam usaliquid

que nunc conservant de


conscienti,

idolo,

nimirm qud
et

bominem redcmpli.
creavit
;

Sicut peripsum,
,

Deus

mundum
reparavit.

numinis, seu vim aliquam babet


et

cum bc

opinione
,

sic

per ipsum

Deus

mundum
et

idolotbylum ut idoloihytum
;

seu ut

llinc duplici rationeex

Deosumus perFilium; etqud


sumus
;

quid sacrum comedunl


gentes.

scilicet

edem

conscienti qu

cm non essemus,
mus, reparali
et

facli

qud redempli sunova creatura. Fised

l'acli

fideies, seu

Et

conscienti ipsorum cum sit infirma

id est, et
;

dem nostram
les, inquit,

hic

non explicat Apostolus,


:

eam

quia infirma est et erronea eorum

conscienlia

hue

summaric opponit infidelium erroribus


multi sunt
dii, et

Apud

infid-

errore suo polluitur per idolothytorum comestio-

domini multi.

nem.
Vers.
8.

Nobis aetem fidelibus esl imus tantm Deus, etunus


tantm Dominus,

Esc* autem nos non


fiemus apud
:

commendat Deo...
facit; nibil

Nota aulem cum


Patribus,

S. Cbrysostonio,
dii

Aliunde ver Imcc esca nos Deo gratos non


facil

Thcodorelo,

et aliis

quod

el

domini

ad pielalem, qu Deo placeamus

neque enim ex
meliores, seu

Deus
ergo

et

Dominus, hic aequalem vim habeant.


:

Cm

c manducanles,

Deum
;

dicil

Unus

est

Deus

Pater,

et

unus Dominus

gratiam acquiremus

neque ab e abstinentes, minus


meriti

Jsus Christus,

per primum non excludit Filium et

quid habebimus virtutis et

non deficiemes.

Spiritual sanclum,

sedlanlm

falsos deos.

Per

secun--
,

Ut quid ergo appelais illam, vobis quidem inulilem;


fralribus ver infirmis

dum non

excludit

Patrem

et

Spirilum sanclum
et

sed

noeivam. Nota qud Paulus


:

falsos dominos. Excludit

solm deorum
ait

doininorum

agat de esc idolothytorum, et de hc abstineuti

apud nos multitudincm,


et esse

D. Clirysostonnis.

Nomi-

non autem de abslinenti, qure


sicque
nibil

fit

per pnitenliam

nalur aulem in primo Pater, quia fous esl divinilalis,

hinc

contra

Ecclesia

doctrinam

et

divinum

aliis

communicat personis. Hinc ex


autem

praxim de jejunio. Non

virlus escae, sed virlus absii-

quo omma, non tantm quae sunt ab eo diversa, sed


et Filius, et Spirilus sanctus ]iroccdunt. Solus
torialiter est

nentiae prodest, aitdivus

Thomas ;id

cst,temperanlia,

obedientia, religio.

falsa rei, sive Dci qui

lignum, formaliler nibil :quia imago est non esl: ac consequenter ido-

lotbylum, qu taie, nibil esl, id est, nibil liabet nuniinis vel sancliiaiis ex idolo, cui esl oblalum. Vers. 5, C. etsi sunt qui dicantur dii pa-

Nam

gams,

el

tur, dii,

apud cos sunt dii et domini multi, ut se-iuiiuqiiam, lam clestes, uti sol, lunn, Stella:
;

conscienti pillantes qud idolum habcat aliquid divinilalis, quasi idoloihytum manducant, id est, cum reverenli quasi venerandum, qud numini in idolo latenti sit oblalum et sanclilicalum. lia Anselmus. Kl conscienlia ipsorum, cm sit infirma, non plen in lide instructa circa idololhyla, polluitur, quia contra conscienlia), aliorum lothyta. lia Cbrysoslomus.

exemplo manducant

ido-

qum

terrestres, ut Jupiter, A polio, Hercules; i\ubis tamen unus Deus, Pater, ex quo omnia, el vos illum, in illius scilicet gloriam et cultum creati su-

mus.

Vers. 7. quem omnia,


pli

Et unus
et

Dominus Jsus

Christus,

per

sumus
:

et nus per ipsum, seiliccl creati et redemsed non in omnibus est scientia, jam dicta,

Esca aulem nos non commendat Deo. Vers. 8. Q. d. Idolothytorum , vel aliorum ciborum esus per neque se nibil facit ad pielatem, i|u Deo placcatur abundabimns enim si manducaverimus ( idololhyla scilicet viitiite, merilo el grati, quae nos commendet
: :

quod idolum
tur

idolotbylum nibil

sit.

Nam,

ut sequi-,

Quidam autem cum

conscienti idoli, ex errone

apud Deum. Ostendit qum les, idedque omittendae oh scandalum, et poslponend sedificalioni uroximorum. lia Anselm
escae sint res viles cl exi-

505
VflRS. 0.

IN EPIST.

AD CORINTHIOS
Vers. 12.

Si

VlDETE AUTEM NE
1i;c

FORTE

U.tC...

ItaqUC

Sic

altkm peccantes
et

i\

tratres...

cavcle, ne

vcslra libertas indifTorenler ex ois coet


ruinai.
:

scilicet inlirmos,

quos scandalizatis,

quodam modo

medendi,

sil

infirmis occasio lapsus

Non

vulneratis vestro imprudenli facto, in Christum ipsuni

negnl; im eoncedit licilum esse comedere


11c

sed videle

peccatis
ditis
;

tum quia quem redemit

Christus, vos per;

vestrojurc et libertateabutamini.

sicque morlis ejus fruclum deslruitis

tum quia

Vers
quod
tune
in

10.

Si

enim quis viderit eum.... Explicat


si

Christus,
quid(|uid

omnium
uni

fidelium caput, arrogat sibi faclum

superiori versu dixit,

enim quis infirmus,

ex

minimis fratribus

fit

quia

ejus

recens paganismo ad Christum conversus (quales


niulli), viderit

membra

Matlb

15, 40. Sunt ilaque quatuor crimina,

eum;

Grocc., habentem scientiam,


in-

eaque maxima,
et infirmus,

ait

D. Chrysoslomus, qud

et

fraicr

id est,

qui scit idolothylum non esse sacrum. Si,


viderit liunc

etcujus Christus tantam liabuil nilionem,


sil

quam,

doctum

in

templo, vel

in et

mens,
de ido-

ut etiam pro eo
prit.

mortuus;

et

quod propter eihum


percutif.ntes, seu

idolo consecral,

eum

idololalris

epulantcm

Exaggerat eliam

verhuin

lothyliseoniedentem. Mos gentilium, sicut cl Juda:o-

verbcranles, et infirmum. Quid ssevius


et a^grotantem

qum infirmum
quovis

rum, erat victimas, utpole sacras,


loco teniplis vicino comedere.

in

templo vel in

verberare? est tamen

vulnere

gravius scandalizare, seu ofl'cnsionem


scilicet,

dare. Vide D.
est
;

Nonne conscientia

ejus,

infiniii

hoc tuo boc non

Chrysoslomum. Percutis infirmum, inhumanitas


perculis Christum, impietasest; destruis quod

exemplo provocabitur ad comedendum


hocque contra conscientiam, quac
licere.

idololhyta,
illi

ipse

dictt

proprio dificavit sanguine, occidis quod sua morte


vivificavil,

Supponitur erronea, ut dictum

est.

Hocfactum

immanilas est; Pater Georgius Ambianus.

gravis culpabit capile decimo, v.


appellans daimoniorum.

20, 21,

mensam
ne

Vers. 13.
sic in

Quaproptf.r
et

si

esca... (juarn ob rem,

Christum,

in fratres

peccem, eligam policilis

iElUFICADlTUR AD MANDUCANDUM. SjT., COnfirmabitur.

tis lot vit

ab omnibus prorss, etiam

carni-

Theopbylactus, magis

stabilielur, inlellige, in er-

bus abstinere, qum ut scandalum quoquo modo cui-

rore suo, seu ad

comedendum

idololbytum, ut idolosit

quam

objiciam. In tantm charilaii


illicitis

studendum docet,
fratri,

ibytum, supra. Ilinc disce qud scandalum

inor-

ut licita pro

babeanlur, ne obsint
dici

ait

dinataconslruclio;seu, ut ailTerlullianus, scandalum,

Ambrosius. llxc opportune nobis


salutem proximi despicimus,
et

possunt, qui

non borne
delictum,

rei,
lib.

sed

make exemplum
virg., cap. 3.

est,

ajdificans

ad

illa

satanica verba

de Yel.

dicimus
in

Quid euro an

iste offendatur,

aut

ille

pereat

Vkrs 11.
Sicque per

Et peribit infirmus
offendens;

tua scientia...

Esl

illud crudelitalis et

inhumanitatis.

Divus Chry-

tuam bujusmodi scientiam, qu contra

sostomus, qui banc moralitatem


in

egregi prosequitur

ebarilatem abuteris, peribit frater infirmus, peccans


scilicet et

eos qui fratres suos despiciunt, ob condilionum

Deum

propter quem Christus

vililalem.

Qu quisCbristo
bumiles

et apostolis similior,
:

eu

Dominns mortuus

est, ut illum peccatis eruereu

magis chrislianus
simt conditione

et frater noster est


et

laies

autem
liic

Peribit etiam, quia tuo

exemplo scandalizatus
idolis
;

in

pauperes. Vide

P.

persculionis tempore sacrificabit

sicque per

Chrysostomuin. Nota qud Apostolus banc de idolothylis

tuam scientiam excidet


Christus mortuus est.

salute

is

pro quo

salvando

quslionem non absolvil, sed illam

perficiet

cap. 10, v.20, 21, etc.

Neque, si non manducaverimus, deficiemus. Sic vulg dicimus Sive ad convivium hoc vocer, sive non, non ide saturabor vel esuriam, non ide pinguior ero vel macrior, ditior vel pauperior. Videte autem ne forte hc licentia Vers. 9, 10. vestra (eomedendi idolotbyta) offendiculum fuit infirmis... Si enim quis viderit eum qui liubet scientiam (idololbytum pihil esse) in idolio recumbenlem, etc. In id est, inquit Erasmus, in epulo idolorum. idolio Secundo, propri in idolio, id est, in templo, vel niens idojis consecral. Nain ibi accumbebant comesturi
:

lothytum, quo putat edenlemcoinquinari, proindeque rem illicilam facere et peccando peribit, per tuam dm tum mal uleris pra-stas illi scientiam qu peccandi occasionem eumque perdis quem Christus in tantm dilexit, ut pro ejus salute mortein oppelere
:

non

dnhilrit.

Vers. 12.

Sic autem peccantes

in fratres, et per-

idololhyta taies enim epulas, utpote sacras, in templo inslrui solere doect llerodotus in Clio. Sic enim et Jud;ei viclimas pacih'cas eomedebant in alrio temSi quis le vipli. Detiter. 10. Ilinc Syrus lue verlit derit accumbentem inter idola. Unde palet, idololhyta edere in idolio, non tantm esse malum propter scandalum , sed etiam per se , quia est professio idololatri;e. Nota dificabitur, id est, provocabitur, erigftur, ut comedat idololhyta, quasi sacra, et quasi quid grali.i' inde accepturus. Alii dificabitur, inquiunt, id est, provocabitur, ut conlra conscientiam, qu puiat cibuin idolo oblaluni ab eo esse atflatum et conlaininatum, iudeque se contaminandum, eum manducet. Vers. 11. Et peribit infirmus in tu scienii fraEt peccabit frater infirmas comedendo idoter, etc.
: :

scandalum vulnerantes) conscientiam eorum infirmant, etc. Christus enim sibi faclum arrogat, quod uni ex minimis suis faclum fuerit, Matth. 25. Rursmqui scandalizant proximum, pula in Christum peccant, quia Cliristi fabricam proximorum probitatem et salutem, quam Christus suo sanguine construxit malo suo exemplo deslruunl et
cutientes (scandalizantes et per
, ,

everlunt.

Vers. 13.

Quapropter
Yerbum

meum,

etc.

esca scandalist fratrem scandalizare , pro eo quod e?t


si

offendiculo esse, et peccandi occasionem praibere. Hoc mgislri, inquit Clirysostomus, optimi est offkium, suo exemplo docere qu preipit. S. Basilius, in Regnlis brevioribus , reg. Ci, ait, c scandalum esse majus, qu is qui illud dat majori scienii aut gradu pndilus est, additquc qud Deus de manu ejus sanguinem peccantium , qui illius malum exemplum sequuntur, requiret et reposcet.

*r.

COMMENTARIA. CAP.
Corollarium pietatis,seu

I\.
et

hoc rapite ad pietatem maxime, notanda,


redigenda.

ad praxim

Ex primis

versibus tria nota circa scientiam. Pri,

sit

bonus sciendi modus,


;

scilicet

cum

bumilitate et
;

mum

qud

scienlia sola
,

seu sine chariiatc, inflat:


scienti et aliis. Scienlia

ebaritate

vide v. 2; et ad utramque conducenlia

ibi-

et ide

inutilis

im nociva

dem

vide.

d aunonum est, trahens ad peccatum. Taies docli similes

sunt Jgypliorum sapienlibus

qui ob vesicas, nec

Ex versibus 11 et 12, nota qum grave sil infirmorum scandalum, et qum offensivum Christi, et ide
quanlo studio vitandum.

sibi,

nec

aliis

proderanl. Vide v.

1.

Secundum, qud
scienti

contra scientia
utilissima; in
tali

cum

eharitale,

et

et aliis

Ex

v.

13, qud nullius

sit

despicienda salus, ob

doctore, alios ad

amorcm
in

Dei pro-

conditionis vilitatem.
lione vilior
,

Qu

quis panperior, et condiet apostolis similior:

movente, Peussibi complacet, sicut

Vcrbo divino,

e est Christo
,

ergo

Spirits sancti comprincipio. Vide v. 2. Tevtium, quis

e magis ebristianus

nosterque in Christo fraler.


IX.

CAPUT
1.

IX.
1.

CHAPITRE
Ne

Non sum

liber?

non sum apostolus? Nonne Chri-

suis pas libre? ne suis-je pas aplrc? N'ai-je

slum Jesum Dominum

noslrum vidi? nonne opus

meum
sum
3.
;

vos estis in

2. Et si aliis

Domino? non sum apostolus, sed lamen vobis

nani signaculum aposlolals mei vos eslis in

Domino.

Mea

defensio apud eos qui

me

interroganl

hc

est

4.

Numqnid non babemus poleslatem manducandi

et bibendi.

5.

Numquid non habemus polestatem mulierem


,

sororem circumducendi
fralrs
6.

sicut et cxleri aposloli, et

Domini

et

Cepbas?
et

Aut ego solus

Barnabas, non babemus polc-

statem hocoperandi?
7.
tt

pas vu Jsus-Christ noire Seigneur? N'les-vous pas vous-mme mon ouvrage en noire Seigneur? 2. Et quand je ne serais pas aplre l'gard des autres, je le suis au moins votre gard; car vous tes le sceau de mon apostolat en notre Seigneur. 3. Voici ma dfense contre ceux qui m'interrogent sur ma mission 4. N'avons-nous pas le pouvoir de manger et de boire? 5. N'avons-nous pas le pouvoir de mener partout avec nous une femme sur, comme font les autres aptres, les frres de noire Seigneur, et Cphas ? G. Serions-nous donc seuls, Barnabe cl moi, qui n'aurions pas le pouvoir d'en user de la sorte? 7. Qui est-ce qui va jamais la guerre ses dpens ? qui est-ce qui plante une vigne, et n'en mange poinl du fruit? ou qui est le pasteur d'un troupeau % qui ne mange poinl du lait du troupeau?
:

Quis militt suis slipendiis


et

unqum?
?

quis plan-

viueam,
,

de

l'ructu ejus

non edit? quis paseil

la loi

gregem
8.

et

de lacle gregis non manducal

Numquid secundum hominem hc dico?etan


non
dicil?
in lege Moysi Non alligabis Numquid de bobuscura est Deo?
:

lex ha?c
9.

Scriplum est enim

os bovi trituranti.
10.

An

propter nos inique boc dicit? Nain propter


:

dit ici n'est il que selon l'homme? Et ne le dit-elle pas elle-mme? 9. Car il est crit dans la loi de Mose Vous ne tiendrez point la bouche lie au buf qui foule les grains. Or Dieu se met il en peine de ce qui regarde les bufs. 10. Et n'eslcc pas plutt pour nous-mmes qu'il a fait celle ordonnance? Oui, sans doute, c'est pour nous que cela a t crit; en effet celui qui laboure doit labourer avec l'esprance de recueillir, cl celui
8.

Ce qui se

nos scripta sunt

quoniam dbet

in

spe,qui arat,

qui bat le grain doit esprer d'y avoir part. 1 1 Si nous avons sem en vous des biens spirituels,

arare, et qui triturt, in spe frucls perci])iendi.


11. Si nos vobis spiritualia
est si nos carnalia veslra

seminavimus,

magnum

melamus?
usi

est-ce une grande chose que nous recueillions de vos biens temporels? 12. Si d'autres usent de ce pouvoir votre gard,

12. Si

alii

potestalis vestr participes sunt, quare

non potis nos? sed non


oinnia sustinemus, ne
gelio Christi.

sumus bac

potestate

sed

quod olendiculum denius Evanin sacrario operanlur, qti


altari deserviunt,

15. Nescitis

quoniam qui

pourquoi n'en userons-nous pas plutt qu'eux? Mais nous n'avons point us de ce pouvoir et nous souffrons au contraire toutes sortes d'incommodits, pour n'apporter aucun obslaclc l'Evangile de Jsus-Christ. \7>. >ie s'avez vous pas que les ministres du temple mangent de ce qui est offert dans le temple, et que ceux qui servent l'autel ont part aux oblations de
;

de sacrario sunt, edunt, et qui


altari participant?

cum

l'autel?
1 i. Ainsi le Seigneur a aussi ordonn ceux qui annoncent l'Evangile de vivre de l'Evangile.

14. lia et
nuiitiant,

Dominus

ordinavil

iis

qui Evangeliuni an-

de Evangelio vivere.
nullo

15.
scripsi

Ego aulem

bxc

ut mrita fiant in

borum usus sum. Non autem bonum; est enim mihi

15. Tour moi nanmoins, je n'ai us d'aucun de ees droits; et encore maintenant je ne vous cris point ceci afin qu'on en use ainsi envers moi , puisque j'ai,

inagis

mori, qum utgloriam

meam
:

merais mieux mourir que de souffrir que quelqu'.u me ft perdre celle gloire.
10. Car si je prche l'Evangile, ce ne m'est poin un sujet de gloire, puisque je suis oblig ncessaire meut ce ministre et malheur moi si je ne pr che pas l'Evangile
:

quis evacuct.
:

16.

Nam

si

evaugelizavero, non esl mini gloria

ncessitas

enim mihi incumbit

v enim mihi

esl

si

non evangelizavero!
17. Si

enim volens boc ago, mercedem habcojsi


mibi crdita
esl.

autem
18.

inviius, dispensalio

Qux

est ergo

merces mea? Ut Evangelium

prre-

17. Si je h; prche de bon cur, j'en aurai la rcompense; mais si je ne le fais qu' regret, je dispensa seulement ce qui m'a ei confi. 18. Quelle est donc ma rcompense? En prchait.
'

507
dicans,sinc siimptu
potcslate
19.

IN EP1ST.

AD COR1NT11IOS

508

ponam Evangelium,utnon abutar


'

me

in

Evangelio.
liber

Nam cm
Ceci
,

essem ex omnibus, omnium

me

servurn

ut plures lucrifacerem.

20. Et factus
da;os lucrarer;

sum Judas tanqum Judxus,

ut Ju-

de telle sorte l'Evangile, que je le prche gratuitement, afin de ne jamais abuser du pouvoir que j'ai dans la prdication de l'Evangile. 19. Car tant libre l'gard de tous, je me suis rendu serviteur de tous pour gagner Dieu plus de personnes. 20. Et j'ai vcu avec les Juifs comme Juif, pour
,

21.

lis

qui sub lege sunt

quasi sub lege esscm


,

(cm

ipse

non essem sub


lis

lege)

ut eos qui sub lege

I
|

eranl lucrifacerem.
sine lege essem
in lege

qui sine lege crant, tanqum

(cm sine loge Dei non esscm, sed

essem

Chrisli), ut lucrifacerem eos qui sine

lege

erant.

22. Factus

sum

infirmis inflrmus, ut infirmos lucri-

gagner les Juifs; '21 Avec ceux qui sont sous la loi comme si j'eusse encore t suis la loi, quoique je n'y fusse pas aisuavec ceux jli, pour gagner ceux qui sont sous la loi comme si je n'en cus^e qui n'avaient point de loi point eu moi mme (quoique j'en eusse une l'gard de Dieu, ayant celle de Jsus-Christ) , pour gagner ceux qui taient sans loi. 2. Je me suis rendu faible avec les faibles, pour gagner les faibles je me suis fait tout tous, pour
.

facerem. Omnibus omnia factus sum, ut omnes face-

les

rem

salvos.

sauver tous. 23. Or, je lais toutes choses pour l'vangile

afin

d'en tre participant.


25.

Omnia autem
ii

facio

propter Evangelium,

ut

parliceps ejus efficiar.

la

24. Nescitis qud

qui in

stadio currunt,

omnes

24. Ne savez-vous pas que , quand on court dans carrire, tous courent , mais un seul remporte le prix? Courez donc de telle sorte que vous remportiez

quidem currunt, sed unus


ut compreliendalis.

accipit

bravium?Siccurrite

le prix.

25.

Omnis autem
et

qui in agone contendit, ab omni-

bus seabstinet;
liam accipiant
20.
sic
;

illi

quidem

ut corruptibilem coro-

25. Or tous les athltes gardent en toutes choses une exacte temprance et cependant ce n'est que pour gagner une couronne corruptible , au lieu que nous en attendons une incorruptible.
,

nos autem incorruplam.


,

Ego

igitur sic curro

non quasi
;

in

incertum

20. Pour moi je cours, et je ne cours pas au hasard. Je combats, et je ne donne pas des coups en
;

pugno, non quasi aerem verberans

l'air.

27. Sed casligo corpus

mcum.el in servitutem

redigo,
1

27. Mais je traite rudement mon corps, et je le rduis en servitude, .* cur qu'ayant prch aux autres,
je

ne

forte,

cm aliis prdica verim, ipse reprobus efficiar.

ne

sois

rprouv moi-mme.

ANALYS1S.
Quibusdam
nenli
se factis
,

et
,

quidem omni carnis

absli-

dixit v. 12,
ficaciler

offendiculum det Evangelio. Tacite, sed efdicit Corinthiis


scilicet
:

multb diffuilioribus
,

confirmai quod docuit in


esse scandala,
et

hoc

Hinc

discite

saltem re

capile prcedenli

omninb vitanda
:

vobis inutili,

ab idolothyto abslinere, ne scan-

quod ultimo venu

dixit

Si esca

etc.

dalizelis infirmos.

Primutn Apostoti faclum. Apostolus Corinthiorum

y 19. Liber cm
V. 20, 21
,

sit

omnium

servus factus est.

cum
gere

sit
,

et

ideb vit necessaria jure potueril ab eis exi,

22, varios assignat


facit propter
sil

servilulis
et

su modos.
ut

maluit omnia vit incommoda pli

qum hoc
eos.

uti

y 23. Id
eo

Evangelium,

prmii ab
Corin-

jure, ne offendiculum darel Evangelio

apud

Secun-

promissi
:

particeps.

Hoc
et

efficaeiler dicit

dum

faclum. Liber

cm

sit,

et sui juris,

servas

omnium
Concluest

liais

Et

vos,

eamdem

ob causam, studete omni modo


,

sputit factus est, ut

omnes Ckrislo
quod
si

tuerifaceret.

proximi salulem procurare

vcslram operari
charilatis
et

et ut

dendum
et fecit

eis relinqnit,

Paulns tanta passus


et

ad hoc eos

cfficacis excitet

su

cxemplo ad-

pro vitando infirmorum scundalo,

pro

omnium

jungit simililudinem

maxime apposilam
,

congruenlcm.

sainte

prociuand
,

quidni
faciant
?

cl

ipsi aliquid,

casdem ob

V. 24. Vita christiana sladium est

in

quo currimus

causas

patiantur

cl

quidem omnes

non tamen omnes, sed qui lgitim cur:

1 laque primis tribus versibus

suum apud
non minus

eos apostola-

runt

coronam reportant
eam.

ergo sic currile

ut appre-

tum
y
aliis

breviter slabilit.
i.

liendalis
,

Duo

apostolats jura

sibi

qum
ipsis

y 25. Docct
nentiam
,

modum coronam
et

reportandi per absti-

apostolis

dbita, exponil. Jus

alimenta ab
v.

per laborem, pervim

sibi

faciendam

denique

exigendi, probal variis argumentis

7 ad

v.

14.

se proponit

exemption,
,

exemplo suo docet

modum

y 15.

Hoc jure non

est usus,

nec vult uti, ne, ut

ben currendi

et

pugnandi

PARAPHRASIS
1.

An non ego
(

liber

lus?

Quid mihi deest

sum? An non ego sum apostoad apostolauun?) Nonne Dovidi


,

r eos, qui de aposlolatu


jj

meodubitantes, de eo

me

in-

terrogarent.
4.
(

miiium nostrum Jesum Christum

et

ab eo missus
?

sum? Nonne per Evangelium


2.

in

Chrislo vos genui


,

Cm

ergo vesler sim apostolus


,

numquid

jus

Et san,
et

lict aliis

non essem apostolus

sum
:

consequenter habeo cibum


la|
E

polum

aliaque neces-

men

quidem indubitalus vesler apostolus


et

saria vobis exigendi?


5.

quia

vosipsi, vestraque conversio cerlum


cslis apostolats mei teslimonium.
3.

aulhenlicum

Nonne

et jus
,

habeo, quod habent


et

alii

apostoli et
,

cognali Domini

quo

utitur ipse Petrus

scilicet

Et consequenter apologia, et defensio

mea apud

aliquam

matronam christianam nohiscum dueendi

KO!)

COMMKNTARIA. CAP.
nobiscum vivens
,

IX.

510

qinc ut soror

de nobis pradicanti-

carcbo: pradicandmn mihi tamen est, quia verbi


pradicandi dispensalio mihi commissa est et injuncta.

bus curel?
,

6.

Aut

forte soins
,

ego et Barnabas

ioc jus

(ex
|i

18. Quae est ergo

mea

singularis gloria? Si sine


si in
,

im-

Evangelio Vivendi
cendi
7.
)

et

piam mulierem nobiscum duacce-

pensa el gratis Evangelium pradicem;


lio

Evange-

non babemus?
cui militt,

| I

pradicando non utar polestate mc


19. Nain

scilicet exi-

Quis miles stipendiis duce,

gendi necessaria.

non vivat? Quis vinitor de fines su* fructibus non comedat? Quis paslor de sui gregis lact non
plis

spont

cm ab omnibus essem liber, et mei juris omnium me servum feci, ut e plures lucrifaJudseis religionc,

pascatur

cerem.
,

Numquid ad probandum quod dico tantm mihi suppelunt argumenta? Nonne


8.

bumana
lexdi-

20.
clus

Cum

seu judaizantibus, fa-

et

sum lanqum
lis

judaizans, ut judaizanles Clirislo

vina boc etiara dicil?


9.

lucrarer.

Scriptum

est in lege, Deuler.


:

25

Non occludes
:

21.

qui
,

sub lege

Mosaicsunt, sive Jud;cis

capistro os bovis (rituranlis


in

unde

sic raliocinor

An

sive prosclytis

legem servae.libus, similem


(

me

exhi-

bc lege
10.

ferend, Deo pracipua cura

est

de bobus?

bui

legem observans
),

lict

scirem e

me

non ad-

An

ver debemus existiinare qud propler nos


lulerit?
lia

stringi

ut eos lucrifacerem. lis


et

qui legem Mosaicam

pracipu hanc legem


rantes) hoc scriptum

san propler nos


in

non habenl,

non servant,

id esl, gentilibus, faclus


(

(aposiolos, aliosque Dei minislros


est.

are su trituarat
j

sum

quasi legem non habcis

lict

coram Deo

sine
,

Quandoquidem qui

lege non sim,

quippe qui Christi legem servo)

ut

cum cum

spe messis parlicipandac aral;

et qui triturt,

gentiles lucrarer.

spe participandsc tritura triturt:

22. Factus

sum

infirmis velut infirmus,

ut eos lu-

11.

Magnumne
,

eril

si

nos, qui spirilualia vobis

crifacerem Christo.

Uno

verbo, omnibus omnia factus

seiuinavimus
12. Si
alii

carnalia

metamus?

boc

in

vos jure utuntur, quanl magis

nos (apostoli, et paires vestri, possumus uti)? Sed


nos bc poleslale non
usi

omnes salvos facerem. autem omnia feci, et facio propler Evangelium facilis promovendum, et ut prsemii in Evangesum,
ut

25. Ihcc

sumus

im omnia inde
ne quod demus

lio

promissi comparticeps efficiar

scilicet

cum

aliis

emergentia incommoda perferimus

lidelibus.

hc libertale nostr, impedimentum Evangelio apud vos promovendo.


13. Nescitis qud qui in lemplo, sacra ministeria

2i.
sicut

Ut aulem

et

vos faciatis idem

cogitate

qud
:

ii,

qui in stadio currunt,

omnes quidem currunt


ii

sed non

omnes bravium reportant, sed


perficiunt
:

soli

qui

obeunles, operantur; de lempli oblalionibus come-

cursum lgitim
sic

ita

nos currimus quidem


:

dunt; et qui

allari

deserviunt, suas ex oblatis victi-

omnes, sed non omnes Evangelii pramium accipiunt

mis partes accipiunt.


14.
Vitii

ergo vos in Evangelii stadio currite, ut apprehen-

Hoc idem

jus Christus ddit apostolis


;

et di-

dalis

palmam.

verbi
,

ministris

ut scilicet

Evangelium pradi-

25. Cogilate et

quomod omnis
etilli

qui

cursu

vel

cantes

vivant de Evangelio.

luct cerlal, abstinet ab omnibus, vires, vel velociln-

15. Lict

autem
;

lot si n t

argumenta, hoc jus mibi


,

temcorpoiisimpedientibus:

quidem, uteorouam

concedenlia

nullo
:

tamen persuasus sum

ut hc ute,

brevi perituram accipiant; quidni et nos chrisliani,


multis abstineamus
,

rcr polestate

el

ne putetis qud haec ide scribam


;

quanqum

licitis,

ut aelernam

Ut deinceps necessaria milii suppelanlur

nec usus

sum, nec

in fuluro uti volo

hoc jure
el

ego fam peiire


glo-

coronam oblineamus ? 26. Ego igitur in evangelico

stadio sicut siadio-

malim, qum ut quis inanem


riam meam.
10.

vacuam reddat

dromus

rect curro
,

totoque nisu lendo ad deslina:

tam melam
est
illa

ut

palmam apprhendant

sicut

pngil

Qu
non
:

ralio?

quia

mea? An Evangelii prxdiquoad rem mibi necessaria est, ob


gloria
:

in Evangelii paleslr

pugno, non inaniter aercm ver-

berans

pr.T.ceplum Domini

ita

ut maledictionem Dei incur(

27. Sed cerlis el destinalis ictibus


spirits

corpus

meum

ram
<

si

non pradicavero.
)

Solm mibi

restai optio

mei adversarium, obtundo; victumque ac


:

irca iiioduni pradicandi. 17.

edomiluni, ago ut servum, mihique tenco subjectum


et gratis
:

Si

enim voluntarius

prdico, singulasi

ne forte

cm
,

aliis

praedicaverim

viamque

salutis

rem haheo mercedem


et

et gloriam

ver reluclans,
singulari glori

ostenderim

ipse salute

indignus inveuiar, et Deo

non gratis, tant mihi pejus;

ill

lanqum reprobus

ejiciar.

COMAIENTAMA.
Vf.rs.
1.

Non sum liber?

non sim

atostolus?

Aposlolus
in

in

hoc capile docturus exemplis suis


verbis doeuit, nimiriun
:

quod
ra

Grc,

inverso ordine, non

sum apostolus? Non sum

pracedcnle

omnin

liber? cl ita divus

Chrysostomus, Theodorelus, Theo-

venda esse scandala

etfactis,

omni

carnis abslinen
in

phylaclus; Syrus tamen legit sicut interpres tios(er<

limult difficilioribus,
:

probaturus quod

ultimn

Ylrs. 1. Dixerat Paulus

Non sum

liber?

in line capilis

non sum apostolus? prxcedentis omnin ca-

hic, ut ilhid persuadeat, provenda esse scandala ponit se in exemplum, qud tam ad caveadum seau-

ftlt

IN EPIST.
:

AI
'

CORINTHIOS
me
inquirentibus, id est,
si

M-J
qui vel dubilantcs, vel n
fieri
-

versudixil

Si esca, etc.; sic cxorditur

An non ego
Quibus in-

sum apostolus? An non ego


,

suin liber?

gantes, veldemcoapostolatu volonts

cerliorcs,

lerrogationibus asserit se liberum esse et apostolum.


J

me
'.

de eo interrogent, et examinent;
,

vos

eslitmea

Qud Paulus liber esset id est nulli mancipatns hoc nullns unqum negavil ide probalione non inquidam malcvoli, et diget. Qud vero sit apostolus
,
, , ,

defensio

mea

apologia

vos eis produco, quasi certum


:

'

et paens aposlolats

mei argumenlum

quia, ut dixi,

'

vos estis quasi patentes, authentic.ct sigillomunU,


missionis ci commissionis
dicit

pseudoapostoli ncgrunl

bine contra

eos breviter, dicens


:

me

litire.

Idem

fer

sed

el'ficaciter

aposlolalum

suum probat,

Nonne Christum Jesum Dominum nostrum


v. 5.

vidi, Act. 9,

secundae Cor., cap. 12, v. 12. Itaque et vobismetipsis, et aliis testimonium estis aulbenlicum et
:

Quasi dicerct

Quid

niibi

deestad apostolaluni?
vidi?

demonslrato aposlolats mei


apostolus,

indubitatus ergo

sum

Nonne Dominum nostrum Jesum Christum


mortalem quidem, scdgloriosum,

non

et apostolus vester.
illis

Hoc

slabililo

et effi-

et in clis

regnan-

caciter probato,
privilgia duo.

exponit aposlolats sui

jura, et

tem

nonne ab eo
v. 15.

niissus

Vide Act. 16, ex opre

sum ad evangelizandum ? Qud si hc non sufficiant, sed

^ERS.

4.

Nl'MQUID .NON IIABEMUS POTESTATEII...


vita:

vultis

aposlolalum

meum
IN

diguoscere

Primum
nonne
stolus

jus

necessaria exigendi ab
vester
:

eis

qui-

NONNE OPUS MEUM VOS ESTIS

DOMINO? NoilUC per


?

bus evangelizalur. Quandoquidem


,

sum apojus

pnvdicalionem, ad (idem Domini vos converti


per Evangelium in Cbiisto vos genui?

vosque opus

meum

in

Domino

cons-

quente!'

Vers. 2.
ergo
aliis

Et

babeo vobis cibum, potum, aliaque necessa-

si

aliis

non sum apostolus... Lict


,

ria petendi.

non essem apostolus

san

sum

indubitatus

Nota moratis.

apostolus vester.

Hoc jus commune


mei..., id est,

est

omnibus Ecclesia; ministris

Nam signaculum apostolatus


meus
in vobissigillatus
;

vos

ipsi

sed duo noient. Primum, qud Apostolus jus suum fundelin labore, opus

signaculum estis aposlolats mei, quia apostolatus


est.

meum

estis.

Secundum, qud ApoLabor


apostoli
;

Fides Cbristi, quam,

me

stolus indicet jus necessaria exigendi.

prx'dicanle, recepislis

signa et prodigia,

qu

in lidei

jus apostoli seu ex labore, et opre


ranti debetur

jusedendi. Labc-

confirmationem, apud vos perpetravi; Spirits sancti


ebarismata, qu;e ad boc usque lempus apud vos emirant, sigilla sunt apostolatus mei, et

alimentum; boc jus est commune omnibus


:

in Ecclesia laborantibus

etid probant omnes,

qu

se-

mea apud

eos,

quuntur, ralioncs. Sed non laborantibus, otiosis, nibil


facientibus
,

qui

me

apostolum esse negarent, apologia


,

cl defensio.

quodnamjus? Sed mal agenlibus, de,

Xfpxyls, sigillum

dcmonslralio,
veritalis

ait

divus ChrysostoIria

struentibus, et scandalizantibs

qued

et quale

jus?

mus, seu certum


culum
litteris

signum. Per
:

hc

signa-

Heu quot
si

in

Ecclesia fures domeslici, et iniqui Eccle!

estis,

etc.; quasi diceret


,

Sicut per sigillum

bonorum prdones

Laboranli

debetur cibus,
est

appositum
,

constat cas esse veras, sinceras,


;

potus, vit necessaria; boc jus

commune
si
;

omni-

aulhenticas

seu inslrumentum authenticuni

sic

per

bus Ecclesi ministris laborantibus. Sed

necessariis

signa et prodigia, quibus veslram conversionem op-

non contenti, superflua quxrant


divilias
in
;

si

avari congregent
;

rants sum, et confirmavi

palet

omnibus,

et

constat

si

vani in vanis et luxuosis

si

volupluarii

me verumesse
gira

Cbristi apostolum. Conversio ergo r-

deliciis et voluptatibus
illis

Ecclesi bona consumant

certum

et

aulbenlicum est apostolatus mei

tesli-

quodnam
tum
et

jusfaciendi, quod ex se

malum

est,
!

et

monium, elevidens argumenlum. Vos


quasi patentes estis

ipsi sicsigillali,

omni jure,etiam secularibus, probibilum ? Heu quan,

me

missionis

litlera;, et

conse-

quale

lalibus

Ecclesia; ministris dicet


:

quenter

mea
3.

defensio, etc.

Christus, quiprofaniseliam dixit


apologia

V vobis

divitibus!

Vers.

Mea

defensio... Grc., vieu

vobis qui ridelis

.'...

rarae virtutis exemplum, jure suo, lot nominibussibidebilo, cessent, nolens recipere sed proprio labore slipendium prdicaliohis su;e victuni sibi parans ut Corinlbii suo jure dcdant, ac prscriim non vcscanlur idololbylis, in gratiam
, :

dalum qum ad dandum

vobis
al

sum. Ac si dicat Esto non sim aliis apostolus, san negari non potesl vestrum apostolum me esse. Nam signaculum aposlolats mei vos estis in Domino,
:

Grce, sigillum, quod haberi solel apud bomines certum signum veritalis. Testimonium apostolatus mei
vobis, scilicet in evangelizando, iu edendis miraculis, in labore et periculis, qu vel suscepi, vel quibus quasi feci apud vus ad veslram conversionem
extat in
:

proximorum, eic. Non sum liber? Non sum apostolus? Q. d. Nonne mei juris sum, ut tanqum Cbristi apostolus sumptus et alimoniam vobis exigere et accipere possim? Hoc lamen non facio, ut ostendam quanti sit facienda
:

sigillis divinis

consignavi, confirmavi et corroboravi

proximi salus, et onsequenter qum vos scandala idoioibytorum,eialiaquavis vitaredebealis.IlaChrysost. Nonne Christum Jesum Domimim nostrum vidi? q. d. Hiuc palet me esse apostolum, quia Christum vidi, et ab coad evangelizandum missussum, Act. 9 et 22. Nonne opus meum vos estis in Domino ? id est in fide ac relisfione Cbristi, quia ego per Evangelium iu Cbiisto vos genui vestra Ecclesia me a:dilicata est, vos estis mea structura. Vers, 2, Et si aliis non sum apostolus sed lamen
<
:

aposlolalum meum. Mea defensio apud eos qui me interroVers. 5. gant (qui inquirunt de mua vocalione et apostolalu) hc est, qu extat in vobis, ut dixi. lia Anselmus. Numquid non habemus potestalem munVers. 4. ducandi ei bibendi? Scilicet de sumplibus veslris. Q. Hc ct gloria et defensio mea, el mei aposlolad. ts, quod nullo pretio, ut pseudoapostoli; im nec ullosumptu aceepto, uli apostoli alii, sed gratis evangelizem cm lamen ad sumplum hune jus ae poie-

statem habeam, qu ac

alii.

515
Vers. 5.

COMMENTAKiA. CAP.
Numquid non kabemus... Alicrum
,

IX.

$14

jus

in versu supcriore? Sine, sicut nobis omnibus par est

sou privilgiai)!

quo

cseteri aposloli, ctiani D.

Pctrus

cnuditio,

ita

et

omnibus jura paria,

Iicct eis pariter

utcbalur; im cl quo
v. 5.

Clirisius ipse usus fucrat. Luc. 8,

non utamur.

V ester

aposlolus

cm

siin, jus et
alii

poteslalem con-

Vers

7.

Quis militt
,

suis stipendia unquam...


,

sequcnler babeo, quod habent


seu

aposioli, et fralres,
cl Si-

Jus mulierem ebristianam circumducendi

tetigisse

cognali Domini, Joannes, Jacobus Judas


cl

contentus
vivendi.
nis

mullis argumentis probat jus ex Evangelio


illud

mon,
tur
:

Scilicet

quo ipso apostolorum princeps, Pctrus, uiimatronam aliquam ebristianam nobiscum


nobiscum vivens, curcl de
Patres Graici et Laliui.

Primo probat

ab excmplis consueludi-

human.

Sicut sequum est, ut miles slipendiis vi-

ducendi, qu, ulsoror,

vat, qiue duce, cui militai, accipit; sicut sequum est,


ut vinilor de vineac sua; fructibus comedat; et paslor

nobis, suisque facultalibus necessaria nobis pradicanlibus subministret


;

ita

sancli

do laclc gregis pascatur

ita

par et sequuni est

ut

Equidem boc

loco novantes, contra


,

venerandam san;

pracones Evangelii
Paritas csl a?qua

et Evangelio vivant.

clorum Palrum auctoritatem abusi sunt nomenque gnre, uxorem yuvecixce, quod signilicat mulierem in
interprtt! sunl
;

Observalio moratis.
:

sed

si

cum

divo Chrysostomo

ut plobi

persuadrent apostolos et
et

Pauli verba perpendamus, sic praconis jus probant,


ut praicrca sacerdotem

Paulum
crilegis

fuisse

conjugatos,

corum exemplo
8; D.
est

sa-

duo doceant: Primum, quod


vigilare super gre-

suis patrocinareniur
lib.

conjugiis.

Scd TeriulBellar-

deboat pugnare, laborare, vigilare. Pugnare contra


vilia; laborare in

lianus,
epist.

de

Monog.

c.

Hieronymns,
apud

vineDomini;

22, et
,

alii,

quos videre
sacerd.
,

gein suum. Ilabeat ergo militisforlitudinem, agricolai


diiigenliam,
tet

Diinum
los

de Cxlib.
,

docent expresse nul,

etcuram

pastoris.

Secundum, qud opor-

apostolorum
,

prater

uuum Pctrum
constat ex
7
et

babuisse

doclorem parvo solatio conientum esse, soloque

uxorem

idque ante conversionem.


fucrit,

Quod ver D.
ipsiusmet

necessario cibo, ait Cbrysostomus.


lus, quis militai, et

Non

dixit

Aposto-

Paulus semper ca;lebs

non

est dives? sed quis militt suis


et

verbis bujus Epist., c. 7,


citant

v.

8. Hacretici
:

unum

slipendiis?

Nequc

dixit, quis plantai vineam,

aurum
pa-

sanclum Clementem Alcxandrinmn


alios, qui

sed quid

non

colligit?

aut fructum integrum non vindemial

unus contra omnes


ca Clemens
oilicit
,

neganl absolut. Prater,

sed, ex [ructuejus non comedil


scit

?Neque

dixit, quis

luereticorum causa; non favel

sed polis

gregem, etdeagnis non exercet mercaturam? sed


?

quia addit Paulum, etsi uxorem babuerit ante


,

ex ejus lact non comedil

non ex agnis, sed ex

lact.

conversionem

non amplis post conversionem ba1).

Haec attendant, qui omnia volunt exedere, et lolum

buisse, ut uxorem. Citant et epistolam

Ignalii

ad

fructum vindemiare
Vers.
id
est, 8.

Pbiladelpbios

sed Baron.,

an.

57, probal nomen


liaque per
;

Numquid secundum hominem nc


dico,

D. Chrysostomus.

dico.

..

divi Pauli huic

excmplari insertu'm esse Gra;cis cle-

numquid ad probandum quod

humaua

ricis recenlioribus.
/jjy.i/.y.,

YideTirinum.

SeX^

tanlmmihi suppetunt argumenta; divina ver mihi


desunt testimonia? nonne et lex hoc etiam dicit?

intellige,
Se/yiot,

ebristianam mulierem

sicut alibi

per ySpei
mariti.

iniclligitur viri fra trs,

non ver
dice-

Probal ex lege Moysis.


Vers.
9.

Scriptum
:

est enim in lege Mosi...


,

Yens.
ret
illis
:

6.

Aut ego solus et Barnabas... Quasi


et
,

Deuler. 25

Non

alligabis

capistrabis, infrenabis.

Quare solus Barnabas


apostolalum gerimus

ego

qui

eumdem cum

Moserat

in

Pakestin, sicut et inaliis muliisregionibus

eamdem non haberemus

Oricnlis et Gratis, grana segelum ungulis


arislis

boum, ex

polcslatcm, idemquejus, edendi scilicet, seu vivendi

cxculere. Tcnaciores

aulem

aliqui ora

boum
:

ex Evangelio, et mulierem circumducendi, etc., de quo

infrenabant, ne de frugibus, quas terebant, ederent


gelii

Vers. i>. etc. sororem mulierem, id csl, ebristianam matronam. Eamquippe luisse apostolorum consueludinem, ui divites feminas comiies baberent, quibus necessaria vitae subminisiranlibus, ipsi seonriiis atque expeditis Evangelio vacarent. Ac san ad bunc intolleciuin cogit exemplum Cbrisli. Nain do eo referl Luc, cap. 8, qud cum seculae miilieres aliquae minisirabant ci de lacul,

Numquid non habemus

vivere ex Evangelio , pula ex su vine , scilicet Lcclesi, et ex suo grege, id est, ebristianorum bonis,
et

sumplus

Vers. 8.

Numquid secundum hominem hc

alimoniam accipere.

dico ?

Numquid biec dico ex bumano et carnali affectu, lanqum mihi meisque commodis consulere volens? Minime Quin ver illa ipsa ex lege divin slabilio et commuuio, an et lex hc non dicit ?
Vers. 9. Scriptum est enim in lege Mot/si (Dent. Non alligabis os bovi Iriluranti, quia nimirin 25) par est ut animalia laborantia comedant; mos enim eral apud Orientales, ut et bodi in quibusdam Galba; locis, boum oper uti ad fruges pedibus trilurandas. Qui ver tenaciores eranl bobus ora obbgabanl, ne de frugibus quas terebant ederc possent. Quod
:

lalibus suis. Hoc aulem erat mulieres circumducere. Qiin polissiinin exemplo idipsum feceruni aposloli.

Sicul et cevieri upostoli, cl patres Donni, et Cephas? Fralres, id esl, cognali Cbristi, scilicoi Jacobus, Joannes, Judas, lia Anselm. Im Pctrus princeps apostoloruin et Eeclesi;c.

Vers.
cniiu ad
iftissi

G.

Aut ego solus, et barnabas, ele, Pariter gentium conversionem Paulus cl Barnabas

erat iiiclemenlia; cujusdam et injusiitix',


inbibet.

quam
:

lex

liierunl a Spirilu sanclo, Act. 15.

Hoc

operundi,

idest, i'aciendi (juod cajleri faciuni,


gelio et

vivendi ex Evan-

mulierem circumducendi.

Vers. 7.
:

Numquid de bobus cura cura Dei in bac lege non

est

Deo? Q.

d.

Pracipua

Quis militai suis slipendiis

unqum?

Q. d. Sicul aequum est milites ali ei vivere suis stipendiis, vinilorem pasei fruclusuas vineae, pasiorem
(acte gregis

sed allis quid spectavit, videlicet nos, et noslr similes, qui siimus boves lypici, laborantes, et triturantes in agro cl are dominica, ex Evangelio posse vivere. Et boc eslquod
fuit
,

boum

quena pascit,

iia

par est pracones Evan-

Mllldit.

515
et quia

IN EPIST.

AD C0RINTII1OS
|

S16
trilur.-e triturt.

hoc cral cujusdam inclenienti.e,


:

et,

ut

ita lo-

triturt,

cum

spe participandie

Junge

quar, injustifi
ratifia

sequum cslenim, ut animalia labo:

quod sequilur.
Vers. 11.
erit,
si

comedant

hinc Deus vetuit capistrari, scu ca-

Si nos vobis spiritcaua...


arguiiienlatur

Magnumne
car-

pislro occludi ora

boum

Iriluranlium.

Kx hc

lege ra:

nos, qui spirilualia vobis semiiiavimus,

tiocinatur Aposlolus ad

scopum suum, dicens

nalia
Patr-

melamus? Rurss

minori ad
et terrena

Numquid de bobus cura est Dro? Non dubital


lus diviiur.

majus; ab hominibus terrain colenlibus,


ciiraiilibus,

protidenli:fi de
lidcs

esse

hoc eniin
iia

omnibus omnino curant docel, Matlli. 10, 29 sed petit an


;

ad homiiies animas docenles, el cle^iia,

reternaque hona procurantes. Hic rurss indicatmultnni doetoruin

Deus

boves

dligat,
;

ut propter eus

legem banc
liane le-

laborem,

ait

divus Cbrysostomus, aranl,

principaliter ferat

an ver prseterea

Deus

serunt, tritorant.
Nrits. 12.

gem
cos,

ferens, ailius quid aspicial, scilicet boves mysli-

in

Si alii potestatis vestr.i; participes


alii,

apostolos, aliosque ministros suos in are sua


in

Sunt...

iterm minori ad majus. Si

qui per

triturmes? Hoc explical

Vers.

10.

An non

scquenli ver SU.

Evangelium
vestri

Cbrislo vos non genuerunt, patresque


fruurilur
?

propter nos utique. Gra;c.

non sunt; hoc tamen jure

in

vos;

omnino,

id est,

praecipu. Vide paraphrasim. Respon:

quant magis nos apostoli,

et paires vestri

Doctores

det sibi affirmative, dicens

Nam propter nos

scripta

quosdam

falsos dnotai, qui impudenter, et


:

cum ausi

sunt,

id est, ita

san propter nos apostolos, aliosque

doritate accipiebant ab ipsis


accipiunt, etc., sed
si

hinc non dixit,

alii

Dei ministros, id seriptum est principaliter.

Raque duo
mysticus

poteslatis vestr participes sunt,


et

sont attendendi sensus in hc Dei lege,


licet

lilleralis sci;

hoc

est,

dominantur,

imperium exercent

in vos.

et

mysticus. Litteralis est de bobus

Tlieophylaclus divum Chrysoslomum secutus.

ver est de apostolis, corumque similibus, qui in are

Sed non
jure

usi
usi

sumus hac potestate,

etc.

Sed nos hoc

quidem primas sensus est mysticus ver primarius est, principaliter Deo intentiis. Legem ilaque ferens Deus de bobus IriturantiDomini laborant.
Litteralis
:

non

sumus

sed omnia polis

incommoda
Evange-

perferimus, ne quod deinus impedimenlum


lio

promovendo
in

ides!, ne

demus occasionem oblo-

bus, ne capislrarenUir;voluitsignifiearecos,qui in su

quendi, et
nobis, sed

vulgus spargendi, non animas quri

are laborant, non debere infrenari, id est, posse ex

divitias;

hisque rumoribus relardaretur


erant Corinthii

Evangelio vivere. Argumentalur ergo


niinori ad majus; quasi
luil

hic Aposlolus

Evangelii
largiores
:

proinolio. Ditiores

qum

diceret

Si

Deus consuhominibus
voluit

hinc, ne fieret eis onerosus,


;

bocque modo

de bobus

quant magis servis

suis,
si

noceret Evangelio

id est,

ne propterea relardaretur

laborantibus, consultum esse voluit?

bovem

eoium

cateehesis et institulio, noluit abeis

quidquam

de su

tritura vivere

quant magis Evangelii mini-

accipere. H;ec nosaudiamus, dilecti, ne despiciamus

strum de Evangelio? Hoc prreterea ostendit, mullum


esse debere doctorum laborem, ail divus Chrysostonus, ulpole qui

eos qui oifenduntur; nec aliquam olferamus offensio-

nem
tem,

Evangelio Chris ti, ne ostram prodamus saluait

bobus triturantibus, seu frumentum


Oslendit etiam

D. Cbrysostomus.

Et Paulus quidem esurit,


:

pale separanlibus, assim'dantur.


brlis scripta sunt, ea
scripta sunt;

ne offensionem darct Evangelio


perflua

nos aulem, ne suin-

qud qua: de

pracipu propter
v.
g.,

quidem nostraaudeniusaltingere; videntes


animas evertendas.
Vide
in

hominum doctrinam
ut

hic Judans

numerabiles

hic

divum

pracepit, etiam in jumentis misericordiam exercere;

Chrysoslomum, egregiam moralilalem


cordes urgentem.

immiseri-

eam

in

homines nuilt magis exercrent.


IN SPE
,

QUONIAM DEBET
natur

QUI AUAT ARARE...

N0\a

VI-

Vers. 15.

Nescitis quoniam

qui in

sacrario...
;

delur esse probatio, ralionc scilicet in Scripturis, et in


rei
,

Probat cxemplo ministrorum templi Jerosolymitani

fundal

quasi diceret

Quandoquideni

nimirni ponlificis, sacerdolum et levilarum, qui in

qui arat,

cum

spe messis parlicipandoc arat; et qui

lemplo deservientes, vivebant ex viclimis

in

lemplo

Nam

An non propter nos utique hoc dicit? propter nos scripta sunt, q. d. Si bos vivit ex ergo mult magis apostolus ex Evangelio. lia Irilnr
Vers. 10.
:
:

pendium), sed omnia sustinemus


usii potestalis antedictse

provenientia
,

silim, frigus, nudilaiem

Omnia mala ex non nemp famem, vigilias, nianuum laborem


:
: :

Tertull.

Quoniam

dbet in spe arare qui arat. lu spe, wl est,

spe, sperans scilicet mercedem. Ergo pr.p.dicaior sperare potest alimoninin ex su pnedicalione, et qui triturai in spe jrucls percipiendi. Si nos vobis spirilualia semiiiavimus, etc. Vers. 11.

cum

dijusmodi in 2 Bpisl., cap. 6el 11, recenset. Ne quod o/fendicutum demus Evangelio Ghristi, q. d.: Ne, acfcipiemlo sumplus, demus occasionem, qu homines tenaces et indiscreli abutanlur, ul remorenlur Evangelium, illi'jue obloquantur. Nescitis quoniam qui in sacrario, id est, Vers: 15.

el SacraSpirilualia vocal doctrinam pvangclicain menta perSpirilum sanclum eliicacia, quibus anima
,

pascilur. Carnalia ver dicit alimenta ac canera subsidia , quibus caro, id est, corpus nutritur atque t'o-

vetur.

Vers. 12. Si alii polestatis vestr participes sunt, id est, jmis quare non polihs nos? Poteslatis vestr quod habenl in vos ; q. d. Si alii usi sunt jure sui accipiendi alimoniam quod habent in vos, cur non et
,

templo, operanlur, id esi, sacris funguntur, aut subserviunt, ul sjeerdotes et levitae, qu de sacrario sunt, id est, hoslias, aut templi provenlus, pula dcimas et priinitias, participant el edunt? Nota operanlur. Sacerdolum enim crat jugulare , excoriare, secare, co(piere, combuiere viclimas, quod operosum est, eslin

que alis opus lanionmn. El qui altari deserviunt, cum ahuri participant? Sensus , eos qui assistunt altari sive ipsi sacrilicia ofTerentes , sive otferentibus ministrantes , suas accipere partes ex oblatis.

ego

possim? Sed non usi sumus hc


uli

potestate (jure accipiendi sli-

517
oblatis,

COMMENTAR1A. CAP.
ipsi

IX.

518

quascuMALTARiPARTiciP.vcAMT, idesl, parlicDei eral; bantur; quia ignis absumcbat parlem qu partes quas illis lex concedc/inistri altaris edebaiil
bal. Levit. 7, G; Dcuter. 18,
1.

necessaria denlur, banc suspicionm refellil, di:

cens

Non

volo. Jus

usus sum, sed nec niod, nc quidem meuin non ignoro; jus

in l'uluro uti

meum

vobis

ostendo

sed nec co

sum

usus, nec

unqum

uti volo.

Nescitis qud oui

in

sacrario, id est, teniplo, ope-

rantor, sacra

scilicet ministeria
csl,

obeuntes

que de
duilt.

Abraham, Gnes. 14, v. 25, nihil accipere voluit de prd bello parla, ne dicas Ego ditavi Abraham.
:

sacrario sust, id

de

lertipli

oblalionibus

Paulus ne alimenta quidem vultCorinlhiis pro


tantis laboribus accipere.

lot et

Et qui altari assistunt, sive


piunt.

ipsi sacrificanles, sive

parles acciillorum ministri, suas ex oblatis victimis

BONUM EST MIHIMAGIS-HORI, QUAM UT GLORIAM MEAM...

Vers.

14.

Deus

in lege veteri statuit,

Ita et Dominus ordinavit... Quod boc et Cbrislus ordinavit

Grc, qum gloriationem, etc. Ego fam perire mapm, qum ut quis evacuet, id est, vacuam cl vanam
reddat gtoriam meant,
tis

scilicct sine
v. 18.

sumptibus, et gra-

et divini verbi miniin nova, jus ddit apostolis suis de Evangelio, siris.ut EvaRgelium prdicando, vivant

prdicare, ut explicabit

Gloriam

dixil, ut gaudii

excessum oslendal; Theo-

traditione Maith. 10,10; Luc. 10,7; tune autem id Nota, vivere, non thesaurizare, ait divus iiotum erat. Chrysostomus, ut ostendat nihil accipiendum prler
ut vit necessaria. Ordinavit aulem, non prcipiendo, Paulus accepit, sed jus et accipiant; necenim divus poteslalem accipiendi dando. Hic nott Eslius qud
religiosi

phylactus post D. Chrysostomum.

Ne quis suspicetur, qudmrcnsctlugens nonacceperil tantm, inquil, absum moerore.'ut glori ducam; Alhanasius, idem
;

divus Chrysostomus, Tbeophylactus.

Vers. IG.
cloria...

Nam

si

evangelizavero,

no.\

est mihi

Explicat quid, seu


?

qu

sil illa gloria.

Num

mendicantes, qui gratis evangelizant, Pau15. Ego autem nullo eorum usus sum. In

est Evangelii prdicalio

Non, quia mihi neccssaiia.


et
tailler injun-

lin perfectionis sint imitatores.

est; gravi

Domini prcepto injuncta,

Vers.
bis verbis

cta, ut nisi obediero,

\m

mihi sit,

maneat me puena,

concipe

quamdam omnium prdicatorum


suum scopum applicalionem
;

tanqum gravis Dei prcepli transgressorem. liaque


sensus est
:

recapitulalionem,et ad
quasi diceret
:

Evangelii prdicalio, ob Domini prce;

Lict, ut bactens ostendi, tt sint ar-

plum, est mihi quoadrem necessaria

gumenta, hanc mibi facultatem concedentia, nullo lamen Iwrum usus sum, id est, nullo persuasus sum, ut
bc potestateuterer.
llinc

V^enim
curro,
si

mihi est...

Eieuim maledictionem Dei iu-

nonprdicavero.Recordamini Joiuc Deo remihi quid pejus imminel,


si

nec alimenta, nec quidquam

sislentis;

Domini prce-

aliud vobis accepi; idque, ut v. 12, dixi, ne

darem

plum de prdicando Evangelio non impleo. Solm


mihi reslat oplio circa prdicandi

offensionem Evangelio, id
contingeret
scribil

est,

ne vel minima per

me

modum;

scilicct,
;

Evangelii retardalio.

Quia aulem hc

ut vel lubens et voluntarius, et gratis ut invitus, reluclanS} et quasi coactus.

prdiccm

vel
|

Apostolus; ut exemplo suo Coriiilhios doceat,

idololbyta

cum

fratrum scandalo comedenles,


facti

restt

Vers. 17.
volens.

Si enim
h.i>->,

volens hoc ago... Si lubens,


et liberaliter

hic apostolici

comparatio facienda

cum

Corin-

Grc.,

voluntarius, gratis

thiorum illorum facto.


vit

Ego Paulus egens, omniaque


et aliunde
;

prdico, mercedem, non qualemcumque, sed singula-

incommoda

suslinens, necessariis,

mihi debilis, di et
vel

magno cum

labore abstinui
:

ne

rem tm
Si

et

eximiam harebo.

Scilicet

mercedem non lan-

operis prcepti, sed gloriam operis indebiti, su;

paululm rclardarem Evangelii cursum


inutili

et vos

ne

pererogati et heroici

nimirm

gratis prdicare.

ab

quidetn vobis idolothyto abstiuetis, ne fra-

autem

invitus. Grc., xwv, non ultroneus,

non

tres vestros scandalizetis, et

ne hoc cibo vestro per-

sponte me, non liberaliter et gratis prsedieem; sed


reluctans, vel quasi coactus, seu

eat infirmus frater.

Dei prcepto, seu


:

Non autem
rintbii,

scripsi hjec...

Ne ver suspicenlur Coposterum

metu pn

mihi quidem tant pejus

illenim sin-

qud hc

dicat Paulus, ut sallem in

gulari glori et

mercede eximicarebo. Prdicandum


qui Corinthiis graves erant et

lia et Dominus ordinavit Us, elc. DiVers. 14. gnus enim est operarius cibo suo, Mallh. 10. Mercede su, Luc. 10. Ego autem nullo horum usus sum. Ac si Vers. 15. Pro poteslate mc non certavi argumentis, dicat rm apud vos csscm,scd magis eam dissimulavi, suslinens inediain, meque mco labore transigens quem-

pseudoapostolos,
pluosi.

sum-

admodm
vos, et

scribit in

2 Epist., cap. 11

Cmessem apud

si evangelizavero, non est mihi gloenim mihi incumbit scilicet evangelizandi. Necessilatem inlcllige ex prcepto Christi. V enim mihi est, si non evangelizavero. Hinc palet gravi prcepto prceptum fuisse apostolis, Matth. 28, ut evangelizent et doceant omnes gentes; ade ut si

Vers. 16.
:

Nam

ria

ncessitas

Non autem
,

egerem, nulli onerosus fuiscripsi hc, ut ita fiant in


,

quidem ide hc scripsi me sed ad boc ut osiendam quod inilio proposui tnqam aposlolum Clirisli cl ininis rum Evangelii
,

ac ne nunc ut similiter erga me (iat;

me ;

jus et potestatem

babeic vivendi ex Evangelio. enim mihi magis (inelius est) mort qum ut gloriam meum quis evacuet. Gloriam meam, evangeli/.audi scilicct sine sumptibus. Porto gloriam seu glon.iiiunem eam inlclligil, qu gloriabatur adverss

Bonum

est

neglexissenl evangelizare, peecssent mortaliter talibus enim inlenlatur v ira: Dei et gelienn. Si enim volens hoc ago, mercedem habeo. Vers. 17. Si voluntarius, liberaliter, et gratis prdicem, habeo non qualem qualem mercedem operis prsecepti, scilicet prdicationis, uti alii aposloli, sed mercedem perexcellentiam, scilicet copiosam gloriam operis indebiti et heroici (quale est gratis prdicare) aniniique sponlu sum tam liberalis apud Detim. Si aulem inviius, id est, si non ultroneus, nec libe:

il!)

IN EPIST.

AD CORINTUIOS
"5-

320
liber cum essem. Grce,
aut
libei

lamcn, quia dispensatio

mm

crdita est. Gr;cc. ,<//.>id est, cl

Yers.
e.risi,

19.
id

Nam
est, liber

pensationem crditant suscepi,

mihi crdita et

ns,

commissa Evangelii dispensatio;


lionem suscepi
:

ci

credilam dispensanecessari. Si

versus referlur ad
dixit,

cm sim, piimum Imjus

cm essem. Hic
versum
,

capitis
:

ubi

itaque praedicandum

non sum

liber? et sensus est.

Cm

mei juris
;

aiiiom sic neccssilalc compulsus prsedico, dispensa-

essem, ab
mortaliuni,

omnium bominum
sive

scrvitule

liber

nulli

lionem mihi credilam adimpleo

quidem, officioque
facio

Juda:o

sive Grseco obnoxius,

aut

mco

l'ungor

sed non est quod inde glorier,

mancipatus. Sponle

quod debeo,
inutilis.

et

quod facere jussus sum; servus sum


singlilaris gloria
;

vum

feci;

me omnium bominum me seromnibus, et Judaeis et gentilibs memet-

Hinc mihi nulla

praecepli

tanim operis mercedem


Vers.
18.

liabeo.
id est,

ipsum subjeci, quasi mancipium, utc plures Chrislo Uicrifacerem, faceremque salvos. Ecce factum, seu
ebaritatis
(icilius.

Que
si

est ergo merces mea?

singularis gloria, ut
i>TU...,id est,

Evangelium pr.edicans sine slmgratis,

exemplum Non solm


in
lide

priori facto long

majus et
;

dif-

vobis nihil accepi

non solni
veslrac in-

dein

quod

gratis

accepi

si

boc meo jure apud vos non sum usus, ne


struclioni
:

Evangelium gratuiium, Graec, sumptibus immune,


sine

impens prnedicem

et

si

in

Evangelio praedi-

cando non utar potestate mea,


saria exigendi.

scilicet jure

neecs-

remoram ponerem sed omnium bominum salutis amore et zelo pressus, omnium me servum dedi Non uni tantm homiiii servivi, sed
:

universo orbi
id est,

non un tanlfun

servilulc, sed

onmi-

Non abutar,

omnin

utar.

Simplicem usum

m;)d.

lia l'er

sanctus Chrysoslomus.

appellavit abusuni, ait Theopb.yla.clus;

non
;

utar,

non

Vers.

20.

Et

factus sim Jud.lis

tanquam

pcrular potestate mea, etc. Yel non abutar


ceret
:

quasi di-

Jud.eus... Varios assignat servitufis suai

modos.

Cum

Si propter Evangelii

promolionem, hominumlieet

Judaeis

religione, seu judaizantibus, factus suin tan-

que salutem, non faciam quod

quidem, sed quod


Tangit
;

quam
v. 24,

judaizans, seu religione Judus, ut eosChrislo

non expedil ; tun enim


docliores, su scienli
diccret
:

libertalis est abusus.

lucrarer, et salvos facerem.

Exempta vide Act. 21,


et

et poleslaie abutentes

quasi

25, 26, ubi rasus est, purilicalus,

qu ad

Et vos

discite

non facere quae


id
est,

licent

quidem,
li-

purificationem, oblulit.

sed quai non expediunt;


bcrlatc ac poiestale,
ihyta comedenles.

vestr

non abuti

Yers. 21.

lis

qui sub lege sunt... Explieatetex-

cum

infirmiorum scandalo idoloCorinthios Paulus


abstinenli,

tendit priora verba, proselylos addens gnre Jud;eis;

Ilos docliores

Us qui sunt sub lege Mosaic, sive Judieis, sive proselytis, id est,

bucusque su
ris dicta

necessariis ipsis

docuit

omnibus legem Mosaicam servantibus,


adstringi.

ab inulilibus idololhylis abslinere. Omnia enim supeefficaciter

similem nie exbibui, legem servavi, quamvis probe


scirem c
prodesse,

dicunt
licitis

Ego Paulus, apostolus


laborc, omnia vilac

me non
et

Legalia servabal, ubi

vesler, abslinui,
sariis;

non

tantm, sed et neces-

expedire judicabat.

Exemplum

vide

idque di.ct nvaguo


sustinui
,

cum

Act. 1G, 13, ubi circunicidit

Timolheum,

ut everteret

incommoda

ne cujusquam veslrm instru-

circunicisionem, ait divus Chrysoslomus.


lis

ctionem cl conversionem relardarem. Ilujus ici vos lestes eslis, Corinthii, apud quos esuriens cl manibus meis laboraus
vixi.

oui sine lege sunt... Grsec, ex legibus, ut exle.r,

id est, iis qui

legem Mosaicam non habeni, nec ser-

Hinc ergo discite sallem r-

vant;

id esl,

omnibus

aliis,

extra Judicos et prose-

bus vobis inulilibus abslinere, ne scandalum inflrmioribus praebeatis. Sed hoc non contenli, discile al-

lytos, factus

sum

quasi legem

non babens;

iis

me

assimilavi, legem

Mosaicam non servavi.

exemplo non tantm scandala non dare; sed omni modo proximorum salutem promovere.
tero

et

Cum

sine lege non essem. Grce, non existais extex

Deo, sed inlex Chrislo.

Hoc

addit, ne quis

mal inter-

raliter aut gratis praedieem, sed quasi coactus praeceplo Dci, vcl nielu pnse. Dispensatio mihi crdita est ;

Tune non liabeo gloriam illam singularem, sed neque pecco, quia oflicio fungor meo, et facio quod jubeor. Nain commissa est mihi ei demandata hsec
q. d.
:

Evangelium, ne in Evangelio praedicando, potestate su, qu sumplus accipere poterat, abuierelur. Nam cum liber essem ex omnibus ( ab Vers. 19. omnibus) q. d. Cm nemini essem obsirielus, omnium lumen me servum feci, ad omnia me densi, eliam

dispensatio sive administratio Evangelii. Qn est ergo merces mea ? gloriosa illa, Vers. 18. et singularis jam dicla. Nota. Merces ponitur hic pro nierito, sive opre heroico, el meritorio magnae mer-

inlirmitatibus me aclucrifucerem, id est, ut qum plurimos acquiram Clnisto, salvosque faciam. El factus sum Judis lanqum Judus, Vers. 20.

ad inopiam et

famem

omnium

commodavi,

etc.; ut

plures

cedis, per

metonymiam.

etc. Judaeis, inquil,


fuit,

Ut Evangelium prdicans, sine sumptu ponam , tradain et annuniiem Evangelium , sine suinplu, ac si dieat, insumptuosum , hoc est graluitum. Sic enim Gratis Evanloquilur ipse Paulus in Epist. 2, cap. 1 1 gelium Dei evangelizavi vobis. Sensus lia demin nier cedem ac pra:inium boni doctoris Deo expeciubo, si priedicans Evangelium Chiisti sumplus ab aliis quitus praedico non accipiam. Hoc est enim Evangelium ponere scu facere insumpluosum at<pie graluitum. Nam ponere pro facere frequens est in sacris Lilleris.
: : ,

cum quibus mihi conversaudum tanguant Judus, id est, similis illis, intellige quoad actioues quasdam et observaiiones exleriores, velut circumeidens Timolheum, londens sibi caput cum voio secundra legem , ac rurss ex volo sese purilicans, diesipie purilicalionis in templo cum oblalionibus annunlians, Act. 1G lis gui sub lege sunt, guasi sub lege esVers. 21. sem [cum ipse non essem sub lege), id est, cm probe
factus

sum

'

scirem lege Mosaic non teneri

Ut non abutar

poiestale

me

in Evangelio. Abutar,

i>!

est, inquil, omnin utar omni jure mco. Significat ergo se eatens teneri ad ponendum sine sumptu

, ul eos qui sub lege tant lucrifucerem, nempe Chrislo, ad ejus lidem illos adducendo. lis gui sine lege craut, lanqum sine lege essem, quasi sine lege fuerit; quomod genliles Dri

jJl

legem omnin non servantes [cm

sine lege

Dci non


521
pretetur quod dixit ut f.xuf.n,
tos

COMMENTARIA. CAP.
vo/wis, w; &'c,m;,
lilio

IX.

522

quasi rever pro libilu

vixorit,

seu ut impius.
,

Lict

ita

se demiltit, ad correctioncm, non ad damnum ; etiam hic quoque; D. Cbrysoslomus. Aidons

coram Deo
legem servo
cEnr.M.

sine loge
i

non sim
id

quippe

qui Christi

sanctorum

charilas

pro sua et aliorum sainte

faeit,

exleges,

est,

gentiles, lpcrifa-

quod cupidilas

et passio

vebemens peccator-um
;

facit

pro su et aliorum perditionc

ebaritate sancti fiunt

Vers.
scilicet in
:ic

22.

Factus su m infirmis infirmas...

ipsis

omnibus omnia
ul salvent,

cupiditale mali simulant

omnia

illi

animo compatiens, corum scandala vitans,


etc.
\

hi ut

perdant, sancli Christum imitantur,

propterea lgales quasdana observantias exerons,


idolothylis abslinens,

peccalores diabolum.

a!)

Vers.
Ceci
,

23. Omnia
facio

yutf.m facio...

Hcatrtem omnia
faoilis,

Omnibus om ma factus sum... Une- verbo omnibus me altemperavi ; in omnes me formas veni, quantum
permittitDeus,
et exigit salus

el

propter Evanc.elium

celcris

et lalis

promovendum; seu propter


(idei
:

faciliorem, expe!I:ec ratio

proximi, omnibus

me

diliorem et diffusiorem

propagationem.

similem exhibens, ut omnf.s salvos facerem.


Grec., ut omninb aliquos servent, quod divus Chry-

couvenit

cum

allal v. 12

Ne quod

offendicnlnm.
ejus

Ut particeps, Graec, comparticeps


id

efficiar

sostomus,

Teophylactus

Tbeodoretus verlunt,

ut

est,

cl ut

Evangelio longis el abundantis

me

paucos saltem aliquos facerem salvos; miranturque


D. Pauli zelum, qui vol unius grati, oninem labo!

disseminato ac propagato, fructum ejus


libus in reternitate percipiam
;

seu fiam

cum cum

aliis hloaliis fuie-

rem

suscepit. [ta diserte Tbeodoretus. Sed, ut

ben
eiiam
est
sit,

libus eonsocius et comparticeps praemii,

quod nobis
;

nott Estius, juxta nostram lectioncm,


sequitur

quam

Evangelium promillit. Attende humililatem

qui prise sim-

Syrus,

ut

omtes

servent;

non minor

mas meruit

in

honorum communicatione
ait

Aposloli charilas,

qui, omnibus
;

omnia factus
ut salvi fiant.

pliciter fidelibus conjungil,

Theophylactns post
charilas, eiijus
efli-

omnium

studens saluli

id est, circa singulos

quos-

Chrysostomum. Eximia ha?c D. Pauli


et testes fuerant Corinthii,

que, excluso

nomme, hocagens,
Obscrvatio

ad imilalionem ipsos

ntorals.

caciter incitai, scilicel ul cl ipsi

proximorum
promissum

saluti

Hic cum divo Clirysostomo mirare Apostoli noslri

omni modo serviant


praemium
]

sicque laboranles, eontendant


obliriere.
:

demissionem

cl

accommodationem
factus

qui tantus in se
est,

fidelibus ab Evangelio
suac charitalis

cm

esset,

omnibus omnia

etiam exle-

Hoc quippe
el

cxemplo quasi
;

dicil

Mine

gibus et inlirmis.

Cum codem

Clirysostomo mirare

vos discite proximi salutem amarc

eam non modo

hujus apostolicac demissionis effectuai. Paulus, inquit,


soins descendit
:

vestris scandalis

non retardare

sed et omni

modo
et

ascendit autem
scilicet

cum

universo orbe
!

pro veslris viribus promovere. Sed ut pressis adbuc


urgeat,

terrarum (quem

su ebaritate lucratus est).


sis,

su

charitatis

excmplo jungit appositam


quod m qui
facio,

Imitare Pauli demissionem, quisquis


fac,
ait

boc quoque

valdo congruentem siruililudinem.

Cbrysoslomus

nec
si

te

exislimes dejici et

Vers.
Dixi quod

24.

Nescitis
ide feci

in

stadio....

decidere,

cm

sis

sumrnus,

propter fratrem susti:

bac

et

ut

particeps sim

nueris aliquid biimilc et abjectum

si

sic

descendas,

praemii, quod promillit Evangelium.

Pico et tacite

ascendes

cum mullo lucro. Ut imiteris, disce ex divo seu Clirysostomo quomodo descendent Apostolus omnibus omnia factus sit. Non simulans, Simulator
,

qud vos utrumque


in

similitcr agere delietis

nec sine causa

dico.

Hnjus cniin

vitec

cursus sladium est,


in

quo currimus omnes,

et ad

praemium

Evangelio
in

enirn quaerit exilium; simult ut accipiat,

non ul det

promissum conlendimus.
bravium accipiunl, sed
tim perficiunt
:

Scilis

autem quod qui

Paulus ver non

sic,

sed tanqum medicus, tanqum

STADIO CURRU.NT, OMNES QUIDEM CURRUNT, Sed


ii

IIOI1 01111105!

magister, tanqum pater. lllequidem tanqum aegroto;


hic

soli

qui cursum ril el lgiChristian


i

ver

tanqum discipulo;

aller

ver tanqum

sic

et

omnes

currunt

essem, sed in lege essem Cltristi ). Sensns est Cm lame n rever non sim nec vivam sine lege Doi, sed ob:

ide laboro; quia in stadio hoc curro, quia ad bra-

servem legem

Cliristi cui

sum obnoxius. Ut

lucrifa-

eerem cos qui sine lege erant, hoc est, geniiles. Factus suminfirmis infirmas, ul infirmos Vers. 22. lucrifacerem. Omnibus omnia factus sum, non mentientis, \el peccantisactu, sedcompalientis affeclu, ul omnium moribus me contemperans, quantum bonestas el Dei lex palitur, omnium morbis mederi possem, ut ovmet facerem salvos; per quod declaraur magna
charilas apostoli Pauli, quod omnium servum se fecerit, ut ex omnibus saltem aliquos, elsi paucos, ad salutem penlucerot. Omnia autem facio propter EvanqeVERS. 23. lium : etc., ul nimirm fruclum praedicaii Evangelii

vium concerto pro praemio, etiam primo et niaximo. Vnus accipil bravium; q. d. Sicut in Stadio, ita in via et vit ebristian non omnes currenles accipient bravium, sed lantinn ben el rite currenles ad melam
:

usque. Sicut
viiun
,

in stadio,

sic ci qui rect currit

qui reel currit accipil brain christianismo, c ><-

iiam glori accipiet. Sic currile.nl comprehendalis, scilicet coronam lori.c et bravium victoria. Vox sic, notai reclitudinem, diligentiam , celerilalem , et perseverantiam , quae

suo tempore percipiam, et participem cum aliis praedicaiorilius, lioc osl ut un cum illis assequar ea bona que promillit Evangelium. \ ri; s 21. Nescitis quod ii qui in stadio enrrunt , omr< m currunt, sed unusaeeipit bravium? q. d.:
,

maxime in cursu ad bravium requirilur. Talis luit cursus Christi, quem omnes ebrisliani imiiandum sibi proponere dehent. Quidam enim currunt ben, sed in bono cursu non persvrant qu ili s Galatai quibus ait cap. Currebatis ben; quos tamen in il lo cursu queritur impedilos. Und et lue pauli) post de seipso loquens, affirmai se currere, haud diibium ben el lamen adbuc se asligarc corpus suiim dicit,
:

.'-

ne forte cm

aliis

praedicaverit

ipse

repwbus

fit.

Ideo sine suniplu evangelizo, ide omnibus omnia

fio,

Constat igitur ex hoc Scripturac loco, qucmadmodiu

S.

XXIV.

( Dix-sept )

525
quidem,
sed
ii

IN EP1ST.
al

AD CORINTUIOS
ijji

BU
itaque
si

mnes non pmnes prccmium Evangelii reportant,


qu ben
i

brosius.

Modus
ex

quo possimus banc appronensi

laiilm,

et lgitime uixla

Evangelium

derc coronam, est

abslincamus,

viip nobis
si

ciiriiuu usque in finem.

mus,
Sic ergo curritc,
(

si

cliarilate

proximoium

saluli

Su: curhite,

UT

co.Mi'iii;iii.ND.vris.

coque
nilur.

libenliiis,';

qu gloriosior nobis corona propo-

sic yivitc, iln vitre veslra:


vif ailles,

cursum

dirigiic

scandala

proximo ex diaritato servienles, de bocenim


csl quslio), ni a-lernum viLe
sic curritc,

Vers. 20.

Eco
et

icitob sic cit.ro.

Rurss se

in

somper

pnemium
eini de

ret

exeinplum proponit,

exempta suo

modum
non

currendi

pondis. Vcl

ut in cnrsn primi sitis,

docet el pugnandi. Sladiodroinus, seu cursn crlaiis


in sladio, qui vull braviuni reporlare,

CgrcgUini assequamini
iiiio

pnemium. Agitur
quo currendum

pra>

divertit in

eximio, de quo
in

v. i8.
:

cursu,

Stadium, locus
sladiodromi.

bine cursores

currit

scopum babcl, sed pecl ad melam destina tam, ut ibi coronam ex edilo
quasi qui
nulluin
el cerlantibus

appensam,

propositam, currendo

ma,

Biuvium, seu brabamm,


stinattim.

prxmium

victoribus dc:

nibus apprcbendal.

Palmam
illi

untis accipit

apud siadiodromos

Eco igituk more stadiodromorum


evangclico minislcrio
In
,

sic

curro

in

apiid nos, omtes

qui lgitim currunl. Comparatio


:

non

in

incertum,

Iic et illc,

itaque

lii

in co,

qud non omnes accipiunl

non

in

quamlibet parlcin,

sed recta,

ecleriter,

totoque

eo quod unus.
Vers. "5.

Omnis autemqui
quac
,

nisn lendens ad scopum, ut


in aoone...
est.

coronam expositam ap-

Grce,

prebendam.
SlC

omnis agonizuns, per oninia lemperans

Alludit
,

PUGNO,

NON QUASI

AEREM VERBERANS. GrXC,

ad agoncs Olympicos, aliaque


et

maxime

lslbniia,

Grcorum certamina oelebrabantur Corinlbi. De

iruxTsvft),

pugnis ago, pugiliun

more

decerto. Pyctes

seu pugil, aerem spc verberal inani ictu, et incasso


conalu,
in

bis vide

Cornelium

Tirinum. Docet itaque


;

modum
in

quem

vital

adversarius.

Non

sic

ego pugno

quo possinl braviuni apprebendere


abstinet ab omnibus qu:e
poris possent minuere
,

omnis qui

Evangelii pakestr, non inaniler

aerem verbero; non


et

cursu, aui pugilalu eertat, per omnia lemperans est;


vires aut velocitatem cor-

temer, inconsiderat pugno,


ictibus

sed certis
ille?

destina tis

boslem

meum

l'erio.

Ecquis

corpus

meum.

cumque

in

agone impedire.

Vers. 27.

Seu

castico

corpus meum. Grc.

Scrvabanl temperalissimani victs ralionem, abslinenles supertluis, et delicalioribus


cerlo
cibis,

obtundo, lividum facio. Sed corpus

meum,

spirils ad-

contenli

versarium, castigo, obtundo, ictibus lividum facio, id


csl, multis
sili,

quodam ac demenso, seu

necessario viclu. Vide


et vino, ait

inconimodisafficio, labore

manuum,

l'aine,

Cornelium Lapide. Abstinuit venerc


Hoialius cilatus Grotio.

etc.
in

Et

SERViruTEM redigo

ut

servum ago, ac mibi


adversarium vicluin

ET II.U QUIDEM, UT CORONAM CORRUPTIBILEM..., momentaneam ac brevi periluram, ex oleaslro, aut


pice,
!Nos
ut

subjectum teneo. Pugil viclor


Irahebat, ut servum;
et
ita
.

Paulus de suo corpore viclo

aut lauro.

cdomito triumpbabal

Corpus esse asligandum


exemplis el auctorifalibus
sai

auteh incorruptam... Quidni et nos ebristiani, immarcescibilem et acternam coronam habeamus


;

multis sanclorum Patinai

probat Cornlius Lapide. Idem notai solos


auslerioris vita; miraculis claruisse.

abstinebimus multis, quanqum

licitis,

vimque nobis

faciamu.s, ui aliqua, quainvis difficilia,

operemur ad

Ne forte cum
oslenderim
;

aliis pr^edicaveriji

viamque

salutis

nostram, cl alioruin salutcm? Mullm dispar domini


est, ail

ipse

sainte

indignus inveniar,

et
:

Deo
par,

Ambrosius
sed

ac per boc vull diligentiorcs nos

lanqum reprobus
liceps
effleiar

ejiciar.

Versa 23

dixil

esse debere, quibus non terrenis et inarcescibilibus


floribus
;

Evangelii...; hic per Qpposilionem


efficiar.
:

ne

lernis conserta geiumis, in

regalis diadematis, spirilalis corona

modum servalur. Am:

sainte
ineluit

indignus

Cobierenl
fide

omnia.
se saiya

Paulus

damnari

Calviuus crdit

quod ex multis aliis , veram juslitiam amitli passe negant haereses novee. Omnis autan qui in agone contenait Vers. 25. gymnasticam id est, agonizans, in agone decerlans exercens, ab omnibus, scilicel eum in agone impePer omnia lemperans Gra;c dicnlibus se abstinet csl et abstinents. Et (ut Cyprian.) continens. Addit Clemeus Alexandr. athletas abstinusse vener. Sicut enim libido corpus dbilitt nervai et exbauril; ita continentia et caslilas roborat corpus ae mult magis mentem. El ita hoc Aposloli diclum ab omnibus, id

idesl, frustra et inauiter bjiboraus

sed liosleai ver-

bero, sciliect corpus et carnem meam subigo, qi: subacl facile duo reli.jui bosles, sedicet daiiupn et nmiidus, subigunlur. islig id Vers. 27. Sed casligu corpus meum ponlundo. es, esl subigo, eoerciM Lividum facio corpus lib. i, cap. 72, yerlit sicemn et squaUduni reddo ni id est lum lame et iuedi corpus suum ai! ni

{'.

El

in servitutem redigo

id est

ut

servi
i

subjectum
:

mli

teneo

sic iraclo ni

est,

abomni
illi

libidine se abstinet.

suescal servire.
it
,

Jam quornod
:

coi
(,,
.

quulem ut corruptibilem coronam accipianl prsemium aliquod temporale ac periturum Nos autem incorruptam id est seternam coronam, in c.lo repositam iis qui ben certaverini et cursum consummaverinl. Vers. 26. Ego igilur sic curro etc. Pugno

Et

et in serviiuteni

id est,

',

illisverbis 2 Epist. cap.


ht jejtmiis.
cilicia
,

redegerii (i In taboribb

ut

Porrq

cast'igatio

corporis
i,o;i

lit]

j I

Iiumiliationcs , nlaga rationes et afdicliones. lline

lace-

uiPaulum

l est

praelior
,

in

bello,

inquil S.

Thomas,

id est,
[

pugilem ago

puguis certo, non quasi aerem verberans,

corpori suo plagas et verbera inflixisse. Ne jorl cm aliis prwdictnaini ipse reprob,us efficiar, Ne reprober et rejiciar i\ reprobatus; q. d. id ost
:

COMMENTARIA. CAP. X.
Hoc cxemplo
sno, bisque simililudinibus, Corinlhios,
|fj|

526

ictibus

obtundo; sicque variis laboribus et incommoin servilulcm redigo. lia et

etiam in idolio cpulalores persliingit, sinnil et eos ad


su iniilationem excitt.
!

dis

victum cl edomilum

vos

meenm

decerlate,

ita et

corpus veslrum obtun-

Sic cutmo reel, celeriter, toto nisu; utquc vclocis

diie; ita et deliciis

privatum, laboribus fractum, agile

curram, ab omnibus
sic

eliana saep necessariis abstinco

ut servum, et

tende subjeetuin. Timeo ne kephobus


recordamini lsraeliiarum
;

et

vos meeura currile reel, diligenter, perseve;

Bfpiciar. Et vos limete;

rarrler

sic et

niecuni

abslinete,

non ab cpnlis

et

quanta bona Deo suut adepti; quanta deinde mala


perpessi, et

deliciis

tanlm, sed

et in ipso necessario victu

tem-

qnet ex

illis

rejecli.

Use figura sunt

prantes eslote.
Sic plg.no
,

malorum
adversarium mcimi corpus certis
ritis.

vobis iminmentium, nisi

Deo

fideliorcs fuc-

sic

Vide caput sequens.

Deo, cloque excludar. Loquilur non de reprobalionc tern, qu est in mente divin, sed temporaii, quae est executio tern. Ilinc palet incertiludo grati e et pra'deslinationis. l'aulus metuit damnari , tu lidc rete salvandum? Secundo, hinc colligitur Paulum non habuisse revelationem de sua salule ita S. Grcgorius, lib. G, epist. 22, ad Gregoriam; tertio, non quin ab c excidere ita fuisse conlirmaimii in grali potuisset. Si Paulus hctimuil (ailChrysost.), quilam

des

multos dacuit; et iimuit postqum pradicavit , quid nos dixrimus? Augustinns, serm. 19 de Verbis Apbsloli, citante otiani Bed : Suo timor nos tcrruil. Qu'a! nim faekt agnus, ubi aries tremuil ? Ado Gregoriuin Papain aftirmare apostolum Paulum luce scribentem , quamvis jam ad terliuni clum ascendisset , et in paradisum duclus arcana verba audiisset', qiue bornini loqui non liceret, tamen adhuc trpidasse et liuiuisse ne salule exciderel.
et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime nolanda,


redigenda.
Aliqua bic ad Dei et Ecclesioa mmsiros speciatim
altineiit; aliqua

ad praxim

Omnis

et quilibet ebristianus

assumai velut

sibi

ad cmnes

in

gnre christianos

fla-

dicta versu

24 usque ad finem capitis, bineque divita christiana sit

que,
i Oninis Dei et Ecclesia?. minister attendat ad
7,
v. 1,

scat, 1
2

qud

stadium el palxslra
sit

qud unusquisque ebristianus sladiodromus


:

et

10, 11, 12, li, bineque ab Apostolo tria discat,

pugil
in

bine in baptismo unclus


et

fuit

oleo; 5 qud
sit

niunus suum, jus suum, judicium suum. Munus, scilicct laborarc,

boc stadio
et

agone
:

antagoniste noster

caro

pugnare, vigilare,

v.

i; ararc, serere,

mundus,
5''

daemon
alii
;

ita

tamen,

ut

prima subact
alterna gloria

Irilurare, v. 11. Jus,

vivere, v. 1-4; vil necessaria

subiganlur et

A"

qud bravium

sit

recipere, v. i. Judicium et coiidemnationcm

suam,

si
:

qud colipbium, seu panis


sit virtulis

alhleticus, sit victus son

oliosus, et iners, nec laborct, nec pugnet, necvigilet

brius et jejunium, abstincnlia deliciis; G

vel

si

nec

arct,

nec serat, nec

trituret. Si necessariis
;

gna

exercitium

qud puquod non peragitur sine

non contenlus, quqcrat superflua


divitias;
si

si

avarus congregot

conflictu interno et ex ter no; seu sine cordis mortili-

vanus

et

voluptuosus in vanis et deliciis


,

calione, el corporis castigalione. Nobis

ecclesiastiea

bona

consumt. Vide dicta ad v. 4


et

omnibus ilaque pugnandum, nobis currendum. Ad exemplum D.


Pauli sic curramus rect, prompte, perseveranter, ut

etc.

Idem Dei
10, 17, 18,

Ecclesia; mkiisler attendat ad

v. 15,

bineque ab exemple D. Pauli di-

palmam tandem apprebendamus. Vide


27. In boc cur.su sistere
,

dicta ad v. 26,

scat

sommant

status su perfectionem, sclicet gratis


,

regredi est, etdeficere, ait

minislrare, rtihilque ab Iiominibus accipere


sit illius Iota

ni

Deus
19,

D. Bernardus, epist. 254.

Ad exemplum

divi Pauli sic


;

nierces
ibi

magna

nimis. Attendat ad

v.

pugnemus,

sic

obtundamus corpus nostrum


de

sic subi-

20, 21, 22, ut

ab exempte D. Pauli discat altrant

gainus inedij vigiliis.ul victores aliquando coronari

sui siais perfectionem, sciiicet ex charilate

omnibus

mereamur. Viclo corpore,


triumpliabimus.

facile

mundo etdxmoue

omnia
ad

(ieri

sit

medicus, magister, pater. Vide dicta

v. 22.

CAPUT
1.

X.
fratres,
et

CHAPITRE
quoniam patres
trans1

X.

Nolo enim vos ignorare,

no, lii onines sub nube fuerunt,


icruut
2.
in
:

omnes mare
in

Je ne veux pas que vous ignoriez, mes frres que nos pres ont tous t sous la nue qu'ils ont tous pass au travers de la mer Rouge
;

Et omnes
;

Moys baplzali sunt

nube,

et

2. Qu'ils ont t baptiss sous la conduite

de Mose

mari
5.

dans
5.

la

nue

et

dans

la

nier

Et omnes eamdem escam spiritalem manduca;

Qu'ils ont tous


;

mang d'une mme viande

spiri-

tuelle

veriuil
A.
(

Et omnes

eumdem potum
spiilali.

spiritalem biberunl

A. rituel

Et
,

qu'ils
ils

car
<|iii

bibebant autem de

consquente eos pelr;

ont tous bu d'un mme breuvage spibuvaient de l'eau de la pierre spirisuivait; et


cette

tuelle,
Clirisl.

ks
il

pierre tait Jsus-

pclra
5.

autem erat Cbristus);


Sed non
in

pluribus

eormn beneplacitum

est

5.
sert.

Mais

en eut peu d'un


,

si

Deo
G.

nam

pioslrali sunt in deserto.


in

furent agrables Dieu

car

ils

grand nombre, qui prirent dans le d-

Hc autem

ligur facla

sunt noslr

ut

non

G.

Or, toutes ces choses ont t des ftaresdece

527

i.\

i.i'isi.

M) couivrmos

528

simus concupiscentes malorum, sicut


runt.
7.
ipsis;

ctilli

concupie-

qui nous regarde , afin que nous ne nous abandonnions pas aux mauvais dsirs, comme ils s'y aban-

Nequc

idololalra cfficiamini, sicut

quidam ex

quemadmodm

sriplum est

Sedil populus

manducare et bibere, et surrexei uni ludere. 8. Nequc fornicemur, sicut quidam ex ipsis
cali suiit, et ceciderunt

forni-

un die

vigiuti tria millia.

9.

Neque tentemus Chris tum,


Nequc niurmuraveritis,
et perierunt

sicut

quidam corum quidam corum

tentaverunt, et serpentibus perierunt.


10.
sicut

donnrent. 7. Ne devenez point aussi idoltres comme quelques-uns d'eux dont il est crit Le peuple s'assit pour manger et pour boire, cl ils se levrent ensuite pour jouer. 8. .Ne commettons point de fornication, comme quelques-uns d'eux commirent ce crime, pour lequel il y en eut vingt-trois mille qui furent frapps de mort en un seul juiir.
, :

murmraverunt,
11. SIxc
scripta sunt
(incs

ab exterminalore.
contingebant
in
il/is
:

autem omnia

in ligur

9. Ne tenions point Jsus-Christ, comme le tentrent quelques-uns d'eux , cl qui furent tus par les serpents. 10. Ne murmurez point comme murmurrent quelques-uns d'eux qui furent Trappes de mort par

autem ad correptioncm nostram,

quos

fange exterminateur.
11. Or, toutes ces choses qui leur arrivaient laient des figures; et elles ont l ('(nies pour noire instruction, nous autres qui nous trouvons la lin des temps. 12. Que celui donc qui croit lrc debout prenne bien garde de tomber. 13. Vous n'avez eu encore que des tentations humaines et ordinaires. Dieu est (idle, et il ne permettra pas que vous soyez tents au-dessus de vos forces mais il vous fera tirer avantage de la tentaalin que vous puissiez persvrer. tion mme 14. C'est pourquoi mes Irs-chers frres, fuyez
,

seculorum devencrunt.
,

12. Itaque qui se existimat starc

videat ne cadat.
nisi

13. Tentalio vos


lidelis

non apprhendt
est
,

humana

autem Deus
id

qui non palietur vos tenlari


faciet etiam

supra

quod

potestis, sed

cum

tenta-

tione provenium, ut possitis suslinere.


1-i.

Propter quod, charissimi mihi, fugile ab ido-

lorum cultur.
15. Ut prudenlibus loquor
dico.
16. Calix benedictionis,
cui
,

vos

ipsi

judicatc

quod

l'idoltrie

benedicimus,
est? et panis

nonne

communicalio sanguins

Cliristi

qnem

frangimus, nonne participatio corporis Domini est?


17.

Quoniam unus

panis,

unum corpus

mulli su-

15. Je vous parle comme des personnes sages; jugez vous-mmes de ce que je dis. 16. N'est-il pas vrai que le calice de bndiction que nous bnissons est la communion du sang de Jsus-Christ, et que le pain que nous rompons est la communion du corps du Seigneur ? 17. Car nous ne sommes tous ensemble qu'un seul pain et un seul corps, nous tous qui participons un mme pain. 18. Considrez les Isralites selon la chair n'est-il pas vrai que ceux d'entre eux qui mangent de la victime immole, prennent pari l'autel ? 19. Est-ce donc que je veuille dire que ce qui a t immol aux idoles ait quelque vertu, ou que l'idole
:

mus, omnes qui de uno pane participamus.


18.

Videtc Isral secundm carnem

nonne quj

cdunl hoslias, participes sunt altaris?


19.

Quid ergo? dico quod


sit

idolis

immolatuin

sit ali-

quid? aut qud idolum


20. Sed qua;
et

aliquid?

immolant gnies, dmoniis immolant,


(ieri

non Deo. Nolo autem vos socios


:

daemonioet calicem

soit

quelque chose?

rum

non

potestis calicem
;

Domini bibere,

dx'inoniorum
21.

Non

potestis

mens Domini

participes esse, et

20. Mais je dis que ce que les paens immolent, ils l'immolent aux dnions, et non pas Dieu. Or je dsire que vous n'ayez aucune socit avec les dnions, car vous ne pouvez pas boire le calice du Seigneur et
le calice

des dmons

mensac dmoniorum.
22.
illo

An cemulamur Dominum? Numquid


licent,

forliores

sumus? Omnia mihi

sed non omnia ex-

pediunt.

23. 24.
rius.

Omnia mihi

licent,

sed non omnia dificant.


est qua;rat

21. Vous ne pouvez pas participer la table du Seigneur et la table des dnions. 22. Est-ce que nous voulons irriter Dieu, et le piquer de jalousie? Sommes-nous plus forls que lui? Tout m'est permis, mais tout n'est pas avantageux. 23. Tout m'est permis, mais tout n'est pas difiant.

Nemo quod suum


Omne quod
in

sed quod alte-

2i.

Que personne ne cherche sa propre


le

satisfaction,

mais
macello venit manducate, nihil

25.

interrogantes propter conscientiam.

26. Domini est terra, et pleniludo ejus.


27. Si quis vocat vos infidelium, et vultis ire,

bien des autres. 25. Mangez de tout ee qui se vend la boucherie, sans vous enqurir d'o il vient par scrupule de conscience 26. Car la terre et tout ce qu'elle contient est au
:

omne

quod vobis apponitur manducate,


propter conscientiam.
28. Si quis autem dixerit
lis,
:

nihil

interrogantes

Hoc immolatum

est idoet

noble manducare, propter illum qui indicavit,

propter conscientiam.
29. Conscientiam autem dico non tuam, sed alterius.

Seigneur. 27. Si un infidle vous prie manger chez lui, et que vous y veuilliez aller, mangez de tout ce qu'on vous servira sans vous enqurir d'o il vient par scrupule de conscience. 28. Mais si quelqu'un vous dit Ceci a t immol aux idoles, n'en mangez pas, cause de celui qui vous a donn cet avis, et aussi de peur de blesser la conscience.
:

Ut quid enim libertas mea judicatur ab alina


?

29. Quand je dis la conscience, je ne dis pas la vtre, mais celle d'un autre; car pourquoi m'exposerai-je faire condamner par la conscience d'aulrui la
libert

conscienti

que

j'ai

de manger de tout?

529
50. Si ego

COMME.NTARIA. CAI
cum
graii participo,

IX.

530

quid blasphemor

pro eo qud gratias ago?


[

30. Si je prends avec action de grces ce que je mange, pourquoi parlc-l-on mal de moi, et me'eondamne-t-on pour une chose dont je rends grces

Si. Sive ergo manducatis, sive bibilis, sive aliud

Dieu
51

quid

facitis,

omnia

in

gloriam Dei

facile.
!

52. Sine offensionc estole Judseis, et gentibus,


Ecclesioe Dei
:

el

55. Sicut et ego per omnia omnibus placeo, non

quserens quod mibi mile


fiant.

est,

sed quod multis, ut salvi

que vous mangiez, soit que vous buchose que vous fassiez, faites tout pour la gloire de Dieu. 52. Ne donnez point occasion de scandale, ni aux Juifs, ni aux gentils, ni l'Eglise de Dieu 33. Comme je lche moi-mme de plaire tous eu toutes choses, ne cherchant point ce qui m'est avantageux en particulier, mais ce qui est avantageux plusieurs pour tre sauvs.
Soit donc
viez, et
i|iit'l(|ue
;

ANALYS1S.
Caput nonum Paulus absolv'U tremens, ne reprobus
efficialur; liocque suo tremore
,

V.

1G. Sicut calix benediclus


est

seu

eucharisticus

nos idem secum limere

communicatio

sanguinis Christi; et panis consecratus,


:

dociiil. In primis aulem hujus capitis versibus, suum et noslrum timorem confirmai, exemplo veterum Hebro-

communicatio corporis Domini


lliyta sunt'participationcs

ila

libamen,

el

idolo-

cum dmoniis.

rum

ver Iremendo

lict

enim iisdem omnes Deo beel

V. 18. Sicut Israelit de victimis edentes, oblali sacrifiai sunl participes; ila vos, Corinthii, idololhijla

neficiis, ctiam stvpendis

inauditis

prvmti fuerint
,

plerique lamen

ob ingratiludinem suant
ita ut

morte puniti

comedenles, sncrilegi sacrifiai participes

eslis.
fieri

suni in deserto

sexcentis millibus,

duo lantum
ail

V. 20, etc. Nolo aulem vos chrislianos

datmo-

homines terrain promissam ingressi fuerint. Mac,


Paulus,
t. G,

figura nostri sunl.

Poputus

ille

nostr figura;

num socios. Non potestquis altaris Chrisli, et allaris dmonum esse particeps. Hoc est Dominum irritare et
,

bnficia viatoribus
bis

Mis omnibus

collata, graliarum noin-

quasi ad zetolypium provocare. Ubi


lolhyiis

suum Paulus de idoquasdam


objeclio-

omnibus

in

hc peregrinalionc collatarum figura;

menlem

hic intgr aperuit, cl

gratorutu illorum punitio,


rudis delineatio;
si

malorum
illi

nobis impendenlium

ues rsolt.

Tandem hanc

de idolothytis qustionem

sicul

fuerimus malorum concu-

ab oclavo capile agilalam, ila componit, ul doclis aliquid

piscentes, idololatr, (omicarii, tentatores Chrisli,

mur-

concdt,

et

infirmorum suluti consulat.


el

murutores.

Hc, rursks

ait v.
et

M,

sunt

malorum nobis
V. 23. Permitlit, ul indifferenler emant ex omni, quod in maccllo vnale proslat
vivi:
,

comedanl

conlingendorum prnunlia,

nobis erudiendis conscri-

pla; ul nos christiuni, qui in ultim mundi lale


inus, alieno

nutl prius in*

sapiamns exemplo. Itaque

v.

12,

ait

Qui

terrogaiione fact,

immolalumne

s'il,

an non?
invitait, sine

pulat se store, caveat ne cadal; sicut steterunt


ceciderunt.

illi, et

V. 27. Permitlit, ut apud elhnicos


pulo comedant ex apposilis.

scru-

Ne nimio lamen
in

timor dejicianlur Corinthii,


eos invadat lentalio; eo-

v. 15, precatur, ul

non gravis

V. 28. Quod
velal ex eo

si

quis dixerit
;

Hoc

fuit

immolation,

rumque animos spe

Deum

erigit.

ne comedant

ne liberlate sua maie utentes,


ci

V. 14. Terrore, ob superius dicta, Corinthiis incusso,


ulitur ad eos averlcndos ab
idolotliglis,
scilicel

quempiam
qurant

scandalizent, dentque
,

blasphemandi occa-

qu

lue idolola-

sionem. Hortalur denique


,

ul in
;

omnibus honorent Dei


ab
eis

triam aperl nominal, quia

participationcs sunt

et

salulem proximi

et

nulla orialur

sacrificiorum dmoniis oblatorum.

causa scandait, sive infidelibus sie fidelibus.

PARAPIIRASIS.
1

Quidni reprobari timeam


timeatis?

Quidni el vos idem nie|

tos

non babuit, sed ob scelera morte punivit


,

in

de-

cum

Memorcs eslole eorum, quai patribus nostris acciderunl omnes illi posl egressumex ^Egypto, sub column nubis fuerunt, et omnes mare Ru:

serto
I

ita

ut

duo lanlm terrain promissam fuerint


noslr figura sunt; sicul bn-

ingressi.
G.
ficia

Hxc aulem omnia


illis

brum
2.

mirabililer iransierunt;

omnibus

collata, graliarum nobis


;

omnibus
pune-

Et omnes, Moyse duce


baplizali

et administre,
et

quodam,

collatarum sunt figura


nilio,

sic et illorum temporalis

mod
3.

sunt in hc nube

mari

nostii

tern christianorum punilionis

figura

si

baptismalis figura.

cessariis
illi;

non conlenli, per gulam peccemus


sicut

sicut et

Et omnes idem manna clils datum coinedeEt omnes aquam divinils dalam biberunt. (Bi,

runt.
4.

7. Si efficiamini idololalrse

quidam ex

ipsis,

qui

Moyse absente, vilulum aureum conflaverunt


deinde surrexerunt ad

bebanl aulem de aqu

quam
haec

saxo Moyses clicuit

adora verunt, hostiisque oblatis, sederuut ad come-

iclu virgu;, cujus aqu;e rivuli caslra

eorum aliquandi
aqua ad re-

dendum immolalas carnes


sallanduiii et
.S.

seculi sunt in

deserto

aulem rupes ligurabat


lluxit

ludendum

circa vilulum;

Christum, cujus latere percusso,


fectionem Eeclesiae.)
'>.

Si fornicarii fuerimus, sicul

quidam ex

illis

cum

lilbbus
illis

Moab

fornicati sunt,

ob quod un die

viginii

Bnficia ergo omnibus


:

communia quidem

tria millia occisi


9.

sunt
;

fuerunt

verumtamen quamplurimos eorum Deus gra-

si

Christum tenlemus

de ejus promissis

diffi-

531
dnies; sicut et
eonimr|iie

IN EPIST.

AD

f.O'.LNTinOS
itiolant,
ii!

532
et

quidam eorum Christum


,

ut

Deum,

dxmoniis immolant,

non Deo

et ide qui
:

ducem

toiics

exacerbrunt
sunl;

ob quod ab

iloihyla

comeduni, communicant cum Bxmonhs


fieri

ignilis serpenlibus intcrl'ecli

Nolo autem vos ebristianos


per comestionem earuium
slis
illis

dxmonum
:

socios,

10. Si mussitaverilis, et facliones suscitaverilis, si-

oblalaium

Non poteet vinum,

cut

illi

Moysi obmurmraverunt

init conspiratione,

calicem

Domino consecratum bibere,


Domini,

ob quam
alii, clc.
;

ab angel exterminati suul Core, Dathan et

oniis libalum.

21.

Non

polestis altaris
participes.

et allaris

dxmo-

11. Mementote, inquam, qu

hxcqux

Judxis ac-

niorum esse
2-2.

ciderunt, sunt npbis contingendorum prxnunlia, et

qud nobis erudicndis et corrighdis conscripta, ut


nos Christian!
,

carc?
25.

Num

qui in ullim

mundi

celate

vivimus

An Dominum volumus nd zelotypiam provoillo fortiores sumus? Sed ais Numquid boc in se licilum est? Eslo
:

alicno sapiamus exemplo.


12. Itaque

liccat in se
sibi fidat,
illi
,

idolothytum comedere
licent
:

sed non expediunt

nemo noslrm
:

sed qui slat,

ti-

omnia quae
xdific.ant;

non expediunt, inquam, quia non


et

meat ne cadal
runt.
13. Opto,

sicut steterunl

et

tamcn cccidc-

imo deslruit
in idolio
,

ad ruinam impellit hxc

comestio

vcl

coram infirmo.

Dcumque

precor, uttentatio vos non inva;

2i. Chaiitas autem dictai, ut non nostra

quxramus

dat, nisi levis, et superatu facilis

ne,

si

gravior, vos

cum

Supcrct, et cadalis. Conlidilc tamcn; Deus, qui suis


fidelis est,

incommodo. 25. Ilanc tandem concludo quxsiionem


allerius scandaio aut

mcamque
in

non palielur vos


,

tcntari supra vires vestras,

vobis aperio

mentem. Primo ex omni quod

macello

sed vos roborando

faciet ut tenlatio i'elicem

Imbeat

vnale proslat, emite et comedite promiscu, nihil


interrogantes

exitum

ila

ut possilis suslinere,

im

cl vincere.

immolaium
,

sil

an non? Idque propter


nihil

14. Quapropler,

boc ut

ila

s'il,

charissimi mei,

conscientiam

qu scitU idolum

esse,

et ido-

fugite, cl procul csiole

ab omni idoiorum cullu, et ab


sunl idololalria.

loihytum

nihil

impurum habere.
omnia Domini sunt
,

idolothylis,

qux quxdam
viris

26. Quia

terra et

et

ide

15.
est
:

Cum

prudenlibus et sapientibus mihi rcs

bona.
27. Secundo,
si

itaque vos ipsi judicale an

verum

s'il

quod dico

quis etlinicus vos invitt ad come-

scilicet

comestionem

idolothytorum

esse

idolola-

dendum,

tt vullis ire,

de omnibus apposilis sine scrubine impuriialis oriri.


dicat,

triam.

pulo comedite, non inquirenies, situe immolaium,

bentes

Nonne calicem benedielum et consecratum bicommunicamus Domino et ejus unimur sancl consegu'tni? Nonne panem quem consceramus cratum t'rangimus populo distribuenduni comeden1G.
,

neene? quia

scitis nihil
si

28. Tertio,

quis

autem convivis
,

hoc

fuit

immolaium
|

ex eo ne comedalis

propler monitoris

infirmant et minus instructam conscientiam.


'

tes,

communicamus,

et

unum

fimus

cum corpore

29. Conscientiam dico

non tuam
sentit

qux
tibi

lirma est

Domini?
17. lia san, et
ita realiter,

sed
ut nos

illius

monitoris,
id

qux

hoc

non

licere.

omnes unus paIdem ergo


intel-

Cur autem faciam


et licilum in se
;

quod mihi quidem liberum

est

nis,

unum

Christi corpus

simus, qnia ex uno pane

sed ob quod alius in conscierrti su

comedimus, qui
ligile

esl corpus Chrisli.


et

me damnai.
50.

de bibenlibus libameh,
;

de comedentibus ido-

Quod

si

per Dei beneficium

cibis utor

cur

lotbyta
sunt.

communicant cnm dxmoniis quibus oblala


videte ex Judaic religione.
,

occasionem dabo,
di

me

quasi idolis
et
,

devolum caluinnian-

pro re,de qu Deo,

non dxmoniis, gralias ago?


sive bibatis, sive quid aliud
rei'eratis.

18.

Hoc ipsum
sacrilicii

Nonne

51. Sive ergo edalis


faciatis,

omnes apud Judreos


oblaii

qui

de victimis
ita

comedurrt,

omnia ad Dei gloriam autem


,

sunt participes?

ergo idlothyta
sunl par-

52. Nulla
sive

vobis oriatnr ofleiiMonis causa,

comedentes,
ticipes.

saerilegi

dxmonum

sacrificii

Judaeis

sive

genlibus

sive

ebrislianis

ia-

tiibus.

19.

An

propterea dico, idolum, aut idolothytum

33. Sicut et ego

osmibus placere studeo, non quxsed quod aliorum saluli

aliquid esse?

minime.
,

rens ulilitaiem
illud

meam,

maxime

20. Sed dico

qud

ipsum quod gcnliles im-

conducit.

COMMENT AIMA.
Vers.
1.

Nolo enim

vos ignorare... Ut sequen-

Omnes quidem currunt,

sed unus.., heque sladiodro-

tium cohxrcnliam cum prxccdentihus claris intuearis


;

morum

simililudine, docuil ad salutem

non

suflicere,

recordare quod capitc prxccdenii

v.
,

25

dixil

qud Ecclesix stadium per


lotis viribus eis

fidera ingressi fuerinl;

sed

Omnia autem
ejus effieiar.

facio propler Evangeliuni

ut particeps
;i

annilendum esse, ut prxmium


as;
et
:

fideli:

Hocque dicens, Corinthios doe"


stabilirc.

xtemam
,

bus promissum
igitur sic

piantur. Versii 20, addidit


sic

Ego

salutem suam omni modo

Versu 24
,

dixit

curro,

pugno... hocque

exempta sup

omnes sub nube fuerunl. Quasi dicat Ide dixi post Baplismum christianis esse certandum
nostri
:

Vers. 1. niam patres

Nolo enim

vos ignorare

fratres,

quo-

in agone, ne reprobi liant cl bravium amillant; sicut Hebrxi posl lypicum baplismum, elescam cleslcni, sciliccl manna, terram promissions et bravium inertes

53o
docuit alaeriter currendum
,

COMMENTARIA. CAP. X
fortiler

534
cestu

pugnandum
:

ut
[j

expandebat se super castra, ut eos ab


prolegerei.

solis

ltravium reportelur. Dcnique, v. 27, dixit


fori et ipsc reprobus efflciar
,

Casiigo... ne

hocque
,

stio

tremore doipsi

cuit
fiant.

omnes Corinthios tremcre

ne

et

reprobi

Et omnes mare Rubrum miraculos trnsierunt. Vers. 2. Et omnes in Moyse. Crac, in Moijsen

Ihcc autem omnia, sciliect qud rclerna salus


solliciludinc sit facienda
;

cum omni

qud nobis non

baptizati sunt. Hc utitur voce, ut nostri baptismatis, et aliorum ebristiame religionis Sacramentortnn um-

sufliciat fideni rcpiss, et in

Ecclcsi sladium in-

bram

et figurant claris
in

exprimat.

gressos esse

sed nobis currendum, nobis pugnanacceptis,

Omnes

Moyse,
,

id est,

Moyse duce

et administra,
,

durn

qud de Dei donis


;

non

sit

nobis blan-

seu per Moysen

gentis Hebraicae

ducem

et divinse

diendnm
gratiis

quirt irn,

ob
,

illa

nobis timendum, nisi vila

yoluntatis inler eos ministrum et interprelcm.

Quo-

correspondeat

h;rc,

inquam, omnia confirmt

dam modo
et

baplizali sunt

scilicet typic in
,

bc nubc

terribili

veteruth Hebracorum cxemplo, qui, licl tt et

mari

nostri baptismatis figura

qualens lixc nu-

tantis

Dco

prsevenli bcueliciis, licol in


,

nubc

et

mari

bes eorum capitibus impendens, eral figura

aqu eo-

omnes

baplizali

pane clesli
,

nutrili

potu miracu,

rum

capitibus infundendae

mare totum Judorum


hoc eodem mari

loso rccreali et refocillali

non omnes tamen

sed

corpus circumdans, figurabal baptizandi imniersioncm


in regeneralionis lavacro. yEgyptii in

sexcenlis millibus duo lantm lerram promissam sunt

Quod san apcriissim respondet allata? simililudini Omnes qtiidem currunt, sedunus... et quod fidles prorfeS omnes docetcum cura, cum omni solingressi.
:

submersi, fignrabant peccata nostra, in hoc regeneralionis

lavacro

submergenda. Omnes
,

igilur JudsDi
,

Moysi Dei ministro credentes

el illo pra:eunte

sub

liciludinc et

licmore salutem suam operari. Niinc ad

nube,
|

et inlra

tfxlum.

sunt. Credibile

mare progredientes, quasi baplizali est ait Estius qud aliquibus maris
,

Nom
cui

r.MM. GrSc., autem.

Ambrosius
ait

legit

enhn
;

guttis, et aliquo nubis rore fuerint aspersi,

consenliunt antiqua excmplaria,

Erassius

sicqrje mclis use

cohxrnt cum supericribus, quo:

rum
idem
bis

ratio dalur.

Quasi dicerct, dixi


:

Ne

forte et ipse

quo BaSacramentum evidentis significaretur. Vers. 3. Omnes eamdem escam spiritalem id est, manna. Dicitur esca spirituals tum quia angeptismi

reprobus efpciar

quidni hoc

limcam? Quidni
Quin

et vos

lorum manibus prparala


gustus habens
;

tum quia

va-rios et

miros

mecum

limeatis?

An

proplcr gratiasmibi et vo?

tum

et

maxime, quia typus


de ccelo descendit
;

et figura et sacra-

Deo dalas, nobis blandicmur

irn, obillas

Christi, panis vivi, qui

maxime timendum. Nolo emm vos ignorare... etenim recordari vos velim, memores eslotc quoniam, id est, qud patres
l'.obis
:

lissimce Eucharislice, panis cleslis, mirabiles gustus

hic dantis, et in ccelo vitam

ajlernam confrerais.
se;

Porr eamdem,

iiillhge, inler

seu bonos,

sfcu

nostri

id est
:

Hebri

Judaica; gentis
,

qu sum
profile-

malos; tam qui perierunt, qum qui servali sunt; ut


patel,

prognitures

et Christian religionis

quam

tum ex eo qud de
est;

solis
:

iiebneis

hactens
pluribus

mur omnes, prodromi


et

et antecessores.

actum

lum ex sequentibus

Se non

in

Omnes sub ndbe firent. Primo recense! bnficia, quidem insignia illis omnibus a Deo mirabiliter
,

eorum... lict

non

omnes eamdem escam comederint, etc., tamen omnes Deo placuerunt. Quod de He-

collala. Post

miraculosum illorum ex ^Egyplo egressub nube, id est, sub column fuernt,

bris.

sum, omnes
in

illi

Vers. 4.
id est,

qu

ut dicilur

Exod. 13, 21, Dominus preedebat

Et omnes eumdem potum spiritalem , aquam de petr percuss fluentem qu dici;

eos ad slendndani viam, et qu, ut dicilur

Num.

9,

tur spiritalis, quia miraculo producta


et figura sanguinis et aqua,

et quia typus

v. S, 1G, etc., eos operiebal, ubi quiescebant;

nubes

qu de percusso
,

Christi

per peccala amisernnt. Patres nostri paires Judaeorum, quibus ego sum et irralti inter vos, 'Corin,
,

Sub nube. Nubes uc fuit columna per dicm obumbrans Hebras ut nubes, et per noctem lulliii.

mulla quae in illo populo vel exhibebantur vel gerebanlur in typum fulurorum. Bibebant autem de spirilali consquente cas, petr.
,
,

cens ut ignis, qua; eos duxit per deserlum quadraginla an is.

El omnes marc (Rubrum, sive sinum Arabicum) trnsierunt, sicco pede, Moyse per virgain suam aquas
percutieme, et dividenle. Vers. 2. Et omnes in Mov,se baplizali sunt, in nube et in mari; Exod. 14. Nom, transitant maris Rubri ly| uni fuisse Baptismi in quo sanguine Christi rubrica.Mir, ci mergimus .Egvptios, scilicet peccala. Moyses typus est Christi; nubes est Spirilus sanctus, aestum coftopiscehti refrigerans, nosnue

eral typus vera pelra qu fluxit sanguis silim concupiscenti nostrse restinguens. Haec a'ulem pelra comilata dicitur lsraelilas, eo (pid aqua: qu'as pelra copiosissim t'undebat, pro commodilaie popuii in rivos divisa;, longo spatio proflucrent donec venirelur ad locum , ubi esset aqurum copia. Undr;, Psal-ni. 77 de illis aqu's dicilur Et deduxit tanqum flumna aquas, et torrenles inimdaverunt. Et Psalm. 104 : DiruChristi
,

Pelra

enim qiue ddit aquam Hebrseis,


(|ui est
,

illumina ns.
N eus. 3.

Et omnes eamdem
enim

Omnes Hebraei tain boni qum dem escam, id c<v, idem manna. \ ers. 4. Et omnes eumdem polum
berunl. Etant
iila spiritualia
,

escam, etc. q. d. mali comederunt eam; :

spiritalem biin se
:

non

sed

in

rbus signilicatis, qiiarum erant figura

sicut et alia

et jluxerunt aqu : abierunt in sicco /7mpil petram mina. l'etra autem erat Christus. Illius peine signifleatum eral Christus sive quod per petram significahalur est Chrislus. Christus enim ut petra firmissima (ota'm susiinet Ecclesiam; idemque percussus et occisus Juda-is, quoroiti figuram Moyses gerebat, exundavit aquas uberrimas gratiarum, quibus Salubrilef reficimiir in hujus vitae deserto quicumque tendimus Sd terrain promissionis spiritualem seu mysticam, id esi
,
;

55
tolre, fluxerunt.

'>'

EP1ST.

\D CORI.YriIIOS
clestisardorem
et aestum

5SJ
concupiscenli rfrigrt.

Hanc aquam
et

diviniis

dalam bibe-

runt omnes Judxi,

qui pcrierunt in deserto, et qui

liar divina columna lassos sustentai, debilesclinfirmos


roborat.

servali sunt, Josuc et Caleb.

Nunqum

deesl nobis ignis, nubes, columna.


variis

BlREBANT AUTEM DE SPIItlTAM PETRA. Gra;C.

ertim.

Manna, sacratissimx Eucbaristi, animant


gustibus recreanlis, et
fuit.
in

Rupes

scu petra Horeb

Moyse percussa,

dieitur

sternum
inter

vivificantis

spiritalis,

quia non vi natiir, sed divine virlule funet figura erat Cliristi in

Quatuordecim analogias

utramque

refert

debat aquam; et quia typus


<

Cornlius Lapide. Tetra Horeb figura Cliristi, lapis


angularis, et Ecclesia: fundainenti. Percussio petra:
figura percussionis lateralis.
figura

rcc lance percutiendi. Itaque spirituale bic idem

est ae niyslicum, seu

mysticum babens sensuni.


,

Aqua

saliens

pclr

Consquente eos. Syr.


1!
;<

qu cum
,

ipsis

veniebat.

aqu

Cliristi latere iluenlis. Petra Horeb, per

rupes Judos secuta est efiectu

seuperrivos

aquarum
deserto,
inenta

rivos ex se manantes, seenta csi

Judos

in

aquarum, rupe continu mananlium, qu castra

tanqum

ilineris cornes. Clirislus

per Saera-

Hebrorum aliquandi secut


quod
in

sunt in deserto
:

juxla

sanguinis et aqu, tanqum grati rivulos

psalin.

77,

16, dieitur 404


:

DeduxiC tanqum
,

corde suo manantes, et per Spiritum suum, nobiscum


est

flumina aquas.

El psalni.

Dirapil petram

et

usque ad consutnmationetn seculi

Ecce ego vo-

fluxerunt aqu, abierunt in sicco flumina.

biscum sum omnibus diebus, etc.


figurabal

Petra autem erat Christus,


Cbristum, cujus percusso latere

id

est,

Adsunt ergo divins misericordiae bnficia

nobis

fluxit

aqua, ad re-

omnibus collata,

sicul

et illorum

figur

omnibus

fectioiiem cl polationeni Ecclesi;e ebristian.

Observatio moralis.

omnin Judads erant communes. Omnes baptizati sumus in Cbrisli sanguine omnes divinam gra,

licusque
ficia
,

divin

in Judos misericordiae bn-

tiant

recepimus
in

in

Baplismo;
;

omnes panent vitx


liaurimus per
lia'e et

nia

relulit el quidem omnibus omnin commuomnes prorss boni, mali, baplizati inann
,

comedimus
alta

Eucbarisli

omtes aquas de fon-

tibus Salvatoris

bausimus,

et

pasti,

polu miraculoso refocillati sunt. In bis

modo

Sacramenla.
et

Omnes

itaque gralias Deo recepi-

juxta divi Pauli

mentem, intuere gratiarum omnibus


timbrant et figurant.

mus.

quidem

beneficiis populo Judaico collatis, eu

ebristianis colla tarum

Paueis
:

majores, quo illorum bnficia, gratiarum uostrarum


fuerunt tantm

Tbeodoretus

111a,

inquit, nostrorum
;

lypus erant

umbr. Sed

clieu

ne propterea nobis
nisi grali
\

mare
liaut

enini

imilabatur lavacrum
;

nubes autem gra;

blandiamur

quin imo magis metuamus,

Spirits
;

Moyses ver sacerdoiem


,

virga cru-

bumiles, devoti, et Deo obsequentes fuerimus.


patres noslros,

iJete

cem
ipse

memores
in

eslote

Isral Iransmittens

eos qui baptizantur; perderunt.

eorum qu

eis acci-

sequentesveryEgyptii, figurant dmonum implebanl;

autem Pbarao,

Vers.
figura eratdiaboli. [laque transitus
irili

5.

Sed non
;

pluriels eorum... Quamvis


baptizati, diviniis
,

per mare Rubrum, in quo Pbarao et ^Egyptii submersi


fuerunt, figura
fuit

omnes, nullo excepto, fuerint


et polaii

nu-

non omnes lamen

sed ex

illis

duo

nostri

Baplismalis in sanguine

tantm

in terrain

promissam fuerunt

ingressi.
in

Omnes

Chrisli; in quooinnia peccata nostra submersa i'ure,


adulli, exceptis et

Josueel Caleb, morlui sunt

deserto.

nos diaboli servitule liberati, translali sumus in

Hoc paueis Apostolus.


In pluribus
,

regnum Cliristi. Nubes sub qu fuerunt Hebri,


cedebat, ut monstraret viam,

id

est,

et

qu

quamplurhnis, plerisque non


e3x]?sv.

ipsos

prest

beneplacitum Deo. Grc,

Plerosque
,

fuit figura
,

divin grati,

eorum Deus non approbavit, gratos non


licel

liabuit

sci,

per Baplismum nobis collai


i\r

ut nos in btijus

mundi
,

ob idololatriain, munnurationes,

et alia scelera

erto ducat ad terrant

promissam. Nubes

illa

scu
te-

propler

qu

puniti corruerunl in deserto.

polis columna, per noctem ignis erat,

su luce

Observatio moralis.

nebras dissipans

suo calore frigus

et

humorem
22
:

ex-

Quis bc attent legens, de se prxsumat


contra non conlremiscal
,

Quis

pellens; per diem erat nubes refrigerans; diu, noctu-

et

e magis, quo Judaic


apparet expressis in

que erat columna, juxta Exod. 15,21


d
fuit

et

Nunqum
ignis per

ingraliludinis eoinplemenluni
ebristianis.

columna nubis per diem


n

et

columna

coram populo. Sic

gralia,

quasi divinus ignis


;

Omnes baptizati quidem

sed lieu
!

quant pauci

illumint

et calefacit; quasi

nubes rfrigrt

quasi

quim

paucissimi ver ebristiani

ver Clnisto cre-

ma

sustentt et roborat. Sua luce ignis

ille di-

dentes, ver Cbristum imitmes, ver adimplenles

mentis nostr lenebras illuminai; suo calor<;


cordis nostri leporem cl frigus accendit.

qu Deo, coram
Vers. 5.

angelis, in baptismo promiserunt

Nubes

illa

Sed
;

non
:

in pluribus

eorum beneplaci

palriam clestem
virlule,

q.

d.

Paulus

Cliristi

divinitalis

tum

est

Deo

q. d.

Lict

omnes idem manna come

qu

erat petra spiritalis significata

per pe-

derint,

tram dauteni Hebneis aquam , quque Hebros semper cornes per deserlum sequebalur, data est Hein aqua de petr illa materiali. lia S. Curysoslom., Ambros. Anselm. liane aquam typicam miraculos bat, ut Cbristum eam danteiu agnoscereni et
,

eamdem aquam de petr biberint, lamen non omnes placucrnt Deo. lia Cbrysost. Tlieopbyl. 11ebraismus, id est, plurimi eorum Deo non placuerunl imo vehementer displicuerunt ulique propler incre: ;

coleient

quodlamen,

ut

sequitur, plurimi

eorum

non lecerunt.

dulitatem, murmuraliones et alia peccata , quibus irani Dci adversm se provocaverunt. Num prostrati sunt in deserto. Sic, Hebr. 5, de Quorum cadavera prostrata sunt in deserto. iisdem
,
:

557

COMMENTAR1A. CAi
mise...
:

X.
signilicans.

558

Omnes slb

Spirilum sanclum, giatiani in


sed quis scrvavil?
quis
illius

qum
quce

figura

Secundm Auguslinum

illa

{-apiismo receperant

supplicia qua; sustinuerunt, figura fuerunt gehenn;e,

lumen sequitur? quis


ri;aie,

ejus motioni obtemprt? quis

omni pn majores!. D. Tliomas


nos non

hic. Corinlhiis

ejus auxilio et sustentaculo frtas, ambulat in

cha?
j

itaque cl
lus,

omnibus Christianisindicat hisverbis Aposlo-

de virtute in virtutem usque ad montem Dei


vit comedunt
:

modo crucialum
pnis
illis

iri

sed acrioribus esse,

Omnes panem
digne? hinc

s.'d

lot infirmi et

mortui.
alia

qum multi inOmnes de fontibus


hinc

qum

Juda'os,

afficiendos.
;

Omnia quippe

in
fi-

figura contingebant

et bnficia, et supplicia

Salvatoris huriunt aquas;


piunt, sed

Sacramenla perci:

gura; lantm erant, umbra, pictura, graliarum cl pee-

non qu par

est devotione

morlem

narum apud nos fulurarum


similibus

realiler et verc,

si

peccatis

huriunt sp, mule vilain haurire deberenl. Inde quid uobis limendum ? ne nobis eveniatquod conligit

Deum

offendamus.

Ut non

simus concupiscentes malorum.

Nos itaque

Judis

ex

infinii uiulliludine

duo

lantuti
lit

promis-

illorum punilio monet, ut noslris nonobediamus concupiscentiis


;

sam terram

ingressi sunt; ne
.

de nobis

qud pi-

seu ne necessariis non conlenli


sicut
illi.

per

dixil Christus

Multi vocati, pauci verb elecii? ne ex

gulam peccemus
vitia langil,

Sic

praecipua Judicorum
in

cissimi bealiludinis setern

quamplurimis currentibus, unus lantm, id est, paubravium assequanlur


;

ob qua: puniti corrucrunt

deserio

ut

ea Corinlhiis applicef ad illorum emendalionem. Pri-

cleri omnes, ob inertiam, ob ingratiludinem reprobali, suppliciis


'

mo

itaque respiciens ad id
,

addicantur clerais

54 referlurde Judseis
runt
:

qui

quod Num. mann non

11, v. 4, 35 et

conlenli, dixe? elc.


;

Proslralio Judseorum in deserio, figura est setern

Quis dabit nobis carnes ad vescendum


ila

ob

ebrisliauorum prostrationis

in inferno.

Mors illorum
el qui in

quam concupiscentiam
sitlocus
ille

puniti fuerunt, ut vocatus

temporalis, seternse chrislianorum morlis est imago.

Seputcra concupiscenti ; hocque gulosis


,

Ab
toi

eo

cui plus daturn csl


fuit ingrat us,

plus exigilur

el epulaloribus Corinlhiis applicans

ait

Ista

eorum
sicut
illi-

majoribus

graviora merelur supplicia.


affecli

punilio nos admonet.nenecessariis


et
i!li,

non contenu,
,

autem

et

tanlis

Deo
,

sumus

gialiis

ut

escas concupiscamus

illicitas

aul saltem

bnficia Judis collala

lict insignia et portenlosa,


,

cite, scilicet

cum
in

scandalo, ul docli Corinthii. Polest


se licitum, illicite appeti,
si

ad

illas

tamen comparata
el lanla

figura;

lantm

sint et tim-

etiam aliquid

vehe-

bra. In tanlis

est ingratiludo nosira, ut


inlidelitalis

Ju-

menier, ardnter et gulos.

dreorum ingratiludo,

nosira;

sit

lantm

Vers. 7. Neque idololatr^: efficiamini... Secundo


respiciens ad

timbra et figura. Ingratitudinis ergo Judaicsc punilio

noslrx punitionis umbra lantm est ci figura, typus,


rudis
delinealio.

Israclilico, qui
flavit
,

Ikec

omnia

seri

perpende
,

et
,

quod Exod. 32 refertur de populo Moyse absente, vitulum aureum conhosliisque oblatis sedit ad manduadoravit
id
,

lime, et
operare.

cum tremorc salulem luam


C.

Deo

fideiis

Vers.

candum carnes immolalas deinde surrexitad saltandum et ludendum 'circa vitulum, ob qua; plurimi
;

II.

rc autem
typi,

in

figura facta sunt nostki.


;

fuerunt occisi

hocque Corinlhiis
:

in idolio

accumben-

Grsec, hc aulem
quasi diceret
:

seu figuras uoslri facta sunt

libus applicans, ait

Ha?c punilio monet nos, ut non


,

Hsec omnia qua; dixi, typi, seu rudis

simus idolorum cultores

nec quid faciamus ad

idoli

delineatio sunt

eorum

qua: circa nos facienda sunt.

cultum perlinens, aut saltem ad


est idoloihyta
idoli

eum adducens.
in idolio

Taie

Su

ut

bnficia Judseis collala figura tanim et rudis

comedere, quod saltem gradus


quasi diceret
illi
:

est ad

delineatio sunt graliarum nobis Christo collalarum,


ui

cultum

Videte ne

ac;

dictum est

v. praecedenti.

Sicut ingratiludo Juet


,

cumbalis, sicut

sederunt comesluri idoloihyta


saliati, ludatis sicut et
illi.

et

daeorum , ingratitudinis nosira: figura lantm est

ne forte circa idola


Vers.
8.

umbra,

ut ihid.

sic

temporalis

Judorum

punilio

Neque formcemur

sicut...

Tertio

celeriuc chrislianorum punitionis est figura.

Vide

ibi-

respicit ad
filiabus

dem. Quanl culpa gravior, lant pna grandior.


in

Num. 25, ubi populus fornicatus est cum Moab ob quod viginti tria millia occisi sunt;
,

bonis long melius esl quod figuratur,


;

qum

hocque fornicatoribus Corinlhiis applicans


que formcemur.
millia. In
lib.

ail

Ne-

igura
:

ut

regnum clorum, qum

terra promis-

Ha

in m.iiis

long jiejus est quod figuratur,

Et ceciderunt una die viginti tria Num. 25, v. 9, occisi sunt viginti qua-

Omnes enim
i

Hebraei, qui duceMoyse egressi sunt es iEgypio, ob peccala sua, praesertim murmurationem,

lot in desi rto,

soli

uni nova

mortuorum sobole

demptis Josue eiCaleb, qui ingressi sunt ter-

promissam. Num. 14. tiac aulem in figura facta sunt nostri. 6. hic tam ext niplum, qum lyputn significat. \<'..'enim Deus Ile ra:os staluere Christiania in excinplum, ul ex ipsorum punilione discerent Ueum
rain

Vers

revercri, illique obedire.

simus concupiscentes malorum sicul el itli iri, scilicet prisci ttebrxi) concupieruni dearniiim, in loco qui inde diclus est Seputcra c" uti, c quod llcbrcei ibidem ob banc carniumonciipiscenliaincasisinlDeo. Num. 11.
(|
I
'

wn

Vers. 7. Neque idololatr efficiamini, elc. Exod. 32. Nain ederunt et biberunt epulo conslruclo ex hosiiis pacificis quas aureo vituli simulacre oblulerant. Unde et surrexerunt /rfre,saltando nimirm et choros agendo hos enim paul posl descendens monte vida Moyses. Exod. 52. Neque foi nicemur, sicul quidam exipsis Vers. 8. fornicali sunt, cm scilicet llebnei coluerunt Beel| hegor, id est, Priapum, et in ejus gratiam et cultum fornicali sunt cum filiabus Moab. Num. 25. Et ceciderunt un die viginti tria millia. Chrysosl.,
:

Anselm-., Cajel. referunl

uocadpkgamobfornicatiodixi, qua;

nem eum
i

filiabus

Moab, de qu jam

recen-

selurNum. 25, sed ibi dicuntur casa viginti quatuor millia; hic aulem sunt tanlin viginti tria millia. Caje-

559
tuor millia.
li.;t

IN EP1ST.

AD

COr.l.NTHIOS
exemplutn nostrum; ut eorum peen sapiamus,
fugiamus,
Ttairl

510
Vitia

Hoc

variis
id

modis conciliai Eslius


Sepluaginla

dppfO-

lamen magis

errore scrib;e facium esse,


in

mcnius aliquahdo logcril

cm eumdcm
'

emendemus. Sed attende quod


sicut cos

lecl

bra'orum pnx*, nostrarum sint figure tnilm


uitibrx, riniia quasi lineamenta
;

tlUmetuffl, ac in D. Paul legilur.

donorum
al'li-

Vins.

9. Neqce

tentmis

Ciiristlm... Siepissim

magnitudinc excedimus,
clemlir;
retenu:'
:

sic

pnis alrocioribus
,

Hebnei Dcnm

tcnlaveiiinl in

derorlo
,

at

prclpu

llloronl

pnic tenqmiaria

noslr

cruni

rcspicit Paulus ad
lirieris

Num.
,

21

ubl poplus, pertsus

hiue de fine seculorum nos inonel Aposto-

et
;

laboris
diflidens

locutus est contra Doniinum cl

lus, ulii lerribilis expectatto Judith.

Attende dni |UC

Moyscin
nb

nempe de
silo

Dei promissis.

Ob quod
illi

quod secundo mortel Apostolus, omnia


ipsum formans, Chrislom cogitabt;
iiilin.'.iis
,

figura con-

ignitis

serpentibus inerfecti
qua

sunl. Serpentes

Hngebtmt Mis. Deus qui, juxla Torlullianum, Adainum

tJicuhtiir igniii,

morsu calorem

cl sitim inor-

omnia

veicris

tiferam causabant.
sis

Hocque
cl

Corinfhiis, de Dei promis,

hristum

et

clirislianismum ante

diffideniibus

de resurrectione dnbilantibus

oculos habebat.

Omnia

eranl figura, prfigurationes,


:

nt vderecst c. 15, 12,


(ibiis
,

Dcnm

ctiain in idoiio tenlail:

radia lineamenta Clnisti, aut Ecclesiae Christian*

ni linjns capitis v. 22, applicans, ait

bine disce, Scripturam legens, veriiatein


intueri,

in

Rgtrris
:

Non tentEMUS hristum, sicut quidam ex ipsis hristum, Ut Dcnm, coninique dnceni loties tentavernnt. Vide apud sifiim veterem ifaditionem.cui favet
hic locus, scilicet quod anglus, Israelilarum duclor,
Chfisli perso'nain gcsse'rit.

novum Teslamentum

in veteri

considerarc

in teteri

omnia umbra, pictura,


ivspiciunl, aut

figurai

nosir.e; aut

enim hristum
diunt.
bic

clirislianismum

eru-

Sed ne longis exlra menlcm Aposloli nobis

xpressm excurras.

Vers. 10

Neqce murmuraveritis...
1(5,

Denique

re-

In Israele earnali, de .Egyplo excunle, et per

mare
(idelis

spirions ad Nuin. 11, 11 el


rinibiis, qui

bocque applicans Cofa-

Rubrum
Abrahae

transeunle,
fi 1
i

spirilualem

Israelem,

adverss praefectos mussitabanf, et


ail
:

os intuere, per

baptismum
In

in Christi

sanili-

cliones snscitabant,

Neque murmuraveritis...
et

guine, exeuntes de

mundo.
ad
vilce

Israelitici

populi

Exlcrminalor dicitnr anglus, cujus minislcrio exterminali sunl Core,

nere per desertum nostram, per bujus

terrain

promissam,

ini'ierc

Datban

Abiron

el alii, etc.;

desertum, profeclioneni ad

Num.

hx-redilatem nobis promissam inclis. In Moyse eo-

10.

Vers.

H.

II-ec

autem omnia

in figera...

Rurss

rum

duce, intuere hristum, nostrum


;

dueem
in

et lein

gislatorem

in

nube, gratiam sancii SpirilS;


;

admonet hc, qua; Judxis acciderunt, esse nobis conlingcndorum prxnuntia, caque nobis erudiendis el
corrigendis esse conscripla.

mann, sacratissimam Eucbaristiam


lali

aqni

spiri-

seu miraculos, Ecclesiae Sacramenta, Salvatoris

fontes nos consquentes. Peccavil variis modis Isral;


(ttl

SCRIPTA SU.NT AD CORUEPTIONEM. S)T.,

Cudlio-

ncm nostram,
ad ultima

id

est,

ad nos commonendos, in quos


Christian!,
,

fuge peccatum.

Ob

peccata sua puniti sunt Hebnei,


:

plerique prostrali sunl in dserte


qui
si

lime supplicium

seculorum fines DEVENERiNT. Et nos

mundi

secula pervenimus
,

peccaveris, c grandius erit


;

el

atrocius,

seu

qu pec-

(jui

in

extrem mundi

late vivimus

alieno

sapiamus

catum tuum enormius


pere

ulpote qui majoribus prae-

ventus es gratiis; et qui monitus, alieno debuisii sa-

cxemplo.
Observalio moratis.

Attende quod Hebrxorum punitio, clirislianorum


sil

strationis relernx praefiguratio.


proslrati,

exemple Eorum temporaria proslratio, tua; proOmnes illi in deserlo


innumeris Dei beneliriis pra'veuli fuerant
"

admonilio

eruditio.

Deus Hebrseos punivit ad

tanus respondet errore scriharum poni viginli tria pro viginii quatuor. Alii respondent Apostolumdicere veruni, cfuia major numerus, scilicet viginli quatuor, includit ininorem, scilicet viginli tria, sed planis et apertius dicemiis Aposlolm respteere ad Exod. 52, v. 28, ubi ob adoratum vilulum ca;sa dicunlur viginli tria niiNia; ut fia'beht Biblia Rohiana. liane ergo peenam nori rfert Pauls ad fornfeators proxim (>racced.eiites, sed remoiis more Hebrorum ad idololanain oblitus pnam lanto lias, de quibus egil v. 7 scel' ri illaiam xponere, quasi postiimno illam nasic enim in sequenlibus sceleriblis pnam semdl
;
:

enim Doniinum Paulus explicat hic esse hristum; ergo Christus est Dominos Deus. Et serpentibus perietuttl, scilicet rnorsibus eorum
interfecli. Scriptura serpentes igniios,

vocat,

[er

subnctit, eic.

Nque tenlemus hristum, quasi dilfidehVers. 9 les ejus promissis ut aliqui Corinlhiorum dubitabant di re urreelione, ut palet c. 15, deque signa peta,

id est, u renies quia suo morsu et afflatu calidissimo lantum calorem inducebant, ut qui beiserant morsi sibi uri viderenlur. Negtie murmiiraveritis (vol conira Vers. 10. Deum, vel polis contra homines vobis pratfectos), sicut ituidum eorttm murmuraqernt} etc. Angelo scilicet, per quem Deus peenas licbr.cis murniurantibus inllixii, ut Core coin suis terra \tvus absorberetur, alia qnaluordecim millia et septingenti ign prirent, Numer. lli. Hic anglus videlur i'uisse Michael dux populi, el legisiil Sin dator et Tfndex, Exod. 23, nisque Chrisli.

Num,

2)

Vers. 11.
nt

Hcautem

omnia

in figura
1

continge-

omnia, niiniini qua jam dix':. Figura Sicut quidam eorum teniaterunt. Citai Nm. 21, ubi I hic non lam sensum allegoricum vel mysticum sig idicilur El iere cpit populnm ilineris a laboris, I fical, qnm exemplum. Qnasi dical Dews pttnvil He!< it sque contra Dotninum et i!oy$en,ait Cureduxi- |i bra:osin figura niislri, hoc est, adexemplum lioslrum, :.ii nos de /Ecjypto ut moreremur in soliiudine ? Deest ut eorum pn sapiamus. pani:;, non sunl aijiuv, anima noslra jam nauseal super Scripla sunl autan ad correpliortem nostram. Sensus jg cibo isto levissimo. Ubi nola contra Doniinum. Hune pj Utiis leciis vel audilis, admonili sapiamus, ne simili1 Ptri, 5-

bant

illis.

Hc

541

COMMENTARIA. CAP.
illi,

IX.

542

iisdem ac
discc,
ol)

qui servati sunt, graliis affccli. HinC


efferri.

diceret

Ne quidqr.am de vobis prsumalis; modica


et levia
:

Dei eratias non

Discc qud
si

si,

ul

tanlm

bucusque passi

estis, sicut

ad Ilcbr.

populus

ille,

concupiscenliis tuis obedieris,


si lui

gulosus
si
i

12, 4, dixit

Xondm ad sanguinem
et ejus sequaces.

tisque restilistis.

cl earnalis,

nimius anialor et idololalra,


fidelis et

ni

Ita

D.

Chrysostomus

pudicus,
si

si

Deo non subdilus,

oblempcrans,
nec prode-

Fidelis autem Deus est...


dicta dejicianlur, Fidelis est

ad versus prpositqa rebellis, etc.,


in

libi

Ne nimis ob superis eorum animos spe in Deum erigit.


promissis suis.

runt Baplismus

Christi sanguine, nec

communie

Dcus

in

Cm

ergo muliis

in

cum

Christo, etc.

Ex

sexccnlis millibus, duo tantinn

locis promiserit, se suis auxjliaturam, et post lenla-

Josue et Caleb, promissam terrain sunt ingressi. llsecque propler erudilionem luain scripla sunt. His ergo
erudilus, attende
libi,

tionem coronam
Conlidilc,

eis

glori;e

se daturum. Jacob.

non

sinet vos supra vires vcslras tentari

vigila,

ora,

treine,

et

multo

sed vos per suam gratiam roborando, faeiel ut tentatio

cum iremore
Vbbs.
D2.

salulein luain operaro.

feliem habeat exilum. xSacit* signilicat exitum,


mililis, qui Vi-

Itaque

qui

se

existimat

stare...

evasionem gloriosam, qualis est evasio


ctor evadit pra-lio.

Rccla ex praccedenlibus conclusio.


dietis, lanta
sil

Cm,

ut palet ex
in

salutis diflicultas,

tanlum lapsus

Ut

rossiTis sistinere. liant possilissustinere,


;

im

bac

vil

periculum. Qui putal stare, atlendat


:

sibi, et

et vinceie

non modo nullum ex tenlatione dciri,

cavcat ne cadat

stelerunt Hebrsei, et ceciderunl ta-

mentum
tabilis.
!

accipielis

sed

et

nultum
,

lticrnm repor-

mcn;

alicno sapiens exemplo, lime, cave, attende, ne


ci,

Nota juxta hc ultima verba

qud de

se ipso

cadas. H.ec conclusio respondet


inilio capilis: Q.uidni

quod dictum
limeatis,

est

diffiderc,

suam timere
at in

fragililatem, vigilare, sibique

limeam? quidni

ne rc;

altendere, sinl christian quidem forlitudinis initiale

probi lianius

Diflidentia

sui stabilit va

bono

confi-

fundamentum
auxilio inniti,
forlitudinis
j

Domino

confidere,

in solo ejus

denlin pnecipiLit ad lapsum.

tolumquc ab co solo sperare, nsir


consummalio,
et

Vers.

13.

Tentatio vos non apprhendt...


invasit. Nisi

est

stabile

fragilitatis

Grce, non apprehendit. Syr., non


iiANA,
id est, vulgaris,

hul're-

humaine finnamentuin. Nota secundm priora verba,

modica, communis,

et

qud nullo modo peccare, angelicum


j

est

per
:

g n o-

quens inter boinines. Juxta nostram Vulgalam, Aposloli

ranliam el intirmilatem peccare,


!

humamim

scienter
fragiles

votum

est, et

quidem praccedenlibus conforme;


salulis dilicultaiem,
cl

et volunlari)
et ignari
futiiii
;

diabolicum. Ilomines quidem


at

scilicet

ob supra diclam

ob

nunc sumus,

xquales angelis aliquandci

lapsus periculum, opto,

Deumque
si

precor, ul tentatio
cl qu;e

scilicet in

resurrectione.

Quoadusque aulem
liorreamus
:

vos non invadat, nisi


vinci potest
:

levis,

modica, vulgaris,

ad angelorum perveniamus sanctitalem, diabolicam


saltem caveamUS malitiam;

ne

gravior, vos snperel, et ad


ei

omne quidem

conscnliendum inducat; sicque


dsrtis.

succumbentes, ca-

peccatum,

at

pra-sertim diabolicum; et ex maliti

Vel consilium est, quo cautiores eos, el sibi


atlentiorcs reddat; quasi diceret
:

Tentatio vos non apprhendt, nisi


'

humana, nunquin

ipsis

Ne

sinalis
;

diabolica.

snbrepcnte tenlatione vos apprebendi el vinci


forl

nisi

Vers. 14.

Propter

quod,charissimi...
;

In supe-

de bis levibus peccatis, quibus

flullus

hrtio
,

rioribusCorintbios exlerruit Apostolus


:

indical bcad

liber est. Juxta


nitio

Griccum, quem sequitur Syrus

mo-

quid eos exterruerit, niinirm utab idoloihylis averteret,

est

humiliantis, fastumque reprimenlis; quasi

de quibus cap. 8 principaliler

agit.

ter perantes similia paiianiur.


;

secutorum devenerUrtt lllimam quippe adventu Christi protenditnr usque ad seculi consummationem. Loquilur enim Apostolus non lantm in person fidelium sui temporis, sed el eorum qui post fuluri crant usque ad fincm seculi. Vins. i L2. Itaque qui se cxstinial stare, etc. Scilicet alienocautus exemplo. Prxcipti nott eos qui

In quos

fines,

mundi setatem

signilicat, (pue al)

scienlia: noinine sibi plaeenles, cum disiniiiiiiie [ini\i-

cibos idlis imniolatos qui slat, sed, qui se existimat stare, qui sibi videturslare. Mnfti namsibi siarc vldenlur, qui non slat. t. Fallunt enim que semetipsos, aul cert falIunluT. Quales inique erant quos inflabat scientia, charitate destitutos aedificante. Qui siat, videat ne cadat : nemo est lama firmiiaic sull'ulius, ul de slabililate sn dfbe.it esse secorus, inquil S. Lo, serin. 5 de Qdadragesim. Vers. 15. Tentatio vos non apprhendt, nisi humana ; q. d. Eslo, Corlnfhil, leniemini et sollicitemini adschisrhata, ad litigla, ad luxum el veneretn, ad idola et idolotliyta; constantes lamen estole i qui b;e lenlaliones, qua; vos apprehenduul el occupant, communes siml el huttiaae, qtfas facile, si vol idololalrise periculo,

morum

supra id quod jwlestis. Si non patitur Deus nos tentari supra vires; ci go mullo minus, iin nullo modo impellitnos Deus ad pccta, ut vult Calvinus. Deus., ait August., impossibili non jnbel (cmjubt utcuivis tentation! resislamus), sed jbendo riionl et facere quod possis, et prire quod non possis, et adjuval ut possis. Deus est fidiis, id est, vnis in proniissiiniibus, qui se proteclorem siiorum eleeloium promisit, qui non ptiliir vos leiuri supra id (pied poieslis l'erre quia vl cadere non sinit, vel cas'ii erigil.
;

SeU
li;

(aciet

etiam

cum

tenlatione proventni, ul possi:

comedebant. Observa Pauhim non diccre

Sensus est Is qui vos pcrmidU ieniaii, faeiel ut bonuin exiiimi liabeat (eulatio hoc est, ut eam superetis, ae victoriaiu nde reporletis. Ut possusiuiei-e.
:

sitis
i

sustiner, id est, ita sustihejrc,

m
:

suprsinl adbiic
itaiqe

vires ao plus liquii

siislinchiim

taie

tan-

tumque auxilium Deusconfert,

iitcai

magno xcess

possil quis lentatioiiem sperar'c.

Propter (fiiod cluirissimi mihi, etc. Cndc Vers. 14. per propler quod, signfical se oiiiiia pheJcedcntia dixisse, ad hoc, ni abslerreal eus ab (iioIolati"ia et idoloihylis. nile non dieil. ne coIiuis dol sed, fugite ab idololatri, id est, ab idolorum cultn. Chri:

slinnus

(ris

come-

dens,
(li'i

etsi lien p;

lais, vincetis.

satis

ebat idolun, tjnie ab doli recedebat. Nain estfs illi; idolotfiyli,


idololatrici.

Fidelis aulem

Deus

est,

qui non patietur vos tentari

prliciptio

queedam erat eulls

j43

IN EPIST.
QjlOD, id est,

AI)

COIUNTMOS
calice est, illud est

Propter

proplr ca qua: haclens de

quod ex Christi lalere


id

lluxit;

et

Israelitis dixi vobis,

charissimi moi. Sou quaprovos adjuvetDcus, fegite, pro-

ex

eo accipientes, coiniuunicamus,

est,

unimur
lluxit

pter, hoc ul

ita sit, ut

Chrislo. Id
lalere, et

quod

est in

calice,

est id
;

quod

ex

cul eslote aniino et corpore ab idololatuia, id est, ab


idoloihytis,

illius
:

sumus

participes

I).

Chrysostomus.

seu immolalarum carnium comeslioue,


quia, ut dicel v. 20,

Subintellige

Ergo

simililer calix

malediclus idolo-

quae qucedam est idololalria;

ruin, est communicatio


participait* calicem

cum

idolis et daemoniis. Sicut


fit

parlicipatio est sacrificiorum daemoniis oblaiorum.

Domini,

Vers. 15.

Ut

prudentibus loquor... Quia ido-

parlicipans calicem damioniorum,

unum cum ipso fit unum cum


:

sic
eis.

lothylz. coraedere, vocavit idololalriam,

ne quempiam

Daemonis unilas
cipatif

est

maxime
in

fugienda

ergo et parti-

licdictione exasperavcrit, lenit oralionem, prudentes et sapientes eos vocans.

idololhylorum

eorum

veiieratione;

D.

Quia tamen dictuin non


probare fusis intendit;
sibi

Thomas.

modo non

rtractai, sed et

Et
mus,
fideli

panis quem frangimus.., id esl,


offeriinus Dco, et

quem consecraet

pris benevolam

eorum attentionem

concilit,
:

ohlatum frangimus,

populo

non tantni

illos

laudans ut prudentes et sapientes

dislribuimus

nonne communicatio corporis Do-

sed et ipsos, soutes et noxios, constituons judices


se

mini est? faciens

nos

unum cum

Christo, quia sub

dicendorum

quasi diceret

Quia cuni

viris

pru-

specie panis sumitur corpus Christi, ail D.

Thomas.

dentibus et sapienlibus mihi res est, bine non alios

Nott hic P. Cornlius ex Slukio,


quil Orientales

licl

beterodoxo,

expeto judices de
ipsi judicate,

iis

quai dicturus

sum

itaque vos-

habebanl panes latos

et subtiles, in-

num ben

probeni idolothyla cultum


esse ab
illis.

star placenta;, quos

manibus
:

facile frangebant, ita ut

idoloruin esse, et ide vobis fugiendum

cullro opus

non habercnl
unus

bine frangere panem.


panis... Syr.,

Vers. 16.

Calix benedictionis... Primo,


suum,
sit

exips
scilicet

Vers. 17.

Qioniam unus
esl
:

quemad-

religione ebristian probat assertum

modiun

igitur

panis ille; ita

et

nos omnes
illo

immolatorum comestionem, cum


Calix benedictionis,
id est,
in

parlicipatio sa-

unum sumus corpus


pane accipimus.
realis et vera,
lia

siquidem nos omnes ex uno


san communicatio est, et

crificiorum daemoniis oblatorum, idololalriim esse.


cui Christus in

ita

cn

ut

quemadmodm unus

est panis ille,

benedixit; cui sacerdotes

miss benedicunt; cujus


;

quem sumimus,
nes,

et est Christi corpus; sic et nos


,

omQuid
:

liaustu benedictio credenlibus inlunditur mis.

D. Ansel-

unus panis, unum Christi corpus sumus

quia ex

uno pane comedimus, qui


dico

est corpus Christi.


illud ipsuni

Nonne communicatio sanguinis Christi est? faciens nos unum cum ipso D. Thomas. Id est, non ne calicem
;

communicationem

sumus

corpus

quid est enim panis? corpus Christi;


fiimt, qui

quid autem

Domini benedictum

et

consecratum bibenles commitIta

sumunt? corpus
corpus
;

Christi,

non corjiora multa,


unus

nicamus Domino? unimur Domino?

san; quia ut
ait,

sed

unum
fit

D. Chrysoslomus. Sicut ex mullis


;

beophylactus, post S. Chrysostomum,

quod

in

granis

unus panis

ita

ex mullis fidelibus

fit

Vers. 15. Ut prudentibus loquor, scilicet id quod sequilur. Ac si dicat Cum prudentibus et intelligentibus mihi sermo est. Id quod volo Vos ipsi judicate quod dico. Sensus
: :

diccre taie est, ut vos ipsi, tanqum prudentes, facile de eo judicare possitis. Calix benedictionis cui benedicimus, Vers. 16. nonne communicatio sanguinis Christi est? Calix benedictionis quem benedicimus. Benedixit aulem Christus panem et calicem, hoc est, Dei benedictionem et om-

nipotentiam super panem et vinum invocavil, ut proesl esset, et jam, et in fuluris omnibus consecralionibus, ad panent convertendum in corpus, et vinum calicis in sanguinem Christi, quando lgitim pronunbenedictio panum, Luc. 9. Non ergo benedictio hrec fuit consecralio, licl id velit D. Thomas, 5 part., quast. 78, artic. 1, sed prvia oralio. Ita Trident., sess. 13, cap. 1. Unde in lilurgi S. Jacohi, Basilii, et nostr, Christi exemplo petimus, ut Deus benedicat haec d<>na, ut divina virtus in panem et calicem descendat ad perficiendam consecralinnem et bine dicitur calix benedictionis, id est, Christo benedictus. Nonne communicatio sanguinis Cltrisli est? Ergo, non lypus sanguinis, ut vult Calvinus sed ipsissimus sanguis Christi est, et nobis communicatur in calice Eucharistie.
fuit
:
:

Nos in Eucharisti Deum ipsuni langere et nianducare, et ab eo omnia bona pereipere clarissim asseverat Chrysoslomus in morali, boni. 24, dicens Ilc mensa anim noslr vis est, nervi mentis, fiduci vinculum, fundamentum, spes, salus, lux, vita nostra. Si liinc hoc sacri/icio muniti migrabimus, maxime cum fiduci sanctum ascendemus veslibulum, et quid fuluru commemoro ? Num dhm in hc vil sumus, ul terra nobis sit clum, fucil hoc myslerium : sicut enim in ctis, ita in terra regium corpus iibi videndum proponilur, etc., neque cum conspicaris tantiim, sed tangis et comedis,
liberavit.
:

etc.

tiantur verba consecrationis.

Similis

Et panis quem frangimus, nonne participait corDomini esl ? Sensus est Communicatio, vel esus panis, quem frangimus, communicat nobis ipsuni Christi corpus, ul illud re\er singuli in Eucharisti participemus. Corpus Domini panem Aposiolus voqu ratione homo cal, tum quia ex pane factum esl pulvis seu lerra vocatur, Gnes. 5, lum polissini quia speciein panis totamque ejus operationem retiporis
:

net.

Adde

non

dici

nud panem

sed

panem quem

frangimus, id est, eucharislicuin, sive Iranssubslanlialuin, qui est corpus Christi, panis tamen speciem et operationem relinet. lia omnes Paires et doclores

Non dixit, inquit Thcophylaclus, parlicipatio, sed communicatio ; ul aliquid excellentes indicet, puta sumtnam unionem. Quod aulem dicil liujusmodi est, hoc quod in calice est, illud est, quod effluxil de lalere
Christi, et ex eo accipientes

orlhodoxi. Miuc frangere panem, est verbum ecclesiaslicum et sacramentale. Code Paulus hic Eucharistiam vocal panem quem franj/imuSjSciliceliiiSacramenlospc" et comedenles ; frangentes cies corporis Christi el in saenlicio illas offerentes , sumenles , et consu,

communicanms,

idest, uni-

mur

pudet itaque vos, Corinlhii, ad idolorum calicem recurrere, calice hoc, qui vos ab itlolis
Christo.

Non

mantes. Quoniam unus panis, etc., de quo sic Vers. 17. exclamai S. Augustinus O sacramenliun pielatis signum unilatis vinculum charilatis! Aquinas vert

8*8
panis saer et vivus, scilicct
sticum, quoil est Ecclesia.

COMMENTA RI A. CAP.
unum
Christi corpus

X.

546

mj

est

probare cos qui de victimis dmoni consecratis


rcaliicr

comedunt,
carnem..
;

cumdoemoniiscommunicare;

sicut

Vers.

18.

Videte

Isral secundm

apud chrislianos, qui calicem sacrum bibunt,


corpori et sanguini Chrisli

et

pa-

Secundo, hoc ipsum probat ex religione Judaic

ni.

neni consecratum manducanl, realiter communicant


:

mirm, qud qui de victimis comcdil,


sacriticio
;

participt de

el sicut

apud Judseos, qui


altari et sa-

et

consequenter idolothyta

idololalriam

de hostiis comedunt, participant realiter


criticio,

esse, quia participait sacrilegi sacrilicii. Videte poj

et

omni Judaico

cullui.

Si

aulem

lollatur

pulum ex Isracle secundm carnem progenitum


vocal Judacos,
sunl spiriluales Isralite,
et

sic
:

realis

communicalio corporis
;

et sanguinis Christi, ut

ad christianorum dislinclioncm, qui per (idem Abrahsc


h'lii.

figurativa substituatur

lune nulla parilascril, et nulPauli verba, haneque


et

lum argumentum.
| '

4 II;cc divi
reali

Nonne omnes apud


comedunt,

illos,

qui de immolalis victimis

ejus

mentem de

communicalionc corporis

oblaii sacrificii

sunt participes? Hinc ergo


j

sanguinis Domini, intellexre sancti Patres. Audi S.

et contra vosmelipsos, Corinlhii, concludite,

qud
]

Chrysostomum
j

alix benediclionis... Vald fideliter

qui de idoloiliytis comedunt, sacrilegi


participes, sunlque

sacrificii

sunt
|

dixit et terribiliter;

hoc esl autem quod

dicit

Id

quod
su-

idololalr

quia vicliiine concis reliquit

est in calice esl id

quod

fluxil

ex latere, et

illius

stimptio, est sacrificii

consummatio. Hoc
et quia

mus

participes. Panis
in

qiiem frungimtts...

Quod non
propler

concludendum, quia pcrspicuum,

ipsos v. 15

passus est

crucc, hoc

in oblalione patitur

dicendorum se
Raliocinalio

constituit judices.

te, et patitur frangi, ut

omnes impleat;

S. Chrysosloin

D.

Pauli,

in

liis

versibus probanlis
haec

mus. Idem D. Chrysostoinus hic ardenlem


Chrisli charilatem miratur,

nos

idolotliytorum comestionem esse idololalriam,


est
:

qux omnium hominum


:

lalria

Omnis cum dmonibus communicalio est idoloidolothylorum comestio est cum damionibus
:

communicalio

ergo idololalria. Probalur minor. In

omni prorss
municatio, et

religione, comestio

viclimarum

est

com-

cum eo

cui oblata est victinia, et

cum
et

hi enim in pecuniis, in possuam ostendunt liberalitatem Christus autem in sanguine aulem nullus unqum suum corpus dal et sanguinem. Ipsius nunc verbis utor ipsum mutavit sacrilicium, et pro cxde bruto-

supcral magniliceiili.ini
sessionibus et veslibus

eo qui

eam

obtulit. Palet in ebristianismo, ubi poia-

runi se

ipsum

jussit offerri.

Paul supra dixerat

Si

tio calicissacri est

communicalio sanguinis Christi;


esl

sanguinem cupis, non aram idolorurn brutorum ca?de,


sed

ubi comestio panis consecrali,

communicalio

et

meum
,

allare

meo

cruenta sanguine. In

morali

unio

cum

corpore Christi; im et

cum omnibus

illud

fusis explicat quale


stia

sit

Christi corpus in Euchariin


fuit

comedentibus, quippe qui omnes fiunt unus panis,

scilicet

idem quod

praesepi

revcrilL sunt

unumque
tis,

Christi corpus bac comeslione. Palet in Ju-

Magi, etc., quod in cruce

aflixum, eic, quod sol

daismo, ubi participalio, seu comestio de hostiis oblaest

videns crucifixum, radios avertit, etc. Sed, inquies,


oratorio

parlicipatio

cum

altari,

et

cum

sacriticio

hxc

dicit

Chrysostomus.
;

oblalo, cl

cum

oflerenlibus.

Ergo

pariter idolotliyto-

Insulsum est hoc cflugium


quitur,
et ut doctor,
;

quia dogmatic lointerpretatur in

rum

comestio, id est, comestio viclimarum dsemoniis

ubi lilteram

oblatarum, esl communicalio

cum

dsemoniis, el

com:

Commenlario
das,

2 in

morali fusis quidem explicat,


:

municalio

cum

iis

qui colunt et adorant daemones

sed ut oralor christianus et verax


si

esset

autem mon-

ergo esl idololalria.


Observatio dogmalka.
In

dicerel

panem

esse corpus in pra?sepi adoraetc.,

lum, Judis crucifixum,

et

vinum esse san-

hc Apostoli raliocinatione
sacrilicium divo Paulo
ila

nota 1 eucharistiet incon-

cum

cerlum esse
2

guinem pro nobis effusum. Observalio dogmalka

el

moralis.

teslatum, ut illud assumt lanqum argumentalionis


sua; principium ab

Ab
et

ipso Apostolo discamus hic quid sit Eucharistia,

omnibus notiim.

Qud omnia divi


et
;

quo animo ad eam accedere debeamus. CommuniDomini pro nobis


crucifixi
;

Pauli verba supponunt et indicanl realem sanguinis


et corporis Clirisii prx-sentiam,

calio est corporis

commuconsum-

comestionem

com-

nicatio est sanguinis Christi pro nobis clfusi

municationem. Communicalio sanguinis,


nicalio corporis, ibidem. 3"

Qud

ipsa

v. 16 commumens D. Pauli cl sangui-

matio est ctapplicalio


stus,

sacrificii in

cruce peracli. Chri-

Agnus
est.

Dei, in cruce pro nobis

omnibus immohujus

banc realem corporis Christi comestionem


nis

latus

Sacratissima

autem

Eucharistia,

potationem supponit, sicutsupponil realem apud Ju-

Agni comestio, singulis chrislianis applicalio, participalio, et

dacos et
ruit

apud ethnicos victimarum comestionem


lllius

alias

communicalio

est corporis pro nobis immolali,


in

lotum Apostoli argumentum.

enim scopus

sanguinis pro nobis effusi. Christus

cruce fons

subtiliter ac sublimiter in his Apostoli verbis

cem observt unitatem

dupliincorporationis qu in Chrisium Iransforrnamur , Cm dicit, unus panis : altra vit;e et senss , quam Christo capite accipimus , cm addit , unus corpus. Sic ergo ratiocinalur Nos Chrisliani quicumque deuno pane, idest,
:

mus atque fovemus


illo

primam

tanqnm capite ergo (idelcs un cum

adeque unum inter nos et cum mysiicum corpus efficimur


,

infidelibus

ex inimolalitiis ido-

lorurn edenles, societatem impi religionis cum cis ineunt, atque idololalria' participes efliciunlur ; im,
sicut infra dicil, ipsorum diemoniorum socii fiant. Videle Isral secundm carnem , etc.; Vers. 18.

corpore Domini el de uno calice id esl sanguine Domini coinniunieamus hoc ipso cum Christo Domino et inier nos societatem sancl religionis liahe, ,
, . ,

q. d.

Eodcm modo

qui

comedunt de pane euchari,

siiro participes sunt sacrilicii euebaristici

et qui co-

Ul
8ftncljssma

IN EPIST.

AD CORINTHIOS

618

est inimensus cl inexhauslus rneriiornm cl gratiarum.

Eucharistie,

Salvaioris

comestio,

hoc

* provocando provocamus ad zetoltjptam Dom'mum nostrum? num fortiorcs illo sunitis? Exaggeral ul pudefacial cos
;

merilorum pelagus applicat nnicuique fidel, etappliro imiascujusque modo. flbit usquead lincii) mundi,
i

quasi dicerel

An

Ijoiuinuin irrilare, ad
sic

zelum

el

ad iram vuliis provocare? diim


et
in

ad ejus

Sicui apud Judaeos,

imo

et

apud ethnicos, victimarnm


sacrificii peracti partici-

adversarios dficit,

acic

cum

illius

hostibus

comcsiio et consumptio, erat

slalis; quasi illo fortiorcs


sclis

si lis,

clpnasirati Dei pos-

pa tio et consummaiio. Sic apud nos sancti&simae Eueharistine perceplio, Christi crucilixi Salvaioris
siio, est sacrificii in

evadere. Maluit (amen in prima person loqui,


leniret.

comc-

ut laiitisper

Bdem

diciione usus esi, qu


:

cnice pro nobis peracti coniuiu-

Meyses inJodaeos, Dnier. 52, 21

Ipsi

me mulali
in

nicatio, cl pro singulis

consummaiio. Ilaque ad san,

mnl

in

non Deo, ad iram me provocavcrunl

idolis

clissimam Eucharistiam accdons

Cliristum in cruce

suis; D. Chrys. Probat ilaque

duarum commune
quod
sit

morluum
plica
,

cogila,

eumque

lu libi pro le
:

mortuum ap-

num, de

quittas v. 21,incompaiibililatem; ex eo

juxta Domini prseceplum


,

Ilc quotiescum-

raens Domini Iransire ad

mcn>am

dialioli,
,

que
fine.

feceritis

etc.

Vide plura

in

corollario pietalis in

Vers. 49.

Qlid

Domino defeere, ad ejus hoeles Iransfiigere sicque Dominum ad zelum irrilare, illumque spernerc, quasi
vindicla-

ergo

dico... Objicil sibimelipsi.


c. 8, v. 4,

impotentem, et qui non timealur. Quoi, heu!


i

An

proplerea dico: contra id quod,


aul imniolatum
idolo,

dixi

quoi hodi Christian


hostes trausfugiunt,
!

sic

idolum,
nini.

aiiquid

esse? Mi!

dm

Domino deliciiml ad ejus mens Domini, ad specla,

cula, ad

pompas

diaboli transcunl?
,

Vers.

20.

Quoi

alii

Djiu'i-

dico qud illud

Sed qc.e immolant centes... Sed quod gentilcs immolant, non vero Deo
:

num
ra ni?

ad zelum provocant

dm

in ipso

lemplo, cl in

ipsis oculis

Domini

crcaluram, non crealorem ado-

sed dbmoniis immolant

et

proplerea qui gentilium

sacrifions participant, de idololhylis

comedeales

cum

Numquid fortiorcs Deo


Vers. 25.

si

m; s?

daomoniis habenl communicationem.

Omnia
licent.

miui licent...

Occnrril obje

NOLO AUTEM VOS


Vers. 21.

clll'istianOS FIER!

D/EMONIORL'M so-

clioni

Dices, qud res in se


:

cios per parlicipalionem

carnium

illis

oblalarum.

Non potestis calicem Domini bibere, id est, non potestis calicem Domino sacrificalum bibere, cl calicem dmoniis oblalum, seu vinum diis
Hbatum.

Resp.
i

licita sil el indifferens,

Esto liceat

in se,

sed non expdient omnia,

quseeumque

Omnia miui licent,


non omnia j.bificant,

intellige

omnia

adiapliora, mill

lege prohibila, quale est idolothylum


v. g.,
;

comedere

sed

Non potestis
sti,

mens.e, seu allaris Domini participes

idolio, vel

coram infirmo

comedere idolotbyiumin im hc comestio deslruit,


licet,
si fit

esse, et mens.e, seu allaris d.emoniori m. Allare Cliriubi sacrificatur Christus;

quia scandalizal, et ad ruinam impcllit. In se

mensa Domini, ubi co-

per accidens non

licet

si

scandalizetur fraler,

medilur
tur,

Cliristus, el ubi ipse quasi

nobiscum

convi'.a-

quis ob id dclerior. Idololhyta malerialiler, cl ul ci-

seipsum apponens comedendum. In


in

idoliis

appo-

bum comedere,
beas. Formaliler

licet libi,

si

solus,

si

nihil aliud haet damioniis

nebanlur mensa),

quibus post saerificium peractuin

autem, ut idololhyta,
s lu m

Iranslerebanlur ex allari carnes immolt, ut ex eis

sacra, non licet, quia sic est idololatria.

comedei eut qui oblulcrant, eorumque amici


lali.

et

invi-

Vers. 24.
cet

Nemo quod

est qi.erat...
:

seili-

Conlingebat aulem aliquando, ut quidam Co-

rinlhiis,

postqum idololdyla comederant

ad sa-

incommodo hujus enim utililalcmspiritualem debemus corporali noslra


fratris

cum

sui scandalo aul

cratissimam Eucharistiam accdrent; hoc arguens


D. Paulus,
ait
:

ulililati

aut voluptali praeferre. Liet ergo

non

sit illi-

iVon potestis calicem Domiia...

Non

cita

idolothytorum comestio, hoc tamen solin non


sed praeterea consulcre proximoinlirmitali el ulilitati.

potestis mense...

debelis altendere,

Vers. 22.

An .cmulamur Dominum
,

?...

Syr., an

rum

Considra

num

id

quod
,

lit,

medunt idololhyta participant de sacrifiais idololairicis, illaque consummanl ac per hoc quasi sacrilicanl
,

idolis.

ergo? etc.; q. d. Minime. Idoconsequenler idololhvtuni nihil est, nihil babet numinis vel virlulis, ut dixi cap. 8, v. 4. Sed qit immolant gnies Non Vers. 20, 21. Vers. 19.
:

Quid

Vers. 22, 23. An mulamur Dominum id est, an provocamus Dominum ad iram et zelum? Quasi conlemnentes ejus po&entiam, et probre vlenles an pmiire nos possit , ad rivalem et boslem ipsius dia-

lum enim

et

bolum Iraiiseimtes?

Id

enim

l'acit

qui parliceps

eii'e-

clus mensee Domini, postca sese associai.

mens dxmoniorum
:

potestis

mens Domini

participes esse, etc.

cra: seilicet, id est, allaris,

qu

est quasi
,

in qu Deus quasi convivatar nobiscum lacbia' 1. lia Ainbros., Anselni. et coucilium Trident.,

Mens, samensa Dei ut palet Ma-

Numqid fortiorcs illo sumus ? Ac si dicat Minime. Ergo non inipun nobis cedet illa aemulatio el Dei ad
iram provocatio.

Omnia

milii licent,
,

s-

Ubi ex hoc loco dpcet Eucharistiam de c enim Apostolum agere, e saerificium non de sacrificio cruis. Primo, quia crucis viclima hic aulem agit Aposlolus el jam di desiil iransjit de sacrilicio cujus Corintliii in dies erant participes. Secundo ex voce panis cl mens Domini, id esl, alubi enim est allare, ibiest el sacerd is, cl salaris erificium. Ihcc enim tria sunt correlativa.
-.22.
c.

1.

ut sequilur

sed non omnia expdiant non omnia dijicant. Quasi dicat

qeia

.Male-

rialiler licet vesci idlolylho

men non
Vers.
q. d.:

licel, si

per se, per accidens lasequalur scandalum.

2i. Nemo quod suum esl quterat, de; Nemo qiurrat emalve c;iniem idolis immolatam sibi commodam, gralam, sapidam, vilis piviii sed in
:

hc re aliisque similibus quajrat allerius, proximi seilicet a:dilicalioiiein, ut non cum ejus scandalo, et
,

COMMENTAIUA. CAP.
damnuni
llac|ue
afferat,

X.'
ait

55Q
Chrysostomus
;

num cvcrsioncm ?

S. Chrysostomus.

tiam

ne ladatur,
illius,

seu rationem
et

non
:

jus, sed

chantas actionum nostrarum est

babentes

qui monuit, conscienliai infirma!,


:

non cnim solummod quod jure possumus, rgula debemus considerare sed etiain quod cliaritas po,

minus

instructae. Gr. addit hic

Domini

est terra, etc.,

sed Syrus et Arabs non legerunt, nec interpres noster.

stulat,

jusque noslrum,

per charitatem,

proximi

bono seep Sftcrificandum. Qui proxinmm


aniat. Viiis. 23.

ainat,

Doum

Vers. 29.

Conscientiam dico, non


nihil est, et

tuam... Nsli

enim quod idolum

qudoinnia Dei sunt:

Omne quod

in

maceleo...

Tolam hanc
sic

sed ai.teruis, scilicet conviv, qui monuit hoc


latunfesse; et qui videtur sentire, quod hoc
liceat
:

immonon

de idolollivlis qiuvslioncni, ab oclavo capite agitalam,


admirabili

lihi

lenninat temperamento

quo

aliquid
saluli
:

propter

illiun,

inquaro, abstinc.

doctis Corinlhiis concedit,

ut et intinnioruin

Ut
sa>p
:

quid enim libertas mea... Pcrsonam mutt, ut

penils consulat.
1 Permittit ut

Temperamentum

auteni hoc est

cur enim,

et cui

bono ular

libertale
id

me,
inilii

cum
qiii-

emant

cl coniedant indilTerenler ex

alterius scandalo;
|

seu cur faciam

quod
in

omni quod vnale prostat, null


galjone, imniolatuni ne
sit,

facl pris interro-

deni liberum est, sed ob quod abus


li

su conscion-

an non?
sic
:
!

nie

damnai. Fabula est, inquiet, chrisliauonim

Macelllm, locus Romse, ubi vendebatur caro;


itaque
ait

rcligio; aiunt

quidem

idola sese execrari, et intrim

diclus ab homine, cujus id fuerat soluin, ait Grolius

ca
I

qu

eis oblata sunt, libenler

comedunt. Theopliy-

macdlum, vox Gr.eca ex Latino.


deferret, aliquid de

Fieii polerat,

lactus.

idem Grolius, ut maccllarius antcquin ad maceliis

Vers. 50.
i

Si ego cum gratia participo...


et

Si per
;

lum carnes
dissent-

in

aram dedisset

beneficium Dei, danlis

concedentis, utor cibs

cur

vel ut sacerdoles, partes qua; ipsis cedebant, yendi|

blaspbemix', seu calumnLe occasionem daho, pro re,

Et de hoc non vult

inquiri, sed indiffrente*


scitis,

de qu Deo gralias ago, non dsnmoniis?

emi, propter conscientiam, in qu


estis,

et persuasi

Ut

quid blasphemr
(pur;

quasi sim idolo dvolus, et


,

idolum

nibil

esse, et idololhylum nihil

impu-

non horream

sunt idoli

cm

rcvei

(amen et

rum babere
Vers. 26.
terra

in se.

horream
Scitis

idola, et uni
libertale,

Deo

gralias

Domini est terra...


in e,

agam. Itaque nec

enim qud

abutar

me

nec occasionem blaspheinandi

etomnia quae

Domini sunt,

et ide in se
in

dabo, ide non comedam. Duas itaque in supra dicta


circunislanti rationes dat

bona. Nullus cibus ex se malus aut impunis, sed

non comedendi. Primam.


libertale, et

temperantia, infldelitas, oblivio Dei, inobcdienlia

quidem, quia abulerer me

proximo da-

conlemplus Ecclesiae, conscientiam mal utenlis reddunt impuram.

Vers. 27.
Permittit, ut

rem occasionem de me mal judicandi, illumque scandalizarem. Secundam, quia darcm occasionem
eliam
inandi
in
:

Si qlis vocat.vos i.nfidei.um...


invilati

me,

et in

christianam religionem blasphe-

apud elbnicos

ad comedendum,

idque pro re, de qu Deogratias ago.

Unus
in
si

de apposilis sine scrupulo comedaul, nihil inlerrogantes, ut supra, v. pra:c. 25.

recenlioribus auctor putat Apostolum

hc diccre
mea,
,

person doctorum, ut quid enim


ait

libertas

etc.,

Et

vultis ire. Nec jubet, nec prohibe!,


:

divus

ego, etc., vullque esse coruin querimonias

quas ut

Chrysostomus
se facluros,
si

sed hoc addit, forte ut innuat nielis

justas admillit Apostolus. Sed conjunctio enim indicat

non eant.
dixerit... 5* Si quis

qud Apostolus probet


care propter illum...
et

id

quod

dixit

Nolile

mandu-

Vers. 28.

Si quis actem vobis


:

propter conscientiam

illius... ut

convivis dixerit vobis

Iloc

fut immoltes,

piohibel

quid enim, etc.

ex co ne comedant, idquc propter monitoris conscien-

Vers. 31.
!

Sive ergo manducatis...


fidelis

Conclusionc

damno
phylact.

spirituali illam

emat

et

comedat.

lia

Theo-

en

quod in macello venil, etc. Omne scilket omnia lam idoiis immolata qm non immo,

Vers. 25.

Omne

Iloc idoiis immolatum est ; nolile manducarc ) , propter illum qui indicavit ; ne videlicet ei seandaluni
:

prbealis manducando, sive


delis.

ille sit

sive

io.fi-

lais

est

indiffrentes coiuedite nihil interrogants id nihil dijudicanles, vel discernentes; Ambrosius


:

Theophylaci., nihil habitantes. Propter conscientiam quasi scrupulus sil faci&idus, si fendant idoloihyta, illudque rogare debealis, an scilicet carnes quas emere vultis, uerint idoiis ohlal nec taies emere et comedere heat. lia Ansclmus Ambrosius, Theodoretus.
,

nihil disquirentes;

Domini est terra, etc.; q. d. Onmis creatura, quia Domini est, bona est et munda sic cl idoloihyta non immunil.i sunt ul vos putatis esse ex eo qud daemoni sunt oblata sed munda simt^ quia Domino creala sunt. lia Chrysosl., Theoph. Vers. 27. Si quis vocal vos (ad prandium vel
Vl RS.

26.

Et propter conscientiam ; ne scilicet Lrdas conscienliam l'ralris lui iu lide infirm, lihi in mens assidentis dm euni tuo exemplo provocas ut conlra conscientiam suam idoloihyta comedat. Vers. 29. Ut quid enim libertas mea, etc.; q. d. Quare utr libertale me cum scandalo, ut damner ab alina conscienti? Illa enim , cm infirma sit et rudis, putat me rem damnabilem facere, si comedam idoloihyta. Quasi dirai fteuliqum id facien, ,

dum

est. lia S.
7A).
:

Vers.
sus est
,

Si ego cum
,

Ambrosius.
grati parlicipo, etc.;

Scn-

cnam
,

infidelium
s'il)

et vultis ire

omne
,

etiamsi ido-

quod vobis apponitur etc. Si enim rogelis et respondeatur esse idolothylum conscienta yestra constringetur coque vesci non polerilis. \ehs. 28. Si qui* autem dixerit (in prahdio vel
,
,

lolhylum

Commiltere non debeo, ni alius inihi maledicat aut mal d me loqualur propter id pro quo go Deo gralias ago id est propter cibum sed polis abstinebo, quamvis ahoquicum grati participa,
,
:

tufus.

Vers. 51.

Sive ergo manducatis,


bibilc
,

etc.; q. d.
ita

ha

manducate,
apia
et

omniaque veslra

facile,

habilia sinl ad

gloram Dei promovendm.

551

IN

EPIST.

AD CORINTIHOS
;

5o2

gcnerali hortalur eos, ut sive manduccnt,


sive quid

sive bibant,

eum

faciant christiani, ergo nibil mali pntant esse in

aliud

faciant

oninia propter Dei gloriam

idololatri. Sive ebristianis inhrmis, qui scandalizantur, et

faciant: et in

omnibus caveant, ne lxdalur honor

urgentibus malis, ob boc facile deliciunt, idolis


illorum

Dei, et offendatur proximus, sive Judaeus, sive genliIis,

sacrificanles, aut idolotbyta in

bonorem

co-

sive cluislianus.

Omnia

propler semetipsum operu-

medentes.
Vers. 53. Sicut et ego per omnia... Seipsum dat

lus est

Douinus

ergo et nos omnia propler illum fa:

Omnia bona Deo procedunt ergo ad eum referenda per amorem omnia nobis doiat per amorem omnia ci reddenda.
cere debemus.
;
:

exemplum, im exemplum
latorem se praebuit
,

Christi, cujus Paulus imi,

studens nullum offendere


siuit,

oin-

Vers. 52.

Sine ofiensione estote... Ne quem|

nes aedificare; non quaj sua


:

quserere

sedaeter-

nam aliorum salutem commodis


Chrysoslomus
bic resumit

suis prxferre. Divus

quam

offendatis; vobis nulla oriatur causa ofl'ensio;

omnes causas, ob quas ab


dixit Apostolus.
,

nis, scandai i

sive Jed.eis, qui

dm
:

chrislianos vident

idolotbytis abslinendum esse


id inutile
tris,
,

Quia
fra-

idolotbyta comedentes, dicunt


sliani

Ecce quomodo chriqui dicebant

et

supervacaneum

propter

damnum

unum Deum

colunt.
:

Sive Cr.xis,

id est, infidelibus,

Hoc

propter Judx-i blaspbemiam, propter Graci maIcdicenliam quia ea res sit quidam cullus idolorum.
,

sciliect ut lalia s'mt,

ex quibus

glorilicari possit

Deus,

nec Dei gloria Isedi, sed potis omnis dificari, et consequenler Dei gloria celebrari et prooffendi
,

nemo

nondm membrum, et
siam
(

pagari.

Sine offenslone estote Judwis, clc. Vers. 52. Taies, inquit, vos gerile, ut nullum praebeatis offen-

ingressos. Nam de ndelibus est tertium Ecclesi Dei. Vers. 53. Sicut et ego per omnia omnibus ptaceo id es t, plaeere eonor et satago , ut omnes aedircem

neminem
1
'

neque gentilibus , neque Ec, Judaeos et gcnliles rect plerique reslringunl ad eos qui i'oiis simt, id est, infidles, et Ecclediculum neque Judxis
clcsia! Dei.

scandalizcm), non qurens Grxc, non qurens meum ipsius commodum, id est, utililateni sed multorum. Id enim argumentum est cliarilatis , qua? non qurit qu sua sunt.
et
,

ofendam quod mihi nile est

etc.;

Corollarium pietatis, seuin hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Ex

primis liujus capilis versibus discamus

omnes

sacrificium, ut hanc veritalcm assumt

lanqum

in-

q non to eum tremorc salutem nostrain debcamus opeliae in re de nullo nobis unqum blandiendum rari
; ;

dubitatumsui ratiocinii principium. Apud nos clnistia-

nos, inquit Apostolus, comeslio panis eucharistici


et polatio calicis sacri, est

cm etiam ob ipsa Dei doua Quanlis, et qum portcnlosis


venti fuerunt Israelilre? et

nobis

sit

metuendum.
Deo prxpaucissimis

unio eteommunicatio
sacrificatis.

eum

bencliciis
in

corpore et sanguine Cbristi

tamen

qum

comeslio viclimarum est communicatio


sacrificio.

Apud Judxos eum oblalo


hoc

corum Deo beneplaeitum est? E sexcenlis millibus duo tanlm in terrain promissam sunt ingressi. Hujus
exempli
,

Ergo

pariter comeslio

idolotliytorum est

communicalio eum dxmoniis,


ratiocinio
,

et idololatri. In
,

ver

terribilis

fundis humiliare sub

memor freme et c proomnipolcnti manu Dei, qu


:

vcl supponitnr ubique sacrificium


scilicet
,

apud

chrislianos

Judxos

et

paganos

vcl nulla

majoribus ab eo pravenlus es
Israelilarum

graliis.

Ut aulem hoc

erit parilas, sicque


la ratiocinatio.

qud blasphemum cogiatu, nul-

exemplum

in te
,

s'il

efficacius, tu lemetipsi

Credamus ilaque eum Apostolo san,

ipsum

in

ipsis intuere

quandoquidem

rvera

ctissimam Eucharistiam saerificium esse

et

quidem

erant tu figura. Isral carnalis de iEgyplo exiens, et

incruentum

at sacrificium

cruentum

seu in cruce

per mare

Rubrum

transiens, etc., spiritualis Israelis


Bnficia
carnali Israeli collata,

peraclum

nobis applicans.

eratligura, v.

H.

figurabant benelicia ebristianis conferenda

PRAXIS APOSTOLICA.
,

v. 4. Is-

raelilarum ingraiitudo, nostra


bra
,

fuit ingratitudinis

umHaec

Eucharistia communicatio est corporis Domini pro

v. 5.

Temporalis Judaeorum punilio, noslroe pu,

nobis crucifixi

communicatio

est sanguinis

Domini
pro

nilionis terna; typus

et rudis delineatio, v. 5.
:

pro nobis
Christi

effusi.
,

Ad eam
in

itaque accedens, recordare


te

omnia

sigillatim

perpende

et alieno

sapiens exem-

Domini

cruce pro

mortui
,

ipsi

lali

plo, vilia fuge ob

qu

Isralite

terra promiss sunt

morte gratias ge; ama tanlum

et ta

beneficum
,

privati, v. G, 7, 8, 0, 10, 11.


2

Redcmplorem
fidei

indue copiosam redemplionem

eam-

Ex

v.
,

16 et 17

discamus ad

noslra confir-

que

fac libi

propriam;
:

offer illam in peccatoruin luc,

nialionem

qux

luerit Apostoli noslri lides circa sanIta

rum remissionem
i

spera

quiesce in Jesu crucifixo,

clissimam Eucbarisliain.

cert credebat illam esse

Salvalore tuo. Vide v. 16, 17, 18.

CAPUT
1. Imilatores

XI.
1.

me

estote, sicut et ego Christi.


fralres,

Soyez mes imitateurs

CHAPITRE XI. comme je

le suis

moi-mme

2.

Laudo autem vos,


;

qua per omnia me


prccpla

feicmores cslis
lenelis.
3.

et sicut tradidi vobia,

mca

Volo autem vos scire

qud omnis

viri

caput

do Jsus-Christ. 2. Je vous loue, mes frres, de ce que vous vous souvenez de moi en toutes choses, et de ce que vous gardez les traditions et les prceptes que je vous ai donns. 3. Mais je veux que vous sachiez que Jsus-Christ

5Ji3

COMMENTARIA. CAP.
de
orans aut prophelans vclato capile,
la

XI.

554

Chrislusest; enpul nutem mulieris, vir; caput ver


Chrisli, Pens. 4.

est le chef de tout

homme; que l'homme


est
le

est le chef

femme,

et

que Dieu

chef de Jsus-Christ.

Omnis

vir

4. El tout
la tte

homme qui prie ou qui prophtise, ayant couverte dshonore sa llc ;

dcturpat q&put suum.


5.

OmnuWlkcm
decalvetur.

mulier orans aut prophelans non

velalo capile, dcturpat caput

suum

unum cnim
:

est

5. Mais louie femme qui prie ou qui prophtise n'ayant point la lte couverie d'un voile, dshonore sa llc, car c'est comme si elle tait rase ;
si une'fcmme ne se voile point la lte, donc aussi avoir les cheveux coups; mais s'il est houleux une femme d'avoir les cheveux coups ou d eue rase, qu'elle se voile la lte.

ac

si

6.

Parce que

6.

Nani

si

non velatnr mulier, tondealur

si

ver

elle devrait

turpe est mulieri tonderi, aut dcealvari, velet caput

suum.
7.

Vir

qu'idem non dbet


et gloria

vclare

caput

suum

quoniam imago
viri est.
8.

Dei

est,

mulier aulem gloria

7. Pour ce qui est de l'homme, il ne doit point se couvrir la lte, parce qu'il est l'image et la gloire de Dieu, au lieu que la femme est la gloire de l'homme,

8.

Car l'homme

n'a point t lire

de

la

femme, mais

Non cnim
Etenim non

vir

ex

mulierc

est,

sed mulier ex

la

femme
9. Et

a t lire de

l'homme.
pour
la

l'homme

n'a pas t cr

viro.
9.

femme, mais

la

est crealus vir propter

mulierem, sed

femme pour l'homme. 10. C est pourquoi la femme


marque de
la

mulier propter virum.


10. Idc dbet mulier polestatem habere supra ca-

celte

doit porler sur sa tlo puissance que l'homme a sur elle

cause des anges.


11. Toutefois

put propter angelos.


11. Vcrnilamen, ncque vir sine muliere,

neque

ni la

femme
Car

l'homme n'est point sans la femme, sans l'homme en notre Seigneur.


la

mulier sine viro,


12.

in

Domino.
ita et vir

12.
aussi

comme

femme

a t tire

de l'homme,
l'un et l'autre

Nam
Vos Nec

l'homme

nat de la

sicut mulier de viro,

per mulie-

femme,
:

et

viennent de Dieu.
13. Jugez-en-

rem

omnia autem ex Dco.


ipsi

vous-mmes

est-il

dcent

une

13.

judicale

decet mulierem non velalam

femme de
11.
serait

prier Dieu sans avoir

un voile sur sa

llc ?

orare
14.

Deum ?
ipsa nalura docet vos,
II
I

qud

vir

quidem

si

La nature mme ne vous enseigne-t-elle pas qu'il honteux un homme de laisser crotre ses cheest au contraire honorable une laisser crotre, parce qu'ils lui ont i comme un voile qui doit la couvrir?
qu'il

comam

nulriat, ignominia est


si

veux
;

15. Mulier ver

comam

nutriat, gloria est


ci dali

15. Et
illi ,

femme de
donns

les

quoniam
1G.

capilli

pro velamine

sunt?
,

aulem videlur conienliosus esse nos talem consucludinem non habemus neque Ecclesia
Si qnis
,

16. Si quelqu'un n'est point l notre

aime contester, pour nous, ce coulume, ni celle de l'Eglise de

Dei. 17.
in

Dieu.

Hoc aulem
,

prrrcipio,

non laudans, qud non


convenitis.

melius
18.

sed

in

delerius

Primm quidem convenienlibus


et
,

vobis in ecclc-

17. Je ne puis vous louer en une chose que je vais vous dire , qui est Que vous vous conduisez de telle sorle dans vos assembles qu'elles vous nuisent an lieu de vous servir.
18. Car premirement j'apprends que, lorsque vous vous assemblez dans l'glise, il y a des parlialis parmi vous , et je le crois en partie
;

siam.audio scissuras esse inter vos,


1!).

ex parte credo.
ut et qui probali

Nam

oportet et luereses esse

sunt

manifesti fiant in vobis.

20. Convenienlibus ergo vobis in


est dominicain

unum, jam non


prrrsumit ad
alius

21. Unusquisque enim

cnam manducare. suam cnam


;

Parce qu'il faut qu'il y ail mme des hrsies , afin qu'on dcouvre par l ceux d'entre vous qui oi une vertu prouve.
19.

manducandum
cbriiis est.

et alius

quidem

esurit

aulem

22.
et

Numquid domos non


?

babelis ad

manducandum
?

bibenduin

aul Ecclcsiam Dei coulemnilis,et con-

20. Lors donc que vous vous assemblez comme vous , ce n'est plus manger la cne du Seigneur. 21. Car chacun se haie de manger son souper en particulier, sans attendre les autres : ainsi les uns n'ont rien manger pendant que les autres font des excs.
faites

fundilis eos

qui
in

non liabent

Quid dicam vobis

Laudo vos?
23. vobis
,

hoc non laudo.

Ego cnim accepi Domino quod et tradidi quoniam Dominos Jsus in qu nocle iradeba-

22. N'avez-vous pas vos maisons pour y boire et pour y manger ? ou mprisez-vous l'Eglise de Dieu ? Voulez-vous faire honte ceux qui sont pauvres? Que vous dirai je sur cela ? vous en louerai je ? Non certes je ne nous en loue point.
,

lur, accepit 2.

pancm

Et gralias agens
:

fregit, et dixit
,

Aecipile

et

23. Car c'est du Seigneur que j'ai appris re que je vous ai enseign qui csl que le Seigneur Jsus , la nuit mme qu'il devait tre livr, prit du pain
,
:

mandueatc
tradelur
;

hoc est corpus


facile in

hoc

meum quod pro vobis meam commeinorationcm.


,

2i. Et ayant rendu grces


:

rompit ce pain et

dit

2o. Simili ter et calicem

postqnm ccenavit
est in
,

di-

Prenez et mangez, ceci est mon corps, qui sera pour vous faites ceci en mmoire de moi.
25. disant
:

livr

cens

Hic calix
:

novum testamentum
,

meo
in

san-

11
:

prit

de

mme

le calice
la

guine

hoc

facile

quoliescumque bibelis

meam

Ce

calice est

aprs avoir soupe, en nouvelle alliance en mon


les fois

commenioralionem.
20. Quoliescumque cnim manducabitis S. S.

sang faites ceci en mmoire de moi toules que vous le boirez.


26. Car toutes les fois que vous

panem hune,

XXIV,

mangerez ce pain

(Dix-huit.)

555

iij

EPIS'J.

Ail

(JUKINIHIOS
et
,

556

etcalicem bibetis, morlem Domini annuniiab'uisdo-

ncc voniat.
27.

Ilaquc quicumquc manducaveril

pancm

limic

vel biberit calicem


et sanguinis

Domini indign, reus

erit coi poris

Domini.

28. Probet
illo ed;it, et

aulem scipsuin liomo

et sic

de pane

de calice bibat.

29. Qui enim mamlucal et bibit indign, judicium


sibi

que vous boirez ce calice vous annoncerez la mon du Seigneur, jusqu' ce qu'il vienne. 27. C'est pourquoi quiconque mangera ce pain ou boira le calice du Seigneur indignement sera coupable de la profanation du corps ei du sang du Seigneur. 28. Que l'Ii .mine ilpi.ic s'prouve lui-mme, et qu'il mange ainsi de ce juin, et qu'il boive de ce cal'b e. 20. Car quiconque mang ce pain el b >it ce calice indignement mange et boit -a propre condamnation ne laisant pas le discernement qu'il doit du corps d
,

mandncalet

bibit,

non dijndicans corpus Domini.

Seigneur.
30. C'est pour cette raison qu'il va parmi vous beaucoup de malades et de languissants et que plusieurs dorment du sommeil de la mort. 51. Que si nous nous jugions nous moines, nous ne serions pas jugs d>: Dieu.
,

30. Ide inter vos mulli infirmi et imbecilles, et

dormiunl mulli.
51.

Quod

si

nosmelipsos dijudicaremus, non utique

judicaremur.
52.
ut

Dm

judicamur autem, Domino corripimur,

non cum boc mundo damnemur.


35. Itaque, fralres mei
,

52. Mais lorsque nous sommes jugs de Soigneur qui nous chatte , afin que soyons pas condamns avec le mon le.
c'est le

la

sorte,

nous ne

cinn convenitis ad

manin ju-

ducandum, invicem cxpeclate.


34. Si quis esurit, doini

35. El ain>i, nus frres, lorsque vous vous assemblez pour ces repas, attendez-vous les uns les autres.

manducel
,

ut

non

dicium conyenialis. Cyclera aulem

eun venero, dis-

ponam.

quelqu'un est press do manger, qu'il que vous ne vous assembliez pas votre condamnation. Je rglera les autres cluses lorsque je serai venu chez vous.
si

5i. Et

mange chez

lui, aliu

ANALYS
In hoc capite
tria

reformat mala

qu

in publias

Co-

ficiunt.

Tangit

vitia,

qu

in

liis

ctibus commillunt.
,

rinthiorum conventibus irrepserant. \" Contra dcorum,


viri operto capile
,

Versu 18. Tangit eorum dissensiones


crdit
l

quas ex parte
el

muliercs aperto

orabant

et

prophe-

quia quod schismulc pejus est, oporlel

li-

tabanl. 2" Ditiores in Ecclesi purliculares sibi parabant

reses esse.

mensas

ubi cpulabantur laut, pauperibus intrim esu-

rienlibus. 5 Mulli ind'gn

ad sanclissimam Euchavidefectuum correptioni viam


,

et

y 20. Divitum taxt imjluviem in Agapis celebrandis, eorum in pauperes duritiem. Versu 21 cl 22 , hc eoexaggerat. Ut autem ea reformet
v.
,

stiam

accedebanl. liorum
,

rum crimina
Christi

juxta

part Aposlolus
tenta.

brevi Corinthiorunt laude

v.

2 con-

Domini exemplar,

23, 2i, 25, Dominic c-

n
3.

inslilulionem scribit, quant verbo docuerat eos.

y
lit

Ut primant aggrediatur reformalionem


,

stabiviri

y 26. Corinlhios alloquitur Paulus


relata,
cl

ut attendant
,

ad
et

pro fundamen'.o
et

quod

sicut Chrislus est

omnis
:

videant quantum absinl cu dominic

caput

Dominas

ita vir

mulieris est capul

Deus

au-

quant graviter in Christi Sacramentum peccenl.

tem omnis
nis
vir
;

superioritatis fous.
,

Hinc

v.
,

&

infert

quod om-

y 27. Transit ad indign communioids eiiormilatem,


quant ex superioribus infert.
Oslenso malo, remedium
et

orans publie

vcl propliclans

dbet esse aperto

capile

quod signum

est liberlatis et superioritatis.


sil ;

y 28.

prbct

prvium

5.

contra omnis mulier operlo capite

quod

scilicet

examen,

purificationcm conscienli.

subjeclionis est signum.


to capite orarc
:

VersuQ. Turpeest mulieri apersi

quia idem est ac

cssel rasa

hoepro-

y 29. Ut hoc examen fiai atten'.is, pnam indigna; communionis denunlial scilicet condemnulioncm
,

brosum
y
7.

ergo

et

alterum.
,

y 50. Vt langat
et

seusibiliiis

hujus judicii execulioin/irmis el murluis.

Utramque propositioncm
aliis

de

viro

et
,

de
us-

neni niiimadvertit in

eorum pluribus
vitandi hoc

muliere, confirmt

ralionibus natur ductis


,

y 51. Docel

modum

Dei judicium.

que ud

v.

16, ubi Ecclesi consuetudine

rem confit

y 52. Solalur eos ob prdiclus temporales pmas.

udversus contrariant sentenlam propugnanles.

y
quia
sil

55. Redit ad Agapes, quibus ad


:

eommunionem
quid in
eis

y
li

17. Transit ad allant, et quidem majoris monten;

deflexit

et

earum abusus corrigeas

stauii

reformalionem

hinc non laudat, sed vituprt

agendum, de

cleris disposilurus, ciun

ad eos ve-

eorum cwtusnon

proftciunl in melius, sed in deterius de-

nerit.

PARAPllIUSIS.
\.

Me

apostoli vestri

imitatores estote

sicut et

4.

Hinc omnis

vir orans publie


,

vel

propbeliam

ego Christ) Domini


2.

sum
,

imitalor.
fratres

legens et explicans
,

seu revelaiiones Dei populo exest


;

Laudo aulem vos


sitis
,

mei

quod per omnia


tradidi,

ponens, velalo capite, quod signum subjeclionis


sibimelipsi facit injuriam
5.
,

me memores

et

qu yobis observanda
scire velim
;

quia liber el dominus est.

opre compleatis.
5.

contra omnis mulier publie orans aut pro-

Sed pralerea vos

qud omnis

viri

pliclans, capile

non velalo, sibimelipsi


si

facit

injuriam;

caput ac superior est Cbristus

mulieris autem caput

quia perinde est ac


6.

decalvala ac rasa viderclur.


mulieri daluril

ac superior est vir

fons ver omnis superioritatis est


,

(Capillilinm longius et copiosus

Deus

qui eliam Christi Domini


est.

ut bominis

Domi-

est

quasi naturale velamcn


vclare
:

quod cam doceal seso


abjicit

uus ac superior

pra modesli

si

ergo velamen illud

557

COMMENTARIA. CAP.
;

XI.

558

quod modeslia suggerit


ddit
deri
7.
; :

abjiciat et illud

quod natura

strm suam propriam


tis aliis
;

cnam

anticipt,

non expeclaalius plus

si

ver inulieri dedccorosum est radi ac lonabjiciat.

unde

fit

ut alius

esuriat,

dm
,

velamen ergo non

qum

salis

manducavit etbibit.
et

Prseterea vir est gloriosa imago Dei, et suo in


:

22. Si sic vestra soli vullis comedere gurgilare


;

vos in-

divin Majcslaliseffulgentia ergo velari non dbet; non tantm quia suffi prjused eliam quia non est occuldicarel prseemincnliae
alias creaturas imperio,
, ;

cur id domi non


agerelis?
,

l'acilis,

uni minori

cum
loco

peccalo

id

An

ergo sanctorum congregatio-

nem

vilipendilis

hsce in

eoium conspectu,

el in

tanda

im manifestanda
:

gloria Dei. Mulicr ver est

sanclo perptrantes?

An pudorc

vullis suffundere

pau-

viri gloria

ergo velari dbet.


sit

percs, qui, qnia nihil habent, nibil alluleruni? Quid


,

8.

Quod

gloria viri, palet ex Genesi

nbi millier

dicam vobis

Ikvc faeientibus?

Laudabo vos? san nec


,

ex viro
liere.
9.

facta

videtur; non aulem

vir factus

ex

mu-

laudo, nec laudabo. Laudavi supra, v. 2

quia Iradi,

tionum obscrvalores
Patet et ex eo quod ibidem dicilur mulier facta,

hic

aulem non laudo

quia Ira-

ditionum

sic oblili eslis, ut et scripto

cogar vobis lia-

ut essct viro in adjnorium, sicquc propler

ver vir
sit

propler mulierem factus


,

mulier ergo

eum; non cm
,

dere quod verbo docui.


23.

Ego

igitur accepi,
,

non abbominibus,

sed

ex viro et propter viruni

est gloria

viri.

Vide

ab ipso Domino
vobis. Scilicet,

hoc ipsum quod viv voce tradidi

commcnlsrium.
10.

qud

H'mc dbet supra


,

caput

suum
in

liabcrc

ve-

lur ad
niluis.

moriem

in e ips noclc, qu tradebaDominus Jsus accepit pancm in ma-

lamen

quod signum est


;

viri potesl;ilis in illam, et

sne viro subjecfionis

maxime

Ecclesi propler

24. Et, DeoPnlri gralias agens, fregil in duode-

angelos, qui noslris orationibus praesunt et ccelibus


adsunt.
il.

cim parles,

et dislribuens dixit

Accip'ile

clmauduid vos et

cale, hoc est corpus


ea quoe dixi, vir
:

meum
,

quod pro vobis ad nior-

Ne tamen ob

effcratur

aul

tem tradetur

hoc ipsum

quod nunc ago,


mc memori'am.

mulier

sibi displiceat

sed pacific, et
sic volente,

cum amore

veslri successores, facile in

mutuo vivant, quia, Dco


ab aliero dependet.
12. Sicut
vir

nequcvir sine

25. Similiter et caliccm accepit in manibus, posl-

muliere nascitur, neque mulier sine viro, sed unus

qum
hoc

ccenavit, dicens

Hic calix, seu contcnium in


est,

calice,

novum cslamenium
in

seu novi fders

enim mulier olim ex viro prodiit


et

ita et

insrumentum aulbenlicum,
cluso, consignalum.

sanguine meo, lue infeci,

nunc ex muliere nascitur;

bocDeo, rerum

Hoc quod ego

vos facile,

vices sic ordinanle.

idque in me memoriam.

Ex

relai inslitulione, et
,

13. Post allatas


cate,
tifcus

me

raliones, vosipsi nunc judiin

ex

fine

inslilutionis per

Christum indicato
sit

videtis

an deceat mulierem non velatam publiais


orare

c-

qud hoc Sacramentum


moriale.

dominic passionis me-

14.
viro

Deum. Nonne ipsum natur diclamen docet vos, qud probrosum sit, si, feminarum more, comam

meditis, et caliccm Domini bibilis,

nulriat.

15.

E
;

conlra ver mulieri decus accedit,

si sit

co-

mala

quia eapillitium longius et copiosius ci

dalum

pancm sacrum comortem Pomini annuntiare debelis, donec ad judicium venial. Heu quantum abcslis dominica cn Ilinc et discite indign communionis enormitalcm cm Iudc myste20. Quotiescumque ergo hune
!

est, quasi naturale velamen.


1 G.

ria sint

morlis Domini reprasenlaiio.


vcl bibit ea indifacit
,

Qud

si

qnis

tamen conlra hxc

me

dicta con:

27.

Ergo quicumque manducat,

tendat; nolim conlra bujusmodi virum rixari


scit,

modo

gn
si

reus est morlis Chrisli, parque criinen

ac

nec nostrum esse


:

morem, nec Ecclesiarum


istis sul'liciant.

corpus Chrisli crucifigeret, ejusque sanguinem fun-

consueludinem
17. In

et

bc pro

deret.

hoc aulem quod nunc annuntio vobis, non laudo vos non laudo inquam , qud non in melius
; ,

28.

Ne

tanli criminis quis


,

reus

sit

unusquisque sestudios

metipsum probet
scruletur
:

suamque conscientiam
prparatus
,

sed

in

pejus procedunt clus vestri.

et sic probatus et
et

corpus Do-

18.

Primo , contra finem conventuum

qui ad

ma-

mini manducet,
29. Etenim

sanguinem bibat.
indign edendo et bibendo,
,

jorent

auimorum unionem

instituli
,

sunt

audio qud

illa

damna

cm

in

Ecclesiam convenais

scissur sunt et dissi-

tionem in se accersit
50. Propter banc
et a^.grolant, el

propterca qud corpus Domini

hoc sallem ex parte credo. 19. Quidui enim credam inter vos esse circa mores dissidia; cm sciam et iuler vos fuluras esse, circa
fidei

dia iuier vos, et

non discernit pane communi.

causam multi veslrm languent,


probaremus examine
sic

immatur morte moriunlur.


nosmelipsos
,

dogmata breses

ut qui iidelcs sunt et probi

31.

Qud

si

fiant

omnibus manifesli.

prrevio, et peccalorum expialionc, san


,

non

pu-

20.

Vos ergo

cm

sic dissidentes

in

Ecclesiam

niremur.
32.

eonveniatis; san

dominicam cnam non celebralis,

Dm

sic

tamen punimur, hc castigatione eruemendati, non damnemur

sed quid

ei

contrarium.

dimur

sicut pueri; ut

cum

21. Dominica enim


proditori,

cna omnibus, eliam


fuit
:

Jud;c

inlidelibus.

communis

unusquisquo aulem ve-

35.

Quapropter, fratres

mei, cm ad domiid-*

};S9

IN EPIST.
convenilis
-,

AD CORINTHIOS
sit

KCO
sua;

cam cnam manduoandam


dominica
clnte.
r>l.

ut ver

peelare,
verlanliir
cl

domi
in
,

comedat,

ne "convenlus vcslri
,

et

communis omnibus, vos invicem expesi

occasionem damnationis
etc.

ob gulam
,

ebi iclatem

De

caHeris

ubi venero

pra>

Qud

quis esuriat

nec possit jcjunus ex-

scribam.

COMMENTARIA
Vf.rs. 1.

Imitatores
utile est..., cl

biei

estote... Haec vcrba se-

qui Christi sanclitalem indutus


Imitalores
cui Christi

ver dicerc polcst

cundtn sensum pertinent ad prcedens caput. Yersu 53 dixi qud pcr omnia omnibus placeo, non qurens

met estote

etc.

Feliccm illum gregem


in

Domini sanelilatem,

suo pastore, cxcm-

quodmihi
salulem.

in

hoc Christum Doininum


quccsivit, sed

plariter intueri liret!

imilor, qui sua

commoda non

nostram

Vers. 2.
tiones,

Laldo actem vos... Transit ad relbrma:

de quibus in analysi

et

pro suo more,

lic

Mf.i ergo, apostoli vestri, imitalores estole, sicdt

et

brevi laude, Corinlhiorum benevolcntiam pris occupai,

firmis, pcr
jla

rxo Christi Domini imilator sum , qui sese nobis inomnia accommodavit, ut nos faceret salvos
et

ni correclionis duriliem lantisper emollial.

Lvido

vos, inquit,

quod per

omni.v mei mf.mores sitis.


et pcri'cclioribus,

vos fralrum veslrorum salulem,


utililatum praejudicio,

etiam

cum

Vide paraphras. Haec laus de bonis


quales crant multi, inlclligenda
;

vestrarum

qurite. Cbristus

sic

aulem cordaliores

Filius Dei pro noslr salule c clis in terrain descendit,

laudat, ut et alios hc lande provocet ad tradilionum

pcr triginla trs annos laboravit, sudavit, tandem


:

observantiam. Hic notant sancii Patres, Chrvsostoinus


et alii
et
,

crucifigi dignalus est

et

boc

sit

omnium

praelalorum
et dein
et

qud multa sine scripto tradiderint apostoli,


erant necessari lenenda.
scire...

oxomplar

bunc animarum zelum imitcnlur,


:

qu tamen
Vers. 5.

subditis suis dicant

Imitalores mei cslote, sicut

ego

Volo autem vos


Nolanda ad
in

Christi. Solide nott D.

Thomas, qud noslcr Apostolus


Imitalores met estole, sed addit,
subditi, inquit, praclalos suos

intelligentium.
,

non

dicat simpliciter

Primam
nolandum

aggreditur refbrmalionem

scilicet

de ve-

sicut et ego Cliristi.

Quia
in

landis mulieribus
1

publicis conventions.
sit,

Pro qu

imitari

non debent
iniitantur,

omnibus, sed
est

in

quibus

il li

qud vald vero simile


publie in templo

qud cordaan cooperto de quibus


videri
si

Christum

qui

indeficiens sanclitatis
,

liores Corinthii qusesierint D. Paulo, ut stalueret de

cxemplar. Quod ut melis

inlelligas

Tbornam, qui sublimiler

et angelic

sequere divum Jesum Christum,

modo orandi
capite

an aperto
agit

capite

enim septimo
2"

de

iis,

Filium Dei, in diverso statu considrt, at semper et

ad cum scripscrunl.

Mrrum non debere

ubique cxemplar. Ut Yerbum Dei, et primordiale principiumlotiusprocessionis rerum, per quod omnia
facta sunt; est primordiale

contra pudorem, mulieres Corinlhisc, aperto vultu


capite loquerenlur in lemplo.

cxemplar, quod omnes


et

Corinthus, ut jam dictum est, civilas crat Yeneri


dicata, in

crealura imitanlur,

tanqum verani

perfeclam ima:

qu turpiludinum crat, non tanlm omnis


honor. Vide cap. 6,
in fine.
,

ginem
Dei

Palris.

Unde

dicitur Coloss. 1

Qui

est

imago

licentia, sed et

HincCoet

iuvisibilis,

primogenitus omnis creatur; quia in

rinlhia? crant

impudentes, apertis vullu

oculis,

ipso condita sunt universel.

Ut Filius Dei,

in

splendori-

capile incedenles,

suamque formam

oslenlantes.

Ft

bus sanclorum genilus, ex utero anle luciferum; seu ut genilus est anle omnem ereaturam, pcr graliam
lucentem, babens cxcmplariter
in se

quia hic
lur,

mos

crat palrius et Corinlhi decens habeba-

bine et cbristiaiise

eum

quasi patrium, sibi reet purilatis

splendorcs
est

om-

tinendum pulabant. Sed D. Paulus virgo

nium sanclorum

ut sic speciali
,

modo

exemplar
crature

amator, qui Corinlhiorum scorlationes tam acriter in


cap. 6 insectatus est
;

specialium gratiaruin
illusirantur. Fl quia

quibus

spirituales

hunemorem,

impurilatis fru-

boc exemplar crat nobis vald


(ieri voluit.

clum

et

radieem, penits amputt; velamen impo5

remotum,

ide

bomo

ut

hominibus bupraelatis

nendo mulieribus.

manum
Ecclcsie

cxemplar pracberet. Hoc cxemplar


,

Nolandum
in variis

qud

circa viros, varius fuerit

mos
sacer-

ut superioribus, principaliler

imitandum

regionibus et lemporibus; cl unicuique con-

propor.itur.

Exemplum

eledi

vobis

ut

quemadmoipsi

suetudini sua non deerat ratio.


! j

Apud Jud;cos,

diun, etc., Joan. 15. Secundari ver

praUati,

dotes et levitae in

templo crant teclo capile. Vide

exeniplo Christi
vilas subditis
:

iulormali

proponuntur cxemplar
,

Exod. 28, 57

Ezechiel. 44, 18, forte quia tune omnia

Forma

facti gregis
,

Petr. ullimo. Ul

tecla et obscura. Grolius variis cilationibus hic probat,

nosmelipsos formam daremus


Imitalores mei estole
,

etc.,

2 Thess. 5

hic

qud Grxci, aperlo capite, sacra peragebant; idque,


ul indicarent

clc.

Feliccm illum pastorcm

qud palam, sine melu


sol

et

pudore Deo
vobis ser-

Vers. nibus
nibus,
1

\.

Sicut
in

cl

sum; nomuiatim
placere,
,

eoquod
cl

ego Christi, scilicet imilator dixi me per omnia omChristus

sus

sit

Non
:

lenetis

memori

qu

Nam

non

sibi

plaait,

Rom. F>

sed ddit redemplionem semetipsum pro om-

Tim.

Vers. 2.

Laudo aulem
esiis.

2.

vos, fralres,

nia mei memores

Omnia vero

inlellige

quod per omdoctrinam,


:

prcepta, iraditiones.
lu sicut tradidi vobis, prcepta

mea

tendis

ut sen-

vanda tradidi cl prcepi, id est, Iraditiones, institut.), prxcepla verm ipso opre ea praistalis. Omnis Volo aulem vos scire Vers. 3,4, 5; vir orans mit prophetans velalo capite... Omnis autem mulier orans , etc. Prophetans enim hic non sumilur propri ul idem sit qud propheliam proloquens aut expheans sed impropric identique est, qud sacris hvninis et psalmis Deum laudans eosque Deo decau,-

56l
servirent.

COMMENTARIA. CAP.
Thcodorctus tamen Graccus dicit, qud comas habebant, et operta

XI.

562
fauunt injuriam, quia
liberi

|
' ;

id est, sibimetipsis sint et

ciu

chrisliani.Grajco more, et
capila habentes,
lactus.

domiui, sese tegunt quasi servos et alleri subsicque su derogant prcellenlise. Alitini vo-

Deum

orabant. Idem

ail

Thcophy-

ditos;

^Eneas

in Italiam intulit

morem

sacra faciendi

lunt id inlelligi de capile morali, Chrislo

Domino, de
in

tecto
sive,

et velalo capile; ulVirgil.,

JSneid. 3, docet,

quo

in

versu prsecedenti, quasi Christus Dominus inafficiatur

ne quod nialum omen oculis aut auribus obve;

juria

hoc

faclo

sed ipse lexlus

versu

niret

sive, ut

Plutarcbus Fromondo

citatus, ait,

sequenti, ubi de mulieribus, indicat qud de nalurali


capile debeat inlelligi, eo, quo dictumest,

ut se humiliarent et
testarentur. Quidquid

subjectionem suam
sit

ad

Deum

modo.

de nationum moribus; au-

Yeus.

5.

Omnis

autem mulier
,

Erant lune et
,

diamus sanctum Paulum, aposlolic auctoritate, quid


apud nos faciendum
sit,

mulicres prophetantes
Act.
id
c.

ut

filise

Philippi

de quibus
;

slatuentem.
,

21, 9, et ali, de quibus praedixil Jol. 2, 28

Volo autem vos

scire.... id est

sed prterea vos

autem mulier aperlo capile


,

facieus, sibimelipsi facit

scirevelim, quod omnis viri caput, id est, Dominas,


superior cl reclor est Christus. Est cliam mulieris
caput, sed per virum.

injuriam
si

sese

afficit

ignomini. Quia perinde esl ac


illi

decalvetur. Seu hoc

qu lurpe

esl,

ac

si

rasa

et decalvata apparerel,

quod san mulieribus probro

Mulieris autem caput, dominus, superior et rector est vir.


Intelligc

sum.
Vers.
G.

de omni muliere, seu de loto de Christo

Nam

si

non velatur mulier. Grc,


illud

femineo sexu, secundm ordinem nalur.

eiiam tondealur. Si

enim velamen
illud

abjicil

quod
ddit.

Caput vero Christi Deus. Quod

inlellige

modestia suggerit, abjiciat et

quod natura

bomine. Sicul enim Pater ipso major

est, ita et illius

Supponit qud capillilium longius et copiosius dalum


est mulieri, quasi

Dominus
et
5,

est.

Ad

slabiliendum quod sequitur in v. 4


quasi
et

quoddam
sit
:

nalurale velamen, quod


;

supponit

liic

principium,
;

qud

vir sit

eam

doceat, sese prie modesli velare

ita ut

primuni

omnis mulieris caput minus


est

dominus
;

sicul Christus

Do-

capillorum vlum,
sciliect,

quasi inilium secundi velaminis,


infert
:

omnis

viri

caput

addit

autem qud Christi


qud omnis

modestix unde

Si

hoc ergo secundm

caput est Deus, ut fontem omnis superiotilalis oslendat.

abjicit, abjiciat et

primum.
est....

Ex hoc

principio infert in sequenlibus

Si
vir orans, aul prophetans publie, dbet aperto esse

vero turpe

Qud

si

dedecorosum

est

tonderi et radi mulierem, velamen ergo non abjiciat.


capile, quia liber et

dominus

est.

Mulier ver orans

Ul
aut prophetans publie, dbet esse operlo capile, quia
naturaliler subdila.
capilis,

capilis decalvatio, sic capilis delcctio, ait D.

Alha-

Apud

nasius.

antiquos, nudilas et aperlio

Quo

fit,

ut
ei

si

capitis

operimentum

sustulerit

mulier, et similis

appareal,

signum erat

libertalis;

velamen autem erat


ubi modesliam abjicit.

qux comam

delraxeril.
afficit,
,

Modestia est mulieris decus. Ilaque sese probro

symbolum

subjectionis: et

tune receplas, hic

secundm bas opiniones loquitur D. Paulus:nunc enim

Hanc ergo servet ubique

ac

prxserlim
Si

in ecclesi, in publicis pielalis

convenlibus.
ul de-'

aperto capile loqui, signum est subjeclionis, ut nott


Tirinus. Nosler ergo
in

mulierem non velatarn Paulus considerel


,

mos nudandi
,

et aperiendi capila

calvatam et rasam
losas

quibus oculis intuerelur scanda-

signum reverenliac
Vers.

erat lune incognitus Gracis et

quaruindam nostrarum nuditates? Quibus ex,

Ilalis.

4.

Omnis vir orans aut prophetans..


omnibus; sacra Scriptura legebalur
v. 25, etc. Id

primeret verbis ihcatrica multarum ornamcnla


.

qiue

Tune

usque ad aras del'erunt? Eheu


comicee ecclesias ingrediuntur
,

quasi saltairices et

nondm

erat introduclus

mos decanlandi psalmos,


et

minus

supplicaturse,

sed in convenlibus publicis oratio ab uno publie


fiebat pro

qum Deo
Vers.
niam....
est
7.

ipsi insullatur.

ex-

ponebatur. Vide cap. 14,


Corinlhios,
viri

autem, apud
:

Vir quidem non dbet velare


ratione probat
;

quo-

velato capite prxstabanl

quibus,

Nova

quod

jani asseniil. Vir


cf'ul-

juxta principium supra positum, sese opponilApostolus, dicens:

imago gloriosa Dei


:

seu divinx Majeslalis


in

genlia et irradiatio
et

suo, scilicel

alias crealuras

Omnis vir orans publie, aut prophcliam legens


explicans,
vel quidvis

etiam
et

in

mulierem imperio. Esl quippe Dei vicarius

aliud

ex Scriplur
afficit

si

caput

Dei vice dominus crealurarum. Ergo velari non

suiim velcl; detlrpat illud, id est,

dedecore:
i

dbet, non tantm quia velamen hoc suoe prjudicarel prareminentisc,


;

quia tegit iilud, quasi servile forci. Caput lgre esl

sed cliam quia Dei gloria non est

polestatem capiii imponere


est dominaloris

nam

capilis

legumenlum
I

occullanda, imo manii'eslanda.

Non

agitur hic de ima-

vice,

signumque subjectionis,
viri

gine Dei ratione anima;, quia ut

sic,

mulier est etiam

ait

Theopbylaclus. Taies ergo


tans.

deturpant caput suum,


,

imago

Dei.

Sic propliela pro canlore c ipilur Parslip. 25; 1 Reg. 10. Sic Saiil dicit ut- fuisse inler prophtes id esl, inter canlores,Dei laudes canenles. Delurpat id est, dedecorat, probro afficit caput suum. Quasi dicat Si non velet se mulier in templo, iacil contra naluralem honestatem ei verecuudiain illi inditam Deo. Vnum enim esl, perinde est, qu lurpe c-t uni,

\\
'

lien,

si

non veletur, ac

si

decalvetur.

!"|

Vers. 0,7. Nam si non velatur mulier tondeaquia par est turpitudo. id est , etiam tondealur Si vero lurpe est mulieri tonderi... Vir quidem non dbet velare caput suum : quoniam imaao et gloria Dei est. Dicil hic Aposiolus qud vir sil Di imago et gloria, id est, imago glori vel gloriosa, in qu scilicel maxime elucet Dei majesias et imperium. Est enim vir in supremo rcrum gradu collocatus in hoc inuudo, et tanqum secundarius aliqnis Deusj doifti-j
,

tur

S63 Mulier autem cloria


Vers. 8.
viri est.

IN EP1ST.

AD COR1NTHIOS
olim mulier ex viro prodiil;
licre nascilur
:

bu
ita

Ergo

vclari dbet.

et

mine
sic

vir

ex

muut

Non emm

vin ex uuliere
viri. 1

Probat

Omnia autem a Deo,


vices

id esl, el

b;cc

Quia ex Gencs. 2, v. mulierem esse gloriam 21, mulier facla esl ex viro, sicquc vir esl mulieris
principium ex quo.

Deo, prima causa, rerum

ordinanle;

mutua
jaceant
obediat

sit

dependentia et iiiuluus amor.


:

Deum

ergo
siiB-

rerum auctorem adorent ulerque


2" Quia
:

illius ordi'rii

Vers.

9.

Etenimnon est crtes vir


propter virum
turn
:

sese diligentes adjuvent

cum

aflctu mulier

ibidem dicitur facla similis viro,


viri,
si

facla in adjutorium
in

cum

charitaie prxsit et regat vir.


Observalio moralis.

qui:

scilicet,

adjulorium,

lum ad scielalem,
llocinare ex
diclis

ad prolis gcnerationem. Raex viro

Ordo

Dei, scu

Deo

pra-scriptus,

Deum

honorai;

M ler
esl.

sumpta esl,

ei

et se observantes

ducit ad

Deum. Vir

itaque
si

Deum

propter virum facla


cipium ex quo
,

Ergo

vir midieris esl priri-

bonorabit, atque semetipsum sanclificabit,


mulicri prasit;
sibi
si

ralione

et mulieris

finis.

Ergo cum qudam


;

religione,

obedienliam mulicre
;

proporlione mulier esl viro, sicul vira Deo propier virum


gloria viri,
viri
,

et

sicul ipsc propier

Deum. Ergo mulier


e.^l

sicut vir cloria Di. Mulier

quadam

si sit Dei imago, omnia ad prololypum refer.ns. Mulier honorahil et semetipsam sanclificabit, si propier

pra;sliiam,

ad

Deum

rfrt

tidelis

Deum Deum
Secs
si

exiensio el communicalio, ejusque gloria. Ergo

viro suo

sit

obediens, illum reverealur, ul imaginem

velanda, lum ui hoc siibjectibnis siguo virum suuin,


principiiim et
gloria viri,
fin

Dei, illum adjuvet; illique servial

cum
si

affeclu.

cm

lionorcl

lum quia occultanda

autem

erit, si vir

mulieri passione mancipetur,

ra-

praserlim ubi Deus honorandus. El luec

tione et religione

non dominelur
;

eam, quasi man-

est D. Pauii conclusio in versu scquenti.

cipium, regat imperios

si

mulier viro non subdalur,

Vers. 10.
id esl, vlum,

Ideo,

dbet mulier potest.vtem....,


est polcslatis viri in

sed

velit

dominari, el Deus offendetur, et uterquecul,

quod signum

uxo-

pabitur. LU hic ordo Dei servelur


hic D. Paulo,v.2,exhibila:
lis

tria

noient capila,
superioritare-

rem. Per nictonymiam datur siguo nomen


calae
;

rei signifi-

Deusomnis
(ibrislus,

vlum

significat

poteslalem

viri in

uxorem.

fons, caput est Chrisli


viri
;

hominum
Deo

Hinc

illud

vocat poleslatem.
,

demplor, caput est


lenelur mulier velafinis, illius est

vir,

mulieris principium et
subdilur,

Ideo, propier superis dicla

caput. Sicul ergo Chrislus

nien,

quod

est

illius

subjcclionis

symbolum,

et

po-

ut

sux

vila3 et potestalis principio, sic et vir

Cbristo

lestatis viri in illarh

signum, supra caput habere.


qui, scilicet, nostris adsunt

subdalur, ut Domino, qui redemit, liberavit et salvavit


;

Propter angelos,
venlibus
,

con-

sic el

ut

nostris

praesint orationibus.

Et luec

et capili.

uxor marito subdalur ut suo principio, fini Et quia Deus omnis potestalis principium
,

angclorum prsentia, nova ralioesl mulierum pudoris


el modesliie
;

est et finis

hanc conjugis su reverentiam


ad

el

sub-

ne, videlicet, angeli sint


,

dcnti lesles
et D. et

accusalorcs, et

enrum impuvindices. S. Anselmus


inlelligit

missionem

vir rfrt

Deum suque
;

potestale uta-

tur ad Dei gloriam et ad su;e conjugis ulilitalem teni-

Tbnmas
;

per angelos iiilelligunt eliam sacerdoles


in.o

poralem et xlernam salulem.


Vers. 15.

episcopbs
viro.;

Clemens lexandrinus

Vos
in

ipsi

judicate... Posl allatas

me

quosvis

pios et probos: ne, scilicet, eos ad lurpia

raliones, vos ipsi

nunc judicate, an deceat mulierem

provocent. Hinc vult muHcres tolo vultu vclari. Parcant ergo lerrenorum angclorum
puritati
:

non vclatam
Vers. 14.

publicis ccetibus orare, contra ipsius

timeanl

naturje diciamen.

angelorum clestium vindiclam.


Vers. 11.
SINE MULIERE,
altero

Nec

ipsa

natura docet

vos... Grec.,
etc., inlel-

Yerumtamen neqee vir (gignitnr)


NEQUE MULIER SINE VIRO. Sed
in

an nec
lige,

ipsa, etc., Syr.,

nonne ipsa natura,

UIIUS

ab

communis

sensus, usus ubique rcceplus, dicia-

depndet

Domino;

sic volenle, vcl


et

per Do-

men

minum, rerum omnium auctorem


paraph.

ordinaiorm. Vide

Vers. 12.
rians
lier

Nam sicut de
:

viro mulier...

Nam

sicut

naturae, docet vos qud viro sit probro, si feminarum more, sit comalus. Hoc enim mollis animi argumentum est. Intellige de usu apud gnies maxime cullas receplo, v. g., Grcos, Romanos. Elenim ple-

omnibus. Mulier autem gloria viri est, id esl, mufacla esl ad gloriam viri ex viro, velulejus opiet

debere habere velamen super capul ob reverenliam angelorum, quia mulieres angelos lesleshabent honepudoris aut impudenliae, ilein obedienii, et inobedieiili suae. lia (mrysoslom., Tbeophyl., Theodor., Thom., Anselmus. Yerkmtamen ncque vir sine muliere , Vers. 11. etc. Aller enim allerius, ulpple conjugis, ope iixligel,
sli
,

ficium

imago

unde

111

subjecla est
est, etc.

el in si-

gnnm

subjeciionis velanda. Viens. 8. Nonenimvir ex muliere


;

Mulier ex

viro formata esl, gloria viri, id esl

non conlra et proind mulier est ea res in qu tanqum in pulchro

idqne in Domino, id
nente.

est,

Domino

ita

volente el dpo-

opre ex se formata, vir mrita glorielur. Elenim.--, sed mulier propter virum, ut Vers. 9. sciliei l essel viro in adjutorium ad vil socictatem cl prolis propagationem. Vers. 10. . Ideo dbet mulier potestatem habere supra caput. Poleslas signilical hic aucloritatem, jus,

imperium, priricipatnm, non ipsius mulieris, sed viri in mulierem. Alluditenim ad Gen. 5: Sub viri potestate cris, et ipse

prima, Eva, de viro per mulierem coneipiiur, formatur, nascilur, propagalur. Omnia autem ex Deo, liunt, rdinanlur, et disponunlur. Vos ipsi'judicate, apud vos ipsos judiVers. 15. cate il est, in suo quisqueanimo acstjmet quod dico. Decet mulierem non vclatam orare Deum ? quasi di-

Vers. 12. formata est,

Nam

sicul mulier

ita et vir

dominabilur lui. Propter angelos : ad litteram sensus est

cat
,

muliercs

Minime. Vers. 14. 15.


:

Nec ipsa natura docet vos,

id

quod

m
Cermani,
Vers.
Ilspaui, Biitanni. eic.
1j.

COMMNTUA. CAP.

XI.

SC6

rique barbari tune temporis erant comali, v. g., Galli,

tem, vocabant Agapes; /**', charitates. lias Agapes

Paulns apud Gorinlliios instituerai; al

illo

digrosso,
:

Milieu vf.ro

si
si

comm ntrt... E
st,

ressanrla et sancl instiluta, abiil

in

abusuin

diliorrs

contra niulicri decus accedit,

comala

quia

coma

eniin, spfelis pauperibus, p'rficlarcs" sibi

cnas paconnexos,

pro velamine data est

ei,

ni est iu

Cncco. Capilliiium

rabant, ubi sese ingurgitabant,


libus.

aliis

intrim csurienei

longum

el copiosuin nalur mulieri dalurii est, (piasi

Et bunc abusum, aliosque duos


Iiujus

naturale velamen.

quippe quorum ris erat

abuss causa, nempe

Vers. 16.

Si quis
si

autem videtur esse contenquis contendat

dissensio
nio
;

aller vr effectus, scilicet indigna


:

commuauscilicet,

tiosls... Syr., cteritm


id est
,

advershm hc,

Paulus bic redarguit acriler, dicens

In lioc

si

quis conlrariam

sententiam conlentiosis

tem quod nuneannuntiovobis, non laudo vos;


non laudo, qud convhius
lius

tuealur, nolim contra hujusmodi rixari,

modo

scit

vstri,

non modo

in

me-

nec noslrum esse niorcni, nec Ecclcsirc consuctudi

non prucnt; sed contra deficiunl


iu

in delerius;

nem, quasi diccret Oppono synanog consueludinem, oppono ccleSia niorem, ibique sislo. Alii per Nos aponos intclligunt, poslolos; quasi diceret
: :

seu non
ris

melius, sed

in

pejus procdant. Superiov.

abuss correclionem incpil laude,


;

Laudo
res,

uitn vos, fratrei

tuin quia mulli rvera tradiiinnum


'

stoli

la!em consuetudinem, mulicres *cilicet

in

Eccle-

apostolicarum

obseryalofes

erant

tum

quia

si aperto capile lolerandi, non hal)cmus; nf.que

Ec-

quam

aliqui transgrediebanlur,
;

magni momenli non

clesi\ Dei, unique terrarum diffusa, hoc in suis conDuabus scuribus ventions tolrt. Ilinc Grotius ail
:

oral, llic autrui inc pil expresse dicens,

quds non
:

laudat. Intellige,

quod

contra vald vituprai

ut

disputalions amputt, apostolico inslituto el Ecclesia-

stalim ab initio oslendal rei,

quam

reprebendit, ab-

rum

consueludine. Rvera aposlolorum inslilulo

et

surdiiatem.

Ecclesiaruni consucludini obsistere, est disputarc non


verilalis,

Non
lurali

sed vanilalis et vielorice studio


,

yiionixo,

nolal bc

amator

Victoria:

conlentiosus.

Duabus

in

scuribus

melius, sed in deterius convenitis. Ben D Thomas, quod nmne animal giegale nainslinclu convenil, ulsil eis bonum aliquod corin

niullas ab lixrelicis iutenlatas disputationes anipuiare

porale. Ilinc, inquil, boino, aiiimal sociale, el secun-

possuinus.
\'eHS. 17.

dm

ralionem agens, convenil


;

in

unum.
unitaiem

ut

sil

ci

IOC

AUTEM FR^CIPIO NON LAUDANS...


etc. Syr.,

melius aliquod temporale


couveniuiit

g., in

civil: lis

Grxc., hoc autem annunlians, non laudo,

hoc

hommes, propler
et ide lideles in

securilalciii et suliicien-

autem quod prcipio, non tanqum vos landaus, quia


lion progressi eslis, sed in

liam vila

uiuim convenue debent

delrimenlum descendislis.

propler aliquod melius spiiilale. Convenlus ergo fidelium


insliluti

Aliqui hoc referunt ad superis -dicta de velandis


lieribus; sicque inlerpretanlur
:

mu-

suut ad melius

bonum
mens

spiiilale, v. g.,

Hoc,

scilicet

inulic-

ad majorent inter se unioucm, et ad melius Deo scrvieiidum.

rem

vclalo capile orarc, virum aperto, pr;ecipio, intin melius...

Quo

posito Iktc

est

posloli

His

rim non laudo quod non

Abi ver prob-

conventions vesiris progredi et ad virtuiem pergr


debueralis; contra relrbgfessi eslis virlute d vilimn.
llis

biliusad jamjam dicenda de Agapis, explicaniqu ut


stalim videbilur. Sed

omnes convcniunt quod hoc


pejus.

corporeis ctibus, meules et corda vestra


et

versu transeal Aposlolus ad aliud

dum,
gas,

el

quidem priore

mulum refbrmanQuod ul melius inlelli-

magis ac magis uniii debebant, contra menle


corde divisi
eslis. llis

Agapis ebaritas inter vos vehe-

mciiler aecendi debuil, conlra rei'riguit. Sincei Ct

Kotandum ad
Observa quod primis

inelligcnliam.

ardenti charilate accni cl unili, debuistis ad saiictissimarri


rilalis

illis

cclesi;eleuiporibus, fid-

Eucbarisliam unilatis symboium

el vrae

eba-

les, slalulis diebus, prycscrlim

ver dominicis, conve-

fornacem accedere velDt

igniti

contra figidi,

niebant

in

ecclesiam

sacrosanclum Eucharistie SaIbi

divisi, invidi, malevoli, aceeditis

ad ainorum amorem,

cramentum percepturi.
ctis

ergo congregaii, ut prfe-

sicque indign et ad vestram pernieiem


;

communicav.tia,

repraesen tarent ultiniam

cnam

post

quam
corpus

lis.

El ba;c sunt convenluuni vestrorum


ricc

qud

Dominus noster Jsus


suum,

Chrislus,

proprium

'

nec laudo,

laudare volo, sed in

qu

acrilef in-

discipuiis suis ddit


;

manducandiim,

et sangui-

vehor. Scilicet scissure, ingluvies,


clus, malae

puperum negle-

nem potandoni

primo commune omnibus ex aequo

communiones.
Obser ratio moralis.

pauperibus et divilibus faciebant convivium; deinde ad sanclissiinam Euchristla'm accedebant. S'upponilur bic quod inl'ra, v. 20, ex ipso lextu probabilur, Agapes prlores fuisse sacrlissma Eucharistie percep-

Ebcu
orilur
lur
gil.
i

quo

ct

quanlo tempore, ex bono malum

cl indc pejus nascilur,

nnde melius expeclabatemporibus conlirefrigui't

Hoc

in ipsis eiiain sanclitatis

tionem.

Hc

conviwa,

obeommunem omnium charita-

Quolies et apud nos, sicul apud anliquos,

dii, siiiei decere mlerer non vealam orare, sed pqli's jus CQnlrririij scilicet id quod sequitr quod tir quidem si coinam nulrial.... Mulicr veto si comam nutrmt, etc.
:

stianas velandas non ss cm in templo orant, sed et nudilaiem reliuer bristinum geniilium morem
,

deper.

esse, clc.

Si quis autem vidciur ponlentiosm Conlentiosus, ut scilicet contendat, non \e-

rilaiis, sed gtorix et viclorise

studio

femnas

cliri-

lioc autem prarijiio, clc., q. d. tc de velandis mlieribus iia pnKcfpi, ut inierim vos non laudem in eo quod sequitur, scilicet, quod non in umus convenitis, id esl, aud non ad melius, sed in

Vers. 17.

>'..

567

IN EPJST.

AD CORJKTHIOS
Opobtet. Moraliter necesse
est, posit sciliccl
in

5i,8

cbarilas uni vehemeuter accendi debuil! quoiies rcs


sanclae et sancl insiitutap abicrunt in
iies ibi

ho-

abusuml quo!

minum mullorum
Ne
tis
csi ulla ratio,

superbi et perlinaci. El

nala sunt

/.i/.;uiia,

ubi cxpeciabaur trilicum

cur veslia Lcclesia


alise.

lali

malo po-

Jnimicus liomo hoc

fecit, facil et faciot.

Et

Iioc vides,
<5

eximaur,

qum

Deus bone, qui malum

odisli

cl

hoc pcrmiitis,

II.i.reses esse, id est, scissuras circa

dogmala

Qdti.

Dcus omnipotens, qui malum oinnc ples impedire

Ilxresis

equidem olim,

sicul el scci:i, vox fuit mdia,


;

Im

permillis quia bonus cl paliens es, clinultx


;

oii-

in boiiain cl
in

malam parlem

sed

communi nunc
lidei

usu,

scricordise

cl

peccalorem

sinis,

et ad

pnilonliam

malam

sumilur, cl significat sussuram in

do-

expeclas.

Im

permillis, quia omnipolens es, cl ex

gmatibus.

inalo, vales cliccre

bonum,
;

cl

ex deleriori malo, ma-

Ut et ou proeati
omnibusque

sunt..., ut qui fidles sunl et

jus bouuni cliccre

cl

ex pessinio optimum. Quid

probi, seu constantes in lide et in moribus, aguoscanlur,


liant manifesti.
ail

ergo faciat hoino chrislianus hos liumanx sociclaiis


defectus inluens? Si
sit

prxlalus

cos corrigat, in eos

Ut, effectuai notai, non causam,


slomus, oslendil([uc

divus Chryso-

invchalur, Dei zelo ductus, sicul aposlolus Paulus. Si


sit

bonum

quod Deus ex bxresis

subditus, cos

cum

charitale et palienli toleret,

malo

elicit.

Per hxreses scoria scparalur corpore

divinam adorans providentiam, quse etiam de peccatis ordinat, et ex omnibus novit aliquod cliccre bo-

Ecclesix, et manct

Vers. 20.

Convi.mlmiixs

aurum purum.
erco vobis..., tael

num. Adoro
adore- te,
elicis, cl

te,

6 Deus bone, qui

malum
lui

permillis!

animorum
das, ailque

dissensione, transit ad Agapes reforman-

Dcus omnipolens, qui ex ipso malo bonum


gloriam
!

quod Domini cn absinl longissim

de peccatis etiam ordinas ad


ita

Corinlhiorum Agapes. San, co quo convenilis modo,


dominicain

Da mihi malum
senliam.

tolerare, ut

nunqum malo con-

cnam non

celcbralis, nec repra'Scntatis;


ci

sed polis conlrarium

quid

agilis.

Domini quippe
fuit;

Vers. 18.
DIO

Primum QUIDEM CONVENIENTIBUS... AUanimorum dissensionem,

cna, omnibus, etiam Judx proditori, communis


veslra vert

scissuras... Corrigit 1

non communis, sed

parlicularis.

Domiui-

aliorum defecluum causam. Ac primo quidem, conira

cam

ergo

cnam

Aposlolus vocal Agapes, quia re

flnem convcnluum, qui ad majorem animorum unio-

prxsenlabant ullimam
v. 17.

Domini cnam. Vide dicla


charilativi convivii pars

nem

inslituti sunt,

audio,

convenais corpore, scissurx sunt et

qud cm in unum locum animorum dissi-

Agaparum, seu hujus

erat sanclissimx Eucharisiix perceptio. Et de hoc

dia inter vos. Graec., scAismate.Non exprimit ob quid

omnes conveniunt; sed an prima, an poslrema pins


fueril dubilalur.

dissidebant; sed ex prxcedenlibus, et ex sequentibus


colligi potest. In

D. Clirysostomus arbilralur priorcm

prxcedenlibus visum
divisi.

magislros crant

Hinc, ut

quibusdam Grxcis, non in

est, qud ob Gagnxus refert ex communi mens Cbrisli

fuisse

communionem, deinde post communionem

convivium. Baronius divum Chrysosloinum sequilur,


an. 57. D. Augustinus pulal convivium prxcessisse,

corpus et sanguinem sumebant, sed privatim, proul varia crant sectx. In sequentibus videbitur, qud paupercs divilibus spernerenlur, et ab illorum conviviis arccbanlur. llincque rurss divisio et scissurx.

deinde subscculam fuisse


c. 6.

communionem;

epist. 118,

Et bxc opinio probabilior


conformior.

est, et textui

aposto-

lico

Hxc

quippe cna inslilula erat ad

imitandam et reprxscutandain Domini

Et ex parte credo. Grxc, partent aliquam sciliccl eorum quai mihi de vobis dicunlur.
Vers. 19.
Grce.,
cl

credo,

mam; unde D.

Paulus vocal illam dominicain

cnam ullicnam
:

Chrislus aulem post

cnam

agui pascbalis et
insliluil.

Nam oportet et
hreses esse.

h.ereses esse

munem, sanctam Eucharisliam


municent, quia

comAdde qud

in vobis

Vide

paraphrasiui.

D. Paulus Coriulhios arguit qud mule cl indign

com-

Grxci per hxreses


gunt scissuras in
gmata.
Oporiel
jus est
;

inlelligunt bic dissensiones in

mo-

ribus, sicul el per sebisma; sed melis Lalini inlellifide,

seu falsas opiniones circa do

cnam prxsumuni; quia ebrii, quia qux omnia indicantqud posteiior in paupercs duri erat communio nec enim indigna foret, ob subse: ;

quentia peccata. Denique hoc

confirmai

mds, qui
sucap.

lia
cl

ut

D. Paulus argumenlctur

majori

hreses esse inter vos, quod schismale pe-

per mulia secula duravit in nonnullis Ecclesiis, in

quibus post
quidni credam ergo esse schismala?

cnam

vulgarem, cxemplo
lib.

Chri-sli,

mebant Eucharisliam, Sozomenus,


Ul
el

Ilist.,

iitilitalem

clprofoclnm spirilualem , sicul oportebat convenais in Ecclesiam sed magis ad spiriluale deIrimonlum. Primum quidem convenientibus vobis in Vers. 18.
,

qui

probati sunt

qui probi

solidi ac firmi

sunt, manifesti fiant in vobis. Convenienlibus ergo vobis in untnn, ClC, VERS. 20.

Ecclesiam, audio scissurus esse inter vos in Ecclesi, id conventu et ex parte credo. Id inlelligi est i;i ipso potest, vel de parle rerum, vcl de parle personarum, vel Apostolum credere partcni aliquam malorum, qu
,

q. d.

Dm
,

convenilis

lali

modo ad Eucharisliam
;

et

silii

narrala essent.

Nam oporiel el hreses esse. ChrysoVers. 19. stomus exterique Grxci, ha;reses inlelligunt hoc loco, non adverss sanam cl calholicam doctrinam nosed dissidia circa mensas. et locum nas opiniones et lempus accumbendn
:

non esl manducare jam non est dominicain cnam manducare, uli olim qui omnes apoerat; non insliluitis cnam Domini stolos, quin et Judam cna; siix sobri et piae ;idliibuit), sed Baccbi aul Marlis. Convenilis enim ad vos inebriandum, et paupercs excludendum ilaque qoi-

cnam

Chrisli Domini, jam vestra cna dpminica uli esse solebal et veslrum
(

se ebrius, in paupercs ver violcnlus est. lia Anselm., ChrysosL, Theopli.


libel in

569

COMMENTAKIA. CAP.

XI.
;

570
quia nihil habent
,

29, narrai qud suo tempore hoc adhuc fieret in jEgyplo. Hujus consuetudinis meminil conciiium ler-

pauperes, qui

nihil attulerunt;

hineque coguntur csurienles


opipar epulanlcs aspicere.

et confusi,

vos laul et

lium Carlhag., can. 29, cui interfuit D. Augustinus.

Durum

est pauperi esu-

Vide Eslium

et Cornel. Lapide.

rire; durius est pauperi

csuricnli, ob pauperiem et
at

Vers. 2t. Unusquisque


sl'mit,

enim suam

cnam

it.i:-

esuriem suam conlemni


rienti et tueri.

durissimm

est sic esu-

seu prias suniil.

Su.,

antevertens

comedil.
:

contemplo, alios

iu oculis suis epulanlcs indivitis cl

A:ab., anticipt, seu


Cr.ec., in edendo, id

aille

capit ad

manducandum

Rccordamini mali
ci

Lazari bistoriam

est, unusquisque enim diliorum

et

quid

simile videbilis inler vos. Cavetc ergo


fini sit similis.

ne

suam propriam cnam, scu edulia quae allulil in Ecclesiam sumil; non expectalis, nec invilalis paupe,

finis

vesler hujus divitis

Quid dicam vobis? Scilicet,

ila

facienlibus,

locum

ribus; seu, solus, cxclusis pauperibus, coniedit, quie

sanclum polluenlibus
j

fidelium congregalionem sper-

commune conferre dehebal. Unde fil, iuat, dm alius ebrius est, ingurgilatus,
in

n alius esuid est, plus

ncnlibus

pauperes pudefacientibus, eorumque pau-

periem inlolerabilem reddenlibus.

qum
viiia,

salis

manducavit

et bibil.

Duo

(axt in divilibus

Laudo vos? Gr.xc, laudabo

vos in hoc? In ioc xon


:

ingluviem et pauperum negleclum.

laudo. San nec laudo, nec laudabo

hsec quippe suut

YEISS. 22.

NUMQUID DOMOS
:

.NON IIABETIS... Il.TC diloci


,

enormia mala, non laude, sed omni viluperio digna.


Laudavi supra,
valores
:

vilum criniina exaggerat, ex parle


las violatur

cujus sancli-

v. 2,

quia tradilionum niearum obser,

ex parle fidelium

conlemnitur; ex parle

quorum praesenlia pauperum, quorum pauperies


,

hic non laudo


,

quia Iraditiones mcas non


,

solm

non servatis
silis

sed contrai ium agitis


cl

quasi

durior reddilur. Quasi diceret: Si veslra vultis soli


coniedcre, el vos ingurgilare, cur id
ubi sine irreverenli
,

earum

penils oblili. Hinc


,

bodi cogor scripio


tradidi vobis.

domi non
,

facilis,

vobis tradere

quod olim viv voce

sine scandalo

sine

pauperum
oralio-

Vers. 23.
tradilionum

Eco enim accepi a Domino... Quia ergo


oblili, cl cis

rubore, id ageretis, sicque minori ciim pccealo.

contrarium agitis, ut
et pcrfectis

in

po-

Alt

Ecclf.siam Dei contemnitis ?


,

An locum
in

sterum cas melis relinealis


ut claris cognoscatis,
dixi, distalis

adimpleatis;

ni et cbarilali deslinatum spernilis

co comessa-

tionibu? cl ebrictatibns vacantes; sicque locum san-

qum longissim, ut versu 20 cn dominic el conscqucnlcr qum


;

clum pollucnles?

Vel, an sarcetorum fidelium congre,

gravissimin hoc sanclissimce Eucharisti Sacramento


celebranclo peccalis
;

galioncm vilipendilis

hc

in

eorum conspectum

nique nos onines veslros abusus

facicnles? Ecclesia utrumque signilicat, el congrega-

quamprimm

reformetis et omnia ad exemplar Chrisli


,

tionem fidelium,

el

locum ubi congrganlur.


Et pudore sulfunderc vullis

Domini reducalis

vobis

bodi Irado scriplis

quod

Et conflnditis
Vers. 21.
mit. S.

eos...

aliquando viv voce tradidi.


sumereliir, posl Euchariagape; ul palet ex Teriulliano et Chrysostomo el ex Auguslino , epist. 1 8. Gra?co vocabulo agap, id est, ebarilaies, appellabantur ; vclut qusedam fralcrna; dileclionis symbola. Prcesumit ad manducandum. Procsuiuit manducare,

Unusquisque enim suam cnam prsu,

renliam

non

nisi jejunis
sit liane
,

Prsnmit inqu t boc est, sumil ante syuaxim. Hoc enim propri est pra> sumere el quia ad banc pr;esuinpiioiiein lollendam
Augiisl.
ppisl.
1

18

siiam celebrala

jubet, versu 53, ul invicem sese cxpeclcnl, sciliccl in cn aille S. synaxin. Nanti in ips sacra synax, vel posl eam, non videlnr opus fuisse expectatione, cinn

vel

prsumU manducando,

scilicet

suam cnam.
,

ea non celebraretur, nisi postqnmOBunesconvenissenl, eamque promiscu sumebanl pauperes|misti divilibus. Ubi nota. Tempore Pauli, chrisliani ut imilarentur Cbrisliim (qui post cnam agni et communem Eucharisliam instiluit) anie cnam euebaristicam
instiluebaiit

cnam communem omnibus

cliiistia-

El alius quidem esuril, alius uulem ebrius est. Esuricbaul pauperes, quod nibil allulissent et divilibus negligereulur illis intrim Iaut epulanlibus, et ta m eibo qum polu rcpleiilibus sese supra modum. Numquid domos non liabetis ad manVers. 22. ducandum et bibendum ? Aul Kcclesiam Dei coutemnitis ,
:

nis,
tu;e,

chrislianoc charilaiis
in

lam pauperibus, qum divilibus, idque in musymbolum. Perduravit hic


nonnullis Ecclesiis per
niiilia

el

confundilis eos, pudore


:

al'iicitis

pauperes, qui non

inos

secula

nam

Sozomeni adhuc tempore,

ul ipse

cap. 59, iu iEgypto, inullis

mural, lib. 7 llist., urbibus el pagis sumpl


,

habent? Sensus Si cnam non vullis lacre communem sed privalam cur non iu suis qiisque privatis oedibus comeditis et bibilis? Il lie enim locuseslpri, ;

vat;e refeclionis.
riini,

An sacrum

illiini

cliini christiano-

coen vulgari, exempl Chrisli, eclebrabant etsumebant S. synaxin. Menu de aliis quibusdam Ecclesiis indicat conciiium Cartlvaginense III, can. 29. Hune niorem. ubi elqiiamdi permissus fuit, non taxai lue Aposlolus, sed ejus abusum, in iis qui in bac cn se iuebriabant , sinentes alios pauperiores esurire. Hoc enim laxans subdit Kl alius quidem esuril, alius aut m ebrius est. l, qui manducal indigne, boc est', iu peccato morlali ebriclalis, et contemplas pauperum reus erit corporis el sanguinis Domini. Rursm cour! idens, v. 33 1 laque, fralres, inquit, cm convenais ad manducandum, invicem expeclate : si quis esuril domi
:

qui vocalur Ecclesia Dei, quia convocala Do, despicilis ac vilem liabetis? Per hoc nimirm, quia vacaiis in eo comcssalioni cl ebrielali. .Nam ca res

convenlum illum non mediocriler debonestabat. Kl confundilis eos qui non habent? Eos inquit qui nihil allulerunt c qud non habeant quod confrant, pudore et probro afficilis coram tol Kcclesi dm vobis epulanlibus coguntur esurire. Hoc. enim erat pudorem illis ingerere, ci inopiam quodainmod
,
,

nianducet, ut non injudicium conveniatis, scilicet, dm convenitis, ut cnam dominicain, siv eucharislicam

manduceiis, ul dixi, v. 20. Ergo loquilur de convenlu qui fiebat ante, non autem post cnam eucharislicam. Lict paulo posl prima hc licclesioc tempora scilicet cm Ecclesia sanxit, ut Eucharistia ob reve,

exprobrar . Quid dicam valus ? Laudo vos In hoc non laudo. Dixi, inquit, me vos laudare, quod per omnia mei siiis noemores, et sicut tradidi vobis praecepta mea lenea lis. Verm in eo nunc cogor exceplioneni lacre. IS'am in cn dbminic cl celebraiione mysleriorum iradilionem iiieain mal servatis ideque bc in re non lude, sed reprehehsione digni esiis. lao enim uccevi Dvmino quod el tradidi vobis, non
'!
,

S71

IN EPIST.

AD CORNTHIOS
Frgit
Dixit
in

572

Eco

iGiTun accepi, non ab hominibus. sed ab ipso

Jcsu Cliristo,

Domino

nostro, per revclationcm, sciliIradidi vobis.

duodecim parles. Et mm, distribuons. aulem sermone operalorio et in instanli efficiente

cct, lioc ipsum

quod verbb tenus

quod enuntial. Duplex


Cbrisii

Observalio dogmatica.

Nota qud per occasioncm lantm


stolus

scripserit

Apo-

nolalur in Evangelio sermb Domini operalorius. L'nus quidem per iinperalivum modum, v. g., mundarc, surge, respice; La-

quod vcrbo docnerat. Si

circa sanclissimam

zare,veni foras. Aller affirmalivus prajsentis temporis,

Eucharisliam non invaluisset Corinibiorum abusus


vald vero simile est quod de e
scripsissel. Et
l).

Joannis i

Filius tuus viiil

Luc. 13

Mulier, dimissa
:

Paulus nunqum
intelligc,

es ab infinnitale.

El bujusmodi

est proposilio Chrisli

idem de aliisaposlolis

quibus

Hoc

est

corpus

meum.
scilicet

nunqum

fuit

propositum, omnia ad fidcm pertincutia


,

Accipite et manducatc. Yerba sunl invitantis, non


imperantis. Accipite
crat
,

scribendi; sed ea tantm scripseruut

q, pro
;

re-

in

manibus.

Ilinc

mos

rum

becasione, duxerunt esse scribenda

tera ver

antiquus in manibus Eucharisliam accipiciuli


in ore,

viv voce tradiderunt. Ilincque collige non Scripluram

non

de manu sacerdolis

ut

modo.

tantm, sed et traditiones non seriplas, esse servandas. Mirare tamen divinam in hoc faclo Providenliam,

Hoc est corpus meum.

Gra:c., hoc

meum
:

est

corpus.

qu faclum

est, ut sicut divo

Pdro,

velut quarto

Probabilc putalur qud Chrisius dixerit II jc meum corpus. Quia Hebra:i et Syri verbum subslantivum

Evangelisl, relalum fuit illud l'atris lierai de Cliristo

non exprimunl
Yide Eslium
cl

testimonium

Ilic est

/Mus meus
:

dilectus...,

quod
,

1res

im proesenlis temporis non habent. Cornelium Lapide. Yidclur et pro:

Evangolista; scripserant

ila

et

1).

Paulo

quasi

babilius qud, hoc, adjectivum

sit.

Sicut

Hic calix...
:

quarto Evangelisl, describerclur sanclissim Eucharisii inslitulio


,

Hic

est

sunguis meus.
in

Non ver hoc


sit

est sanguis

cm

quam

trs Evangelisl

retulerunt

tamen
ta

Grseco ulrumque
toto to
Tre-rvipcov,

in

neutro gnre tcto

idque propter ulriusqtie mysterii, incarnalionis, scilicet, et sanelissim Eiicharistioe


,

<sC>/i,

sicque demonslral corpus


est hoc.

quoe

illius est

ex-

quod enunliat. Corpus

meum
:

tensio, prxcellenliam.

Quoi) pro vobis tradetur, scilicet in morlem. Grc-,


in
in

Quia Dominus Jsus,

qua nocte... Accepi

igitur

frangilur. Syr. etiam habet

Frangilur. Frangilur au-

ab ipso Domino, qud


balur ad morlem
;

e ips noete, in qu iradeei

lem quoad species panis

in Chrisli

corpus converti.
id

cjnque mors

pnesens

esset.
,

Hoc facite,
lis

id est,

hoc ipsum quod ago,

vos et

immensa
ipsum

ebaritas!

cm

tradilur ad

morlem

semet-

successorcs vestri facile. His verbis Chrisius apostosuis contulit poteslatem consecrandi
:

tradit per

amorem.
Sciliccl triticeum et
,

alis

impos-

Accent panem.

juxla D. Matlhoeum

Marcum

et

azymum. Quia Lucam prima die


,

sibile praecepissel.

In

meam commemorationem.

Id,

inquam

facite, in
hie-

Azymorum ad
sive per
alio

vcsperani, ab lic aulem vesper inclulicebal

septem dies sequenlcs, non


uti,

Judis

me memoriam. Maxime recolentes amorem qo mclipsum pro vobis in morlem tradidi.


Observatio moralis.

pane

crcdimusChrislum

qumazymo. Yide Exod. 12, 15. Ilinc in azymo consecrsse. Grxci ver,

lricruntum sacrificium in

memoriam

cruenli insii-

dcceplifals Joan.18, 28, inlerpretalione, pritaht'qd

Chrisius Pascba celebrrit uno die ante Judaeos, seu

Hoc ergo cogitandiuu, hoc recolendum, hoc sentiendum. Hoc senliamus in nobis, quod Chrisius
lutum
est.

anlediem loge slalulam. Ilinc


Vers. 21.

in

fermeniatoconsecrant.
Scilicet

Jsus sensit in se. Oplimus itaque celebrandi, cohi-

Et, grati as agens.


:

Deo

Palri.

municandi, missam audiendi, im el coram

sancti.ssi-

Ab

bac graliarum actione dicitur Eucharislia. Eccle-

mo

Sacramenlo orandi modus, quem Chrisius,


,

ui se

sia in

canone addit

Et

elevatis oculis in
,

clm

quia

principaliler intenium

nobis semel
,

hic cl

iterni

Chrisius

magnum

quid aclurus

ocuios in cluin so-

versu sequeiiti commendavit

est rccolere

memoriam
fide,

lebat levure, Mattb. 11, Joan. II. Addit elim benedixit


,

passionis dominiez. Fide vivChrislum


Dei, pro nobis crucilixum intueri
:

Jesum Filium
omnia
Chrisli
crucifixo
;

quod ex D. Matlbxo

et

Marco sumpsil. Et me-

heque

rit dislinguilur bcncdiclio graiiruni aclione;

hxc
;

faccre

coram

allari, quee

coram Jcsu Chrislo

enim Deum

respicit, cui agitur gratta

illa

yercrea-

fecissemus; compati, peccata noslra delestari

turam, super

quam

Dei viitus per bendiclionem in'

morlem pro

peccalis noslris ofi'erre, in

eam sperare,
fuie,

\ocatur. Ilinc benedictio pra:cedil consccralionem.


scriplo, ut patet, sed viv voce. Nota
Iradilionijjus,

illam nobis redderc

propriam

et quasi

nos tram,

hune locum pro quas orlhodoxi vcrbo Dei scripto adjn,

gendas docent. Sed jam qmrrcs


narralio cohaireat curh

quomod

h;ec Pauli

nimirm mysleriorum magniludo simul et peclj gravitas eorurii quibus illa lam indigne ifacldl

memorat

institlionern Sacranienti, ex qna


,

intelligatur

pnecedenlibus. Verurh erla ex ipso Panlo commemorat;e bujus instilutionis ratio colligitur. Elenim Corinlhii cceuam domiiiicam ita agebaUrt ut contra dignilalem ac revercnliam sacro,

fuissent. tio enim, muit; accepi, id est, eapclus suiri bTirLslb Domino. A Domino sentit dcepis^c Se, iniiiediat scilicet

per revclationcm
:

quomod

djci)

ad

rum mysleriorum

illam ut qui ad cm parlicipanda prorsiis indigni venirent, post epuls, crapulam et ebrielatem, pqslquc pauperum injuriam, et conlemplum Ecclesi Dei. Id oslendere volens
,

quorum

celebralio

cnam
:

Neque enim ego ab homini Gai. 1 de suo Evangelio accepi illud, neque didici; sed per revetalionem Jcsu
Chrisli.

continu sequebatur, gravissim peccarcnl

Quoniqm Dominus Jsus Jud el Jud;eis in morlem


,

in
el

qu nocte tradebatur ( crucem) accepil panem.


et dixit
:

Apostolus, et tam grande peccatum corrigere

coin-

et

Vers. 21. manducate

El, gratins ngens, fregit,


:

Accipite,

hoc

est

corpus meum, quod pro vobis ira-

573
spc, charitate commori; scu banc
Chrisli morlificalionem in

C0MMENTAR1A. CAP.
morlem
imilari
;

XI.
,

m
d est
,

Ix

meo sanguine

instrumentum

inquam,

anima

et

corpore circum-

non atramento, sed sanguine meo hic incluso, conscriplum et consignatum. Mirabile lestamcntum, quod
ipsius

ferenies

pnitnliaim sincre amplctehtes, noslramhobis pnitenti


, ,

que public* Chrisli jpr passini et mortui unimes


bis crucilixum induentes.

id est

Dei

sanguine conscriplum est! Charum san

sicque Christum pro no-

nohis et amabie lestamcntum, quod Patris noslri san-

guine signalum est! Velus Teslamciilum, ad quod profeet respicit Christus, per

Vers. 25.
in

Similiter et calicm, scilicet accepit

sanguincm vilulorum, su,

manus suas

fostquam coenavit,
,

Grc,
id est,

post

c-

per populum exteris aspersum


24, 8.

inilum est

Exod.

nsse; Syr., postquam cnavissent


coenavit
fertur,

postquam

Novum

ver per Chrisli sanguincm

in fidclihus

cnam communem,
,

ad

quam

discubuisse re-

interis effusum, ad inlernam

eorum

sanclilicalionem,

Luc. 12, 14. Primo cnim Chrislus agniim pastans et renibus accin,

confirmalum
v. 17,

sehalem cum suis discipulis ctus, et baculum in manibus tenens


riliim

ad Heb., c. 9, 18, etc. Sed nola 1 qud ubique sanguis et


est.

Vide dicta

in Epist.

comedit, juxla

sanguis verus; nullibi sanguinis lanlummod sgnurh;


2

Exod. 12, 11, pneeeptum. Deinde ad


in leciis,

commuiiein discubuit

juxta

cnam morem illius

qud

sicut sanguis,

quo fdera sanciebanlur, erat


,

sanguis victimarum in sacrilicio oblatarum

sicque

temporis. Ilinc surrexit, ad lavandos pedes diseipulo-

verum sacrilicium
sti

ila et

sanguis Christi in uchariest

rum, proxim ante inslitulionem sanctissim Eucharib.ii.i-,

myslic effusus,
8.

vrum

sacrilicium. Vide

Joan. 13, 4. Post lolionem iterm discubuit ad


Eucliaristiam

Exod. 21,
hoc et vos

sanctissimam

inslitueudam et distri-

Hoc facite, quotiesciimque... Quod ego jam


facite, id est,

feci
,

dicilur, Joan.

buendam. Et quia post Eucharistie dislributionem, 13,20, qud intinctam buccellam Juda;
dicendum
est

consecrate

offerte

sumile

dislrihuile. Sicut consecravi, elc.

Hoc

apostoliset eo-

tradiderit,

qud

in

mens snpcrcssent
mnducanlibus
!

rum
in

in sacerdolio

successorihus

dicit, ul

nolalum est

adlmc cn;T! vulgaris


et

reliquiae. Ilinc D. Matili. 26, 2G,


cl

versu pnccedenli, et ut conciliumTridenlinum ex-

Marc. 14, 22, dicunt cnanlibus

picl, sess. 22, c. 1.


I.n

Christum Doininum accepisse


instituisse.

panem

et Eucliarisliam

meam commemobtionem.

Id

inquam

facile

in

Denique cn, post prolixum scrmonem,


:

mei pro vobis inorlui memoriam.


Observatio dogmatica.
I

surrexit, dicens

Surgile, camus, etc. Hic ergo de

cn
hoc

communi
Dicexs,
calice;

agitur.

Hxc memoria
\

reali Christi praescnlia;

non ohslat.

me

calix,

id est,

hoc contentum

in

'

Christus enim in hoc Sacramento su ipsius


riale est; sicut in clis Chrislus sligmala

memo-

metonymic, continens sumilur pro contento.


et ordinaria est, et
:

conservans

Sed hocc metonyinia communs

sua passionis

xlcrnum

est memoriale.
,

Sed contra
simpliciler et

pr;elerea claie xplicalr in sequenlibus


bibetis.

Quo-

omnia indicant hxc

D. Paulo relata
,

tiescumque calicem

Non cnim
id

calix

ipse, sed

ad litleram esse intelligcnda

et

consequenter omnia

conienliim in calice, bibilur.

pro reali Chrisli prx'senli pugriant.


est,

Novum Testamextum est,

inslrumcnlum

Id volunt teinpus, slaus, qualitas, aclio, voluntas,

aulhenticum est novi Teslamenti, seu fderis novi

poteslas, ipsa verba Chrisli. Teinpus, in qu' nocle tra-

quod Deus cum bominibus, legem suam servanlihus


iiiit
,

debatur,

cmque morlcm prxscntem habercl,

uhi

et

quo promitlit

eis,

non terrena bona


aclernam

sed spi-

tropis nullus ulitur. Slaus, in

quo quasi pater aman-

rilalia, lidem,

spem, haritalem, venian peccatorum,


,

lissimus,
dit; in et
in

graliam, denique gloriam


lalem.

in clis haredi-

quo simplicilas

jamjam moriiurns, suum tesiamenlum coucl claritas maxime requirunlur,


figuris,

Non

ulliina

lantm voluulas

teslatoris vocatur

quo nemo sapiens utetur

imagincm,

testamenlum, sed etsignum, scriplura, inslrumentum


hiijus ulliimc voluntaiis.

v. g., lapidis pretiosi legans,

pro ipso lapide pretioso.

Qualitas,

cm Mcdialor
scilicet

Dei et Iioiuinum fdus aelr-

Nota hic quinque acliones Chrisli primo, Christus accepil panem ; secundo, gratias egilPsitr ; tertio, panem benedixit, ut hahel S. Malih., cap. 26 quarto, paneni rregjl; quinl porrexit, et inter porrigendum
delur.
: ;

snb dislinclis et diversis speeiehus iininolalur, sumilur, ul Chris,mni. passum et occisum reprsente!.. Ilinc Clnys. Fractio, inquit, corporis iu Sacramento, sigmlicalio est
tur,

dm

panis et vini

Deo

dixil
ll.ee

Acapite

et

manducale

hoc
:

est
,

corpus

meum.
'

passionis et fraelionis in cruce.

enhn verba lam porrigeniis sunt quni consecranlis. S. Joannes ait, cap. 13 Cm dilexisset suos tliti.cra.it in mundo, usque in finem dilexit cos qui, ut
,

Hoc facile in meam commemorationcm Quoi! ego nunc facio, quodque vos me jirbente nunc l'acilis, id
:

canit S.

Thomas

Se nascens

ddit sociutn,

Convescens in edulium,

Se moriens in pretium, Se rgnant dat in prmium.


Ut non soldai ipse Christus panem consecraverit in corpus stium; verm etiam ex ejus inslitutione id f.iciant ad bodiernum usque dicm sacerdoles ejus ministri.

Quod pro
larm.,
lib.

vobis trdelur,
c.

scilicet in
:

moiiem. Belinquit,

de Miss,

12

In ucharisti,

corims Christi frangitur,

id est, dividitur et deslrui-

ego (leineeps vobis et successoribus vestris caHcrisque lidclibus lieri volo idqiie in met commemorationcm, id est, recolentibus memoriam passionis et morlis mese pro vobis. Vers. 23. Similiter, etc.., calicem (accepit Chrislus) postquam coenavit, dicens : Hic calix novum tesiamenlum est in meo sanguine, (\. d.rllic c;ilix esi instrumentum auilicntieiiin, et quasi cbarla.in qo scriplura et consignatum e>t novum testamenlum, id est, sancilnm est novum l'dus, novaque promissio divina,et ullim voluntas mea consigna la esl, de alterna haereditaie vobis dand, si credatis, cl obedialis scriptum est, inquam, non lilteris atramenti, sed sanguine meo
:
:

575

IN EP1ST.
slatuit, in

AD CORLNTHIOS
denier
:

57C

num

quo

clar,

non fignrat loqucndum. Ipsa

Si

deceplus surn, temelipso, tern Vcri-

actio,

cm

Sacranienluin
,

maximum,
fincra

et

sacrificium
duraliiruin,

taie, deceplus
tibi,

sum

ide quippe deceptus fui

quia

auguslissimum
insliluilur;
et nioiiicnii.
in

usque ad

mundi

Curiste, Veritas ipsa, simpliciter credidi di:

quibus uiquivocalio tanti erat periculi

cenli

Hoc

est

corpus

meum;

cl quia Ecclesia;,

sponsim-

Voluntas,
,

cm

filios

suos ardcnlissimo
vull

sx

lu.-c,

verba tua

litteraliler inlelligenli, credidi

prosequilur amorc

eisque

maximum
ad

bonum,

pliciter.

Cbrislo credidi, Ecclesia; Cbrisli


:

credidi.

quod

possit

ciim dilexisset suos... in finem dilex'U eos.

Cbrislus autem Veritas est

Ecclesia ver Cbrisli coin fide catbolic

Poleslas, sciens quia

Deo

exivit, el
;

Deum

vadit, et

lumna

verilatis est.

Securus credo, et

omnia Pater

ci

dedil in

manus

onmia
,

polcst.

Ipsa dej

permaneo.
Vers. 2G.

nique verba, simplicia et clara


respondenlia.
niorituri,
lilios

bisque supra dictis

Qcotiesccmqle

enim mandicabitis

Simplicia,

qualia sunt palris

jamjam

Relal Cbrisli Domini inslitulionc, cl ipsius inslilulionis (ine indicalo, sciliccl in


sionis, Corintliios

suos alloquenlis, suumque tesiamcnqualia sunt verba sinceri

memoriam dominica:

pa*>

lum condenlis. Simplicia,


sunt verba

nunc alloquilur Apostolus,

ut allen-

Mediatoris, a?.ternum fdus slatuentjs. Simplicia, qualia

danl ad superis relata, et videant an bx'C mysteria eo


clbrent animo cl fine, quo sunt insliluta. In
!

summi

ponlificis
et

sanciissimi cl vera-

mmo
hic est

cissimi, falsum

dogma,

omnem

idololalriam maxi-

riam dominica; passionis celebranda sunt


finis

nio babenlis odio; et quibus consequenter, ne mini-

Cbrislo intenlus cl declaratus; im huec sunt


repraiscntalio
,

niam quidem
plicia

vellet suis verbis


fecit, si

occasionem ddisse
est.

ipsamet mysteria,
!

annunlialio sunt

quod lamen rvera


,

Ggural loculus

Sim-

passionis dominica;.
et

Hune sacrum panem comedere,


;

qualia sunt verba Salvaloris,

noslra salulis
nobis bonum,
,

bunc preliosum sanguinem bibere

annuntiare et

zelantissimi, potentissimi, et

maximum

reprasentare est Domini morlem. Per mysticam, scilicet sanguinis ejus


vi

omnium suorum mirabilium memoriale


lenlis.

facere vo:

corpore separationem, quai


;

fit fit

Rurss ipsa verba, seu verborum contextus


corpus
,

verborum per consecralionem

vel ctiam quic


,

Hoc

est

verum corpus
tradilum
est,

meum, quod pro vobis tradelur : ergo quod de facto pro nobis in mortein
figura. Vel

per ipsam comcslioncm corporis sacri

quasi san-

guine separali, et potationem sanguinis pretiosi, ut


elfusi,

non

frangitur, sciliccl

secundm Grxc. quod jam de prsenli, per fractionein


,

et

corpore separali. In unquque specie


sed

consccral est reprsenlalio mortis dominica;,


perfectis in ulrque siniul.

specierum panis,

in

Cbrisli corpus

jam conversi
multis

nec

enim

alibi

fraclum est corpus Cbrisli.


,

llic est sanguis

meus

novi Teslamenli

qui

pro

Ql'OTIESCUMQUE MANDUCAB1TIS PANEM HUNC, ET CALIeffundetur.

Malin. 26, 28; Marc. 14, 24. Effundetur, sciliccl in


cruce. Vel juxla Grc.
,

cem eidetis, morlem Domini debetis cogitare, sentire,


reprsentare el annuntiare. lieu quantum ergo abcslis

e/fundilur,

jam cm

singuli

bibunl. Sanguis verus effusus est in cruce, non figura.

dominica cn Ijam non

est

dominicain

cnam

Sanguis veteris Testamenli

fuit

verus
id

ergo cl san(

manducare. Quantum abeslis


tento, el

fine

per Cbristum in-

guis novi. Quis mortalium volens

agere

suppono

qum
veslra

graviter et multipliciler in Cbrisli Safuit

qud

divinils possit)

quod Cbristum

cramenluni peccalis! Coena Cbrisli


fecisse crediuti
:

omnibus comfuit

nius; quis, inquam, posset verbis clarioribus


est

Hoc
et

munis
que

aulem

parlicularis.

Ccena Cbrisli

corpus

meum;

hic est sanguis

meus?
,

annunlialio sua; mortis;

vosnam

agentes, Cbrisli-

Quis ergo mortalium hae Cbrisli verba clara


simplicia,

mortem Sacramenlo reprsentantes,


cogilalis
:

de bc

morte non
non credens simpliciter, anle
Chisti tribu-

sed luxui vacalis et guUc. Coena

Cbrisli fuit xterni fderis


i

symbolum;

veslra coena,

nal

audeat starc?
:

Quid enim respondebit Cbrislo


credidisti? cur
:

quxrenli

Curmihi non

me menlilum
est

invidiae, dissensionis, et

dissidiorum origo.

esse dixisli? Aflirmavi ego verilas

Hoc

corpus
sed
et-

Donec veniat,
tuos
:

sciliccl jutlicaturus vivos el

mor-

meum,
6

etc., tu negsti, dicens

Non

est corpus,

bine sequitur qud ad finem usque inundi dusit

figura corporis. Caiholicus

autem securus accedet,


;

raiura

sanclissima Eucharislia,

seu incruentum

per impossibile foret deceplus

diceret

enim

conli-

Cbrisli sacrificium, cruenli annunlialio perptua.

quem

continct hic calix, sicul charta conlinet scri:

Vers. 2G.

Quotiescnmque
:

enim manducabitis pa:

pturam teslamenli. Est igitur sensus isliusmodi Id quod hoc poculo conlinetur, est sanguis mous, in quo, id est, per quem, novum Testamentum sancilur et conlirmalur.Voca.lur auicm novum Testamentum ea proniissio, qu Deus spirilualia bona, idest, dem,spem, cliarilalem, veniam pcccalorum, le^is obedienliam,
perseverantiam
et

nem hune, cl calicem bibelis morlem Domini antiunliabitis, lum verbo (lune in caimne missa; dicilur
polis nos niemores lum beal passionis), tu faetis et rbus, repra'senlabilis non lam vobts qum populo mortem Cbrisli. lia Anselmus, Theopliyl.,

l'nde

el

vitam ecternam electis suis se da-

offerte

feci, nimirm consecrale, sumile, dislribuile Eucharisliam, uti ego consecravi, obluli, suiupsi, distribui. Unde hic aposloli ordinali sunt sacerdoles. lia conc. Trident, sess. 22, c. 1, ex Ecclesi;e perpetuo consensu. Quotiescutnque bibelis, in meam commemorationem,

tuium promisit. Hoc facile, quod egojam


in sacrificium,

Syrus verlit in memoAnibros. Pro annuhtiabilis riam revocabilis. Annuntiare morlem Domini est mortis ac tolius passionis ejus pro nobis suscepke gra, ,

tam memoriam recolere. Mortem suam pra; Nota


:

vitae sua;

geslis aliis ju-

bet Cbrislus annunliari, quia morte consummatum est Cbrisli lestamentuin, el nlliina voluntas ae redemptio nosira, ci exlremus Cbrisli in nosamor, quo

pro nobis

morlem

subiil,

quorum omnium memuria

ad reolendam piemorim passionis

ut

maria

uieai.

est Eucliansiiu.

577
Vers. 27.

COMMENTARIA. CAP. XI

1578

Itaqije

qucumque manducaverit.
,

I guinem bibat
Vers. 29.

C!aris indicat ad quid superiora relulcrit

nimirm

Qui enim manducat.

Ut

allentis se

ad docendum eos,

qnm

graviter in

sanctissimam Ku-

quisqiie probet, indigna:


tiat.
)

communionis pnam denun-

charisliam peccent, cosquc corrigat. Transit ergo ad


indigne

Indign edendo et bibendo damnationem

suam

communionis cnormitaicm, quam ex supelisec

in seaccersit;

condemnalioncm suam

sibi

manducat

riorilms infert cl exaggerat. Quia


aniiunlialio,
et

mysteria sunt
I

el bibil, id est, ad aelernam

suam damnationem man-

ipsa

rcalis

reprascnlatio doniiniccc
bibit in-

ducal

cl bibit;

propterea qud corpus Domini pane

passionis.

Ergo quicumque ea manducat vel

communi non

discernit. F.rgone

quemquam damnan

dign, id est, conscius sibi peccali mortalis, aut irre-

dum

aflinnat Apostolus

propter iudignam naluralis

verenter, v. g.

semiebrius, rontenliosiis, iu paupe-

panis comestionem, et quia non discrevit illum

pane

res durus (ut vos, Corinthii), rets erit corporis et

communi,
ter

si

de fado panis tan lu m

esl,

et

non

reali-

sanguinis Domini, supple, ab inviceni separati,

id est,

corpus domini? Sed, inquil Calvinisla,


fit,

imago

reus erit inorlis Domini

perinde ae ipse, qui Domini


Theopliylactus; par crimen

corporis Dominici est. Quid ergo de te

sacrarum
,

sanguinem effuderit,
l'acil,

ait

imaginum destruetnre
Vers. 50.

Qucumquc
infirmi...

le

vertas

bis

ac

si

Chrislum Dominum cruciugerel, ejusque


pro;oriione peccat sicut

Aposloli verbis confodieris.

sanguinem funderet;
et Juda'i;

Judas

Ideo multi
;

Ut eos scnsibilis

tradil sicut Judas, insultt sicut Judxi, ait

tangat ad pnitenliam

hujus judicii executiohem in

Theodoretus. liane de frustulo panis indign manducato loqucrclur Paulus, venta lis doclor? liane saneti

eorum
Ini:o

infirmis et morluis animadverlit et exhiba.


,

quia indign

communicant

et

judicium

sibi

Patres intcrprelarcnlur
calholicis,
sint in

Ilinc

ergo ben inierlur


.

manducant; multi

inter. vos langucnt

grotant, et
et

1 qud rever corpus cl sanguis Clirisli Sacramcnto; 2 qud ctiam malis realiter

immalur morlc moriuntur. Sicut Ananias


i

Saphira

lune temporis, ob furlum el


sunt,

snmuntiir; 5 qud uirumque sub un lanlin specie,


propter particulam
telligitur,
vel.

mendacium morte puniii ad aliorum excmplum; sic et multi Corimhio-

Caeterm ex ipso coniexiu

in-

>

rum
et
i

quid

sil

indign manducare, vel bibere;


ut

temporalilcr variis languoribus et morbis, m morte pnniii fuerunt, ob indignam communionem;

seilicet irrcvcrenler et in statu peccali mortalis,

ad aliorum emendationem,
verilatem

ad cbristinac religionis

Corinthii multi, quos arguit Apostolus.

confirmandam.

Sancius

Anselmus

dicit

Vers. 28.

Proret aitem seipsum


,
,

iiomo. Oslenso

qud

et

adhuc propter banc eau sa m mulii posl Pascha


corpus Kedem-

malo, rcmedium prbet

docctque quomod ad san-

variis infirmitatibus corripiunlur, quia

ctissimam Eucharisliam accedendum


nis quis reus
sit.

ne

lanli crimi-

ptnris indign perceperunt.

Unusquisqtic semetipsum probel, cl

Vers. 51.

Qiiod

si

nosmetipsos.

Probalionis et

examine!, suamque conscientiam studios scrutelnr;


aiienl consideret an peccatis
sit

examinis supra
Dci judicium.

dicii ncessitaient indicat,

ad vitandnm

pura.

Ilinc antilalilcr

quitus alla voce dicebalur

Sancla sanctis. El

Qiod
et

si

nosmetipsos probaremur, conscienliam noet peccata,


si

probalus, examinatus, et prparatus per conlritio-

slram disculiendo,

qu

sint,

damnando

nem

et

confessionem sacramenlalem

(si fucrit

peccali

expiando, non puniremur morbis

afflictionibus

mortalis conscius) corpus Domini manducet, et san-

ob indignas communiones

Donec, inquit, ipse veniat, nemp gloriosus ad judiciuin. Ibi inlelligi datur, ait Thomas, qud Die rilus
Eccle-i;e non cessabit usque ad finem muiidi. Vers. 27. liens erit corporis et sanguinis Domini. Yiolali niniirm, indign suinpli, et Iraclaii. ut Jud ei Judaeis Iraclalus luit, lia Plmiius, Theophylact. et Chrysost. Sicul enim rgi gravcni injuriam lacil, qui ejus meiisac accumbit, retinens hoslililalem contra

perse
id esl,

efficacia

sed per

suam

indignitatem. Judicium,

damnationem, ail Chrys. Non dijudicans corpus Domini, sed eo lanqum proiniscuo, communi a indiffrent! ibo ulens. lia Photius et Anselmus. Nam, ut ail S. Juslinus, in oral, ad Anton. Pium iinp. A'os
:

chrisliani Eucharistiam

non
ila

ut

cmmnnem cib uni suthiverbum Dci, Dci


l'j-

mus, sed credimus qubd


lins faclus
est

iiculi per

mu
bii

in animo; sic et qui cum peccalo moriali accummensac Clirisli; et long magis, qui ipsum Chrislum manducal, et in corde hosUli recipit. lia Basilius, serin. 2, de Baptismo, cap. 5. Ilinc palet, in Eucharistie verum esse Christi corpus non enim de
:

per verba consecratiunis in Eucharistie fiai cl fit caro el sanguis Clirisli. Vers. 50. Itlcv inter vos multi infirmi et imbecilles. Sic bodi, ait Anselmus, mulli post pascha variis morbis corripiunlur, quia indign corpus Domini acce-

liomo,

peruiii.

nudo signo verum

est,

qud qui

illud

indign sumil,

reus cru corporis el sanguinis Domini. Vers. 28. Probel autem seipsum liomo, clc. Probet, hoc est, se examine, num aptus sit, et digne dispositus ad tan la mysteria, atque ad ca dcerner et congrue se purget et pr.iparet, non ut examina an h.ibeal lidem (illam enim prasnpponitur babere; loquilur enim Apostolus de delibus Corinlhiis) sed an sibi sit conscius aliciijus peccali, maxime mortalis, v. g., ebrielalis ac superbiaej ni dixit v. 21, illudque purget contriiione et confessione. \ers. 29. enim manducat et bibit indign, fu~ Qui dieium sibi manducat et bibit : ac si dical: Talis realum damnationis incuirit, non ex natiir mysteriornni

qu

Yivilica sunt, ait

Theophvlaclus,

id esl,

graix cl salulis

Et dormiiint multi. Prmatur moriuntur, vel pomorlui sunt (ob indign, et sine probatione siiniplam Eucharisliam) et in morte quiescunt. Ili enim propri dormire dicuntur. Sic Anselm. Chrysost Im ob hoc peccat um vexabantur dxmone. Tcslis est S. Chrysost., in 1 adTiinolh., boni. 5. Qubd si nosmetipsos dijudicaremus Vers. 51. probaremus, examinaremus, discuteremus, ut si quid peccali inveniamus, illud contriiione et confessione expiemus. lia sensus esl Qud si nosmetipsos examinaremus, id est, probaremus, ac non nisi p'robali mensam illam sacram accederemus, non ulique judicaremur, id est, puniremur Deo ob indignam corporis et sanguinis dominici sumplionem. Cnec Sinosipsos judksscmus, non ulique judicttti, id est, perjudi-.
lis

!579
Vers. 32. Dl'm judicamur.
poralibus bis pnis Deo
nales esse
1

IN EPIST.

AD CORINTHIOS
i
,

580

Solalur eos in lem-

supradiclorum abusuum reformationem. Scilicet, ut

inflictis,

asserens mdici,

corum cna ver dominica


nis
;

sit,

et

omnibus commu:

et

Deo, lanqum ptre

immissas, ad

prnescribit ut se se invicem expectent


si

concedit

eorum
et

spirituale

bouum.

Dm

corpoialiler
filii

Domino
ter-

tamen, ut

quis esuriat, nec possil ad vesperam je;

punimur, casiigatione, tanqum

erudimur patre
in

junus expectare
si; ne

domi

su:c

comedat

non

in

Eccleoccasio

pxdagogo;

ut cmendali,

non darnncmiir

quod ad salutem inslilulum

est,

fit

num cum

infidelibus.

damnatiohis, vel obgulam, vcl ob sprbiam, et pau-

Vers. 55.

Itaque,

fratres

mei...

Redit ad Agacrat pars

pes, (juihus ad

comnmnioncm,

qurc

earum

perum conlemptum. Et lucc, inquit, nunc sufficiant, calera ad bxc pertinentia, cni ad vos venero, prscribam.

poslrerria, deflexerai.

Vide supra,

v. 20; et

lolam rem
sit,

liane coheludens, statuit quid in eis

agendum

ad

cium Dei morbiset morlepunili fuhscmus. Diim judicamur autan (dm scilicet Vers. 52. punimui in prscniivit per moibos et mprlem), Domino corripimur, ut non cum hoc. mnndo, id est, infidelibus et peccatoribus muridi, damnemur, sed ui be Dei casiigatione adinonili, per pniteniiam peccauim hoc indignuc communionis expiemus, itque salvemur. Itaque, fratresmei, etc., id est, adeeVers. 55. lcbrandam cnam dominicain, de qu supra. Si quis esurit domi, manducet. Mine Vers. 51. dedueilur morislum Cuisse, ut communicaturi toto eo die jejunarent usque ad cnam communem, ide enim csurienlesad .eam venisse ait Apostolus. Sensus est Si quis non potest tam di jejunus in ecclesi

permancre, donec omnes convenerint; prias domi comedat, aut cerl pra-guslet aliquid, ne silei molesium expectare comniuneui cnam.

Vtnoninjudicium, puta incondemnationem, ob superbiam, gulain, ebrieialem, inobedienliam conveniatis,

Clcra autem, cm venero, disponam, id est, ordinabo, constiluam, ac sigillatim prxscribam. Ctera, nimirni qn speclant ad dignam et boneslam Eucharistie celebratoriem. Est bic locus illusuis pro iradilionibus ccclesiasticis. Vide S. August. epist. 118 : talis, ail, tradilio est, ut Eucharhtia sumatur jejunis ciun tamen Christus post cnam eam insti,

tuent.

orollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Notent pralati,

qud

sicul Christus

Dominus,

res sancla; et sancl institut;,

abeunt sxpissim in

summus
est

altissimi Dei sacerdos,


;

excmplar

iia et ipsi

omnium prxlatorum prlali, hujus summi Sacerfacti gregis.

abusum,

v. 17.

QuareDeus

id

permiltii? ibidem. Quid


v. 17.

in tali casu

faciendum? ibidem,

dotisvicarii, hujusque exemplairs imitalores, subdito-

4 Nota, v. 24,

modum

celebrandi et communicandi,
in suae in fine

rum suorum
deant itaque

sunt exemplaria, forma

Vi-

ab ipso Christo Domino inlcntum ctinslitutum,


scilicet
v.

quomod Cbristum Dominum, exemplar


et
:

passionismemoriam. Hanc praxim vide

suum, imilentur;
\er dicere possint
Chrisli.

an suis subditis

cum

Apostolo

24,
5

Imitalores mc cslote, sicut et ego

Nota quomod omnia realem Chrisli


praesenliam probent. Vide
sit

in

Eucnacol*

Vide

v. 1.

risli
tria capita,
;

v. 25. llincque

2 Noient

omnes

ad quee divus Paulus

lige in

quanta

catholicj in su

fide

securitas, v. 25,

omnem
rum
:

reducit subjeclionem

Deum,

Clirislum, vi;

fine.

Quanlus contra omni helerodoxo debeat

Deus caput

est Cbristi; Christus capul est viri

esse Iremor, ibidem. Vide observationem dogmalicam.


G Nota, v.
nis enormitas.

vir caput mulicris.

Vide

Chrito, capiti suo,

uxori

sibi

subdits

1 quomod quomod pracsit Videat autem mulier qudmod

v. 5.

Videat vir
;

27 el 29, quanta

sit

maire

communioApo-

subdatur

Unde

orialur Iic enormitas, juxta

slolum. Apostoli verba realem Chrisli pr.-cscnliam in


Eucbaristi confirmant. Quid faciendum ad vilandam

viro, prlncipio,

fini,

et capili suo subdatur.

Ilccc fu-

sis dicta vide v. 12.

hanc malae communionis cnormilalcm,


Ecclesix temporibus,

v.

28.

5 Nota

qud

primis eliam

CAPUT
1.

XII.
fratres.
1.

CHAPITRE
ad simulaera

XII.
je

De

spirilualibus

autem nolo vosignorarc,


essclis

2. Scitis

quoniam cm gnies

Pour ce qui est des dons spirituels, pas que vous ignoriez, mes frres.
2.

ne veux
tiez

muta prout ducebamini euntes.


5.

Vous vous souvenez bien que, lorsque vous

Ide nolum vobis


dicit

i'acio

qud nemo
et

in

Spirilu

paens, vous vous laissiez entraner, selon qu'on vous menait, vers les idoles muettes.

Dei loquens,
dicere,

analbema Jesu;

nemo

polest

Dominus

Jsus, nisi in Spirilu sanclo.

4. Divisiones

ver graliarum sunt

idem autem

vous dclare donc (pie nul homme, parlant de Dieu, ne dit ana thme Jsus, et que nul ne peu t confesser que Jsus est le Seigneur, sinon par le Saint-Esprit,
5. Je

de

l'esprit

Spiritus;
5. Et divisiones ministralionum sunt
:

4.

Il

idem autem

a qu'un
5.
Il

y a la vrit diversit de grces, mme Esprit.


il

mais

il

n'y

Dominus
6.

mme
:

v a diversit de ministres, mais Seigneur.


il

n'y a qu'un

El divisiones operalionum sunt

idem ver
G.

Et
il

Deus, qui operalur omnia in omnibus.

mais

n'y a qu'un

y a diversit d'oprations surnaturelles, mme Dieu qui opre tout en tous.

58t
7.

COMMENTARIA. CAP.
Unicuiquc autem datur manifeslaiio Spirits ad
7.

XII

b82

Or ces dons du Saint-Esprit, qui se font, connatre au dehors, sont donns chacun pour l'utilit
de
l'Eglise.

ulilitatem.
8. Alii
alii

quidem pcrSpiritum datur scrmo sapienti; autem sermo scioutix- seeundm eumdem Spi,

rilum.
0.

Alleri
in

des

in

codem
;

Spirilu;

alii,

gralia sani-

L'un reoit du Saint-Esprit le don de parler dans une liante sagesse un autre reoit du nime Esprit le don de parler avec science 9. Un autre reoit le don de la foi par le mme Esprit un autre reoit du mme Esprit la grce de
8.
; ;
;

talum
10.
luuiii
;

uno Spirilu
prophciia

Alii,
alii,

operalio virtutum
;

alii

discretio spiri;

alii,

gnera linguarum

alii,

in-

lerpretatio
1

sennonum.

11.

llae aulem oninia operaur uuus atque idem

Spiritns, dividens s.ingulis proul vujt.


1-2.

Sicut

enim corpus unum

nnilia,

oninia

membra habct autem membra corporis, cm sint


est, cl

milita, uniiin lanien corpus sunjt; ita et Cliristus.


13.

Elcnim

in

uno Spirilu omncs nos

in

uiuim

corpus haptizaii
sive servi
,

sumus, sive Judi, sive geniilcs,

sive liberi; cl

omnes

in

uno Spirilu

polali

sumus;
1

gurir les maladies ; 10. Un autre, le don de l'aire des miracles; un autre, le don de prophtie; un autre, le don du discernement des esprits un autre, le don de parler diverses langues ; un autre , le don de l'interprtation des langues. 11. Or, c'est un seul et mme Esprit qui opre toutes ces choses, distribuant chacun ses dons selon qu'il lui plait. 12. Car, comme notre corps, n'tant qu'un, est compos de plusieurs membres, ils ne sonl tous nanmoins qu'un mme corps ; il en est de mme de Jsus-Christ. 13. Car nous avons tous cl baptiss dans le mme Esprit, pour n'tre tous ensemble qu'un mme corps, soit Juifs, soit gentils, soit esclaves ou libres; et nous avons tous reu un divin breuvage, pour n'tre tous
; ,

1.

Nam

et

corpus non est

unum membrum,

sed

qu'un
1 i.

mme
Car
le

Esprit.

mulla.

Quoniam non sum manus, non sum de corpore, num idc non est de corpore? 16. Et si dixerit auris Quoniam non sum ocu15. Si dixerit pcs
:

corps n'est pas un seul membre , mais plusieurs. 15. Si le pied disait: Puisque je ne suis pas la main, je ne suis pas du corps ; ne serait-il point pour cela du

lus

non sum de corpore

num

ide non est de cor-

pore?
!7. Si

corps? 10. Et si l'oreille disait Puisque je ne suis pas il, je ne suis pas du corps ne seraii-elle pas pour cela du corps ?
:

tolum corpus oculus, ubi auditus?

si

totum

17.
s'il

Si

tout le corps tait il

serait l'oue? et

auditus, ubi oiloralus?


18.

tait tout oue,

serait l'odorat?

Nune aulem
in

posuit Dcus

membra

unumquod-

que eorum
19.

corpore sicut voluit.


si

18. Mais Dieu a mis dans le corps plusieurs membres, et il les y a placs chacun comme il lui a plu.
19. Car
si

Qud

essent

omnia unum membrum, ubi

tous les
srail le

membres
corps?

n'taient qu'un seul

membre, o

corpus?
20.

Nunc autem mulla quidem membra, unum au-

20. 11 y a plusieurs .membres, et tous ne font qu'un seul corps. 21. Or, l'il ne pcul pas dire la main Je n'ai pas besoin de votre secours, non plus que la tte ne peut pas dire aux pieds Vous ne m'tes point nces: :

tem corpus.
21.

Non

potest
;

autem oculus dicere manui


aul ilcrm caput pedibus
:

Oper
estis

tu non indigeo

Non

saires.

mini necessarii.
-22.

Sed mull magis qu;e videntur membra corponecessariora sunt


:

22. Mais au contraire les membres du corps qui paraissaient les plus faibles sonl les plus ncessaires : 23. Nous honorons mme davantage les parties du corps qui paraissent les moins honorables et nous couvrons avec plus de soin et d'honntet celles qui sont les moins honntes.
,

ris infirmiora esse,

23. Et qiue puiamus ignobiliora menibra esse corporis


,

bis

lionorem abundantiorem circumdamus;


,

et

qaae inhonesta sunt nostra


tein

abundantiorem honcsta-

habent.

24. Car pour celles qui sont honntes, elles n'en ont point besoin mais Dieu a mis un tel ordre dans tout
;

21. llonesta

aulem nostra

nullius egent; sed

Deus
tri-

le

lemperavit corpus, ci cui deerat, abundantiorem

corps qu'on honore davantage ce qui est moins honorable de soi-mme


, ;

buendo lionorem
25. Ut non
sit

sebisma incorpore, sed idipsum pro

25. Afin qu'il n'y ait point de division dans le corps, mais que tous les membres conspirent mutuellement s'entr'aider les uns les autres ; 2G. Et que
si l'un

invicein sollicita sint


20. l
tur
si

membra.

des
lui,

membres
ou
si

souffre, tous les

au-

unum membrum, compatiunomnia membra; sive glorialur unum membrum,


quid
p;ilitur

tres souffrent avec


lui.

l'un

des

membres a

quelque avantage, tous

les

autres s'en rjouissent avec

congaudent omnia membra.


27.

Vos autem

estis

corpus Cbrisli, et

membra de

27. Or vous tes le corps de Jsus-Christ, et bres les uns des autres.

mem-

membre
-X. Ei nuosdam quidem posu.it Deus in Eclesipriim)m aposlolos, secundo propbelas, tertio doctores,

deinde virlutes, exinde gratias curalionum, opitulalioiics gubernationcs, gnera

linguarum, interpreta-

tioncs

sermonum.

28. Car Dieu a tabli dans son Eglise, premirement des aptres, secondement des prophtes, troisimement des docteurs; ensuite ceux qui ont la vertu de faire des miracles, puis ceux qui ont la grce de gurir les maladies, ceux qui oui le don d'assister les frres, ceux qui ont le don de gouverner, ceux qui ont le don de parler diverses langues, ceux qui ont le don

de les intcrprler

683
1

I.

IN EPIST.
npostoli ?

AD CORiNTIllOS
tous sont-ils aptres? tous prophtes? tous sont-ils docteurs.
effet

634
sont-ils

29.

Numquid omncs

numquid omnespronumquid omncs gra-

29.

En

plietac?

niunquidomnes doctores?
virlulcs?

30.

Numquid omncs

tiam babent curalionum? numquid omncs [inguis lo-

qmintur? numquid omncs interprclanlur?


31

30. Tous font-ils les miracles? tous ont-ils la rce de gurir les maladies? tous parlent-ils plusieurs langues? tous ont-ils le don de les interprter?
31. Outre ces dons, ayez plus d'empressement pour meilleurs; mais je vais encore vous montrer une

/Eniulamin: autcm charismata nieliora. Et ad-

les

hue cxcellcntiorcm viam vobis demonslro.

voie beaucoup plus excellente.

ANALSIS
Per
tria squentiel cnpita Corintliios instruit
:

de Spiri-

cens

ts sancli dort

in hoc

autem duodeeimo capile de chaest, gratiis gratis

propter ipsos dantur

Cur ergo ca hubentes efferuntur? ipm enim, non : cur non hbenles, invideat; cm
aliis

rismatibus, seu doras grutuitis agit, id


datis. Ante

propter ipiosmet

data sint? Ilinc,


et in
ci

v. 8, 9, 10,

enudis-

omnia brevem

et

facilem datas rgulant, qu

meralis omnibus cliarismalibus,


tributis
,

novem gnera
infra

dignoscant en, seu qu Spirils sancli doua discernant

statim

v.

1,

addil quod

ab effectibus maligni spirils.

Uc

sp

repetit

rgula data, vers. 3,

quia necessarium ad hc Corinthiorum sanandavilia:Ab

statim, v. h, aggredilur spiriluales Corinthiorum gri-

uno et eodem sunt Spirilu

cur ergo ob ea dissidetis ?


;

Hc
est

tudines circa charismata

et

eorum usum sanare. Quia


!

Deus dat pro suo beneplacito


aut invideiis?

cur ergo nul efj'crimini,

ergo apud Corintliios, in fuie infirmas, charismata eranl


occasio superbi, invidi,
dissidii
,

Nonne saorum munerum dominus


12, ut

liinc in his

Corin-

Deus?

Jlinc, v.

egregia

Ecctesi comparatio

cum

thiorum

vitiis

sanandis, et conlrariis virlutibus insinuan-

humano corpore;
struclis
;

omni superbi,

invidi, dissidio de-

dis tolus est Apostolus in reliquo capile.


linc, v.
lict varia,

cunctis Ecclesi Corinlhi fidelibus, velul ejus-

h, 5,

G, multoiies repetil

qubd hc doua,
:

dem

corporis
et

membris,
sibi

pacem, concordiam, muluum


invicem serviendi inspiret.
vide.

ab uno lamen fonte manant, quasi dicens


cet

amorem,
;

studium

C-

Cur

dissidetis ob

qu ab

unitate proflunnt.Hinc, v. 7,
j

tera specialis in

commentario

usserit

qubd ad communeni ulililtem dantur ; quasi di-

PARAPHRASIS
1.

Intrim, fratres,
;

nolo vos Spirils sancli dona

alii

autem

facilitas

rcs iidei explicandi per scienlias

lalcrc

humanas;
qud cm idololalra
esselis, tune prout

2. Scitis

du-

9.

Alteri per

eunidem Spirilum datur Mes, miraalii

cebamini, seu veslr cuiosilalc, seu aliorum exemplo,

culorum mater;
nandi.

donum

languures et morbos sa-

seu ipsius diaboli suggeslionc

acii,

ad idola mula as-

sidue et frquenter ibalis (ibique maligno spirilu afflalos videbatis).


3.
flalis

10. Alii poleslas insigniora faciendi miracula;

alii

donum
ne bos confundatis cum afnendi
]i

prophclandi, seufulura pnedicendo, seu Scrialii

Ide quia

vidistis, et

pturarum ahstrusa explicando,


afflalus

sagacilas disceralii

Spirilu sancto; sed ut facile discernalis sancl

hominum,
;

quo sint;

donum variis

afflatos;

banc vobis irado regulam


;

Nemo

per Spiri-

loquendi liuguis
prelandi.
11. Hae

alii

donum

linguas peregrinas inlcr-

dbita cordis reverenli


teri, nisi

tum Dei loquens, maledicit Jesu et nemo poiest cum Jesum Dominum suum proliper Spirilum Dei.
differenti
:

aulem omnia inoperalur unus


ad

cl

idem

Spirils sanctus,

qui pro su voluntate, singulis sua

A.

Equidem donorum sunt

idem autem

dona

dislribuit,

commune
qud quis

loiius Ec< lsine

bonum.

Spirils sanctus,
5.

omnium donorum

fons.

Hinc ergo non


aut dissideat
la
:

esl

cfferalur,

aul invideat,

Dominus
G.

Et minisleriorum differenti sunt: idem autem quo dis[)ensantur.


El divinarum oprationum differenli sunt, seu
facilittes

sed opra pretium ol, ut onn.es, jux-

donum

sibi

dalum, commun! Ecclesia: bono

aJJa-

borent.
12. Sicut

diversx sunt

diversa miracula patrandi

idem ver Deus, Pater xlernus, fons


tentix, qui per

Dc'ualis et po-

unum quidem
nia
sli

enim corpus physicum, v. g hominis, esl membra lamen habet niulla, sin,
:
:

suam inlimam prxsonliam et virtutem, hc omnia operaturin singulis illa patranlibus:

gula suislocisctusibus deslinala


;

uni igilur Deo,

omnium charismatum

auclori, gralix

sed ita ni hxc ommembra unum sint corpus ita et myslicum Cl.ricorpus, unum quidem est, mulla lamen et diversa
singulos sciliect fidles,
ita

sunt agenda?; ob ea Deus laudandus, adoraudus; non


est

membra,
tos,

variis

donis diia-

autem qud bine quis sese

efferat;

nec est qud

habet: sed

ut

omnia

illa

membra,

seu fidles

alius invideat: quia


7.

omncs, unum
Ecclesia.

sint

taniummod
fidles

Christi corpus,

una

Cuicumque

ilalur taie aliquod

manifeslathr Spirils sancti virlus

donum, per quod non ad suam ei

13. Dixi

qud omnes
in

enim ns omnes
rilum,
in

Iiaptismo p<r

gloriam dalur, sed ad aliorum ulililtem.


8.
Alii

unum sint corpus; etunum et eunidem SpiJud.ii,

idem corpus compacli sumus, sive

quidem

Deo Ptre, per Spiritum snnfaculias

sive ethnici, sive seni, sive liberi, et

omnes eunidem

ctum ab co procedentem, dalur


fidei

allissima
;

spirilum hausimus.
||

myslcria,

per aUjssima principia explicandi

u,

Dixi

qud Ecclesi corpus multa habcat mem-

385
bra
:

COMMENTARIA. CAP.
elenitn lioc de ratione corporis organici est;
et

XII.

>86

qud
esset
1

li

im etaliqu infami

notali, sed bumiles, contriti,


,

mancuro,

ad omnia inutile foret,

si

unum

sanclificaii

per peenitentiam

contemni non debent

tantummod membrum; et qud necessari multa et varia siiu et oflicio membra requirit bine in Ectlesi
:

sedeum
sx'p

charitate foveri, ornari, et conservart; quia


,

Deo ebariores

et Ecclesiai

utiliores,

suis

sci-

sunt superiora, mdia, inferiora membra; al


sequaller Cbrisli

omnia

bcet precibus.
2i. Quae aulem in nnbis sunt per se dcora et ho-

membra.
:

15. Si pes, pars inferior corporis, dixeril

Quia lo-

nesta, nullis egent ascititiis ornamentis

sed Deus hc
est;
tri-

cum mdium non

liaboo,

sient inaniis

non sum de
:

lemperalur corporis nostri


ut eis,

membra moderatus
,

corpore:an propterea de corpore non est? Minime quia non situs membrum facil, sed uniocum corpore.
Per pedem,
inlellige

quibus deeus deerat

inajorem ornalum

bueremus.
25. Idque, ut inter omnia corporis
sit

infimas

Ecclesise

Coiialbiacse

membra, nullum

partes, seu fidles infimis locis et officiis

dcputatos;
si-

dissidium

sed ut omnia pari solliciludine sese vi-

quossubhc gurarguit, qud obmurmurabant;


nuil et solatur, asserens

eissim lueaulur et adjuvent.

qud aqualiter ac

alii,

sint

20. Et ul lanla
cordia, ul
si

sit

inter

illa

omnia

dilectio et

con;

de corpore
16. Et
si

Chrisli.

quid palitur unum, compalianlur extera


aflicilur,

aurirula sortem

Non sum
non
dii tain.
lise

oculus, ide

suam dcplorans, dicat corpore sum exlranea an ide


: ;

et

si

quando unum honore


sit

clera congau;

deant. lia

inter vos,
,

ejusdem corporis membra

est pars corporis?

Minime, propterrationemv. 15

non
liiiiu

sit

dissidium

sed mutua dilectio,

mutuim

auxi-

Per aurem,

inlellige discipulos,

dono sapiendocio-

el

scientiae privatos, sapientibus, doctis, et


:

27. Vos

omnes

eslis

corpus

Cliristi, et singuli
:

ve-

ribus invidenles
des, v. 15.
17. Si lotum

lios

ergo arguil et solatur, sicut pe-

Strm

eslis

ejusdem corporis membra


et ide

at

connexa,

ab invicem dependenlia;
corpus ad oculum esset redaclun,
officiis

mutuis vos invicem

adjuvare debetis.

ubi id per quod

audiendum?

Si uihil nisi aures, ubi

28. Et sicut in corpore nalurali Deus pro su voluntale varia

nares? Eosdem doect specialim qud necessaria sit membrorum varietas, quam docuit in gnre v. 14.
18. Propterea

membra

posuit

eaque variis usibus desti-

navit
|

ila et in

mystico Cbrisli corpore voluit varia

Deus varia membra posuit


et

in
,

cor-

esse

membra,

et varia cbarismala.
Cliristi

Ac primo quidem
Iegatos;

porc

quorum uuicuique locum suuin


,

su volunlale

non pro

inerilo

ddit.

munus pro Hoc et de

loco collocavit apostolos,

secundo

prophetas, qui fulura praevident, et occulta detegunt;


)

mystico Cbrisli corpore

inlellige,

quod Deus varietate


eos ergo
j

tertio doctores, qui

doclrinam evangelicam exponunt

membroruin

inslruxit, et

unumquodque membrum suo


illi

populo

quarto

qui virtute divin prditi, mirabilia

loco et officio

deslinavit, ut

placuit

perptrant; quinto, qui

donum babenl
septimo, qui

a:groios divi-

docel suo loco el dono contentes esse, et Dei voluntait

nils sanandi, sexto, qui alflictis, auctorilale, consilio,

submissos.

oper subveniunt
rcgiinini
;

temporalium

mine omnia membra rentur, ubi corporis harmonia?


19.

Qud

si

in

unum

rdige

rerum
29.

prsesunt; octavo, qui variis loquun-

lur linguis
:

denique, qui cas interprelanlur.


aposloli? etc.

20.

Non

ita

se rcs habet

sed per Dei voluntalem


,

Numquid omnes
etc.

Numquid om-

mine multa quidem sunt membra loco et officio diut omnia simul unum sint corsed ita tamen v. rsa
;

nes
,

50.
si

Numquid omnes
in

virtutes ? etc.
,

Minime quia
,

sicul

pus. (Resumptio probatorum


-2\
.

v. 12.)

lotum corpus oculus, etc.

v. 17, et sicut si

omnia

Non

polest

aulem ocu!u% quia

situ altior, et offisitu

membra
si

unum

redigerenlur,
el

ubi corpus? v. 19. Ita

cio nobilior, prudenleret


alise, et officio

verdireremanui,
:

minus

omnia Ecclesiai membra

cbarismala ad

unum

re-

minus nobili Oper Lu non indigeo. Ncque caput, pais corporis suprema, pedibus, velut
extremis, dicere:

dgireniur, ubi myslici corporis Chrisli harmonia?


Necessaria est membroruin
,

et

donorum

diversitas

Non

e.stis milii

necessarii. (liicsub
in

hanc diversilatem Deus pro suo arbitratu dislnbuit;


unusquisque
sit

figura oculi el capitis, pungil sublimiores,

su su-

suo loco et officio contcnlus; unus-

blimitate tumidos;

quorum faslum deprimit, indieans


sunt
illi
,

quisi|ue pro suo


\

dono commune bonum Dromoveat,

quod

eis necessarii

quos velut

viles sper-

juxia Dei beneplacitum. 51. Inter

nuiii.)

bxc autem charismata.


et et

zelate,

cl

Deo
Sed

22. Tant

.in

abest ut ul'nm corporis


despici possil
;

membrum,

tan-

expetite,

non majora,

ex vulgi judicio pluris sti-

qum

inutile,

quin im quae \identur

mala, sed potiora,


el prneler
via

utiliora vobis et Ecclesia;.

imbecilliora, sunt magis ad vilain necessaria,

quam

hoec

me hcusque
et

enumerata, superest
vobis
j

pleraque robustiora.
23. Ilinc ea quae vulg

qusedam excdlcnlior,
:

quam
,

unjam mon-

slrabo

bac
ad

est charilas

Dei

et

proximi, propter

putantur minus honesta,


:

Deum
qu

qiue omnibus

ebarismalibus supra

modum

majori et uberiori orualu circumdamus extrinsecs


el

pra'cellil,
niliil

Deum

ducit, et in

clum

evehit, et suie

ea quae

pudenda vocanlur, majori cura legimus. Sic


destitua

prosunl cetera

infirmi, vilibus deputati; talenlis, ut videtur,

S.

S.

XXIV.

Dix-neuf.)

587

IN EPIST.

AD COKINTHIOS
'

88

ClOtoMENTARIA.
Vers.

1. De

spiritualibus autem.-. Hujus capilis


:

excmplo

et

prav
acli.

consuetudine, seu ipsius diaboli

cum
liniil

praccedcnie connexio lixc esl

Caput prccdens
prsens pnescri-

suggeslione
;

Apostolus, dicens: Caetera ad Agapes, et sanctis,

Ad

simclacra muta, de quibus scriplum est


et

Os

simam Eucharisliam speelanlia

habent,

non toquentur.
id est, assidue et

bam; hocautem Inclpit, dicens De spiritualibus autem...; id

Eustes, supple eralis,


est, intrim

frequenler

dm

ad

ibatis.

vos venero, nolo vos de Spirils sancti donis ignorare. Tune in Bptismo, per Spirilum sanctum baptizalis,

Vidistis

ergo

tune,

sicul
,

et

nunc

videlis

saep

Pylhones et Pythonissas
tes
,

futura
,

multa

prdicennonnullas

communiter dabantur charismata


de quibus infra
et

spiritualia,

variis

linguis loquentes

praestigias

seu dona gratuila linguarum, prophtise, operaliomwi), etc.


,
i

oprantes.

quia circa ha;c dona,


,

Vers. 3.
videlis
j

Ideo. Scilicetquia vidistis, et quolidio

eorumque usuin multiplicit* peccabanl Corinthii


v. 4 dicelur; ide sine

ut

ne confundalis eos

cum

afllalis

Spiritu

mor

illos vull

de

iis

instrui.

sancto, sed ut breviter et facile discernalis ver et

Vers. 2.

Seins quoniam cum gentes

essetis...
:

sanct afllaios

Hic locus, propier suam brevilatem, est obscurus


brevior auleni nobis videlur et obscurus
;

Notum vobis

facio,

qud nemo per Spirilum Dei


Jesum.
:

quia ncsci-

loquens, seu sancto Spiritu afflalus, dicit anatiiema


jesu, idest, maledicil Jesu, blasphmai in

mus quod

tune ficbat, et quod noluin erat Corinlhiis,

quibus scribebat Apostolus.

Ad

ejus ergo loci inlelli-

Analhema
igilur
et

dicitur res execrabilis et


esl

exterminanda

gentiam, nobis necessari supplendura aliquid. Equi-

analhema dieere,

rem execrari, maledicere,


quod nemo potest
prolileri, nisi

dem
do
:

niulli

volunt hic Apostolum indicare gralise nc-

exterminandam

proiiuntiarc- Et

cessiiatem,

tum

in

malo vilando, tum

in

bono facien-

Dominum Jesum cum


affeclu DiCEUE,

debil veneratione, et cordis

sed quia hic de donis gratuilisagilur, ut ex sequen,

suumque Dominum

per

tibus palet

non ver de grali sanclicante

bine

Spirilum Dei. Facilis itaque, et brevis nola, ad dis-

probabilior, et aposlolico lextui conl'orniior inihi vi-

cernendum

quo

spiritu quis afflalus sif,

hc

esl:

delur eorum conjectura, qui putant Apostolum, ante

ipsum inlerrogate de Jesu.

Si

prompte,

si

constan,

onmia,

velle fidelibus Corinlhiis

dare notam facilem,


effectibus nia-

qu Spirits sancli dona discernant ab


ligni spirils. lia

divus Chrysostomus. Ut hujus nota?


;

necessilatem inlclligas, et textum claris percipias

ter conliletur Jesum Christum esse Filium Dei Kcdemptorem hominuin cl consequenter Dominum, cui parre debent omnes hic Spirilu sancto esl. Si ver dicit analhema Jesu, Grxc, anatiiema Jesum,
, ;

Notanda ad

intelligentinm.
,

id esl,

anatheinalizandutn
in

si

nomen

ejus execraur,

Adverte qud plerique Corinlhiorum elhnici


idolorum cultures ali<iuando fueranl
;

et

i
|

el
I

blasphmai

ipsum

hic spiritu maligno est. Et

tuneque

ftitu-

hece rgula,
illi
,

divo Paulo hic tradila, conformis esl


c. 4, v.

rorum

curiosi, sa^p syepis

ad vales ierant, qui

idolis
I

quain dabat S. Joan., Epist. 1,

In hoc

aderant. Yiderant ergo tune samissim Pylhones et

cognoscitur Spirils Dei: omnis spirils qui confitelurJe-

Pythonissas.

Im cm ad eos

scriberet divus Paulus,


afflaii,

sum
lins

Clirislum in carne venisse, etc. Jsus Chrislus, Fi-

Corinlhi erant mulli Satana? spirilu

qui futura

Dei, Medialor Dei el

hominum

omniuinque Doet

prsedicebant, variisque loquebantur linguis. Polcrant

minus, lutins esl religionis fundanientum,

qu'idem

aulem hujusmodi divinalores

et prxsiigialores iide-

unicum
etc.,

Ne enim
5, 12.

uliud est

nomen sub clo datum,


potest

lium catibus interesse, et eos perturbare. Mine D.

fundamenlum aliud nemo

ponere.

Hujus
lide,

Apostolus Corinthios volens de spiritualibus instruere


ante
eis

Episl. c.

Huic fundamento qui adhaeret

omnia necessarium judicat, brevem


maligno

et farilem

spe, charilate,

Deo adhaeret, Deo

placel,

Spirilu

notam dare, qu
afflalis

afflalos Spirilu sanclo discerspiritu.

sanclo esl.

lluic

nant ab
Scitis

Nunc ad texlum.
prout du-

qui non paret, ut


est,

qui non adhaeret, qui non subest, Domino Deo non adheeret, Dei non
,

qud cm

idololairae essetis, lune

Spirilum Dei non habet. Itaque


fdeli
,

cum

D.
:

Thom
Domi-

cebamini, scilicet seu veslr curiositale, seu aliorum

credulo tandem cl

dicamus frquenter

Vers.

1.

De spiritualibus

auleni, etc.; idest,

decha-

rismaiis quibus d'tati eslis, ut inilio Epistol.u dixi, volo vos insiruere. Vocal ea spiritualia ab auclore Spiritu sancto.
Scitis quoniam cum gnies essetis, ad siVers. 2. mulucra muta, pront (qtlSedatn mancipia) dueebaniini ( consuetudine, iiisliunir.neinajuium, et saci iliculorum, atque deinonis impulsu ) euntes, id est, ibatis. Ideo nolum vobis facio, quod nemo in Spii ilu Vers. 3. Dviltiquens. dicit anatiiema Jesu. In Spiritu, id est, per Qud cin ila sil, inpriniis Spirilum. Sensus est nullus per Spirilum Dei loquens .s; ire vos volo, quod esum vocat analhema, id est, Jesum exsecraur, Jesu maledicii, interilum ei et exterminationem imprecatur sed potis talis Jcsuinagnoscit el in vocal, quasi, auclorem gratis?, salulis, omniuinque donoruni spiri:

tualium. Hoc Paulo dicilur propter Judxos, qui de Spirilu Dei gloriantes, Jesu tamen maledicebani alque eum non solm Clirislum negabant, sed etiam dicebanl analhema. lia Cajetanus. Et nemo potest dieere: Dominus Jsus, nisi in Spiritu sancto. Dieere Dominum Jesum, id est, agnoscere, credere, invocare el pnedicare nomen Domiui Jesu, ejusquelidem profiteri, scilicet Jesum esse Dominum nosiruiu. Profiteri, inquam, et invocare uli oporlel, et uti proficuum est ad salutem. Hoc facere nemo potest, nisi in Spirilu sancto, id est, nisi per Spirilum saiielum. Fides enim, spes et oralio suul dona SpiriHaec dona ade non suul vels sancli; quasi dical stra, sed Spirils sancli, ut nec Jesum agnoscere et invocare es vobismetipsis possilis sedagnilio hacc et
:

invocatio

sil

Spirils S.

donum.

589
nus meus
ti,

CQMMENTMUA. CAP.
et

XII.

590

Deus meus. Corde non manu


,

Christo uniet

minislerio, non in
miiiistn.tioitem,

Domino. Porr attende ad vcrba


alterum jussit ulus la-

nostrum
I

amemus, adoremus' eum ul Dominum Dominas meus el Deus meus.


,
.

Dou

;i

seu tninislerium, l.diorem et sudorein


si

indieaet

quid ergo doles,

Vers.

4.

Divisiones vero

gratiarum...

Data

borare,

tibi

parcens

ait D.

Chrysostomus.

brevi et facili rgula ad discerneuda Sphius sancli

Veks. G.

Et

divisiones

opration. Crac, htp

charismala ; jam quasi medicus aecedit ad sanandas | yiy--*, eflicacia;, operalioncs. Syr.. et divisiones vir__/~* .-,.,.. 1 1 1! _! I. .*.! H 1*1 tll 111 f. li.M A -_. I! lutum; \i\ A(>i ISiMuinm sunt facilittes operandi diid est, divers* spirituales Corinthiorum a?griludines, circa baec spi_
_

..

rilualia

dona, corumque, usum.


iSola ad intelliyentiam.

versa miraculorum gnera.

Idem vero Deus, Pater lcrnus, fous deitatis, et


ornnipotentiae,

llaquenola qud apud Corinlhios, adhuc imperfeclos, et in lide infirmos, charismata erant ocasio superbiae, invidix, dissidii. Qui

qui per

virtutem

et

efficaciam,

suam intinjam prasentiam b:ec omnia supernaluralia


quod

enim majora dona perQui nulla aut

opra tur in singulisillapalrantibus. Non est ergo qud

ceperani, adverss alios effcrcbanlur.

qms pb

ea sese efferat, quia alien virtutis est

id

minora tantm babebant, adverss eos qui majora


receperant, ardebanl invidi.

operatur; et alieni muneris est id quod babet.

Non

esleiiam qud quisaliisinvideai


tur
\

quia liabeulibusdanest

Hincque ob Spirits sancti dona dissidebant pleri-

adeommunem

ulilitatem.

Sed

quod omnes uni


;

que Corintbiorum. Et in his eorum


contrariisque
eis

viliis
,

sanandis,
totus
est

Deo,

omnium donorum

auclori, gratias agant

ob ea

virtutibus

insiiuiaiidis
,

Deum laudent, ament, adorent. Sed


Dei benej laeitum
laborct, insudet.
,

est prseterea
sibi

Apostolus

in

boe capile,
;

id est

totus in relundend

unusquisque suo don.) contenlus, juxta

qud datum et
,

priorum superbi

lotus in cxsiinguend aliorum in-

commuiii Ecclesia3 bono ministret,


autem..., id est, cuicum-

vidi; lotus in inspirand


thiacaj
fidelibus,

omnibus Ecclesia; Goriomembris,


et studio sibi invieeui
,

velut ejusdem eorporis

Vers.

7.

Unicuique
taie

pace, concordi,
inserviendi.

mutuo amore,

que aulem datur

aliquod

donum,

per quod

ma-

Quod sedulnotandum
,

ctpraoculis assi-

nilcstatur sancli Spirits virtus et proesenlia;

non ad

due babcnduin

ad pcrfeelam texis intelligentiam. Ecce quod spcial ad Apnstoli mentein , nuncad verba.
Divisiones gratiarum. Grajc, discrimina charisma-

suam

ei

vanam goriam
-.i

datur, sed ad

utiutatem,
ail

Gra;e.,-p.,-

m/tfipov, ad id

quod expedit,

D.IIiero-

nyinus.

Ad

id

quod confort, Erasmus;


fideli

id est,

datur

tum, seu donorum graluilorum

id est,

cquidem dodan tur; hoc

ut confrai, ant exoreeal aliquod


g., ui

populo

utile, v.

norum sunt

diflerenti
,

diversis diversa

per hoc convertat infidles ad (idem, vel ut fid:

uni, illud alleri

elc.
scilicet Spirits sanctus,

les

conlirmet in lide

iiaquc ad ulilitatem Ecclesiae.


littrales.

Idem autem Spirits,

qui
:

Not
Nota
in

omnium

illorum

donorum
et

Ions est

quasi diceret
,

superioribus*vcrsibus lotain sanctissimam


;

Hultitudine quidem et varielate


elore, qui
evgfl inlcr

differunt

non au-

Triniiatem insinualam

v.

4, Spiritum

sanctum

v.
si

unus

idem

est

Spirits sanctus.

Ne

sit
I,

3, Je.-um Christian; v. G, Patrcin

seternum.

Qud

vos divisio ob ea, quai ab unitale manai

primo loco Spirits sanelus nominalus

est, el

ullimo

et ([lue Spiritu sanclo, paeis


L,'ratix

auctore procedunt. Pra>


graluita, neinini dbi-

Pater ternus, boe indicat inter diviuas personas digniiatis

sunt, id est,

dona

ordinem non esse, sed perleclam

sequalila-

ta; ut quid ergo ea aller alteri

invideal!

Cur ob ea

tem. Nota el qud spiritualia dona unieuique pers

ne

quis angatur animo?


dae
;

Ab omnibus
,

graine sunl haben-

sub divers ralione attribuuntur. Spirilui sanclo, qui


bonitas ctamorest, tribuunlur ut gratiaj, seu
ul

nemini dolcndum

ex D. CnYysostom.

gra-

Vers. 5.

Et divisiones

ministratiomm...

Gncc,
in

tuita,

quia ex

gra'uil

Dei

bonilate

manant. Jesu

discrimina minisleriornm, id esl, varia quidi


clesia

EcI

Christo, Filio Dei, Ecclesise Domino,

quam suo sanDomini,


sub
ipso
inini-

distrnVnta sunt ministeria

v.

g.,

apostolatus,

guineacquisivitelsibiglorjpsamexhibuitjaUribuuntur
ut minisieria;

episcopatus, presbylratus, daconatus, etc.

tum quia
:

i[>>ius est,

ut

Idem autf.m Domim


sia-

s, scilicet

Jsus Christus, Eccle-

steria distribuere

tum quia

ipsi, et

mini-

capot, princeps et Dominus, sub quo


i:
:

omnes

11

Slrat

omnis ecclcsiaslius ordo. Palri omnipolenti


,

vu

ininislri militant et Deo serviunt el quo hsec omnia nnnisteila conferunlur. Difl'erentia igilur in

totiusque polenlise fonti

aliribuunlur ut operalioncs,

seu

fficaciae,

quia ab ip-o omnis virtus et opcratio.

Divisiones vero gratiarum sunt. Gratis; per cdesiam, hsec uni, iila alteri datur et dividilur. Idem aulem Spirits, id esl, idemque Spirits sanctus est, qui ea omnia lavgi.ur cujus el dona vocaulur.
i.

Vers

divisa; sunt

\ rs. .'i. Kl divisiones minislrationum sunt, Grac, niimsterrerum. Minisieria quoque, inquit, vari di^iributasunt per Ecclesiam.
i

multil'anam per Eoelesiamdislribuli sunt. Idem verb Drus, qui operatur omnia in omnibus. Pro operatur, S. Ililaiius, lit. 8 de Triuitale, legil inoperaiur. Signilical inliinain prxsentiam, vim, et ellicac'ram, qu Deus intim omnia operatur, maxime miradona graluita *!e his enim agit loto capite
i
:

Paulus.
\

Idem aulem Dominus,


Deo,
lur. el

Jsus Christus, quout per quern ul lioniinem illa omuia conferunscilicet

Vers. G. Et divisiones operationumsunt. Opcrations item, hoc est, operandi facultaies, et impetus

Unieuique autem datur, etc. Hilarius lead id quod mite est. liicronymus, ad id quod expe* Cuicumque datur aliquod lnijusinmit dit; sensus ''si donorum, per quod inaniiestalur eumaceepisse Spiritum sanciuin. D.ilui, inquam, ad ulilitatem, nor propriam, sed totius Ecclesiae.
ers. 7.
jrit,
:

591
Olservatio moralis.

IN EfIST.

Al)

COKINTHfOS
quidem ex
pralcrea consianiein
coniidit

592

^
niinister, quo-

Cde Iheologiea, illamquc includit; sed

Hinc ilaque discal omuis Ecclesia!

modo
marum

semelipsiim in suo ministerio debeat intucri.


est, in

dicit in Deum liduciam, qu homo Deum hoc facturum, ul colligi polesl


9,

Omnipotenlis Dei inslromentum


sainte.

oprande

ani-

ex .Marti
In

23; Luc. 17,

o.

Jesu Christi
est, in

Ecclesia} principis ei

eodem Spiritu,

id est,

per

Domini minislcr

perficiend hoiniiuim refontis, canalis

Syrus. Alii gratia sanitatum.


id est,

eumdcm Spiritum, ait Grac, donatanationum,

demplione. Spirils sancli, graliarum


est,

donum

languores el inorbos sanandi per eum-

per

quem

charitas diffunditur in fidelitim cordi-

dem

Spiritum.
Alii operatio vir.TUTUM.idest, polesias

bus. Igtlur ut inslrumentum omnipotenlise divinae, petiis ci

Vers. 10.

subjaceal; eloinnia juxla Dei beneplaeiiuni

illuslriora et ceiebriora faciendi miracula, v. g.,

mor-

molom operelur. Ut minislcr l!edempioris animarum, cum zclo laborel, vigilet, ininspirationcm et

luos soscilandi
nic:idi, Ul Act.

quin etvivos miraculos morte puv. 5.

."J,

Talia miracula specialiler di-

sudel

in

salvandis hominibus sibi commissis. Ul gra-

cuntur virlules, SvauE;, quia divina virtus et omnipotenlia in


illis

tiaruin Spirils sancli canalis, effundat volis, verbis,

maxime

elucet.

exemplis

nihil

sit

in

illo

non sanctum

nihil

non

Ai.n prophetia,
cendi,

id esi.

donum

mm
,

futura

i\idi-

sancliGcans.

tum abstrusa Scriplurarum explauandi.


sagacilas discer-

Vers.
illa

8.

Alii quidem datur... Enumeral omnia


Alii

Alii discretio spirituum, id esi

Spirils sancli doua, quibus velus Ecclesia nobi-

nendi afflalus

hominum

quo

sint?

an Deo? an

lilabatur, et in noveni gnera clislribuit.

quidem

non?
Alii gnera linguarum, id est,
guis loquendi.

Deo Paire,

per Spiritum

sanctum

ab co proccfidei

donum
,

variis lin-

denleni, datur facilitas explicandi allissinia


sleria, idque per allissinia principia,

my-

v. g., sanctissi-

Alii interpretatio

sermomm. Grac.

linguarum,
seu

mam
ipse

Trinilatem, incarnalionem, etc., eo modo, quo

donum

linguas peregrinas interpretandi


alii

donum
sensont

Paulus sapientiam

loquebatur inter perfectos.


2, v. 7.

interpretandi quae

linguis peregrinis locuii sunt.

Vide dicta bujus Epist., cap.

Alii sermo scienti.4;, id est, facultas explicandi rcs


fidei, per scienlias liumanas, seu per ratiocinationem,

Non enim quisquis linguam tenet, idem arcanum sum sernionis lenel, ail Erasmus. Hinc duo do.<a
loquendi et interpretandi linguas.
cilat

Vide Estium qui

cxempla
logi.

et

comparationes. Sicut feciunt nunc theoper eumdem Spiritum.


eides.

Cajetanum.

Vers. 11.
id est,

H.ec

autem omnia operatkr...


efficit

id est,

Secundum,
Vers.
9.
;

Alteri
,

per vim in nobis occultara


mi-

unus et idem Spiri-

Non dogmatum, sed

tus, qui pro suo arbilratu el beneplacilo, singulis sua

raculorum
"js ab eo

id est, excellens in

Deum

Gducia, ad quid-

doua

distribuit.

iropetrandum.

Fiduci robur, qua; juxla


,

Nota

litteralis et

moralis.

Jomini

promissum

Erasmus. Haee

iides,

montes eliam transfrt ait miraculorum mater, nascilur

Snep repolit Apostolus et qud ba-c varia doua ab

uno

et

eodem

suiit Spiritu

et

qud ea Deus pro su

Alii quidem per Spiritum datur sermo Vers. 8. sapienti, facultas scilicet explicandi sapientiam, id est, allissinia mysleria Trinilalis, incariiationis, pra> destinalionis, ut explical cap. 15.

Alii prophetia, id est, donum futura pr.vdicendi, vel Scripturas, prasertim propheticas, explicandi. Quod uiriimque generali domine revelationis arcanorum

compi eliendi

potest.
et

autem sermo scienti secundum eutndem Spiritum, ut scilicet explicel quai ad agenda, moresque
Alii

tenlionum ourdis,

pertinent. lia sapientiam scienti distingua S. August. Alii sciefiam intelligunl, qu res fidei per exempla, comparationes, ratio, ics liumanas et philosophr

cogitalionum scilicet el inconsequenter actionum et sermonum; ut sciai annalur, an da:monis, an Dei vel angeli spiritu et instinclu proficiscantur. Ita ChryAnselm. Talc donum babuit soilomus, Ambrosius
,

Alii discretio spirituum,

cas explicanlur.

eodem Spiritu. Fides hic Vers. 9. est intelligentsia magna mysleriorum fidei ad ea couleinplandum et explicandum. Sic enim ad Rom. 12, dicit prophetas liabere prophetiam,etdebere prophetare, boc est, docere secundum ralionem fidei, il est, juxta mensuram intelligeuli rerum fidei s.bi Deo datam. Alii gratia sanitulum in uno Spiritu, per uiumi et eumdem Spiritum sanctum. Cliarismata sanationum vocal Apostolus, doua curandi languores et xgriludines corporales siveidliai iinposilionemanuum, qu csl oralio super Iwminem, S. Augusttno teste, lib. , de Daptismo, cap. 16. lia promillii Doininus, Marci 1G Super agios marins imponent, et ben habebunl.
Alteri fuies in
:

S. Hilarion, le^ie S.
Alii
riis

Uieronymo,
,

in ejus vil.

gnera linguarum
frequens,

id est,

donum

loquendi va-

linguis.

Quod quidem

admodm
feslum
Alii

Ecclesia priniiUv fuit ut in Aciis aposloloi uni maniin

est.

interpretatio

sermonum

obscuriorum, maxime
interprtes

sacra; Scrij lune, liinc olim in Ecclesia eranl, quorum oiicium eral i.ilerprplari

primo, eos

Aliioperalio virlulum, qualia sunl ex< Vers. 10. tare mortuos, daemoues ejicere, punire incredulos et impios perniiiaculum, uli S. Pelrus Ananiaiii el Saphiram miraculos morte puniv il, Act 5. lia Chrysost. et Ambrosius. Et sic distinguitur operalio virtutum grali sanitatum. |

dono liiiguaruiii peregriua secundo, illos liymnos caneb ni. qui obscura et alla mysleria afflali Spiritu sancio eruciabanl lerli, Epistolas sancli Pauli et alii rum ad plebm suant inissas publie exponere; quan, cas veriere in alias linguas S.c multi censenl S. Clemenlem Epistolam ad Hebrjeos, ex Uebro in Gnecum
qui in lu Eccle ie ex

proplietabanl

vel

verlisse.

Hc autem omnia operalur nus atque Vers. 11. idem Spirils. Solum nominal Spiritum sanctum, qui
in diviuis

amor

est

cui proinde bonilas,

et ex e

Huons distributio donorum Dei congruenter approorialur.

593
volunlate confert;
quia

COMMENTARIA. CAP.
h
veritates necessarix ad
id

XII.
sibi

594
invicem inservire.

compati,

sanandas Corinlbiorum supradiclas aegritudines , et exslinguen.est, ad connu retundendam superbiam

Vers. 13.
dixit

Etenim
,

in

uno Spiritu
Clirisli

Duo jam
:

de Ecclcsia

myslico

corpore

scilicet

"dam invidiam

cl on.ne

dissidium

componendum.

quil

procedunt; Quotiesergo dicit.qud ab uno Spiritu dividimini ob en, loties eis exprobral. Quare ergo que ab uno proflumil Spirilu, et quidem pacis auclore ? et pro su bon (ii.it qud ea Deus graluil
Quolies
voluntaie confert,
lolies

unum sit corpus et qud multa et varia habeat membra bxcduo nunc successive probat in sequen:

libus versilius.
|

Al primo quidem ostendil hic qud


simul et explicat quaiido et
corpus,

sit

unum

corpus,

quomod

l'acta sit

unum

nempein Baplismo. Et enim


sumus
et incorporati

exprobrat snperbo

quare

nos omnes
sive liberi,

fidles, sive Juda'i, sive etlinici, sive servi,

ergo ob alieuum et mer Rraluitum


Quolies repelil
bulio
;'.

munus
sua
;

inflaris?
distri-

Baplismo

insili

in

<[titl

inxqnalis hscc
,

donorum

Christo

Tactique
et

sumus unum

Christi

corpus

idque
infu-

Dei beneplacito pendel

qui

singulis ad

per

unum

eumdcm
in

Spiritum, qui nobis tune

communetn Ecclesix utilitalem confert


brat invido
:

loties cxpro-

sus est.

Quare ergo

lu

tibi

displicos?

Quare de

Et omnes
unum

uno Spiritu potati sumus

Dei beneplacito eonquercris?

Tu

quiS es,

qui Dei tui


aliis

Spiritum, etc. S\r.,cf nos omnes

beneplacitum xgr feras


qu.ui
eis

Aliunde cur
es! ? Nibil

invides

kausimus. Ainbrosius,
dupliciler
inlclligi
;

Grxc, in unum Spiritum unum Spiritum potavimus. Quod


:

propter te dalum

est ergo,
;

nul

potest;velde

spirilali

potatione

qud
aliis

hc

quispam

sibi placeat;

nul displiceat

aul ab

Spirits sancli

quo sumus omnes

infusi et irrigati in

dissideat; sed est,

lenli,

Deoque
1

grati, juxta sibi datum,

qud omnes, su sorte concommuai Ec-

Baplismo

vel de bauslu gratix

Spirits sancti, seu

de bauslu Spiriis Christi, per polationem calicis eucharislici.

clcsia

ulililali

laborent.

Utrumque sensum

affert

el

approbat D.

Vers. 12.

Sicut

enim corpus cndm est... Pul,

Ghrysostomus.

qud eherrim compnralionc sensibiliter ostendt muneribus efferri debeanl ; nec nec majoribus dilati
qui minora laniin habent sibi displicere, et aliis in-

Omnes uno Spiritu potati sumus,


sostomus, venimus ad
neni,
In
est

id est, inquit

Chry-

camdem mysteriorum
et

initialio-

edem mens fruimur.


unum corpus baptizati sumus,
:

videre, alque ab eis dissidere


cifie viverc, sibi

sed qud

omnes paauxi-

invicem inservire, et

muluum

unam

largitus

lium pnestare;

qui.) scilicet

omnes ejusdem corpois

mensam

et

unam
:

ddit irrigationem.
dixit

Idem san-

membra Sien

et

unum

corpus.

clus

Cbrysostomus

Sed cur non

eodem corpore

enim corpus physicum, v. g.,bominis, unum

nutrimur, et
dixit

eumdem

bibimus sanguinem? Quia

cm

quidem est corpus, membra tamen iiabet multa, singula suis locis et suis usibus deslinata
;

de Spirilu, utrumque significavit et sanguinem


;

sed

ila ni

et

carnem

per utrumque enim uno Spiritu potamur.

hxc membiorum
corpus.

mullitudo,

unum

sit

lanlummod

Idem sanctus Pater. Juxta banc nlerprelalionem, qux

maxime
;

naluralis videtur, de euebaristieo

polu

bic

Ita et Christus, scu christianismus

unum

est.

agitur, sicut pris de

Baplismo aclum est; sensusque


et

mysTicum corpus, multa quidem

et
,

diversa

babens
is

est,

qud nos omnes unum


:

eumdem

Christi

Spiri-

membra, nimirm

singulos (ideles

suis variis do;


illa

tum potavimus

scilicet,

cm

ex calice euebaristieo
in

dilalos et officiis dcslinalos;

sed omnia

myslica

sanguinem ejus bibimus. Itaque non (anlm


Christi corpus nali cl incorporati

unum

membra simul sumpla, id est, omnes simul lideles, unum suul lanlummod mysticum Christi corpus,
una Ecclcsia. Debent ergo non
efferri,

sumus per Bapti-

smum

sed eliam

edem

esc, puta carne et sanguine


in

non invidere,

Christi,

alimur omnes

Eucharistie.

Idem corpus

non dissidere

sed uniri, sed

mutu

diiigere,

mulu

sumus, eodem Christi Spiritu vivimus, edem alimur mysticum, quod est Ecclesia, ac consequenler in ipsum Christum, qui , uli jam dixit, est quasi corpus tolius Ecclesiic. Baptizuli id est , Baplismo incorporati sumus. Sive Juda'i , sive genliles, sive servi, sive liberi. Seryos anteposuil libens, ut innueret in Christo nibil inscilicet Christi
,

Dividens singulis , id est , dividens unicuique privatim, p'culi. rili'!-, propri; vel potins propria, scilicet cuiqne, dona el charismata. It:> S. Hieron., prout vult, scili ci ipse Spirits. Prout vult, idesl, pro su ipsius volunlate, quam cum Paire Frl toque communetn babel ut divina doua dispenset ac distribuai in ho,

mi

les.

Vi RS.
lialiei,

1"2.

Sicut enim corpus, naturale


unum
est,

puta hominis,
pulii

elc; unum

animale, ilicel corpus


et

secundm id quod ait de iis ler hos esse discrimiuis qui sunt in Christo Jesu, Gai. 3 : Non est servus, ne:

que

liber.

Ecclesiam, cujus varia sunl membra, et ipse est capul. Capul Pt corpus dicilur Christus pro te ineffabiiein unitaleiu capitis etinembmrum. Bujus
,
I

Kl omnes in uno Spirilu potnti sumus, scilicet in calice Eu< harislix unum Clirisli Spiritum cum sanguine

membra ergo lolius corporis capul Christus est nes lid les, una cum Christo capite, corpus hoc
:

ommyeuni-

Omnes uno hausimus Code Grxea quxdam habent potu potnti sumus, ut scilicet unum eiimdcmque ex co
:
I

hrisii

Spuitum
singula

partic.ipemus,
vivifient
,

qui

per omnia perel quasi


;

sliciim conslilueutes.

Vi rs. 13.

means
in

membra
:

et suis f'unctionibus

Elenim

uno Spirilu. per


,
>

unum

reddit id >nea. Q. d.

demque Spiritum sanclum

omnes nos in unum corpus baptiza sumus. Docel Apnsli lus, quando t quomod Gdi les facli sint unum corpus videlicet in Ba lismo,
:

per queui
lis illius,

sunt Christo, elfacti membra coi poin quo Christus est caput. In unum c-rpus
insi;i

sed et ulimur, scilicet carne et sanguine Christi in Eucharistie. Nain ex un specie Eucharisli:c, scilicet vin, alleram panis, id est, ex polu cibum inteliigit; uti contrario ex panis specie vint speciem

membra inserti eodem alimenlo

in

Non laulm nali sumus, idem corpus jam dictum

595
csc, sanctissim Eucharistie;
lies
:

IN EPIST.

I.

AD CORINTHIOS
[T

59C
qud animadver
ofliciis

unum

ergo

sumusom-

destinatos alloquitur. Arguit eos,


tentes
alios superioribus loris
et et

sumus lamcn et multa. Nam et corpus non est untm memVers. 14. brum... Ad perficiendam incptam Ecclesiae cum

dputtes,

obmurmurabant;
exiranei. IIos
affiruians

suorum ministeriorum perla si, couquerebanlur, qud essenl quasi Christi corpore

corporc

humano comparationem,
membra. Ai

restt

probandum

aulem

sic arguit, ul

doeeat et soletur,

qud Eccle ie corpus, sicut et corpus


ta et varia habet

humanum, mul-

qud non minus sinl de

Christi cor] ore,quim


deslinati
:

quia hoc per se clarum

qui superioribus locisel ofiiciis sunt


i

quia

etevidensest.nec egel probalione; aliisassurgitApostolus, affirmans generaliler

munus non
Chrislo.

faciunt Christi

membrum,

sed

hoc de ratione corporis

unio

cum

esse.

Nam corpus organicum, non est unum lantummod membrum; mancum enim
et

Vers. 16. Et si dixerit aut.is... Hune versum eodem modoac superiorem explica; per aurem iniellige

ad omnia

inutile foret:
distin-

audientes, djscipulos, intelligenti ctscicnii pri-

sed necessari multa et varia requirit membra,


cts et differenti loco et munere,
Snferiora;
ita

vatos, obniurmurantes

qud

docli,

sapientes, doclo-

alia superiora, alia

resque non

sint.

Itaque

omnes

hic invidos et obniurfigura, quasi

tamen ut omnia

sint qualiter corporis


cl sequaliter

murantes alloquitur sub hc

dicerct

membra,
simul

sequaiiter de corpore,

omnia

Obmurmuratis vos, qui


doua recepislis
;

nulla, aut qui

minora tantm

unum et. idem corpus. Hoc generaliter affirmans Apostolns, affirmai et speciathn quod probanhabet de Eccle>ifi,
scilicet,

aliosque suspicientes, et ipsis invi-

dentes, dejicimini, et vos quasi Christi corpore alie-

dum

qud necessari Ec~

nos repuiatis. Sed bono eslote animo, etejijm nec


lus,

si-

clesia;

corpus habet multa


:

et varia et diversa

membra,
Christi

ne munus, sed unio cum Chrislo,

facit

membrum
chased
veslr

situ et officio differenti


ita

superiora, mdia, inferi ni;

Christi. Itaque
ritale,

hanc unitalem servantes,

(ide, spe,
;

tamen

ut

omnia
Christi

sint

qualiter
et

corporis

non curale de loco

cl de officio

membra, de
corpus

corpore,

omnia simul unum

sorte contenti, Dcique voluntati submissi, vestro fun-

Christi corpus. Ecclcsia ergo, christianismus, sicut et


natiirale,

gimini munere.

unum

est et multa.
;

Hoc

posilo, recor-

Vers.

17.

Si

totum corpus occlus... Eosdem


solari;
ipsis

dare nunc scopi apostolici

scilicet, spirituales

Coriu-

pergit instruere et

speciatim

dicens,

thioruma'gritudincscirca charismata sauarc; alLorum

qud non possint omnes superiores


tes esse, sed
j

et uobiliores paret

superbiam retundere;

aiiortini invidiani

exstiugucre;
et

necessarium

sit

ad corporis ulilitalem

omnibus coucordiam, nuluuin amorcm,


sihi invieeni inser.iendi inspirare, ut
"vers. 4.
ficit.

studkim
est

dcorum,
Si

ut alise sint.

jam

dicluin

totum corpus ad ocultim redacium

esset

ubi id

Jam ver artem

mirare, qu bajc omnia per-

per quod audiendiiin? Si nihil

nisi aures, ubi


;

nares?

Vers. 15.
tur

Si

Idem
dixerit pes
:

intellige

de mystien Christi corpore


ubi
discipuli? Si onuies

si

omnes

Qioniam... Aggredi-

essenl doclores,
ubi audientes?

doccnles,

primo inferioruin Ecclesi Corinthiacse


Fidles qui nulla

mem-

brorum sanationem.
sorte non contenti,

dona recel

Vers. 18.

Nunc autem posuit


;

Hoc

forel

incongruum.
Dei:s...

Ut doeeat

perant, aul qui minoribus lantm erant donati, su

eos suo loco et officio contentos, commiini Ecclesise

obmurmurabant,

et

conquerchan-

bono pro
tate varia

suis yiribus labor: re

recurrit ad

i'ei

volun-

lur quasi essent corpore exiranei. Ut bos Apostolus

tatem, jam ssep allegatam. Sicut Deus pro sua yolun-

argut et simul instrut, atque soletur, per prosopo-

membra
ut
si

posuit in

humano corpore;

sicque

paeam inducit
partes, su

inferiores et

minus pra-cipuas corporis


majores

collocavit ea omnia, et ad

sorte

non contentas, sed murmurantes,

officinm

locum aut

snum proprium destinavit munus mulaveris, corpus


et

et sese conquerentes,

qud

alia: ipsis sint

et

universum

perdideris.

lia

de

mystico

Christi

pracslantiores

corpore; Deus illud varietate


inferior; Si
:

membrorum

etdiver-

Si pes, pars corporis


tius corporis

pes.,

inquam,

to,

silate

donorum
et

iaslruxit;

unumquodque nieiubn,m

onere gravalus, dixerit


sicut

Quia locum m-

suo loco
sic, et

dium non habeo,


pore.

manus

ide non

sum de
:

cor-

muneri destinavit. Iiaquene examines cur cur non sic; Slifficiat tihi scire qud Deus ita
erg sulijicere divina volunlas
;

An

propterea de corpore non est? Minime

quia

volait

Dei Foluntatem adora ; penetrare ne lenlaveris.


s est
:

non

silus,

nec officinm faciunt

membrum

corporis,

illi

sit

lu

sed unio

cum

corpore, cl informalio ab edem anima.

voluntati

rgula;

illi

lotaliter

submissus, tuque sorte


sit

Subhc

figura

Paulus intimas Ecclesiae Corinthiacse

contenais, labora pro tuo inodulo. Pes


et

suo loco

parles, id est, fidles inferioribus locis et minisleriis


nlelligit
, cap. 10, v. 17; ita Chrysost.,et pulchr Cajelan., hic. Nam et corpus non est unum memVers. 14, 15. Minime. brum... ideb non est de corpore? q. d. Insinuai Apostolns istiusmodi querelas fuis-e inter Corintliios, propter donorum et minisleriorum dispa-

munere contenlus, quia

sic volait

Deus,

omnium
,

plativse.

Quo

in
:

gnre doctores sunt ul oeuli


explieai

diseietc.

puli ut aures

quemadmodm

Thomas,
,

Num

id est, si Si totum corpus ocutut, etc Vers. 17. totum auris, ubi nares? Sic igitur et in corpore niv-

stico, etc.

rilaiem.

Vers. 16. Et si dixerit auris, etc. Per anrem et ..i . ._...... inlel oculwn quu: snnt sensuum instrumenta, po^sunt :ii ligi, qui in Ecclesi vacant actionibus vilae contem:
-

Vers. 18. Atver Deus


'

Nunc (.idem
humanum

posait

Puis membra,
,

etc.

An n n r.i>;.im compositum
-.

ut esset corpus s sic inslituil v vii'iic mAmliriQ situ et officio diex variis membris

stincti

COMMENTARIA. CAP.
voluil, quia es t conduCrealor et Dominus. Sicantcm inferiorem fuisse et ob i(J Deuui cibile. Proderit Ubi
rp

XII

598
Domini, indigebat minislerio Marcollocatum
:

et audiens

the,

ait

D.

verbum Thomas.

Aut iterum c\ruT


tis Mini

superiori
ill

loco

landabis in aternum.

Vers. 19-

Quo-d

si

essent

omnia

cnuh

meh-

NON POTEST DICERE PED1BUS,


!

illfilIlO

pOSitlS

NON ES-

briim... Eepetit

quod jam

pluries dixit, seticet In

my-

necessarii. Eteniin sine pedibus, caput de

iicin corporenalurali, Slyeo Christi corpore, sicut et diverslatm : hoc dix cessariaq esse membrorum modo et sensibiliori, sup-

loco non po.-set dimovere; sine niolu autem plcraque

'

sua consilia

non posset peragere. Sub


sic

capilis figura

prelatos alloquitur Aposlolus, eosque monet,


;

qud
illis

v. 14,

v. 17.

Sed hcnovo

inferiorum suorum oper

indigeant, ut

sine

::r:^ s^:^teS::r; i met non


s
j

foret corpus?

nicum, sed

Ad quid mancum et

utile?

esset corpus orgaintellige

furent inutiles.

Omnibus ergo
iu

subliniioribus, per

inutile.

Idem

de my-

caput et oculos figuratis, et


tlbus dicit
I

sua sublimilate tumen,

stico Christi

mum,

si

omnia

san maxicorpore. Incongruum iorel adunum redigerenlur, sive charismata

Diguilalcm

spectatis

ad necessilatem
seipsis

non

allcndilis. Atlendile itaque


et

qud

pen-

uni tanlm darentur darentur omnibus omnia, sive


I

deaut

mutuis auxiliis egeant omnia unius corporis


Etiaui vilissimorum

membra.
|

membrorum

oper,

im

omnia.
Vers. 20.

Nunc

autem multa

Nunc autem
:

cliam ornalu, tamcapui

qum

loluni corpus

indiget;

,j

reshabet; sed Eccles a, per Dei voluntatem non itase membra, corpus naturale, habet multa quidem sicut et sint unum corpus, et sic multa, ut omnia simul
sed

|
j|

pede enim uno elaudicante, claudicat pleuitudo Ecsupercilium unum abrasum lolam faciem miro clesiaa
:

modo dformt;
Vers. 22.

D. Chrysostomus.
ait

Ferrum

potest

omnia
bra,

et

corporis nieni sigillatim sint unius et ejusdeni sive superiora sint, sive
qualiter

quod non potest aurum,

Ambrosius.

membra,

Sed

multo magis qvje videntur

mdia, sive inferiora. Hic itaque et heusque sumpiio propositions v. 12 factse,


parles probataj.

versus est quasi rc-

|!

Quasi non

sufficial dixisse,
,

qud

inferiores sint ipsis

per

J j

superioribus necessarii

addit et

qud

toli

corpori

Unde concludendum

restt,

qud p-

Eeclesi sint

rm
sed

refert

quo

conslilulus; in loco aut officio quis sit

maxime necessarii; et temnendi, sed cum charitate fovendi.


Qu.e
null

ide

non con-

maxime

refert ul.unusquisque, Dei

voluntatem adfungatur.
j!

videntur infirmiora

imbecilliora

ulpole

implens, suo

munere, juxta
et

Dei
:

donum

firmilate prsedita, v. g.,

cerebrum

iuleslina,

Multa sunt ununi


rentia?
l'bi est

uimm multa

ubi est ergo diffeest mi-

sunt

quod cxuperat,et ubi est quod

nus? D. Chrysostomus. Non potest oculus.... Castigalis, inVers. 21.

mult magis ad vilam necessaria, qum plcraque robusliora. Sine ossibus multis conservatur vita; sine cerebro, aut inlestinis conservari non potest. Vers. 23.

Et

quve

putamus ignobiliora

Corinthiacae mistructis et solatio sublevatis Eccleshe seu iis qui minoribusdonis eraul affecti, nunc

quam
qu:e

necessitatem.altendenles, ignobiliora,

Ad Grc,

noribus,

magis inhonorata, seu honoris vacua, v. g., pedes, et


;

sermonem

sub ventre, quai inserviunt egestioni, honore tumidi, ad- I uberiori, id est, ornatu majori extrinsecs circumdabus acceplis, intumescebant et vanitatc
dirigil

ad eos, qui majoribus charismali-

faverss inferiores insolescebant. Ut autem horum stumetarroganliam dprimai, ostendit qud bi, quos

mus. Honor,

hic, vestitus, ornatus.


:

Et
illa

qu/e inhonesta... Indecora


Ilis

qu vocamus

pu-

ut viles spernunt, sint et ipsismet majoribus


EcclesisB

et loti

denda, genitalia.

plus

decoris adjungirnus, seu

maxime

necessarii.

majori cura tegimus. Rect dixit, qu videntur,

qu

Non potest prudenter etverc occlus, quia situ almanui, quia loco minus lior et oflkio nobilior, dicere
alio et
officio

putamus... Nihil enim iu nobisest ignobile et inhone-

minus

nobili
et

Opra tua non

stum

quia opus est Dei.

Ilis

verbis et simililudini-

indiceo.

bus doet Aposlolus non


ns, pauperes,
deslilutos
iiileiitrs,
;

modo

minores, iufirmos,

s-

Elenim manus, multa


slai ebsequia,

quidem necessaria oculo praipsi

omnibus, ut videlur, donis

et talentis

qmc

sibi

oculus non potest exhi-

sed etiam atiqu nota infmes,

verm pee-

bere, v. g., lueturcum nehedalur; kcsumciualetsana!.

conlrilos,

humiles; hos, inquam, omnes


;

Sub hc

oculi figura doctores

et contemplatives,

conlemni non debere, sed foveri, conservari, ornari


quia sa^p

seu

sapienliae et scientiae

donis

ditatos alloquitur,

Deo

gratiorcs et ide Eeclesi, suis

preci-

eosque monet, qud


res
;

licet officio sint activis subl'unio;

bus et

nieritis

sunt

maxime

necessarii.

lioruni

lamen indigent oper


si

sicut Maria sedens

Quod orgameum. Nunc autem m Vins. 21,22. Non


Vers.
\

19.

essent

etc. Intellige

corpus

esse corporis

FCSi

grj.

multa, etc

sic igilur et

l'.ociesia.

mutml.

potest autem oculus dicere Sed multo magie qu videntur membra corporis infirmiora eue, etc. Per membra infirmiora ureipiiml venlrem cl ventre contenta. Venter enim quasi
..

ciilina cl

nulrix tolius corporis,


dispertit,

hris

cibum coneoquitet

qu singulis nienimaxime uecessarius

esi vit et corpori.

qua; putamus ignobiliora membra honor em abundanliorem circumdamus. .Membra ignobiliora suul pedes, ait Clirysost. las honorent abundanliorem circumdamus, idest.diligentiseos custodimus, vestimus, calceamus elegancalceis, vel ocreis eos ornamus et tilnis crepidis communimus, ne in saxa inipingant, ne incedendo ldantur, ne nimio frgore vel immore ali.juam intemperiem noxiam, qu.e in stomachum etcapui redundet eonlrahant. Et qu inhonesta sunt nostra, abundanliorem konestalemhabcnt. Inhonesta mtelligl veremla. lia S. Ghry-

Vers. 23.

Et

bis

5*JJ

W
Observatio moralis.

EHST.

AD CORI.NTHIOS
Vers
20.

cw
si

Et

quid patitcr unum membrum...


patitur,

(htwvidentur infirmiora...

Qu putamus ignobiliora...
intuetur.

Revcr quando unum

compaliuntur clera, et

Homo
liinc

videl ca

quparenl, Deus aiitem cor


distal lerr

lamspc falsumel

lallax .judicium liominis. Ilinc


;

quando unum honore aflicilur, clera llnlur. Hanc e.midem concordiatn , unionem, affeclum, sibi io.i-

quantum clum

tanlm cogiiationes
fatit,

cem

inserviendi studium

omnibus insinuai
in bis

el

sup

Dei diffrant nostis.

Deus sap pluris

quos

ribus et inferioribus.

Omnes ergo
;

versibus allo-

ronlemnimus etspernit quos magni facimus. Nullum


ilaquc spernamus
:

quiiur
ui ail

ut palet

ex sequenlibus. Tria
scilicel

aulem

oinnes Dci judieio relhiquamus

D. Cbrysostomiis
:

non abscindi, scd

intrim per chariialem et humililaiem foveamus, cu-

exacte esse uniios

allerum alterius simililer curam

remus, adjuvemus, liouorcmus, orncmus eo; maxime,


(|iii

gerere

existimare

communia
lia;c

ea

qu

acciduut.

despecti el derelicti videutur.

Qum

sxp, qui

vi-

Vers. 27.

Vos autem estis corpus Christi... Ne


superiora di\erit, explicat
estis

les et

contemplibiles apparent
!

hominibus, Deo sunt

quis ignoret ad quid

ptatissim

Qum

s;ep quos ut infmes aspiciunt honolati,

expresse el compara lionem applicat.

mmes,
mine
bus

quia

qudam aliquando macula


Immiles et
conlrili,

scd

Vos omnes

corpus Christi mysticum, et singuli

sanclificati,

Deo sunt

pleri-

veslrm membra

e-tis.

que graliores, ettoli Ecclesi,


ufiliores
!

suis

merilis et preci-

Membra de hembro, U

pilons, id est,

commembres,
et

Qui minora doua Spirits sancti


;

accelar-

compartes ejusdem corporis, membra connexa


invicem dependentia, et ide muluis inter vos
adjuvandi. Grc., hodiernus habel,
h. jKpovs, id est,

ab

perunt

visibilia

eis

plermque Deus maximam


Gagnus.

officiis

giltis est

invisibilem gratiam, ail

membra
sic

ex parle,

Vers. 24.

Honesta autem nostka...

facis, oculi,

pars

membrorum
Sunt enim

Sicut enim vos,

cora.

manus non egent ascititiis omamentis, quia per se dUne addit, ne quis majorum laidatur ob dicta
Sed Deus, rerum omnium auctor
temperavit.
lia

Corinlbii,
Cbrisii

non

e-lis soli
estis.

corpus Chrisli;

nec omnia

membra

et alii fidles

membra
:

super is.
,

Chrisli. Syr.,
nc'ii

membra

in loco vestro.

Juxla banc lectiosetisus est


isli

quam

sequitur D. Clirysoslomus,

Grc,

conlemperavit. Italic

diceremus,
:

bilanciaio
il

Singuli veslrm eslis

membra
,

particularia Cln

suo

e contrapesalo, ait

Menochius

nos aulem galiic,

loco et ofticio deslinala

juxla diversa dona vobis

contrebalanc

id est,

bac temprature moderatus est


eis,

Deo

collata.

corpus nostrum, seu corporis nosiri membra, ut

Vers. 28.

Et
le
:

quosdam quidem posuit Deus. Sicorpore


sic el natura'Ii
:

quibus nalur decus deerat, majoreni tribueremus

cut v. 18 dixit
suit

Nuuc autem

po-

orualum. Dicitur autem Deus boc


inslinclum
,

fecisse, scilicel per


,

Deus membra,...

de mystico Chrisli corpore,

quem

nobis ddit
,

membra qu minus
officium vilius

seu Ecclesi, dicil


ut

El quosdam quidem postal Deus,...


sit

videntur dignitalis habere


est, diligentis tegendi
,

el

quorum

indicet

qud Dei volunlate nala

diversitas

et majori

ornatu honorandi,

locorum eldonorum;et ide unusquisque Dei voluntali

ut quibus nalura deeral, darclur ab arle.

subinissus, suo loco et officiosit contentus.


est

Vers. 25.

Ut

non

six schisma-..
sil

Idque ut inter
;

Pbimum apostoi.os. Ilc

prima dignitas Ecclesi:


:

omnia corporis membra, non


tra,
sibi

dissidium

scd con-

posl Chrislum sunt Ecclesi fundamenla

Ecclesia-

mutua concordia,

sollicitudo, dileclio,
in

ad auxilium
conspirent,

rum

principes

lidei saiorcs, capila


:

(idelium et duces,

muluo prstandum. Omnia


consulant.
et

unum

patres primarii

religionis fundaiores.

in

commune
2

Secundo prophetas. Sunt quasi


tate student nobis
,

oculi

qui occulta

Thopb. Voonntur, ait S. Augustin., verenda inhonesta non ex natur prima instilutione, sed quia posl peccalum in iis masost.,

Ambros.

ut

communibus membris,

elsi

lib.

relract. 7,

xime rgnai co

ic'pi:euiia, qu legi mentis rpugnai, pudet enim bominem deque homini puden. a est quasi dominum, qud membrum hoc ita sibi senlial rebelle. Hc abundantiorem honorent kabent id est h r diligentis et honcstis legi m us aique veslimus ut etiam si |iiis loto corpore nndus sit, hc taiiien me.iibra nudari non patialur, ait Theophylactus. Honesla autem nostra, pula oeuli, faVers. 24.
: ,

long infra se posilis, avertere et profligare niala qu patimur. Sire (forialur unum membrum congaudenl omnia
,

membra.

Cloriutttr, glori aflicilur;

lur. SyrilS, exultai

Grc gloriftca unum membrum, congaudenl omnia


,

membra. Cyprianus,
lalur

episl. 12 et 52, ita legil

Etsilce-

membra. Vers. 27. Vos autem eslis corpus Christi, de. Vos (id est, Ecclesi in qu volo omnia qu de corpore

unum membrum,

collcelanlur et clera

naturali dixi, p;T similitudinem intelligi el compleri)


estis

cis,

manus, qu sunt membra


,

boriestiora cl nobiliora

corporis nullius honoris hahent.

egt.nl

quia per se salis decoris el


ei cui

boc
1res

est,

membra de membre, i<i est, membra membrorum, cominembra, compartes. Q. d.: EsiN confiaejusdem
lia

societatis et corporis

mystici

seilieet

Sed Deus temperavit corpus,

deerat,

tiorem tribuendo honorent, niajorem seilieet

abundancustodiam,
;

curam, amiclum, orualum. Vers. 25. Ht non sil schisma in corpore, etc. sic jgilur et in corpore mystico lieri oporlet. Vers. 20. Fit si quid patilur unum membrum compaliuntur omnia membra. Compaliuntur ( ut sic membrum patiens dolore levelur) non per communio-

ns n

cladis, sed per solalium cltarilatis, ait S.

August.,
,

episl. 135.

Compaliuntur aulem non doloris affeclu, sed amoris

beati nostris malis


:

Clirysoslomus. Singuli aller alterius r.embra, id esl, membra invicem connexa et dependentia. Quasi ilieat Paulus Eslis, Coriuthii, membra ejusdem corporis Christi, pula Ecclesi- ergo non sint schismata inter vos, unus abum non spernat, non invideat, non doleal, sed juvet, amet, gaudeal; quisquia sic (|ue suo loco, gradu, ofticio sii contentus parliceps ei il non tanlm sui boni sed et aliorum sieul pes ambulat pro oculo, eic. lit quosdam quidem posuit Deus in EeVers. 28.
Ecclesi.
: ; :

quatens ex

cliari-

clesi

vrimm

apostolos.

utcaput;

sewdb

propltelas

tiOl

C0MMENTAR1A. CAP. XIL


||i

delegunt et futura pnevidenl.

pore, Chrisli corpus. Ojn ns sunt

Tertio doctores

qui quasi lingua

doctrinam ab

bra connexa

et se

eommembres, nieminvicem depeudentia quorum


;

aposlolisaccepla.il, exponunt populo.

unumquodque niutuo aliorum


autem dicunlur
,

auxilio

opus habet.

Hc

Deinde virtutes, scu miraculorum pairatorcs, sunt


quasi manus.

ut unusquisque suo loco et officio

coutenlus, pro suo dono


id csl, qui

commune bonum

Ecclesire

Exinde chtias curationum,


be;it

douuin ha-

promovere sludeat.
Vers. 51.

morbos sanandi.
in

/Emulamini autem ciiarismata... Syr.,


donorum ampliorum
,

Opitilationes. Qui fralribus suis

infirmitale

quod

si

zelo teneamini

ego udliuc
:

aul necessitale opilulantur, non miraculos cos sa-

ostendam vobis viam prslanliorem. Sensus est

quo-

natido,sed opra, verbis, eleemosynis

sunt ergo

niam ocmulamini ciiarismata, studetc meliora,

id est,

qui opra misericordia: corporalia et spiritualia exercent.

Ecclesi utiliora consequi. Hune sensum conditiona-

lum prfert
desiderate,
qu.e a fidelibus oflerebanlur pro pauperiintelligunt

fcMius. Alii simpliciter

Zelate
,

id est,

Gi'beknationes, id est, administra tores rerum lem-

Deo

expetile,

non majora

sed meliora,
nitaniini.

poralium
bus.
Alii

id est, utiliora vobis et

Ecclesi; ad
et

hc

redores an'unaruni

scu dire-

Et adhuc excellentiorem... scd

omnibus

bis

me
ad

clores.

enarratis cliarismalibus excellentiorem viam

jamjam

Gnera linguarum, id est, peritos variorum idiomalum seu donum variis linguis loqucndi. Nott
,

vobis demonstrabo, cliaritatem scilicet,

qu
ila

via est

Deum, ad
teris

sanclitatem, ad gloriam anernam.

Hc comnia

1>.

Cbrysostomus, qud ubiquc dono linguarum, quod


,

donis non

modo

pnecellit

sed et

illa

pluris faciebant Corinlbii dedil.

D. Paulus ultimum locum

perficit, ut sine ill nihil prosiut

ad salutem. Cbaritas

via dicitur, quia per illam necessari

incedendum ad

Interpretationes...
dicta v. 10.

donum

illasintcrprctandi. Vide

patriam, vel scopo aberrandum

at via regia,

com-

munis, omnibus aperta, omnibus proposita. Chari,

Vers. 29

30.

Numquid
qum

omnes apostoli... Non


negalio
:

smata aliquibus dantur


I

mullis non dantur; cbaritas

lam est inlerrogalio

interrogando

omnibus

offerlur, nobis perpelu polesl adesse.


;

cnim negat. Mens itaque Apostoli


mystico Chrisli corpore,
dixit, necessariain esse

est afiirmare

de
'

rismata proptor alios danlur


gratos rcdduiit
ctilicat,
;

Chanon semper nos Deo


efficit.

quod de

nalurali
et

corpore
<li-

cbaritas nobis propri datur, nos san-

membrorum
,

donorum
discipuli
?

nosque Deo semper gratos


,

Mine via

est,

vcrsilatem
Si

Si lotum corpus oculus, ubi auditus?


ubi

v. 17.

ut ait Apostolus

xafl'

\mep6oHv

supra

modum,

et per

omnes

cssenl apostoli
,

eorum

Si

excessum

aliis

excellentior. Hic versus transitus est


:

omnes doctores

Scd nihilomins omnes sequaliler sunt Chrisli niembra, de Chrisli corubi audienles?
ut ocidos tertio doctores, ul linguam ; deinde virtutes, Granc, poteslates; hoc est, miraculorum operalores la sont quasi man us Ecclesix. Virtutes hic ad personas referri , perspicuum est ex eo qud postea repeNwmquid omnes virtutes? Observa graliam tens dicit
; :
:

charismatibus ad cliaritatem

hiuc aliqui hic inci-

piunl caput

decimum

terlium.

Nulnquid omnes virtutes? Numquid Vers. 50. omnes graliam habenl curationum? Gratiam , Griec doua ut leglur in Commcntario Ambros. Numquid omnes linguis loquuntur ? H;cc inlerrogalio po^t alias posita Corintbiorum increpatio est qui
,
, :

miraculorum ab Apostolo postponi prophtie


ctrinae.

et

do-

volebani omnes loqui linguis.

Exinde borum.

grattas curationum

curatores scilicet mor-

Opitulaliones

qui aliis opilulanlur,

exercentque

circa a?gros, pauperes, miseros, peregrinos el liospiles opra iniscricordiae.


.*.

Gubernaliones, qui prxsunl gubern.Uioni rerum lemporalium, quas fidles olTer banl Ecclesi. ili enim ultimi sunt quasi pedes in coi']ire Chrisli, scilicet Ecclesi.. Taies fu< runi diaconi elecli abapostolis, ut viduis etmensis presscnt, Act. G. Gnera linguarum, id est, donum loqucndi diverso gner* lingua
1 .

Numquid omnes interpreiantur? subaudi linguas. Sentit enim Apostolus, nec omnes quidem eos qui loquuntur linguis, posse inlerprelari ipiod loquuntur. JEmulamini autem ciiarismata meliora, Vers 31. Graec prstanliora , id est , ad Ecclesiam juvandam utiliora cm alioqui in spiritualibus ca majora dira, ilur, quae suni meliora. Sensus esl quoniam mulamini ciiarismata, quod non prohibeo, studele conse<pii meliora, id est, Eclesi* Dci utiliora. Si acmulamini meliora, ecce ostendo vobis viam excellcntio-

rem.

lia Chrysost., Theophylacl., cumen. Kl udliuc excellentiorem viam vobis demonstro, viam

Interpretationes

sermonum

sensum autem rpte


:

ex snperiore, v. 10. Vers. 29. Numquid omnes apostoli? quasi dical Minime. Numquid omnes prophel? Eadem responsio

miva.

Numquid omnes

doctores?

scilicet charilats, qu via esl ad Deum, ad vitam et gloriam aeternam. In hoc ergo distinguil Apostolus cliaritatem cliarismalibus qud lirec gratis dantur non ad sauctilicalionein ejus iiliiilatem Ecclesi a cui dantur cbaritas vei datur ad hoc, ul is qui illam babei, sanclus et gratus Deo lit.
;
I , :

Csrollarium pietatis, seu in hoc capitc ad pietatem maxime notanda,


redignda.
lu

et

ad praxim

hoc capite aliqua sunt speciatim ad Ecclesi nuis

superbia, invidia, dissidium, inertia, casque vilel, v.4.

allinentia

alia

ad quoslibet chrislianos
alia

aliqua
:
I

Notel

et

earum gritudinum medelam,


praxim
aposlolicam
,

v. 10.

Nolct

tribus conveuientia;
1"

snperioribus

itaque

d "nique
I

qu

suo

ininisto-

O.unis

Ecclesi

minisler

nolet a'griludincs

io fungi dbet,

nimirm

ul oniiiipolenlis Dei insiru-

qu;e tiica ininisterium contingerc possunt; h

incnlum

ut

Pedemploris

homjnum

minisler

ut

603
Spirits sanclificanlis

IN LPIST.

AD COIUNTIIIOS
1

60 i

organum,

et quasi canalis

v. 7.

fuisse; aliis ilaque

non invideant, nec de suo

statu
la

2 Onines baptizati ex pulchr sinvilitudrae, de


i

qu

obmurrnurent

sed Dei voluntatem adorantes, et

versu duodecimo usque ad finem capitis


i" se acqualiler

discant,

cientes, pro suo

modulo serviant supremo rerum om18, 19.


,

omnes
;

esse
et

membra

Chrisli, lict situ

nium Domino,

v.

et oflicio diversa, v. 5
,'que

ob liuuc honorera unusquis-

4 Supcriores ex v. 21

22, 23, discant qud nullum

Deo gratias agat;

2 discant

qud nec locus, nec


;

debeant spernere
scere, 1 quia

nec adverss inferiores intume2 quia ad alio3 quia aliorum oper


officia

[rounus faciant Chrisli


sto
:

membrum
fidei,

sed unio cura Chri-

Deo sunt quod sunt;


quod sunt;
illis

studeant ergo hristo uniri frquenter et intim,


sed et per actus conti-

rum

utililatem sunt

non tanlm per habitmn


nuos
habet

sic indigent, ut sine

sua non possent

pera-

fidei, spei, et charitalis, v.

16; 3 scit unusquis-

gere; 4 qui asaep

illi,

quos

viles repulant,

Deo sunt
ilaque
grai,

que qud per Dei voluntatem


;

suirai

locum

et officium
,

gralissimi, et Ecclesia: ulilissirai, v. 13.

Omnes
curam
,

hineque
,

Dei

Crealoris

omnium

voluntati

simus per charitaiem

uniti, alter alterius

subditus

suo statu

sit

conlenttis, et in eo Deura glo-

omnia arbitremur

inter

nos communia

lanquam

rificet, v. 18.

ejusdem corporis menibra.


,

Sciant inferiores

qud

eis

proderit inferiores

CAPUT
1. Si linguis

XXIII.
1.

CHAPITRE
Quand
je

XIII.

horainura loquar, cl angelorum, chafactus suin velut

ritatem

autemnon habeani,

as soj|

parlerais toutes les langues des hommes et des anges mmes, si je n'avais point la charit, je ne serais que comme un airain sonnant et une

nans, aut cyrabalura Iraniens.


2.

cymbale retentissante.
2.

Et

si

habuero prophetiam, et noverira mysleria


scienliara
:

Et quand j'aurais ledon de prophtie, que je p;

onniia,

ctomnem

elsi habuero

omnem

li|

dera,ila ut

montes transferam, charitatera autcin non

habuero, nihil suni.


3.

ntrerais lotis les mystres, et (pie j'aurais une paret quand j'auras toute faite science de toutes choses la foi possible et capable de transporter les montagnes, si je n'avais point la charit, je ne serais rien.
3. Et quand j'aurais distribu tout mon bien pour nourrir les pauvres, et que j'aurais livr mon corps

El

si

distribue! o in cibos
si

pauperum omnes
ita

faeul-

lates nieas, cl

Iradidero corpus nicum

ut ar-

deam, charilatem autein non habuero,


de*t.
4. Cbaritas

nihil railii

pro-

pour lre brl, si je n'avais point ne me servirait de rien.

la

charit, tout cela

patiens est, benigua est

charitas

non
non

4. La charit est patiente ; elle est douce et bienfaisante ; la charit n'est point envieuse ; elle n'est

xmulalur, non agit per perni, non


5.

inllalur.

point tmraire
d'(

et

prcipite; elle ne

s'enlle

point

Non

est ainbiliosa,

non

quuril qu;e suasunt,

rgueil.

irrilatur,
6.

non cogitt maiura.


iniquitale,

Non gaudet super


;

congaudet autem

vei'itali

7.

Orania suffert
suslinet.

omnia

crdit

omnia sperat

omnia
8.

Charitas

nunqum
lingtta

o. Elle n'est point ambitieuse; elle ne cherche point ses propres intrts; elle ne se pique point, et ne s'aigrit point; elle n'a point de mauvais soupons. 6. Elle ne se rjouit point de l'injustice , mais elle se rjouit de la vrit 7. Ile supporte tout, elle croit tou , elle espre tout, elle souffre tout.
:
I

excidit

sive prophetiae eva,

cuabunlur, sive
truetur.
9.

cessabunt

sivescienlia des-

Ex parte enim cognoscinius,

et

ex parte proplie-

tamus.
10.

Cm autem

venerit

quod perfeclum

est

eva-

cuabitur quod ex parte est.


11.

8. La charit ne finira jamais, au lieu que les prophties s'anantiront , que les langues cesseront et que la science sera abolie. 9. Car ce que nous avons maintenant de science prophtie est trs-imparfait. 10. Mais lorsque nous serons dans l'tat parfait loul ce qui est imparfait sera aboli. je parlais en enfant ! 1. Quand j'tais enfant je i;s en enfant, je raisonnais en enfant ; mais lorsjiij
,

Cura essem parvulus, loquebar ut parvulus


,

que

je suis

devenu homme,

je

me

suis dfait

de

lotit

sapiebam ut parvulus

cogilabam ut parvulus

quando

ce qui lenait de l'enfant.

autem
12.

factus suin vir, evacuavi (pue cranl parvuli.

1 Nous ne voyons maintenant que comme en un


miroir et en des enigm.es; m.is alors nous verrons (ace face je ne connais maintenant qu'imparfaitement ; mais alors je connatrai comme je suis moi:

autem
13.

Yidcmus nunc per spculum in senigmate, lune nunc cognosco ex parte facie ad faciem
:

lune autem cognoscara sicut et cogriilus sum.

mme
13.
rit

hicc

Nunc autem manent lides, spes, major autem horum est charitas.

charitas, tria

connu. Ces trois vertus, la foi l'esprance et demeurent prsent mais la charit est
, ,

la la

chaplus

excellente des trois.

ANALYSIS.
Charitatis, super

omnia charismala, prcellentiam de:

ips nec

donum linguarum,
;

ctium universalissimum

nec
;

monstrat ob tria; 1* quia maxime necessaria


rilate reniera

sine cha:

propheli perfectissimum
nec
fidei,

nec scienli evidentissimum


;

non prostinl

2 quia

minime

utitis

ctera

montes etiam transfrent!*


prosunt
:

ne

optultttionis

specialem aliquam utiiilalein hbent, charitas omnimo-

beneficentissimum
sitas.
\
,

tanta est charitalis nces-

dam
rant

" quia

maxime

durabilis

ctera

in

hc

vit

du-

charitas in

ternitate

pernuinet. Tribus

piimis
:

5,

et 7
villa

omnimodam
removel
,

probat charitalis ulilitd:

tersibus

maximam

charitatis ncessitaient probut

sine

\\lem; omnia

omnia bona operalur

sic

603
autem charitalem per
Coriulhiis
effectus
cl

COMMLNTAIiiA. CAP.
officia depingit
,

XIII.
'

COO
.ctcrorum autem dcstruclionem
et

ut et

II

durationem asserit
ratione,
et

remedium prbeaf

suis infmnilatibus stinunj \

simililudinibus probat

dis aptissinutni.

lu relinuo capile perptuant charilatis

PARAPHRASIS.
i.

Elsi ling'iis
et

omnibus
,

l0(|iiar,

non solm homilinguis


in

unqum
sus ti net.
8.
bit

desperat

omnia, quantmcumque mo-lesla,

num, sed
sunt
,

angelorum

i<l

est,

omnibus

qus

aul esse poesunt, sou

in ici ris,
,

seu

ch's;

Denique ebarilas perptua


cliam
in

charilatem aulem non habeam

Inclus suin
:

sicut ses

patri permanebil.

resonans, aut cymbalum inaniicr linniens


inutile.

hoc mini

lebitur; quia nullius uss, ubi

nunqum cessaTune propbetia aboomnia clar videnlur;


est,

linguarum donum cessabit, ubi nullus erudiendus;


aliquid

2.
lict

Supponamus
liabeani

dono linguarum

prcrch.rins:
;

s:

utia

lidc

innixa, deslruetur

adveniente claro lu-

lict et

simul

donum prophclandi perfcclissiinni!) habeam sapienlix donuni, per quod om,

mine
9.

gloriic.

Imperlbcla est nunc omnis noslra cognitio


,

luni
:

nia

fidei

niysleria

eliain altissiina

noverim;

lict el

theologica
10.

lum prophelka

quia parva et obscura

donum, per quod hxc myskria, caicris quasi pal panda proponam lict denique lantam fiJom habeam, ut montes per illam trans-

habeam prterea

scient!

Cm autem

advenerit perfecta et clara divin

essenti visio, evanescet iniperfecta tbeologix et pro-

phelix cognilio.
11. Yita;

ferre

possim

resque slupemlas cliieere

si

lamen

prxsentis status

est quasi infantia

vita

ehnrilas mihi desit, nullius sura apud


5.

Deum
tan

mcrili.

fulura est status virilis. Sicut ergo


sit

cm essem

intans,

Omnibus

supradiclis addo
,

KNi

ta

mibi

loquebar seu balbutiebam ut infans, sentieham impru-

opitulalionis dos

ut onines
;

meas
im
si

facilittes

pauperi,

denter ut infans

puerilia

cogitabam ut infans

cm
vi-

Jus nutriendis distribuam

corpus

meum
ila ut

pro

aulcm

factus sunt vir, abjeci puerilia,

animumque
et

sublevandis miseris, flammis exposuero,

vivus

rilem imlui. lia nunc quasi infantes de Deo, et de r-

comburar
nihil

si

hx-c sine ebarilate faciam


:

aut patiar,

bus divinis pueriliter cogitamus

sentimus

loqui-

mihi proderunt ad salutem


necessaria. Est
,

ebarilas ergo est

mur
l 2.
v

lune autem in statu perfeclo perfecl et clar

omnium maxime
nia

prlerea

omnium
,

cogilnbiinus et loquemur.

vii'tulum utilissima

quia omnia mala removel

oui-

Nunc per

lidei

spculum
:

Deum

etdivina obscu-

bona peragit.
Patieus est, benigna, nemini invidet, non est

re, indistincte videmus


in

tune autem clar, perfecl,


;

i, 5.

su essenti videbimus
:

nunc pauca,

et
,

imperfect
sicut

pelulans et jaclabunda, non arrogans et fastuosa; sed

cognosco
intuetur

lune

Deum

inluebor in seipso
,

Deus

modesla

et

verecunda
;

non suis
nec

sttidet

commodis
nec vin-

meam

essenliam

cognilione scilicet simili

non
dit

irrilatur injuria
:

iiro

malum
:

cogitt,

non xquali.
15.

tam

Nunc

in prxsenti vit

manent

fuies, spes, cha:

G.

Non gaudet
Nihil

iis

quibus malefil

congaudet autem

ntas, utpote ad perfectam jusliiiam necessaria:

inler

de

jusliti el probilale
7.

proximi, quasi de su.


nihil

bas autem maxima est ebarilas, et

omnium donorum

non

suffert,

non

crdit; de

nemine

Dei pra'stantissima.

COMMJENTARA
Vers. 1.
nibus
aliis

Si linguis iiominum...
,

Yiam

aperit

om-

linguas, seu idiomata


in terra, sive in

qu

sunt. aut esse possunt, sive

excellcnliurem

quant

in fine

prxeedenlis

clo.
;

capitis promisit.

lixc via cliaritas est, quant super


:

ClIARITATEM AUTEM NON HAEEAM


.ES

FACTUS SUM VF.LUT


,

omnia charismata prxcellere probat

et quia

donum

RESONANS, AUT CYMBALUM TINNIENS


ex similitudiue soni reciproci
,

///ocov

VOX

linguarum Corintbii pluris facicliant; bine Apostolus,


qui in prcedcnt capite, quasi Corinlhiorum judiciuin

licta

et undanlis seris

concavi, sicut tara iantara ex sono tuba;, ait Frontondus. Sicut

damnans, hoc linguarum donum


per collocavit
,

in

ultimo loco sem-

hc slrepitum quidem
,

eclunt, forsan et ausibi

in

hoc capile

Corintiiios pariler percharilatis pracellen liant

dienlcm dlectant

Strmgens,

dono linguarum
omnium HOMiMM

sed inulililer

laborant
ila et

nisi

qud seipsa,
ebarilate

dm

crpant, delerunt;

ego sine

ncipit oslendere.

omnibus loquens linguis,

faclus

sum homo
forsitnn

Si linguis

seu naiionum unique

torrarutn degentium, loquar


i.i

im

inanis el vanus, mihi infructuosus, lict


I

aliis
,

Hrigute angelo-j
lo-

m, id est, lingu

omnibus bumanis prajslantiore

non ingralus

et inulilis. Sola cordis lingua


ipsi g rata est, et

ebarilas,

(|nar.

Hyperbole est, signilicans per exaggerationem

auditur Deo,

nobis

utilis.

Vers. 1. Si linguis honnum toquar et angelontm. Quoniam Corinlliii donum linguarum pra: eaete-j ris admirabanlur, sive quia primui hoc apostoli acceperant, dcsceiidenle super ipso Spirilu saucloi Ail. 2, ideirc Paulus ab eo capit exordium. Si, inquii, dono linguarum ila polleam, ut omnium geniiunj liuguib loquar : imo el angelorum. Angelorum ei lingux non suut sensibiles ut \uii (..ajetan., sed in,

gelici, perfectissimi et

sunt ipsi conceptus an pulcherrimi. Angelorum lingu, id est, eleganlissim lingu. Sic vulg dicimus Divine loquitur. Lt hoc schemale scrlelligibiles, scilicet hse lingu:
:

monis, aliquid bumanis linguis excellenliussignifioaret.


Charitatem autem non liabeani factus sum velut ws soumis aut cymbutum linnient, inconditnm et coiifusum soiiuiii edens. U. d. Sonans alala , alala. Sic Appion
,
:

607
Vers. 2.
,oratio;

m Et
si

EPIST.

AD CORINTHIOS
ex
cliaritate

608

uabuero prophetiam... Crescil


pluris

penst. Dbet ergo charilas ante omnia

prophtisa

donum
,

aestimandum est,
14,
v. 1, dice-

desiderari.

El hoc Apostolus doect


,
,

ita

Corinthios, chari-

qum donum linguarum


lur.

ul in eapite

smatum
liane

zelatores,

ut

et

idem nos doeeat.

Supponamus

ilaque
,

qud prophelandi donum


sive

ha-

itaque aslinieinus

banc super omnia expeta:

beam
qnd
fidei

perfectissiinuiii

ad fulura pracdicenda,
explicandas.

nius; sine qu nulla Balus

sine qu

omnia

nihil.

sive ad Scripluras abslrusiores


el

Adde

Deus ebaritas! da mihi ebarilatem, bonilalis


ticipationem
;

tua: |ar-

per sapienti

donum, omnia cliam


:

aliissima
seie.ntia-

sine qu nihil bonuui, nihil


efficiar
,

libi

gratum

mysteria inieliigam
illa aliis

im
,

et

qud per

per
te
i

qnam bonus

tibi

grains, tous ver

filius,

donum,

inlelligcnda

et quasi

palpanda pro'

super omnia diligens; ul luae divina bonitatis nuuc

pnam. Adde tandem, qnd lantam, tamque inlensam fidem habeam, ut moules iransferre possim, resque
insolilas et stupendas eflicere
:

parliceps faclus,
nis parliceps.

Gam

aliquando divina?

luoe beatitudi-

Si

tamen oharitaiem
ero pretii, nullius
,

Vers. 4.
charilatis

Charitas patiens

est....
,

Demonstrat
probat nunc

non habuer,
que

nullius

apud

Deum

praecellenti

ob necessitatem

nierili. Isla

quidem magna sunt

sed ego nihil

ejusdem excellentiam ob omnimodam illms ulilitatcm.


Porr eam per dotes et proprietates
ita

describit

ut

sum, Augiislinus.
^ers. 3.

Et

si

distribuero....
in

Magnum

san et
:

unusquisque, non Corinthiorum duntaxat, sed et nostrni, possit agnoscere nuin habeat charilatem, su-

rarum

est

omnia sua

jus et rarius est

pauperum usus erogare macorpus suum rog Iradcrc combufacilittes,

per omnia necessariam et ad omnia utilein.

rendum. Lict tamen omnes mcas

non pardistri-

Charitas patiens est, Gr;ec.


Benigna,

et Syr., longanimis.

id est, suavis, coniis,

commoda,

benelica.

tem tanlm, sed omnes, pauperibus nutriendis

buero. Hoc opitulationes spectat. Lict ergo corpus

Morosos

cl conlcntiosos carpit, ait

Theophylaetus.

Charitas patiens est, non formaliter, sed causaliler, id est,

mcuin
siidero

miscrorum juvandorum grati) flammis traqune mors est omnium ita ut vivus ardeam
,

palienliam parit. Oinnis virtus cliaritate


sed imperativ.

est

non
sil,

eliciliv,

Regina virlutum
format et per-

leterrima, ait D. Clirysostomus. Si

hc

sine cliaritate

cm
ficit.

earum aclus imperat,


id

dirigit,

aut faeiam aut patiar, nihil mihi proderunt ad vitam


aclernani. Haie possunt ob

inanem gloriam

fieri,

sicut

Non .milatir,
invidos dixil. D.
et

est,

non

invidet.

Hoc propter
elogium

aposlolorum lemporc peregrinus philosophus, publie


in hulis

enim Paulus
facit, ut et

ila

charilatis

olympicis, pro inani glori, sese flammis trarefert

picturam hic

medicinam Corinihiis pra>

didit

comburenduni. Hoc

Lucianus, qui prav

sens aderat.
charilatis

Ex

diclis

concludenda restt, non


,

modo

beat, eorum segritudinibus sanandis aptissimam. Re-

cordare dictorum, cap. 12, v. 4 de spirilualibus Co~


inCrmitatibus circa charismala et eorum usum et hic earum medelam observabis, posl D. Chrysnslomum , hom. 3, et Theopbylaclum. Charitas univerale remedium seu omnium spiritualium
rinlhioriini
;
,

prcellenlia

sed

et ncessitas absolu ta.

Sine cliaritate mihi inulilia sunt omnia charisma ta.


i

Sine cliaritate mihi non prosuut omnia virlutum opera


,

cliam rarissima et difticillima. Omnia nostra ex-

teriora

Deus xslimat ex

cliaritate;

ipsum marlyrium
Franciscus Snarez. Quasi
est

grammalicus ob garrulitatem dictus


orbis.

cymbalum
,

habuero prophetiam id esl donum prophtise , et noverim mysteria omnia. et omnem scienliam id est , omnium scientiam scilicet eorum ad qu;e scie 11 ti* doiiiini extcndiliir. Et si habuero omnem fidem ita ut montes transfrant charitalem aillent non habuero nihil sum. Sensus esl Si fidem habeam ade perleelaui ul per eam miracula faeiam etiam maxiiiia factuque difficillima qnaleest, hominuin opinione, mouiein loco dimovere, et ali transferre. Perfectam autem lideindico, non chariuie, quam formalam fidem votant iheologi sed ah illnstralione intellecls circa ea qu credunlur el promis sa sum cum fiducie impelrandi quod pelitur. Q. d. Sine cliaritate nihil prodesl nihil facil amiciliani cum

Vers. 2.
,

Et
,

si

ait Ariselmus Sine prodesl; cum charilate ver omnia lict vilia prosunt, fiuniquc aurea et divina. Nihil mihi prodesl, non juvor , non capio utililatem ( scilicei ut justificer el salver) ita Syrus. Docel ergo non solui charismala qua; propriai non sunt virlutes , quibus liomo bonus efficilur; sed et opra viriuiiini quanlmvis speciosa , ac suo gnre pra'dara et ardua, nihil liomini ad sahilein prodesse, si desit charitas ill;i que pncslat ut Dei gloria qmeratur inprimis et salus proximorum. Adde charitalem prosun! om ia delrahechariiatem nihil prosunt caetera: Sic Augustin., serin. M de Ver bis Domini

lient,
,

cliaritate nihil

lict
,

excellens
,

cap. 2. Marlyrium ipsum, si ide liai, ut adiniration el laudi habeamur fratribus. frustra sanguis effusus esl. Hieron. in Comment. Episi. ad Gai. 5. Vers. 4. Charitas patiens est, benigna est. Ami

Deo nihil e>t quod liomini concilie t justitiam et salulem, nelides quidem maxima et excellentissima que moules transfrai. Nihil sum id est nullius sum prelii apud Deum nihil istoi'um me Deo commendut. Vers. 3. El si distribuero in cibos pauperum omnes \uculiut s meas. Adduxil pro exemplo operis in speliem vald pra?clari quia magni solet hoc a-stimari ab hominibus, siuui et id qui d sequitur. Et si tradidero corpus meumiiaut ardeam, charilatem
,

bres
est
,

Charitas p'/tiens parii palienquia palienlia qu ac beniliam et beiiiguitalcm gnilas non e>t aclus elicilus, sed imperatus ebarilegit
:

Charilas magnanima
:

esl.

non formaliter, sed eausaliler, pua

ale.

Charitas non cemulalur , Grac, non zelat , hoc est, invidel. Nain semulatio , dm in vitio ponitur, invidia est ; prsertim ubi quis dolet alteri obligisse

non

quod

ipse concupiebal, et

non oblinuil.

uutem non habuero, nihil midi prudes!. Sensus Apostoli hic erit Marlyrium nihil prodesl nisi vel anleeedat vel sequatur, vel adsit charitas, sive ut prinoipium sire ut terminus et effeclus marlvrii. lia Cateianus et
:

Non agit perperm, perverse, procaciler, malilios. Non injlatur, id est per charilatem nemo super
,

alios

superbe se

extollit

aut alios hifra se despieit


,

ut soient

homines magnis donis prxdili

si cliaritate

deslituantur.

009
gritudinum medicina
et

COMMENTARIA. CAP.
medela.

XIII.
7.

(MO
suffert,
id est, alioruni

Vers.
(umultuosa. Vari

Omnia
;

dc-

.Non agit perperam. Syr.,

non

est

feetns tolrt et silentio tegit.


tolrai
,

Grc.,

T*ys<,

fulcit,

ndmodm

explicatur lioc perperam, perverse, proca-

sustinet

instar trahis.
scilicet,

citor, proicrv, lemerari, dissimula'oric, petulanter

Omnia crdit;
crdita

prudenler credenda, et

qu

et jaeiabund, stult, instils

stolid.

Non

est pelu-

non nocent.
,

lans et jaclabunda,
ait

quod

est priimun

genus superb>a?,

Omnia sperat
rai
,

id est

omnia bona de proximo spe-

Fromondus.
inflati'r, superbi venlo ex su exislimalione

illiusconversionem, etc., de nullo desperat.

Non

nato; quod est alterum superbiae genus. Hoc ad arrogantes.

mortem. Ex
luiiiiii sit

Omnia sustinet, calumnias, persecutiones, ipsam dictis collige quod charitas omnium virulilissima
,

quia

omnia per cam mala vitanait

Vers.
cor agit.

5.

Non est
,
,

ambitiosa. Grc.

non indeest
,

tur;

omnia bona gerunlur,

D.

Thomas.

Syr.

non pulrat quod pudendum

seu
:

Observatio morulis.

cavel quidquam agere

quod turpe

sit.

Menochius

Ex

dictis

agnosce, an charitatem habeas, prstan-

Non

se gerii indetor et impudenter, sed est niodesla

tissimuin Dei

donum. Vide an
;

vilia viceris,

quproan ambitu

et verecunda.

Hoc noster interpres


Aspiciebat ad

expressit, dicens

cul se repcllit charitas

an nulli invideas; an per-

Non

est ambitiosa.
,

id

quod faciunt am,

peram non agas an


;

fastu

non intumescas
;

biliosi

dm

honoris captandi grati

ad

vilia et

puI

non insolescas
!

non

tua

quras

lsus non appelas


;

denda obsequia sese demittunt.


ebarilate removet.

Omnem

superbiam

vindiclam
iis

malum non
fit.

facile suspiceris

non lteris
charitas

quibus mal
;

Vide an bona gras


,

qu

Non qu.erit qu.e sua sunt


quin
siiuin

id est,

publicum potis
j !

impcrai

an

sis paliens

beneficus

de bono proximi
illo

quril
,

commodum.
id est
,

gaudens
credens

illius

defectus lolerans; omnia de


,

bona

Non irritatur

non exacerbalur

seu

mo-

omnia sperans

omnia suslinens.

Si

ex effe-

dum

servat in ira

laesa

vindictam non apptit, sed


'

clibus in le charitatem,

eminenlissimum Dei donum


et charitalis auclori

condonat offensas.

agnoveris

Non cocitat malum


accipit.

id est

non
in

facile

quoqoam suspicatur, sed omnia


Vers.
G.

malum de bonam parlent

Deo , ipsi charitati gmtias ge, Deoque grains, et


,

ut ejus
,

filius dilectis-

simus,
et

in dilectione

ambula, cresce

profice, actibus
elicitis.
,

operibus in charitate et ex charilale

Non gaudet super iniquitate. Grc.,


is

Sin

ver ex effeclibus conlrarium agnoveris


ora
,

ingemisec

super injusiiti. D. Chry sostomus , non ltatur

qui-

desidera

enilere

labora

ut virtutem habeas
;

bus

ma le

lit.

Non gandel
et

aut de peccato proximi

aut de nialo, quod

ei accidit.
,

Hcusque mala recencharitas.


id

omnium virtutum maxime necessariam la virlus omnium virtutum maxime


;

sine qu nul-

utilem

qu

suil charitati contraria

qu removet
,

omnia mala removet, omnia bonagerit.


Vers. 8.
ritalis

Concaidet autem veritati

est

de veritale.

Charitas nunqum excidit. Aliam chaalia

Veritas hic probilatem, inlegrilalcm, justitiam significat.

super omnia

dona prcellentiam aggredi-

Rcsumunlur
:

hic charitalis proprietates.

Iiaque
,

jungenda luec

Chantas paliens eu, benigna


,

est

con-

1
[

ob perpeluam ejus durationem. Codera temporalia sunt in hc tantm vil nianent; charitas
tur depingere,
,

gaudel de bono proximi

quasi de suo.

eliani in statu palri

permanel.

Non est ambitiosa ; non pudefil cliarilas, Vers. 5. quia nihil nubumque decus anvbit. Non reputat sibi pudori , quod fratribus sese suhmillal , aut abjectum et hiimile aliquid vel agat vel patiatur quomodo Christus ad pedes discipulorum lavaudos se demisil et crucis igimminiam suslinuit. Non qurit qu sua sunt. Ad qurendum qu sua sunt , impellit amor su , qu est viiiosa cupidilas. Non irritatur, lioc est, non facile coiicilalur ad ir.im , sed lolerans est injuriarum. Aon eugi al nurfum non re|iulat aut non imputai
:
.

Deo non est tarda ad credenduni omnia qu credenda divinils traduntur. Nain hominibus omnia credere levilalis est non charitalis. Esl enini Deus verax omnis autem homo inendax Rom. 3. Sic et Auguslinus h.tnc partem inlellexit , lib. de Spirilu et Lit. , cap. 52 ita seribens lpsa charitas qu omnia crdit, non omni spirilui crdit ac per hoc omnia quidem crdit sed Deo. Quia non dictum est , omnibus cr: ,

dit.

Omnia
inquam
,

sperat

Deo

non ab hominibus

omnia

cuiquam malum. Si
apslunal iujuriam
lal,
,

lacessilur abaliquo charitas, non ne petit vindictam, sed dis-imu-

qu;e Deus promisit ac speranda proposuit. Omnia sustinet , patienter exspectal promissa Dei , quamvis in louguni tempus dilata; faciens quod praicipit

excust, igin
b.

\ f.rs.

scit.

fi

on gaudet super iniquitate


(|..ul

non gau-

specta eum.

del

si

quis

malum

et iajusiuiu facial.
<j.

Congaudel autem
.hi.i-,

veritati,

d.

Charitas

em

pro-

Habacuc prophela , c. 2 Si tnorain feceril , exEl quod Jacnhus apostolus, cap. 5 Putientes estole fralres, usque ad udveutum Domini. Vers. 8. Charitas nunqum excidit. Seusus esl
: :

videt juste et recl vivere, ac proheere, non sed quasi de augmento proprii profects Hivitlct, Haudel et hilarescit, ait, ex S. Giegorio , Anselm.
\

erilas
\
:

ergo

us. 7.

Umida
,

hjtc

est quikis, probitas


sufferl
: ,

et jn lilia.

instar Irabis

qu im-

poiis instar palm, q<iae non succumbit onerisuo, sed nwgis instar fornicis

si

mu omis

sustinet

wl

charitatem haberi in hoc seculo, ut si <piis eam relineat us juead exituin hujusvil, permausiira cuin eo sit in vil lutuia. Non iiitermorilur , nunqum cessabit, caetera doua in glori clesti cessabuut. Charitas nunqum excidit , scilicet per se. Nain sponte su nun um hominem deserit, nisi pri ah eo per eccatum deseratur. Sin peccas , piT se non
ita
(

erigiiur.

Umnia

crdit

q. d.

Chantas

facit

credere, cuncta speranda sperare , exspeclare. Charitas omnin crdit non hominibus, sed

cuncta credenda et per palientiain

excidet charitas , sed per vim eam ipse ejicies. Sive propliel'uf evacuabunlur. Qu quidem omnes aholcnd sunt, quia non erit illarum ususin clesti ubi nnnics elar videbunl Deum ualri nihilque re

61

IN EPIST.

AD C01UXTIII0S
t,

012
fundata. Prophetarum

Nunquam excidit,
cesst, non

id est,

quantum

est
:

ex se

non

ulpoie in
;

fide

item cognhio

desiruiiur, non morilur

in

clo enim
est ex se
;

imperfecta; quia pauca


eis revelaniur
;

Unlm

cialiqua, non omnia

perficitur, non deslruitur. Dicitur,

quantum

el

obscure lanlm sub inlcgiimcnto


et ceni-

ut indicelur
rai, nisi

qud sponte sua liominem non doseraliis, qua>

symbolornm, verborum, ida'arum, imaginum

per peccatum morlnle cxpollatur. Secs est

gmatum.
Vers. 10.

de plerisquccicleris doniset

abolendasunt.
,

Cou autem vent.rit quod perfectum....


,

Sive prophtie evacuabuntur, Gra;c.


denlur
:

otiosoe red-

Cm
et

ergo advencrit lumen gloriao

el per illud clara

nullus in

clo caruni

erit usus. Ibi

non
:

erit

divina-c senti.e visio, cvaucsccl scientia imperfecta


Iheologiae et

futurorum pnediclio, nec obscurorum explicalio

sed

prophetix.

Omnes
PAii',1
i.i

lune perfect et

omnes praiscntissimam
lioncin

et clarissimam

rerum cognierit

claie

eognosnt verilalem.
11.

habebuut

in

Yerbo.

Vers.

Cim

i.ssi

-...

2' hoc
vit;e

idem
pra>
fulura

Sive lingue cessabunt. Hujus doni nullus lune

probat elillu-Ural similitiidinc. Status hujus


sentis est quasi puerilia,
est quasi slalus
virilis.

usus

quia nullus
et varias

ibi

crudiendus. Linguae ergo perein


,

imo

infantia

vila

grimo

cessabunt
:

clo

omnes un voce
,

Nunc

quasi infantes balbu-

Deutn laudabunt

Saiu lus

sanctus

sanclus.
,

timiis, puerililer cogilamus et

senlimus; lune aulem

Sive scientia destruetur. Scicnlia


slra ihcologica
,

scilicet, no,

ut viri cogilabimus, loque-mur, discurremus, judica-

obscuris fidei principiis innixa

et

bimus.
Cl M ESSEM PARVILIS, SC'U
fans, halbuliendo
;

consequenler obscura, advenienle luniine


sipabilur.

gloriae dis-

illfailS

LOQUF.BAR Ut

II

sapiebam, senliebam ut parvulus,


,

Vers.

9.
,

Ex

parte enim cognoscimus... Probat

imprudenter. Cogitabam ut parvulus

vai.a el puerilia.
,

quod

dixil

scieniiam el prophetiam desiruendas, de

Quando autem factus sum vin


levi
,

plenae aualis

abo-

quibus major videtur esse dubitandi lorus. Probai, au-

abjeci cogitaiiones, sensus et


;

modos

puriles,
lia et

lem

ex imperfeelione illarum. Pars rationeni habet


,

oblitteravi puerilia

animumque

virilem

indui.

imperfecti

ail D.
,

Thomas. Rcver
Hitio Syr.
et

in
:

versu sequenli

nunc quasi pneri de Deo rebusque

divinis eogitamtis,
,

opponilur

ci

perfection.
,

Modicum enim
rebusque

balbufiinus; ubi ver stalum perfectum altigerimus

ex multo cognoscimus

modicum ex multo prophelacognilio de Deo,

cessabit imperfecta el obseura cognitio, succedet perfecta


,

mus. Omnis ergo nosira


divinis
im|ierfecla

claraque visio.

est,

tum quia parva


!

et

modiea,

Vers. 12.

Yidemus nunc per spculum...


,

5 Pro-

quania enim ignorant dociissimi

lum quia obscura,


annuntiandum aut

bat aller siinilitudine. Syr., nunc quasi per spculum

motum

noiiti

beaiorum

erit illis

exponendum.
Site linguee cessabunt. Nondicitlinguam cessaturam, sed linguas. Non enim post resurrcciionem cessabil usus iingine corporea" id cst,locu!io sensibilis sed
, :

Imperfecta mulabitur in perfoelam eadem perfeelis cognoscetur Deus, lant magis amabilur et ipse et in eo omnes electi. Vers. H. Cm essem parvulus, id est, puer, qui
est
,

etc.

numro permanens. Quanta enim

gnera linguarum ac proind nec donum linguarum. Una ergo reinanehit lingua qu omnes uteinur in clo eaque fulura Hebrx-a , qu usus fuit

non erunl

ibi

nunc

incipil loqui,
(

cogilr.re, moliri, conari,

sludere,

Adam
fecta

in statu

innocenti.
,

Sive scientia destruetur. Scientia , id est , cognitio , Tlieod. , Theophvl. scilicet , ut Chrysosl. imper,

obscura el amigmatica , ut ail Paulus, v. D2 pnta fidfs et quidquid (ide nititur, qualis scientia est qua: ex principiis fidei conclusiotheologica nostra nes deducit bc omnis in clo cessabit. Nam erit ibi alia speric tbeologia , utpote ex visione Dei et prin, ; ,
:

Moli, na, Vasquez, et alii inilio prima; parlis. Scientia destruenda dicitur , quia donum sciemkc, de quo dictum est cap. superiori alii datnr sermo eeientire , non hahebit usum ad provimos in futurose,

cipiis evidentissimis evidenlissima. lu* Cajelan.

agerc aliquid, uli faciunt nosln parvuli. Loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus, id etl, onmia bc agebain m perfect, priiiit imperfeclus in parvulo seu puero inlanle est usus rationis. Sapiebam, id est, sentiebam. Parvuli enim, id est, infantes, non babent sapicnliam, sed Sieut parvulus existens cogitavi sensuni. Quasi dical et sapuv, et sensi ut parvulus, sed faclus vir, cogitavi il, cum veueril quod perfectum est, id et sapui ut vir est. lerieeta in clo sapienlia, evacuabitur parlialis et imperfecta scientia, quam in bc vil babemus ;
ludere,
t
i
:

ut qui hic scicnlia


viri.

sumus

pueri, in clo
vir,

edem simus

Quando autem
vuli.

factus

sum

evacuavi querant par-

culo , quando fide in speciem corner- perfect adimplebilur illud Jercm. 51 Non docebil ultra vir pvoximum suum. Omnes enim cognoscent me minime eorum usque ad maximum. Vers. 9. Ex parle enim cognoscimus, etc. Ex parte !mc est, imperl'eel. Syrus vertil: Modicum ex multo gnoscimus; hoc enim modicum et haperl'eciimi (,ii<id parlim per prophetiam parlim per scientiam gnoscimus opponit perfecto versu sequenti , id -i peffecbe visioni et cognilioni Dei in se, et omnium in Deo. Quia rvera lolum qood est Dei et omnia ejnsatlribula etperfeclionesin bac vil non cognoscimus sed soli el omnes beati (lia cngnoscunl idqn.e probat exempta parvuli ila ienqui uii a.'tate li adolcscil euin beati enim scientia sunl quasi viri in e nos simus pueri Vers. 10. Cm autem venerit id quod perfectum
,
:

Alqui vir faclus, inquit, aboleyi, abjeci, ac miset cpi loqui, sapere, sas feci istas imperfectiones cogilare ut vir. lia nos in hoc seculo, tanqum iu puril , de Deo ac mvsleriis divinis loquimur, sapinius, et pi gitamus obscure et iinpcrfecl quia solam de iis babemus lidei cognitionem, quseperse obscura Ohm enim sumus in cor pore hoc et imprfeela est. morlali, per /idem t.mbulamus, et non per speciem, 2 Siiiuil ;ilque vero fuluri seculi statum illum Cor.
: : .">.

<

beatum atligerimus oumem istam loquendi, sapiendi, cogilandi imperl'eclionem, quam secum trahit nulilia
;

fide scilicel in visionem, prorss abjieiemus apprehensionena coinmuiat. V/</cis ( scilicel Deum eldivina, quiVers. 12. bus salvi cl beati simus, ut palet ex seq. ) nunc per spi euhim in nigmate, tune aulem faciead faciem. Hem enmdem dclart Apostolus ali siniilitudme, nempe visionis specularis et obscur, collat cum visione
ftdei,
:

et spe in

613
cernimttsin nigmute, etc.

COMMENTARIA. CAP.
lur
:

XIV.

fili
sicuti est, el in sua essenti, sicut

ipsum videbo

Nunc, in pressenti vil, Dcum videmus. Per spculum non in se non directe
,

me
,

v'nloi in

im

essenti et nt

sum

parte rei

cla

et

immet

rissim et distinctisfiim. Inlcllige, simili cognilione,

diate
ris,

sed indirecte ei per radios rcllexos


fidei

ex crcatu;

nna>quali. Nec enim

Deum comprclicudam.
aiitf.m

ex Scripiuris. \F6t spculum


in

obseurum

Vers.

15.

Ni nc
fides
,

manent

fides...

Denique

ide

,BNiGMATE,in involucro amigmalis, in umbrosis


difliculler et obscure.
,

Aposlolus charitatem

levt supra lidem et spem.


,

simililudinibus,
positio obscura
difficilis.

iEnigma, proseu penclratu


,

Nunc quidcin

spes

ciiaritas.

Ad

justilicalio-

obvoluta et cognitu

nem
non

necessari requiruntur in omnibus, tria n.cc,


tria

non unuin tantiimniod, aut alterum; sed


,

simul

Tunc autem facie ad faciem


distincte
,

id est, in se clar

in aliquibus
;

tantm, ut,
in

v. g.

proplictia,

immdiate

in su essenti.
,

lingu;irum

sed

omnibus. In bis

donum autem maxima


formaque
viret

Nunc cognosco ex parte


fect
,

id est

pauca

et iniper,

et prstantissima est ebarilas, regina,

tune autem perfect

distincte, lat niihi pa-

tutum, sine qu eanera sunt informes, mortua:


inutiles.

tebunt omnia.

Deum

intuebor, sicul

me Dons

inlue-

Videmus igitur nunc lanqum per spculum, et tanqum in renigmate quia Dcum ac resdivinasin boc seculo cognoscimus admodm imperfect. Cm res in speculo reprsentata minus perfecic videalur, qum si eam directe in seips contueamur. Imperfeetionom adbtfc auvet qnod addil, in nigmute. Per boc eniin non solm obscurilas signilicaiur, sed eliam cognoscendi diflicultas. Nam nigma propri qusstio est seu proposilio, qu subiiivolucis signoruni qu.Tritur ant dicitur aliquid qa proinde ad conjectandum et explicandum difficilis est. Hic agit de notiti Dei et mysteiiormn quam per fidem habenius, perque eam scientiam qu inter Spirils sancti charismata numeratur. Tunc autem facie ad faciem, subaudi, videbimus. Alludit ad Moysen, de quo dicitur Exod. 53 Loquebatur ad Moysen facie ad faciem, sicut solel homo toqui ad amicum suum. Et Nuin. 12 Ore ados loquor ei palm, et non per nigmata el figurai ( uti alii prophte) Dominum videl. Signilicatur visio perfecta, qu
clar et direc.
:

quam, non omnia mvsteria; sed eliam qnd ea quai


sibi

sunt rcvelala, cognoscat imperfect cl obscure;


est

argumentum non appavolunt tam ea qiue proxime prxcedunt de speculo et nigmate, qum hoc quod sequilur, sicut c! cognitus sum. Locum hune Auguslinus, lib. 12 de Trinit.ito, cap. 14, ila legit, nunc
reiitiuin, Ilebr.

nimirm per lidem, qu;e


11.

Quem sensum

scio ex parte

dicitque sapientiam, qu

Deum conlein:

piamur, hic vocari scienliam.

Tum

Tune autem cognoscam, sicut el cognitus sum, q. d. in clo perfect cognoscam el inluebor Deum
sua essenti, el rcliqua Dei el
fidei

siruti est in

my-

boc quod sum per meam essenliam. Ita Anselm., beopbyl., Cajetan., Ambros., etTbeodoret.; cognoscam, inqult, sicut et cognitus sum, id est, sicut notus et familiaris, qui
steria, sicut ipse rne novit et intuetur

vulluni amici clar intuetur.

Vers. 13.
tas; tria lic

Nunc autem
:

major autem honimest

marient, fides, spes, ciiaricharilas. Nunc, id

nimirum videlur
tur

res in seips, et siculi est,

est,

adbuc,

scilicet in

ut loqui-

Joan., 1 Epist., c. 3, id est, non tantm in similitudine, sed persuam ipsius essenliam. Theophylactus appellal noliliam onmiiio revelatam. Nunc cognoico ex parte, imperfect, utdixi v. 9. Ex parte nunc se cognoscere dicit non solm (juia pauca cognoscit ex mullis, id est, mysleriorum parlem ali:

capile docel Paulus,

prasenti vit. Clar enim boc fidem, spem el charitatem hic

manere, sed

in patri,solani cliarilatem.

Major autem Iwrum est charilas. Eadem sola nunqum excidit, sed permanet in patri quando et fides in visionem, el spes in apprehensionem commulabunlur
:

Pro
Charitas

corollario pietatiS, seu conclusio sequens ex dictis.

ergo omnium

virtulum
1
,

maxima

tum quia

colenda, perficienda. Vide

in initio capitis sequentis.

maxime
9, 10,

necessaria, v.

"2,

3;

tum quia maxime


,

An autem
quibus

illam habeas

agnosec ex effectibus, de

ulilis, v. 4, 5, 6, 7;

H,

12, 13. Ilinc

tum quia maxime duratura v. 8, omnibus praferenda et ide


,

in v. 4, 5, 6, 7

bujus capilis. Vide prserlim

dicta in fine versus septimi.

prae exteris

desideranda,

quajrcnda, custodienda

CAPUT
1.

XIV.

CHAPITRE XIV.
spiritalia
1.
,

Seclamini charitatem;

mulamini

Recherchez avec ardeur

la

charit; dsirez les

magis autem ut propbeletis.


2.
lur,

dons spirituels,

el surtout celui

de prophtiser.

Qui enim loquilur lingu

non hominibus

loqui-

sed Dco;

nemo CHim

audit; spiritu autem loqui-

2. Car celui qui parle une langue inconnue ne parle pas aux hommes, mais Dieu, puisque personne ne 1 entend, et qu'il parle en esprit des choses caches.
3.
;

tur mvsteria.
3.

Nam

qui propbelai, bominilms loquilur ad aedi-

les difier, les

Mais celui qui prophtise parle aux exhorter et les consoler.

hommes pour
s

licalioncm, el exhorlaiionem, et consolationem.


4.

4. Celui qui parle


;

une langue inconnue

difie seu-

Qui loquilur lingu

semelipsum xdicat
xdilicat.

qui

lement lui-mme

celui qui prophtise difie l'Eglise.

aulem prophetat, Ecclesiam Dei


3.

Volo aulem omnes vos loqui linguis, magis auest qui prophetat,

tem propbctare. Nain major


qui loquitur linguis
;

qum

nisi forte inlerpretctur, ut Ecclesia

5. Je souhaite que vous ayez tous le don des langues, m. lis encore plus celui de prophtiser parce que celui qui prophtise es! prfrable celui qui parle (me langue incorir-e, si ce n'est qu'il interprte ce qu'il dit, afin que l'Eglise de Dieu en soit difie.
;

aedilicationem accipiat.
C.

Nunc aulem,

fratres,

si

\cncroad vos

linguis

loquen*. quid vobis prodero, nisi vohis loquar aui in

G. Aussi, mes frtes, quand j viendrais vous parler en des langues inconnues, quelle utilit vous apporterais-je, si ce n'est que je vous parle en tTTs rrstrui;

615

IN EPIST.
cuit

AD C0R1NTHI0S
ou par prophtie, ou par la doctrine ? Les c iiiies qui rendent des sons, comme s cl les harpes, m elles ne forment des mi., diffrents, comment pourra t-on distinguer ce que m sur ci - instruments? 8. En effet, si la trompette ne rend qu'un son confus, qui se prparera au combat? 9. De mme, si la langue (pie vous parlez n'est inun par
la

revelatione, aul n scienii, aut in prophtie,

in

suii, ou par la rv.'?tion des choses caches,


"

doclrin?
7.

Tamen

qu;c sine

anima simt voccni

dantin, sive

tibia, sive cithara, nisi distinclioneni

soniiuum dedecit

rini,

quomodo
?
si

scielur id

quod canilur, aut quod

tharizatur

8. Eteniin bit se
j

incertain vocein det tuba, quis para-

ad belluni?
vos per linguam
nisi

lelligible,

commeni
i

9. lia et

manifestum sermoid

di

es? Vous
10. Car
il
il

pourra-i-on savoir ce que arlerez qu'en l'air.

vous

nem
crilis

dederitis,

quomodo

scietur

quod dicilur?

moi de, et

y a tant de diverses langues dans le n'y a point de peuple qui n'ait sa laugue
j,'

enim

in ara loquentes.

10. Tain multa, ut puta, gnera linguarum sunt in

particulire. 11. Si dune


serai

n'enlends pas
celui
a qui je

la

hoc modo;

et nihil sine

voce

barbare

est.
ci

force des mots, je parle; et celui qui

11. Si ergo nesciero virlnlem vocis, ero

cui lo-

quor barbarus

cl qui loquitur

mihi barbarus.

sera barbare. Ainsi, puisque vous avez tant d'ardeur pour les dons spirituels, dsirez d'en cire enrichis pour
12.

pai le

me

12. Sic et vos,

quoniam aemulaloreseslisspirituum,
ut abundelis.

l'dification

de l'Eglise.
Dieu
le

ad aedificalionem Ecclesi? qualit

15. Et idc qui loquitur lingu, oretutinterprelcttir.

14. Nain

si

orem

lingu, spirilus

meus orat; mens


orabo el mente

aulem mea sine

i'ruciu est.

15. Quid ergo esl?

Orabo
el

spiritu

que celui qui parle une langue don de l'interprter. Car si je prie en une langue trangre, mon 1 i. coeur, la vrit, prie; mais mon esprit est sans fruit. 15. Que ferai-je donc? .b- prierai de cur, mais je prii rai aussi avec intelligence; je chanterai de cur des cantiques, mais je les chanterai aussi avec
15.

C'est pourquoi
a

demande

psallam spirilu, psallam


1G. Cselerm
si

mente.

intelligence.

benedixcris spirilu, qui supplcl lodieel


:

cum

idiota,

quomodo

Amen, super luam bcnenon

dictionem, quoniam quid dieas ncscil?


17. Nain tu
a;dificalur.

quidem ben

gralias agis, sed aller

18. Gralias ago

Dco meo quod omnium veslrm

lingu loquor.
19. Scd in ecclesi volo quinquc verba sensu
loqui, ut cl alios instruam,

meo

qum dccem
eflici

njillia

verbo-

rum

in lingu.

20. Fratres, nolitc pucri


ti parvuli eslote
;

sensibus; scd inali-

vous ne louez Dieu que du cur, comla place du peuple rpondra- l-il Amen, la lin de voire action de grces, puisqu'il n'entend pas ce que vous dites? 17. Ce ifesi pas que voire action de grces ne soit bonne, mais les autres n'en sont pas difis. 18. Je loue mon Dieu de ce que je parle toutes les langues que vous parlez. 19. Mais j'aimerais mi uv ne dire dans l'glise que cinq paroles dont j'aurais l'intelligence pour en instruire aussi les autres, que d'en dire dix mille en une langu inc mime. 20. Mes frres, ne soyez point enfants pour n'avoir point de sagesse, mais soyez enfants pour tre sans
16.
si

Que

ment

celui qui lient

sensibus aulem perfecli estol.


:

21. In lege scriplum est

Quoniam
;

in aliis linguis
sic

et labiis aliis loquar populo buic

et

nec

exaudient

malice, ci soyez s;ig s comme des hommes parfaits. 21. Il esl du dans l'cril ire Je parlerai ce peuen d is langues trangres t inconnues, et aprs 1 cela mme ils ne m'entendront point, dit le Seigneur. 22. Ainsi les langues inconnues sont un signe, non
:

<

me,

dicit

Dominus.

22. Ilaque lingu in

signum sunt non lidclibus,

sed inlidelibus, prophtise aulem non infidelibus, sed


fidelibus.

25. Si ergo conveniat universa Ecclesi in


cl

unum

omnes

linguis loquantur, inlrent

aulem
inlret

idioiac aul

infidles,

nonne dicent qud

insanilis ?

24. Si aulem

omnes prophetent,
,

autem quis

infidelis vel idiota

ton vincitur ab omnibus, dijudicaet ita ca-

tur ab

omnibus

25. Occulla cordis ejus manifesta fmnl

les fidles, mais pour les infidles, el le don de prophtie, au contraire, n'est pas pour les infidles, mais pour les fidles., 23. Si donc toute une glise tant assemble en un lieu, tous parlent diverses langues, et que des ignorants ou des infidles entrent dans celle assemble , ne diront-ils pas que vous tes des insenss? 24. .Mais si ions prophtisent, et qu'un infidle ou un ignorant entre dans voire assemble, tous Je convainquent, tous le jugent. 25. Le secret de son cur est dcouvert de sorle que, se prosternant le visage contre une, il adorera Dieu, rendant tmoignage que Dieu est vritablement parmi vous.
,

pour

dens

in

facicm

adorabit
s'il.

Deum, pronuntians qud

20.
si,

Que

faut-il

donc, mes

frres,

que vous fassiez,

ver Deus

in vobis

2G. Quid ergo est, fralres?

cm

convenilis

unus-

quisque vstrm psalmum liabet, doctrinam babet,

lorsque vous vous assemblez , l'un est inspir de Dieu pourc mp ser un cantique, l'antre pour instruire, un autre pour rvler les secrets dr Dieu, un autre pour parler une langue inconnue un autre pour l'in,

apoealypsim liabet
habet.

linguam babel, interprelalionem

Omnia ad

icdificalionem liant.

27. Sive lingu quis loquitur, ut

secundm duos, aut

our l'dification. 27. S'il yen a qui aenl le don des langues, qu'il n'y en ail point plus de deux ou trois qui parlent et une langue inconnue, et qu'ils parlent l'un aprs l'autre el qu'il y ait quelqu'un qui interprte ce qu'ils
lerprler
?
|

que (dut se fasse

mulim
28. Si

trs, et

per partes, et unus interpreletur


fuerit inlerpres
,

amonl
28.
a ce
I

dit.

aulem non

laceat in eccle-

Que
,

s'il

n'y a point d'interprte,


les

que celui qui

si, sibi

aulem loqualur et Deo.


,

don de parler
et qu'il

l'glise

langues inconnues se taise dans ne parle qu' lui-mme et Dieu.

29. Prophte rutfm duo nul 1res dicani

et caneri

29. Pour ce qui est aussi des prophtes, qu'il n'y ej

617
dijudicent.

COMMENTAIS.
ait

CAP. XIV.
,

818

50. Quod

si alii

revelatum fuerit sedenli, prior taceat.


singulos prophctare
:

31. Poicstis
ut

enimomnes per
,

omnes
5-2.

discant

et

omnes exhortentur

sunl. Et spirilusprophetarum prophetis subjecli

35.

Non enim

est dissensionis Dcus,

sed

pacis

sieut et in

omnibus ecclesiis sanclorum doceo.


in
,

point plus de deux ou trois qui parlent et que les autres en jugent ; 50. Que s'il se (ail une rvlation un autre de ceux qui assistent, que le premier se taise. 51. Car vous pouvez tous prophtiser l'un aprs l'autre, afin que tous apprennent et que tous soient consols. 52. Aussi les esprits des prophtes sont-ils soumis aux prophtes. 55. Car Dieu n'est pas un Dieu de trouble et de confusion , mais un Dieu de paix, et c'est ce que j'en-

3i. Mulieres

ecclesiis

taceanl

non cnim per,

seigne dans toutes les glises des saints.


34.

Que

les

femmes

se

taisent diins les

glises

miltilur eis loqui


dicit.

sed subditas

esse

sicut

et

iex

interrogent.
30.

suos 35. Si quid autem volunt discere, domi viros Turpe est cnim mulieri loqui in ecclesi.

parce qu'il ne leur est pas permis d'y parler, mais elles doivent tre soumises selon que la loi l'ordonne. 35. Si elles veulent s'instruire de quelque chose, qu'elles le demandent leurs maris lorsqu'elles seront dans leurs maisons; car il est honteux une

An

vobis
?

verbum Dei processit?

ailt

in

vos

femme de

parler dans l'glise.

solos pervenit
37. Si (|uis

36. Est-ce de vous que la parole de Dieu est sortie , ou les seuls qui elle soit venue?
qu'il

videtur

propheta esse aut spirilualis,

cognoscatquscribo vobis, quia


53. Si quis

Domini sunl mandata.

autem ignort

ignorabitur.
et lo-

prophte ou spirituel , reconnaisse que les choses que je vous cris sont des ordonnances du Seigneur. 58. Si quelqu'un veut l'ignorer, il sera lui-mme
ignor.
59. Ainsi mes frres, dsirez surtout le don de prophtie, et n'empchez pas l'usage du don des langues.
,

57. Si quelqu'un croit tre

59. Itaque, lalres,

mulamini prophetare;

qui linguis nolile prohibere.


40.
fiant.

Omnia autem honest

et

secundm ordinem

40. Mais que tout se fasse dans avec ordre.

la

biensance et

ANALYSIS
Ex
tio
,

diclis

de charitatis excellenti in capile decimo tercharilatem ante

loquantur,
pres
;

et

unus inlerpretelur
,

quod

si

desit
;

inler-

1 esse

concluait
,

omnia desideran:

taceat

ille

qui linguarum

donum

habel

3 circa

dam

et

urdenti conatu insectandam

charismata

donum propheii
cessive loquantur
:

statuit ul duo, aut trs prophtes suc-

autem ex

cliariteite

appelenda,ac maxime proplietiam.


,

cteri verb prophet discernant


dicilur,
v.

ac

2" Mutlis rationibus

et

simitiludinibus probat, v.

judicent de eo

quod proplietantibus
si

27,

usque ad

v.

25

proplietiam dono linguarum, quo maxi,

28, 29. Qu'o


lium revelalio
;

tune temporis nova

fit alicui
,

audien-

me

gloriabanlur Corinthii

pneferendam esse; quia


v.

uti-

taceat qui prophetubat


:

et

huic det lo-

lior est

ad adifwationem,
,

2, usque ad 13. Utilior


v.

cum; nec

dicat

Non possum
est

tacere
,

siquidem spirilus
,

ad oralionein

lum privalam, tum publicam,


ulililatc

14
et

propheii subjecttts

prophetis

v.

50

31, 32

33.

usque ad 17. Ab

Paulus dijudicat de donis,


,

4 Mulieribus in Ecclesi
ita ut

silenlium penil'us indicit,


:

Corinlhios liortatur ut similiter judicent


ililior denique
,

v. et

18, 19, 20.


infid tibus,
,

nec possint interrogare


,

cujus statuli varias dut

quia fidelibus prodest


:

rationes

v.

54

35

et

quia conlrarium fiebat apud Co,

millique nocet

unqum

donum
,

verb linguarum
est

quod
illis

rinlhios

illos acriler

objurgat

v.

36.

propler infidles converlendos

datum

Ecclesi;

4 Statuta sua asserit esse

Domini mandata; qu , ut
et

non semper prodest


3

imb aliquundo nocet


21
,

ih fidelibus et

talia,debent ab omnibus,
observari, v. 37, 38.
Illa

eliam prophetis, suscipi

fidelibus idiotis, versu

usque ad 26.

omnia ad

tria reducit

pri-

Modum

prscribit Apostolus, quo in Ecclesi doStaluit


;

mum
dm,

ut

nis Hlis uli dcbeanl. 1

in gnre,

ul

illis

ad

ut

donum propheii prsertim expetant; secundonum linguarum non supprimant; lertium, ul


,

Ecclesi dificalionem utantur

2 circa

donum
,

lingua-

omnia

fiant honest et ordinale

v.

59

40.

rum

slatuit

ut

duo

aut trs ad

summum

successive

PARAPHRASIS.
1

Cm

tanla sit charitatis utililas et excedenlia

hibus

tfdificat,

adhortatur et solatur

hominibus ergo

liane super

omnia ardenler desiderate,

et

omni vestro

utilior est propheta,

qum

qui linguis loquitur.

conatu inseclamini: spiritualia nihilominscharismaia

4.

Hic

sibi soli

prodest, semetipsum devolionis afdixit intelligenti


,

ne

negligalis, sed ex charitate appetitc,


;

maxime ver

fectu, et
ille toti

eorum qu

icdificando

uliliora

ac ide proplietia: donum, quod mult utilis


:

prodest Ecclesise,

quam sermonibus

suis di-

est

dono linguarum

ficat soli
;

quanta ergo inter utrumque

utilitatis difl'eren-

2.

Qui enim hngu ignot loquitur,

Deo loquihominibus
:

tia! 5.

tur, cujus laudes verbis peregrinis profert

Ne propter
si

haec

tamen
;

putetis

quod linguarum
,

ver non loquitur, qui eum non intclligunt


Teverendus.
3.

sanclo

donum

depreliare velim

illud

tanti l'acio

ul opl-

tarnen alflatus Spiritu, loquitur divina scrta, et ide

rim ego,

Deo

placeret, vos

omnes

linguis loqui;
:

hoc
,

donum magnum
dixi
v.
1
,

est, et Spiritu
,

sanclo est

sed
,

ut

Qui ver prophte munere fungitnr, non Deo


loquitur, sed et

magis opto

ul

prophetia?
:

donum

quod

tanlm

hominibus

quos suis sermo-

utilius et prstantius est, habearis

major enim est

S. S.

XXIV.

f Vivo t.)

619
qui prophetam agit,
is

IN

EPIST.
:

AJ)

COH1NTI110S

620

qum

qui linguis loquilur

nisi

tionis, ut utilior sis cl exhortationibus, et orationibus.

statim vulgari lingu interprelelur quae dixit, ut


;

18.

Quod ad me.

gratias ago

Deo nico, quod nul,

indc Ecclesia aedificationem accipial

lune eniin

ille

lum

sit

apud vos sermonis genus

quod ego non inest, illudque

par est prophetae.

telligam et loquar; hoc Dei


ris facio
:

donum

plu-

Ut hujus interpretalionis necessitatem claris supponamus qud nunc primm ad vos intclligatis
6.
;

19.

Sed niliilomins malo

in fidelium

ctu

pauca

veniam, linguisque tantm ignotis loquar; quid inde


percipietis utilitatis
et arcanas
;

verba

me

intellecta

et aliis

me

explicaia loqui

nisi sic

loquar vobis, ut vel allas

ad corum instructionem, qum innumera proferre in


lingu auililoribus meis ignol.
20. Huic nostro sensui et judicio conformamini
fratres charissimi
;

quasdam

verilates aperiam per sapientiae

donum

vel per scientiae


;

donum

res fidei

reddam voScri-

bis intelligibiles

vel per

prophetiam abstrusiora
;

et

ne

in

posterum, sicut pueri


;

de

pturae loca vobis explicavero


didici
,

vel

quod proprio studio

rbus judicelis ex apparenti


viri

sed ex utilitate

sicut

vobis coramunicem metbodico modo, seu ca-

prudentes

et

consequenter prophtise
utilius

donum,

techistico?
7. Alia

utpote onini
,

modo

dono linguarum

praeferte

non desunt exempla


;

quibus rem

eamdem
inatibia

illudque magis appelile.

Opto quidem vos repuera,

reddam vobis sensibilem videte instrumenta ninia, sonum tamen voci similem reddentia; sive
sit et alia

scere, non quoad inopium judicii

sed quoad inno-

cenliam animi

volo aulem vos prudenti et judicio

bujusmodi

quae flatu rsonant, sive cylhara


;

viros esse perfectos.

et alia quae tactu pulsanlur et sonant

haec

omnia
;

si

21.

Hoc

meum
:

judicium et desiderium Scripturae

tantm sonent,
proderunt,

et dislinctos

non dederint sonos

quid

lestimonio conforme est; Isaiac enim 28, v. 11, 12,

cm

nullus agnoscatquid aut tibia, aut cy-

scriptum est

Yariis linguis et diyersis idiomatibus

lhara canitur?
8.
li

loquar populo huic Jud;eo, nec tamen ad

me

conver-

Similiter et tuba, quae vox


et

quaedam

est publica,
,

tentur.

sonitum confusum

indistinctum dederit

quis

22.

miles ad

pugnam

sese praeparaverit?

datum
,

est

Hoc probat donum linguarum quod Ecclesiae non propter fidles praccipu sed praeser,
,

9. Sic igitur et

vos linguis loquentes ignotis

nisi

tim propter infidles convertendos, non


effectum habere
;

per inlerprelationem sermonem vestrum reddatis intelligibilem


,

propheliae

suum semper ver donum, quod datum


oonlirmandos,

quomod

quis percipiet

quod

dicitis?

est Ecclesiae praecipu propter fidles

san vocem

in ara spargilis inutiliter, nibil proficitis.

promovendos
habet
et
in illis;

et

consolandos

hos

efl'ectus

semper
;

10. Et rvera

tam multa
,

et

lam varia sunt idiomanatio sine suo

ergo utilius

est, et

magis appetendum

lum gnera

in

mundo

nulla quippe

c maxime appetendum, qu

sic

pluribus prodest,
,

idiomale proprio.
il. Si ergo nesciero

ut nemini noceat.

Non

lia

de linguarum dono

quod

vocum

significalioncm, ero
et ipse

II

aliquando nocet fidelibus et infidelibus.


23.

qui

meam

linguam non novit, barbarus,


;

mihi

Hoc

patebit

suppositione fact.

Supponamus
in-

barbarus

erit

ergo qud universa quaedam Ecclesia particularis in


,

12. Propterea vos, Corinlhii

cm

spiritualium

uiium conveniat ctum

et

qud omnes, nemine


ignotis
;

charismatum aemulalores

sitis,

optate ut ea babeatis,

terpretanle, linguis loquantur


et

supponamus

unde major
13.

Ecclesiae proveniat militas.

qud lune
ignari
;

in

hune clum

inlrent idiot, lingua-

Ac proinde qui donum habet linguis ignotis loquendi Deo petat graliam interprelandi (tune enim non ad exhortanduin tantm sed et ad utilior erit
,

rum
illc

vel qudaliqui pagani,curiositalisgrati,

subrepant; nonne omnes

il

vos insanos repu-

tabunt, qui loquimini quae nullus intelligit? in hoc

orandum).
14.

ergo casu, linguae fidelibus et infidelibus nocebunt.


si

Nam

ego, v. g.,

orem lingu mihi


non

ignol, af-

24. Contrarium proiss eveniet,

si soli

prophetae

fcclus

quidem meus Spirilu sancto motus orat; sed


intellectus, quia verba
:

loquantur, et lingu vulgari christianas verilates explicent; lune


traverit,

meus
15.

intelligit, sine Iructu

enim

si

quis vel intidelis, vel idiotu inut supra


;

refectionis est

mereor quidem, sed non


?

reficior.

non vos arguet et damnabit,

sed

Quid ergo faciendum

dabo operam ut non coret

ipse

prophelaUibus arguelur, et damnabilis de-

dis affeclu

tantm orem, sed

mentis iutelligenti

monstrabitur.
25. Etenim peccata, quae in corde suo occulta gerit,

ut Dei laudes

canam,

et devotionis affectu, et mentis

attentione.
16. Alioquin
,

prophetae divini verbi lumine detegenl,


;

eiquo

id est

nisi

donum

liabeas interpre-

manifeslabunt

unde

fiet

utpeccatorum suoruin conmisericordi obtinend,

landi

si

Deum
aliis

publie laudaveris, laudes ejus lingu


,

scienli tactus, cadat pronus in faciem,seque peccalo-

proferens

ignot

quomod

qui rudis populi lo-

rem agnoscens, Deum pro


Iremens
et peenitens adoret,

cum

tenet, ipseque rudis et illitteralus, in fine precurn


intellexit,

palm confitens, qud


vobis.

tuarum, quas non


17.

respondebit Amen.

ver Deus per sua dona

sit in

Quo

casu, pro-

Tua quidem

laus et Dei benedictio sancta est,


;

phetia fidelibus et infidelibus prodest. 26. Quid ergo

Deo

grata, et libi meritoria

sed ex e proximus non


;

faciendum est? Quoties ad ctus

aedificatur, quia

non percipit eam


detur et
tibi

orandum ergo,

ut
il

publicos convenitis, quicuraque ex vobis divinits baluorit vel psalraum,

cum dono linguarum

gralia interpreta-

seu canticum spirituale ad Dej

621

COMMENTARIA. CAP. XIV.


34.

622
in re
illis

rovclationcm

laudem, vel inslructionem populo ulilem, vellquam sibi l'aclam, vld rim perogrinis linguis loquendi, vel inlerpretandi donum, niliil horum negligatur; sed haec oninia decenti online, et ad publi-

Quod ad muliercs hc
in ecclcsiis
;

spectat,

taceant

omnin
ris
Sri

nec enim

alicubi in Scriplu;

permissum
lege

est publie

loqui, aut concionari

sed
;

pncceplum

est cis ut viris suis subditae

sint

cam
illi

convents aedificationem fiant.

suam ergo subjcclioncm suo


spectat,

lestenlur silentio.
velint

27.

Quod ad lhguarum donura


ila,

detur et

55.

Qudsi quidnon

inlellexerint, illudque

suusloeus; sed

ut

duo tantm, aul ad sumconvenlu loquanlur;

addiscere, donii maritos suos interrogent; in ecclesi?

mum
et

trs successive in quolibet


sit
illi

ver nec doceant

nec

interrogent;
in ccetibus

quia prorss

unus

semper, qui lingn vnlgari explicet populingu peregrin dixerrit.

indecorum
56.

est

mulierem

sanctorum loqui.

lo quoe

Quam ob causam,

Corinthii, ritum ab omnibus

28. Qudsi desit qui possil inlerpretari, tacealille,


qui linguarum

observalum, vos non servatis?


Evangelii praedicalio, ut aliorum
|

An

vobis processit

donum

habet, expeclet que

tempusquo

silis

cxemplar, ca>

suodono; intrim sibi soli secret loqualurct Dco, cleros ver non perturbet. 29. Quod autem ad proplietas atlinet, duo aut trs
possil frucluos uli

terique ad niorem vestrum

astringantur? aul ad vos

solos pervenit Evangelium, ut pro veslo libitu, nuil

ad alios habita ralionc, ritus ordinelis?


57. Si quis

ex

illis

successive loquanlur; cateri


falsi

ver prophet

judicentverinesintan
30.

propbetantium sermones.
lune qui prior prophe-

apud vos videtur esse propheia,

vel

Qud

si,

uno propbelanle, Deus a Hum ex proprophetandi locuin.


et ordo, pole-ritis

sancto Spirilu afflatus, scit et cognoscat qux- scribo


vobis, et deprehendet
sunt,

qud Chrisli Domini mandata

pbelis assidentibus afflaverit,


tabat, laceal, et det
illi

non inea

etenim non ex me, sed ex ejus Spiritu

51.

Si hic servelur

modus

omnes
et

elvolunlale haec statuo.


58.

ordine vestro proplielare, ut onines inslructionem

Siquisaulem hoc

ignort, autignorarevult, ut

exhorlalionem vobis accipiant.


52. Nec est qudquis dical: Divinits urgeor, ide

contradicat, scit

qud vicissim
qu

Christo
:

Domino
Domine,
:

ignorabitur, in die scilicet,


in

sibi dicenli
,

nectacere, nec difTerre possum; elenim spiritus prophtise

nominc

tuo

propbclavimus

respondebit

Non

subditus est propbelis

libr

loquunlur et

novi vos.
39. Ilaquc, ut tribus verbis lolum

lacent.

hune sermoncm
praeditos

53.

Nam
;

Deus

est pacis spiritus,

non lumulls
si

et
si-

concludam, oplate et expetile prsecipu propheli

dissidii

esset ver dissidii spiritus,

onines ad

donum,

quia utilius.

Dono linguarum

ne

mul loquendum
ecclcsiis doceo.

sic impellcrel, ut liberi

non essnt;

prohibeatis loqui, eo quo statui ord-ine et modo.


40. Oninia in vestris ccetibus honest et ordinale
fiant.
.

unus ergo posl allerum loqualur,

sicut in

omnibus

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Sectamim charitatem

Grrrc,

perse-

quimini. Qui persequilur, illudsolum videt quod persequitur, el ad illud lendit el


peril, ail D.

quamini, etc.; Syr., currite post charitatem. Conclusio

non

desistil,
dicit

donec ccApostolus,
inquit

sequens ex

diclis intoto capite pracedenti.

Cm
:

cha-

Chrysostomus; etide

ritas tanta; sit necessitatis, lantx-que utilitalis;

etide

persequimini eam.

Hoc nos quoque faciamus,


Observalio moralis.

tantse

super omnia charismala excellentioe

banc,

idem Chrysostomus.

fratres,

omni studio

omnique conatu

insectemi.ii

donec apprehendatis eam.


.Emllamini, Grrcc, autem, id
galis,
est,

Hoc ergo
ne tamen negliregina, vos

et

nos quoque docet Apostolus


5. Cliarilas,

Super
Dei

omnia charitatem habete, Coloss.

virtulum
(i-

sed amate, appelite. Spiritialia, supple cha-

Deo conjungit, Deo

similes eicit,

rismala.

Magis altem,

id est,

maxime ver donum


myslera

lios constiluij;

ob eam et per eam, omnia vobis pro;

prdphetandi,
lidei,

donum docendi

et explicandi

liciunt

ad salutem

sine hc, oninia nihil sunl. Cbari-

Scripturasquc sacras et earum latentes sensus

lalem ergo loto vitaetempore persequamini, custodile,


colite, perfidie.

explanandi, utdiclum est cap. 12, v. 10, el ut palebit


ex sequentibus vers.

Abscessit vobis? tolo nisu, tolisque

5 et

5.

Perlcclam prophtise

viribus currite post

eam, nec

desistite,

donec appre-

descriplionem vide apud Cornelium Lapide et apud

hendatis. Assecuti estis illam? ampleclimini, cuslodite


diligenter,

Estium.

ne

silis ei

rebelles

unqum, sed seinper


quia non ad
ci

Mens D.
4 Corintbios,

Pauli.

obtemprantes. Assidue
id
,

resilit nobis,

Paucis hic multa conficit Apostolus.

quod oportet, e ulimur, sed omnia

pr.xfcrimus,

donorum mulalores

docet anlc

ait

D. Chrysostomus. Ut ergo non discedat, nec vos

omnia, charitatem ardenli studio appelendam esse;


et

deseral unqum,
colile,

omni conatu persequendam, donec habeatur


;

hoec

eam nusqum eam omnibus praferte


et praescripla, facile.

descrite, sed
;

semper

omnia

vestra, juxla

sola suflicit

sine hc

omnia

nihil

ide

eam

perseinquit,

ejus

motus

Omnia

vestra in cha-

Vers.
cliarilas

1.

Sectamim charitatem. Quoniam,

lam excellens et necessaria virius srciamini, vel, ut grxc est, persequimini.

esi,

eam

Siguifical

ardens sludium charitatis; ut eam inscctemur.perinde ut venaior ferani insequilur. Non pfnibeo quoMmultmiiii spiritalia. Sensus
:

623
ritate fiant. Custodtslis illam ?

IN EP1ST.
perfidie. Ambulaie

AD CORINTJIIOS
[

624

in

ver'o, id est, al

dilectione, ait

Apostolus.
in

Non

sufficitin charilate esse,

qui prophetat, hominibus loquitur, et prodest ad dificatio.\em... Mysteria quippe fidei et

sed ambulandum
per bona opra,
pnssiones

charilate;

crescendum continu
ex charilate fada, per
est esse

in charilate cl

veritateschristianassieexplicat, ut auditores dificet incipientes, liorlelur prolicienles, solclur afflictos,


ait

obDeum

toleratas.

Hoc agere,

ver

D. Thomas.

Chrislianum ; est agere christian; est perpelu mer-cri,

Hinc palet quid per prophetam

intelligat
,

Apostolus,

continue ditescere, instantanea et inania in soconverlere. Talibus enim


et lev

doctorem
bus

scilicet et

concionalorem
,

qui suis sermoni-

lidas et plenas reternitates

fidles confirmt in fide


;

horlatur ad

bonum
Equidem
Hinc

convenit illud Aposloli


nis et)
iribulalionis

Momentaneum
,

(actio-

avertit

malo

solatur

in

afflictionibus.
;

nostr

ternum glori pondus

futuri praidiclio ad

propheliam pertinet

sed el heee

operatur in nobis.
2

etiam
spiritualia

tria

munia obierunt
sit

antiqui prophelac.

Eosdem Corinlhios docet


et

quidem chamagis

eliam palet qud


pietalem nutrire
;

concionatoris

munus

lidelium
;

rismata posse desiderari, non ex vanilale, sed ex charilate

eos ad bona opra horlari


,

in

ne-

dificandi desiderio.

Hinc

uliliora

cessitatibus solari

hujusque

vilie

miseriarum usum
potest sic iq

appetenda.

docere, ad xternam felicitalem promerendam.

Hincprophetandi, seudocendi,

donum magis appe-

Ratio his duobus versibus contenta


:

tendum, qum donum linguis exlraneis loquendi.


Quia ver Corinthii
faciebant
,

lioc

linguarum donum pluris


gloriabanlur
,

et

de

illo

maxime

ut erro-

formam redigi Utilius est Denm simul glorificare, et proximum dificare qum Deum glorificare lantm; at qui linguis loquitur ignotis, Deum quidem
,

neum eorum

judicium corrigat Apostolus, eosque ab

glorifical; sed

proximum non
glorificat, et

aedificat

qui ver pro-

Me

inani jactanti purget, multis rationibus et simi-

phetat,

Deum

litudinibus probal prophetiam


cellere
;

dono linguarum

prae-

utilius est

proximum dificat; ergo prophetare qum linguis peregrinis loqui

ideque prferendam et magis desiderandam.

(antm.

Vers. 2.

Qui enim loquitur... Prima


Deo
soli
,

ralio

sumitur

Vers.

4.

Qui loquitur lincua.... Qui lingu

majoriulililateinproximooedificando. Qui lingu peregriu et ignot loquitur,


soluni auditorem habel
git,

ignot loquitur, sibi soli prodest devolione et affeclu,

loquitur, seu

Deum

quo loquitur

se solum dificat

eorum

intelligenti

qui non verba tantm intelli-

sed et cordis affectum videt. Seu Deo loquitur,


,

qu qu

dicit.

Loquitur hic Apostolus de

iis

qui sciunt

dicunt, sed aliis explicare

non possunt, D. Chry-

cujns laudes verbis peregrinis profert


rilical.
,

quemque

glo-

sostomus.

Sed hominibus non loquitur quia ipsum non jnlelligunt supponitur enim qud lingu audiloribus
:

Qui autem prophetat, fidelium conventus dificat,


illisque prodest. et

Quantum aulem

interest inter

unum
,

ignot loqualur

illis

ergo loquitur inuliliter.


,

Ecclesiam

lanta est hujus et illius differenlia

di-

Spiritu tamen loquitur mvsteria

id est

Spiritu

vus Chrysostomus. Hacc ralio quibusdam videlur ea-

sanclo tamen afflalus loquitur mysteria (idei, seu divina scrta, hineque non est contemnendus, quinim

dem

esse

cum prxcedenli,
si

illiusque paucioribus realia est,


sit

sumpiio; sed

ben altendatur,

et prinne

reverendus. Quia hoc

donum

depressit Apostolus,

superaddit, qud prophetia non tantm


utilis,

hominibus

ostendens non
jss extollit,

magnam

ejus utilitalem esse, ide rur,

sed et

maxime

utilis,

loti

scilicet

hominum

ne videatur frustra datum

ait

D. Chry-

ctui.

sostomus.

Vers

5.

Volo autem
intelleclui
,

Obvit et occurrit
quasi diceret
:

Vers.

3.

Nam qui prophetat

Grc., prophetans

falso

prmissorum

Ne pu-

minus aspirelis ad charismala; quin sludium ca consquent facile vobis permitto. Verm id volo vos fanon excellendi cerc cum judicio et ex charilate
;

loquilur occulta quandam, ac sibi non intellecla, loqui cum pio devotionis affeclu quo in Deum suslollilur.

studio, sed dificandi. Uti est


lia

donum linguarum,

gra-

sanitatum, et

alia.

Vers.

3.

Nam

qui prophetat,

elc.

Ecce quod

; ut scilicet ex afflatu Spirils sancti doceatis , dicatis, vel canatis ea, qu alios ad pietalem excitent. Hoc enim est hic pfopltc-

Magis aulem

ut prophelelis

dixi, prophetare hic est loqui quie alios adificant,

lare.

Vers.2. Qui enim loquitur lingu (s\\ii el peregrin), non hominibus loquitur, sed Deo, qui non soim intelligit verba loquenlis, sed etiam inspicit aflectum cordis. Qud hominibus non loqualur, probat JSemo enim
:

exhortantur clconsolantur: ac proind prffistat prophetare qum loqui linguis peregrinis, utpote quas nemo intelligit, ut proind nemo iis instrui, sedificari, vel cmsolalionem aliquam accipere possit.

Vers. i.

Qui loquitur lingu, semetipsum


dificat is qui loquitur

dificat,

id est, sibi ipsi prolicit, uni sibi prodest.

metipsum
intelligit;

Quod si selingu qum non

audit, videlicet

cum

intelleclu

id est, nullus intelligit

ea qiue loquitur, lict ipse Spirilu afflatus loqualur non est enim qui inlerprcsubined alla mysleria
:

Deum

non igitur inutile eslaut orare, aul laudare verbis non intelleclis.

tetur.

Spiritu aulem loquitur mysteria. Sed qures, quo spiritu? lerique Spiritum sanctum intelligunt. Alii tam ex antiquis qum ex recentioribus, de spiritu liout per spiritum intelligatur affecius animi, ad quein pertinet devotio. Quem spirilum
rainis interpretantur
:

Qui autem prophetat, Ecclesiam Dei dificat. Qui prophetat, inquit, convenlui fidelium proficit; per hoc nempe qud loquitur aedificationem, exhortationem,
consolalionem. Volo autem (hoc est, velim, oplrim) Vers. 5. omnes vos loqui linguis ; magis autem prophetare, ut scilicet alios ad pietalem excitelis. Nam major est qui

mente, id est, intelligenti, Paulus aperl distinguit. Ha sensus erit


:

in

sequentibus
qui lingu

prophetat,

qum

qui loquitur linguis

nisi forte

inter-

Eum

pretelur, ex ignot lingu in

aliquam nolam. Et Ec-

025
telis

COMMENTARIA. CAP.
qud hc vobis seribens,
linguarum donum imfacio, et

XIV.

026

quod mihi revclatum cet, vobis enunliem prophetico


seu concionatorio modo; vel
didici
,

probem; quinini niagni


nct, velim ego,
loqui
;

quantum ad me

atti-

nisi

quod proprio studio


et catechistico

si

Deo

placeret, vos
,

sed

hc

dico vobis

ut

omnes linguis inlelligatis quod magis

vobis

communicem melhodico

modo.
Vers.
7.

opiarc debeatis, nimirm propheti donum, ut primo


versu dixi.

Tamen qu,e sine anima


res

Grce, inaele-

nima, Syr.,
est..., idest, quia utilior, et idedignior

qu

sunt inanim.
,

Eamdem rem

Nam major

ganti illustrt simililudine

ducl ab instrumentis

est qui i'ropiietat, ignarosque docet,

quam qui linguis

externis loquitur; nisi


Iiabeat
et

qui linguarum

donum habet,

interprelandi

donum, ad dificationem
edem
per,

qu sunt qudam arlificiales et licliti lingu. Tamen, id est, quin eliam. Nam et instrumenta anima sensuque carenlia qu sonum lamen reddunt
,

Ecclcsi.

Ex hoc

versu patet qud aliquando separa;

voci similem

bantur hc duo dona


son reperiebantur
:

aliquando ctiam in
id est
,

Sive tibia, et

alia

qu

flatu

pulsanluret sonant;

qui loquebatur linguis


et hic erat

Sive cthara, et alia bujusmodi


tur et rsonant;

qu

tactu pulsan-

qu
ait

diverat interpretabalur
;

par prophet,

hc, inquam,

et alia, nisi distinctos


id

D. Chrysostomus

et is eral prophela, ait D.

Tho-

sonos dederint

non agnoscetur

quod aut

tibia

aut

mas, quia

interprelatio

cujuscumque ardui pertinet

cythar canitur.

ad propbetiam. Im, ut addit D. Thomas,

guarum cum
phelia, quia

interpretatione, melius est

donum linqum pro-

Vers.

8.

Etenim

si

lncertam.... Similiter
est et lingua
,

si

tuba,

qu

publica

qudam vox

sonitum con-

utrumque donum simul conjungitur.


,

Vers.

6.

Noue autem

fusum

et indistinclum dederit

quis miles ad

pugnam

fratres

si

venero....

aut ad receptum se prparaverit? Alius quippe sonus

semelipso sumit exemplum ad supradiciorum confir-

ad pugnam excitt; alius de recessu monet.


Vers. 9.
loquentes,

mationem, nempe propheliam dono linguarum


,

utilio-

Ita et
nisi
,

vos...., lingu scilicet peregrin


,

rem esse nisi dono linguarum j une ta sit interprelatio. Semper in su person qu sunt gravia et molesta
,

manifestum sermonem...
,

id est, nisi

per inlerpretationem
intelligibilem

veslrum sermonem reddatis


aliis inlelligemini ?

agitt, ait D.

Chrysostomus.
san
si

quomod ab

san

Ncnc,
etc.

id est, et
si

ego ipse,

etc.

Ecce egomet,

vsceni

eritis in

ara spargenles; inutililer loquemini,

At ver

ego ipse, vobis, fratres, linguis loquar

nihilque proficietis.

ignotis, quid inde percipielis ulilitatis?


Nisi vobis loquar
,

Quot hodi
dico
,

in ara loquentes
,

quia loquunlur, non

id est

nisi

qu

lingua

ut ab bominibus intelligantur

cunctisque proficiant,
,

VESTRA VOBIS EXPOXAM.

sed ut docti
,

sublimes videantur, et ut laies


,

admira,

Ait

in

revelatione

id est, aut

per revelationem

tioni

habeantur. Hi tempus terunt


;

otios loquuntur

veritates allas,

sed obscuras vobis aperiendo dono

pietatem lucrum pulant


et patienti abulunlur
:

Dei donis et auditorum otio

sapicnli.

vanilalem suam

tem su
uno facinorc

Aut
manas

in scientia

aut per scientiam

eas vobis sen-

et

auditorum
!

saluti prferunt.
,

Quot

in

sibiles et quasi

palpandas reddendo per rationes bu-

et per similitudines et
in

exempla, dono scienli.


difli-

Aut
eiliora

prophetia, id est, aut per propheliam

Ut illos vitel doclor suamque multiplicem damnalionem, loquatur ut audiloribus proficiat; ideque studeat cunctis intelligi omnium captui sese
reatus
,

Scriplur loca vobis explicando more conciodoctrina, id est, aut per doctrinam, veritates

accommodans,
loquatur.

utilia, dilicatoria, familiarilerel clar

natorio.

Aut in
Evangelii

Vers. 10.

Tam multa,
loquantur
,

Ijt puta....
:

Rationem dat

modo simpliciori et cateebistico vos docendo.


possunt ad duo reduci sic
,
:

ob quam
rvera.

inutiliter

ut puta,
,

clenim, nempe,
seu idiomatum
nulla gens sine

Quatuor
struam
,

ista

Nisi vos in-

Tam
in

multa sunt linguarum

aut per revelationem


,

seu per propheliam


,

gnera
voce
,

mundo

et nihil

id est

aut per scientiam


clesia

seu per doctrinam. Id est

nisi

sine suo idiomate proprio.

dificalionem accipiat, ipso videlicet interpr-

tante.

Vers. 6. Nunc autem, fratres, si venero ad vos linguis loquens : quid vobis prodero, nisi vobis loquar, aut in revelatione, idest, nisi loquar reTelalionern, pula

Vers. 8. Et enim si incertamvocem det tuba, haud dislinguens ipso sonilu ad quid vocet homines, aut quid agendum moncat. Quis parabit se ad bellum, id
est , ad pugnam ad prlium? Utiquc nemo quia sonus tub indistinctus non hoc loquitur. Vers. 9. lia et vos per linguam nisi manifestum
,
,

expositionem revelationis mihi faci. Aut in scientia, id est, ea qu scio per scientiam, vel Deo infusam, vel studio partam. Aut in prophetia, idest, eaqu scio per propheliam, tum propri dictam, lum impropri propheliam, hoc est, occultorum et obscurorum, maxime sacr Scriplur, explicationem. Aut in doctrina, scilicet per eam docendo et accommodando meum sermonem ad captum auditorum. Sic
:

sermonem
cet
,

dederilis, id est,

sermonem
;

qui ben et clar signilivestrum interprclando feccritis intel-

ligibilem

Quomod

scielur id

quod

dicitur ? id est,

quomod

id

qud loquimini, ab

aliis intelligetur?

Lingua enim

est

character, imago, index et nuntius mentis. Nam voces sunt not earum affeclionum , qu in anima delitescunt.
Eritis enim in acra loquentes ; loculionem significans inutilem, ut quam nullus intelligit sicut aerem verbrre, pugnam significat inutilem, et qu non l:

fer D.
tia,

Thom.
7. et

Vers.

Tamen qu

et

Theoph.
sine

anima sunt vocem dan,


:

instrumenta anima: expertia, qu sonum reddaiit voci similem. Sive tibia elc, ac si dicat Nullo modo id intelligi ac discorni polent.

nam

dilur adversariiis.

Vins. 10.

Tam

multa, utpula

gnera linguarum

627
Vi:ns. II.

IN EP1ST.

AD CORFNTHIOS
sine interprtation,

G28

Si
;

ergo nesciero... virtutem,

id est,

Exhortatio et oratio per linguam cxerrenlur, sed

signification cm seu yim,

quam

vox, seu verbum habet

qu

est acius propheti, utraque

siguilirandi

ergo Et, qui

nie;-.in

linguam non novil,

minus

utilis

cum

intcrpretalionc ver Utilior est utra-

barbarus;

et ipse

mihi barbares erit; aller allcrum

que; ergo pelenda inlerpretatio. Quia autem oratio


vel privala est, vel publica,
aliis,

rcpuiabit barbarum. Barbants Grx-cis diclus est, qui

quando quis orat

in scipso et

pro se,
et

Grc

loqui nesciebat;

hic

aulem barbarus
non
inlelligit.

est qui
et in

quando quis orat coram populo,


1

pro

lingu loquitur,
pairi su et

quam

alius

Quoi

ut ait

I).

bornas, de ulrque oratione agit sucv.

apud suos barbari! quia sublimiores, non


,

cessive; de prival hic, de publics

10. [laque qui

familiares; quia alla, rara, curiosa

inintelligibilia
;

dicunt, non simplicia,

ulilia

et

redilicatoria

quia

modo
ni
,

sublimi

non

simplici et auditoribus acconnnofinis

donum linguaruni habet, pelt et interpreiandi donum, quia bac interpreiandi gratia ips habenli lia necessaria ad melis et uiilis guaru.ni donum
orandum.

dalo loquuntur. Hi recordentur


-

propbelici sermo-

v.

5 indicati

hominibus loquuntur ad dificaet

Nab si,
feram.

ego, v.

g.

privalim orem lingu mibi ignot,


,

tionem, exhortationem
intentus;

solarium. Hic est finis

Deo

seu preces honas quidem

sed lingu mihi ignot pro-

eumdem
dirigat
:

habeat Dei minister; ad eurn suos

sermones
non

ne

si

apud

fidles

barbarus fuerit,
:

inlellectus et inutilis, ei aliquando diecnli


:

In novos.

mine tuo prophetavimus, respondealur

Non nom
ut

Vers. 12.

Sic et vos, supple


;

linguis ignolis

cormeum, mea Spiritu sancto mota oral quidem seu anima mea ad Deum afficitur, Deo unilur, ad Deum elevalur per donum linguarum. Sumilur hic
Spiritus meus orat, idest, affectus meus,
,

volunts

loquentes, erilis ad invieem barbari

quod

non

si!,

spirilus ut A.ct.

18, 23, ubi Apollo dicitur

spiriiu

QUONIAM tMULATORES ESTIS SPIRITUUM,


lium donorum
qilerite
,

id est, Spifittia-

fervens.

ut

exuberetis ad dificavobis dsuni,


,

Mens autem mea,


intelligit, sine

id est,

intelleclusmeus, quia non


id

tionem Ecclesi, seu appetite ea qu


ut per ea
perficiatis
illa

fructu est,

est, sine fruclu refe-

qu

habelis

et

Eccesia

ctionis

ail

D.

Thomas

seu non dificatur. Fructus

magis dificetur. Vel simplicis,


D. Cbrysost.
Sic
el

et forte

mclis cuni

mentis est inlelligere,

et intelligendo refici, ait Estius.

vos, id est, propterea,

cum

siiis

Mereor quidem

sic orans

sed non reficior; melius est

charisinalum mulatores, optate, ut ea habcalis, unde

autem mereri
genli, et
refici

et refici,

qum mereri
,

tanlm. Seu meveritatis iiilelliaffectu,

major proveniat Ecclesi

militas.
:

lius est refici et

quoad inlellectum

Ex

dictis

hucusque concludit intejitum

nimirm

ut

quoad volunlalem, devotionis


,

qum

appetant uliliora ad dificalionem Ecclesi.


\"ers. 13.

tantm quoad volunlalem


est orare

pietatis

motu. Uno

Et ideo

id est,

ac proinde qui
interprelinguis

verbo melius
tanlm.

mente

et

corde

qum corde
?

lingi 'A loquitur ignot petat


tandi. Aliqui igitur

Deo graliam

donum babebant

ignolis

Vers. 15.

Quid

ergo est, supple faciendum

loquendi

quas non inlelligcbant, aut quas salteni non


,

Orabo
ut

spiritu..., id est,

dabooperam
in

ut

non

affectu

ppteraut explicare

Vers. 14.

Nabi

hocque Spiritu sancto.


si

cordis tanlm orem, sed et mentis intelligenli; seu,

orem...; dat rationem ob


,

quam

non solm devotionis inslinclum


,

eorde conci-

debeant petere graliam inlerpretandi


talio est aclus propbeti;c, ut

qu

inlerpre-

piam

sed el oralionis sensum menle percipiam.


iil

dictum

est v. 5.

Simulque

Psallam spiritu,
Dei laudes

est,

psalmos, cantica spiritualia,

nova ralione probat proplietiam esse dono linguarum


utiliorem, non tanlm ad exborlationem, ut hucusque

canam

et devotionis affeclu el

menlis al;

leniione. Orare, est ncessittes


lere, est laudes

probaluni est, sed et ad orationem, ut hic incipit


ostendere.
sunt in
tingit.

Dei canere

Deo petere psalulrumque autem animo

et inlelleclu faciendum.

hoc

mundo ;

uti varias

linguas audire con-

sine fructu est.

El

nihil sine voce est. Nihil, id est, nulla


: ,

linguarum

orat, hoc est, spiritu meo reficior, mens autem mea Mens hic idem esl quod sensus , AriQuis est horiim verborum sensus? slotel. inqnil Aposlolus opponil hic linguam el menlcm; sive ver:

Mnll sunt lingu et quque suas habet voces. Si ergo nesciero virtutem, hoc cslvim Vers. 11.
est sine voce, q. d.

bum

et siguilicalionem, vocis, ero

ei,

cui loquor

etc.
,

stra san quisqne loquitur qucumque lingu erilque aller alteri non intelligenli barintelligalur
:

Frusi non

sensum. Sensus aulem hic idem est quod in non activa, mi scilicel senliam, hoc est intellgm sed passiva, scilicel, qu sentiar, id esf, intelligarab omnibus. Passive enini hic capilur sensus. lire ergo mens, id esl, sensus, significalio el inielligenlia Jinguaruni mearuin est sine fruclu qia nemo
et
telligcnti-a
,
:

barus.

Vers. 12.
spiiiiuum,
,

eaiii

Sic

et

vos,

quoniam mulalores

estis

donorum

scilicel Spirilus sancti

et gralia-

rum de quibus cap. Ad cediftcationein


<t.
i

12.

capil inlelligilve, ot imle ad pielaiem excilelur. Vins. Jp, Quid ergo esl? id est, quid igitur opus ul faciam? Sil respondel verhis sequenlibus. Orabo spiriiu ul S|iirilus meus oratione mea pasca-

Ecclesi quritc

ut abundelis,

tur

orabo

et

mente, id est, orabo sensu et intelligenli,


ut
alii

d.

Petite et poscile Deo hcdona abonde vobis sod iia ut iis utaiiiiui, non ad osteiila'.ionem,

orabo

intelligente!-,

me

senlire, id est, inlelli-

sed ad dificalionem Ecclesi. Vers. 13. Et ideb qui loquitur lingu, oret ut interprtatif. Qu ea qu peregrin lingu loquitur, ad alirum ihtlligenliam proferre possit.

Vers. 14.

Nam

si

orem lingu,

spirilus

meus
i

gere, possint. t&allum spuilu, psallam et mait. \1IiiditPaulusad illud Ps.ilin.46, v 8: Psallite sapienler pro quo llcbraic est, in intelligenti , quod Seplung. vertunt, psallite inU'lligenter, ul nimirm vos ipsi intelligalis et sapialis ea qu psallitis, et ut alii qui vos audiunt, ea qu psallitis intelligant.

629
Vers. 16.

COMMENTARIA. CAP. XIY

630
,

Ceterum...
qud
ulilior sit

Syr., alioqui.

Idem nunc
j

respondere
clcsi

oslcndit de oratione public,


xit
:

quod de prival jam

diuti-

approbatum

Amen. Publicum ver officiuin ab Ecet acceptum et quod in nomina


,

scilicet

cmn

interprelalione

totius Ecclesiie profertur, certissim

ab omni errore
ei

lior,

inquam, non (anim


Cterm,
si

ipsi oranti,

scd etiam au-

liberumest. Hinc etiam idiola potest


tate

cum

securiin tolo

dienti.

id est, alioquin, nisi

donum habeas

respondere

Amen. Secundo D. Paulus

interprelandi,

benedixeris, id
id
est,

est, si

Deum

publie
scilicet

hoc capite non vetat, im formaliter et expresse pcrmillit orari in lingu peregrin,

landaveris, spiritu,
tibi et aliis

corde tantm,

dummod
possunl

fit

inter-

lingu Agilur hic de canticis spiritualibus, quas fidles lingu Spiritu sancto moti, in mdium proferebant in
alina, ait Eslius, et fus probat Cornlius a Lapide.

iguot laudes divinas profrons.

pretatio

at

hoc observatur in Ecclesi, ubi vulgari


legi
ofiicia
;

sermonc publica ab omnibus


Igitur

et

ubi pastores ea publie interprelanlur.

immrit objicilur nobis D. Pauli doctrina,

Qll SIPPLET

LOCUM IDIOTE, QUOMODO...,

id

est,

quae fideliler observatur in Ecclesi. Elenim et Bibliit


et officia divina in vulgari
et interpretata.

quomod

qui rudis populi

locum

tenet, seu qui pro


illilleratus,
;

lingu habentur traducla

plbe respondet, ipseque rudis et

seu lai-

cus, aiunt D. Chrysost. et heophylactus Quomod, inquam, in iiue precum tuarum, quas non intcllexit,
respondebit, Amen? Amen,
fit,

Denique

morcm immrit
etc.

sectarii

damnant, qucm

omnesprorss Ecclesi sequuntur,


Arabie, Grecae,
j

Syrae, JEgyptiacx',

verum

est.

Est ap-

Omnes enim

lingu vulgariler
;

probatio et adoptatio precum ab episcopo seu sacerdote factarum.

ignot publicum clbrant officiuin

lingu scilicet,

anliqu Grapc, Syriac, ^Egyptiac, et

qu non

sunt

Ab
Amen,

apostolorura temporibus, vel

omnis populus,

amplis in usu apud plebem, ut probat auctor Histori


crilicae

vel unus et singularis, populi


lit, fit.

locum tenens, dicebat,

novi Testamenti, tom. 1, cap. 1.

Equidem Ecper

Verum

est.

clesi primis

temporibus

officiurn lingu vulgari ce!enisi

Quomod
intcllexit?

preces approbabit et adoplabit, quas non


j

bravit, cl

adhuc eclebraret,

lingu Latina;

Tarias naliones

Romanum imperium
et

invadentes, mul-

Nott Cornlius Lapide, qud Amen,


tioni

cm

ora-

tiplex facta fuisset

immutatio; at nunc ob anliquilatis

pneponilur, est aflirmantis

cm

postponitur,

veneralionem,

ob innumera vitanda incommoda,

est vel confirmanlis, vel concedenlis, vel optantis.

quas ex infinitis prop nascerentur trauslationibus,

Vers. 17.
et

Nah tu quidem...,
quidem
quia pio
volunlalis

id est, tua Dei laus

primitivam linguam servat. Et in hoc omnes prorss


EcclesicC

benedictio bona
,

est et

meriloria
agis.

Deo grata, et tibi motu Deo gratias


,

sunt conformes

si

Protestantes excipias,

qu

in hoc, sicut et in multis aliis, ver fuerunt no-

vantes.

Idem fecre

Judsci

quod Ecclesi christiana


in synagogis.

Sed proximus ex e non ^edificatur, quia eam non


percipit. Mclior

deperdito enim

lijigua;

Hcbraicaj in captivitate usu,

autem

esset, si qui

telligerent, et ex e

adificarentur.

eam audiunt, inOrandum er.jp, ut


;

semper tamen legerunl llebraic

Hune

cum dono linguarum,

detur et interpretalionisgratia

morem tempore Christi servabant, quem tamen Dominus nunqum damnavit et hune morem eliarn nunc
;

Observatio dogmatica.

ssrvant adhuc.
|

De

his videri

potest Historia citata,

His prcedentibus versibus 14 et 16 abutuntur novantes ad

loco citalo.

damnandum
:

Ecclesi morem.lingu Latin,


;

Vers. 18.
circa

Gratias ago Deo meo...


;

Rurss suara

plerisque nunc ignot, publicum officiuin celebrandi

donum linguarum
Deo

testatur exislimalioncm,

ob

scd immrit

primo, quia nulla paritas est inlerora-

illud

gratias agens. Gratias ago

Deo meo, qud


Grce.
:

tiones et benedictiones, dequibus agit hic D. Paulus,


et

omnium yestrum linguis loqui noverim

Plusillud-

publicum Eeclesiae

officiurn. Agit

enim Apostolus

qum omnes
que pluris
Vers. 19.
in

linguis loquor.

de quibusdam orationibus, quas aliqui particulares,

facio,

Hoc Dei donum est tantm abest ut contemnam.


in ecclesi...
,

dono linguarum pnediti, sive privalim recitabant,


publie proferebant;
et

sive

Sed
;

Nihilomins malo

quia

hx
,

orationes

erant

fidelium conventu

quinque

id est,

pauca verba,
dico cl ca
intellecta,

novae, et privalis erant hominibus

ide poterat eis


eis

sensu meo, id

est, sciens et inlelligens quse

error subesse

hineque idiola non poterat

seeur

valais interpretari
id facis,

seu pauca verba,

me

Vers. 16.
ritu.

Cter'um

si

benedixeris, id est, si
gui-;, lions

Deum

benedixeris spirilu , etc. Si laudris tua lingu et spi-

hoc est quod supra dixit eum qui loquilur et semetlingu , loqui Deo, et spiritu loqui mysteria r
ipsum rvdiiicare. Sed aller non dificalur, id est, proximus luus nullum ex verbis tuis percipit fruclum, non promovelur
ad salutem.

Loquilur Paulus de benedictione psalniis et linmiusquisque ex spirilu profereb.il ad eommiiiieii) fidelium aedificationem. Idiota, estiudoctus, rudis, linguarum expers. lia Chrysost., Syrus, Thcopliyl. Amen, dielio confirmanlis et approbantis est apud llebneos Latine fit, verum, rmum ralunique sit .4. uen in prece ver tantm est optantis. Sic in ui.ii ne dominic subjongitur Amen , quasi siunaculum orationis. Psal. 105. Et dicet omnis populus, fit,
:

Vers. 18.

Gratias ago Deo meo,

etc.

Omnium
:

ve-

strm, id est, omnium gentium, qu:evohiscumel inter vos versautur, linguis loquar. Quasi ditat Paulus Non elevo, nec vitopero. donum linguarum, nain et ipse eoutor, sed non eo modo, quo vos in Ecclesi ad ostentat'ionem

lit,

liebraic,

Vers. 17. Nam tu quidem ben'e gratte agis. Nirmrm quavens spirilu , id est , pi animi derolione

Amen.

Sed Vers. 19. quinque ( paucissima

sed ad ;edilicationem.
,rt
)

Ecclesi volo verba sensu meo

id
(

csl,

malo,

id est, intilli-

631
et
aliis

IN EPIST.

AD COIUNTIIIOS
fuisse

52

me

explicata

loqui

ad

illorum

inslru-

lendit ex Scripluraram leslimonio, cas s;cp inutiles

clionem.

ad fincin ad quem Deo ordinatae sunl; simulet

Qcam decem

mii.lia, id est,

innumera proferre

in

que suum supradicluin sensum


ipsius Dei leslimonio.

judicium conrmat

lingu peregrin et ab auditoribus

non intcllecl. Hoc


et facere.
:

cxemplo suo doccl eos quid debeant optare


Docet
et pancis et

In

lege.

Sub nominc legiscomprehendil


Dominus, Joan. 15, 15
lolurii
,

ropl

rectum concionandi

modum

primo

sicut Cbrislus
et

giat

inlelligal

doctor quae vult doccre; secundo

Psalmos. Itaque
lege, id est

studeat illud paucis et claris verbis exprimere.


Vei;s. 20.

Lex. In

Isai.

com velus Teslamenlum dicilur 28, 11 cl 12, quem citt co

Frtbs,

nolite pueri... Ut liocsuum


et judicium

dera sensu, sed non iisdem verbis. llujus texls senjj

exemplum, suuniquc sensum

jam dcrlainterpellt,

sum

lilteralem

videapud Cornelium
is,

Lapide;

alle-

ratum imiteniur Gorinth, eos alloquens

gorfcus enim est

quem

D. Paulus exponit.

eorumque

crca

dora judicium
e;

ita corrigit,

ut cl pue-

In aliis LINGUIS...., id est, linguis peregrinis ei di-

rilem illorum ob

jaclantiam humiliet.

versis idiomalibus loquar eis, scilicet Judiis.

Nolite pueri

eifici...

Pueroruni est ex apparenti


uti-

Et nec
rilualiter

sic exaliiient
ail

me, id est, nec tamen ad

me
spisci-

de rbus judicare: virorum ver prudentium, ex


Iitatc dijudicare;

conveitenlur,

D. Chrysostomus.
fuit

Hoc sigiium

puerorum
;

est

de rbus speciosis,
cavete, fra-

dalum

ad Juda;orum conversionem,
;

Jict inulilibus

gloriari
et

virorum aulem solida sti-

licet in die

Penlccosles
ita

sed

II i

visis signis

non cre-

maro, appetere
Ires,

de

eis gloriari. Itaque

diderunt

D. Thomas. Loqucbantur variis linguis


Judipi,

ne pucriliter, seu imprudenler ex apparenti de


,

apostoli....,

Act. 2; eos audierunt

increduli

robus judicelis; Iinguas sestiman les


excitant admirationem.
Si:d maliti parvuli..
scii, id
-,

quia

quamdam

tamen pleriquc permanserunl; ad Jcsum non sunt


conversi. Sed cur hoc fecitDeus,
si

non crant credi-

Grac.

Sed

mnliti puerainfantes.

turi ?

ut semper cernerelur facere

qu

sua sunt,

ait

est,

quantum ad maliliam

estote
sit

D. Chrysostomus.

Quid

est

hoc? ne nsse quidein quid


:

vilium, ait

Deus quai sua sunt semper

facit, el

providentiam

D. Chrysostomus, quasi diceret


repuerasc'ere
,

Oplo quidem vos


judicii, sed

suam

ostendit, etiamsi scit eos

non obtempra tur os.

non quoad inopiam


silis ita

quoad

ut inexcusabiles sint. Theopbylactus.

innocentiam animi, seu ut


liliam

simplices, ut

ma-

Vers. 22.
lingu.c

Itaque

lingu.c... Ilinc concludii

qud

non

sciatis.

Ne

ergo, sicut pueri ex apparenti

daUe sintEcclcsia>, praserlim ad eonvertendos


;

ad pluris sti manda, qu minus aeslimanda sunt, cl dardentisppetcndaqu minus ulili.


iiunermiini

infidles

qui

tamen sp non converlunlur,

ut vi-

sum

est in Judaeis, v. 21.

Sensibus autem PEnrECTi estote

Syr.

Mentibus

aittem perfci, etc., id est, viri prfecl, seu perfect


rctalis et

munus
est

Prophtie autem... Prophtise ver donum, seu explicandi mysteria et veriiales lidei, dalum
pracipu propter
fidles

prudentes. Ilaque ut viri prudentes attendue


sit; illud .Tstimale,

confirmandos

promo-

quid melius et quid ulilius


tile, prcefcrle; cl

appe-

vendos,

consolandos, omnimodo dilicandos. Hoc


cffecus
in

consequenter prophtise donum, ut-

enim supponit fdem. Et hos

plerisque
utile,

pote ulilius dono linguarum, prferte, et illud magis


appeiile.

semper habet prophetia.

Ilinc taie
et

donum magis
verba...

hineque magis aestimandum

appetendum. Hincque

Veus. 21.

In

lege scriptum est... Ut suo judi-

verum quod
Vers. 25.

v. 19, dixit

Malo quinque

cio conformes Corintbii, Iinguas


genlia,

minus estiment, osinstruam


,

Si ergo convem.vt...
:

Hoc idem pro-

qu

inlelligar

loqui

ul et altos

qum deeem milliaverborum

in lingu peregrin, quain

audientes non inlelligant. Fratres, nolite pueri efjici sensibus, q.d. Vers. 20. Menlc, judicio ac ralionc nolilc eflici pueri, ut puerililor oslenlelis donum vestrum linguarum.
:

Sed maliti parvuli estote, id est, in mnliti cslole simplices, utilla sitvobis incognila quasi infaniibus: infantes silis in maliti. Infans qui fari non potest, mull minus nosse maliliam. Sic et clrristianus in inalo sit infans, ut illud non nril, nec de eo fari aut disserercpossit.Yerbi grali, non scit quid sitammRepuerascere, lalio, pollulio, fornieaiio. Tertullianus inquit, nos Apostolus jubel secundm Deum, ut maliti
:

infantes per simpliciiatem, ita


sinius.

demain sapientes sensibus

liuic. Sensus Ego Dominus loquar populo huic Judaico, variis et peregrinis linguis : scilicet pr apostolos meos; quod quidem prsecipu fuit impletum in die Pentecostes , Act. 2, qui aliis linguis non ad irrisionem, sed ad dilicationem loquebantur. Nam qui loquuntur linguis aliis, quasi balbi sunt et barbari non intclligeiitibus, et deridere videntur audilores; et ipsi vicissim audientibus habentur ridiculi, im et insani, vel etiam temulenli. Inde quidam eoruin qui apostolos audiebant variis loquentes linguis, irridentes dicebant, quia muslo pleni sunt isli, Act. 2. Et nec sic exaudient ni, ilicit Dominus. Et nec sic quidem , id est, viso hujusmodi signo quod eis dalurus sum, audient, sive exaudieni me, id esi, credenl, obtemperabunl verbis meis quai per apostolos loquar.

Vers. 22.
libus, qui
,

Itaque lingu
,

in

signum sunt non

fule-

aulem perfecti estote. Sensibus, id est, menlc animo. Similes eslote viris adultis et late perfectis sensus babcalis exercilalos ad spiritualem boni malique discrelionem. Veus. 21. In lege scriptum est, lsai 28. Ali qnando enim lex voealur, non soins Pentateucbus sed et Propheke, touimque velus Teslamcnluin. lia Chrysostomus. Quoniam in aliis lnguis et labiis aliis loquar populo
Sensibus
,

jam credunt,

Propheti aulem

horlaliones, signum Signum, inquam , benediclionis, qu Deus suos erudit et benedicit , id est, ad omne bonuni incitai et

sed inftdelibus, ul credanl. id est, docirinic vrbi Dei , el exsunl non fidelibus, sed infidelibus.

promovet. Vers. 25.

unum,

Si ergo conveniat uniersa Ecclesia in omtes linguis loquantur (simul, inixlim, confuse, et tumultuari ), inlrcnl aulem idiot vel infidles,
et

G33

COMMENTARIA. CAP.

XY/.
est

G34
Inc.

bal ab inconvenicnli, qud ex dono linguarum poiest


cl quod ex propheli non accidit; scilicet, non modo non prodesl semper donum linguarum, sed ul boc aliquando nocel infidelibus cl fidelibus

Digitus Dei

Ilinc

sequilur
utilior

qud propbetia dono linguarum


; ;

cvenirc

omni modo
licet,

el

omni casu

sit

hoc enim finem intentum sp non assequilur


infidelium conversionem
:

sci-

im contra nocet

palcat

aliquando fidelibus et infidelibus idiolis; propheli

Si conveniat universa ecclesia. Supponanius


lola

qud

ver non solm

nunqum

nocet, sed cl ipsis infidelipalet

quxdara

parlicularis

ecclesia,
;

seu vesira, seu

bus ssep prodest. Ex


iisdcm

bis propbetiae eflectibus

alia in
cl'is

eumdem locum

conveniat

cl

qud omnes lin-

quid per prophetiam inlelligat Aposlolus. Sed et in


effeclibus

loqu antur ignolis. nemine inlerprclante.


id CSl
,

videat evangelicus concionalor


;

fi-

INTRENT AliTEM 1DIOT.E AUT INFIDELES,


ponanins
idiotie,

Slip-

nem, ad quem dbet lenderc


sccrela,
festa
;

scilicet,

per claram
peccatori

et

quod lune

in

banc ecclesiam inlrent


infi-

verilalum evangelicarum exposilionem,

ipsi

linguarum ignari; vel ctiam quod aliquis

delis, curiositalis grali,

bc subrepat.

Nonne dicent quod


sanos reputabunt
intelligil.
;

iNSANiTis, id est,

nonne vos

in-

bere,

qu gerit in corde, peccata, reddere manieorumque enormitalem ita ipsius oculis exhiul ob eam horreat, et contremiscal; horrens et
sui pedes corruat
;

quippe qui loquimini, qux nullus

tremens ad Dei judicis

misericor-

Quo

casu, non

modo non

prosunt

infideli-

diam

et

veniam imploralurus; sicque commulatus,

bus, sed nocent linguse infidelibus et fidelibus. Porr


sic

conversus, humiliatus ac conlritus,


confitealur, adorel atque colat.

Deum

deinceps

suum probat intentum Aposlolus,


insanitis.

ut el Corinthios

de dono linguarum gloriabundos humilie!, dicens


Quia

Vers. 20.

Quid ergo est? Tt argumenlis


jam
staluit

sla-

bilil 'propheti;c excellenli,

Apostolus,

Vers. 24.

Si autem

omnes tropiietent...
si soli

Om:

ordinis amalor,

quomod

in

clibus ecclesiasticis

nin contrarium eveniet,


cl

propheDe loquanlur,
tune

ulendum
Primo,

sit

Spirits sancti donis.


illis

Iingu vulgari ehristianas verilates explicent


soli fidles x'dificabuntur, ut
si

slaluil in gnre, ut

ad Ecclesix aedi-

enim non
v.

dicluin est in

ficationem ulantur. llc enim est


luiii finis.

omnium charismaofficium oedifi-

22

sed et

quis infidelis intraveril, non vos ar;

Vide hic Cbristianismi fundamenlum el rest arlificis

gua

el

condemnabit, ut supra
;

sed ipse arguetur,

gulant.

Quomod enim
ita

convincelur et condemnabitur

id est,

damnabilis de-

care

etiam

ebrisliani

proximis prodesse

per

monslrabilur prophelantibus.
Si autem omnes, unus scilicet post alterum, prophetent, id est, Iingu vulgari

omnia, divus Chrysostomus.


Quid ergo est,
suis responsionibus
scilicet

faciendum? inlcrrogat

ut
:

concionentur.
;

Intret
prophe-

instruat.

Respondens ergo
,

dicit

autem, elc, convincitur ab omnibus


tanlibus.
nabilis

scilicet

Cum

conventtis ad clus publicos


HARTiT, id est
vel ad
, ,

unusquisque ve-

Duidicati

r, id est,

condemnatur, seu dam-

strum psalmum
vinits

demonstratur.

movetur

quicumque ex vobis diedendum vel ad canendum


,
,

Vers. 25.
tanles,

Occulta cordis
;

ejus...

Nam
in

prophe-

psalmum. Eienim

ait
,

D. Chrysostomus
et

olim psalpsal-

lumine verbi Dei peccata, qua;

corde suo

mos faciebant ex dono

docebant ex dono. Per

tecia gerit, detegent

eique manifestabunt.

mum,
suorum

inlellige

canticum spiriluale ad Dei laudem.

Et

ita cadens..., id est, unde peccatorum


taclus,

Doctrinam

iiabet, id est, vel

movetur

interis ad

conscienti

cadet

promis

in

faciem, seque

docendum
lem.

seu faciendam instructionem populo uli-

peccalorem agnoscens,

Ueum

proslrato corpore reve-

rebilur et adorabit pro misericordi oblinend.

Apocalypsim..., vel ad explicandas latentes verilates

Pronuntians... Palm affirmans qud ver Dcns est


in

per revelationem aliquamsibi l'actam


,

vobis

cm

per vos mira et miranda operclur

Linglam

vel ad

loquendum

linguis peregrinis

nonne dirent quod imanitis? Vers. 2i. Si autem omnes prophelenl. Prophetare accipitur pro eo quod est ex inspiratione divin proferre qnaedam occulta, prxsertim perlinenlia ad explicaliouem Scriplurarum atque ex iis auditores

christianorum esse verum Deum. Vers. 26. Quid erqo (faciendum) est, fratres? Cm convenilis (in ecclesia) unusquisque vestrm psalmum habet. Quisque vestrm vel psalmum habet, id est, canlicum aliquod spirituale quo Deum laudet. Ad hoc

Deum

inslruere. Inlrcl autem quis infidelis, vel idiota, convincitur ab omnibus, dijudicalur ub omnibus, quia nimirm ab om-

enim quidam

peculiariler inspirabantur.

nibus prophelis, id esl, doctoribus etconcionaloribus, de sua mfidelitate, malis moribus et vitiis arguilur et
increpalur. Vers. 25.

Occulta cordis ejus

manifesta

fiv.nl.

Puni

sic
el

apud se per doctrinam propbelarum redar;

guitur

dijudicalur infidelis aut idiota manifesta ci liuiil qu pris in corde ipsius ita lalcbant, ut nec ipse qualia esseitt, agnosceret. Et ita cadens in faciem adorabit Deum, id est, tol cordis et corporis humililate verum Deum agnoscet,
bilM.ii!'

deinceps colendum siauct. Pronuntians quod ver Dcus in vobis

sit, id est,

pro-

viens,

palm affirmans

cl lestificans, aperl conlitens

Doctrinam habet, Apocalypsim habet. Doctrina scr-' mo scienlia; est, ideque scienliam comprehendit Apocalypsis ver, qu;e revelalio est alliorum mysleriorum, comprehendit prophetiam, tanqum sermonem sapienli per quem enuntianda est. Linguam habet, interpretalionem habet. Sensus est : Alius ex dono paralus est loqui peregrin Iingu alius ver donum habet quo linguas interpretclur. Omnia ad tlificalionem fiant, id est, ad promovendam Ecclesiam Chiisli, el singula ejus menibra, in vil spirituali. Cbarilas enim studium esl, ubique sedificare, quatens ade.4 edificandi materia. Nain et si alius non esl quemdilices, te ipsumicdilca. Sive Iingu quis loquitur. Qud si, inVers. 27. quit, Iingu quis loquitur, unus aut plures.
: ;

035

IN EPIST.
:

Alt

Cimi.NTHIOS
it
,

G36
qui prior propbciabat
,

Ivi-erpretationem..., vel ad interprclandiim


;

revelavei

ille

taceat cl det

Ounia ad /Edificationem Haec omnia deccnli oret ad publicam convcnts ;cd ficationem fiant. dinc
,

huic locum piopheiandi.


rils ^inclus,

Hoc enim

velle videlur Spi-

novam suggrons

revelalionem.
:

Hi;. est finis

omnium donorum
,

cl talciilorum

Deo
,

Vers. 51.

Potestis
nimirm
si

enim...; Syr.

Siquidem vos

dalorum; qui aliud inlendil

iiifidelis

minister est

omnes
tcal
,

potestis
et

singulalim prophetare, ut quisque di.

pnevaricator est, fur et sacrilegus; qui Dei doua


facit

sibi

quisque consolationein accipial. Quasi diceret

propria

eaque ad semelipsum

quasi ad

fmcm

Uc

ralione,
,

servelur

modusel ordoquem

dirigit.

pnescribo

poterunt

Vers. 27.

Sivelingua quis...; Syr.


slatuit
in

Qu'odsiquis

pbeiare

ut

omnes prophetae ordine suo proomnes iustruclionem et exhortationem

liiigu loquatur.

accipiant.

Secundo

speciatim

quomod linguarum
;

Exuortentur, passive sumendum.


Vers. 52.

dono
et

sit

ulendum
1res

convenlibus

seilicet

ut

duo

Et spiritus propiietarum... Occurrit


:

lanim aut

ad

summum,
,

successive loquantur,

objectioni quae potesthic fieri, quasi diceret

Ncc

est

unus

sit

interpres

qui vulgari

seimone

(ideliler

qud quis
vel

dicat

Sic

moveor
(

et divinits

urgeor ut

expllcel quae lingu pcivgin dicta fuerint.

non possim (acere


),

hoc speclat ad actu prophetandifferre


;

Secundum duos,
mi

id est, per

duos hoc
,

lit,

aut ut

tem

vel

non possim

hoc perlinet ad

alios

ltlm trs,

id est,

ad

summum trs

peu partes, id

prophetas inspiratos.

est, successive, unus posl alterum. Multi tune doua


sancli Spirils iiabebant; Apostolus

Et, idcsl, elenim; Syr.

Siquidem

spiritus
,

pro-

aulem

ut vitetur

phties subdilus est proplielis. Testisest

Jonas

spirilui

confusio, vetat ne simul

omnes

loquantur; et ne plus-

prophelico resistens. Non est ergo de Dei propbetis


sicut
hi
| '

qum

oporlet prolongetur ccetus; vetat ne


trs in

plusqum

de fanateis idolorum vatibus

seu pylbonibus

duo aut

eodem ctu loquantur.


non fuerit interpres. Si

enim

d;emonibus ariepti sic agebantur, ut suai

Vers. 28.

Si autem
liabet,

poteslalis

non essent; spiritus ver propbeticus


;

est in

non

sit

quis interpretandi donuin habens, taceat qui

poleslate prophetarum
j
i

liinc taccre
sibi

possunt, ubi vo,

linguarum donum
militer

tempus expectans quopossit


et
ne esteras perturinter

lucrint, et

consequenler

invicem cedere

et vices

etcum

.edificalione loqui; intrim sibi soli


,

suas expectare. Lenisest Spirils Dei, et Ieniter prophetas agit; bine sic
ficus est Spiritus Dei
afflat
:

Deo loquatur
bel koii

secrel, in corde

eos, ut non cogat. Paci-

intelligentes.

Syr.

Et

semetipsum

et

hinc

pacem

et

ordinem amat

Deum

loquatur.

neuirum perturbt. Spiritus propbeticus

Deo qui-

Vers. 29.

Prophte autem deo.


,

dem
vel 1res sucseilicet
,

est

homini lamen propbeta; subditur, quoad


et

Tertio, statuit circa proplietas

ut

duo

actum, orJinem
Vers. 55.

modum.
dissensionis Deus...

cessive loquantur

ca:leri

ver

prophte

Non enim est


non

judicenl an id quod prophelanlibus dicilur,


et

sit ulilis

Deus

est Spirils pacis,

dissidii, Syr., tumulis.


,

san

doctrinal.

Esset autem spiritus dissidii et tumulls


si ami..-., id
,

si

omnes

Vers. 50.
poris, seu

Quod

est,

si

tune tem-

impellerel ad loquendum simul.

Unus ergo

post alle-

uno prophelanle

Dcus alium ex propbetis


ei

rum

loquatur; sicut et in omnibus sanctorum eccle-

sedentibus et audienlibus afllaverit, et quid

melius

sns doceo.
fuerit sedenti, et audienti
,

Secundiim duos, aut

ut

multum

1res.

Duo

aut ad

sum-

surgat
sedeat.

ille

et

mum

trs loquantur, seilicet in

vicisEt per partes, id esl, sim, ne fiai confusio. El unus interpntetur, hoc esl, unus aliquis interpretandi dono pneditus, stalim interprtetur quod videlicet ne fructu alius lingu peregrin dixerit careat hujusmodi sermo nemine imellectus. Si autem non fuerit interpres, taceat in Vers. 28. ecc lesi ; qud si, inquit, nullus adsit qui possit interprelari, public in ecclesi non loquatur is qui donum lingune babet.
:

unoconventu. qui-que seorsm, puta

prior propbeta taceat et

Mos enim

loquatur, ac erat, ut

audientes sederenl, loquentes starent. Potestis enim omnes per sinyulas proVers 51. phetare. Non omnes fidles, quia jam dixciat c. 12 : Numquid omnes prophtie ? Sed omnes propbetis donum habentes; q. d. Possunt omnes prophte sigiliatim hc ratione, si nimirm servent modum et

Sibi autem loquatur

et

Deo;

lacitus et in corde

lo-

quatur

sibi ipsi, id est,

ad suam privatam

redificatio-

quia jam alios icdificari non potest. Ilem loquatur Deo, spiritu cl pio affeclu, quo ad orandum aut laudandum Deum movetur quem utique alfectum

ncm

qui ddit,

inspicil.

Quod

si

facial,

non

eril ei

prscripsi, exborlari, ut omnes omnes exlwrtentur, id esl, exhortationem et consolationem accipiant. Vers. 52. Et spiritus prophetarum, etc. Ut possint prophet spirilum prophetia: cohibere et lacera crh volunt, liisque prophelis dare locum dicendi. Non enim agunlur ad verba eo impetu, quo fanatici vel donuin prophtise, ait ifloiolair; nam spiritus D.Thomas, non est habitus sed parlim est instinctus, el impressio lucis et veritatis, qu Deus illumi-

ordinem,
d'ucant,

quem jam

et

prorss inutile
lualur.

donum

boc, eliamsi interprte desli-

Prophet autem duo aut 1res dicant, Vers. 29. suas prophetias seilicet, sua dogmata, lumina, monita

nai mentem prophetae circa res futuras, obseuras, vel divinas partim est vis, seu impetus, quo Deus cor langit, movet ctimpellil ad prophetanduui, sed libr.
:

Deo aspirata. El cleri, non vulgus, sed prophtie, ut priveessit, dijudicent, ex dono sibi concesso, an id quod dicit
silii

el

illi ad tempus restilerunt, uti Moyscs, lixodi 4. Vers. 33. Non enim est dissensionis Deus, ut cogat bosillosve simul prophelare, lumulluari, et invi-

Unile Jonas et Jeremias

proplielai slve doclor, sitver prophetia, id est, 3rina snna et ulilis, nec ne.

doc-

ceni

interlurbare.
ut

Dissensionis,
est,

quuc

diclio propri

Vers. 50.

Quod

confusionem dnotai, boe


|]

si alii

aliquid melius revelatum

nem,

lurbalum reruiu ordimlumultu aut seditione. Sed pacis, Vocalur

637
Vers. 3i.

COMMENTARU

GAP. X1Y.

638

Mieieres
ila

in ecclesiis...:

ne de ulro-

cere nolebant. Sed prlmus sensus naturalior videtur,


et

que scxu intelligaturquod


prophctare, silentium

dixil supra

Potestis
,

omnes

eumsequunlurdivusChrysostomus, Theophylactus.
Vers. 37.

mulicribus indicit
;

ut

nec in-

Si quis videtur...
,

Si quis inter vos

lerrogare penniltal in ecclesia


lexcrjnl
,

sed

si

qujd mou inlelviri

creditur esse indubitatus propheta


cto afflalus
,

vel Spiritu san-

vult yiris suis pelant.

Debentergo
,

esse

hic, per
:

me

lict,

cocnoscat qu^e scriro


ci

tam
sius

doeti, ut suas uxores docere possint

ail

Prima-

vobis. Quasi dieeret


nicari
;

Cupio hoc

ostendi,

commu,

ab Eslio citalus.
dicit...

certus scilicet

qud non contradicet sed desed ex divin inspira-

Sicut et lex
mit tir

Lex
Sub

hic

sicut et v. 21, su-

prehendet qud Christi Domini mandata sunt, quia


haec

pro

Scriptur veleris Testamenti.


V

Scriplura
liane

non meo motu proprio

exgo, Gnes. 5 2, 16, ait:

viri poleslate eris.


,

lione dico et statuo.

aulem subjectionein
tesleniur.

vult

Aposlolus

ut suo silentio

Vers. 38.

Si ous

autem ignort...

Si quis

au-

lem hoc vult ignorare, aut de hoc dubitare, ignorabi-

Vers. 55.

Turpe est enim...


,

Addit qud et hoc

iur; Grsec.
rons esto
;

lgnotus esto; Syr.

Ignoret, seu, igno-

contra verecundiain
tarn
,

sexui lemineo naturaliter indi-

id est, ipse vicissim ignorabitur,

improba-

foret,

scilicet loqui publie.

bitur Christo

Domino. Sprela enim ejus


,

in

me, legalo

Vers. 56.

An a yobis verbum Dei processit... Ex


et

suo,

auctoritas
in

Dcuin habebit vindicem. Dicenii:

hoc versu

ex prcedentibus 34, 55,


Corintbi
,

lit

vald pro-

Nonne

nomine tuo prophetavimus, Christus Domi:

babile qud

mulieres
e-t

sicut aperto capite

nus respondebit Vers. 39.

Non

novi vos.
mei... Redit ad id
,

oralianl in ecclesiis

sic

publie loquebanlur, sive


;

Itaque, fratres
divertit, et
, :

propltetanles

sive sallem interrogantes


,

etpropterea

unde tantisper
reducit
phtise
,
:

concludens

omnia ad

tria

D. Paulus Corintbios

ob bunc morem

omnium Ec-

primum

ut expetant pnceipu

donum

pro-

clesiarum consuetudini contrarium, acrilcr objurgans,


ait
:

quia melius et utilius


,

^Emulamini prophe-

tare
vobis
,

secundum

ut

neminem dono linguarum pra>

An

Corinthii, prodiit sermo Dei? vosne


,

ditum prohibeant loqui, eo quo diclum est ordine et

aliorum doclores estis


stabilialis?

ut

mores

et

consuetndines

modo

et loqui linguis nolite prohibere.

Aut

in

vos solos..., an ad vos solos peraliis

Vers. 40.

Omnia autem honest... Tertium


et ordine fiant in
et

ut

venit

ut inconsullis

quidquani statuatis? Nec


;

omnia cum honeslate


bus. Decor

eorum ctiii

primi credidislis, nec

soli

alios

ergo consulere de-

aulem

ordine

fient,

si

qui linguis

bueraiis, et eis conformai-).


Alii

loquunlur,

cum
;

interpretatione loquantur, et non vesi

tamen

liane D. Pauli

objurgalionem intelligunt
qui ejus statutis acquies-

lut insaniente9

prophetai sibi
,

mutu cdant;

si

fe-

de quibusdam

refractariis

minae conticescant
coqnoscal

Thcopbylactus.

pacis, quia nimirm pacis auelor est. Vers. 34. Mulieres in ecclesiis taceant. Etiam proplielisse, quia contra ordinem natune est et legis, Gnes. 3, ut inconspectu virorum feminelssuBdit loquantiiiila Ambros. Jure, ait Anselmiis, lacre jubetur femina, quae eni loqueretur viro suo suasil peccaluni, Gnes. 2. A'o)i enim permitiilur eis loqui, subaudi in aliis ecclesiis, aut in ecclesiis sanctorum.

Deus

qu

scriba vobis,

quoniam Domini sunt man-

data; Domini non perse, sed per mejubentis, ut hic ordo in vestris ciibus elcollationibus servelur. Nam sensus est Ille propheta aut spiritualis judicjt alque cognoscat, ea qu;e serilio vobis, esse pra'cepta Christi Domini propheta quidem, ex dono prophetico ac si diccret Use per me vobis prsecipit Chrisius idque veri prophte et spiriluales ignorare non debent.
:

Sed subditas
poleslate cris.

esse,

sicut et lex dicit.

Legem
:

accipit
viri

pro Scriptur veleris Testamenti, Gnes. 3

Sub

Si quis autem ignort, etc., q. d.: Qui Vers. 38. non vult agnoscere bas leges et polestatem meam, ignorabilur , id est, improbabitur Deo, dicenle
:

aulem volunl discere, domi viros suos interrogent, llinc, ait Priinasius , viri ade docli esse debci eni, ut uxores suas docere, et in rbus lidei inslri re possent.
quiet

Vers. 55.

Si

Nescio vos
nit,

nam

qui vos audit,


:

me

spernit.

Sensus est

audit; qui vos sperSi quis non agnoscil, lic

me

Turpe est enim mtieri loqui in ccclesi ; id enim est contra yerecundiam ilh sexui naturaliter indiiam. VersI 56. An vobis verbum Dei processit? q.d.: Nonne anlc vos credidit ecclesia Judaiea, Sa'maria,

esse Domini mandata, nec mois verbis, nec j-udicio propheta-, aut hominis spiritualis acquiescit, sed mavult ignorare ; vicissim ignorabilur Domino, audilurus illud cum reprobis Nescio vos; id esl, Dominus eum non agnoscet pro suo.
:

P.il.rsima, Gyprus, elSyria. inspicile ergo prdjjiem et morem illarum ccclesiarum, an ila de suis donis

cputndaijt, an ita Jipguas suas jacijient, ,in puerililer glorientur siculi vosfacitis?
i

de iisque
lia

Itaque, fratres, mulamini prophctare, Vers. 39. quoniam, inquit, a-mulatores estis spirituum, id consequi studete quod magis sedilical, id est, donum et aclum prophelandi polis qum loqui linguis.

Ambro-

El loqui linguis nolite prohibere,

id est

ne

rejicile

ns

et

Anselmus.
in vos solos

tanqum malum aut


pervcnii? Sensus
:

inutile.

vos soli crelidistis? veslra ecclesia nec prima est nec sola, dfi tis ergo primes imitari, et aliis ecclesiis vos 'conforinare.

Aut

An

utililalem,

modo

quis in

Ilabclcuim cl lempore ulalur.

illud

suam

Vers. 57. tual. Si qui$,

Si

t/nis

inquit,

videtur prophela esse, aut spirieminel inler vos, et habetur

tanqum excellens prophela,

Vers. 40. Omnia autem honest, etc. Ad honcstatem et decentiam pertinet, ne mulieres in ecclesia loquanlur. enim turpe esl, ni ant dixit. Ad ordinem, ne quibus loqui licet, pluies simul loquanlur, sed singuli, alius posi aliuin. In vobis, id est, in pu-

aui

boino spiritualis,

blico vestro converil.

G39

IN PtT.

AD CORlNTMtOS
ad pietatem

-64fl

Corollarium

pictatis, seu in hoc eapit

maxime notanda,

et

ad praxim

rediyenda.
i

Discamus singuli quomod charitatcm caHeris


^

hune ergo finem suos sermones


propheta. Caveat autem
vocein inacra spargal,
rus
v.
,

dirigat evangelicus

omnibus prxferre
abscesscril nobis dire lanlm
,

et

super omnia desiderare debea,

vitia, v.

et

noiata:na

mus. Illam toto viuc tempore debemus persequi


;

si

v. 9;

ne sitapud suos barba-

cuslodire
,

si

adsit

et

non custo-

v. 11

sed

bonx

concionis effectus intendat,

sed et augere

colre, perficerc. Vide

25 indicatos. Quos
3"

ibi videat.

dicta v. \, et observaiionem

moralem.
sui ministe-

Omnis Dei
sit

et Ecclesia; minister discal

ex

v,

26

2 Nolet divini verbi concionator tria


rii

quis

omnium
et

prorss ministeriorum

omniumque
finis
,

munia

difieare, bortari

solari

anlificarc inci-

donorum

lalenlorum Deo acceptorum

sci-

pientes, liorlari proficienles solari affliclos. Recordetur

licet dificare.

Hune ergo finem semper intendat;


Vide
v. 26.

qud haec
intenlus
,

tria

sint finis prophetici

sermonis
,

Deo

alis praevaricalor, furet sacrilegus erit.

et

ab Apostolo nobis indicalus

y. 3.

Ad

CAPUT XV.
1.

CHAPITRE XV.
,

Nolum aulem

vobis facio, fralres

Evangelium
in

1.

Il

ne

me

reste plus maintenant,

mes

frres, qu'

quod prdicavi vobis, quod


Slatis.

et accepislis,

quo

et

vous faire souvenir de l'Evangile que je vous ai proche, que vous avez reu dans lequel vous demeurez fermes,
,

2.

Per quod et salvamini


si

qu raiione prdicave-

rim vobis,

tenetis, nisi frustra credidistis.

3. Tradidi enini vobis inprimis

quod

et

accepi

El par lequel vous tes sauvs, pour que vous comme je vous l'ai annonc puisque autrement ce serait en vain que vous auriez embrass
2.
le reteniez
,

quoniam Cbristus morluus secundm Scripturas;


4.

est

pro peccatis nostris

la foi.

Et quia sepultus

est, et quia resurrexit terti die


;

Car, premirement, je vous ai enseign, et en dpt ce que j'avais inoi-mmo reu, savoir que Jsus-Christ est mort pour nos
3.

comme donn
:

secundm Scripturas
5. 6.

pchs, selon les Ecritures;


;

Et quia visus est Ceph, et posl hoc undecim


ex quibus mulli manent usque adhuc
;

Deinde visus est plusqum quingentis fratribus


,
,

4. Qu'il a t enseveli, et qu'il est troisime jour, selon les critures ; 5. Qu'il s'est
l'ait

ressuscit le

simul

quidam

voir

Cphas, puis aux

onze

aptres
(.

autem dormierunt
7.

Deinde visus est Jacobo


;

deinde apostolis

omvi-

cinq

nibus
8.

Novissimc autem omnium tanqum abortivo

il a t vu en une seule fois de plus de cents frres, dont il y a plusieurs qui vivent encore aujourd'hui, et quelques-uns sont dj morts; 7. Qu'ensuite il s'est fait voir Jacques , puis tous les aptres;

Qu'aprs

sus est et mini.

Ego enim sum minimus apostolorum qui non sum dignus vocari apostolus, quoniam persecutus sum
9.
,

Ecclesiam Dei.
10. Grali

autem Dei sum


vacua non
;

id
;

quod sum,

et gratia
illis

ejus

in

me

fuit

sed abundantis
,

omnibus laboravi

non ego autem

sed gratia Dei

El qu'enfin, aprs ions les autres, il s'esl fait voir qui ne suis qu'un avorton. 9. Car je suis le moindre des aptres , et mme je ne suis pas digne d'lre appel aptre, parce que j'ai perscut l'glise de Dieu. 10. Mais c'est par la grce de Dieu que je suis ce que je suis et sa grce n'a point l strile en moi mais j'ai travaill plus que lous les autres non pas moi toutefois, mais la grce de Dieu avec moi.
8.

moi-mme

mecum.
11* Sive
credidistis.

enim ego,

sive

illi,

sic

prdieamus,

et sic

11. Ainsi soit que ce soit moi, soit que ce soient eux qui vous prchent voil ce que nous vous prchons tous, et voil ce que vous avez cru.
, ,

12. Si

autem Chrislus praedicatur quod resurrexit

12. Puis

donc qu'on vous

prch que Jsus-Christ

quomod quidam dicunt in vobis, quoniam resurreclio morluorum non est? 13. Si autem resurreclio mortuorum non est, neque
morluis,

est ressuscit d'entre les morts,

comment

se trouve-t-il
les

parmi vous des personnes qui osent dire que ne ressuscitent point?

morts

Cbristus resurrexit.
14. Si

13. Que si les morts ne ressuscitent point, JsusChrist n'est donc point ressuscit. 14. Et si Jsus-Christ n'est point ressuscit, notre prdication est vaine, et votre foi est vaine aussi. 15. Nous serons mme convaincus d'avoir t de faux tmoins l'gard de Dieu , puisque nous avons rendu tmoignage contre Dieu mme, qu'il a ressuscit Jsus-Cbris, qu'il n'aurait pas nanmoins ressuscit si les morts ne ressuscitent pas. 16. Car si les morts ne ressuscitent point, JsusChrist n'est point aussi ressuscit.
17.
|

aulem Christus non resurrexit autem

inanis est
:

ergo proedicalio noslra, inanis est et fides vestra


15. Invenimur
cl falsi testes Dei
:

quoniam

leslimonium diximus adverss


verit

Deum

qud suscilasi

Chrislum

quem non

suscitavit

mortui non

resurgunt.
16.

Nam
Qud
Ergo

si

mortui non resurgunt, neque Cbristus

resurrexit.
17.
Vestra,
si

Chrislus non resurrexit, vana est fides


eslis in peccalis veslris.

Que

si

adhuc enim
et

votre loi est vaine pchs.

Jsus-Christ n'est point ressuscit, car vous tes encore dans vos
;

18.
funt.

qui

dormierunt

in

Christo,

perie-

18. Ceux qui sont morts en Jsus-Christ ont pri sans ressource.

donc

641

COMMENTAIUA. CAP. XV.


sumus omnibus hominibus.

642

Christo sperantes su 19. Si in hc vit tanlm in

mus

miserabiliores

20.

Nunc autem

Christus resurrexit mortuis pri:

mitif dormientium

21. Quoniam quidem per

hominem mors,
moriuntur,

et per

hominem
Christo

resurrectio

mortuorum.
ita et in

19. Si nous n'avions d'esprance en Jsus-Christ que pour cette vie , nous serions les plus misrables de tous les hommes. 20. Mais maintenant Jsus-Christ est ressuscit d'entre les morts ; il est devenu les prmices de ceux qui dorment. 21. Car, comme la mort est venue par un homme, la rsurrection des morts doit venir aussi par un

22. Et sicut in

Adam omnes
autem
in

homme.
22. Et comme tous meurent en Adam tous revivront aussi en Jsus-Christ, - Christ d'abord Jsus 23. Et chacun en son rang comme les prmices, puis ceux qui sont lui, qui ont cru en son avnement. 24. Et alors viendra la consommation de loules choses, lorsque Jsus-Christ aura remis son royaume Dieu son Pre, et qu'il aura dtruit tout empire, loule domination et toute puissance. 25. Car Jsus - Christ doit rgner jusqu' ce que son Pre lui ait mis tous ses ennemis sous ses
,
:

omnes

vivilicabuntur,

25. Unusquisque

suo ordine
,

prmit

Christus

deinde

ii

qui sunt Christi

qui in adventu

ejus crediderunt.

21. Deinde
tri,

cm tradiderit regnum Deo et Pacm evacuaverit omnem principatum et poleslafinis,


,

lem,

et virlutem.

25. Oporlet autem illum regnare, donec ponat

om-

nes inimicos sub pedibus ejus.


26.

Novissima autem inimica


subjecit sub

destruetur mors;

pieds. 26.

omnia enim
dical
:

pedibus ejus.

Cm

aulem

aussi

27.

Omnia

subjecta sunt ei, sine dubio practer

eum
et

qui subjecit ei omnia. 28.

Cm

aulem subjecta
subjectus erit
in
ei

fuerint

illi

omnia, lune

ipse Filius ut
sit

qui subjecit sibi omnia,

la mort , le dernier ennemi , sera dtruite car l'Ecriture dit que Dieu lui a mis tout sous les pieds, et lui a tout assujetti. Mais quand elle dit: 27. Que tout lui est assujetti , jil est indubitable qu'il en faut excepter celui qui lui a assujetti toutes choses. 28. Lors donc que toutes choses auront t assualors le Fils sera lui-mme assujetti jetties au Fils celui qui lui aura assujetti toutes choses , afin que

Or

Deus omnia

omnibus.

Dieu

soit tout

en tous.

29. Alioquin quid facient qui baptizanlur pro morluis


,

si

omnin morlui non resurgunt


illis?

ulquid et ba-

29. Autrement , quelle raison auraient ceux qui sont baptiss pour les morts , s'il est vrai que les morts ne ressuscitent point ? pourquoi sont-ils baptiss

plizanlur pro

pour

les

morls

50. Ctquid et nos periclitamur

omni hov?
,

51. Quolidi morior per vestram gloriam

fralres,

quam babeo
52. Si

in

Christo Jesu

Domino
si

nostro.
bestias pugnavi

(secundm hominem) ad
et

30. Et pourquoi nous-mmes nous exposons-nous toute heure tant de prils? 51. Car il n'y a point de jour que je ne meure, je vous en assure par voire gloire , mes frres , dont jo puis me glorifier en Jsus-Christ notre Seigneur. 52. Si , pour parler selon l'homme, j'ai com-

Ephesi, quid milii prodest,

mortui non resurgunt?

Manduccmus
loquia mala.

bibamus, cras enim moriemur.


:

55. Nolite seduci

corrumpunt mores bonos col-

Ephse contre des btes farouches quel avantage en tirerai- je si les morls ne ressuscitent poinl? Ne pensons qu' boire et manger , puisque nous mourrons demain. 55. Ne vous laissez pas sduire les mauvais enbattu
,

54. Evigilale, jusli, et nolite peccare; ignoranliam

enim Dei quidam


loquor.
55.

liabent

ad reverentiam vobis

Sed dicet

aliquis

Quomod

resurgunt mortui?

qualive corpore venienl?


56. Insipiens
nisi pris
,

lu

quod seminas non

vivifcalur,

bonnes murs. 54. Rveillez-vous, jusles; et ne vous laissez point aller aux pchs car il y en a parmi vous quelquesuns qui ne connaissent poinl Dieu. Je vous le dis pour vous faire honte. 55. Mais, dira quelqu'un comment les morls ressuscitent-ils? quel sera le corps dans lequel ils retretiens

corrompent
;

les

morialur.

57. Et
est,

quod seminas

non corpus quod futurum


ut puta Irilici, aut

seminas, sed

nudum granum,
illi

alicujus

exterorum.
corpus sicut vult; et uni-

58. Deus aulem dat

cuique seminum proprium corpus.


59.

viendront? 56. Insens que vous tes ce que vous semez ne reprend point de vie, s'il ne meurt auparavant. 57. Et quand vous semez vous ne semez pas le corps de la piaule qui doit nalre, mais la graine seulement comme du bl ou de quelque autre chose. 38. Mais Dieu lui donne un corps tel qu'il lui plat, et il donne chaque semence le corps qui est propre
!

Non omnis caro eadem


alia

caro; sed alia quidem

homiiium,

ver pecorum, alia volucrum, alia au-

tem piscium.
40. Et corpora

cleslia

et

corpora terreslria;
,

sed alia
l

quidem ccelestium

gloria

alia

autem

terres-

ri uni.

41. Alia claritas solis, alia claritas lunse, et alia


clariias slellarum
ritate.
;

Stella

enim

Stella differt in cla-

42. Sic et resurrectio

morluorum. Seminatur

in

n'est pas la mme chair ; mais autre est la chair des hommes , autre est la chair des btes, autre est celle des oiseaux , autre celle des poissons. 40. Car il y a des corps clestes et des corps terrestres; mais les corps clestes ont un autre clat que les corps terrestres. 41. Le soleil a son clat, la lune le sien, et les toiles le leur; et mme entre les toiles l'une est plus clatante que l'autre; 42. Il en arrivera de mme dans la rsurrection des morts. Le corps maintenant, comme une semence, est sem plein de corruption, et il ressuscitera incor-

chaque piaule. 39. Toute chair

corruptione, surgel in incorriiptione.

ruptible.

Ci

IN EPIST.

AT)

CORINTIIIOS
43.
Il

ou
tout

43. Sominatur in ignobililale, surgct in glori. Sc-

minalur

in infirmitate,

surgct

in virtuie.

44. Scminaur corpus animale, surgct corpus spirilale.

Si est

corpus animale
:

est et spiritalc

sicut

scriplum est

45. Faclus est primus liomo Ailam in

animam

vi-

difforme, et il ressuscitera (oui glorieux. Il est prive de mouvement, et il ressuscitera plein de vigueur. 44. Il est sem corps animal, et il ressuscitera corps spirituel. S'il y a un corps animal il y a au^si un corps spirituel, selon qu'il est crit 45. Adam, le premier homme, a '. cr avec une me vivante, ei le second Adam a t rempli d'un esest
, :

sem

ventem, novissimus
male; deinde
47. Primus

Adam

in

spirilum vivilicanlem.

prit vivifiant.

46. Sed non pris quod spiritale est, sed


(|iiod spiritale.

quod aniloi

46. Mais ce n'est pas le corps spirituel qui a t ni le premier ; c'esl le corps animal, cl ensuite le
47.

spirituel;

homo de

terra

terrenus

secundus
du

Le premier homme
second

est

le terrestre

liomo de clo, clestis.


48. Qnalis terrenus, taies et terreni
lestis, lacs cl
;

la terre, et le

homme

est le cleste

form de descendu

et qualis

c-

eiel.

clesles.

49. Igitur, sicut porlavimus imagincm terreni, por-

48. Comme le premier bomnv: a t terrestre, ses enfants aussi sont terrestres; et comme le second homme est cleste, ses enfants aussi sont clestes.

temus
50.

et

imaginem clestis.

Hoc autem dico, fratres, quia caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt neque corruptio
,

incorruptelam possidebit.
51. Ecce

mysterium vobis dico

Omnes quidem
novissim tuba

49. Comme donc nous avons port l'image de l'homme terrestre, nous porterons aussi l'image de l'homme cleste. 50. Or, je vous dis ceci, mes frres parce que la chair et le sang ne peuvent possder le royaume de Dieu, et que la corruption ne possdera point cet h,

resurgemus, sed non omnes immulabimur.


52.
(

ritage incorruptible.

Inmomenlo, inicluoeuli,
)
,

in

canet enim tuba

et

morlui rsurgent incorrupti

et

nos immutabimur.
53. Oportel enim corruptibile boc induere incorru-

ptioncm

et

morlale

lioc

induere immorlalitatem.

54. Ctn

aulem mortale boc induerit immortalitafiet

tem, lune

sermo qui scriplus

est

Absorpta est

jnors in Victoria.
55. Ubi est
,

mors

Victoria tua ? ubi est

mors

stimulus tuus

56. Stimulus

aulem mortis peccalum

est

virlus

51. Voici un mystre que je vais vous dire nous ressusciterons tous , mais nous ne serons pas lous changs. 52. En un moment, en un clin d'il, au son de la dernire trompette ( car la trompette sonnera ), et les morts ressusciteront en un tat incorruptible, et alors nous serons changs. 53. Car il faut que ce corps corruptible soit revtu de l'incorruptibilit, et que ce corps mortel soit revtu de l'immortalit. 54. Et quand ce corps mortel aura t revtu de l'immortalit, alors cette parole de l'Ecriture sera accomplie La mort a t absorbe par une victoire. 55. mort , o est la victoire ? mort , o est ton
:
:

aiguillon

?
,

ver peccati
57.

lex.

56.
gratias, qui ddit nobis vicloriam
loi

Or

le

pch est

l'aiguillon

de

la

mort

et la

Deo aulem

per

Dominum noslrum Jesum


llaque, fratres

Cbrislum.
dilecti
,

est la force du pch. 57. Mais rendons grces Dieu , qui nous la victoire par notre Seigneur Jsus-Christ.

donne

58.
et

mei
in

slabiles eslole
,

immobiles, abundantes

opre Domini semper


est inanis in

scientes

quod labor veslcr non

Domino.

58. Ainsi, mes chers frres, demeurez fermes et inbranlables , et travaillez sans cesse de plus en plus l'uvre de Dieu, sachant que votre travail ne sera pas sans rcompense en notre Seigneur.

ANALYSIS
Quidam
imbuti
futur
,

Corinlhii

pagan philosophi opinonibus


,

negationeautem resurrectionis Christi, horrenda sequunlur

et

pseudoapostolorum erroribus implicii


resurrectione
:

de

absurda, dequibus usque ad vigesimum versum. f 20. Ex aposlolorum,


tis ;

mortuorum

dubiiabanl
et

aul illius

tt horridis
et

absurdis, et ex prophetarum et

dogma

vertebanlin allcgoriam

quia hoc erat re'igioresurrectio


,

discipulorum testimoniis superihs relacertissimam esse debere resurrectionem


certissim, pergil
et

nem funditus evertere ; hcenim mortuorum


uriim est prcipuis
clirisliance

concludit
:

religionis capilibus

Christi

et

ex hc resurrectione
y. 21, 22.

hinc Apostolus fume Evangeli veritatem sollicit probal


tolo hoc

nostram probare,

decimo qui ni o capite.

Quatuor primis versibus


,

^ 23. Expticat quid nostr resurrectioni connexion,


scilicel

viam

sibi sternit

per refricatam Evangelii

Corinlhiis

ordinem, quo sancli rsurgent.


se-

se prdicati,

memoriam;

cujus Evanglii tria prcipua

cupita sunt, Chrisli pro peccatis noslris mors, sepulturu


et resurrectio.

f 24. Exponit quid resurrectionem sanctorum


quens, nimirkm Ecclesi militantis finem,
sto
illius

liane Chrisli resurrectionem probat

Chri-

quarto versu usque ad duodecimum, teslimoniis prophe-

oblalionem Deo faciendam;

dmonum

tyrannidis

larum, aposlolorum,

et

discipulorum plusqumquingen-

absolutam destructionem.

lumm.
f
12.
:

f 25. Transit ad
Incipit
tailla

al'iud

mdium, quo nostramrurshs

ex Chrisli

resurrectione probare

et

probet returrectionem ; scilicet promisil

Deus

Filio suo

noslram

quippe Chrisli resurreclionis connexio

perfectam

omnium hostium suorum


:

debellationem et
inimicit
Chrisli
,

cum
et

nostr; ut ex Christi resurrectionis veritate sequatur


;

subjectionem

ergo

mors

una ex

nostra resurrectio

et

ex negalione noslr resurreresurreclionis


Christi.

destruetur per generulem resurrectionem.

ctionis,

sequatur

et

neyatio

fix

f 27

et

28. Explicat quod dixit de generali

omnium

645
subjectione sub pedibus Chrisli
,

C0MMENTAR1A. CAP. XV.


ne quis mal inlerpre;

GiG
ab

ritale;

sicut
et

Adumo,
sumus
;

animait
ita

et

terreno
Cltristo

mnil
spiri-

(dur.

animales

terrent

tune
et

29.

Nova

subneclit

argumenta ad resurrectionis

lali

et

clesli,

spiritales

erimus

clestes,

usque

nostr con/irmationem usque ad v. 53, ubi Corinthio-

ad

v. 50.

rum
y

incredulitalis ostendit originem, scilice!


:

cum

impiis

51.

Modum

docel, quo
v.

fiel

resurrectio,

sciiwet
,

commercium

quod

ut deinceps vilent, Iwrlatur.


ita

in inslanti, etc.
et

Denique,

58, Corinthios Iwrlatur

35. Objectiones philosophorum

solvit, ut

ut in ftde stabiles sint, et in


les;

omni bono opre abunduil


,

nostr resurrectionis veritatem confirmet,


illustrel

explicet, et

cm

sciant

qubd

sil

fulura resurreclio

et

tema

per varias simililudines, usque ad 42.


gloriosi describil
:

meroes bonorum operum.

y 45. Dotes corporis

surget spi-

PARAPHRASIS.
.

In

memoriam

vobis revoco
,

fratres,

Evangelium

15.
et in

Ac proinde nos

aposloli

sumus

quod vobis

falsi lestes

praedicavi

quod

Dei

recepistis, in

quo

et

per

severatis hactens.
2. In cujus
ficle

quandoquidcin inejus nomine, et velut ab eo missi diximus, qud Christum suscitave;

Deum

injurii

et

professione salutem

conseque-

nf,

quem tamen non


Etenim
si

excitavit,

si

c;eteri

mortui non

mini,

si

tamen

illius
:

doctrinam servatis, lalem quaalis frustra credidisiis.


fidei

resurgunt.
16.

Iem vobis praedicavi


3.

non

est in gnre

mortuorum resur-

Inter

prcipua autem

capila

sermone

reclio, nec est Chrisli resurrectio.


17.
stra
,

vobis tradidi quod et ego accepi,


stus

nimirm quod Chrisit,

Qud

Dominus pro

peccatis nostris morluus

ut

in

si Christus non resurrexit, vana ides vequ bapnsmum suscepistis adhuc enim eslis
:

Scripturis praediclum erat.


4. et

El quod sepultus
lerli

sit, in

verce mortis testimonium ut etiam


in

qud

die rvisent,

Scripturis

nec per baptismum remissa sunt. 18. Quin etiam et illi qui m hc fuie et pra hc fide mortui sunt, prorss iuterierunt.
,

in peccatis veslris,

prdictum,
5.

et praefiguralum est.
,

19.

Qud

si in

hc tanlm vit, et ob hanc tantiun.


in

Prierea docui vos qud visus sit redivivus prinim Petro, el postea undecim apostolis.
6.

vitam speramus
porrigitur; san

Christo

et ultra spes nostra

non

Dcinde visus est plusqum quingentis fratribus


in

20.

talibus,

omnium bominum miserrimi siunus. et tantis absurdis unqum credendis,"


:

quorum plurimi vivant usque hune diem, quidam ver niortui sunt.
7. Pra-terea visus est

simul congregatis,

avertat nos Deus

contra certissim credamus]

Jacobo

fratri

Domini, primo
conspeclus est
!

Jerosolymorum episcopo, deinde discipulis omnibus.


8. Ultime, et post
et

et

mortuis resurrexit, et qud resurrexit, ut primus fructus mortis sinu abslractus ad immortalilatem Deo oblatus, et

qud Christus

generalem

suscitai,-

omnes, visus est et mibi informi imperfecto apostolo, quique aliorum respectu sum abortivum. Etenim ego sum minimus (infimus) apostolus, qui nec sum dignus ut dicar apostolus, quia perse9.

dorum messem consecrans 21. Etsanquum'erat;

et

promittens.

ut sicut per
in

nem peccanlem mors intravit unum hominem sanctum mors


resurreclio mortuorum.

unum homimundum; sic per

destruerelur, et fieret

cutus surn Ecclesiam Dei.


10.

Mer autem Dei

grati et
.

misericordi apo-

sum honore banc tamen Dei beneficenliam non passus sum in me otiosam; quin im, lict omnium minimus, copiosis tamen laboravi qum singuli omnes hoc mibi non adscribo sed Dei gratia; qu;c mecum seu (qu i'eci quidquid feci.
stolico dignalus
:

omnes morti ob unius Christi innocenliam, immortalitali resliiuemur omnes. 23. Unusquisque autem sanclorum in ordine suo vivificabitur, plusaut minus gloriosus, juxta sua msunt obnoxii;
ita

22. Et sicut ob unius Ada3 peccatum

rita.

jam

Christus primus omnium, lempore et digniiato surrexit; deinde qui Christo adharenl, scu
capiti, in

membra
24.

secundo ejus adventu resurgeni

in

11.
alii

Ad rem
,

ordine suo.
et

redeo. Itaqne sive ego, sive omnes


;

apostoli

qui Christum vidimus


,

omr.es idem

codem modo prdicamus


et

finis erit

Christum

scilicet realiter

Peract autem totius corporis resurreclione, regni seu Ecclcsioe Christi super terram
,

ver resurrexisse
12.

idem

et vos credidisiis.

Quod

si

ab omnibus apostolis prsedicatur qud


;

tuneque Christus eam Deo Patri suo exhibebit, el offret plan sanclam et pacatam, abolil scilicet

om-

Clnislus ver surrexerit morluis

nium hostium tyrannide.


25. Intrim autem oportet illum dextris Dei sedentem regnare, eo (pio cpit modo, devictis quidem

quomod quidam
sit

apud vos audent dicere

qud non

resurreclio

mortuorum.
enim nulla mortuorum est resurrectio, sequilur qud nec Christus resurrexit.
13. Si 14.
rexit,

hoslihus suis, sed

Pater a2ternus

nondm plan subditis usquedm suum adimplens promissum, ponat


;

Qud
ergo

si

autem Chris/us mortuis non resurprxdicatio noslra


;

inaiiis et falsa est

omnes inimicos sub pedibus ejus. 2G. Tune enim novissima, post peccatum, post
diabolum, mors, una ex ejus inimicis, deslruetur per

ergo

inanis et falsa fides vestra.

generalem resurrectionem

scriptum est enim psal-

U1
moi: Omnia
mortem.
27.
subjecit,
etc.,

i-N

EPST.

A D COftl.NTUlOS

Gi8

et

conscquenler ipsam

diversa erit suscitalorum gloria pro diversilate meriloruni.

Cm

autem Scriplura

dicit,

omnia

Filio subjij
i

41. El sicut astrorum ipsorum alia


clnritas
:

et diversa est

cienda, sine dubio ab hc expressione generali exci-

alia

enim

claritas solis, alia lunoe, etc., ila

piendus est Deus ipse, qui omnia Filio suo subjicil.


;

uniuseujiisque sancli
glori.

diversa erit gloria ab alterius

28. Tantin enim abest ut Chislo subdatur Deus,


.quin im,

cm omnia

Filio subjeela fucrint, tune et

42. Sic unicuique sua erit gloria propria in resur-

ipse Filius Ghristus, caput Ecclesix


suis

membris, subjicietur
omnibus.

cum omnibus Deo luncque Deus erit om, ;

rectione mortuorum.

Hoc autem quod


sepelilur
in

sequitur,

erit

omnibus commune;
et ut

lerr

eorruplibilc,

nia in

corrumpatur, surgel incorruptibile.

29. Alioquin quid faciunt qui pro morluis baptizantur?


si

33. Sepelilur vile, abjectum el difforme; resurget

mortui non resurgunt, quare pro

illis

bapli-

pulchrum
validum
,

el
et

splendidum
sine

seminatur infirmum
surgel

inet

zantur?
50. Quin et nos
lidi
,

motu

potens

forte

Evangelii proccones, ut quid quo-

agile.

de

vit periclitamur, si

non

sit

expectanda mer-

44. Sepclitur laie quale est animalium corpus; sur-

tes?
31.

get spiritalc, subtile

lev, ab animalium indigenliis


spiritualc
b,i-

Non

periclitor
,

rior quolidi
gloriari

modo, sed cl quodam modo monovis semper periculis expositus ut


,

independens.

Ne miremini quod corpus


ila et

dixerim

clenim sicut est corpus animale, quod


est corpus spiriluale,

possim de vobis Jesu Christo, Domino noslro,

bemus ab Adamo,
45.

quod
vi-

per

me conversis.
bominum gloriam Epbesi ad
,

babebimus Christo.
bestias

32. Si propter

De primo scriptum

est

Faclus est animal

pugnavi

quid boc mihi prodest

si

mortui non re-

vens, vit scilicet subdit indigenliis animalium; et

surgunt? quin polis

cm

Epicureis edamus et biba-

banc vitam

tribuit nobis. Cbristus

autem

in

sua re-

mus, cras enim moriemur.


33. Cavete ne prav

surrectione faclus est spirilus vivilicans, carni su;e


talibus convcjsalione se-

cum

vitam tribuens

qualem babent

spirilus

cl

banc

vi-

ducamini, memores qud mores bonos mala colloquia

tam tribuct nobis.


40.

corrumpunt.
34. Expergiscimini ab errore ad juslitiam
,

Sed
;

spiriluale corpus

non

esl in nobis pris

et

lempore

peccato abstinele

quidam enim

inler vos cognitio-

Adamus
stus.

babemus animale corpus, quale deinde spiritualc habebimus, quale Cbrised pris

nem non babent


cogor.
35. Sed

boc ad veslrum pudorem dicerc


resurrectione

47. Primus
slabilil
fieri
,

homo, quia de terrx limo, ide


;

terre,

quaeret aliquis

nus el animalis

secundus, quia de clo natus

ide

Quomodo
pora
?

polest ut mortui et putrefacti revo-

clestis et spiritualis.
48. Qualis fuit lerrenus
ille

centur ad vitam? et qualia erunt resurgentium eor-

parens
;

laies

et

mine

sumus,
,

scilicet lerreni, et

animales

qualis est Cbri-

30. Fals sapiens vocaris


innr.
,

qui lalia quxris

gra-

stus, Pater nosler clestis, taies


spirituales,

erimus clestcs et

quod
,

lu in agro tuo seminas,


reviviscit, nisi
fieri

corruptum reviet

viscil

et

non

mortuum

corruptum

49.

Quemadmodm
ila el

igitur anle

baplismum Adamo

fuerit

boc vides quolidi

naturaliter, et dubilas

terreno et peccatori, improbis moribus nostris, similes

qud Deus
57. Et

possit supernaturaliter corpora

morlua

et

fuimus,

mine

in

Christo rcnali, sanctis mo-

corrupta ressuscilare!

ribus, Patris noslri eleslis imaginera portemus.


,

quod seminas
;

non

id

corpus est

quod nav. g.,

50.

De hoc aulcm,
neque
vite

fratres, ide vos inonco, quia

sciturum est
trilici
,

seminas enim nudum granum,

carnis et sanguinis opra

regnum Dei possiderc non


corrupta
immortalitalis

vcl alterius speciei.

possunt

viliis

58. Unie aulcm grano putrefacto,

Deus corpus pul;

hxreditalc fruelur.
51.

ebriusdat,

utilli

visum

est assignarc

et

unicuique
;

Ecce rem arcanam vobis aperio, ne vos

lateat

semini proprium et conveniens corpus assignai


fiel

ita

resurgendi

modus : omnes quidem resurgemus , sed


resurreclio non
let

de corporibus morluis, et in terra seminatis

per

non omnes ad gloriam immutabimur.


52.

divinam

omnipolenliam

rsurgent eadem numro

Hc autem
,

paulalim el cu:n
in

quidem
et

et substanli, sed in qualilatibus perfecliora;

mor

sed in indivisibili lemporis puncto,

ictu

unusquisque sanclorum proprium corpus babebit

oeuli; ad sonuin

extremx tubx.Personabil enim

lu-

specialiter

renovalum

pro suis meritis.


caro dif-

ba, et tune mortui

omnes

etiam reprobi

rsurgent

59. Sicut
fert

omnium mortalium animalium


animantium
:

immorlales
;

Et no jusli, ad felicem slalum reformaspirituales fiemus.

pro diversilate
,

alia

siquidem est
dileret

bimur ex animalibus,
55. Oporlet

caro bominis

etc., ita caro

immortalium

pro

enim

ut hoc corpus eorruptioni


;

obno-

diverso singulornm merilo.


40. El sicut alia est cleslium

xium
corporum
, ,

fiai

incorruptibile

et

boc mortalc corpus

v. g.,
g.
,

quod babemus, immortale reddatur.


54.

astrorum pulcliriludo

el alia terreslrium

v.

Cm

igitur

hoc mortale corpus factum

fuerit

im

gemmarum

idque pro qualitalum

diversilate

ita

mortalc, tune adimplebilur Scriplura, qu;e

dicit

015)

COMMENTARIA. CP. XV.


est,
,

C.jO

Mors absorpia

i<l

est, in

tolum absuinpta,
,

cl in

eatiini et

morleni viiieere per

Dominum

nosliuni Je-

slnium desiructa
Chrislo.

per vieioriam

qu superata

est

snm Chrislum.
58. Ilaque
,

fratres
,

mei charissimi
et in

slabiles eslote
;

55. Vbi est

mors

Victoria tua? ubi stimulus


?

quo
nos

in resurreclionis fide

e ne vacilletis

sed esto,

soles

Immines perfodere

confractus est.
;

te
lioc

semper progred lentes

in

operibns bonis
;

quibus

5G. Porr morlis acnleus est peeeatuin

confodit

peccati rolnir lex, qua; peccandi libidinem

irritt, et aliunde

peeealum gravius

reddit.

cm seiatis qud labor vcslcr non eril inanis sed qud magna fulura sit ejus merees elenim resurgenius et in lernum
vos ad resurrectionem prsepa relis
,

57.

Dco aulem aganius

gratias, qui nobis (ledit

pec

beat vivemus.

COMMENTARIA
Vers.
nisci
1.

NoToa autem
,

vonis eacio, id est, remi-

capila

Tradidi vobis, verbis

scilicet,
,

quasi deposi-

vos facio

seu

in

vestram menioriam revoco.

tum

quod et accepi Domino

pariter quasi

depo-

Nihil vobis

nunc trado novuni.


,

situm. Fidei doctrina depositum est, Chrislo

Domiapo-

Evangei.ium

id est,

boninn de Chrislo Salvalore


faclus
sil

no dalmn aposlolis; ctpcrillos, eorumque


stolalu successores

in

niintium; cujus

summa, qud Deus

homo,

ad nos transmissum

ad rclernani

et ernei affixus fuerit et

resurrexcrit, divus Chryso-

nostram salutem. Hoc depositum


et

fideliter
;

servalum

stomus.

observalum

salvabit nos in rclcrnum

servemus

Quod
stis,

pr.edicavi voeis
nihil vobis

quod et ut vci'um RECEPIaut peregrinum

ergo ul salvct. In bis aulem D. Pauli verbis duplicem nota Iraditionem sine scriplo
;

etc.;
,

incognilnni

Iradidit verbis

quod

trado
I\

sed ad principium recurro.


,

verbo
eliam professio-

sine Scriptur recepil Aposlolus. Tradidi quo-

qio et statis

id est, in cujus

rum Curistes mortuus


parenter tanim
;

est, ver scilicet

et

non ap-

ne, saltem plerique, perseveratis. Promiscuis loqnittir,

ide

mortis Chrisli hisloria tana


,

ut et hi qui in fide

fixi

sunt, gaudeanl; et qui mi-

accural in Evangeliis descripla

ut ccrlo sciremus

tant, corripi se doleanl, ut corriganlur.

Vers. 2.

Per qud
Si

Ambrosius.
id est
,

qud ver morluus


suis, quia innocens,

sit

pro peccatis nostris, non pro


;

et salvajiim

in cu-

impollulus et sanetus sanctorum

jus (ide et professione salutem consquent ini.

sed pronoslris, quasi Agnus Dei in Paschatc inimolalus.

Qua

ratione... Est hic transpositio


:

sic

ergo con-

Secdnsum Scripturas. Morlis Chrisli duriliem


aucloritale Scriplurarum
,

lenit

slruendum

lamen

servalis illius Evangclii doclri,

ait

Tcrtullianus.

Nam

et

nam
lalem

lalem qualem vobis praedicavi. Qu ratione


,

Aposlolus non sine onere pronunlians Chrislum mor-

nr.ee.

tIu /i/w, quo sermone

id est,

quomod

seu

tuum,

adjecit

secundiun Scripturas, ul duriliam proaucloritale

qualem vos eam docui. Hoc aulem ide

dicit,

nuntialionis Scriplurarum

mollirel,
,

cl

dogma quidam apud Corintliios in allegoriam verleianl, dicenles qud per novitatem
quia resurreclionis
vitae

scandalum auditori averleret, Terlullianus


Prax., cap. 29.

lib.

adv.

Non

citai

Aposlolus

quia Corinlhiis

jam csscnl
et Pliilelo,

illius

compotes. Vide dicta de Iiyine2, v. 17.

nolas supponit, Isai. 53, v. 8, de quo Terlullianus. ioe


et Isaias prior pronuntiavit
:

neo

2 ad Tim.

Hi ergo pseudodo-

Et Dominus

tradidil

eum

c.tores

per resurrectionem inielligebanl spirilualem


seu

pro dliais noslris.

anima? resurrectionem,
v
,

transilum

vil

praest;
resur-

Vers. h.

Et quia sepultus est,


;

in vera

morlis
est,

qu mors
est

est

ad saiiclitalcm, qua) vila


D.

teslimonium

et quia resurrexit, Grxc, excitatus

seu, ut
reclio

eorum noniinc
ab
initio

Chrysostomus

ait,

quia mors somnus; bine resurreclio dicitur excitutio.

anima; purgatio. Et bos doclorcs falsos


percutil Aposlolus
,

Ver aulem resurrexit,

sicul ver

morluus

est.

Quia au-

slatim
ihiis
dilis
:

dicens

Corincre-

lem Chrisli resurreclio est resurreclionis noslr causa,


ide probal illam Aposlolus, primo prophelarum lesli-

In fuie resurreclionis salvabimini, si

eam

lalem qualem vobis prxdicavi, sciliect realem

moniis, dicens

Secundiun Scripturas ;hoc enim

in

Jon

et corporalem resurrectionem in finemundi fuluram. Nisi frustra credidistis


didistis.
,

pra'figuralum

hoc ab

Isai puedicluni
,

Erit sepul:

id est

alias

frustra cresil

crum

ejus gloriosum.
,

Hocab Ose

G, v. 7

Vivificabit
,

Oslendit qud

in enpile fidei

accepta

pla-

nos post duos dics


scilicet lerli die

in die terti suscitabit nos

ipse

ga

ait

D. Chrysostomus. Fides vent: cl rcalis corpo-

resurgens; ipsius enim resurrectio

rum
n
-

resurreclionis est basis cl l'undamentum christiareligionis; ergo et basis salulis rclern;e


;

nostr causa

est.

ergo nisi

Vers.

5.

Et quia

vises

est Cepii.e.

Secundo

credatur, frustra quidvis aliud credilur.

Vers.

3.

probal apostoloruni teslimoniis. Fides nostra superilaque


dificala

Tradidi

emm

vobis...

Scriptis

supra undanienla prophelarum cl apostoloposl prophelarum Scripturas


,
,

repelo quie verbis astruxi,


In primis, id est,

runi

bine

citai

apo

inter

pracipua

Christian fidei

stolorum visioncs
et

seu lestimonia. Incipil autcm


Clirislus

Vers. 1,2.
tl

salvamini

Nolum autan vobis facio.... Per quod qu ratione prdicaverim vobis, si tenais,
firmiter lenetis,
nisi

accepi

quoniam
veieris

morluus

est

pro

peccatis

noslris,

secundiun Scripturas, inlellige

proplieticas cl

id est, retinetis,

frustra credi-

reliquas
est,

Tesiamenli
quia visus est

Et quia

sepultus

distis.

Vers. 3, 4.
>

etc.

Tradidi enim vobis in

primis,

quod

Vers. 5.

/-'(

Ceph, Pelro. Inter

S. S.

XXI\\

(ingl-uite.J

LN EP1ST.
,
,

AD COKINTHIOS
ortivi
;

652
:

de qno, Luc 24 54, credilur principe aposlolorum bxe visio facta cm Pelrns monuiuenlo reeessil
,

quasi diceret

Qui respectu aposlolorum

sum

quasi

alimlivum.
sil

Ilinc colligilur

quod D.
qui

I'aulo

ipso die rwilpreturois.

D. Paulus non
evangelisla;
;

relert oinncs

Cbrislus visus
alias

corporaliler, oculisque corporeis;

npparitioues de
Ciiiin

quibus

non

loquilur

ma le

se coulerrct
;

cum

aliis,

corporabler

de mulicribus quibus apparuil Cbrislus, nec de


,

cum conspexernBt
ciiiu in

ci

maie ex bac su

visi

weorpoautem

Cleopli

ejusque socio cunlibus


,

in

Enmias. Uefcrt
,

ralem probarel Chrisli resiirreclionem.

Vidil

antem aliquas
appaiiiioiiem

quas non relert Evangclium


faclam
,

scilieel

Damascum
in

iret,

Act. 9, post ascensionem.

Ex

D. Jacobo

et

alleram

plus

A]io->li>li liuniililale,

alionivum sedieenlis, disce quod


,

CUAM QUINOENTIS FRATRIBIJS.

qu major
,

nobis est Di gralia

co major el pro,

Er

post hoc undecim

Grec.
,

duodecim. Sic voca-

fundior esse debel biimilitas.

Haec luunililaiis lucla

balur aposlolopum collegium

quia

duodenario nubis,

Deo giala
Vers.
dix* rit
9.

et nobis ulilis.

inero ihsltaium. Hstc visio facla est in Jrusalem


prini absente Tboin in die resurrectionis
;

Lco enim soi...


lndignus

dal rationern

cur se
;

secundo

abortivum, scibcel ob

vilae

prions deinei iinm


,

pra seule Tliom post


cap. 20
,

(lies

oclo.

De prima

D. Joanncs,

quasi diceret

v.
(3.

19; de secund D. etiam Joan. 20, 20.

Vers.

Deinde

re et noniinc aposloli

sum vooari apostolus sum indignus.

seu et

vises est plus

quam quingen:

tis..., Tertio
est
iri

probat discipulorum lesiimoniis


,

Visus

est

Quia persecutus sum Ecclesiam Du. Aposlolorum Ecclesiam lundarc ego aiiiem Ecclesiam pers, ,

Galikc, ubi plures eranl Christiani

el

ubi con-

cutas sum. Ignoia erat et deleta cnlpa

sed

suffieit

sulterai Mis Jsus,


qu.l in

Matlh. 28,

10.

Traditio

babet

ad Pauli eonlrilionem el liuniililationeni coram Deo et

monte Thabor. Plus qum

quingentis fratnbus
ita ut

coram hominibus.

Sic el nos semel peecsse sullicit ad


et

simul congregalis;

Ex
si

qu'eus

ab

cis le-.li-

perpeluam humibtatem

pniienliam. El peceatum

monium
scipulis,

peti posait,

quis ex vobis dubilct.

Prinius
|

meum

contra

me

est

semper.
Dei....
;

ergo retins soins vidil, deinde Petrus

cum

aliis di-

Vers. 10.

Gratia autem
vacua
,

Dei autem nie-

lum
,

et

cum quamplurimis
id est,

fidelibus,

quorum

ra grati et raisericordi

mulli vivant

aliqui inorlui sunl.


,

Vers.

7.

Deinde...
magna
niliil

sum apostolus. Et gratia fjus..; bec lamen Dei gralia


luit

in

me

pncteiea, yisus est

non

inanis,
vcl
,

infructuosa, sine opre et


,

Jacobo
]io
,

fralri

Domini, primo Jerosolymorum episcoerat apud fidles ancloritas.

fruclu;
fuit.

ut ait

Ambrosiiis
,

panpcr
;

in
ila

me non
lamen ut
i-

et cujus

De

Novil

liuiniliari

novil cl rclcvari
inlirmilalis
,

lic

visione

relert Evaiigeliuni.

Divus quidem

humilitas

bumame

sit

cl sublimitas dix

Ilieronymus de
sud

ill

loquilur ex cvangeliollebraoruin,
et

sit

potestaiis.

cm
,

sil

apocryplium

apocrypba est ejus ausil.


,

Sed abundantius...., im copiosis laboravi qum


!

cloritas

lict

res ipsa narrata fera

Certum

est

singuli

omnes

vel

qum unusquisque aposlolorum.


,

ergo quod Cbrislus D. Jacobo apparuil

quia de boc
,

Nullus tt spalia percurrit


tt pcrspcuiionespcrtulit
;

tt

populis prxdicavit

D. Paulus

ncerlum ver quando apparuil

quia de

nullus labore

manuura

sua-

boc

niliil

D. Paulus.

ruin praedicando vilain comparavit.

Deinde apostolis omnibus. Per aposlolos bicintellige et sepluaginla discipulos


,

Nom ego autem


ins ego, sed graii
tia

id est

ait

D. Aucu-t., non so-

seu

omnes

Cbristi

di-

Dei

scipulos, in ascensione

cm

eduxil eos foras in Be-

Dei sola
,

nec ip>c

mecum. Ac per hoc nec grasoins sed gralia Dei cum illo ,
,

thani,

Lucx

25, 50.

D. Aug.

Lb. de Grati et libero Arbilrio, cap. 5.


;

Teks. 8.
foi nii et

Novissm autem....,
,

ultim el mihi, in-

Sed gratia Dei mecum....


supple luboravil
;

Grce.,

qu mecum,
verbum,

impeifeclo aposlolo

quales sunl ftus ab-

cum enim

pra'ccsserit boc

viros primus rvera fueril Petrus cui Cbrislus morte redivivus apparuil. El posl hoc undecim, scilicet in octav pascluv, prseil jam bom , Cbrislus apparuit undecim
apostolis.

dor., quiaaboriivi ftus, utpole imperfecli, U nuiores et graciliores esse soient, llc imperfecli ralioue pu-

quingentis fra~ tribus simul. Mulli pulanl banc esse celebci rimant, el
visus csl plus

Vers. 0.

Deinde

qum

Cbrisloanle proinissarri appafitionem in moule Galil. Unde pramionili e conlluxernnt omnes (brisliani, luilque non in ascensione, sed ante, nain Clirisius non in Galikc, sed in Juda- ex monte Oliveli itscendil in ccelum. lia Ilieronymus. Ex quibus mulli manenl usque adliuc, ut ab illis peti
tolies

ludus est Paulus aborlivum se voeare, tauqum aposlolum cu'lcris iniperl'ecliorem atque min r m, nec cum illis conlerendum adeque c t aposloli noinine iiidiguiiin. liane eniin raiionem ipsemel allegatveibis consequenlibus eademque Grci iractatores ailendunt. .Nota: Eacla esl ha:c Clni>ti appanin I'aulo in ejus coiiversione, Aei.'J, ubi Paul. is vidil Cbrislum,
, :

sed inox

lumen cum cxe.ecavit. Doniinum


ill

vi.iii

in

maxim

luiniuis claritale; (|u prsliiclos

el offeii-

possil icsliinoniuin.

Quidum autem dormierunt, in boc leslimonio ad fineui usque persvrai Tint. Deinde visus est Jacobo. Alpluei, qui fralcr Vers. 7. Domini dicitur, luilque prinius episcopus Hierosolymitanus. Deinde apostolis omnibus, etdiscipulis in ascensione ad ccelum. lia Anselmus elalii. Vers. 8. Nvssim autem omnium, elc. Aborlivo,

sos oculos ilerm clausit et clatisos tenuit usque dm serino Domini secum loqnentis fmiretur. Tm suigens apertis oculis nibil vidil. Ego enim sum miniums aposlolorum, elc. Vers. 9.

Dignus,
I

id est, idorieus. liespicii

r'su;c |u;cleril,e,

enim ad statum \iquando persecutus fuit Ecclesiam

Dei.

id est,

contemple, cl abicclilio.

lia

Theo^h.

el

Tbco-

Grati autem Dei sum id quod sum. apostolus, et docloigenlium. Et gratia ejus in me vacua, Graec inanis, otiosa, id est, sine opre et fruclu, non fuit. Sed abunduntius Mis omnibus labravi, scilicet in

Vers. 10.

Quod sum

COMMENTAKIA. CAP. XV.


laboravi, naluralius est ut hoc

654

idem subauilialur.

Si

sic stabilil, ulilur

nunc Aposlolus lanqum principio

tamen malis
ligcquremihi

suhintciligi, es/, seu (ju


fuit auxilio,

mecum

est, iulel-

ad probandam nostram resurrectionem fuluram.Cm


resurrexcrit Chrislus,

mihifavit,elopilulata est.

Ita-

queD.Paulus gratte Dei potissimam parlem


sed non uegat liberi arbitrii cooperalionem
aslruit.dicens
tia
:
;

tribuil;

ubique pncdicetiir,
ut indubitatum,

cm hoc ab omnibus aposlolis cm et hoc vohis sil credituni,


et

iui illam

quomodo

qu fronle

quidam apud

Laboravi, ne

ego solus, sed Dei gra-

vos audenl dieere, quod non sit mortuouum resirkectio. Sive possibilis
:

ad julus et conforlatus. Auxiliinn autem non ex-

facto

enim ad posse
;

valet con-

cludil,

im

includil operalioneni illius qui adjuvatur.

sequeniia.
surreelio

Chrislus resurrexit
possibilis
est.

ergo morluoruui rc
fulura
:

Observalio moralis.

Sive

capite ad

Hinc diseamus cum Dei grnti eooperari


Apostoli
pere.
,

et jnxla

membra
gemus.

valet ratio conformilalis.


et

Chrislus,

caput
resur-

mouitum graliam Dei non in vacuuni reciHortamur vos ne in vacuuni gratiam Dei recipiatis.
,

nostrum, surrexil; ergo

nos cjus

membra

Gratia nobis dalur ad opus bontun


tentiu:

ad fruclus pnilibi, cl

Vers. 13.

Si

autem resurrectio...

quomod,

dignos prodticendos. Attende ergo

vide

inquam, audent diccre qud non est mortuorum resurreclio


;

num
Dei
!

in le sint

opra bona;
;

num
!

fruclus puilentix*
in le gratia

si

enim non

est

mortuorum

resurrectio,
lol-

dignos produeas

heu! qum pauper est


et infrticluosa
,

ergo neque Christus resurrexit. Sublato gnre,


litur et species.

qum vacua

Si

Chrislusnunc ad
te fierel?

Tanla esl connexio Chrisli resurre-

te veniret

fruclum quxMCus

quid de

Con;

ctionis

cum

noslr resurrectione, ut ex verilale re-

tremisco

quoties recordor ficus inl'rucluosa: sortem


te

surrectionis Chrisli sequatur et veritas nostive, et ex

nusqum ex

fruclus nascatttr, ait

illi

Chrislus

et

negatione

nostne

resurrectionis

sequatur

negatio

staiini aride faeta est. Justior in

me

foret talis senlenlia.

Chrisli resurrectionis.

Ex

negatione autem Chrisli re-

Elenim non
Et ecce
pedalis,
et in
ris

crat

tempos flcuum, ut notai Evangelisla.


mese

surreclionis sequunlur absurdilates horrend;c; quas

venit finis, finis venit, tempvsprtechionis

vide

sequenlibus versibus.

tempos messis

tempus colligcndi fruclus;


!

Vers. 14.

Si autem Christus...
inanis,

si

enim Chrislus
aposlolorum
dilicium

me non

sont fruclus

Adjuva nos

Deus saluta-

non resurrexit,
pr.-edicatio.

vana cl

falsa est

noster, et propler gloriam nominis lui libra nos.


faccre fructus pnilcnlhe dignos.

Tolum

clirisiiamu

religioni's
;

Da tandem

fundalur in verilale resurrectionis Chrisli

hoc e*erso

Vers, il. Sive

enim ego...

v. 9,

ob opilhetuni
v. 4,

fundanienlo
pryedicalio.

mit chrisliana

rcligio

cl

aposlolorum

aborlivi, digressus est ab inecepto

scrmone

nunc

autem sermonem inlurruplum resumit.


Sive ego, sive illi,

Inanis quoque et vana est fides vestra


lliii,

Corin-

Cbristum vidimus
scilicet,

onmes apostoli, qui nos omnes eodem modo, realem


alii scilicel

quia in Chrisli resurreclione fundata. TotaChri-

stianorura spes in fide resurrectionis Chrisli fundalur;

clcorporalem Chrisli resurrectionem praediet

hc evers, ruit aedilicium.


Vers.
daces et
15.

camus, talem

vos credidistis. Constat itaque


et ex

et

ex

Invenimur...,
in ejus

et
,

nos apostoli

men-

Scripturis prophelarum,

variis

apparilionibus

falsarii

deprehendimur

idque in Dei iguoet

faclis apostolis et discipulis, cl

ex

communi omnium
et realiler

miniam. Elenim

nominc

lanqum ab eo

aposlolorum doctrine, quod Chrislus vir


morluis resurrexit. Et vos, Corinthii
suscepistis. Veritas ilaque est
,

missi pnedicavimus
suscilavil
,

quod rever Christian

morluis

talcm fidem

si

hoc falsum, ergo impii et sacrilegi su-

apud vos indubitata, fun-

mus; nos
mus,

qui

Deo summ

veraci, falsilatcm iinpoui-

dala supra fundamenta prophetai'iun et aposlolorum.

Vers. 12.
gratia

et qui ejus auclorilaie cl et

verbo abulimur ad

er-

Si

autem Curistes....

Ilc verilale

rorem

mendacium apud hommes iuducendum.

muneris apostolici. Neque tamen sensus es!, abuudantis seu copio--is qum omnes illi sinml, sed, qum siuguli, id est, unusquisque illorum. Iglur plus illis omnibus liiboravii, quia nullus illorum lot Ioea fiercurrit, nuque ac tantas mlit adversilales, ac moesiias Evangelii causa, alque Paulus.

Vers. 13.
est, etc.

Si

autem resurrectio mortuorum non

Aon
ligilur

ego (solus) autem, sed gratia Dei mecum. Inieli

enim, gratia qumihi

in auxiliiun adesl,

etopem

quia Christus fuit unus ex morluis, tuin quia ha:c primarra morlis et resurrectionis Chrisli causa fuit, scilicet plena abolitio morlis, vita: reduclio, fuilque Chrisli resurrectio exemplar nos.lr, scilicet ut alii homines resurgant ad justiliam in hc vil, et ad gloriam in aller. Est autem Chrislus resurgi ns, exemplar resurrectionis hominum electoruni, quale-

Tum

operalur. Prnesumens senonsoliim operis esse ministrum per effcclum, sed et operanlis quodammod socium per conseiisum. lia Bernard., hb.de Gral. cl Lib. Arbil.
ego, etc.; q. d.: Tarn ego, qum alii apostoli, ita omnes pracdicamus cl asseverainus lanqum oculali lesies, scilicet Clsrislum morluniii

prstat,

mecumque

ns gloria resurrectionis ac beaux inimorlaliialis in Christo lanqum capite perfeclissim declarata, suo qiiodam modo et ordine delaranda esl in omnibus
ejus membris, id esl, electis. Si autem Christus non resurrexit... Vers. H, 15. Invenimur autem et falsi testes Dei. Invenimur, inquit,

Vers. 11.

Sive

enim

hoc

esl,

arguimur, deprehendimur (quod

in

apostolu

esse,

et

morluis resurrexisse, nobisque esse

vibiunet apparuisse.
ers. 12. Si autem Cliristus prdicalur, etc. Quidam, hic fuit Cerinlhus cum suis, qui primus post Smiouein .Magum hxresiarcha tempore S. Pauli nega>.

ter pissi muni esl) falsi testes Dei. Nam lesies Dei suai, quorum est veriiatem Dei nunliare hominibus : falsi lesies Dei, qui pio verilale Dei falsa praedicant. Iu-

\il resurrcclioucm.

juiiam Dei probatio sequens exaggeral. Quoniam teslimonium diximus udversus Deum, quod susc/mwi/CV(n's/HM. Quia quiciiuiqucfalsunialiquidannunliat lanqum Dei verbum, facil Deum tiiendagem*

IN EPIST.

AD CORINTHIOS

6m

Vers. 1G.

Nam
Quoi
;

si

mortui.

Elenim

si

non

est in

gcncre resurreclio, noc osl Christi rcsurreelio, quia,

nos Christi menibra resurgemus. El hoc medio, scu arguinento ulilur v. 20 ad v. 2i, ubi
bat
et

quod

m diclum
dividuum
Vers.
nis est,
ci

est, sublalo

gnre, lolliturctspceics eiin-

viam

sibi slcrnit

ad aliud mdium,

scilicet

ad promis-

sain Chrislo Paire ceterno pcrlcctain hoslium suosi

-17.

Curistes... Fidcs noslra ina-

rum subjectioncm; ex qu promissione,


ex cujus promissions

scu polis

non

taiitni pc

respectum ad fuluruni, utdi-

exccuiionc infcit Aposlolus


scilicet resurre-

uni est v.

li sed

et

per respectum ad praeterilum,


per bapii-

morlem deslruendam, per noslram


clionem.

quia adlmc

sunms

in peccatis noslris, qua:

snuim nobis remissa non sont. Baptismus scpulturani


et rcsurrcctioneni Christi reprsentai,

Nota ad

intelligenliam.

ut

Rom.

(i

sepullurani quidem pur iininersioncin

resurrectiosi

ltaque ad inlelligentiam subsequentium versuum, ubi reruni copia cl pcrmixlio quanidam paril obsculitatem, adverte
ta,

neni ver per emersionem et ereclionem ex aquis;

autem Christus non


cl falsa est

surrexit,

baptismus falsuni resuscepislis, vnna


;

duo praeserlini mdia, seu argumenquibus Aposlolus suum probal inlentum, noslram
:

prsentt.; ergo fidcs qu


;

baplismum

niiniiin resurreclionem futuram

Priraum mdium,

ergo peccata veslra non sunl remissa


et

quo hic

incipit uli, est certissim Cliristi, ut primitia:

nec enim baptismus falsus


polos l juslificarc.

falsum rcpncsenians

rum

dorniienlium, resurreclio
;

Christus, primili dor-

mienlium, resurrexit
eff'eclus resurreelionis Cliristi
;

ergo

et

nos et cxlcri dormientes

Noslra juslificalio est

resurgemus. Secundiim mdium, quo


uli, est

resurrexit propler noslram juslificationcm.

Si ergo
;

perfecta
;

non

resurrexit Christus, juslificali non sunius


tollilur cileclus.

sublal

imperio Christi

v. 24 incipit rcrum omnium inimicarum subjectio ex qu subjeclione infert morlis de-

enim causa,
Vers. 18.
5 ii

Ergo et

slruclionem, et noslram resurreclionem. Juxla Ptris

qui dormierunt....

Ergo qui
eo-

seterni

promissioncm

Filio suo faelam,


;

omnes

Christi

fide

et pro fide resurreelionis mortui sunl, v. g.,


fuit

hostes Chrislo perfecl subdenlur

ergo mors, una

sanctus Stephanus, pericrunt, quia sicut vana

Christi hostibus, aliquando subdelur per sui deslru-

rum
fuit

fidcs, ila el

mors vana
in

et sine fruclu

sicut falsa

clionem et per noslram resurrcctioneni resurgemus.

ergo et nos

illorum juslificalio,

ila et

nulla salus.
si

Vers. 19.
lic

Si

hac vita tantum... Qud


et

in

Caetera his duobus mediis permixta, aut sunt ho-

lanlm vil spcranius,

aliam feliciorem non


lionii-

rum duorum

cxplicaliones, aul sequelae, aut

quaedam

speramus, san nos chrisliani sunius omnium

eis naluralilcr

connexa, ut conconiitanlia.
in suis locis.

nummiserrimi.

Alii
;

nainque hujusvitse commodis ut-

Ha;c claris patebunt

Ilaqucad

liltera;

cunique fruunlur

nos aulcin nunc affligimur et mor-

explicationcm

tificaiionc chrislian, cl persecutionibus

ob Chrisliina,

Nunc autem...,
resurrexit
j

id est

Atqui Curistes cerlissim

et posl liane vilam nulla nobis

merces

erit.

Ad Ad

quid

et resurrexit,

ut pruiitle ex dormienii-

inoriilicalio, jejunia, vigiliie, castilas, jusliiia, miseri-

cordia,

si

pro bis nulla nierces

sit in
si

fuluro?

quid
!

bus suscilandis, seu quasi primus fructus, ex morlis sinu abstractus , ad inimortalilalem Deo oblalus, et
lolam suscilandorum niessem consecrans. Sicut primiliae

cruecs,

mors propler Evangelium,

nullus in aclcr-

nilatc fructus?

Vers. 20.

Nunc autem...

crantfrugum priorcs lempore

et

excellenti
aeler-

Ex

toi

horreudis ab-

ita

Christus

omnium j us torum suscilandorum ad


Equidem

surdis supra memoralis, sicul etiam ex propliclarum


et

nani felicitatem, primus lempore el dignilale surrexit


immortalis.
aliqui sunl prophelis et ah ipso
;

aposlolorum teslinioniis superis

relalis

v.

-4

bucusque, concludil Aposlolus certissimam esse deberc Christi resurreclionem mortuis. Hanc aulem

Chrislo ad vilam suscilali; sed rurss moriluri


stus

Chri-

primus omnium surrexit immortalis.

certissimam conclusioncm stalim assumit tanqum


principium, quo noslram probet mortuis resurre-

Ilinc infer

quod

vel per temporis anlicipaiionem


dicit

D. Matthneus, cap. 27, 52,


Christi suscilalos; vel
il
1 i

mullos

in

passione
:

etionem l'uturam. Itaque ex resurrectione Christi buc-

rurss mortui sunl

Chri-

usque probat,
VRS. 16, 17.

et

ut certissim

nunc assumpl, pro-

stus

enim primus

rcvixit immortalist velut primitif

Quem
eslis

non

suscitavit

Quod

si

Christus non resurrexit, vana est [ides veslra, fides mains et vana, sive (ides innlilis ac nullius frucis. Id enim dclarant qu;c scquunlur.

qui nobis Christian is vocanlur dormientes in Chrislo, oh spem certain resurreelionis. Porr quiadicerequis poierat tidem Christi prodesse saltem ad bona hujus vita: consequnicr id eliam removet dicens
:

Adlmc enim
Ideo vanani et

in

peccatis veslris; ac

si

dicat

Vers. 19.

Si

in

hc

vit

tantinn

in

Chrislo spe-

inulileiii

arguo

lideni

vestram.si Clni-

stus non resurrexit, quia si non resurrexit, ad hue estis in peccatis veslris, nempe quoad rcatum inorlis :clerid est, iiondm accepistis reniissionem peecato1132 rum, quam fides promillit. Quia si Christus non resurrexit, nondm eslis justihcali cm in lide resur:

reelionis Christi vobis sila sit justilia. Resurrexit enim propter justificalionem noslram. Rom. -t. Vers. 18. Ergo et qui dormierunt in Chrislo, qui scilicet in spe, fide, giali et charilale Christi mortui

sunl, verierunt. Qui dormierunt

in

Chrislo, hoc est,

sumus ergo honiinibus; puta, hominuin siuliissimi sumus, uipote qui fals et inani spe resurreelionis, ipue nunqumconlingit, jejunia, nioriiliealiones, perseeutiones , aliaque durissima paiimur: iiitmdi carnisque voluptates abdicamus, cm alii iis indulgeant. Nunc aulem Christus resurrexit morVers. 20. tuis etc. Primus lempore inler rsurgentes ad vilam iuimoilalem fuit Christus. Christus ver primus qui
,

ranles sunius, etc.; id est, si non ah eo bona l'iiluii seculi, sed pra'sentis tanlin

expeelamus

miserabiliores

cajleris

657

COMMENTARIA CAP.
qui cura rcsurreciionis sue moriuntur. Vcl

XV.
et

G58
ad vilain

omnium,
ergo
illi

sumuntur, seu pro resurrectione glorios

tum

Cliristo rsurgente surrexeruni, vcl rur-

beatam, ut palet ex praecedenlibus, ubi Christus dicitur primitise suscitandorum


;

ss moi mi sunt.
Sicut primiliae

el

ex sequenti versu, ubi

Deo oblat, gencralem omnium


Christus,
,

luet

D. Paulus suscitandos indicans, loquitur tantm de


iis

gum messem
eonseerabant,

brevi futuram prxtendebani,


ila

quam

qui sunt Chrisli. Itaque de sol sanclorum resur-

ut primiliae

resurgeit-

rectione hic agilur, cterorum resurreciionc

habita

tium ad immortalitatem

gcneralem promiltit om-

pro nihilo, quia non rsurgent ad vitam. Chrisli tamen


nieriluni

nium electorum
secrat.

fralrum et
,

membrorum suorum

omnin

sufficiens est ut

omnes per ipsum


in

felicem resurrectionem

camque Deo

dicat et con-

vitam beatam acquirant.

Vers. 25.
Observalio moralis.

Unusquisque
ordinem
,

autem

ordine suo...

Probala resurreciionc nostr, ex resurrectione Chrisli


principis, ducis ac capilis nostri,
strae resurrectionis

Resurrectionem Christus, caput ioslrum, dux nosler


,

explicat hujus
ci

no-

princeps noster
alii

primitiae

noslrae,

auspicatus

lanqum quid
agit, ut

nalu-

est;

mulli, ejus
,

membra,

fidles, sancli,

cum co
resur-

ralitcranncxum

de hoc autem

hanc sanclo:

surrexerunt

velul ejus rcsurreciionis comits et asfilii,

rum resurrectionem Adamus morlis

claris cxplanet.

Quasi diceret

secte

ergo et nos ejus membra, subditi,


fide scepe

Christus itaque vitae gloriosx principium est, sicut


est principium
;

gemus aliquando. Et de bc
aclus
:

formandi sunt
surrex.il

ne pulelis [amen quod

Credo quod redemptor meus


et

vivit,

im-

omnes ad vitam

suscilandi, in hcvil glorios fuluri

morlalis; Credo quod

in

carne

me
et in

videbo salvalo-

sint xquales, sicut

omnes morientes mine

in

morte

rem meum

resurgam immortalis,

hc carne me,

sunt squales. Equidem


est introitus et

videbo stilvatorem

meum. Hc spes

in sinu

meo
et

re-

omnium mine hominum uhus unus exitus sed non crit omnium sus;

quiescet, eliam in pulvcrcm redacto.


Cliristi resurrectio nostraibasis est,

citandorum xqualis ad vitam gloriosam suseilatio.

forma

exem-

Unusquisque in ordinesuo vivificabitur, id est, in suo

pter.

gradu

et dignitate
;

secundni suorum merilorum exi-

Vers. 21.

Quoniam qijidem per hominem mors. Pro-

gentiam

seu plus aut minus gloriosus, juxla unius-

bat Cbristum esse primitias resurrectionis, et sua resur-

cujusque mrita.

spem dare ad immortalitatem resurgendi;ei hujus datrationcm, r/Ho/iiam, etc. Etenimaequum erat ut sicut per unum hominem, seu unius hominis
recione nobis
peccalo, mors intravit in

Duplex

est

ordo temporis,

scilicet et dignitatis

in.

sanclorum suscilationc non

erit

ordo temporis
in

quia

omnes
rus
sit

sancli, ut dicetur v.

52

momento,

in ictu
i'ulu-

mundum,

sic

per

unum ho-

oculi suscilabuntur. Restt ergo dicenduni

quod

minem, seu unius liominis justiti, mors destrueretur, et ficret mortuorum resurrectio. Ut sicut per unum Adamum mors ad omnes ejus nalurcc participes peitingit,
ila,

ordo dignitatis

el

merilorum
in

seu quod unus-

quisque co gloriosipr el
cturus
lior
;

anima

et in corpore surrvil Ghrislo simi-

sit,

quo

fuerit in

bc mortali

per

unum hominem Christum,


omnes ejus gratia:
in

vita

et

seu quo inagis gratia: Chrisli fuerit pai ticeps.

resurrectio beaia ad
tingeret.

participes per-

Gratia Chrisli principium nobis est futurx resurrectionis in glori


;

ergo qu major fuerit

in

uno quoque

Vers. 22.

Et
ila

sicut

Adam..., cl sicut

in

Ada-

ha?c Chrisli gratiae parlicipatio, co dignior el gloriosior

nio, seu per et propter


qu.

Adamum

moriuntur quicum-

erituniuscujusque participants resurrectio.


erit ordo.

Ilic igilur

moriuntur,

in Cliristo,

per Christum et proin

pter Cbristum vivant bcati

quicumque vivent

ter-

Primiti.e

Curistes
et

Christus Dominus

omnium
auclor

num.
In bis versibus resurrectio et vita in

omnin primus

tempore

cl dignitate, utpote

bonam

parlera

gratiae, el fous vitae.

Ego sum

resurrectio

el

vita, etc.;

resurrexit ad viiam bcatam , gloriosam, etsclernara. Hoc cn'uii propri signilicat vox primili. Sic dicitur Christus primogenitus mortuorum , id est, ante omnes resurgens, cl quasi renascens ex mortuis. Nullus aille eum resurrexit; sed omnes alii posl eum. Siquidem
illi, de quibus scribit Matili. 27 Multa corpora sanclorum qui dormierant surrexerunt (quos omnin verisimile est ad immortalem vitam resurrexisse ), juxla sententiam mullorum vald probabilem non anle sed posl Christum resurrexcrunt velut gloriosae ejus resurrectionis comits et assche. Nota, Primili dicuntur primus terra: l'ruclus qui olim in lege veteri Deo offerebatur. Sic Christus post resurrectionem quasi primilivus fruclus terra, in quant (piasi granuni frumenti ecciderat repullulans et renalus per resurrectionem Deo oblalus est. Vers. 21. Quoniam quidem per hominem (Adamum mors (inducla est in boinincs, sic) et per hominem (Christum, inducla csl ) resurrectio mortuorum. Vox quoniam, dal causant cur Christus sit primili resurgeniium, quiascilicet per Christum, quasi anle-

et

sigiianum, et morlis dominalorem in orbem invecta est resurrectio mortuorum. El sicut in, id csl, per et propter, Vers. 22. Adam omnes moriuntur, etc. ; omnes qui sunt Chrisli, id est, omnes electi qui sunt membra Chrisli. Igilur hi omnes ctsoli per Christum vivificabunlur , id est, excitabuntur ad vitam beatam. Hanc enim vivificalioncm electis propriam, non autem cani qu reprobis
,

communis
in proprio

erit, intclligit.

Vers. 25.

Unusquique autem
,
,

in

suo ordine, Grxc,

subaudi vivilicabiintur. Ordinem inlellige dignitatis ac merilorum, ut ben exponit non autem temporis. Cerl constat Tertullianus non inter omnes rsurgentes fore temporis ordinem. Primili Christus hoc est, anle omnes in Cliristo vtvfiandos, ipse Christus lanqum primiliae dormientiuni, ideque primus dignitate, jam vivicalus est. Dendc ii qui sunt Chrisli, qui in adeentu ejus credidecredentes, hi posl iprunt. In ejusadventu, supple sum rsurgent lict Vatablus et alii simpliciter sic In ejus advenlu, supple rsurgent. accipiant
ordine
, ,
:
:

CM
niait

IN EP1ST. Pater
1s

AD CORINTHIOS
bonorum
amet
Deus
i:i

CGO
et
fini,

liabet

vitam in semetipso,

ita ddit et

Fi

princpio

uf

cum

laudot, adorel,

Ho, etc.

jam resurrexit, ipse reBinreclio


;

et

viia et

aelernum. Yel etiam prwsentabil Eeclcsiam,


in Dei

aliorum resumeclionis cxemplar

et alii multi ruin

eo

il est,

eam

conspeclu constituet, n"n ut

eam
Ye-

surrexerunt ejus gloriosa resurreclionis comits et


asseclse.

incipiat aspieere, sed nt

Deum

sancli intucan-

de quibus D. Matth., 27, 52, 53.


il

tnr, cl ipso fruantur.

Adimplebit quod promisit.

Deinde

qui sunt

Christi..., id est, jusli


Christi fratres et

omnes,

nile, benedicli

Pniris mei,

videle, intuemini, vdentes

Chrisli gpatise participes,

membra,
secun-

et inliientes possidete parai um vobis regnum....

qui p pr (idem,

spem

et charitatem Christo colligati,


;

Deoque
nes.

lideles

permanserunt

illi,

inqnam,

in

Equidem Chrislus caput nosirum Ecclesiam suam Deo mme offert continu at nondm morte et
;

do Christi adventu, rsurgent


serf

in inslanli

quidem om-

mortalitalis
insidiis

miseri

liberam

nondm
in

umtsquisque in

ordine suo, martyr ut martyr,

tulam,

nondm

perfect
id

sanclam.

d.emonum Adhuc

doclor ut doctor, etc. Et rurss vnusquisijve in ordine


suo, eo gloriosior,
fidilior.

enim ex aliqu parle,

est,
;

quibiisdam ejus
in ejus

qu

fuerit Christo similior et

Deo

membris dominalur peccalum


bris grassatur diabolos;

adhuc

memhosle

mors

et morlis

mi-cri > sae-

Gratia
dinis.

semen

estgloria>. Charitas
sit

mensura beatituest in clo, et


et

viiinl.

Time aulem

offeret

eam ab omni prorss

Utraque ergo nostrum

desiderium, studium

liberam,

plan sanc/am, omnin bealam et pcnils

(avaritia et ambilio noslra).


le

Qnid mihi

gloriosam exhibebit Deo.

qnid volui super terrain


in

Deus cordis mei

pars

mea

CiM EVACUAYERIT OMNEM PRINC1PATUM..., id


aho'cveril

est, Ctffll

Dcus

termtm.
:

omnem
sibi

potes tatem

hemonum, qui ex

his

Grree.

Qui

Christi sunt,

in adventu

ejus.

Chrisli

ordinibus ccciderunl et nunc lideles lacessunl; qas


diceret
:

appellat non solm eos qui post ejus Incarnalionem


in

Cm

perfecl subjeceril
Ilic

omnes suos

et

ipsuin crediderunt,

sed eos etiam qui

in

lege- et

Ecclesi sine hostes.

sibi

viam parai ad aliud

ante legem, pielateet vrtute insignes fuerunl, Theodorelus.

argnmentum, quo noslram Apostolus resurrectionem


probalurus
est,

nimirm ex

pcri'ecl

omnium

Christi

Vers. 24.

Deinde

finis,

id est, post
,

hanc gloregni,

hostium debellalione et subjectione.


Vers. 25.

riosam sanctorum resurrectionem

finis crit

Oportet altem illum regnare....


:

seu Ecclcsia; Christi super lerram; et consequenter


crit

D. Paulus manifest respicit psal. 109

Dixil

Domi-

consummalio

seeuli.

nus Domino meo....


PaTHI... Adjimgil

CUM TRADIDERIT REGNUM DeO ET


hic Apostolus id

Supponenda ad
Supponit ergo
et

intelligentiam.
in

quod generalem sanc:orum resurrescilicet

habet

meule omnia

in

hoc

ctionem sequetur,

oblationem Ecclesise Deo


obtulerit,

psalmi loco contenta; et eadem noble in meute sunt

Palri Christo. Ciim tradiderit, id est,

re-

habenda, ad plenam Pauline argumenlationis


ligenliam.

intel-

prsesentaverit regnum, id est, Ecclesiam suo sanguine

acquisitam,

quam

scilicel

cum gratiarum
auclori et
fini.

actionc et
ot-

Supponit primo qud Chrislus mortuis suscilatns el in ccelum exaltalus, sedet dextris Dei, ibiqtie

submissione Deo Palri suo. (une Chrislus Domiuus


fcrcl, ut

bonorum omnium

gloriosus rgnai, devictis

quidem hoslibus suis, marie,


plan subdilis, quia
2,

Nolanda ad inleUigentiam.
Christus post suam resurrectionem semelipsnm

peccalo, diabolo,
diabolos,

sed

nondm

quem

in

semelipso triumphavit, Coloss.

mortuis suscitalum, ut primilias sanctorum suscilandoriim oblulit Deo Palri. Idem Christus post genera-

membris myslicis sxvit; peecatum, cujus chirographum lulit de medio afligens illud
15. adhuc in suis
,

lem omnium sanctorum snscitationem, lotam suam


Ecclesiam, sanctos omnes, ut plenain

cruci, ibid. 14,

adhuc

in

mullis fidelibus domin.itur

messem

oi'eret

mors, quam

in

semelipso devieit resurgens, adhuc in

eidem Deo

Palri. In

su restirreclionc semelipsnm
;

sanclis vinil el rgnai. Supponit secundo


sto sic dextris Dei

quod ChriPater

caput Ecclesi oblulit


id

tune semelipsum integrum,

sedenti

et

sic

regnanli,

est, caput

et

corpus,

omniaque membra sua

seternus

promitlit perfeclam

omnium hosiium suo-

gloriosa offeret, dedicabit et subjiciet Deo,

omnium

rum,

diabnli, peccali el morlis victoriam el subjeclio-

supplc crit, id est, cone quod imita sit amplis in expeclationc futura rerum muialio nimirm peraclo judicio , cteocomplelo quod sequimr Cm tradiderit regnum , id est, Ecclesiam fidelium et congregatinem eleclorum , Deo et Palri; utique hoc Christus homo, sgnificalus per illum homincm nobilem, qui abiit in regionem longinquam, accipere sibi regnum et reverli, Luc. 19. Hoc autem Chrisli regnum Ecclesia ejus est, quam acquisivil sanguine suo, A et. 20, etqux'dicit in omnibus sanclis agno Christo Fecisli nos Deo nostro regnum, Apoc. 5. Iloc ipsuin regnum suum Irdet Christus Deo et Palri, ut in e glorios in a terinim regnet, et regni ejus non eril finis, Lue. 1. Tiadet regnum Deo et Palri, id est, cum subjectione cl gratiarum actionc gloriosum illud regnum suum Deo
finis,

Vers. 24.

Deinde
fore

summationem

omnium rerum

Patri suo offeret , prolilens uni versa riam illi auclori se acceplam referre

m
:

regni sui gloeainque pro-

fessionem suam omnibus lam


\
i

augelis quam boininibus, electis modo, verm etiam reprobis, faciet ni omnes agnoscanl poteuliam e! glomanifestant rjam esse solius Dei denique ad eiun ni principium, et in cum ut finem ojnnia esse conferenda, ut sil Deys

me

omnia

in

omnibus.

et

principalum, el polestatem , abolcveril Christus omnem principalum daeiiionum, qui sunt et vocanlur principa(une lus et virtutes, ne amplis (idoles lacessanl liadel regnum jain diclura Palri , eriique omnium
eyacuaveril
;

Cm

omnem

vrtutem

q. d.

Cm

liuis cl

consummatio.
Oportet aulem illum regnare, hoc est, oportet regere Ecclesiam , donec pomit

Vi RS. 25.
il

Chrislum

661

COMMENTARIA. CAP. \V.


oporlet

662
,

nom. His supposilis


est. oporlet

autem

illnm regnare..., id

destructa fucrit et omnia Filio fuerint subdita

tunc
est,

Chrislum dexlris Dci sedenlem, regnare eo quo cpit modo, cl dequo in supposiiione prima;
Donec, seu usquequ Paler xternus suum adiniplens

et ipse Filius, ut bomo, cum omnibus


Christus caput Ecclesia:,
subjicielur Dco,

suis,

id

cum omnibus membris suis, Dcumquc grains adorabit, laudabilct


in

promissum, ponet omnes ejus


Vers. 26.

inimicos, sub

pedibus

glorilicabil in slnium.

ejus, id est, usque ad fincm muinii.

Ut
lune enim novisj

sit
ita

Deus omnia
in

omnibus, t/Vevcnlum dicit


et

Novissima autem...
scilcet, et

alque

Deus omnium bonorum auctor


Clirislo et in

finis,
illius

sima, idest, post diabolum viclum,post peccalum de-

Rcxqiic sanclorum

omnibus

slructum, mors itna ex inimicis Chrisli, annihilabi;

membris
possidebit

plenissirn
et

regnabil el glorificabilur.
possidebilur
illis
;

Illos

lur,

per generalem

gloriosam sanclorum

ab

iliis

Deusquc

sic

resurreelionem. lllam equdcm


mnrluis ipse resurgens
;

semelipso devicil

fidelibus

possessus, eril
,

omnia, eorum perfinis

at

eam

perfeel et

omnin
in ter-

fecla

beatiludo

omniumque
erit

desideroruai
in

et
in

deslruet,

omnes

cleclos suos,

omniaque membra sua

adimplciio.
illis

Deus

omnia

omnibus sanclis;

morte suscitans, nusqum moriluros, sed


"lorios vicluros. O

plenissirn regnabit, ab

illis

perfeel glorificabjglori!i-

mim
lur
inilio

Non

sine causa
ait

mors

deslruil

lur.

Deus

eril

omnia

in

omnibus sanclis illum


illorum beatitudo.

novissima. Etenim, ut

D. Chrysostomns, in

cantibus, id est, perfecta


sancti ex
j

Deum
somme

mors

inlfavit

novissima; prias enim diaboli

toto corde, tot mente, lotis viribus aniaet

consilium et inobedientia, et tune mors. Ilinc etiam

bunt; sanctos Deus sua fruilione replebit


beaiificabit.

novissima deslruelur post peccalum, post diaboli ty-

Quaecumque ab hominibus bonesi desi-

rannidem abolilam, citm


periori.

evacuaverit...,

ut versu su-

derantur, et vila, et salus, et viclus, et copia, clgloria, et

honor, et pax, et omnia bona,

ipse finis erit

Omnia enim

subjecit.... liane

eamdcm

mortis de-

desideriorum nostrorum, quia tune


lali

nibil dcrit salie-

slructionem et nosti

am

consequenter resurreelionem

nostrorum desideriorum.

1).

Anselmus.

confirmt ex alio psalmo, scilicet oclavo, mystic inLellccto, est

Observntio moralis.

enim de Adamo, ut
pro

figura Chrisli.

Omnia

Nota hic ct.mirare bcatum seternitalis commercium. Sancli subjiciunlur Deo ut Patri,
dant, amant, glorificant ut

subjecit, prselerilum
ruiri

l'uiuro, subjiciet,

prpheta-

more ad majorem cerliludinem. Hue autem verum


foret, nisi et

non

mors deslrueretur

et plan Cluisto

rem. Deus sapetos

diligil

Deum lauomnium bonorum auciout filios, omnium sunruin


suc
fec
!

subjiceretnr, eliam in ejus mystico corpore.

bonorum possession
vel
I

replet et beat'ifical, ut

Vers. 27.

Cum

autem dicat, supplc Scriptura


;

licitalis b;cre(les.

bealum

mm-rcium
Ergo Dco

felicem

Propheta

Omma

subjecta...

ne quis aut Judaeus,

sanclorum Dco subjectionein


vire,

subjici l ser-

aut quivis aiius mal interpretetur quod jam dixit de


generaii

regnare est; nec

csl

alia

sanct'orum beatitudo,
subjici,

omnium

subjcln Clirislo fulur, explical


lic

aut aliud
vire,

regnum* sternum qum Dco


adorare,
subjici et serviro, regnare est;

ser-

Scripturam, dicens qud sine dubio ab


tione generaii

enuntia-

Deum amare,
aliud

laudare, etc. Ergo et

cxcpiendus

sit

Deus

ipso, qui

omnia
ci

mine Deo

nec est hic


'Nonne ergo

Filio suo subjecit.

Al exceplo Dco, omnia prorss

alia beatiludo,

bonum

oplanduin,
?

subjicienlur.

Deo

subjecta erit

anima me

Vers. 28.
abest, ut

Cum autem subiecta....

tanlm enim

Vers. 29.

Auoquin
,

ab ipso enim satulare.

quid facie.nt....? Probal.

Deus Christo subdalur, quin im, ubi mors


I

mortuoruni resurrectione

tum ex

Chrisli ipsius

re-

( Deus Pater) omnes inimicos ( dmoncs et omnes reprobos ) sub pedibus ejus. Vers. 20. Novissima autem inimica deslruelur mors. Mors quae scilicet adbuc aliqualens rcgiiat in corpnribus sanclorum, omnin'' abolebitur in resur-

1cm electornm resuscilalionein. Eanulcm subjectionis

omnium
:

generalilatem
, ,

aperlissi

expressit,
,

reciione. lia AnseUnus q. d. lotcr fiostes mm-s ultime deslruelur. Primus enim inimicus Christi et
-.

2 In co inquil quod omnia ci subjecit nihU dimisit non subjeclum ei. Vers. 28 Ciuu autem subjecta fuerint illi omnia niiniim. morte deslrucl novissjfli t%/ic a ipse Fillcbr.

lius

subjectus eril ei

qui subjecit sibi omnia. Chr'Stus


,

Oiristo in cruce victus est secundus est peccalum, quod Chrislianis ])cr graliam Chrisli in hc vil viucilur; terlius est mors, qu in resurrectiono oliim vincelur. Omnia enim subjecit sub pedibns ejus ; q. d.: Omnes hommes, el angetas, bonus cl malos, in resurreclione plan subjiciet Deus Christo. Nota , prophciic subit c'a idem est quod cerlissim subjiciet, ac si jam
,
;
,

CbrLstiaiiorujHa

est diabolus

qui

boum subjccius eril id est subjicicl el ollV'rolse cum electis suis ad a:lernani [tej lautlcin, et partieiut
,

pationem divinsc bonitali*, domiuii el gtoriac. lia Anselmus. Vt sit Deus omnia in omnibus. Tune in omnibus Deus erit omnia, quia njhil in etaclis erit m.ili sed omnia bona, ac proinde pihil (]uod no sii Dci ut in omnibus laudetur et glorificetur solus Deus. Vol ut
,

subjecisset.

Vers. 27.
Sve P6almisla
,

Cum autem

Deus nium
copia

in
;

electis sit
,

omnia,

scilicet

ut

sit

csl, vice lornm omipso nostra vila salus virius,


id
, ,

dical,

nempe Scriplura

omnia subjecta sunt ci; sine dubio, parler eum qui subjecit ei omnia ; id autem est, prseter Deum Patrem. iloc Apostolus addidit ad significahdum univcrsalem subjeclionem omnium sub Clirid;n soins exipitur Paler, inteiiigamus omnia ctera sifce exeeptione Christo fore subjecta ei
slo, ut
:

gloria

etc.

unc omnia

in

omnibus enl
,

m
sil

singuli

sanclorum oinues virtutes haboan!

ni

Christus lotus incunclis. lia Ilieronynius,Episloi ad Ainanilum. Vers. 29. Alioquin quid facienl, qui baptix-an'ur p/o mortuis, si omninb mortui non resurgmt ? Alioijuin, i,l
est, si
1

prmiide ben condadi, qud etiam mors ipsa tandem ei suDjicienda sit, el ab eo desiruenda per universa^

Il

omnin u in est mortuoruin iesurr<eclJo (;u .m Iructum reporlabunl qui bapti/antur turi, el per ho profitenlur se baptizari propter sta
,
i

6(}3

la EP1ST. IN LF1ST.

I 1

AU COUIWIIIOS AD lAHlLMlllU
resurrectionis apud Corinthiofl confirmandam. ||

664

6urrectione, lum ex perfect rcrum

omnium submis-

sionc imperio Christi, nova nunc argumenta subneclit,

Sensus ergo est


|

Nisi resurgant

moi

lui,

quid pro-

ad

illius

veritalis
al

confirmationem. Ac prima argu-

Gciunt

excmplo eoruni qui pro morluis baptiQuid sitautem pro morluis baplizari, nozabantur. lum erat Corinlhiis bine cl eis clarus erat liic Apo-

mentais

quani

qui baptizanlur pro morluis amicis suis? ulililatcm per baplismum confrent eis? lia
illi,

divus Anselmus,

Ambrosium secutus;

bic cniin sic

babel
j

sloli

locus; quia veronobis id ignotum, bine et locus

obscurus,

In lantm ratam et stabilem vult ostendere resurreclionem mortuorum, ut exemplum eoruni, qui tam

Porr

loci

obscurilatem indicat interpretalionum


vix alibi major, ut videre est apud
etc.

securi crant de fulur resurrcclione, ut eliain pro morluis baptizarentur, si quem forte mors pnevenisset ; limentesne aut mal, aut non resurgeret, qui baptizatus non ruerai, vivus Domine morlui lingcbalur. L'nde

diversitas, qiuc

Eslium, Cornelium,
et expendi,

Omncs

interpretaliones

vitli

nullamque sine
est

diiicullale reperi.

Una

communioribus
cis,

quod Apostolus loqualur de

clini-

Subjecit
factuin

Ui quid baptizanlur pro Mis? Excmplo boc


in rc^urreclione

scu

iis,

qui xgroli

etjamjam morituribaptismuin

non probat, sed fixam (idem

suscipiebant.

Sed prter quain qud lexlus aposlolilempore


de eo

oslendit. Ambrosiaster.

cus de morluis loquilur, non de moriluris, bic abusus

Grotius, qui bunc

sensum sequilur,

sicut et

Eras-

nondm

erat inlroduclusapostoloruni

mus,

ait

Mirari

nihil legiinus in Scripluris,

im vix

in bistoriis, anle

nonnullis in
zata, ut

bunc rilum co minus debemus, quod locis ipsa mortuorum corpora sint bapliex canone
qui
aliis

quartum seculum.Eralergo Corinlhiis ignotus. Altra


eliam vald commuuis intcrprelatio vull Apostolum
loqui de baplismo meiapborico affliclionum pro
tuis lolerataruin.

apparet

est 18,

aliis
-

19, concilii Cartbaginensis.

mor-

poribus data Eucbarislia, ut

Ncc minus morluis cor nos docet idem canon

Sed b;ec acceplio baplismi


marlyrium
cl

in sacris

Cartbaginensis, et oclogesimus tertius synodi in Trullo


babila;.

Scripluris

est

vald rara et pro affiielione tanlm


;

gravissini, quale est

qux dbet

f'orin-

Ut
rum,

quid et nos....? Quin et nos ipsi apostoli


si

et

secs, seu ab

aliis

advenire, non autem volunlari im-

Evangelii pra;cones,
et

non

sit

resurreclio mortuo-

poni. Alise mullae aflerunlur expositiones, sed

qu

merces exspeclanda, ut quid omni lempore,

baplismum speclanl

in

gnre

et ide alina; sunt

niediis nos objicimus periculis?

mente D.
non de

Pauli, qui de

quorumdam tanlm baplismo,


breo
litter, et

Yeus. 51.

Qlotidie

Mor.ioit...

Taceo de

aliis,

sed

({uolibct loquilur.

quod ad me speclat, non tanlm


basaiiclam, quani de vobis

dico, sed et juro per


,

Iiaque apostolica: simpliciter

babeo gloriam

quod

quoli-

ptisinum et inorluos ad lilleram intelligo.

di in variis et continuis vit periculis versor. Quis

Notandum ad
amicis,

intelligentiam.

auleni id faciat, nisi qui mcliorem sperat vilain et exspeclal resurrectionem


?

Tune lemporis quidam pro

suis consanguineis, aut

sine baplismo defunclis, baplizabantur, pu-

Per vestram gloriam, supple


indicat particula
v^
:

juro.
:

Hoc

in Grseco

tantes boc morluis prodesse. Narrai D. Cbrystomus,


irridens lamen, quoinodo id faciebai.t. Errabant
illi,

bine Syrus

Juro per gloriam

vestram. Divus

lamen Chrysostomus, Tbeodoretus cl


Propler vestrum profeclum.

qualcns credebanl un uni pro


in
aliqtio

aliis

posse baplizari
scilicet,

Tlieophylaclus juiamenluni bic non agnoscuni, sed


simplicilcr vertunt
:

lamen.

commendari poterant,

in
ait

Per

boc qud lidem resurrectionis videbanlur habere,


sed eoruni facto

gloriam, Grce,

per gloriutionem, seu per inaleriam

D. Thomas. Errorcm illorum non probat Apostolus,


et lide ulilur

quam babeo de
sioneni vestram.

vobis gloriandi ob fidem et conver-

ad suum inlenlum. Igilur


sacra, usus est ad noliila

sicut Athenis, ar

Deo ignolo

Qu.vm iiabeo
liani

in

Christo...., non ex nie, sed pergra-

liam veri Dci prajdicaudam Allieiiiensibus,

bic

Domini nostri JesuChrisii, qui

me

fecit

idoneum

quorumdam

facto, lict superstilioso, ulilur,

ad (idem

ministrum, el qui vestra corda movit.


hujus
vit;c
;

tum fulurum posl banc vilam? Corpora baptizanlur, dm cniin Sacramentum ergo corpora rsurgent
:

soli

ergo victuri deberent baplizari,


:

non

qui illico moritiiri sunt.

Baplismi impendilur corpori , corpus conseCralur immortalitati, ait Terlullianus. Frequens erat primis Ecclesi.e icmporibus , quando inulii Baplismum dill'crebant usque ad xlremum vitp, ni in lecio baptizarcnlur ni plen Baplismo ab omni culp et pn beatam resurrectionem purgali evolent in clum adepluri. Unde <lCliriici dicuntur, quasi ic&sLccturanon repellendis inulli calli : de quibus Baplismo nones exstanl. Hic sensus apertus ac simplicissimus est, et ad probandnm id quod Apostolus instiluit,
,
,

Ut quid el nos, etc.; q. d. Stull nos Vers. 50. objicimus loi periculis el perseculionibus ob spem
resurreclionis, Vers. 51.
culis quotidi

Quolidi morior
,

si

non

est resurreclio.
,

m or lis peri, id >l pro Evangelio, et gentium conversione


fratres.

nie objicio.

Per vestram gloriam

Sensus est

Quoti-

dianis vita; periculis expositus sum, et, ut ila dicam , ila juro per gloriam scu quotidinas mortes patior gloriationero , qu de vobis glorior lanqum nieis in
;

aplissimus. Ut quid et baptizanlur pro Mis ? Quorsm , inquam aut quorsm , qua:so, eliain pro slalu pnst mortem fuluro baptizanlur, si morte non est rditus ad vilain? Ac si dicat Si vana est expectalio resurrectionis et spes noslra non extendilur ultra terminum
, : ,

Christo

liliis.

ijutnn habeo in Christo Jesu

Domino

nostro

id csl

qu glorior per Christum Dominum, ex enjus merito cl passionc niibi provenil omnis gloriandi materia, ncnipe seeundm illud Gai. <i Milii absit gloriari, nisi in emee Domini nostri Jesu Cliristi.
:

GG5

COMMENTAIUA. CAP. XV.

860
colloquiis seducii fuerant; et ita

S; secuxdum homixem..., si lnimano Vers. 52. tanlm studio, speet finelcmporalis glorias, et non ob Bpcm resurrectionis et mereedis selern.

pravis

impiorum

bu-

jus viUe curis et sludiis


allcrius vit

incumbebant, ut viderentur

spem

abjecissc.

Tune quidam; nunc au-

Ad li.sti.vs plcnavi Kphesi. D.Chrysoslomus, brosius, Erasmus in paraphr., Gajelanusid ad


ramdeverisbesliis inlelligunt;
Uislor. ecclcs. lib. 2, cap.
et

Amliite-

tem quoi?
Vers. 25.

Sed dicet

aliquis. Slabilil resurrectio-

idNicephorasrefert
et alii

nis verilatCjduas aut 1res Apost. resolvil objecliones,

25.

Bwenhis
homines
1,

com-

seu qiucsliones.qua: philosophis fichant contra resurrcclionis

nvuniier per bestias inielligunt


refcllil

eflcralos, cl
Clirisli

dogma. Prima

quoestio
et

Quomodo resurgunt
ficri

Baronius, Annal., losn.

ad annuin

mort

ci, id est,

quomodo

quvirlule

potest, ut

55, Historiam Niccphoi, ex apocryplws

desumplam.
efferatis ho-

homines morlui, pulrcfacti


vexiext ad vitam?

et in

pulverem redacli.re-

De hc pugn,
minibus, non est
dii

sive

cum
cum

feris, sive

cum

vocentur ad vilam? Sccunda quslio: Quali corpore


id est, supposil

locutus D. Lucas
Eslius.

in Actis, ut

osten-

illorum resur-

Baronius, et post

rcclione possibili, qualia erunt rcsurgcnlium corpora?


lot la-

Qlid mihi prodest....? quid mihi prodernnt


bores et pericula? Quin potins
mis...., Isai. 22.

Hujus secundic quieslionis duplex


dupliccin
illius

est sensus, juxla


:

cum

Epicuieis,

eda-

respeclum. Primus

Qualia erunt haie


id

Hoc verbnm

est irridenlis, ait di vus


vel

corpora considerata per respeclum ad

quod
:

l'ucrunt

Chrysoslomus. Sic connu objurgat insaniam, qui


in

dm

viverenl? an

talia,

qualia lune? Sccundus

Qualia

corde credunt non Ibreresurreclionem; ostcndilque

crunt ba'C corpora considerata per respectum ad se

qiulis bine consequcniia.Chrislianisniiisdcslruitur, ut

invicem in

illo

resurrectionis staiu? seu, an

omnia rcet quia

Epicureisnius stabilialur.

surgcnlium corpora erunt inler se paria? His tribus


Seri nuncillos ad-

Vers. 55.

Nolite seduci

quslionibus successive respondet Aposlolus


pbilosojiho,

moncl

ut sibicaveant. Nolite seduci, prav sciliect

cum

seu physico quarenli respondet, bine


et illustrt

ejusmodi boininibns couversalione.

responsiones suas pbysicis expriinil


parationibus.

com-

Corrumpuxt enim moues boxos colloquia m al a. Hoc Menandro poel sumpium. Periculosa cum impiis
Vers. 54.

Vers. 50.

Ixsipiexs, tu,

quod seminas... Primoc


potest ut morlui recl

commercia.

quxslioni, id est,

quomodo

ficri

Evicjlate, justi

Grasc.

juste, id

surgant? respondet Aposlolus,

quia hoc qurit


ait

est,

ad

justifiant,

seu in poslerum juste victuri. Tan-

pbilosopbus, sajiiens et amator sapienti, bine,


illi,

qum

ebriis et furenlibus lioc dicit, ait divus


infidelilale ebriis, ait

Chry-

insipiens, id est, l'als sapiens diceris


,

sed vernis

soslomus, abcrraiilibusct
dorelus.

Theo-

insipiens

qui non reflecleus ad ea qua; te ministro

Expcrgiscimini
sitis.

ab errons

et

voluplatum

quotidi fiunl, quxris

cbrielate ut jusli

hoc energiam
peccalo abstinelc, voluptain-

et

empbasim

quomodo resurgunt morlui ? Tu babet. Compart enim, aul


personam
,

Et xolite peccare,
tibus abslinete.
credulilatis, D.

polis opponil quauenlis

cum Deo omni-

Oslendit qud haec sint semina

potente. Tu, qui morlalis es, et pris, resurrectionis

Cbrysoslomus.
id est,

tamen quotidi

es epilex, et de Dei potcnti dubilans,


in

quxris: Quomodo...? Quod seminas.. ..,granum quod

Igxoraxtiam enim...,

quidam enim intervos

agro tuo seminas, norluum ctcorrupluin reviviscit, et


nisi pris
scit.

Dei cognilionem non babenl; ad reverentiam vobis loquor. Hoc ad vesirum pudorem diecre cogor, ut
sciliect pudel'acli

morluum

fiierit et

corruplum
lieri

non

revivi-

Hoc vides quotidi

le

ministro

naturaliler, et

redeant ad sapienliam
lacs

et

ut vos

crubescalis

qud

hoc videns dubitas tamen quin Des per suam omnipolentiam possit corpora mortua
j

aliqui sint

inler vos. Juslis

ctiam erubescendum de malorum

et corrupta

resliet

vitiis et

erroribus,

praserlm ver prlalis,

tuerc et ad vilam revocare? Si

granum morluum

in

quos redundat inferio;

rum
Ex

error et defectus.
bis Apostoli

corruptum

le

ministro reviviscit naturaliler,


et

quomodo

sapiens es,

dubitas quod
et

Peus superhaturaliter

verbis inferri polcst

qud quidam

possit corpora

morlua

corrupta resuscilare?

Si (secundm hominem) ad bestias puEphesi, quid mihi prodest, si morlui non resurgunt? QnbA (ut hominum more loquar, qui libenter commemorare soient pugnas^ suas et pericula, quitus glorics cvaserunl) cum adversariis meis, veliit
gnati

\ers. 52.

cet, erroris, puta colloquia

cum

albeis et incredulis,

qui neganl resurreelioncin. Vers. 34. Etigilate, justi, expcrgiscimini pecAb erroris et voluplacalo, ut jusli silis. Sensus est

cum feris congressus, depugnavi Ephesi, et impelum eorum susiinui quid mihi prodest? Grc, qu mihi
:

ulitilas, sciliect
si

ex ea pugn, pressura, et loleranli; mortuoriim resurreclio? Manducemus, cl bibamus, cras enim moriemur, ac si dicat Si non estfulura mortuorum rcsurrecUo; reliqunm est, utomnes vilam ducantEpicuream, cl' dliais ac voluplalibus sese expleanl, dicanique Ede lune, bibe, post morlcin nulJa voluptas.

non

est

et ad ea qu justact recta sunl, animum applicate. Et nolite peccare. Ignoranliam enim Dei quidam liaient; ita vivunt, ac si Deum ignorent, qui se lotos immerguut voluplalibus, ut ne cogitent quidem de Deo.

tum ebrietale experrecti, jam sapile,

Ad

reverentiam vobis loquor,

id est,

bis loquor;

pudor enim

esi

ebrisliano,

ad pudorem vodubilarc de

resurreciionc et potenli divine.

ers. 55.

Nolite

seduci. Nolite decipi, ne sinalis


dicli, scili-

vos abdci in errorem. ( orrumpunl mores benos colloquia prava,

Vers. 55, 3G. quod seminas non

Sed

dicet

aliqui s...: Insipiens, tu

cadens in terrain morluum

granum frumenli Joan. 12; indicans, non nisi morte inlercedeiilc corpora noslra ad vitam
v'ui/icatur, elc. Nisi
fuerit,

667
llis

IN ergo verbis
Iria

EMST.
:

AD COKINTHIOS
nala
'>
!
.

ces
inimortalitate veslila,
v.

exprimit Aposlolus
;

Primo

in-

sunt,
e'c.
I

rsurgent

53,

dical id (iori per Dci


fleri

omnipolenliam

secundo

id facile

possc denionstral excmplo grani, etc., aigumenlo


:

ET

XICOIQOE SEMINI M PROPRIUM CORPUS

Sic TC-

minori ad majus

Si

hoc

fit

naturaliicr, etc., quid

spondel hic seconda; quaeetioni per primum respccium


considrais, ulel incipiat cidem quseslioni per seeun-

per omnipolenliam?
DeniqiiQ demonstrat qud tanlm abest ut mors et

dam respectum

considrt* resporioere

scilicet,

an

corruptio sint rcsurreclionis obstncula, quin imsunl

resurgentium corpora erunt inter se paria? Sicut unicuique seminis grano Dcus dat novum corpus pro-

ad

illai

praeparationes prsereqoisitae

sicut

granum

proplerea vivit,
quia mortui.
NlSl

quia corruptum, sic cxcilabimur

prium,

ita

unicuique sancio Deus


id

in

refiiirreeiione

dabit corpus proprium,


IN TERRAS!

est, speoialiicr

renovalam

CRANM FRUMENT1 CADENS

MorS

pro suis meritis. liane specialcm uniuccujusque sancli


piilchriliidiuem clariiis aliis illusirabil siuiililudihibus,

ergo non limcnda, sed ut pracparalio ad aternitatem


in

sequenlibus versions.
Si'd

aspicienda.

Vers. 57.

intrim

nota

quemod Aposlolus pbysicum


,

Et quod

semi.nas

non corpus, quod

physie aggrediturralioue, et ex mundi sapienli

iuturum est. Secundoc

quxvstioni per
sciliect

primum respe:

qu

sil>i

blanditur philosophas, non sapienie

h,

sed in-

ctum considrais; respondel,


talia qualia
eriiiit

Quali corporc

sipicnleiu esse demonslral. Id benc nol.ivil Ambrosiu6,


et posl

ventent? seu qualia crnnt resurgentium

corpora?an

cum
,

S.

Anselnns.

pris? Respondel igitur Aposlolus quod

Quoi adliuc hnjusinodi insipicules, qui opra naiura:


vident
et aliis

perfectiora, et id per grani reviviscentis


in

compa-

non assurguot

ad Creatoris

scilicet

ralioncm demonstrat. Quod seminas


id

agro tuo, non


j

ac
(

i|isius grati;e

notiliam? Hinc ergo discamus tapien-

corpus

est,

quod nasciturum

est

seminas enim pu-

er philosophari ex oprions naiura:, gratis miracula


et revereri. Sicut

rum granum, v. g., tritici, hordei, vel alterius speciei, et cum pulchris indumentis germinat, ait Thodorclus.

agnoscerc

ex naiurali seminis cor-

ru p(j reviviscenti, snp-rnaturalem

conporum no-nosf

rum resurreciionem futuram

agnovit Aposlolus;

ni

Vers. 58.

Deus autem dat

h.li

corpus sicut vui.t.


;

in

pulchritudine etdecenti corporisex grano

cm mpio
uni-

Huic autem semini pulrefaclo Deus per elementorum


ministerium dat corpus congruum
proul
illi

naseeolis, sancloruin resurgentium corpoream etiam

et

conveniens,

pulchriludinem demonstrat;

sieul

ex

propri

placuit, unicuique semini

proprium corpus

cuique grano planl, propriam unicuique sancio pul-

assignarc. Dci ergo virtule exsurgit corpus ornatu suo

cbritudiuem

juxla mrita singulorum.


Xo.n omnis caro,

allcrum, spica scilicel

cum culmo

et foliis,

clc; cor-

Vers. 59.
alias

ranem caro.... Per

pus grano seminalo pulchriiis


lia

et decenlius.

Supple

mullas comparaliones claris adliuc manifestt


ii:lcr

per divinam omnipolenliam de corporibus morluis

corpoium resurgentium

se

in vit

cm

diffrai-

et in terra seminatis; rsurgent

cadem quidem quoad

tiam. Lic enim, ut ail D. Clirysoslomus, cliam in

suhstanliam, sed in qualilatibus vald diversa, muli


puleliriora

seminibus non situnusordo, sed


et lionestiora, alia

alia sint
liel,

prastanliora
iuquani, imiter

alque perfectiora. Sicut ergo corpus ex


et puirelaelo nascens,

ver dtriora;
differenlia
,

grano moriuo
cl) ri us

ipso grano pul-

spicas qusedam
;

sit

et alias sint aliis pr.e-

et perfeclius est, ila et

corpus resurgens pul-

stanliores, lic

tamen
et

differenii

non conlenlus Apo-

clirius erit et in suis qualilatibus perfeclius, ut cxpli-

slolus,

majorem

maitifesliorem exhibet inler -an-

cabiiur v.

&-2.

Et in hoc tanlm

fil

comparalio,
aliud

alias elaudicat, in co

qud spica

sit

qu numro et
sit.

clorum corpora. Ne pularemus ergo ipid omnia resurgentium fulura


sint inler se

ad invicem paria, sicut


a;

subslanti corpus, quin

granum quod scminalum

omnes

spicre

ejusdem speciei

fer pares sunt ei

;ua]

Noslruni ver corpus resurgens erit idem numro et


in ait

les; sed sicut

diversorum animaliuiu caro

dill'.n

ro

subslanti; sed in qualiialibus perfeclius, seu, ut

diversilate

animanlium; alia siquidim,


caro diversorum

id esl, alterius

subslanti, non

cl pesteum D. Anselmus, melioral numro mulliplical. Hune aulem esse Aposloli sensum probal v. 42, 43, elc. Morlalia semi-

Ambrosius,

conditionis et disposilionis est caro iiominss, alia caro


bovis, etc.
:

ila

ii

iminu.ii

immorla-

lium dilerel

in glori,

pro uniusenjusque diyerso

met

esse resurreetura quomod seinen non exsurgit in corpus vivens, nisi pris morialur. Vers. 57. Et quod seminas, etc.; q. d.: Dm seminas, non seminas corpus ex semine nasciturum, pula arborem, autspicam, sed nudum semen, el granum pomi, vel tritici ; et tamen Deus huic grano seminalo, et terra renascenli reddit non aliud granum, sed integrura et pulcliium corpus, pala arboris vel spicjc, quod suo culmo, dori'. us, aiistis et granis inslrnilur cl ornatur. lia corpus noslrum seminalur moriale; resurget autem vcsiiimn immorialilate et glon.
:

spieam et corpus dat, non hordei, vel avenne, sed il tici, cl sic de cleris. Non omnis caro, eadem caro. Si nsns esl Vi as. 59. Non omns caro ejusdem esl naturse, conditionis et pr.i sianlia'. Carncni non corpus nominal, ni insinuet in ver carne morluos resurrecluvos, non in ci

(piod vel aereae vel setherex sil naiura'. Id mur in svinbolo liilei, carnis resurrecliom-m.

Sed
;

alia

quidem nommant,

cita

veto

pecorum,

alia

Vers. 38. Deus autem dut illi ( semini et gran ) corpus sicut mil : vie. Proprium, id est, propr turai et speciei, quia grano, verbi grali, Irilici, Deus

voluerum, alia autem pisdum. Porr sentit Aposlolus, sicut diversorum animanlium diversa caro est, ila diversorum boniiniun foie divers ia resurreclione gradus gl >ri, respondnles gradibus ci rp ira, quoa ut qui minus meritus est, minus; qui rit rum magis, magis gloriosum corons recioiat.
!
.

COMMENT ARIA. CAP. XV.


rilo,

670

seu,

lit

nit

mnrosius,

ila

unius carnis homines

Ex
Qud
si

supradictis collicjendu.

in resurrectione. fliyersi enint dignitate,

corporum

varia et diversa

sit

gloria,

quant

Vers.

40. Et corpora coei.estu...;


v.

cl

sicutcleali:>

major

et

magis diverstis aniinarum splendor? quandprofluet

slium corporum,

aslrorum j.uUln ilmlo,

est

quidem ex bcalitudiuis anima; redundanti


liaec

quin pulcbriludo corporum tcrreslrium,

v. g.,
;

gemidque

corporum

glewia.
et in

Que

plus fucrit meriii, e major

marum, lapidum pretiosorum

et

mctallonmi
ita

eril et in

anima

corpore, gloria; qu profu. idior

ppo dWersitale locorum tfqualitatnm; divcrsis sanctorum resiiTgentium corporum gloria, pro
merilis.

diversa cril

fuerit cordis bumililas, et

major deniissio anima?, e

spiendidior erit cxallalio in gloria. Aina ergo nesciri

mine
ii.

el

pro nihilo reputari.


in

YERS

__ Au.v claritas sons

et sicirt as;

Porr

bc diversa corporis el anima; sanctorum

trorum ipsorum
solis, ali.v

alla et diversa est claritas

oKaquippe

gloria, intiierc et diversa


in

dannialorum supplicia, tum

lune....; ita ab alterius sancti gloria unicuique sua crit lucebunt. Mis propria. Onmes bicebunt, scd diverse splendor omnibus cbini est commune, sed unicuique
eril gloria
;

uniuscujusque sancti diversa

anima, tum
ait,

in

corpore. Nec enim, ut D. Chrysosloin

mus
juste

omnia

codein ign
ille

edem

sUpplicii cru-

delitate torquebiinlur. Ignis

sapiens sapienter et

pro denierilis unumquemque lorqucbit. Sicut

proprius.
'

sancti

omnes,

liv-t

in

clorum regno, non onmes


gloriam,
ita liet

Supradictorum

applicatio.
1

eamdem consequentur
onmes
sint in

peccalores

Vers.

42. Sic

et restjrKectio mortuorum.

gehenn.iion onmes tamen eademsus-

stmililudinum certissim applicatio ullimarum saltem Sicut animalium diversa caro; ad restifrectionem clestium et lerrestrium corporum diversa pul:

jlj

linebunt, Chrysostomus.

SEMINATUR
Post D.

IN

CORRWTiONE, SURGET IN INCORRUPTIONE.

sicut

tas

diversa claricliriludo; sicut solis, luna? et slellarum sanctorum corpora divers qualilatibus do:

Cbrysostomum pulo qud Aposlolus dimiss oraiione de diffrencia corporum gloriosorum, redit
ad resuneelionis

sic

modem,

quasi diccret Apostolus:

taia rsurgent; ita

vil

magnum
pulo

inlcr
et

illa

fulurum

sit

Sua quidem
erit gloria

in

resurrectione

morluorum unicuique
omnibus beatis eorpo-

slori e discrimen.

Verm

qud

sit

omnium

su-

propria, ut in superioribus versibus dixi;


seqnitiir eril
et in

pradiclarum

v.

rum
et
Stoli

nulla bactens

5G comparationum applicatio; qual'acta est applicatio ab Aposlolo;


citatis

boc autem quod


ribus

commune,

boc unuinquodquc illorum sus-

idem sensisse videlur Tbeodorelus, qui


\crbis.
addit
:

Apo|

cilatnm differel semeptiso mortali.

Nempe

sicut

est

comparatio se-

Primo qud seminatur


(insislit in

id

est, sepelilur

in terra

minum.

simililudine caml de grano), seminulur


,

granum mortunm et corruptum reviviM it naturaliler, quia morluum et corruptum, ila corpora nostra morlua et corrupta rsurgent per Dei omIgilnr, sicut

ergo corruplibilc
jj

corruption"!

obnoxium

et

ut

cor-

rumpalur, resurget incorruplibile et impassibile.

Ver ;. 45.
1
j

>emwtur
vile
, ,

in

ignobi-litate
,

Sefeeti-

nipolentiam, quia morlua el corrupla; sicut corpus


in

cundo quod sepelilur

difforme, abjeclum

granocorrupto nascens, pulchrius est et perfectius grano corrupto, ita corpus resurgenlium liet idem
,

diun el vermibus scalens


elaritate
tio
,

resurget

cum

splendore,

et

gloria.

Seminatur
,

infirmitate. Ter,

numro

et subslanli

mull tamen
el

erit pulebrius et

sepelilur

infirmum
in

invalidum

sine

sensu et

perfectius in

suis

qualilatibus;

sicut unicuique

molu; surgel
agililate.

xirtute,

cum

polenli el

summ

grano Deus dat corpus proprium, ita unicuique corpori sancto Deus propriam cl singularem pulchrilu-

Vers. 44.

Seminatur corpus animale.... Quaranimalium corpus, crassum,


indfgens
,

dincm dabit pro uniuscujusque merito. Et banc pulchriliidinis singularitatem claris

to sepelilur laie qualeesl

demonstrat Aposlo-

durum

impeuetrabile

aut quod indiguit


;

lus, allatis similitudinibus, v. 59. 40, 41.

cibo et polu et aliis ad animalium vilain necessariis quasi

corpora terresol, luna Sicile; terreslria ver, quse in terra sunt, ut arbores quas tamen omnia ae caetera vegeLabilia terre inlixa suam ae propriam habent formam, pulcbritudinem el gloriam. Sed alia quidem clestium gloria, alia autan terre-

Vers. 40.

Et corpora

clestia,
in

et

semen

in terrain

abjicilur,

ut corriimpalur in

slria; clestia

quidem (pue

clo sunt, ut
:

venues el cineres. Semindri voeat mori instar seminis. Quia Deus sic ordinavit ut corpora nostra non refornientur ad vilam gloriosam, nisi per morlem.
Morilur
bile.

corpus corruplibile

resurget incorrumpli.

strium. SjgnHicat pro merllorum diyersitale, quaa inler


fidles

gloria.

maxima

est,

permagnam quoque

l'uiu:

rani in eorporibus resurgenlium gloria; diversitalem


veiui
si

gloriam poelestium corporum confras

cum

Seminatur in ignobilil-ate surget in Vers. 45. Gloiiosum, claruin, fulgidum. Ignobilitalempro ignoininia posuit inlerpres. Morilur corpus niullis auie morte m miserits et fditalibus olmoxium suscitaliitur idem corpus ex parte gloriosum. Dbi Thomas sp:

gloria terreslrium.

Alia claritas solis... Sic cl resurreVeto. 41, VI. clio mortuorum, stipplc, erit, aut sese hanebit. Apte sancti ctbeali comparanlur slellis. Sicut una Stella alila t. Mi, ila ei unus bealus altcrij uti grati et meriii gloria et prscmiis prafulget, atque micat inler onmes \ irginis sidus, vclut inler igns luna minores. ninatur in corrupiionc, surgel in corruptione. Seminatur corpus bumanum, dm sciliect sepelilur, (t
,

signifiari pulat dotem claritatis. Surgel Primasius. gloria siilrmioris sieul soi. Il
cialiti

in

Vers.
virtute;Gr
|

'~>,

44. -

Seminatur

in infirmitate, suvget in

e.tn potenti;i<l esi, ptoiens, oeter, agile. Seminatur corpns animale, id est, quod vivai, aut poli fis quod viv.i vii vegetaliv et sensiliv, el .iiiiiem orassum, durem, oemalia, egens cibo p tu dere ii ;si iuni el iuipenetrabije, surget corpus spirii idesl, spirilui subditum omnin et conformatum ut
1 1

671

IN EPIST.
,

AD COKINTIIIOS
vam, quae ad
su
sicut indigent

672
conservalionem indigeret alimentis,

surget spirituale
suhJilum

instar spirils, nec cibo


;

necpolu

indigens, sublilc, lve, peiiclrabile


et

spiritui

omnin

animalia.
1
,

De animalibus eliam
Producal
terra

scrivi-

conforniatum.
colligenda.

pluin est Gnes.

2i

animam

ventem. Talis fuit Ada; \ita,


subdita, et aliam nobis darc
les

animalium indigenliis

Mine sancli Patres coUigunt quatuor corporis gloriosi dotes


,

non poluil; bine anima-

impassibilitalem

claritatcm

agilitatem

sumus.

et sublililalein. Ilinc eliam inferlur stra

qud corpora no-

Novissiuus
slus dicilur

nec specie
tanliiin
in
,

nec numro

diffrent semetipsis,

Adam, id est, Chrislus Dominus. ChriAdam, quia sicut ex Adamo secundm


ila

sed

qualilatibus.

Ex

corruplibilibus
cl

fient

carnein uascunlur omnes,

ex Christo secundm

incori uptibilia

ex difformibus

abjeclis
et
,

clara et

spiritum renascunluromncs. Dicilur novissimus


quia post
!

Adam,

splendida
valenlibus
tuilia.

ex gravibus et crassis
,

vix

se niovere

eum nemo
fuit

succedel, qui

sil

caput el auclor

agilia; ex animalibus
spirilualia
eruiil
,

sublilia et spiri-

lideliiim. Dicilur

eliam secundus, quia inlcr

Adamuin

Porr

non
,

spirils

Bicut

etChristimi non
cl principium.
I.\

mdius, qui

sit

hoininuin caput

nunc animalia sunt, non anima


nantes
Sieut

ait

sanclus Ansel,

mus. Idem dixit D. Thomas conlra hsereiicos

opi-

spiritum viviiicantem, id est


in

Chrislus
,

Domicarnem

qud caro nostra

in

spiJum
est

convertelur.
ani-

nus

su resurreeiione factus est spirils


ila vivificans
,

nunc corpus noslrum


sic

animale, non

suam

ma,

et

tune erit spirituale, non spirils, D.

amplis subdila.
facla est spirils

Thomas.
Si est corpus animale
;

ut animalium indigenliis non sit Seu anima gloriosa Cbristi lune carnein suam spiritualiler vivificans,

in Grseco

non

est

si,

id csl, vilain

ci
;

Iribuens immorlalem, impassibilem,


vilain
,

nec

in Syriaco. Explical
,

Apostolus quod
:

dixit, corpus

clarain
genliis
rils.

agilem

ab omnibus animalium indiel

spirituale

quasi dieerel

Ne

iniremini

qud corpus

independentem

lalem qualem habent spi-

spirituale
ita et

dixerim

elenim

sicut csl animale corpus,


:

Equidcm

sancli Paires Gra'ci

per spiritum

vi-

corpus est spirituale

unum quod habemus


;

vilicaniem intelligiinl Spiritum sanclum, Chrislo substantialiter unitiim


,

primo parente nostro

sccundm carnein

allerum

per

quem

et

propriam carnein

quod habebimus nostro sccundm spiritum parente,


Christo Jesu
,

vivificat, cl nobis per


n.ivit,

ipsum incorruplibililalem doquae plerorumque


,

Domino

nostro. Corpus animale vocal

ul ait Thcophylaclus post divum Cbrysosioinuin.


,

corpus obnoxium

indigenliifi

animalium,

scilicel cibi

Sed prior explicalio


est
,

l.aiinorum

et pots et aclionibus

animalibus impUcitum. Corpus

accuralior videtur

el aposiolico

Icxlui confor-

spirituale vocat

corpus spiritui perfeel subdiium et


,

mior. Elenim, juxta divi Pauli mcnlem, sicut in versu

ab indigentiis animalium independens


et paueis

seu
est

ut

ben
cibis

pncccdenli opponunlur corpus animale cl corpus spirituale


,

Ambrosius
,

Animale corpus

dm

ila

hic opponunlur,

ficri in

animam

viventem,

suslentalur

ut vivat; spiriluale

autem cm borum

Cl ficri in spiritum vici/icantem. Sicut ergo corpus ani-

nihil indigel,

conversum

in vilain.
:

male ab Aposlolo dicilur corpus, quod ad sui conservalionem indigel alimento, velul animalium corpora ; corpus ver spirituale vocat illnd cui spirils
ita

Probal

igitur

quod asscruit

Suryet spirituale; seu


;

qud

in resurreeiione
:

sphituales erimus

et id pari-

talc probal

sicut

mine animales sumus, quia primus


fuit, ita in
,

dominatur, ut soins
ad

ci suflicial

ad perpeluam vi-

paros nosler sccundm carnem animalis


resurreeiione spiriluales erimus
sler
,

lain, cl

omnem

aclionem,

ila

per animant viventem,

quia Chrislus
fuit in

no-

qu corpus animale dicilur, inlelligit

animam hu-

secundm spiritum parens,

su resurrefuerit

manam
fit

quatens animal

cl vcgetal

qu.c vcgelalio

eiione spirilalis.

Qud primus nosler pater


scriptum est,
id est,

per nutritionem. El per spiritum viii/icanlem inlel-

animalis, probat ex Scripluris.

ligit

ipsam animam
corpus suum

bumanam

quatens per se vaet

Vers. 45.

Sicut
in

de

pri-

let el sufiicil

ad conservandum, inovcndum
,

vgeu-

mo

scriptum est Gnes.

2,7:
seu

Factus est primus


id csl,

dum

independenlcr ab omni alimento.


est in

homo, Adam,

animam viventem,
,

anima

vi-

Adamus

itaque factus

animam

viventem

id est

vens, vel animal vivens

babuit

animam

viven-

babuit animam,

qu

corpori suo vilain liibuit perve-

tem

et

qu suo

corpori vilain iribueret vegelati-

gelationcm; bine corpus babuit animale, et hoccorcibo, potu, aliisquc fomenlis

cibo et potu non egeat, non laboret, non faligetur, sed quasi ecelesle sil, cl deificatum, alque, ut Tertullianus ail, quasi in nngelicum habitum si t commulalum.
Spiritalc, id est, subtile
;

alcndum,
Chrislus,

cl in

animali

bac vil conservandum. Novissimus Adam, id


spiritum vivificanlem
;

est,

faclus est in

ul instar spirils
lia

omnia

alia

ul scilicet haberet post

resur-

corpora penetrel et pervadat.


cap. 28.

Damasc, I.ideFide,

Si est corpus animale, est et spiritale ; nain u traque ha:c differenlia corporis reperilur atque cxislil.
Sicut scriptum
est,

id

csl,

sicut innuit

Scriplura,

Gnes. 2.
primus homo Adam in animam viventem, hoc est, Adam faclus csl anima, id csl, animal vivens vil sensiliv et vcgeialiwi ac proinde

reetionem animam gloriosam, qux inslar vivifici spirils corpus plane vivificaret, illudque redderet spiriluale,*id est, instar spirils gloriosum, cibi expers, impassibile et immorlale corpus, inquam, i:nn suum, lum noslrum. Cnde Thcopbyl., Chrvsosl., Tbeod., notant non dici spiritum viventem, sed spiri:

Vers. 45.

Faclus

est

tum vivificantem. Anima enim sive spirils Clirisli, non lantm vivit glorios in se, sed eliam vivificat, et edem vil gloriosa donat lam animas qum corpora
nostra.

675
,

C0MMENTAR1A. CAP. XV.


seu corpus
Clirislo babebimus
spiriluale
,

C74
sicut

tribuit. Chnfliis pu? nobis, suis secundm carnem qui in suo quidem conceplu, sius auiom Dominus
,

mine ab Adamo corpus babemus animale;


probat Apostolus.

et

boc
.

corpus recepit animale


animant inventent
,

faolus

enim
,

fuit

ctiam in

sicut In

carnem nains

est.

Adamus ex quo secundm su rosurrectionc faclus est in


carnem
tribuens
I

Nolanda ad intclUaentiam.

Pro pleniore bujus


veniendis
cl

loci inlelligenli

et

pro pra-

gloriosa spiritum vivificantem; lune illius anima

explicandis

omnibus

diflicullatibus qu;c
,

suam incpit spiritualiler vivifteare, vitam


impassibilem,

ci

ex uiique

illius

parte possunt oriri

notandum

pri-

seu etc. Et liane carnis spirilualitatem, animalium banc vilain immortalcm, inipassibilem, ab independenlem, corpribus noslris imperindigentiis
tielur in noslr resurreclione.
vivificabit,

cuni D. Tliom,
cl spirilus.

qud forma bumana dicitur

anima
j

Anima, quatens animt et vgtt,


in

seu, ut ait D.
poris,
citur,

Tbomas,
,

quantum

intendit cur;e cor-

Tune Christus suam

cl

vegetando

nutriendo, gencrando, spirilus di,

quatens intendit cognilioni

intelligcndo, vo-

corpus noslrum, sicut et noslram carnem agile, subillius, erit spiritualc, impassibile.clarum, habemus animale, tile. Sicut mine ab Adamo corpus
ita lune,

lendo, et alia spirilualia operando. Posit bc dislinctione, quai in ipsis Scripturse verbis fundalur, divus
P;iulus

Clirislo et Chrisli merilis


;

babebimus cornoslra

hoc Genesis loco


,

sublililer utitur

ad

suum
vilec

intentum

seilicet

ad ostendenduin discrimen
,

pus spiritualc

nosipsi

spiritum babebimus

quam mine babemus ab Adamo


su creatione
ipse
]

corpora vivilicantem.

surreclione babebimus Clirislo


,

quam in reDomino. Adamus in


et vit
,

In eumdemv. V6 animadvmo.

Communiorem exposui explicalionem et quam primo secutus sum unum tamen in e mihi semper
,
:

seu per anima: suce infusionem


cibo
,

vixit

at vil

dependente

polu

sonino

sicut

displicuil
dici

seilicet

qud de unaquque anima beat


soli

animalia; quic ctiam in Gencsi dicunlur facla innni-

niam vivenlem;
et vita

cl quia lalis fuit

Aduivila,

lalis est

possit

quod
D.
et

Deo Scriptura
et

tribuit,

spiri-

lus vieifteans.

Ilinc

re attenlis examinai;, simpli-

quam ab co

Iraximus. Christus aulem Domiillius

ciorem
stylo,

ac

Pauli

sanclarum Scripturarum

nus

in

su resurreclione, quee est

quasi glorio-

im

antiquoriun
,

Palrum,

interpretalioni

sa nalivilas, fxlus est in spiritum vivificantem.

Primo

faclus est spirilus, seu vil vivit spirilali, impassibili,

conformiorcm, puto banc


lioncm
:

quse sequitur, interpreta-

immortali, eclern, clc.

secundo

factus csl spirilus


aliis

Factus

est

primns liomo

Adam
:

vivificans;
in

banc camdeni vilain spirilualein

com-

animant vivenlem.
niunicare camit; et banc
nobis
in

Duo

in his

verbis animadvcrlo

primum, qud Ada-

camdem

vilain spiritualem

nnis per

suam animant
vixil

vixil ipso, et

quidem soins;
id est

resurreclione communicabit. Mine spiriluales

erimus, corpus babebimus Clirislo spiriluale, sicut

secundm, qud
obnoxi.
Faclus
,

vil

animalium, indigentiis
,

est in

animant vivenlem
,

ani-

nunc ab Adamo corpus babemus animale. Notandum secundo qud D. Paulus his Genesis
verbis, ad

mal vivais

seu babuil animani


;

quoe suo proprio

suum iulcnlum

ulens, et dicens de

Adamo

corpori vitam tribueret

al vitam, quac
,

ad su conserva-

qnJ
j

faclus est in animant vivenlem, seu animal vivons,


Adtie

tionem, alimenlis indigebat sicut

aliorum

anima-

non proplerca negat qud

anima

sit

spirilualis,

lium

vita.

seu spirilus, et consequenler ab animalium animabus

Novissimus
riler

Adam

in spiritum vivificantem.

Duo paj

valdc diversa, eisque long superior


nil

im hoc suppo

in bis verbis

contenta reperio, et quidem duo:

Aposlulus
;

ulpole in codein Genesis loco conlenIbi

bus superioribus opposila

primum,

in

su resurre
j

tum

unde h;ec verba desumit.

enim Moyscs de

ctione Cbristus spiriluali vil \ivit, non animalium,


sicut

creatione animee

Adami loquens,
:

mirabili utitur

me-

Adamus; secundm,

Cbristus vivit

non ipse

tapbor, dicens
vil
,

Inspiravit in faciem ejus spiraculum

solus, sed et alios vivifient, non item Adamus. Faclus est in spiritum
spirilali,
,

ul indicarcl

eam non

ex

mater

sied animas

seu quasi spirilus

vil vivons
est in spi-

animalium, sed quasi ex divinis prxcordiis eductam


esse, et ide divinam, spiritualem
,

immorlali, impassibili, etc. Factus


,

cl

Deo similem.
,

ritum vivificantem
vivit ipse, sed

seu in spiritum
vivilicet

quo non tanlm


j

De piscium creatione loquens Moyscs


Gnes. 1,20
:

dixerat
;

quo

spiritualiler alios, seu

Produccint aquai reptile anima: vivenlis

quo vitam

aliis

tribuat spirilualein,

immortalcm
;

de animalium creatione dixil quoque Dcus: Producat


terra

aclernam. Potestalem habet alios vivificandi

rvera
sanctos
in-

animant vivenlem

in

gnre suo, ibidem 24, his


lise

tune nmlios secum spiritualiler vivificavil

verbis manifest

ostendens qud
:

animalium anie\ aquis;

omnes

in fine

mundi

vivilicaturus.

Equidem ab
,

ma' sint maleri cducl

piscium
terra.

seilicet

stanli conceplionis SU3G Cbristus fuit vita


et,

fons vilne,

animalium vero lerreslrium

ut ait ipscmcl, resurreclio

et u'Ua;

potuit,

imcon-

Atver cm de hominisagit creatione, long


loquitur, Gnes.

aliler
,

naluraliter debuit spiritualiler vivere; potuit et alios


spiritualiler vivificare; at id actu, et in se, et in aliis

2,7:

Formavit Deus liomiv.em


terrai
:

id

est, coi-pus hoiniuis,

de timo

cece corporis buet

prasiilit in su resurreclione.

Tune ergo propri

fa-

niani foimalioneni per Dei


I

manus

inspiravit in fa-

ctus est spirilus vivificans


vivificavil,

semelipsum

spiritualiler

ciem ejus spiraculum vil; eccc infusionem

anima?.

mullos suas resurreetionis comits spirinos omnes


in fine

HancDeus
non
'

inspiravit, insufflavit, id est,

non ex aquis,

tualiler vivificavit,

seculorum

spi-

terra,

non ex

ull maleri, sed ex suis praecor.


:

ritualiler vivificabit.

Tune ergo

spiriluales erimus

diis

Deus eduxit. Quasi diccret

Divini cordis halitus

75
est

IN EIMS.

AD

COHiiNTIIIOS
\U:b.48.
id est,

076
TALES ET TERRENT...,

anima hominis, Et hoc


supponit
cil.it
:

et ideo divina,

Deo

similis, spiri-

QtUUS TERRENUS,

lualis.
iiiiis,

diviis
,

l'aulus

Scriplurariini prrilissialia

quale corpus babuii pater nosier terrenus,

imo asserft, cm
et in

vcrba

liis

an-

taie et nobis, suis

secundum carnem

hliis,

nexa

El factus
tertio

animant inventent.
dtoiis

cavii

bine lerreni sumus, animales, fragiles,

communimor-

Nolandrtm
Clirisio

qud

l'aulus asserens de

tales, etc.

qud

l'aclus sil

in spiritum vivifteantem,

non

El 01 A LIS
bis,
suis

COELESTIS, TALES ET COELKSTEB, id C>t, Cl

nogat qud in suo conce[lu Christus animale corpus


reCeperit, scu corpus

quale corpus babcl noster cleslis Paler, laie et no-

animalium indigenliis subdilum;

secundum spirilum

filiis,

communieabit

in

lune enim sicut Adanius, de quo secundum carnem

resurreclione, corpus scilicet spiriluale, cleste, im-

nains esi, faetui

est in

anfmam

viventem. Scd deClui-

morlale, impassible, dignuna prorsus habilaculo


lesli.

cfta-

sto rsurgente dbet intclligi divus l'aulus, juxla

quem

Corporis

Clni.sii

gloria

esl

exempter futur

Chrisli resurreeto esl gloriosa illius nalivilas, de (ju

glori corporum Boslrorum. Reformabit corpus


militutis

ipsemel
Filius

Act. 13, 33, inlelligit


es tu,
:

quod

in

psalm.

noslr

configuration
,

corpori clurilalis su.


in statu

meus
dixit

ego Itodi garni te; resuscilans Je-

Circa corpus

Adami

nota qud

innocenii

stim

Filius

meus

es

tu, Act. 13, 33.

In

bac
vi-

cral qu'idem, ralione su.e maiciic, in terrant rsolu-

ergo nalivilate gloriosa Christus factus est spiritm


vifteans
:

bileei morlale; sed ob graliain cral immorlale

mori
,

spirilus
et

quidem

quia vilain duxil spiriluaalibi

poterat ex nalur, ex grati non crat moriiurum

al

lem, beatam
ait
:

divinam, scu, ut

idem Apostolns

posi peccaluni mori debuit.

Nuncvivil ex virtule Dei; vivificans autcni, quia


spirilualem
,

Vers. 49.
transit ad

Igitek sicet roui animes.


,

liller

liane vitain sahelis

beatam

et
,

divinam ddt
et

moraliiaiem

et

motlum docet quo nos ad


conformiialem pr;cpareCbrislus, cficiamur
noslris

rcsurreclionis sua;

comilibus

banc nobis

banc tum

Clirisio glorioso

vilain dabit aliqnando.

mus. Ut ergo cl estes-,


supesl in

sicut

Vers. 4G.

Sed non pries quodspiritale...,


:

queiiiadmodm anle baplisinum,


probis
,

moribus im,

ple corpus, id est

Sed spiiituale corpus non


:

Adamo

lerreno et peccatori similes fuinius


afiixi, peccatores,

nobis pris lempore, sed corpus animale


in illud

hoc enim

animales, lerr

inobedientes

ita

converlelur. Seu pris

habemus animale coret ipse ChristiTS


,

nunc

in Clirisio renaii, et
,

ad ejus glori socielalcm

pus, quale babuit


vita:

Adam, im
;

su;o

vocati

sanciis moribus noslris, Clirisio Patri nosiro

morlalis lempore
scilicet
,

postea

vei

in

resurre,

clesli et divino similes sinius, sancti, elestes et divini.

clionc

spiriluale corpus

babebimus

quale

Nunc

ipsius imaginera in corde porlenius, affecli,

mine Christus babcl. Ab imperfeciioribus ad persic pris facli sumus pueri fectiora lit progressas
;

bus, moribus et operaiione

ul illam

aliquando por-

temus

eliani in corpore.

Et hic

est bujus loci sensus,

qum

viri.

juxla noslram Vulgalam, qui juxla Gr.ccum hodier-

Vers. 47.

Prims iiomo de terra terrenus

nuin paulo alius

est;
;

quia ubi legimus portemtts, Graec.


,

Grxc, limaccus, seu de limo. Alleram assignai nostrorum principiorum diffcreniiam et istius differenti
,

habet, portubimus
j

Syr. eliani in fuluro


;

induentus

Tbeodoretus

eliani, portabimus

prdicentis esl,

ait,

ralionem congruilatis

Primus Iiomo, quia de terra


in Virginis
,

non adhortanlis,
Iectionem

porlenius.

D.

tamen Chrysostomus
ulrumque. Juxla
:

factus, ide terrenus et animalis ; secundes iiomo, quia

habet, porlenius;
in

Xbeopbjlaclus

de coelo

(clciiiin
et

de sinu Palris

sinuin

fuluro hic sensus est

Sicut babuimus

descendu),

quia origine cleslis

ide in su re,

corpus simiie corpori

Ad

lerreni, id est,
ita cl

corpus mi-

siirrcclioiie l'ictus est

plan coelestis, gloriosus


,

cl

seras et morlalilaii obiioximn,


simiie corpori
elc.
'

babebimus corpus

incorruplibilis.

Equidem Chrislo
,

Filio Dci

eomia-

Adami
per

cleslis, gloriosum, spirilualc,

turalitcr corpus gloriosum

ab inslanli conceplionis

Sive legas, portubimus, per

modum

prsedicentis
in re

su dbebtur
poris gloria

sed quia

passurus vniebat, et nos


cl quia

sive, porlenius,

modum

adhortanlis,
esl.

parm
realiler

su passione rcdemplurus,

aliunde h;ec cor,

refert;

ulrumque enim verum


si

Portabimus enim
ut

cum

passionibus cral incompossibilis


,

aliquando,
eveniat

modo
,

porlenius.

Hoc ergo

ide

eam non

adrnisil nisi in su resurreclione

ubi

nobis

nunc moraliler porlenius im.iginem

factus esl plan cleslis, cl

omniu

gloriosus.

Chrisli, in corde, in ore, in opre.

Vers. 4G, 47. Sed non pris quod spiritale est... Primus Iiomo de tenu, etc. Cbrislus dicilur coelestis,
id

diil,

ita
/.'(

cl

omnes

lerreni

a!)

bunt.
slus
id esl,

(jimlis cleslis, taies e!

eo nali in lerram redielestes; ut sicul Cliri-

esl, gloriosus cl

incorruplibilis,

uli

simt corpora

cleslia. liane ctilesiem glorim Christus in anima babuit reips prhtcipio nativitatis ei conceplionis sua'. Sensus esl: Secundus Iiomo Cbrislus Donnus,

per resurreclionem adeptus e.->t corpus clesle, immorlale el gloriosum, ila cl ex eo renaii sancti liant elestes , id esl, immortales et gloriosi.

qui de clo est, id est, divinam babens originem, utpote nains ex Deo; per resurreclionem faclus esl, eliani crpore cleslis, id esl, qualilaies su dignilati

congrueutes etiam secundum corpus accepil,

fai

ctus scilicel immorialis, impassibilis, et omni ex parie gloriosus. Vers. 48. Qnalis terrenus, taies et terreni; sicut

Adam

len terrenus mortuus eot, cl in terrant) rc-

Iqitur. sicut porlavimus imaginent u rreVers. 49. Sensus: El sicul geslavimus in nobis imaginent lerreni Adam; qualens cliam ipsi lerreni lacli s imus ila quoque geslabimus in nobis el per hoc ci similes imaginem hominis cleslis, scilicet Chrisli; qualens et ipsi secundum corpora elestes erimus per beatam resurreclionem, proindque fuluri qudam illius imagines, tta Theodor., Tlieophyl. et OEcumen.
ni, elc.
:

677
Vois. 50.

COMMI NTARIA. CAP. XT.

678
jusii.
:

Hoc autem DiCO


est.
,

Hic versus, sicul


||
i

dictiim est

modo), sed tanlm

Grrocus hodier-

polcsl intelligi, cl prrccedens, et pliysic cl moralilor


cl in

nus habet omnin contrarium


dorntiemus
,

Omnes quidem non


cliain
:

utroque vcrus

omnes auLem immutabinntr } Syrus


,

Si moraliter

sumatur

cxplical prcecedentem Ver;

Non omnes obdormiemus omnes autem immulabimur.


Hanc
litteram scquunlur et explicant D.
,

sum,
ccret

juxla noslram Vulgatin intelleclam


:

quasi di-

Clirysosto-

De hoc non
et in

frustra vos nionco

scilicct ut in

mus, Theodorelus
texlum
,

Thcophylactus. Et propler hune

mente

corde portemus imaginera nostri parentis


opra carnis, homines

c!

propler verba Apostoli prince ad Thess.,

spirilualis et clesiis.

4, v. 14, Gra;ci

pulanlqud non omnes justimori luri


illi

Qlia caro et

sanguis, id est,

sint, sed

qud

quos advcnlus Domini vivos deinlcrccdente morte, iiuluturi

dilatc

haerecarnales, carnis affeclibus subdili, S'est m Dei non possunl. Clo non potielur ,

prebenderit,

sini, null

possidere
desieril

dotes gloriosi corporis, seu ex animalibus spiriluales


evasuri, ut ait Tbeophvlaclus
liane
,

qui

non

secundm desideria carnis

et

sangui-

ex D. Cbrysoslonio.

nis vivere.

Gnccorum opinioncm

sequitur Cajctaniis, qui


,

carnem

quid per Keql'e corrlptio.... Ciarisadliucexplical sciiicet opra caret sanguincm inlellexerit
,

putat boc esse


lue doect
:

magnum myslerium
el
,

quod Aposlolus
sed omnes tamen

Non dormiomis omnes,

nis, libidinem, etc.

Quisquis ergo des'uleral ad incor-

immulabimur. Sequitur

Erasmus, im Eslius veriopulalque apostolico scopo

dcruplionis gloriam pervenire, feslinel opra carnis ponere, et clesiis hominis imaginera, sancl vivendo,
porlare, ail D. Anselmus.
Si

rcm

putat et fus probat

convcnienliorem.
Hycc igitur opinio propler aucloruni gravitatem
,

sumatur

pliysic,

cxplical praeedenlem versum


,

nec erroris

nec tenieritatis notari polost. Opposila


et

juvta

Gtxeum

liodiernum

esique sensus

Caro

et

tamen, qoas ccnsel omnes moriluros


est probabilior, certior cl

resurrecluros,

sanguis, naluralis, corruptibilis, scu corpus animale et

aptis

cobauens gcncrali9
:

terrenum, quaie nunc habemus ab


Dei possidere non possunt
;

Adamo

regnum

bus D. Pauli loculionibus, ad


liominibus

Ilcb.

Stalulum

est

cum

illo

glori* statu non

semel

mon;
,

bic,

v.

12

Sicul in

Adam

conveniunt. Neque corruplh


et corruptibilis,

id est,

caro animalis

omnes moriuntur
ad Thess., v. 10.

etc.

Vide dicta cap. 4 prim;e Epist.

siatum incorruptibilem cl imralacril

lem possidebit. In clo non


spirituate, eo

animale corpus, sed


explicatum est
,

Omnes

ergo moricnlur

cl

omnes rsurgent.
scilici?t

quo supra,

v.

58

et -52,

Vers. 52.

In

momento... Explicat ergo mirabilcni


:

sensu.

Eril enim caro vera et culem cum nosli calem, inquam, quoad sulistanliani, sed in qualila-

resuircclionis

modum

ad tantuni ojms
qui

ad

omnes prorss homines,


landos, non

usqum

fucriuit, susei;

libus meliorata et muli perfeclior, ut dictura est v.

longa requirilur temporis niora


in

sed in

44, et ut rursm dicelur v. 55.

momento
dico....

Gra'c,

alomo, id

est, in indivisibili

tem-

Vers. 51.

Ecce hysterium yobis

Post

poris punclo peiiicictur

omnium omnin

lioininum

solutas philosophorum objecliones, poslolus Corinthios alloquilur, et eos, ut


nibil

rcsurrcclio.
In ict ocli.i
;

bc in re

lateal

Syr.: Quasi in iclu oculi

Arab.

In

docet nioduin quo


atlcntos,

fiel

resurrectio. Ecce.

Vult

ilios

niclatione oculi, seu molli, scu citiiss

qum
55

fit ictus

magnum

quid clarcanum et iiactens inau-

oculi,

summ

cekrilale; ad oslendendani Dei omni,

dilum,

eis dicturus,

myslerium.
sciiicet et

polenliam contra cos quibus supra

v.

impossi-

Omnls quidem resurgemus (boni


SED NON OMNES IMMU TAB1ML R
,

mali)

bilis

videbatur niortuoruin rcsurrreclio, Anibrosius et

ail gloi'iaill,

SCU

I10I1 0111-

post

cum Anselmus.

nes ex animalibus (ieinus spiriluales (eo quo supiaVers. 50.

El boc arcanunl pnlo quod Corinlbios bic docet


temporis,
et ictus sive nictus oculi, ut sequitur. (inquit S. llieronym.) est punclum temporis
el

Hoc autem

dico, [rutres

hoc

est, inquil,

quod volo diccre.


sunt

Alomus
quod

Quia caro et sanguis regnum Dei possidere non posneque corruplto incorruptelam possidebit. Caro et sanguis accipitur pro llonline moriali. Caro et sanguis,
:

secari

dividi

non

polcsl.

sciiicet,

Adam,

naluralis ci corruptibilis, qualis fuit lerreni et qualem biibcnius in hc vil, regnum Dei
v.
41! el

non possidebunt. Quod enim

47 Aposlolus

vocavil (oi pus animale et terrenum, bic vocal carnem cl sanguinem. Tanlm enim vult oslendere, n clo

non fore corpus animale

In iclu oculi. Ibvc duo, in momento el in iclu oculi, Paulo summain celerilaiem significant hoc est, in-> slanlancam. Sunt autem referenda ad vcrbiun immulabimur ni sensus sit, illam inimulalionein omnium electorum in statu incorruptibili, non exigere moram temporis, quo liai ac perliciatur, proinde posse icri, in instante ul peragalur in punclo temporis, id c.^t
,

quale bic est sed expticans subdit : Neque corruptio, id est, caro animalis el corruptibilis, incorruplionetn possidebit. lia Tbeod., Thcopli , Ambros. Ecce myslerium vobis dico. llisce verbis Vers. 51 Ap islolus excitt altenlionem legentiiim, atque insinuai se quid magnum, tremendum, secrelura de resurrectione diclurmn. lia Theophylactus.
et cai nale,
:

spiiiluale et cleslc. L'iule

In novissim tuba. Dicilur luba b;cc novissima rcspeclu omnium privccdenlium :canenle ullim lub, quani 1 Tlicssal. 4 vocal tubam Dei, et vocem arebangeli,dcquetiam Dominas, Matth. 21: l'.tmiiiei (Filius
5

bominis) *ngebs suos cum lub et vocemayn. ElJoan. Omnes qui in monumentis snnl, audienl vocem cjus.
:

Omnes quidem resurgemus,

sed non

omnes immula-

bimur, per gloiiam sciiicet. In momento. Hepenl resurgemus; Vers. 52. Grujc, in alomo, id est, in indivisibili, uli est punclum

Et mortiii rsurgent incorrupti; eos qui mortui erunt in Cbrislo dormientes, ad sonitum lub;c suscitandos ac resurrecluros e^se incorruptibles, boc est, immortales cl impassibiles. Nain signiliealur incorruplio perfecla, quara dolem impassibilitalisappellant
el

679

IN

EWST.

AT

CORINTHIOS
lunt

C80
8, sumi, ubi D.

Apostolus, sicut et demdocuitThessalonicenses. Vide


ibi dicta

hoc ex [sais 23,

cap. 4 prima; Epist.,v. 14.1pse IM'.lnyso-i


putat esse
dicit et

vertil, prcipilabil

morlem.

Alii volunt e\

Hieronrmus Use non


,
:

mus hoc
lus.

arcanum quod docet

hic

Aposlo-

ad verbum. sed ad sensum, cap. 13, 14


morti
liberabo eos,

De manu
esl.

Ulcm

Tbeophylaclus,

lict sentiant

non

tic; quod, inquiunt , idem


est,

omnes

esse moriluros.

Vide Cornel. Lapide. Absorpta


ad dangorem lubae
tuli
,

abs

pla in

loli-

In novissima

tuba

id esi,

qu

tum

et in

sternum destructa

sicque nibil

abe

dabilur ullimuni signura. Solebant Judaci


I

popu-

mendum

eril sanctis, in Victoria, id es(,

per victoriam,

tint

convncarc. Vide
,

Num. 10,
id esl
,

v.

il.

iju superata est Chrislo.

Canet enim tuda

personabit tuba cxlrcmi

Chrislus morluis resurgens vieil

morlem

idem

judicii praenunliat, sive sii vera et realis tuba, sive sit

Cbrislus sauctossuos in (ine mundi suscitans morte,

vox arebangeli sonora

polcns et eflicax

de qu

in

morlem absorbebit
fuerit, ait D.

in

sternum

illam ad nihilum

Epist. ad Thess. 4, v. 15.

rediget (nusqum comparebit, sicut aqua

cm

absorpta

Et

mortui...

tune mortui omnes, eliam reprobi


,

rsurgent immortales

ad eorruplionis statuai ntincl

Vers. 53.
posl

Ubi

Anselmus).
est, mors, Victoria....
in

?Propheta

qum reversufi. Eliam reprobi rsurgent incorrupli sed (amen corrumpendi dointegrilate nieinbronnn
,

cum Apostolus,

person justorum trium-

lore

pnarum,ait Anselmus posl D. Aug.,


pertinet ad

Epist. 14G.
j !

phum canut de morte el inferno,scu de statu mortuorum. Tanqum Deo sacricans pro viclori, ait D.
Chrysosiomus, et Deo aiuatus,
et fulura vidons quasi
i'bi esl,

Tolum quod
Et

ordinem natura:, conferelur


exponit quod dixit

eliam reprobis, D. Thomas.


.nos...., justi scilicel
,
;
:

jam

facla, jacenli

morti insultai,

mors, Victo-

Non
j

ria tua ? Victoria tua,

qu absorbueras corpora moVictoria nostra,

omnes immulabimur

sed nos justi lantm ad felicem

rienlium, temporalis

fuit;

qu absorpta
,

stalum reformabimur, ex animalibus fiemus spiriluales.

es in corporibus rcsurgentiuni, alterna constabit

I).

Secundm

Graccos,

et

nos justi, qui tune vivemus,

Anselmus.
I'bi

in dotes gloriosas, sine morte,


dicit

transformabimur. Non
,

est, mors, stimulus tuus? Aculcus, quo solebas

de seipso, sed de

iis

qui invenientur vivi

D.

homines confoderc,
Vers. 5G.

Chysostomus.

Stimulus autem mortis peccatum est.

periit,

confractus esl.

Sedcurhoc
Tbess. cap.

in

prima person sp

dicit, vide

ad

4, v. 15, ul

nos exemplo suo doceat de in>

Ose dictum explicat evangelico sensu. Stimulus morfis, quo nos confodil, peccatum est ; sicut scorpio, mors
in

cerl el terribili die judicii cogilare,loqui,tremere, et

aculeo robur habet, Tbeophylaclus. Peccatum est


;

ad illam nos continue praeparare.


Vers. 53.

stimulus mortis
I

et

consequenter

ill

gravius

et ca

Oportet enim corruptibile hoc...

Oportet, quia Deus decrevit, corruptibile hoc,

manu

palpans et nutu indicans corpus suum. Hoc idem nu-

vim habet, D. Chysostomus. Acideus autem mortis dicitur, quo mors facta est non quem mors fecit; peccato enim morimur, non morte peccamus.
in ipso
,

mro corpus, carnem

et corruptioni

nunc obnoxium.

Aculeus mortis

est

peccatum originale, per cujus vulid esl, polenlia, vis, rolegis,

corpus idem manet, morlalilas aulem et corruplio


aboletur etevanescit, Tbeophylaclus.
Indl'ere
,

nus mors intravit, divus Anselmus.

Virtus vero peccati lex,


bur pcccali
lex, quia

lanqum vesiem preliosam, incorruptio,

per occasionem

peccatum

nem, scu incorruplibililalem


et

quic

morbum, dolorem

velantis, rcvixit et vires accepit

peccatum.

morlem prorss excludat. Et mortale hoc...., hoc idem numro corpus, ob


cadem caro, nunc mortalis, tune immortalis idem est corpus vesliium, non veslilum.

Nitimur

in vilium.

Deinde
est,

peccatum morti obnoxium, induere immortalitatem.


Eril
sicut
,

peccatum e gravius qu magis palet peccanti volunlas Dei peccatum


;

virtus peccati lex, quia

vetanlis

patet

Dci. Sicut lex conlulit ad


ita

Vers. 54.
tur
bili,

Cum autem mortale hoc... Cm


fuerit,

autem clrissim per legem volunlas cognoscendum peccatum


,

igi-

hoc corpus factum


immorlale
fiet,
:

ex morlali

et corrupli-

etiam ad augendum supplicium, D. Chrysosiomus. Majus et forlius est peccatum per scienliam D. Am,

cl incorruptibilc. id
est,

Tl'nc

tune adimplebitur Scriptura


in

Ante legem peccatores erant homines, posl legem pra-va,

brosius

seu, utcredilur,

Hilarius Diaconus.

qu;c dicit

Absorpta est mors

Victoria. Aliqui vo-

ricatorcs, id esl, gravius peccaverunt

scilicet

contra

qu omnem offensivam passionem theologi , id est excludat. Oportet enim corruptibile hoc induere Vers. 55.
,

incorrupiionem , etc. Pronomcn hue idem individuum corpus demonslrat. Cum autem mortale hoc incluent imVers. 54. mortalitatem, tune fiel sernw, qui scriptus est. Tune, Absorpta el eo ipso, fiet, implebitur Ikcc Scriplura est mors in viclori. Ilc sumpta est non ad verbum sed quoad sensum ex Oscc 15, ubi dicitur:De manu murlis liberabo eos, de morte redimam eos. Hue enim in re idem esl cum co quod lue ail Apostolus Absorpta

est

mors

in Victoria.

Vers. 55. Ubi est, mors, viclori tua? etc. Citt Paulus Oseae cap. 13, ubi nosler verlit Ero mors tua, Vues; morsus tuus ero, infinie. Sensus est i'bi est, Mors, viclori el stimulus tuus, quo soles homines occiderc eisque dominari? Q. d.: Periit, confractus est Chrislo, qui esl mors lua, mors, el morsu suo te, inferne, disrupil et absorpsit. Vers. 56. Stimulus aulem mortis peccatum esl. Stimult, per quem scilicet mors nobis prxcipu nocet et pungit. Sicut enim scorpius li l parvus >it, per aculeum, ila mors per peccatum omnes occidit, ait Xheophyl., qure sine peccato nihil polerat. Virtus vero peccati lex; q. d Peccatum maxime
:
:

,, ,

681

COMMENT ARIA. CAP.


et

XV.

C82

legem osteudenlem
cet D. Aug.,

damnantem peccalum

ut doI

vere possit. Stubileset immobiles dicil, ut per banc

serm. 45 de Tempore. Si autem dura

repelitionem
I

lirmilatis
:

et

conslanliae

neeessilatem

vellel prohibera, id rcddidil gravius,

non est culpain


I

oslcndal, quasi diceret


cilletis.
|

Ne

tanlispcr in bc fide vaest


xdificii

rcraedium conferenda
Vers. 57. Deo

sed in

cum

qui mal usus est

Fides resurreclionis

chrisliani

niedicamento, divus Chrysoslomus.


ai

fundamenlum; boc fundamento


dificium.

vacillante, nulat

tem gratias

agamus, qui
peccali.
id est,

nobis ddit graiis et liberaliter vincere peccalum, et

Abundantes...., Syr.
les, in

Sed

estote

semper proqrcdicn-

quenler morlem

qu

est

pna

opeue Domini

id est, in

bonis et sanctis ope-

Per Dominum nostrum Jesum Chistum,


mrita Doniiui nostri Jcsu Cliristi,
gratia
,

per

ribus, quibus vos ad resurreclioncm pneparctis.


Scientes....
striim
,

quo

nobis oinnis

cm

per (idem scialis laborem veet

qu peccalum vincimus. Sed Deo gralias agi-

non fore vobis inanem

mercede vacuum
Domino. Etenim
beati in

mus,
cjiis,

qui dedil nobis vicloriam de

morte

et

aculeo

sed magnant vobis tore niercedem

in

ut vinceremns
;

mortem per immorialem resur,

resurgemus
et

et in

lernum vivemus
hseredes Dci,
in

Domino
;

reclionem

et

aculeum ejus

peccatum

per gratui-

cum Domino;

cohrcdes Cbrisli

tam juslilicationem. Per Jesum Christian Dominum


uostrum
,

immensis Dei bonis fruemur

iclcrnum. liane itaque


intueri
, ,

per quera medialorem omnia bona quoe ha,

mercedem possumus
ait

et

debemus

qu nos ad
invitet
i

bemus

dantur nobis Paire

S.

Anselmus.
mei...
,

laborem animemus. Si labor terret


divus Bcrnardus.
,

merces

Vers. 58.
Coneludit
:

Itaquf.
scialis

fratres

hortando
sit, et

Cm

qud resurrectio fulura

Nota cum D. Chrysostomo


rantes
,

non tantm bona op-

consequcnler incites bonomni elraalorum; deinceps

sed libenter et abundanter et quidem semper,

tSTOTE STAIJILES
ita ni

il)

fide l'esillTCClioniS

Cl IMMOBILES,

quod

fiet, si

omnia

in ebaritate fiant.

nemo vos de hoc


,

statu (idei et spei l'utura: dimoid est,

\ircs exerit per legem

per occasionem logis

vetantis: semper enim nilimur in velilum, cupimusque uegta. lia Theoder., Theopbyl., Ambros., Anselm. Vers. 57. Ueo autem grattas agimus, qui declit nobis vicloriam (de peccalo et niorle) per Dominum nostrum Jesum Christian. Mors autem non desliuiiur

nisi viia

reddalur, et quidem perptua

quod non
j

contigit nisi per resurreciionem jusiis promissam. Vers. 58. Itaque, (mires nii i dilecti, Habiles estote

Abundanles in opre Domini semper. Bona opra vocat opns Domini, vel quia Dominus ea diligit et exigit nobis, ut exponit beopbylaclus, aslipulanto Hervo, qui interpretatur opus mandatorum Domini : vel quia Dominus ea in nobis operatur. Deus est enim, ait idem Apostolus, qui operatur in vubis et vetle et perficere, Philip. 2. Generaliter inlelligi potest opus Domini, quudeumque fit ad Christi Domini gloriam et bonorem qualc esse dbut omne opus liominis
:

chrisliani.

et

immobiles,

in fide scilieet resurreclionis, ut


<|ii;e

abun-

delis in operibus bonis,


selerni

Domino Deo

placent, ad

ea vos excliando per spem resurreclionis et praemii scientes quod labor vester non ci il inanis, nec mercedis expers apud Dominum. iloc enim est in
:

Scientes quod labor vester non est inanis in Domino, est, cerlissim persuasi, qud opra vesira bona non erunt mercede vacua apud Dominum. Laborem

hoc

Domino.

vocat opra bona, qud non sine labore et molesti fiant. Labor vestes propter Dominum susceptus non crit frusiraneus. lia OEcumenius.

C orollarium
Credo quod Redemptor meus
xil, vivit, sedet,
v.
vivil,

est resurrectio
I

mortuorum.
regnum, bcaper
perfectam

mortuis surre-

morlis hujus? Desidcro pacificum Crisli

rgnai bcatus ad dexleram Dei,

tam socielalem

cum

Christo conformila,

3,4,5,

etc.
,

Credo qud Redemptor meus, Spi|

tem
|

bumilitalis corporis nostri relbrmationem

riius vivilieans

resurrectio ipsa,

vila et fons vit,

configuralioiiem

cum
:

cqrpore clarilalis Cbrisli, bocAdvcnial regnum tuum. Expecto


;

me

vivificabit

mortuum;

mortuis surreclurus

sum

que desiderans, dico


Cbrisli
;

in ajternum

spiritualiler victurus, v.
in

1-2,20,23, 24.
,

Credo qud
ilualis
,

bac carne me vivificalus


,

sed et spi-

regnum cxpeclo igitur gaudens et hxlus utquid limeam mortem qua; est transilus et pra-paralio
,

impassibilis

immortalis

clarus, agilis,

ad vitam

intrim
,

Deo subjecta

erit

anima mea, quod


patienti

subtilis factus,

videbo Dcian,

Salvalorem

meum
,

et regnare est

v. 28.

Ad lernum regnum me pra,

bealus, lucres Dei, eoba:res Cbrisli, v. 28, 42, 43


41, 53. Hoc credens, bocque sperans,
.

paro imilalione Cbrisli


bumilitalc
I

mortificalione

gemo,

desi-

charilalc.

Ulinam Salvatoris mei imagiportera


,

dero, expecto. memetipsum prxparare volo.


job buju
vitre

Gemo,

nera in anima

me modo
,

per gratiam ejus

miserias

ob hujus animals et morlalis


Quis

per virtutes ebrislianas

ni cl ejus
,

imaginem per glo-

irporis aggravalioncs.

me
XVI.

liberabit

corporel

riara in xternilate portera

v.

49, 50,

GAPUT
1.

CHAPITRE XVI.
,

De

colleclis

autem

qui; fiunt in sanclos


ila et

sicut

ordinavi ecclesiis Galalia;,


2.

vos facile.

Per unam sabbati unusquisqiie vestrm apud se seponat, recondens quod ci ben placuerit ut non
;

Quant aux aumnes qu'on recueille pour les jfaites la mme chose que j'ai ordonne aux glises de Galalie. 2. Que chacun de vous mette quelque chose part
1.

saints

cm venero
3.

tuuc collecte liant.


pruscns fuero, quos
probaverilis
!

chez soi le premier jour de la semaine, l'amassant peu peu selon sa bonne voloni, afin qu'on n'attende
pas
3.

Cm autem
,

mon

arrive recueillir les aumnes.


,

per cpislolas
r. Ji

bos millain perferre graliam veslram


j

rusalem.
S. S.

Et lorsque je serai arriv j'enverrai , avec des lelU-cs de recommandation, ceux que vous aurez jugs propres po'ir porter vos charits Jrusalem.
*

XXIV.

(Vingt-deux.)

683
A.

IN EPIST.

AD CORLNTHIOS
chose mrite que viendront avec moi.
i. Si la
j'y aille

084

Quod

si

dignum

fuerit ut cl

ego cam

mecum

moi-mme

ils

ibunL.
5.

tran
G.

Vcniam autem ad vos, cum Maccdoniam pericro; nanti Maccdoniam perlransibo. A))iid vos autem forsilan manebo, vel eliam

Or
(i.

j'irai

vous voir quand


je

j'aurai pass par la

ne, <ar

Je passerai par celte


cftrc

province;
,

il peul tre

l.iemabo; ut vos
7.

me

deducaiis qucumque. icro.


in

conduisiez au Lieu o

je

m'arrterai chez vous hiver* afin que vous pourrai aller.

et

me

Nolo enim vos modo

transita videra

spero
,

enim
8.

me

aliquantulnt lemporis inauere apud vos


permiscrit.

si

Dominns
coslen.

ne veux pas cette fois vous voir en passam mais j'espre que je demeurerai assez longtemps chez vous si le Seigneur le permet.
7.

C.u- je

Pcnnancbo autem Epbesi, usque ad Pente


te<

8. Je

demeurerai
Dieu
il

Ephse jusqu'au jour de

la

Pen-

te;
!).

Car
Si

m'y

9.

Oslium enim
ci

milii

apertum

est

magnum

et evi-

porte, et
10.

s'y

lve contre

ouvre visiblement une grande moi plusieurs ennemis.

dens,

adversar multi.

10. Si

autem veneril Timolhcs

videte ut sine

ti-

mor

sit

apud vos

opus enim Doinini operatm-.

soin qu'il vous, parce qu'il travaille I'oeudu Seigneur aussi bien que moi.

TimoUie va vous trouver, ayez

11.

et ego.

Que personne donc ne


:

te

en

\y.\

afin

qu'il

U. Ne
lum
fratribus.

quis ergo illum spernat; deducit autem

mprise; mais revienne me trouver,

il-

parce que je L'attends avec nos frres.


!2. Pont ce qui est de mon livre Apollon, je vous assure que je l'ai foi t pri d'aller vous voir avec quelques-uns de nos frres; mais enfin il n'a pas cru devoir le faire prsentement. Il ira \ uns voir lorsqu'il en aura trouv une occasion favorable.
13.

in pace, ut veniat

ad

me

expecto enim illum

um
quo,.

12.

De Apollo autem
et ulique

fralre vobis

nolum

facio,

niam multm rogavi eum ut veniret ad vos


tribus
vciiiel
;

cum

ira:

non
ci

fuit

voluntas ut nunc veniret


fuerit.

Soyez vigilants; demeurez fermes dans

la foi;

autem,

cm

vaeuiim

agissez Courageusement et soyez pleins de force;


14. Faites avec
15.

13. Yigilate, slate in lide, virililer agile, et confor-

amour

tout ce

que vous

faites.

lamiui.

14.
13.

Omnia

veslra in charilata fiant.


fratres, nsiis

Obsccro autem vos,

domum

Sicpri-

Vous connaissez, mes frres, la famille de Stphanas, de Fortunat et d'Achaque vous savez qu'Us ont t les prmices de PAchae, et qu'ils se sont
:

rs
1(5.

au service

les saints.

phnnae, et Fortunali,

et Acbaici;

quoniam sunt

mili Achaiae, clin ministerium sanctorum ordinaverunt seipsos


:

Je vous prie donc d'avoir pour eux la dfrence qui leur est due, et pour tous ceux qui contribuent par leur p :ine et par leur travail l'uvre de Dieu.
re- le, je m rjouis de l'arrive de StphaFortunat eld'Achaique, parce qu'ils ont supple, ce qui me manquait cause de voire absence;

1G. Ut et vos subditi

silis

ejusmodi, et omni coop-

17.

Au

rant
17.

nas,

<lc

et laboranli.

Gaudeo autem
et Achaici
:

in prsesenti

Slephan,

et

For-

tunali,
ipsi

quoniam
et

id ,

quod vobis deeral,

18.

suppleverunt

le voire.

Car ils ont consol mon esprit, aussi bien que Honorez donc de telles personnes.

18. Refcerunt

enim

meum

spiritum, et veslrum.

Cognoscile ergo qui hujusmodi sunt.


19. Salulant vos
ecclcsia;
et

Asi;e.

Salutant

vos in

Les glises d'Asie vous saluent. Aquilasel Prischez qui je demeure, et l'glise qui esi dans leur maison, nous saluent avec beaucoup d'affection en Noire-Seigneur
19.
cille,
i

Domino multm Aquila


sua ecelesi
;

Priscilla,

cum

domeslic
20.

Tous nos

apud quos

cl hospitor.

uns

les autres

frres vous saluent. Saluez-vous les par un saint baiser.

20. Salulant vos onines fratres. Salutate invicem in

21. Je vous cris ce salut,

moi Paul, de ma propre

oseulo sanclo.
21. Salutalio 22.
Si quis
sit

main.

me manu

Pauli.

non amat Dominum noslruni Jesum

22. Si quelqu'un n'aime point Noire-Seigneur JsusChrist, qu'il soit analhme Maran atha.
:

Chrislum,

analbema, Maran atba.

23.
soit

Que

la

grce de Noire-Seigneur Jsus-Christ

23. Gratia Doinini noslri Jesu Christi vobisetim


21.
u.

avec vous.

Charilas

mea cum omnibus

vobis in Chrislo

Amen.

2i. J'ai pour vous tous une charit sincre en Jsus-Christ.

Amen.

ANALIStS
Quatuor primis
versiculis Corintliios

monel de collecta

eis

ut sit

apud

eos securus

habeatur in honore

dedu-

ro jniupc/ibus Jcrosolijmitauis faciend, eisque


ribit

mbdnm

calur pae'iL
v
12. Sic excust Apollo
,

hune eleemosijuitm
seipso

et

collgendi

et

mi
,

quod aune ad

Corintliios

S.
,

De

loquitur Aposlolus Corinlhirs

quasi

non vadat

ut eos

tamen

soletttr

spe futur Apollo apud

familial iter nuntians


veiiturus
,

qu
et

sit

facturus, qub itu-

eos prsenti, ubi vaeuiim fuerU:

i::s

quundo ud eos

quumdih apud eos pr-

Reliqua insUmit
bus.

in

commendlionibus
noslruni

mmsurus.
} 10. Timotheum Cbmmiidans
,

et

salutationi-

A dtt

diligentes
;

Dominum

Jesum Chrislum

tria

pro

illo petit

ab

Jl

anathemalizat

diligentes amplectilur.

685
1

COMMEM'ARIA. CAP.
Quod
spectat ad collectioncm pecuniarum
,

XVI.
fuit
illi

686

pro

sas

non

voUmtas ad vos nunc eundi;

ibit

au\

elecmosyuis
ohrislianis
,

<\ux Gant pro sublevandis pauperibus


;

tem cm

erit

opporlunitas el olium.
j

habitanlibus Jrusalem

idem vos

facile

15. Intrim, dura ad vos venio, vigilate, vestra


saluli

quod ccclesise Galatix faciendum pra;ccpi.


2. Die

aitenli, slale in

lide

suscept
,

infracto sitis

ponat

Dominic unusquisque vestrin apud se reac reco.Jat quod ei ben visum fuerit; el boc
ut in

animo contra mal suadenlcs


s laie.

et fortes

vosmet pr-

irioneo
nci o
5.
,

promptu
;

sil

pecunia, el non

cm

vc-

14.
ritale.

Omnia

vestra fiant in ebarilate et cuni eba-

tune colligeuda

Cm

autein ad vos venero,

quoscumque ex vo-

15. Nslis, fratres,

qu

et qualis

sit

domus

Ste

bis elegeritis, ego bos cuni meis litleris niittam Jero-

phame,

et

Forlunali, et Acbaici;

scilis

quia primi ex

'

solymam,
I.

ul
si

veslram perferant benelicentiam.


oprai prelium fueriluteiegoillcvadani,

Aebai cmlideiunt Domino, et sese totos fidelium


ministerio dederunt
tes officia
;

Qud

solila in cos charilatis

exhiben-

niccum ibuul.

bine ego vos obsecro

Ad vos aulem veniam cm pcrlransiero Macedoniam siquidem Macedoniam obiter periransibo.


5.
,
:

10.

Ut

illos

revereamini
el

cisque et omnibus hujus-

modi cooperaiilibus,
laborantibus
,

ad Evangelii pripagationem
et obsequia prsestetis.

(i.

Apud

vos aulem forsan permanebo, quin eiiam

honqrem

foriassis

hiemabo, ul posl hicmem, vos


proficiscar.

me

deducatis

17. Grata mibi fuit hic prsenlia

Stephan,

et

qucumque
7.

Forlunali, et Acbaici, quia pnesenlia: veslr del'e-

Noie nunc obilercl viam IransUurus vos invise-

elum
18.

siippIovcrii..t.

re; spero eleniin nie aliquanluluui tempu-s apud vos

Suo conlubcrnio

el colloquio relocillrunt spi,

commoramrmn,
8.

si

Dominus

id permiserit

ritum
ies

meum, im

el

vestrum

quia (oins vesler.

Ta-

Intrim Epbesi

commorabor usque ad Pcnteet evidens affulgel frucls

ergo peculiari honore prosequamiui,

co-ten.
9.

19. Salulant vos

onmes Eedesia),

(\\\x

sunt iu

Siquidem spes magna

Asi

Minori seilicet;

salutanl vos plurinim in Do-

uberis, sed non sine negolio, quia adversarii multi,


qui conantur in pedire.
10.

mino Aquila

et Priscilla,

cum
et

qu

in

domo eorum

est, Ecclcsi,

apud quos

e^o bospilor Epbesi.

Quod
i'.li

si

vendit ad vos Timolbeus, videte ne

quid

coulingal apud vos p iriculi; opus

enim Do-

20. ariant vos onh's fidles; et vos saftrtat rh-

mini

in

Evaugelio promovendo
,

mecum

vieem
operalur, esl-

in

osculo pielalis, symbolo


,

ciiaritalis.

que meus collega


II.

cl cooperarius.

21. Salulo vos ego Paul us

atque id nie propri.

Ne

quis ergo illum, utjuvencm setate spsrnat;


,

manu

subseribo.

bed ut apostolum illum honorale


tes,
et ollicios

abeunlem coinilaa-

22. Si quis
Clii'islum
,

deducenles, ul ad
fralribus.
,

me

venial

nam
,

sil

anathema

non amat Dominum noslrum Jesum Maran Atba.


:

illum expecto
12.

cum

23. Gratia Domini nostri Jesu Clirisli

sil

vobiscum.
Je-

Quod

attinet ad Apollo

quem

desideratis

no-

Vos omnes sincei


su
,

di'ligo et

ampieelor

in Ghristo

tum vobis

facio

qud illum vebementer horlalus sum


aliquot fralribus
;

ut ad vos irei

cum

at ccrlas

ob eau-

Domino nostro; Ghristo Jesu. Amen.

ila

et

vos invicem

diligite in

COMMENTARIA.
Vers.
lecta, seu
1.

De colluctis aetem...
; ,

Grxc.,, de

col-

Sicut ordinavi
sus ergo est
:

Syr.

quemadmodum

prcepi. Sen-

de colleclione pccuiiianmi pro eleemo-

Quod

spcial ad collectioneiii pecunia-

svnis.

nnn
,

pro sanclis, scu fidelfbus Jerosolymilanis subie-

Que fiunt in sanctos Grec. qu in sanctos. Ver bum non exprimilur sed subiniei;i-ilur, vei quac fit,
vel qttae facienda est; in

vandis faciendam,

vos idem facile, quod ecclcsiis

Galali

facii

ndum pnecepi
illis

sunclos,

id est, pro suble-

dum, quem
Vers.
2.

constilui.

scu cumdcm servate moSlodum prcipit, rem non


;

vandis pauperibus christiania habilanlibus Jrusalem,


vel
in

prcipit, sed liberam relinquit.

Judaj.

Hi suis conlribulibus, ob Chrisli

Per

u.nam sabbati...

Gra-c.

subba,

(idem, fuerant omnibus exuti bonis, Ilcbr. 10, 54, et eus apostoli in concilie Jerosolymitano commen-

torum. Duplex

hc hebraismus.

Piimus, unu

]>ro

prima
!

drunt Paulo

et

Barnakc ad gnies

missis,

;.d

Galat.

apud Judos numerus cardinalis ponebatur pro numerali, ul Gen. 1 v. 5' Factumque est tespere
; ,
:

2, 10; lanlm ut pauperum memores essemus, quod


sotlicilus fui [ucere.

et

manc,

dies

unus,

id

est,

prinius.

Secundus he-

braismus, sabbati, pro, hcbdomad;e. Apud eosdeni


etc.

Viens. 1.

est, in christianos

Vers. 2. snbbuti, ut est, i:i primo die holxlomadic, videliect dominic ttnusquisque vestrum apud se ponat reconduis quod ei ben placuerit. Ut seilicet ante cuam etagapen quisque apud se seponat, quod mox venions in Ecclesiam nain offrat
, , il

De autan, paupere Hiern Per unam


colleclis

In sanctos, hoc

collecta

olvmis agentes.
.

reponit ci cumult. Quod ei ben : placuerit pro modo facullatum seu lucri liebdomadarii i|uisnue seponat et cumulum faci; l, tribuendum in colleclam
>
,

puhlicam.

Ul non, cm venero, tune


stolus collectas pris
,

collecta: fiant.

VuR

\ni)~

io eleemosynam et colleclam. Recmdens , Graec ihcsuunzans, q.uod de co propri dicilur, qui paulalim

II

parliculatim per dies dominicasrut, cm venerit, paralas eas inveuiat, ila nimirm, ut, suuiiua ex iis confia nda stali
lieri

,j|

possit llierosolymara

687

IN EI'IST.
erat septima
(lies,

AI)
|

CORINTHIOS
oj il el

088
;

Judxos sabbatum
nobiliori parte

hcceque dics erat


die,

prservatio peccalis in bebdomada sequemi

sacra cl Iota Deo devota.


,

Ab bac autcm

lanqum
bebdo-

et

ipsa

bebdomada dicebatur sab,

sicque baec.elecmosyna redimet pra:teritis, et prsescrvabil futuris. D. Chrysoslomus liane lidelibus


oraluris dabat praxim.

batum

ut
et

Jejuno

bis

in sabbalo

id est

in

mada
sed

omnes

alii

dics dicebauiur etiam sabbata,

Praxis chrisliana.

cum

addilo, prima sabbali, secunda sabbali, etc.,


in

Paupcrum arculam domi faciamus,


quo
stas orans, sila
sit,

et juxla

locum

id est,
,

prima sabbalo, seu post sabbatum, etc.,

seconda post sabbatum. Itaquc seplima dics dicebalur absolut sabbatum, caetera; cum addilo. Pcr unam
ergo sabbali, id est, prima die sabbalo
ininica
, ,

fucris

orandum ingressus, depone primra clecmosynam, et


et

quoties ad

seu die do-

rum

id

prima die bebdomada;. Pcr unam sabbatoprima dierum bebdomada;. est


, ,

tune eiiiiileprecalionein.elc. liane babens arculam, habcs arma adverss diabolam precationcm reddis alalam; sanctam domum conslruis, qua; babet ali;

menta

rgis inls recondila. Ide et juxla leclum sila*

Unusquisque vestrum apud se SEPONAT


bens. Grce.
,

RECON-

thesaurizans , id est, paulatim

accumu-

silareula, noxque nullis perturbabitur visis et insom-' niis; laniiim in e niliil injicialur ex injustiti. Chry-

lans, tribuendum postea in colleclione public.

soslomus

in Morali.
:

Quod
spra
et ad

i:i

ben placuerit. Libra est eleemosyna.


fuerit, seu

Gra?c, quod prosperalum


,

quod, Deo pro;

Domum tuam culam gazophylacium; eslo cuslos


Superis dixerat
le

fac ecclesiam, arsacra; pecunia;,


;

ben successerit.
rel'erenda
;

A Dco

est prosperitas

bine

ipso ordinalus dispeusator

pauperum

benignilas

Dcum

faeullates

Deo suppeditan-

et

bumanitas dai
Vers.
5.

libi

tur; ide in

Deum

refundenda;, seu quasi primiti,

Cum
,

hoc sacerdolium.
fuf.ro
;

seu quasi decimae.


Itaque sensus est:

cian affuero; Syr.

autem pr.sens cum udvenero.


,

Grc

nic apud se (in

arcul
,

V nusquisque vestrm die Domiqudam domeslic ait D.


,

Quos probaveritis...
ut fidles
lilteris
,

seu quos ex vobis elegeiilis,

el ad
,

hoc opus aptos, ego eos mittam


scilicet et

cum

Chrysoslomus) seponat

paulatim thesaurizans

seu

meis

quibus
et

vesiram liberalitalcm leslimonium per-

cumulum
quod
lucri,
ei

faciens,

tribuendum
fuerit
ei
,

in colleclione public,

commendem,
hibeam.

de corum

fidelitate

ben visum

pro

modo

facullatum et

prout Deus

benedixerit; ut

cmvenero,

non

fiant

tune collect, std parat sint, tantm-

que restet
lyinam.

summam

ex eis conflalam mitlere Jeroso-

Perferue gratiam vestram , id est beneficentiam. Divus Chrysoslomus notai qud divus Paulus abstinet noniine eleemosyna:; ulilur autem nomine gra,

tis

ut ostendat eos

magna
si

operari

ut ostendat eos

Nota

doctrinalis.

lucrari.

Ex hoc

loco ben colligitur

qud jam tum ab apo-

Vers.

4.

Qud

dignum fuerit... Qud


sit

si

col-

stolis septima; diei


;

solemnilas translata fueril in diem

lecta lanta sit, ut

ooquum

me

ire, eos comiinbor.

Dominicam ide enim Aposlolus vull prima die post sabbatum collectas fieri quia e die , utpole Domini,

Corintbios pau tenaciores excitt ad largitalem ; sed nota qum sollicit Paulus vitet minima scandala,

conveniebant

fidles divina celebraturi mysteria

minimamque suspicionem.
Quos probaveritis. Liberam relinquit eleelionem. Mecum ibumt ne videatur aliquid sibi velle deeer,

sicque opportunitas erat eleemosynas colligendi. liinc

etiam ben colligitur qud non omnia scripla sint


qua; servari jusserunt apostoli
;

sed qusedam viv voce

pere.

tradita, qua; traditiones apostolica;dicuiilur.

Vers. 5.

Vemam autem ad
sit

vos... Aperit illis,


,

Observatio moralis.

quasi amicis suis, quid


nia inferis dicenda
verlilur.

facturas

etc.

An

h;ec

om-

Ex hoc eodem
cet Aposlolus
,

loco et ex praxi qiiam in bac die do-

compleverit Aposlolus, conlroet similia

discat quilibel Cbristianus


sit

quod

dies

Sed nolo qud ha:c

verba signifi-

Domiuica, dies oralionis


ide eleemosyna;
,

et

eleemosynre dies; et

cant volunlalem el animi proposilum;unde,licl non

quia dies orationis. Oraturus, et


,

succdt rei evcnlus

niliil

proplerea
su.it.

falsi in

verbis

ide quasi mendicus


ut exaudiaris
;

accedis ad
libi
;

Deum da
,

mendicis

quia ex animo et bon lide dicta

da, el dabilur
tibi.

qu mensui men-

Vers.

G.

Hiemabo, bibernabo, tolam biemem

sus fueris

remetietur

Eleemosynis redime pec-

transigam.

cata lua, ut dimissis peccalis luis, gratus ores cl exaudiaris.

Ut

vos me... Fidles solebantaposlolumsuum se

Eleemosyna
in

diei

Dominiez
priclcrita

erit

redemptio
;

discedenlcm deducere.in via comi tari,


Vers.
trium
7.

peccalorum
Vers.

bebdomada

commissorum
?....

Nouo enim modo... Noie nunc,


ex
loco
id est
,

el viaticojtivare. id est
,

f:
\

3, A.

Ciim autem prsens fucro

Quod

si

fer mensiuin,

Aclorum 20. Addit,

ego eam, etc. Hisce verbis, tacii exslimulat eos ad largiorem collectam , videliect lantam qua; aposloli perferenlis ministerio non sil indigna.

dignum

fueril ut et

(orsilan, propier rei ineertiludinem.

Vel etiam hiemabo,

totam biemem apud vos

peragam

ut vus

me

deducalis

quoeumque

iero.

Fidles

Vers. '6, 6. Apud vos Veniani autem ad vos autem (orsilan manebo, ac si dicat: Adventus meus ad vos non cril transilus solm ut dixi de Macedoni sed erit mora diuturnior. Apparet autem fuisse moram
,

honorificum sibi ducehant, si suum aposiolum se diseedentem deducerent. Vers. 7. Nolo enim... si Domiuv.s per misent, id est, concesserit. Doniinum Christum intelligere videEt non permisit eos spirilur, de quo diciturAct. 16

689

C0MMENTAR1A CAP.
,

XVI.
12.

...

190

inhc ccasione, obitcr tantm


vos invisere.

et

alio

propcrans
j

Vers.

De
,

Apollo autem fratre... Notut qud eum non miserit. Quod


vobis facio quoniam
,

erat Corinthiis
col-

et

apud eos desideratus. Hinc Apoalti-

Vers.

8.

Permanebo autem Ephesi... Hinc


seriptam esse.

slolus sese excusai

lignl liane Epislolam Ephesi

net ad Apollo
ratio-

Notum
in

etc.;
et

Vers. 9.

Ostilm enim magnum... Duas dat


s'il

haec verba

non sunt
;

Grco, nec

in

Syro,

pu-

nescur Ephesi
occasio
tendi
;

permansurus

prima, quia spes,


multos conver,

tanlur addita

magna
secunda
,

cl eviilens sese offert

sed certas

multum rogavi illum, ut ad vos iret. ob causas non potuit; non fuit illi vo-

quia

ibi

adversarii multi

qui resi;

luntas.

stuntet conanlur impedire. Nihil lerret Apostolum


ide permanot, quia adversarii multi.

Veniet autem... Solatur Corinlhios per spem.


Vers.
13.

Vigilate... Paucis milita.

Dm

ad

Evidens,

liap-rii.

Nunc

textus f.ra-cus habet

effi-

vos veniam, de veslr salute


diaboli asluiias, et conlra

solliciti, vigilate

conlra

Syrus cax, hiptis, sed vitions magis convenit ostio;


habit, plnum operosh
Vers. 10.
factis.

mal suadenlium

insidias.

State;

vigilantis

enim

situs est,

et stanti difficile

Si autem venerit Timotheus.:. Paunihil limet,

somnus

ohrepit.

lus.qui
timet.

sibi

pro Timotlico discipulo suo


nobililale
,

Yiriliter agite. Syr., probatc vos viros. Mulicbrcm


fugite inconslantiam et levitalein.
forti et

Timcbat ne quis aut


,

aut opibus, aul


llinc
sit

Et confortamini

sapienli lumens

illum ut

juvenem spernerct.

infraclo silis

animo.

rogat primo ut
ei

sit

apud eos sine periculo, nullus


est in Evangelio

Vers. 14.
facile,

Omnia vestra... Spccialim ver omnia


;

molesius.

non ex conlentione, autambitione


sicque nulla

sedexcha-

Opus emu Domini... Meus


vendo cooperarius
elogium

promo-

ritate,

enmt apud vos

schismata.

ci eollcga.

Opus Domini, Evangelii

promolio, seu propagatio.


thei
;

Maximum hichabcs Timo-

Vers. 15. Obsecro autem vos, fratres, nostis domum Stphanie, Fortunati et Aciiaici. Gra;c. et
Syr. solm

D. Pauli fuit eollcga et cooperarius

habet, Steplian. Nslis familiam


sit,

Steest

sien ET
Vers.

ECO.
11.
,

plian, qu, et qualis

et quanti meriti.

Prima

Ne

quis ergo... Hinc rogat secundo

qiuc in Ecclesi fidem suscepit, primiti.-g.

ne quis eum

ut lale

juvenem spernai
in

sed ut apolesti-

Et
ultr

in ministerium...

Et prlerea ex charitate sese

stolum et Pauli collegam honoret; et in honoris

sanctorum ministerio addixerunt, hospilalitalcm


Obsecro
itaque

monium

eum abeuntem dcducanl

pace

et [auto

et benelicentiam in illos exercentes.

prosequantur viatico. Hoc confirmt quod v. 6 dictum


est, scilicel fidles, Evangelii procconem deducebant

Vers. 16.

Ut et vos

subditi...

Eos reverendo,
et cuilibet co-

hondrando, eisqueohsequendo. Et omni cooperanti...

honorific, et viaiico recreabant.


lus Jean.

Idem prstate honoris


permissurus
iret

et obsequii

omni

Hoc

addit, quia nesciebat, an

esse

Domiuus.

Permanebo autem Ephesi, etc.; quia Vers. 8. Ephesi erat celeberrimum illud Diana; templum, ibique residebant Asi Minoris primarii. Undc Ephesi liabitabal proconsul Asise, et, ul Philostr., lib. 8 Vit;p Apollonii, testaliir, plui-imm Ephesi vigebat sapienlia itaque major ibi messis oral S. Paulo qu;e causa fuit cur Ephesi morari ei permanere slaluerit. Ottium enim mihi apertum est magnum Vers. 9. et vident: Magna scilicel Ephesi mihi se aperit occasio ei :!(lilns Evangelii seminandi, et converlendi multos. lia Ambrosius. Et adversarii multi. Verisimile est autem Jud;cos mlelligi , qui in e civilale multi erant, iique more suo remoram Evangelio facluri quemadmodm et facere jam cperant beslire nimirm illae , eum quibus Ephesi pugnaverat. Et dictum estcapite superiori. Vers. 10. Si autem venerit Timolheus, videte ut sine timor sit apud vos, curate ut secur apud vos ag:it, id est, timendi causam non babeat nemo sit ei molesius. Opus enim Domini operalur, sicut et ego. Opus Domini id est, spectans ad promoCbristi inlellige veudum Chrisli Evangeliuni. Cujusmodi opus in primisesl i|>s:i Evangelii prdiealio. Vers. 1. Ne qi'is ergo illum spernai, Grave, vilipendt uihili facial. Quod ineluciiduni eralob ailalem ejus adjiuc juvenilem. Deducit autan illum in pace ut eeniat ad me sciliccl, Ephcsum , ubi nunc ago exspecto enim illum
scilicel
: :

vosque irviseret , fratribus aliquot comitatus. , El utique non fuit voluntas ut nunc veniret. Sensus est Frustra eum horlatus sum ut ad vos iret.Nam ob certas causas non erat ei ullo pacto animusnunceuudi. Veniet autem ( ad vos, 6 Corinlhii, Apollo ) ckm ei
:

vacuum

id est, opportunum, fucrit. lia Ambrosius. Vers. 1 5. Vigilate, state in fuie, etc. Vigilate, id est, salmis vestra curam gerile, scilicet adverss mal suadenlium insidias. State (qui situs est vigilantis), idest,
,

persistite

in

fide

Evangelii

Estolc
,

virili et

infracto fortique

quod nobis didieistis. animo adverss ea

mala quai vobis ab hoslibus et perseculorilms (idei seu Judaeis, seu genlilihus, inferunlur aut imminent.
Vers. 14. Omnia vestra in charitate fiant, q. d. Paulus Corinlhii, non in conlentione, non eum ambitione et sehismaie, sed eum charitate chrislian,
:

quae virius est divina Clirislo vobis infusa vestra facile.

omnia

Obsecro autem vos, fratres..., ul ejusmodi, quod sic eum Thcoph. ordinandum esl Obsecro vos, fratres, ut subditi silis Steplian Fortunato , Achaico ( et omni cooperanti cl laboranli ); nslis enim domum, id est, domos, pula familias ecrum, quoniam (quod) primilioe sunt Achai, primi scilicetqui in A chai crediderunt Clnisio, quique se suaque ordinaverunt et addixerunt ministerio sanctorum, ut scilicel exerecant hospitalitatem in chrislianos egenos et peregrinos, maxime qui lahoranl in Evangelio. Nota subditi silis, nimirm honrando eos, eorum monita et exempla sequendo. Et omni coopeet

Vers. 15, 1G.


vos

subditi sitis
:

ranti cl laboranli, id esl

non solm

illis

subditi silis

cian fratribus.
\

ers.

1*2.

De, Apollo

autem

fralre vobis

uoium

fa-

multuni rogavi eum sive hortalus sum eum, ut venket ad vos eum fratribus, id est, ul ad vos
cto,

quoniam

sed et omnibus quicumque vel eum illis vcl rem evangfelicam adjuvant. Taies enim pne gni sunl honore.

mecum
aliis di-

Vers. 17.

Gaudeo autem

in prsenti Steplian,

C91
operanti
nrl

IN EP1ST.
Evangclii

AD CORINTIHOS COMMENTARIA. CAP.


et

XVI.

692

pn pagationem,
adtf.ii in

ad fidles

minus noster
puiiiai,

venit. Supple,

judex et vindex, ut lalem

sublevandos allaboranti.
Vess. 17.

qua

imprecatio,
illis

Gaedf.o
f.t

qu peecatorem ad Dei juqui

prasextia Stphane,

dicium remillit. Sien!


venlurus est Cliristus
;

et Fortunati,
Ephcsiira
stolus

Achaici. Hi trs Coriiitlio vnrant


;

ita iis,

cum amant, redemplio qui eum non amant,


abominelur
et

Pauli visendi gratia

testalur

antem Apo,

anathema
qui

sit,

id est, ut

illos

perdai;

quod ilorum procscntla

fuerit sibi gratissima

Ambrosius. Per unum hoc verbum omnes terruil; eo

quia scilicel sua pra-scntia

omnium Corinlhiorum
Su

pr.c-

membra sua

faciebant

membra

meretricis
idolis
;

eos,

sentinm,

quam Paulus
18..

desiderabat, suppleverunt.
en'mi praescnti

qui

fratres offendebant per

immolata

eos qui

Vers.

Refecerunt..!

nominabanlur ex bominibus; eos qui non credebant


resurreelioni
terruit,
vitii
:

et colloquio refocillrunl spirituro


est,

meum,
:

qui et yestcr

D. Chrysoslomus.

Non solm autem


virl.ulis
;

sum toius, et charilal conjunctissimus, nihilque nisi vestrum bonum cogilans et volciis. Cognoscite... honoraie, colite, etc. Illos commenquia vobis

sed etiam oslendil viam


qua;

et

foniem

quomod enim

vehemens

fuerit charilas

extinguit et expcllil

dat Apostolus, limens ne Corinlliii infenso snt

in

eos

etiam quando fuerit imbecillior,

omnes peccaloruip spccie$;ita facit eg g rmmarc.


Cbar'uas Cliristi, oinnis virtus
c.xslinclio
rs
,

animo, quia corum


Vers. 19.
minoris, in
niisit.

vilia sibi manifestassent.


Asi.t:, seilicct

Idem Chrj
fous
diligere
viia

istomus.
virliilis,

Salutant vos Ecclesi.e


Jd est,

omnis

omiiis

peccafi.

Non
,

qu erat Eplicsus, unde banc Epistolam

Christum,

m
:

omnis

virjulis, fops,

origo

omnis pecceli. Attende


expergefactus
etc., vide niini

tibi,

et

hoc

lerribili tosit

Ci'M domestica sua Ecci.esia.


fidclibus, qui in

cum

reliquis

nitru

Quisquis non

amat Jesum,

edem

famili vivunt.

analhema,

eum

ver et sincre diligas


illius

Vers. 20.

In oscui.o sancto, id est,

quodsanctos

num
in

ejiis

mandata ex amore serves; nuin


;

Evan-

decet, cslryxe sancii amoris

symbolum.

gclii veriates diligas

num

ejus

Vers. 2!.
pla.

Salutatio, mea m snu, subauditurscridiciavit Apostolus,

quibus habitat, etquos

tibi,

ut semelipsum,
;

membra, pauperes com,

Hucusque
;

scripsitque
et

amapro-

mendat, honores,

diligas, adjuves

nuerisis

hic ver

calamiim snmpsit Paulus,


sequuntur.

ipsius corpus, revercaris;

num Eeclesiam num crueem, Cbiisli sponsusci|)ias.

pri

manu
:us

scripsit qtix

Vts. 22.
,

sam, honores, mes, cum reverenti

Qum
amat
te
,

Si qois .non ajiat...

Domini

sui

amore
in

pauci Christum

Dominum

ver diligunt! Quoi ergo


:

stylimi

abrumpit ex qudam animi

commoeos

perterrere dbet boc anathema

Si

quis
!

non

tione, et aite salutationcm interjicit

anatbema

Dominum nostrum Jesum


fugium

C.!nistuin,clc.

Diligam

qui non

amant Dominum nostrum Jesum Christum.

Domine, fortiludo mea, firmamenlnm meum,

et re;

Sit anathema.

Cum

cxecralione separctur et abji-

meum;
tnos

diligam te ver, sincre, eflicaciter

cialur exitio destituais.

tire voluntali in

omnibus cum

affeotu subdilus; luis


et

Maran
et

atiia.

Vox

Ilcbraio-Syriaca, significans

De-

veriates,
c^t.

mores diligens

amplcclens; teinet-

Forlunati , et Achaici : quia scilicet bi vii'i mihi jPaulo prsentes sunt , quouiam id <juod vobis devrai cirea meinn ministerium, ipsi suppleverunt u.t pro vo;

a'terna damnalio.
,

Non

si>it

ergo verba

excommu-

cantis

bis mihi ministrarcnl

suUque

o'|>il>iis

ci

facultatibus

sed exeeranlis et denuntianlisaelernam damnalioncm iis qui Cliristnm non amant, et infidelibus. Quales forte era ni inter Corinlhios, qui scularisapicnli philosophorum imbuti, Christum cjusque doctiinain velut ahjeetam el humilem aspernari jam

remq ie christianam juvarent et promoverenl. Vers. 1S. Refecerunt enim et meum spirilum et Vestrum quoque quia mea rel'oelio veslra quoque
nie,

rel'ectip et

crealio est. Cognoscite ergo qui Imjusrnodi sunt


ri

id est,

revere-

mini, colite eos, bonorilic babelole. Vers. !9. Salutant vos ecclesi!

cooprant. San 15. Thomas sensum hune indical dm Si q,>i-< non amat Dominum Jesum Chrisic exponit stum, id est, (idem Christi : et isti, inquil, sunt hreliei. I.yraa. referl ad Judu;os , negantes Dominum, id est,
:
: i
'.

Asiam

intclligii, in

inorem qua eratEpbesus, ubi scribiturhc

.leMini
,

qnem

apostoli

Messiam

Ep'stola.

Suintant vos in Domino mutthm Aquila et Priseilla, cum domeslic su ecclesi; Granc cum ? qu in domo eorum est ecclesi. Apud quos et hospilor. Vers. 20. Salutant vos omnes [vtres, id est fidles, qui cirea nos sunt. Salvtale invicem in osrulo snneto , hoc est, cum osculo quod sanclos decel quodque symbolum estsancti et chrisliani amoris. Vers. 21. Salutatio mea, manu Pauli , subaudi scripiu hrec estqua; sequilur. Ha:q verba cum lis qu;e seipiuntur usqud fine.m, affirmt Paulus su manu se ^cripsisse locosalulalionis qu claudi soletepistola. Nam reliquam Epistolam totam ipso dictante scriptam
,

odio prosequentes, atque analhema dipenles, ut supra , e. 12 quibus vicissim meritissim dicitur anathema. Gnraliser hoc an.ithemate percelli ac lerrri volunt omnes illos , quos Apostolus ob gravia peccata bar Epis toi castigavil ut scbismatuin anclorcs , fornicarios , idolothyta cum l'rairum offendietilo comedenles , sacra mysleria indiresurreclionem mortuorum non gn participantes credentes quibus inique cunctis imminet oerlus interitns, nisi po mlenliaui agant. Dominus noster venit. Ms/ran Allia idem est quo.l
:;
:
:

Dominum pnedicabant

fliic

ab
nit

alio

quopiam

fuisse

ipsa verba salutis adscribat

existimandum est. Priusqum per byperbalon interpo,

Quid facit Maran Allia, id est, Dominus noster venit , ad rem et scopum Apostoli? Subjicil ilaque Paulus p si analhema Maran Alha, quia llebrisi quempjam condeinnantes solebant id facere su!) commina:

tione el contestaiione pnesenlis divini jijdicii, ut pain. 15; !'> 'K q. d.

execralionem

quamdam
qiiis

in

eos, qui

sainte sunt

indigii, dicens Vers. 22.


est res qu;e

noster
S/
sit

suit,
,

scjiicct,

Jesum Christum,

non amat Dominum nostrum analhema. Maran Allia. Anathema


;

Maran Aih i. id esl, Dominus aut potis, vindex a jud eium id esl, ve ial Dixninus judex , ni eum
:
'

qui Christum
et puni
t. t.

cum

execrali nie separatur, abjicilttr, et

destinatur ad extremuin exitium

quod

in

bominibus

exeeranlis et

non amat, anathema le enim Maran Alha sicul coudemnantis.


;

feriat,
et

damnet, anathema vox

95
ipsum
pter
in tuis ministris
le

IN EP1ST.
rvrera,
in

II

AD CORINTIIOS PIl.EFATIONES.
Chat;;... "iinv

694
salutare
illis

pan pri bu s amans,

bonum

Dco

pier:!ti:i-

in cruce adorans,
te.

oom

iUigeos, et oninia pro-

per Jesurn Clirisliim, vilain sanilalem, forliludiuein


anima:, graliam. gloriae seiuen.

Domini wisrafl Jesu Ohmsti v. 21, est salulalio quam propri manu, vobiscl'M. Haec cstquc quasi sigillum, quo suas

Vers. 25.

Gratia

Charitas
ChristoJf.su

mi.a...
;

Vos sinccr

cliaritate

diligo

in

affectu, lict

absens corpore,

sum

vobis

dicit

se

scripsisse,

conjunctissimus, affectu, inquam, non humano, aut


carnali, scd

taato ApoEpistolas claudit Apostolus. Salutatio san


siolo digna.

tolo spirituali, et cliristiano.

Amen.

graliDomini nostri JesuCbrisli contiiiclur


llllil).

omne bo]

Est autem y ERS 25. SB snbscriber* \\xc salutatio quani qu nimiim omne bonum salutare prccatura Deo per Cbrislum iis ad quos scribil quia, ut ail Tliom., in
.

Gratta

Domim nostri, dixil manu Mil


:

etc.

Vers. 24,

Charitas mea
Ambr.
et Ar.scl

qu vos diligo, cum


,

omnibus vobis sit, ut simili charilale sinecr vicissim m et invieem diligatis in Cltristo Jcm et propler
Cliiistum. Ita

Amen.
et

Corollarium pietalis, seu in hoc capitc ad pictatem maxime notanda,


redi'jenda.
1

ad praxim

Ex

versu

secundo nota qud dies dnminica


eleemosynav,
et

sit ,
,\

bebat

maxime

sanctificari
et

Cave

et

ab hodiern

i"

dics orationis et

ide

eleemosyn

pauperes durili,

dominiiset
D.

aliis

diebus assuei;
fide-

dies, quia dies orationis.


tario.

"Vide ibi dicta in

commen-

praxim autem disce


2

Cbrysoslomo omnibus
commentario
aboie
v. 2.

Hincque

collige

qud bsec dies

transigi debeat

libus oraturis datam. Vide in

in orationibus et in oprions

miser icordix faciendis,


sanctifie
-

Audiens
:

terribile tonilru

divi Pauli prola-

quibus Deus glorificetur, et anima nostra


tur.

tum

Si qnis von amnt

Dominum

noslrut)} Irsv.m Chritibi, et

Attende ergo

tibi,

et
;

vide

quomod hune

(liera
;

stian, sit

anatkema,

v.

22, attende

vide

num

ver

transigas, an in oralionc

in verbi divini

meditafione

diligas

ipsum; habitu, mandata Dei servansex amore;


Sip autern
;

in operibus misericordia-, seu corporalibus, seu

spi-

aclu, frquentes charilatis aclus exercens.


sis

ritualibus.

Cave ab liodierno abusu, m


:

;:

perverso

in actti, vcl in

babitu

peecati

morlalis

manda-

modo dies festoseelebrandi poslmUsam


utcumque audilam,
in lasciviis. bi (lies integri

particularem
in lu,

t'irum Dei aclualilor et habilualilerlransgressor, licme,

peraguntur

jam
Allia

erim tua judicialis senlcnlia prolala est


;

Maran
tibi di-

dis,in deambulationibus, in potalionibus, in chorxis


lieu sabbata

Dominus noster
:

venit,

judex et vindex

mendacia,

in

quibus maxiliriorari
;

cturus

Discede me, maledicte, etc.

Ad tam

terribile

me

offenditur Deus, qui

maxime debebat

tonilru, qui

non expergiscitur. non dormit, scd mor-

in quibus

maxime eonspurcalur

clirislianus, qui

de-

tuus est.

IN

EPISTOLAM

TI

Plerosquc Corinlhiorum prima divi Pauli Epistola r


meliores effecerat; bine secunda b:ec, priore lenior,
benignior, et
f.

rinthiis,

cm

peccarent, succensebat

sic

etiam eos

ad meliorem
j !

mentem

reversos, comprobarel, aclau-

r ubique

consolaloria.

Et san par

dibus afliccrct. Quia ver pscudoaposioli, prions Epistol;e

erat, ait divus Chrysostoinus, ut

qucniadmodm Co-

monitis ac correctionibus irritali,

pejpresque,

l'aulo apostolo sunin ad Gorinlbios advenluin quein promiserat, graves ob causas diffrente diutis, qum inlere vel illi sperarent, vel ipse statuisse <{ui!jiis ris quidam ex circumcis4<me pseiNfoapostoK siudiuni erai Evangelio legeni Mosaicatn admiscere el ex Evangelio quxsium lacre, Paulo absente, libe:
;

in fraires
A[)i)stoli
,

apud Cojbatbios se suamque doclrinaqi insinuaPaulique eorum aposloli yerant, non sine ambitione contemptu, cujus et doctrinal et 'inlbios adPorr ea de quibus in priore E| monuerat, parlim jam erant correct, ille erant. Nani fornii ariu quidi inuiiiealionisigiioniia;a ad pecnilentiam erai adduClus veriim alia qiuedam jj.enlilitatis ae vehris i, un lia apnd eos residebant. Sed el de collecla laciend
ra'is
,
|
: : :

pauperes Uierosolyman degentes, necdiim prscripto stisfaclum erat. Ouiiius uiiellecm slalim ad eos acc.urre.rc non p sse^ banc ctis secundam scripsit Epist'nlnm in quA priinm commemoratis afilicliqnibus in quas incideral excust sese, causamque reddit cur juxta promissum n;>n wnerit. Deinde fornicarium jub! "' graliam repipi, cou'd ination punitibnis reliqure. Tertio, fnunus suuni aposiolicum ex coinparalione legis evangoiica! eurn
, :

saic

obiler la.xans cointocndi el CxtQlljt un hypoci im suam pieinvangclio fitaieui asserens. Quarto , subneclit :a inonel ut vilain ducanl cbrisliana
!

igi

|ue iiifideluim

nient. Quinlo, consolalur

omrc el n-, ae doccl


:

ess
facti,

IN EPIST.

Il

l)

CORINTHIOS
guens,
ait

'

r.

adverss verilatis Aposlolum, absentem, auda,

Tbeodoretns.

cis oblatrabant

eumquc

ut
in

vanum
odium

et

arrogantem

Ilujus itaque Epistohe sunima,ut mihi videtur, consolaloria est et apologelica


:

milliusque prelii lioniinern,

et invidiam voliinc

Corinlhioram consol.iio-

cabant

ait

idem divus Cbrysostomus;

in

bac

ria; Pauli defensoria. Singula


bit

autem accuraleshibe-

Epistol Paulus se,

suamque doctrinam contra


:

falsos

uniuscujusque capitis analyste.

criminalores impensis dfendit

suos laborcs, per-

Scripla potatur Macedonia,


lippis,

anno
et

Cbrisli

'.>"
;

Plii-

scculiones, revclationes, ac divinas prrogativas expressis enumerat;

aiunt

Grxca exemplar,

Syriaca

versio.

non honoris

cupiditaii serviens,
,

Baronius (amen point Nicopoli scriplam,post redilum


Macedonia, anno 58.

sed cos qui Corinlbios deeipiebant

rnendacii coar-

quam eis pepereSexto, provoeat eos exeraplo Maccdonuui ad largam pecuniaj collationem addilis et aliis arguin pauperes Hierosolymilanos rurss suum raentis quibus id persuadeat. Septim commendans ac slabiliens ininislerium apertis jani invehitur in pseudoapostolos, ac suis eos coloribusdepingit. Et quoniam illi inagnis litulis sose venditabant ipse contra de se recen^et ea , apud simpliciores propter qure muli justis adverss illos possit gloriari. Postrem, Corinthios monet , ut vilia quibus talesque sese pradhue erant inquinati, corriganl stent, qualesab ipso cmn potestate venturo velinl inEpislola status in quo praecipu veniri. Calerm mnratur, est aposlolatus ac personne sua; defensio
tam eperint
utililaiem ex tristili
rat objurgatio prioris Epistohe.
:

Jam enim

inde Paulus disresserat in Macedoniam. ut cap. 2, v. 12 et 13. Qnarc verisimilius est vel in Macedonia scriplani esse vel, esislimat card. Baron., in urbe Nicopoli post redditum Pauli
i;isc testatur,
:

contra pseudoapostolos. Quo loco fuerit scripla , non conslat. Summarium cpislola: Lalinis codicibus prxfixum loquitur Troade missam, cnjus fit mentio cap. 2. Grsecorum bypo^rapbe Philippos Macedonia; nominal. Elriusque loci nieminit Lucas, Act. 20 ubi ea Pauli profectio describilur, in qu vald probabile est eum banc Epist. scrjpsisse. Verm Troade missam dici non potest.
,

byeinalurum.se scribitadTiin Epiro sila, Gra ci vicina. Per qneiu aut per quos missa sit Epislola sali-, apert ex codent 8 cap. colligitar nempe per Tilmn missam esse, perque duos alios quos un cum Tito mittere se dicil, taeitis eorum nominibus. Nec di versu m iradunl annotationes Lalinorum et Graecorum. Nec ralionem video cur de Tito quidam neolericorum dissenliant. Qui mihi vidiilur parm alleni considrasse ea qui: Paulus scribit loco memorato de lcgalis se inissis Corinlhum causa collectai quam iudixerat malurand. Nain de priore Tiii ad Corinthios adventu ui id intelligatnr, sries sermons ac res ipsa de qu agit, omnin non paliiur. Scriplani ver eliain banc Epist. ante eam quai e^t ad Rom. ex eo liquet, qud in bc urgelur adliuc ncgoliuin faciend.e collecta quam factain et paratam ut a se perleratur Hierosolymam, ad Romanos scribens signiucat.
illic

Macedonia. Nain

tum

Tu Est

aulem Nicopolis

CAPUT PRIMEM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
qu
est

Paulus aposlolus Jcsu Christi per voliinlatem

Dei, et Timolheus frater, ecclesuc Dei,


rinlhi,

Co-

cum omnibus

sanctis,

qui susit in univers

Paul, aptre de Jsus-Christ, par la volont de Dieu, et Timothe son frre, l'glise de Dieu qui est Corintbe, et tous les saints qui sont dans toute l'Acbae.
i.

Achai.
2. Gratia vobis et pax

Deo Ptre noslro,

et

DoJesu

2. Que Dieu notre Pre et Noire-Seigneur JsusCbrist vous donnent la grce et la paix. 5.

mino Jesu
3.

Christo.
nostri

Bni soit

le

Dieu

et le

Benedictus Deus et Pater Domini

Jsus-Cbrist, le Pre des misricordes, et toute consolation,

Pre de Noire-Seigneur le Dieu de

Christi, Pater misericordiarum, et Deuslotiusconsolalionis, 4. afin que i. Qui nous console dans taus nos maux nous puissions aussi consoler les autres dans tous leurs maux, par la mme consolation dont nous sommes nous-mmes consols de Dieu.
,

Qui consolalur nos

in

omni

tribulatione nostr

ut possimus et ipsi consolari eos qui in omni pressu-

ra sunt, per exbortaiionem qu exhorlamur et

ipsi

5.

Car mesure que


,

les souffrances

de Jsus-Christ

Deo.
5.

Quoniam

sieut

abundant passiones Christi

in no-

s'augmentent en nous nos consolations aussi s'augmentent par Jsus-Christ.

bis, ita et
6.

per Christum abundat consolatio nostra.


et

Siveautemtribulamur pro vestr exbortalionc

salute, sive

consolamur pro veslr consolatione, sive

exborlamurpro vestr exhortatiunc et salute, quse operatur loleranliam earumdem passionum (jiias et nos
,

que nous soyons affligs, c'est pour voet pour votre salut. Soit que nous soyons consols , c'est aussi pour votre consolation; soil que nous soyons encourags, c'est encore pour voire instruction et pour voire salut, qui s'accomplit dans la souffrance des mmes maux que nous soufG. Or, soit

tre instruction

patimur
7.

frons.
:

Ut spes nostra lirma


sicul socii

sit

pro vobis

scienles

qud

passionum

eslis, sic eritis

etconsola-

pour vous

ce qui nous donne une ferme confiance sachant qu'ainsi (pie vous avez pari aux , souffrances, vous aurez aussi part la consolation;
7. C'est

lionis;

Non enim volumus ignorare vos, fratres, de tribulatione nostra, qu lac! a est in Asi, quoniam
8.
,

supra

modum
Sed

grava li siiinus supra virtutem,

ita

ut

taederet nos etiam vivere.


9.
ipsi in

ne veux pas vous laisser ignorer, mes qui nous est survenue en Asie a t telle, que les maux dont nous nous sommes trouvs accabls ont t excessifs et au-dessus de n is forces, jusqu' nous rendre mme la vie ennuyeuse.
8.

Car

je

frres, l'affliction qui

nobismetipsis responsum mnrtis hain

buimus, ut non simus fidenles


qui suscitai mortuos
;

mmes
I

nobis. sed in Deo,

Mais nous avons entendu prononcer en nousl'arrt de notre mort, afin que nous ne mettions point notre conlianee en nous, mais en Dieu, qui ressuscite le morts.
9.

697

COMMENTAP.IA. CAP. L
10. Qui
;

698

in 10. Qui de tamis periculis nos eripuit et eruit;

quem
11.

speraraus quoniam et adhuc cripiet,

Adjuvantibus et vobis

in

oratione pronobis:
in

nt ex

multorum personis, ejus qu


Namgloria noslra luec
est

nohis est donai

nous a dlivrs d'un si grand pril qui nous en dlivre encore, et qui nous en dlivrera l'a venir, comme nous l'esprons de sa bont. 11. El les prires que vous ferez pour nous y contribueront aussi afin que la grce que nous avons
;
;

liouis, pcr milios gratia;


1-2.

aganlur pro
:

obis.

teslimonium con-

coulis et sincescientiae noslric, qtid in siniplicitale carnali, sed in gratia ritate Dei , et non in sapienti

Dei, conversai!

sumus
alia

in

hoc

mundo

abundanlis

autem ad
13.
cistis et

vos.

reue en considration de plusieurs, soit aussi reconnue par les actions de grces que plusieurs en rendront pour nous. 12. Car nous avons celle gloire, et notre conscience nous rend ce tmoignage, que i.ous nous sommes conduits dans ce monde, et surtout votre gard, dans la simplicit de cur, et dans la sincrit de Dieu, non avec la sagesse de la chair, mais dans la grce de
Dieu.
13. Je no vous cris que des choses dont vous reconnaisse/, la vrit en les lisant, cl j'espre qu' l'avenir vous connatrez entirement, li. Ainsi (pie vous avez dj reconnu en partie que nous sommes votre gloire, comme vous serez la ntre au jour de Notrc-Seigneur Jsus-Christ. 15. C'est, dans cette confiance que j'avais rsolu auparavant d'aller vous voir, afin que vous reussiez une sec.onde '-'.race. 10. Je voulais passer par chez vous en allant en Macdoine, revenir ensuite de Macdoine chez vous, et de l nie l'aire conduire par vous en Jude. 17. Ayant donc pour lors ce dessein, est-ce par inconstance que je ne l'ai point excut? Ou, quand je prends nne rsolution, cette rsolution n'csl-elle qu'humaine, et (rouve-l-on ainsi en moi le oui elle non? 18. Mais Dieu qui est vritable m'est tmoin qu'il n'y a point eu de on el de non dans la parole que je vous ai annonce. 19. Car Jsus-Christ, Fils de Dieu, qui vous a t prch par Oous , par moi, par Sylvain et par Timotbe, n'est pas tel <pie le oli cl le non se trouvent en
lui;
il

'

Non enim

scribimus vobis,

qum

qurc le-

cognovisUs; spero autem qud usqticin fincm


cognovislis nos

cognoscelis,
li. Sicut
ria et

ex parle, qud glo-

vestra sumus,

sicut ci vos noslra, in die Doniini

noslri Jesu Cliristi.

15. Et hc confidenti volui pris venire ad vos, ut

secundam gratiam uaberetis


1G. El per vos transire in

Macedoniam,

et iierm

Macedoni venire ad vos

el vobis deduci in Juj

daeam.

17

Cm ergohoc voluissem,
qu
cogilo,
el

nninquid levilaieusus
cogilo, ut

suin? aut
6it

secundm carnem

apud nie est


18. Fidelis

non?
fuit

autem Deus, quia sermo nosier, qui


est
illo

apud vos, non


19. Dei

est el non.

enim

Filius Jsus Christus, qui in vobis per

nos praedicalus est, per

me

et

Sylvanum,

el

Timo-

est trs- l'orme.

tbcum, non

fuit

est et non, sed est in

illo fuit.
illo

20. Quotquot enim promissiones Dei sunt in

est

ide et per ipsum

Amen Deo

ad gloriam no-

20. Car c'est en lui que toutes les promesses de Dieu ont leur vrit ; cl c'est par lui aussi qu'elles s'accomplissent toutes l'honneur de Dieu, et notre
gloire.

slram.

21. Qui autem confirmt nos vobiscum in Chrislo,


et qui unxit nos,

Deus;

22. Qui et signavit nos, et ddit pignus Spirits in

cordibus noslris.
25. Ego autem testem Deum invoco in animam meam, qud parcens vobis, non veni ultra Corintbum. Non quia dominamur (idei vestra; sed adju tores sumus gaudii veslri nam fide statis.
,

21. Or celui qui nous confirme et nous affermit avec vous dans la foi en Jsus-Christ, et qui nous a oints , c'est Dieu mme. 22. Et c'est lui aussi qui nous a marqu de son sceau, et qui pour gage nous a donn le Saint-Esprit dans nos curs. 23. Pour moi donc je prends Dieu tmoin, au pril de mon me, que c'est pour vous pargner, que je n'ai point encore t Corinlhe. Ce n'est pas que nous dominions sur voire loi mais nous lchons de contribuer votre joie, puisque vous demeurez fermes dans la foi.
,

ANALYS1S
Primo
univers
exoptul,
salutat,

non

Corinlliios lantiim

sed
et

et

omnes

animissibi concilianats,
satione.
ralcs

et in

parand mor su excusupra vires natu-

Acliai fidles,

quibus graliam

paeem

Tanta

fuit Itc perseculio, ut

fuerit,

ipse de vil desperaverit,

mori certus ; al

3.

Deo, Patri Domini nostri Jesu


et

Cliristi,

Palri

Deus illum morte


iiitm

eripuit, eripit, et eripiet, per oratioeis petit.

consequenter tnisericordiarum,
lationis aiictori, gratins agit,

omnis perfectw conso-

auxilium, quas ab

eb
:

quod illum

in

omnibus

y 12. Hune Dei prolectionem,


Deo, ubique
propositio,
liva
,

liasque Corintltiorum
et

suis afflictionibus ila consolelur

ut sicut in co abundant

preces sperat Paulus, quia simpliciler


et

sincre,

coram

pro Clirislo pussiones; sic


solutio.

et

abundet pcr Cliristum conactione

maxime

Corintlti conversatus est. II c


sincerilalis
:

Hcque graliarum

Paul us viam

sibi

Paulin

simplicilalis el

affirma-

parai ad excusundam sui apud Corinthios advnls dila-

basis est

ejusdem divi Pauli apologi

quia enim

tionem

sic

enim indicat qnbd maquis perseculiunibus


il

Corintltiis in Epislol prima, cap.

10, promiserat se ad

et periculis

iinpediius fuerit acdelentus.

eos

vcnturumjtocque promissum

distillerai, hinc

pseudo-

6. Affirmt

omniu sua
Militaient

el
et

tribulaliones,

et
,

consosicque

aposloli Pauluni calumniabantur quasi lvent et incon-

latioitcs,

ad cor uni

sululem cedere

slantcm in promissis
dicationibus.

et,

quod

pejtts erat

in suis

pr-

eorum benevolenliam
y
A-stii

captai.

Suani ergo

sinceritulcnt in

omnibus affirmai

8. Speciulis ipsis describit

ingnient

quant in
et in
et

Apostolus,

el

ut calumniamrefellal.'l" Fatelur juod sin-

pnssus

esl

persecutionem

sicque pergit

cer'e coluit el

promisit ire Corintltum, quod tamen

non

GOO
implcvit;
v.

IN EPIST.
|5, 10. 2"

H AH 'OliFVnilOS
veritalem, et Dei
ctivit;
et cl

700

Psntdoapostolorum calumniam

promhsionum adimpletionem prdi

inde iltalam, sibimetipsi obj'uit per qustionem.

Num-

quia
,

mid,

etc.,

v.

17.

5 Suspens,

el

lantsper dilai

prodigiis

Deus suas prdicaliones confirmavit tignis eumque verum Dei apostolum aulhentic
Stabilit
sic

morte ralione , suas niliilomins prdkationes vexas


constantes esse probal; <;uia, ut Dei
stolits,

declaravit Spirits sancli charismatibus.


V.

summe

veracisapo-

18, 19,

20,21,22, prdicationum suarum

veritalc;

prdicavit

quia Christum Filium Dei, lernam

V.

23, reddit

su mor rat'wnem.

PARAPHRASIS
1.

Paulus, per Dci voluntalem aposlolus Jesu (dni-

tos procurt;),

et

ob 'multos

coliala, mullis

etiam

sti, cl

Timotheus

lum
qui

propter fidem

luni

propter

graliarum aclione,
12.
lias

me
;

vice recolalur.

dignilalem, frater; Ecclesia Dei,quse csi Corinthi, et

preces

vestras,

hocque Dei per vesiras

omnibus

sanctis,

Cliristo

serviunt in univers;*

Achai, saliilcm dicunt.


2. Gratia et

conscientia

pax vobis detur, cl multiplicetur Deo

Paire nostro, et Domino nostro Jesu Cliristo.


3.

quod mea glorialio est, mea mibi lesiimonium reddit, qud ubitunique, et maxime apud \os, animo sinqiliei et sincero, quai Deo spectanlc, me gessi; non in sapienpreces auxilium spero
quia,
li

Benedicaur aclaudciur Deus, qui et Paler est


noslri Jesu Gliristi
,

carnali,

sed in

sapienli qu;e
est.
:

milii

per graliain

Domini

et ide in

nos patersumm

Sphiis sancli daia


l.

misericors, et Dons omnis ver atque perfect consolationis fous etauctor.


k.

Vos

ipsi

mini testes estis

non enim

alia

nuuc

scribo vobis,

qum

quie vos ipsi legislis.et cognovislis


:

Qui nos
cl

in oinni tribulatione nostr

consolatur,
qui in
reci-

ad hoc ut

nos

ipsi

possimus eps consolari,

me apud vos conversatione eumdem me sein per videbitis.


in

spero autem qud

qucumquc sunt
fundcnlcs.
5.

angnsli, per

eam quam

Deo

11. Sicut de facto pars, saltem aliqua,

veslrmjam

piinus consolationcm, illam in affliclorum corda rc-

cognovil
gloriari

me

lalcin

es>c
sicut

ut
et

de me, doctore vestro,

possitis,

ego de vobis, discipulis

Qilia, sicut

abundant tribulationes
ita cl

quas pro

meis, gloriabor in die judicii.


15.

Christo patimur;

abundat consolalio, qu per

Confisus de hoc vestro

in

me

afcctu

antebc

Chrislum fruimur.
G.

sincre volui ad vos veniro, ut


;

geminatum

mcbenein

Sive autem affligimur, id vobis utile


et

id

enim ad

ficium baberelis.
16.

veslram cxhorlalioneni

salntcm eedit,

quatens

Slalueram enim per vos transire, iturus


et

Ma-

nostro cxeni])lo vos Dcus borlatur ad tribulationes


fortiter ferehdas,

cedoniam,

iterm Macedoni ad vos redire, et


in

quibus ad salulem perveniatis

sive

apud vos peimancre; vobis postea


ducendus.
17.
I

Judxain de-

consolationibus aflicimur; id ad vestram etiara conso-

Jaiionem conl'ert; quia, ut dixi v. 4, ide nos consolalur Deus, ut consolationcm

Cm

ergo

id

rvera voluerim, et lamen de fa;

noslram vobis refundaDeo,


id pariter

cto non prstilerim


et inconstans
;

numquid propterea
qu;r.

levis

sum,
ea

mus

sive iniiis excitamur

ad veI

aul

numquid

facere

cogilo,
:

slram salulem cedit; quia bine aptiores reddiimir ad


vos exhorlandos ad salulem. Qu33
leranliam
Sloli 7.
efiieit
,

animo

carnali, et

mea quxrens
de

delibero

bineque

in vobis toet

unum
men,

dieo. aliud facio?


sit

earmndem tribulationum quas

nos apo-

18. Quidquid
el

me

de quo postea
:

fidelis la-

patimur.

summe

verax est Deus

ide
est

Evangelium

Propter quod spes,

quam de

vcslr salute con:

ejns,

quod apud vos prLedieavimus,


Etenim Jsus Christus

veium, et
Sylas

cepimus, firmior redditur ac securior

constans, mulationi non obnoxium, aut falsilati.


19.
,

Quia scimus quod sicut affliclionum nostraram participes eslis; ita erilis terni solatii.
8.

quem ego,
;

et

Timollieus inter vos prdicavimus

Dci Filius est, et

Nolo vos
in

fralres, ignorare tribulationem,

qu

veritas ipsa; ide ejus

Evangelium conlradictioni non


est.
sit

nobis

Asi contigit. Scitote ergo quoniam excessive

obnoxium, sed constans veritas


20.
lia

affliclionum pondre pressj sumus, cl graviore

qum

verus esl Jsus Clirislus, Dei Filius, ut


Dei promissionum
veritas
et

sustiuerent vires humanai;


diosa.
9.

ita ut vit;

nobis essel t-

omnium
gloria.

coniplemcn

tum. Ide per jpsum Deo credimus, qud noslra csi

Sed

et lanla fuit periculi

magniludo, ut animus
:

nosler ints idicaret nos cerlo morituros


perniisit

cl

hoc

ita

21. Deus

aulem

esl,

qui nos inter vos confirmai

Deus, ut lanlis erepii periculis, discamus


nobis fidere, sed
in

os el in Cliristo minislros; ipse est et qui

non non

in

)eo solo

qui

cm

voit,

nos unxil Spirilu suo;


22. Qui
ddit in
el

mortis

lanlm periculo

librai, sed et

mortuos

nos sigpavit per sua cbarismala.

et

qui

suscitai ad vitam.
10.

cordibus noslris Spirilum sanclum, rrhabo-

Rvera ipse

est, qui

nos de lanlis morlis peri-

ni'in

proniissionnm suarum.

culis eripil; ipse est qui et

nunc eruit; spero aulem

23.
lestent

Jam

ut dilalionis

mesc vobis reddam rationem

qiid cl

adbuc

eripiel in fuluro.

invoco Deum, volens ut

me

puniat,

si

fallo

11. Si per vestrasad

Dcum

preces, adjuvelis, idque

ide

nondm

veni Corinthum, veslri causa, ne seve-

pelo ut donuin Dei, scilicet salus mea, mibi per mul-

rilale aposlolic

cogrer

uti.

701
2i.

COMMENTAIS. CAP.
Non qud ob fulcm vcslram velimus
in

I.

702
c firmi
estis.

vos do-

quippc qui

statis in fide, et in

minari; sed quia voluinus gaudio vestro cooperari,

COMMENTARTA.
Vers.
in

1.

Paui.es apostolus Jf.su Ciiristi... Yidc


initio

*:

juslili,

qu ex

nostro, id est,

de pcccalis noslris
ujlio-

hoc prominm dicta

prima: ad Corintliios,

Sfimit originem.

Hinc Deus non dicitur paier

ac spcciatim, qud
lats, et

Dei voluntas debeat esse apostopotesiatis origo.

nis,

pater justitine. Deus est Pater misericoriarm


infinitap.

omnis ccclesiasticx

quare? quia misericordia: Domini multx,


Miseri
nostrac
in fini ta:.

Et Timotheus erater. Recens


qu miserai illum Apostolus,

Corintbo vcdierat,

mult;c

quidem

at

misericordia:

ul in

prima Epislol,

Domini
ciuiu.

Hinc misericordia superexaltat judiin

cap. 16, v. 10. Hinc nolus erat et chartis Corinlliiis,

Sed ab postolo disce, qud Deus


Deus; quia Deus
Pater

nos

sil

quibus virtulis sua: experienjtiam dedcrat, ait divus

summ
nostri

misericors cl misericordiurum Pater, omnisque


et
est

Chrysostomus

et

Tlioophylactus

et ijle

Paulus

il-

consolationis

Domini

lum

sibi juugil in salulalione.


0'' -E

Jesu Christi; qui pro nobis moriens lacrymis et

EcCLESI.E DET,

TST OJUNTW;, ..uMOMMBlS SAN-

clamore valido precatus esl Ptre mi.sericordiam.

ctis, id est, christianis. Christian)


,

Cur autem

sancti voentur

Hinc ergo disce


Clirisli

per Christum, et ob Ghristum, per


,

vide initio primai Epislol ad Corintliios;

lacrymas

per Christi sanguinem pro

le efu-

gui sont in oniveksa Aciiaia. Corinlliiis crai

Achai

sum, petere misericordiam.


Vers. 4.
lons nos.

metropolis; Achaia aulem pars Gracia1.. Quia omni-

Qui co.nsolatur
in

nos.... Gra:c., conso-

bus

illis

communes

erant

morbi

communem

illis

Laudelur, inquam, Deus omnis et intgra:

scribit Epistolam,

qu omnibus medeaiur.

consolationis auctor; e
lationc

qud nos omni ver consonoslris affliclionibus.

Vers. 2.

Gratia vobis et pax... Supple delur


principium omnium boiiorum,c/ pax, omnium bonornm ullimum et finis,

cumult

omnibus

et niultiplicctur

Gratia,

id esl,

rcterna sciliect
et

'

consequenter extera bona inter ulrumque con-

Ut possimus et ipsi... ad hoc ut el nos ipsi possimus eos consolari, qui in qiicumque sunl angusti. Per exhortationem, id est, per conslalionem; npmen Grxcum, na.pa.Alfci exhortationem significat
,

tenta.
et

Ecce

bona

chrjstiano

desideranda

gratia

et

conslalionem. Hinc noster inlerpres verlit ex-

pax.

horialioncm, et ben, quia cohsolalio divina est et

A Deo Ptre
nium
lonleni
,

nostro,

id est,

tot sapetissim
j

exhorlalio.

Ut possimus ergo quoscumque

affliclos

Trinilaie, quaj est Pater noster.

Ecce bonor uni om,

consolari per

eam conslalionem, quam


scilicet

Deo rerefun-

et causant clicienlcm

qu omne bo-

c'pimus,
dentes.
I

illam

in

alllictorum corda

num

procedil.

Et Domino Jesu Christo. Ecce Mediatorem, per quem omnia causamque meriloriam grati et pacis.
;

Observntio moralis.

Hic mirare 1 Apo'stoli humilitatem, qui

niliil sibi

Vide dicta
Vers.
et
5.

in

Epislol ad

Rom., cap.
gratis:

1, v. 7.
'

Deo, pro semetipso dari putat, sed pro


propter alios
esse crdit.
,

aliis;

quique

Bejedictus Df.is, id est, bencdicalur


,

Deum

sibi

bonum

et

consolatorcm

laudelur Deus

ei(|iie

aga.ntur

nostrum
ait

Omnia sua

refcrl nd Ecclesire iitilitalem.


:

enim, benedicere, esl bonuni recognoscerc ,

divus

Mirare 2
rinthiis

et

sanctam Apostoli artem


;

promiserat Co-

Thomas.
inquam, qui
iJ

ad eos se venturiim
ne
propterca

et

quia dislulit proniis-

Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi. Dchs, esl Pater Domini nostri Jesu Christi el
in

sum,
sibi

limet

doeant Corinlhii, quasi


;

fucrint aliis ab Apostolo poslpositi

liine

mira arte hic

o Pater

nos misericordissimus.
id est,

viam part, ad excusandam adventssui mc'ram.


glori.T
,

Pater misericorui arum,


;uo miserationcs
,

summ

misericors,
1

Siqnidem hujusmodi divina


galionis vice

prdicatm
).

pur-

laflqum fouie profluunt, maait

apud um

est

ait

Chrysostomus.

nalque misericordia,

Theodorelus.
id est,

Per

liane

enim graliarum aclionem, indicat qud


,

Deus totius consolationis,


],
!

omnis ycr

et

magna

fuerint pericula

quse ipsu'm
agit.

inhbuerint, ci

t;e

consolationis auctor.

Deus

est ver Pater

mi-

quibus

liberalus

gralias

Theophylacins.
siioi-

sericordkc. Quare? quia

de suo bonus, misericorvisceribus ef'undit


est
,

Hinc autem disce qud Deus sanctos quidem

diam

in

nos, quasi de suis


parit.

et

non semper prseservat, aut


in suis afflictionibus

librt 5

malis; sed eos


la

gratiam es seipso

Secs

de

uliione

et

semper consoalur; corum cor

Vers.
Stolus, uti

1.

Paulus apostolus Jesu


et

Christi ver volun-

lalem Dei,

inwlheus frler. VraUr, id eut, eoapoPapa episcops, epjgcopus canouicos, ab-

Jesu Christ Benedictus sil Deus, idest, laudetiir nobis Deus propier opra sua' bonilalis erga nos exllibite.

bae monachos francs vpeant. l'cclesiiu Dei, qu est Coriiithi, eutn omnibus snnclis qui sunl in univers Achai;'qu\& CorintJius A< !.:ii;:: metropolis erat , ad quam ejeleri cjusdcni pro\ inciu; (onllmljanl. \ rr.-. -2. Gratia. vobis et pax Deo Ptre nosiro , etc., subaudi, multipjicelur. Yi us. . lienedielus Deus et Pater Domini nostri

Pater misericordiurum (misericordissimus)


totius consolationis,

el

Deus

Qui comotatur nos in omni tribnlntioiic iim et socios EvangeJii nu il ei| a sj dicerct, cniisolaUir noster. Etenijn propriiiin esl eloct ni..,, in ses lu Lnbulalionis non relin(jiii sine l'elrigerio consolationis divina'.
\ia,s.
i.

omnis

consblaiii nis.

nostr. 'os intellij


,

( pOHtntU

et

tuai consolari eos, qui

in

omni prs

705
sic

IN EPIST.
ints

II.

AD C0R1NTH1OS.
ardentis,

:o i
cruce liberari peiimus.

roborando

ut et alios ipsi possint con-

qum

Deus

sola ri.

bone
exprimit Apostolus, dicens, qui consodixit,

Hc omnia
lalur nos...

Deus

tolius consolalionis,

Deus misericors! Pater misericordi aiuin et da mihi virtulem sancta;

Non

qui

non

sinit

nos

affligi,

hoc

crucis agnoscerc, ut

enim

tnni Dei

polcntiam dclart, tum eorum quicala-

c gaudeam.

eam diligam,cam desiderem, Verset cleslis consolalionis fon

mitalibus preuuinlur palientiam auget, et consequenter gloriani, ait D.

mater

gloria;, scala paradisi; iniiialio

ad alternant bea-

Chrysostomus. Sed

dixit, qui

con-

titudinem.

solaur nos in om.m...,

non

in

hc autill tantm, sed


est ergo nova;
liberari
;

Vers.

G.

Sive autem tribi/lamur...


Notandum
sint

In h< c lexlu
;>as-

inomni; idem D. Chrysostomus. Hc


legis g^atia,

notandum

1"

qud consolamur et exhortmes


2"

non malis pr;eservari, aut


Testamenio
liebal siup; sed

siv sumi debeant, ut olim usurpabanlur ;

qud autem qud


in

quod

in veteri

inmalis

passiva sint, patel ex Grxco.

interna consolalione, fortes reddi nique constanles.

Gneco

et in Syriaco

duo lantm

me.mbrn,

scili-

Hoc discrimen nobis


crucc

indicavit

ipse Chrislus, in

ect, sive tribulamur... sive consolamur...


sive exliortamur
:

Dcvst autem,

pendens,
:

et

Palri suo

per os prnphcLe diet ti-

et

cum fundamento; cm unicumsit


alteri

cens

In

le
;

speraverunt patres uostri, speraverunt

verbum

in

Grco

significans et consolamur et exhorta-

bersti eos

ad

te

clamaverunt

cl suivi [acti

sunt.

Eccc
divi-

mur. Vel ergo, per scribas, unuoi


vel noster interpres voluil

addilum

est

patrinreharum et antiquorum sanclorum malis


nits liberationem.

Ego autan sum vermis


et abjectio

et

non liomo,

opprobrium hominum

ptebis.

Ecce Christi

ulramque verbi mtpaxliu, significalionem exprimere. Notandum 3 quod paul aliter conslruunlur hi duo versus sexlus et septimus
in Grjeco, cl

dereliclionem in doioribus et opprobriis. Sed ecce doloruni et


(

apud divum Cbrysoslomum, Theodoresic legil


:

pprobrioi'uin sanctificaiionem, et quasi dei-

tum, Theophylaclum. D. Chrysostomus

Sive

fieationem, in person Cliristi.


sliani in doioribus et opprobriis

El ecce solidam chriconsolationem. Chri-

autem tribulamur, pro vestr consolalione


operatur in loleranli

et sainte, et

qu
nos

earumdem passionum, quas


el salute, scienles

sto

Deo sum

similis,

sum conformis; communico


robur
Chi
i-

palimur;

et

spes noslra firma est

pro vobis. Sive con-

Cbrisli passionibus. et consolalio interna.


stus.

llinc gaudiuni; bine vis,

solamur, pro vestr consolalione


sicut estis socii

quod

Dm

patior,

sum quod

fuit

passionum,

ila

erilis

consolationis.

Sed

Sum

vir

dolorum, sicutet Christus. Opprobrium


sicut et Christus.

melior estnostrx Vulgatae conslruclio,

quam

serval

sum hominum

Communicantes ergo

eliam Syriaca et Arabica versio ;


in

sensusque

est, qui

Christi passionibus, (jaudete, i Pet.,v.l5.

Exquo Deus

paraphrasi exprimitur
etc.

Sive affligimur,

id vobis

pro nobis passus est, honorilicum est, lselum est pli

utile,

Vide paraphrasim. Magislrorum

exempta
etc.

pro Deo.

Ex quo Deus
Deo
pli.

pro nobis vir dolorum factus


est,

sunt discipulorum hortamenta.


afficimur, id eliam

Sive consolaiionibus

est, honorilicum est,


senlire, pro
in sua

sanclum

divinum estdolere,
sed et eis vim
chrislianos.

advestram consolationem conferl,

Dolores et opprobria Chrislus


;

Vide paraphrasim. Sive exiiortaml'r, id


est, sive iiils

person consecravit, deificavit

cxcitamur et

ddit sanclificandi,

deificandi patientes

confortamur Deo,
dit
;

Cm

itaque

communicamus
,

Christi passionibus, op-

advestram saluiem cequia per hoc apliores reddimur ad vos horlanid pariler

probriis et doioribus

gaudeamus; non liberationem

dos et excilandos ad saluiem.


Ql.e operatur...

passione, non descensum cruce petamus, sed graliam chrislianam, qu roborali libenter paliamur.

Grxc,

e/fecta, id est, quae veslra

salus efficitur per tolerantiam, etc. D. Chrysostomus

Vers.

5.

Qeoniam sicut abundaist passiones

qu

efficitur in loleranli, elc.

Notai expresse qud

Christi, id est, quas proChristo palimur; ita et per

Paulusnon

dixit, qua; effieit,

sed qu

efficitur.

Juxla
.,

ClIRISTLM ABUNDAT CONSOLATIO NOSTRA. Qui prO CllrislO


aflligitur,

noslram Vulgalam, qu operatur tolerantiam.


salus, vobis sperala, vos

(ju.c

per Chrislum roboratur et


recipit,
afflictioni

divino auxilio
:

animt ad ferendas tribn-

consolationem

proportionatam

lalionessimiles eis, quas nos apostoli palimur. Saisis


ergoefficit tolerantiam tribulalionum, ut causa final;-,
sicut, v.g., sanitas sperala cfiicil

qu major passio, e major


rat, crucis

est consolalio.

Hoc novependens

amator B. Andras, qui

in cruce

sumplionem amans

Deum

orabat, ne sinereteum cruce separari; quia,

mediciiKC.

inquiebat,

virtulem sanclae crucis agnovi. Sed heu


et

Vers.
thiop.,

7.

Ut,

Grc,

*ai,

et.

Syr.

Arab., .E-

hoc ignoramus plerique, qui pli timemus,

nihil

et.

sur sunt, per exliortalioncm, qu exliortamur cl ipsi Qui non est consolatus, Deo. Et dicat S. Thomas nescit consolari. Quoniam sicut abundant passiones ChriVers. 5. sti in nobis. Passiones Christi vocat quas pro Chrislo palimur; ita Ambrosius ; q. d. Ne despondeas animum, quisquis paleris afflictiones et mala, quia quantum exubrant mala, lantm exubrant consolaliones. Ita et per Christian abundal consolalio noslra. Pro
:

Tribulationes palimur ut cl salute, q. d. vos consolemur et salvemus, et ut palienii nosti spe in Deum, ejusque consolalione vos animemus ad afflictiones nobiscum pro fide forliter ferendas. lia
hortatione
:
,

Ambrosius.
Sive consolamur pro vestr consolalione, sive exliortamur pro vestr exhortalione el salute. Qu operatur passionum quas et nos palitolerantiam earumdem mur. Qu (sciiicet salus, quasi finis exoptalus) ope,

magnitudine passionum, eliam consolationis maleriam


et ellectum subministral.

ratur tolerantiam.

Vers.

(i.

Sive

Vers.
inquil,

7.

Ut spes noslra firma silpro


et

vobis.

Spem,
id

uulem tribulamur pro veslr ex-

firmam

cerlam animo cepi pro vobis,

70j

l.OMMENTARlA. CAP.
spes nostra firma... propter quod, scilicet, quia nos patimini; ide spes, quam de vestr sa-

I.

70b'
ipsi
in

Et
inte

Vers.

9.

Sed

nobismetipsis

responsum.

sicut el

Grc,

drcrctum. Syr., sententiam; D. Cbrysostomus,

concepimus, Grmior ac securior redditur.


scimus enira quod sicut
socii

sentenliam, judicium, expectationem morlis..., id est,

Scientf.s, id est,

pas-

prx magnitudine
ros.

periculi,

animus noster, quasi reseramus, ac


est.

sionum estis,

sic erilis et

bcatiludinis. Nota, scientes,


si

pondendo, dictabat, seu judicabal nos cert moriluSicque


in

scimus. Scientia est certa et evidens, quod

passio-

eodem

slalu

illi,

quibus

num
cii.

socii

simus, et scternsc consolationis erimus soObservalio moralis.

mortis sententia pronuntiata

Extremum
id
est,

expecla-

bamusmomentum.

Ut
consolatio! Affli-

non simus fidentes

in nobis,

ut tantis
;

Quanta hinc animaclio

l'uleli

afllictae

erepti periculis discamus

non

in

nobis fidere

sed in

semcn

est

bealitudinis,

arrha glori, cerlitudo

Deo

qui suscitt mortuos. Grc., sed in


;

Deo

excitante

est consolationis futur.

Salus alterna per tribulalioTribulalio


efficit

mortuos

sed in Deo solo, qui non periculis tantum

num

toleranliani efficitur.

salutem,

mortis librt, sed et ab ips morte. Nos quasi suscilavit morluis.

rectque dueit ad bealitudinem. Quid crgo anima: tribulatae f.iciendum? Deo salutem illius operanti subdalnr
sin.it,
:

Vers. 10.

sesc sub Dei polenti


lict

manu

bumiliet

se duci
il-

de tant morte. Vide paraphrasim.

rpugnante natur, qu Deus salvalor


ducil. Audiat illum ints dicentem
et veni, sequere
glorire.

Vers. 11.

Qui de tantis periculis. Graec, qui Adjuvantibus et vobis oratione...


in

lain po.-lse
toile
ris

sibi,

id est, si per vestras ad

crucem tuam,

me,

si

socius fue-

ut ex multorum personis... Id vobis peto ut donum Dei,


adjuvelis,

Deum preces

passionum, socius cris et


et

Crus ad bealituchristiana

Grc.,

illa in

nos donatio (scilicet incolumitas) mini


;

dinem recta
et tranquille

secura

via.

Firmiter ergo, secur

per multos procurata

vel propter

multos collat

bealitudinem

speret anima

multis gratiarum actione,

me

vice,

meoquc nomine
ita et

patiens christian.

reeolalur

duplex ergo potest esse sensus. Primus, ut

Vers. 8.
cat

Non

enim volumus... Specialis expliet qua: Corinthiis

sicut fuit per

multos procuratum donum

per

mala,

quai recens passus est,


;

multos de eo gratis? reddantur. Secundus, ut sicut


propter multos mihi collatum est beneficium, multos,
ita

nondiun erant nota


explic.it, et

sicque et semelipsum Corinthiis


sibi

per

Coriuibiorum animos
:

concilit,
est

lioc.

meo nomine,
milita?,

recolatur, seu, ut ail Chrysosto-

in eos eharitatis indicio


aliis

signum enim amoris


Nolo vos
,

sua

mus, ul mult

facis (seu personne) gratias

agant Deo,

confidenter declarare.

fralres mei,
in Asi,

quandoquidem
in

quoque graliam acceperunt. Et


ncc propter
sicut
se, putal

ignorare tribulationem
et,

quic nobis contigit

ulerque sensus Paulini cordis humiiilatem prodit. 1

ut pulaur, Epliesi. Creditur

enim qud loquatur

hoc quod nec


2 in co
ita

se,

ob'ci

;::i

de perseculione Demctrio cxcilal, de qu Act. 19.

donum;
oblinuit;

qud

nec

ipse,

nec propter S3

Quonum supra modum. Grxc, ;<0'7tj5S//)v, secundm exsuperanliam, per excessum. Excessive gravati
sumus, pondre
qu.e pr;e gravi
tribulationis,

nec putat se dignum, qui gratiarum ac-

tiouein reddat. Disce, hinc, quisquis sis,

quod alionun

non secs ac navis,


ait

precibus indiges
I

cm

ipse Paulus Corinthiorum prealiis

quodam onerc demergitur,


id

D.

cibus

indiguerit.
;

Disce el hinc pro

humililer
gratias
;

Chrysostomus.

orare
est,

et

pro bcneliciis eis

Deo

collatis,

Supra virtutem,
nulla virlus

humanam

potentiam

seu

agere.

Utrumque D. Chrysoslomus

fus docet
et

sic

humana tantum pondus

ferre potest, in

enim, inquil, el mandalum cxplcmus,

ad charila-

vil ,nisi Dei grali suffulcialur.

tcm incilamur.
Vers. 12.

Ita ut t.edf.ret nos... tanto pondre pressos, viverb.

Nam cloria
illa

nostra..., quasi dicerel,

Idem

dixit Job.,

c.

10

Tdel animant tneam


nos etiam vivere,
vil. Syr.,

hoc spero. Vide paraphrasim. Quia ubi conscientiam

mite nica!.

Grc,

ita ut perdubilare

meam
mea

consulo,

mihi leslimonium reddit, quod est

id est, ita ut vald

dubilarcmus de

adeo ut
despe-

glorialio,
in

meumque gaudium.
simplici, recto el sinccro

vita nostra proj> dissolverelur.

Erasmus,

ita ut

Quod

simplicitate cordis et sinceritate Dei.

raremus de salute noslr.


est,

Nimirm, qud animo


:

me

de consolatione et salule vestr

idque propter
vos, fratres,
est in

communicalionem passionum.
Vers. 8.
de Iribtilatione nostra,

Son enim volumus ignorare


qu
(tribulalio)

ade ut non sperarem me supervicturum. Ul non simus fidentes in nobis, sed in Deo. El dicere cum prophel Oculi mei semper ad Domimortis habuimus
,
:

fada

Asi.

num, Psal. 24.


Vers. 10.
tantis periculis

Ephcsi Demetrio argenlario Diana?, qui seditionem populi contra Paulum excitavit, qu pen oppressus fuil Paulus, Act. 19; iia S. Thomas. Quoniam supra modum gravati sumus supra virtutem, oc est, supra \ircs nalurse et corporis, non gratia el an mi nam ope gratis, invitto animo, iribulatic!

hanc Paulus perlulil et superavit. Ita ut tderet vos etiam vivere. Non absurde potest intelligi tcedium vila: passus Aposlolus ob gravitatem afflictionis. Nam et bcatus Job inier adversa dixit tdel animant
ii

'in

vit

me, cap. 10. >ers. 9. Sed

ipsi

in

nobismetipsis

responsum

Qui suscitai mortuos : qui (Deus) de nos eripuit et eruit , ex tali tantque morte, id est, mortis periculis lam palentibus el evidentibus. Ita Theophyl. In quem speramus, quoniam et adliuc eripiel. In quo spcm lirmain collocatam habcmus , qud el deinceps erepturus sit, scilicet malis adhuc obvenluris. Adjuvantibus et vobis in oratione pro Vers. H. nobis, etc., id est, pro dono in nos collato grati agantur per multos pro nobis. Namgloria nostra he est, leslimonium Vers. 12. conscxenti noslr. Sensus : Id de quo glorior et in

707
gessi, quasi speclantc Dco,

IN EPIST.

Il

AD CORINTHIOS
babuistis aposlolum,

708

Non
..iidos.

insai'ie.mia carnali. Pril obtrectatores suos,

tam intgre, apud vos couver satum, tam sincre de vestr saluie sollieitum. Sicut
vicissira, in die judicii.

hypocriias, el cloquenli, scu scculai sapienli lur-

de vobis discipulis meis, gloriabor


in

Suos hic discipuos

codein secumor-

Sed

in

gkatia, id est, cuiii Dei grali el per Dei

<J

collocat, ait Theodorelus.

Ubique eos rerum omsalutis,

graliam et per Spirils saueli charismala. In sapienli qua: niilii

nium sucios adhibei, con&olalioins, passionis


supra, v.
(;.

per Spirilum saiittinn data est;

in signis

Eodem modo

nie et gloria:

gloriavestra

et prodigiis,

qu

Dei grali fuernnt,

ail

Theophjla-

sumus,

el

vos noslra, divus Cbrysoslomus.

ctus.
In

Vers. 15.

El

iiac

confidentia

voi.lj...
,

hactens
quia

hoc m un do,
;

id esl,

ubieumque, abundantius apud


vos, Corinlliii. Naro et siet

in

plurali
,

loculus esl; nunc in singulari

moet

vos...

at

maxime apud

ram

quasi

culpam excusai.

Ilc spe

el confidentia

gna

et miracula

apud vos edidimus,

Guram,

dili-

frelus, scilicet confisus

de vestro in

me

affeetu

de

gentiamque majorera adhibuimus; vitamque ab oinni


reprehensione alinant,

veslroin virlute proficiendi desiderio.


Pries... id est, antebc,

VeRS.15.

Non EN1M
vel

ait

D.brysost.
SCBIBISIUS VOBIS,
Gi'.i:c.,

cm priorem nieam

Epi-

Al.IA

Ul'AM

stolam seriberem

rvera et non ct voi.lj ad vos


id C'Sl, Ut

qUjE legistis et cognovisiis.

qum

tju lgi-

VENIRE, Il SECI SDAMGRATIAHHABERETIS,


plex nie beneficium haberelis.

du-

ste aut

el agnoscitis.

Syr.,

qum quee

scilis et agnoscitis.

Arab., leaislU

cognovisiis.

Quia de se magnifie
dixit,
alia

meum

ad vos transilum

Primum, scilicet per secundum, per meum ad

locutusest, sibique ipsi


stes

leslimomum

ipsos le-

producit;

D.

Chrysosl.

Non

iiuuc

vobis

vos reditum. Hoc explicat versiculus sequens. Vers. 1C. Et per vos transire ;... volui per vos

scribo,de
saiionc;
jneis

me qum

simplii el sincer

ubieumque convercl perspi-

transire ilurus in

Macedoniam. Hic Iransilus non


xptv, vel

fuis-

quai vos ipsi legisliset cognovisiis in

set sine aliqu gratis spiritualis imperlitione.

apud vos acliouibus. Noium est vobis

cal beneficium, graliam


y?.yj.<,

Hoc vusecundum aiios

cuuni,

qum
:

simpliciler
el

el sincre

apud vos fuerim


pote*

gaudiuni, ob pneseuliani Aposloli.

conversalus
slis.

de bue vos

ipsi niihi lesles esse

Et iterum

a Macedonia;... el ilerra Macedoni


et

ad vos redire volui,

apud vos diuiis permanere,


et

et

Spero autem, qud eumdem


scilicet,

me semper

videbilis,

faisan biemarc, cap. 16. Prinue Epistol; ecce itera-

cm ad

vos veaero

:datspem eosvidendi.
el de fa-

lum

et

majus beneficium

gaudium.

Vers. 14.
cto

Sicct et cognovistis... sicut


id
esl,

Et a
dajam

vobis deduci... el bine, seu Coriutlio in Ju,

nun cognovisiis.
sallem
alii|iii,

ire volui

ab aliquibus vobis

itineris

mei

Ex parte,

si

non onines.

comitilitis, illuc

Pungit eos, quia non oinues. Sicut ergo sallem pars


aliqua vestrmjamcognovit,

Vers

17.

deducendus.

Cl.m

ergo hoc voluissem,...

id est,

cm

mclalem

esse, ut

de

me

doctore vestro, gloriari possitis; scilicet, quia laleni

ergo hoc rever cl sincre voluerim, el tamen de facto non adimpleverim.


Qu'ol gloria vestra

quo confido coram Deo teslimonium est conscienlke me; q. d. Propicrea spero me liberaium h'i Deo c pressuris qua1 niibi adluie instant; quia ben mibi conscius suin, ac de eo gloriari possum apud vos.
,

sumus.

Quemadmodiim
,

et

ii

parle de
gloria

me cognoi istis, et persuasum habetis, qudsim sive glorialio veslra; hoc est qud ex me sit
glriandi

jam ex

vobis

materia

nemp quod

nacli

sitis

Quod in simplicilaie corclis et sincerit'ale ! ,i. Dicit suam conscientiam sibi lestari, qud simplii, recto et sincero animo, qui Dco judice probelur, conversalus sit. Sinccrilas aulem ipsam intenlionem ic,

talem aposwlum tamqae sincerum Evaugelii pnedicatorem, qui non sua quaerat, sed tanUini ea MB Jesu Christi sunt ac vestrae salmis.
^

Sicut et vos noslra, in die


N ers. lo.

Domini

noslri Jesu Christi.


estis.

clifieat.

Et vos noslra,
in

Kl non

sapienli carnedi.
,

Non liuman

phi aut eloquenli prsedicavi caci, ac spiritu divino. Sapienliam carnalem

philososed grali, zelo, effiintelligit

scilicet gloria
'

scu glorialio,

Et

laie

confidentia voil pris ventre ad

eam quam

priore Epistol vocavit humanam, et seculi sapienli , id esl, bumano studio atipie ingenio comparalam, cujusmodi fuit sapienli pbilosoplioium.
in

hoc est: Ut ex secundo incoadvenlu secundain acciperetis graliam, qui dudui accepistis priinam, qilando prihlm isluc vniens ad fidem vos converti.
vos, oie.,

bujus mundi

et

Graliam intelligit spirituale beneficium ad veram pietalem pertinen.s, uli sunt fides, spes. charilas cucle;

rque

cliristian
l(i,

Sed in grali Dei conversali sumus in hoc mundo. Graliam Dei diecic videlur grtilam ac poicntem Dei cpenUionem, tam in sigms exlerioribus miraculorum qua: per cum Deus faciebal , qum in occullo tractu plurimurum ad credendum Evangelio per ipsum pnedicaio.

i\,s transire in Macedoniam Cm ergo hoc (vnire scilicet ad vos) voluissem (ne tamen id prasiilerim), numquid levitale usus

Ners.

17.

vinuies, El per

et

carum

incienienia.

sum ? Wumquid volens ac


tamen poslea non
tarnem
cogito.
Ceci,

leviler ac

sialuns illud facere, quod lemer illud volui?

Aut quai cogito (qu) delilicro, siatuo)

secundum

Abundantis autem ad vos, vel apud vos. Non enitn alfa scribimus vobis, qum Vers. 15. qua' legistis, cl cognovistis. Sensus:Non sunt vana quse scribo de reel el sincer me apud vos eonversatione vos ipsi mihi lesles cslis. Vers. 14. Sicut el cognovistis nos ex parte. Addcns ex parte, perslringil Corinlhios, qud plus salis auscul-

Secundum carnem cogilare est cogitaremore homimim carualium, id esl, in cogilaiionibus suis ac sludiis ohsequi caruati cuipiam affeclui, velut avariti, ambitionis, aul consequendi cujuscum-

tantes aanulis el oblrcclaloribus Pauli, minus adbc ben el bonorific de suo aposiolo sentirent.

que commodi lehiporalis. il sit apud me tst et Non? Il in promissis insiahi ul modo aflirmein me ad vos \cnlis sim el vanus lurum,mod revoeem, el negein, uli iueri facere &u lent, lia Ansclmus.
,

709

COaIMENTARIA. CAP.
II

i.

710

id est, numquid FS'uMQUIfl LEV1TATE USUS Sl'M et proplerea dici potest qud sim levs cl inconsians

iradiclioni subjacer poiest; sed constans, invariabilis

et oeterna

veritas

est.

Ergo nostra de Christo,

inendax

celcrn veritate, pradicatio, cl qtiam, ut Cliristi legaCOGITfl lacre, ca

Alt que
bilis

animo

carnali, cl
fit

mea
alfir-

tus vobis aununliavi, vera, constans, infailibilis est.

cominoda quaerens delibero? Ilincquc


sim, idem
,

qud
;

insia-

TERS. 20.

QUOTQUOT ENIM PROMISSIONES... Tcilia


qux confirmai
inlentuin
, ;

modo
,

volens,
vel

mans
ciens.

nunc negans

modo nolcns unum dicens cl

mine

hic ratio continetur,


cet,

scili-

allermn fa-

veras esse suas de Christo praedicationes


explicat

cl si-

Apostolo calumniabantur ex pseudoaposloli, et, quod pejus et maliliosius erat, cuin in suis lie prteris Pauli inconslanli, inferebant

Hoc de

veritatis

mul

secundam rationcm allatam. Sed anlea


legi.

nolo bunc versum varie


pTomissones Dei, in

Grc.
el

quotquot enim

Mo

ctiam

in

Mo Amen, Deo

ad

suis

prxdicationibus constantiorem promissis. Ide divinus Aposlolus


lisper, ac

non esse, qum


,

in

gtoriam per nos; id est, quotquot Deo promissa sunt


in veteri

dilata

lan-

Testamento, ha;c

in Christo

complta sunt.
iilo

suspens sue mo, ac mulalionis excusarfutt

Etiam

cl

Amen, idem

significatif.

Itaque in

sunt

lione,

primm

calumniam de

suis

hanc adversariorum suorum prxdicationibus; quas veras el

etiam et

Amen,

id est, vera sunt, iniplela sunt.


sil

Deo ad

gloriam, per nos, ut Deo


nisterium. Syrus.
:

gloria, per

nostrum mi-

constantes esse paucis verbis probat, sed mullis rationibus conglobalis.

Omnes

promissiones Dei, per Cliri-

Vers. 18.
quidquid
slea
,

Fidelis autem Deus...


de

Istum
;

sunt elium

ideb per

ipsum damus Amen, ad gloper ipsum canimus,

quasi diceret,
,

riam Dei,
i;:

etc., id est, ide

Amen,
veteri

sit

me
,

et
et

de me mutalione

de qu po-

Ecclesi, ad gloriam Dei. Juxta nostrain Vulgatam,


:

fidelis
,

tamen

summ
,

verax est Deus.


,

I sensus esl
,
\]

Quolquot Deo promissa sunt

in
:

Quia

id est

proplerea

ide

Evangelium ejus

lege

haec in Christo vera sunt cl complta

ipse est
i

quod ego, ut Dei apostolus apud vos pradicavi, ve- I omnium Dei promissionum veritas et adimplelio. Ide per ipsum id est Christum Amen id est rum est et constans; et non admittit est cl non est, verum est dicimus, Deo seu ide per Christum creetiam el non seu mutationi el contradiction'! non est dimus Deo. obnoxium. lia D. Chrysoslomus, elc. advents mei
, ,
,

pollicitatio

mea

crat

elc.

al

prxdicalio non

mea

Ad

gloriam nostram, idest, quod nostra gloria

est,

erat,

nec liumana, sed Dei. Quod autein Dei est, in id s nostraque salus xlcrna. Credere enim Deo, et credere mendacium cadere nequit; idem Chrysoslomus. Quod f. lot et lanla bona Deo promissa, cl pro nobis, in
,

delberavi, ex

me

Paulo

est,

quod

praedicavi, ex

me

Christo adimplela, nostra gloria nunc est, et ternai

Thomas. Dcusest verax tjui per os meum | nostr gloriae radix. Fides radix lern glori.e, et nostra temporalis seu actualis gloria. Ratiociftatb loquilur S. Anselmus. Prima ergo ratio, qu Panlus Aposloli bis verbis inclusa hxc est Chrislus, filius probat pnedicationes suas esse veras quia Dei apoapostolo ;D.
; ;

stolus est

et

sua prdicalio est Dei

summ

veracis

Dei, ita veritas ipsa est, ut sit etiam

omnium
el

Dei pro:

verbum. Hanc rationcm hic tanliun langit, sed eam


fusis explicat v. 21
:

missionum compleineiitum

adimplelio et verilas
,

Qui aulem confirmt nos, ul suos,


I

ergO nostra, de Christo, veritate ips

promissio-

apud

vos, apostolos, et in Christo ministres, Deus, elc.


v. 21.

numDei complemento,
Vers. 21.

pivedicatio vera est, nulli

mu|

Vide ergo

E lationi

aut contradictioni obnoxia.

Vers. 19.
rationem,
bilis.

Dei enim

Filius...

Secundam

hic dat
infalli-

Qui autem

confirmt nos... Alleram

obquam
scilicet,

vera esl sua prdicatio el


Jsus Curistes,
;

arbitrer hic afferri rationem, ob


falsilali

quam

vera
;

sit, et

Quia

quem

prdicavit,
est varius
et inva:
i

non obnoxia D. Pauli pnedicatio


fidelis et

putoque

Dei Filius est, et verilas ipsa


et mutabilis,
riabilis;

et ide

non

banc rationem, esse prions extensivam

el explicati
;

non fuit est et non, sed constans


in
ili.o

vam, nimirm

sed est

Chrislus,

quem
,

quam ul j procdicalio , ego el Syla el Timolhcus vobis pra> S vobis annunliavi, v fera esl. Deus esl qui nos confirmt sylas
fut. Quasi diccrel
Jsus
,

summ verax esl Deus ergo Dei summ veracis apostolus,


simus
in

dicavimus
i'ullere,

Dei Filius est


falli

ipsa verilas est

qux nec |

in vera Cliristi prdicalione, ut

eo stabiles et

nec

potesl

quac nec mutationi aut con- % firmi, ne

unqum ad verbum

falsilatis dcclineinus...,

Vers. 18.

veraeem
est testis,

Fidelis autem Deus, etc., q. d. Dcum testor, vel novit Deus, qui fidelis el verax
:

vos dicendo non fefellisse, ac proindc nec jam non veniendo ad vos, uli stalucram, fallere
voluisse. Filius Jsus Cliristus, qui in vobis per nos prdicalus est, per me, et Silvanum , et

me

enim promissiones Dei sunt, Omnes Dei promissiones in Mo Est. Sensus esl quascumque vobis annuntiavinrus, per Christum sunt ratse, valid et immutabiles; quia per cum coinVers. 20.
:

Quotquot

Vers. 19.

Dei enim

plentur.

Timollicum. Silam siye Silvanum aposlohun etTimotheum fuisse Pauli coperaribs in prdicando Corinthiis Evangelio poiest intelligi ex Art. 18. .Von fuit Esl et JSon, sed Est in Mo fuit, q. d. Doclrina cl pradicatio mea de Christo Dei Filio non fuit Est et Non, id est, varia, inconstans, tsibi contraria. Sed Est m Mo fuit, q. d. Fuit constans asseveratio quia idem semper de Christo afiirmavi el docui.
: :

per ipsum Amen Deo ad gloriam nostram. habent m ipso Amen Deo ad gloriam per nos, id est, per minislerium nostrum. Qui autem confirmt nos vubiscum Vers. 21, 22. in Christo.... Qui el signavit nos, etc., id est, lanqum sigillum quoddam nobis impressit Spirilum sanclum largiendo varia ejus charisniata, quajsigilli instar nos probent veros Dei nuntiosac ministres. Qui idem Deus ddit in cordibus nostris arrhain suarum promisse num, ipsum Spirilum sauctum.

Ideb

et

G'rseca sic

/'.'/

711
S. Anselmus.

IN EPIST.

Il

Al)

COK1NTHIOS
lolius sanctissimae Trinitalis

712
testimonioauthen-

Qud autem

Dci sim apostolus, et verus


cfl'ecius hic

Ergo

Christi minister,

Dcus per

cnumerandus

tico conflrmata e>t Evangelii per apostolos pradicati

niaiiifesl indicavit.

veritas.
,

Ergo Deo
:

ipsi conlradicit, qui

Evangelio con-

Dels

est, qli

nos vobisclm, id est

apud vos
in

ini> r

tradicit

Deo

ipsi

crdit, qui crdit Evangelio.


tf.stf.m

vos, suos confirmt apostolos et veros


nistros manifestt. Ipse est
,

Christo mi,

Vers. 23.

Eco autem
advcnts

Deum

invoco... Sta-

qli nos u.nxit

scilicet

bilii su:i: praedcalionis veritate,

jam

accedf ad excu-

Spirits sancti unelione, seu infusione


rils sancti.
|

donorum Spi-

salioncm

sui

dilali

et quia credi vult, in re

gravissiina, per

Deum
si

jurai.

Vers. 22.

Deum

obleslor, volens

Qui et signa vit nos... Ipsc est qui

ut use puniat,

mentior, quasi dicerel, perdat

me

per haec sancti Spirits charismala, quasi per divina


sigilla.,

Deus,
veni

si fallo.

Deum
;

ergo obleslor, quod ideonoudni


,

nos obsignavit,

et

evidenter dcclaravit et au-

Corinlhum
;

parcens voris

quia volui vobiscum


ilale

iheotic probavit veros Dei minislros esse. Haec enini

milis agerc
uli,

seu ne cogrer aposlolic anctu

fuerunt quasi sigilla divin auclorilatis nobis


niissx', sicul

com-

ad punienda facinora, quibus mulli veslrm crant

per

sigilla regia, pateliunt litlcne regi.r,

aslricti.

per quas dalur rgis auctoritas.

Non
arrbain Spi-

quia dominamur... Quia dixit,

parcens vobis...
;

Et
rits

ddit picnus.

Grc, arrhabonein,

hocque verbum quoddam dnott imperium


explicat
,

seso

sancti, id est, fucruut et arrha proinissionum

se

removens omnein dominationis suspi

Dei, seu Spirits sancti. Arrba, iniiiuni et portio quae-

cionem. Non qud, ob (idem Christi,


dicatam, et vobis susceplam
,

me

vobis pra>
in

dain rerum nobis promissarum

in

Evangelio.

Cm

velim herilem

vos

ergo nos Deus suos apostolos aulbenlic dclarant,


signis, prodigiis
tet
,

exercere polestalem. Sed quia sumus gaudii vestri

et Spirits sancli donis

quis dubi-

adjltores, ide volcns gaudium vobis et consolatio-

quin vera

sit

prsedicatio lot obsignala sigillis di-

nem solidam procurare


nem, non

meliorem

xpectavi occasio-

vin

aucloritalis et veritatis.

casligandi, sed gralulandi.

Observatio dogmalica

et

morolis.

Nam FIDESTATIS, seu

perscvcralisclirislian, pro-

Evangelii nobis per apostolos prdicali verilatem

pterea gaudium afferre inalo,

qum
1
"

supplicium.

demonstrant
ritas.

Dei

summ
,

veracis, infallibilis aucto-

Nolanda ad mores.

Evangelium enini
,

ut Dei verliuni, apostoli, ut

Ex

bis

duobus versibus, disec


licilum
,

juramentum

in

ne-

Dei apostoli

et
,

ab eo missi pradicrunt. Ulrumque


et

cessitale

et

ab Aposlolo s;ep adliibitum.


:

autem

id est

Evangelium esse Dci verbum,

et

2 Veri pastoris mirare et disec eharilalem


siifical

sese ju-

apostolos esse Dei apostolos, aulbenlic declarrunt


signa et miracula. 2 Christi
riabilis veritas.
Filii Dei, selerna cl
,

Paul us, ut

auimarum

sibi

subdilarum arnorem
.Mi-

inva-

cl

fiduciam

sibi servet,

illarum ulililatis grati.


difl'erl

Evangelium enim

Christi, Filii Dei,

rare et disce veri pastoris prudentiam,


veris agat;
dat resipiscenliae
aflferre,

ne se;

veritatis a-lernae,

omnium

Dei promissionum compl:

tempus, ne puniat

ment!, est prxdicatio, bonusque nuntius


est,

ergo verum

gaudium mavult

qum

supplicium. 4 Et disce

cm ipsam

veritatena annuntiet. 5 Spirits sancli

qum

fugienda

sit

vero paslore, etiam

minima dofidei,

sanclitas ipsa.

Evangelium enim, verbum Dei, bonum


,

minalionis sns;iicio. Verus paslor non Doiuiniis

de Christo nunlium prsedicaverunt apostoli


et Spiritum

Spiritu

sed salutis et rcterni gaudii ininisicr

ideo non dbet


leniuuis

sanclo inis uncti, Spirits sancli charisma li bus exteris sigillati


,

herilem exercere polestalem; sed

in spiritu
;

sanclum

credentibus, ut

regere et spirituale gaudium adjuvare


li,

quo, Dci gra-

Evangelii promissionum arrhabonem, communicantes.

subdilorum animos exhilarct.

Vers. 23.

Ego autem
si

lestent

Deum

invoco in ani-

Pcrdnt nie Don-, nisi vera dixero. Si mentior, Deus vindex puniat et damuet anidicerel
:

mant meam, ac

dorelus et Pholins. Eslmitem dominari, presse cum oslenlalione poteslalis, caque abuli ad privais com1110(1,1.

niam meam. Qubd parcens


scilicet uli
et

vobis,

non reni ultra Corinllmm; ne


:

cogrer aiiciorilate aposlolic contra vitia, sed parcens vobis abstinui, delinquenlcs in vobis ne cum correclione ad vos veniens, vos contristarem.

Sed adjutores sumus gaudii vestri. Adjutores, Grce, cooperatores, quin polis, inquit, ideo dixi parcens vobis , {\\\o\\ uu studeamns procurare gaudium ve-

Ita

Anselmus.
,

Non quia dominamur fidei vestr; non quod dominemur vobis fide, id est, propler (idem vestram quam noslro magisierio didieislis quasi propter eam
:

jus aliquod ac polestalem. qualis est dominorum, ego et consortes mei in vos usurpare velimus. lia Theo-

Nam fide slatis, qu per dileelionem operanon per dominium cogitur, inquit Anselmus. Quasi dicat In fide vestr non liabeo (juod corrigam, sed la nl m in moribus, quos, quia fidles eslis, non impi rios redaiguam, sed leni nionitionehc Epislol reformabo, ut leniter emendati mecum un omnes gaudeatis quia enim ver lidcles eslis, bine non dubilo vos staiim meis monilis obsequenles fore.
struin.
lur,
:

C orollarium
lAd luam

pietatis, seu in

hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redig end a.

et

ad praxim

ipsius consolationem disec, et recorsit

pro nobis

in

cruce lacrymas et sanguinem fundens,


v. 5,
;

dare semper, qud Deus

Pater misericordiae

im
;

clamore valido precalus est misericordiam. Vide


in e!

Pater miscricordiarum, omnisque consolalionis Deus

commentario. Hanc

(idei nostroe
,

veritatem pntra

quia Deus et Pater est Domini nostri Jesu Cbrisli, qui

de bc plen persuasus

in

Domino

confide sem-

713
per
,

COMMENTAMA. CAP.
cl

II.

714
ciirisliano palienti cl afllicto facien-

per Christi mrita

misericordiam sperans

v. 7.

El ide quid
,

implora.
2
sit

dum
tuain doclrinam cl consolalionem discc,
in

ibidem

v. 7.

Orct prxlcrca
v. 5.
,

ut sanctx crucis

Ad

qux

virtulem aguoscat,
5"

gratia chrisiianismi, cl

quo

diffrai grati ve-

Ad luam

(idem lirmandam
fuit

nota

quomod Evan-

leris

Testament!. Vide

v. 4.

Disce qud Chrislus cru-

gclium Chrisli

aulhentico sanclissimae Trinitatis

vim ces consecravil, cl quasi deificavit, im crucibus Discc quic sit sanciilcaiuli et deicandi ddit, ibidem.
vera cliristiani patienlis consolalio, v. 5 et 7. Disce

leslimonio confirmatum, v. 22.


4 Paslores et prlaii notent mulla sibi ad
et

more

regimen convenienlia,

v. 23, 24.

qud

aux

via, recta sit et secura ad bealiludincm

CAPUT
1. Slalui
tristiti

II.

CHAPITRE
in
1.

II.

autem hoc ipsum apud me, ne ilcrm

Je rsolus donc en
,

moi-mme de ne

point aller
la

venirem ad vos.

vous voir de nouveau

de peur de vous causer de


attrists
,

2. Si eiiim ego conirislo vos, et quis est qui


tilicel, nisi

me

la>

tristesse.

2.

Car

si

je

vous avais

qui pourrait

me

qui contristatur ex

me?
,

rjouir, puisque vous qui devriez le faire, seriez vous-

5.

Et hoc ipsum scripsi vobis, ut non

cm venero,
vobis, quia

mmes dans

Irisliliam

super Irisliliam habcam

de quibus opor-

me gaudere; confidens in omnibus meiim gaudium omnium veslrm est.


luerat
4.

Nain ex mult Iribulatione cl anguslia cordis


multas lacrymas, non ut conlrisle-

que je vous aurais cause ? ce que je vous avais crit, afin que, venant chez vous, je ne reusse pas tristesse sur irislesse, de la part mme de ceux qui devaient me donner de la joie ayanl celte confiance en vous tous que chacun de vous trouvera sa joie dans la mienne. 4. Il est vrai que je vous crivis alors dans une exla Irislesse

3. C'est aussi

scripsi vobis per


iniui
,

sed ut sciatis

quam

ebarilatem habeam abun-

danlis in vobis.
5. Si quis

aulem

conlristavit,

non

me

contristavit,

sed ex parle, ut non


G. Sulficit
illi
,

onerem omnes vos.


,

qui ejusmodi est


:

objurgalio

hxc

qu

lii

pluribus

7. lia ut

contrario magis donctis, et consolemini,

ne

forl abundantiori tristiti absorbeatur qui ejusest.

modi
8.

Propler quod obsecro vos, ut confirmetis in

il-

lum ebarilatem.
9.

Ide enim et scripsi


in

ut

cognoscam experimensitis.

tum vesirum, an
10. Cui

omnibus obedientes

trme affliction, dans un serrement de ceeur, cl avec une grande abondance de larmes, non dans le dessein de vous attrister, mais pour vous taire connatre la charil toute particulire que j'ai pour vous. 5. Que si l'un de vous m'a alirisl, il ne m'a pas allrisl moi seul mais vous lous aussi au moins en quelque sorle; ce que je dis pour ne le point surcharger dans son affliction. 6. Pour ce qui est de celui qui a commis ce crime, c'est assez pour lui qu'il ait subi la correction et la peine qui lui a t impose par votre assemble. 7. Et vous devez le traiter maintenant avec indulgence el le consoler, de peur qu'il ne soit accabl par un excs de tristesse. 8. C'est pourquoi je vous prie de lui donner des preuves eflectives de charil. !). Et c'est pour cela mme que je vous en cris, afin de vous prouver, et de reconnatre si vous tes obis, ,

autem
,

aliquid donslis, et ego


,

namego

quod donavi
Chrisli
11.

si

quid donavi

propler vos in person

Ut non circumveniamur Salan

non enim

ignoramus cog'ualiones ejus.


1-2.

Cm

venissem autem Troadcm propler Evange-

lium Chrisli, et ostium mihi aperlum esset in Domino,


13.

Non habui requiem


,

spirilui

meo, e qud non


;

invenerim Tilum
profeclus
11.

traitent

meum

sed valefaciens

eis,

sum

in

Maccdoniam.
gralias, qui

Dco autem
omni loco

semper triumphat nos

sants en toules choses. 10. Ce que vous accordez quelqu'un par indulgence, je l'accorde aussi ; et si j'use moi-mme d'indulgence, j'en use cause de vous au nom et en la personne de Jsus-Christ, 11. Afin que Satan n'emporte rien sur nous; car nous n'ignorons pas ses desseins. 12. Or tant venu Troade pour prcher l'Evangile de Jsus-Christ, quoique le Seigneur m'y et ouvert une porte, 13. Je n'ai point eu l'esprit en repos, parce que je n'y avais point trouv mon frre Tile mais ayant pris cong d'eux, je m'en suis all en Macdoine. 44. Au reste, je rends grces Dieu, qui nous fail toujours triompher en Jsus-Christ, et qui rpand par nous en lous lieux l'odeur de la connaissance de soi
:

in Clnsio Jesu,
i.os in

etodorem
;

noiilix sua: manifestt per

nom.
15. Car nous sommes devant Dieu la bonne odeur de Jsus-Christ soil l'gard de ceux qui se sauvent, soit l'gard de ceux qui se perdent; 1G. Aux uns une odeur de mort qui les fait mour.' v et aux autres une odeur de vie, qui les fait vivre. Et qui est capable d'un lel ministre? 17. Car nous ne sommes pas comme plusieurs qui niais nous la prchons altrent la parole de Dieu avec une entire sincrit, comme de la part de Dieu, en la prsence de Dieu, el dans la personne de Jsus,

15. Quia Chrisli bonus odor


salvi fiunt
,

sumus Dco
;

in iis qui

et in

iis

qui percunt

G. Aliis

quidem odor morlis


in vilain.

in

mortem;
tain

aliis

au-

lem odor vite

Et ad h*c quis

idoneus?

17. Non enim sumus sicut plurimi adultrantes verbum Dei, sed ex sincerilale, sedsicul ex Deo, co-

ram Deo,

in

Christo loquimur.

Christ.

ANALYSIS.
Plenis esplical
itineris sui returdati
el

causam

ideo il ob
,

eorum
cl

Irisliliam

Iristarelur, v. 1

2.
3.

Pari ralione

non

venit

ne rursks contrislaret eos,

ne panier ipse

If

excust

privris

Evhlol

duritias

v.

Hisque versi*

S. S.

XXIV.

(Vincj(-troisJ

715
bus
,

IN EPJST.

Il

Ai

COUINTHIOS
exemplum
,

716
ne circumveniamur Satan oo ni-

mira

charitalis arte, insinut


et
,

quod

el ipsi sint

cjus

dci cis

gaudium,
vice
cl

ijnbd

eorum

trislili sil cl

sua; utrumque,
etiam Vauli
:

miam
y

severitalem.
1-2. Iledil ivil
:

versa

Corinthiorum gaudium
est et

est

Puuli gaudium

Corinthiorum; item de

Irisli-

Troadem

sed

ad su peregrinalionis seriem; Eplteso ibi non reperlo Tito, profectus est in


,

t'.

Macedoniam

expeclalurus Tilum
ciliits

guo Ecclesi Co-

y A. Ejusdem poris Epistol duritias excusai ob


triaient

rinthi stalum

addiscerel.

slatum in quo scripsi t

et

ob

animum quo

scri-

y ii.
el

Ibi multa

mata passus, sed Deo

gralias agit,
:

psit.

quia per Cliristum facit

eum

in persecutionibus victorcm

y 5. Transit ad prcipuum Irislili auclorem quem tamcn ob pnilentiam non nominal, nec cjus
crimen.

quia per su ministerium diffundit quaquuversm be-

nefrugrantem sui cognitionem.

y 15.
el
;
t>.

Christi bonus odor est


v.

omnibus, salularis cre1G.

dentibus, mortifer incrcdulk,

f G
rcslitui

7.

Eum

Ex

hoc bono odore

vult absolvi, et in pristinum stalum

sumil occasionem

suam contra
sicul illi,
,

fulsos doctores apolo-

8, id rogal ut

patronus,

v.

9,jubet ut apo-

giam lexendi.

Non

Evangdium cauponalur,
,

slolus.

sed sincre prxdicat


:

lanqum Deo, corum Deo

in

y 10. Prior ipse condonat propter eos

ut lenitatis

Christi person,v. 17.

PARAPHI
1.

Decrevi apud memetipsum non

redire ad vos

grali prstand 10. Cui

quim

in senlenli pronuntiand.
et ego,

trislitiam rurss daturus vobis.

aulem aliquid condonaveritis;


:

vo-

2.

Nain

si

ego, clm

apud vos ero, nirore vos

af-

bis

animo praesens, condono


,

nam

et ego,
,

quod dovice et au-

fieiain,

ccquis est qui

me

exhilarel? Nullus

quia

navi

si

quid donavi

propter vos donavi

vos, charissimi mei, cl


essclis
3.
:

gaudium meum, non


hclificat.

in trislili

cloritatc Christi.

irislis

autein trislein

11.

Ne decipiamur
:

Satan, ob

nimiam noslram
dolos non ir.n*-

Ob hoc

ipsuni scripsi vobis, ut resipisccrelis, ne


,

severitalem

elenim

illius aslulias et

venions ad vos, et inemcndatos inveniens

nimiani
charis-

ramus.
12.

haberem
Scripsi

trislitiam ex iis, de quibus, utpote

siinis fdiis,
,

oporlerel nie gaudcre.

Cm

Epbeso

egrc.->sus,

venissem Troadem,

inquam

persuasus quod gaudium

meum

Evangelii pivxdicandi grali; etsi


adilus ad Domini negolium
13.
;

magnus

milii paluit

existimelis veslrum, et idc stalim lollcrelis vobis

quai scirclis milii displiccre, et trislitiam dattira.


4. liane Epistolam scripsi vobis ex

magn oppres;

qud
<

ibi

Requiem lamen non babui in animo meo e non inveneiim Titum, quem Corinlbo expe; :

sionc el anxielate cordis, non aosqiie mullis lacrymis

tabain
in

bine Troadensibus valedicens

prol'ectus
et

non ut vos contristarcr, sed


erga vos affeclum.
5.

ut

ex bac

me

vos sa-

sum

Macedoniam, Tilum expeclalurus,

ab eo

nandi solliciludine, cognoseeretis singularem

meum
me

rerum veslrarum slatum cognosiiturus.


14. In

Maeedoni quidem multa passi sumus; sed


per nos

Qnd

si

quis mecroris

causam ddit

non

Deo

gralias, qui nos per Chrislum facil victores et


;

solm

trislili affecil;
;

sed etiam

vosonmes, saltem
,

semper Iriumphantcs

et qui

quaqtiaver-

aliquatens

ade ut non vos accusem

ut criminis

sm

diffundit sui

benefragranlem nolitiam.

conscios et participes.
G. Suiicil
lali,

15. Quia ad Dei gloriam,


et
iis

sumus
;

Chrisii bonus odor,


iis

non nomino, objurgatio publica,

qui credenles salvi fiant

et

qui credere no-

cl ejectio, quu; ei, vobis congregatis, l'acia est.


7. lia

lentes, percunt.

ut contrario velim

ut ipsi
,

jam pnilenli

16. Malis

quidem hic odor


:

est mortifjr, et

mortem

condonelis, et illum consolemini

ne forte immodico

afferens, sed suo vilio

bonis ver est odor


,

vitalis et

mrore
dal.
8.

obruatur, et in baralhrum desperaiionis ca-

vitam donans.
idoueus
?

Ad

id pr.estanduin, quis

ut par est

Quapropter obseero vos


,

ut publico decrelo rain

17. Saltem, Dei grati

non sumus
,

sicul plurimi,
;

tam
tem.
9.

firmamque

facialis

vcslram

eum

charila-

qui

falsa veris

miscentes

cauponanlur verbum Dei


,

sed sincre illud praedicamus

sicul

Deo
,

processif

Nain ide banc Epistolam scripsi vobis, ut expean in omnibus mibi obediatis;
scilicet

quasi nos spectante Deo, Christi


legali.

nomine

velut ejus

riar

lam

in

CO.MMENTARIA
Vers.
cavi
1.

Statui autem hoc


ipsi

ipsum... Grajc, judi-

plenis explicat; quod in fine cap.


dixit
:

1, v. -2,

jurans

aulem mihi

hoc

non

iteriun venire in trislili

Ptircens vobis, non veni adhitc Corinthum. De-

ad vos. Itineris sui rctardati causam claris reddit, et

crevi

apud memetipsum hoc,

scilicet

non redire ad

Vers.
scilicet

1.

Statui aulem hoc ipsum

apud me,

vos, trislitiam vobis daturus; seu ne vos


etc.,

nondm

non venire ad vos,

el parcere vobis veatrisque

deliclis, ut dixi v. 22.

emendalos invenieus, castigalionibus rurss contrisiarer; objurgans, ait divus Cbrysoslomus, excande*

717
scens.aversans. Quasi diceret
:

COMMENT A RI A. CAP.
Per priorem Epistolam
,

il.

718
illa

P. Amelolte, in quibus

legit.

Excust Aposlolus
:

meam
tioni.

vos errantes contristavi

non volui rurss con-

lue

prions Epistola) durilias.

Dixerat, v. g.

Quid

tristare, ide ventre disluli,

dedique tempus emenda-

vulti$,in virg

veniam

cap. 4, v. 21, et alia dura alibi

dixit

hc nuncemoliit; eorum ralioncm reddens.


scilicet
,

Vers. 2.
ego,

Si enim ego contristo vos


vos cro
?

nam
,

si,

Quasi diceret, propterea, ob hoc ipsum,


resipiscerelis
et vos
,

ut

dm apud

mrore vos
,

afliciam

ecquis

sic

scripsi

vobis; ne veniens ad vos,

EST QUI ME L.TIFICET

inemendatos inveniens, geminalam, scu nitristitiam

Nisi is qui contristatur


is,

ex me,

id est, nisi forte


:

miam

haberem ex
filiis
,

iis

de quibus

ulpole

quera

mrore

affecero, quasi diceret


,

Nemo cm
;

meis charissimis

oporleret

me

gaudere. Filins

vos, charissimi mei


Iristili

qui

gaudium

meum

estis

in

sapiens gaudium et gloria patris; juxla illud Proverb. 10, v.


1
:

autem tristem non ketifical. His verbis insinut qud ipsi sint ejus gaudium , et
essetis
:

tristis

Filius sapiens tlifical palrem.

Confidens

in

omnibus voBis...

hoc, iiiqiiam, scripsi,

qud illorum

iristili sit et

sua

hineque noluit eos


;

conlsus atque persuasus,


stimetis

qud

meum

gaudium exiexislimo
,

contristare, quia contrislaretur et ipse

contra vult

ut

vestrum

sicut

ego vestrum

illorum gaudio cooperari


ut et ipsis congaudeat.

sicut dixit v.

24, cap.

1,

meum;
cumque

et ide

qud slatim

vobis tolleretis

quoe-

sciretis

mibi displicere, et
,

tristitiam

mihi

creare. Ecce

primam ralionem

ob quam duriuscul

Observatio moralis.

vobis scripsi, scilicet, ut cmendaremini, ne vos con!

O mirandam
Quid non
ereplos
,

san cordis apostolici charitalem


ut
filios

tristarem, et ego magis

qum
,

vos

ipsi,

ex vestro

m-

facit

suos ab erroribus, et

vitiis

rore contristarer;
et vestr; et

sed ut sublatis omnibus

Iristitiae

sanclilicet et Christo lucrelur?

Primo pec,

meoe causis
:

simul

in

Domino gaudercvestr causa

cantes ipsos absens per Epistolam arguit


et brevi se

increpat

mus omnes
feci.

ilaque non lam

irie,

qum

ad eos venlurum minatur


,

deinde parcens,

tenipusque donans emendationi


galur

tardt venire, ne co;

Vers.

4.

Nam ex multa tribulatione...


et

Syr., ex

nondm emendatos

rurss corrigera

et ne

hc

magn

oppressione

anxiclate cordis

clc.

Pcigit in

geminat correplione infirmos adhuc discipulos, et


falsis

cmolliendis prioris EpistoUe asperilatibus.

Proplerea

doctoribus obsessos

exasperet

tempus ergo

dclarai eislristem slatum, in quo erat, cmscripsit;


et

exspectat aplius. Intrim rurss scribit, et quia, plc-

animum

eisaperit,

quo
liic

scripsit. 1 Status.

rosque sallem
cet
,

novit emendatos, illos solatur, demul;

tribulatione...

Oninia

verba ponderanda sunt

Ex mult cum

prions Epistol durilias excust


ipsi
;

plus doluit
est. Ilinc

qum
non

illorum

omnium

Iristili et

sua
;

D. Cbrysostomo; non dixit simpliciter, ex tribulatione, sed ex mult tribulatione, nec per lacrymas solm, sed

vult illorum

Iristitiae

auctor esse

sese

eorum

PER MULTAS LACRYMAS ET CORDIS ANGUSTIAM

llOC CSt

gaudii adjulorem profiletur.


artes!

miras divinae cbaritalis

mrore prafocabar,

ac strangulabar; ac
;

Iristili;

nu-

quid non apostolica corda cogis, animrum


lias

bem non

ferns

ad vos scripsi

D. Chiysoslomus.

sacra, divinaque fams?


tis

apostoliese charita-

ailes ila mirelur ut et imitetur superior ecclesia-

Ilaque ostendit qud mult magis dolueril, qum ipsi. 2 Aninuis scribentis. Non ut contristemini, id est,

slicus.

non inlendens
3.

tristitiae

Vers.

Et
,

veslr malum, seu quasi

me

hoc ipsum scripsi vobis, ut non,

delectet Iristili veslra.

cdu venero

tr1st1tum uabeam super tristitiam.


Iristiliam

Sed ut

sciatis... Syr., sed ut cognoscerelis charitalem


vos, id est, sed ut
,

Graec, ne veniens

habeam. Syr., quod aulem

vehemenlcm quam habeo erga

ox bc

hoc ipsum scripsi vobis, inde


rore
ceri.

me

officiant

ii,

ex quibus

cm venerim, moporleret me gaudio demulest,

ne

me

sanandi vos sollicitudine

meum
:

cognoscerelis
ait

singularcm erga vos aflcclum

scu, ni

D. Ansel-

Nec

lextus Grcus, nec Syriaca, nec Arabica, nec

mus, qum magno

dileclionis affeetu

vestram salutem

^Elhiopica versiohabenlhaec duo verba super tristitiam.

quicram, cupiens vos peccatis cripere, et Clnisto


reddere.

Ambrosiuseliam
plicatione.
, v.
-27,

illa

non addit,necin lextu.nccin

exc.

Non charitalem lanim

dixit,

sed

qum
diligit,

ErasmussuspicalurexEpisl. ad Philipp.

abundantius..., ut indice!, qud eos pracxlciis

hicaddita fuisse. Mulla tamen exemplaria cilat

ut eximios et pracipuos discipulos; D. Chysostomus. Ita-

Yf.rs. 2. Si enim ego contristo vos, boc est, etsi contristavi vos per Epistolam primam objurgatricem,

lamen jam
Et quis

helilicor
est qui

vobiscum

in fornicarii, et

vestr

pnitenti et

Iristili.

me? Q.

d.:

me llificet, nisi qui contristatur ex Maxime me hetilicat is, qui ad meam obille

jurgalionem dolet elpniiet, scilicet incestuosus


fbrnicarius,

quem excommunicavi,

Epist. 1, c. 5. lia

Confidens in omnibus vobis, quia meum gaudium omul quod est. Omnin conlsus suin fore mibi displicere intelligeretis, slatim lollerelis, quia mea gaudia exislimalis vobis esse communia, el consequenter dolores meos asflmatis esse veslros, ut quod mihi displicet, et vobis displice.it. JSam ex mult tribulatione et angusti Vers. 4. cordis scripsi vobis per militas lacrymas, non ul contri-

nium vestrum

Ambros.
Vers. 3.

El hoc ipsum

stemini, contrislaremini.
scripsi vobis, ut

Scripsi,

inquit,

non inlen-

non cm

dens malum

venero tristitiam supra tristitiam habeam, de quibus oportuerat me gaudere q. d. : Volui per Epistolam ; Erxmissam vos objurgare et corripere, ne coram vois cogrer objurgare, quod mihi vald triste foret.

aliquod ci conjuncluiu, scilicet emendalionem vestram. Sed ul sciatis quant charilatem habeam abundanlius in vobis, erga vos ; ut intelligeretis quantum vos diIrtslitac

vestra?;

sed

bonum

ligam.

718

IN EPIST.
si

II

AD

COKl.NTIIIOS
Vins. G.

720
ILLI, qui...
facit,

que

veroa iracundhe plcua erant

lime

tamen animi
nascebatur;

SuFFicrr
illius

Nec eum nominal


quia pnitcnti vult

concitatio ex ingenti ebarilate et dolore

nec peccati

mentonem

idem
patri

S.

Chrysostomus

qui et
filii

I).

Paulum compart
ulcus secanli, aut
sit

indulgentiam imperliri. ACorintbiis,Apostolojubente,


in

medco,charissimi

sui

prima Epistol publie correptus, danmalus


fuerat

et

cx-

urenti, et

ide dupliciter dolenti; et quod hlius

coniniuiiieatus

incestuosus

ille

sed quia ad

a'ger; et

qud

filinm ai'grum seeare cogatur

ulrumpa-

nienleni rediil, el sincer pnitenli crimen agnovil;

queaulem amoris est argumentum. Talem


trem
et

se, et

eum

peenitentem vult Apostolus ab excommunicalioue

leal et

medicum, recordelur praelatus coirigens; dose dolerc lestelur, et ex amore, non odio, non
filiuni

absolvi et in pristinum statum restilm.

Sufficit illi, qui vos et

me
,

contristvit; id esl,

morositale

suum
Dcuin

corrigat et sanel.

incesluoso, sulficil ad peenam pro delicto suo saiisfa-

Vers. 5.

Si quis

autem contristvit.... Ubi


ipsum
ad
;

ctoriam, publica objurgatio

eonfusio, et ab Ecclesi

sesc excusavil

imitalus,
G,
ail

ut
:

nott
l'opule

ejectio, quac vobis congregalis facla est.

D. Chrysostomus.

Deus enim, Mich.


lbrnicarium

Sufficit, attenta

illius infirmilate;

et speclal illius

meus, quid

fecilibi...? transit
scilicet,

praecipuum
sed propter
ut
,

tristiiiie

pnilenti, quae

magna

fuit;

cm

limeat Apostolus,

auelorem,
nilenliam
,

illius

p-

ne niinio moerorc absorbeatur. Hinc disce pnitenlias


salisfaclorias esse corporis et anima: viribus propor-

sermoncm
;

sic emollit,

nel, nec cjus criinen

nec de

trislili

neceum nomiquam suo cri,

(ionandas. Animadverle et hic indulgentiarum


neni. Sic

origi-

mine

causavit, nisi sub condilione loquatur. Si quis...,


illius

enim

sufficit
:

incestuosi pniienlia

ut fit

quasi criminis
dubiteC.
Si quis

oblilus sit Apostolus

ac de co

tamen

ci

condonalio

indulgenlia et relaxalio conce-

dilur, ut patet ex versu sequente.

autem contristvit... Syr., quod


non me
si
tristiti

si

quis tri-

Vers.
ut ipsi

7.

Ita ut e contrario....;
cl humiliato
ci

scilicet,
:

velim

slili affecit,

affecit,

sed propemodiim

jam pnitenli

condonelis
,

scilicet

vos omnes. Id esl,

quis contristvit, non


,

me

soluin,

imposilam

peenam rmittentes

cunique in pristi-

sed omnes vos contrislavit, ex parte

id est aliquale:

num
Et
in

statum resliluentes.
consolemi.ni,

ns,

in aliquo salteni

gradu et modo; paululm

vel

onmia

ci

amoris signa exbibenles

cum Syro, propemodiim, fer vos omnes. Ut non onerem, supple, vos omnes. Syr.,
rosus
sit

ne forte immodico mrore obrualur, demergatur, et


ne oneet fide defieiat. baralhrum desperalionis cadat ait Anibrosius, elpostcuin S. Anselmus, ne
,

vobis sermo. In priori Epistol

cap. 5, v. 2,

Seu, ut

vidcbatiir Apostolus

omnes Corinthios
:

culpsse, quasi
vos, inquit, in-

diutis videns se cunctissperni, desperans de se, det

consentientes
flali eslis, et

aut dissimulantes

Et

non magis luctum

liabuisiis.

Hoc

ut Ieniat,
ali-

animum ad mundo fruendum, quasi qui locum, apud Deum, jam non habeal. Hoc est enim majori trisli,

Me

dicit

omnes eos propemodm,

vel eos

omnes

li

absorberi

desperantem de se

converti ad admit-

quatens, aliquo sallem gradu et


sui socios et participes.

modo

fuisse doloris

tenda peccata,

quibus gravatus absorbealur morte

Ade

ut

non vos omnes acet


:

secund.
Vers.
lur.
8.

cuscm, quasi criminis conscios

participes.

Hujus

Propter
vos...

(iuob...,

ne

scilicet

absorbea-

itaque versus conslructio bx'C est

Si quis contristvit,

Obsecro

non

ut prceptor imperat, sed ut


in judiciari

von

nie

solum

contristvit, sed eliani vos


ita

omnes ex

parte,

advocalus rogat, Corinthiis


ait D.

sede postis,

id esl,

sallem aliqualens,

ut vos

non accusem,

Chrysostomus.

Ulis ergo loquitur velut judici-

quasi delicto consentientes. D. tamen Chrysostomus


aliler

bus,

quorum

suffragio vult incesluosum


;

excommunieos rogat ve-

hanc ullimam parlent, ut non onerem,

explicat,

calum, sed peenitentem, publie absolvi


lut palronus.

id est, dixi, ex parte, non

quod vos minoreminde


ego, sed

m-

rorem

acceperilis,

qum

ne illum, qui siuindulgentis

Ut

confirmetis;

Grxc,

/.jfo>7ai,con(irmare, id est,

prum perpelravit, nimim onerem. Ut cum eo agerem, dixi, ex parte.

publico decrelo, et in publico Ecclesiu vestra clu,

ratam, firmamque
indulgentiam
ei

facialis

veslram

in

cum

cbarlalem.
post ex-

Si quis autem contristvit, non me, sciliVers. 5. cet solum, contristvit foiniearius , de quo Epist. 1, c. 5, sed ex parte; quia mecum mullos alios bonus qui eum excommunicacontrislavit, ail Anselmus
:

condonelur. Hinc palet


hic.

eum

communicalionem pniiuisse. Unde laxat

el absolvil

eum Aposlolus
Vers.
7.

iiun me, ctu suo

objurgatione ejecerunt. Ut non onerem omnes vos, he inl'ami et suspicione, quasi putem non esse mullos qui doleant propter illum inceslum. Priori enim Episiol, cap. 5, videbatur omnes culpsse quasi consentientes vel dissimulantes Kl vos, ait, inflati eslis, et non magis illum inceslum luctum liabuisiis. \ers. G. Sufficit illi qui liujusmodi est, etc. Ilc, illa publica scilicet separatio et conf'usio, qu lot Ecclesi ejeclus est incestuosus. Sufficit illi lali, sciiicei ci qui Eceletiam contrislavit. Suf/icit, inquam,
:

cum

ni contrario magis donetis, et consolemini. Donare pro condonare, remillere, gralia ut contrario, id liam debili facere. Sensus est loco severiiatis qu longiorem adhuc puain exigere posselis, polis uii vos oporteat lenitate et indulgenlia, qu condonelis ac remiltalis quidquid ei pme reliquum esl.
:

Ita

esl,

Ne forte abundanliori tristiti absorbeatur qui ejusmodiest. l ea prorss obruai hominem, pariatque in eo efi'ectus ex immodico mrore consequi solilo.s uti sunt animum despondere, spem salutis abjicere, pielalis operibus renunliare , lolum se mundo de:

pro salislactione sui delicti iia nimirm,ut,quamvis enormilas faeinoris peenam long majorein ac diuturniorcm meril posluiet, reliquum tamen pnx per
:

deiv, etc.

Vers. 8.
[

Propter quod

obsecro vos, etc., id est,

ut publico Ecclesix consens declarelis vos

denuo

il'

721
Kupiot sunt comilia
signiiieat
,

COMMENTARIA. CAP.
ait

111.

722
sub specieboni, nimirm
si

Erasmus.

hmc

*vf

lue I

decipiamur

Rogat in publico Ecclcsix ciu declarare. dilaqueut publico Ecclesia ctu, eura ut frairem
suscipiant. Quasi diceret, unit

ob nimiam noslram sevciilatcm hune impellatad despe Satan,


sic includat

rationem, et abducat fide; et nos ipsos


laqueis suis.

clarent cl

membrum
al-

Hoc ben
fit

et paucis

Amhrosius, ne reDixit
in

corpori, adjungite

ovcm
;

grcgi,

vehementem animi

medium noslrum
prcedenli

ejus

triumpbus.
vos
;

recluin ci ostendile

Tbeodorcuis.
scripsi vobis...

versu

donavi
,

propter
ut

bine

vide-

Vers.

9.

Ideo emm
:

banc Episto-

tur

qud dicerc debuisset


maluit,
ut

non circumveniamini

lam, ut exprimente cognoscara , non modo in amputaiulo, scd eliam dienles sitis
a.ljungendo,
ait

an

in

omnibus obein

sed dicerc

non circumveniamur.

Tm

ut

modesliam servel, tm ut prxsenliam suam inter


indicet.
;
'

illos

D. Cbrysoslomus. Id esl, ut
,

probcm
(idoles

an

sitis tant

alacres in grati prxstand

qum

fuistis

in sententi pronunliand. Sic crgo obsccral, ut


:

lias cl dolos,

et

imperct

vult

enim obedientiam.
rogare maluit,

Prsecip'ere pote-

in

Non emm igxoramus... hujus callidi serpenlis astuquibus nos, tum prxlalos, tum subditos Dco conatur abducere. Varix sunt cl opposilx ejus
nos machinaliones, modo
lenitate,

rat, velut aposlolus,

sicut

patronus

at

sic rogat judices,

tanqum advocatus; ut
velil,

judiciet

tionejmod nimi

bus subalterne obediri

tanqum aposlolus

nos impugnat. Hoc ben D.

modo desperamodo nimi scvcrilale Thomas expressil dicens


illecebris,
:

Chrisli vicarius. Docel prxlatos auctorilate su uti

mo-

Diabolus enim mullos decepit, quosdam,

scilicet, tra-

deral. Docct subditos prxlalorum precibus obedire,


ut jussiouibus.

bendo ad pcccalorum perpetralionem

quosdam vem
;

ad nimiam contra pcccanles rigidilalem


Vers. 10.

ut

si

non po-

Cui autem aliqcid


,

donastis...
;

Grxc,

test eos

baberc per perpetrationem facinorum, sallem

donalis, scu condonaiis, pro condonabilis

seu, ulait
remiltitis.

perdat, quos
qui eos

jam habel, perprxlalorum austeritatem,


in

Terlullianus

donaverilis. Syr.

cui

verb

non misericorditer corrigentes,


perdit, et

desperatiodiaboli la-

Arab.,

culpam quant condonabilis. Et ego, vobis animo prxsens , condono; quasi


et

nem
di-

inducunt; et sic nos

illos

queusincludit.

ceret, sicut in
vobis et spirilu

priore Epistol, cap. S

Congregalis
ita

Vers. 12.
ad

Cuji venissem autem Troadem... Redit


narralionem, eisque dclart qu
ierit

meo

illum

excommunicavi;

me

itineris sui

vobis mine adjungo, ut quod condonaiis, ego condo-

cm

decrevisset ad eos non ire.

Epheso egressus
in
,

ivit

nem.

Troadem, Phrygix minoris urbem,


sponti.

lillore

llelle-

NAM ET EGO QUOD

DONAVI,

SI

QUID DONAVl PROPTER,

An
sit

Troas,

sit

Troja lamosa

multi affirmant.

vos, in persona Christi. Sicut auctor

fuipnx,

Fromondus, ex
sic et

Act.

20,

v.

et

15, colligit qud


di-

promotor sum indulgenli;c. Et


ut

id

quidem propter
non minus
uti

Troas
vos,

urbs

lilloralis,
;

Troja ver aliquanto spatio

exempio meo

discatis lenitate

qum

slabat terra

erat lamen, inquit, in

cdem Phrygi

minore.

severitale.
In

persona Christi, auctoiitatc Christi, summi poncujus


vices gero, quique dixit
:

Propter Evangelium CnRiSTi, idest, prxdieandi


Evangelii grali.

tificis,

Qucumque
Etostium,
noslri .Icsu
id est, etsi

solveritis...

Itaque sicut in

nomme Domini

Evangelium propagandum
geret mullos

magnus patuerit aditus ad seu magna mihi spes all'ul;

Christi, etc.,

illum Iradidi Satanx, Epistol


;

prima,
acquirendi Cbristo.
spiritui...,
id est,

cap. 5

v.

4 et 5

sic in

eodem nomine
illi

et aucloritate,

Vers. 15.

Non habui requiem

vobis congregalis prxsens,

condono.
in

Vers.

11.

Ut

non circumveniamur...,

animo meo.

id est,

Inni pro fralre complecti.

Ideo enim scripsi, seiliccl h?,nc EpistoVers. 9. lam, ut confirmes in illum charilalem, ut pra3cess.it. Ut eugnoscam experimenlum vestrum, an in omnibus
sitis, ut videam, ulrm, sicut obedistis in eo excommuuicando, sic et obedialis in recipiendo. Cui autem aliquid donslis, et ego. Cui Vers. 10. gratiam et remissionem lieri per Titum rogslis, et ego, scilicet donaii illi, et condonari rogo. lia Theo-

obedientes

dorelus.

Sam
in

et ego quod donavi, si quid donavi, propter vos, persona Christi. Hoc autem in persona Cliristi, non
:

esl aliud

qum nomine, vice ci auctorilate Christi cujus scilicet personam Paulus gerebat; q. d. Condono vice et auctorilate Christi, cujus personam gero, qui dijkit Quidquid solveris super terrain, eiil soluiuin
:
:

Cm venissem autem Troadem, propter Vers. 12. Evangelium Cliristi, subaudi prxdicandum, et ostium (aditus magnus) mihi apertum cssel in Domino, in negotio Domini, scilicet ad propagandum ejus Evangelium. Ita Ansebnus. Vers. 15. --Non liabui requiem spiritui meo (in spirilu, id est, in animo meo) eo quod non invenerim Titum fratrem meum, in Evangelio prxdicando adjulorcm et socium. Prinmsius banc afferl causam, cur Tito non invento requiem Aposlolus non habuerit quia per Titum, quem Corinthum miserai, expectabal ut sibi nimliaretur an Corinthiijam se correxissent. Requiem ergo spiritus Pauli non babebal, eo quod Titum non invenisset, scilicet Corinlbo reversum ut ejus rclalu cerlior de reluis Gorinthiorum (ierct. El lia'c Aposlolus scribit, ait l'rimasius, ut in:
.

et in

clo.

Vers. 11. Ut non circumveniamur Satan ; ne decipiamur, ut scilicet fornicarus lle ob nimium rigorcm Satan in desperationem impellalur. Non enim iqnoramus cogitationes ejus. Teilullianus, lib. de Pudicili, cap. 15, legit Non emm iqnoramus injectiones ejus, pula rapinas ejus.
:

omnia propter ebaritatem i'ecisse. Postqum Epheso digressus veni Troadem Evangelii causa, quamvis in e mbe adeo tamen reruin spes copiosi frucls appareret veslrarum <ur ac sollicitudine tenebar, ut illic non pulaverim mihi suhsislcndiun, eo quod Titus quem
lelligant i[isum

Ergo quod

dicit laie esl

vobis expeclabam, non advenisset.

Sed

valefaciens

eis,

profectus

sum

in

Macedoniam,

IN EPIST.

II.

AD
'

COltLNTIUOS
cit et

724

Eo quod non
expeclabam
,

iNVENT.nisi... ibi

Titum, qucm Corintho

veritas

mendacium. Deus ergo per passiones


facit triumplianles, et ipse

cl

quo sperabam

me

cognosciturum

martyrum et ipsos martyres


per eus triumpliat.

Ecclesiu; veslrae slatum.

licita

Sed valefaciens eis... Ilincrcrum vestrarum solfralribus Troade coinmorantibus valedixi.


,

Vers. 15. Quia Christi bonus odor...., bona fama, verbo, exeniplo, palienti.

id

est,

Nimiim
lielis,

illis

instruclis,
;

rebusque ad

illos

spcclanibi

Deo

id

est

ad Dei gloriam

vel

Deo

in

odorem
legis

libus ordinatis

vel forte aliquibus

discipulis

rc-

suavitatis, sicut hostile et

thymiamaia vcleris

qui oslio illoaperlo, pergerent, ait

Fromon-

dieebantur offerri Deo, in odorem suavitatis.


IlS

dus.

QUI SALVI FIUNT.... ET

IIS

QUI Credllflt Ct SALVI

Profectus slm
et

in

Macedoniam, Titum expeelalurus,


citis agiioscilurus.
,

ab eo Eclesia veslrae statum


,

fiunt; et us qui credere nolenles, in su inlidelilatc pereunt. Tanqum thuribula incensa , spargimus,

Hic omittit Aposlolus


sciliect,

quod

in cap. 7

v. 5, diecl

qucumqiie incedimus, spirilualem

fidei

christianx
;

qud

in

Macedoni
;

omuem

passus silinls et

odorem,

et eredulis prx'dicamus et incredulis


alliiiet,

quia,

foris tribulationeni

sed de e, ejusque effeclu, Deo

quantum ad nos
nes salvos
fieri.

volumus, sicut

et

Deus, oin-

gralias agit.

Hune eumdem

ehristianse fidei

odo-

Vers. 14.
piivt
nos...

Deo autem gratias,


Ilebraisnius est,
facit

qui

semper trium:

rem ubique

et nostris passionibus
:

spargimus. Quasi

significans

Qui per
seu
,

unguentorum ampullcc sumus


dimus ad omnes.
Vers.
lb'.

quanl magis fraugiet Cbrisli diffun-

Chrislum

nos semper
facit,

Iriumphare
ut

qui

mur, lant ampliorem odorem Dei

pur Chrislum

non
in

solni

oniuia adversa

superemus, simusque

persecutionibus

viclores,

Auns quidem odor mortis... malis quimonder


,

sed etiam post pralium


res.

et victoriamredditilluslrio-

dem

bic odor est


,

et

morlein afferens, sed


vitio.
,

occasionaliter

non noslro
;

sed corum

Donis

Et odorem
gelii sui.

notiti/E sue...
sui

id est, et suaveni seu


id est,

autem

est

odor vite

et

vilam afferens

sicut fra-

benefragranlcm

cognitionem,

laniam Evan-

granlia ungucnli
cat, ait

columbam vegelat, scarab;eum neserpentes necat


ait

QEcumenius. Sicut odor florentium vinearuni


,
,

Per
ctos

nos,

equidem ooncussos, sed nutiqum dejediffundit, in

boulines recrt
Sicut

D. Thomas.

quaquaversm

omni loco.

Quo magis

lumen

solis oculos

sanos recrt, dbiles cru-

conlerunlurctconcutiuntur aromala, eu majorent spirant fragrantiam


et
;

cial. Sicut

ignisaurum purgat, stipulam absumil. Sic


est

sic et nos,

qu inagis concutimur,
e
stiaviorem
et

fama de Christo sparsa, bonis


non ex

odor

vivifions, spi-

pcrscculionibus

conterimur,

rilualem vitam impertiens; malis est odor mortifer;


se, est

abundaniiorcm Dei Evangeliique Cbrisli spargimus

enim odor
:

vit

sed

eorum
,

vitio,

quia

odorem.
Colligenda.
Ilinc collige

vitam respuunt

seu

ut ait Christus

quia dilcxerwU

magis tenebras, qum lucetn.


sit

quod passio martyrum

triumplius et
est trium-

Et ad
soslomus
est
;

h.-ec qits
et

tam idoneus? Gnrc, ad


eril
,

lic quis

niartyrum,
plius
?

et Dei, et Cliristi.

Quid enim
in

idoneus? Syr.,
,

ai hc quis

idoneus? D. Chry-

Imperatoris victoris progressio

publicuui

cum

grat'ue profect id est

hoc
;

lotiiin

Christi
ait

trophx'is, aliisque viclori; signis.


,

Ergo passio marty-

nihil

esl

quod nobis arrogemus

idem

D.

rum triumplius est niartyrum, quia per camde carne, mimdo et diabolo victores, martyrii sui instrtinientis,
quasi Irophxis, illustres cl conspicui, publie

Clirysostomus.

Quis tam idoneus? Aliqui, tam


alii

pulant additum

coram

volunt quisnam, in quis tam conversum. Sensus


:

omnibus triumplium agunt. Ergo passio niartyrum,


triumplius est Dei; quia per

est

Quis sicut par


sit

est,

idoneus
:

est, ut

ubique Christi

camodor

Dei ben olens,

bonus
lur

odor? quasi diceret


!

Qum
:

pauci reperiun-

suavis et ben fragraus ejus noiitia diffunditur. Ergo passio niartyrum, est Cliristi triumplius; quia per

tam idonei

vel juxta

Vulgalam

Quis tam idoneus,

cam

qum nos

apostoli ?

Evangelium Christi disseminatur;


scilicet

fids perlidiam vin-

Vers. 17.
spiral

Non
;

enim sumus sicut plubjmi.... Ex


Hier.

Titum
1 i.

illic

exspeelalurus, et ex eo de vobis
gralias, qui
,

fragrantia

ila

Bonam

Cbrisli

famam

aliquid certi cogniturus.


pliat

Vins. uos

Deo autem

semper trium-

in Christo.

Triumpliat

id est Iritiinphare fa-

Ambras., Anselm. Videlur Aposlolus in Macedoni acres persoculiones pertulisse. Cnde c. 7 dicil se ibi omiicin IrilHilationein passuni loris puguas, inls timors sed Dei grati use omnia superavit cum glori et Iriumpho. Triumplius enini Dei est, inrlieron., passio niarlyruni pro Cbrisli noinine, cruoris effusio, cl inter lormenia kelilia. Kl odorem notiliai suce manifestai per uos in omni loco. Oilor noiiia'. Dei, id est, fama: ejus, nobis
cil, lia
: :

verbo et exempta spargimus in honorem Dei, apud omnes, non eos solm qui credunl et salvi liunt, veriim etiam qui credere nolenles pereunt. Aliis quidem odor mortis in mortem, Vr.ns. ili. aliis autem odor vit in vitum. Sicut fragrantia unguenli

columbam vgtal, searabeum necat, ut ailOEcum., sic et lumen solis oculos sanos recrt, dbiles ofet el ignis aurum purgat, stipulas absumit fendit
:
:

ipse Christus aliis in ruinant, aliis in resurreclionem posilusest; Luc. 2. El ad hc quis tam idoneus? Quasi dicat Qum
:

pauci tain

idonei
!

minislr,

qui ubique

sunt bonus

tr

na

sumus .c. elc. Nminis Christj in ointii loco bonus odor sumus Deo et pnedicaiionis nostne long lalque
vdor
:

bongissim diffunditur. Vers. to. Quia Christi


1 1

odor Christi
bonus Vers. 17.
rantes
est,

Non enim sumus

lia

Ambrosius.

sicut plurimi, adult-

verbum Dei. Adulterunies, id est, quod sincerum corrumpentes. Adultrai ergo verbum Dei, qui

723

COMMENTARIA. CAP.

111.

726
Obsrvado moralis

ocChristi odove , de quo in versu prccdcnti , casioncm sumit scse centra falsos doclorcs del'cndcudi : suam crgo lric rcsumit apologiam, quam usque

bono

Ex hoc
modum.
falsilatis

versu disce

bonum

et

nialum concionandi

Ille

verus apostolus est, et bonus pracco, qui

ad cap. 8

texit.

veritatem evangelicam pure et sine pcrmixlionc, sive


aut novilatis
,

Non mu sumus sicut plirimi adultrantes. Grxc,


cauponuntcs. Syr., qui miscent scrmonem Dei. Caupopecunari est, cm quis vinum adultrt cm quis
:

ad placcndum inventa;

sive

eloquentiae affectatne; sive intentionis lucri temporalis.

Sed sincre,
,

sicul

Deo, processif,
,

ni id vendit, quod

gratis dare debebat, D.


,

Chryso-

stomus. Ferit hic falsos doctores qui falsificabant Evangelium, et ad quxslum abutebantur verbo Dei.

Coram Deo quasi qui in conspeclu Dei vivenlis omnia videntis, cor et rens pcnetranlis, loquitur.
In Ciiiiisto, Clirisli

nomine, tanqum
est caupo,

ejns legatus
,

Adultrantes,
Cauponantes, id

id est, falsifieantes, vitiantes.

ac vicarius.

Ille

aulcm

non apostolus

nec

est, veris

i'alsa

misccnles, ut caui

pnedicator, qui falsa veris niiscet, qui ad queestum

pones qui vina corrumpunt per commixiiones. II falsi doclorcs chrislianismum judaismi admixlionc adullerabanl.

habet Evangelium
et

qui cloquenti seculari affecta ta,

ad placendum populo, prdicat. Qui de Deo loqui-

tur,
falsificalioni

non quasi prxsenle

sed quasi absente; de Deo


;

Sed ex sinceritate.... Illorum


opponit siuccrilatein
nixtione.
;

suam

non cogilans, Deuin non quxrcns, nec aspiciens


ejus oculos vrilus. Qui

ne

sed sincre, pur,sine ad-

non
,

in

Christo, de Chrislo
confidens
et
,

loquitur; sed in semetipso

sibi

sibiipsi
Ila-

complacens
Sicut ex Deo, seu Deo accepi
processif.
;

sometipsum prxdicans

quxrens.

seu sicut ex Deo

que recordelur concionator evangelicus: gatum, Deo missum,


et in Dei

1" se Dei 1c:

nomine

loqui
,

verbum

Coram Deo. Deuin pr


etante Deo.

oculis habentes, quasi spe-

crgo Dei prxdicet, sicut Deo processit

Dei volun-

talem sincre annunliet, pure reddat et inlegr quod

In Ciiristo loqitmur, seu

prxdicamus. Non
,

in sa-

Deo profectum

est, et accepi l; 2 se
,

coram Deo

pienti, seu cloquenti seculari

ut dixit in

primo caChri-

vivente loqui.

Deo speelante
auribus
:

auscultante, tanqum

pite, v. 12, sed in Dei grati, in Chrislo, id est,


sti graliae

sub

ejus oculis et

vereatur crgo oculos

innixus, et cloqnenlkc

quam

dat Spirilus
et
I

Dei, nihil dicat

quod non

possit subire

examen Dei
in ipso
sibi

sanctus.Non noslr sapienti.ait D. Chrysoslomus,


erudilione, sed
Clirisli
il

5" se in Christo loqui, in


fidat
iri
,

ejus Spiritu

con-

lins poientia alflali.

Vel tanqum in

in

ejus grati innitalur;

spcretque

datuni

person, et vice Christi.

quid loqualur

verhati falsitalem conjungit. Unde S. Gregor., 22 Moral., c. 17 Adulterari, inquif, verbum Dei, est aui aliter de illo senlire quam est, aut ex eo non spiriluales fructus, sed adullerinos ftus quacrere tandis
:

Ciiristo loquimur.

Loquitur verbum Dei ex sinrerilale,

ueque Dei verbum adultrt admixlione alinas doclrinx, neque oo abutiturad quxslum aut gloriam humanam, coram Deo, vel in conspeclu Dei. In Chriqui
sto, pro, in Christi veritate, lidelilate,

humanac
eloi|uio

ex sinceritate ver loqui, est


oporlet, scilicel

nil aliud

in

et sincci ilale,
:

quam

aucloris

et creatoris
il

scilicet

gloriani quacrere.

loquoret prxdico. Aliter S. Cbrysostom. In Christo, inquit, id est, per Chrisium et Clirisli gra-

Sed ex

sinceritate, sed sicul

ex Deo, coram Deo in

liam.
et

Corollarium pietatis, seu in hoc capitc ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

ad praxim
modum. Ubiquc
,

Omnis pnvlalus ex primis hujus secundi


quibus animas
v. sibi

epitis

versibus discat voriim concionandi

versibus discat, et imiletur miras ajiostolic ebaritatis arlcs,

verbo, exemplo, prxsertim ver palienli, spirilualeni


hdei christianx fragranliam diffundat
Sit quasi
v.
1 i,

commissas Chrislo lucreSit

15, 10.

lur.

Vide
,

2,

5, 4,

in
,

commenlario.
et

palcr et
,

aromata,
15.

v. 14. Sit quasi

ihuribulum incen,

medicus

v. 4.

Diligat

ex charitale agal

v. 4.

sum,v.
Vilet

Sil

quasi unguentaria ampulla


vitia
;

v.

16.

Auctoritale su moderat utatur, v. 9. Astutias diaLoli varias caveat, v. 11.

pseudoapostolorum
sit

non

sil

caupo,
sil

v. 17.

Sed verus

apostolus

propterea Irium

semper

2 Concionator aposlolicus ex ullimis hujus capitis

inemor; quae videal

in fine, v. 17.
III.

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
1.

Incipimus iterm nosmetipsos commendare? aut iiumquid egemus (sicut quidam) commendaliliis epislolis
isiris,

Commencerons-nous de nouveau nous-mmes? et avons-nous besoin


ques-uns,
(pie d'autres

nous relever

comme

quel-

ad vos, aul ex vobis?


Epistola nostra vos estis, scripla in cordibus no-

qux

sciturct legilur ab omnibus hominibus

". Manifeslali

qudepislola estis Chrisli, ministraia

a nobis, et scripla

non airamenlo, sed


sed
in

spiritu Dei vivi

non
bus.

in labiriia fsrpldets,

labtllis

cordis carnali;

nous donnent des lettres de recommandation envers vous , ou que vous nous en donniez envers les autres? 2. Vous lcs Vous-mmes nuire lettre de recommandation qui est crite dar9 notre cur, qui est reconnue et lue de tous les hommes; 3. Car vous faites voir que vous les la lettre de Jsus-Christ, dont nous avons t les secrtaires et qui est. crite, non avec de l'encre, mais avec l'Esprit du Dieu vivant; ion sur des tables de pierre, ruais
:

sur

ries

tables de chair, qui sont vus curs.

727
k.

IN EP1ST.

Il

AD C0R1NTH10S
4.

728

Fidueiam autom talem habemus,


:

per Cliriium

ad

Dcum
5.

Non qud

sufficientes

simus cogitare aliquid

nobis, quasi ex nobis; sed sufficicntia noslra ex


est
:

Deo

par Jsus-Christ que nous avons une si grande confiance eu Dieu. 5. Car nous ne sommes pas capables de former de nous-mmes aucune lionne pense, comme de nous-mmes; mais c'est Dieu qui nous en rend capac'est

Or

bles.
G.

G. Quiet idoneosnosfecitministros novi Teslamenli,

Et c'est

lui

tre les ministres


lettre,

aussi qui nous a rendus capables d'de la nouvelle alliance, non par la
l'Esprit.

non

lillei ,

sed Spiritu

liltera

enim

occidil, Spiri-

mais par
si

Car

la

lettre

lue

mais

ts

autem

vivificat.
si

l'Esprit vivifie.

7.

Qud

ministratio mortis, litleris deformala in

lapidibus, fuit in glori, ila ut


filii

non possent intendere

Isral in

faciem Moysi, propter gloriam vults

cjus, quae evacualur:


8.

ministre de la lettre grave sur des un ministre de mort, a t accompagn d'une telle gloire, que les enfants d'Isral ne pouvaient regarder le visage de Mois 3 cause de la gloire dont il clatait, laquelle devait nanmoins fi7. le

Que

pierres, qui tait

nir,

Quomodo non magis


!

ministratio Spirits erit in

8.

Combien
Car
si le

le

ministre de l'Esprit doit-il tre plus


la

glori
9.

glorieux!
si

Nain

ministratio damnalionis glori est, mull

9.

ministre de

condamnation
de

a t

ac-

compagn de

gloire, le ministre

la justice

en aura

inagis abundat ministerium justitise in glori.


10.

Nain nec glorificatum est, quod claruit in bc

parte, propter excellenlem gloriam. 11.


Si

incomparablement davantage. 10. Et celte gloire mme n'est point une vritable gloire, si on la compare avec la sublimit de celle de
l'vangile.

enim quod evacuatur, per gloriam


est.

est,

mult magis quod manet, in glori


12. Ilabentes igitur talem
niur.

spem, mull fiduci

uti-

13. Et

non

sicut

Moyses ponebat velamen super


filii

iaciem suam
cjus,

ut

non intenderent

Isral in faciein

quod evacuatur;

14. Sed obtusi sunt sensus

eorum.Usque

in bodier-

num enim dicm


evacualur)
;

idipsum velamen in leclione veteris

Teslainenli manet non revelatum (quoniam in Cbristo

ministre qui devait finir a t accelui qui durera toujours doit l'tre beaucoup davantage. 12. Ayant donc une telle esprance, nous vous parlons avec une entire libert; 13. Et nous ne faisons pas comme Mose, qui mettait un voile sur son visage, pareeque les enfants d'Isral ne pouvaient regarder fixement la clart passagre de son visage. 14. Aussi leurs esprits sont demeurs endurcis et aveugls; car jusqu'aujourd'hui mme, lorsqu'ils lisent l'Ancien-Testament ce voile demeure toujours sur leur coeur sans tre lev, pareequ'il ne s'te que par
11.
si

Car

le

compagn de

gloire

15. Sed usque in bodiernum

diem,

cm

legilur

Moyses, velamen posilum est super cor eorum.


16.

Jsus-Christ. 15. Ainsi jusqu' celle beure, lorsqu'on Mose, ils ont uu voile sur le cur.

leur

lit

Cm

autem conversus

fuerit

ad Dominum, au-

16. Mais lorsque ce peuple sera converti au Seigneur,


le voile sera l.

feretur velamen.
17. 17.

Or le Seigneur est Esprit;


l

et

est l'Esprit

du Sei-

Dominus autem
ibi liberlas.

Spirilus est; ubi

autem

Spirits
\

gneur,

aussi est la libert.

Domini,
18.

Nos ver omnes, revelal

facie gloriam

Domini

spculantes, in

eamdem imaginem transformamur


tanqum Domini
Spiritu.

clarilale in claritatem,

18. Ainsi nous tous, n'ayant point de voile qui nous couvre le visage, et contemplant la gloire du Seigneur, nous sommes transforms en la mme image, et nous avanons de clart en clart par l'illumination de l'Esprit du Seigneur.

ANALYS1S.
Primo versu
tnoe,

occurrit adversariorum
retorqueat.

suorum calum,

est

ministerium Spirits vivificanlis.

quinn in

illos

An

iwsmetipsos

inquit

?
tis

7, 8, 9, 10,

11. Sui

ministerii gloriam

prfert

commendamus ?
y
2.

Mosaici ministerii glori. Si ministerium litter, mor,

Respondet quod non; quia vos


eslis

Corintliii

et

damnalionis

ila fuit

Afoi/ri

gloriosum; quantb

noslra

epistola commenctatitia

vestra per

me ad

magis cvangelicum

spirits, justiti, et rit

tern mi-

Clirislum conversio, omnibus nota, mesatis ubiquecom-

nisterium, aposlolis erit gloriosum! Nulla inter utram-

mendat. y
3. Lenitet explical hoc

que gloriam comparalio.

quod

dixit

Epistola noslra
,

y 12. Confert nsum sui ministerii cum modo quo

eslis, quin potiits epistota eslis Christi


rio

noslro ministe;

Moyses suum exercebat, prfertque suum Mosaico. Ilc


prwcellentis glori spe attimati nos apostoli
tihs
,

scripta

non atramenlo

sed Spiritu Dei

non

in

longe aper-

saxeis tabulis, sed in tetbulis mollibus cordis vestri.

agimus ac loquimur quant Moyses

hic Juclis lo;

y
dit.

4,

5.

IIujus rei gloriam totam in

Deum
;
,

refon-

cuturus, vlum in faciem

suam

injiciebat

nos non

ila

Hoc equidem

nobis vald gloriosum est


;

sed lic sed in

sed aperl loquimur.

glori,

non nobis, sed Christo

non

in nobis
,

y 14. Myslic

explical

Moysis velamen

fnjurubnl

Deo

qui nos ex omninb insufficientibus

reddidit ad

hodiemam Judorum

ccitatem, qui Christum in Moysi

tantum ministerium idoneos.


%
G.
;

fulqore figuration, etiam nunc non vident.

Suum
hoc

evangelienm ministerium confert


ministerium litler occidentis
;

cum
illud (|

y 15. Velamen

liabent super cor,

quod per illorum

Mosaico

fuit

ad Christum conversionem auferelu

729

C.OMMENTARIA. CAP.

III.

"730

PARAPHRASIS.
1.

Numquid
aut
,

hocc dicimus

quasi velimus nosmet-

magis gloriosius

erit

ministerium legis quae veram dat

ipsos rurss

commendare,

et

nos

in

vestram gratiam
sicut pseu-

jusiitiam cl sanclitatem?
10.

iusinuare

numquid

forte nos
ail

egemus,

Tantm

est in bis rebus discriminis, ut


ill

si

banc
est

do-r.posloli
las

ut ab aliis

vos commendatitias epistoquia vos

gioriam

cum
enim

compares, nec

gloria

quidem

inipelremus, aut vobis ad alios?

gloria veleris legis.


,

2.

Talibus ommendaliliis non egemus

11.

Si

lex vtus,

ejusque ministerium

quai

Corinlhii, epistola noslra estis, cordibus noslris inscripta


,

transiloria erant, gloriosa fuerunt,

mull magis erunt

omnium

ocnlis exposita

quasi patentes

lit

gloriosa lex nova, et ministerium ejus, qu;c usque ad

lerae, quae

nos ubique commendant.

finem nunidi permanebuut.


12.
glorioe et

5. Quin potis per (idem vestram manifcslum est

Nos

igilur aposloli

novai legis miuistri


et intrpide

spe

qud

estis epistola Clirisli

nostro ministerio scripta,


;

permanentis animati, libr

agimus

non atramenlo, sed


vivis cordis vestri.

Spirilu Dei vivenlis


,

non

in ta,

loquimur.
13.

bulis lapideis insculpta

sed

in

tabulis mollibus

et

cm
fiducia dicendi lalia, quia

loquerelur Judaiis
,

Nec praidicando facimus quod faciebat Moyses, ipse enim vlo faciem suam
:

4.

Magna quidem noslra


nobis gloria
;

legebat

ne

in

banc radianlem Isralite defigerent


faciei gloria, cit fuit

magna bine

sed banc gioriam et lidused Christi beneficio


;

oculos, quai
lita.

tamen Mosaie

abo-

ciam babemus, non nobis, non in nobis, sed in Deo, et apud Deum.
5.

11.

Hoc velamen

in facic
;

Moysis significabat Ju-

Hac

enim vobis dicimus, non quasi ex nobis,


multo minus
et virlus la-

seu noslris virions possimus quidquam ad animarum


conversioneni eonferens cogilare,
cre;

dxorum mentis caicilatem qui usque in bodiernum diem, cm vtus Testamcnlum Iegunt, quasi vlo obtectas

mentes babent, non

inlelligunt

quod Iegunt,
tollilur

sed

iota

nostra

suflicientia

est

quia in Christuni non credunt, per

quem

boc

Deo,
G.

velamen.
15. Et in hune usque diem
,

cm

legitur in syna-

Qui nos

elegit, et

idoneos

fecit

novi Testamenli

gogis Moyses, caecitate laborant, quasi velamen super

minislros; non legem in labulis lapideis scriplam nobis dando, aliis

cor eorum
16. At
lur

sit

injectum.

proponendam; sed Spiritum sanclum


aliis
:

cm ad Dominum
boc velamen.
ita

conversi fuerint, aufere-

nobis largiendo, eliam

communicandiim
enim
lilleris

quae

ab

eis

duo vald diversa sunt


scripta,

lex
;

lanlm
17.
fecit
;

Non

de nobis, quos Dcus minislros Spiritus

occasio

fuit

morlis

Spiritus

autem sanctus
Spiritus
et

enim

ille

Dominus
ibi

est

summ
ille
,

liber,

fous est vite in cordibus noslris.


7.

spirans ubivult;

bine ubi reperitur

qui et
et

Qud
ila

si

tamen ministerium
fuit, ut

legis, quai

morlem

Jesu Cbrisli Spiritus est,


cordis.

et libertas spirils

causabat, sed quae digilo Dei insculpla erat in lapidi-

bus,
rent

Moysi gloriosum

lilii

Isral

non valc-

18.

Tantm

abest ut velamen super faciem habeafacie,

fixis

ocnlis intueri facicm ejus,

propter gioriam

mus, im ver rcvelat


bis,

gioriam Domini

in

no-

vulls
8.
qtiae

illius, lict

transitoriam

quasi in speculis excipienles,

per hujus glori

Quanl inagis gloriosum

eril

ministerium
?

legis,

reflexioneni, fimus illius luminis participes; de claritale

credentibus dat Spiritum vivilieanlem

ad claritatem progredientes per Domini Spiri-

9.

Qud

si,

inquam, ministerium

legis, quse
;

danina-

tum, per

quem

in soles quasi transformali, illumina-

tionis xternai erat occasio,

res luit gloriosa

quanl

mus

alios.

COMMENT ARIA.
Vers.
pitis
1.

I.ncipimls itlrim...

Quoniam

in fine ca-

Nosmetipsos commendare. Numquid hc dicimus


quasi velimus nos jaclare, ut vobis et
liores simus, et in
aliis

praecedentis, v. 14 et 15, semetipsum laudare

cominendaet

visas est \postolns, bine praividens pseudo-apostolos

vestram benevolentiam

gratiam

de be Epistola dicturos quod de


lieel

]>riore dixerant, sci-

nos insinuemus?

quod Paulus laudibus

affecta lis

semetipsum comut in ipsos

Alt

nx'mquid egemus...? Aut

numquid
quas ab

forlass nos
aliis

mendet; hoc, inquam, pnevidens,


adversarios relorqueat quod
ipsi

ila diluit,

egemus ommendaliliis

epistolis,

ad vos

D. Panlo objiciebanl,

pra-feramus, aut vobis ad alios?

nimirm
est,

(|iid

semelipsos commendarent.
:

Sicut quidam. Ferit adversarios suos, etineosrc-

Inlerrogans ergo objicit sibi


\<\

An

inetpimus ilerm,

lorquetquod objiciebanl D, Paulo. Ilincque

colligil'ur

in

lic

Epistola, sicut in
est.

prima quibusbujus

quod pseudo-aposloli,
sibi

ut virlutis et doctriiue
litleras

nomeu

dain

reprehensum

Vide

prxfalionem

compararenl, commendatitias

eircumlere-

Epislolx. Vide et cap. 5, v. 12, bujus ejusdem Episiolai.

bant, quas aut liiixerant, aut civilalibus unde proli-

Vers. 1. Inpimw ilerm nosmetipsos commmdare? Numquid bec dicimus, lanqum volentes nos
VObis et
aliis

epislolisad vos, aut ex vobis? Ex, id est, vobis scripiis epistolis, quibus apud alios coinmcnder? Sicut quidam, supple, egent seu potis, faciunt id est, commendaiiiias undique sludios conquirunt.
;
:

commendare?
(sicul

Aut numquid ctjemus

quidam) ommendatitiis

731

IN EPIST.

M AD COKINTIIIOS
significabat

732
filio-

Ciscebantur, cmcndicavcrnnt, ad alias civitalcs, quo

sumnius pontifex, portans nomina

properabanl.

rum
qui

Isral

coram Domino super ulrumque

hinncruii',

Talibus arlibus et hodi mulii virtnlis cldoclrime

Exod. 28, 12.


Veiis. Mamu.stati quod epistol Christi... Explicat et quasi corrigit quod superis dixil /
:

homen qurunt,
vani sunt
tiluli

rem non babent; sed


!

lieu

quam

3.

liominis, virtute vacu

Vers. 2.

Epistol nostra
Epistol nostra vos

vos estis. Hcspondel

stola nostra vos estis; quasi dicerel

Quin potis

eslis

qnil lalibus cornmondaliiiis


rinlbii sunl

non egeat, quiaipsiCoEgo, per Evanin-

epistol Cluisli, noslro minislerio scripta.

Mamft

Paulo vice coinmcndalil'uc cpistoUc, nec


eslis.

subaudi

vos estis manifeslati

idest, manif
eslis epistol Chri-

indiget ali.
gclii

est per fidem et opra vestra


sti,

qud

pncdicalionem, Cbrislum in mentibus veslris


vos ad ipsum converti;
,

quasi principalis auctoris.


a nobis, id est, nostro minislerio, quasi
;

scripsi,

hc

vestra ad Clui,

Mimstrata

stnm per me conversio


salis

vobis et omnibus nota

nie

nnianuensis, scripta

commendat.
in cordibl'S

Scripta
corde

nostris.

Hanc epistolam

in

Non atramento, Sed Spiritu Dei


cti, qui,

sicut crcicr.r:

bominum

epistol;;

vivi,

id est,

afflatu Spirils

sanfuit

meo

porto; vos ad Christum per

me
,

conversos,
cordi

Christo largienle, vobis noslro minislerio


;

et ide

meos

fdios in Cbristo ebarissimos

meo

communicalus

insculptos et impressos, ubique circumfero.

Non
Sed

in in

tabulis lapideis

sicut lex Mosniea.


id est, vivis, molli-

Nota Corinibios duplici


stclam
tabulis,
:

tilido

esse divi Pauli epi-

tabulis cordis carnalibus,

primo, quia Paulus

in

eorum mentibus, quasi

bus, sentientibus. Carneuin bic non opponitur spirituali,

Christum inscripsit; secundo, quia ipsos Coulpole suos in Christo fdios, in corde suo,

ut alibi soep;

sed lapideo, duro,

et significat

riniliios,

quasi tabula vivente, insculptos gerit Paulus.

Primo

molle, ductile, obediens. flaque per (idem et opra vestra patet qud eslis epistol quam Christiis ipse
scripsit,

modoCorintbii sunt quasi tabula; secundo modo sunt


quasi ebaractercs et
Qu.'E SC1TUR
litterac.

nostro minislerio ulens, nostris vocibus, quasi

inslrumento suo; scripsit aulem non atramento, sed


ellicaci

ET LEGITUR AB OMNIBUS... ILtC epiStola


considerala, scilur
et legitur

et cfusione Spirils sancli

non

in

tabulis

Ulroque

modo

ab omnibus
veslris in-

duris et saxeis, sed in tabulis mollibus, obedicniibiis,


id

hominibus.

Qtid

Cbrislum

in

mentibus
,

est,

in cordibus veslris docilibus,

et

ad oronia

scripserim per Evangelii proedicationem

boc omni;

promplis.

bus notum. Corinthus erat emporium celeberrimum


Iiinc ejus

Nota bic indicatam utriusque Tcstamcnli

dift'cren-

ad Chrisli fidem conversio

fuit

notissima et

celeberrima.

Qud vos

in

corde

meo insculptos geslem,


et

tiam. Quanto inlervallo spirils ab atramento, et cor lapide dislat, lanto et novum Teslamenlum lege
discrepat, ail Tbeopliylactus.

hoc omnibus patet per eloquia mea,

per frequen-

tem de vobis cum laude


Ilaque scilur
et

et affectu

commemorationem.
Hinc
digitus,
cl collige

Obseivatio moralis.
:

legitur ab

omnibus hominibus, qud


in Cbristo

Ergo cor
in

meum

cbarla Cbristi est;


seribil, Spirils

ego vos per Evangelium

genuerim

et

quo Cbristus

corde

meo

qud ego vos, meos


in

in

Cbristo

filios

ebarissimos
ipsi,

corde
,

meo geram. Hinc


quasi
,

estis mihi,

vos

Cooculis

sanclusesl; atramenlum quo ulilur, gratin, inspiralio, iiluslralio, pia molio; quod seribitur, fides, spes,
charitas.

rinlbii

me

litterx patentes,

omnium

exposit

et

quas omnes bomines inspicere possunt


aliis

Meum
corde

est

non esse saxeuni

dura cervice non re-

et lgre.
alios,

Hinc nec ab

ad vos, nec vobis ad


;

sistere Spiritui sancto; sed obedire buic digilo Dei, in

commendatiti egeo epistol

non ad

vos, quia

meo

scribenli, idest, Spiritui sancto inspirant!.

vosipsi epistol
stra conversio

mea; non

vobis ad alios, quia ve:

omnibus nota

et aliunde vos ut lilios

meos,

in

corde

meo

impressos, omnibus ostendo.

Deus, est tnae gratiac. Aufer igitur prime, corlapideum, saxeum, adamanlinum; et da mihi cor carneum, vivum, senliens, obediens.

Quin

et boc,

mum

Observa hic duo apostoli, pradati, pastoris munia:

Eliam rebellera compelle voluntatem meam. Dele,


destine in corde meo,

primum, inmenlibus populorum


pulos
sibi

sibi

subditorum Cbri;

omnes

lalsos

amores, vanos
delelis
et

slum formare, inscriberc, perficere


subditos,
in

secundum, po-

terrores, noxios errores,


deslructis, ver
rution cor

ut bis

omnibus

corde suo insculptos gerere,

dicam
In

Paralum cor meum, Deus, pata--

eos diligere, de

eorum

salute et perfeelionc quasi con-

meum.

eo scribe verilalem, imprime


lui

tinu cogilare, et sollicitum esse.

Hoc

in veteri lege

stum limorcm, infunde sinecrum


le

amorisaffecium,

Vers. 2. Epistol nostra vos eslis. Vos, Corinlhii, me oper conversi, estis niibi instar epistol; commendatiti ab omnibus lectoe et intellectae, quam pro me commendationc exbibeo quibus volo. Omnes enim sciunt quales l'ucritis ante conversionem. Scripta in cordibus nostris. Sensus Eam epistolam, qua: vos eslis, cordi meo inscriplain et impressam ubiqne circumfero. Inscriptionem inlelligc per niemoriam ci amorem. Qu scilur et legitur ab omnibus hominibus ; quam
:

super omnia, pui,

et unic diligam.

perinde ut
silas.

lilleras patentes

omninmque

oculis expn.

Vers. 5. Manifeslati quod epistol eslis Chrisli. Manifestait, id est; de quibus mauifestum est, et pa-

qud episiola eslis Christi. Minislrata nobis, inoc est noslro minislerio cobscripta. Christus, inquit, hajus epistolse prineipalis
iera constat,

est aiiclr,

idemque nobis ministris ad eam scribenvivi;

dam

um:s

est.

epistolam omnibus in promptu est inspicere et lgre,

El scripta non atramento, sed Spiritu Dei

non

733
Vers.
Z.

COMMENTAP.IA. CAP.

III.

731

Fiduciam autem
sitis

talem... Rurss sese

sufficimus cogilare boni aliquid nobis; profeel nec

explicat, ita ut lotam

Deo gloriam veJdnt


cpislola nostra, scu

credere sufficimus; quod sine cogilalione non possu-

Fiduciam autem tale; qud


noslro ministerio scripla,

mus

sed sufficienli nostra


est.

qu

et

credere incipia-

Spirilu Dci vivi; liane,

mus, ex Deo

Cogitantes credimus, cogitantes lo-

sto;

inquam, fiduciam babemus, non nobis, sed Chrihaneque gloriam habemus non in nobis, sed in

quimur, cogitantes quidquid agimus, D. Anselmus. Hinc ergo magna nobis humililalis oceasio. Hinc om-

Deo

et

apud Deum

quasi diceret

est nostra fiducia dicendi talia de vobis

Equidem magna quia magna


:

nimoda ncessitas ad Deum semper recun-endi, et per Christum medialorem nostrum gratiam ad om,

bine nobis gloriationis et commendalionis materia sed banc fiduciam, haneque gloriam apud Deum ba;

nia petendi.

Vers.
el

G.

Qui et idoneos...,
fecil fecil ut

id est, qui
:

nos etelegit

bouins

non nostro merito

sed Clnsti beneficio et

idoneos

novae legis minislros

seu, ut ait D.

merito.

Chrysostomus,
esl, glorialio

huic muncri parcs esse posse-

Fiducia nostra, id
siiun est ad

nostra per Chri-

mus

et

ad

iilud

obeunduin appositi.
Spirit. Grce., non litter, sed
liller,

Deum

Christas enim nobis est causa,


est

Non littera, sed


Spirils.

cur

in

Deo gloriemur; nibilque plan nostrum


Tbeopbylactus.

Sy rus., non

sed Spirilu,

sicut

inter-

ne

minimum quidm;

Non

dixi,

pres noster.

fiduciam habemus, tanqum aliud nostrum sit, aliud

Non littera,
lam
,

id est,

non

sicut

Moysi litteram soscriplam


,

Dei; sed toluai Deo ascribo; D. Chrysostomus.

seu legem
aliis

in labulis lapideis

nobis

Non qlod sufficientes simus... Hc vobis dicimus, non quasi simus a nobis, ouasi enim
Vers.
il.

dando

proponendam
id

el

annuntiandam.

Sed Spiritu,

est,

sed prlerea Spirilum sanetiani aliis

ex nobis

id est

nostris

nalura viribuS,

sufficientes,

ctum nobis largiendo,

communicandum,
sola, lex litleris

idonei, cogitare aliquid ad


el

animarum conversionem
ut palet le-

quo banc amoris legem diligaut


Littera enim occidit,

et iinpleant.

salut'

conferens.

Agitur enim de sufficienli et


,

id est, le.v

idoneJlate ad apostolats minislerium


gcnli. PrimiS versibus locutus est

lantm scripla, Spirils sancli gratis prscsidio destitula,

Paulus de conver-

occidit

animam

oceasionaliler.

Quia dcet
;

sione

Corinlhiorum

sr.o

ministerio fact, et de e

quid agendum, nec vires dat ad

agendum
;

hinequ
2

locutus est sub metapbor epistola; se scriptne. Et

peccatur scienter et

cum phEvricaiohe
c.

quia
:

quia hoc

illi

gloriosum videlur

bc ut lolam hujus

eoncupiscentiam

irritt

ad contrarium faciendum
7 ad

conversionis gloriam Deo reddat, agnoscil et publie


fatetur,

nitimur in velilum. Vide dicta

Rom.,

v. 8, 10.

qud ex semetipso

sit

insufficiens

aliquid

Spiritus
dit in
vila.

autem

vivificat, quia charitatem diffun:

cogilare

qnod vel ad Corinlhiorum,


;

vel ad aliorum

cordibus nostris

ebarilas

autem

est animas

quortimcumquc satutem confrt


nus sufficiensest ex

et ide

mull mi-

Nota hic collationem evangelici minislerii


cxeellenliam. Solam

cum
lit-

se, aliquid laie facere, aut exequi.

Mosaico, el istius pr;e hoc

Sed sufficientia nostra. Syr.,

virlus

nostra

ex

teram Juditis ddit Moyses. Spiritum sancluni Chiistianis


fuit
li

Deo

est, per Ciiristi mrita, ut dixit v. praccedenti.

dederunt apostoli. Minislerium ergo Mosaicum


;

Obscrvatio dogmatica

et

moralis.
et

Itras occidenlis

apostolicum ver minislerium

Omnis nostra
ad ben

sufficienli

ad ben cogilandum

est Spirils viviiicanlis. Spiritualis

quidem cral
hoc nostr

lex

agendum ex Deo
ait

est.

El hinc eognoscimus

sed spiritum non praebebat

non enim Moyses

spirilidei

quia nihil suinus, nisi niisericordi et grali Dei re-

lum, sedlilteras

allulil

al contra,

gamur,

D. Anselmus. Attendant
lidei,

pulant ex nobis esse cneplum


fidei

h verba, qui et ex Deo esse


aliquid,

commissum est, ut spirilum demiis, D. Chrysostomus. Lex bona est, sed in tanlum bona, ut bona jubeal;
gralia

supplcmenluin

quis enim non videat pri^ esse

autem
lib. 2,

in

tanlum bona

ut

bona confrai; D.

cogilare,
nisi

qumcredere? nuilus quippe crdit

Aug.,
tur

cap. 1, contra adversarium legis. Cita-

pris cogilaveril esse credendum. Si ergo non


fuit lex

Fromondo.

in labulis lapideis,

quomod niinirm scripla velus populo Judaico per Moysen data;


Sed
in

in tabitlis cordis curiuilibus, id est, carneis,

pula

corde molli, ductili, promplis ad obediendum.


ci caetera quac

et psi Corinthii fidles, scripla in labulis cordis carneis. in quantum lides el charilas
1

docili,

id est,

facilibus

cogilare talc aliquid, ergo mull minus operari. lia Arausicanum , eau. 7; et D. Augustinus, de Praedest. sanctoruni, c. 2. Sed sufficienli nostra ex Deo est. Qud idonei suinus ad aliquid boni vel cogilanduni vel agendum , et
coLfciliura

nova prxcipit, in eoruin cordibus impressa erani per Spirilum sanclum. Vers. 4. Fiduciam autem talent habemus, etc., quia confidenler gloriamur in Deo, delic Dei nostrque epislol, deque minislerii noslri diguilale el Iruclu pra ministerio Movsis et aliorum vcleris Testamenti ministrorum. lia Anselmus. \ ers. 5. A'oii qubd sufficientes simus cogitare aliquid nobis, quasi ex nobis. Aliquid, scilicel boni, quod Bpectet et ordinetur ad (idem, gratiam, ment: et salutem seternam, ul quis idoneus sit minisler novi
lex

Testamenti, ot preecesst. Qud

si

ex se

nemo

potest

semcl, quidquid boni possumus, id lolum ex Deo est per Christum. Qui et idoneos nos fecil minislros novi Vers. G. Teslamcnti. Qui Dcus, inter alia bona qu ex ipso habemus, eiiam hoc nobis apostolis conlulit, qud aptaverit et idoneos reddiderit novi Testamenti minislros idoneos autem, id est, non quae nostra sunt qu;erenles, sed ci quae Jcsu Chrisli. Non littera, sed Spirilu. Non lege,sed grali; q. d.: Fecil nos idoneos minislros novi Testamenti non, inquam, minislros Huera', id est, legis srripta: et dat per Moysen, quac est lex velus sed minislros Spirils, minislros legis novae, qu Spiritus sanclus t,

73S
Vers.
dicalo
7.

IN EP1ST.

IL

AD CORINT1HOS
Vers.
vel
8.

730
non magis..., cur non magis,

Quoi)

si

ministratio mortis...

Ex

in-

Qi.omodo

discrimine

colligii

pnccellenlem evangelici

quanl magis.
id est,

jiiinistcrii

gloriam, pra: gloii Mosaici ministerii. Id-

MlNlSTRATlO Spiritds,

minislerium legis qu.c


et

que contra pseudo-apostolos, qui Juda:i erant, quique legis Mosaica minislerium sibi arrogantes, leyis observantias deprtdicabant, et
lio

credenlibus dat Spiritual viviflcantem,


eis promiltil

aelernam

gloriam

judaismum cum Evangeliic

Erit

in

gloria?

id

est, erit gloriosum,

scu res

miscerc volebant. Taies minisiros

sngula apo-

erit gloriosa, in ccelo sciliect, ubi pra:

cxleris sanclis,

stoli

verba dprimant

minisiros

lilter,

minisiros

aposlolorum gloria mirabilis

erit.

Quod de hc prxspem
D.
futur.e

vio) lis,

minisiros damnalionis, dicens:


si

serlirn elcsli glori loquatur Aposlolus, indieat ver,

Quod

MINIST1UTI0

scu

ministerium

tuuovt,

bum

erit,

et

v.

12: llabentes
ila

talem

mortis, id csl, legis, qiue

mortcm

occasionaliler cau-

scilicet

xternae gloria?, et

intellcxit

Chryso-

sabal, ut diclum est versa prcdente,

stomus, Theophylaclus. Lied ergo ministeri un apo,

LiTTERIS DEFORMAT A

IN

LAPIDIBUS

id CSt

qtirfi

di-

stolorum

fucril

vald

gloriosum

propler doua

et

gilo Dci formata, scripta, insculpta eral in lapidibus,

miracula; de hc tamen glori hic non agitur, sed de


futur
Ilinc

scu tabulis marmorcis


minislratio

Gra:c. paul aliter

Si verb

quam

minori ad

majus prohat Aposlolus.


in

mortis in

litteris,

informata

in lapidibus,

discal evangelicus
et

minisler

suo minislcrio
;

id est, si minislratio lillenc occidcnlis,

scu legis

scri-

nihil lerrciium

Iransilorium qurerc

sed cle-

pta:, qu3e

mortem causabal,
,

etc.
;

conslruclio quidem

slem

et

lernam gloriam.

In Dei cullu terrena

qua>

paul divcrsa

sed idem sensus


fuit

rere, Judsei est; Chrisliani ver

Deum

ipsum, et divina

Elit

in

gloria, ila

Mvs gloriosa

tanliim quxrere.
,

Ut

mu

Isral

non-

possent intendere, id est,


illius
;

VER*.
aliis

9.

NaM

SI

MlNlSTRATlO DAMNATIONS... Sllb

fixis oculis intueri

faciem

verbis, sed sequivalenlibus, confirmai, et repelit


in

Propter gloriam,
Qvje evacuatur.

id est, propter
v.

radiorum splcn-

quod

versu pnecedenle

dixil. Si

minislerium legis,
:

dorem. Vide Exod. 34,

29.

quse erat occasio damnalionis

scieras

reos enim

Grc,

abolendam; refertur ad
lict
;

reddebat et xlerno supplicio obnoxios, ut diclum


est v. G.

gloriam, id est, propter gloriam vults ejus,


transiloriam, sicut lex ipsa, qua:

jam

est abolita

ita-

Gloria

est, id est,

res gloriosa
in

fuit
,

que,
bal

si

minislerium legis occidcnlis, quod consisteDei formatis in tabulis


;

Mult magis abundat


in glori, ministerium
legis, qiue

gloria
id

id

est, excellit

in afferendis litleris, digilo

justiti.e,

est,

ministerium

lapideis, ila fuit

Moysi gloriosum

ut IsraeliLc

non

veram

dat justitiam el anima? sanctitaiem.

possent immolis oculis intueri vultum ejus, propter

Vers. 10.

Nam

nec glorificatgm est... Grxc,


est

radiorum splcndorem Iransilorium

etenim nec abri fie aluni


;

islud ijlorificalum

in

lic

daturad legem implendam. Litlera enim occidit Spirilus mitent vivifient. Lex scripta, quam Deus per Moysen ddit, si sola sit, ac spiritu dcstilula (miod est lex vtus), occidit, hoc est,
,

eos quibus data est, a:lerna: morti reddit obnoxios non quidem per se suoque vilio (lex enim sancta, et mandalum sanclum et juslum cl bonum, Rom 9), sed ex occasinne lalentis in eis concupiscent!*. De qu sub nomine peccati ila scribit Aposlolus eodem loco Oceasione accepta, etc., litlera occidit per occasionem occasionaliler enim lex acuit et incitai concupiscentiam et pccatum, quod occidit animam. lia Auguslinus et
:
:

Anselnms.
occidit, quia Moyses cm legem ddit, nil litleram ddit : Christus auteni simul cum le^e Spirilum dedil. lia Auguslinus, lib. de Spir. et Lit.,

auteni vivificare obsequentes. lia ut non possent intendere filii Isral in faciem Moysi propter gloriam vults ejus qu evacuatur. lia lucida eral facis ejus, ut radios luminis vibraret, ejusque quasi cornua emilteret. Qu evacuatur, qu;e scilicet gloria auferenda eral Moyse : hi enim radii, el hic splendpr, uti et vita, Moysen moricnlem deseruerunt. Quonwdb non magis, etc., id est. cur Vers. 8. non magis ac polis ministerium nova? legis, qua: viviticanlem Spirilum subministrat, glorilicabilur ? Scilicet e glori qu in futurum seculum promissa est. De qu glori loquitur expressis, Rom. 8, vocanseam gloriam adoptionis filiorum. Nam, licet illa sit ratura

Litlera

commuuis omnibus
tinget,
:

eleclis, long

major tamen

iis

con-

nisi

cap. i. Spirilus
ritatis

vivifient. Primo, quia Spirilus gratiac et chavtam supernaturalem dat anima:. Secundo, quia impellil, et indit inoluni et agiliiatcm ad bona opra, et ad legem implendam. Tertio, quia dirigit ad vitam a'ternam, quam suis observa tori bus lex pro-

qui se praebuerint idoncos novi Tesiamenti minisiros ut per quos cseteri fuerint ad gloriam adducii. Palet haec gloria legis nova: in spiritu vekementi, ac linguis variiset igneis, qu in Pentecoste, cm lex nova est promulgata, aposlolus omnibus gentihus gloriosos effecerunt, Acl. 2.

millil. llujus vita: et Spirilus minislri Christo missi

Nom si minislratio damnalionis gloria est. 9. ministerium legis, q-ua: reddit domines a(ein;u d imnalioni et morli obnoxios, gloria fuit, id est, res
Vers.
si

Quod

luerunl aposloli.

Vers.

7.

Quod

gloriosa
si

sequilur

minislratio mortis, litteris defor-

Mullo magis abundal minislerium jusliti

in glori.

mata
et

in lapidibus, fuit in glori, id est, si

minislerium
id est,

Mandat, idem quod

excellit. Igitur, inquil,

mult ma-

promulgalio legis veleris mortcm


:

et

damnationem
vald

comminaniis

et inl'erentis, fuit in glori,

jor et excellenlior dehelur gloria miuisleiio nova: legis, quae justitiam confert, qu damnaiio mortis evaditur et vita acquiritur. Est loco, Paulum noncompararc cum apostolis Chrisii.

gloriosa scilicelcum lonitru, lubclesli, terrre moiu niontis Sina, splendore vults Moysi, glorios magnific'que lex velus promulgata fuit. Deformata; Grc, impressa et inscripla tabulis lapideis. Nota. Paulns hic legem velerem vocal mortis minislram, et quasi liclorem; eo quod ipsius essel occiderc quidem reos, non

aulem observandum hoc Moysen cum Chrislo, sed

Nain nec glorification est, etc.; q. d.: Vers. 10. Alque ade gloria Moysis in Sina non est dicenda gloria hc in parte, si videliceicomparelur cum ano

73";

COMMENTARIA. CAP.
id est
lit.

III.

738

mrle

ne quidem
__
.

claruit,
i

quod
ac

claruit, si coin:

veritalis.
ti loquendi.
tj 1
1

Habemus no fiduciam absque velaminc


Aliqui

paratio

Syr., perinde enim

_-.*
esl

si

non

L\ esset glo
<
,

ii

>

riosum, idquod glorification


excellents glori. Si liane
ria

esl, in
ill
;

comparatione

linjus

Quod evacuatur.
cari
lila,

juxla v. 7, banc partem

cum

compares, ne gloD. Chrysostomus.

referunt ad gloriam faciei Moysis, volunlque signifi:

quidera est veleris lcgis gloria

qux tamen Mosaicx


cxlincla. Alii, inlcr

faciei gloria cil fuit

abo-

Ex

parte,

id

est,
:

in

comparaiione; Theophyla?

quos divus Thomas, ad veislud

clus. Quasi

diccret

Quid compare

offuscat novas

lamen referunt. Velamen

erat obscuritas figu-

sicut legis gloria veleris legis gloriam; veleris legis ita ut minus

lumen mnjus
ministerium,

rarum, qu per Cbristum evacuala est, D. Thomas.

obscurai

Grxcus textus hodiernus hahet


in
finein
abolili.

Ul non intenderenl

inglorium, lieel gloriosum, videalur


cuin noxoc legis ministerio.

si

comparetur

Syr., in finem ejus quod aboletur.


D. Cbrysostomus, Theopbylactus,

Arab., finem, et

ita

Vers.

11.

Si

enim qcod evacuatur... Si enim

Theodoretus, qui legerunt finem, non faciem. Juxla

momentaMoysis ministerium iransitorium et quasi ministerium, neuni suam habuit gloriam muli inagis sempiternum est , solidiori et perptua consta;

quos patres velamen super faciem Moysi duo myslic significabat.

Primum quod Judxi non


,
,

erant vi-

suri

legem esse anliquandam


,

seu habiluram finem.


visuri

quod

ta

glori. Sicut lex vtus eral

umbra tanlm

transi-

Secundum

qud non erant


:

legem per Cbrifinis legis


;

vulls Moysis, toria nova; legis; ita gloria transitons


erat

stum esse anliquandam


rilate complevit,

ipse

enim

in ve-

umbra xtenue

apostolorum glori; et a'.iorum

quod Moyses

in figura iradidit.

Neu-

novx legis minlstrorum, ait Fromondus. Itaque quanprxtum ministerium spirils, vitae et salutis ectern
damnalionis rctercellU ministerium litlerx-, mortis et antecellit veteris ikb; lanlunt novae l.-gis ministerium
legis ministerium.
est, inlerior,

trum viderunt, im nec hodi vidcnl plerique Judxi;


et

hoc mystic significabat velamen super faciem

Moysi juxla Patres Grxcos. Juxla nostram Vulgalam,


quoe legit in faciem,
t'o-j

-xpGontcv,

idem sensus est

Hsecautem

prxcellentia spiritualis
,

ac in

v.

7, scilicet, Moyses velabat faciem

suam Ju-

poralis.

xterna ; non corporalis exlcrior, temCaveai itaque minister evangelicus ab amore


;

d;eis loculurus,

ne

illi

iixis oculis

intuerenlur in ra-

diantem ejus facicm.

tempoi alium, exteriorum, corporalium


rei

amet

et aspi-

Quod evacuatur,

id est,

qux tamen Mosaicx

faciei

gloria cil abolenda erat.

ad spirilualia, interna, alterna.


w

Vers.

2.

Habentes igitur talem spem... Oslcn,

Vers. 14. Sed obtusi sunt... Grce.


cogitationes eorum.
;

obduruerunl

Syr

obccali sunl menlibus suis.

s evangelici minislerh pnecellenli


ill.us

nunc

agit

de
Dis versibus D. Paulus allegoric explicat velamen
i

usu, quem Mosaico liberiorem


novae
:

dicit.

Nos

igitur

Moysis.

Hoc velamen, quod ad figuram


,

eral in facie

apostoli

legis

minislri, lalis ac tanla: gloria:

Moysis

manet adbuc

cl sedel in

corde

Judxorum

spe animati

speranles scilicet, quod per evangelica

ad ignorantiam.

prxdicaiionis ministerium,

xternam

et

immensam

Usque

in

hodiernu'm...

Syr., siquidem usque ad

obtinebimub gloriam.

liodiernum

diem,

cm

velus Teslamenlum legilur,


;

Multa

fiducia... libr et intrpide

agimus et losuspican-

idem

illud

velamen pcrslat super eos

nec revelatur,

qnimur. Intrpide
Nihil occultantes
tes,
,

verbum Dei ubique prxdicamus.


nihil dissimulantes, nihil

quia per Chrislumohiitleralur. Tanla esl mentis

eorum
quod

excitas, tanla cordiscarnalilas, ut non inlelligant


legunl.

sed perspicu loquimur. Divus Cbrysostomus.

Et non sicut Moyses... nec prxdiVers. 13. cando facimus, quod fecit Moyses legem afferens Juda:is et quoties illisloquebalur. Vide Exod. 34, v. 53,
;

Quoniam

in

CuniSTO evacuatur,
lollilur
:

id est,

quoiiiam per
illi

Christum solmn

hoc velamen;
ide non vident

aulem

Cbristum recipere nolunl


credunt
lilur

quia non

3j.

Moyses velabat facicm suam ; quia, ait D. Thomas, nondm venerat tempus revelandi claritalem
stolici

in

Christum, per cujus fidem

ci graliani lol-

hoc velamen.

muneris glori, propter cjus gloriam excellentem, qu longe prxcellil Moysi. lia Cbrysostomus. Si enim quod evacuaiur (Moyses scilicet Vers. 11. et lex evacuanda el abolenda per Chris tu m) per glovi, un es! (in glori est, gloriosa est); mullo inagis quod manet (scilicet lex nova Chrisli) in glori esl. Habentes igitur talent spem, quod DoVebs. 1-minus per nos aposlolos spirilum gratte dill'uiulal, nosque ita glorificabit deinceps prie Moyse, uti fecit bacienus. lia Cbrysostomus. Uull fiducie ulimur; confidenler evangclizainus, cum liberlale, ingnue, aperl. lia Chrysostomus. Et non sicut Moyses ponebal velamen Vers. 13. super faciem suam; q. d. Moyses velabat laciem suam nus contra, non velamiis laciem Chrisli, sed illum magna liberlale omnibus proponimus. iNon occullainus

evacuatur. Sensus est

Moysen vlo lexisse faciem, ad significandum filios Isral non potuisse mentis oculos inlendere in Christum, qui finis est ejus minislerh,
quod abolendum erat. Quod evacuatur, quod scilicet velamen Moysis abolendum erat per Christum. De velaminis enim hujus revelalione per Incem et legem novi Teslamenti agit in sequenlibiis. lia Anselmus. Nota cum Tlieod.: Splendor vnlis Moysi instar solis significabat clarilatem et gloriam Clirisli el legis nova:; velamen ver significabat umbram, crassas cxremonias, obsturila-

temque

legis Moysis.

ers. 14.
legis,

ficetur lilios Isral, ide

nem

Cl signinon inlendisse animum in fiquod baberenl sensus aniini oblusos, ob-

Sed

obtusi sunt sensus eorum.

Evangelii lucein, sicuti Moyses in lypo

l'oeil

occullans
cjus

eam

Israelitis.
'ilii

duratos et exc;ecalos. Usque in liodiernum enim diem idipsum velamen in leclione veteris eslumenli manet non revelulum. Idem
illud

il non miaulrent

Isral

in

faciem

quod

velamen quod olim super facicm Moysi posiluui

739
Vers. 15.

IN

EPJST.

II

\D COR1NTHIOS
de nobis, Evangelii mini, tris,
aperle loqiiimur, libre agilDDS
;

740
sicut

Sed esque

in

howermm

uiem...

Idem
Quoi

de Moyse

nos

repetit, Ut rein liane inirabilem noleinus et


tia
)

de

fidei gra-

quia Christo* Ilomi

Deiim laudemus,

et liane excitaient cavcainus.

nus, utpole Deus, esl Spirilus, hine dat nobis spiri tinte

eniin et Christiani in ips Evangelii

luce caiculiunl

legem

spiritualilcr intelligent, seu vcrilalem in figuris

quia velamcn babent super cor, scilicet inalitiain, imptiritatem! Heali ergo

videndi.

mundo

corde...
:

Vers. 16.

CuM autem converses flerit... Syr.


;

lu
Il est
,

AUTEM
ibi

(nie)
,

Sf'uutis

Domini

1BI

libertas,

IXeuBepUx, ingenua
,

libra, clar illuminala volunlas.

Al citm aliquis eorum convertetur.

ablato
,

umbrarum

subjeetionis

limoris

Aeferetur Gnee., circumauferetar velumen. Ubi autem ad Christum Dominum sese convcrlerit cor eo-

servilis

velaminc

clar luce, et ullrone volunlale

rum;

ubi in

eum

crediderint et fdc respexerint, lune

ambulanius secundm legem Dei. Itaque dujilex hic nolalur libellas Prima inlellects, per claram noli:

ttttferelur...,

veritalem in figuris signilicalam videbimt.

tiam verae religionis, ablaiis scilicet umbris et figuris;

Hujus conversionis lypum exbibebat Moyses, qui cm


ad

Dominum

revertcbalur in monte, velarnen auferefigurant populi Judaicigercns, veca;,

mor
cullu

secunda volunlalis, per amorem juslilhc, ablato tiservili. Judxi Deuin veruin colebant, sed carnali
;

bat. Itaque

Moyses
ad

Christiani adorant in spirilu

et verilule.

Judaei

lamen ponebat, ad significandam incredulorum


ciialem
;

timor vindicte, Chrisliani amore jusiiluc.

illud

Dominum

reversus deponebat

ad

Vers. 18.
terx, solus

Nos

vero omnes...

In

minislerio
verb

lit

designandani credentium fidem, seu ad designandum


quid Jud;co evenlurum esset
,

Moyses illuminabatur. Mos

omnes

cm

eonverteretur ad

Christum Dominum.
Vers. 17.

Christiani, ac pruescitint nos aposloli, primilias Sptrits habentes.

Domines altem Spirites est. Non

ita

Revelata facie

inleriori,

scilicet intellccls,

id

prohibcbal cjus inluitum, remanct in prsens usque tempus, non reteclum, sive non ablatum cordibus Judrorum, quolies libros veteris Testamenli iegunt. Quoniam in Christo evacuatur; q. d. Per gratiam et fidem Cliristi evacuatur el lollitur hoc velarnen, ut clar velus Testamentum, Christumque eo significalum intelligamus ci videamas. Sed usque in hodieruwn diem, cm legiVers. 1 5. tur ( Judaisin synagog) Moyses (lex cl velus Tesiamen uni), velarnen posilum est sui>er cor connu. Hoc
:

liberlatem communicatiis quos inhabitat, id est, Cltristianis liberlatem inique spirilualem, quia Spirilus
:

esl sei vilule legis et peccati eos liberans. las, Graec est spontanea , ingenua , libra

Pro
,

liber-

et clar

illuminala voluntas, ut scilicet, ablato legis Moysi velainenio, clar et spontanea roluntale antbulemus secundm legem Dei. Duplex est h.ec libellas, frima, ut Chrysostoin. , est inlellectus, eslque clara notilia
ntysterii Trinitatis,

obscura

velarnen est pertinax et crassa ac obstinata


qis Juda'i

nhnesio,

quem
et

iiicarnationis , etc., quae Judxis erairt. Item vene religionis et dkini cults, Juda'i |)iitabanl consislere in maclalione boum
,
:

mordicus adhaerentearnalibus

sacrilieiis, ei

rilibus legis veteris. itaque excaecantur ut Christum per illos riius adumbratum.

non videant

fuerit ad DomiDomino, et f'acie velalus signilcavil populunt vlrent Deo conlrariiim, et cor babenteui obscuralum. Idem ver Moyses con versus ad Dominum, alque releelant habens faeiem, lypum

Vers. 10.elc.

Chm autem

cm Deus coli velit et adorari in spirilu Ubi adverte Sicul crassilis, hebetudo obscuratio, ignorantia inlellects, qa mens, quasi
arietum
et verilale.

convenus

num,

Moyses aversus

tiiebris, vineulis et carcere constricta lenelur, rect dicitur servilus et servilis conditio; ita contra illuminalio, claritas, et clara inlellects cognilio rect dicitur libertas; qu mens ignorantia, erronbus, cras-

gessit populi clnisliani ad Dettm conversi, et revelal cordis facie salutis myslcria contemplanlis. Dominas autem Spirilus est; ni/nirm Vers. 17.

Spirilus quem lioe capite jam aliquoties nominavii id est, Spirilum Dei vivi , per quem iioviim Teslamciiluni dislinxit veteri , el eujiis suppeditandi minUirum s^- doeuit quem etiam slaiint Spirilum Domini nuncupal. Gonnexio lalis esl Moyses ab Israele conversus ad Dominum, liiter ad spirilum. Nam Spirilus ille Dominus esl. Hoc addit, ut volinit < hiyille
: :
:

Deo, rebusque divinis et spirilualibus vacatei intendit. Secunda libertas, ul docet S. August., est all'eclus, eslque ainor justiliae, non limor vindicte, ut s ilicet sponte et libr legem iiiipleamus ex amore \irtuiis,

sisque reriint speciebus libra, libene verilali,

non ex formdine pnie. Ikec


servili
|

eniin libertas ci spiritus amoris Christianoruni opponilur seniluti et limori

sostomus, Theodoretus etQEcumeuius, ne minus aliquid ttobis prstitum videatur, qui converlimur ad Spirilum, quiiin Moysi qui converlebalur ad Dominimi eimi Spirilus ipse sil Dominus. llic eniin Dominus ad qnem eonverlenlur esl Spirilus, el Spirilus sanctus dabil eis legem spirilus el liberlatis ut spirilualibus ocnlis et sensinus videant Christum in lege velatum et abseondilum, illumque adorent et colant
, ;

in spirilu el vei ilaie.

Ubi autem Spirilus Domini, Un libellas. Inlendit lic parle explicare niysiicam signiftcalionem ablali velaminis. Ui eniin vlum iinposilunt subjectionis ac servitmis eujnsdain indicium esl in eo cui imponilur quemadmodm docet Aposlolus, 1 Cor. Il, v. 10, iia velaminis ablalio signilicalionem babel donatae libersed per spiritaiis, qua;donatio sil non per lilleram cm ipse sil Spirilus Domini tiim. Cl sensus sil Dominus, ideque liberrinms, de quo scriplum est, quod ubi vult , spiral , Joan. 3 , el quod omnia operatur proul vull, 1 Cor. 12, lanquin velaminc servilulis ablalo,
:

Juda'orum. Vers. 18. ISos verb omnes revelal facie glorium Domini spculantes. Ac si dicat Non fchons ut Moyses, vlo faeiem suant occuliaiis sed revelal facie gloriam Domini in e receplam cUiibemus. Nain spculantes, idem esl hoc Ioco quod instar speculi suscipienies atque reddentes. A speculo, non autem spcula dixit spculmes, id esl, per spculum \idenles, non de spcula prospicienlos inquil S. August. et palet ex Graco. Nam Grsec est Quasi in speculo inluenles. Nota Apostolus spculum hic vocal Verbum carne vestitum, et speclabile faclum, quodque in Evangelio et lclesi spectandum proponitur, el Moysi velalo opponilur. L'nde cap. seq. vocatur imago Dei
:

Cbrislus eniin , qu Deus, est Verbum et spculum Patris; quhomo, est spculum Deilalis, ejusque grali.e et glori; ac consequenler Evangelium Cliristi

non est aliud quant spculum glorias Dei, idque claissimum et lucidissiimim. Potesl per spculum hoc accipi lides, per quant quasi spculum, sed nigmSticunt et obscurum, Deum et divina contemplamur. In eamdem imaginent transformamur ; q. d. Cm
,
1

Dei gloriam in Christo, ejusque Evangelio, quasi in speculo iiituemur, per hoc, quasi in eamdem Dei glo-

COMMENTAKIA. CAP.
est, ablalo

III.

742
Spiritus
sit

nobis per Christum figurarum velamine,


oculc-s.

Spirilum sanclum, voluntque siguificari qud


sanctus
sil

quod Juda usquc nunc liabent super cor et

Dominus

in

qu proposilione Spiritus

Gloriam Domini nostri Jcsu Cbristi, incarnationcm


ejus, aoslrac redemptionis opus, onuiia fidei mysleria.

subjeelum, Dominus atlribulum. IIujus intelleclionis prinmm fundamentum divus Cbrysostomus desumil ex
arliculo;

Spculantes, activ,
slamenlo, velut
passive
c ,

id est, in

Moyse

et vcleri Te-

secundum ex eo quod

in

boccapile jam sa:pc

in

speculo, intucntes.
nostris
,

Spculantes,

Spirilum nominavit Aposlolus, et per Spirilum intcllexit


ti

in

inlellectibus

velut in speculo

Spirilum sanclum.

Unde Tbcodoretus
esse,
vellc appellari.

ait, insci-

xcipientes.
L\

cl

impudenti plnum

Dominum Jesum
Rcver
bi

EAMDEM IMAGINEM TRANSFORMAMUR, per


Cbristi scilicet,

ill'lUS
,

SO-

Cbrislum boc leco Spirilum


Patres Gracci
ligi

lis

radiorum reflexioncin

(imus et

nos ejus claritatis participes; funus quasi spcula, ju-

certum putant per Spiritum hic inielSpirilum sanclum , ni biuc probent ipsum esse
ila

bar divinum

in alios eniiltentia

seu quasi soles qui-

Deum.
stolica

Dciiique ben nott Eslius qud non

sit

apo;

dam

alios illuminantes.

consuetudo Cbrislum appellare Spirilum


loti

et

CLAiiiTATE in claritatem, scilicet progredientes,

qud bujus

circumslantia diversum exigit.


:

seu claris et claris in dies.

Sit ilaque ba^c explicatio

Dominus aulem

esl

Spi-

Tanqlam a Domini
mini Spiritum, per

Si'iritu, id est, idque per


sic

Do-

ritus.

Non

esl

autem de nobis

Cbrislianis, et prserf'ecit
:

quem

illuminamur

et transfor-

lim de nobis apostolis, quos Dcus idoncos


nislros Spirils
,

minos

mamur. Sicut argentum purum, ad radios solis posilum rcipt in se fulgorcm solis et eum remiltit, sic
,

quemadmodm
cl aginius

eral de
,

Moyse

enim aperl loquimur


jeclus,

quia Spiritus ille,

et

anima Cbrisliani

ac prxsertim apostolorum per

cujus nos minislri sumus, Dominus est, nulli sub-

Spirilum sanclum purilcata, sanclificata, argeuto purior efl'ecla


,

summ

liber,

spirans ubi

el

quando

vult

ab eodem Spiritu radios suscipit, quos

bine
Ubi reperitur
ille

remiltit in alios.

Tbcopbylactus ex divo Cbrysostomo.

Spiritus

qui el Domini nostri

(Alia v. 17 e.rplicalio.)

Jcsu Cbristi,

Eilii Dci, Spiritus esl, ibi liberlas; liber-

Dominus
pnecedens
intelligitur

autein Spiritus est. Probabilis quideni est


v.

tas intellects,

per claram nolitiam verae religionis,

17 explicalio, juxla quam, per

Dominum
dicitur

ablalis scilicet undiris et figuris; libellas voluntalis,

Dominus noster Jsus Cbristus, qui


in

per

amorem

justilix, ablato

timor

servili. Igilur

per

Sphilus, quia Dcus. El bujus intclligentix prxcipuum

Spirilum sanclum data nobis clar


intellectione, et nobis ablato
et

et spiriluali legis
,

fundamentum est, qud

versu prcedenli 1G, de

umbrarum velamine

Domino nostro Jcsu


slolus ubi dixit
:

Cbrislo locutus credatur Apo-

per cunidem Spiritum infusa nostris cordibus cha-

Ctmi comersus fueril ad Dominum....

rilale, et nobis ablalo servili timor, clar loqui-

Attamen, rc attenlis considerat, probabiliorem pulo

mur, apertc

el libr aginius;

quemadmodm omnes
ambulamus, secun-

sequenlem D. Clirysoslomi
pbylacti explicalionem
,

Tbeodoreli et Tlieo-

clar lucc el ullrone volunlale

qui per Spirilum intelligunt

dum legem
q. d.
:

Dei

riam transfbrmaniur , eanique in nobis repra?senlaraus. Yidetur autein b'ic esse sensus Ejusdem gloria: imagine in nobis, ut in speculo recept , velut in eam tiausformamur. Nain imago in speculo quodammod
:

Tanqum, id est, sicut deect Spirilum Dei nos iransformare. Porro loia senlemia Paulina poiost ad bunc moduni cxplicari Nos autein omnes novi Tesla:

menti

forma spetuli est. Transformamur

noslra transformcliir

essentialitcr quasi essentia essentiam divinam, sed transformamur accideataliler, ut scilicet quasi per rellexioneiti radiorum lucis Clirisli quasi speculi iu nos, fia, ,

non
in

inus lucidi luce lidei, et gratiae Cbristi, adeque fiamiis quasi spcula jubar divinum einiltenles, et quasi soles quidam, alios illuminantes, inquit Cbrysost. ; im bannis quasi dii, divime consortes natura:. Quos, ut ait

quos Myses revelal facie cum Domino loquens, eamque ex consortio sermonis Domini splendidam ac radianlem habens, signilicavit itidem lcie mentis revelal, gloriam Domini fier fidein inliicmur, ejusque splendorcin in animis nostris velut speculis quibusdam recipienles, quodammod Iransformamur ad eaindcni imaginem, boc est, ad similitndiuem glofilii,
;

riic

id est,

Dei; idque claritale Dei in clariiatein irostram, clarilale seu glori Dei in nobis expresse ac rcprscnlal, perinde ut olim in facie Moysi. Trans-

Paulus, prscivil
jieri

el prdeslinavil (Dcus), conformes nnuijims Filii sui. A clarilale in ctantatem, vel glori in gloriam ; clai ilale Clirisli in claritatem noslrani , ut liamus clari et lucidi sapienli, cl grati ad instar Clirisli.
,

Tanqum Domini Spiritu. Vox tanqum significal causam COngruam et dignam lanlie transformationis
;

formamur, inquam, velut Domini Spiritu, vel Domino Sfiritu. Dicit autem Aposlolus, nos omnes ut signilicet id quod uni Moysi quondam in ligur ac myslcrio contigit, nunc iu veritale toli Ecclesi lidelium competere. Cajetanus, Gagnaeus cl alii nonnulli exponunl de solis vangelii niinistris.
,

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.

el

ad praxim
bonum
,

In

praxi

Cbrisliane, quisquis
sit

sis,

recordarc

bonum

insuflcienliic

memor,

qui ne

cogitare

qud cor luum

ebarta Dci, in qu per Spirilum


j ;

quidem valcs, mult minus


|

illud

excqui
:

bumilialus

sanclum, quasi digitum suum,

scribit,

inspirando

sub polenti manu Dci, orans adde

El adjuvando pro
;

quod bonum

est, v.

Z. IIujus verilalis

memor, die:
audi

sequere; da Dcus, et lumen cl robur


vclle, et lacre, v. 5.

da cogitare, et

Paratum
spire!
:

cor

meum, Dcus; ora


;

ilaque, ut scribat, in-

Aspirando prwveni

lu

ver aspiralus

2" Et in praxi recordarc, Dci minisler,


evaiifvlici minislerii; per

excellent

obedi, exequere quod inspiralur. Al lux

omnimoda; ad

quod, non lapideas prfei'S

7*5
tabulas
,

IN EPIST.
oculis corporeis

II

AD COWNTHIOS
Cave

714

cxponendas

sed Spiriluin

in ministerio Spirils sancti, qui lolus lux est et

sancium cordibus fidelium communicas, eisqucvitam ministras lcrnam ; vide v. 6, 7, 8, 9, 10. Hnjus ilaque

ainor; cave, inqoam, ab omni malitke velamine su-

per cor tuurn.

memor

excellentijc, cave
,

ab omni,

in tanlo

mi-

vertere, rogans

nisterio, socordi

sed alacriler, libr, intrpide et

Ad boc frquenter ad Dominum conCor mundum cra in me, Deus,cAr. Faciem luam illumina super senum luum, elc. Mi:

digne Deo.dignque Spirilusanclo ministra, v.il, 12.

nium vultum tuurn super me,


Talibusad

et
,

miserere mei,
fies

etc.

Cave

in ininislcrio spirituali el divino, ab oinni ler-

Deum

conversionibus

divini luminis
v. (5,

rcnorum
na
,

et

corporalium amorc

sed cleslia

aeter-

parliceps, ut in alios illud reflecterc valeas,

divina quaere, intende, dilige, inspira, v. 8, 11.

10,17,18.

CAPUT
1

IV.
1. C'est

CHAPITRE

IV

Ide habentes administrationem, juxta qud mi;

sericordiam conseculi sumus, non deficimus


2.

Sed abdicamus occulta dedecoris, non ambulan-

tes in astuti,

ncqne adultrantes verbum Dei, sed

in

manifestalione verilalis

commcndanles nosmetipsos

ad

omnem
5.

conscicnliam
si

bominum

corain Deo.

Qud

etiam opertuin est Evangelium nostrum,

in

iis

qui pereunt est opertuin.

*. lu

infidelium, ut

quibus Peus hujus seculi cxccavit mentes non fulgeal illis illuminatio Evangelii

glori Cbrisli, qui est imago Dei.


5.

Non enim nosmetipsos pmedicamus, sed Jesum


;

Chrislum Dominum nostrum


stros per
fi.

nos autem servos ve-

Jcsum

Quoniam Dcus

qui

dix.it

de tenebris lucem splen-

descere, ipse illuxil in cordibus nostris, ad illuminatiouein scienlix claritalis Dei, in facie Cbrisli Jesu.
7.

Habcmus autem tbesaurum istum


;

in vasis

ficli-

libus

ut sublimitas sil virlutis Dei, et

non ex

nobis.

8. In

omnibus Iribulalionem palimur. sed non an;

gustiamur
9.

aporiamur, sed non deslituimur

Perseculionem palimur, sed non derclinquimur


:

dejicimur, sed non perimus

10. Scmper morlilicalionem slro circumferentes,

Jesu

in

corpore no-

ul el vila Jesu manifestelur in

corporibus nostris.
11. Semper enini nos qui vivimus, inmorlem tradimur propler Jesum ut et vila Jesu manifestelur in
:

pourquoi ayant reu un tel ministre selon la misricorde qui nous a t faite, nous ne perdons point courage 2. Mais nous rejetons loin de nous les passions qui se cachent comme tant honteuses, ne nous conduisant point avec arlilice, et n'altrant point la parole de Dieu, mais n'employant pour nous rendre recommandables envers lous" les hommes, qui jugeront de nous selon le tmoignage de leur conscience, que la sincrit avec laquelle nous prchons devant Dieu la vrit de son Evangile. 5. Que si l'Evangile que nous prchons est encore voil, c'est pour ceux qui prissent qu'il est voil 4. Pour ces infidles dont e Dieu de ce sicle a aveugl les esprits, alin qu'ils ne soient point clairs par la lumire de l'Evangile de la gloire de JsusChrist, qui est l'image de Dieu. 5. Car nous ne nous prchons pas nous-mmes; mais nous prchons Jsus-Christ notre Seigneur et quant nous, nous nous regardons comme vos serviteurs par Jsus-Christ. fi. Parce que le mme Dieu qui a command que la lumire sortit des tnbres, a fait luire sa clart dans nos curs afin que nous puissions clairer les antres, et leur donner la connaissance de la gloire de Dieu, selon qu'elle parait en Jsus-Christ. 7. Or nous portons ce trsor dans des vases de terre, afin que l'on reconnaisse que la grandeur de la puissance qui est en nous, est de Dieu, et non pas de nous. 8. Nous sommes presss par toutes sortes d'afflictions, mais nous n'en sommes point accabls nous nous trouvons dans des difficults insurmontables, mais nous n'y succombons pas. 9. Nous sommes perscuts, mais non pas abandonns nous sommes abattus, mais non pas entirement perdus. 10. Portant toujours en notre corps la mort de Jsus, afin que la vie de Jsus paraisse aussi dans notre
;

carne nostr morlali.


1 ?.

corps. 11.

Ergo mors

in nobis opcralur, vila

autem

in

vobis.
15.

Uabentes autem
:

eumdem

spiritum fidei, sicut

scriplum est

Credidi, propler quod locutus


,

sum;

el

nos credimus

propter quod et loquiinur

14. Scientes

quoniam qui

suscilavil

Jesum,

et

nos
I

cuni Jesu suscilabit, et constituet vobiscum.


15. Omnia enim propter vos; utgralia abundaiis per mullos in gratiarum actione, abundel in gloriam Dei.
IG.

Propler quod non deficimus; sed

lict is
is

qui

loris est noster

bomo corrumpalur, (amen


in in

qui ints

est renovalur

de die

diem.
prasenti est

17. d

enim quod

momentaneum
in

et

lev tribulationis nostrae, supra

modum
in

sublimitale
:

aternum glori pondus operatur


18.

nobis

Non

coutemplanlibus nobis quaj videntur, sed

Car nous qui vivons, nous sommes toute heure livrs la mort pour Jsus, afin que la vie de Jsus paraisse aussi dans notre chair mortelle. 12. Ainsi sa mort opre en nous, et sa vie en vous. 15. El parce que nous avons un mme esprit de foi, selon qu'il est crit J'ai cru, c'est pourquoi j'ai parl ; nous croyons aussi nous autres, el c'est aussi pourquoi nous parlons. 14. Sachant que celui qui a ressuscit Jsus, nous ressuscitera aussi avec Jsus, el nous placera avec vous en sa prsence. la. Car toutes choses sont pour vous, afin que la grce de Dieu se rpandant avec abondance, il en revienne aussi Dieu plus de gloire, par les actions de grces qui lui en seront rendues par plusieurs. Ifi. C'est pourquoi nous ne perdons point courage niais encore que dans nous l'homme extrieur se d truise, nanmoins l'homme intrieur se renouvelle de jour en jour. 17. Car le moment si court et si lger des afflictions que nous souffrons en cette vie, produit en nous le poids ternel d'une souveraine et incomparable gloire. 18. C'est pourquoi nous ne considrons point les
:

745
nuse non videntur.

COMMENTARIA. CAP.
Qu
cnim videntur, icmporalia
|||

IV.
les invisibles,

746

choses visibles, mais

sunt

qu

auteni non videntur, terna sunt.

parce que les cho ses visibles sonl temporelles, mais les invisibles sont

!| ternelles.

ANALYSIS.

Suam, suorumqne

collegarum defensionem
ita texit

contra

dimus; prostrali, non primas;

mortificati

non mort-

pseudo-apostolorum calumnias,
ut et eos obliqu peru tiat.

in

hoc capte,

mur mul

sicque divin nos conservante potenti,

morlem

si-

et

resurrectionem Domini nostri Jesa Chrisli qu

1,2, 3

et

I.

Tarn gtoriosum ministerium, per Dci


in

dam

similitudine reprsentamus, lic nostr morte simul

misericordiam consecuti,

co

fungendo non pigresci-

et vit .

mus; nec quidquam


ctiam occult
;

co indignum, nul turpe quid


,

agimus

I laque ob Evangelium continue morimur


corporali morte spiritualit)- vivilis, v. 12.
.

al

nostr

sed caste
;

sincre et clar

Evangelium
sil

ubiqne prdicamus

ita ut, si

quibusdam adliuc

igno-

y 13. Clcriim,non obstantibus


tibus,
libr
;

tt periculis et

mor-

(uni, maliti ccis, et videre nolenlibus, sit

ignotum.

tamen

et

audacter prdicamus, qniaver


est
:

v 5

et 6.

In

lic

aulem prdicalione, non nostram,


;

credimus
cutus

sicut de
et

David scriptum

Credidi, ideb lo-

sed Domini nostri Jesu Christi gloriam qurimus

non

sum

loquor.
,

dominari
ut

fidetibus, sed eis ministrare

ambimus
;

idque

y 14. Credimus

inquam

et fide cerlissim

qubd

Dei

in

nos nnsericordi respondeatnus

qui sicut
illu-

Deus, qui
suscitavit
tabit,

Dominum nostram Jesum


morte;
et

pro nobis occisum,

olim tenebris abyssi lucem eduxit,


minaret,
ita

qu mundum

nos propter Jesum occisos, susci-

mentes nostras, prias tenebrosas, per Spiut


alios scienti et cognitionc

nosque vobiscum, ad quos omnia nostra ordinantur

rilum suum illuminavit,


gtori sua; in Cliristo
v 7.

ministeria, in suo regno collocabit.

visa', illuminai- mus.

y 16. Hinc non deficimus


stra
fit

in adversis, sed

mens no-

Hune

auteni clestis luminis et

grati tkesau,

quolidi vegetior; quia fide scimus

qubd momen-

rum
y

in nobis, vasis teslaceis et fragilibus, inclusil

ut ci

tanea

et levis tribulalio

part nobis gloriam infinitam et

soli IribualuT

omnis nostri minislerii gloria.


fragiliores
;

lernam.
in no-

8.

Qub

sumus, eb claris apparel

bis cjus

omnipotenlia

liinc

undique pressi, non angustia-

sunt,

y 18. Ideb ad prsenlia et visibilia, qu lemporaria non spectamus ; sed ad fulura et invisibilia, quos
in

mur;
y

aporiali,

non desliluimur.

durabunl

ternum.

9, 10, 11. Continuis agitati persecutionibus, eva-

PARAPHRASIS.
1.

Proinde,

cm

per Dei misericordiam

ad tan-

7.

Hune autem
teslaceis et

clestis luminis ihesaurum in nofragilibus vasis,

tum ac talc ministerium fuerimus vocati, in eo fungendo non segnes sumus, nec ob adversa concidimus
animo.
2. Nihil
,

bis,

haberi voluil
et

ut

omnis ministerii nostri sublimitas


bualur, et non nobis imputetur.

gloria iusi tri-

nec occult

lanto ministerio indignum

8.

In hoc ejus divina virlus in nobis apparet,


et

agimus; sed nobis long rejicimus


occullam
vitac

omnem
;

etiam

undique

modis omnibus

pressi

qud non opprimimur ;


sed nobis adest

turpitudinem

nec astul conversamur


sed nu-

anxii et perplexi,

non desliluimur

inter homines,

nec Dei verbum falsificamus

Deus.
9.
te,

et apcrl

vit* et doctrine veritate, nos laude diet

Continuis agitati persecutionibus, Deo prolegen;

gnos eflicimus,

apud homines rect judicanles,


inluente.

et

evadimus
10.

prostrali,

non frangimur.
,

coram Deo, omnia


3.

Indesinentibus mortis periculis

mortem Dout et

Qud
,

si

post tam aperlam Evangelii prdicalio-

mini nostri Jesu Chrisli,

qudam

similitudine, incor;

nem
4.

adliuc

quibusdam velatum

est

iis

lantm est

poribus nostris semper et ubique exprimimus

velalum, qui perire volunt et non videre.


lis,

ejusdem

vita gloriosa in corporibus nostris aliquando

nimirm

inldelibus,

quorum mentes diabo-

reveletur.

lus cxcicavit, ne fulgeat eis lux clarissima Evangelii;

H. Nos
aliquando

enim, quamdi vivimus, morti propter Jeut et vita immorlalis Jesu appareat

per quod manil'cslalur gloria Christi, qui est perfecta

sum exponimur,
in

imago Dei

lumen de lumine. 5. In hc autem aperl Evangelii preedicatione non nostram, sed Domini nostri Jesu Chrisli gloriam
Patris,
et in Christo Jesu,

noslr carne mortali,

cm

immorlalita-

tem induerit.
12. ltaque per Evangelii prdicationem

mors corvila

quaerimus; nec nostram, sed vestram militatem, nos-

poralisin nobis efficitur, sed per nostram


spiritualis vobis procuratur.

morlem

que servos vestros propter Jesum


profilemur.

15.

Cterm,

in

mediis his mortibus et periculis,


spirilum
,

Idque ut Dei in nos gratia; respondeamus, qui sicut olim de tenebris abyssi lucem eduxit, qu mun6.

habenles
in
suis

eumdcm

fidei

quem

habuil David
:

tribulationibus

sicut

de eo scriptum est

dum
sas,
ti et

illuminaret,

ita

mentes nostras, pris tenebro;

Credidi, ide loquor;

ita et

nos apostoli,

quia ver

per Spirilum sanctum illuminavit

ut alios scien-

credimus, ide el libr et audacter prdicamus.


14. Certissim fide scientes

cognilione gloria; Dei, in Christo, velut imagine

quod Deus, qui Jesum

su lucentis, illuminaremus.
S. S.

pro nobis occisum suscitavit morte, nos propter Je(

XXIV.

Vingt-quatre.)

747
s uni occisos,

IN Ll'IST.

11

Al)

COHINTHIOS

748

morte suscitait,

cl

vobiscum

in

regno

buo collocablt.
15.

corrumpalur, scu allenuelur; pars lamen interior, animus nosler, lit in (lies vegetior,
17. Quia lide cert sciinus
levis alllielio eorporis
,

Dixi vobiscum, ncc lemer

omnia cnim no-

quod momcnlanea et

slra ministeria
latis
et

ad vestram salulein ordinantur, utqu


effundilur evangelica gratia, eo
glerifi-

ad pluies

pluies

Deo reddant gratiarum actionem, qu

pondus glorilern eirnfinita3,seugloriam sublimissimaai, el qu mir supra inodum superat oinnes bujus temporis alllicliones
;

parit nobis ineflabile

cetur Deus.
10.

18. Ideo ad

bec prscnlia, qu

videniur, et tempoet (jujc

Hc

spe, hocque

animo

freli,

non deficimus

in

raria sunt,

non speetamus; sed ad invbibilia,

Adversis; sed lict pars exterior nostra, caroscilicet,

sunl lcrua.

COMMENTAMA.
Vers.
1.

Ideo

habentes administrationem...,

Grc,

liane. In superiori capite evangelici minislerii

pra'cellentiani ostendit;

nunc ver ad suam suorum-

nos apud bomincs rect et sccundm conscienliam judicantes, commendalos et laude dignos efficimus, et coraui Deo omnia vidente.
,

que collegarum defensionem descendit, contra adversic autem suam texit sariorum suorum calumnias
:

Notanda ad
capitis

inleltigentiam.
et

Ad pleniorem borum versuum, im


bujus inleltigentiam
,

ad totiu- fer
,

apologiam

ut et suos adversarios tacite percutiat.

recordare quod hic


scilicel

ut

Habentes administrationem banc, de qu dixi.

jam

dixi,

duo simul agal Apostolus,


,

adversa-

Juxta quod,

Grac.jxa'iis, proul, sicut. Id est,

cm

rios suos tacite

per graluitam Dei misericordiam vocati et

elccli fue-

contra
Iniellige

perslring'u et se suosque collegas adversariorum suorum calumnias juslilical.

rimus ad lantum

el taie rninisterium, cl

quod ad tan-

ergo quasi diceret


in

Pseudoaposloli, quia

tam nos gratiam promovet.


Ideo, id est, ut buic gratuit* Dei super nos misericordi respondeamus, et bac nobis promiss glori

Deo non sunt


tiusi
,

rninisterium vocati, sed spont in-

et in

eo se suaque

commoda qurunt,
mercenarii
,

ideo in

adversis slatim deficiunt. Quasi

lupum

non simus
mus,

indigni.
id est,

vident et fugiunt. Nos aposloli, per Dei graluitam vu-

Non DEnciMtjs,
in

non segnescimus,
;

ait

Fras-

luntatcm vocati, per Dei gratiam,

in

nostro

munere
ovibus.

boc

scilicet

munere fungendo

vel non defici-

fungendo, non segnescimus


cuniiiue deficimus.

nec ob adversa qualia-

mm,

id est,

cula et ad

afllictiones

non deslituimur, ncc deficimus ad periait Theophylactus. Uterque


,

Bonus pastor vitam dat pro

Pseudoaposloli, sanclitatis speeiem pr se ferentes,


occult turpes sectantur voluptates.
ftunt

sensus bonus et verus, sed oltimus litteralior et juxta

Qu

in occulto

Grcum,
mus,

et juxta

nostram Yulgalam.
abdicamus; Syr., sed excrait sulonge repellimus nobis.

ab eis,

tttrpe est
,

et

dicere.

Nos aposloli

omnem

Vers. 2.

Sed

eliam occultai

rejicimus vit turpitudinem. Nvil,

id est, rejicimus,

Occulta dedecoris; Syr., occullamenta dedecoris id est, ea facinora qu ob pudnrem soient peccanlibns occullari,

nec occult, nostro ministerio indiguum agimus; sed vivimus digne Deo, cujus sumus minislii. Pseudoaposloli
,

ut

se

apud bomines commendent, versul


fines

ne per ea cadant
in

in id

opprobrium.
est
,

conversantur, ipso Dei verbo suLdol utunliir, illudque

Nun ambulantes

ASTUTiA

simulal ac

corrumpunt ad

suos, ul

hommes

decipiani, et

versul non conversamur inter boniii;es


osiendentes, aliud occult facienles.

unum palm
tra-

fucatis operibus et falsis


sint

sermonibus, sese alios qiiam.


el

demonstrant; semelip-os et opre


nec operibus

sermone

Neque adultrantes... Syr. ctantes sermonem Dei, id est, non


;

Neque duhs

mentiuntur. Nos aposloli, nihil per bypocrisini faci-

falsiiicanles

verbum

mus nec loquimur


vit;e el

nec sermonibus

Dei. Hic dolus, sicut el cauponalio, de qu cap. 2,


v.

menlimur, ut gratiores simus, sed ips veritate et


doctrin nosmetipsos commendalos efficimus
fidles,

17, opponiiur

sincerilali ac

purilali

qu verbum

Dei dbet administrari. Vide

ibi dicta.

apud oinnes bomines, seu


id CSl, Sed
lllicl

seu infidles,

dum-

SED

IN

MANIFESTAT10NE VER1TATIS...,

modo
cent;

rect senliant, et

secundm conscienliam judiet rens probante. Ips

el aperl,

tum vit

noslraj

lum doetrin

vcrilate,

im

et

coram Deo, cor

Ideo habentes administrationem, juxta Vers. 1. quod misericordiam consecuti sumus. Cm igitur, innon quit,, lioc tam excellent! ministerio lngainur
,

noslris

merilis

sed graluii Dei benignitate et elc-

clione ad illud vocali. Non deficimus Non succumbimus malis et adversilalibus, mue nobis aecidunt bujus minislerii causa ;

non coiicidtmus animo. Sed abdkamus, Grc, abnegamus Vers. 2. numiamus. Svrus, execramur.

re-

aliud occult faciamus. Notai libidincs pseudoaposlidoruin, et voluptates occultas. Nam, ut ail Kpiic?. 5 Qu in occulta ftunt ab ipsis, turpe est dicere. Neque adultrantes verbum Dei. Adultrant, idesl, dolose tractant Dei verbum, qui non dispensant Hlud quale tradilum est, integrim, purum ac sinceruni si d permixtione sapienti secularis, aut Judaic docirin corrumpunt et vitianl;autcertin eo minislrando non Dei gratiam qurunt, sed suis connnodis ol sc: :

mus

quunlur.

Occulta dedecoris, id est , occulta dedecorosa , qu soient peccantibus occullari , ne per ea in probrum
et infamiam incidant. Hoc igitur est, quod dieil Long sumus ab omni, eliam occulta, vit lurpitudine. jVon ambulantes in astuli; ul aliud palm oslenda:

Sed in manifestatione verilatis commendantes nosmetipsos ad omnem conscienliam hominum coram Deo.

Tam

vit nostr

est manifesta, ac seipsatti

probat

sincerilas omnibus apHd oinnes comniend.il cl ade ut nec ipsum Deum. qui cordium inlue*

qum doclrin

749
veritate viloc et doclrin;c manil'eslanuis

GOMMEMARIA. GAP.
omnibus hoj

IV.

750

declarandam gloriam Gbristi; vel ade ut non fulgeat


illis

minibus quid coram Deo ipso simus et quid senliamus. Quales sumus coram Deo, laies apparemus hoininibus; et quales apparemus, taies et sumus.

lux clanssima

et splendor

gloriosus Evangelji,

Gbristi.

Qui est imago Dei, candor


lucis

id est, splendor glori, llebr., 1


,

Motundum ad
lu bis ergo verbis imaginera

mores.

tern
1.

Sap. 7

illuminai

omnem

liomi-

babes veri et

falsi

pa-

nem, Joan.
Et
lioc est

Mis lamen noctuis non affulget, quia

sloris, doctoris,

apostoli.

FaUum

exccrare,

bonum

lucem fugiunt, lenebras amant magis qum lucem.


judicium mundi
et

imiiare.

Ad exemplum

divi Pauli et aliorum aposlo-

inundanorum. Evange-

lorum,

(delis ininiaier Chrisii

allendatad Dei miserisui


;

lium ergo noslrum perspicuum est prxdicaliouis veritate


;

cordiam erga se, ad minisierii


icternain gloriam sibi proraissara

dignitaleui

ad

occulLuui depravatione
est super cor

caccitatis

seu

quia

et bis

omnibus re-

velamen

eorum.
ab hujus seculi deo excaecalis
,

spondens, nec segnescai


cidat in adversis. Nihil
,

in prosperis,

nec auirao conIn


illis

Observatio moralis.
infidelibus
,

nec occult, suo ininislerio


execretur eliam occullam
sinipliciler, sincre

indignum agat, scd


viUe lurpiiudinem
;

omnem

inluere innilos propemodui bomines


slianos

qui se chriseculi

ambulet

ver-

dicunt

scd qui

amore hujus

obe;

buni Dei praidicet; sol

vitx- et

doctrine veritate sese


et

cati, clarissiinain Evangelii

lucem non vident

divi

commendatione diguum reddat,


et

coram bominibus,
est...

tiarum, volupialum et honoruin amore captis, non


all'ulget

coram Ueo, oinnia intuente. Quod si etiam oi'Ertum Vers. 3.

lux evangelica pauperlatis, niorlilicalionis et


;

Ob

dicta,
:

humilitatis Chrisii

obvelatum est

illis

lioc

Evaugc-

lum proxim, lum

in line cap. 3, V. 18, potestobjici

lium

verum non credunt quod ipsorum

cupiditatibus

Si verilalein Evangelii ila manifestas, cur ergo tut bo-

adversatur. Gupidilas velamen est super cor eorum.


Cbristi gralia; est

minibus adbuc est operlum


currens, respondel id
sed
iieri

lluic objeclioni oc-

hoc velamen lollerc; banc ergo


cfllagilet Christianus
,

non minislroruin

vilio,

gratiam continua

tju viJeat

bomiuum

illorum culp, qui, mente obcxcali


,

qu amet, qua opre compleat vciitales Evangelii


Gbristi.

lumen non peicipiuul. Quod si post tam apertam veritalis pradicalionem adbuc velalum est Evangeliuin

Du

illuminalos oculos cordis nosln

oculos

non nienlis tantm, sed


videamus, ut
Vers.
5. et

et cordis; oculos, quibu-, sic

quod pra.'dicamu>

tantm velalum est qui


videre

pereunt et perire volunt, quia vera

nolunt,

amemus. Non enim nosmetipsos piuedicamus...


,

qua: viliis ipsorum adversantur.

Dilut objectione, probat quod dixit


id est,

seilicet

qud

Vers.

In

qeibes Deus hujus seculi...,

sincre praedicent, cl se sol verilalis manifeslalione

iis, seilicel

iulidebbus,

quorum Deus hujus

seculi, dia-

commendenl.
Dimiini noslri

Non enim ad
, ,

gloriam aut

ulilit;ileiu

bolus; princeps mundi hujus, Joan. 11, meules exca>


eavit tenebris infidelitaiis et vitiorum
illis
,

noslram prdicamus

sed ad gloriam Jesu Gbristi

ne fulgeat

cui unic

incumbimus

omnis

noslra,

lux Evangelii.

pnedieatio ad euin refertur, ut

Dominum noslrum.
Dominum.
is'osmetvestra

Glori.e Curisti, id est, quod est gloria Cbristi, seu

Nos autem servos vestros


ipsos
et

palin profitemur, pro-<

per quod manifestai ur gloria Chrisii, ejus divinilas,


resurrectio, etc.; seu Evangelii nobis pivcdieati, ad
lur occulta, judicem rfugiai. Quod si eliam opertum Vers. 3.

pter Jesuin, noslrum et vestrum


ut

servos

lotos

impendhnus

uiilitali

est
1 1
r-,

noslrum; etc. In iis, id est, apud eus su est Quod si adbuc velalum et oecuituiu est quibusdam Evangelium quod r.cdicainus duniaxal iis qui pereunt, id est, reprobis, velalum est ei occullum. Onde quod ilixil capile procdent! de Juda-is Evangelio non credentibus , velamen esse position sujier cor connu, id uunc univers de reprobis significat. In quibus deus liujus seculi exaccavit \ eus 4.
: i :
|

Evangelium malis. Sen-

prelucet soli, sic (ides in hc vil quasi lucifer praducel claiissinv.c gloria; et visioni in clis. Textus Ambrosianus sensum inagis qum verba
praeit cl

reddil

i'i

non pervideanl lumen Evangelii majeslatis

Chrisii.
|

gloria Chrisii
i

Evangelii glori Chrisii; Evangelium enim dicilur quia iilo glorificatur Glirislus, Gbristi , redemplio, resurrectio, divinilas. lia Anselmus. Qui est imtujo Dei. Christtis, cm sil imago Dei, non
,

meules iiifnleiium. Ecumeuius et S. Thomas: Deus, inquiuni, hujus seculi est diabolus, qui deus est seculariicr xivcnliuin, non erealinne, sed sua perversilate, exempta, imperio tt suggestione ide enim non beuni vocal sed alienandu deum hujus seculi id est, secularium, qui temporalia et caduca pr&ferunt cceleslibus t ternis bonis, Duis hujus seculi e^i w.:i.-.:inoua, sive opes, et poinp.c, in quibus secuJares ultiinuui linein cl omne boniini quasi in Deo constituant.
:

dinem Dei
,

homo, ad imaginem et simililused omnibus, ut iia dicam numeris absolula alquc perfecta; non quidem illuminalur Deo quia lumen non accipit participative, sed Deo Paire mant lanqum lumen de lumine. Loquitur enim A|iOsiolus de Christo secundm naturam inqualiscumque
sicut
l'aclus,
,

Sic ad Pliil. 2, dicilur Quorum Deus venir est. Sieniucalur aulem bis verbis vlum opposition mentibus inudelium, ip^a nimirra caicilas inducta dia:

crealam, secundm quam imago Dei dicilur, cl hoc loeo cl Coloss. 1, quia nalus ex Deo, perleclissim Patrem Deum reprsentt : ad ut rogatus osiendere Patrem responderil Qui videt me, videt et Pa rem t Joan. li. Qua ratiune eliam llebr. 1 vocalur splen,
:

dor glori

/></',

et

figura substanli ejus. Kl Sap. 7

bolo.
lit
sii.

non fulqeai Pro fa geai ,

illis

Gr.i'ce
|

illuminaiio Evangelii glori Chriirrndit. Syrus, oriulur. Est ,

sublustre quiddain, et
Sicut

iiiinaiionis et gloria; divinae

enim

ra:guslus elarue lucis sive illuqua; revelabitur in cu-lis. aurora et Lucifer, sive stclla Veneris ;i\cit
,

Candor lucis tern, spculum sine macula Dei majeslatis, cl imago bonitatis illius. Non enim nosmetipsos prdicamus sed Vers 5. Jesum Christian Dominum noslrum; hoc est., in Evangelio praedicando non noslram spectamqs gloriam, nec nostnc sludemiis ulilitati, qyemadmodm DS.'udoaposloli sed prxdicainus Jesum Christian Do->

751

IN il'lsl.
,

II

AD COIUMHIOS
gelica, scu

%
fidei, ut

ac saluli

pf.r

Jesum

et propter Jesuni

que- hoc

lumen

Deum
Dei,

inChrislo, su con-

apostolalus ministerium acceptons ad

vesiram sa-

substantiali imagine,
turis

videremus. Quo Christus crea-

lutem.
Obscrvatio mordis.
In
liis

perfectior est

imago

co et perCectior est

Dei
sua;

in

Chrislo cognitio

qum

in creaturis.
:

quoque vcibis pscutloaposlolos cerne, se

Ilujus

autem

lucis

originem nota

Deu Pater

lulu-

que quarenles in pra-dicalionc, nonquee JesuChristi et (idelibus dominari volentes , non servirc. Et h.ec

miiiiim fonsque luminis csl; Christus,

lumen de

mine,

Paire biminuin genitus, ul lumen; Christus


,

duo caveat verus


nister es
;

Clirisli minister. Chrisli Doinini

mi-

lumen de lumine

suos discipulos et apostolos illumiilloruni successores illuminavil,

Domino tuo
:

sis

ergo

fidelis

ejus gloriam

navit, et per eos et


et pergit illuminare

quserc

non tuani

alias fur cris et latro.


illis
,

Fidelium

mundum.
ila

Sicut aulem lux

Deo

minister es propter Jesuni; minislra

ergo propter Jesum

creala est ad luccndum,


lici,

aposloli,

omnesque apostoillumi-

cum

charilalc et zelo

cum

huniilitalc et

seu in apostolico

munere successores, ad
x ir

mansuetudine.
cave;
alias
lui

Ab

onini

autem dominationis specie


et servus,

nandum.
Altendat ergo
sibi

herus

eris,

non minister

contra
:

aposlolicus, el in se et in huic divins erga

Domini

voluntatem. Sicquc rurss fur et latro


,

opera sua reflexus, videat


se voluntaii respondeat.

latro glori

latro et dominationis
lui.

quod utrumque

quomodo An lucet in
?

se? an alios illu-

Chrisli est,

non

mint doctrin

et

exemplorum suorum lumine? an


Reeordetur se lucernam
in
,

Heu! quoi
Vers. G.

in Ecclesi furcs!

Deum
dixit...

clarificat

super lerram

Quontam Deus, qui


per pr.-edicationem
initio

Dat ratio-

super candelabrum posilam, ut luceat omnibus qui

nem ob quam morum saluli


tiiam
oriri

se lotos Domini Jesu gloria- et proxi-

domo
dens.

Dei sunt. Caveat ne

sit

contra

litio

fumans

impendant. Quojussit
:

suique fumi

tenebris et flore obscurans et offen-

idem Deus, qui,


lucem
,

mundi

tenebris
fuit

qua

mundum

illuminaret

lux,

Vers.

7.

Habemus altem
;

thesaubdu..., thesau-

Gen. 1; idem, inquam, Deus illuxit in mentibus


nostris, pris tenebrosis, id est, nobis aposlolis suis

rum
lica:

scilicet clestis scienti.c

mysteriorum Dei ad

il-

luminationem aliorum

scu

auguslum

illud

evange-

pris ignaris infudil lumen lidei et cognilionis mysterio-

prdicalionis niunus.

rum.

In vasis FiCTiLiBis; Syr., in vase leslaceo, id csl, in

Ad

illuminationem..., id est, non solm ut nos illuet ut alios

corpore lulco,
rituali
et

fragili el

caduco

in

anima quidem

spi-

minemur, sed

illuminemus scienli et co-

immorlali, sed luteo corpore circumdal.

gnilione gloiiae Dei.


In facie Ciiristi Jesu, id est,

Potes et oplim intelligerc per vasa haie, non solm

qu
,

gloria Dei clar


luect.
in

corpora

sed et apostolorum personas

quas vocal

jn Filii sui facie

velut in

imagine

Qui vida

leslaceas el fictiles, quia aposloli honiines erant viles,

me,
sti,

videl el

Palrcm. In facie; Syr.,

person Jesu

rudes,

iilitlerati,

inopes, fragiles et conlempiibiles.


\impo).\
,

Chrisli, id est,

quo

officio

fungimur

in

person

Ciiri-

Ut

sublihitas; Graec.,

excessus. eminen-

vice el noniine Chrisli, scu ut legati Chrisli. Juxla

tia, excellentia.

nostram Vulgalam, quam sequunlur D. Chiysoslomus


et Theophylactus
,

Virtctis, id est, potestalis noslrx, seu quae in nobis est, seu

in facie..., id est,

ul illuminemus
;

qux

in

nobis apparet.

alios scienli gloria; Dei,

ut apparet in Christo

seu
in

Sit Dei, id est, Deo tribuatur, non nobis; scu ut

per Chrislum,

ait

Theophylactus, per quem lucet


te clarificavi

emincnlia virtutis noslr

sit

Dei.
ila et vilibus et

nobis Pater. Ego

super terrant.

Sicut ex nihilo Deus creavit omnia,


nihili

Observalio

litteralis et

mordis.
fuit,

inslrumenlis reparavit

ul soli

Deo

et creationis

Sicut tenebris abyssi lux cducia

ut

Deum

in

et reparalionis

tribuatur gloria. Cavelibi, vas lestain

suis creaturis videremus, ita tenebris legis lux evan-

ceum

et vide

ne quidquam

opre Dei tu

tibi

iri-

minutn, id est, omnis prdicatio nostra ad cum referDominum tur, utDominum nosiriini vel absolut, lotius creatur, etiam sccundni humanam naturam. Nos autem servos vestros per Jesuni, propter Jesum, supple exhibemus, palni falemur nos non aliud esse qum servos vestros propter Jesum Dominum , quo ministerium hoc nobis iujunctum csl. Quoniam Deus qui dixit de tenebris luVers. G. cem splendescere ipse illuxit in cordibus nostris : Quia
,

nemus

et alios scienli,
:

et cognitione claritatis,

hoc

est, clar et gloriosc Dei, id est, quai est de Deo, quas resplendet in facie Ciiristi, hoc esl, in clar, vel per cliram cognilionem Chrisli, cl redeinptionis ejus; \ ulg enim clar cognoscitur quisque per faciem. Hinc

cognoscere in facie, significat cognoscere clar et apcit. Persistit in allusione velaminis, et faciei Moysis velatae, et Chrisli

est, qui dixit, id est, jussit, suae volunlalis imperio fecit, de tenebris , vel tenebris , sciliect illis qune pris erant super facieni abyssi , lucem splende-

Deus

scere , dicendo Fiat lux , Gcnesis cap. 1. Et idem est qui rcsplenduit in cordibus nostris id est, lumen fidei et cognitionis mysteriorum Chrisli, nienlibus nostris, idesi, apostolorum, infudit ac superfudit.
:

autem thesaurum istum in vaPorr thesaurum tanqum rem vald pretiosara, vocat munus sibi credilum Deo, hoc est, ipsuni ministerium Evangelii. Neque lamen aberrant qui thesaurum intelligunl illuminalionis; velut AquiVers.
7.
sis fictilibus.

Habemus

aperl.

Ad
Deus

illuminationem scienli claritatis Dei.


illuxit nobis, ut

Sensus

nos illuminaremus
illos

alios, refuso

nas et alii idque suffragante Teriulliano, qui thesauinlerprelaturde lumine. In vasis fictilibus, Graec, testaceis, id est, in corpore luteo, fragili, caduco. Quasi dicat Paulus Vas lictile corpus nosirum est. Ut sensus sit apostolos gestare preliosum ac lucenteni
:

rum

videlicet nobis
glorise ejus.

in

eodm
:

luniine cognilionis

evangelici ministerii thesaurum in


vasis fictilibus.

seipsis

tanqum

Jn facie Chrisli Jesu

Vl illuminati

illunii-

755
buas
;

COMMENTAR1A. CAP.
scd huniiltare sub omnipotcnii
lui mnislerii.

IV.
,

754
quani

manu
Soli

Dei, eique

Ut

et ejusdem Doniini Jesu vita gloriosa


,

toiam iribue gloriam


honor
el gloria.

Deo omnis

nunc babet

in

corporibus nostris aliquando revele-

tur, ((uando reformabit corpus liumilitatis noslr confi-

Vers.

8.

In

omnibus tribulationem patimur. Ho-

guration corpori claritalis su. Potest et dici

Nostris

rum
raem

leslaceorum vasorum fragilitalem simul et subliin

mortibus continuis mortem Doniini Jesu reprasenla-

tribulationem... Gra'e., in
ctati ;Syr., per

Mis Dei viriulem dmonstrat. In omnibus omni pressi, sed non coaromnia premimur, sed non su/f'ocamur;
omnibus pressurant pussi sed non coan,

mus;

et

nostro inortis faucibus exitu fer continuo,

resurrectionis Cbristi speciem exhibemus. Ita D. Chry-

sostomus, Theophylactus, etc.

Ambrosius,

in

Vers.

H.

Semper enim nos, qui


,

vivimus...

Quam-

gustati. ld csl,
divin;'*

rbus adversis undiquc premimur; sed


:

di enim vivimus

morti exponiniur propler Jesum

nos prolegcnle potenli, non coarctamur

im

ut aliquando vita Jesu octerna et imniortalis


in noslr

appareat

in angustiis,

mens nobis
anxii

lala, libra el excelsa.


et consilii ino-

carne mortali quaudo scilicet immortalita-

Aporiamur, equidem rerum egenles,


pes,

lem induerimus. Vel ide morti semper tradimur, et

hremus

seu omni

bumano

auxilio, solatio

tamen vivimus, ut
surrexit et vivit
;

in

nobis appareat qud Christus


tt

et consilio destiluti,

nescimus quid agere debeamus.

nec enim nos in

mortibus vivos

Aporia est inopia mentis et corporis, id est, penuria

servaret, nisi viveret.

rerum

cl

inopia consilii.
in

Observalio moralis.

Sed non destituimur,


suni

hc apori

quia divinum
,

Hinc, et tu, vas testaceum, disce cliristianum, apo-

nobis adest auxilium, solatium et consilium

ubi d,

stolicum divinumquc patiendi


!

modum. Pressus

undi-

bumana. Ambrosius babet


,

Inopiam

passi

sed

que malis, ne coarcteris, seu ne sufoceris; menlein


in

non destinai
paslor Deus.

id est, inquit

in

inopi posilis adfuit

Deum

leva,

Deum

te videntem,
,

primumque malopleno

Vers. 9.

Persecutionem patimur, ab hominibus,


buman
maliti
;

ruin

luorum auclorem adora

et

corde fiduci

invoca. Experieris quod propbeia expertus est, et


dixit
:

sed non derelinqlimur, Deo.

Cm

invocarem exaudivil

me Deus

justiti

me

Dejicimlr in terrant,

sed non peVel ex alto

in tribulalione ditatsti mihi.

rimus, quia dlvin potenti

erigimur.
tcstacea
;

Aporiatus, inops rerum et consilii, in rbus arduis

prcipitamur, vasa

fietilia et

al
,

Deo manum
qui in nobis

anxius el perplcxus

ne desperes

sed in
,

Deum

ere-

suam supponenle
Vers. 10.

non frangimur, nec

ctus, ejusque Providenli confisus

inopiam tiiam

reconditus est tbcsaurus, elunditur.

curam
tia3

et

anxielatem tuam

in

Deum, ejusque providcn,

Semper mortificationem..., continuis


,

sinum

projice. Et ipse te enutriet


,

ipse tibi aderit

perieulis et mortibus exposili

passionem

et

mortem

adjutor, consolator et consilium

ubi dcsunt
in

bumana.
te

Doniini nosiri Jesu

in

corporibus nostris semper et


;

Mortificalus

cruci aflixus
ejus, in
te

Cbristum

cruci-

ubique circimferimus; Syr., bajulamus


tnus, id est,

Arab., porta-

fixum intuere
tificatio
,

stigmala venerare.

Mor-

qudam

similitudine exprimimus.

passio tua est passionis et morlis Cbristi

Ut sublimitas sil virtutis ( id est, potenti? et forlitudinis) Dei, et non ex nobis. Pro ut sublimitas , Ambros. legit Ut eminentia virtutis sil Dei, q. d. Idc
:
:

Vers.
inquit
,

9.

Persecutionem patimur,
;

etc.

Quamvis
,

in tain

vult
in

Deus me tliesaurum islum babere

in

vase

lictili

deainur illico mur, ne pereamus.

gravia pericula sa-p incidamus ut viperituri tamen Deo opitulante cuslodi-

ut excellentia

qu
loi
,

in

me

est, et
,

fructus
,

quem

facio

Vers. 10.

Semper mortificationem Jesu incorpo:

sed potenti; ae gratis Cbristi ascribatur. S. Hieet eflicacia; Dei ronvinus legil Ut abundantia forlitudinis nostro: sit ex Deo. Vins. 8. In omnibus Iribulalionem patimur, sed non angustiamur. Sensus est Quamvis undiquc prcmauur rbus adversis, non tamen ita redigimur in angustum ut compiiniamur el conteramur sed Dei
:

conversione

gentium

non mibi

re nostro circumferentes.

eulis, et, ut ita

Sensus est Quolidianis peridicam mortibus exposili sumus et per boc passionem et mortem Doniini Jesu nos illius
,
;

minislri atque vicarii repraesentalione qudam gestamus et circumferimus in nostris corporibus.


nostris. Viut nimirm cum Cbristo resurgamus ad gloriam , ut sequitur versu 14 , tum prausens ut scilicet adinslar resurrectionis Cbristi corpora nostra , lict al'flicta , vegetiora fiant ex spiritu ob spem resurrectionis, et opem Dei, qu nos lot in dies perieulis librt et roboral.
et vita

Ut
,

Jesu manifestetur in corporibus


i'ulura
,

ta

scilicet

lum

ope servamur in inediis pressuris. Pro non angustiamur, Grsec est, non coarctah, non anxii redditi. Alioqui neccssarium est, ut qui premitur, is adigatur in angustum el angustielur sed Apostolo rbus in angu: lis mens erat lu*ia, ampla et excelsa. Syrus vertit Premimur, sed non su/focamur. Aporiamur, sed non destituimur, hoc est, rerum omnium pcnuri premimur, al non opprimimur ita Ambros. Theopnyl. egenles sed egestati non succuinbenics. Egeslas enim in animo palienti, sapicnli, Iranquillo, el in Deiim defixo, quietem snmientiam im et copiam pai it. Est enim aporia inopia ii" lanlinn corporis, scd et animi puta consilii inopia, dubit.ilio, et perplexitas; cm mens, undique se mabs obseptam videns, anxia ha-ret nescitque quid consilii capere quid agere debeal. Sed Deus apostolis, suisque in bac apori succurrit, suggerilque viam
,
: :

nos, qui vivimus , in morIn mdia bac propler Jesum, q. d. quali quali \it perpetuis morlis perieulis et acruinnis exponiniur. Ita Cbrysostomus. Hocesl, ergo quod nos in omni Iribulatione animal , consolatur et roboral

Vers. 11. tem tradimur

Semper enim

scilicet

quod cogitemus

in

e nos conformai*! Cbristo

palienti et resurgcnli.

Ut
id est

et vita
,

Jesu manifestetur in carne noslr mortali , ut in corporibus nostris niortalibus toties in


traditis
,

mortem
vere.

cl

fest appareat eliam

tamen adbuc viventibus maniJesum quem prsedicamus , vi, ,

evadendi.

755
participation

IN

EPIS

Il

A!)

CORiNTHIOS

756

opprobrium tuum ejua opprobriorum


in

le, el

nos propicr Jesum cjusque Evangelium occisos,

communicatio;

christiano patitnr Christus.


garnie,
si

Com-

suscilabit in die novissimo,

nosque ad dexteram suam

municant ergoChrisli patsionibus

compaleris,

vobiscnm constitue!
Vers. 15.
rel
:

in

regno vivoram.
ekim pboptei vos, quasi dice-

et glorificaberis. Passio et mortificaiio lua vit beatae,


glorioSiB et immortalis erit principium ci

Omnia

semen. Si-

Nos dixi

vohisctirn,

non vos nobisciim,

et rect,

cul

in te ruine

morlificalo et crucifixo repnesentatur


,

quia omnia miflisteria nostra ad vc>lram Balulern or-

mors

et passio Cliristi sic in le resuscitalo

glorio-o
Cliristi

dinantur

cl

quod agimus

et

quod palimur wslrum


in inulios eflusa

est.

repra-scntabiiur aliquando resurrectioet gloria

Ut gratia
Deus

aiundans..., h i

Vers

12.

Lrgo mors

gratia,

ix nobis operatui...;

Grac,

per mullos cliam parit gratiarum actionem, qu


glorificelur.

hipy&icci, passive. Exdiclis concludil:


gelii

Eryo per Evanscilicel, effuitur

pradicationem, mors corporalis,

in nobis, seu
tidianis

ob Evangelium quolidi morimur, quopericulis.


,

Multa ex prrecedentibus notanda.


Nota primo, ex v
15, quod lempoia quidem va;

exponinmr morlis
in vobis
,

Vita autem
leHi
,

id est

at per

nostram mor-

riala sint, sed

non

(ides

babemiis

eumdem

fidei spi-

seu, per nostra morlis pericula quotidiana, pro(idei, religio cl religionis

ritum

quem

sancti patriarchie habuerunl; credide-

curalur vobis vila

augmen-

runt venliirum,

quem nos

venisse credimus. Nota

tum; ob quae vitam

vivetis seinpiternani. Et hic obli,

secundo quod non ben


crdit, loqui erubescit.

et perfect crdit, qui

quod

qu taxai psendo-apostolos
passionem
nec talem coruin

in

qnibus nibil simile

Corde creditur ad justitiam, ore

reperies; nec lalem ob Evangelium mortificationem et


,

autem confessio
erubuerit... et

in periculis
,

Deoconseraliorum

fit ad salntem , Rom. 10, v. 10; qui me hune Filins hominiserubescet, Luc;e 9, 2G.

vatonem, nec per mortem illorum


procuralionem. Vers. 13.
dal ob

salutis

Ben crediderunt
diderunt,

aposloli et martyres; qui, quia cre-

ideo confessi sunt;


;

credendo vitam ap-

Habentes autem
,

eumdem... Rationem
periculis et morti-

prebenderunt

loquendo

invenerunt

mortem

sed
et

quam

non obslantibus

lot

mortem
quod
turse

in

qu corpus corruplibile seminaretur,

bus, continu tamen et audacter aposloli suo fungantur olicio; libr scilicet et intrpide praedicant,nimi-

incorruplio meterelur, ait D. Ar.selmus. Nota tertio


(ides, qu:e in

omnibus radix
,

est salutis, el crea-

r:n

quia

ver

credunt.

El hic pseudo-apostolos

novae

initiant

in

aposlolis cl inartyribus fuit

jnluere, lacentes in periculis, quia non credunt. Canes

illorum el noslra salutis principium. Quia crediderunt,


justi facii sunl,

muti, latrare non aiulentes.

vilam apprehenderunt

quia credide-

Habentes autem
tionibus,

in his
fidei

omnibus supradiclis
spiritum

Iribula!

runt locuti sunt, pnedicaverunt, suisque verbis et

eumdem

quem
:

habuit David

pmlicaiionibus

alios

ad fidem addnxerunt;

fides

ex

tribulains; sicut de eo scriptum est

Credidi, corde,

auditu. Quia locuti sunt,

propter quod locutus sum ore.

lia

et

nos aposloli,

lorum morie salus


fuit

mortem subierunl; at ex ilnostra. Sanguis marlyrum semen

quia corde crditons, ideo cl pra-dicamus audacter et


libr, mediis in mortibus.

Chrislianorum.

Vers. 14.

Scientes quoniam

Nota, ex v. 15, qud et Spirils sancii charismata


qui suscitavit Jeet

aposlolornm omnia ministeria sint ad ldelium sa,

sum.. Quid credilis?

fide certissim,

quia Deus, qui

lutem ordinala; luec autem sains ad Dei gloriam

Dominum Jesum
Vers. 12.
d.
:

pro nobis occisum, suscitavit mor-

tanqum ad linem ultimum.


et loquimur ac si David inler perseculiones et pericula credidil se pervenlurum ad regnum sibi Deo promissum , et propterea de eo confidenler apud boni ns locutus est ita nos quoque ministri nova' le,

Ergo mors
Nam
,

in nobis

operatur, etc.

q.

Et nos credimus
:

propter quod

Vestra spiritualis vita per fidem et gratiam , id est, salus anima; veslne nostra corporali morte procuralur. lta Ambrosius.

dicat

Quemadmodm

apostolorum et marlyrum
:

passio

el

mors

vila est Ecclesise

sanguis

marlyrum
fidei,

semen
\

est Cbrislianorum.
est

gis

ers. 13.

Habentes autem eumdem spiritum


:

Sicut David tenlationibus immersus, el solo Deo ereptus, dixit : Credidi, id est, credo , qud Deus juxla promissa sua me ineis malis liberabit semper. Unde el idem audacter locuita et nos creditus sum , et etiamniim proloquor mus el sperarnus, ac animos profitemur, opem , rosieut scriptum
q.

perseentionibus pressi et periculis expositi, tandemque morituri ceriissim tamen credimus nos ad gloriam promissam perveniuros. Propter quod et conlideuter vobis de e loquimur.
,

lict

Vers. 14.
elc.

Scientes quoniam qui suscitavit Jesum


,

In glori Cttin vobis resuscitatis. Nota.


, , ,

bur, liberationem ac resurreciionem nosiram Deo mi promissam ila et ceriissim prsestandam , ita rbeopbylact.,Chry&QStom., QEcumen. Spiritum fidei, dieit auctorem, donalorem; vel metonymic, spiritum
,

ait non vos nobiseum vos causa el objectum uti glori meae estis.

destie
ipiia

Ex monos vobiscnm sed Evangelii met ila et


,
,

Vers. 15.
quil,

Omnia enim propter vos. Ben dixi, inqud Deus nos constitue! vobiscnm nam om,

qnomod lelidem Spirilu donalam gimus alibi spiritum mansuetudinis , pietatis, elc, pro ipsis hujusmodi donis Spirits sancti. l-ilur eumdem >piiitum fidei recl iutelligimus eaindi m fidem ab eodem Spirilu profectam. Quasi dieat Apostolus Cm ad eadem credenda ab uno Spirilu saneto mofidei
,

nia nostra sunt aut fiunt propter vos

id est

sum ministerium noslrum


salutem vestra m
sortes salutis
,

univerordinaur ad utilitatem et ideque nos aequum esl lieri con:

id est

c! gloriac
,

vestrae.

veamur.
Credidi
,

Ut gratia abundans per multos in gratiarum aclione, hoc est ut in multos ell'usa abundel in gloriam Dei per multas lidem personas gratiarum actiogratia
, ,

vel credo

id est

credere pergo

propter

nem

pariai aique diffundat

qu Deus

glorificelur.

quod locutus sum.

COMMENTAKIA. CAP.
Vers. 16.

IV.

758
videntur. Qu.e enim videntur, tem;

Propter quod non deficimus... Prorter


:

fulura,

qu non

quod
ri:fi,

superiora respicit

propter

spem

seternse glo-

poralia sunt et transitoria

qu.e
;

autem non videntur,

propter vcslram salutem,


;

ei propter

majorsm

jeterna sunt et permansura

rei

autem lemporari
sive

Deo procurandam gloriam


ctionis habentes, ut

spcm beat* resurremultorum salutem et majorem


sou

ad ternam nulla durationis proporlio.

Omnia qu
quietem
cialus
:

videntur, sive supplicium dicas


videntur, sive

Dci gloriam procuremus.

Non

deficimus in adversis
,

qu non

regnum

sil,

sive cru-

nec faligamur
v. 1.

in

noslro minire fungendo

sicut

in

ut illinc nos excitel et adliorlctur, bine 1erinjiciat. D.

rorem nobis
is

Chrysostomus.

Sed licet

Qfi foris est..., id est

pars exterior
,

Observatio moralis.

hominis, cro, corrumpalur pressuris, plagis


sili,

lame,

Hi fucrimt

in apostolis clcctus fidei

fide pleni et

frigore, etc.
is

animati, lemporalia omnia sprevre; seterna sola dilexre


;

Tamen

qui intus est..., pars interior, spiritus


fit

visibilia
;

he

quia transitoria, nec aspexnj


,

renovatur,

vegelior lide et spe futur] prmii. Vel


,

quidem

ad

invisibilia

quia seterna

ut ad

scopum
Sed

renovatnr per novas gratins

quibns reflorescit

in

Dei

spectavre semper et continu, v 17 et 18. Sed, felicem temporalium et visibilium contemptum


!

cognilione, et accenditur in Dei amore; hincquc major

de die

in

diem
Grac.

alacritas ad
Id enim
:

majora tolcranda.
in

feliciorcm ad invisibilia

et

terna
!

ut ad

scopum

Vers. 17
Neim...
;

quod

pr/Esenti

estmomentaquasi

attentionem et inluilum conlinuum

Nam

momenlanea

levitas tribulationis

Hinc fortes
in

facti

sunt in bello
in

v.

16

bine de die

tmstr, id est, prsens, celerrim transiens, et

diem vegeliores

passionibus, v. 17; bine


,

cum
to-

momenlanea

et levis tribulatio.
in

gaudio famem, silim, verbera


Gra^c.
:

carceres,

mortem

Sspra modum
tem,

siBLUiiTATE

Secundm

ex-

leraverunt, 8, 9, 10, 11

scientes et fide videnles

quod

cellentiam in excellentiam, id est, excellenter excellcnet

momenlanea
illis

et levis tribulatio

ternam

et infinilam

sublimissimam gloriam operatur, seu parit in

pariebat gloriam, 17.

nobis. Itaque non deficimus, sed de die in

diem renoet celer-

vamur, quia

fide

seimus quod prsens hc

Similia et nos faceremus, et simililer paleremur, si similem baberemus fulem. Hanc ergo indesinenter
efflagitemus.

rim transiens, et quasi momenlanea,


tribulatio,

et aliundc levis

Domine

adauge nobis {idem.

Da

nobis

qnam

propter veslra-m salutem Deique glo-

illuminatos cordis oculos, quibus temporalium et visi-

riam patimur, producit

in nobis, seu nobis meretur fuluram gloriam, incomparabiliter majorem et excel-

bilium

omnium inane

et nibilum

videamus, terno-

rum

et invisibilium

verilatem jugiter intueamur. Viso

lentiorem, id est,

sternum
lev

glori.e pondus.
:

et attento

Apostoliea verba perpende

Prsens

et

momentu-

temporalium nihilo, ab eis oculos sic avertemus, ut nec aspiciamus. Perspect ternorum solid
ad hc anbelabimus; ad hc,

neum cum temo,


glori

cum

gravi,

tribulaiionem
,

cum

et constanli veritate,

componit ;

et

boc non conlenlus


duplical
,

alleram vo-

inter

mundanas
;

varietales, nostra fixa

cem
in

jungil,

camque

cm

ait

Supra modum

corda

ad

haec, ul'ad

semper erunt scopum nostrum, omnia nostra


;

slblimitate, seu magniliidinem excellenter excel;

dirigemus et opra et passiones


poralium jacturam
,

propter haec, temli-

jentem, ait Theophylaclus

mir supra
:

Erasmus. Syrus autem


hujus temporis,
lict

sic liabet
et

modum, ait Namque oppressio


s'U,

corporis ipsius destructionem

benter paliemur, quia


et

momentum cum

terno, lev

exigua

levissima

gloriam in-

finitam, in seculum seculorum part nobis.

mus.
ad

Vers. 18.

Non contemplantibus
qu
videntur,

modicum cum inlinito et immenso commulabiO felicem momenlane tribulationis cum tern
!

nobis... lde
;

requie commulaiionem

terque quaterque beatam

hc

prsenlia,

non spectamus sed ad

vit niiser
et
si

cum

divin vit

commutationem

Vers. 16.

Propter

quod non deficimus. Propter

spem,

glori quam ex resurreclione expectamus, non suce imbimusmaiis quai nobis Evangelii niinislris plurima superveniunt.
inquit, illius

plumam unam,

gravissimo glori pondre conferatur, perinde ac vel favillam levissimam cum plumtotius universi conteras.

bo

Sed tamen

lict is
is
,

qui foris est noster Iwmo corrumpatur , : qui ints est renovatur de die in diem , id
, ,

Supui modum in snblimitate,q. d.: Incomparabiliter majus et excelleniius est pondus glori fulur tribulaiione

quam

hic patimur.
:

est, ut Theophyl.

Ambres., Anselm. lict externus homo, id est corpus, corrumpatur pressuris, plagis, finie, sili frigore, nudiiale, Oagellis et morbis; tamen qui inls est , id est anima et spiritus
,
, , , ,

jElernum glori pondus operatur in nobis

Opus pa-

lienli nostra' procrai ex se fruelum seterna; et immense glori ; nimirm merendo , et meriti ratione

tandem assequendo.
Vers. 18.
tur, sed

renovatur ci profiil fide spe, charilate animi alucntale, il fortiorac lulgidior, quasi auruin in ign evadit ;iit Chrysostomus.
, , ,

Non contemplantibus
videntur. Drn
, , ,

nobis

qu

viden-

Ddie corpus,
Benescit

in

diem

q. d.: Sicut

externus

homo,

id est

per tt plagas et aerumnas dficit et : ita interior, boc est, mens, in dies renovaiur et juvenescit idque ob spem resurrectionis.
,

in dies

non spectamus ad haec pr.Tsenlia bona qu videmus ut sunt opes, honores dignitates , et omnis gloria hujus seculi sed ad bona fulura , qua: non videmus sed credimus.
, :

qu non

\ ERS.

17.
et

Id enim

Qu enim videntur, lemporalia sunt, brevissimi sunt temporis.


,

hoc est

quai

quod
;

taneum,

lev

tribulationis

quod quasi momento bulatio momenlanea

in prsenli est momennostr. Momenlaneum

transit

q. d.: Omnis nostra triest et levis. Si cum aterno illo

Qu autem non videntur, lema sunt ; qu , inquit, non videntur, sed creduntur nobis in lernum dura tu ra sunt , ideque merit haec pr illis spectanda
nobis sunt et sjeranda.

759

IN EPIST.

II

AD CORINTIUOS
al

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1 Dei et

ad praxim

Ecclesiic minisler in versibus


,

1,2,

5,

Vide Observalioncm moralem


5"

in fine, v. 11.
,

nolel veri apostoli

cpiscopi

pasloris virlules, quas


,

Nolcmus qud banc christianam palienliam


fide.s

imitlur. Notcl et pscudoaposloli


cenarii vilia,

falsi pasloris,

mcr-

apostolicamqiic (ortitudinem del

riva,

quxrerum
pate-

qu

cxccretur cl fugiat.

omnium lemporalium instantaneam vanilatem


faciat; solidam et

Uiriusque imaginent habcs in commentario v. 2.

constantem teraorum veritaleai

Vide prterea

v. 5, G, 7.

dcmonslret. Vide

v. 1G, 17, 18.

2 In versibus 8, 9, 10, 11,

discamus omnes chri-

Haec ergo fides continu petenda. Vide

observa-

stianuih, aposlolicum

et

divinum patiendi moduin.


V.
terrestris

tionem moralem

in fine v.

18.

CAPUT
1

CHAPITRE
domus nostra
in
1.

V.

Sciinus

enim quoniam

si

bujus habilalionis dissolvatur, qud ;edificationem ex


Dec- liabemus clis.
2.
,

domum non manufactam xlernam


,

maison de terre o nous habitons vient se dissoudre, Dieu nous donnera dans le ciel une autre maison; une maison qui ne sera point faite par la main des hommes, et qui dorera
si

Car nous savons que

celle

ternellement.
et
in

Nain
,

hoc ingemiscimus
,

habilationem
;

noslram
3.

quai de clo est


vesliti
,

superindui cupienles

2. C'est ce qui nous fait gmir dans le dsir que nous avons d tre revtus de cette maison cleste.
5.

Si toutefois

nous sommes trouvs vtus

et

non

Si

tamcn

non nudi inveniamur.


hoc tabemaculo, ingemisci-

pas nus.

4.

Nain qui sumus


gravati
,

in

mus

eu qud nolumus expoliari, sed supervil.


,

vesliri, ut

absorbeatur quod mortale est


efficit

Car pendant que nous sommes dans ce corps tente, nous gmissons sous sa pesanteur; parce que nous ne voulons pas tre dpouills, mais tre revtus par dessus; en sorte que ce qu'il y a de mortel en nous soit absorb par la vie.
4.

comme dans une

5.

Qui autcm

nos in hoc ipsum

Deus, qui

5.

Or

c'est

Dieu

mme

ddit nobis pignus Spirils.


G.

cet tat, et qui nous a

qui nous a forms pour donne pour gage son Esprit.


:

Audentes

igitur

scmper, scientes quoniam

dm

sumus incorpore, peregrinamur


7.
(

Domino
,

Per (idem enim ambulamus

et

non per spe-

pleins de confiance savons que pendant que nous habitons dans ce corps, nous sommes loigns du Seigneur et hors de notre patrie,
6.
et,

Nous sommes donc toujours

comme nous

ciein
8.

7.
,

Audemus autem

et

bonam voluntalem habe,

vers
8.

lui

Car ce n'est que par la loi que nous marchons sans en jouir encore par une claire vue
;

nuis magis peregrinari corporc

et

prsentes esse

Dans cette confiance que nous avons nous aimons mieux sortir de ce corps, pour aller habiter
,

ad Dominum.
9.

avec

le

Seigneur.

Et

ide-

contendimus, sive absentes


illi.

sive

pr-

pourquoi toute notre ambition est de lui tre agrables, soit que nous soyons loigns de lui,
9. C'est
soit

sentes, placere
10.

que nous soyons en

sa prsence.

Onines enim nos manifeslari oportet ante


Cliristi
,

tri-

bunal

ut referai unusquisque propria corpo-

ris, prout gessit, sive

bonum,

sive

malum.
,

Car nous devons tous tribunal de Jsus-Christ, afin qui est d aux bonnes ou aux aura faites pendant qu'il tait
10.

comparatre devant le que chacun reoive ce mauvaises actions qu'il revtu de son corps.

11. Scientes ergo

limorem Domini

hominibus

suademus

Deo autem manifesti sumus. Spero autem

et in conscientiis veslris manifestos nos esse.

11. Connaissant donc la crainte du Seigneur, nous lchons de convaincre les hommes de notre innocence Dieu connat qui nous sommes et je veux croire que nous sommes aussi connus de vous dans le secret de votre conscience.
: ;

Non iterm commendamus nos vobis sed occasionem damus vobis gloriandi pro nobis ut habea12.
, ;

Nous ne prtendons point nous relever encore nous-mmes votre gard: et nous voulons seulement vous donner occasion de vous glorifier notre
12.
ici

tis

ad eos qui in facie gloriantur, et non in corde.


15. Sive

enim mente excedimus, Deo

sujet, afin que vous puissiez rpondre ceux qui mettent leur gloire dans ce qui parat, et non dans ce qui est dans le fond du cur.
13. Car, soit que nous soyons emports comme hors de nous-mmes, c'est pour Dieu soit que nous nous temprions, c'est pour vous.
:

sive sobrii

sumus
14.

vobis.

Charitas enim Chrisli urget nos; xslimantes

hoc

quoniam

si

unus pro omnibus mortuus

est,

ergo

omnes morlui
15. Et pro

sunt.

14. Parce que l'amour de Jsus-Christ nous presse considrant que si un seul est mort pour tous, donc tous sont morts.
;

omnibus mortuus
sibi vivant,

est Christus, ut et qui


ei

vivunt,

jam non

sed

qui pro ipsis

mor-

tuus est et resurrexit.


1G. Ilaque nos ex hoc

15. Et que Jsus-Christ est mort pour tous afin que ceux qui vivent ne vivent plus pour eux-mmes mais pour celui qui est mort et qui est ressuscit pour eux.
,

carnem.

Wum

neminem novimus secundm si cognovimus secundm carnem Chrised nunc jam non novimus.
Et

sonne selon

16. C'est pourquoi nous ne connaissons plus peret si nous avons connu Jsusla chair
;

Christ selon

la

chair, nous ne le connaissons plus

maintenant de celte sorte.

761
17. Si

COMMENTAKIA. CAP.
qua ergo
:

V.
il

762
est de-

in Christo

nova creatura

vlera

17. Si donc quelqu'un est en Jsus-Christ,

Iransicrunt
18.
sibi

eccefacta sunt omnia nova;


autein ex
,

pass

Omnia

Deo, qui nos reconciliavit


ministerium recon-

per Christum

et ddit nobis

ciliationis.

venu une nouvelle crature. Ce qui tait vieux est tout est devenu nouveau. 18. Et le tout vient de Dieu, qui nous a rconcilis avec lui-mme par Jsus-Christ, et qui nous a confi le ministre de cette rconciliation.
;

Quoniam quidem Deuseratin Cbrislo mundum reconcilians sibi, non repulans illis delicla ipsorum;
19. et posuit in nobis

19. Car Dieu a rconcili le inonde avec soi en Jsus-Cbrist , ne leur imputant point leurs pchs ; et il a mis en nous la parole de cette rconciliation. 20. Nous faisons donc la charge d'ambassadeurs de Jsus-Cbrist ; et c'est Dieu mme qui vous exhorte par notre bouebe. Ainsi nous vous conjurons, au nom de Jsus-Cbrist, de vous rconcilier avec Dieu,

verbum

reconcilialionis.
,

20. Pro Christo ergo legatione fungimur

tanqum

Deo exhortante per


conciliamini Deo.

nos. Obsecramus pro Cliristo, re-

21.

Eum,

qui non noverat peccatum, pro nobis


ut nos

pcccaliim fecit,
ipso.

efficcremur juslitia Dei in

21. Qui, pour l'amour de nous, a trait celui qui ne connaissait point le pch comme s'il et t le pcb mme, afin qu'en lui nous devinssions justes de la justice.

ANALYS1S.
Pritnis versibus pergit rationem redderc eorum,
in
fine cap. 4,

qu
imb
de

liumiliet;

neutrum sut
et

causa, utrumque propter Dei


v.

v.

16, dixil, scilicet

cur ipse Pau;

gloriam,

proximi salutem,

13.
Cliristi
est,

lus, et ejus colleg

non

deficianl in tribttlationibus
,

ubi

eorum corpus pressuris corrumpitur


diem
.

spiritus

fit

f 14. Ad sic agendum movet et urget tas et exemption : pro omnibus moriuus
ipsis

channobis

ut

die in

vegetior.
si

mortui, ipsi vivamus, non nobis, v. 15.


,

Quia scimus per [idem, qubd


,

corpus, terrena

f 16. Hinc nos apostoli


soli viventes,

nobis

mortui,
altos,

Christo

domus anima'
v
e.rui

des'.ruitur, in resurrectione

corpus habe-

neminem, nec nos, nec


et

nec ipsum
a/feclus in-

bimus spirituale , immortelle, gloriosum.


2, 5, 4.

Christum, secundum cumules

humunos

Ad

liane gloriam anlielamus,


;

non quidem

tuemur, aut diligimus; sed secundum charilatis Christi


spiritum, Dei gloriam,
et

corpore cupientes

sed immortalitatem supervesliri;

proximorum salutem inomni-

niortem enim naturaliter formidamus.


y 5. Al considrantes
et

bus nostris jadis etverbis qtirimus.


liane nos glo-

qubd Deus ad

riam crant,
dedil
;

et in

ejuspignus, Spiritum sanctum nobis


et

f 17. Taliler agat

quilibet Chrisliamts,

nova

in Chri-

confidimus

optannis corpore separari


,

et

Do-

sto creatura faclus, in novilate vilce ambulcl.

mi, io prsentes esse, ipsoque frui

v. 6, 7, 8.

f 18. Hujus novitalis principium oslendit Deum,


qui nos per Christum
sibi reconciliavit
;

9.

ittanto bono fruamur


et

onmi studio salagimus


,

et

nos aposto,

Deoplacere:
sincre

tremendum

ejus recogitantes judicium

tos, hujus reconcilialionis


lios fecit et

Iwminibus conferend

nun-

Iwminibus suadere sludemus


cnlo, v. 10, 11.

coram eo ambulamus, nostramque sincerilatem ; ne cuiquam simus ojfcndi-

cooperarips, v. 19.
,

f 20. ltaque sumus, Christi loco


legali
;

Dei ad homincs

et

per nos Chrislus,

et

Deus ipse vos hortatur.


in vos mise-

y 12. Hic se removet omnem van glori suspicionem. et semetipsum juslificat contra pseudo-apostolunun calumnias, explicans quo animo
se laudet, et sese

Cum Deo
ricordi
;

redite in gratiam.

Memores hujus
fecit

ipsam juslitiam,

peccatum

ut vos pec-

calores, et

peccatum ipsum,

essetis juslitia Dei.

PARAPHRAS1S.
1.

Novimus enim per lidem, qud


deslruatur pro Cbrislo

si
,

corpus hoc
adinstar lain re-

qui et Spiritum sanctum nobis in


6.

arrham
in

ddit.

terrenum, quod est anima; domicilium


bernaculi
, ,

Hc
;

igilur fide et spe freti

bono semper animo


hoc corpore

habebimus

sumus

cm sciamus qud quamdi

surrectione domicilium, seu corpus spirituale, aHer-

moramur, absumus

Domino.

num, cleste, non humanits sed


i, .

divinits factum.

Nam
,

in

boc luleo corpore gemimus, deside-

rantes incorruplibililatem et dotes gloriosas clestis


corporis

7. (Nunccnim in via sumus, in fide versamur; nondm propriam Dei pulchriludincm intuemur. ) 8. Audemus, inquam, et bono ducimus polis

tanqum indumentum superindui


si

quod
,

abesse corpore
tueri.

et

adosse Domino, ipsumque in-

quidem nobis continget,

nos corpore veslitos

et

non nudos deprebendaldies Domini.

9.

Et ideomni studio enitimur, ut sive mine, sive

Quamdi, inquam in hoc luleo labernaculo moraniur, gemimus iliius onerepressi et ad incorru1.
, ,

tune,

Domino placeamus,

sincre

iliius

volunlalein

exsequentes.
10. Si

plibilitatem anlielamus

non qud velimus per morsed vellemus


,

quidem nos omnes, nullo excepto


,

oportet

tem boc exui corpore


lionem superindui

per immuta-

coram Cbrislo
ipsi
vitae

omnium judicesupremo,
pra;mium
vcl

slare, exa-

immortalilale, ut perapprehen-

minai, ac manifestari;
debitum
est,

ut unusquisque referai

quod

sioncm
talilas.

aiterna: vita; absorbeatur hujus corporis

mor-

pnam, convcnienler

bon

vel mata;,

quam

duxit, quamdi fuit in

5.

Deus aulem ipse

est,

qui nos ad hoc cleste


illud

corpore.
11.
Illud ilaque

domicilium format et aplat; qui nobis

promisit,

tremendum judicium

pra; oculis

763

IN EPIST.

Il

AD CORINTHIOS
affectas

7G4
,

habcntes, sincre coram Deo agimus, et hanc nostram


sineeritalem hominibns suailere studemus,

intucnmr aul diligimus


spirilum.

sed secundm cha-

ne cui-

ritatis Christi

quam simus offendiculo. Quod ad Deum spcial,


coufido qud
in
el

ipsi patet

nosira sincerilas;

Christum ipsdm aliquando propter Immanas rpi .isdam raliones cognovimus el dileximus pusi
,

Im

vobis in conscienli pateal, quidquid


[

riori initie affecta, spiritual! et

divino

eum reveremur

dOntrarinm vobis dicant maevoli,


12. Hacc vobis non dicimus, ut nos

et

adoramus,

llliqae

servimus.
in
:

reddamus vo;

17. Si quis igitur


lus, hic scit se

nobiscum est

Cbristo regenerailli

bis

commendaliores
:

sed ut vobis

de nobis gloriandi

et habeatis in

ausam pr.vbeamus promptu unde nos

novani crealuram

vlera trans-

ierunt;

nova debent esse omnia. In novitate \iu

lucamini adverss eos, qui de rbus appareulibus extolluiilur,

ain billet.
18. Omnis antem lirec noviias Deo es(, omnium bonorum auctore; qui nos, per peccalum inimicos

sed non in cordis puritate.

13. Scilote ergo

qud

nibil

nostr causa facimus,

aul loquimur

si
,

enim magna de nobis loquentes,

suos, in amieiiiam recept per Christi mrita, et nos


fecit

videmur insanire
qunerimus
:

Deo insanimus,

cujus gloriam

bujus reconciliaiionis

hominibus

conferendac

si

ver humilia de nobis loquentes, sani

ministros.
19.

et sapientes

sumus, vobis sapimus, quibus exempla

Etenim Deus

mundum
illis

sibi

reconciliavil

per

ihodcstise

damus.
sic

Christum, gratis remittens


et urget

eorum

delicia, intuitu

14.

Ad

agendum nos movel


causa
fecit
:

Chrisli

meritorum Chrisli
20. Nos

el liane

reconciliaiionis

graliam

ciaritas, qui nibil sn

dm enim

perpen-

nos omnibus praedicare volait.


igitur apo-ioli, loco Chrisli,

dimus, quia ipse unus pro nobis omnibus niortuus


est in cruce
,

sumus Dei ad

nibil
;

de

vit

nibil

de farn sua curans

bominee

legaii; et

perinde est ac

si

Deus ipse vos per

propter nos

bine inferimus qud omnes, et ide


niortui,

nos rogaret.

nos

ipsi

15.

seutern morti obnoxii. Et dm perpendimus quod ide pro omnibus


sumus
est

Vos

et

omnes bomines obseeramus


Dei el
hoininiim
,

vice Christi

Mediaioris

reconciliamini

Deo

morluus
jani

Christus; ni

ii,

qui vivant nalurali vil

memores
21

inlinilae ejus in

vos misericordia:.
sic alie-

non propier seipsos vivant, sed propter eum, qui

Filium suum, justiliam ipsam, peccalo


ul illud ne nsscl quidem,
,

proipsis morluus est et resurrexit, bine inferimus qud

num,
catum

fecit in

cruce pecul

non nobis, sed Chrislo Rcdemptori noslro vivere debemus.


16. Ilaquo nosaposloli, nobis ipsis morlui, Christo

et

peccalorum nostrorum hosliam,

nos
,

peccalores, efficeremur, per bujus hoaliae meriium


justifia Dei;
juslitiae

scu jusli coram Deo, el divinx participes

viventes,

ncminem secundm carnales

nostri cordis

COMMENTARIA.
Vers.
indieat
1.

Scimus enim... H;cc panicula

enim, m;

HABEsius,id est, habebimus cil


agilur

in

resurrectione;
ex v

qud

lix-c

eum pracedenlbus

in fine cap.

enim de resurrectione,
non

ut pilel

14 cap.

eoharent. Dal ergo raiionem, cur ad

\isibilia el
in

lem-

4, et ide

sequentia sunt inlelligenda de corpore glosinipliciier

poraria non spectent, el cur non deficiant


taneis tribulaiionibus;

momen-

rioso,

de glori anima?.

im cur mens renovetur, ubi


ad corpus,
et

tEdificationem,

id est, sedificiura

Deo faclum, seu


v. 42,

caro corrumpitur. Pergil itaque inculcare viUc futur*

corpus spirituale, de quo primai Cor. 15,


etc.

43

gloriam, el quantum
anim.un.
1"

quantum ad

Non mamjfactim. Perstat


quidem
,

in

metaphor. nn cpit

Quantum ad corpus, post resurrectionem, de qu


sumusque persuasi quo,

de corpore loqui, per similitudinem ddicii; quod


solel

supra, v. 14, etc.

honiiuum manihus
seu

fieri.

Nostrum aulem
fiet

Scnnis enim per fidem


niam, id est, qud
si

a'dificium
divinils,

cleste,

corpus spirituale,

laie

terrestris dmes nostra,

id est
;

seu divin

potenti. Corpus

equidem ani-

caro, corpus nosiruni, quod ex lerr et in terra est

male faclum

est hunian operatione; corpus ver spi-

quodquc quasi animas


Hujus iiabitatioms
,

noslr.e domicilium
id

rituale fiet operatione divin, per Spirilum vivilican-

est, in
id esl, in

quo nunc
quo domo

habitai.
habitai,
seilicel

tem, ut dictum est prima; Cor.

c.

15.

Grsec, domus tabernaculi,

^Eternum
leste,

in coelis,

immorlale, incorruptibile,

c-

quasi in labernaculo, scu lentorio, ad parvuin

el huic

supremo conveniens

loco. Pli ergo el


si

tempus, sicut milites


Dissolvatur, id
.

in tentoriis.

mori non timenius, quia no\imus qud,


;

pro Chrislo

est,

destruatur pro Christo

destruatur hoc nostrum terrestre corpus,

in

quo anima

Scimus enim, quoniam si terreslris domus Vers. 1 nostra hujus hnbilationis dissotvalur ; id est , scimus , si corpus morlale, in quo,brevi tempore quasi in labernaculo, lanqum peregrjni el viatores moramur, di solvatur, quod dificedionem ex Iho habemus, domum non mUnufactam lernam in clis, habiluri simns sedificium in elis , Deo nobis prseparatum, domicilium inquain non manulactum , id est. ta,
,

clum non opre liumano, sed opre

divino, supra omcorpus videlicel gloriosum , immorlale, slnium. Domum id est, corpus resur-

nem

nalura: facullatem

habebimus rectione glorificaium , liabemus , id est cerl in resurrectione. El laie corpus propri domus est animas bealae, sicut corpus mortale domus est anima; bic vivenlis et palienlis. lia Cbrvsost., Thcodor.,
.

Theophyl., Ambrosius. Repromittit meliorem

domum

765
nostra, quasi in tcntorio, nunc habitat;
resiirrectione domicilium, seu corpus,

COMMENTARIA. CAP.
Uabobimus
in

V.

766

Qui perseveraverit... sai.vuserit. Ulcrque sensus


esl

non terrcnum,
libile,

bonus

sed quis de facto verus, et D. Pauli


,

Non

sed spirituale;
aeicriiuin

non lemporarium

et

corru;

scd sed

sum persuasus
Vins.
repetil,
4.

dubiio.

et

immortale; non liumanits

l'aeiuni,

Nam

et qui smes.

Idem

aliis

verbis

divin

polenti,

Deo

scilicel,

hoc noslrum leirenum

eausam addens cur gemanl

sancti, et explieans

corpus reddente spirituale, clcsic, immoriale, sublile, clarum, et gloriosum. Ilaque nobi?
et animale

mori lueruin.

modum, quo superindutionem cupiant. Nam quamdi moramur in hoc morlali cadueo, et luteo eorpore gemimus illius onere pressi, et ad incorrupiibililatcm
,
;

Ad

lia-c

attende, anima ebrisliana,

hc

oculis fidei
;

suspiramus.

intuere,

pntra, tibique continu presentia redde


et

Ko quod nolumus,
scilicel

id est,
:

non qudvclimns hoc exui,


refugit;

corpus lerrenum
et mori

animale spernes; pro Cliristo pli

per moriem

idenim natura

scd vcl-

non limebis.

lemus per iinmutalioncm superindui immortalitate et


in

Vers. 2.

Nam et

hoc... domicilio scilicel


el

dolibus gloriosis.

seu corporc lerreno. Syr., etemm ad hoc gemimus,


expelimus iudui domo nosir, qu
Ingehiscimus in
cwlis est.

Ut

absorbeatur....
,

ila

ut

per apprebensionem

seternx vit

sine

morte mdia, absorbeatur bujus

boc luteo eorpore,


,

desiderantes

corporis mortalilas el corruptio.

iiabitationem nostram..., id est


et dotes gloriosas, tan.pim

incoi Tupliliililalem

Vers.
Gr;ec,
qui

5.

Qui autem efficit nos

in

hoc ipsum...

indumenlum, superindui,

al operatus nos,
id

seu qui effecit nos. Syr., porrb

non deposito hoc terreno tabcrnaculo.

disponit nos,
,

est, qui

nos formavit

paravit,

Due

sont in bis vernis nietapiiorce permixtac; una


altra

format

part, et aplat ad boc immortalitatis indu,

domo.
Vers.

veste sumpta.

Corpus nostrum

et

menlum

vel ad hoc cceleste domicilium

Deus

est

veslis et

domicilium est anima?.


5.

onmipotens.

Si

tamen vestiti

Hoc quidem
si

Qui ddit nobis pignus spiritus,

et

ad boc non lan-

supervestiri scilicel, nobis conlinget,

nos dies Do-

tm nos

effecit,

sed et

illud

nobis promisit, et in
,

mini

vivo-;,

seu eorpore vestitos deprehendat, et non


:

promissionis

su;e

securitatem

Spiritum

sancluin

eorpore jam exulos

qui

enim

vivi

reperienlur, aut

nobis pignus ddit.


Obscrvatio
lilleralis.

sine morte aut sallem


tur,

cum breussim, immulabunutpallium, superinDei gratine

dotes gloriosi corporis,

ascribit Apostolus

omne

liujus nostra

duentes.

immortalitatis meritum; noslramque bac in re (idem

Divus Paulus de
nio
,

et

qui posset

deprebendere, ut
Thessal. cap.
Htteralis. Mulli

mundi semper egil, ut proxicodem secum lempore vivenles visnm est prim Cor. 15, primad
fine

et

spem

auget,

tum ex omnipolenti
,

Dei,

cer Dei volunlaie et promissione

tum ex sintum ex pignore


immortalitatis

nobis ad bujus volunlalis el promissionis securitatem


dato. Quasi diceret
:

4, v, 15.

Hic itaqne sensus


:

s-ilis

est

Ad boc ipsum

tamen interprelantur
eorpore,
id

si

vestiti graii,

indment uni Deus onmipotens nos


ne verbis ipsius diflideremus

elTecil; illud

prim-

charitate, bonis npcribns, et

non nudi inveniamur. Si


induti,
et
,

terea in sacris Scripinris multolies nobis promisit, et


,

tamen exetmles

Cbristum
si

non
et

sii promissionis

nudi inveniamur,
tradilioile

est,

in

forma baptisnii
;

plendne pignus. Spiritum sa ne tum nobis ddit.

manserimus,

ait

Ambrosius

si

Chrisium

Ad hoc ipsum Deusomnipolens nos


creatione, qu creavit Deus
et

effecit, 1 in ips

induti l'ucrimiis,

digni erimus superindui promiss


clarilas,

Iwminem inexterminabilem,
lieati-

glon
viderit

in illtim

enim decidet promiss

quem

qu nos ad imaginent suani creavit, ut ipsius

signum adoptionis babere. Idem Ambrosius.


ail

tudinis

essemus participes; 2

in

noslr regeneratione,

per resurreclionem Mum Vers. 2.

Tertnllianus. ingemiscimus, elc. Propter li c , scilicel moriem et dissolulioneui , quae inlervem're dbet, ut vit bac transeamns ad ternam,

nudati per

moriem inveniamur. Apostolus enim

ila

el in lioc

loqui solet de resin rcelione et die judicii, quasi ea instel, et quasi cam ipse cum aliis tune vivenlibus sitviDeinde, inquit, nos qui vivisurus. Unde t Tbess. 4
:

iii.einiscitnus

nam mors

hBC contra

naluram

esl.

Optarenius enim superindui glori, non spoliari vil. Porr corpus imiiKirtale vocal Apostolus habitaculum quod de clo est. eodem sensu qno proxim vocavil adilirium quod ex Deo habemus, eu nempe quia sol divin virtule nobis conslrueiur. Si tamen vestiti, etc., dque ade reips Vers. 5. noliis coBlinget, si in die Domini vestiti eorpore, non autem nudi reperti fuerimus; id est, si tune residui lutuii similis, et nondm mortui. lia Cajelanus. Nam el qui sumiis in hoc taberiiaculo Vers- i. (corporisscilicet), ingemiscimus gravati, scilicel, obejus (corporis) onus et pondus; ita tamen ni cum Nazianzen dieamiis Domine aufer me tunicam banc ila gravent (corpus scilicel terrestre, ponderosum, .rnimnosum), sed et da inihi leviorem. Eb qa'od hobimus expoliari, exui, scilicel eorpore, sed superindui, scilicel glori; si tamen vestiti carne et corporc, non e

simul rapiemur cum Mis in nubibus obviant Cliristo in ara, et sic semper cum Domino erimus. Ut absorbeatur quod mortale est, vit, mortalilas ab immortalitate, ne scilicel corpus ab anima deseratur, sed, anima habitante in eorpore, fit inclyimn, quod anle ingloriosum fuit. Brevissim Tertnllianus illud,

mus

qui

reliuquimur

nolentcs

ami, sed superindui

sic

exponit

ISolenles

moriem

experiri, sed vit prwveniri.

Qui autem effleit nos in hoc ipsum, Deus. Vers. 5. Sensus esl Qui nos Evangelii minisiros paravit alque l'ormavil, el quotidi part aplosque reddil ad hoc ipsum, id est, ad induenduin vel superinduendiim domicilium cndesle, Deus esl. Qui ddit nobis pignus Spiritus. Ipse Spiritus sanclus, cujus mulla doua magna el manifesta jam acce:

liiiiius, ;iil

Apostolus, esl pignus,

id est, arrlia fulurae

glorisc nobis data

Deo; ut de glori immortalitatis

707

IN EPIST.
lilii

II

AD COKINTHIOS
quod quamdiii
in

7G8
boc corpore babitamus, peregrinaid est,

qu

Dei fa&i sumus

in Cbrislo, ut

illius

iuimor-

taliiatis

esscmus haeredes. Eleniro, inquit Theopbypcr baptisma


ci
,

mur, el absentes sumus a Domino,

conspeclu

Iaclus,

Deus sancliGcavit animais

el

Domini. Hic

ta alina palri,

corpus,
liberaus

ulraque diviniora reddidit, peccato nos

mus, absumus
creati

tanqum peregrini suCbrislo, absumus pati i ad quarn


,

ex quo mors propagata erat

A peccato

sumus
7.

procul visione Dei,

qu

est flicitas

ver postqum
(leslruxit
;

nos liberavit, corruplionem cliam

noslra.

ex peccato cniin corruplio.

Vers.

Per fidem emm... Nunc enim


ambulamus,
;

iu via

su-

in

Hoc ipsum Deus otmiipotens spissim repromisil Scripluris, ac tandem in promissionis sua; securi(ledit

mus,

et
,

per fidem

id est, fide

duce et

prvi

tendimus ad patriam
nostros per

seu gressus noslros,


dirigi-

tatem Spiritum sanctum pignus ddit. Qui nobis per

affiectus

baptisma Spiritum
lilatis

pignus quoque

immorla-

fidei lumen mus. Lucerna pedibus meis verbum luum.

obscurum

nobis iinpertiit, ait Theophylactus. Future ini-

Et nom per
ciem, seu ut

speciem...

mortalitalis

pignus est Spiritus;el

aliter,

qui ddit

Dei in se visionem pervenimus


est,
;

nobis

in prx'senli

Spiritum ex parle, pignus quoddam


:

nondm ad claram nondm facie ad favidemus seu nondm illius speciem,


,

id est,
;

ddit se totum
dabil,
nisi

quoque traditurum
et

quomod aulem
l'uturi

essenliam, propriam pulchritudinem intuemur, uno

corpore

animo incorruplibiles
totum tune prorss

verbo nondm fruimur.


Vers. 8. Audemus autem... Repetit, ut perficiat quod versu sexto cpit dicere et quod per versus
,

simus? Ubi igitur pusillum bic acceperis, arrbabonem


videlicet, coufide

quod

et

sis

babi-

lurus

idem Tbeopbylactus.
Obscrvatio moralis.
qui ddit nobis pignus Spi,

seplimi parenlbesim fuit interruptum.

Audemus, inquam, bc

fide et spe freti, et

oplamus

Qui autem
rits.

effeeit ?ws...,
,

corpore magis absentes esse,


;

qum

in eo

commo-

Quantum fidem

spem, fiduciamque nostram

rari

bis paucis verbis firmal Apostolus,

ternamque cor!

Et prsentes esse ad
tria jungi,

Domi.num, id est, ipsi in pafrui.

poris et anima? vitam nos docet cerl sperare

ipsum videre, ipsoque


,

Ad boc

creatus

sum ab Omnipotente

et quia per

Ecce beatitudinem anim

qu fruuntur sancti
;

peccalum jus ad banc vitam perdidi, faclusque sum


mortalis, cl
filius ira;
;

statim ac sunt corpore separati

ob quam audent

ide pcr baptismum in Cbrisli


fui;

confidunt, optant corpore separari, ut Deo,

summo
:

sanguine ad

eam regeneratus
et in Dei

omne peccalum
fuit;
,

bono, Iruanlur in anima.

unde mortalilas propagata


bique regeneralo
,

eral,

destructum

mi-

Syrus paucis et clar hos trs versus exprimit

filium adoptato

Deus
diffi-

Quoniam

igitur scimus et persuasi

sumus, quod quamdiit

onternam vitam repromisit. Et ne verbis ipsius

in corpore

habilamus

peregrinamur Domino noslro


et

derem,

sua; promissionis implendse pignus,

Spiritum

(per fidem enim ambulamus,


propterca confidimus,
pore, et esse
et

non per visum)

sanctum

ddit.

ebarilas

Hanc

cogita, recogita, et
finis lui

peroptamus peregrinari cor-

seri perpendc,
inor, et iu

anima mea, ut

Deum nunqum

ingrata, terrenis

semper menequaqum

apud Dominum nostrum.

Vers.

9.

Et ide,

id est, ut praisentes

simus
,

inluereas; sed ad seterna,

tanqum ad fmem luum


bonis operibus.
el proficiens;

aliquando ad Dominum, eoque fruamur; contendimus

continu tendas,
Jn ebaritate

fide, spe, rcligione,

Grc,
liler

satagimus, id est, omni studio enitimur fide,

semper ambulans
,

nec
,

pati,

nostrum ministerium exequi

et

sanct vivere

nec mori reformidans


corrupiionem, ad

ut ad immorlalitatem
te

et in-

ut

quam

Dcus creavit, pervenias.


,

Vers.

6.

Sive absentes, sive prsentes. Sjr., sive peregrini,


sive

Audentes igitur semper. Supple


l!c
igitur fide et spe freti,

incol, id est, sive vivi


illi

sive morlui
illius
,

vel sive

sumus. Nunc

incipit el

de anima; glori agere, ut

nunc, sive tune,

placeamus,
ei

voluntatem ad-

v. 8 clar patebit.

bono

implendo.

Qu
illius

placila sunt

facio semper, aiebat

semper animo sumus


et in ips

el in periculis et in passionibus,

Cbristus Dominas. Et bic est

morte.

voluntalem
tris met...,

faciamus

modus placendi Deo, si Qui fecerit voluntatem Paver

Scienes quoniam DUM sumus..., id est, quia scimus


adipiscend non dubitemus , im certissimi simus, si arrham suo tempore reprsesentemus. Eumdcm spiritum vocavil pignus dalum in cordibus, supra, cap. 1. Audentes, confidentes, id est, audemus, Vers. 6. coutidimus , audacter et fidenier pericula et morlem pro Cbrislo et Evangelio suscipimus im optamus. igitur, quia scilicet banc gloriam et vilain seternam <piasi ha;redilatem speramus ejusque pignus Spiritum sanctum accepimus, ide audemus quaevis ardua el agere el pati semper, scienies quoniam dm sumus in corpore, peregrinamur Domino ; q. d. Hic peregrini suinus, quia conscripli sumus cives cli. et lucredes Dei festinamus ergo ex peregrinatione hc lendere, eteonsequi patriam nostram clestem, Deique Patris nostri haereditalem adir. Vers. 7. jPer (idem enim ambulamus elc. Hoc

hic est

meus

frater, sororet mater... Si

est, fide

duce ac pra;vi tendimus ad clestem panec adliuc ad speciem pertigimus, quia scilicet nccdni ipsam speciem, id est, naturam et pulchrituIriam
;

dinem Dei,
Vers.
8.

Audemus autem,
,

in se

conlemplamur
et

facie ad faciem.

bonam voluntatem

lia-

volumus; Syrus, peroptamus, omnibus votis cupimus, magis, id est, malentes, peregrinari corpore, et prsentes esse ad Dominum , id est, eligenies polis abesse corpore, ut liceat ades e specie et facie per frui. Deo , ejusque praesenli Gr;ec et domi agere ad Dominum, sive apud Dominum, id est, tanqum iu palri prsentes apud Dominum morari. Tertullianus immorari disk. Et ideb contendimus, cerlalim, omni Vers. 9. studio, ministerio, conatu et nisu nostro contendimus , certamus et ambimus Deo placere , ut in boc
bemus. Grc
ben
, ,

7G9

COMMliNTARIA. CAP. V.
ficit
niliil
:

770
;

credimus, si ver speramus, contendamus, ambiamus, omni studio enitamur ejus vokmlalctn in omnibus

agerc mali

non

sufficit

coram Deo benc


,

agere

sed prterea nobis enitendum est


;

ne prav

exequi; bine pendet nostra salus; ut enini ailTheodoretus


,

apud homines suspicionc laboremus

aut quisquam

non

sufiieit

(ides

ad salulcm

sed convenit

per nos, etiam innocenter offendalur. Tanla dbet


esse nostra erga

benefactorem
Vers. 10.

in

omnibus

colre cl observare.
ra-

proximum

charitas

Hinc quis hoc


:

Omnes enim nos manifestari..., dat

oculalissimum Dei judicium reformidans, non dicat

tionem ob quam nobis omni studio semper conlendendum sit, ut Domino placcamus. Quia nos omnes,

Ab

occultis meis

munda me, Domine,

el

ab alienis parce

servo tuo ?

nemineexceplo, oportet coram Chrislo, omnium tam vivorum qum mortuorum judice supremo, stare
, ,

Deo autem manifesti sumus. Quod ad Deum speclat, ipsi nostra sinecritas palet,

quem

nihil latet.

examinari, denique manifestari, omnibus el angelis et

Spero autem et

in conscientiis....
,

Confido qud et

hominibus.

vobis in conscienli pateat


,

quidquid aliqui dicant


,

Ut unusquisque rfrt
praunium
vel nialx, vel

quod

ipsi

debilum est

vobis in conlrarium. Testalur ipsorum consciemias


,

pnam

convenienter vil, vel

bon

contra pseudo-apostolorum maledicta.

quam

duxit,

quamdi

fuit in

corporc.

Vers. 12.

Non iterum commendamus... Qui versu


omnem
de se

Quinque tremenda exprimunlur in hoc judicio. Universale erit , omnes nos; nullus morlalium excipitur.
Necessarium et inevilabilc
et evidens... manifestari;
,

prcedenle studuit
intenlionis
tere
rioc
;

ullius actionis, aut

prav suspicionem

proximo suo aver-

oportet.

Clarum

cerlum

hic ab

eodem proximo
in

sludet

omnem van gloinlel-

non exteriora tantm, sed

suspicionem de se amovere. Hoc ut melis


recordare qud

et interiora. Clara

(ici,

evidens et publica manifestatio

ligas,

prafalione hujus Epistol


:

etiam cordium,
gelis et

id est,

intenlionum, coram Deo, anet confusio. Irrevoca-

dictum est ex divo Chrysostomo

pseudo-aposloli

hominibus; hinc pudor

Paulum traducebant ut vanum

et

arrogantem, ob

bile,

quia

ante tribunal Christi, coram supremo

qudam ab

illo

dicta in priore Epislol, quibus sese

omnium

judice.

yEquissimum

ut referai

unusquis-

laudare videbatur.

Ad hanc calumniam

transit Aposto-

que, etc., juxta facta, volita, et cogitata se,


vixit in corpore.

quamdi

lus, illam deleturus.

Ha;c, inquit, vobis non dico, ut

Heu quid
!

cogito,

dm

haec terribilia

me, meosque
Iterum,

in

Evangclio prdicando socios, pra>

non cogito?
Vers. 11.
ibi

coniis attollam, vobisque

reddam commendatos.
in

Scientes ergo timorem Domini. Timor


,

id est, sicut

jam

prima Epistol quibus-

per rnetonymiam ponitur, pro timoris objecto


pro Iremendo Christi judicio. lllud ergo tre-

dam

visus

sum

facere. Vide cap. 9, v. 1.


,

scilicet

Sed occasionem... Sed hocc dicimus


lacerant, gloriandi

ut vobis de

mendum

judicium scientes

et

pr

oculis habentes,

nobis apud pseudo-apostolos, qui nos contumeliis di-

sincre et (ideliter coram

Deo agimus.
noslram
in

ansam prbeamus Theophylactus.


;

Hominibus suademus

id est, et

agendo

sinceritatem studemus hominibus suadere; scilicet ne

impromptu, unde causam nostram lueamini adverss eos, qui gloriantur in facie id
iiabeatis...,
,

Ut

cuiquam simus scandalo


Grci

vel illius actionis malcc sulia

est, in iis

qure sub aspectum cadunt

in exlerioribus,

spicionem adversm nos prbeamus.


tres
,

omnes Pa,

v. g., erudilione, diviliis, vel in

quibusdam bonis ap-

divus Chrysostomus
,

Theophylactus

parentibus operibus, qua3 faciunt, hineque gloriantur.

Theodorelus

divus Athanasius, plerique Lalini r-

centes, Estius,

Erasmus

in paraphrasi.

Non

in

corde,

in

quo non habent unde gloriantur

Hominibus suademls, hoc est, offendiculis medemur,


ait

propri enim revincunlur conscienli, ob occulta dcdecora, de quibus


c. 4, v. 2.

Theophylactus.
infert
,

Vel non in cordispuri-

Hinc divus Chrysostomus

qud ad evitan-

tate gloriantur, sicut

nos apostoli, unde vera et solida

dam nostram

in

Dei judicio reprehensionem, non suf-

coram Deo

gloria. Beali

mundo

corde.

studio non patiamur nos quoquam superari. Sive absentes, sive prsentes placere Mi. Quoniam ergo lanta prsemia nobis proposila sunt ac promissa, proplerea citnlendimus, certatim atque omni studio connitimur, (ideliter ac sincre coram Deo ministerium noslrum exequendo ut sve dogentes in hoc domicilio corporis, sive ab eo per morlem peregrinantes, id est, seu vivi, seu mortui, Christo Domino placeamus, accepli;

que simus.

Omnes enim nos manifestari oportet Vers. 10. Contendimus placere Deo ante tribunal Christi, q. d. in omni opre nostro, ut in tribunali Christi, cui si:

mus, ut eo Dominum timeant. Deo autem manifesti sumus, q. d. Deus scit me sincre Deum limere et timorem hune aliis suadere. Significalur enim manifesta Dei de nobis nolitia sic ut semper fuerit. Intrim observa qud si praesens Deo jam manifesti sumus , non ergo Christo nos manifeslandos esse demm in exlrcmo judicio, sed hominibus coram Christo. Spero autem, el in conscientiis veslris tnanifeslos nos esse. Spero el confido sinceritatem noslram qu in evangelico munere versamur, ila vobis jamdi manifistam et probatam esse ut ben reelque de nobis
:

si'.Midi

sunius, donemur glori corporis, et bcal Dei praesenti ac visione non autem e privemur cum illis qui Deo per opra mala displicuerunt. Il referai unusquisque propria corporis, scilicet gesla
;

sentiatis.

ac

Non iterum commendamus nos vobis, Vers. 12. Ideque non bc scribo, qud si dicat Apostolus
: ;

et facla,

prout yessit.

Vers. 11. Scientes ergo timorem Domini, id est, quia stimus limendum esse Dominum judieem el vindicem, hinc cuindem hune timorem liominibus suade-

magnoper sludeam me meosque Evangelii socios iterum vobis commendare ut quorum in conscientiis
salis manifesti

sumus.

Sed occasionem damus vobis gloriandi pro nobis; ut Drx'beainus vobis matciinm gloriandi de nobis; idque

771

!.\

EP1ST.

II

AI)

C0R1NTHI0S
l'articula
,

77:}

Quitl proderit hyporrilis fallax et inairis

apud ho-

enim, hune versiculum

cum prcdente
:

minesgloria, quibUB inierna, vera etsolida deest apud

jungit, indicatque hic


scilicet, cur, sive

rationem pravdietorum reddi

Deuin gloria?

Id

ver sum, quod

sum apud Denm.

insaniat,

Deo

insanil; sive sapiat,

Gtera, quidquid appareant hominibus, vana sunl, et


nihil.

proximo
nia

sapit; et cur nihil sui causa facial; sed

om:

ob

l)ci

Vers. 13.
circa

gloriam et proxjmi salulem, quasi dicerel

Sivf. enim excf.dimi s...


in

Hic ad suam

Ail sir

agendum

urget nos Christi charitas, qui omnia


fecil, et

pnedictam

versu pracedenti cfaunniam, juexplicans cur, et


,

propler Dei gloriam et noslrain salulem

ejus

stificaiionem

descendit Apostolus;

evemplum nos cohibet


J8T1BAMTESHOC...,
pcrpeniliiiius hoc
,

aliter agere.

quo animo semetipsum aliquando landct


liimiiliet;

aliquando

id est,
,

dm enim apud
quokiam
si

nos seri
,

neuiruin

sine

necessilate;

neutrum su
,

scilicet

lni,

id est

causa

sed utninique propler Dei gloriam

et

proxi-

quod
est.

quauoqiiideni ipse unus pro oji.mrls mortels

morurr- saluleni.
Sivf.

emm

excedimus... Syr.,

nam

sive insani sunnis,

Ergo omnes moktli


tes

sl.nt.

Hinc inferimus quod om-

Deo
cal
lo

sive temprantes, vobis.


alibi

Mentis excessuni hic vo,

morlui sunl el consequenler nos ipsi mortui suid est,

quod

vocal insaniam

scilicet

de se gloriole
,

mus,

a-terme morli obnoxii. Pro omnibus ho-

jiii.

Itaque si, quasi ralionis limites egressi

magni

minibus ab a-tein morte redimendis CJirislus inorluus


e.sl
; :

aliquid de nobis

loquimur

ergo el pro nobis


et

ipsis

mortuus

est. .Morlui

Deo, snpple
facmus, ne
slimalis
,

insani suinus; id est,

Dei causa

id

eramus

pro nobis ab sterne morle liberaudis

dm de

nobis, utvilibus homunculis exi-

mortuus

esl Cbrislus.
!

iinmeusa

uimia et

iiiinis

conte m plu i nos et nostram doclrinam haait

urgens charitas

bealis, et propterea pereatis,

D Ghrysostomus.

Hic locus illuslrandus et explicandus ex eo, qui


Eplies. 2, v. 5, 4, 5
;

est,

Hic enini aposloloruin,

el

evangeliese doctrinae con,

videlur enim (juod apud se per-

tempius, in Dei eonicmplmn

cujus sunl aposloli. ce-

pendebal
fiid

quod
el

ibi dixit

Aposlolus

Eramus nulur
dives est in
,

deret, et ad veslram perditionem.

ir, sicut

cleri.

Deus aulem, qui

Sive sobrii...

id est

san mentis: bun

ililcr, et

misericordi propler nimiuiu charitalem


lexil nos, et citm

suam

qu di-

mo'iesl de nobis sentimus et loquimur. Sobrielate

essemus morlui peccalis, coin


estis
,

ici fwuvit

seu tcmperanliam hoc loco vocavit huniilitaiein, mentis

nos

in

Christo

cujus grali salvali


,

et

conresuscilue bi e-

excessuni, narrationein eoruin

qu

rect gesserat

tavit, elc.

Conter base loca

et videbis

quod

Thcodoretus.

viter
;

exprimit, sed rvera, idem apud se cogilat et

Voms, snpple, sapimus


drus Chrysoslonius

id veslri gratta racornis, ut


ait

sentit;

quod

ibi fusis explicat.

Medilaus, perpendens
charitalem, qu Cbriest
;

modcsihe exemplnm vobis prsbeamus; seu, ut


,

et penelrans

Paulus

immensam

ut nobis

modeste

et

submiss

slus pro Paulo

morte libeiando mortuus

Paulus

de vobis
sipinius;

senlire discatis. Si desipimus ergo,


si

Deo dein re nil

ardebal, et urgebaur bac niuii Christi charitale.

sapimus, vobis sapimus. Hc

Vers. 15.

Et pro omnibus mortels

est...,

snpseu

propler nos, sed omnia propler Dei gloriam et veslram

ple, el (estimantes
et

quonium pro omnibus muriuus

..,

sautem.

dm

pnelerea apud nos seri perpeniiniiis quod

Vers. 14.
coltibcl.

Charitas enim Christi urget... Grc,

ide pro omnibus morle hberaudis el spirilualiter


vivilicandis

Syr., constringit.

mortuus

est

ut et oui vivent, jam non


in re gloriari et
si

adverss semulos gloria: noslrse pscudo-aposlolos qui


noliis obtrectanl.

prsentes esse ad Dominum. Qu


mus, boc
est, si

nos

laudsse visi sumus. Sel, ul verlit Chrvs.,


scilicet gloriandi

insani-

Ut kabeatis occasionem

eos, contra eos, qui in facie gtoriantur, qui

de me, ad exlern se

videmur quandoque amore

el

conteni-

specie jaclant, cm sibi non sint in conscienti ben conscii, sinlque hypocrit cl pseudo-aposloli, et non in corde, id est, non ex cordis ac conscientisc teslimonio ; et non ila sentiunt corde, uti loris de se pr;edicanl; non laies inls se. vident, quales exieris videri volunt ; conscienti non respondet exlernae
speciei.

platione ebrii et insani, uti aposloli, Ad. -2 et 2b', Deo , id esl, ad Dei gloriam id l'acimus. Excessus mentis est intentio ad superna, inquit Anselmus, ita ni quasi de niemori labaniur infirma. Sobrii sumus vobis, q. d. : Licl alla COniempleuiur, sobri lameii
iis loquimur, ut vos ea capere possilis. Charitas enim Christi urget nos, cornVers. li. pellit nos, ut et nos Christi exeinplo el amore idem faciamus, nosque lotos hominibus impendamus , ut eos faciamus salvos moite; ideque, pr.uii cis cxpedil mine mente excedamus, nunc sobrii siniiis. /Estimantes hoc, quoniam si unus pro omnibus mur'lama luit iuus esl ergo omnes morlui sunl, q. d. Christi charitas, ul pro omnibus morerelur. Undese-

de

Vers. 13.
dicat
:

Sive enim mente excedimus

Deo

quasi

Si noslri obliti vebenienli aliqu aut zelo ab-

quem immdani pulanl insaniam, ul scilicet quasi insani abripiamur in laudes minislerii noslri, ae gloriosis divinisque de nobis loquamur (superbia enim el jactanlia videlur, et est insania ait Ambrosius, seipsum laudare), Deo, boc est, ad Dei honorera id l'acimus. Sive sobrii sumus, in sermone scilicet laudibusque noslris, vobis id lit, ut nimirm vos modesliain doceamus. lia Clirysost., S. August., Anselm., Theoph. et alii sic explicanl, quasi dicat Si rapimur in excessum \el exstasin divini amoris, conlemplationis el locutins, dicentes : Nos aulem revelat facie gloriam Domini spculantes; el Contendimus, sive absentes, sive prsentes placere illi; et Bonam voluntatem babemus magis peregrinari corporc el
ripimur
,
:
.

quitur nos liiisse morluos; ide enim mortuus esl, ul nos morte ci corporis ci aniime liberaret. Lx i]uo magis palel Christi iniseratio el charitas, qud sci.icel e lanl morlis miseri, eam in se suspicieus, nos eripuerit, quae prolecl urget nos, ut Chrislum reda-

-mus

ejusque amore
i.">.

in

proximi salulem midis

omnibus incumbamus.
Vers.
lali,

El pro omnibus
jam non
sibi,
s-';/

ul i qui vivant,

mortuus est Christus, non su;e glorise, volunqui

voluntati, vivant;

ci,

vro ipsis mcrluus.


i

773
sibi

COMMENTARIA. CAP.
vivant, sed
ei, qui..., id est,
;

Y.

774
dili-

ut

ii,

qui per ipsum


j

quam
gimus

propler bas carnales et humanas raliones


;

smit morte liberali


sibi

et vilain gralku possident


,

non

sed
in

secundm
,

charilalis spirilum

vivant

sed Cbristo redemptori suo


:

qui pro eis

gimus

Cbristo

propter

omnes diliDeum. Nec nosmetipsos


soli vi ventes.

hortl'us est et resurrexit


liberavit sua propria

scu, qui eos et morte


et

carnali alTeclu, aul propter carnalia diligimus; utpole

morte

eos su rcsurrectione
,

nobis et carni mortui, Cbristo

Im nec

resuscilavit.

Confer ciiatum locuni supra

convivifi-

Chrislum ipsum, cui


id est
,

soli

vivimus, secundm carnem,


,

cavit et conresuscitavit...

aut carnali aliectn

aut propler bumanos re-

llinc

inferimus qud nos


,

et

omncs,

qui hc imli-

spectus, diligimus.

ineiis Chrisli charilate

ab relern morte sumus


vil

E
est,

SI

COGNOVIMIS SECUNDUM CARNEM GIRISTUM.... id


si

berali

et divin gratis;

sumus

resuscitati
;

non

primo,

Chrislum nobis prxscnlcm cognovi,

nobis,

sed

Cbristo debeamus vivere


;

non propler

nos agcre, sed propler ipsum


qu;e Dci
;

non noslra curare, sed

ila

ut oninia propler

Deum

et
in

proximi sa-

mus, dileximus cique adhsesimus, secundm carnales, seu bumanos nostri cordis aiectus; sicut amicus amicum diligit al jam talis aiectus per Spirilum
:

lulem faciamus. Hanc consequenliam

mente Apo,

sanctum cessavit

in nobis.
dicit
,

siolum liabuisse testatur sequens versicnlus


luijiis

qui est

discipulorum person
erant, et
i|)Si

Hoc Apostolus in aliorura ait D. Thomas carnales


;

consequenliu) llus

imo

hsec ipsamet conse-

Cbristo apud eos prasenti, secundm

quentia.

carnalem afl'ecium adhrebant. Vide D.

homam

Vers. 1G.
stoli,

Itvque nos...;
lempore
,

qui

bine

lit

qud nos apo-

et

D.Augusiinum

citai.

Secundo,
et

si

Chrislum aliquan-

hc

inefl'abili

charilate pressi

do secundm carnales
ex tune, id est,

bumanos respeelus cognoqud Judams, noster


alliais

Lx hoc,

scilicel

Gncc,

vimus
et

et

dileximus

v. g.,

ex quo cdepimus esse Clnisli,


Ciuisio vivere, ex quo

seu nobis mori, et


esse ebrisliani.

cognalus, vel per alias temporales raliones et cir:

cpimus

cumslaniias

al

jam

talibus mortui,

eum

alleclu

pu-

Neminem,

id est, nibil,

nec nos, nec alios carnaliter,

riori, ulpote spiriluali et divine a-stiinamus, revere-

seu propler nos; aut propler aliquas raliones

humaoninia
cui vi-

mur

et
,

adoramus

nas

aut cognoscimus, aut diligimus


et propter

sed
,

nniiidi

Deum
,

et

ut homiiiem Deum Dominnm nosirum


;

redemptorein
eique ut
et
tali

spirilualiter in Cbristo

Chrislum

vivimus

servinius

et ei soli

vivendum

serviendurn

vimus.

ubique pradicamus.
,

Ihccpars, secundm curnem

potest vel ad ipsum


:

Qualo est esse,


laie est eloperari

taie estet vivere;


:

etquale est vivere,

cognoscentem refera

vel

ad cognilum
sit.

et

pulo qud
,

seu, utdicilur, modumessendi seaposloli sibi


effecti

per ulrumque respecluni vera

Per prinnun

nos

quilur
tui,

modus operandi. Quia ergo

morspi-

nobis mortui, Cbristo vivenles, non cognoscimus, nec


judicannis
,

Cbristo convivilicati,spiri(uales

sunt; ideo
:

nec diligimus, secundm carnales,

seu

et spirituales fuerunt in vit et in operaiionibus


ritualiter vixerunl, cogilavcrunl, dilexerunl, et

bumanos

nostri cordis aiectus; sed

secundm
:

Clirisli

omnia
sed af-

spirilum. Qualis vita, talis et opei alio

quia ergo Garni


:

sua operati sunt. llinc nibil propler se

propler sua
;

moilui sumus

secundm carnem non agimus


et

quia

commoda, propler suum honorent proprium


feclu

ver vivimus Clnisli spiritu, bine

secundm eum-

supra omnia creala clevati


,

et toti
,

in

Deum

dem cum

Clnisli spirilum aginius, cogilamus et loquimur.


eliaiu

ahsorpli

per ipsum

propler ipsum

et in ipso omnia.

Per secundm

respectum. Nos nobis mortui


in aliis

sua opcrabanlur. Hinc ilaque verum est et concluden-

Cbristo vivenles et resuscitati, carnales

dum

j'estai, si

mente excedimus,

id est, si
,

insanimus

bominibus circumslanlias non attendioius,


Judai
sinl vel
,

v. g.,
,

qud

magnifie loquenles de nobis; Deo

et

propter

Deum
;

gemiies

divites vel pauperes


;

cognati

insanimus

illius

glorise

cupidi

cui

vivimus
,

non
,

aut alieni

etc.,

bac non consideramus


est,

nec quem-

noslne, cui mortui sumus. Si

sobrii

sumus

vobis

si

est et resurrexit; id

omnes

sua: vil actiones in-

secundm

ebaritatis spirilum,
:

stituant ad

voluntalem et honorem sui Domini, qui ipSOS su morte redeinil, coque redcmplio-

nulum

et

amo;

q. d.

non secundm carnem Ego non quro placere bominibus, aut

laudes cl gloriam boininuin, sed Dci.

nis jure servos ell'ecit.

laque nos ex hoc ncminem novimus secundm curnem. Ex hoc, sclicet lempore, nain Grac Quia Clnisli est, ex tune, id est, deineeps, q. d. tanta in nos est charilas, uosque urget, ideirc nihili a-stimainus carnalia, id est, exierna et praisentia extra Cbrislum, puta lamam, valetudinem, amicitias, cognalioncs. lia Chrysosl.. ut sit persona pro re nemincm, hoc est, nibil, ait Valabl. Apostolus opponit

Vers.

lb\

Neminem novimus secundm carnem , noliti vidclicci amori.s et propensions aiectus, id est, in nemiue gloriamur carnalis propinquitalis causa, ne quidem in
ipso Abraham paire noslro secundm carnem, quia laus omnis noslra et gloriatio est Christus.

carni sive homiui carnali

novam crealuram, nuaj in fidem et graliam in Cbristo; >i qua ergo in Ckristo nova crealura. Quare ait enira Ex hoc, id est, sic iiiigis vieil. ci propri explices ampl s, ncminem novimus secundm carnem, id est, speciem externats, scilicet rjud nobis sit cognalus, L elegans, dodus; his aliediamicus, Jud.cus, bus naturalibus mortuus suai, quia in Cbristo regebac
\

1 ii

est, et vivit per


:

cognovimus secundhm carnem Christian hoc aliquando Cbrislum u-siiiuavimus et vidimus Paulus, ccrl alii apostoli nostri) pi;e(si non ego sentem, mortalem , carnis pa sionibus, fami, frigori obnoxium, homiiiem nobis similem, nunc non novimus nisi immortalem et impassibilem. lia Chrys., Et
si
,

est,

si

1 1 ;

1 i

- ,

jieralus

li

soli vivo,

ipsum solum,

et

omnes

in ipso

Theodor. Sed nunc jam non novimus. Etsi aliquando magnum et gloriosum putavimus, gentileni et consanguinenm esse Clirisli secundm carnem, ci nos esse llebrros Clnisli cognatos, autetiam familiariler conversali sumus, jam illis terrestribus afl'ectibus morlui sumus, et per Chrislum recra ti augustis de eo senliiims, e(

77o
sapimus
,

IN EPIST.
modeste: loquentes
.

II

A D COIlINTIIIOS

77G
id
est,

robis sapimus, propter


,

Vetera transierint,
sciai se carni

veleris et (arrudis
:

veslrani salutem
nalia spectantes
;

cui

intendimus

milla in vobis car-

hominis affectus, cupiditales

nihil

carnale vobis speranlcs, sed

non ci domincnlor morluum, nihilquc secundm carneni


Siciit illinovim.

vos spiritualilcr sccundin


nobis mortui
,

Deum
,

diligentes,

[laque

cognoscal aut

diligat.

non nostra curamus


,

nec nosmelipsos

Ecce
est,

acta sint omnia Now.

pradicamus. Garni morlui

neminein secundm car;

spirituale scilicet cl divinum,


ila sil illi vita
illi

in

baptismo collalum

nem cognoscimus
carnaliier placerc

aul diligimus
;

nec quxrimus vobis

nova, novus vivendi modus, Bp-

nec nos vobis carnalker


,

datos reddere. Sed Deo viventes

Dei gloriam in
,

commenomspi-

riluales sint

sensus et afieclus. Garni moruras et

sibi, Clirislo vi\ us,

secundm

Christi spiriiuni vivat


,

nibus quxrimus

Chrislum

mundi salvatorcm

sicut Cliristus surrexit mortuis


vilac

ila et

in

novitate

ritualilcr cl divine diligentes;

salutem per Chrislum


,

ambulet.
Obscrvationes morales.

mundo datam
Et h;cc

et vobis et

omnibus quos

in charilatc
Ilinc
sia,

Christi diligimus,

onmi studio procurare satagimus.


pseudo-aposlolorum

discamus

"

qud clmsiianismus, seu Ecclequilibel

est vera Apostoli contra

ealumnias defensio et

juslificatio.

Nec semetipsum
liominibus car-

mundus est novus; nova per Baptismum faclus


sinum eral
slinus,
in nihilo peccali

ver Clirislianus

esl creatura.
:

Ante Bapiidivus Augu-

commendavit, nec Corintbiis aut


naliter placcre

aliis

ut

enim

ait

studuit
in

sed Dei gloriam et proxisuis operibus et verbis

peccalum
;

nihil est, et nihil final

homines cm
nihilo
;

morum

salutem

omnibus

peccant
transiit

per Baptismum autem ex

illo yteceaii

quaesivit.

ad esse supernaturale et divinum gratiae

ex

divinum agendi

modum Deum
!

in

omnibus spe,

nihilo, seu

homine

nihili, factus estfilius Dei,

divins

ctare, diligere, intendere

propter
!

Deum
,

salutem

proximi onmi studio procurare

Talis fuitapostolorum
et

natura consors. Ecce nova crealio, et nova crealura. Discamus 2 qud sicut novum esse in Baptismo
recepimus, esse
scilicet

agendi modus. Talis et tuus esse dbet

de hoc

spirituale,

supernaturale et
spirilualem

moneris

in

versu sequenti.

divinum,
:

ita et

novum agendi modum,

Vers. 17.

Si qua ergoin Christo nova creatura


Grc,
si

et

divinum, per charitatem nobis in Baplismo infu:

vetera

quis in Christo, nova crealura


;

sam. Nova dbet esse novae crealurac operalio


spiritualis

sicut

vetera, etc. Syr., quisqitis igitur in Clirislo est


est

factus

et divina est creatura,

ila spirilualiter et

nova crealura. Concludit Aposlolus,

Christianum monens de suo statu, et

unumquemque eum ad novita-

divine dbet agere. Vlera nobis Iransierunt.

Garni
;

mortui,
Clirislo

non secundm carnem debemus vivere


convivificati
et

lem

vilae et

morum

exhortans.
intelligentiam.
et

conresuscilati,

secundm
et

Nota ad
texts connexionem

Christi Spiritum
in

debemus agere. l'tnimque promisimus


ope-

Ut autem banc conclusionem melis percipias,


,
,

Baptismo. Primum, renunliantes Satanae


;

adverte in superiora refleclens,


et

ribus ejus, peccatis scilicet

secundm,

Deo obein

qud duo asseruit Aposlolus,


clusit.

inde duo jam con-

dienliam proniiiienles.

Discamus 3 qud
Cliristus pro

in

quantum quis

proficil

hoc

f 14. Asseruit qud est; bineque collegil Ergo omnes mortui


:

omnibus mortuus
sunt, et con-

spirituali

agendi modo, in tanlum prolcit in chri-

stianismo.Tuumergo consule
infer

modum

agendi,

et

ex co

sequenter et nos mortui eramus

sicque pro

me
ii

an

sis,

etquanlm

sis christianus.

An

carnaliier,

morte liberando mortuus


ruit
:

est Cliristus.
est

y 15. Assequi

an

spirilualiter agis.

Tune ver

christianus eris,
in

cm
no-

Ide pro omnibus mortuus

Cliristus, ut

lu tibi plan vilate


vitae

mortuus, Christo penils vixeris,

per ipsum morte sunt liberali,


sident,

et

vitam gratiae pos-

amhulans. Hoc autem ut in

le

fit,

im-

jam non
cis

sibi vivant

sed Christo Rcdeinptori

mensam
meditare.
1

in te Chrisli

charitatem frquenter et srie

suo, qui pro

mortuus

est et resurrexit.

Hincque,
:

f 16, collegit hoc sibi et suis collegis applicans Ide nos apostoli nobis mortui sumus Clirislo soli vivimus
; ;

Cum

divo Paulo cogita etperpende, pro


filio,

me,

natur ira

et acterna;

morli obnoxio, Christus


nihilo
:

ila ut nihil,

nec nos nec alios homines, nec Chrislum

mortuus
mortuus

est.

Attende, pro
;

me

im qui

nihilo

ipsum

nisi spiritualilcr
,

cognoscamus aut diligamus.

sum minor

et pejor
:

Cliristus, Filius

Dei, et Deus,

Hic autem
cans
,

y 17, hoc idem omnibus baptizalis appli,

est

su propri morte

me

redemit morle.
!

et ad omnes Christianos extendens

infert

Si
in

Ocharitas urgens! charilas nimia


quis audeat niori,
et
!

Pro bono vix

quis ergo nobiscum est in Christo regeneralus

pro

me

pessimo, mortuus est

Chrislum credens, Christumque professus


se

hic scit

optimus Filius Dei

prelioso sanguine suo factus est


et

novam creaturam.

Illi

Redemptor meus copiosissimus,

ego

ineffabili

pre-

Chrislum tanlm novimus secundm spirilum, id est, ut hominem divinum, orbis redemptorem, docioreni, auctorem gratiae et salutis, atque ut lali vivimus et servimus, lalemque orbe toto pradicamus. Vers. 17. Si qua ergo in Christo nova crealura. Quare si quis est in Clirislo, nova crealura est, q. d.

Si

quis ergo mecum est in Christo regeneralus, et quasi in alium hominem et novam creaturam est rc-

creatus et transmulatus; in hoc vlera Iransierunt, vcteres scilicet, lum Judaismi ritus, luni potis affeclus et judicia, qualeest novisse aliquem secundm carnem , quod praecessit. Ecce enim in lali facla sunt omnia nova, ut novos habeat affectus, nova judicia de re et spe ehristian , novam vitam novam spem resurreclionis, novam gratiam , sanctilatem, jusli tiam.
,
-

777

COMMENTARIA. CAP.

V.

778

tiosum abeo redemplus. Emplitius ergo sumChristi servus, mancipium sum Chrisli, tolus Cluisti sum.
Scrvus non est suns, sed domini sui servus. Emplus

meruit), verbo promulgandsc cl


ministratione procurand.
lionis

Sacramentorum adreconcilia-

Ad hoc enim

ministerium pertinet,

non tantm prdicandi

non est suus, sed rcdcmploris sui. Totum ergo nie debeo Ctuisto, Domino meo, Hedemptori nieo om;

niunus, sed et potestas baptizandi, peccata remittendi,

quam

Christus in Evangelio suis apostolis ddit


suis

nia ergo
vere,

mca non

sunt mea; incum esse, nieum vi-

haec

autem potestas, quam Christus


,

delegavit

meum

operari, non suniniea; sed sunt Christi,

aposlolis

est Deo,

Data

est

mild omnis potestas....


.

Domini mci, Redemptoris mei.


et

Hc omnia,
illi

et vitam,
et

euntes ergo docetc... baptisantes...

Mallb. 28, 18. Si-

bonorem,

cl opra,

et

me

lolum debeo

debui in
illi

cutmisit

me

Pater,

et

ego mitto vus; Joan. 20.


;

Deus

illius

gloriam et bonorem impendere,


illi

esse,

ilaque nostne reconcilialionis auctor

Christus

mc-

vivcre,

operari debeo et debui. Quot ergo

l'urla,

diator; aposloli ver minislri; idem intellige ct de

im
plor

sacrilegia baclens

commisi, piissime Redem-

aposlolorum successoribus. El banc subordinalionem


hic nobis indicat Apostolus.

meus

Tolies fur et sacrilegus fui, quoties pro-

pter nie, proplcr bomines vixi, auleg, et non propler


te.

Vers. 19.
sto...

Quoniam
quam

quidem Deus erat

in

Chri-

Etenini

Garnis explicat duo, quaj

in versiculo pr:ecc-

2 ut

Perpende

Ide pro
ei

me

morluus est Cbrislus,

denii dixit, scilicet, et


lionis sit auctor,

qud Deus noslrae reconciliaChristus nobis promeruit


;

non mihi vivam, sed


Nota duo
in

qui pro

me mortuus
;

est et
te

et

resurrexit.

bis verbis

et

qud pro

qud Deus

sit

ions et origo poleslatis,

quam

Christus

mortuus
et

est Cbrislus, et

qud pro
et tu

te resurrexit.

Nota

suis ddit apostolis.

qud bine duo


te

te Cbrislus exigit, ait D.


est,

Tbomas.
mori,

Quoniam quidem; Grac,


doquidem Deus
est
,

ut quia

Deus; Syr., quan-

Quia pro
id est,

mortuus

debes

libi

ipsi

qui per Christum reconciliavit

munerat

pro Christo temelipsum abnegare. Quia ver


;

dum cum

majestate su. D. Chrysostomusct cacteri Fa-

pro le Cbrislus resurrexit

et tu

debes

ita

peccato,

tres Groeci post

eum, vertunt

sicut et

Syrus

Deus

veteri vite, et tibi ipsi mori, ut resurgas

ad novam
Christus

rconcilions, seu reconciliabat per Christum, et

hune

Chrisli vitam

seu, ut

Rom. 6

Quomodb

sensum Eslius putat magis congruum. Multi lamen


Latini,

surrexit mortuis per gloriam Palris;

itael nos in no-

inm

antiqui,

lum recentiores intellexerunt

vitatevit ambulemiis.

Tune ergo ver

ebristianus ero,

Deus

erat in Christo, scilicet, per unitatem essenli

Cura mihi ipsi plan morluus, Christo penils vixero,


in novilate vitac

seu, ut ait Ambrosius, pater per id intelligitur esse in


Filio,

ambulavero.
Spiritus Dei
!

qud una eorum


Filii

Hic

tu;e gralie eflectus est,


!

Veni
in

imitas, ubi nulla est difierentia.

ilaque, veni sanetc Spiritus

operare in me, quod

unitatem

ibi enkn est Hocque textu probant cum Ptre. Deus ergo noslra salulis
sit

substantia

apostolis

da mihi cor novum, mihi mortuum, Chri-

auctor erat

in

Christo
illo,

Filio suo, per unitatem essea-

sto vivum,
et

Deum solum amans, et proximum in Deo, propler Deum diligens per le sim nova in Christo
;

ti; erat ct in
luitu

velut in propitiatorio; ibique in-

merilorum

Christi, Filii sui, mediatoris noslri,

creatura,
rexit.

ci

vivens qui pro nie morluus est et resur-

ad singulos ejus aclus et ad singulas passiones, erat


RECONCILIANS
SIB1

MLNDUM.

Vers. 18.
git

Omnia autem ex Deo. Syrus bac jun:

Non
propler

reputans.... id est, non imputans liominibus

cum prcedenlibus
ipso.

et facla

sunt omnia nova

delicta ipsorum, sed gratis remitlens et condonans

Deo

Apostolus primum bujus novitatis princi-

bc

Christi mrita

quibus ad singula raonobis prome-

pium

ostendit

Deum,

ut ei gralias

habeamus. Omnia

menla, grati
ruit.

justilicantis inlusionein

autem luec nova, jam dicta, Deo sunt, omnium bo-

norum
Qui

auctore.
.nos

Et posuit
nos,

in nobis..., et

idem Deus misericors,


,

et

reconciliavit..., qui
in aniieitiam
;

per peccalum

bominibus reconciliari volens

ob dilectum Filium

inimicos suos,

recepit,

nobisque gra-

suuin, nobis apostolis suis commisit Evangelium rc-

liam eonlulit per Chrisium


loris noslri

seu per Christi, media-

missionis peecatorum et reconcilialionis ubique praj-

satisfacliunem et mrita.
NOBIS MINISTERIUM...., Ct I10S

dicandum.
apOStoloS
coni'c-

Et DEDIT
.

O
ter

profunditatem clemeiiliac divin!


,

cm enim Paoccisuni

suos,

tecil

bujus

reconcilialionis
:

bominibus

Filium suum legatum misisset


iis

eumque

rendie, nuntios ct cooperarios


suis

seu nobis apostolis

conspicatus esset ab

qui reconciliationc indigerent,

commisit oflicium bujus reconcilialionis hominum


Christus nobis in sua passione pro-

neque

sic

lamen neglexit bomines, verm ministerium


ut

cum Deo (quam

reconcilialionis, inquit, nobis aposlolis suis ddit,

in

Ecce facta sunt omnia nova, hoc est, omnis velustas novitatem coniinutata est. Vlrs. 18. Omnia autem nova jam dicta ex Deo, ex Dei donalione ct graii l'acla et data sunt, qui nos reconciliavit sibi per Christum, etc., ut per nostram praedicationem persuadeamus bominibus Chrisli lidem et pnilentiam, novam et christianam vitam, ilaque ipsos Deo reconciliemus.

Quoniam quittent Deus erat Vers. 19. per Chrisium, mundum rconcilions dus hoc loco genus bumanum signiucat.
id est,

in Christo,
sibi.

Mun-

Non reputans illis delicta ipsorum. Deus erat in Christo non imputans, hoc est , per Chrisium remitlens , illis, idest, mundo sive hominibus, delicta
ipsorum
suo.
;

adeque eos

sibi gralificans in dileclo Filio

S.

S.

XXIV.

(Vingt-cinq.)

779
circumeunlcs
feccrunt,
laclus, v.
lejsiiionc

!N l.i'IST.

Il

Ai) COftlNTlltOS

780

lungamur ad eos qui

eosque 18
20.

ad

eum

Deo de- | menta nabis applicatur. perducamus. Thcophyv. \ 9 Reconcifiavil nos

M
;

Sieque coneiliantur quod


,

et

quod

Me

lieconcitia-

mini lico.

Vers.
mi u. V.x

Pro Christo ergo


immdiate
in

legationf.

l.ngi-

diciis

versiculo prcdente,

Yi.i-.s. 21. Kim ou... Grxc. , eum enim ; Syr. idem. Kalioneui affert quee nos moveat ad sperandani

--

concluait

Me ad

apostoliei minisieriigloriam.

Nos

igi-

et

qiuerendam cura
Tanta

fiduci
fuit

tur apostoli, vice et Ioco Cbristi absenlis, in ejusque

cilialionem.

in

noslram eum Deo reconnos rniscricordia Dei, ut


jusli-

nnnus subsliluli,
(|iiod

legati siiiuus

Dei ad

hommes;

et

Fiiiuin suuin, qui


lia

peccatum non noterai, qui ipsa


et Tlieophylactus.
fuit

Deus Pater per Christum

liomiiieni anieafccil,

oral, P.

Cbrysostomus

Quinulli

mine per nos,


pretio est

Chrisli vicarios, pergil lacre; iln ex


in

unqum peccato
caio
,

D. Chrysostomo Thcopliylacliis. Tante nimirni

ac

si illud
,

apud Deuni honiinum gciuis,

ni et riliiim

conscienti
I).

obnoxius, im sic alienus pec prorss ignorarct. Quod alienum est videtur alienum et scienli , ait ex

(Icderit, idqtre

eam eum

niaclaluni

iri

exploratum
i

Augustino Fromondus.

haberet, et vestr causa nos apostolos ereril;

laque

Pro

nobis peccatum fecit

id

est,

ut peccatorera

non abs

re

omnia propler vos,

dix.it

supra.
:

et seeleralissiniuin
est

lioniincm pro nobis morti

IraJi-

Tanqum Deo exhortante...; Syr.


fie si

Et perinde

Deas rogaret vos per

nos.

Ne

existimets

dit,B. Cbrysostomus; seu noslii causa inulctavit, quasi ipsum peccatum essel; seu quasi ess.-l omnium
peceatdruna reus
,

nobis rogari; Christus ipse vos rogal; Pater ipse per


lios

et quasi

peccatum univcrsale. PoIsai.

vos oral atquc obsecrat. D. Cbrysostomus.

Qucmsic

p
jjjj

s ">'-

>

n co iniquitatem

omnium nostrm,

, G.
fecit,

admodm
et

per Christum adhortabatur nos Pater,


ut
ipsi

Agnus Dei
id est,

quitoltit peccala

mundi. Peccatum ergo

mine per nos adborlatur,

reconciliemini

bostiam pro peecatis noslris. Cbrislus, ipsa-

Tbcopliylactus.

met
et

juslitia,

Oesecramus pro Christo. Vos

omnes liomines
,

dieilur peccatum
ritis,

rogamus

et obsccranius vice et loco Cbrisli

cui in

vel

omnium honiinum peccalis onustus, ver et venus qum vel hircus emissaaliie viclimae Judaicaj, quaj umbr tantm
,

bc legalione successimus.

Chrisli cranl.
est

Reconciliamim Deo; boc

quod
:

et Christus,

et

tir nos

eu kxremlr

justitia Dei

id esl, jusli

ex

Pater ipse per nos vos obsecrat

Reconciliamini Deo.

gratiDei; vald, perfect justi, jusli coram Deo;


participes justiti Dei.
In ipso, ut ejus

mirani pielatis cl indulgcnlise, sive humilitatis magiiiludinem


!

ait

Tlieophylactus;

ipse

est per

nos

membra

vel per

ipsius
in

mrita;
Christo,

oiensus, et, quasi deliquerit in nos, per legalos inter-

ut peccaloresjuslifiearenlurapud

Deum
,

cedilut condonent Deo, id est, ut

eum

ipso redea-

mus

in

graliam. Redile
,

cm Deo

in graliain. Crdite,

Ambrosius. Nota eum divo Anselmo : Ipse ergo peccalum ut nos jnstilia, non nostra sed Dei; non in
,

pnilemini

et,

per Cbrisli mrita Deo reconciliabi;

nobis

sed in

illo

sicut ipse
in se,

peccatum

non suum

mini. Cbristi passio meruit nobis reconciliationeni


lixc ver per fidem
,

sed noslrum; nec


carnis peccali
,

sed in nobis, similitudine


est.

per pcenileniiani, per Sacra-

in

qu crucifixus

Etposuit in nobis verbum reconcitiationis ; ut reconmundi, quam Deus in Christo para vit, effeclui demandelur, nobis Apostolis injunxil munus evangelizandi inundo graliam hanc reconciliationis ; noselegit ac fecit minislros aniuinliandi lanli bencu'cii.
eilialio

quia

sci

ipium est

Malediclus omnis qui pendet in

ligno, Gai. 5, et Dent. 21.

ergo legalione fiingimur. vice et loco Cbrisli, et, ut alibi loquiliir, in person Chrisli, cujus apostoli sumus. Tanqum Deo exhortante per nos. Obsccranius pro Christo, reconciliamini Deo; q. d.: Obsecramus vice

Vers. 20.

Pro Christo

Pro

Christo, id esl,

Chrisli, quasi lgali Chrisli, et quasi Cbriatus

pernos
in-

a Deo infusa per mrita Chrisli. Dicit juslitia, non jusli ait Iheopb., utcxccllentiani graliae signifie!, qu fi'i ut nulliis in jusiosit naevus, nulla peccati macula, sed ornais et iota graiia ac juslitia. Dei justitiani nobis attributam B. Auguslinus passim exponil, eam qiuc in nobis est, non a nobis, sed in Deo; id est, quam no-

Ut nos efficcremur juslitia Dei in ipso, id est per ipsum Christum, boc est, per Chrisli meritum q d Ut nos cflicercmur justi apud Deum, justiti

vos obsecret, ut
convertat.

velitis

Deo

reconciliai

i.

En qu

dustri, eflicaci, zelo ulitur

Apostolus ut Corinthios

Eum, qui non noverat peccatum, sciVers. 21. lieet per experientiam, qui lanicn noverat illud per simplicem notitiam, ait D. Thomas, id est, Christum,
qui peccatum

internam et inluvrentem, ex Dei grati habemus de Spir. et Lin., c. 9 el 18 ; tract." 2(3 super Joan serm. 15 de Verbis Apost., c. 1 Psal. 98 et lib. 3 contra Pelag., c. 7 quibus locis diserte explicat quemadmodum eadera vocetur juslitia Dei et nostra
bis
lib.
' ;
; ;

nunqum

fecerat.

nobis peccatum fecit, id est, bostiam pro peccato no'stro fecit Deus Christnm pro nobis, ne nos quasi victim piacrtares, illud lelcrn morte et ign lueremus. Ac si ditat Aposlolus Nosti i causa iracta:

Pro

Dei, quia Deo est nostra ver, quia in nobis ; Dei, quia Deus eam douai ; nostra, quia nos eam recipimus. Nain ca demm coram Deo, id esl , vera jnstilia
;

vt

eum tanqum ipsum peccatum, ipsum


tanqum hominem

est,

scelus, id insigniter sceleralum, ut in

iiic alibi

quo posueril iniquitatem omnium noslrm, Isai;e 55. Christus dieilur factus pro nobis maldiction,

nostra est quam in nobis Deus ipse. facil ; cui nihil placere pqtesl, nisi quod suum est. Itaque senlit Aposlolus Christum pro nobis facluni esse peccatum, ut nos per eiun ver jusli efliceremur. e neniji e jusii'ti, qu.e Deo probala sit. Juslitia Dei, quia Deus debel non nobis, sed Christo , et Cbristi nieriiis ut jusliliam nobis infundal, et peccala reniittat. lia Augtist., Ln, ,

chir. il.

731

COMMEN'J

VI.
et

782

nolanda, Corollarium pietatis.seu in hoc capile adpietatem maxime


redigcnda.
1

ad praxim

Nota qu'mque

in Dei judicio tcrribilia, v. 10

et

sacrum exercct minislerium


in sua

seu verbum Dei annun-

<

hinc sequelam, nimirni coram Deo cl


,

homWibus

tlnd, seu Sacramenta conferendo, recordetur infinii:c

agere sincre. Vide v. 11 in commentario. 2 Immensam Christi erga nos omnes charilatcm
scri et

Dei niisoi icordioc

cum hominibus
sit,

reconci-

lialione.
;

Altendat ergo lune quid

cl

quid agat.

hinc sequelam
slo vivamus.
3

sp perpende, de qu vide scilicet ut non nobis ,

v.

14 et 15,
,

et

Dei minister csl; sub Deo et


rcconciliandis
Christi

ipsis

sed Chri

cum Deo cooperaur in cum eo hominibus. Christi legatus est,


locum
tenct.

Vide conimcn tari uni. Nota, et in praxim rdige chrislianum agendi


de quo versibus 16
et

vicem

et
,

Loqnatur
,

et agal igilur

ut talis, id est

ut Dei cooperarius
,

ut Christi lega,

modum,
tario.

17,

in

commen-

tus, in Spirilu Dei


tesl

in Spirilu Christi

majori qu po-

misricrdi cl cliaritale.

4 Notet Dei minister versus 18, 19, 20, 21, et difl

CAPUT
1.

VI.
1.

CHAPITRE

VI.
,

Adjuvantes autem exhortaniur, ne in vacuumgra-

tiam Dei recipialis.


2. Ait

enim

Tempore acceplo

exaudivile cl in die

salulis adjuvi te.

Ecce nunc tempus acceptabile, cece

nunc dics
5.

salulis.

Nemini danles ullam offensioncm, ut non vilupe

retur minislerium noslrum ; 4. Sed in omnibus exlbeamus nosmelipsos,

sicut

Dei ministros, inmult patienti, in tribulalionibus, in


necessitatibus, in angusliis,
5. In plagis, in carceribus, in sedilionibus, in labo-

tant donc les cooprateurs de Dieu nous vous exhortons ne pas recevoir en vain la grce de Dieu. 2. Car il dit lui-mme: Je vous ai exauc an temps favorable, et je vous ai aid au jour du salut. Voici maintenant le temps favorable; voici maintenant le jour du salut. 5. Nous prenons garde aussi de ne donner personne aucun sujet de scandale, afin que noire ministre ne soit point dshonor. 4. Mais, agissant enlouies choses comme des ministres de Dieu, nous nous rendons reconnnandables par une giande patience dans les maux, dans les ncessits pressantes, et dans les extrmes afflictions,
5.

Dans

ribus, in vigiliis, in jejuniis,


6.

tions,

ies plaies, dans les prisons, dans les sdidans les travaux, dans les veilles, dans les jenes;

In caslitate, in scienli, in longauimilale, insua-

vitatc, in Spirilu sancto, in charilate


7.

non

ficla,

G. Par la puret, par la science, par une douceur persvrante, par la boul, parles liuitsdu Saint-Espril, par une charit sincre,
7.

In verboverilatis, invirluleDei, per


;

arma

jusliles

Par
;

la

ti dextris et sinisais
8.

armes de

parole de vrit, parla force de Dieu, par la justice pour combattre droite et

Per gloriam
;

et ignobililatem,

per infamiam el bo:

gauche
8.

nam l'amam
et cogniti 9.
:

ut seduclores, et veraces

sicut qui jgnoli

vaise

Parmi l'honneur et l'ignominie parmi la mauet la bonne rputation connue des sducteurs,
; ;

Quasi morientes, et ecce vivimus; utcasligati, et


:

quoique sincres et vritables; que trs-connus


;

comme

inconnus, quoi-

non morlificali

9.

Comme

10. Quasi tristes,

semper autem gaudentes


;

sicut
niliil

comme
10.

chtis, mais

toujours mourants, et vivant nanmoins non jusqu' tre tus;


tristes cl toujours
;

egentes, mullos ameni locuplelantes

lanqum

Comme

dans

habenles, et omnia possidentes.


11. Os nostrum palet ad vos
,

6 Corinthii

cor no-

pauvres et enrichissant plusieurs et possdant tout.

la joie comme comme n'ayant rien,


;

strum dilalalum
12.

est.

11. O Corinthiens! ma bouche s'ouvre, el s'tend par l'affection que je vous porte.

mon cur

Non angusliamini

in nobis; angustiamini

autem

12.

Mes
mais

entrailles ne sont
les vtres le son!

point resserres pour

in visceribus vestris.

vous

pour moi.
je

13.

Eanidem autem habenles remuueralionem,


hliis dico,

tanqum
14.

dilatamini et vos.

15. Rendez parle comme

moi donc amour pour amour;

vous

mes

enfants

tendez aussi pour moi

Noble jugumdueerccuminfldelibus.

Qu enim

votre cur.

parlicipalio juslitia;
luci

cum

iniquitate? autqua; socielas

ad lenebras?

15.

Qnueautem conventio Christi ad Bclial? aut quee


Qui autem consensus templo Dei
estis

mme joug avec les union peut-il y avoir entre la juslice et l'iniquit? quel commerce entre la lumire elles tnbres?
14.

Ne vous

attachez point un

infidles, car quelle

pars fidelicum intideli?


10.

1>.

Quel accord entre Jsus-Cbrist

ci Reliai? quelle

cum
dicit

itlolis ?

socit entre le fidle el l'infidle?

Vos enim

templuin Dei vivi, sicut


illis,

Deus

Quoniam
17.

inlinbitabo in

cl ero illorum Deus, et ipsi

inambulabo inter eos, erunt mihi populus.


et
et

16. Qu.l rapport entre le temple de Dieu et les idoles? car vous tes le temple du Dieu vivant, comme Dieu dit lui-mme J'habiterai en eux, et je m'y promnerai je 8crai leur Dieu, el ils seront mon peuple.
:

Propterquod

exile

de medio eorum,

spara

mini, dicil Dominus,


18.

immundum ne
:

tetigeritis;

Etego recipiam vos


mihi

et ero vobis inpalrem, et


,

17. C'est pourquoi sortez du milieu de ces personsparez- vous d'eux, et ne lounes, dit le Seigneur chez point ce qui csl impur;
:

vos

eritis

in lilios et filias

dicit

Dominus omni-

polens.

18. Et je vous recevrai: je serai votre pre, et vous serez mes fils el mes filles, dit le Seigneur loul-

puissanl.

783

IN

I.Mb.

Il

AD COlUNTHIOS

m
excusalurut,
eos paen
,

ANALYSIS.
Tanguant Dei kgatus
liationh minuter
t
,

et

human cum Ueo


Dei
ftdeliter
,

reconeigratine,

tyuendi tiberUtiem

ullequilur

Gomlhios
in eot dita

hurtuiur Corinlhiot ut
,

aiens os

suum ad
teu

quia cor

tuum
,

suo mhiisterio
pressiiis ipsos

eis

collai

retpondeant; uiguc
eis sa-

talum
diliyit.

est ;

ide'o eis se

libr loqui

quia eos effut

ad

id urgeat

monet opporlunum
et

lmis tempus
v. 1 et 2.

prophet prccdictum

oplalum

adesse,

y 12. Amic objurgat, quod ab UHt ip>e minus


gatur.

dili-

Au. 3 ad
i

describit qualiler ipsc et ejus


,

socii

hoc

y 13. Parent postulat amorti vicem.


y 14. Rsument legati pertonam el munus
Corinlhiot
,

suo Dei legalorum munere fungantur


laie
,

qu vit

inlegri-

hortalur

qu

patienli
,

etc.

sicque

suam
,

pingil vitam ver

ut

omnem cum
,

infidelibut fugiant periculo-

aposlolicam

ut se suosque collegas
,

contra obtrectan-

sam

aljinitatem

hujiuque multiplicem rcddil ralionem


finem.
,

tium calumnias juslificans

simul
,

et

pseudoapostolorum

usque ad

luijus capilis

mollem vitam
stris vit
jt

tacite

carpens

omnibus Evangelii mini-

apostolicw prbeat exemplar.

Quod denique concluait nem Quod si feceritis ero


:
,

allegant
vobis

Dei promissio,

Pater

et

vot mihi

U.

Vit su peracl imagine

liane

de se lo-

filii.

PARAPHRASIS.
4.

Dei ilaque volunlatem exsequentes, simul et ve-

str saluti consulentcs, horlamur vos, ne gratiam

Dei

in vos noslro ministerio collatam

reddalis inu-

9. Credimur jamjam inorituri el ope Dei servait vivimus; sxp corripimur, at, Deo servante, non occidimur.
,

tilem.
2. Ait enini

10.

Ob
in

lot

mala quae patimur,

tristes

videmur; et

Deus apud Isaiam 49, 8


tempus
ille

In lenipore

tamen

Domino semper gaudemus


in Chrislo

interis; pau;

acftsptabili exaudivi te, et in die salntissuceurri libi.

peres putamur, el tamen nmltos locuplelamus

uibil

Er* adest vobis

illud ainabile

Deo

proiuis:

babere videmur, et omnia

possidemus.

sum

en adest dies

aceeplissimus salutis

ne

si-

natis frustra vobis elabi, sed vestram saiutein sedul

11. Ore libero et palenti, vobis, Corinihii, loquor, quia cor nostrum erga vos dilalatum et expan-

operemini.
3.

sum
officio
,

est.

Sic

autem hoc nostro fungimur

ut solli-

12. Et

quia cor

nostrum

in

vos dilataluna est;

cit

curemus, ne cui simus


;

in ull re offendiculi oc-

bine non exiguum,


possidelis.

sed spaliosum in nobis locuin

easio

ne ullam ministerio noslro suscilemus calumin quvis re

conlra cor vestrum erga nos anguslum

niam.
4.

est; ide et vesler erga nos affeclus est tenuis.

Sed potis, ut
,

exhibeamus nos
,

15. Yicissim et vos,

lanqum

filiis

loquor, dilalalo

taies

quales par est Dei minislros esse


,

mullm pa,

corda vestra, ut parem nobis reddalis affecium.


14. Ne eodem cuminlidelibusjugojungamini quai enim convenientia justiti cum iniquilate? Qnid com:

tientes, in afflictionibus
lalibus.

in necessitalibus

in

anxie-

5. In plagis ferendis

in

carceribus

in seditioni-

mune habel
15.

lux

cum

tenebris

bus tolerandis
in jejuniis.

in laboribus sustinendis, in vigiliis,

Qu

concordia Chrislo

cum

Dliai?

Quid com-

mune habent
et

lidelis el inlidelis?

6.

Exhibemus
,

nos

ut decet Dei minislros


,

ca-

1G.

Qu

congruenlia templo Dei


estis

cum

idolis

da>
In-

slitate, scienti

animi lenitale

benignitate

Spirits

moniorum? Vos enim


sicut lestatur ipse

templum Dei
el

viventis,
:

sancti donis, ebaritate ver, et

non fucat.
,

Deus

in Scripturis,

dicens
;

7. Sincer cvangelicte verilalis prdicatione

il-

habitabo in

illis

et in illis

inambulabo

ero

illo-

liusque per miracula conlirmatione

armis justiti
,

rum Deus,
catus.

et ipsi vicissini erunt populus

mihi di-

quibus dextris et sinislris


et ubique
8.

ita

cingimur

ut

semper

Deo

fidles, seinperque jusli simus,


,

17. Quapropler exile de

medio profanorum,
;

et

vos

Sive cin honor nobis redditur


sive

sive

cm connobis

ab illorum commercio separale


diliis

et illorum

immuii-

temnimur;
loquunlur
ces
:

cm ben,

sive

cm mal de
,

non inquiuemini,

dicit

Dominus.

habemur

ut impostores
;

et

tamen vera-

18.

Quod

si

feceritis,

ego vos recipiam, et ero


filii

videmur

viles et obscuri

et

de facto sumus co-

vobis Pater, et vos mihi

et

filiaj

eritis

dicit

Do-

gniti et clari.

minus onmipotens.

COMMENTARIA.
i

Vers.
rantes.

1.

Adjuvantes autem... Grce, coopscilicet, cujus ministri, legatique

Gratia Dei, hic gnrale est beneficium rconcilia-':


tionis

Deo

sumus,

ut in fine cap. 5

diclum

est.

Sed sub
vos, ne inanis fiai in

mundi per Christum, de quo in illo comprehendunlur gratia;


,

fine cap.

particulares,

Exhortamuk. Syr., obsecramus


vobis gratia Dei,

quas Cbrislus nobis promeruit

et

quas Deus nobis


;

quum recepistis.
,

dat ad hoc gnrale beneficium assequeudum


etc.

seu ut

Vers.

1.

Adjuvantes autem exhorlamur

Ad-

juvantes, Gr;cc, cooprantes Deo, ut concilia tionem ssequafritri.

propositam r-

In vacuum gratiam recipit, qui cum e non Iaborat, Anselni., nec ei suum studium adjungit, quiquo per desidiam facit ut in se gratin sit otiosa, dm cam
ait

785
illius

COMMENTAI A. CAP.
fiamus participes. Hic igitur Aposlolus suo leait
:

VI.

786

nem cum
nunc

D. Paulus dicit nunc impletam. Ecce nunc tem:

gati

minire fnngens apud Corinthios,


ut

Nos Dei

pus acceptabile

adest nobis tempus illud amabile, et


1

legati,

cuni

Deo ad
et

vestrae

reconciliationis opus

oinni gaudio et exultatione acceptandum. Ecce


dies salutis. Syr., dies vil.
ille

perficiendum, noslrs prsdicalionis niinislerio coope-

[,
'

remur; hortamur vos

obsecramus, ne gratiam Dei,

Jain illucescit vobis dies

acceptissimus salutis,

in vos, nostro niinislerio collatam, reddatis inulilem.

diesque vils.

Ne

sinatis

ergo frustra vobis elabi, sed co

Gralia Dei est remissio peccalorum,

quam

in

vacuum
ben

salulem sedul operamini.

recipit quisquis in bonis operlbus se poslea


cel,
ait

non exer-

non
dies

fuit

dies,

sed nox,
et

D.

Anselmus. Gralia Dei

est facullas

umbrs tantm
est,

Tempus anle Christum , D. Thomas quia lune tenebrx. Tempus autem Clnisti
ait
:

operandi, concessa divinits homini, de qu dicitur,


sine

ob luminis abundanliam. Anle Christum


salus,

me

nihil poteslis facere

quam

in

vacuum

recipit,

non erat

quia nullus
,

ad finem
ait

salutis,

seu

qui

cum
;

Dei gralia non

laborat,

nec adjungit stu-

ad visionem Dei perveniebat


pus autem Christi dies
est,

D. Thomas.

Tem-

dium suum, ut
implere
dilur nostra
tionis

possit Dei prscepta, ipso adjutore

et dies salutis;
,

quia ex

idem divus

Anselmus.
reconciliatio,

lnulilis
si

ergo red-

quo nala
quitur.

est salus in

mundo

bomo

salulem asse passione


,

cum Deo

in reconciliajustifica-

Tempus ergo
,

gratis,
;

quod incpil

slalu

non perseveramus, sed post

Domini

dies est

ob lumen

et dies salutis

quia ad

lionem nostram placalum

Deum

oftendimus. lnulilis
si

salulem pervenilur.

redditur noslra ad lidem vocatio,

fide suscepl

Perpende hic
diam, qud
in

et penelra

hanc Dei

in

le

miscrieor-

reeedimus
h'dos per

aut

si

juxta fidem non vivimus, nostraque

lempore

Christi, in

tempore gratis, et
Huic ergo insstilui

dilectionem non operalur, Fides sine operiest


;

in die salutis et vits, et in


sis
:

medio christianismo, natns


nationi.
;

bus mortua

inulilis

ergo et vacua. Inutilis reddisi

Non

fecit laitier

omni

tur et quslibel Dei gratin,


si

cum

e non laboramus,
clirislianis et

mabili misericordis responde

animi

continua in

ad opus non redigitur. Heu quot


Christi, et Cliristus ipse
!

gra-

Deum

gratitudine

cordis lui erga divinam graliam

lia

subslanlialis Dei gralia,


dici potest
:

assidu fidelitale; hujus preliosi temporis usa sancto

redditur inutilis

Quot ergo quibus

Hor-

etlegilimo. Ora, lege, vigila, labora, tempus sic impie, ut nuira dies in te reperiatur vacua.

tamur vos ne
Vers. 2.

in

vacdum gratiam Dei recipiatis.


enisi...

Tempus

est

Ait

Dcus apud Isaiam proplietideliler

exauditionis

cra
,

tempus

est auxilii,

labora, bonis

tam 49,
gratis?

8.

Ut Corinthios urgeat ad
et

divins

operibus vaca

divino fretus auxilio.


,

Dm

dies est,

respondendum,

ad sus salutis opus,


;

cum

operare. Venil enim nox

quando nemo

potest operari;
in vobis est
;

Dei adjutorio, attent et sedul perficiendum


nos,

monet
couse -

Joan. 9,

4.

Adhuc modicum.... lumen


liabetis, ut

qud

adsit

illis

tempus bpporlunum gratis,


;

ambulate

dm lucem
;

non vos tenebr com-

prophetis oplatum et prsdiclum


quenter, uteo utantur ben.
Ait Paler slernus

et horlatur

prehendant

Joan. 12, 35.

Vers. 5.

Nemini dantes ullam offensionem...


in ullo

Filio suo, in cruce

pro sainte

Grsc.

nullam

dantes offensionem. Refertur

hominum
bili,

patienli

et

deprecanli

Tempore acceptasalutis, seu

hic versus ad primum, exhorlamur, nemini dantes.


Itaque versus secundus per parenlhesim legendus, el

plaeabili, exaldivi

te; et

in die

qu salulem bominiim operabaris, adjivi TE.Cbristus


in

sensus est
tes,

Exhortamur vos

Deo quidem coopranne cui

eruce anvialus est pro nobis


exaudivit
pro

flevit
,

oravit

Deus
prs-

sed et sollicit curantes

illum
sit

su

reverenti

eique

promiet

in ull re offendiculi !occasio.

hominum simus Ut non vituperetur...


Seu, ut nullam
nostro cahunuiam.

pro nobis auxilia gratis.

Hoc

prsvidit,

Syr., ne

sil

nvus

in ininisterio nostro.

dixit Isaias cita lis verbis, ubi


fiiiuio,

prsteritum poniturpro

in ull re suscitemus niinislerio

more propbetico

ob events ccriitudincm.

Ministrorum

vilia in

ipsum minislerium redundant.

Adest ergo prsdiclio temporis et gratis ob Christi


mrita futur i, ab Isai facta.

Nam,

ut ait S. Gregorius, cujus vila despicitur, restt

Hanc autem prsdiclio-

ut prsdicatio ejus conlemnatur. Hinc

famosus

et

pu-

qud

bouis explere operibus non salagit; q. d.: Ne putelis sola (ides s'il reconciliatio, quia ad eam bona vila il opra suut necessaria. lia Tbeophvl. ex Cbrysosl .Nota. Gratiam vocat gnrale beiieliciuni reconci-

tem vocare constituit. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. En, inquil Apostolus, tempus illud acceptabile et saluliferum, de quo Deus Pater verbis prophets memoratis loculus est ad Filium, nunc est, nunc advenil,
janique vobis annuniiatuni est et propterea vos exhortamur, ne committatis ut gratiam banc in vacuum receperitis. Tempus illud vocalur bominibus accepium, id est, dignumquod cum plausu et exultatione ab omnibus acceptetur ac suscipiatur, ulpote mundo salulem adfcrens, quomodo Chrislus vocatur Expectatio genlium, Gen. 49, el Desideratas cunctis. Nemini dantes ullam offensionem. OffiVers. 3. cium noslrs legationis exercemus, sedulo cavenles ne eniquam in ull re simus ofendiculo, ne qnem verbo aut facto scandalisemus. Ut non vituperetur minislerium noslrum, ut minislerium evangelics prsdicatio nis non reprebendatiir, non inl'auieliir, non mal au;

redemplionis Clnisti de illo enim prscedentis; subillo tainen intelligit gratiam particulareni, quam cuiquemeruitChrislus, et quam cuique dal Deus, ut hujus generalis Clnisti redemplionis quisque particeps liai. Vers. 2. Ait enim (Deus per Isaiam, c. 49) Temliationis iiiundi cl
;

egil in fine capilis

pore accepta

exaudivi

le

et

in

die salutis adjnvi

te.

Sunl autem apud prophelam verlia Dei Palris ad Christum, quibus testa lur se eum exaudsse oranlem pro clectorum salute, eorum qui e\ genlibus erant coiligendi, proque edem causa laborami auxilialum fuisse idquc in tempore accepta seu placito, hoc est, meril omnibus aceeptabili, el in quo genteg ad salu;

787
blicus pcccalor

IN EPIST.

11

Au CUKLNTHIOS.
In

788
Intellige labores,

pradicando peccat,

ait

D. Thomas.

i.aboribus.

quos

lic et illc

iXotanda ad inlelfgenlim-

T
!
'

Evangelii causa cursando suslinuit; et eos labores,

Adclah'orefn horurti et squehtium vrsuum intelligentim,

quos ad viclum
assumpslt.

sibi

comparandum
cl

eliam voluntari

nota qud b hoc

tertio

versiculo usque

ad undecimum descritl Apostolusqualilerip'sectejus


collegx sno legati munere funganlur,
lale,
(|ii

Ymiuis,
Ji il.mis,

in

docendo

laborando.

vlxinlegri-

iinn ner essai iis,

ob rcrum inopiam; tm
:

quo exemple, quanta

palienti, etc.

Vivam ergo

voluntariis, mortificalionis grati


bat,

sic

enim ea
ut

susline-

.]jis

dt iiiiagincrn vile ver apostolicac, et b

que

publici erant

onera minislcrii,

non omit-

vit imagine tria siml prslaL l"Se, suosquccollegas


tacite laudat et dfendit (nuira

teret privt abslinenllae opra. Haec suni

mala, qua:

calumnias pseudo-apocl ali.i vilia

Paulus Evangelii causa pcrtulil; clin quibus Evangelieus pr.eco dbet mult palienli se

stolonmi. 2 lloium moilitiem,

aposlolo-

dignum Dei

rinn viriutibus opposita, incit et indirecte nott. 3"

minisirum exhibere.
Vers.
G.

Oinnes

qui'demi Gdcls, ai prsesertira oranes Evangelii

Ix castitate... Subsequunlur bona, qua>


olicio

mes horlalurad

su! et ad

suorum sociorum imi-

Paulus in suo

peragendo exercuit

seu virtutes,

lalionem. Docet ergd oinnes Evangelii ministros

moirre-

quibus suom ornavil aposlolaium. Hicque docet apostolicum virum, quod sicut
esso patiens,
ferax.
In castitate, mentis et corporis. Caslilas esl prxcipuum sacerdoliset evangelici ministri ornamentum,
ait S.

dum quo suum


,

debeant officium peragere.


sit in

Vi!

prconis Evangelici
,

omnibus
,

sic

et

omnium malorum dbet omnium bonorum dbet esse

prehensibiUs

nullam

in ullo det oll'ensionem

ne vi-

tupereiur ministerium.

Vers.

i.

Sed

in omnibus,

id est, sed polis in

quvis rc.

Bernardus,
lcit.

epist.

42; quod

eum

dileetum Deo et

Exuibeamus. Grc, exhibentes, vel commendantes,


nosmetipoOS sicut Dei ministros..., id
les decet esse
est, taies,

hominibus

contra impurilas reddit illum con-

qua-

lemptibilem. Yirginitas. et caslilas est verae Ecclesi;e


nota,
ait

Dei ministros.

Cornlius Lapide; solis catholicis


;

Dei

2 In

Omnium

virlulum

sit

exemplair.
alterius, sed

grali, possibijis

hxrelieis impossibilis, apud quos

multa patientu, non unius, aut


lundainentuni in palienti

non
In

est invenire virgincs,

nec ministros

caelibes.

in muli

pluriniorum malorum palienti. Boiionim


posuit
,

In scientia, scilicet fidei et sacrae Scriptura.

omnium

ait

D.

longanimitate, seu anim lcnitate adverss eos

Chrysoslomus. Aposlolicx piu'serlim yit fundamen-

qui ipsum offendebant.


In slavitate, seu beniguilale erga oinnes.

tum, palienti.
3" Sint

mullm

palientes.

In Spiiutu sancto, donis Spirils sancti inslructi.


i

In tribulationibus. pulienli;
lrt in

Quod

il

gonerc dixit

in

mult

In

charitate non ficta, sed ver eteffectiv,

id est,

nunc exponit

in specie; sou inala quoe to-

non

soiun verbis elvullu, aleclum exhibentes, sed et

novem
in

classes dislribuil; in tribulationibus,


;

factis diligentes

proximum. Ibe sunt

virtutes

homi-

seu pressuris vulgaribus


urgentibus
simis.
;

in

necessitatibus, gravibus,

nem

aposlolicum commendantes, et quas Paulus suo

angustiis, dilheillimis, seu gravis

nos docet exemplo.

Vers.

7.

In

verbo veritatis....

Ilie

nobis indieat
;

Vers. 4.

In plagis, verberibus per flagella, per

modum, quo
et se

suas exercebat funclioncs evangelicas

lapides, de quibus cap. 11.

Dei minisirum exhibebat.


evangelicas veritates prdi-

Carceribus
ftentes.

vincula,

custodi,

loci

tenebrosi et

In verbo.... Sincre

cando.

In seditionibus, seu tumullibus

populorum

in nos,

In

virtlte Dei

miraculis, potenli Dei factis, illas

D. Chrysoslomus in

inslabililatibus; sic

cxagitali ut

conliiniando.

nullibi consistendi sitnobispoteslas.

Per arma jcstitie et sanctitatis,


slitas, ut scilicet

a dextris et a

apud homines. Sed in omnibus exliibeamus nosmelipsos Vers. 4. sicut Dei ministros, id est, uli lacre convenit Dei ministros, quorum est non snam, sed Dei gloriam, cujus ninislri sunt, etcujusin conspeclu versantur, in omnibus speelare. In limita palienti, q. d. Kvhibeamus nos quasi Dei
diat

ministros patientes in muliis tribulationibus, in necessitatibus, in tinnitstiis, aliisque qn;e sequunlur. In plut/is , id est, in verberibus quibus Vers. 5. eorpus heditur, ferendis. In carecribits, in seditionibus, id est, in sustinendis tumullibus populi passim advorsum nos sediljios eoneitalis. In labunbus, in vi injejuniis, scilicel Evangelii causa loleratis, auteiiam spont susceptis, iU exponunt Chrysoslomus, llieophylactus et alii. In castitate, Grc, in puritale, scilicet Vers. 0. omnibus in rbus, /h castitate ; pura enim et plena

omni libidinis usu abslineas, et caangelicam colas, ut lecit Paulus et apostoli ; signant est liominem esse divinum, Deique minisirum. In scientia, ad docenduin imperitos et impeileelos. Anselinus per scientiam inlelligit ognitionem sacra: Scriptura-. In loiHjauimitale i<l est animi lenilalc. In suavilatt', ne per raneorem iis qui nos vexant shnus asperi, sed per suavitalem memis, verborum et opestilateni
,

ruin

iis

siimis dnlees, benigrrf


:

benefici.
, ,

In Spirilu saitcto, q. d. Omnia tain pio benigno sineero, iucenso spirilu agauus ut pateat nos non vanilale,'nt soperbi agi, sed Spiritu sancto. Ita Anselm., Theoph., Chrysost. In ciiaritnte nun fula (ir;ec, non simnlat. Non solis verbis charitatem ostendimus ; sed ipsis factis eam pr;e-lamus, sahilem liominuin unic quxrentes. In verbo veritatis, ut veriiatem evangeVers. 7.
,
,

i;

;;

ver ci siwcer prdicemus.

789
simstius. Grc.,
ier,

COMMUN! A II
de.rtris et sinistris. Syr., tain in id

A.

CAP.

VI.

790
.muil H/(BEntes.

dex-

Tanquam
Christuin,
serant,
ut

Omnia quippe propter


desiderio dlmi-

quant in

sinistr,

est,

quibus lain dexlris

cum
ait

ipso eliam habendi


S.

qum sinistris cingimur, cl utrquc manu pugnamus cl v.iucimus, iu prosperis et in adversis ila ut
:

Gregorius, boni.

in

Evangcl.

Omnibus ergo
doniiiiiuni.

teniporalibus bonis,
;

quibus renuntiaexuti,

nec bis frangamur, uec extollamur


tvivl
:

in illis.

Quasi dilideles et

vims, videmur exuti

et rever

sumus

quoad

Semper

iidem, semper et ubique

Deo

jusli, cl iu glori et in

coiitomplu, et

in

malcdietis et

Et ojima tossidentes,
omnia possidemus,
cessaria,

el divin providenli nobis

iu laudibus.
/

ubique necessaria suppedilanle; quoad usum, quasi

Vers.

8.
;

Per georiam et icnobimtatem.... tek

et quasi

omnia forent noslra. Ne-

imamiam..., scu
conleiniiinmi'
tur.

cm

nobis honor reddilur

seu

cm

Deo suppedilanle, ubique reperinms; nec


de facto omnia possideremus.

sive beji, sive

mal de nobis loquanlama, qud

plura volumus ; hineperinde contenli sumus, et magis,

Deur.i justorum sunt gloria, bona

qum

si

vcniees babeanlur, qud cognoscanlur, etc. Sinislra

H;cc est cvangelica? paupertatis phergativa, nihil


babere, nibil velle, omnia contemnere propler Chri-

ver qud ignobiles et infmes babentur, qud seducloros pulanlur,


Clui-li, per
niti,

qud ignorantur,

etc.

Sed milites

slum. El

in

Cbristo omnia possidere, 1 per inlerio-

arma

juslithe dexlris el sinistris mi-

rem

cordis magnitudinem, aitD.

Thomas
lerrenis
est.

qu

scili-

debenl ineedere, ut bine et inde diaholum expu-

cet evangelicus pauper


perior,

omnibus

major

et su-

gnanli'S, clin prosperis limeant, cl in adversis cenfi-

omnium

ver dominus

Per divinam

dant. S. Anseluius. In glori non supcrbianl; in in-

providentiam, qiue cenluplum Cbristo promissum,

iami non uni pusillanimes, ut justitiam dereliuqinnl,

paupcrievangelicosuppcdilans, ipsum quoad usumfacit


ditiorem,
fijcit bilai

ex D. Thoin. Omnibus itaque ad Dei gloriam


ximi salutem ulalur boino evangelicus.

et pro-

qum
iorem

si

omnia sua possideret; imctinls


pacatiorem,

et

Ut sedictores, id est, habemur impostures; et lamen rever sumus veraces, seu veridici. Siclt ou ic.noti, id est, multis videmur ignoli,
viles, obscuri et contemplibilcs
:

omniii possideret.
Frariciscus
et inleris

qum si rever omnia Hoc experiebatur pauperrimus


Deus
et

cm

noctes intgras insuincret, repetendo


:

gustando

omnia
et

cl

(amen de
apud

facto

omnia.

Deum

ipsum,

omne bonum,

Deus meus et omnium rcrum

sumus ubique
et probos.

cogniti, el in prelio babili

(idoles

Dominum,

possidebat.
Observaliu moralis.

Vers. 9.

Quasi morientes,
et Dei
id

idest, erediinur

jam-

H;ec omnia supradicla de se, suisque similibns locutus est Apostolus, ut


vel
|
,

jam morituri,
l'i

ope servaii vivimus.


est,
at,

omnes
ait
I).

fidles

ad ea lolcranda,

castigati,

sSepe magistratilms cor-

agenda exliorletur,

Ansclmus. At prseser-

repli,

flagellis c.csi,

Deo modrante-, non


id

occi-

lim ul viris evangelicis apostolcsfe viue norniam prbeat et exemplar. Siht inullm patientes in tribulatio-

dimur.
Vers.
10.

Quasi tristes,
:

est,

ob

tt

mala,
in

nibus, v. !; sint
uigni, v. G;

omnium virtuium

cultores, casti.bcl'reti,

quie patimur,

nirore videmur

affecti; el

lamen

prdiccnt sincre, Dei virtulc

v. 7.

Domino semper gaudemus quia noster


renovalur,
cap.

inlerior lioino

Armis
gnent
jj

jtisliti.e

bine et bine cingantur, quibus puin

v.

1G

propler

spein

reti i-

et

vincant et
in

prosperis et in adversis; Dcique

bulionis aHern. Ihee est aposlolica: palienliic perfectio,


clu....

regnum
8, etc.

omnibus

et

per omnia pronioveant

v.

7,

gauderc in adversis: Ibant cjaudentes

conspe-

Talibus se Dei minislros exbibebunt.

Vers. 11.
,

Os
, ,

nostrum tatet ad

vos...

Facl

Sicit ege.ntes... Pauperes putamur


bil

et rever ni:

enumeratione malorum,
pef agendo palitur
clione xercet
et

qua iu suo legati


in
,

habemus

men

lis Iocuplelamus,

omnibus enim renuntiavimus el non spiritualibus lanlm

la-

bonorum, qiue

munerc edem funaperien-

di-

Corinlbios alloquitur

sese apud eos

vitiis,

sedel temporalibus, per cleeinosynas, quaseis

excusaturus de bac su loqucndi et cor


di fid u ci .

suum

procuratnus.

Dei, in polenli Dei uiliil horum que meum est; sed bec omnia in virtutect potenli Dei facia sunt. Signifient ergo qud verbuin verlatis m q.io laboral, sit eflicax et frueluosum per virlutem
virtitte
;

In

I
:

dixi

Dei.

eufsum ah integrilale et sinceritale ministerii pnrstand non diseedimus. Ut seduclores et veraces, at fals talcs reputati ut qui rever veraces simus, veritalcm pnedicantes diyinils aeceptam, id est, ipsum Dei verbum.
li
,

noslri

Per arma justiti


tain

Sicut qui ignoli


de.rtris et

et coipiiti

prosperis

qum

id est. ju-i.e

ac sancl

sinistris, boe e 1 in adversis, ubique juslilbe | vitas, vjrlutujnqee aclionibus

quasi qui inlidelibus el


,

improbis habemur ignoli

et obscuri

cm

noti

simus

Deo

el conscienliis veslris. lia

lanqtiin anuis uiainur, ul ne prosperis elovcniur, nec lurbemur adversis, aut desperemus. lia Anselnuis. \ mis. 8. Per gloriam et ignvbilitatem, <\. d.

Vers. 9. Quasi morientes , et cece vivimus , quasi qui videmur propfef quoiidiana pericula, flagella et

Ambrosius.

et

aerumnas semper mori,

cm Deus

eceo nos vivos con-

bonoreninr runir, ul

Sive

laudemur, siye inbonorenrar

servet rllxsos et vgtes.

et vitupe-

ciiiu l.ycaonii volueruni Paulum ni Deunl adorarc, cl inox ut impostorcm lapidare, An. 10. Per iiifamiam cl bonam fanuiin. Sive honore sive gnonnm nos al'liciant hommes; sive ben de nobis loquanlur, sive inal, semper lertenws

rectum

il casligati et non morlijcaii, ut qui eastigamnr, sed non oc( idiniur. Vi i;s. 10. Quart tristes, semper autan gtudentes. Propter mala que palimur, sumus quasi doleuies el morore alfecK sed rever semper iu Domino gaude-

jusli

mus.

701

IN EPIST.
et libre vobis loquor,

II

AD CORINTHIOS
Vers. 14.

702
jugum.... facl bc charitatis

Os NOSTRUM.... Aperl
scilicet

quia

Nolite

cor nostrum crga vos cvpansum est et dilata:

digressione, qu primo Coinihiis dixilquod de se lo-

tum

quasi diceret

Quia vos ardenlissimdiligo, ideo


:

qualur, non ex pliilauti, seu


citi,

amore

su

sed ex amierga eos

et vobis aperlissim loquor cel


:

seu ut cap. 7,

v. 4, di-

seu illorum

amore; secundo,

summam

Mulia mihi fiducia.

Vers. 12.

Non angustiamini.... Hoc sequitur


:

ex

suam, ut eos tanqum sui parm sludiosos, amanler objurgaret; ubi eorum corda
reaccendit, transit ad aliam rem, sed eis,

indicavit cbarilalem

proxini dictis

quia cor nostrum dilaiatum est; ideo


in nobis.

non

sibi ne-

non exiguum, sed spaliosuin locum habelis


cordibus nostris.

cessariam.
divini,

Loquilur de corde, quasi de domicilie Spalios habilatfs in

Rsumons erga personam et niunus legati monet cos omnem cum infidelibus affinitalem
infidelibus.

fugere.
id est,
ita

Angustiamini autem in visceribus vestris,


in

Ne jungamini eodem jugo cum


probibetur omnis arda

Hic
ex
in-

corde veslro. Amanler objurgal cos, quod non


;

cum
:

infidelibus societas,

redament eum

quasi diceret

Cor vestrum angustum


:

qu oritur periculum communicandi


fidelilate, viiiis et

cum eorum

est erga nos, et


.sed

non dilaiatum

ideo non spaliosum,


:

moribus

at pr.-esertim prohibetnr
est intima el arelissima

exiguum locum habemus

in eo

seu tenuis est

cum

eis

matrimonum, qu
In

vester afleclus in nos.

Non

est

de corde veslro, sicul

socielas.

primis tainen sex Ecclesise seculis lole-

de noslro

nec de veslro

in

nos afleclu, sicut de no-

rata sunt Cbristianorum


et in concilio

cum

infidelibus

matrimonia

siro in vos.

Vers. 15.
<it

et

Eamdem autem habentes.... Grc, eamdem compensationem (ut natis dico) dilatamini vos.... Subaudilur /.xr, secundm eamdem comscilicet. Syr.,

Toletano 4, anno C34. Imparitas cults


probibilionis

facla esl

impedimentum dirimens. Hujus

duas

affert rationes.

et incompalibilitate

Primam desumit ex inxqualitate partiuro quarum una, juslilia,


;

pensationem, amoris,
fitiis

cterkm, tanqum
surit

lux, Cbristus, fidelis,

lemplum Dei
idolium

altra iniquilas,

dico

compensate mihi usuras mens, qu

lenebraj, Belial,

inlidelis,

res inter se in-

apud

vos, et dilatale churitatem veslram erga

me. Id est,
ut
filiis,

compalibiles.

parem nobis amoris vicem reddentes, loquor


dilatale et vos corda vestra
;

Vers. 1G.

Qn

altem consensus. Probat qud


:

seu nos cfus

diligite,

christiani sint

templum Dei

idque probat ex Levit.

sicul et vos efl'us diligimus.

26, 12.

Ad

lilleram hic locus est de labernaculo, seu

Sic

amet prlalus
:

et sludeat

amari. Amet, non do-

templo
jusli,

portatili; sed allegoric intelligilur

de anima

minetur

ametur, non timeatur.

qu

est

quoddam Dei mobile templum.


est conjugium.

nis et cleslibus,

Sicut egentes, multos autem locupletanles, lum divilum lerrenis bonis; colligebat enim
,

socielas

maxime

Paulus clcemosynas pro pauperibus


solymilanis.

maxime Hiero-

Qu enim parlicipatio justiti cum iniquitale? id est, juslis cum iniquis, puta h'delibus cum infidelibus.
Aut qu societas luciad tenebras ? q. d. Lux et tenebr in eumdem locum aut subjeclum convenire simul nei|ueunt. Lucem ergo vocal fidles tenebras
:

'

omnia possidentes , quia postqum reliqueranl omnia propter Evangelium similes eranl iis qui nihil habent et lamcn rvera possidebant omnia, quia omnium piorum des eis palebant, omniumque possessiones ad usum eiscedebant.
nihil habentes
,

Tanqum

et

'Qui propter regrii spem inopi laborant, el propter inopiam rgnant. Vers. 11. Os nostrum palet ad vos Corinthii scilicet ad loquendum libr vobiscum, et plen vos instituendos q. d.: Non possum silere, el pro sainte veslr vos non commonel'accre; el quia ex abundan-

ver infidles. Vers. 15. Qu autem conventio Christi ad Belial? id est, consonanlia, consensus, concordia. Quod conjugium Cbrisli qui esl omnis disciplina-, obedienli, juslithe pater, cum Belial, id esl, diabolo ejusque

asseclis infidelibus?
ticipatio seu

Aut qu pars fideli cum infideli? Pars, id est, parconununio. Quid commune habel fidelis,

quod participet cum

li

cordis os loquilur, ideo subdit Cor nostrum dilaiatum est, amore erga vos
:

q. d.

Vehemnlissim vos amo.


Vers. 12.
et spatios in

in nobis sed plen corde meo babilalis, latissim vos cordis charitatc complector. Loquilur de corde el aiiimo,
,

Non angustiamini

quasi domicilio. Sed angustiamini in visceribus vestris. Priecordia veslra angusta sunt, ut parm in eis loci babeam; q. d. In amore et benevolenti mihi non respondetis; parm amoris mihi rependitis. Eamdem autem habenles rmunration Vers. 13.
:

Vers. 10. Quis autem consensus templo Dei cum idolis? Quae consensio seu confderatio vobis, qui eslis templum Dei, cum infidelibus. qui sunt lempla idolorum id est, diaboli qui in idolis colcndum se ingeril? Vult enim dicere non convenire ut fidelis jungatur infideli, sicul non convenu justiliam iniquitati, lucem tenebris, Christum Dliai templum Dei
, ,

infideli?

idolis jungi el sociari.

nem,
tis

etc., id est,

secundm eamdem rmunra tionem


:

charitatis dilatamini et vos; q. d.

Eamdem

charita-

Vos enim eslis templum Dei vivi perfidem, gratiam, sanctitatem. Dicit ipsos fidles Dei veri ac vivi templum esse. Nec ait lempla, sed templum, ut significet ita singulos esse Dei lempla, ut tamen omnes unum Dei lemplum constituant ; sicul consliluunt unum
,

mihi reddile et reponitc; pari mensur cor et chariiatem veslram in me exel latitudinem

mensuram

corpus et

unam Ecclesiam.

tendite et dilaialc. Vers. 14. Nolile


et

jugum ducere participationcm commercium haberc cum infidelibus ne sitis jugo copulaii cum infidelibus. Jugum ducunt cum infidelibus qui talem cum illis ineunt socielalem qu fit ut in pariem illorum dclinent, mores eorum et vitia
,
,

Sicut dicit Deus, lpsius, inquit, Dei leslimonio probamus vos esse Dei lemplum.

Quoniam
et

inltabilabo in

illis,

et

inambulabo

inter ces,

ero illorum Deus, et ipsi erunt mihi populus.

Locus

esl Levit. 2G, Ezecli. 57. Inltabilabo in eis, per graliam, qu laeiam ut me colant; et ambulabo in eis

sequentes, juxla illud Psalmi 105 Commixli sunt inter gnies, et didicerunt opra eorum. Hujusnmdi ver
:

varias virtutum actiones quibus me colant, in eis excilando alque operando. Et ero illorum Deus , et ipsi
erunt mihi populus; ego

me Deum

illis

pr.estabo; et

793

COMMEMAtU.v. CAP.

Vil.
;

794

Secundam Propter quod exitf. Vers. 17. rationcm desumit ex prcepto apudlsai. 52, H, de fugiendis Babyloniis et eorum immunditiis qud hic
;

adaptt. Si boc Dcus ludaeis prcepit


et christianis, qui sunt

quanl inagis

Judis mult sanctiores.


vos; Jeremi 31, i

Vers. 18.
et 9
;

Et ego recipam
amiciliam.

in patentant

ut

populum meuni eos diligam, prolegam

beneficiisseculi consolalione, transibitis in anticitiain

que fovebo. Vers. 17.


:

medio eorum, etc.; Recedite, recedite, exile inde; pollution noIsaiae .'>2 scilicct Babylonis. liie tangere ; exile de medio ejus Fidelibus jubet ut infidelium niniia commercia vitent,
exile de
,

Propter quod
id est,

meam,

et

bonorum meoruni partieipationem.


Kl ero vobis in palrem et vos eritis milii in filios et Promissio est adopiionis filiorum novi Teslamenli.qu Deus sie aliquos in suant recipit amiciliam et gratiam ut per cant efuciantur divina; consorfesnalur, et per hoc cleslium bonorum lueredos ac participes. Id enim est esse Dei ftliitm per adoptk),

filias.

et

immundum,
,

immuudos

infidles
,

hoc est

cum

eis

non conversent tir

non tangant, malis non conde medio

scntienti's.

Vers. 18.

El eqo recipam
:

vos, scilicct

ni'in.

infidelium exeuntes;q. d. Non eritis desolati, si malam infidelium socictatem reliquerilis; nam ego vos,
ut dilectos et

Dicit

amicos meos beneficiis fovebo

relict

omnipotentioc quis dubilet.

Dominus omnipotens. Addit Domino epilbcton ne de promissione ejus adimptend


,

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatemmaxim notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Omnis

et quilibcl christianus attendat

ad

infini-

,,

Omnis Dei munster D. Paulo


5, G.

discat

qualis

tant Dei in illnni

miser icordiam, qu res ab a;lerno

sic

esse debeat. Qii vitia fngere, v. 5. Quas virmics sectari, v. 4,

ordinavit, ut in

tempore Chris ti,

et in

medio chrislia-

Qualilcr suant peragere

minisie-

nisnti nascerelur.

rium, v. 7, 8, 9. Aposiolictim auteni vivendi inodnin


est gratire,
ila

Tentpus Christi,christianismus, tentpus


nasci, quanta gratia

lgat in versibus 5,
illo

<i,

5, G,

7, 8, 9, 10, ut suiim

dies est salulis et.xternae vit. In hoc ergo tempore


!

cum
5

comparons, pudore

afliciatur,

suumque cor-

Vide
;

v. 2.

Quomod huic grati


Cavcamus ne
v. 1.

rigat.

debeamus respondere

vide ibidem.

in

Omnis prlatus
et

et

pastor discal divo Paulo


;

vacuum taniam gratiam receperimus, fuum eam recipiat, v. 1.

Quis inva-

patenta in suos subditos ltabere viscera


ut
filios,

illosdiligant
v.

ab eisamari velint ut patres,

11,12, 13.

CAPUT
1.

VII.
,

CHAPITRE
charssimi
1.

VII.

Has ergo

babentes promissiones

mundemus
2.

nos aboinui inquinamento carniset spiri-

Ayant donc reu de telles promesses, mes trschers frres, purifions nous de tout ce qui souille le
corps et
l'esprit,

achevant l'uvre de notre

sanctifi-

ls.perficientes sanctificationent in limore Dei.

Capile nos.

Neminem lsimus neminent


,

corru-

cation dans la crainte de Dieu. 2. Donnez-nous une place dans votre cur.

Nous

jiimus,
3.

neminem circumvenimus. Non ad condemnationcm vestram


in cordibus

dico

pradi-

ximus enim, quod

nostris estis, ad

com-

nous n'avons corrompu personne nous n'avons pris le bien de personne. 5. Je ne vous dis pas ceci pour vous condamner, puisque je vous ai dj dit que vous tes dans mon
n'avons
l'ail
;

tort

personne

moriendum
rialio

et ad

convivendum. apud vos, mnlla mihi glo-

cur
A.

la

mort

et la vie.

A. Mnlla mihi fiducia est

pro vobis

replelus

sum
in

consolationc, super-

Mais je vous parle avec une grande libert. J'ai grand sujet de me glorifier de vous; je suis rempli de consolation, je suis combl de joie parmi tontes mes
souffrances.
5. Car tant venus en Macdoine, nous n'avons eu aucun relche selon la chair, mais nous avons toujours eu . souffrir, combats au dehors frayeurs au
, il

abundo gaudio
5.

in

omni tribulatione nostr. Macedoniam, nullam

Nam

et

cm venissemus
:

requiem
passi
G.

liabuit caronoslra, sed forts

omnem
,

Iribulalionem

sumus
in

pugn,

intits

timors.

ctlans.
(i.

Sed qui consolalur humilcs


advenlu
iti.

consolalus est nos

nous

Deus
7.

Non solm

aillent in

advenlu ejus

sed cliam

in

conslatione, qu consolalus est in

vobis, referens
,

nobis vestrum desiderium, vestram fleium

vestram

qui console les humbles et affligs, de Tile; 7. El non seulement par son arrive , mais encore par la consolation qu'il a lui-mme reue de vous, m'ayant rapport l'extrme dsir que vous avez de me revoir, la douleur que vous avez ressentie, l'ardente affection que vous me portez, ce qui m'a t une aug-

Mais Dieu

a consols par l'arrive

eimilalionem pro me,


8.

ila ut

magis gauderem.
vos in epistol, non

Quoniam
;

elsi conlrislavi

me
illa
I

pnidel
i'l
i

<'tsi

pniterel

videns quod epistol

ad horam) mis constrislavil


'

9.

Nunc gaudeo

non quia

conlristati estis

sed
j

quia contrisiati eslisad pnitentiam. Conlristati enim


estis

secundam Deum,

ni in nullo

delrimenlum

paliai

mini ex nobis.
10.
llie

enim secundimt Deum

trislilia esl
;

pni-

tentiam in salulem slabilent operalur


tristilia

seculi

aulem

mortem operalur

'

mentation de joie. 8. Car encore que je vous aie attrists par nia lelIre, nanmoins je n'en suis point fcb quoique je l'aie t auparavant, en voyant qu'elle vous avait altristes pour un peu de temps 9. Maintenant j';ii de la joie, non de ce que vous avez eu de la tristesse, mais de ce que votre tristesse vous a ports la pnitence. La tristesse que vous avez eue a l selon Dieu et ainsi la peine que nous vous avons cause ne vous a t nullement dsayant geusc. 10. Car la tristesse qui est selon Dieu, produit pour le salut une pnitence stable ; mais la tristesse de ce monde produit la mort.
,
:

705
11. Ecce cniin lioc ipsum,
slari vos
,

IN l.riST.

Il

AD COMNTHIOS
li.

790

sccumlm Deum

conlri;

quanlani iu vobis operalur solliciliidiue m


,

sed defensionem
scd dcsiderium
in
,

sed indignationcm, sed iknorcm,


,

sed ammlalionem
in

sed

vindictam
es,so

omnibus exhibuistis vos

onlaminatos

ne-

gotio.

12.
iecit

Igilur, elsi icripsi vobis,


profiter,

non proplcr ciim qui


qui

injumm, ne
vobis

eum

paasus est; sed


,

ad manilcslandam solliciludinem noslram

qnam ba-

bemus pro
15.

Coram Deo;

ide consolali

sumus

in

eonsola-

tionc

aulem noslr, abundantis magis


,

gavisi

sumus

super gaudio ili

quia refeclus est spiritus ejns ab

omnibus vobis.
14. Et
si

quod apud illum de vobis glorialus sum


sicut

,
'

non sum confusus; sed


Ioculi

omnia vobis
,

in verilate

sumus,

ila et

glorialio nostra

quas fuit ad Ti-

Considrez donc combien celle tristesse selon Dieu, que vous avez ressentie, a produit en vous, non Seulement de soin cl de vigilance sur vous-mmes mais de satisfaction envers nous, d'indignation contre cet incestueux, de crainte de la colre de Dieu de dsir de nous revoir, de zle pour vous dfendre, d'ardeur a venger ce crime; vous avez l'ait voir, par toute votre conduite que vous tiez purs et irrprochables dans cette affaire. 12. Car lorsque nous vous avons crit, ce n'est ni cause de celui qui a fait l'injure ni cause de celui qui l'a soufferte mais pour vous faire connatre le soin que nous avons de vous 13. Devant Dieu. C'< -i pourquoi nous avons t COns l-, et outre la consolation (pie nous en avons reue, notre joie s'est encore beaucoup augmente par celle de 'liie voyant que vous avez tous contribu au repos de son espril 11. Et que si je me suis lou de vous, en lui parlant, je n'ai point eu sujet d'en rougir; mais qu'ainsi que nous ne- vous avions rien dit que dans la vrit aussi le tmoignage avantageux (pie nous avions rendu de vous lile, s'est trouv conforme
,
,

la vrit.

tuni, veritas l'acla est.

15. Et vseera ejus abundantis in vobis sunt

minisceutis

omnium vcslrm obedienliam


et

quomod
1

cum limorc
1G.

tremore excepistis illum.


in

Gaudeo qud

omnibus confido

in

vobis.

15. (.'est pourquoi il ressent dans son cur nu redoublement d'affection envers vous, lorsqu'il se souvient d l'obissance que vous lui avez Ions rendue, ci comment vous l'avez reu avec crainte et tremblement. 16. Je me rjouis donc de ce que je puis me propre tout de vous.

ANALYS1S.
y
fact,
1.

Ex

Dei promissione nobis in fine capilis sexH


(ilii

sibi transition

parai ad id quod diclurus est de gaudio

quod Dei templa, imb

simus

concludit

Apo-

quod ex eorum emendalione percepit.


y
gerat
5.

quod omnem dbattus hortere corporis et anima immnndiiiam : et contra debanus omni Sludere saitstolus
clituli,

Antequm hoc simm gaudhun


in

explicet

exag-

mala quee recens

Macedoni passus
:

est, intiis

noslram sanclificalionern in Baplismo inchoatam


bona opra, in
filiali
:

et forts.

Magna
Titi,

fuit tribulalio

atmajus gaudium.
.

1 ob

perficientes per

timor Dei facta.

advenlum

Paulo churissimi,

G; 2 ob ccnsola-

y
ijtum

2.

Pflwri*

mulia confiai

ad tum enim apolo-

lionem, quant Titus Itabuil


pnilenli,
ilii

apud Corinlhios ex eorum

redieas,

Corinlhios rogut, ut

eum

in

suo corde

et

quant Paulo comniunicavit, liane eorum


,

collocenl,

seu in amiciliam recipiant.


inijenlia

Modeste aulem
bnficia, ob
;

referais pwniteuliam
seripsisse;

v.

7.

lline v. S et 9,

Paulum

supprimens

qu

in

cvs contulil

non pnitel

imb Paulus gaudet, non de Vo-

quee meril'o posset eorum amiciliam exigere


tiim (illgal,

ipsis tan-

riiithiorum tristili, sed de


cuiuliim Dcuin.
:

eorum pnitenti, quia

se-

quod

nulli

eorum

feceril
:

injuriam, nemin

eorrupetit,

ncmincm

jrauduveril

quibus verbis pseudo-

>

10, 11,

etc.
:

llnjus salularis pnitenti signa et

aposlolprum
tins

vilia notons, indicat Corintliiis,

quod

se poi
;

effectus refert

propler

qu

consoUitur Panlus

ipsius

quant Ulos debeant diligere.

consolatio augelur Titi consolal'wne

y
1

f!

1.

Mira
v.

charitalis
dixit
;

arle, tria

sintul prstat.
j

f
;

15,; K;. Titus Corinlhios

lenerius diligit

et

de

lenit

quod

2 sibi concilit amiciliam

ipsis

gaudet Pauhts, quod oplima quque potest


illis

in

po-

quam

postulat, cordis sui in

Corinlhios effusione

Si

slerum ab

expectore.

PARAPHHASIS.
1.

Igiiur, ut

lam

prreclaris digni

simus promissio-

in vobis,

magna mibi

et

frequens apud alios de vobis,


glorialio
et
:

nibns,

mundemus nos ab omni


:

sorde Garnis, ab omni

tanqum mibi

addictis,
;

rcpletus

sum ot

labc mentis

sanctilatem in Baplismo acceptant), per


in

vos consolalione
dio; ila ut

imo abundo

superabundo gau-

castum Dei timorem,


2.

nobis perlicienles.

omnium

tribulationum nostrarum mole-

malenos,

cl iu veslris

cordibus collocalc.

stiam superet, illiusque

sensun

in

nobis exslingeal

Nemintn kesimus, neminem fals doctriu eprrii|.imus, nibil quopiam cxiorsimus; veslr ergo
ainieit

hoc de vobis gaudium.


5.

Non

6iG causa tiibulationes


in

commemoro.
nulla
:

El-

non sumus indigniorcs

qum

qui talia per-

enim cui
nus'.ro data

Maeedoniam veoissemus,
est
:

corpir,

ptrant annd vos.


3.

laborihus rela.valio
aperlis

sed

undique
,

lia'cnondieo, voscondemnans, sed vosdihgens;

pressi

sumus

foris,

persceutiouihus, iolpi

etenim, ut jam dixi vobis, vos cslis in cordibus noslris,

timoribus malorum, (piib:s eral


G.

acavemiuui.
liumiliuni con-

sipqe
ci

vos ddigimus, ut sequ parali simus pro


riiorj,

Sed Deus, aflliclorum

ci

maxime

vobis
4.

vobiscum

ac vivere.

solator, nos consola lus est

per advenlum Titi nobis

Vi bis

libr

loquor, quia

magna mihi

fiducia

charissimi, et tamdi nobis expeclali

79;
7.

COMMENTAUIA. CAP. VU.


Non solm autem per adventum
,

798
deinceps conlingat
; ;

Tili

nos D'eus

l'm'rerfi,

ne

tjuid laie

non solm,

consolaus est
Tilus ipso
i

scd etiam per consolationem,

quam
,

sed et desiderium Deo satisfaciendi


et

non solm, sed


et

vobis recepil, et

quam

in

nos rcfudit

zelum

et

ardorem

in flagiliosos

non solm, sed


?

referons nobis vestnim vos cmcndancn desiderium ; veslrum de pcecalis vestris lleluni ctdolorem; feiven-

vindiclam, qu puuislis sceleratum

Cno

verbo, bis

omnibus
negolio.
12.
psi

decforstls vos puros et insontes esse in

boc

lom vesliuin erga nie ainorem, zelumque nie tuendi


contra obtreclatores
:

ila ut,

bisauditis, magis gavi-

Proindequod vobis bc de
nec propter
illi

re scripsi,

non

scri-

sus sim,

quam
cisi

anlea ftieram contrisialiis de

vcslr

ejus tantni gralia, qui peccaverat, ut ejus saluti


;

iistiliidinc.
8.

consulcrem
vos eontristavi per priorcm Epistolam
tiistituc

cum

in

quem peccatum
:

est,

Ceilc

ut satisfactioneni

providerem

sed etiam et prsc-

meani, cognilo mine lmjus


pnilel,

fruetu,
;

non nie
vide-

cipu, ut

meam

erga vos

omnescoram Deo pastoralem


;

quanqum
Epistnla

anlea

pniluerit

quia

solliciludinem
alleiius lues

manifestarem

ne

scilicet

unius aut

bam quod
9.

illa

niagnam vobis

intulerat trisli-

lotam Ecclcsiam inficeret.

liam, liet ad

boram lanlm duraturani.


,

13. Idcirc, cognilo successu, consolationem acce-

Nunc

gaudeo, non qnia meesti fuislis


illam

sed quia
:

pimus;

at

baec noslra consolalio


Titi
;

accrevit,

fuilque

per meestitiam

pervenistis ad pcenilenliam

mull uberior ob gaudium


tus

seu quod vobis Ti;

eonlrisiati euiin estis

cffoclieslis;

ob offensam Dei, unde meliores tanlm abesl ut ullum nobis detrimenqu;e ex

secum

allulit,

mibique communicavit

ex eo qud

per vos omnes recrealus fuoril nninnis ejus.


11.

Uun
10.

passi silis.
Illa

Unde

fit,

ut
;

si

quid Tito, de veslro in


:

me

affe-

en'nn

trislitia

aniore

Dei est, et

ctugloriaus dixi

non sim pudcfaelus


,

sed sicut quee;

Deo

plaeila, parit

pnilcntiam stabilemet salutarem;


est,

cumque

vobis dixi

vera comperistis

sic

et Titus

trislitia

vert qiuc ex aniore seculi

mortem

gignit

vera comperit, qiuc ipsf dixeram goilans de vobis.


lo. Ilinc et

X'icrnain.

amor

illius in

vus major cl tenerior


illi,

41. Eecc boc ipsuni in vobis videre est veslra seeundni

elenim b;ec
in vobis

est,

dm

recordatur qn promplitudine
;

mandata

Deum

trislitia,

quanlam

pe-

mea
10.

perferenli, obedivislis
illuni

quanta

cum

reverenli

peritsolliciludinem, non solm, sed et satisfactioneni,

ac timor

ad vos venientem exeepislis.


,

qu vosmelipsos purgstis

non solm, sed


;

et indi-

Caudeo

cert vos talcs milii comperlos esse

gnationem adverss inccsluosum

non solm, sed

et

ut nibil sit boni

quod vobis non possim expeclare.

COM.UENTARIA
Vers.
1.

IIas eri;o... Conclusio


10, 17, 18.
,

sequens ex di-

Il

IIa:c

autem

saiiclificalio

quaj in Baplismo incboala


est bonis operibus.

clis in line cap. 0, v.

est, loto vil;e

lempore perficienda
liliali,

Haeentes
Dei, et

it.omissio.nes, sciliecl
in nobis

nos fore (empla


;

In
!

timor Dei,

scilicet,

seu in amore, et
iniiiuin
,

cum
sed

Deum

babilalurum

nos fore Dei

fi-

aniore faclis.
et perfeclio

Timor

likalis,

non lautm

lios et (ilias, et

Deum

nobis fore Palrem.

ver

sauclit.iiis.

Omnis ergo
,

chrislianus,

Mukdemus
gain peccali.

.nos, scilicet,

per pnilenliam et per fu-

quia Dei templum el Dei


nale
slari
,

lilius

debel oiime, seu ear-

seu spiriiale peecaUini horrere, lugeie, detesed boc


ei

Ad

om.m enquinamento carus et spiritls, id est, ab


,

non

suflieit.

Dbet pnelerca lolo

vitse

omnibus sordibus peccali


luxuri;e, etc.
di.i',
;

seu carnalis
g.,

v. g.

guke,
invi-

lempore

sanctilaii

vacare
,

meboalain in liapiismo

seu spirilualis, v.

superbix

sanctiiicationem
el

suam

bonis operibus in ebaritate

etc.

TempIumDei sumus,

cap. G, v. 10,

templum

ex cbarilale
clirislia.nus

faclis perlicere. Qiianl


,

magis saccr-

autem Dei decet mundilies et sancliludo. Itaque videle ne Dei templum quoeumque peccalo profanetis
:

dos

qui per consecralioiiein est quasi

Cbrisli paler, cl in

quo quolidi Cbristus per Sacraet eniinen-

conira lemplum Dei ornale, mundili


Filii

et sancliiale.

menlum
tiori

babilal cliam corporalitcr; quanlo magis, in-

Dei

sumus
est.

sancti ergo sitis, sicut et Pater nosler

quam, debel quodlibet borrere peccaluni,


sludere sanciilali
Isai.
i>~2.
!

sanctus

Mundainini qui

j'eitis

vusa

Do-

Pereicie.ntes, scilicet, per bona opra, sanclifica-

mini;

liunem nostram. In Daplismo

sanctificati

fuimus

et

Vers.
dictis

2.

Cai'ite nos. llcconclusione ex proxini


;

corpus nostrum et anima noslra saucliikata sunt.


Vers.
1.

deducl, Aposlolus ad suam apologiam redit

lias erao Imbentes promissiones, churis-

inchoatam; quia niniirm sanclitas


diti carnis et spiriis
,

cmisisiii in niiiuin

simi, niiiiiriun, Cbristianos fore templa Dei, ejusque filios cl lilias, alque babituros Deum in se babiianteni cl inambulanlem, mi pra eessit. MiindcntHs nos ub omni in<jidnamenlo carnis et spirils. lliuc ibeologi suniunt divisioneiu peccali iu carttale. quod verealur circa objeclum carnale, faeitque boiniiiein quasi bc*liam, uli est gnla, libido, cbrieias et spirituale, quod versalur circa objeclum spiriiale, facilque bomincm quasi d;emoneni, ut est ira, bia, mvidia.
;

iiiquiiiaiiienlo
,

dicto conlrari.
est,

l'crfuientcs
,

inquatn

uliinsquejain timor id
,

Perficientet sancti fiattionem in timor D, perficienlcs quotidiano profectu sancuialem in baplismo

per limorem l>ei cujus scilicet temphim sumus. Cttpiie nos, id est, amplexamiiii nos loVers. 2. tis visceribus ebarilalis, sicut ego vicissim lolo vos aiiimo coniplettor. lia Tbiopb. S. T bornas exponii, capile nos per iinilationeni. Mi'ininein Itrsimus, injuria all'ei imus. Xcmincm corntpimus, nuod lit |ier nial.i; ,it;e cxempla. Vorrv.mpu.nl bonos mres cotloijiiin prnva. Ntminem dratun-cunnus , neminem frauda\ iniu-i nullius rem extorsiiiurs, vel vi aut fraude occupavimu-,.

799
et alludens ad
ait
:

IN EP1ST.
i<l

II

AD GORINTHIOS
,

800
miui
eis

quod

v.

12

dixit

Dilatamini

el

vos

Vers. 4.

Multa
cum
eorum

fidicia...

Hc

dieil,

ut excusel suant
,

loquendi liberlatem,

tum tum et

Capite nos, id est

rccipite

nos

in

cordibus vestris

ut hc sui cordis apertione et eflusione,


dilatet
eis
;

seu, ut ait Ainbrosius, capaces estote noslr. Ycrbuin

sibique
:

amiciliain conciliel
ut

eorum corda quam ah


,

Grcum
diceret
:

significal

receptionem locati in loco, quasi


in

postulat

tum denique

molliorem transitum
dicturus est oh
et

Locale nos

cordibus vestris; concedite

sibi facial

nobis locum in eis non arctuni, sed ampluni: ide,


dilatamini
el vos.
;

ad gaudium, de quo v. eorum euiendationem. Sanct ergo


:

mira aile

tria

simul praestat

excust, dilatai, transit.

Capite nos, id est, amate nos

quanqum non
:

dixit,

Magna

mhii fiducia in vobis.


;

De

vestr amicili mul-

amate

sed quod

miserationem redolebat

Capite.
?

lm confido
seu

hiuc vobis libr loquor.


:

Quisnam nos,

inquit, vestris incntibus abegil

qui*

ejecil? quid causa; est,

quamobrein
lic

in vobis coarcte-

Multa mihi gloriatio pro vobis, id est, de vobis multm et sp de vobis apud alios glorior.

mur?

Capite nos
;

alque

rurss ratione ipsos ad se

Hepletis sim consolations, vobis manante, ob


veslram emendalionem, de qu brevi.

pertrahit

D. Chrysostomus.
Vidisti ebaritatis
;

Neminem l^simus...

Paulin flam,

Superabundo gaudio; non lanliim plenus sum, sed

mam

el

ardorem

in

verbo

Capite nos

amate nos.

abundo
dio
:

non lantm aburido


ut

sed siiperahundo gau-

Hic observa modesliam et prudentiam ejus.


rat sua in eos bnficia,

Non enarob quae deberent eum amare


;

ita

gaudium super oninem tribulalionum


,

nostrarum trislitiam

lict

magnam

prvaleat

il-

sed

Iiis,

modcslisc causa, suppressis neminem, inquit,

liusque sensum exstinguat in me.

lsimus, id est, nibil lecimus ob quod vobis minus

Nolanda ad

inleltigentiam.

amemur. Hoc quidem modeste


ter
;

dicit, sed et

pruden-

Hc

aposlolica verha mirain mihi redolont chai itnl-

ut et

minus molesliae habeat


,

oratio, el acris la:

lem, qu Paulus Corinthioriim pater, inexplicabili

men

ferial

ait D.

Chrysostomus. Quasi diceret

Si

liorum suorum salulis

sili

ilagrans

eorum

sibi

bene-

neminem
apostolos

lsi, cur ergo mullis


,

minus

diligor, et

mi-

volcnliam, amiriliam, tiduciain, sollicil et ardenter


curai
;

nus diligor
,

qum

qui vos laedunt. Nott hic pseudo-

ut illorum sanalionem perliciat


fiducia...
;

et sanciifica-

suosque mores

innocuos

vitiosis illorum

tionem absolvat. Multa mihi


aperil ut et ipsi

suum

eis cor

moribus opponit.

sumn

apeiiant

confidit, ul confidant.
,

Neminem lsimus. Grocc, neminem


ijiiqu

injuria ffecimut. Syr., in

Multa

milti

gloriatio... exislimat
illis
,

pluris

lacit

illos
:

egimus.
,

gloriatur de
fals

sicul pater de

liliis

sapientihus

ut

Neminem corrupimcs
exemplo.

doctrina

aut

malo

et ipsi

suum palrem

cestiment, venerentur, eique obe-

diant. Replelus sum... superabundo gaudio...


id est,

Oh
in

illo-

Neminem circumventmus,
mus, rcs
tleprdati
illius

neminem

fraudavi-

rum emendalionem
perseveranti

exulterai gaudio; ut alacris et


;

dolo
,

vel arte extorquentes.

Neminem
!

constantis in pnitcnli persvrent


,

suque
,

bono
rha-

sumus

ait

Arab. versio. Cur ergo minus


qui talia perptrant apud vos
?

palrem

el

apostolum suum

sibi

vobis diligimur,

qum

rissimum, ltiti perfuridanl.

Hoc

Corinthios arguit injusliliac; qui falsos doctorcs,

Notandum ad

mores.

corruptores et dolosos raplores, pluris faciebanl


apostolos, verilalis doclores
et
,

qum

Ab hoc

apostolicse ebaritatis

exemplo discal omnis


erga suos inferiores fiduciam icstari
;

et sanclitatis magislros

ecclesiaslicus superior,

summam

exempla. Et hanc

dicli

asperilatem, lict non aper-

exhihere charitalem

multam

illis

lam, sentiens Apostolus, sermonem

suum temprt.
aut saltem

Vers.
bel eos
lenit,
,

3.'

Non ad condemnationem... Ne exaccr,

suamde eorum virlulibusexislimationcm, ubi opuses*, manifeslare. Caveat maxime ne subditi putenl se non
diligi
,

quos vult demulcere


dixit.

corrigit

noncurari, non sestimari

hiuc enim

sebi-

quod

Non averso animo,


;

vobis
,

hc

dico,
:

et ut

condemnem

sed ex charitale
:

et quia diligo

smaa. Curet conlra ut sciant se suo superiori esse cordi, cur, exislimalioni bine unio, pax. Propter;

elenim jam pluries dixi vobis


nostris, cap. 6, v. 1
ligo, ut
1
;

Vos

eslis

in cordibus
ila

ea Pauli seculus exempliun


fidant.
lur.

confidat

ut et ipsi conipsi

cap. 3, v. 32; vosque

di-

Multa mihi

fiducia. f.lorielur,

ulel

glorienin

vobiscum,

cl pro vobis sequ paratus sim et


v.

Multa mihi... Gaudeat de eorum virtulibus, ut

mori et vivere. Vide cap. 12,


pendar
el

15

Libentissim im-

bono persvrent. At
sint,

ha-c, sicut in Apostolo, sincera

superimpendar.

non hypocrilica; ex charitale nascanlur, non ex


gloriatio pro

Vers.
quasi
Bpicari,

3. Non ad condemnationem veslram dico damnem, culpem et arguant vos talia de me su, ,

i,

quod scilicet aliquem lserim aut circumveAnselmus. Prdiximus enim quod in cordibus nostris estis , ad eommoriendum, et ad convivendum ; q. d. lia vos amo, lut vobiscum el pro vobis mori et vivere paratus sim. Vers. 4. Multa milii fiducia est apud vos, id est, ila ben de vobis sentio, ut cum magn liduci el sernionis liberlate vobiscum again, vosque etiam admoncam, confideus vos bnigne ac placide meas admonerim.
lia
:

de vobis id est vobis ac \esiri nomine glorior, praedicans obdienliam veslram erga meapoMulia mihi
vobis
,

multm acsacpapud ahos de


sloluin et

palrem veslrum.

Replelus

sum

consolatione, id est,

maximum

sola-

rium super malis quae passs sum, atlulii mihi vestra correctio, per Titum annunliaia. Superabundo gaudio in omni tribulations nostr id est, in omnibus afflictionibus et pressuris qua; mihi lam exubrant! gaudio vobis trislitiam allerunt
,

profeclo perfusus sum,


rit.

ulomnem

irisliliam exstiiixe-

niliones el inorepationes accepturos.

801

COMMENTAR IA. CAP.


Vers.
superior suos inferiores sibi dvinciet, Hlorum

Vil.
6.

802
cunsolatur hlmiles... Grande
et foris et inls passi

charitatis incupidilate, son ex pliikuili. Mis sincerae


iliciis,

Seu qui

quidem

fuit illud

malum, quod

sibi

cialiler

fiduciam conciliait; sibi autem secum agentes , pacific reget

hdentes, el (idu,

sumus, sed prncvaluit gaudium.


et

Nam Deus afflictorum,


,

in charitale

maxime humilium
Titi,

consolator
vobis ad

nos consolatus es*


reversi
,

perficiel et sanctificabil.

per adventum

me

et

mihi de

Vers.

5.

Nam

suum

eis explieet

et cum venissemus... Antequm gaudium, exponit qu et quanta


recens passus est,

vobis bona et gratissima nuntiantis. Titum U. Paulus

miserai ad Corinthios, ut per

cum

cognosceret quid
,

fuerit tribulalio,

quam

etquam

tej

apud eos operata esset prior Epistola


scripserat
;

quam ad cos
MacedoEcclesi;n.

qua: in Macedoni tigit inv. 4. Narrt ergo adversa utclaris pateat rccenler passus est, eaque exaggerat
;

hinc cap. 2, v. 15
ibi

Tilum Paulus Troade


transiit in

qmrsierat; cl eo

non reperlo,

quantum
lorum
tionem
v.

sit illud

gaudium

quod

tt et

tantorum nia-

niam, nolensireCorinthum, antequm hujus

tristilioe
,

prvalet.

Nam
pulsi

post acerbam tribula1

statuai cognovisset. Titus ergo D. Paulo charissimus,

qu;e nobis in
liinc

Asi facla est, de qu cap.

et ab eo di et sollicit expectatus

Corinlhb tandem

cin

Epheso

venimus

in

Macedo-

advenit ad

Paulum
el

eique Corinihiorum emendalio-

uiam.

ncm

narrt. Hinc Apostolo


,

magna

consolatio, et

qud

Nullam requiem, aut relaxationem habuit caro hasostra, seu corpus noslrum. Caro requiem non
buit
,

Tilus redierit

qud Corinlhii

resipiscant.
...,

Vers. 7.

Non solum autem


Titi,
;

id est,

non solm

spe fulur rctributionis,


praesentis

sed habuit spiritus. Spiritus enim dm caro laboraret in dolore


requievit in
affliclionis, ait S.

aulem per adventum

quem vehementeroptabam,
sed etiam per consolalio-

nos Deus consolatus est

invincibilis eral , ail die in diem, ut dixit ipse Paulus, cap. 4, v. 16. Sed oji.nem tribulationem... Grc, sed in omnibus
afflicti,

Anselmus. Anima Pauli Theophylactus. Renovatur de

nem, quam
nos refudit.

ipse Titus de vobis accepil, et

quam
,

in

Referens nobis vestrum desiderium. Syr.


mei videndi desiderium
lione desiderium. D.

vestram

charitalem erga nos. Ipse enim nobis annuntiavitveslrum


;

supple fuimus, sed potis

omne genus

aflliclio-

seu quanto ardore nos vi-

num

experti sumus.

dere cupiebatis. S. Anselmus ait, vestrum de emenda-

Foris pugn*:, extra nos, apertas sustinuimus ab infidelibus perseculiones.

Thomas

Vestrum desiderium de

proficiendo in melis.

Intus timors, in corde timors


,

larum persecuUonum hiesensus \idelur naturalior. Vel timors, ne fides impedimentum aut scandalum palerctur, ait Prima,

novarum et secrequibus prcavendum erat et

Vestrum fletum
in

ob peccala vestra, vel ob


,

meam

vos stomachationem

ail

D. Chrysostomus.
id est,

Vestram ^emulationem pro me,


erga

fervenlem
iiicos

me amorem

vestrum, zelum

me
,

et

collons

sius

Fromondo

cilalus. Vel
ait

ne qui nuper erant con,

tuendi conlra obtrectatores. Ita ut magis gauderem. Syr.

\ersi, deficerent,

S.

Anselmus
,

qui etiam sic in-

qu cum audirem,
,

erpretalur

Foris pugna;

ab apertis inimicis. Inls

gaudii plurimm liabuk Juxla hanc versionem


mtilti

quam
cl

timors,

falsis fratribus.

Sic et Ecclcsia, addit idem

sequuntur

magis

ponitur pro maxime

exitia-

sanctus, semper habet inimicos et quos ferat foris, et

plicatio
gis
,

hc

simplicior videlur. Qui ver


;

sumunt

quos gemat inls


ciles lolerabiles.
tilii,

foris facilis evilabiles, inls diffi-

comparative

hi

secundm diversos respectus

Sunt enim
;

falsi fratres

sunt mali

comparationis, diversimod explicant. Vel per respe-

et

tamen
:

filii

qui

non contra nos blaspliemant


,

Christum

sed nobiscuin adorant Chrislum

et in

no-

clum ad superiora. Ita ut magis gauderem de veslr correctione quam dolebam de noslr tribulatione ita
,

bis persequuntur Christum, sicut Absalon patrem ne caeteros ad suuni. De bis est timor in Ecclesi
,

D. Anselmus. Vel

ita

ut consolatio Titi auxerit


:

meuni

de ejus adventu gaudium


ratus
,

ex prxsenti
,

Titi exliila-

imitalionem su perlrahant
est infirmis habitare

vald enim pcriculosum


;

magis gavisus sum

quia talia mihi de vobis

cum

talibus

hcusque D. An,

nuntiavit, ait Theophylactus.

cap. 20, selmus. Nota qud Lucas, in Act. apost. ineminil quidem hujus ilineris in Macedoniani, sed unde nullam hujus tribulalionis facit mentionem
;

Per respeclum ad sequenlia


gis gavisus sim,

ita

ut his audilis

ma-

qum
si

antea fueram ob vestra deliclu

contriblatus. (Et

pniteret.)

colligitur

qud

nuilta fecit et

passus est D. Paulus,

Vel

ita

ut ex auditis majus perciperem

gaudium
in

qua; D. Lucas non retulit.

qum

fuerat dolor, senseram ex eo

qud vos

Lpi-

Nam et cum venissemus in Macedoniam, Vers. 5. nullam requiem habuit caro noslra. Tanta mala repente nobis excilata sunt ab adversariis, ut carni, id est, corpori noslro , quod sine fomenlis et requieie di subsistere nequit, nulla daretur relaxatio, nulla reduies.

Sed omnem tribulationem passi sumus

undique

Iri-

lmlationes irruebant in nos. Fofil )>uqn, inlus timors. Exleris erat nobis pugnandom cum hostibus Lvangelii ; interis vero, id
est, in

animo patiebamur timors novarum persecu-

tionum.

Sed qui consolutur humiles , etc., quia Vers. 6. Titus Corintho reversus, bona de statu Corinihiorum annuntiabal. Non solum autem in adventu ejus, veVers. 7. stram correctionem annunlianlis. Sed eliam in consolatione, qu consolatus est in vobis, consolalionem accepit Tilus in vobis. Referens nobis vestrum desiderium, emendalionis. Vestrum fletum, pro pcccalispnitentiam. Vestram mulaliouem pro me, qu scilicet me, meumque honorem el aposlolalum zelalis conlra obtrectatores tucri et propugnai c. lia ut magis gauderem. Aposlolus,

80.)

IN

EP1ST.

Il

'.!))!!.

Mi nos
10.

804
i.

Stol contiislsscm.

[Quantum

clsi coutrislavi.)
IlillC

Vi .i.s.

VeHS.

8.

QuONIAM ETSI CONTRISTAVI VOS


accipit

Qi

faim 6ECCWU1I bi.iv... Nota

cum

D.

Thom, quod

occasionc-iii

cxcusandi se, qud

in

Epistol
illis

irislalur

oiniiis tristiti ex amure causatur; enim quis, quia caret co quod amat. Qualis

sua gravis cos increpaveril; el

Irislilia:,
,

quain

ergo

air.or, lalis et trislili.

Est aiilcm duplex anior;

causa vit, ulililalem oslcndit. Ceri


prioreni

clsi
,

vos, per
in

UDUS,

quoDeus

diligitur; et
:

ex boc orilur

Irislilia se-

mcam

Epislolam, conlristavi

vos

c du-

iindm
liqc

Deum

alius,

quo seculm amatur;

et

ex

rais incrcpans,

nunc cognito lmjus

tiislilke fruclu

causatur

irislilia seculi. Tristiti

ergo secundm

non

nie pnilet.
id est, clsi
,

Deum,
pnilucril aliquanlucni adhc incertus essem
dein

est irislilia

ex amore Dei orla, ob

Deum Deum

of-

Etsipoeniteret,
lun
,

fensum. Et hap
|

tristiti parit

pnlentiam. Est quisic-

ante advcnlum Tili

uileiitia, quia dolor


est.

de peccalo ob

de operalo Epislol;e mcaj successu, pnitebat


conlristssc.

me
:

vus

que GOUlrilio

Et paril pnilentiam,

scilicet aclus

Non

pnituit Paulum scripsisse


id

quia et

satisfactorios pnilenle,
lerl

quos versiculo sequenli rc-

Dei spirilu afllatus scripsit; et


Corintliiacu status.

postulabat EcclesiLC

Apostolus.

Sed ipsuni pniluit de aliquo


,

In sali est,

iem Stabilem.

Grxc, haud pnileudam

id

Epistol: sua: efi'ectu


savit fdiis suis.

scilicet

de

tristiti

quam cau-

qu pnilcnlia

est causa salutis selernae et

nun-

Non

sees ae paler condolet dolori

quem

lilio

per reprclieiisioneni aut castigationem


explicat sequenlibus veibis.
Pccuituil; quia paletrisli-

quaiu peenitendap. Vel parit pnilentiam stabilem et salularem. Seculi autem tristiti, seu de seclaribus
amissis, de opibus, bonoribus, et ex cupiditaie oi la,

causavit.

Hoc

Videns quod epistol illa


bat

mortem

parit

aHernam. Supponilur amor immodicus


anima: vita
,

quod Epistol

iila

niagnani vobis intulcrat


(anliini

et mortalis. Cbarilas,

vilam parit terparit ajternam.

liani, lict

ad lenipus
in

duraturam.

nam. Cupidilas, mors anima), mortem


Ilaque per seculi tristitiam
,

Nota quod

nostr Vulgal, hoec verba, videns

eam
ait

intelligit

qua:

m;

quod Epistol i//...jungantur immdiate pnecedentibus, quia


ila ut

rentibus detrimentum atfcrl,

D. Chrvsostomus

causam

signilieent,

cur Paulum pniluerit;


In Gra-co

nain meeror ad peccata duxlaxat


liquid perspici potest
:

ulilis est.

Quod bine

patebat quod Epistol


hific

illa

autem,
;

elenim qui ob amissas opes


,

ubi post

verba

etsi

pnitebat, iinilur periodus


videns, seu,
:

et

inmrore
non bum,
tt,

est,
:

incommodum acceptum
qui

lic ratione
,

nova inchoalur, per ha:c verba,


pnilet, <iuia video
siavit.

video

resarcit
etc.,

ob alicujus

mortem

ob mor-

qud, datur ratio cur Paulum non pniteat

Son me
conlri-

mrore

discrucialur; jacenlem

non

exci-

quod ad brve tempus vos

morbum non repellit, im auget, etc. Alqui ob peccala in mrore est, is solus mrore fructum
capit
:

Vers.

9.

Nunc gaudeo..., non quia msli

fui-

peccala enim absumil ac delet. Quo))iam enim


istud ad lioc lanlni

stis, lict

ad

boa m

lantni

sed quia per msliliain

medicamentuni

comparalum
juval
:

est

illam pervenistis ad pnilentiam.

Non

vestra

tristiti,

ideirc hiccliam duutaxat vini


biiain excrit; in aliis

babet, ulililatemque

sed pnileiilia vcslr


peperil. Sicul medicus

trislili:

fructus, niibi gauditim

rbus non

modo non

sed

non gaudet de amaritudine


de sanilate,
ait D.

etiam obcsl, divus Clnvsostomus. Hcusque

sed de efleclu,

scilicet

Thomas.
,

Vers. il.
scilicet,

Lxce enim hoc ipsum


Irislilia

hoc ipsum,

CONTRISTATI EXIM ESTIS SECUNDUM DEUM


juxla Dei voiunlalem et beneplaciluni
:

id est,

quod

secundm Deum, pnilenliain

scilicet

ob of-

pariai salularem, in vobismetipsis videte.

fensam Dei.

Quantam enim
quinim
estis;
j

bx'c vestra

secundm Deum
!

irisli-

Ut

in

MLL0...ila ut luillum ex nobis dclriincntum


;

lia, peperil in voris

sollicitudinem

Graec, studium.
,

passi sitis, seu ob noslrain cerrectioneni

Syr., sedulilaicm

scilicet

vos emendaiidi

Deum

pla-

lucrum )naximum

fecerilis

meliores enini clecti

candi, scandalosos corrigendi.

Dciqtie graliam rccuperstis.


iis qiiT> Tilus referebat, majus gaudiumex eis cpit, qum nierai dolorqucin perceperat ex eo qud Corinthios sua Epistol conlrislssct.

Sed, subinlellige, non solm

sed, vel im.

audilis

Ut in nullo detrimentum patiamini ex nobis, qui vobis causa Irislilia; t'uiinus, cm ea Irislilia vobis fuerit

Quoniam et si contristavi vos in Epistol, Vers. 8. non vie pnilet : non doleo me ea scripsisse qtne vos cou trislarent, postqum Titus vobis reversus annunliavil quem fructum peperit in vobis illa nostra
severior objurgalio.
videns quod Epistol illa ( etsi ad tamen proluit vobis , vosque , coinmovit ad agendam pcenilentiam, quae vobis jugeni
Etsi

admodm

salularis.

Quenim secundm Deum tristiti est, Vers. 10. pnitentiam in salutem stabilem operatur, id est, eflicit pnilentiam esse salularem; velul si dicam Homo
:

pniterel

studiosus eflicit bominem doctum ; et sobrius, sanum : ut peispicmis sensus sit, tristitiam, quae est secundm Deum , causam esse salutis.
Irislilia mortem operatur. Trislili semmuli, irislilia est secundni seculum qme nascitur ex amore seculi quam paliunlur bomiiies ex

Iwram

vos conlristavit

Secli autem

culi set)

conscientiae

pacem et lneliliam conciliavit. Nunc gaudeo, non quia conlristati estis, sed Vers. 9. quia constristati estis ad pnilentiam q d. Non gaudeo
;
.

de

trislili

vestra, sed de fruetu irislilia 1 qui est peeni


,

icnlia seu correctio vestra. Conlristati

enim

estis

secunj

dm Denm, id est, Irislilia procdent? ex amore Dei et juslilix quam Dcus pnceipit non autem ex amore
;

seculi,quam slatini post vocal seculi enim qualis anior est. lalis cl tristiti.

tristitiam.

Et-

omissione vel impedil perceptione eorum qua earnaJiislinn est me litcr diliguntur. Taie esl quod dicil gaudere de bc Irislilia vwlri qua: seciiiiilm Deum est, quia long alius est efl'ectus illius iristiliie, quam irisliti seculi. Nam illa salulem et vilam gignil perpeluam ba-c veio inoiiem ;elei'iiam conciliai. Ecce enim hoc ipsum, secundm Deum Vers. 11. contristari vos, quantum in vobis operatur solliciludincm ;
:

&0o
Defensionem. Grce.,
vos
circa
Tto).<5>iav,

COMMENTARU, CAP.
excusalxonem
,

VII.

S0

qua

nos, idest, ut appareat

quantum me ameliscoram Deo.

factum

incestuosi, cxcusstis apud Ti-

Vers.

l.

Ideo consolati smes, ob luec hacleAt lune nostra


accrevit, fuit uberior ob

tum.
Sed, subintcllige, non solm
,

ns dicta consolationem accepimus.


vel im, indignatioIn

consolatione autem nostra

NEM.advcrss hune
Sed,
id est,

etalios flagitiosos.
vcl im, timorem,

consolatio

mulim

gaudium

non solm,

ne

talia

Titi

c qud spiritus ejus ab omnibus vobis fucrit

nimina deinceps apud vos perpetrcnlur. Sed id est non solm vcl im desiderium Dco
,

refocillalus, recreatus.

Vers. 14.
ei,

F/rsi

quid apud illum...;


,

ita

ni

si

quid

Satisfaciendi

vel nos videndi.

cm

illum ad vos millcrem

magnifie dixi de vout pater

Sed, id est, non solm, sed, vcl im, .mulatiome Nm, seu studium et zelum boni, vcl zelum pro
adverss peccatorcs,
ait

bis, scilicet,

de vobis glorians

de

liliis

sa:

pientibus

non crubescam do bc mc glorialionc


,

Fromondus.
,

sed sicut qiuecumquc vobis de Tito dixi rientiam versa comperistis


ril
,

per expc-

Sed, idest, non solm, sed, vcl im, vindictam

sic et Titus

vera

compe-

qu inc.TSluosum

cl

alios

punivislis.

Septem

hic

quae ipsi dixeram de vobis.

Im lam

vera, ut ipsa

cnumcraniur effectus pnitentiae gradatim


dentes.
In

ascen-

appareat veritas.

Vero simile
Tt argumentis manil'c-

est

qud

illis

de

Tili

laudibus mulla

omnibus ExuiBiisris

dixerit, ait D. Chrysostoinus.

btslis

vos insonlcs esse et puros parlicipatione cri-

Vers. 15.

Et viscera

ejus

bine leneris in

miuis in hoc inesesluosi negolio.


Igitur etsi scripsi.. . Igitur quod vobis hc de re scripsi, scripsi

vos aflectus est,

dm

rccordalur qu prompliludi-

ne, etc. Vide parapbrasim.

non tantm ut

ejus, qui peceaverat, saluli

consulcrem,

scilicet incestuosi:
,

ne cliamproplereum
illius,

Vers. 16.

qui passus est injuriam


i'aclionem providercm.

seu pa tris

possim
ut ei salis-

in

Gaudeo quod..., qud talcs silis,ut omnibus optima quque de vobis polliccri.
,

Confidenter et libr possinn vos monere


ille

arguerc,
,

Hinc inferuntqud viveret adhuc


uxoreni
filius

pater, cujus

corrigerc, oplima proponere, v. g.,


f

clemosynam
,

seu

bonorum vestrorum
cap. 8.

in

pauperes largitionem

acceperat.
et prajcipu ul

de qu

Sed

etiam

meam erga vos pastoraet circa

lem soLLiciTiDiNEH coram Deo,

vestram sa-

Sicut sapiens medicus

jam penc sanala vulnera

le-

lutem manil'estarem. Cr.ee., studium vestnim pronobis;


Syr.,iU itmotescat coram Deo diligentia vestra propter
sed defensionem , sed indignationem sed timorem sed desiderium, sed wmulutioiiem , ied vindictam; q. d. Tristitia luec de Deo oll'cnso non tantm induxvt solliciludinem reconciliationis , sed cl defensionem
, ,
:

nissimis medicamenlis curt, ut prioris increpalionis uslura sanetur; D.

Ansclmus.

fuimus ob gaudium Titi, qud recreatus sil spiiitus illius ab omnibus vobis. Quia refectus est spiritus ejus ob omnibus vobis rC,

creatus

fuit

vestf cpfrctiohe

flelii

Pauli im indignationem contra peccatum, insoper liniorem saiiclum cavendi deinceps peccata, quinim desiderium satisfactions , im ver amiulalioncni cl zelum contra peccalores , adeque tandem vindictam et casligationcm peccalorum , qui summus estpni;

Vers.

sum

14; El ait/nid apud illum de vobis gloriuius non sum confusus, lauquin inaniter et falso

zelo.

gloriatus.

tentia;

gradus et fructus.

7h omnibus exhibuistis vos inconlaminalos esse neOstendistis quod puri silis in illo negotio; aolio ; Svrus
:

Sed sicut omnia vobis in vcrilale loculi sumus, id est, quacumqe vobis lanqum apostolus pnedicavi vera fuerunl, quia sernio noster qui fuit apud vos, non est in illo Est et Non, sed Est in illo fuit.
sicut

lia

et

gloriatio nostra

quw
et

fuit

ad Tilum

veritas

id

est

a fornicarU peccatp alieni et

immunes

lict

{cela est, .hoc

est,

ita

verba

mea quibus apud

enim id initio punire n glexertis, jam lamen displicentiam ejus osleivJislis illud vindicando etpnileiido. lui Anselnuis et Theopbylactus.
Vers. l.

'

vobis fuoram gloriatus, comperta sunt esse vera. Titus enim taies vos invenit, quales ego vos apud eum descripsi.

Titum de

Igilur, etsi scripsi vobis

non propter eum


,

Vers. 15.
ejus inagis

Et
in

viscera ejus abundantiks

in

vobis

nec proqui fecil injuriam, non propter fornicarium pter eum qui passus est, id est, qui injuria afl'cclus est,

sunt. Viscera vocat

jam

inlimos affeclus. Corel \isccra vos propendonl qum anlc plus


;

niinirm pater, cujus uxore, su scilicet noverc, ineestuosus abusus est.

ille

jam \os

diligil Tilui

qum

aille.

Sed ad mttnifestandam solliritudinem noslram, q. d.: Cm priori Epistol acris scripsi non parliculares
,

Reminiscentis omnium veslrum obedienliam ; diun rccordatur ctsecum recolit quanta eum obedienti susceperitis nostra monila, qu;u ad vos detulit.

iStuosi, vel parentis ejus injurias persequi vol ni S'd oslendi're solliciludint-m quam pro communi Ecin(
;

est,
in
I

clcske vestra: sainte gero

hoc seandalum

et

ab e commune publicam infamiam depcllcreni.


,

ut scilicet

Quomod'o eum timor el tremore excepistis illum ; hoc dm ilcrm rccordalur quanta eum sollicitudinc cuin nobis missum susceperitis, metuentes ne (piid
vobis essel qud

eum

ofl'enderet.

pro vobis coram Deo. Signifient sollicitudinein suam fuisse sinceram et ex cbarilatc profectain , qualein velit probar coram Deojudice.

Quam habemus

j ]

Vers. l. Ideo consolati sumus. In consolatione autem noslr abundauliiis mugis gavisi sumus super gaudio 'lui. Id est, ideirc consolalionem accepimus ex consolatione vtstri (juin uberis insuper gavisi
,
;

Gaudeo quod in omnibus, etc. Gaudeo Vers. 16. me tantm duci invenisse. apud vos, ut absque periculo offensionis possim libre vbiscum agere, nionendo, corripiendo, increpaudo, aique etiam pelendo quippiam vobis. Adnotat enim QEcumenius hoc diccre Aposlolum ut viam prieslruat orationi subscquenti de eleemosyn.

807

IN EPIST.

Il

Al)

CORINTHIOS
el

SOS

Corollariumpiclatis, seu in hoc capitc redigenda.


1 ISotet

ad pietatem maxime nolanda,

ad praxim

omnis christianus rationes

ob quas loto

inlhios ulilur, v. 4. Et eain in suos subditos imilctur


ibid., v. 4.
,

pcccalum, vit* lempore dbet Iiorrcre


continu studere, v. 1. Nolel omnis superior

sanctitali vcro

suo modo,

Notel (amen

in Corinthiis effe-

clus tristitix
ccclesiasticus

(|ua:

secundm Deum

est

seu vera;
fuerit

sanclam

pnilenlke

ut eain in suis subdilis, ubi

opus

et

mirandamartem, qu

divi

Pauli charitas erga Co-

non vereatur

suis correclionibus procurare, v. 10.

CAPUT
quic

VIII.
1. Il faut

CHAPITRE
savoir la cdoine
qu'ils

VIII.

vobis, fratres, gratiam Dei, 1. Notam autem facimus Macedonise data est in Ecclesiis
-2.

maintenant, mes frres, que je vous fasse grce <[<:c Dieu a faite aux Eglises de Ma-

Qud

in

multo experimento
:

tribulationis,

abun-

2. C'est qu(! leur joie s est d'autant plus redouble,

et altissima paupertas dantia gaudii ipsorum fuit simplicilatis eorum. eoruin abundavit in divitias teslimonium illis reddo, 3. Quia secundm virtutem,

fuerunt, et supra virtutem volunlarii


4.

Cum

gramult exhortatione obsecrantes nos

tiam et communicationem ministerii


ctos.

quod

fit

in san-

5.

Et non

sicut

speravimus

sed semetipsos dede-

per voluntatem runt primm Domino, deinde nobis


Dei.
6. Ita ul

erogaremus Titum, ut quemadmodum


in

pit, ita

gratiam istam; et perficiat in vobis etiam


sicut

7.

Sed
,

omnibus abundatis

lide
,

et ser-

mone
8.

et scienti et

omni

sollicitudine

insuper et

hc grati abundetis. charilale vestr in nos, ut et in

Non

quasi imperans dico

sed per aliorum sol-

licitudinem, etiam vestr charilatis

ingenium bonum
.

comprobans. Domini nostri Jesu Christi, 9. Scitis enim gratiam cm esset diquoniam propter vos egenus factus est,
.

esselis. ves, ut illius inopi vos diviles

10. Et consilium in hoc do


est,

hoc enim vobis

utile

oui t prouves par de plus grandes afflictions; et que leur profonde pauvret a rpandu avec abondance les richesses de leur charit sincre. cl il faut que je leur rende ce 5. Car il est vrai tmoignage, qu'ils se sont ports d'eux-mmes donet mme au-del de ce ner autant qu'ils pouvaient qu'ils pouvaient 4. Nous conjurant avec beaucoup de prires de recevoir leurs aumnes , et de souffrir qu'ils eussent part la charit qu'on fait aux sainls. 5. l ils n'ont pas fait seulement en cela ce que nous avions espr d'eux; mais ils se sont donns eux-mmes, premirement au Seigneur, el puisa nous parla volont de Dieu que C. C'est pourquoi nous avons pri Tite comme il a dj commenc, il achve de vous rendre parfaits en celte grce 7. El que, comme vous les riches en toutes choen sciences, en toutes sortes ses, en foi, en paroles de soins, el dans l'affection que vous nous portez vous le sovez aussi en celle grce. 8. Ce que je ne vous dis pas nanmoins pour vous imposer une loi, mais seulement pour vous porter, par l'exemple de l'ardeur des autres , donner des preuves de voire charil sincre. 9. Car vous savez quelle a t la bonl de noire Seigneur Jsus-Christ , qui, iant riche s'est rendu pauvre pour l'amour de vous, afin que vous devinssiez riches par sa pauvret.
, ; ; ; ,
:

qui non solm facere, sed


:

et velle cpistis

ab

anno priore ut quemadmodum 41. Nunc ver et facto periieite animus voluntatis, ita sit et perficiendi promptus est
:

ex co quod habetis.
id enim voluntas prompta est, secundm accepta est, non secundm id quod non < uod habet, t

2. Si

babet. 13.

Non enim

ut aliis sitremissio, vobis

autem

tri-

bulatio, sed ex qualilale.

10. C'est donc ici un conseil que je vous donne parce qu'il vous est utile et que vous n'avez pas seulement commenc les premiers faire celle charit, mais que vous en avez de vous mmes form le dessein ds l'anne passe. 11. Achevez donc maintenant ce que vous avez commenc ds lors, afin que, comme vous avez une prompte volont d'assister vos frres, vous les assistiez aussi effectivement de ce que vous avez. 12. Car lorsqu'un homme une grande volont de donner, Dieu la reoit, ne demandant de lui que ce qu'il peut, et non ce qu'il ne peut pas. 15. El ainsi je n'entends pas que les autres soient soulags, et que vous soyez surchargs ; mais que,
, ,

14. In prsenti

tempore veslra abundantia illorum


ut fit aequalitas, sicut scri-

pour ler

l'ingalit,

inopiam

supplt; ut et illorum abundantia veslne

14. Votre

abondance supple maintenant leur pau-

inopia; sit

supplemenlum,

vret, afin que votre pauvret soil soulage par leur abondance, el qu'ainsi tout soit rduit l'galit, se-

ptum

est

15. Qui

multum, non abundavit

et qui

modicum,

lon qu'il est crit. 15. Celui qui en recueillit beaucoup n'en eut pas plus que les autres; et celui qui en recueillit peu,

non minoravit.
16. Gratias autem Deo, qui ddit tudinem pro vobis in corde Titi.
17.

eamdem

sollici-

Quoniam exhortationem quidem

suscepit

sed

cm
vos.

ad sollicitior esset, su volunlale profectas est

n'en eut pas moins. 16. Or, je rends grces Dieu de ce qu'il a donn au cur de Tite la mme sollicitude que j'ai pour vous. 17. Car non seulement il a bien reu la prire que je lui ai faite ; mais s'y tant port de lui-mme avec encore plus d'affection, il est parti de son propre mou-

18. Misimus etiam

cum

illo

fralrem, cujus laus est


:

vement pour aller vous voir. 18. Nous avons envoy aussi avec lui notre frre, qui est devenu clbre, par l'Evangile, dans toules les
Eglises.

in Evangelio per

omnes

Ecclesias

809
i9.

COMMENTARIA. CAP.
Non solm aulem, sed
ot ordinatus est

VIII.

Slfl

ab Ec-

clesiis cornes pcregrinationis nostrse in

hanc graliam,

les glises

qux
tain

ministratur nobis ad Doni'mi gloriam, cl destina-

voluniatem noslrani

20. Dcvilanles boc,


pleniludine,

ne quis nos vituperet

in lic

qux

ministratur nobis.

a t choisi par pour nous accompagner dans nos voyages, et prendre part au soin que nous avons de procurer celte assistance nos frres, pourla gloire du Seigneur, et pour seconder notre bonne volont. 20. Notre dessein a t d'viter que personne ne puisse rien nous reprocher sur le sujet de celte aumne abondante, dont nous sommes les dispensa-

10. Et de plus, c'est aussi lui qui

Deo, 21. Providemus enim bona non solm eorani


sed eliam coram hominibus.
22. Misimus aulem

teurs

cum

illis

et

fratrem noslrum,

21. Car nous tchons de faire le bien avec tant de circonspection, qu'il soit approuv, non seulement de Dieu, mais aussi des hommes. 22. Nous avons envoy encore avec eux notre frre, que nous avons reconnu zl et vigilant en plusieurs rencontres, et qui l'est encore beaucoup plus en celleci, cause de la grande confiance qu'il a en vous. 25. Soit cause de Tile, qui est uni avec moi, et qui travaille comme moi pour voire salul, et nos autres frres qui sont les aptres des glises, et la
gloire de Jsus-Christ.

quem
in vos.

probaviuius

in

mullis sxp sollieilum esse,


confidenli mull

nunc aulem mull

solliciliorcm,

25. Sive pro Tito, qui est socius

meus

et in

vosad-

julor, sive fralres nostri, aposioli ecclesiarum, gloria


Chrisli.
1

24. Oslensionem ergo,

qux

est charitalis vestrx, et

nostrx glorix pro vobis,


ecclesiarum.

in illos

oslendile in faciem

24. Donnez-leur donc devant les glises des preuves de votre charit ; et faites voir que c'est avec sujet que nous nous sommes lous de vous

ANALYSIS.
In hoc
capitc Corinthios

hortatur ad cleemosijnam

jj

runl hoc idem fnccre

quod ergo ab anno prterito,


nunc perfidie pro

et

pauperibus Jerosolymitanis faciendam.


exhortalionis exordium ducit ab exemplo

Ilujus

auteni

sponl voluistis
v.

et

cpislis,

viribus,

Macedonum,

10, 11.

quos ex oinni pinte commettent, ut Corinthios ad imitationein pressis excitet.

12. Nihil

ex'ujit
,

supra vires
sil rei
,

nec vull ab

eis

in

lant copia dari


sint
,

ul ipsis

familiaris angustia, diun

1, 2, 5, 4, 5.

Quamvis pauperes
et

et

exhausti,

pauperes Jerosohjmitani
danti,
v.

ab
,

eis ditati,

erunl in abun-

fuerunt lamen librales, pro viribus


luntari,

supra vires; vo-

15.

Sed

optt

hoc charitalis commercio,


pauperes qualitatem
fieri
:

imb cum precibus, non sua tantian dederunt;

quamdam
nunc
in

inter divites et
divites

sed
et

et

semelipsos, pcrilos ad

omnem Dei

voluntatem

hc vit

ex abundanli su dent paupe-

nostram.

ribus; ul in futuro, ex spiriluali

pauperum abundanli

6.

gal, ut

Hoc eorum exemplo motus, Paulus Tilum road Corinthios redeal cos ad eamdcm beneficeu,
,

recipiaut, sicque ncutri in neulro deficiunl, v. 14, 15.

lium horlaturus; imb eb abundanliorem


sunl in omnibus diliorcs, v. 7.

qub Corinlhii

clbres, quos

y 16, 17, 18, 19, 22. Laudat Tilum et alios duos Corinlhum mittil ad hanc eleemosynarum

collectionem.
1

8. lic in

re

nihil imperat Aposlolus, ne Corin;

thios tenaciores

ldat

sed eos hortatur

exemplo

y 20

et

21. Taies ac tantos viros mittil, ne vel mieis suspicio.

Macedonum
illius

2 et preccipu exemplo Chrisli

Domini

nima

sit

de
et
,

qui d'wes existais ut

Dcus
v.

mendicavit ut homo, ut nos


;

y 25

24.

Ex

tantorum virorum gravilate urget


et laie

inopi dituremur,

5 ex ipsorum proposilo et

Corinthios

ad tanlum

churilalis

spcimen exhi-

volunlate, ut qui sponle su

et

voluerunl

et

primi cpe-

bendum,

ul de eis ipse meritb possil gloriari.

PARAPHRASIS.
1. Scirc

vos volo, fralres

graliam admirandam,

aclurus hanc quoque beneficenliam

quam

incpit

quam Deus contulit ecclesiis Macedonise. 2. Primm ergo nolum vobis facio, quod per militas non modo constantes fuerunt tribulationcs probali
,

cum
7.

esset apud vos.

lm

ut sicut in

omnibus donis

excellilis, in fidei

dono, indonolinguarum, dono scienlke, dono diligentioc

sed et

laelali

sunt, et valti Ixtali


lict

nolum quoque vocorde


in

in

adminislrando, dono charitalis,


ita et in lic

quam
silis

erga nos

bis facio,

quod
;

extrme pauperes, fure tamen


et sincero

dcclarslis;
8.

quoque dote
per

eximii.
dili,

liberalissimi

abundanter

usus

Non

id vobis pr.ccipio, sed

Macedonum

pauperum contulerunt. liberalissimi 5. Fure, inquam


,

gentiam
;

et

fervorem

charitalis vestrx sinceritalem

quia pro viribus


),

et

bonam indolem
9.

aliis

probatam

et

cxploratam red-

et supra vires

leslorcgo, qui adsum


largiti sunt.

non rogali

dere volo.

sed sponl et ultr sua


4- Instanlcr

Recordamini
illius in
,

Domintim Jesum

nslis

enim

nobis obsecranles graliam cominu(il

eximiam
existens

nos graliam et charitatem; qui dives


,

nicandi minislerio, quod


o.

in

sanctos.

ut

Deus

propter vos in assumpl natur


illius

Ll non hoc lantm feccrunt quod sperabamus,


et

egenus factusesi, ut vos


essclis divites.

inopi in spirilualibus
dilate.
.

sed

semcliosos lotos oblulerunt Christo

Domino

Ipsum imilamini, pauperes

et nobis, ejus minislris,


G.

ad omnein Dei voluntatem.


id

10. El hc in re consilium vobis do,

non impero
,

Et hc Macedonum benelicenli moins, Tilum


,

aulem vobis consulo, quia vobis


,

utile; vobis

invy-

rogavi

ut ad vos redeat, suis S. S.

exhoilalionibus per-

quam

qui

non solm

id cpislis,

sed

cl

sponl

XXIV,

fYiiiQt-six.J

Ml
luisiis
ait

IN EPIS.

Il

AI)

umiYUIlOs

*!.'

anno

prneterito

sicque Maccdonas ppaeve-

propter Evaiigelium
i9.

scscripium et prdicalum.
sed et publico ecclesiarum sufcornes peregnnationis nostr.c
;
;

nislis cl facto et voto.


1 1.

Ne

id

solm

Nunc ergo
prompli

absolvite
l'uistis
,

quod cpislis;
,

ul

quemadsiiis

fragio ordinatUB est

in

(li'iui

ad volendum

ila

prompti

liim Ut inecuin prxdicet

luin ut niccuin

banc

ffcslra:

ad perficiendurn
12. Si eniin
id

unusquisque juxta suas


el facial

facilittes.

ruio

c'eemosynarum gratiam pauperibus procuret


charitalis
,

bona volnuiasadsit,
et potest;

quod babct
13.

Dco accepta

est

secundm non postu-

quod

officiuin

adminislranius ad Domfni
,

gloriam

et

ad aiiimi nostri prnmplitudineni

in

pau

lat id

quod non habelur.

periim obsequio declarandam.


,

Non

eniin exige tantam vobis conferri copiam


,

20. Taies ac lantos virosniisimusad vos, ne quis Buspiectur nos

ut alii beneficenti veslr ditati


in otio; vobis

vivant remissis, et
:

quidquam ex bac
in

peciiniaruin copia, quas

aulem
bc

sit ici

familiais angustia
firi.

sed

eolligimus et perferimus,

usus nostros subi


,

velim
14.

quamdam
Nunc
in

intervos qualilatem
vil, vestra in

temporalibns abunut et illorum in

21. Etcnim sollicit curamus bona operari non solm coram Deo, cordis inspeclore, sedeliana coram

dantia

pauperum inopiam sublevet;


sicque

hominibus, exteriora tanlm spcclamibus

et

omni

spirilualibus abundanlia vestra; spirituali inopi sup-

modo curamus ne

eos scandalizemus.

plai in futuro

qudam

fiet

rcqualitas,

qua-

lens neutri in ncutro dficient.


15. Sieul scriptum est

Exod. 16, 18
liabuil
:

Qui mullm

22. Cum autem duobus viris vobis speclalissimis , misimus alium fratrem nostrum, quem in multi el sx'penumero diligenlem et sdulum expertus sum

de mann collegit
collegil
,

non plus

et qui

modicum
facial

quem

in

boc negotio diligentiorem futurum conlido


fidein el

non minus reperit

banc paritatem

ob mullam

exislimalionem ejus de vobis.

apud vos cbarilas.


16. Gralias

23. Sive ergo propter

Tilum

qui

meus

collega est

auteni ago Deo, qui

Tito eanldem ac

et parliceps

laborum

quos veslr causa suscipio; sive


ecclesiis delecli,

mibi ddit sollicitudineni pro vobis.


17.

ob

alios

duos fratres nostros, qui ab

Etcnim noslrain ad vos eundi exhortalionem

et missi sunt, et gloria Cbristi dici possunt.

susce|iit

quidem

sed san stimulis non eguit


est et
est.

quia

24. Ostendite

quanta

sit

vestra ebaritas, et
:

qum
sunt,

eniin vestri

mullm sludiosus

amans

sponte

meril de vobis apud alios glorior


viris

id

aulem

talibus

sua

et alacriler

ad vos prol'eclus

exhibentes, et

ccclesiis quibus missi

18. Misimus eliani mi

cum

illo

fratrem illum

qui

ostendelis.

passim per omnes ecclesias laudatur et celebratur

COMMENTA RI A.
Vers.
1.

Notam autem facimus... quasi


feci

dicercl:

Primm

ergo vobis notum facio qud per multas

Notam vobis

iribulationem,

quam

in

Macedoni

afflictiones el persecutiones probati,

non eas tanlm

passussum. Cap.
in

7, v. 5, dixi vobis et

gaudimn, quo

constanter passi sunt; sed et ex eis

magnum
fuerunt

perce-

omni noslr
et

tribulatione superabundavi.

tem

vos scire volo

Nunc augraliam admirandam, quam


|

perunl gaudium.
I\ mi

lto experimento...

Qunam

illae

Maqud

Deuscontulit ccclesiis Macednse, tribulalionis meae


consorlibus.

cedonum persecutiones? Primm probabile


participes fuerinl tribulalionis, de
7, v. 5.

est

qu D. Pauluscap,
alias an'.ea graves
;

GratUM
tis.

Dei.

Omne bonum
bcneficenliye
et
,

Deo

est

et Dei graI

Secundo cerlum
,

est

qud

Duplex autem bonum


:

Deus ronlulil Macedoni-

passi sunt

de quibus prima: Tbess. cap. 2, v. 14


:

et

bus

bonum

bonum
:

patienlia';

et

cap. 1, v. 6

Et vos imitalores noslri

facli esth et

Do-

utrumque perfectum

eminens
,

in

tribulatione
,

enim
pra

mini

excipienles

verbum

in tribulatione

mult

cum
Ise-

non tanlm fure patientes

sed et alacres

et

gaudio Spirils sancli. Mollis ergo persecuiionibus,


et tribulalionibus probati
tali.
,

gaudio exultantes. In paupertale

summ fuenmt non


luec singul.uis

hclaii sunt

et vald

tanlm

librales

sed el magnifici;

gralia Dei.

Abundantia gaudii, quasi dicerel

Qu major
,

Iribu-

Vers. 2.

Quod

in mui.to

experimento TRIBULA-

latio

c majus gaudium

raultiplicalio tribulalionis
id c-sl,
i:

TIONS A1IU.NDANTIA GAUDII IPSORUM FUIT. F LIT IlOtl eSt quoniam in Grsc., sed ab interprte addilum. Syr.,
per probationem
fuit

fuiiet gaudii mulliplicalio. Abundanlia gaudii

ingens cl
ijisis

qux

verbis non potest explicari

la.'1'uia

mullam

affliclionis

illorum

uberius

nala est, ait D. Cbrvsostomus.


laie et lantui.i

lione pressura-,

ipsorum gaudium. Ambrosius, quod in muli proabundat gaudium ipsorum.


1.

Code

in

Iribulalione

gaudium?
:

spe retributionts aatecnf Cbristo promisse


vitias simplicitatis corum ; boc est, in copiam dantiam benignitatis et leemosyn corum

Beati

Vers.

patienliam

Notam autan facimus vobis, etc., pula magnam, Irberalilatem et miserieordiam


ddit cbrislianis Macedoni;.

et ab'tin:

q. d.

quam Deus
nis,

Quod in multo exprimente tribulalioVers. 2. abundanlia gaudii ipsorum fuit, q. d. Cm in variis tribulaliombus quasi experimentis probarentur, ci-Mil ii! magno gaudio, coque abundabant. Et altissima, id.esl, proumdissima, et quasi ad funduni USqtle exhausla, paupertS corum, abundacil in di:

benignissim sua elargili sunl, cm essent pauperes. Nota. Simplicit liie siliberalem el alacrem elargiendi gnilicat candidam voluntatem non enim ex donnrum multiuidine sed ex animi promptitudhie liberalitas ajjtimaur, ait

Maccdones copiosissim
,

et

Chrvsoslomus

et Theopliylactus.

813
critis...

COMMENTAR1A. CAP.
Gaudcte
in ill die et exultate,
,

VIII.
,

814

eue enim merces


Consianter mala
at in passionibus

tibus nos obsecrantes, ut susciperemus

donum quod
in

veslra multa est in clo


pati
,

Luc.

G, 23.
;

gratuit of'erebant

et psis

permilteremus aliquid

vlrtus qu'idem est palientix


:

subsidium sanctorum conferre.

gaudere, patieniise perfectio esl


est
:

aposiolica patientia
:

Vers.

5.

Et non sicut speravimus... Et non boc


,

Ibant gaudentes

etc.

christiana patientia est

tantun fecerunt

quod sperabamus,

id

est, lion sua

Omne gaudium

cxistimale,
;

[filtres
1,

mei, ckmintenlaliones

tautm bon; dederunt, sed

et semelijpsos ttos Christo

varias incidrrilis

Jaeobi

v. 2.

Domino,
secundhm
eges-

et

nobis ejus minislris oblulorunt, ad Di

Et ALTtssitfA r.viPERTAS eorum. Grc., et profundum paupertas eorum. Syr., et profunditas


Ambrosius,
et

voluntatem, per nos indicalam, fciendam. Qui vis


audit,

me

audit; Lucse 10, 16. Probabile es!, rfuod

imis eorum exuudavit per divitias simplicilatis eorum.

aliquos suis oblulerint, qui colligercnt felcmoi yuas


et cas dferrent in

quod profunda pauperlas eorum. Notumquoquevobisfacimusqadsumma, profunda


iiiiiina

Jrusalem, et lacrent qucun


pnceiperet Aposlolus
parlent ministerii,
;
:

.e

juxla

Dei voluntatem
in

cque
lit

et

paupertas eorum exundavit in opulcntam

omni modo venirent


syn et obsequio.

quod

in

sinceri cordis liberalitatem. Lict spoliati et ad fun-

sanctos, et suis bonis et suis personis

seu et cleemo-

duin usque exhausti

nam

suis contribulibus talia


suis, prima:

passi sunt, qualia fidles


v. 14), large

Judi

Thess. 2,
'

Obscrvatio moralis.
Collige bic

tamen

et abundanter, simplici et sincero

Macedonum laudes

in
;

proecedentibus
in

corde conlulerunt

in

usus pauperuni

lict

extrme

versibus sparsas. In tribulatione

lx-ti

pauperlalc

paupercs, tamen liberalissimi.


Simpliciias hic signilicat sincerilatem
,

librales, pro viribus, supra vires; voliintarii,

cum

scu candi-

precibus, non sua lantm dederunt

sed et semetipsos,

dam

et

alacrem largiendi voluntatem. Tribulalio lla,


lala
:

paratos ad

omnem

Dei voluntatem. Et in boc

eorum
con'eiis

et vald

paupertas liberalis, im magnifica

facto perfeclam observa charitatem,


;

quam
et

effectus sunt admiranda; Dei gralise, signa sunt

onmi-

imilari. tua,

Cor luum, personam tuam, vitam

luain, omriia

potenlia Dei in

human

fragililate operanlis.
:

Hanc

Deo, Eclesi, pauperibus olerens

consecrans

Dei graliam

miremur
saltem

in sanctis

illam et humiliter

a-niulemur

cum

ordinari Dei grati, simus in

tribulatione patientes; in abundanti librales.

Vfr.

5.

Quia secundum virtutem... Explicat


Macedonum
:

et

probat banc
quasi diccret

simplicilalis

abundanliam

Vcr abundavil eorum paupertas; quia

pro viribus et supra vires.


Testimonium...
qui praesens

Macedonum exemple, cum. eleemosynam es facturus, cor luum Deo prmm offerte; hoc deinde donum confirma elecmosyme tuaj in paupercm largilione. Eleemosynam tuam considra quasi tributum quo Deum lui et luorum omnium Dominum prolestaris; humiliter ergo et reverenter dona. Sic et lu, et tua munera Deo accepta erunl
voluntari. Disce et ex boc
,
,

Grc,

testor, id est, testis

ego sum,

sieul

de Abel scriplum est

Respexit Deus primo ad

adsum.

Abel, deinde et ad munera ejus; Gen. 4. Deus primo


respicit cor dantis
,

Yoluntarii... non rogati, sed sponte et ultr librales fuerunt.

deinde ejus donum; ante omnia

igitur cor ofl'ercndum.

Vers.

4.

Cum multa exhortatione...

In

Grac.

Vers.

G.

Ita ut rogaremus... Facto Macedonum


beneficenii adductus rqgavi Titum,

additur, suscipere nos. Syr., efflagitrunt nobis mult

encomio, quasi pneludio, mine ad sutim inlenlum


accedit, suainque mritera Corinlhiis explicat. Et hc

cum

obsecralione, ut in partent venirent beneficenti mi-

nisterii

sanctorum. Tbeodoretus

ipst

nos rugrunt ut

Macedonum

sanctorum subventions curant grrent. Hanc subven-

vobis ad nie reversum, et consequenfer mihi preesen-

licnem vocat gratiam et communicalionem

quia per

tem, ut ad vos redeat, basque meas per fera t


et

litteras,
id est,

ulrumque

fit

lucrum ejus qui impertit, ex eodem

apud vos perficiat


in

hanc quoque gratiam,

beodoreto.

eleemosynarum
obtestatione rogantes nos
ministerii,
,
,

Jrusalem mitleiidarum collectio-

Erasmus mult cum gratiam et communionem


,

ut

nem quam
,

incoepit.

quod

Perficiat, vos horlando et cleemosynas colligendo.


est in sanctos,

susciperemus. Forte lilteralis


slanter

quia sine addilo, in-

Ql'EMADMODUM INCOEPIT,

ClIl
,

CSSet apild VOS.

nobis

rogaverunt gratiam communicandi


fit

Etiam gratiam istam, seu


que benejicenliam.

ut ail

Syrus,

liane

quo-

ministerio,

quod

Quam

scilicet exteris vestris virl-

in sanctos.
:

Sensus itaque esl

Cum

tibus addalis.

precibus multis et instan-

Vers. 3. Quia secundhm virtutem, secundum vireS et opes suas, testimoniunt illisreddo, etc. Non rogati non provocali niotu proprio , spont et ullro lam librales fuerunt, ut supra vires facultales contri, ,

Vers.
nobis

7.

Sed sicut
:

in omnibus...;

lambins bor-

Macedones resignrunt se prima Do; q. d. parali facere et dare mini volunlali, deinde nostix quidquid voluisseni. Per voluntatem Dei, id esl, Deo
,

burent.

Vers.
nos,

mult exlwrlutione obsecrantes ut susciperemus gratiam et communicalionem


4.
,

lam pium

all'ecluni subjectionis cl beneliceiitiu:

i.:

eod.

Cum

rum Cordibus
Vers.
G.

oprante.
lia ut rogaremus Titum, etc., ul sicut nos in Macedoma,
<;.
:

miiiisierii, etc.;

suscipere nos. Vers. 5. Et non sicut speravimus, supple , fecerunt, q. d. Mult amplis dederunt qum speraveramus, su largitale spem nosiram superrunt. Sed semelipsos dederunt primhm Domino, deinde

Rogavimus Titum,

ila

ipso

coligcrel Coiinlhi eleemosynas.

Macedonum
et

Stimulai exemple Crinthios, ut fargi sinl in contribuemlo. Sed sicul in omnibus abuudalis fuie Vers. 7.

sermone.

cl

icienti et

omni

solticitudine,

Grade

dili*

81S
laur,
riDF.
,

IN EPIST.

H AD CORNTIIIOS
in

816
;

imut,

*icut in

omnibus rbus abundatis;


;

clinarct.

Moriens nudns

sepultus in sepulcro alieno.

qu abund imbuli cstis in dicendi facullalc, qn prcellitis; in soentia rerum divinarum ; et in

Et hoc quarc?

Et
glori

illius inopia, in temporalibus, vos, in spirilua-

mm
in

sollicitldine, circa fralrum salutem

inslper et

libus essetis divites; in fide, pielate, justiti, grali,


,

scilicet, in ill grali


raliter et

eximi erga nos charitate. Sic et in hoc dono; elcemosynari cxcellatis, libe-

asternis cl

permanenlibus
;

divitiis.
,iulli rei

Ha;c scri
parcetis

cogitatc et

apud vos expendile

et

prompte largiendo.
8.

ut fratres veslros, ad
dico....

Vers.

Non quasi imperans


id est,
,

Grce; non

elecmosynis.

Si

excmplum Chrisli, vestris dilelis enim omnium crcalor et Dominus


:

secundkm imperium dico,

non pracipio vobis,

propter vos egenus factus est

quidni pro ejus amore

ali-

nec utor jure quo possuni. Sed per aliorum scilicet, Macedonum sollicite dinem
et diligenliam
,

quam

sallem divitiarum vestrarum partem donabitis,

ut pauperibus, veslris clChristi fralribus, succuiratis.

in

dando

et colligendo

eleemo-

Vers. 10.
seu ut, ad

synas, quam
doleni
,

narravi, vestr/E charitatis bonani in,

Et consiliim a hoc, id est, hc in re, excmplum Chrisli, eleemosynam largiamini,

et

ingenitam inclinationem

aliis

probatain et

do vobis.

exploratam reddere volo.

Vestr.e charitatis ingenium bonum. Graec,


ingenuum,
riiatem,
id est, ingenuitatem,

yv^to,

germanitatem, sinceid est,

Hoc enim vobis utile est quia merilorium vite tcrnx. Eleemosyn plus prodest facienlibus quni accipientibus. Hinc D. Joan. Chrysoslomus. N'isi pau, ,

bonam indolem. Comprobans,

proba-

peres essent

salus nostra
;

magn ex

parle profligata

tiorcmelfulgentiorem reddere voiens; Tbeopliylaclus.

ac eversa esset

ut qui ubi pecunias serere possemus,

Laudat ingenuum charitatis aninium


beralitatis
;

seu genium

li-

non haberemus.
Vobis
et

ut excitet.

Vers.

9.

Scitis enim gratiam... Excitt exemplo


in

ergo itile est, qui non sollm facere , sed VELLE PRIMLM C0EP1STIS A SLPERIORI ANNO ita GrXC.
,

charitatis Chrisli.

Stimulai eos sua propri promplitudine;

ut qui

Scitis

eximiam

nos Chrisli gratiam

et charilalem.

primi facere cperunt, et sponte su priini voluerunt

Qloniamclm dives esset, nimirm, utDeus, liabens omnium bonorum plenitudinem omne bonum.
,

ab anno praterilo.

Non solum facere


luistis

seu

largiri

primi cpislis

seu
vo-

Nota,
dives

ciirn clives esset;

non ver cm

fuisset.
,

Grocc,
:

et ultro, sponte vestr, nullo vos

ad

id hortante,

existais.

Fuit enim semper dives


,

ut Deus

ab anno superiore.
,

paupertalcm nostram assumens


amibit
i'oris
:

divitias
,

suas non
dives
,

Sicque Macedonas praevenistis et volo et facto


primi fecislis et primi voluislis.

et

sed

ut ait D. Augnslinus

fuit ints

pauper; latens Deus

in divitiis; appareils

homo

in pauperlate.

Vers. 11. Ndnc vero et perficite..., nunc ergo absolvile quod cpislis.

id est

Dives ergo existens, ut Deus.

Ut quemadmodum
talis,
sic et

affuit

vobis promptitudo volun,

Propter vos
cavil. Ait

egeni'S
:

factus est. Gnicc.; mendi-

adsit plenitudo facli


et facullatem.
ita

secundm suam
Seu, sicut prompti

Erasmus Garnit omnibus bonis temporalibus, quorum Dominus eral ut pote cli et terr Dominus.
,

quisque subslantiam
fuistis

ad volendum,

prompti

sitis
:

ad perficiendum

Natus
ex

in stabulo, in

prxsepio posilus

quia non erat

secundiim facultates vestras. Syr.


vobis cupido hujus voluntalis
,

Ut

sicut incessit

locus in diversorio. Vivons

non

liabuit ubi

caput re-

sic et facto

exsequamini,

genti,

quam habebant pro

sainte fralrum. Insuper et

cliaritate vestr in nos, id est,

qu
:

procedit ex vo-

bis, diligeutibus, in nos, dileclos.

hc grali abundelis, q. d. Curate ut sicut ebaritate erga me abundatis fide, sollicitudine ila pariter et eleemosyn in pauperes abundelis. Ita Ansclmus. Non quasi imperans dico, sed per alioVers. 8. rum sollicitudinem scilicet per excmplum Macedonum, qui tam sollicili fuerunt subvenire pauperibus. Etiam veslr charitatis ingenium bonum comprobans ;

Ut

et in

Il illius inopi vos divites esselis ; ut illius paupertale temporalibus vos efliceremini divites in spiritualibus q. d. Ergo et vos, Corinthii cluistiani, exemplo Chrisli eleemosyn vestr pauperes dilate im vos depnuperate, ut alios ditelis, si Christo esse vein
;
:

litis

simillimi.

Ut comprobem et ostendam veslram charitaq. d. tem habere bonum ingenium, cm sinejussu mco sua sponte, l'acil quod bonum illi ingenium suggerit
.

Vers. 10. Et consilium in hoc do id est, in hc re. Hoc enim vobis utile est. Rationem dat consilii. Nam, inquit, hoc quod consulo, id est, opus eleemosyn;c, vobis conducit et utile est ad bonum spirituale scilicet ad Deum promerendum talibus enim hostiis promeretur Deus, ait Hebr. 13, de benclicenli et
, ,
;

communionc loquens.
Qui non
priore.
scilicet
Velle,

dictt et suadel.

Vers.
cl

9.

sotiim facere , sed et telle cpislis ab anno ultr scilicet , ac nemine impellenle ;

Clnisli. Cognoscitis

quantum Dominus nosler Jsus


Quoniam propter
vesir causa

enim gratiam Domini nostri Jesu enim, inquit, nobisedocli, quod benelicium in vos gratuit conlulerit
Scitis

Christus.
,

vos egenus factus est


sit et

id est,

quod

pauper faclus

poralium, videlicet in sel, inlellige in natur divin. Grxc, dives existens; neque enim dives esse desiil, quando pauper factus est, quia non desiit esse Deus, quando factus est Jiomo.

indigens rerum temassunipl nalur. Cm dives es-

hoc enim, ut insinuai Paulus, plus est qum facere rogalum. Ita Anselmus. Vers. H. Nunc vero et facto perficite. Quod facere cpislis , perficite. Ita enim facere incperant, Tito hortante, de quo paulo an le dixit se eum rogsse ut, quemadmodum cperat , ila et perliceret in illis banc gratiam. Ut quemadmodum promplus est animas voluntalis, qu vellelis scilicet ab anno superiore, ila sit et perfi-

ciendi, ila vobis adsiiet perficere, id est, ita et perlciatis, ex eo quod habelis, et possidelis, id est, pro facullalc vestr et opibus.

817

COMMENTAR1A. CAP.
,

VIII.

818
temporalibus abundantia; seu
,

ex eo quod habetis
vestris.

id est

pro faculialc et opibus

tia... Vestra in

divitia

temporales
12.

quibus abundalis

pauperum inopiam

Vers.

Si enim voluntas prompta est...

sublevent,

illis

necessaria dando.
in spiritualibus

G race, < si enim prompliiudo animi pris adsit, secundm id quod liabet quis, ben acceplus est non secun;

Et illorum

abundantia, seu spiri-

luales illorum divitix, vestra; in spiritualibus inopi

dm

id

quod non
est

liabet.

>

Syr.,

si

enim

adsit voluntas,
id

supplant, per oralionem, et per


loruin
;

communionem merisanclitatis et juslili


illis

juxta id quod habet plan accepta

est,

nonjuxla
,

quod

quasi diceret
illi

Abundalis opibus, quibus sancti

non habet. Id

si

adsit

bona voluntas

et faciat sesi

carent; abundanl

apud

Deum
ita
,

cundm

id

quod
,

liabet, id est, potest,

seu

det juxta
:

merilis, quibus forte non

divites estis; date

suas facilittes

Deo accepta
potestis.
id

est

quasi diceret

Bono

nunc de vestra abundanli


recipiatis abundanli,
tiet

ut aliquando de illorum

animo date quod

ut fit ^qualitas. Sic

quxdam
in.

Non secundum
versu tertio

quod non habetor. Subaudi exi-

ex ulrque parle qualilas, quatens neulri

gitur; id est, supra faculiates


,

non exigitur. Quia

dixit

neulro dficient. Pauperes per vestrain abundantiam


sublevati
,

quod Macedones supra vires dederunt

babebunt

sibi sufficientia

conlenti erunt

ne videatur idem Corinthiis exigere, monet ut unusquisque, juxta vires suas, bono animo donet. Non postulat

sicque vobis

quodammod

ajquales.

Vos autem eorum


baben-

oralionibus adjuti, et divitiis spiritualibus ditati, et

Deus

id

quod non habelur. Non quantitalem, sed


,

quamdam meritorum communionem cum


tes
;

illis

mentis qualitatem respicit Deus

ait
:

Tbeodoretus.
Si ples dare, da,

eis

secundum justam proportioncm

eritis

quales.

Hinc D. Augustinus
si

in Psal.

103

Vers. 15.
bujus
rei

Sicut scriptum est,


mensuram

Exod. 16, 18. lu


collegit,

non potes, affabilcm

le fac;
;

coronat Deus bonita-

(iguram, qui

multm de mann

non

tem, ubi non invenit facullatem

nemo

dicat,

non ba-

plus babuit; et qui inodicum collegit, non minus rcperit, sed uterque inler vos faciat

beo
filio

charitas de sacculo non erogatur. Hinc Tobias

gonior. Cbaritas ergo

suo dicil, Tob.


:

cap. 4

Quantum

potueris, eslo

quod Deus per suam omnipotentiam


lit

misericors
si

si

multm

tibi fuerit,

abundanler tiibue;
libcnler imperlire

operalus est apud Jud;eos, ad nostram doclrinam et


inslructionem. Per ebaritatem

exiguum

tibi

fuerit, etiam

exiguum

qudam

inter vos

slude.

bonorum
autem
vites
; ,

et

lemporalium

et spiritualium parilas. Fiet

Nota qud voluntatem quidem Deus prxcipu attendit


;

si

ex ebaritate pauperibus multm dent di-

sed qud

hc voluntas
quod potest

ut vera

sit et

sria

si

ex edem charilaie pauperes multm orent

et Dei conspeclu et approbatione digna, dbet in

actum
viri-

pro divilibus.
Hinc,
ait

e\ire

secundum

id

id est

dare pro

Cajetanus, religiosi et ecclesiaslici


,

mo-

bus, alis esset lantm

velleitas.

nentur, ut eleemosynse
sit remissio... Syr.,
ipsis

quas accipiunt, non pariant


;

Vers. 15.

Non enim ut amis


ut aliis sit relaxatio
,
,

relaxalionem spiritualium
,

sed foveant potis


seipsis

non quidem

vobis

autem angustia.

ut

babeant bona sph'ilualia

non tantm pro

Vide parapbrasim. Laudo quidem Thessalonicenses,


qui supra vires largiti sunt

sed etiam pro Iargienlibus eleemosynas.

vos ad id non adigo


nollet
,

D.

Vers. 16.

Gratias autem Deo


miiii
,

subaudi ago. Qui

Chrysoslomus

qui addit

Non quod

sed quia

Tito ddit eamdem ac

sollicitudinem pro vobis.

erant imbecilliores.

Laudat bic

et in sequenlibus minislros, per

quos elee-

Pecuni contemptus, volunlaria paupertas, perfectio

mosyna eratcolligenda
Vers. 17.
pbrasim^

quidem

est; et

banc non ignort divinus Apostolus;


:

Quoniam exuortationem... Vide parastudiosior existens,

ut eis libenlis confidant.

hanc tanicn bic non imperat

quia, ait Tbeodoretus,

imbecillitate animi leges metitur.

Sed cum sollicitior esset. Grac,


id est
,

Sed ex ^equalitate,
commercio, qiiaindam
Vers. 14.

id est,

sed velim boc cbaritalis

cum

seipso

sit

veslri

vald studiosus

et

inter vos xqualilalem fieri.

am:ms.

Vers. Si enim voluntas prompta est, etc. Sensus est Qud si suppelit prompta animi voluntas ad dandum, ca mcril acceptanda est, si quisque det
:

12.

In pr.esenti

tempore vestra abundan-

Sua voluntate... sponte su, libenteret

alacriter

juxta

facultalum, sive multm illud sit, sive parum ita ut non exigalur quoquam amplis, quant pro ralione ejus quod habet ac possidet. Vers. 15. Son enim ut aliis sit remissio, etc. Non enim ut aliis relaxatio sit, vobis autem angustia. Vers. 14. Sed ex qualitale. In prsenti tempore vestra abundantia illorum inopiam supplai. Sensus est: Sed hoc volo et exigo, ut vos qui bonis temporalibus abundalis, de veslr copia illorum inopiai temporali
;

modnm suarum

Ut fit qualitas, tam in remuneratione et eleemosyn spirituali, qum temporali. Vers. 15. Sicut scriptum est, Exodi 16 Qui multm, non abundavit ; et qui modicum non minoravit. Ex quo loco probat l'aulus , per exemplum collectionis et comestionis manna, Deum velle ut hommes

communione bonorum quamdam


:

colant sequalitalem.
;

Sensus enim est Non plus babuit qui plus collegit neque minus babuit qui minus collegit , sed omnes

qu multm.

suecurratis.

illorum abundantia veslr inopi sit supplemenlu hoc seculo vestra lemporalis abundantia supplt illorum lemporalem inopiam, ut vicissim
et

Ut tum ;

q. d.

Vers. 16. Gratias autem Deo, etc., ut scilicet Tilus sollicilus pro vobis vestroque proleclu ac lucro spiritali vos exbor tare tur ad benelicentiani in pauperes. Quoniam exlwrtulioncm quidem susceVers. 17. pil, pula munus exborlandi vos ad elecinosynani Ti-

tus suscepit. Ita

Anselmus.

aliquando, niniirm in futuro seculo spirilualis illorum abundantia vestr;c spirilualis inopix suppleuieji,

ad

luui

liai.

su voluntate profectus est , sponte sua, non me jubenle aut rogante, profeclus est ad vos , ut ad boc opus tam piutu vos exsollicitior esset

Sed cum
vos,

IN EI'IST.

Il

VU COBINTHIOS
lune scriptum fueril
;

820
lict alii

PROFSCT08 est ad vos.


qus hoc
lliii

Cum

islis

meis

lillcris,

pcr

dubilent

sed

lict

non

sciclis.

Hoc

refertr ad lempus,
:

quo Corin-

fueril scriptum, ea res


iiitelligaliir,

lias

lilleras eranl lccturi

nonduni enini Titus

non obsiat, quin de D. Lur ob muiius Evangclista: quod fidelilcr


te-

crat profectus, cni hacc scribercniur. Profectuni la-

gesst.

El haec D. Ilieronyini opinio conlirmatur


,

men mai
i

D. Chrysostomus.

Vins. 18.

stimonio D. Ignalii

qui ad Ephes. scribens, hoc idem

Misimus etiam...
virltilis

Vide paraphrasim.
fueril Titus,

elogiumdivoLucae
l

tribuit, dicens, uttesiatur

Paulus

Lict cxiini et probatse

duos

Cujus laus

est in

Evangelio.

lamen

ci alios

testes et socios dat irrcprelicnsos


v. 20,

ob

rationem dandam

ne minima

sit

suspicio.

Vers. 20. Devitantes hoc. Vide paraphrasim. Plenitido, hic copiam signilicat, et quia facilius
est e

Vers. 19.

Non solum autem... Vide paraphrasim.


id

magna copia
D.

aliquid furlim

et occult subira
vitet

In iianc gratiam,

est,

ad banc eleemosynarum

bere,ide

Paulus ut

omnem

suspicionem

veslrrum gratiam pauperibus Jcrosolymilanis procurandani;


sciliccl,

mullos secum graves


cios.

et probata; virtutis

assumil so-

exiortando, colligendo, deferendo.

Que

ministratur..., id est, quod cliarlt^ts btliciuitt

admiuislramus, ad Domini gloriarn, qui


colitiir et pascitur.

Vers. 21.
in

pauperibus
fecisiis.

Providemus emm
,

bona...

Vide para-

Quod

uni ex minimis... mihi

phrasim. Conscienlia
nostro est necessaria
Grce.

nostra nobis;
ait

fama pro\iui<>

Et

destinatam
,

volunttem
,

nostram.
est,

D. Augustinus.
illis, Tito et

TrpoOu/tiKv

promplitndinem
in

id

ad

promplam

Vers.

22. Misimus autem cum

Luc
,

animi nostri volunttem

paupercs, Chrisli inembra,

etiam fratrem nostrum, vobis forte incognitum

at

declarandam, Grce,
nin
;

et

ad promp'fitudinem animi vesilis

quem

in

multis et s^pfeexperti sumus diligentem et

scilicet

excitandam, seu ut

ad crogandum

sedulum.

proniptiores. Observationes
littrales.

NUNC AUTEM MULT SOLLICITIOREM


autem negolio

id est,

in

llOC

diligentior et sollicitior erit.


in

dcnlia. 1"

Quoquo modo lcgalur, patet ubique D. Pauli pruNon eligit ipse, sed ab ecclesiis vult eligi
collectionem et delav.

Confidentia multa

vobis.

Grc.

confidentia

ministros ad eleemosynarum

mull qu in vos. Syr., ob multam fiduciam erga vos. Arab., ob ingnient fiduciam suam erga vos. ^Elhiop.
quia multkm
diligit vos.
:

tionem destinatos; idque ob ralionem

20 dicen-

Ambrosius, mult fiduci

veslr.

dam.
sa!,

Hoc niinislcrium cum aliis subire non rcuut suam in paupercs promplam et lacrem
eligi curt, ut

Sensus

itaque est

Ob multam

confidentiam et

existimationem,

quam babet de

vobis; seu quia de

vnlnnlalem deelaret. 3" Graves viros


fidles

vobis optima quaeque sperat. Alii referunt bsee verba

promptis et sccuris excitenlur ad largiendum,

mult fiduci
conlidenles

ad misimus, quasi diceret, hos misiinus

tuni

ob cxhorlanlium auctoritatem, tum ob custodienet

tum

ob deferentium sanctitatem probatam

et

ne-

omnin qud eos, quo par est, honore et amore suscipietis. Sed litteralius arbitror quod onincs versiones sequuniur.

mini suspectam. Quis


auterri sit frater ille
,

cujus laus in Evangelio

Vers. 23.
,

Sive pro Tito... Syr.


meus
,

Siveergo conin

et qui socius et collega

D. Pauli dubitatur apud interfuisse putat


;

siderelur Titus,

est

socius

et

adjutor

re ve-

pretes. Theodorctus
ra'. as

Barnabam
,

sed Bar-

str, etc.

Arab.

quod autem ad Titum,

est

collega
et si

jam abierat

Paulo

qui Silam in cjus locum

meus

et

portons
sit,

mecum onusveslrum.
socius meus, elc.

jEthiop.,

de

nssutnpsrat. Act. 15, v. 59, 40. Baronius, Estius et


alii inulli

Tito qnstio

Kesumil qu de
dixii,

bis

volunl esse Silam


est.

qui in Bariiaba; locum


alii

tribus illustrihus

commendahilia
:

ut in
,

ultimo

assumplus

D. Hicronynius et

quamplurimi

versu concludal
lio

Titus

meus

est collega

in

Evange-

putant fuisse D.

Lucam

individuum D. Pauli comiin

praedicando, et in veslr salute promovend coo-

tem,et qui
ecclesiis.

scripsit

Evangelinm, ob quod celebris

p^rarius.
Alii

Fromondus

enim probabilius putat quod

duo

fralres sunt

ecclesiarum apostoli,

ab

hortaretur.

Vers.

18.

Misimus etiam cumillo


;

fratrem, cujus

laus est in Evangelio, praedicando cum Baronio Silam accipe, aut simplioiter cum Anselmo et Hieronynio , Lucam, per omnes ecclesias. Nonsolhmaute m, supple, latidem hahelin Vers. 19. evangelio. Sed et ordinatus est ab ecclesiis cornes peregriualionis nostr , in liane gratiam quee ministratur nobis, hoc eu, ad graluitum hoc miuisterum colligcnd-i clcemosynas. Ad Domini gloriarn et destinatam volunlatem nostram, hoc est, ad alacritatem animi nostri derlarandam in hoc tam pio Dei et pauperum ohscquio. D vitantes hoc, ne quis nos viluperel Vers. 20. in lic plcnitndine , eleemosynarum et pCHBJae collecta' qiue ministratur nobis. Vers. 21. l'iovidemus enim bona. Graoc, prodents; son procurantes bona., hon^ia. Uon solum coram Deo , cic. , (|. d. Procuro et salago bonus le

Misimus autem cum illis et fratrem Vers. 22, 23. nostrum, quem probavimus in mullisswp sollicilum esseu diligentem esse id est cujus solliciludo ac se diligenlia multisargumentis nobis cxplorata est. Nun autem mult solticiliorcm , sive diligenliorem. Conlidens mulliim, Confidentia mult in vos, q. d. et sperans llos, uii par est, vobis honesl et amanler excipiendos idque, sire pro Tito, idest, parliin oh amorem et venerationein Tili. Qui est socius meus, <t in vos adjutor, in Evangelii negolio, quodijue suus adjutor seu cooperalor erga Corinlhios id esl ad nro, ; ,
:

movenilam eorum
Sive fralres

saluieni.

7iostri,

nempe reliquorum diiornm quos

sive pro aliis duobiis, scilicet conlisi; quippe qui fralres noslri sunt, id est, Jnd.ei simt , ipios

miniums,

alibi vocal suos cogntes secundm carncni. Hoc pecnliare dicit de islis duobus, nam Tilus cenlilis erai,

agere non tanlm coram Deo, sed

et

coram hominibus.

Gai. 2. Apostoli

ecclesiarum, hoc est

ait

Theophylaclus

8-21

COMMENTA MA. CAP.


;

1M.

822
vobis gloriationem. Intelligc
;

cis missi

sunt et cloria Christi

quani procurant.

etqux decet noslram de


tuni

Vers. 24.

Ostensionem ergo, qu^e est... Ex lan,

de gloriatione

qu socp de vobis gloriatus sum


,

torum virorum gravilate


tatis

urget Corinthios ad chari-

tum de

gloriatione futur

ut

possim de vobis gloriari.


,

exhibitionem

seipsis

dignam, dignam

et ipsius

In illos, taies ac tanlos,

quos dixi ostendite

os-

Pauli gloriatione;

dignam denique ecclesiarum cxqc.e est charitatis


id est
;

tensionem ostendite; sicut expectans


bete.

expectavi; exhi-

spectatione.

Ostensionem ergo

In

faciem ecclesiarum, id
ecclesiarum
:

est,

palm

et in

con-

tanlum ac

taie

charitatis

spcimen

illis

exhibete

speclu

vel

taie
:

spcimen charitatis
seu quod ad aliorum

quantum vos decet et liberalem animum vestrum. Hoc indicat pronomen, qu ostensionem, qu idest,
,

quod

rcdificet

omnes

ecclcsias

sedificationem eal in conspectum

ostensionem, exhibitionem, vestr charilate dignam,

dignam ergo quani speclent, mirentur


nes ecelesi.

omnium ecclesiaruni, et laudcnt om-

Et NOSTR.E glori.
ab

pro vobis. Gra>c, de


,

vobis, idest,

videlicet ad hoc muuus ecclesiis missi et elecli colligenda? et perferendce pecuni;e. Gloria Christi, q. d. Qui apostoli sunt gloria Christi,
:

id est

promovent

et illustrant gloriam Christi.

Qud
!

laies essent vit et

moribus, ul
ergo

in iis

Christus gloriest

licarelur.

Vers. 24.

Ostensionem

qu

charitatis

et noslr glori pro vobis , in illos ostendite , Charitaieni ostendite insignem in Tilum et solicios, scilicet eam qtuc decet vos, veslramque la beralem chariiatcm pariter et gloriam id est , gloialionem nostram de vobis. In faciem ecclesiarum, in conspectu scilicet omnium ecclesiarum. lia Ansehnus.

vestr
q. d.

Corollarium pietatis, seuin hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Omnis quidem

christianus,
,

at

presertim

qui

Noient et

modum eleemosynam
;

faciendi,

seu sua

ehristian perfectinni sludent

duo notent miranda


in

bona Deo dandi


v. 5.

humiliter

scilicet et
;

reverenler,
fa-

patienli et charitatis exempla


tribulatione mull
tate
laeti

Macedonibus. In

Notent fruclum clcemosyn

plus prodest

fuerunt et alaercs. In pauperet

cienti,

summ
gratioc

largi

fuerunt
sic

magnilici.
et

Ha?c autem

duo
in

miracnla

miremur, ut
;

pro noslro

Omnes denique notent facilitalem faciendi eleemosynam ob quam facilitatem nullus excusatur, cm ad eleemosynam
recipienli,
v.

qum

10.

modnlo conemur
passionibus
;

imitari

laeti

paliamur, gaudeamus

faciendani

sul'liciat

voluntas,

dummod

vera

sit et

s-

in

pauperlate nostr benefici simus

ria, v. 12. 5 Notent pauperes

et librales.

Vide

v.

1,2,

3, 4,

feret

exemplum
et

Christi Domini

pro nobis egenus factus est;


nobis et pli
,

Ad ulrumque concm esset, bealus cm esset, pro


5.
;

qui dives

humiliter et grai

modum eleemosynam recipiendi, Deum pro benefactoribus suis mulNotent


et ipsi

lm
sint

et assidue deprecantes, v. 14, 15.

mori

voluit. Aspicientes ergo in auctofidei

pauperes, quod ab eleemosyn suo

modo

faciend non

rem

et

consummalorem

nostr Jesum,
v.

curramus

immunes

qtftindoquidem suflicit voluntas

ut

per patientiam et charilatem. Vide


2 Notent divites

9.
fa-

v. 12. Yelint

ergo, compatiantur, obsequaniur, ver-

ordinem

quem eleemosynam
:

bis et oiciis consolentur. Alia

multa de eleemosyn

Primo cor suum donent Deo. Deindc bona sua pauperi largiantur Deus enim cor
cluri servare debent.

vide in capite sequenli in commentario, et in corollario pietatis.

dantis primari respicit,

secundari mimera
IX.
lit

v. 5.

CAPUT
1.

CHAPITRE
insanctos, exabun1.

IX.

Nam

deministerio, quod

Car

il

serait superflu de vous crire

danli est mihi scribere vobis.


2.

touchant cette assistance qui se prpare


saints.

davantage pour les

Scio enim

promptum animum vestrum; pro quo

de vobis glorior apud Macedones,quoniam el Achaia


parala est ab anno prxlerilo, et vestra icmulatio provocavit plurimos.
.

2. Parce que je sais avec quelle affection vous vous y portez, ce dont je me glorilie aussi devant les Macdoniens, leur disant que la province d'Achae a t dispose faire cette charit ds Tanne passe et notre exemple a excit le mme zle dans l'esprit de
:

Misi

autem

fratres, ut

ne quod gloriamur de vodixi)

plusieurs.

bis evacuetur in

hc parte, ut (quemadmodm

parali silis
4.
ririt

Ne cm

venerint Macedones

mecum,

el invene-

vos imparalos, erubescamus nos (ut non dicamus

vos) in hc subslanli.
5.

Necessarium ergo existimavi rogare


banc paratam esse,

fratres, ut

praeveniant ad vos, et prparent reprOmiSSam bene-

dielionem

pourquoi j'ai envoy nos frres vers vous, que ce ne soit pas en vain que je nie sois lou de vous en ce point, el qu'on vous trouve tout prls, selon l'assurance (pic j'en ai donne; 4. Depeurque si ceux de Macdoine, qui viendront avec moi, trouvaient que vous n'eussiez rien prpar, ce ne lut nous, pour ne pas dire vous-mmes , un sujet de confusion dans celte conjoncture. 5. C'est ce qui m'a l'ait ju;j;cr ncessaire de prier noj frres d'aller vous trouver avanlmoi, afin qu'ils aient soin que la charit que vous avez promis de
3. C'est
afin

sic

quasi benedictio-

nem, non lanqum avaritiam.


6.

niais de telle faire soit prle avant notre arrive sorte (pie ce soit un don offert par la charit, et non
;

Hoc autem dico

Qui parce sminal, parce et

arrach l'avarice. 6. Or je vous avertis que celui qui sme peu, mois-

823
mclel
;

IN EP1ST.
et qui

H AD COKINTIHOS
;

824

seminat

in benedielionibus,

de bene-

diciiouibus cl mle.
7.

Unusquisque prout deslinavit


aut ex necessilale
;

in

corde suo, non

ex

trislili,

bilarem enim datorem

diligilDeus.
8.

Potcnscstautcin Dcus omnemgratiamabundare

faccre in vobis; ut in

omnibus semper oninern

suli-

cienliam babentes, abundclis in onineopusbonuni,


9. Sicut

scriplum est

Dispersit, ddit pauperibus:


seculi.

justilia ejus

manet

iu

seculum

10. Qui autein administrt

ncm men

semen seminanti, etpaad manducandum prstabit, etmultiplicabit sevcslrum, et augebit incremenla frugum
:

juslitia;

vestra;

H.
nem

Ut

in

omnibus

locuplelati abundetis in

omnem

simplicilatem, quse operatur per nos graliarum actio-

Deo.

12.

Quoniam ministerium hujus


in

officii,

non solm

supplet ca quae desunt sanctis, sed etiam abundat per

multas graliarum acliones

Domino,

13. Per probationem ministerii hujus, glorificantes

Deum
el in

in obedienti confessionis

vestra, in Evangein illos

sonnera peu et que celui qui sme avec abondance, moissonnera aussi avec abondance. 7. Que chacun donne ce qu'il aura rsolu en lui, mme de donner, non avec tristesse ni comme par force car Dieu aime celui qui donne avec joie. 8. El Dieu esl assez puissant pour vous combler de tome grce, afin qu'ayant eu tout temps et en toutes choses tout ce qui suffit pour voire subsistance, vous ayez abondamment de quoi exercer toutes sortes de bonnes uvres, 9. Selon qu'il est crit Il distribue son bien il donne aux pauvres; sa justice demeure ternellement. 10. Dieu donc, qui donne la semence celui qui sme, vous donnera le pain dont tous avez besoin pour vivre et il multipliera ce que vous avez sem et fera crotre de plus en plus les fruits de votre justice, 11. Alinque vous soyez riches en tout, pour exercer avec un cur simple toules sortes de charils ce qui nou> donne sujet de rendre Dieu de grandes actions de grces. 12. Car cette oblaiion, dont nous sommes les ministres, ne supple pas seulement aux besoins des saints, mais elle est abondante envers Dieu, par le grand nombred'actionsdegrcesqu'ellelui fait rendre. 13. Parce que ces saints, recevant ces preuves de votre libralit par notre ministre, se portent glorifier Dieu de la soumission que vous tmoignez l'Evangile de Jsus-Chrisl, et de la bont avec laquelle vous faites part de vos biens, soit eux, soit tous
,

lium Cbrisli, et simplicilate communicalionis

les autres.

omnes.
,

les prires qu'ils

14. Et in ipsorum obsecralione pro vobis

deside-

14. Et tmoigner l'amour qu'ils vous portent, par fonlpour vous, et par le grand dsir

qu'ils ont

de vous voir, cause de l'excellente grce


soit lou

ranlium vos propter eminentem graliam Dei


15. Graiias

in vobis.

que vous avez reue de Dieu.


lo.

Deo super

inenarrabili

dono

ejus.

Dieu

de son ineffable don.

ANALYSIS

10

capilis octavi

usque ad finem, suos

commen;

7. Hilaritatem,

Scriptur leslimonio.

dat legalos; nunc redil ad negotium cui

sunl dcslinali
,

8. Occurrit difficullali,
;

qu

in his

exsequendis pos~
confidere
el

de quo lamen superfluum


illud excitem

est

ait,

vobis scribere

ut

ad
j

sent relardari
et sperare.

vult eos in
eis

Deum omnipolenlcm
et sufficienlia sibi
,

animos vestros

quia scio ad illud prom-

Dabit

Deus

unde

ptam

et

paratam voluntalem veslram. Rever remipsam


,

tribuantaliis.

hic minus langt

qum

trs

ejus circumstanlias, scili-

y 10. Hoc
porali,
et

illustrt

comparaison e Dei cum

liero

tem-

cetindundo promplitudinem, abundantiam, hilaritatem:


et

comparationc eleemosynarii

cum

colono.

hoc tanl

dcxteritale simut et Iwneslale tangil

ut

quasi supponat po'ius quant persuadeat.

ferl milittes,

y 12. Usque ad finem, varias liujus eleemosyu requibus ultimum hiicusque de e dictis dat

y%7>,

4. Mircharilatisartepromplitudineminsinuat.

pondus.

5, G.

Abundantiam egregi seminanlis comparationc

PARAPHRASIS
1.

Dos

igitur vobis

commendo

legatos

nam de
propter

4.

Ne

forte, si

mecum

venerint Macedones. et vos,


dixi
,

ipso subsidio

pauperibus siibminislrando

quos ab anno prateito paratos esse

inveniant
vos,

quod veniunt ad vos, superfluum

est vobis plura scri-

nondm
in

paralos; erubescamus nos, ut


:

nondicam
nos, quia

bere, quibus excitem animos vestros.


2.

hoc nostrae glorialionis argumenlo


;

men-

Siquidem novi promptam esse ad


;

illud volunla-

daces

vos, quia ngligentes,

et in

sublevandis pau-

tem veslram et de hc animi veslri promptiludine glorior apud Macedones, dicens quoniam non Corinthus lantm, sed et Iota Achaia, jam ab anno superiore
parata est sanclis eleemosynam largiri
:

peribus pigri.
5.

Ilc ergo

de causa necessarium duxi rogare bos ad vos vadant, qum ego


,

fratres noslros, ut pris

cum

et

hoc vestra
imi-

Macedonibus adveniam
largitas, ante

et
sit

procurent ut hc vestra
parata et collecla; sic au-

promptitudinis
taiionem.
3.

exemplum multos provocavit ad


et

promissa,

tem, ut appareatquod

sit

charitalis

donum, non ava-

Prxmisi autem Tilum,


n<;

duos

alios fralres

no-

riliae

tribulum.
Jntelligile

stros,
tio,

ha'c nostra de vestr promptiludine gloriasit et falsa, in


,

0.

quod dico

qui parce sminal, et mi-

vana

hoc cleemosynarum negolio;

nus

liberaliler largitur, parce melet, seu

exiguum

ri-

eos,

inquam

ide misi, ut
esse

quemadmodm Macedo;

ferct

fruclum

et qui copios

seminat, seu largitur,

nibus dixi
silis.

vos

paratos

ita

de facto parati

copios metel, seu uberem referet fruclum.


7.

seu vestra eleemosyna

sit

parata,

cm adve-

Unusquisque tamen donet juxla voluntalem suani,


hilariter,

jiero.

aldet

non

trislis;

dei et libenier, non quasi

825
coaclus
:

COMMENTARIA CAP.
Deus enim hilarem datorem
limeatis
diligit,

IX.

825
omnibus bonis
divites facli
,

ac r-

11. Ut in

possilis in

munrt.
8.

poslcrum corde simplici,

et sincero afTeclu,

omne
proc-

Ne

autem ne,
:

si

copiosis tribualis,

charitalis genus cxercere;

quod nobis malcriam

vos

ipsi forl

indigealis

potest enim Dcus tantam

beat Deo gralias agendi.


12.

omnium bonorum abundantiam


omni re, in omni tempore,
cienliam babentes
opra.
9. Sicul in
,

vobis dare
el

ut

in

Quoniam Iiarum eleemosynarum


sed pratcrea
facit, ut

administratio,

omncm

plenam

sulfi-

non solm supplet ea qu sanctis desunt ad suslenlationcm


:

exerceatis

abundc omnia

pietalis

ob

id plurimae mullis

Deo reddantur gratiarum


Psalm.
1

acliones.

H de viro justo scriplum est


in

More

13. Qui veslram, per

nostrum ministerium, pietaob veslram evangclica

seminanlis sparsit opes suas, et eas


raliter dislribuit
;

paupercs libein

lem experli, Deuni qu

glorificanl

ob hoc

justitia ejus

manel

seculum

confessioni obedienliam, et ob sinceram libcralitatem,


illos
,

seculi.

et alios

omnes bonorum veslrorum

facitis

10.

Ne

timeatis ilaque,

im

confidite

Dcus, qui
et

participes.

nunc dat vobis facultatem eleemosynam largiendi,


nec palietur vobis necessaria desse

14.

Deum

etiam glorificant precibus

et obsecratio-

aliorum inopix succurrendi; ipsc vobis necessaria dabit,


;

nibus, quas pro vobis fundunt, quos optant videre, ob

im mulli-

eminentem pietatem
15. Gralias agimus

quam

vol)is

Deo collatam

in-

plicabit bona lemporalia, quai in pauperes seminatis,

fcrunt ex veslr liberalitate.

et augebil spirituales proventus sanctitatis, et justitiae

Deo pro dono

ipsius ineffabili.

vestr.

COMMNTARIA.
Vers.
1.

Nam de ministerio.
ut in

\xc

cum pracehoc
igilur

Vers. 3.

Misi autem fratres.


de quibus
in id est,

Titum
;

et alios

denlibus jungenda,
capite non

paraphrasi.

In

duos

illustres socios,

cap. 8

ne quod

tam

excilat

ad dandum,

qum

docet

mo-

gloriamur de voDis,
plitudine glorialio

ne noslra de veslr prom-

dum

dandi prompte, large,

hilariter,

ac primo de

promplitudine dandi.

Evacuetur,
In

id est, inanis sit et falsa.


,

Vers.

2.

Scio enim... Syr., siquidemnovi prompti-

hac parte

hc in re
,

in

hoc eleemosynarum

tudinemvoluntalis, etc., quia novi

promplam

esse ve-

negotio. Circa alia mulla


glorior, nihil timeo.

de quibus eliam pro vobis

slram voluntalem ad banc largitionem faciendam, et de hc animi vestri promplitudine sa'p glorialus sum

Pressis urget ad promptitudincm

ob illorum ho-

apud Macedones, dicens


est sanctis

illis

quoniam Achaia, cujus

norent sollicitus. Eos ergo prxmisi, ut

quemadmodin
iia silis

caput est Corinlhus, jam ab anno prxlerito parala

Macedonibus

dixi

vos esse paratos,

rever

eleemosynam largiri. Artem mirare et honestum cum Corinlbiis agendi


Promplitudinein illorum supponit et laudal,
promplitudinein
doceat.

paraii, vestraque
ta,

pecuniarum

colleclio facla et para-

cni ad vos venoro.

modum.
ut eos

Vers.

4.

Ne cum venerint...
Rom.

Grxc. ne

forte si

De Corinthiurum
;

venerint, elc. Mullis ex locis patet qud discipuli

promplitudine glorialur apud Macedones


tbios pudeat,
si

ut Corin-

suos apostolos deducebant, et ilineris impensas prx-

coram Macedonibus appareant minus

bebant;

Cor. 16, 6;

15, 24; Act. 16, 3, elc.

ad dandum prompli. Sicque mira sapicnti Paulus


discipulos et Dlios suos ur^et ad bonuni.

Erurescamus. Nos, quasi mendaces, qui fals de


veslr promplitudine gloriati sumus.

Et vestra
fecit,

jmulatio. Grc.

et

mutatio, id est, et vestra promptiludinis


ut
alii

qu ex vobis est exemplum


;

Ne dicam
In

vos, ad quos

is

pudor maxime pertinebit,

quia vestra erit culpa.

mulli fuerint promptiores

seu vestrum

hac surstantia. Grc.


id est, in

iTtouTaTi

Grc,

addit

exemplum multos ad imilalioncm


quit, supra vires, cap. 8, v. 3;

provocavit.
;

gloriationis,

hoc noslrie gloriationis funda,

Supra laudavit Macedones ob largitatem


hic

quia, in-

mento, argumento, subjeclo. Syr.


qu
gloriati

in gloriatione ilt,

Achxos

laudal ob

sumus, affirmantes

scilicet et gloriantes

voluntalis promptiludinem, ar an.no pr.eterito.

vos esse paratos.

Vide, quomod et
lier illos,
ait

illos

per hos excitt,

bosque
In

Mira charitalis arle, seipsum Corinthiorum partem


facit,

Theophylaclus post Chrysostomum.


sapienlia Pauli
;

cerlalque pro ipsis


illos

ail

Theophylaclus. Sicque

quo palet
retus.

spirilualis

ait

Theodo-

e pressis
sibi et illis

ad promplitudinein urget, quo majus


,

imminet commune dedecus


,

si

non inve-

Vers,
nislralio

Nam de

ministerio
,

etc., id est
fit

hujus eleeinosyna;
,

quse

subiniin sanctos , id
,

est, pauperes christianos

ex abundauli est

id est

supeilluuin est scribere vobis, Cni ad illam prompli sj)0iitc veslr procuralis. lia Anselmus. Vers. 2. Scio enim promptum animum vestrum,

ad conlribuendam eleemosynam. Pro quo de vobis glorior apud Macedones ( de promptiludine), quoniam et Achaia parala al ab anno prterito el vestra mulatio id est , zelus miscricor, ,

quem apud alios prdico el de quo gloprovocant plurimos, ad imilalioncm. Vers. 3. Misi autem fratres, Titum et alios duos, ut ne quod gloriamur de vobis evacuetur in lic parte ne scilicet falsa appareal ne inaniter videar glorialus et fals vos esse tam promplos cl librales si parcos et imparalos vos inveniant Macedones. dixi) paraii silis, in advenum Ut (quemadmodiim
diic veslr.f

rior,

meum.
Vers. 4.
scilicet

Ne

cum

venerint

Macedones tneeum,

apud quos de vobis

laiu magnifie glorialus

827
niantur parali. Vide

IN M'IST.

II

;\D
>

CORINTHIOS
paralione seininis, seu clcemosyn datae Sicut agricola, qui multm cl copios

828

quomod

infirmos, non (anim

spirilualibus, sed hunianis etiani urget rationibus; ail

sminal

divus Chrysostomus.

mullm
ehgo....

Vers.

5.

Necessariijm

et copios

melet;

ila

Ne ergo nos
;

et

vos coram Maccdonibus erubescamus


duxi 1res
illos

nccessariuin

Qui semin.yt i;i:\i;iJiciio.\icus. Vide v. 5 quid significat sfafla.; large, copios, in beneficentiis, vald
bene/ir
largitur

speclabilcs viros pncmiltere.


id esl,

pauperibus;
,

qui

multas benediquasi

Ut pr^eveniant ad vos,

prias ad vos veniant,

cliones,

bcncficculias
in

uberes
;

collaliones,

qum ego cura Maccdonibus adveniam. Et prparent repromissam. Grce,


seu ante promissam
,

semina effundit
prnunliatam,

pauperes

amplam, uberem, co-

piosam mercedem

Deo

recipiet.

id est,

quain de vobis promisiet


,

Cm

mus

et

diximus paratam.
,

eleemosynam recordarc quod seminas consequenter quod plus recepturus es, qum semi
facis

Benewctionem beiieficentiam, largitionem eleemosynam. Paratam esse, id est, eurent ut boec vestra benediciio, quani de vobis promisimus, et quain
gloriali

nas; sed e proportione, qu plus aut minus dederis; plus aut minus libenter et bilariter dederis. Pro modo
largilionis erit et

modus

prsemii. Qui dat liberaliter,

sumus esse paratam

rvera

sit

parata et

Deo

recipiet liberaliter. Ihec

tamen

liberaliias

ex

collecta.

animo, potis

qum

ex dono sestimatur, ut palet in


In
tu ergo

Sic quasi benedictionem..., sic


collecta, ut

autem

sit

parata et

vidu, quse duo tantm minuta ddit.


liberalitate
sila

palm appareal quod

sit liberalis et

spon-

est messis
si

abundanlia. Si multm
libenter et

tanea beneficentia. Sit ebaritatis et liberalitatis do-

habes, da multm;
gralios.

parm habes, da

num, libenter, bilariter et large datum. Non tanquam avaritiam, non sit avaritise tribulum,
tard, invit, parce, et

cum

verbis mal ominantibus

datum.
Transit Apostolus ad abundantiam et alacritatem
et bas conditiones ex ipso
;

prout... Hoc lamen non quemquam invitum cogam; etenim non lam donum exigo qum animum. Unusquisque donet quod

Vers.

7. Uncsquisque

dico, ut

voluerit

sicut in corde suo proposuit, at det bilariter.

nomine Graeco deducit;


eu, id est,

sit

Tertiam expressis assignat eleemosynse conditionem.


dat

de facto,
id est
,

e/oyte.

Derivatur ab
;

ben, et

lyai,

dico, vel colligo


,

lySs

ergo significat et be-

nedictionem
nediciio
,

et

bonam

collectionem. Sit rvera be-

Non ex tristitia, quam parit animus avarus, qui parum et trislis sed bilariter, animo et vultu Iselo. Non ex necessitate, quasi per vim, quasi coactus,
:

)oyi, benedictionis

nomen mereatur;

sit

vel pelentium auctoritate; vel aliorum

dantium exemappro-

bona, uber collalio, celeriter, spontane, et bilariter


data.

plo; ut suo consulat honori

sed sponte et libenter.


diligit, id est,

Hilarem enim datorem Deus

Docet

modum eleemosynam
,

faciendi

scilicet

bat et rmunrt. Eleemosyna ebaritatis fructus est,


corde ergo procdt per charilatem aperto, dilatato
:

ariihio et vultu hcio

cum
et

verbis graliosis
;

quasi qui

lucrum

facit

et lune est benediciio

et causa benedi-

detur

cum gaudio

et libenter.

In omni dato hilarem fac


dederis
inPsal.
vident,

ctionis sclernse

Deo

ab bominibus. Qui autem

vultum tuum. Ecclesiastici 55,


lristis,et

eleemosynam
Vers.
G.

tristis,

invilus dat, hic avaritiam dat,

non benedictioncm,

ait S.

Cbrysoslomus.
;

42.

v. 11. Si panem panem et meritum perdidisti Aug., Apud homines qui apparentia tantm
;

Hoc a item dico

in
,

Grce, hoc autem

sufficit

qud quis operelur actum


,

virtutis

apud Deum,

(non est dico). Explico quod dixi


ctionem
et

tanqum benedi-

qui cor inluetur

non avaritiam.

actum
pauperis, quasi in agro Dei

virtutis

non sufficit qud solum operelur secundm speciem, nisi etiam secun;

Qui parce semi.nat, parce etmeet... Eleemosyna

semen
seritur

est,
;

quod

in

manu

dm debitum modum operetur scilicet, delectabililcr et cum gaudio; et ide non datorem tantm, sed
hilarem datorem
diligit

et cujus messis in sinu

Dei colligitur. Sicut


ila et

Deus

et

non trislem

et re-

agricola, qui parce sminal, parce et melit;

qui

parvam

facit

eleemosynam; parvam parvam


in

recipiet

Deo

murmurantem; D. Thomas. Potens est autem Deus. Vers. 8.

Stabililis

bonaj

mercedem.
seminantis
sitm.
i

Intcllige
:

comparatione multm
in

eleemosynse conditionibus
cogitationi,

occurrit

timide cuidam

erit

enim semper magna merces


;

com-

qu possent
,

ab eleemosyna prompl,
et

l laudis et viluperii circa

Et invenerint vos imparatos , etc. in bc malceleemosynas , et lenacem

benedictionibus

de benedielionibus

melet. Ostendit

avaritiam.

Necessarium ergo evistimavi rogare fra5. ut prweederent ad prvenianl ad vos. Grsec vos; procderont, inquam, priusiium ego veniam

Vers.

bc senlenti, ab exemplo eorum qui semblant, large iribuondum esse, ut larga sit retributio.
Vers.
7.

Unusquisque
tristitia,

prout destinavit in corde


:

tres, ut

suo, non ex
necessitate

quam

parit avarus animus. aut ex

cum Maccdonibus.
Et prparent repromissam benediclionem, benefieenliaio et eleemosynam vcslram. liane parutam esse, sic quasi benediclionem, ut videatur sponianea et liberalis benelieenlia non tanqum avaritiam, non ver ab avaris exlorla. lia Anselmus.
;

consulendi suai fa m se ctpudori; q. d. , Volo bonum vestrum, etiamsi exiguum sit, esse volunlaiiuin, ne

mercede privelur apud Deum.


diligit Deus. Hilarem datoqui libenter et ex animo dat.

Hilarem enim datorem

rem vocat euni

Vers. (j. Hoc autem dico , q. d. Hoc est quod Volo dicere, aut quod volo vos scire. Qui parce sminal, parce et melet; et qui sminal in
:

Potens esl autem Deus omnem gruliam Vers. 8. nbundure facere in vobis, etc.; ut scilicet assidue, continu et abund facere possilis eleemosynas, aiique
et aliis benefacere.

COMMENTARIA. CAP.
large, lulariier faciend averti; sciliccl,
si sic

IX.

largia-

cere; ut et per intuitum divin omnipolenliic, ab

mnr,
iU

forte

nos

ipsi

indigebimus. Quibus respondet,


est

eorum cordibus omnem


eleemosynam largilionem,

repellat dilfidentiam,

ne ob

no timealis. Potcns
est in

Deus... Syr., facilitas siquibeneficenliam auyendi in


liberalis

ipsis necessaria desint.

Im

dem

manibus Dei
:

omnem

vult ut credant et sperent


cientia dabit, cl

qud Deus

cis et sibi suffi-

vos. Quasi diccret

Deus, qui cuin liberalibus

abund ad omnia

pietatis
illis

opra in
inspirt,

est, potest facere, ut pro vestr eleemosyn,


:

genus bonorum abundet in vobis scu potest bonorum abundanliam vobis dare. Ut in omnibds... , ita ut in omni re, in omni tempore
,

omne omnium

alios exercenda. liane in

Deum

fiduciam

1 allcgaiione divinae omnipotentiae;

2" auctoritate Scriptura, et

exemplo

viri justi,

de

quo Psalmista loquilur;


5

plenam sufficientiam liabeatis seu qu vobis sufficiant ad honest vivendum. Abundetis..., et prseterea liabeatis abund ad omnia

omnem

et

promissione et similitudine de quibus v. 10

sed ante:
Observalio moralis.

pietatis

opra exercenda. Qui paucis contente,

sibi

Hic

cum
in

D. Clirysostomo mirare, qud


,

sufficientia

tantm

tribuit;

is

mullm
at

poterit aliis

vata pereunt

qu assereadem cm disperguntur, manent et


,

dare. Sibi parais, in pauperes magnificus. In carnalibus, quantum


satsit, ipsis petit;
in spiritualibus,

quidem
fertque

perpetuum. Quocirca, inquit, plen

con-

manu seramus.
in

ut etiam abundent, postulat; D. Chrysoslomus.

Hinc divus Basilius opes puteis compart,

Lu-

Vers.

9.

Sicut
;

scriptum est... Auctoritate Scri-

cam

12. Putei continua exhausti et copiosiore et pul-

nturx
in Dei

et

potentiam

exemplo ex c deduclo confirmt fiduciam seu confirmt quod in versiculo


dixit
:

ebriore fluunl aqu;

dimissi ver

et quieti

facile

putrent:sic et opes reconditse inutiles sunt, translate


in

prcdente
est...,

Potens
:

est

Deus... Sirat scriplum

pauperes fruclum pariunt.

quasi diceret

Ita

ut quid simile vobis continest in psal.

Clemens Alexandrinus,lib. 3 Pdag., cap.


utitur similitudine
;

7,

edem

gat,

quod de viro juslo scriptum


est,
et eas in

HI.

et alteram addit. Sicut

ad ubera

Dispersit, id

more seminanlis

sparsit opes

qu suguntur
Vers. 10.
' !

lac

confluere solet
illas.

ita et

opes con-

suas

pauperes liberaliter et large distribuit.

fluunt ad eos qui erogant

Jistitia ejus, id est, eleemosyn ejus: qu justus


litjustior;
et

Qui autem administrt... panem pr,cmodo,


:

Justos qi'ippe

qu peccator ad justitiam disponitur. ait D. Cbrysostomus, liomines efficit


,

sTABiT...IIicnoslra Vulgata differtabbodiernoGrco;

quod juxla Graccum optt kposlolus: Suppeditet, multiplicet,

peccala in niodum ignis absumens et conficiens,

cm
i
:

augeat; optativo

juxta nostram Yulga-

largissim profunditur. Eleemosyn igitur, seu opra


misericordiae, bic JHs/i/ia dicuntur, sicut Mattb. 6,

tani

Aposiolus promitti t

Prstabil, multiplicabit, au-

gebit. D.

Chrysostomus, Tbeodoretus, Tbeopbylactus


orationem esse dicunt. Arabica versio in
Syriaca versio sicut et nosler interpres in
:

Attendue nejustitiam vcslram


Justifia itaque, seu

faciatis

coram hominibus.
lict dispersa
,

volum

et
;

eleemosyn ejus,

optativo

non

periil,

sed manet et fructificat. Sicut semina in

futuro loquilur

Lar'gietur, multiplicabit, nulriel... Itcnt

terram projecta non pereunt, sed uberiore fruclu


succrescunt
:

^Etbiopica versio.

ita

eleemosyn

justi in

pauperes sparsa

Qu
Dco
liam

longis

omnem
illis
;

Corintbiorum diffidentiam re-

non
In

prit, sed

permanet

et fructificat.

pellat Apostolus,

bacc
et

duo promiltit, qu.c


in v.
;

in v.

seguluh secum,
;

id est, in

seculum tum prsens,


:

possibilia dixit

qu

9 justis ordinari
scilicet, sufficien-

tum futurum
in lernitale.

ait

Tbeophylactus

seu in tempore et

contingere probavit ex Scripturis

Permanet

et fructificat in

tempore quibona

ad

honest

vivendum

et

abundanliam ad

dem, per benedictionem Dei sxp


rurss eleemosynas facere;

niulliplicanlis

lemporalia justi eleemosynarii, quibus possitampliores


seu, ut ait D. Paulus,

dandum pauperibus. Hxc autem ita promittit ut et rem eleganti similitudine illustret et suadeat. Deum
compart bero temporali; eleemosynarium, colono;

abundare in omne opus bonum. In selernitale ver per-

eleemosynam, semini. Sicut berus

qui suo colono

manet
ajtcrna.

et

fructificat;

quia

prmia continu

parit

semen
et

administrt

quod
et

in

agro

suo

seminet

eidem colono dat panem


Obsenatio
lilteralis.

omnia
,

victui necessaria
facit

prseterea

in

tempore messis

illum

su

Ex prcedenlihus
niibi

in v. 8, et
sit

ex sequenlibus

v. 10,

messis participem; qu parlicipatione, multiplicalis


ejus seminibus, long plura in anno sequenii poest

videlur quoi fixe

mens D.
scilicet,

Pauli, in citatione

bujus Psalmisl;e versiculi,


justi

quod eleemosyn

seminare et inctere
quenlibus;
tiplicatio
:

et sic

deinceps in annis se-

maueal

iu

lumporect

in ternitate, iiaut largi-

ita ita

ut crescat quoiannis

seminum mul,

ter

tribuendo non deliciat in tempore. In bis enim


ita

Deus, qui eleemosynario

quasi

suo

versibus

vult

Aposiolus Corinlbios ad

amplam

colono, semen, id est, bona lemporalia ddit quod in

eleemosynam, per intuitum mercedis


Yes.
git

aeterna, indu-

pauperibus, agro suo, sereret eidem et victui neces:

9irSicut

scriplum

est

(in psal. 111

DiI

Ut

suum agrum seminet,

et

panem ad manducandum
:

spersil, dedil pauperibus, id est,

moresemin ntissparj

opes suas, ac distribuit cas in pauperes. Juslilia ejus manet in seculum ieeuli; manet scilicet in Dei meinori, et lern mercede, quasi segele et messe. Quiautem administrt semenseminanli, Vers. 10.

prstabil, multiplicabit, augebit, q. d. Potens est Deus praestare, multiplicare , augere semen veslrum. Kl maUiplicubil s men veslrum, cl augebit mremenla
frugtim jusiitiw ve.lr. Augebit provenais juslilia; et scilicet dabit incremenluin gialiai cbarilatis vcslKC
,

831

IN EPIST.

Il

AD CORINTHIOS

832

6aria prjstabit ; et cjusfacultalesMLLTiPLiCABiT.qiias

rurss in plures possit pauperes dispergere

sicque

Doecl bic divitiarum finem et usum. Non sunt defodiendx; non sunt in vanis aut volupluosis expendenda'; sed ad
esl,

magis ac magis mereri. IIxc


sensus.

est similitude); illiusquc

Jam ad

verba.
id est,

ad

omnem simplicitatem habenda;, id omne bonuin opus simplici et sincero cbarilalis


exercendum.

Qui autem administrt,


servis suis, suppeditat bona,

Deus, qui vobis,

affcclu

qux

dislribuatis: seu qui

Qu.e operatur....

qux

veslra

simplicitas et inu-

Cal vobis facultatcm eleemosynam faciendi, et aliorum

nificentia, inateriam nobis

prxbet Deo gralias agendi.

lnopiam sublevandi.

Elecinosyna semen est gratiarum aclionis.

A Deo
gratia-

Et Et

panem..., id est, viclum et

omnia

alia vobis

'

procedil
daiis;

bonum

(|uod datis,
redit

et

bona voluntas, quai

necessaria dabit.
multiplicabit..., et insuper
,

ad

Duum

ulrumquc per nostram

multiplicabit
:

hxc
sicul

boua tcmporalia

quai

semiualis in pauperes

rum aclionem. Vers. 12. Quomam

ministerium. ..Grxc, Swcxovfe

mulliplicat semina in terrain jacla. Ecce carnalem

rf,i j.tnovfr/tx,

diaconia hujus liturgi. Syr., quia fun-

eleemosynx mercedem;
genitos, seu

ait

D. Chrysostomus.
,

ctio ministerii hujus...

Et augebit incrementa frugum. Grc.


germina justitia; vestr/e,

fructus

Probal propter eorum eleemosynam Deo gratias


agi, et alias recenset

id est, et

quod

prxcipuum
vestr
;

est augebit spiriluales proventus justili

banc rem

conficit.

eleemosynx Milittes, quibus Quoniam collectio et adminisiralio

scilicet dabit bic

incremenlum gralix,

et in

haruin eleemosynarum, non solm supplet sanctorum

clo glorix. Ecce spirilualem remuneraiionem.

inopix, eis necessaria suppedilando; sed prxterca


facit, ut

Incrementum

graliae,

majoris glorix meritum, fru-

ob

id

plurimx mullis Deo reddantur graprobationem


,

ctus sunt et soboles justitix, seu cbarilalis

qux

per

tiarum acliones.

eleemosynam exercelur. Triplicem itaque observa

Vers. 13.
p>'rientiam
,

Per
,

id est, per
,

ex-

messem pro uno eleemosynx serainc, temporalem, spirilualem, xternam. Bona temporalia per eleemosynam mulliplicantur. Gratiael sanclitas interna augetur. Continu crescit glorix meritum. Itaque qum mrita
Cbristus dixit, Acl. 20
,

exploralionem

id est

vestram quippe

beneficenliam

per noslrum

ministerium experii

Deum
cti silis

glorificant.

In obedientia confessionis...

Syr.

Qubd

subjeglorifi-

35

Bealius

est

magis

(tare,

confessioni Evanyelii Christi. 1

Deum

qum

accipere.

recipienlis

Mull majus enim estdantis, qum emolumentum. Dans crescit in grati;


:

cant quod per opra vestra appareat quod ver chrisliani


j

silis cl

Evangelii
fidei

sequaces.
et

Seu ob vestram
:

crescit in glorix merilo


raliier.

ordinari ditatur et leinpo-

obedientiam

christianx

Evangelio Christi

Ordinari dixi

quia plermque plus abundant


avari.

quam

profilemini. Charilas in pauperes prxcipitur ab


fi-

eleemosynarii,

qum

Hic tamen providenlix

Evangelio. Reddunt ergo Deo gratias ob veslram

modus non
bus

est perpeluus, ut nott Estius; quia


et

Deus

dem
Et

et

obedientiam Evangelio
2

seu ob vestram (idem

ad suorum probationem
aliter disponil.

majorera gloriam

de r-

veram, vivam et operanlera.


simplicitate...

Ob candidam

et

sinceram

Vers. 11.

Ut
in

in omnibus..., id est, ut in

tempo-

liberalilatem,

qu

illos et alios

omnes veslrorum bo-

ralibus et spirilualibus bonis divites facli.

norum
id est, pos-

participes effecislis.

Abundetis
sitis

omnem simplicitatem...,

Vers. 14.
glorificant

Et

in

ipsorum obsecratione... 5 Et

poslerum corde simplici et affeclu sincero omne charitatis genus abundanter exercere.
in

Deum

per oraliones quas fundunt pro vo,

bis

quos et optant videre

ob cxcellentem graliam
,

Simplicitas; hic,

munificentia,

aiunt D. Chryso-

vobis

Deo collatam
15.

(idem et charilatem

ex qui-

stomus, Theodoretus; candida liberalitas, candida et


liberalis largiendi voluntas, ail
hic, et glorioe in
inlelligit

bus orta est benelicenlia veslra.


Vers.

Gagnxus.

Gratias Deo

super

inenarrabih
,

clo. lia Theophylaclus. Fruges enim divinx et xiernx rcmuneralionis, ait An-

Christi. Glorificant

Deum

in

obedienli vestra

qu

sel

m us.
Vers.
(

omnibus locupletati, abundetis in omnem simplicitatem. Deus ea qux dixi vobis prxstain

H.

Ut
),

confilemini, et profilemini Evangelium Christi. Unde Syrus Glorificant Christum quod subdili silis confessioni Evangelii Christi. In Evangelium , id est , erga Evangelium, vel Evangelii.
:

bit

aut pr.eslel

utpoie qui

silis

perfeclx simplicilalis,
litatis.

id est, virlule

per omnia diviies sincerx libera-

id est, et

Qu
esl,

qux

operatur per nos gratiarum aclionem Deo , id vestra simplicitas efficit , ul per nos gratis

El shnplkiiate communicationis in illos et in omnes, super liberalitale vestra, qu simplici aninio purque inlentione participes bonorum veslrorum teniporalium fecerilis ipsos ac cxlcros Christi pau-

peres.
q. d.

agantur Deo. Vers. 12.

Quoniam ministerium

Imjus

officii,

ad-

minislratio scilicet bujus collecta; eleemosyiiarum, won soliim supplel ea qu dsuni sanclis, etc., ut per mulios, ac prxsertim eosqui vestra; liberalitatis fiunl participes, gralix Deo agantur. Vers. 13. Per probationem ministerii hujus nlorificanles

Et in ipsorum obsecratione pro vobis, Vers. 14. qui vestram eleePauperes Hierosolymilani mosynam recipiunt, dm pro vobis oranl et obsecrant, glorificant etiam Deum. Dcsidcrantium vos propter eminentem graliam Dei in
:

vobis; id est,

Deum, dm per nostrum ministerium, provestra liberalitale,

bal

illis

Deum

glorificant.
,

qui magno veslri videndorum desiderio tenentur, idque propter eminenlem Dei graliam, quam vobis inesse cognoscunt; gratiam , inquam , fidei , ac benelicenlix ex lide profeclx.

In obedienli confessionis vestr

in

Evangelium

Veks. 15.

Gratias Deo super,

etc.,

dono, scilicet

COMMENTAIS. CAP.
dono ejcs. Paulus quasi pro pauperibus gralias agit
verbis

X.
;

834
ob xternam gloriam

Deo, pro dono


charilatis et

ine/fabili,

beneficenli, cujus fruclus


que-

non possunt enarrari quamnec oculus vidit...

eleemosyn vestr, ex

tam mulia
,

bona

totque Dei laudes undequque redundant

ut

meril dicatur inenarrabile. Vide Chrysoslomum.


et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
In capite

ad praxim

prxcedenti ordinem

vidisli

servandum

in

poralem, spiritualem eteeternam, pro uno eleemosyn:

eleemosyn ben

et sanct faciend.

Cor primo dan-

semine

v. 10.

dum Deo;
rium
1

deinde danda

pauperi substanlia.

Hoc

4" Nota v. 12 apostolicam D. Pauli praxim in hc

Apostolus docuit
pielalis
:

in capite prx'cedenli.

Vide corolla-

su funclionc eleemosynas pauperibus Jcrosolymilanis Corinthiis (idelibus procurandi.

in

hoc autem capite

Hanc eleemo-

Nota

modum quo
eleemosyn
;

danda

sit

h;ec pauperi subhilarits.

stanlia,

nimirm prompte, large,


est

Prompte

synarum oblalionem Apostolus cium cujus sacerdoles erant


;

aspiciebat ut sacrifi-

Corinlhii offerentes
,

danda

bona volunlatis fructus est,

diaconi autem
alii

ministrantes, ipse Paulus


;

Titus
;

et
1

et charilatis riter. Nescit


lia.

donum

sit

ergo prompta

delur celesancti gragloria:, in

cjus comits

victima
;

ipsa

eleemosyn
cl

allan

enim tarda molimina Spirils


abundanter danda; semen est
,

pauperes Jerosolymitani

fumus

fragrans odor,

Large
,

et

gratiarum aclio, et gloria Dei. Et bine disce apostolicis

paupere

quasi in agro Dei sala

et cujus messis in

oculis

eleemosynam aspicere.
et

Liturgia

est.

My-

sinu Dei colligelur e abundanlior, quo copiosius fuerit

sticum sacrilicium, cujus es sacerdos, et quod ubique

semen

sit

ergo larga,mulla,abundans. Qui parce


et

Deo potes

debes

offerre.

seminat, parce

metet; et qui copios seminat, metet


;

Praxis.

copios. Hilariter et lt danda


et acquisitio est
Iristis ?
:

a?terni regni

emplio

Cm

iiaque
te

pauperem
petentem
,

fide

praeditum cernis elee-

quis

xternum Dei regnum acquiral


,

Fiat ergo hilariter, corde aperto

vultu laeto,

mosynam ma le aram

altare slalim cogila; exisli-

Christi viderc, ait D.

Chrysoslomus

hoc

cum verbis honeslis et cit maximum. Ad haec


2 Nota

graliosis, quasi qui

lucrum

fa-

igitur altare reverere, et

super illud sacrifica. Super

vide v.

1, 2, 3, A, 5, 6, 7.

hoc altare mysticum, honora


lia,

Dominum de

tu substan-

duo verba quibus


1res
tria
,

utitur Apostolus, et quo-

Prov. 5, 9. Da de tuis

divitiis, offer

sacrilicium,

rum uno bas


altero

autem
inquit
;

eleemosynx conditiones exprimit; vilia illis opposita rejicit. Eleemosit avarilia


,
,

ex quo gloria et gratiarum aclio, quasi fumus, ascen*


dat ad
large
,

Dominum. Da
hilariter,

ilaque,

si

potes, et da prompte,
,

syn

non

seu non
,

animo

et vullu lato sacrifices

et

sit
,

avarilix
cl

cum

verbis

donum
trislili

quod
dalur.
et

invit

et ide
sit

lard

parce
,

cum

gratiosis.

Recordare qud

et ofieras ipsi

Eleemosyn

benediclio

qu

Deo,
datur

omnium bonorum

auctori. Si nihil habes de bo-

nis exlernis,

ex animo,
v. 5.

ide prompte, large, hilariter. Vide

da de lu substanlia interna, da aU'ectum,

da compassionem, verbum consolatorium, da vel la-

crymulam. Discas viscera aperire indigenlibus; da pro

3 Nota v. 8, 9, 10, 11,

quomodo

sic

omnem

diflias

magno prompliludinein
lacrymulam
miscricordia
;
:

si

nihil aliud

habes

da vel

fidenliam hdelium cordibus repcllat, ut eos ad


1res

magnum enim rcmedium

est afflicto

eleemosyn conditiones adimplendas

eflcaciler

D. Gregor. Nazian., oral, de Cura pauin capite octa-

excitet, inluitu multiplias uliliialis et lemporalis et


aeterna:.

perum. Alia multa de eleemosyn vide

Videincommentario tripliccm messem, tem-

vo in commentario,et in coiollario pielalis.

CAPUT
i.

X.

CHAPITRE X.
manin

Ipse autem ego Paulus obsecro vos, per


et

suetudinem
humilis
vobis.
2.

modestiam
inler

Christi, qui in facie

quidem

sum

vos,

absens

autem

confido

je vous conjure par la modestie de Jsus-Christ, moi qui, tant prsent, parais bas et mprisable parmi vous, au lieu qu'tant absent, j'agis envers vous avec hardiesse;
1.
la

Mais douceur et

moi-mme Paul,

confidentiam qu existimor audere


arbitrantur nos

Rogo autem vos ne prxscns audeam, per eam qui in quosdam


,

2. Je vous prie qu'tant prsent , je ne sois point oblig d'user avec confiance de cette hardiesse avec

laquelle

on m'accuse d'agir envers quelques-uns, qui


la

lanqum secundm carnem ambulc-

s'imaginent que nous vivons selon

chair
la

mus.
|

3. In carne

enim ambulantes

non secundm car-

5. Car, encore que nous vivions dans ne combattons pas selon la chair.
i.

chair, nous

nem
I

militamus.

A.

Nain arma

militiyc

noslr non carnalia sunt, sed


,

polemia Deo ad destructionem munilionum


deslruenles
5.

consilia

Les armes de notre milice ne sont point charmais elles sont puissantes en Dieu pour renverser les remparts ennemis cl c'est par ces armes que nous dtruisons les raisonnements humains
nelles
;

El

omnem
,

allitudinem extollentcm se adverss

scientiam Dei

et in captivilalcm

redigentes

omnem

intelleclum in obsequium Christi

Et tout ce qui s'lve avec bailleur contre la science de Dieu; et que nous rduisons en servilude tous les esprits pour les soumettre l'obissance de
5.
,

Jsus-Christ;

855
6.

IN KPIST.

Il

AD CORINTIIIOS
6.

836
le

Et

in

promplu habonles

ulcisci

oinncm inobe-

aicntiam, cura implota fueril vestra obeclientia.


7.

Qu sccundm

facicm sunt, videte. Si quis con-

(idit sibi Clirisli

se esse, hoe cogitet iterm apud se,


ila et

quia sieul ipse Clirisli est,


8.

nos.

amplis aliquid gloriatus fuero de potestate nostr, quani ddit nobis Doininus in axlilicasi

Nain et

pouvoir de punir tous les dsobissants, lorsque vous aurez satisfait tout ce que l'obissance demande de vous. 7. Juge au moins des eboses selon qu'elles paraissent. Si quelqu'un se persuade en luiuiciue qu'il est .lsus-CInist, il doit aussi considrer en luimme que, comme il est Jsus-Christ, nous sommes
aussi Jsus-Christ.

Ayant en notre main

imiieni, cl non in destructinncin veslrain

non eru|

de
|

bescani.
9.

un peu davantage Seigneur m'a donne pour votre dification, et non pour voire desln.. lion; je
glorifierais
la

8.

Car quand

je

me

puissance que

le

Ut autem non exislimcr tanquin terrere vos

n'aurais pas sujet d'en rougir.


9. Mais afin qu'il ne semble pas que je veuille vous tonner par des lettres

per cpistolas
10. (Quoniam quideni epislola: inquiunt, graves sunt et fortes; prasentia autem corporis infirma, et
,

sernio contemptibilig)
i

10. (Parce qu' la vrit, disent-ils. les lettres sont graves et forles; mais lorsqu'il est prsent, il parait bas en sa personne et mprisable en son discours)

1.

Hoc

cogitet qui ejusmodi est

quia qualcs su-

mus verbo per


in facto.

epislolas, absentes, talcs et prsentes

12.

Non enimaudemus

inserere, aul coinparare nos


;

quibusdam qui seipsos comineml;inl


nosmetipsos melientes
nobis.
13. Nos autem non secundm mensuram
in
,

seil ipsi in

nobis

et

comparantes nosmetipsos
gloriabimur, sed

dans ce sentiment, considre qu'tant prsents, nous nous conduisons dans nos actions de la mme manire que nous parlons dans nos lettres, lanl absents. 12. Car nous n'osons pas nous mettre au rang de quelques-uns, qui se relvent eux-mmes, ni nous comparer eux mais nous nous mesurons sur ce que nous sommes vritablement en nous, et nous ne nous
est
;

11.

Que

celui

donc qui

immensum

regulue

qu mensus est nobis

comparons qu'avec nous-mmes. 15. Or nous, nous ne nous glorifierons poinl dmesurment, mais nous renfermant dans les bornes du partage que Dieu nous a donn, nous nous glorifierons d'tre parvenus jusqu' vous.
14. Car nous ne nous iendons pas au del de ce que nous devons comme si nous n'tions pas parvenus jusqu' vous, puisque nous sommes arrivs jusqu' vous, en prchant l'vangile de Jsus-Christ. 15. Nous ne nous relevons donc point dmesurment, en nous attribuant les travaux des aunes, mais nous esprons que votre foi croissant toujours en vous de plus en plus nous tendrons notre partage beaucoup plus loin, 16. En prchant l'vangile aux nations qui sont au del de vous, sans entreprendre sur le partage d'un autre, en nous glorifiant d'avoir bti sur ce qu'il au, ,

Deus mensuram pertingendi usque ad vos.


li.

Non enim

quasi non pertingenles ad vos, su]

perextendimus nos
in

usque ad vos enim pervenimus


:

Evangelio
15.
:

Clirisli

Non in immensum glorianles in alienis laboribus spem autem liabenles cresccnlis fidei vestra; in vobis magnificari secundm regulam nostram in
abundautiam
,

16. Eliam in

illa,

qu

ultra vos sunt, evangelizare,


iis

non
riari.

in

alina rgula in

quse praeparala sunt glo-

rait dj

prpar.

17. Qui

autem

gloriatur, in

Domino

glorielur.
,

18.

Non enim

qui seipsum

commendat

ille

pro-

batus est, sed

quem Deus commendat.


duobus sequentibus capitibus suam protexit

celui donc qui se glorifie , ne se glorifie que dans le Seigneur. 18. Car ce n'est pas celui qui se rend tmoignage lui-mme, qui est vraiment estimable mais c'est celui qui Dieu rend tmoignage.
17.
;

Que

ANALS1S.
In hoc
,

et

an

sibi

Paulo prferri debeant pseudo-apostoli

si

enim

pram apologiam
stolos
,

Apostolus contra pseudo-apoeis

Uli Clirisli minislri sunt, palet

qubd

et

ego

in

hoc er-

et

quosdam ab
irritati
, ,

deceplos

qui
,

ob

prt-

go sallem par

sum

illis.

rem epistolam
timidum
litteras
et

Paulum
in

di ebant

in prsenli
et

Modesii' supprimit

v.

8 fada

Corinlliiis nota,
,

quibus

humilem

absenli verb

audacem

per

suam

posset cxtollere potestalem

ne

illa

m
:

oslenians,

[ulminantem
,

hineque Iraduccbanl
,

eum

ut hoj

videalur telle
inquit,
j

melum per
epistola?

cpistolas

hiculere

aluni enim,

tninem vanum

carnulem

seu in Evangelii ministerio,

qud

me

graves sint et forles; pi\e-

usluli, simulatione, aliisque mediis carnalibus utenlem.

senlia ver infirma et conlemptibilis.

Primo

ilaque et secundo versu auctoritatem apostoliliumilitale

y 11. Al ipsos
verbo
;

scire volo

qubd qualis sum absens

cam cum

christian

commiscens, obsecrat

talis cl

fado prseus

ero.
se justificat
, ,

per Christi mansueludinem, ne coganl ipsum su in eos


aucloritale uli.

y
laxet

12.

El sequentibus

sic

ut nbique

pseudo-apostulorum
prferunt
;

vanitalem

t/n

semelipsos

3.

In carne
:

vivit

quidem, sed non secundm carejus tpiriluatia


,

aliis

qu se

falsb iaclant, quasi

totum lerra-

nem

militt

arma quippe
;

caque Dei

rum orbem prdicando


fient

percurrerinl

qu de aliotum

virtute potenlissima

lium intelleclus debellandos


Clirisli;

tum ad omnes, quoscumque infideet caplivandos in obsequium


fidelium inobedienliam punien-

laboribus gloiiantur. Paulus conira, suo se pede


,

m-

non audet

se talibus
:

comparare

non jactat se
et

tum ad omnem

super id quod
rinlliiis

est, et fecit

rvra alth
praedicavil
;

de fado Co-

dam. Hc

apostolic puniendi auctoritate se

tandem utu-

Evangelium primus

de sno, non de

rum

minatur-, v. 6.
,

alieno labore gloriatur, imb in


sua; ipsius

Deo

solo gloriandum esse

Intrim, v. 7

Corinlliiis

caus judicium
judkcnt,

scit et

prdicat.

commil(U;ex (Mis ergg videntibus

t notis

857

COMMi-lNTAKIA. CAP. X.

838

l'ARAPHRASIS.
1.

Ego aulem

ipse Paulus, rester aposlolus, obse;

ostentare
cutere.

polentiam

et

metuin

per epistolas in-

cro vos perChi'isti niaiisiiotudiiicni ac benignitalem

ego, inquani, qui, ul aiunl oblrcctatorcs niei, et quod


niihi verlunl vilio,

10.
ejus

Etenim
et

inquiunt obtrectafcores mei

epistoke

miliicr

me

gero

cm apud vos et cm absuir,


:

suin prasens

bu-

pondus

vim habent; ejus ver prasentia cor;

vobis

audacter et

poralis humilis et demissa


bilis,

ejusque sermo contempti-

eum
2.

auctoritate in vos ago

sine

vi,

sine pondre.
sit
ille
,

Rogo autem vos


uti
,

ne cogar

cm apud vos
;.

ero,
et

11.

Quicumque

qui lalia loquitur; scit,

e liduci

qu absens existimor audere


qui pseudo-apostolis seducli

seu ne

cogar

meam
,

potestalem audacter exercere in quos,

persuasum habeat, quia quales sumus, verbo, cm absumus taies de facto erimus, cm vobis prsentes
;

dam
3.

vobis

exisli-

fuerimus.
12.

mant nos secundni carnem


Etenim
licet aliis
;

vivere.

honiinibus similcs, incarne


,

nos ingerere, aut nos


ipsos

vivanius infirma

non tamen sccundni carnem

aut

Non enim audemus in quorumdam numerum eum eis comparare, qui semetcommendant et cxtollunt, nos ver despiciunt;
,

earnales offectus inililamus, seu evangclicum exerce-

sed nosmclipsos noslro quasi pede metiinur, nosque

mus minislerium
4.

nobiscum

non eum

aliis,

comparamus

mult minus

Nam

hujus militia; nostr


;

arma sunt, non

car-

nos

illis

prferimus.

nalia, sed spiritualia

eaque, Dei

virlute, potentissi-

13.

Nos autem non gloriabimur supra modum, ut


,

ma

ad everlendas adversariorum nostrorum


;

muiiifi-

quidam

sed manebimus intra limites

quos nobis

tiones

quibus annati desiruimus pliilosophorum

Deus assignavit; juxta quam regulam aposlolatus

deni oppugnantium ratiocinationes.


5.

meus
14.

Judae

Cl oiunem altitudinem scient'uc humanse et sereffort; et

ad Corinthum usque pervenit. Neque enim bc in re nos ultra quam par


;

est

monis, quae sese contra Evangelium

quod-

jaclamus

aut gloriam nostram ultra terminos exlen-

cuiuque ingeniuin, quanlumlibet cxcellens, et studiis excultum, ducimus capiivum ad obediendum Cbristo

dimus
vimus.
15.

vos pervenimus

quandoquidem rvera et de facto primi ad primi Evangelium Christi praedica,

Domino, per volunlariam


6.

lidei

humilitatem.

Et eisdem armisad

manum habemuspolestatem
:

Neque

sicut

quidam

sine fine et
:

modo

glo-

puniendi

omnem

inobedientem

stalem exercebo in

quam quidem contumaces, cm implelus

potei'uerit

riamur de laboribus alienis


fide vestr crescente
,

speramus autem qud


se-

per hune veslrum profectum


in

obediciitium numerus.
7.

in

melius

augehitur

vobis gloria noslra


in

Iiilcrim

ex faclorum evidenli videte an pseudosim. Si quis


lue

cundinn
lendis.

mensuram

laboris nostri

vobis exco-

apostolis

miuor

iilorum

gloriatur se

Christi minislrum esse;

perpendat, quod et
et in 8.

apud semetipsum etiam ego quoque suin Christi niinister,


]

16. Et praeterea

speramus qud ad

alias ultra

Co-

rinthum provincias progrediemur evangelizando, non


in
locis

hoc

illi

non impar.

per alios prparalis

neque

in alienis la-

Dico non imparem,


,

nam

si

quid amplis addide,

boribus gloriantes; imnec in nostris, sed in Deosolo.


17. Quisquis vult in

ro de poleslale
saluti

quam mihi
,

Chrislus ipse ddit


,

ut

aliquo gloriari
et

glorietur in

vesti prosim

non

ut ei nocearn
:

non erube-

Domino, ex quo, per quem,


18.

ad quem omnia.
,

scam quasi mendax aut vanus


ad Dei gloriam,
9.

quia verilatem dicain,

Non enim

qui semetipsum laudibus effert


,

ille

et

ad salutem vestram.
,

ver probatus est

sed

ille

quem Deus commendat,

Verm non faciam

ne videar velle

meam

seu laude dignum demonstrat per opra.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Ipse

ribus capitibus

autem ego Paulus... In superioloquens, plurali numro usus est, quia


suos collegas, suumque in gnre
:

gm per Evangelium abrogatam aperlis prsedicabat. Contra taies amiulos lac suam levt vocem Ipse
,
:

non

tain se,

quam

ego Paulus.

evangelicum ministerium lueri visus est


tribus vocibus singularibus exordilur
,
:

Hc aulem
ait

Magna bisverbis emphasis, magna


dicant

gravitas inest,

Ipse Ego Pau-

D. Cbrysostomus. Dignilatem et auctoritatem in-

lus quia suam singularem apologiam contra suos xmulos Judaios aggredilur. Dico Judaeos, hoc enim palet ex cap. 11, v. 22; Judaeos autem ad Cliri-

hxc

veiba, ait Tlieophylaclus


:

hune enim

pra;
ter-

se ferunt

sensum

Odsecro vos ipse ego Paulus,


D.

rarum

orbis doctor. Humilitatem contra in bis eis-

stum conversos, ut palet ex hujus


daizanles, seu legem
et ide

capitis v. 7, sed ju;

dem

verbis agnovit
sui

Thomas,

qui piital Aposlo-

eum

Evangelio permiscentes

lum ad

nominis elymologiam alludere, Paulus


et quielus
,

Pauhim odio
1.

singulari prosequenles, quia leetjo

aulem inlerprelalur humilis

ail

D. Tho:

Paulus obsecro vos per mansueludinem et modesliam Christi q. d. Oro vos per Christi inaiisucludincni, ne me cogalis irasci. Qui in faeie quidem humilis sum inler vos; quaudo prasens som fade et specie extern hurnilis et ab:

Yms.

Ipse autem
,

jeetus videor.

Absens autem confido in vobis. Sensus est Ego Paulus, inquam, qui ( quod mihi vilio vertilur ab adversariis), cm a))iid vos sum, bumililcr et submissc me gero; cm absenssum, audaciam et conlidenliam cuui anetorilairt erga vos ostetrdo in epislolis ijuas scribo. Ihec enim ab Apostolo sic de seipso dicuntur,

830
mas. Ad quod alludcns Apostolus
id est
, :

IN EP1ST.

II

AD CORINTHIOS
perior, Christi mansuetudinis

gJO
semper memor.

Ipsc ego Paulus


,

ver l'aulus

id est

ver humilie

parvus et

minimus, obsecro
Uterque sensus
verus et optimus

vos.
et

Patrum Gracorum,

et D.

Thomce

Qui m facif. qudem .. Psendo-aposloli Paulum conlemnenles, dicebanl qud quidem prsens et in conspectu hurnilis erat et limidus absens vero audax
,

est.

Grcorum

quideni, quia rvera

crat et

minax

bineque calomoiabanUir

cum
Paulus

quasi
re,

suam
los,

lic

vocem Apostolus
hominem,

altollit in

pseudoaposlover- ut nul-

cainalcm, ut
pelil, ut

in v. 2.

Ilucaulem eorum verba hic

de se magnifie senlicnles, Paulum


nihil sani

calumniam

rcfellat.
*

Ego

igilur

ille

lius pretii

docenlem, traduccnles.

gui...

Vide paraphrasim.

Talium autem calumnialorum superbiam su tandem


aucloritate vult compescerc
dicatio
,
;

Co.nfido. Grnec. IkippQ, liber

ne sua vilipendalur pra>


,

Vers. 2.
cit

Roco

sum

et

audax.

aetf.m vos... Explicat et perfi-

et

proximi salus destruatur

quam
ver

a-dilica-

quod

in

primo versu incpit. Vide paraphrasim.


Gr.ic., cogito,
id est,

vit. Ilinc

cum emphasi, cum


:

acerbitate et auctoritate

Existimor.

delibero, quasi

loquilur

Ipse ego Paulus. D.

Thomx

quia de

nondiim determinatus, ut locum det pocnitcnliie.


Dicebanl obtrectalorcs
,

facto Paulus,
etiain

Christi huniililatis anialor et imitalor

dm
,

minatur,

dmque

lerritat,

suam ostentans
:

agere, captandae gralia; causa, et

Paulum pneseaten milis improborum offensai


,

potenliam, humilitalem tamen pra; se ferl


loquilur
et

obsecrans

melu
quod

absentem vero duris agere


incutiend
gralia.

sui

timoris et

non imperans

quia superbos vult Christi


,

reverenti

Hincque

inferebant

suocxemplo humilitatein docere


lict

etbumilitale ad

in Evangelii niinisterio

mediis ulerelur earnali-

salutem adducere. Ilinc

minax, humiliter tamen

bus, astuti,

et

prudenti scculari et politie. Hanc

obsecrat, ut malo dsistant, ad meliorem

mentem
in

calumniam

refellit v. 3.

redeant, et ipsum ad puniendum non cogant. Auctori-

Ilinc disce
spiritualis

qud earnalibus omnia carnalia;

et ideo

talcm ergo suam Paulus hic demonstral minarum

bomo semper ab

aliquo sperneiur et reputaspiritualis


,

contumaces intentalione. Humilitalem ver suamexhibet


,

bilnr ut carnalis. Ilinc discat et superior

su ipsorum obsecralione, et per Christi

man-

qud quoquo modo se


si

gerat,

ab aliquo damnabitur
si

suetudinem obsecralione, ne ad punilionem cogant.


lta superior

humiliter se grai, ignavus et blandicns;


,

cum

ecclesiasticus, qui
;

quos arguit vult cor-

auclorilale agat et loquatur

superbus reputabilur.
;

rigerc, a'dificare, salvare

suam semper auctorilatem


IjreixeMW,

Ha;c una minisierii persecutionibus est

agat

coram

dbet

cum

humilitatc contemperare.

Deo quod suum


ben visum

est; paliatur

ab bomioibus quod Deo

PER MAXSUETL'DINEMETMODESTIAM., GraiC,


comitalem
sulli
,

fueril;

ad utrumque, exemplo divi Pauli,


,

facilitalem
legis

humilitalem. Ilinc Juriscon-

im exemplo
metur.

ipsius Christi

paslorum pastoris

ani-

benignam

interpretalionem

vocant epi-

cbeiam.

Vers.
,

3.

aliis

Ix

carxe exim ambilaxtes... Illalam


sui gloriam.

Mansueludo speclat ad animum


versationem.

comitas ad con-

refellit

calumniam, quia contia minisierii


,

Admiranda san
milas Cbrisli
:

fuit in

omnes mansuetudo
,

et

co-

Equidem neum, et
lilatem

hominibus similis

corpus goro car-

in

carneinfirm vivo. AIsecindim carnem,

at

hanc non mirandam modo


:

sed et

aut carnales affeclus, xox militmes adverss infideet


;

omnibus imitandam proposuit


tis

Discile

me

quia mi-

peccatum.

Vita liominis militia

est, ait

mm,

etc.

Job. 7

at

aposloli vila specialim est militia, qu sub

Ostendit bis vertus P. Paulus quantum


virtus sibi
sit

hc

Christi

I:

imperatore Christo militatur adverss

mundum

et d;e-

cordi

cret. Ostendit et
et

quam cara cm per eam obsesimul quam ver sit illius sectator
,
,

moncm, mundi
carnalis
ctus, aut
,

seu seculi principem. At militia non

sed spiritualis; non secundm carnis affe-

quam sincre velit omnes ad paitenliam


mansuetudinem
tudinem
galis
, ,

ignosecre
venirc
:

non punire

sed

prudenliam secularem, regulasque mundi.

ideo rogat per Christi

Vers. A.

Nam arma
aslutia,

militi.c..., id est, aposlolici


,

ne cogant

cum

contra hanc mansuediceret

ministerii nostri

arma xox slxt carxalia


siinulatio,

scilicet

irasci

punire, etc. Quasi

me
,

deu'cerc

ab bc mansueludine ,

Ne coquam ade
:

opes, gloria,
alia

facundia, vires et

quibus homincs carnales et


:

politici

ad fines suos

cupio
ait

ut et intercessionis loco

eam

vobis objiciam

utunlur

lixc

enim omnia

invalida.

Theophylaclus. Sic invitus irascalur, cl puniat su-

Sed potextia Deo...,


teras.

id est,

sed spiritualia, eaque

eam confidenliamquexistimorauderein quosdam. Hogovos, inquam, ne vestr culp contingat, ut qui prsens apud vos humiliter haclens me gessi, postbc cum e liduci qu absens auderc existimor, eliam praesens audeam; hoc est, audacler et intrpide polcstatem meam exerceam in quosdam ex vobis. Qui arbilranlur nos tanqum secundm camem ambulemus, tanqum earnalibus mediis, carnali scilicet, humanque ac politie prudenti induslri, astuti ular, ut cm non ausim prsens comparere vel im, ,

velut in viluperium ipsius ab aliis objecta. Rogoautem vos ne prsens audeain ,per Vers. 2.

Vers.
lus

In carne enim ambulantes,

etc.

Aposto-

mililare, gloriari dicit eos, qui carnalium et politicorum hominum more animaliler vi\unt, ambulant, glorianlur in specie et apparenti extern, in rbus et dotibus exlernis , videlicet in nobililate, prosapi , eloquenli , gralia

secundm camem ambulare,

prudenti, iisque quasi armis nitunlur ad favorem et plausum hominum, ut omnes sibi concilient ae subjiciant.

Vers.
ii3c,

i.

Nam arma
,

militi nostr non carnalia

sunt, ut sunt arles, scienti, raiiones, praxes

huma-

perare, absens id faciam per audaces et nnaces

lit-

facundia

adulationes

jactantia, siihulaliones,

841

COMMENTAKIA. CAP.
videbis et v

X.

S42
captivos duxerit;

id Dei virtuie, valida, forlia, cfficacia. Potentia Deo,


esi,

quomod Paulus
Grsec.,
in

Tbeoad

per Deum. Syr., virius Dei.

pbyl lactus. Vide Act. 19, 19.


In

Nola

cum
:

divo Clirysoslomo qud tolam polcntiam


:

orsequium.

obedientiam, id est,

Deo

adscribil

ide

non

dicit, nos

polenles snnius

obediendum

Cliristo. Mis verbis emollit

captivitatis
:

sed arma

cl h;?c

non

in se, aut

per se potentia, sed

durum nomen.

Cuptivi

pcr Dcum. Non nos ea


1,111s

talia fecinnis,

sed Deus ipse;

captivi, qui obcdiunl Cbristo.

gemuni sub jugo at felices Et enim divus Cbrysoslo-

Deus ipse pcr ea dimicat et operalur. Quc sont h;i<c arma apostolica? Verbuni
ea

quidem

at

mus

ait,

servilulc ad liberlalcm, morlc ad vitam,

ab exilio ad salulem transierunt.


Vers.
G.

Dei, patienlia,mansuetudo, humilitas, oratio, charitas. Uaec in se quidem infirma ; at per Deum, per Dei po-

Et

in

prompte. Grc, in parato, ha-

bentes. Syr., ac parati sumus ad faciendam vindictam


de Us qui non obediunt, cum impleta feerit obedientia

lentiam, per doua Spirits S., per miracula.

Potentia sont ad destructionem mumtionum,


est
scii
,

id

vestra,

id est,

ad

manum

babenius potestalem ani;

ad cverlcndas

omnes adversariorun

munitiones,

madverlendi in

fidles qui

non obediunt

scilicet

per

omnia munimenia, quibus suos tuenlur errores, et qiia: objiciunt contra Evangclium. Consilia destruentes, pro dcstruimus, Quibus de-

censuras ecclesiasticas, quarum prxcipua est excommunicatio.

Slruimns raliocinationes, syllogismos, per quos fidem

Cum impleta iuerit vestra obedientia, id est, quam poleslatem in contumaces exercebo cm com;

oppugnant. Explicat, inquil divus Chrysoslomus, quid per muniiionem inlelligat scilicet faslum genlilium
, ,

plelus fuerit

numerus eorum,

qui volunt obedire.

Multi adliuc crant Corinthii ab imposloribus decepti, qui divo Paulo non obediebant
;

vim argumenlorum,
Vers.
5.

et captiones dialecticas.

cl qui

magnis

Et

ounem altitudinem...
,

Persislit in

crant peccalis onerali

quibus dat emendaiionis tem;

melapbor munimentorum
lificio, alia

quorum

alia

quidem ar-

pus. Terrefacit eos, ut emcndenlur

minalur

et

sp

ver sublimitatc sunt inexpugnabilia.

De

minatur, et
terint

neminem

vult ferire

nisi

quidam

persli-

prioribus in v. A; hic de posterioribus seu de lurribus. Si lurrita fuerit munitio, vel propugnaculum resislens seientia; Dei, seu Evangelio, id

contumaces. Medicus esl piuslantissimus, pater


ait
,

communis, patronus, procuralor,


,
,

divus Chrysoslo,

quoque demo:

limur; Theopliylactus. Scnsus ergo est

Quibus

et

mus omnes vult sanarc salvare lueri protegere neminem vult perire. Talia viscera induat prsclaus
se cogitet, saluteni inlendat et qua,rat.

dcstruimus onincm elationem,

qu

sese cfferl adver-

ctiam minas et puniens. Palreni, medicum, paironum

ss cognitionem Dei, id est, quidquid in scienli hu-

man
Et
sli

et

sermonc

seculari allum et sublime est, et

Vers.

7.

Qu^e
,

secundm faciem sunt videte.


aspicitis? Syr., faciem in-

quod Evangelio Dei opponitur.


i

Graec., quee
captivantes.

secundhm faciem

captivitatem... Graec,

Syr.,

et

tuemini? Chrysoslomus, videtis.

Lcgendum
interest,

est per in-

caplivos ducimus
,

omnes

intelleclus

ad obedientiam Chri-

tcrrogalionem

ait

Theodoretus. Videtis? Hoc inter

id est, et
sit

omne

seu quolibet ingenium, quantum-

utramque leclionem discrimen

quod juxta

cumque

cxccllens et studiis exculluin, ducimus

Grrecos, D. Paulus Corinthios objurgat qud ea tan-

captivum ad obediendum bumililer Cbristo Domino.

lm

Hoc
boc

in

Dionysio Areopagit, in Paulo proconsule


et aliis effecerunt

in
;

quae parent, aspiciant, quasi dicerel: Ita ne externam tantm hominis personam considra lis ? Juxia

Clmente Romano,
et in

arma

apostolica

noslram Vulgalam Aposlolus nionet, ut


bus apparenlibus et notis judicent
pseudo-apostolis
:

sallcni ex r-

omnibus operari

sufficientia erant.

Animo

an minor

sit

ri volve eos, qui

mngic

artis libros

combusserunt

seu, ut

ait

D.

Thomas,

conimittit

alectata gravitas et prudentia, quibus


ulunliir.

mundi bomines

Extollentem se averss scientiam Dei. Quod toluni deslruendum dicit, quatens cxtollilur adverss scien-

Deo valida et cfficacia per sunt Dei, quia Deus per ea potenler operalur in animis audienlium, eosque ad fidem convertit, elc. Haec arma , ait Anselmus, sunt veheSed
potentia Deo, forlia
id est, virtus
,

Deum,

menlia spiiits
\

et zeli, cfficacia prxdicalionis, ut Deus ideatur verbis noslris pondus el energiam indereet inOare, sapientia, sanctitas, miracula, crebra oratio,

para inlenlio, paiieniia, cliaritas. Ad deslrttctionem mumtionum. Munitiones vocat omnes raiiones, syllogismos, sophismata, cloquentinni, \ ii mus phitosopbicas, secularem poientiam, gratiaui, amiciliam, et quidquid gentiles ac dxmoncs objecerunt el opposuerunl apostolis et Evangelio. Ita Chrysost.,

qu nimirm Deus cognoscilur. Et in captivitatem redigentes omnem intelleciuni in obsequium Christi, q. d. Hc militi nostr vincimus et captiva mus omnes hostes noslros. Captivum ducimus omne ingenium humanum quantmcumque e*cellensct scientiiscxcultum, ad obedienduin ethumilitcr subiniitcndum se Christo pcr fidem. Vers. (i. Et in promptu habilites ulcisci omnem
tiam Dei
,
:

inobedienlium
facile
milii

a. d.

Promplum quoque

inihi est ci

Anselm.

cl alii.
,

Consilia deslruentes

q. d.

Noslris armis deslruiseculi consilia, quibus

mu5 omnia prudentium bujus

Evangelium noslrum evertere, suuin genlilismum


suos doctores et philosoplios staluere et stabilirc Chrisloque et nobis pr.efcrre moliunlur.
,

qui detrahunl inobedientiam, eos scilicet excommunicando. Cm impleta fuerit vestra obedientia, q. <i. Tune c poiestale utemur, cm vestra obedientia fuerit impleta, id est, cm vos plen ad obedientiam reduclos videro. Qu secundhm faciem sunt videte, q. d. Vers. 7. Secundm faciem , ut aiunt, huinilis sum; ergo quae secundm faciem sunt videte et ex iis de me et illis
:

ulcisci rebcllinm et psciido-apostolorum

Vers.

5.

judicale.

/*.'(

omnem

allitudinem

quidquid in

sermonevel scienti seculari grande et sublime est, el apud bomines admirationem excitai.

Si quis confidit sibi Christi se esse, id est, si quis de seipso confidit, vel sibi persuasmn babet se Christi fidelem esse, aut potis Christi ministrum.

S.

XXIV.

(Vingt-sept.

8i3
cis
;

IN EP1ST.
:

11

AD COKINTHIOS
Vins.
9.

844
ai.ti.m

diecret Rem expenjudicium causa su:e quasi l'item comqua; manifesta suut, cl ex iis dite ex iis,
ponitc.
Si qcis coM'iDir...,
ici

Ut

non existimer... Syr., verm


is,

conniveo, ne existimer tanqum

qui perterrefaciendo

perterrefacil vos per Epitiolas meus.

Posscm, inquam, de
,

est, gloriatur se Chrisli

mi-

majori potestale gloriari


relie

sed non faciam

ne videar
vobis per

nistrum esse.

meam

oslcnlare potentiam et

melum

Hoc cogitet
id
est,

iTERiJM apd

SE. Syr.,is scit ex se ipso;

Epistolam inculere.

hic, eliam
,

me non
et

monente, apud semel-

Vins. 10.

Quoniam

qi

idem Epistol^:..., ctenim

ego quoque sum minisler jpsum perpendat qud enim omnibus apparet, tum ex vit me, Chrisli hoc sum inferior tum ex actionibus et ide in hoc non
;
:

inquiunt oblreetatores mei, epwtoteejus graves sent

sentenliarum pondre, et fortes ralionum argumenlis;

seu pondus et vim habent; in cis et per eas to-

nal, fulmint, icrrefacit.


illo.

gloriahantur.

esse Pseudo-aposloli, lict Jud.ci, se chrislianos Legem aulem cum Evangclio misec-

Prjesentia autem corporis

vilis

pusilla

infirma

vulls et corporis babitus nihil habens magntiiemn.

bant.

Et sermo
8.

dejectus, humilis, contemptibilis. Grce,


;

Vers.

Nam

etsi amplius... dixi


si

me m
illi

boc nu
si

nihilifactus

quasi dicerct
:

Sine vi, sine pondre.


:

non imparem;
de su dicere.

nam

quid ampis addidero, seu

Quasi dicerct

Tonal

et terrefacit absens

ubi adest,

quid plus dixero de nostr potestate,


quasi

qnm

possini

bomunculus apparet, cujus serm conlemnilur. D. Paulus corpore parvus crat, bine D. Chrysoslomo
tricubilalis appcllatur.

Non erubescam,
veritatem dicam
et
,

mendax

Sut vanus, quia

Paulus Iricubitalis est et

non ad

meam

sed ad Dei gloriam

clos transcendit, D. Chrysostomus cilatus Cornclio

salulcmveslram.
NOBIS

Lapide, qui et Niccphorum

citai.

QlJAM DEDIT poteslatis usum, Ostendit legitimum Ecclesiasticae suis m'ulis improperat dilicare, prodesse simul et
:

DOMINUS

IN

DFICATIONEM

Vers. 11.
quisquis
ille

Hoc
sit
,

cogitet... ac persuasum babeat

qui talia de

me

dicit; quia

quales

sumus verbo per Epistolas,


de facto crimus,
Alii,

cm absumus; tals et
:

qud

Paulus in destruerent in Corinthiis, qua quia legalia observanda prdicaillis dilicaverat docebat. bant, quae Paulus abrogata dixero de potestate quam Si quid igilur amplius
ipsi
:

cum

ad vos advenerimus.

de faclo sumus prsentes seu sumus nobis semper similes, sive cm adsumus, sive
laies et

cm absumus.
Vers. 12.

mihi Christus ipse


quasi paries,
aedificium

Dominus
;

ddit, ut in vobis

extruam
boc

Non

enim audemus..., dico qud mihi

spirituale salutis sedificium

cujus basis est des, spes


ut

semper sim

similis. .Von

enim audemus nos in eorum

ebarilas
,

culmen; non ver


fals

numerum

i.nserere, ait nos comparare quibusdam,

deslruam

doctrin

aut
,

cxemplo
aut van

scilicet, pseudo-aposlolis, qui sese extollunt,

nosque

pravo

Non

embescam quasi quid aut

i'als

deprimunt. Taies ac tanti suut

ut nec
illis

audeamus, ob

dixerim.

nimiam imcqualiialem nos cum


polestas ecclesiastica. llinca fide-

conferre.

A Domino datur
libus honorandi
,

roniam
lai
;

lic

agnosec

qu

illos
aliis

arrogantiae insimuprseferebant.
id est,
;

colendi saint

omnes hc

potestate

quia fals se jactabant et


ipsi

potestas eccleDomino bonorati. A Domino datur Ilinc sedificationcm, non in destruclionem. siastica in

Sed

in nobis

nosmetipsos metientes,

semper prodesse pralatus inferiorum saluli lenetur connunqum nocere. Hinc paslor falsa docens,
tra fidem
,

metimur et comparamus, nosmetipsos nobis id est, mult minus aliis nos pi\efenulli nos comparamus
,

rimus; sed nosmetipsos secundm ca, qux suut in


nobis, quasi noslro pede, et nostr

aut bonos mores

deslruelor est

non

mensur mcihnur

paslor.

non
cogitet

me

majorera facio
10.

quam

sim.
,...

Hoc

iterum apud se
se
,

id est

eliam perpendat apud

scilicet ut

hoc eliam atque non opus babeat

Vers.

Quoniam

quidem
,

inquiunt,

mei

manifesla est. nobis doccri; res enim per se parle non sicut ipse Gkrisli est ita et nos. llac

Quia

sumus eo

inferiores.

Nam etsi amplius aliquid glorialusfuero Vers. 8. qu non tanlm pwede potestate nostr , apostolic crripere et pumre dedicare Evangeliuai, sed eliam linquentes possum. Quam ddit nobis Dominus, Christus ipse, non nomo
,

epistol . quas ad ebtreciatores et pseudo-aposioli vos scribit Paulus, Corinthii , graves sunt et fortes, hoc est, dura et acres, grera et minaecs; prsentia autem corporis infirma, vilis, abjecta, pusilla, coniracla. Et sermo contemptibilis, rudis, inconcinims

inelegans. Vers. 11.

quispiam sicut ail Gai. 1 vestram. Indificutionm, et non in destmciwnem ut vos et abos Ad boc inquil , potestatem mihi dedu satutem homines sedificem spirin aliter, id est ad promoveam ; non aulem ut deslruam, id est, a sainte aut nrofectu salulis impediam. Non embescam, non nudefiam lanquam arrogans; possum. quia jure et cum bonestale id facere
, ,
,

Hoc cogitet qui ejusmodi est , obtrectator, qui jaclal de me, cogitet lioc, quia, id est, qud , quales sumus verbo per epistolas absentes , taies epistoel pressentes in facto , sermonc transmisse per lam, nempe potestatem noslram ac severilatem ostendentes; laies etiam sumus prsentes ; nec solin ser-

cm opus est. enim audemus insercre id est, annumerare, nul comparare nos quibusdamqui seipsos Uli tam magnos se faciunt.ut commendanl q. d.

monc

sed et opre

Vers. 12.

Non
, :

scilicet

Ut autem non existimer , etc. ; ut autem Vers. 9. incutere per non videar terrere vos relie el metum
,

non audeamus nos censere cum talibus pseudo-apostoextollunt; <\. d. lis qui se suaque supra veritatem Non ea jacto qu non babeo ut ipsi sed ipsi in no:
,

epistolas, quasi pra-sens nihil

audeam.

bis

nosmetipsos metientes,

et

comparantes nosmetipsos

845
Gracci legunt
tes.
:

COMMENTARIA. CAP. X.
Scd
ipsi in seipsis scmelipsos

848
id est,

melien-

Quasi non pertingentes ad vos...,


dein illam superextenderem
,

cqui-

et

confcrentes seipsos semetipsis


isli

non

intelligunt.
intel-

si

ad vos rvera noa

Syr., scd quia


ligunt.

semet
ila

sibi

comparant, non
ctiam. Juxta

pervenissem.

D.

Auguslinus
:

legit

banc

Usque ad vos enim pervenimus


sti, id est, al
I

in

Evangelio Chri;

fectionem sensus est


ipsos

Sed

ipsi

pseudo aposioli semet,

de faeto ad vos perveni el primus perveni

secundm proprium affeclum


,

qui in ipsis est


;

primus Evangelium Christi vobis prdicavi. De vobis


ergo
liliis

metienles

non secundm aliquam certain regulam


;

meis, vine me, opre meo, possum merito

nec secundm operum se factorum verilaiem


ide in sua niensur
,

el

gloriari.

seu in suo judieio errantes, et

Ketundit pseudo-apostolorum vanilalem, yerbis se

se majores qiim sint, arbitrantes;

non

intelligunt,
jiulicio

jactantium el superextendenlium

sed de facto nul:

seu non sapiuut


metiri.

Iioc

enim stultum

est

suo se

lam urbem
alienis, et

se

conversam ostendenlium

sicque de

non de

Vers. 45.

Nos

autem non

in

immensum. Grce,

Vers. 15.

Non

suis laboribus gloriantium.


in

immensum gloriantes... Grec.,

non

in

immensurat, gloriabimur. Syr., Nos non glo-

non

in

immmsurata
limitibus

gloriantes... Syr., neque gloriatmir


in lubore ulieno; id est,

riamur supra mensuram nostram, scd juxta mensuram


termini
,

prter mensuram nostram

non

quem

dislribuit nobis

Deus,

ut et pertingamus

eximus

nostris,

gloriantes de laboribus

sque ad vos.

alienis, sicut obtreetalores


|

mei, qui glorianturde Ec-

Taxai pseudo-apostolos, qui se jactabant, quasi


lolum terrarum orbem pnedicando pereurrissent,
D. Chrysostomus, et post ipsum Thcophylactus.
ait

clesiis,

quas fundaverunt

alii,
:

earumque

se apostolos

falso jaetanl; quasi diceret

Cm

de vobis glorior, nop

glorior supra
,

modum,

de labore alieno, sicut pseudr

Nos autem
quidam.

non

cloriabimur

supra moduiu

ni

apostoli

in Chrislo

enim Jesu per Evangelium ego voi


vos ests? 9.

genui;

Cor. 4.

Nonne opus meum

Sed secundm mensuram recil.e..., id est, sed manebimus intra liiniles quos Deus nobis assignavit.

Spem autem habentes,


Syrus, sed
est

id est, habenius'i.scu, ut ait

nobis sps.
id est,

Mensuram pertingendi ad vos usqce. Juxta quos, apostolalus meus ad vos usque pervenit.
Alludit ad regulam
,

Crescentis fidei,

augescenle

lide

vestr^

Syr., crcsccnle jide veslr. Gncci per genitivos expri-

seu funiculum distributionis

munl, quae Lalini per ablativos absolulos.


In vobis

per

quam

agri

mensores parles terrarum cuique pos-

magnificari. Syr.,

nos in vobis magni-

sessori suas assignant. Juxta

quam meiapborani Deus


Deus aulem inler
alias

ficalum tri, id est, spero quod per bnjus lidei vestraj

vineae dominus, singulis servis suis partem assignat,

profeclum, magnilieabimur

in

vobis

seu in vobis au-

quam

suis laboribus excolant.


,

gebilur gloria noslra, propier vestrum in melius pro-

provincias

et

Acliaiam Paulo ddit excolendam.


polest
gloriari

feclum.

Sicque Paulus jure


quasi

de Corinlhiis
:

Secundm regulam nostram


augebitur, inquam
,

in

abundantiam

id est,

de vine
illis

quam

plantavit et eoluit
praedicavit
,

seu qud
in

secundm mensuram laboris nostn


perliciendis el

primus

Evangelium
,

illosque

in vobis cxcolendis,

promovendis
,

in in

Chrislo Jcsu
"Vers. 14.

per Evangelium genuit.


,

abundantiam

seu ad perfecliouem. Potest cliam

Non enim
l.e in re,

quasi non pertingentes ad

abundantiam, verli abundanler et jungj verbo, magnficabimur.

VOS, SUPEREXTENDIMUS NOS.


id est,

Non

SUpcrcXlCluliniUS )WS,

neque

nos ullra

quam

par est, jacta-

Vers.

1G.

Etiam
;

in illa
et

que ultra vos


ultra vos

sint,

mus

seu gloriam nostram extra suos terminos exlendimus.


;

evangelizare. Syr.,
evangelizando

qu'ui

progrediemur

id est, cl prseterea spero,

quod ad

alias,

nobis; id est, melior me meo pede, meis dotibus, et Dei donis, rebusque me per Dei gratiam geslis, ait Photius. Scd ipsi arrogantta et ambitione excaxati,

non intelligunt se metiri et comparare semetipsos magnosque lacre ex suo ipsarum judicio; q. d

Inepte ipsi se altollunt, et gigantes fociunl.

quod cral m immeirsum gloriari. Nos aulem inquif' non ila gloriari volumus. Sed secundm mensuram rgula qu mensus est nobis Deus; id esl, ego nie vera niensur ae rgula metior
, '

\ers. 13. .\<>s autem non in immensum gloriabimur, id est, rritra modum, seu potis ultra lerminum lai. uns noslri in Evangelio. ac metas Videnlur enim pseudo-apostoli sese mendaciler jactitsse quod usque ad fines orbis terra propagassenl Evangelium Christi

provinciarum quas Chrislo et Ecclesiae adjeci. Vers. 14. Non enim quasi non pertingentes ad vos, etc. , propagando. Ut proinde veraciier de vobis, ut filiis dicere In Chrislo Jesu per Evangelium ego vos genui etc. Opus meum cslis in Domino 1 Cor. i et 9. Vers. 15. Non in immensum gloriantes in alienis laboribus. Nam gloriamur extra mensuram nostram. ac super alienis laboribus, uti faciunt acniuli noslri; qui Corinlhi ubi Apostolus fundamenta (idei jecerat

donoruiii videlicet et provinciarum,

subinlirunt in ejus laborcs Spem aulem habentes crescentis fidei veslrw. Spero quod cm (ides vestra crescet, me ulterisnon egebitis , quodque pe.r vos aditus mibi liet ad vicinas. gentes , ut possim ulleris evangelizare, et su,

quam mibi su
et

designalione quasi mensori rgula admensus est ailribuit Deus.

Mensuram pertingendi usque ad vos, id est, evangelizandi a Judae per inlerjacenles omiies provincias Coru.tliuin usque; q. d. Glorior, et ver glorior de jne niensur ac magnitudine id est, mulUtudine
: ,

perextendere me meamque pradicalionem. lia Chrysostomus. In vobis magnificari secundm regulam nostram in abundantiam. Nain fides crescens id est, in p dilata ta, argumcnlum erat etiam amplialx rgi Etiam in illa quai ultra vos suai evanVers. 16.
,

gelizare,

id est

longis, ulieriis in alias

JV7
ullra

IN KPIST.

II

AD CORINTHIOS
Not:it D.

848

Corinthum

regiones, progrcdicmur, Evangelii

Chrysostomus, qud rgula; ac mensur

prdicandi grati.

vocabulis usussit Aposlolus; 1 velnt ad orbis lerraIN IIS QI


i:

Non

IN
.

ALIENA REGULA,

PRdEPARATA SUNT,
id est,

rum possessionem, prslanlissimamque hreditatem


profectus
;

gloriari

Crac,

in

parafa gloriari

non gloali-

2 ut ostendat totius

najas negotii sum-

rianles, scu gloriam

nostram non qurentes. In


scu
in

main

divini beneheii esse;

ideque nihil nobis ascriIlinc

na rgula,
aliis

id est, in alienis terniinis,

provinci
,

bcndnm, sed totam gloriam Deo reddehdam.


Vi as. 17.
rians, in

Dco

assignat. In
in

iis

qu prparala sunt

id

Ql
;

AUTEM GLOMATUR... Grc, atglodiceret


,

est,
ratis.

soi non

locis per

aliorum laborcs prpa-

Domino

glorietur ; quasi

QuiJ de

glori loquor
est, ait I).

qui vull in aliquo gloriari


et

GLORIETUR

Sciendum
tione su

Thomas, qud prdicalor po-

in

Domuno, quo accepit omnia,


et

ad

quem omnia
sit

test habere duplex argumentum gloiia; de prdica:

referre dbet; glorietur

in

Domino, qud

ejus.

unum

est ut conversi ad prdicationem


:

Non enim
offert,

qui

seipsuh commendat, id est, laudibus

suam
sos

proficiant in nielius

aliud ut per ipsos converista

ille probatus est; seu, nostra propria laus


effteit.
,

alii

convertantur. Et quantum ad

duo sperat
:

non ver nos laude dignos


laude dignus est,
;

Aposlolus augeri gloriam suam de Corinthiis


profeelu corum
in

de

Sed quem Deus commendat

id est

sed

ille

ver

nielius
fidei

2 in conversione

alio-

quem Deus

ipse

commendat, seu
efficit.

rum, ad quos fama


quosque propterea
mas.

Corinlhiorum pervenerit;
convertet Aposlolus. D.Tho-

talem demonstrat per opra,

qu per eum
ip-is

facilis

Non oportel,
virlutis

ait

Theodoretus, nobis

tribuere

testimonium, sed divinam expectarc senten-

tiam.

populos evangelizare spero. Non in alina rgula, in Nolo aliorum iis qu prparala sunl gloriari; q. d.
:

Vers. 18.
id est,

Non enim

qui seipsum
iis

commendat,
per

etc.

novalia excolere, sed pris mea ipse novalia f;icio, deinde excolo , ipse primus ubique fidein plnto et
id est, delala et approiala, glorietur in Domino Christo, id est, de iis tantm glorietur, qu Deo per Chrislum accepit, alque ab eo se accepisse agnoscat ; et lolum quod cedit ad gloriam suam, referai in Deuin.

commendabilem, ex

qu voie

prdico Vers.

Rom.
17.
gloria

15.

Qui autem glorialur, etc.,


fuerit

cm

illa

illi

Domino

ralur, ostendit. Nain Deus, ut adnotat causa totius boni operis per hommes facti. Vel, quem Deus commendat , id est, cui Chrislus per nicrilum siium ver communicat ea per qu commendetur.

eum opeThomas, est

Opponit h;cc duo, gloriari in se, et gloriari m Domino gloiiari in se, est seipsum commendare; in Do:

mino autem gloriari est Domino commendari in Domini commendalionc gloriari.


,

et

Corollarium, pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
Plurima
et varia

et

ad praxim

superior ecclesiasticus habet in

tio, charitas.

Vide

v.

et 4. Mis

armis Aposloli, per

loto hoc capite notanda sancli regiminis

cxcmpla

et

Dei polentiam, forles facti sunt, vicerunl rgna, inun-

documenta.
Primurn. Auctoritas

dum universum
eum
humilitate semper miscenv. 4, 5, 6.
illi

ad obedientiam Christi redegerunt,

Spcret superior iisdem armis utens, qud


sancti, ad subditos suos

da
cis

simul et humilis,

hoc superiorem docet exemplum D. Pauli, niinav. 1. Yide in commenlario.


mansuetudinis semper memor.
v. 1.

non dcrit virlus Spirits

in obedienti Christi

conlinendos.
instituta est poteslas ecclesiasli-

Secunduin. Invitus puniat prlalus, Christi Domini,

Quintum. Ad quid

prlatorum prlali

ca?Ad

dificalionem, non ad deslruclioncm, v. 8.

Hoc

et

docet D. Pauli exemplum,

Quid ergo continu dbet intendere prlalus? Subditos dificare, sanctificare, salvare,

Tertium. Quocumque
gnoscat, sive puniat
,

modo

se gerat superior, sive

ad hoc

eis

semper

scit et expectet

ab aliquo se

iniprobandum. Quid lune prlalo faciendum? Agat coram Deo quod suum est; palialur ab hominibus

nunqum nocere. Hujus ergo finis semper memor, ad eum omnia sua referai, etiam minax et
prodesse,

puniens. Se medicum, se patronum

se

patrem esse

quod Deo ben visum

fuerit.

Hoc docetur doctrin

et

perpelu recordetur,

v. 6.

exemploS.

Pauli, v. 2, 5.
sil

Sextum. Intra limites suae

jurisdiclionis sese

con-

Quartum. Quid
lilia;

superior ecclesiasticus?

Dux misunt ar-

lineat, v. 12, 13, 14.

spiritualis

sub imperalore Christo.

Qu

Septimum. Expectet
ab hominibus, v. 17.

Domino commendari, non

ma

quibus

in

hc sacra militi

uti

dbet prlatus?

"Verbum Dei, patientia, mansucludo, humililas, ora-

CAPUT
i.

XI.
insipienti
1

CHAPITRE
!

XI.

Utinam
!

sustineretis

modicum quid

me
2.

sed et supportate

me

Plt Dieu que vous voulussiez un peu supporter mon imprudence et supportez-la, je vous prie.

iEmulor enim vos Dei mulatione. Despondi

enim vos uni viro virginem caslam exbibere Christo.


5.

pour vous un amour de jalousie et d'une jalousie de Dieu, parce que je vous ai iiancs cet unique poux, qui est Jsus-Christ, pour vous pr
2.

Car

j'ai

Timeo autem ne

sicut serpens

Evam

sediixil as-

tuti sua, ila

corrumpantur sensus

veslri, et excidanl

simplicilale

qu

est in Christo.

Nain

si is

qui venit, alium Chrislum prdicat,

senter lui commeune vierge toute pure. 5. Mais j'apprhende qu'ainsi que le serpent sduisit Eve par ses artifices, vos esprits ne se corrompent, et ne dgnrent de la simplicit chrtienne. 4. Car si celui qui vient vous prcher vous annon-

849

C0MMENTAR1A. CAP.
aut alium Spiritumaccipitis,
aliud Evangelium,

XI.

850

quem non prsedicavimus, quem non acccpislis, aul


5.

quod non
magnis

rccepislis, rect pateremini.

Existinio

enim

nihil

me minus

fecisse

apostolis.
G. in

Nain

etsi

imperitus sermone, scd non scienti


manifcslati

omnibus autem me ipsum humi7. Aut numquid peccalum fcci, quoniam gratis Evangelium lians ut vos cxallemini
:

sumus

vobis.

ait un autre Jsus-Christ que celui que nous vous avons annonc, ou s'il vous faisait recevoir un autre Esprit que celui que vous avez reu, ou s'il vous prebait un autre Evangile que celui que vous avez embrass, vous auriez raison de le souffrir. 5. Mais je ne pense pas avoir t infrieur en rien aux plus grands d'entre les aptres. G. Car si je suis grossier et peu instruit pour la parole, il n'en est pas de mme pour la science. Mais nous nous sommes fait assez connatre parmi vous en

|
|

toutes eboses.
7.

Deievangelizavi vobis?

Est-ce donc que j'ai fait une faute lorsque de vous lever, je nie suis rabaiss moi-mme en vous prchant gratuitement l'Evangile de Dieu. accipiens slipcndium 8. Alias Ecclcsias exspoliavi, | 8. J'ai dpouill les autres Eglises, en recevantd'elles l'assistance dont j'avais besoin pour vous servir ; ad ministerium vcstrum. egerem, nulli one- |ij 9. El lorsque je demeurais parmi vous, et que j'9. Et cinn essem apud vos, et supplcverunt Ira- |; tais dans la ncessit, je n'ai t charge personne: rosus fui; nam quod mini deerat, mais nos trres, qui taient venus de Macdoine, ont et in omnibus sine f trs, qui venerunt Macedoni suppl aux besoins que je pouvais avoir ; et j'ai pris garde ne vous tre charge en quoi que ce ft onere me vobis servavi, et servabo. comme je le ferai encore l'avenir. 10. Est verilas Christi in me, quoniam hc gloria- 1 10. La vrit de Jsus-Christ est en moi, qu'on ne Achaisc. lio non infringelur in me in regionibus me ravira point cette gloire dans toute i'Achae. 11. Et pourquoi? Est-ce cause que je ne vous aime 11. Quare ? Quia non diligo vos? Deus scit. pas? Dieu lsait. 12. Quod autem facio, et i'aciam ut ampulem oc12. Maisjefais celaetjele ferai encoreafinde retrancasionem corum qui volunt occasionein, ut in quo cher une occasion de se glorifier ceux qui la cherglorianlur, inveniantur sicut et nos. chent en voulant paratre tout--fait semblables nous pour trouver err cela un sujet de gloire. 13. Nam ejusmodi pseudo-apostoli sunt operarii 15. Car ces personnes sont de faux aptres, des subdoli, transfigurantes se in apostolos Cbristi. ouvriers trompeurs qui se transforment en aptres de ipse enim Salarias transfigurt 14. Et non mirum Jsus-Christ.
afin
:

se in angelutu lucis.
15.

Non

est ergo

magnum,

si

minislri ejus Irausfifinis crit

mme

gurentur velut minislri juslitix, quorum

se-

14. Et on ne doit pas s'en tonner, puisque Satan se transforme en ange de lumire. 15. 11 n'esl donc pas trange que ses ministres

cundm opra ipsorum.


1G. Iterm dico (ne quis

me

pulet insipientem esse,

aussi se transforment en minisires de la justice; mais leur fin sera conforme leurs uvres. 1G. Je vous le dis encore une fois, que personne

alioquin velut insipientem acciprte me, ut et ego


Uicurn quid glorier)
17.
;

mo-

ne

me comme

Quod

loquor, non loquor

secundm Deum, sed

quasi
18.

in insipienii,

inhc substantigloria.
glorianlur securrdm

juge imprudent ou au moins, soulfrez-moi imprudent, el permeltez-moi de me glorifier aussi un peu. 17. Croyez, si vous voulez, que ce que je dis, je ne le dis pas selon Dieu mais que je fais paratre de l'imprudence dans ce que je prends pour un sujet de
: ;

Quoniam multr

carnem

me
:

glorifier.

et ego gloriabor. 19. LibenlerenimsulTerlisinsipienles, emsilis ipsi

18. Puisque plusieurs se glorifient selon la chair, je puis bien aussi me glorifier comme eux. 19. Car tant sages comme vous tes, vous souffrez

sa pie n tes.

20. Siisiinelis euim


si

si

quis vos in servitutem redigit,


aceipit,
si

sans peine les imprudents. 20. Vous souffrez mme qu'on vous asservisse, qu'on vous dvore, qu'on prenne votre bien, qu'on

quis dvorai,

si ffuis

quis exlollitur,

vous
si

traite

avec hauteur, qu'on vous frappe au vi-

sage.

quis in facieni vos crdit.


21.

Secundm
audeo

ignobilitatem dico, quasi nos infirmi

fuerimus
ii

in lic parte. In

quo quisaudet

(in insipien-

dico),
2-2.

et

ego

21. C'est ma confusion que je le dis; car je reconnais que nous avons t faibles en ce point. Mais pour ce qui est des autres avantages qu'ils osent s'attribuer eux-mmes, je veux bien faire une imprudence en me rendant en cela aussi hardi qu'eux.
22. Sont-ils

Hebraei sirni, et ego

Hbreux?

je le suis aussi. Sont-ils Is-

Isralite sunt,
:

et

ego

senieu

Abraluc

sunt, et

ego

ralites? je le suis aussi. Sont-ils de la race d'Abraham? j'en suis aussi.

25. Minislri Chrisli sunt (ut minus sapiens dico),


plus ego
;

in laboribus plurimis,

in

carceribus abun-

dantis, in plagis supra rnodurn, in mortibus frquenter


,

24.
ce[)i.

A Judieisquinquies, quadragcnas, un minus, acTer sum, semel lapidalus sum,

25. 1er
fui.

virgis cocsus
feci
;

naufragium

nocte et die in profundo maris

26. In ilineribus sp, periculis fluminum, pcriculis

lalronum, periculis ex

gnre, periculis e\ genli-

23. Sont-ils ministres de Jsus-Christ? quand je devrais passer pour imprudent, j'ose dire que je le suis encore plus qu'eux. J'ai plus souffert de travaux, plus reu de coups, plus endur de prison ; je rue suis souvent vu tout prs de la mort; 24. J'ai reu des Juifs en cinq diffrentes fois quarante coups moins un. 25. J'ai t battu de verges par trois fois ; j'ai t lapid une fois, j'ai fait naufrage trois l'ois ; j'ai pass un jour et une nuit au fond de la mer ; 2G. J'ai t souvent dans les voyages, dans les prils sur les (leuves, dans les prils des voleurs, dans les prils de la part de ceux de ma ration, dans les pnis de la part des paens , dans les prils au milieu des villes, dans les prils au milieu des dcris, dans

851
bus, periculis
in eivitate, periculis

IN EPIST.

Il

Au COIUNTHIOS
les prils

83
mer, dans
les |>ciiU

in solitudine, pa-

sur

la

enire lesfaui fr-

riculis in mari, periculis in falsis fratribus.


-il.

J'ai souffert

tune

27. In labore et aerumn, in


et
siii, in

vigiliis

mollis, in fam
:

gues, les veilles Frquentes,

sorte de travaux et de fatila faim, la soif, les jenudit.

jejuniis mollis, in frigorc et nuditale

nes ritrs,

le froid el la

28. Pncler illaqua: exlrinsers sunt, inslantia

mca

quotidiana, soiliciwdo

omnium Ecclesiarum.
et

Outre ces maux extrieurs, le soin que /ai des Eglises attire sur moi une foule d'affaires qui m'a
28. g ni tous les jours. 29. Qui est faible, sans

29. Quis infirmatur,


seandali/.alur, et ego

ego

non inlinnor? quis

non uror?

Qui

esl scandalis,
S"il fant

que je m'affaiblisse avec lui? sansque jt: brle?


quelque chose,
je

30. Si gloriari oporlet, qua: inhrmitatis mere snnt,


gloriabor.
31.

OU.

se glorifier de
et le

me

glorifierai

de mes peines

mes

souffrances.

Deus

et

Pater Domini nostri Jesu

Cliristi,

qui

est benediclus in secula, scit

quod non

rnenlior.
rgis,

51. Dieu, qui est le Pre de Noire-Seigneur JsusClnist, et qui est bni dans tous les sicles, sait que je ne mens point.

52.

Damasci praepositus genlis Aretaj

custo-

diebat civilatcni
ret
:

Damascenorum,

ut

me comprehendesum
per

35. Et per fenestram in

sport dimissus
ejus.

iniirum, et sic effugi

manus

Etant Damas, celui qui tait gouverneur de province pour le roi Arlas faisait faire garde dans la ville pour m'arrter prisonnier ; r 3 >. Mais on me descendit dans une corbeille par une fentre le long de la muraille , et je me sauvai ainsi de ses mains.
3-2.

la

ANALYSIS
In hoc capite Apostolus
vcri'i
,

sancto Dei zelo pidsus,

et

in

hoc apud eos peccaverit,


est

et

ideb postponant illum,

necessitate conclus, totus est in semetipso, ut mini-

quia liumilis faetus

apud

eos, ut iltos exaltarel


eis

apud

stro Cliristi

cqmmendando,
veniam

et

in

pseudoapostolis

ut

Deiun,

cl

quia gratis Evangelinm


9.

prdicavil

Salance ministris aeprmendis. Laudes ergo suas dicere


conclus
agat.
,

y 8

et

Hoc

exarjgerat,

apud vos
nihil

existens, pro vo-

v. 1

sibi precalur, si

quasi insipienler
,

bis laborans,

omnibus indigens,

quoquam vestrm
lict

Ad

hoc,

inquit, adigor sancl zelolypi

qu pro

recepi, sed necessaria

Mucedonibus habui,

paupe-

Cluisto erga vestras animas laboro.

ribus.

f 2

et 5.

Explicat liane zelotypiam.


,

Ex uha

parle,

y 10.

Ne

patent autem hoc ab eo dici, ut mine sal,

ego velut parauymplius, vos omnes


siam, per
fiderii,

seu vslratn Eccle-

tem douent; asseveral etiam suh juramento


Acliai
luret.

qubd

in

Chrsto

Domino despondi, eamqueipsi

nusqnm quid accipiet,

ut pseudo-aposlotis os ob-

virgihem castam exhibere volo.

Ex

altra parte, vereor


,

ne Salarias, per

lios
,

pseudo-apostolos
sicut

mentes vestras

^13.
cumferunt
erit

Vivis eos depingil coloribus


;

fallares el dotosi
cirfinis

corrumpat errore
astuli. Ilinc
lus-

Evam

per serpentem seduxil

sunt operarii
:

aposlotorum qu'idem Chrisli larvam


,

meus pro

Christo, et pro sainte veslr ze-

at veri sunt Salaria: minislri

quorum

El

liinc

me, aposlolum vcslrum commendare cogor:

miser

el

malus.
petit, si

hosverb pseudo-apostolos, Satanminislros, deprimere,


ne cum
sti

y 16. Iterm veniam


dixerit
;

quid ad laudem
itlis
,

suam
et

salulis vestr periculo, iltos milii apostolo Cliri-

haneque cb

faciliiis

sperat ab

qubd

prj'eralis.

Et

liinc

insipientiam

meam,

si

qu

sil,

pseudo-apostolos patiantur, non virbisluntitm jaciabundos, sed


et

patienter tolerare debelis, quia vestram aqo causant,

non

operibus onerosos

scilicet

rapaces, dvora-

meam.
Sic quasi prcefatus
;

tores, contumelialores.
v. 4, Corinlltiis

improperat, qubd

y 21. Per ironiam,

el

profeetb gratam, faletur


:

qubd

tmmeritb

taies pseudo-apostolos, sibi


illi,

Paulo, prponunt:

hoc quidem
sive

sit

pseudo-apostolis inferior

at in nullo

ciim vos nihil doceant

quod ego Paulus prihs non

alio,

uatur, sive grali dono.


,

docuerim.

f non dico pseudo-apostoli, sed


Petrus, Joannes
et

5.

Imb

verb vos non minus perfecta docui,

qum,

veri, et primaiii apostoli,

Quoad naluram, si Hebra sunt et ego; f quoud graliam, si Cliristi minislri sunt cum verecundi quidem, al cum verilale dico. qubd plus ego.
22.
:

Jacobus doceant.
sini nobis

liane veritatem in reliquo capite probat per labores

f pa
et

6.

Esto pseudo-apostoli
,

verborum pom;

plurimos, qnos pro Chrislo suscepil


res,

per passiones p!u-

inflatiorcs

sed non sunt in rbus divinis docliores

quas toleravit in corpore ; per sollicitudines animi

aliunde in omnibus omninb aperl vobiscuin ago, non


illi.

sui pro

omnibus Ecclesiis

per charilutis

su conde-

astut et dolos, sicut

scensum pro in[irmis; per dolores suos pro scandali,

7. Corintliios acriter pungit

interrogans eos

an

zatis.

PARAP1IRASIS.
4.

Insanum quidem
in
:

est

semetipsum laudar

uti-

m
I

uni

viro, Christo scilicet, despondi; et


illi,

eam

volo

iiamver banc
niini; ad id

me

insipientiam tanlisper patia-

virginem castam
5.

velut marito exhibere.


.e sicut

cogor

itaque, qu&so,

me

tollereis.

Vereor autem
lalens,

Satanas, sub figura


ila

:-cr-

2.

Ad

hoc, inquam, adigor, non philauli, sed di:

mis

Evam

seduxit astuli su;

per bos

vin zelolypi, qu erga verras animas laboro

ego

pseudo-apostolos, ministres suos, mentes vestras crroribus corrumpat, et excidatis ab


ill fidei

enim tanqum pronubus vos, seu vestram Ecclesiam,

simpli-

853
cilate, quae

COMMEiNTAKIA. CAP.
Chrislianum decct
et liinc

XI.

854

mea

in laies

1G.

Ucpeto quod iniliodixi, ut

me

patiamini,

si

ministres zclolypia.
4.

quid ad
ille

meam laudem
:

dixero

nec quis

me

propterea
:

Elenim

si

novus

doclor supeneniens, clin


,

putetinsipientem
si

nec enim idago sine ratione

qud

labores nosiros sese ingerens

alium Salvalorem pras-

tamen

id vobis
;

non valcam oblinere, ut insipien-

diiaret, ver alium Salvalorem

qum

ille,

quein nos

lem

me

accipile
in

et ferle ut lanlisper glorier.


si

vobis praedicavimus

si

lali

magistro

pivcdicanie,

17.

Quod
slullilLe

bc gloriationis materi loquor,

alium

reciperctis Spiritum,
ille

quem per nos non


cl

acce-

verba specletis, non loquor secundm

Deum,
et

babenfi

periiis;si doclor

aliud

praestantius
;

doceret

enim

speciem

sed

si

auimum

chantaient

rect et Evangelium, qum quod vubis Iradidimus merii talem jaclabundum, et sese nobis anteponcn-

speclclis,

secundm Deum loquor, ne


tt alii

scilicet Chiisti

miuistro coniempto,
18.

adhsereatis Satanoe

minislris

tem pateremini.
5.
iiec

Quandoquidem

de rbus carnalibus et
;

Al san non

ita

se res habct arbitrer


:

enim qud
,

externis gloriantur, et illos ferlis patienter

et

ego

illo-

doctrin, nec operibus inferior sim

non dico

rum
qud

insipientiam seculus, lanlisper gloriabor, sperans


et patienter feretis.

istis falsis apostolis,

sed et ipsis vcris et ptimoribus

apostolis.
6.

19. Sapiculcs
picotes,

enim cm

silis,

libenter

tamen

insi1

Eslo pseudo-aposloli sint nobis sermone Gncco

me

mull molestiores
si

loleralis.

peritiores, sed

non sunt

in
,

rbus divinis docliores.


quee apostolum decct,

20. Suffertis enim

quis illorum imperioso


redigit;
si

domt-

Hanc divinorum scieuliam


calleo; vosipsi scitis,

nam vos
slras

in servilutein
;

quis bona vestr*

ijuia in

omnibus manifesti
et proplerea

fui-

sumplibus consumil

si

quis muneribus acceplis, vecl

mils apud
7.

vos, etdictis et l'actis.


forl

ficullales extnuai

exhaurit;
;

si

quis

fastu
in

Aut

culpam commisi,

me

mi-

sese exiollii, ul vos dprimt

si quis

palmvos

nus x'siimalis, quia apud vos memetipsum bumiliavi,


ul vos

faciem caedat, seu liabeat hidibrio.


21. Per

hcmehumilitate exaltarem

in fidc

aut forl

mpduiu conlumiae
:

et exprobrationis
illi,

hoc

peccavi,

quia gratis oinnin Evangelium

Dei vobis

dico vobis

hxc enim cm

vobis faciant

eos lamen
illis

annuntiavi?
8. Alias Ecclesias

me
pauperes
feci,

pluris facitis. Quasi nos in

bc parle simus

ab

eis

necessaria

infirmiorcs seu inferiores, et ide


vobis. liane
illis

reeipieHS, ut vobis sine


9.

sumplu inservirem.
,

minus xslimandi cedo prx-cellenliam, sed non aliam.

Et vobis prxsens, vobisque serviens

et

rbus
quia

In

qucumque
22. Si

ali re quis

eorum audeat

gloriari

ut

necessariis destilulus, nulli

vestrm molestas

fui;

minus sapiens loquor,

et

ego audebo

gloriari.

quod

niilii

deeral ad

vitre ncessittes,

et labore
,

maqui

gloriantur qud Hebrxi sunt, et ego


;

sum

nuum

lucrari

non

polui,
:

supplcverunt fratres

Hebrxus
steri

qud

Isralite sunt,

sum

el

ego

qud pose di;

venerunt

Maccdoni

sicut

aulem
;

in

omnibus hacin posle-

st-:nt

Abrahse, et ego quoque.


ministri Cbristi sunt, aulsaltem
;

tens cavi, ne foreni

ulli

onerosus

ila et

23.

Qud

rum cavcbo. 10. Verum


gionibus,
t gloria

dico, teslis est mibi Veritas ipsa Clni-

slus; non Corinthi solm, sed et in lotius Aebai re-

bxc mea
id

Evangelii vobis pra:dicandi gralui-

non abrumpetur. apud vos ago? an quia vos non


?

qum illi pro Christi Evangelio plures suslinui labores qum illi scepis et diulis in vinculis fui qum illi in verberibus long frequeiilis qum illi saepis in mortis periculis qum illi.
cunt; slult, seifvei loquar

ego plus

H. Cur

diligo

24.

A
A

Judis quinquies cx-susfui, et quadragenas

ide et dona rcspuo

Deum mei
im
cl

cordis inspectorem
v. 2.

plagas, un minus, accepi.

testor, quia vos diligo,

depereo,

25.

geulilibus ter virgis exsus

sum

semel
et

la-

12. Id igilur facio, et faciam, seu in tol Acbai et


gratis

pidalus

sum

ter

naufragium

feci

noclem

diem

prxdico, et pra:dicabo,
occasionein,

ul

pseudo-aposlolis

exegi in profundo mari, /aclatus undis,


vilae

cum summ
non louga
;

ampulcm
se,

quam

quxruiit nobis pares eset

de^peralione.

de quo gloriantur; aut san sicut

nos

nibil

20. Pro

eodem

Cbristi Evangelio sp,

vobis accipiant.
13.

lanlm
,

et molesta,

sed et pcriculosa suscepi itinera

Qurunt

inquam
falso

nobis
litulo
,

esse similes
cl

nam

sxp
culis

fui in periculis

fluminum,

in

periculis
;

sicarioin peri-

bujusmodi homines

no mine lautm

ruin.in periculis ex persecutione Judx'orum

jApostoli, sunt operarii dolosi, qui


sli

apostolorum Cliri-

ex persecutione gentilium;

in

pericuirS in ivi-

larvam circumferunt, cm
14. Et

sint Satanoe ministri.

tale obortis, periculis in deserto, periculis iu mari,

ex

non mirum quod

isli

personas

assumant

parte Judseorum; Acl. 20, 3; ex parle nautarum iru-

apostolorum,

cm

ipso Salamis,

eorum

doclor, et te-

cidare volenlium; periculis simulatis, et falso no-

nebrarum anglus, sese


gelum
15.
lucis.

prx-sligio transfigurai in

an-

mine

fralribus.
alii

27. Quot

labores pro Chrislo suscepti? Quot


;

Non

esl ergo

qud velut

magnum
:

niiremur

si

moleslix et fatigaliones perpessx? vigilix multae


nes et silis

fa-

Salaiv.e

ministri

induant figuram apostolorum, qui


sunt minislri
al

sxp

lolerala defectu csculentorum


;

je-

vcritatis et juslilix-

larvam tandem

juuia crebra sponl susepta


leslia

frigoris et nuditatis

mo-

detraht Deus, eisque poenas dabit faclis inquis dbitas.

sxp perpessa.
extrinseca
sunt, et corpus

28. Pi. Li haec, qui-

855
langunt
,

IN E[>1ST.
alia

H AU CORINTHIOS
]

85C

sunL

qux angunt animum, nimirm


<iuoiidi, quasi

Cbristi, qui est in

omnem

retcrnilalem laudabilis, scit

moles negotiorum mihi

agmine

facto,

quod veruni
32.

dico, nec

quidquam addo.
is

incumbentiumjsollicitudo

quam pro
et

lotEcclesiisgero.

Cm
illi

esseni Darnasci,

quetn rex Arclas prae-

29. Quis lidelium iufinnatur,

ego per inlimiirn

posucrat

genti, dispositis ad portas die ac nocle

cordis affectum non infirmor? Quis ofl'enditur, cujus


offendiculo non urar, scu
30. Si gloriandum mihi

inilitaribus excubiis, civiiau-m

Damascenam

eustodic-

animo discrucier?
sit
;

bat,
in

modis omnibus agens, ut

me
:

eomprelienderet,ul

de hisgloriabor passio;

graliam Juda:orum occideret


53. Et per feneslram

nibus et huinilialionibus proChristo toleralis

non de

iis

mnibus noetc

discipulis,

nagnitudinibus, de quibusglorianlur pseudo-apostoli.


31. Deus omniscius, et Pater Doinini
nostri Jcsu

fane demissus sum, in sporl inclusus, et hoc


evasi prxfeeti manus.

modo

COMMENTAKIA.
Vers.
1.

Utinam sustineretis modicem


toleraretis

qcid....

ejus debeant tolerare Corintbii.

Ad banc enim

ineet

Grc, utinam
insipienter.

Syr., utinam verb

meam paulisper insipientiam. toleraretis me paulisper, ut loquerer


et Syr.

ptiam deducit me, non mei proprius oinor, sed Dei


vestri

Grc.

parm, seu paulisper jun-

vehemenset purus amor. Ardenter vos in Deum depereo. Gagnxus. Zelolypus sum erga vos, zelotypi
laboro; eo vos
titur.

gunt verbo
ti jungit;

toleraretis-

Nostra Vulgata nomini insipienjnsipienti.-e

amore

diligo, qui

corrivalem non pa-

modicum quid

me.e, id

est,

quamdam

insipienlix mea:
;

parliculam.
quasi
hsec

Quod majonon
sit

Dei /Emulatione. At zelo Dei erga vos zelolypus

rent exprimit humilitatem

tota

sum. Non me causa, sed Dei causa,


zelo.

et salmis

ve-trx

Pauli insipientia, sed tantin particula. Insipientiam

Erga vos sum zelolypus,

sicul et

Deus erga nos


facial,

aulem

hic vocat, gloriari,

suas

laudes dicere

quia

dicitur zeloles,

non ut ipse quxstum hinc

sed

rvera insanum est se iaudare,


sit,

nisi gravis

causa sub-

ut salulem nobis afferat.

ut hic suberat

et tune

quidem banc causam ignoVocat ergo insi-

Despondi enim vos.... Syr., Despondi enim eus


unico, virginem caslam,

viro

rantibus, hoc videtur

insipientia.

quam offeram
illos
sit

Christo.

Expli-

pientiam, quod insipientise speciem pr se ferebat;


et

cat cur et

quomodo erga

Dei zelo zelolypus.

quod aliquibus
:

ut insipiens vider i polerat.

Sensus

Ex un

parte, ego

tanqum spirilualium nuptiarum


fidem vos,
id est,

Utinam vos patiamini memelipsum Iaudare. Paulumque Paulo commendari hoc equidein insaergo est
:

pronubus

et conciliator, per

Eece;

siamvestram, despondi uni viro,

scilicet Christo
illi

et

num

foret, nisi

ad

id cogrer.
;

eam
;

volo, virginem castam, et intgrant

tanqum
vereor

Sed et supportate me
qitaeso,

sed ad illud cogor

ilaque,

marilo exhibere.

me

lolcretis.

Vers. 5.

Timeo aetem....
sic et
,

Ex

ali

parte
latens,

Observatio moralis.

ne sicul Satanas, sub serpent is figura

Evain

Humilitas est vera christiani sapientia,

quam nos
:

seduxit asluli su;

per hos pseudo-apostolos,

Christus, Dei Sapientia, docuit factis et verbis


cite

Dis-

Satanx ministros
roribus
;

mentes veslrx corrumpantur erql.e est


et
in

me

quia humilis, etc. Seipsum ergo Iaudare vera

insipientia ebristiano videri dbet.

Hinc nunqum

si-

Et excidatis a simplicitae,
id est,

CnniSTO,
simpli-

ne magna humililate pnevi dbet christianus, etiam


ubi ncessitas est, semelipsum Iaudare.

et excidant ab

ill

lidei,

morum
ita

Hoc Paulus

cilale,

qux chrislianum

decet. Grxc.,

corrumpan-

suo nos docet exemplo; qui coactus suas hic laudes


dicere: hic, inquam, ubi
tuitione, de

tur mentes vestr simplicitae ill in Ciirislum. Syr.,

agilur

de apostolats sui
fructu,

qu

est

erga Clirislum, id est, qu ceditur

Jcs;nn

prxcationum suarum

de aninia:

Chrislum. Verbum excidatis addilum est ab interprte


nostro, majoris claritatis grati.

rum

salute,

quas per Evangclium Christo genuerat


sibi

reniam tamen

multolies precalur; insipientem se

pluries dicit, humililalemque

maximam pr
vos....

se fert,

denter in
illi

Et hinc zelus meus, meaque zelotypi. Vos arDeum depereo, vos despondi Christo, vos
volo servare castos et puros
in lide.

contra ordinarias humilitalis rgulas agerc coactus.

Aliunde vero

Vers. 2.
Syr.,

^Emilor enim

Grxc,

zelo vos.

nam

zelolypus

sum ergavos.
et

vos ambiunt Satanx lenones, qui fidem veslram corrumpere sludent. Hinc mea zelotypi. Hinc illos terre

Dal ralionem et cur desipiat,


Vers.

cur insipientiam

non valeo, hinc

insipientia

mea, seu bine

me

Iaudare

1.

Utinam

suslineretis

modicum quid

insi-

Christus enim sponsus est


et

ego tanlm sponsx duclor


virginem castam exhibere

qux videtur esse pientia} me ! ego tamen sapientissime eam usurpo ex insipientia
id.est, gloriationis,
;

paranvmphus.
Despondi enim vos uni
viro

(idem apud vos luear contra pseudo-apostolos. Ita Anselm. Chrysost. Sed et supportate me; quod opto ut meam insipientiam toleretis, id etiam peto ut l'acialis. JEmulor enim vos Dei mulatione. ZeloVers. 2. typus sum erga vos zelo Dei q. d. Non ambio mihi
zelo, ut Evangelium
cl
,

meum

Christo. Dicitur aulem virgo , propter integritatem lilit per fidem, dei eharilate informat:e. Desponsalio hc spem, aliasque virtules. Nain , ut ait S. Auguslinus, intgra fuies, tract. 13. in Joan. , virginilas mentis et

solida spes, sinecra charitas. Timeo autan ne... excidant simpliciVers. 5.

banc sponsam sed Christo et Deo non mex glorix, ommodis Incris sed Christi omnia lurc adorno
, ,
.

tae

etc.

id est .-implici

pur et incorrupt

lide,

(juam habetis

in Cliristum.

857
cogor, ul mhi apostolo Christi credatis

COM.UENTARIA. CAP.
;

XI.
et excelleniissimis apostolis,
ila

858
Pelro, Joanne,

et

hos anicaveatis.

magnis
Jacobo;

marum
tia,

corrupiores deprimere, ut ab

illis

D.

Cbrysostomus,

et

oinnes

antiqui.

Insipienlia itaque niea

non

est insipienlia.scdsapien:

Quanqum
ut est in

recenliores multi pulant per ironiam hic

sou Dei glori, et salutis vcstr zelus


nie taliter insipientem, scu

tolerate

pseudo-aposlolos vocari supra

modum
et

aposlolos, scu,

igitur

me memelipsum

Grco, super vald

aposlolos. Et juxta

hune

commendantera, ad vestrum profectum inagis ,qum ad laudcin mcani.


Obscrvationes morales.

sensum

inelis

cohxrent omnia
1 Cor.
;

prccdenlia et se-

qucnlia. Sed nibil cogit anliquos Paires deserere.

Observa qud

qui,

15, 9, dixit

Non sum

Ex secundo
fidelis

versu collige

qud qulibet anima


fit

dicjnus vocari apostolus


dicit
lis.
:

nunc ubi ncessitas postulat,


fecisse

per baplisinum Cliristo despondelur, seu


Cliristi
:

Exislimo

niliil

me minus

magnis aposto-

per (idem sponsa


nie

Annulo suo subarrhavit


potest

Non

erubescitse excellenlioribus apostolis qui-

Dominus meus, dicere


2
;

omnis anima chri-

parare; quia id postulat ebaritas et

animarum

salus.

stiana
laris,

qud plures anima?, una Ecclesia particuim et tota universalis Ecclesia, sint una sponsa,
unus sponsus; una, inquam, per
vinculum charitatis. 5bujus sponsa;
:

Omnia ad aliorum
Vers.
id est,

utilitalem, et Dei gloriam.

6.

Nam etsi

imperitus.... Grc., idiota,

sicut et Cbristus est

indoctus sermone. Syr., incultus sermone. Vide

uniialem

fidei, et

paraphrasim. Juxta antiquos hc non rcfernnlur ad


versiculum

virginilas est fides incorrupta

bine

clamt divus Cbrysostomus, in

rem novam! exmundo post nuptias

prcedentem, sed

est responsio

nov

adversariorum objectioni, Paulo sermonis ruditalem improperantium.


Fatcor qud sermone sum rudis at rerum divnarum scientiam calleo, qu divinum prconem
;

non manent

virgines,

nuptias fumt virgines,


jus spons ds,

qu virgines crant; hic post qu non erant virgines 4 bu;

regnum clorum,

ait
ila

divus Chrysos-

lomus, sicut sponsus Cbristus rex,

sponsa regina.
in

decet.

Hujus sponsa; nupti

in lioc seculo

prparantur,

Non
dixit,

curt secularem

sapienliam, qu, ut
;

Cor.

futuro consummantur. Prparantur per fidem,


et ebarilatem.

spem

vacut crucis Christi gloriam

sed scientiam
Talis sit

At consummantur per speciem ci viindissolubili

Dei,

veram sapientiam habere

gloriatur.

sionem

quaudo
II

vinculo

copulaiitur

homo

ver aposlolicus. Indirecte sermonis nitorcm


al
eis

Clnisto.

ce quidem omnibus christianis animabus


specialis

et peritiam -concedit pseudo-apostolis,

negat

couveniunl, at

animabus

religiosis,

qu

scientiam
cti.

sermone sunt

periti,

sed scienli Dei indo!

Clnisto eliam in bac vil perfeclis uniuntur. Vide

Cornclium Lapide.
Veks.
falis,
1.

Quoi et hodi hujusmodi homines In omnibus autem manifestati sumus vobis. Grc. Sed in omni
:

Nam

si is

qui venit.... Mis quasi

pr-

manifestati in omnibus in vos. Syr.


manifesti fuimus
git aposlolos,

Verhm

in

omnibus

oslendit Corintbiis,
faciant,

qud immrit
nibil
si

taies

ma-

apud

vos.

Hic quoque falsos perslrin-

gistros pluris

cm

eos doccant, quod


illc

utpot in versuli ambulantes, quasi di

pris non docuerit. Elenim

novus

aposlolus su-

ceret

Non
ila

sicut

1 11

aliud
et

sumus,

et aliud

appare-

perveniens, et in labores nostros sese ingerens, alium


Jesuni, seu Salvalorem,
alius et

mus

sed in

omnibus

omnin apert vobiscum.

prdicaret, et qui ver


ille,

sit

agimus,

ut cl dictis et faclis simus vobis manifesti.

excellenlior,

qum

quem

vobis pidi-

cavi;

si lali

magislro prdicanle,

alium reciperelis

Resp.
incultus,

An

D.

Paulus rever fuerit sermone imperitus?

Spiritum, cl qui prxsiantiora vobis doua conferret,

collegcrint aliqui D.

qud sine fundamenlo ex hoc versiculo Paulum Cuisse balbum, seu im:

qum
vjobis

qu.e recepislis

me

prdicante;

si

magister

pcdil lingu
ille

dicilur

enim

bic

imperitus, idiota,

aliud Evangelium, prstantius et meliora promittens,

non

impedilus.

Resp.

"2

qud D.
sed

Paulo

prdicaret

qum quod

vos docui

recl

non
et

adlueril sermonis perspicuilas; nec Grxci ser;

merit pateremini

talem magislrum jactabundum et


ila

monis eleganlia

ut patet

legenti

in

rudi ser-

sese nobis prferentein; at sa-n non

sercs babet.
fecisse....

Vers.

5. Existimo
istis

enim

niiiil

me minus

mone fuit 1111 nervosa eloquentia, et ubi voluit, divinum dicendi arlihciuni. llinc aliqui dicunt illum cloquentissimum, ut D. Auguslinus,
gencs, et D. Hieronymus.
alii

Arbitror enim qud nec doctrine, nec operibus sim


inferior; nondico,

negant, ul Ori-

pseudo-apostolis; sed et ipsis


qui venit, alium
;

Vtns.

\.
,

Nam

Vers.
Christian,
Si

5.

Existimo

enim

niliil

me minus

fecisse

si is

prdkat

quem non prdicavimus

q. d.

pseudo-

apostoli aliam doctrinam perfeeliorem de Cliristo vcl Christi praedicarent , quara ego non praedicavi ; quasi prsedicalio nioa ad salulem et Chrislianisiui perfeelioiiein

maquis apostolis. Vocal maqnos eos qui inter aposlolos eximii erant et sunimi , quales Petrus , Jacobus
et

non

sufficiat.

d.

Aut alium spirilum accipilis quem non acceptais, q. " alia doua Spirits sancti quae per me non ae:

cepislis, acciperetis pseudo-apostolis istis. Aut aliud Evangelium quod non recepislis, recl pateremini , vol sustinerctis , q. d. Ubi est ille alius spirits alia
:

dona, qu jaciant? San nusquiu comparent. Testes vos appello


,

qui nibil aliud

oum

ventosa verba

ab

cis accepistis.

sed non quo vobiscum toquoraut scribo sim imperitus ae velut idiota, non lanien quoad scientiam earum rerum quas docere me profiteur, scilicet divinarum et ad vestram salulem speclanliuin. Nam ulique sine liujus modi scienli, verus Christi aposlolus ac doclor gentium esse non possem. In omnibus autem manifestati sumus vobis, id est nibil apud vos dissimulanter egi lotus et per omnia vobis manifestatus sum.
elsi
,

Joannes. Vers. G.
;

Nam
, ,

imperitus sermone
attinet

scienli

Etsi

quod adsermonem

859
Vers.
7.

IN EP1ST.

H A D CORINIHIOS
n.eyerukt, supra
j

8U0
id

Aut numquid peccatum


feci...

ixi.'..

Groec.

quod labore

manuum

lucrabar.

oh peccatum
Ilis

Syr., aut forte culpam commisi...

Aci.

18, v.

:,.

verbis Corinlhios acriter pungit, simul et


su! et

mav.

FftATRES, QDI VE.NEKl NT A MaCEDONIA.


S.

Ad.,

18,

gnum
qud

pseudoapostolorum discrimen
et gratis
fastu cl pro

oslendit,

qud humililer
ipsi

Evangelium prxdicaveril,
lucro.

Et

in

omnibus sine onere me servavi et sbrtab


h;ec ab eo dici, ut ab
illis in

i.

cum

Numquid
,

forl pe-

Ne quis autem pulet

po-

cavi, cl idc

me minus

fcslimalis

quia Immilis apud

sterum accipiat; addil qud sicut hactens


fuit

in

nullo

vos faclus sum; vile opificium exrcens, et labore ma-

onerosus, sic nec eril in futuro

gratis

minissiui

nuum mearum

vicinin mihi

comparons fNon superbe


illi
;

truvi, gratis

rhnislrabo, et cavebo ne

cuiquam

me

gessi,

nec

meo

faslu

vos oppressi, sicut

et

oneri. Timuit Apostolus ne ipsa vit;e necessaria recipiens, foret onerosus. Ilinc saltcm

hoc mihi peccatum,

timeamus superJurt qud idem


in

Ut vos exaltemini
vosexallareminlide
:

id est, ut lic

me

humilitate

Qua recipere. Vers. 10.

sett ut

VOS

fui ilis

Cbristo lucra-

Est veritas
,

in me...

rer; ad ejus gratiam attraherem,perquam evehere-

observabit sempr,

seu nihil quopiam recipiet

miniad gloriam,

Achai.
\

QUONIAM GRATIS EVANGELIUM DeI EVAXGELIZAYI vobis?

erum

dico

Chrislus Veritas, est mihi teslis


,

An mihi

imputatis ad culpam, qud gratis omni-

qud haec gloriatio


gratis, per

Evangelii

vobis

pnedicand*
in

no, cl sine lucro, et sine stipendio vobis prdicave-

me non abrumpelur apud

vos et

lol

rim?
Nota
in

Aehai.

hoc versiculo duplicem apostolicam D.


:

Non infringetur. Grce, non

obtnrabitur. Meta-

Pauli praedicantis virtulem

humilitatem

in

sua conseu in

phora ab amnibus sumpta, aiunt Patres Grccci Clnysostomus, Theophylactus ; quasi dicerel
stris
:

versation^; paupertalem in corde cl in praxi,

Donis ve-

usu.

Nec pretium
;

aut lucrum vult, aut recipit pro

prsedicalione

nec stipendium ad sustentationem ne-

cessarium suscipit. Talions virtutibus proximi promovetur sains, humilitas cordis, etc., pauperlas spirits,
virlules vcr;e aposlolic, sed

cursum hujus mac gloriae sed fluci indcsinenler per omnes Achaiae regioncs, cujjus metropolis erut Corinthus. Idem hic
non oblurabilis
, ,

aut obstruels

significul

Apostolus quod

in
,

Cor., cap.

9, v.

heu qum pauci seclan!

Bonum

est

mihi magis mori

qum

ut gloriam

meam

lur eus

quis evacuet.
8.

Vers.

Alias

Ecclesias expoliavi. Quod

in

Vers.

11. Qeare?

quia non diligo vos?


diligis,

versu prcdente dixit, hic et in versiculo sequenle


exaggerat,

Cur

ila facis

apud mis? An quia nos non

prtetensumque peccatum quasi aggravt.

idcdona nostra respuis? Solemusenim eorum, quos


non diligmus, doua contemnere.
Iteim jurt,

Vide paraphrasim.
Stipendium. Grcec,
tur militi.
tyivtov,

modkum

quid, quale da-

Deum cordium

nspectorcm lestem

adhibens, quia eosdiitgit. Donaquidemsunlrespucn-

Vers. 9.

Et coi
:

essem apud vos... Et apud vos

da, sed sine contemplu,


affeclu.

im cum gralitudine,
et faciam..,

cl

cum
e>(,

prsens
et

et existons;

pro vobis di nocluque laborans,


seu vobis praesens, vobis ser-

omnibus indigens

Vers. 12.
id facio el

Quod autem facio,


;

iil

viens, rbus necessariis destilutus.

faciam, seu gratis evangelizo, et evange-

Nulli onerosus fui,


fui
:

id est, nulli
fui in

veslrm molestus

lizabo

non solm Corinlhi

sed in

tot Acliai,

ut

nec idc segnior

ministerio veslro. Grce,

pseudo-apostolis

amputem occasionem, q'uam quaerunt

non oblorpuicuiquam. D.
dicil

Ilieron. adAlgas.,quaest. 10,

nobisesse similes et pares, de quo gloriantur.

hune diclioncin esse Cilicibus peculiarem.


mihi deerat, ad vit ncessittes, sup-

Oplabant pseudo-aposloli ul aliqad reciperet Apostolus


;

Nam quod
Vers.
7.

sicque dicere possent qud, ad ejus


,

exemplum
,

Aut numquid peccatum

feci,

meipsum

humiliuns, ut vos exaltemini'/ An peccatum feci meipsum huniilians, dejiciens ad scenopegiam, et labores manuum, quibus victuni mihi pararcm, humililer nempeel lenuiler, sumptu meo viclilans; ne vobis es'sem et honorarem hc pneri , sed vos potis exaltai i mc humiliatione ; q. d. An hoc ipsum quod gloriae est cl benficenliae , improperalis mihi ? Quniam gratis Evangelium Dci evangelizavi vobis , Usque ade non peccavi in vos ut et singuq. d.

lari beneficio vos

affecerim

gratis

Evangelium pr-

dicans, quod apud ulios non feci. Alias Ecclesias expoliavi, etc. Sensus Vers. 8. est Ab ahis Ecclesiis, quamvis essent vobis pauperiores, ut proinde spoliari ac denudari viderenlur, accepi stipendium ac sunipliini necessarium, ut vobis Evangelium ministrarem. Vers. 9. Et ciwi essem upud vos et egerem; nulli onerosus fui. Sed slrenu incis munibus laboravi ; bec taniui m praedicatione obtorpui , sed aequ diiigcn:

monendo cousuter omnibus et singulis docendo iiullu viue lendo nie impendi alque si nihil aliud sustentandae ncessitas curave mihi incubuisset. y uni quod mihi devra'. suppteverunt fralrcs qui vencrutit Macedoni ; el ni omnibus sine onere, me vobis servavi et servubo. Addil autem de future tempore, ne commmora ndo prseteritaui abstinenliam videatur aduionere Corinlhios quid in poslerum ergu se facere debeanl. Est verilas Chrisii in me, in verilale Vers. 10. vobis eo Chrisli loquor, lestor Chrisli veritatem perChristum (Ambros., sub Chrisli testimonio) ver sanctque affirmo aejuro me nihil pro sumptu vobis acceplurum. Ita Tlieoph. Quoniam hc gloriatio, qud gratis vobis evangelizaverim, non infringelur in me in regionibus Achai. Quare? Quia non diligo vos? Deus scit, au vos non
,
; , ,

diligam.

Vers.

l"2.

Quod autem
facio,

facio, et

quod hactens

gratis

faciam, idest, sed per Achaiam prxdicans

S61
jpsi reciperenl;
ipsi similcs et

COMMENTARA, CAP.
el

XI.
sed libra nos
:

8b'2

eonsequenter gloriari qud in hoc

'

inducas....

malo, malo spirilu in

pares forent; queni aliunde se superare

bonum transforma to

malo doctore, apostoli larvam


Dco.

jaciabant, seilieet in eloquenii. Ut banc ois gloriandi

circumferenle. Et hinc discamus nec in nobis, nec in

occasionem amputet Apostolus, nihil recipit, neevult recipere; utpaleat omnibus qud in hoc saliem sinl Aliter Gneci, qui supponunt qud illo inferiores.
pseudo-apostoli gratis quoque praedicare gloriabanlur.
D. Cbrysoslomus, sed furillis,

homme, nec
Vers. 1C.
dixi,
si

in

angelo spein ponerc; sed


dico....
;

in solo

Iterum

repeto quod ab initio


patienter sustineatis,

rurssque vos rogo, ut


ad laudem

me

(juid

meam

dixero.

Hoc saliem simulabant,


dit

ait

Ne

quis

me putet..., nec propterea quis me pulet


,

lim et occulte recipiebant.

inquit,

Paulus prci-

insipienlem

nec enim

id

ago sine ratione

sed ob

occasionem gloriandi, quam quserebant indc; quia bac in re, itou babebanl quod gloriarentur, cun Paulo
forent lanlm pares. Sed probabilius est qud palm

causam. Stulta quidem res est gloriari; ego ver non


ut slolidus hoc facio, sed coaclus; D.

Cbrysoslomus.
si

Alioquin veuut insipientem...; qud

tamen id,
lanlm ut

accipiebant pseudo-apostoli, cin de eis loquens, v.

quod vobis pelo, non possim obtinere; ut insipientem accipite

20

Suslinetis... si quis dvort, 13.

si

quis accipit.
falsos

me

el patienter suslinele

Vers

Nam

ejusmodi...

Hos

aposlolos
dixit,

mibi lantisper liceat gloriari. Hic sensus naluraliscst,

vivis hic pingil coloribus; simul etexplieal

quod

nec primo hujus capitis versui contradicit, ut pulat


auclor neotericus, qui vull hic ab Apostolo retraclari,

quserunt nobis esse similes.


falso tilulo el

Nam

hujusmodi homines
,

nomine tenus apostoli sunt


Christi veris apostolis.
,

Christo

quod ab

initio

dixit.

Hincque parliculam w&iv

ipse

non missi, nec

soins, contradicentibus
et inlerpretibus

omnibus omnin versionibus,


significare,

Operarii douosi

fallaces

qui oinnia ficto faciunt

Grxcisel Lalinis, vull non

animo
runi

el ut l'allant;

D. Cbrysoslomus.
se...

iterm, de nouveau; sed contra, seu tout au contraire,


je
in

Transfigurantes
personas,

assumunt Christi apostoloministri


,

me

rtracte.

Quidquid
illa

sit

de hc

n.\i-i

significatione

cni

rever sinl

Satanae.

gnre, san
in re

huic loco non convenit; idem

Larvam apostolorum circumferunt


ac facullalein; Cbrysoslomus.

non autem vim

enim

nunc

dicit Apostolus,

quod

in

primo versu

dixit. Ibi insipienliam vocavit gloriari,

quia speciem
qui

Vers.

14.

Et
Non

non mirum... Et hc in re nihil


ipse anglus
lncis
;

habet insipientioe,
ignorant. Hic

et insipiens

videtur

iis,

causam

novum. Nain Salanas,


formatur
in

lenebrarum, transin

autem

rogat, ut propler

banc

insipienliae

angelum

malus

bonuin.

speciem, non pulelur insipiens,

id est,

ver insipiens;

Vers. 15.

est ergo magnum...; non est ergo


si

quia id non agit insipienter el sine ralione.

Qud

si

qud mireniur lanqum magnum,

ejus

ministri

fi-

tamen ab
gloriari

eis

non potest obtinere


idque

id

quod rogat; consapienlissim

guram

ac

personam induant apostolorum, veritatem,


finis erit... at

cedit ut velut insipientem

ipsum accipiant, dummod


concedit
,

pielatem ac veram justiliam annuniiantium.

permittant

Quorum
Deus
,

tandem larvam

eis dclrahet

proximi sui salutem suuj proprix faune anteponendo.


In his ergo verbi palet et humilitas et charitas apostoli.

pnamque
eril

dabit factis iniquis debitam. Finis


id est,

eorum

secundi m opra iluorum,

malus.

Huinilitas; excusatione tolies ilerat, oslendit

Ab

ipso Ecclesi exordio fure falsi doctores, hy;

san

qum

invitus el coaclus glorietur. Charilas


et

hune

pocrite, apostolorum Christi larvam circumferehles ut fidles deciperent.

inlernam confusionem suam, im

externum Corinsaluli sa-

Ab

ipso

mundi exordio Salanas,


tenebrarum anglus,

thiorum propterea contemplum, aniinarum


crificando.

bumanse

salutis

adversarius,

sese in lucis angelum transformat, ut facilis decipiat.

Vers. 17.

Quod loquor...

Faletur quod specie

Hinc discamus limere

cavere, rogare,

et

ne nos

tenus et apparenter non agat secundm Christi doctri-

Evangelium, idem et facturus sum deinceps. Ut amputent occasionem eorum qui volunt occasionem,
ut in quo gloriahlur inveniantur .sicut et nos. Gloriantur in preedicatione se esse mibi pares, r m sinl inferio-

Non est ergo magnum, id est, miranres magna. Si ministri ejus iransfigurenlur velut ministri justiti, id est, liguram ac perVers. 15.

dum lanqum

res; ego enim gratis, ipsi lucri causa evangelizant. lia Anscbn., Chrysosl. et heoph. Vers. 13. Nam ejusmodi pseudo-apostoli, sunt tperarii subdoli, seu dolosi. Ingerebant seipsos, mentientes se missos es^e. Transfigurantes se in aposlolos Christi, seilieet seipsis, id est assuinenles personam apostolorum Christi, dieenlessc esse Chrisii aposlo-

sonam assumant ministrorum jusiitiae. Quorum finis eril secundm opra ipsorum,
fallant

q.d.: Etsi

homines,

Deum

(lleie

non polerunt, quo


suis debitam,

tandem rcipient mercedem operibus hoc est, inlerilumet mortemselernam.


Vers. 16.
esse,

Iterum dico ne quis me putet insipienlem


:

los, ^-cd lals.

Vers, II.

F.t

non mirum, qud audeant se trans-

figurais in aposlolos Christi.

Dieu

Ipse enim Salanas transfigurt se in angelum lucis. lucis; soient enim angeli boni, utpote beati, lu-

cidi et gloriosi

apparere,

cm

se ostendunt homini;

bus. Secundo

lucis,
l'crl

id esl.verilalis, jusliti.e, pietalis

hxc pra: sn quorum vel


se suaque
v. iv -il

Salanas, h.ec

promillit

hominihus

ob id quia meipsum pradico. Nain ju.-ia causa est cur iil faeiani. Mioquin velut insipienlem accipite me, q. d. Qud si aliud impelrare nonpossum, accipite me velut insipientem, lanlm ul mibi paululm gloriari lieeat. Nola. Valde pnemollil, ut ostendat qum invilus, et non nisi coaclus dcscendal ad laudes suas, lia Cbrysosl. Uletego modicum quid glorier, id est, ul cm illos semulos nostros toleretis lam multa de se jactitantes, mibi quoque concedalisvel paulin de me ipso gloseilieet
riari.

oculis visibiliter apparet, vel pbanlasix consilia insinut, oslendit, imprimit, cm

Vers. 17.

Quod

loquor, non loquor


et

anglus tenebrarum; quia nonnisi peccala,errores, dolo> suggerit.

secundm Deum
seilieet

quod
des.

loqui

propono

iulendo,

meas

lau-

865

IN EPIST.
qui nos hiimilitalem
est in
l'actis

II

AD CORIVniIOS
Si
et

8C4
fastu lumens, ut vos dprimt,

nam,

el vcrbis docuit, ut
I.

qusextollitur,
in

jam dictum
gloriationis

coinmentario, v.
loquor,
si

Quod

in

hoc

quamdam
Si qiis in

vos lyrannidem exci


i:i>n, id est,

argumento

verba

Bpectelis

faciem vos c

ha bel Indibrio,

lanlm exlcrna, non loqlok secundm Deou, specieni

M conlumeliam
lia

quasi alapam vobis impingit.


haec ullinia pars;

enim liabent insipientia? si ver animum speclctis et verborum scopuin, secundm Deum loquor. El ehari;

quidem explicalur communiter

unde plerique verba sequenlia, secundm ignobililutem


dico, explicant quasi

latc

enim loquor

et ex necessilate nie

laudo

ne

me

Christi

ministro contempto,

credalis et adhsereatis

inlelligo,

dent seusum sequenlcm l!oc quantum ad contameliam; non quod de


:

Satanae ministris.

qux

est vera sapientia,

Ago apparenter contra humilitalenr, quam nos Deus, per Christum

facto

vos caedant

in

faciem,

sed qud contumelia

vos quasi viles

afficiant.

docuit; liinc non secundm


tus ago et ex charilate
:

Deum

loquor.

Sed

id invi-

bine non insipientr, sed quasi

Sed nonne fieri posset , ut quisquam pseudo aposlolorum ad banc devenerit violentiam, ut palm quemquani Corinlbiorum ececideril; et boc eis exprobret

insipienler, seu quasi in insipientia,

mea

laus speciem

habet insipientia? quidem

sed est vera et secundm

Apostolus?

Cm

omnia

alia

ad litteram sint vera, cur


est
.,

Deum
In

sapientia.

non
,

el biec

pars?

An minus

crimen

lyrannidem
aliquo forte

hac surstantia glori.e. Grc.

TiT*i

t*j

exercere, devorare, accipere

etc.,

qum

imesrfaei;

idem verbum
4-,

in

eodem sensu usurpatum


bc niateri
,

repolies cap. 9, v.

sciliect in

seu in

primo niolu cdere? Hc ineum dubium expono.


Vers. 21.

in

re

nibil

affirmo;

hoc argumento gloriationis. In


ait

Itc'tc

parte gloriationis,

Secundm ignobilitatehdico...
quod
ait;
ila collocavil, ut
;

quasi...

Tbeopbylaclus post D. Chrysoslomum.


Vers. 18.

obscurum
in

est

Quoniam multi gloriantur... quandonr-muli

nam quoniam moleslum

ac

grave erat, ideirc hoc


obscurilale fallcrel

acerbitalem

quidem pseudo-apostoli,
periinenlibus; et

mei, gloriantur

D. Chi ysostomus.
bitelligenliam.

rbus carnalibus et exlernis el ad apostolalum non


illos sic gloriantcs,

Notanda ad
Obscurilalem bujus
rielas,

im ad nauseam
tantisper

loci

probal explicationum va-

usque jaclabundos

loleratis.

omnes

legi,

oinnes expeudi, nullam penils


Ilinc
;

Ex ego
gloriabor
;

illorum

seculus

insipientiam

salisfacieiitem
,

inveni.

Icxlum altenlis

legi

sperans qud et patienter feretis

me

uli-

omnes versionescontuli
secundm conlumeliam
lia dico.

et lux

major

afllsil. Griec.

Hier gloriantem.

dico. Syr., quasi

Vers. 19.

cum contumeexprobrationis

Libenter emji suffertis... Syr., pa


ad obtemperandum rationis experlibus,
:

Arab., per
si

modum

coutumeli

et

eiftei enirn eslis

hoc dico; ac

nos infirmait essemus.

Ex

textu et ex

cm

vos

silis

sapientes. Quasi diceret


silis

Id e facilis
alios

bis ejus versioiiibus concipio riora, in versibus 19 el

qud D. Paulus supedixit

spero,

qud vos cm

sapientes,

tamen

20 contenta,

per

modum

suffertis insipientes,

me mult

molestiores. Insipientia
,

exprobrationis. Sed quibus?

Ex

ipso contextu palet

mea

vobis mult minus crit onerosa


:

qum pseudovos enirn ly-

qud

ipsisCorinlbiis,

quosin bis versiculis alloquilur.


Inlellige

aposlolorum

mea ad summum

erit

verbosa, illorum
;

Quid ergo Corinthiis exprobrat?

ex ipso con:

ver est effectiva et effectibus molesta


rannic regunt, vos dvorant...

lexlu et ex eo, de quo hic agilur;


alia,

scilicet

Hc

et

Vers. 20.

Sustinetis enim
id est,

cm

vobis pseudo-apostoli faciant; illos

tamen

si

quis..., id est,

si

quis

sestimalis, diligilis et pluris

qum me

facitis.
illis

illorum duro et imperioso dominatu vos in servitu-

Quasi nos nvc

in

parte infirmi, seu

inferiores

tem redicit; seu


Si qiis

rgit ut servos.

simus, id est, quasi ver nos propter infirmitatem


et

idem
,

dvout,

bona veslra consumit

vobis non fecerimus

et

non propter humililatem

exhaurit sumptibus.
Si quis accipit, vobis

modesliam
munera, quibus vestras exmus, sicut

et et

charilatem. Quasi ver non polueriilli,

iisdem

litnlis

abulenles, opprimere
illis

tnut facilittes.

vos. Quasi ver talia, quxdixi, facere, sit in

vir-

Sed quasi in insipientia in lic substanti glori, in boc subjecto, in bc maleri glori qu gloriari de meis laboribus in sequentibus intendo. Quoniam multi gloriantur srcundmcarVers. 18 nem, in rbus carnalibus el exlernis, pula in nobiliiate, divitiis, sapienli, circumeisione, parentibus He-

Si quis dvort, id est, bona veslra extorquent. Signilical inexplebilem avidilatem


vitse,

quantum ad sumptus

quos identidem exigebant.

bris gloriantur pseudo-apostoli, bine et ego in iisdem gloriabor. lia Chrysost. Libenter enirn suffertis insipientes, etc. Vers. 19. Suslinuislis insipienler jaEst ironia. Quasi dicat ctantes se gloriabundos illos pseudo-aposiolos, susli-

nebitis, spero, et
liter

me apud

sapienies sapienter eluii-

gloriantem. Vers. 20. Sustinetis enim si quis vos in servitutem redigit, qui imperios vobis utunlur ut mancipiis. Signilical imperiosam pseudo-apostolorum in Corinthien (ideles dominalionem qu cos propemodm ut servos premebaul. Nam ad cjusmodi subjeclionem pertinent qu sequuntur.

Si quis accipit , scilicet vobis. Si quis extollitur, id est , extollunt se supra -vos , poteslatem sibi vendicant in vos, seipsos laudant, se suaque magni faciunt el depraedieant , dicendo se esse popiilum Dei, illos, ex geiUibus peeatores. Si quis in faciem vos cdit , non alapis. sed conlnmeliis , in faciem exprobrantes qud fuerilis idololatrx , peccalorcs immundi , qud silis praepulium. Secundm ignobitilatem dico, q. d. Vers. 21. Cm dico pseudo-aposlolos in faciem vos caedere, non simpiiciler dico, sed quoad ignominiam et conet in faciem exprobranl. vicia quae in vos jaclant Quasi nos infirmi fuerimus in hc parte, q. d. Suslinetis fortes, audaces, minaces et imperiosos pseudeapostolos , me ver non sustinetis , sed conlemnilis tanqum infirmuin , pusillanimem et limidum quasi

865
tus el perfeclio acslimalionc digna
;

COMMENTARIA. CAP.
et talia

XI.

S6i

non

fa-

fif

officii sui

nogligens, et suis tamen lionoratus; cogi;

cere, su in nobis infirmitas et peccatum vestro con-

tet

pseudo-apostolos bonoratos
,

altendat sibi ot caiia

temptu

(lignuin.
,

veat

ne sicul honoris illorum

et

vitioruin

sit

Ironia similis

im eadem ac ea qu

v.

quasi
et

parliceps; saltein non superbiat ob


sataue ministris cominunein.
::

bonorem

sibi et

dicerel

An peccatum

feci, quia humilis,

pauper

modeslus apud vos

fui? quia ex charilale,

et gratis

Vers. 22.

Hebr.ci sunt,
sum Hebracus
id est
, ,

scilicet, origine cl lin-

omnin, vobis evangelizavi? quia vos non devoravi,

gu, et ego

origine et linguam Hebrai-

non oppressi, conlunieli non


facientes, sese jactabant quasi

affeci? Et hacc
:

eadem

cam

calleo.

exprobratio tangit obliqu falsos apostolos

qui talia

Isralite sunt
posleris

ex posteris Jacob
Israclita.
est,

non ex
non

magnes;

et

D. Pau;

Esau

et ego, sum
id

lum

ut

inflrmum

et

bomuncionem deprimebant
i'Ii.

Semen Aukah-e sunt,


proselyli. Hacc erat

nalurales

lilii,

hineque sese anleponebant


lic
in

Quasi ver nos


lalia

illis

summa Judaeorum
filii

gloria,

de qu
,

parte simus inferiores; quasi

facere sit

jaclabant

Semen Abrahge,
amicus Dei
;

Abrahae sumus

qui

virtus et perfeclio;

non facere peccatum. Hic itaque


corde

fuit specialiter

cui faclac sunt repromis-

D. Paulus indignatione tactus, et plura cogitans atque


sentions
,

siones Deo, clc.

qum

verbis exprimai

tacitus in

Et ego sum Abraham


,

filius. In

hoc ergo pares su-

hanc egregiam concedit pseudo-apostolis superiorita-

mus.
Vers. 25.
dicunt,
|

lem ac praecellentiam. Eslo, simus


null ali re praecellentiam
lu

illis,

bc

in parle

Ministri
de facto

Ciiristi

sunt

laies saltem se

inferiores; sintque nobis in e superiores; at san in


illis

lict

salariai sint

ministri,

v.

13.

concedo.
re quis eo-

Eslo sint, ut volunt, ministri Chrisli.

ojo

o_uis

audet?

id est, in

qucumque

Ut

minus sapiens loquor


illi.

sed tamen ver loquor,


et

rum audeat

gloriari.

ego sum plus qum


D. Chrysostomus,
et

Syr.,

ego

illis

prslanlior.

In insipientia dico, id est, quasi insipiens loquor, et

ego his melior


liltcralis el
;

sum

et

prslanlior .

ego gloriari audebo.


Observalio jywralis.

Observalio

moralis.

Hoc probat
quae recepit

in

sequentibus

non miracula profe-

D. Paulus, totius terrarum orbis doctor, speciatim

rens, quac fecit; non per excellentiora charismata


;

ver Corinlbiorum amanlissimus pater, et apostolus,


toi eximiis virtutibus et praeclaris dotibus insignilus;

non per

loi

urbium, provinciarum et
,

regnorum admirandam conversionem


danle, operalus esl
res,
:

quam

Deo

ab

ipsis

tamen

Corinlhiis, suis in Christo


falsis

filiis.

posl-

sed per labores, plagas, carceest; ut

posilus bypocritis,

operariis et veris Satanae mi-

fusligationes, quas pro Christo passus

nislris; qualis et quanta injuslilia!

At quantum sosua munia rite

omnes

Chrisli minislros doceat mdia, quibus possint

lamen omni praelalo ecclesiaslico


nus babito
erit

pra:slantis

sacro Chrisli aposlolalui et ministerio


;

peragenti, et suis tamen inferioribus, in bonore mi!

communicarc

nhriirm

si

plurimm palianlur

et la-

Hase
in

fuit
;

semper consuetudo mundi


ait
;

et

borent pro Christo.

usque

finem

Cornlius Lapide

post

Communicantes
Chrisli ministri
!

igitur Chrisli passionibus,

g audet e,

Salmeronem quem
servis, ad

eilat

contumaciter resistere Dei


et

quia sic et divino ejus aposlolalui,

minimas occasiones obstrepere,


;

obmurpseudo;

cum
luit

D. Paulo, communicaiis excellenlis. Sicut opor-

murare, de severitale moderat conqueri ab omni disciplina; imposloribus autem


apostolis serviliter se subdere,

abborrere
et

laborarc et pli Christum, et per labores et pas-

siones
in

suum

salvatoris exercerc ministerium


inlrare.
;

sicque

omnia

illis

permittere

suam gloriam

Ita et

oportet pati et labo-

quidquid oncris imponere ipsis libuerit, patienter susiinere


:

rarc Christi ministrum

per labores assiduos cl pas-

ita

Israelil,

contempto Samuele sanclo, ac


fastuosi et tyranni

siones

quamplurimas suum peragere ministerium

modeslo, maluerunt ferre jugum


rgis, 1 Reg. 8.

sicque gloriam aelernam promercri.

Hoc nos docet


aposloli.

exemplum D.
gnavus
et allenlus, et

Pauli, per

antonomasiam
Crsc.,
illi.

Hoc

in casu, superior

ob

id

In laboribus plurimis.
tihs
,

in taboribus

abundan-

suis despectus, cogilet D.

postposilum suis; et clum, dejecliori non erit animo.


qui imperiosis agere

Paulum pseudo-apostolis ob hune iniquum sui despe-

id est,

pluribus

qum

Syr.

in labore plus

contra superior
feci

qum illi ; in verberibus plus qum qum illi, in mortibus pluries.

illi; in

vinculis plus

non potuerim qum

q. d.

Potui san edem licenti et imperio in vos uti, qno pseudo-apostoli usi sunt , sed nolui ex humilitate, modesli et ebaritate eximi. lia Chrys. In quo quis audel , supple gloriari ( in insipientia id esl, quasi insipiens, vel insipienler dico ), audeo et ego, scilicet gloriari. Sensus esl Quaieumque
: , :

Paulus

ego

nem hoc dicit; esto vocent se Chrisli minislros, et sum im plus qum ipsi ut minus sapiens dico, hoc esl, quasi insipiens delirans loquor. Tanqum di, ,
:

cat Aposlolus
stultiiiae

Ministri Chrisli

sunt

slult

loquor,

In

ignoscile), plus et excellenlis ego sum. laboribus plurimis, id est, pluribus qum pseu-

me

illi

arrogant lanqum gloriosa, ego quoque mini arrogabo.


sibi
N

ers. 22.

Hebrisunt,

do-apostoli. In carceribus abundanlis , in plagis supra modum id est , in verberibus insolenler, et ni ita dicam
,

,
,

Israehtam dici qum qum hraelitum. Vers. 23. Ministri Chrisli sunt ,

ego, etc. Gloriosius erat Ihbrum ; et semen Abrah dici,


et

per concessio-

excessive mihi illalis, supra qum dici velcredi potest. In mortibus frquenter. Mollis periculis ubi comits mei, aut alii vel lalronibus, vel sediliosis ca> debantur aut jugulabaniur.
,

867

IN EPIST.
pi agis

Il

AI) COItl.NTIlIOS

8CS
si fidei

h
plus
In

supra modem. Graec, excessive,

id est,

claculum aedificatorium,

cernatur oculo

Bine

qum

dici poicst.
vttae periculis;

mortibus, id est, in

frquenter.

Vers. 24.
licet,

enim doccor, ;erumnas, passioncs, humiliationes non bon re, quasi vera mala, sed slimare quasi Dei doua
servis suis praeparata
ut
:

Jid.f.is

quinquies quadracenas, s<i-

Vobis dnatum
in

est
ut

pro Gbritto,

plagas, una minus, id est, 50. Lox, Deulcr. 25,

non lantum credalis

eum,

sed

et

pro eo paiia;

3, velabnt

no quadragenarius plagarum numerus cx-

mini. lliuc et doceor b;ec

mundi mala non fugere

sed

cederetur. Hinc Judaei, ne excederenl, sienne logein


certis observarent;
triginta

amare,
in

dcsidciari',

ut

bOBOrum
in ver.e

a-leruoruin radies;

novern dabant tantm.


nibil in

eisquegloriari, quasi

glori.eincdiis cl qua-i

Porr de his flagellationibus D. Paidi


Apost.

Act.

principes. Afflictio mater glori.e. Per

lue Chrjetus

et

Vers. 25.
colligilur

Ter virgis

apostoli intri unt in gloi iam. Ha-c sunt Cbrisli et apoc.^sus... gentil ibus, bine

stolorum ejus insiguia. Haec sunt quibus praedesl oavit

qudJudsei non virgis cxderent, sed lidibus

Deus nos

facerc conformes imaginis

l'ilii

sui

ut sit

seu nervis. De un tantm fusligationc in Actis, 1G, 22.

ipse primogenitus in multis fratribus.

Da

inilii,

6 Deus!
;

Incc penctrarc
Lystris, Act. 4, 18.

Semel lapidtes sum.

ha:c semper oculis crucem a'siimem, diligam, reverear,


;

lidei

videre

ut

Ter

nai'Fragii'm teci.

De boc

nihil

I).

Lucas;

illud

Vi.!;s. 2(j.

In

itihehibus s.Ei'... pro Evangelio

en'nn naufragium,

de quo Act. 27, 18, post banc Epi-

Cbrisii

pnedicando et promovendo ,

longa, molesta

Btolam scriplam evenit.

et periculosa saep suscepi ilinera. llbique sparsa pc-

NOCTE ET

DIE...

IN

PROFUNDO MARIS... Gl'aC, nOn


/Sv8&,

ricula
dis
:

pcricula in lluminibus naxigandis et trajicien-

est, maris, sed

tantm,

profundo, quod de
pulco
polest
in-

perii nia

ex parle lalronuin

ex parle Jiidieorum,

omni profundo, seu carcere, sen


lelligi.

ex parle genlilium; mine in civitatc, nunc in deserto,

Hever Baronius
,

inleliigit

profundissimum
sit

nunc

terra,

nunc mari.
fratribus

Unique
:

insidiu:

pcricula de-

carcerem Gyzicenum
ctus.

in

quem D. Paulus
est
,

inje-

nique
principio

falsis

seu simulatis lidelibus.


;

Sed de carceribus jam diclum


et

v. 23. Hic

enim diabolus

injecit zizania

aulem agitur de naufragio,


profundo maris
fui, id

de serumn naufraguim
:

Vers. 27.
galione
ei

Tbeodoretus.
in fati-

In

labore et .-euimna. Graec.,

consquente. Hinc ben nosler interpres addidit

In

miseri.

Quoi labores graves

et delaiiganles
!

cstjuxta Tbeodorclum, scaph


,

edem de causa
In mgiliis

suscepli! Quoi molestiae perpessse

dissolut, totam

noctem

diemque bc

et illc lu-

multis, ad orandum, praedicuiduni, la-

ctibus impulsus transegi. Syr. pariter, ter in naufragio fui, die et nocte in

borandum.
In

medio mari, sine navigio


niulta

fui.

Ex

fam et

siti,

ex necessitate, defectu esculenioper loca arida


;

his versibus patet


serit

qud

de D. Paulo pnetermi-

rum
po re.

in longis ilineribus,

aestatis

tem-

D. Lucas

in

Actis apostolorum.
Observalio moralis.

In jejuniis multis, sponl cl ex religione susceptis.


,

Sed quale speclaculum nobis,


sum, quasi vile
Evangelii Dei
et

in bis versibus

ex-

In frigore et nuditate,

ob vestiis lenuitatem, qui

bibetur! Christi legatum video fustibus et virgis c;e-

non

sufliciebat ad frigus

arcendum. Heu! quantum et


vitae

pessimum aliquod foret mancipium prconem video lapidibus obrutum

quale discrimen aposiolica:


boriosse,

cuni nostn'i; viue

l,i-

cumotios

vila: palientis,

eum

molli el de-

quasi blasplienius

homo

foret

Dei ministrum et ser,

lical; vita; pauperis, abjeetx-, conlempt.e,


vile,
eis,

eum

di-

vum
illc

lidelissimum video naufragum

et midis

bc

et

honora ta, superb! Erubescamus


quos
gloriarikir

ita

differre

ab

pulsiimetexagitatum, quasi foret impiusab ipso


dereliclus.

babere patres

in fuie.

Erubescatt et

Deo

Heu spectaculum scandalosum,


!

si car-

mus

niliil

pro nobis ipsis pli velle, pro quibus

neis oculis cernalur

Si

est scienlia in

excelso? At spe-

tanla passi sunt apostoli.

A Judis quinquies quadragenas un Vf.rs. 24. minus accepi. Jusserat Dominus Dent. 2.'), ut plagarum numerus quadiageiiarium non cxccderel cul ut non quadracertis et plenis satisfacerent Judaei ginla, sed un minus, scilicet triginta novern reis infligebant. lia Talmudici. Ter virgis csus sum gentil ibus. Vers. 25. Semel lapidalus sum. Id passusest Lystris Lycaoadeoque graviter ut morni, potissimm Juiheis
,
,

quas saep ipsi Judaei struxerunt. , Periculis ex gentibus, id est, gentilibus; sed iis plermque Judieis in ipsum concitatis , ut ex Actis liligil

quet.
Periculis in civilate
,

velut Damasci

Hicrosolymis,
,

Ephesi, alque alibi.


Periculis in solitudine, id est, in desertis locis
in

quibus

ci

ab adversariis collocabantur

insidiae.

Periculis in mari.
riculis sibi

luus puiarelur,

quemadinodm

refertur Act. 14.

mare navigant!
lonini
,

Ter naufragium feci, naufragaliis sum , naufragium passus sum. Nocte et die in profundo maris fui, id est, alto et medio mari diem noctemque undis jactatus egi. lia Theophyl. In ilincribus sp, non solimi moVers. 26. lestis sed et perieulosis. Periculis fluminum qu;c inlerdm non minus periculosa sunl naviganlbus qum mare. Periadis laironum, in quos incideral iter faciens. Periculis ex gnre ex gnie me. Insrdias intel-

maxime

Jiul

Hic peculiariter loquitur de peparatis ex insidiis hostium, cujus exemplum habemus Act.

20, ubiscribilur factas illi fuisse insidias Jud.eis navigaturo in Syriam. Periculis in falsis fratribus , id est, periculis quai passus sum simulatis et falso nomine Christianis. In labore et rumn. Significat vox Vers. 27. Graeca laborem eum diflieuliate ac fatigaiione conjuncluni. //( vigiliis multis, in fam el sili. Iuediain et penuriam passus est , gratis Evangelium praedicans. In jcjuniis multis. Jejiua ad purificandain menten)|

869
VEns. 28.
- -j-r7tT
t

COMMENTAIS A CAP.

XI.
,

870
flagellis, carceribus,
,

Pr.cter

illa... instantia mea.

Grc,
j

in affliclionibus

passionibus et

signifient conspiratio,

oppugnalio, con-

reliquiis enuineratis

ob qme apnd bomines videor


qiod non mentior. Jurt
pertinente. D. Chryso-

cursus. Hinc D. Chrysostomus hoc inlelligit de faeliosis

abjeclus

inlinnus et conlemplibiiis.

conspirationibus, seu sedilionibus populi in Pau;

Vers. 51.
in re

Deus....

scit

luin

sed pralerqum quod de

eis

actum

est, v.
,

26,

gravissim, el ad

Deum

verba sequenlia, sollicitcdo Ecclksurdm

dtermi-

stomus ad sequenlia refert hoc juramenlum, pleriquc


recenliores et ad procdent ia.

nant sensum ad negolia. Instantia

igilur, hic, est

con-

cursus, conspiratio euraruin, moles negoliorum, niihi


quasi globo facto, quotidi instans
;

Vers. 52.

Damasci...,

urbs capilalis Syriaj, non


rex Arabise Pclraw,
filiani di-

seu, ut ait Eias-

long monte Libano. Arelas,

mus, incumbens
clesiis.

niihi

quotidiana solliciludo pro Ec-

socer Ilerodis Antipu:, qui Ilerodes Aretce


misit,
ut

Herodiadem,

fratris sui

Pbilippi

uxorenu

Vers. 29.

Et ego non iror. Grc., ignesco, ve-

duceret, hic Arelas Daniascum lenebat, eique prasfe-

lienientissim discrueior, quasi in ign arderem.

ctum imposuerat.
Quis scandalizatur, et ego non uror? hoc est, ignesco, incendor. ardeo lum dolore, quasi meum esset maluni, quod subit proxinius cm scandalizalur; lum zelo ut illum curem el scandalum tollam. Vers. "0. Si gloriari oportet qu infirmitatis mc sunt id est, de affliclionibus, flagellis, perseculionihus cl passionibus proChristo susceptis gloriabor, ob qusc videor inlinnus, hoc esl abjeclus , afilliclus , imbecillis el contemptibilis. lia Chrysoslom/us. Vers. 51. Deus et Pater Domini noslriJcsuChristi etc. Deus horum omnium teslis esl, qui novit me non mentiri, sed vera dicere; q. d. Absit ul abuiar ejus testimonio, cui omnis laus et honor debetur in
,

Vers.

30.

Que

infirmitatis....

gloriabor

et edoniandam carnem, spont assumpta, quofrucluosis Evangeliuin pradicaret. Sic enim ail i Cor. 9 Castigo corpus meum, et in servitutem redigo , ne for:

t,

etc.

Vers. 28.
stantia

Prceter

illa

qu

exlrinsechs

sunt

in-

mea quotidiana. Instantia, boc est, ncgolioriim moles niihi instans cireumstans et incumbens. Jam vci prater illa qu loris et exlrinsecs niihi accidunt, id est , cornons alflieliones et perieula, cujus,

modi sunt qu hactens reeensui, sont


animi dolores
Evangelii causa.

et pecutiares

atque

al'flictiones

quibus excrucior

quotidi ad me, lanquni apostoluin Ecclesiarum, concurritur undique fidelibus , ob varias dil'licullales circa negolium evangelicum mergentes; qiue res animum meum inquitai majo-

Nam

omnein aeternilalcm. Vers. 52. Damasci prpositus

gentis

Aret rgis

rcm

in

niodum.
scilicet

satrapa Aretae rgis; fuit hic socer Ilerodis, ait Theopli. Ilerodes enim Antipas qui Joaunem Bapli(

Sollicitudo

rum

omnium Ecclesiarum, id est plurimaearum quas ipse fuudaverat, aul qui,

bus per se vel per discipulos suos Evangeliuin praedicaveral.

Quis infirmatur, dolet , affligilur, et Vers. 29. non affligor? Quis fideego non in/irmor? non doleo
,

stam occidit, filiam Arei uxorcm dux'erat , tesle Josepho ), cuslodiebat civitatem Damascenorum ut ma comprehenderet scilicet Juda'is adversariis meis tradendum. Nam Judseorum oper qui Paulum inleriicere cupiebant, factnm esse quod hic scribil Lucas
,
,

Innn inlirniatur animo, propendet ad lapsum, promis peccandum levioccasionc, et ego non inlinnor perintimum aflectum commiseralionis metuens ac sollicit cavens ne frater inlrmus cadat?
esl ad
,

AclisApost. diserte exposuit. Vers. 55. Et per fenestram in sport dimissns sumpermurnm, id esl, per mnia civilatis idque nocte et discipulis id est Chistianis , ut refert
in

Actorum

hisloria.

Corollarium pietatis

seu in hoc copite ad pietatem redigenda.

maxime notanda,

et

ad praxim

1"

Nota quod humililas est vera christiani sapientia,


Christus Dominus, aelerna Dei sapienlia, nos

fidem in Baptismo facta est sponsa Chrisli,

Filii

Dei.

quam

Hujus spons virginilas, est

fidei incorruptio. Ilujus

faclis docuit et verbis.

Ide Filius Dei factus esthomo,

spons dos
ptiae

est

regnum clorum. Hujus sponsae nuat


el

aiebnl humilis et ver seraphicus sanctus Pater noster

pr.eparantur quidem in hoc seculo per fidem,


cl chailalcm
;

Franciscus, ut homines doceret humilitatem. In lus


ergo superbire, vera est insipientia;
siaslictis,
et,

spem
in

consummantur

in

clo per

ut ait Eccle-

claram Dei visionem,

amorem

beatificum. Vide v. 3,

10, 15, initium omnis peccati, el proplerea

commentario.
5

semper malum. Verbis aulem semelipsum extollere,


apparens saltcm est insipientia, quac sine ver necessilate,

Ab exemplo

D. Pauli

discat Chrisli

minislcr

qud

apostolici viri dua? sunt pracipu virlules,


In su
sil
:

hu-

im

et sine, prsevia

magn

humilitatis exluhi-

militas cordis, et pauperlas spirils.

convor-

lione,

nunqum

est licita.

Hinc divus Paulus semetloties


dicit.

satione

sit

humilis

in

usu et

in

praxi

pauper. Lu>

ipsum laudare coaclus,

veniam

petit,

loties

crum non

quacrat;

im doua respuat

sic

tamen

ut

semelipsum insipientem
dis humilitatem,

A
et
fidi

Chrislo Domino,

gratiludinem et affeclum oflerentihus lestetur. Vide

humililatisDoctore, veram discamus sapienliam, cor-

commenlaiium

v. 7, 10, 11.

quam semper
et

ubique servemus.
lissimo,
sil

V Ab
sili,

exemplo

divi Pauli, pseudo-aposlolis postposi

divo Paulo, Christi imitalorc

discamus

solamen habcant zelanliores pralati,

suis

quanta

modesti

humililate

nohis

utendum,

subdilis

minus honorentur. E conlra ver negligen-

etiam quando ver necessilate coacli, ordinarias humilitatis

tiores suis inferiorihus honorati, limeanl ne pseudo-

exlerme leges, neslris propriis laudibus in-

aposlolis sint etiam in aliis rbus similes. Vide coin-

fringimus. Vide

commcnlarium

v.

I,

3, 16.

menlarium,
5

v.

21.

2 Nota quanta sit

animx

chrislianse nobililas. Per

Omnis

Chrisli el Ecclesiae minister discat mdia,

871

IN EP1ST.

Il

AD COIUNT1IIOS
modo

872

qnihus sacro Christi minislerio digne


pur laborera scilicet et passiones.

communicet,
plus pro Clni-

Qu

passiones aspicerc debeamus, non utinala, sed ut aeternorum bonorum radies et priacipia. Vide

animarum sainte gnius Christo animarum


sio, et

laborabit cl paticlur; co di-

commentarium,

Salvalori conimuuicabit, el

v. 25. Ex venu autem 27, erub mus nostram mollem, etotiosam vitam cou dura

et

dignior eritejus ministcr. Vide


b

commcnlarium,

v. 23.
'

laborios Apostoii vit confrantes.

Hinc

et

nos omnes Christi fidles discamus quo-

CAPUT
1

XII.

CHAPITRE
quidem), veniani
et
1.
S'il

XII.

Si gloriari oportet (non expedit


cl revelationes
in

faut se glorifier, quoiqu'il


le faire, je

aulem ad visioncs
2.

Domini.

tageux de
2.

ne soit pas avanviendrai maintenant aux visions


;

Scio

bominem

Cbrislo ante
si ve

annos qualuor-

decim (sivcin corpore ncscio,

extra corpus ncscio,

Deus
lum.

scil),

raptum bujusinodi usquc ad tertium cbujusmodi bominem


(sivc
in

aux rvlations du Seigneur Je connais un homme en Jsus-Christ, qui fit ravi il y a quatorze ans au troisime ciel (sice fut avec son corps, ou sans son corps, je ne sais, Dieu le
sait).

3.

Et je

3. Et scio

corpore,

corps,
sait),

sais que cet homme (si ce fut avec son ou sans son corps je ne sais Dieu le
,
,

sivc extra corpus nescio, Deus scit),


4.

Quoniam raptus

est in

paradisum

et audivitar-

cana vcrba qua; non


5.

licet bornini loqui.


;

Pro bujusmodi gloriabor

pro

me aulem

nibil

gloriabor nisi in infirmitatibus meis.


0. Nain, etsi

4. Fut ravi dans le paradis, et qu'il v entendit des paroles ineffables, qu'il n'est pas permis un homme de rapporter. 5. Je pourrais me glorifier, en parlant d'un tel homme : mais pour moi, je ne veux me glorifier que

voluero gloriari, non ero insipiens


:

veritatem enim dicam

parco autem, ne quis

me

exi-

slimet supra id quod videt in me, aut aliquid audit ex

me.
7.

Et ne magniludo revelationum extollat me, damibi stimulus carnis meae, anglus Satanse,
eolaphizet.

lus est

qui

me

8.

Propter quod ter

Dominum

rogavi ut discederet

me;
9. Et dixit

mibi

Sufflcit tibi gratia

mea nam
,

vir-

lus in infirmitate perficilur.

Libenlcr igilur gloria-

bor

in infirmitatibus

meis

ut inbabitet in

me

virais

Christi.

10.

Propter quod placeo mibi

in

infirmitatibus

meis, in contumeliis, in necessilatibus, in perseculio-

nibus,

in angustiis

pro Christo;

cm enim

infirmor,

lune potens sum.


11.

Faclus

sum

insipiens

vos
:

me

coegistis.

Ego

enim
fui
bil

vobis debui
iis
;

ab

commendari nibil enim minus qui sunt supra moduin apostoli tametsi ni,

dans mes faiblesses. 0. Car quand je voudrais m'en glorifier, je pourrais le faire sans tre imprudent, puisque je dirais la vrit mais je me reliens, de peur que quelqu'un ne m'estime au-dessus de ce qu'il voit en moi, ou de ce qu'il entend dire de moi. 7. Aussi de peur que la grandeur de mes rvlations ne me caust de l'orgueil, Dieu a permis que je ressentisse dans ma chair un aiguillon, qui est l'ange de Salan, pour me donner des soufflets. 8. C'est pourquoi j'ai prie trois lois le Seigneur, afin que cet ange de Salan se retirai de moi 9. El le Seigneur m'a rpondu Ma grce vous suffit, car ma puissance se perfectionne dans la faiblesse. Je prendrai donc plaisir me glorifier dans mes faiblesses, afin que la puissance de Jsus-Christ habite en moi. 10. Et ainsi je sens de la satisfaction dans les faiblesses, dans les outrages, dans les ncessits, dans les perscutions, dans les afflictions pressantes soutire pour Jsus-Christ car lorsque je sui, faible, c'esl alors que je suis fort. 11. J'ai t imprudent, mais c'est vous qui m'y avez contraint, car c'tait vous parler avantageusement de moi, puisque je n'ai t eu rien infrieur aux plus minents d'entre les aptres, quoique je ne sois rien
: : :

par

sum

12. Signa

tamen aposlolals mei

facla sunt

super

vos, in
tutibus.

omni

patienti, in signis, el prodigiis, et vir-

15. Quid est

enim quod minus habuistis pne extequd ego


ipse

apostolat ont paru parmi vous dans toute sorte de patience, dans les miracles, dans les prodiges, et dans les effets extraordinaires de la puissance divine. 15. Car en quoi avez-vous t infrieurs aux autres Eglises si ce n'est en ce que je n'ai point \ oulu vous tre charge ? Pardonnez-moi celle injure que je vous
,

12.

moi-mme. En effet les marques de mon

ris Ecclcsiis, nisi

non gravavi vos? Do-

ai faite.

nalemihi banc injuriam.


14.

ler

14. Voici la troisime fois que je me prpare pour alvous voir: et cesera encore sans vous tre charge,

Ecce

tertio

hoc paralus sum venire ad vos; et

non ero gravis


sunt
:

vobis.

Non enim quxro qu


filii

veslra

sed vos. Nec enim debenl


filiis.

parenlibus the-

parce que c'est vous que je cherche, cl non pas voire bien, puisque ce n'est pas aux enfants amasser des trsors pour leurs pres, mais aux pres en amasser

saurizare, sed parentes


15.

Ego autem libentissim impendam,


;

el

superimvos di-

pndar ipse pro animabus vcslris


Iigens,

licet plus

minus
Sed

diligar.

16.

esto,

ego vos non gravavi

sed

cm essem

astutus, dolo vos cepi.

17.

Numqud per aliquem coruin quos


?

misi ad vos,

ircumvenj vos

pour leurs enfants. 15. Aussi, pour ce qui est de moi , je donnerai trs-volontiers tout ce que j'ai, et je me donnerai encore moi-mme pour le salut de vos mes quoique ayant tant d'affection pour vous, vous n'en ayez pas autant pour moi. 10. On dira peut-tre qu'il est vrai que je ne vous ai poinl t charge, mais qu'tant artificieux j'ai us d'adresse pour vous surprendre. 17. Mais me suis-je servi de quelqu'un de ceux que je vous ai envoys, pour tirer quelque chose de vous ?
,
,

8 73
18. Rogavi

COMMENTARIA. CAP.
Titum,
et niisi

XII.

87 I

cum
?

illo fratrero.

Numspiritti

r
,

quid Titus vos circumvcnit

nonne eodem

18. J'ai pri Tiie d'aller vous trouver, et j'ai envoy encore avec lui un de nos frres Tito a-t-il lire quel-

que chose de vous? n'avons-nous pas


prit? n'avons-nous pas

suivi le

mme

es'

ambulavimus? nonne iisdemvestigiis vos? i'J. Oliin pulalis qud excuserons nos apud Coran) Deo in Christo loquimnr omnia autem clia;

10.

march sur les mmes traces ? Pensez-vous que ce soit ici encore notre des-

rissimi, propter aedifieationem veslraro.

sein de nous justifier devant vous? nous vous parlons devant Dieu en Jsus-Christ ; et tout ce que nous di sons, mes trs-chers frres, est pour votre dification.

20.

Timco enim ne

forte

cm

venero, non quales


vobis qualem
]

volo, inveniam vos, et ego inveniar

non

vullis

ne forte conlenliones, semulationes, anidissensioncs.delracliones, susurrationes,


:

20. Car j'apprhende qu'arrivant vers vous, je ne vous trouve pas tels que je voudrais, et que vous ne me trouviez pas aussi tel que vous voudriez. J'apprhende (pic je ne rencontre parmi vous des dissensions,

mo

sitales,

inllaliones, seditiones sint inlcr vos

des jalousies, des aniniosils, des querelles, des mdisances, de faux rapports, de l'orgueil, des troubles
et des tumultes;

21.

Ne itcrm cm venero,
lugeam mullos ex
iis

liumiliet

me Deusapud
et
l'or-

vos, et
et

qui antc peccaverunt

non egcrunt pnitentiam super immunditi,

nicatione, et impudicili,

quam

2t. El qu'ainsi Dieu ne m'humilie lorsque je serai revenu clicz vous, et que je ne sois oblig d'en pleurer plusieurs, qui tant dj lombes dans des impurets, des fornications et des drglements infmes ,

gesserunt.

n'en ont point

fait

pnitence.

ANALYSIS.
Ampliat gloriam suam Apostolus,
cedenti se ul Christi ministrum,
et qui in capile

pr-

pr pseudo-apostolis

commemlavit ob lubores

cl

passiones,

qu abundanlis

; cum cjus viderint apostoluts sicm ab eo non minora receperiul dona, qum qu receperunt clem ecclesi ab alita aposlolis, nisi qubd

puis oposlotis inferior


;

gna

Evangclii causa, pr Mis loleravit, in hoc capile sese pr

illis

evangelizavit gratis, v. 12, 13.


si

cisdem comincndat, ob Dei dona


ob visioncs

sibi cxcellentihs collala,


l

llujus injuri,
testetur

qu

sit,

veniam

ila

peut, ut v. 14

scilicet et revelaiiones.

qud

in suo persistet inslilulo, nihilque sit

ab

eis

y ergo 2, 5,

i,

suum

narrai ruptuni in terlium cexprimit, non in suo


vull,

recepturus.

lum

quem lamen modesti causa


terti

llujus rei 1res dat rationes affectu pleuas. \" lllorum

nomine, sed in

person; nec enim gloriari

quril salulem, non eorum dona. 2

i't

eorum
eis

pater,

niai in infirmitalibus, v. 5.

juxta nalur legem, vull (Mis suis dure, non ab


pre. 3
j

ceci-

y G. Possel plura hujtismodi dicere, sed supprimil,


ne major videalur
y 7.

Non

sua tanlum, ut pater, paruius


v.

eut eis

dure;

qum

sit.

sed

et

semetipsum pro eorum sulute,

15.

Narrt quomod'o, ne ob revelaiiones extollerelur,


itli

datas

csl

stimulus carnis, anglus Satan,

eum conItinc-

f 1G. Rfutai calumniam sibi ab adversariis illatam. qubd dolos, non per se, sed per discipulos suos
<

tinu colaphizans; quomod'o rogavit, ul tolleretur; Christi

tliiis

pecunias extorserit,

v.

17, 18.
s

responsum, quia virlus

in infirmilale perficitur

qnc mavull Paulus in suis infirmitalibus gloriari,


in

qum

y 19. Affirmt qubd qucumque dixil; non ad


commciidationein dixit, sed ad eorum dificalionem.

Domini

revelalionibus, v. 8, 9, 10.

y 11. Excust

suam semetipsum laudandi

licentiam,

y 20. Timet ne ad cos veniens, inventai aliqiws quales non optai ; lem
ipsi
et

culpamquc rejkil

in Corinthios, qui apusloli sui apolo;

ne pr opter ea cogalur apud cos esse quuv.

yiam texere debuissent

cm non

fuerii

apud

eos prci

non desiderant,

21, 22.

PARAPHRAS1S.
1.

Si

gloriandum

sit;
:

hoc cquidem
sed

in se,

et sine

joreni existimet,
7.

qum

facla et verba

mea

dclarant

necessitate non expedit

cm ad

id cogar, refe-

Et ne forte revelalionum sublimilate efferar in


est mihi,

rain visiones et revelaiiones mini Christo


factas.

Domino

superbiam, dalus

impaclusque carnis

me

stimulus, Salauc minister, qui

me

colaphis cx-dat,

2. Novi

quemdam
scil
)
;

christianum, qui anlc annos qua-

seu ignominie
8.

aflicial.

tuordecim raplusfuit (an in corpore, an extra corpus


aescio,

Ob

cujus molesliani 1er


ille

Dominum

rogavi, ut a

Deus

sed raptus est in terlium usque

me

discederel

Satan minister.
;

clum.
.

9.
ille

Et mihi respondit inleris


libi

nec csl necesse, nec

Et novi qud

homo

sive in corpore
)

sive

expedii
linm.

ut disccdal; sulficit tibi gralire mea; auxi-

extra corpus nescio,


1.

Deus

scil

Nain potculia

mea

in

bumau

inlirmilate

il-

Ilaplus est in paradisum. et

ibi

audivit inclfabilia

lusirior apparct.
Ilinc post talc

verba,
ii.

que

morlalis

Pro

lali

bominc,

homo non polest cloqui. in clum sic raplo, gloriabor;


nisiinmeisinlirmitaiibus,

responsum
in

in null ali

re libentiiis

gloriabor,

qum

meis infirmitalibus, ul immnrclur


virlus Christi.

lio

me aulem non gloriabor,

et perficiatur in

me

qu me vilcm reddunt et abjeclum. G. Quanqum elsi in divinis eliam


gloriari voluero
,

10.

Quam

ob rem mihi polissimm complaceo ac

revelalionibus

condelector in infirmitalibus meis, iu eonlumcliis. in


egeslalibus, in perseculionibus, in angusliis pro Christo loleratis.

non cro insipiens


de
S.

siquidem cas re-

ferendo, veritalcm dicam; et non sine necessitate;


fccd abs'.inco, neciis

Cm

enim hc pro co

patior, lune ver

plura dicam

ne qui

me

ina-

Christi virtute, in

me

habitante, potens sum.

S.

XXIV.

(Vingt-huit .)

875
11.

1\

EPJST,

Il

AD CORINTI1I0S

876

Factus sum vchit insipicns, memclipsum lau:

dando

at vos in causa, qui

me

ad

id adegislis, audi:

sulus; quod ipsernet non fcci palm; forl peralios subornalos dolo et arle clanculm feci.
17. Sed hoc quomod dicas? Quomodo prob es Numquid per aliquem eorum, quos ad vos misi, quidquam vobis exlorsi?
!

iimi prebcntesobtrectatoribus
.;

mcis

contra quos me,

isiolinn

vestrum, del'cnderc debuislis. In eo enim


fui

quod ad aposlolicum munus spcial, non von dicam


his pscudo-apostolis,

minor,

sed aposlolorum prcc-

18. Hortalus

sumTituni, utadvosiret;
:

et

alium

cipuis; quamvis ex
12. Signa

me

nihil

sum.

fratrem

illi

addidi in socium

num

Titus

minimum
vestigiis

lamen

et miracula

apud vos, vobisque


vobis paterel apo-

quid vobis cxegit? Nonne eodem animo Titus et ego

speclantibus, edidi, per qua:


stolalus; per

meus

apud vos conversati sumus? Nonne iisdem


nslilimus?
l'J.

omnimodam

patienliam, per oninia mi

raculorum gnera, sive signa, sive prodigia, sivc


ilits

vir-

Jam dudm

pscudo-apostolis decepli
;

putatis

dicantur.

quod non simplicilcr agamus vobiscum

hx-cque dica-

13. Quid est


culis,

enim

sive in doctrin, sive in miraecclesiis,


;

mus ad cxcusationem

nostr

Crdite mihi, leste Deo,


id est, ver et sincre.

quod minus babuistis pr clcris


aposlolis, seu

seu

et in Christi spirilu loquor,

ab

aliis

me

fundatis?
,

Hoc unum qud


non gravavi vos
lict

Qux'cumque hactens, quasi


dixi
;

in

mei commendalionem,

ad aliorum aposlolorum

exemplum
,

ea dixi ad vestram oedificationem et salutem, pro


sollicilus.

sumptibus

si

hoc

sit injuria

condonate mihi,

qu sum
20.

non pnitenti.

sum ad vos ire; et hc vice nulli onerosus ero sicut nec fui. Non enim in hoc Evangelii ministerio meam quxro utilitalem, ve14. Eccc

jam

tertio paratus

Metuo enim, ne cm advosvenero,


scilicet,

sicut ire

paratus sum, forl contingat ne vos inveniam non qua-

lesvolo; vitiis,

correctos; et ide

me

sen-

strasque propterea pecunias

sed vos ipsos, vestramest


filiis

tiatisqualem non vultis; judicem severum, non patrem

que salutem. Non enim patrum


sed polis
fdiis

benignum.
accipere,

dare

et

partum assignare patrimolibenlissim,


;

21.

Timeo ne

forte

reperiam inter vos ea quae in


;

nium.
15.

priore Epistol

jam correxi vida

pugnas verborum,

Ego autem pater vester,


in vestros usus

nonmea

livores, iras, detractiones, rixas, discordias, superbias,

tantm omnia,

mctipsum pro
gide diligatis.
l(i.

salute

mihi non rcpendalis,

impendam sed et melict vicem vestr impendam et vos ardenter amanlem fri:

tumultus et seditiones.
22. Hoc, inqum, limeo, ne

nero, Deus

me contristet apud
nondm

vos, et cogar

cm ilerm ad vos vecum luctu

casligare multos, qui


sit,

jam pridem peccaverunt, impupceniientiam egerunt de suis

Sed esto, inquies, hoc verum


;

ego ipse nihil


ver-

dicvivendo, et
impudiciliis.

accepi, nullique fui onerosus

sed

cm sim homo

COMMENTAR1.
Vers.
1.

Si gloriari oportet
;

(non expedit qui-

Datur aliquando visio sine revelatione


cet res visa

cm

scili-

dem). Sublime quid de se dicturus, rurss modestix causa , prxrationc utitur qu paucissimis verbis duo
sinnil prstat; et necessitatem indient,

non
;

intelligilur,

ut contigit Pharaoni,
,

Gnes. 41, 17
tur

Nabuchodonosori
,

Daniel. 2, 51. Da~


,

qu semetipsum

autem

visio
:

et revelatio simul
igitur

cm

res visa
visse

commendarecogitur;
laudare, docet extra

et

idipsum,

scilicet

semetipsum

intelligilur

revelatio

addit visioni rei

casum

necessitatis

non expedire.
expedit qui-

intelligentiam.

Divo Paulo fact sunt non visiones


;

Si gloriari oportet, id est,

si sit

gloriandi ncessitas, ut

tantm

sed et revelationes

seu data est visionum

rvera nunc ad id cogor propter vos.

Non

intelligentia.

ldque Domino (Domini) non dia-

clem, id est, lict alioquin, et extra talem necessitatis

bolo, qui potest etiam visiones et revelationes immittere, ut ail D.

casum non expdit. Syrus noslro

interpreti confor-

Thomas.
in

mis est: Gloriari oportet, sed non expedit. Grxcus Gloriari san non confert mihi. Juxta textus differt
:

Vers. 2.

Scio homineu
,

Christo

Modestiae

causa de se, quasi de alio homine loquitur.


loquendi

Ex quo
;

Patres Grxcos Mihi quidem ulilis non est Iwrum narxalio, sed vobis commoda; Theodoretus.
:

modo

sicut et ex superiori v. 1 prfaliun-

cul, palel et

quantum divo Paulo


sibi

huniilitas esset cordi

Veniam autem ad
referam visiones
et
,

commemorandas, seu revelationcs milii Clirislo Domivisiones...


lic in re gloriari.

quanlam

vim

intulerit, ut ha;c Dei

dona

sibi

collala proferret,

etiam coactus, el ad necessariam


;

no

factas.

Grxc.

veniam enim, etc.; dans hic ratio-

aliorum utilitalem. Cogitur loqui


et loquens tacet,

loquiiur ergo; sed


,

nem

cur

ci

non expdit

seque

sic

explicat

ut sese tegat

Si gloriari oportet , non expedit quidem Vers. 1 quamvis propter vos oporleal me gloriari, ut , dignitatein ministerii mei tucar adverss oblreclatores , mihi tamen id non expedit. Veniam autem ad visiones et revelationes Domini.
.

id est

scilicet

commemorandas.

Cm

aliquid videtur
lalel
,

cujus
si
I I!

intelligenlia sivc significalio

videnlem

visio

est;

quando autem aperitur

intelligentia rei visx,


cl

velaliones , quia quai vidit , vocat autem eas visiones et revelationes Domini, id est Christo Domino sibi factas. Scio hominem in Christo , id est novi Vers. 2. hominem quemdam chrislianum , Christo per sacramenlum fidei incorporalum. Ante annos quatuordecim. Hinc deducitur , raptunx lnmc Pauli coiaigissc octennio post ipsius conversio-

etiam perfecl inlellexit.

cvelatio est. Conjungit

ergo Apostolus visiones

re-

uem,

scilicet

anno Domini 44, Claudii miperatons 2,

877 unicam multis revelationibus


alii

C0MMENTAR1
refert
,

\.

CAP.
illis

XII.

878

et liane

ipsa
| |

divus Paulus dubitarc videatur, an ver et reali-

person

atlribuit.

De semetipso

loqui limeal lui-

ter

cum

corpore et anima simul raptus fuerit


sola

in coa-

milis; Dei

dona

silenlio tegat,

ctiam

loquens, et ea
|

lum; an ver

anima sua

corpore in terris reli-

proferre coactus.

cto, sic rapta fuerit. Intorrecenliores, Grotius

eodeni

Novi hominem

in

Chrsto,

id est,

christianum, Chr-

sto unitum, incorpora lu m.

modo hc eadem verba intelligil. re se utro modo ei, de <[uo agit, id


id est,

Dicit Paulus nesci-

evenerit;

trw/* aTt >

Ante annos 14.... omnes referunt.


Qui per
finem vit*
lot

raptum. Ad raplum enim hoc


procul dubio usque ad

corpore trauslato; extra corpus, id est, in aniull

ma, sine
siluil
;

corporis molione.

Fromondus

ait,

posse

annos

defendi divi Chrysostomi sentenliam, qud anima ejus

siluisset, nisi inevilabili nccessitale


scilicet

ad lo-

cum,
in
lis,

vel sine corpore rapta fuerit


;

motu

locali
aliis

usque

quendum cogeretur, ne
rinthii.

seducti prirent

Co-

clum
etc.

ne videretur Paulus inferior

aposto-

Si

autem tant grati quatuordecim jam


aliis

Im Cornlius
et

Lapide censet, etprobatut,


et realiter

annis Deo donnais est; quot


lalus,

abbinc

fuit

cumu-

probabilius,
cali
,

qud D. Paulus ver

molu

lo-

post tt

et tanta pro Chrsto et facta et tole-

rala

D.

Thomas
;

putat id conligisse in ips divi Pauli


illo,

cum corpore Empyreum. Videri

anima raptus

fuerit in

clum

potest bic

quomod

prohet. Pater

conversione

seu in triduo

quo

fuit

neqne videns,

Gcorgius Ambianus sentit ctiam Paulum totum et integrum, anima et corpore raptum esse usque ad tertium clum, parte tertide conditione rapls.

neque manducans. Sed re accuratis examinal, Baronius


et alii

post

eum

receutiores, pulant id evenisse


circiler octavo,
,

Com-

anno Pauli conversione


fuit

cm

missus

munior tamen

est

recenliorum opinio, qud

divi Pauli

Anliocbiam cum Barnab

Evangeliuni genlibus
;

raptus fuerit inielleclualis, seu exlasis fueril;

non ver

pra:dicaturus, ut est in Act. 13

Baron., an. 44 et 58.

raptus pbysicus, seu corporis, seu anime. Sed dubitaur ab


illis,

Vide Eslium.
Sive
pore,
in

an

in ill extasi,

seu raptu intellectuali,

corpore nescio...

An

id ei evenerit in cor:

anima D. Pauli

fuerit

corpore separata, an ver cor-

id est,

corpore eliam trauslato

an extra cor-

pori remanserit unila.

De qu

dubitalione nihil, inipse divus Paulus

pus

idest, in anima sol, sine ullo corporis molu,

qniunt, cert statui potest;

cm nec

1 nescio. lia anliquiores pleriqu" ,

im

et niulli
:

recen-

tiores.

Vel

cum

plerisque recentioribus

An

illius

ho,

quidquam hc de re certum babucrit. Communiter (amen post divum Tbomam credilur qud anima
D. Pauli corpori remanserit unila
;

minis anima lune corpore separata fuerit, an non


nescio, quia

non ver

fuerit

ab

anima

ia

sed tota

fuit inlenla

Deum rapta ad hoc non attendit; ils qu spectanda offerebanlur.


,

eo realiier separata
exlasis, sed

tune enim non fuisst raplus, aut


occisio
:

mors

et

mors enim

est anim;

Dels
rei
,

scit.

Non

jurt hic, ut supra v. 32; sed hujus

corpore spara lio.


In

quam

ipse nescit

Deo omniscio cognitionein

corpore ergo mansit anima Pauli, sed sensibus

commiltit.

alienata, et independenter
,

phantasmatibus videns,
ei

Raptlm hujusmodi... Nescio, inquam quomod sed scio qud raptus est usque raptus sit ille homo ad tertium id est supremum clum seu empy: , , ,

ac intelligens ea

qu

divnits

rcvclabanlur. In

qu opinione raptus
tellecluali,

fuit

bomo

ille,

raptu

scilicet in-

seu extasi, id est, ejus anima sensibus

reum.
Triplex in Scripluris agnoscilur clum. Aereum,

alienata, divnits elevata est

ad cognilionem super-

.naturalem sublimium Dei mysteriorum, independenter

seu nubiferum, in quo nubes

et

volueres cli. Sideet planche,


,

phanlasmalibus, eo

modo quo

angeli et anima;

reum, seu aslriferum,

in

quo stelbe

co-

beata in

rumque orbes,
rum,
in

si

qui sint. Empyreuni

seu angclife-

Empyreo. Sicut corpus grave rapi dicilur,ait Fromondus, cm sursm elevatur extra locum naluila

quo angeli,

divus Paulus, sed

omnes quomod?
et

beali.

In

hoc raptus

est

ralem,

anima, quando extra phantasmala, quibus


elevatur,

naturalis ejus cognitio dependet,

ul

i-

Quomod

divus Paulus in

clum

raptus.

do angelico
tibus.
;,,

intelligat

indepcndenler phantasma-

D. Chrysoslomus, Ambrosius, bacc divi Pauli verba:


iive in corpore, sive extra corpus...
sic
inlelligu/it,

ut

De hc utrque versus secundi

inlellectione et ex

cm

ejus conversio in annuin Domini 3G inciderit. Constat enim scriplam fuisse banc Epistolam anno Domini 58 Neronis autcin 2, quo si relnuMm compules annos 14, ut ipsemcl hic ail incides in annuin Christi 44. Non ergo hic raptus contigit anno quo conversus fuit, sed quo pra-dicandi in genlibus Evangelii munus unit cum Barnab accepit, secundin ea qu;c Actorum 13 scribuntur. Sive in corpore nescio sire extra corpus nescio. Lict Aposlolus asseral se bac de re nibil cert scire, prohabililer taiiicu D. Thom., 2-2, q. 175, art. .'>, et alii , opinantur Pauli animam quasi formait) inansisse unitam corpori alioqui enim l'aulus mortuus luisset,
,

multaque hic intervenissent miracnla


,

qua'

frustra

multiplicamus cm sine iis suavis ei naturalis manens in corpore rapi potuciit, uli alii sancti rapti
sunt.

D eus

scit

quemadmodm
sit.

gnitis et occullis aut alioqui

so'ennis de rbus incoincertis , dicere , Deux

novit an

ila

Raptum hujusmodi usque ad tertium clum. Raptus ail D. Thom., e t ab co quod est sccundm natuiain,'
in id

quod

est supra natin.ini

ex

vi su, erioris

lialur

etmox

resurrexisset Deum autem non decet, ul cm uomincs in cxlasin rapit cos occidal im sir non fuisse hic raptps et cxums , sed occisio ei mora,
;
,
:

In raptu alienatur et alsiiabitui' anima sensibus cl phanlasmalibus, et sic ab iis abslractns inil Paulus. Clum primum est aereum , secunduin sidereum , tertium clum est quod theologi empyreum vocant, sedes bealorum de quo dicilur Awnii eoinm

elevatio.

in ctis

semper vident faciem Patris

Mallb

18.

ii

870
plicatione quid senticndum?

.^-

IN EPIST.

AI)

UJKINTIIIOS
tur

m
;

amnilas

seu ut denotetur quod

in

illo

raptu,

Quid senliendum
i'

non tantm
;

inlellectus fuit clar

sublimiam yslerio-

Qud ultima
liic

sit sufliciens et
;

bona 2 qud prima

rum
tis

verilale illustratns, sed et cor luit mira volupta-

videatur magis ad litteram

sensus enim horum ver-

dulcedine perfusum. Terlium ergo


et

clum denoiat
:

borum obvius

est

Scio hoinincm qui in terlium


est,

altiludinem

perfectionem cognitionis

paradisum

usque cltim raptus, seu abreptus


gnilicat vipimyii,

hoc cniin

si-

ver divinam cordis voluptatem.

non ver raptus

in exlasim, seu gr>j*


sit,

Et
enim
tem

audivit, auditu spirituali, id esl,


intellectio est

inlellexit

el-

scd ncscio an mente et anima solm raptus

an

anima: visus

el

audits. Dixit aufuit


,

ver mente simul

cum

corpore.

audivit,

polis

quam

vidil,

quia de arcanis
lit

Non

dubilat Paulus an
,

mente saltem

et

anima ra:

instruclus ab alio, inslruclio


ait

autem

per auditum

ptus fuerit

hoc enim ad minimum asseruit diccns

D. Thomas.
(ira;c., ineffabilia verba, id est,

Scio hominemraptum..., sed dubitat an anima simul


cuni corpore raptus fuerit.

Arcana verra.
inexplicables.

res

Sed

circa

hocdubium quid dicendum?

Nihil cerl

quid saltem probabilius conjiciendum? Non videlur


probabilc qud anima D. Pauli, corpore rclicto, fuerit

plicari,

Qu.e non licet..., quai non possunt ab domine e\quia rei magnitudo superat omnem eloquii
D. Paulus divinam viderit essenliam? Aflirmat
lib.

laculiatem.

clum rapta, quia tune Paulus \er fuisset morluus, et postmodm mortuis suscitatus. Probabilius
in

An

D. Auguslinus,

12, cap.

28 dcGcncs.,

et relerlur

ergo videtur qud D. Paulus anima et corpore


tolus fuerit raptus.
facile

seu

Fromondo. Aftirmanl

et D.

Chrysosiomus, D. Tho-

Tum

quia hoc rcqu possibile et

Dco, tum quia hoc D. Paulo conveniens, ne reapostolis viderelur inferior, ait D. Chrysosto-

mas, D. Anselmus. Negant tamen plerique recentiorcs. Vide Estium.


Vers.
pro
tali

liquis

5.

Pro hujusmodi,
sic

scilicet

Domine,

id est,

nuis.

Nam

quia

illi

cum

Christo consueludinem habue-

homine,

Deo

in

clum

rapto, gloriabor,

rant, ideirc

eum,

ut gloriam ipsi conciiiarct, in pain

id est,

radisnm rapuit, Ghrysostomus. SicutPetrus

monte
clo.

possem gloriari. Pro me autem non gloriabor

nisi in infirmitatibls,

Thabor

vidil

gloriam Chrisli,

ila

Paulus

in tertio

et passionibus meis,

qu me vilem redduut,

et hoini-

3icut Moyses,

populum Isracliticum docturus, cum


sic

nibus contemplibilem.
Pergit de
illo homine loqui, quasi de alio se. RDei donis cumulatus, est alius ab homine

Deo

in

monte conversalus;

et

conveniebat ut

Paulus, omnes gentes docturus, Christo doceretur


in clo, et

vera

homo

clo prodiret naiionum doclor.


salis

in se considerato, et ut inhrmitatibus circtimdato.

llc

Sed plus qum


bis incertain novit.
,

de

re,

quam Deus

voluit no-

ergo duo
de
tali

in

se distinguons Apostolus, ait


gratiis

et

quam nec

ipse Paulus cert cog-

homine, Dei
seu

Possem cumulalo, gloriari, in Do:

mino

scilicet,
ei

Vers. 3.
dicta v. 2.

Et

scio hujusmodi hominem...

Vide jam

onmemque
est periculi

sua doua laudando, gloriam referendo. At malo ad meas


in

Dominum oh

altendere inlirmilales, et de eis gloriari,

quo minus

Vers.

-4.

Quoniam raptus est

in

paradisum...

quia

ut ait

Ambrosius,

id

non videlur

Molli anliqui, Ambrosius, S. Anselmus, Theophylactus, volunt

gloriosum, sed llebile. Homini thrisliano nihil tam

qud hic

sitalius raptus,

primo distin-

ctus

fuit

enim, inquiunt, primo raptus terra in

terlium clum, deinde tertio clo in paradisum.

qum cordis elatio. Id palebil ex v. 7. Hinc homini clnistiano prstat ad suas infirmitates altendere, qum ad suas excellentias humii'iari, dopericulosum
;

Sed mult probabilius est qud sit idem raptus, qui sub paradisi nomine hic exprimitur, ut ejus signilice-

lerc, flere prxslal hic,

qum

gloriari, gaudere, ridere.


ridelis.

Beatiqui lugent, etc. Yvobisqui


explicare. Auguslinus,

clum , ad quod raptum se dicit Paulus. lbi rvera audivit arcana , ul scilicet orbis jam doclor fulurus clo prodire viderelur , ibique visa et audita.quae volebat Deus illum hominiens communicare , enarrarel cieslemque sapientiam quasi clo hoininibus afferret.
igitur est terlium
,

Vers.

3.

Et

Beda, Anselmus, el Thomas Commenlariis exislimant Paulum in hoc rapiu divinam essentiam vidisse, quoniod videlur beatis ; eo solm discrimine, quod Paulo contigerit duniaxat in transitu videre, quod beati vident permanenter. Audire verba ; nuli parle videlur accommoda per
in suis

scio

hujusmodi hominem

etc.

hu-

quam

significetur visio

Dei per essenliam. Propri


, ,

militer scire se negans quod nescit ; ut (idem mereatur in eo quod scire se affirmt. Quoniam raptus est in paradisum. De Vers. 4. clesli paradiso Paulus loquitur , id est , de loco beatorum , ut proinde paradisus tertio clo non videa-

iur esse diversus : in clo empyreo vastissimo separatus est paradisus , id est , locus beatorum , quasi pars cli nobilior et cminenlior ; utque innuat se non tantm inlellertu raptum altissima vidisse mysteria
,

enim audire etiam animae separatse, non signilicat clar rem inlueri, sed Dei angeli aut hominis locualioqui enim clar dixis>et lionem excipere Vidi ineffabilia, vidi Deum quia de Deo dicit: Quem nemo unqum vidit 1 Timoth. G quia si Deum vidil vidil an in corpore esset, neene; quod et staluin siium tamen hic negat. Ambrosius et Gregorius noininalini ac diserte Paulo removent essenliae divime visionem, Ctcrm plurimi, ac pen omnes, univers negaitl
;
:

sed et volunlate ineffabilem inde voluptatem hausisse. Unde hic terlium clum vocatur paradisus. Et audivit arcana verba, qu non licet homini loqui,
neffaDilia vel

quemquam hominem
aut videre posse c
futur um.

in

he moiiali vila

Deum

vidisse

visionc qua;

bealis servalur ia

fabile

non dicenda. Hoc enim dici solct incfquod homini non est oossibile eloqui, seu verbis

Vers.

5-

mini

Pro hujusmodi pro tali scilicet hogloriabor, etc., calamilalibus Deo rapl
, ,

381
V'F.ns.
(!.

C.OMMENTARIA. GAP.

XII.

882

Na\i

i.iquam, nisi
in divinis

et si yout.ro... Non gloriabor, infirmitatibusmeis. Quanqum si voluero in

seu quo, velut minislro, diabolus utilur, ut


peceatuni excitet.

me ad

revelalionibus, et aliis Dci donis gloriari,


et

Qui me colaphizet, colaphis cdat, seu ignomini

non ero insipiens, siquidem vertatem dicam, cas refcrendo, ex abonde necessitale compulsus, et ad ve-

pudore

me

afficiat.

Grcus (exlus

addit, ut ne ef-

ferar, id est, ut

hc ignominie sulusus, bumilier, et

Hxc supponunlur ex prdiclis. Parco autem... Sed abstineo ab ampliori lalium donorum manifestation*, nec plura dicam de meis
stram utilitatem.
revelalionibus,
lalis.

non

efferar.

Duo videntur
in
tio

bic certa etclara.

Primum, qud ad
sit

bumilialionem D. Pauli, Deo permissa

qudam

aut

aliis

graliis mihi

divinils

col-

eum dmonis
in

vexatio; secundum, qud

hc vexa-

ejus carne, velut

stimulus, seu aculeus, seu

me existimet... Vide paraphrasim. Id est, ne quis nie puiet angelum aut Deum, ut Lyslrenses,

Ne

ous

spina erat infixa.

Sed

quis fuit

ille

stimulus?

Act. 11, 10; et Melitenses, Act. ullimo.

An qudam
(Grotius)
;

corporis gritudo, sive aculus auri-

Nain

si

lauros maclare voluerunt propter miracula,


si

cul, vel capitis dolor? lia P. Georgius Ambianas


sive iliacus
,

quid non fecissent


set,
ait

etiam revelaliones manifeslsverus humililatis


I

viscerum morbus, apud D.

Theopliylactus? Paulus,

Thomam
ita aliqui

sive stomacbi infirmilas, sive alius aliquis


sicut S. Jobo,

amator, limet ne nimis ab hominibus ocstimelur, ide suas legit et tacet prrogativas. Plerique homi-

morbus D. Paulo,
quis

immissus

dmone

apud Cornelium Lapide. An damon


et verberibus
et alios talibus impetivit aliquando?

ali-

num,

vanitatis dilectores, cupiunt

plus

qura decet

Paulum pugnis

cadens, sicut D.

aestimari, ideque sibi fingunt, et aliis mentiunlirr ex-

Antonium,

apud

cellents, quas non habent. Pauluni vencrare et imitare. Dei dona per 14 annos siluit; loqni coactus,

eumdem Cornelium; an persecutorum,

seu adversa-

riorum Salan excitatorum inseclatio continua? ut


volunt Patres Grci, D. Chrysostomus, Theodoretus,

pauca tantm refert, obscur, quantum potest, oralione, vixque locutus est et

unum

mullis

perspi-

Theopbylartus; inter Latinos Ambrosius, Erasmus; an molus concupiscenti


in

cicndum permisit, slatim ad humiliationis argumenluni confugit


:

carne D. Pauli

dmone

El ne magnitudo...
;

excitali? ut volunt plerique recentiores.


;

Res est du-

Dei dona

sile

coactus vix loquere

locutus

ad

bia et obscura,

de qu

nihil ut

certum

stalui potest;

tuum
lenli

niliilum recurre.
7.

Vers.

Et

sed aliquid tantm, ut probabilius, ex atient lexts


:

ne magnitudo... Grc.
:

Et excet-

et

circumslantiarum consideratione, colligo.


Ilaque textum legens et relegens
,

revelationum ut ne e/ferar. Syr.

Et ne efferar

attendo primo

rxcellenti revelationum.

Et ne cxcellentia revelatio-

qud rem banc, quasi pudendam, mclaphorico tantm, non proprionomine dsignai, stimulus ; secund,

num, quarum unam tantm mullis enarravi, in superbiam me extollat. Ne van gloriosus sim; bomo
enim
fest

qud
ti,

in carne sit, stimulus carnis, carni infixus; ler-

et

ipse erat

ait

Theophylactus. Aperit manisit,

qud anglus, seu minister Satan. Quarto, at:

quod de seipso locutus


elc.

cm

dixil

Scio ho-

tendo ad hujus rei effectum


plus caust,

ut colaphizet, qui

ruboris

minem,

qum
:

doloris. Quinl, altendo ad finem

Dates est

mihi.

Deo scilicetpermitlcnle, seu

qui,

inlentum Deo
orationem
:

ne e/ferar. Sexto, ad instanleni Pauli


molesti liberaretur.

diabolo lenlare semper paralo, permisit ad

meam

hu-

ut ab e

Denique

miliationem et salutem.
Stimulus. Grc.,
a/.)oi,

recordor aliorum D. Pauli texluum huic couformium,

quod propri palum perel post

prsertim Rom.

7.

acutum

signifient, ait

Erasmus

eum

Eslius, et

Conjectura probabilior.

quod noster inlerpres vocavit stimulum, quia repentis

Et ex bis omnibus simul


babilius,

collectis conjicio, ut

pro-

quasi iclibus, ut stimulus bovis,

carnem

stimult;

qud

ille

stimulus carnis, etc., fuerit

motus

ail

Frornondus. Juxla Grotium

a-/.6U<p

est spina.
in

coiicupiscenlix', in carne, et carne

quidem Pauli,

Carnis ME/E.

Grc,

carni

me, seu

carne me.

sed

dmone magis

excitat ci accens, quaiens

Angeles Satan,

id est, nuntius,

minister diaboli,

diabolus D. Pauli phanlasi turpia objiciens, intrim


calus est in Macedoniam, Act. 18 lerlia , qu Corinllii contra Judos jussus est conslantcr evangelizare, Act. 18 ; quarta , qu didicit se eum suis naufragium
;

pasMonibus. ln/irmilas ponilur pro dolore. Vers. 6. S'am, et si voluero gloriari, non eroinsiliens. Nam elsi de meipso voluero gloriari in bis qu u loi iosa videntur hominibus ut surit visiones et re-

vclaliones,

rever

non ero insipiens,

lict

aliquo

Ibi (scilicel inter apostolos

modo

fulurus similis insipieniibus. Vcritalem enim dicam : parco autem, ne quis me existimet supra id quod videt in me, aut aliquid audit <.. me ; ne quis propler illa plus mihi tribuai, ac mai

si'nnet,

ser no

quem

audit,

qum mea facta quac videl me esse dclarant.

et

meus

extollat me. Ilinc palet quasi clestemorbisdoctorem mullascl magnas habuisse revelaliones, iisque quasi assuelumelinnulriluni fuisse, lllaruin nonhullas describit Lucas Prima qu COllveiSUS est Paulus, Art. seciinda qu vo-

Et ne magnitudo revelationum

Paulum

67 Benjamin in mentis excessu , de Paulo inlelligit qui fuit ex tribu Benjamin. Itaquo bic locus oslendit Apostolum non ita fuisse contirmatum in virlute , quin adbuc extolli posset in superbiam. Datas est mihi stimulus carnis me anglus Satan, non diabolo sed qui me colaphizet. Datus est Deo; non qud Deus tentationis sil auctor, sed quia

evasurum

Act. 27

unde

S. August. illud psal.

diabolo lenlare Paulum paralo, id permisit, idque tantm in specie et inateri libidinis, ad eum huiniiandum. Ita Augustin., de Nat. et Gral., 27. Accepil Apostolus stimulum carnis, quo colaphimeiur.

883

LN EPIST.
et

il

AD CORINTHlOb
J[

884

sanguinem
laia

humores excitabai ad

turpia repraescn,

nem

et excitationem ad turpia repraescntata.

Hocautem

ut probabilius conjicio

quia talibus

Observatio moralis.

concupisccniia: moiibus, in carne Pauli d.enione


excitalis,

melis quant cuicumquo

alii

ex supradictis,

Sed, lione Deus, qualc hinc speclaculum ! mens Pauli iu clum rapta, caro Pauli in cnum devolula
!

conveniuul omtes texls nolalae circumslantia:. Pri-

Quae monstrum

Miram san

et

slupendam

(alitant et

mo, hoc pitc- ndum, nec nisinietaphoricnominandum, quod


imlli alii

ilaoppositorum conjunciionem. Sed quod mirabilius,


ideo Paulus
in

convenit
;

poluissct

ciiim

oinnia

alia pcr-

coeno, quia in calo, <e Paulus quasi


in

boiiesl

nominare

secundo, hoc in came, quod


stimulus,
et

peccator et

reprobus
in

mfcrnali iulo infixus, quia


fit

secutori

non convenit. Hoc ver


ielibus

carnem

quasi anglus

parddso, et ne

reprobus. ffe maquasi diabolus

quasi

repetilis

stinmlans

excilans.

Hoc
II

gnitude revelationum..., id est, ne


et Lucifer.

fiain

uiiuin c\ telis igneis nequissimi

spirits,

de quibus

O miram

ariem, qu Deus sanclos suos


!

Eplies. 6, 16.

Tertio, boc anglus, seu minister SaI

conservai, et ain;

lilicat

Mirabilis san

Deus

in sari-

lanm, pcr queni ad peccaluin impcllit, quod de morbis


dici

clissuis. Mirabililer illos crucial, humiliai,


I

utinsan-

non potest;

dilate conscrvel.

Quarto, hoc colaphizat, seu plus pudoris caust,

qum

doloris,

quod eliam

nulli alii

couve

il

tali
,

Sed bine discequanlum nialum sit clalio cordis, qua: remedio curatur et iu lanlo aposlolo. Hinc disce
vitare, ideo

Quint, hoc suinm humilit aniinam coram Dco,


juxla finem inlcntum
alia.
;

quantum illamdebeas timere, quani cura


frquenter ad
tuas infiraritates
bumiliari. Hic monitor Paulo datus est ad

quod non

ila

prstant omnia

||

ailendere, et in eis

Non

persecutio

quia pro Dco pli, gloriosum.

j|
rjj

premendam

Non

griludo, quse corpus crucial, non animum. At

concupisccniia in carne sancli excitata, vera et intima


est cordis illius

(il

superbiam, ut in curru iriumpbali triumphanli datur monitor suggerens Homiiiem te esse mmento, D.
:

coram

I>eo annihilalio;

peccatum

in

i
||
1i

Hieronymus,
Vers.
8.

corde suo

sentit, et ignort

an de facto non consen-

Propter quod..., Grce,

epist. 25,

ad Pal.

et Syr., super

tiat: hinc tinior, bumilialio

coram Deo

annihilalio

hoc, id est, super hc molesti, seu quia res haie erat

ne

forte reprobus efficiar.

Sexto, ab hc molesti ut
Cliflstus nos

li-

1|

mihi vald molesta. Ter,

id est, itep, ait

Chrysosto-

beremur, convenit, im docuit


et

orare

mus
I

vel ter lantm, quia terti

vice orans, accepi

ne nos inducas in tentalionem.

Domino responsum.
perseculionibus, quas
sibi et

Non
aliis

ila

de

aliis,

maxime de

l'x discederet

ame,

scilicelille Satanse anglus, qui

Paulus sciebat aposlolo Cbristi inevilabiles,

me

sic

vexabat

erat ergo aliquiJ


ut

extrinsecs assi-

omnibus apostolis communes,

sibi et aliis glorio-

stens,

non aliquid internum,


9.

morbus.
scilicet

sas.

Non conveniebat ergo


aliis
,

ut

tam inslanler oraret ab


qud
passus

Vers.

Et dixit
tibi...

mihi,

iuteris.

Ecce

eis liberari, sed ut paiientiam et fortiludinem peteret.

obiter alteram revelationem

D. Paulo

f.ietam

Do-

Denique palet ex
Paulus,

textibus

lalia

sit

mino.
Sifficit

Rom.
legi

7,

25

ubi luget et gmit ob concupi-

Necesse non
tibi

est,

nec cxpedil

tibi

scentiam
scit

Dei in se repugnantem, et ibidem agnograti per

ut tediscedat, quia sufficit

gratiacmexauxilium,

qud sol Dei

Jesum Christum

sit

ab

actuale scilicet, ad ei resistendum, im et ad vincen-

e liberandus, quod Cbristi Domini responso con-

forme

sufficit libi

gratia mea.

dam omnem, eliam cum profectu, tenlalionem. Ter Dominum deprecalus est, elnon impelravil non
;

Nec

est

qud quis cum Erasmo

dicat hoc lanlo viro


j

quasi despectus fuerit, sed quia inscius conlra se petebal


f

et sene

indignum. Resp. enim primo qud qu magis


et

ut cessarenl ab eo lentationes per quas profeclior fichai,

ndignum

humilians, e magis inlento

fini

conve-

Ambrosius. Fait ergo audilus,

et

non audilus

aiulilus
:

niens. Secundo,

non

ila

senex erat, sed circiter quin-

quoad sanilatem, non audilus quoad volunlatcm


fuit

vel

quagenarius

quoi autem sancli, mull seniores, de


carnis

audilus

secundm
id
Ita

id

quod

implicite volebat,

non

coiicupiscenli

conquesti

sunl. Audiatur

D.

audilus
sibi

secundm

quod sp

explicit volebat,
jusli

nesciens
et au-

Gregorius Nazianzcnus, epist. 96. Tertio qud voluplas est


vilse noslra;

non expedire.
;

non audiunlur

contemporanea

ut ait Aristole-

les; quarto,

dannone erat

excitata.

Paulus

ergo,

non audiunlur ad volum, audiunlur ad profectum. Bonus Dominus, qui sp non Iribuil quod
diuntur

lotius terrarum orbis doctor, Paulus in terlium

usque

volumus

ut tribuat

quod malleinus, D. Hieronymus


Sic

ccelum raplus, ne ob rcvelaliones

efferatiir

animo,
;e-

citaus D.

Thom.

ger

uritur, secalur, clamai,

daemone vexatur
sentalionem
in

in

carne per vivam lurpium repi

nec audit medieus ad ejus voluntalem, sed audit ad


sanitalem. D. Auguslinus

phanlasi et pcr

bumorum

comniulio-

Fromondo

cilatus.

Quis nostrin hoc dicere auderet, nisi illc confileri llieronon erubesceret? lia Augustinus in psal. 58 nymus, Salvianus, llaymo, Theoph., Beda S. Thom., Lyran.. et alii videturque communis fidelium sen,
, ;

conlemplibilem. Maxime enim ad ignominiam et pudorem homims perlinel pli in carne sua turpes ac
,

bestiales

moins
8.

sus, qui bine libidinis tenlationem stimulant cirais vocant. Hanc expositionem probat Bellarminus , lib. de Monachis, cap. 30. Aposlolus dicil slimulum carnis sibi datum ad humilitatis custodiam. Ut vie colaphiet,

ter Dominum rognvi, etc. Vers. Ter id est, frquenter. Contra bas tam inslanler et in aliis, loties rogat obsecratque ut lis liberetur non liberationem, sed fortitiidiiicm et conslanliam penon lam fortiler paiiendo liai enim sohe tiisse
, ; ; ,

Propter quod

libidinis.

id

est, ignoniini

afiieiat,

vilemque

reddat

el

qum

fugiendo vincunlur.

885

COMMENTARIA. CAP.
virtus. ..Graec, polentia mea, Stae^is pou, potenin

XII.

886
in oppressionibus,iu persecutio-

Nam
lia,

tatibus, in

ignomim,

qu liominem infirmum corroboro,

infirmitate

nihus, in carceribus pro Christo. Etiam stimulum carnis inlclligc hic

perficitur, id est, plenis et perlectis sese exerit et


illuslrior apparel.

comprehensum.
id est,
lias

Quo major

est

hominis

infirniitas

Cum

enim infirmor,

iiifirmitates

pro

et
ei

ad

malum

pronitas, et tentatio fortior, e majus

Cln isto patior.

suggeritur

auxilium et illustrior oblinget Victo-

Tunc potens sum,


et

Chrisli virtute,

ria.

habitat, perficitur et augetur, et

qu in me inme potentem reddit


superio-

Duo

hic notaiida. Primuin,


vilio,

qud

vrtus lic

non op-

omnibus infirmitatibus
Sed gloriarine

et tentationibus

ponilur

sed infirmitati, estque virtus, scu polen-

rem.
licet

tia Christi hic loquentis,


8iiv/*

non

virtus Pauli, aut nostra,

aut complacere sibi in lenlatio-

uou

iTr,. Secuiidiiin,

qud hae

Chrisli vir-

nibus carnis

Non

licet in se consideratis,

quatens

tus, sou polenlia perficitur in infirmitate.

Primo, quia

ad

malum

excitant,

sed
et

licet

quatens afflictiones
in iis et

inagis illustratur; secundo, perficitur in infirmitate occasionaliter et quasi per antipeiisiasim


contrarii, ait

sunt Deo permissoe,

quatens

per eas
eis

perficitur virtus Christi, soi ratione boni,

quod ex

Froinondus, quia

homo

tentaltis

ad malum, ne sucse projicit, et


virtus
in

nascitur.

Ilealus vir qui

suffert

tentalionem,
vitee,

quoniam
addit

cumbat, acris vires exerit,

in

Deum

cm probatus
Vers. 11.

fuerit, accipiet

coronam

Jac. 1, 12.

novam gratiam
perficitur, ila

impetrat,

qu

Chrisli

ipso

Factus sum

insipiens... Graec.

Fromondus.
,

glorians. Syr., in gloriatione me.

Absolut de suis

Iiaque in tenlatione inlirmilatem tuam agnosce

laudibus oratione,
rejicil in

sese rurss excust culpainque

humilia animant tuam coram Deo, ad ejus auxilium


recurre
;

Coiinthios. Faclus

sum quasi

insipiens,

me-

lune

virlutem accipies,

cm

inlirmitatem

mclipsum laudando Deique dona mihi concessa revelando, sed ad id vos me coegistis, ego enim

agnosces.

a vobis
vos,
filii

Libenter. Graec,
tissim.

libentissim,

Ambrosius,

libenmcujis

debui... Probat
niei,

qud coegerunt
et

cm enim

Libenlissiin igilur gloriabor.

Grc,

me
:

patrem

aposlolum vestrum, quein nstis,

gloriabor, id est, quia Chrisli virtus in infirmitate perficitur,

et

de quo

nemo

melis

qum

vos potest testimonium

sicque mihi prodest quod nocere putabam

dare

cm, inquam, debuissetis

me commendare

et

llinc libentissim magis gloriabor, vel gloriabor polis

conlra obtreclatores meos vindieare, c contra calumniatores audistis, ipsis credidistis, de


sistis, et
lislis,

in infirmitatibus tur, sive

meis quibuscumque, sive sint nasint

me

mal sen-

Deo permittente

ab extrinseco,

qum

pseudo-aposlolosmihi apostolo vestropralu-

in revelationibus, aliisque rbus in se gloriosis.

sicque

me

invitum ad laudes meas coegistis,


salutis

Ut

inhabitet. Syr.

Ut obtegat me

virtus Chrisli

non me causa, sed


sti

vestr graii, ne

me Chii-

ut Chrisli polentia plenis et perfeclis inhabitet, seu

minislro neglecto falsosdoctores Satan ministros

fixam et slabilem in

me sedem

habcat.

Yers. 10.

secuti periretis.

Propter

quod..., id est, propter bas


illas illas

Nihil enim minus fui... Probat quod ipsum debuerant commendare.

insignes infirmilalis ulililates, seu quia per


ficitur virtus Chrisli, et

per-

quia per et propler

inha-

Quia quamvis ex

me

nihil

sim, tamen in eo quod


et

bilat

immoratur magisque confirmalur

Chrisli virtus
to-

speciat ad aposlolicum

munus

dona

ei

connexa

in

homineinfirmo. Propterea non patienter tmtni

non
est,

fui

minor

iis

qui sunt supra moduji apostoli, id

lero,

sed el mihi complaceo et condelector in infirmi9.

aposlolorum pracipui. Syr., admodum prstansignificat

Yers.

Ktdixil mihi Dominus,


superandam.
,

sufficil tibi

gratta

Hinc per infirmitatem


Irilmlalionem

omneni passionem,

mea;
non

ut in te, lict debilis, in

me tamen
Ilinc

sis forlis

ad

liane lentationcm
libra lum.

patet

Paulum

fuisse in sua prece exaudituni

nec hoc slimulo

Nam
ii

virtus in infirmitate perficitur.

Non expedit

tibi

lentationem, humilialionem. Propter quod placeo mihi in infirmitaYers. 10. tibus; propter quod, id est, propter insignem earum non lanqum per se expelenutililatem qum dixi dis, sed quatens per illas in me perficitur alque in-

slimulum illum carnis le anferri, quia polenlia gralise mea: maxime deelaratur in infirmitate, di'im per cam lil lenlalio carnis superetur le anl ne noceal, tolerctur, et prime magis illustrem fortemque le redl ,

habitat virtus Christi. In conlumeliis, in necessilatibus, \n persecutionibus, in angusliis pro Chrislo, seilieel illalis ac loleratis. Cum enim infirmor, cm affligor, caque qu;e jam
dixi palior, lune polens sum, non me, sed Chrisli virlute, quie nie facil omnibus illis superiorem. Faclus sum insipiens; gloriando ac Vers. 11.

dal. Virtus, Gr;fc est, polentia , forliludo mea, quani sciliect ego Deus tibi , o Paulc, aliisque sanctis communico et imlo. Hacc in inflrmitate perficitur, quia quo major csl intirmilas, id esl, carnis lenlatio, e major Chrislo forliludo contra cam su" 'crilur.

meipsum laudando faclus sum quasi insipiens. Vos me coegistis, ad liane laudem, ut seilieel per
illam

opinionem

et auclorilalem

meam apud

vos rc-

est,

Libenter igitnr gloriabor in infirmitatibus meis; id magis ac polis qum in ull re qu videar excelChrisli
(lies
,

cipeieni.

lere.

Il inhabitet in me virtus dem habeat , magisque in


)totenlia Christi
a;l
;

ut fixam in nie se-

Eao enim vobis debui commmdan, nam vestrarum parlium erat, me doclorem et aposlolum vestrum commendare, meamque dignilatem adverss oblreclalores tueri. Nihil enim minus fui ab
apostoli; id
est,
iis

super

me

confirmetur

nimirm polenssum in Chrislo superandas omnes inlinnil Ues. Ex humililate gloquia

qui sunt supra

modum

non in l'orlitudiiie su, sed in infirmitate ut sic provocet in se vululcm ac lorlilu.linem Chrisli.'
riainr,

aposlolorum primi atque prsecipui.

Niliilu inferiorfui in apostolalu, seilieel apostolicis la-

boribus, graliis, passionbus.

887
tes (ipostoii.

IN EPIST.

Il

I)

COKI.NTIflOS
cl alii multi. Baron., an. 58.

888
Negai
f).

Non
sloli
;

fui

in aciione

minor qam Peirus

mondus

Tho-

Joiines, Jacobus; iia

Anselmus Ambrosium scculus.

Pscudo-ap
Vers. 12.
stuli.

l'aulum dcprirnebant quasi apostolis

mas quem sequitur Estius et alii, elc. Et non ero gravis... Ne putcut qud
quando
sil

sallcm

ali-

longe iureriorein

hinc ait

Non

fui

minor, elc.
signa quidem apointer vos.

ah

eis

Signa tamen... Gru-c,


:

quid acceptants, affirmt qud

in
,

suo perseverabit instilnlo et


sicut nec recepit.

nihil recipict in fulnro

Syr,

Signa aposlolorum edidi

Signa

siquidcm, seu miracula inler vus vobisquc spectanli-

.Non enim ql i.ro qu.e vestra...

Ne
ici

lu:d.it

eos lum
assci
it

bus cdidi, per qu meus vobis apostolatus evidentor agnoscerelur.

ironia versus pr.i.cedentis,

tum

id

quod

hic

qud ah

eis nihil recipiet,

hujus

raliones

affert

In omni patiexti, id est,

cum omnimod

palienli,

affectu plenas.

Hoc uno vcrbo omni, comprcbendit omncs, quas


sus est passiones et persecutiones apud eos.
In signis,

pas-

meo

ministerio non

Non recipiam vobis. Primo, quia in mea lemporalia quacro commoda,


Vos quro, vos

vestrasque proplerea pecunias desidero, sed animaest,

et PRODiciis, et virtltibus,

id

per

omnia miraculorum gnera, majora, minora, communia.


lia;

ruiii veslrarum salutem lernam. omnibus lemporaiibus antepono.

Primus

eliaracter apostoli est

omnimoda

paticn-

Dictum Apostolodignum. Non vestra, sed vosqurcro.

secundus est miracula humililer palrare.

Vers. 13.

Quid

est enjm...

Rurss probat
aliis

et

Du mihi animas, Gnes. rum venalOT.


Nec enim debent
filii

Il, 21. Apostolus

sit

aiina-

qud cum commendare debuerint et qud


stolis
est,

apo-

parentiris... Secundo, quia

non

sit

inferior,

cosquc ide interpellt. Quid

juxla nalurx inslitutum,

parentes debent

filiis

th,

sive in doctrin, sive in niiraculis.cjuoo minus iia?

saurus reponerc, non dbet et necessaria ad


filii

filii

parnlibus. Qui dai esse

buistis

Ail

minora
pi'r

per

me

doua recpistis qum

vitee

conservalionem dare, bine

coter ceclesio

aliosapostolos?

Qu

in re luistis

sunt parcntin hxredes. Hoc quidem in carnal:iu spirilualibus


vil-.e
;

aliis ecclesiis inferiorcs,

bus verum, non


les jus

patres enimspirituafiliis

Pre c.eteris me fundatis,


NlSI
:

ecclesiis, siveab aliis apostolis, sive

habent accipiendi

necessaria

spi-

rilualibus;
?

non enim magnum


1

est ut spirilualia trav.

QUOD ECO irSE NON GKAVAVI


i

Gl'XC,

tWIl obtOV-

denles, accipiant carnalia,


palet ingens D. Pauli

Cor. 20,

11.

Sed hic

pui vubis.
oneri.
i

Syr.Nisi in hoc qud non fuerim vobis


9. Nisi

animus

et cor ejus

ver pater

Vide cap. 11, v.

qud

gratis

evange-

num
ficat
;

in

Corinthios

cm jure

possit abeis accipere,

lizavi vobis, nihil

vobis accepi. Cteras eaicsias

contra vult eis dare. Primo, se palrem

eorum

signi-

expoliavi vobis serviens, cap.

H,

v. 8.

secundo, ut pater, vult

(iliis

suis spirilualibus

Donate
et
in

mihi... Si sit injuria, hai.c

mibi condonate.
uli,

dare,

non ab

eis accipere.

Ironia vald pimgens.

Ulinam multi possent e

Vers. 13.

Eco
filiis

aotem libentissim... Aperlisaperit

hoc unic peccent qud gratis evangelizent

et

sim hic

eis

suum cor

suumque

dclarai

afi'e-

Ecclesia: suis sumplibus servianl!

ctum. Parentes

suis ihesauros reponunl, ego au~


libentissim,

Vers. 14.
Syr.
:

Ecce tertio hoc.


tertio

Grc., non est hoc.


venire, etc.

tem,

tanqum pater vester


in

non lanlm

Ecce juin

paratns

sum
dicit

Dicit

omnia mea
impendar
tes

usus vcslros impendam, sed et super


,

qud

tertio paratus sit, etc.,

non

qud

tertio ierit;

ipse...

id est,

sed el su[ cr

omnes

facilit-

hinc conlroversia an de faclo

ierit lerii.

meas, etiam memetipsum, sanguinem


pro vestra salute.

et

vitam

Ratio conlroversia;, hic et cap. 13, v.


tertio, elc.

1, dicit

Ecce

meam expendam

D. tamen Lucas duos lanlm Pauli advenscribit.

Licet plus. Gr;ec, abundanlis. Syr., uberis vos


diligens minus uiLiCAR a vobis. Eorum. provocat affe-

lus

Corintbum

Priinum Acl. 18,


implicite

v. 1

secun;

dum

Acl. 20, v.

2,

lanlm exprimit

de

clum

in se

palrem, qui genuit, qui educavit, qui


diligit ut

ita
sit

tertio nullibi. Affirmai Baronius

quem

sequitur Fro-

lener et ardenler eos

et

pro

illis

mori

Tametsi nihil sum, ex me; qud enim sim apostonon meum est, sed gratis Clristi. lia Anselmus. Signa tamen apostolatus mei facta simt Vers. 12. super vos, etc. Nota hic genuinum apostolatus signum Primo, palienliam in su conlemplu pauperesse lale, perscutionibus, plagis, periculis; ita Anselm.; .secundo esse miracula. Haec enim vocal signa verae lidei clestis etdivin doclriiue, sive signa Dei supra naluram omnipotenler operanlis. Eadem vocal prodigia, id est, portenla slupenda, et portcnlosa falolus,

Vers.
tus

1-i.

Ecce
ad

tertio hoc, lerli

hc vice, para-

sum

venire

vos, ut spirilualia vobis

ministrem,

la.

Denique cadem nuncupat

tias. loi litudines,

opra, quae Deus Quid Vers. 13.

virtutes, Grc potenidesl, poienii gesta, omnipolenliae solus potenter operatus est per me.
est

enim quod minus habuistis pr

cteris ecclesiis ( me cl apostolis fundatis), nisi quod ego ipsenon grnvavi vos? Ut vobis alerer ; sed ipse nocte
vigilans et laborans victuiri mihi comparavi. Unde ironic subdit: Donate mihi liane injuriant. Neque enim injuria crat, qu condnaretr sed benelicium , quod agnoscerelur.
;

idque sine vestro gravamine. Primni veni , cm vos converti secundo, venire paratus, juste de causa disel retuli ; lerii, paratus fui cm haec scriberem ips posl banc cpislolam veni ad vos. lia S. Thom. et Lyranus. Aon enim quro qu vestra sunt, sed vos. Non quro pecunias vcslras, sed vos, id est, veslram salutem. Ace enim debent filii parenlibus tliezaurizare, sed paIn eo qud vobis nihil accipio, rentes filiis. Q. d. patres imilor, quorum non est liiiis accipere, sed liliis dare; ita ego, pater vcsut, spirilualia vubis impendo, paratus nihil temporale recipere. Eqo aillent libentissim impendam mea Vers. 13. omnia, el posl omnia, libenlissim superimpendar, expendar, ipse pro animabusveslris, ut meum sanguinem, meos spiritus, ac vitam insumam, exhauriam et profundam pro vobis. lia Anselmus. Lict vins vas diligens minus diligar ; lict vos non
; ,
:

889
paratus.
frigide

COMMENTAIU \. CAP.
cor ver palernum
!

XII.

890

Itiligil

ardenter, lict
qui dut

asserit.

Ambrosius bujus Corinlhiorum de Paulo durationem reddit, dicens


:

dilectum.

pastoreni ver bonura,

bitalionis

A pseudo-apostolis
exagi-

animam suam pro ovibus suis ! Sed eso. Graec, Vers. 16.

enini exagitahantur, etc. Itaque sensus satis naturalis


esto verb.

Syr.

Et

hic prabetur

Jamdudm

pseudo-apostolis

(ortassis ego

non

fui vobis oneri, sed

tanqum

vir astutus

tati et seducti, aliqui

vestrm arbitrantur qu6d sin-

dolo vos sulfurants sum. Occunl objectioni


habiliter laciebanl adversarii.
ip 5 e
nihil accipit,
facit

quam

pro-

cre non agam, sed qud hae dicam ut

me apud
non
ila

vos
res

Esto, concedo, Paulus

purgem,
est,

el

memetipsum commendem

sed,

cm

sit

bomo

versulus,

quod

mihi crdite.
et rens intuente.

ipsemet non

palm, dolo et arte, per interposilas


facit,

Coram Deo, cor

personas, claneulm

per

siios socios

asiut ex-

Et
ergo

in

Christo, et in Spiritu Christi, seu secundm


est,

torqucndo.

Veus. 17.

Numquid per aliquem...


Quomod
eorum quos ad

Christum, qui ipsa veritas

loquimur.

Loquor

Sed hoc quis

el

ago sincre, ver, sine fuco.

audeat dicere?
ver aliquem

poterit probare?

Numquid
?

Omnia autem, charissimi...


sedificationem el salutem

Qu

baclens dixi,

vos misi qtiidquani exegi

quasi in me commendalionem, ea dixi ad vesirain

Circumveni vos. Graec., expilavi.

Syr.,

inhiavi in

promovendam, pro qu ut

vos, id est, fraudavi, quse vestra sunt exlorsi.

Vins. 18.
ad vos

Rogavi,
alium
illi

pater et aposlolus vester,

sum

sollicilus.

Quia

v. 15,

seu hortalus suin Tilum ut fratrem addidi in socium.

ardenter eos utfilios

diligit,

pro eorum salute sollicite


;

iret, et

Numquid Titus vos circumvenit? Nuni minimum quid vobis exiorsil ? Nonne eodeni animo et affectu
Tiins et ego apud vos conversati

meluit.Amor

Pauli pro setern Corintliiorum salute


perdilione.

timor Pauli pro eorum

Inde

suborilur

sumus

timor unde nascitur amor.

Novm
Vers.

iisdem vestigus inslitimus?


19.

Vers. 20.
rurss,
-}iv.
sit sollicitus
:

Timeo

enim... Explicat cur pro

eis

Oli.m pitatis.

Graec.,

Meluo enim ne cm ad vos venero, ad

Svr., nuni adhuc. Noster inlerpres legit n&ect. Juxla

quos, ut dixi, paralus

sum

ire, forte
;

conlingat ne vos
id

Grxcos sensus
lam

est

Forte rurss pulalis quod hc


etc.
;

inveniam, etc. Vide paraphrasim

est, timeo

no

dicam excusalionis causa,


:

juxla noslram Vulga-

cogar

in

vos

uti severitatc.
vitiis

Multi Corinlhiorum non,

Jampridem, jamdudm
:

ad

antiquo pulalis

dm
;

crant

purgali

de quibus eos

in

prima

Ainbrosius

non

simpliciler
;

Olimde nobisduhilalis, arbitrantes quod agimus vobiscum Fromondus Sem;


:

Epislol corripucrat. lde videri vull ilurus ad illos

cum

aucloritate, ul lerriti

tandem corriganlur,

ait

per pulalis

olim, inquit, significat

non tanlm

prse-

Ambrosius.
Vers. 21.

leritum, sed praesenset futurum; rvera Calepinusid


vicissim me tanlm Sed V. us. 16.

Ne forte contentiones... Vilia corn-

diligatis,

quantum ego vos


non gravavi
:

diligo.

esto ego vos

essssn astutus, dolo vos cepi, q. d.

Ipsi

: sed cm oblreclanl mihi

diconles

Paulus per se quidem nihil in sumplum exigil adinillitve, sed dolo vos eapit, quia scilicet Tilum et alios submiltit, qui vos vestraque emungant. lia Chrysost. Patet ex sequenlibus ; hxc eniui refellens
:

subdit

Vers. 17.

Numquid per aliquem eorum quos misi


fui ?
:

occupavi et exlorsi? Ambros. Q. d. Nihil taie feci. Rogavi Tilum, sive adhortatus sum Vers. 18. Tilum, ul ad vos prnficiscerelur. El misi cum illo fratrem. Numquid Titus vos eircumvem/?Niim Titus aliquid vel minimum vobis ex-

ad

vos, etc., fraudavi,


in

Avarus

vos

lorsit?

salutem promovendam, non ad gloriam aut excusalionem noslram. Timeo enim ne forte, cm venero, non Vers. 20. quales volo, inveniam vos. Sensus est Nam timeo ne quo paclo conlingat ut, veuiens ad vos, sicut jam constilui, non quales velim vos inveniam, id est, ben correclos prislinis vitiis, nominatim iis de quibus in priori epislol vos increpavi. Et ego inveniat vobis, qualem non vultis, scilicet Iristis pater et severus judex, propler peccata vestra nondm per pnilenliam delela. Ne forte contentiones, ne forte mulla adhuc vilia rgnent apud vos, ut contentiones, id est, verhorum pugn, solo vincendi studio suscept;e. JEmulationes. Genus invidia significalur, dm quis dolet alium poliri bono quod ipse concupivit et asse-

Nonne codent spiritu ambulavimus? Id est, an non eodem animo et edem voluntale Titus et ego conversati sumus erga vos? Potcst etiam ad Spiritum
Pei referri, juxla

Nonne

illud Spiritu ambulate. iisdem vestigiis, ingressi sumus? q. d.


:

Tam

qui non poluit. Animositates, audax arroganlia, impetus animi effervescenlis, cm quis su sententi discedere non vull, sed eam mordicus luelur. Dissensiones; Grx'c, concertationes, qu intelligi

nola est omnibus Tiii iniegrilas, ut de eo aliter sentir* ac loqni nullus ausit. Olim putatis quod excusemus nos apud Vers. 19. vos? q. d. Sunt inter vos qui pnicnt ah olim, ah oli-

possunt

in

studiis

et factis,

sicut

contentiones

in

temporibus hxc me dici in excusalionem admissi criminis avarilix et franduienlix, vel quasi subdol extusein et rceusem dona veSlra, i:l majora offeralis ? Sed C.oram l)eo in Christo loquimur, q. d. Sine fuco, sincre et ver loquimur, uli par esl eum loqui, qui se in Christo, id est, Chrisli membrum et discipulum
lanis el antiquis
:

verbis. Detractiones, susurraliones, id est, oeciilla et clandesiiiue ohlreclaliones, quibus inaledici et inVidi, quos volunl, in odium adducunl, ut amicorum amici-

dm vicissim alteri apud allerum deirahunt,eaque insiisuiranl, qux iniiniciliam contias dissolvant, lient.

Inflationes,

tumores, fastus, quibus tumenl, lur-

|>r;ifi:clur.

Omnia autem,
stram
slr; ni
;

charissimi, propter dificalioncin ve-

quacumfjuc baclens loqiumur in noquasi commcndalioncin, ea loquimur ad vesirain


id est,

genl, inflanlur superbi, elaii et lumidi. Sediliones sint inter vos, id est, tumultualioncs, inordinationes. Videtur autem respicere Aposlolus ad schismaia Corinlhiorum, 1 Cor. 11 et 14. Ne, ilerm cm venero, humiliel me Vers. 21.

Deus apud

vos, id est, coulrislet,

dprimai,

affligal

me,

891

IN
repetit,

PKT.

I!

AD CORINTHIOS
rum fdiorum
(jn ante,
et

&)->

memoral ac
arguit.

de quibus cos

in

prima Epistol

peccata primo defleam; deinde

cum

luctu casligare cogar.

Vers. 22.
liineo,

Ne iterum cum
animam

venero..- Hoc igitur humiliet me

id est, jarnpridem,

jamdi peceaverunt,

ne cni iterum ad vos venero,


id est, dejicial,

quos

in

piim Epistol admonui.


suis impidi-

Dits,

ineain praj trislili de-

Et nondum poexitentiam egerunt de


ciths.

primat. Sicut gloria patris


humilialio et nror
filins

lilius

sapiens

ila patris

Hoc Novatiano adversum

est, qui dicit fornica,

peccans.

lores

non posse peragere pnilenliam

et recipi

in

communionem. Hic probat quosdam

egisse,

ac per

Et lugeam
et

mlltos... id est, ut pius pater mulloest,

hoc receptos esse in pacc Ecclcske. Ambrosius.


Et non egerunt pnitentiam super immundili
nicalione,
et et

lugeam mulios ex Us qui anl peceaverunt; hoc

for-

Ingre cogar et casrgan cum lucttr, quia scilicel in pecealis suis persisiunt, ni nimiriiiu cos cxcnmmunicare, vel publicam pnitentiam injungere cogar. Trisliliam ver suait) luctum vocal, ut innuat eos qui peccavcrunl, Deo inorluos esse.

impudicili, quant gesserunt, id est, perptraient. De fruciibus dignis pnitentis intelligendum est, quos nondm fecerant; ad quos proind compellendi erant aposlolic polestale.

Corollarium pietatis-, seuin hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1 f G. Disee D. Paulo inodesliam, eamque imilare; vir Deo ebarissimus, ab hominibus

et

ad praxim

suos conservt bumiles, redditque sanctiores. Hx-c ars


divina patet in apostolo Paulo, mente in

clum

rapto,

mari timet

propterea suas per qualu >rdeciin annos


tegit.

carne aulem in

cnum

devoluto. Hinc disee te Dei


ipsis

prxrogativas profundo silenlio


coaclus
,

Loqui tandem
;

boniiati committerc, et in

eliam tentationibus

pauca lantm

et

obscure referl
coni'ugil.

slatimque

sapicnlissiinx cjus voluntati submissus, humiliter et

ad humiliationis argumentum
et luge
tioni

Hinc sperne
exislimafals fin*

instanter orare. Conserva


ravi in te, Psal. lo, 1.

me, Domine, quoniam


fac

spe-

mundanorum vanitatem, hominum


bi!>i

Salvum me
11,2.

Domine

quo-

perptua sludenliuni, et propterea


,

niam
5 lur

defecit sanctus, Psal.

genlium

aliisque

mentientium prorogatives, quas


sanclis

non habent. contra cum

ama

nesciri et
sile
;

$ 8. Disee quomod sancti sxp Deo audiunet non audiunlur, vide commentarium bineque
;

pro nihilo reputari; propterea Dei dona


coaclus, vix loquere, slatimque ad curre. Vide
2"

eliam
re-

solare non exauditus


lua,

dicque submissus

Fiat voluntas

luum nihilum

non mea.
f
14.

comment,

v.

et G.

qum qum
et

f 7. Disee quantum malum sit cordis elatio; thnenda! quanta solliciludine vilmda et ide
!

Disee diclum Apostolo ver dignum


fac,

Vestra non quxro, sed vos ipsos; hocque


apostolic vives.
5
i

et

frquenter debeas ad tuas iiiiinnitatesrccurrcre,


!

ob cas humiliari

Vide comment,

v.

5 et 7. Ibidem,

f 14
in D.

et 15. Veri patris verique pastoris

exem-

v. 7, observa

mirabilem arlem

qu Deus sanctos

plum

Paulo vide, mirare, imilare.

CAPUT
1.

XIII.
;

CHAPITRE
in

XIII.

Ecce

tertio

hoc venio ad vos

ore

duorum

vel

trium leslhim stabit oinnc verbum.


2.
iis

Pradixi et prxdico, ut prxsens,

et

nuncabsens,

qui aille peceaverunt; el cxleris omnibus, quosi

niam
5.

venero ilcrm, non parcam.


qux-ritis cjus qui in

An experimentum

me

1. Voici la troisime fois que je me dispose aller vous voir; et alors tout se jugera sur le tmoignage de deux ou trois tmoins. 2. Je vous l'ai dit lorsque j'tais prsent parmi vous et je vous le dis encore maintenant tant absent, que si je viens encore une fois, je ne pardonnerai ni ceux qui avaient pch auparavant, ni
,

loqui-

tous les autres.


5. Est-ce que vous voulez prouver la puissance de Jsus-Christ qui parle par ma bouche ; qui n'a point paru faible, mais trs-puissant parmi vous? 4. Car encore qu'il ait t crucifi selon la faiblesse d la chair, il vil nanmoins maintenant par la venu de Dieu. Nous sommes faibles aussi avec lui mais nous vivrons avec lui par la verlu de Dieu , qui clate parmi vous. 5. Examinez-vous vous-mmes , si vous tes dans prouvez-vous vous-mmes. Ne connaissezla loi vous pas vous-mmes que Jsus-Christ est en vous si ce n'est peut-tre que vous lussiez dchus de ce eue vous liez. G.Maisj'esprequevous connatrez que, pour nous, nous ne sommes point dchus de ce que nous lion -.
, ;

lur Cbrislus, qui in vobis


est in vobis?
4.

non infirmatur, sed polens


i

Nain

clsi crucifixus est

ex infirniitale

sed vivji
illo;

ex virlule Dei.
vivenius
5.

Nam

et

nos infirmi sumus in

sed

cum

eo, ex virlule Dei iu vobis.

Vosmetipsos

tcnlate,

si

estis in fide

ipsi

vos

probate.

An non

cognoscilis vosmetipsos, quia Chri-

slus Jsus in vobis est, nisi forte reprobi e^lis?


G.

Speru auleni quod cognoscetis, quia nos non sureprobi.


I

'

mus
7.

Oramus aulem Demi),

ni nibil

mali faciatis, non

ut nos probati
est faciatis,
8.

appareamus, sed

ut vos

quod bonum

i''

nos aulem ut reprobi sinius.


'
;

Noneniiu possuiBUS aliquid adverss verilalem,


I

sed pro verilate.


9.

Gudemus

enini

quoniam nos

infirmi

sumus,

7. Ce que nous demandons Dieu, est que Vous ne commettiez aucun mal, et non pas que nous vous paraissions ce que nous sommes, mais que vous fassiez votre devoir, quand mme nous devrions paratre dechus d ce que nous sommes.

893
vos autem poienies
estis.

C0MMENTAR1A CAP.
Hoc
et

XIII.

894

oramus vestram con-

bummatioiiem.

hxc absens scribo, ut non praesens durais ngam, secundm poteslatcm quam Uominus tidit niilii
10. lde
in a;diIicationem, et

||

Car nous ne pouvons rien contre la vrit, mais Seulement pour la vrit. 9. Aussi nous nous rjouissons lorsque, vous tant forts, nous paraissons faibles; et nous demandons
8.

non

in

deslructionem.
|:

aussi principalement Dieu qu'il vous rende parfaits. 10. Je vous cris ceci tant absent, afin de n'avoir

pas

lieu,
la

11.

Do cxlero,
idem

fralres, gaudele,

perfecli

estote,

de

lorsque je serai prsent) d'user avec svrit puissance (pie le Seigneur m'a donne pour

cxliorlamini,

sapite, pacein habete, et

Deus p-

I difier et

non pour dtruire.


,

tis el dileciionis eril

vobiscum.
l! il

12. Salutale invicem in osculo sancto. Salulant vos

onmes

saneti.

13. Gratis Domini nostri Jesn Christi, et charilas

mes frres, soyez dans la joie rendezvous parfaits, consolez-vous, soyez unis d'esprit et de cur, vivez dans la paix et le Dieu du paix et d'amour sera avec vous. 12. Saluez-vous les uns les autres par un saint baiscr. Tous les saints vous saluent.
11. Enlin,
,

Dei, et communicatio saneti Spirits r


'

sit

Cura omnibus

!pj
'-'

vobis.

Amen.
ad

S YutSlVU^Z u " g ?f amour de m demeurent Dieu, et la cciinuiunicalion

Vf^i? du
Paulus
,

1
','

Saml-Lspril

avec vous tous. Amen.

ANALYSIS.
Obstinalioribus in malo timorem incutit, ut eos

testttte, v.

4, 5, G

vieliorem frugem reducat.

f
in cos.

7.

Tantm

abest ut hoc optet ipse

quin

f
ridic

1 et 2.

Minalur

se

non ultra parcilurum, sed jusno damno, non quranl su

poiiiis oral ut

Corinthios inveniat innocuos

bono va-

secundum tesiimonia actunnn


.

cantes, sicque nihil possit in eos.

>

Monet itaque

ul

f
tutus

9.

Guudet cm sunt

virlute conspicui, grati


er/ja eos

po-

Ptuili in Christo glorioso potestatis

experimenlum.

ienies, el ideb ipse


lic
;

Paulus

quasi polestate desti-

Recordentur eorum

mirabilhun,

qu

inler eos

liinc el

Christi polestate, tel se

Paulo dita sunt,

vel ab aliis,

f 10.
cein,

Scripsil

eorum precalur perfeclionem. minax, ut non puniat.

quibus sunctum Christi Spiritum ipse


coltinant

ddit.

Uincque
;

f ^l. Horlalur ad ijaudium, ad perfectionem, padilectionem. Titin mutais salulalionibus exhibitis

qubd

in

ipso

vivat Chrislus

omnipotens

et

consequenter ne cogant

eum hc

Christi in illos uli pO-

gratiam apponit.

PARAPHRASIS.
1.

Ecce

terli

bc vice venio, seu paralus sum ut


et juxta legis

lum malum

faciatis

nostr correclione dignum; non

veniamadvos;
delatus fuerit,
is

prxscriptum, quisquis

oplo ul vestra

flagitia

puniens, videar
;

illustris et di-

duorum

vel Irium

hominuui leslimo-

nio, vel absolvetur, vel condeihnabilur.


2. Prdixi, et

vinam dabere poteslatem sed polis desidero ut vos quod bonum est adimplalis nos autem tnaneamus
;

prdico; pnedixi, inquam, cin voet nunc absens rurss praedico jam lum peccaveranl, sed et ca>
;

inglorii, sine ullo potestatis usu.

bis

essem pnesens
iis

8. Si

vos taies Invenero, nihil in vos polero


;

non

non solm
teris

qui

enim quidquam possumus contra sanctitatem

sed pro

omnibus qui poslea peccaverunt; qud


ultra.

si

ine-

sanclilate inducend el luend data est nobis poteslas.


9. Tanim abesl ut cupiam in vos naeam potestalem oslenderc; quinim gaudeo, cm nullam illius

mendalos veniens invenero, non parcam


3.

Ergone malo vestro

vullis experiri

an ver Cbri-

stus in

me

habitet, et per

me

loqualur? San non


,

deberelis bujus rei periculum facere


lanta per

cm

tt,

etc.

exercendac occasionein habens, vldeor infirmus vos ver virlute validi el conspicui fuerilis. Ob hoc non
;

me

inler

vos ediderit

potentiac

su mi-

solm gaudeo, sed


perfeclam
10.

et

ob hoc ardenler oro vestram


restauralionem.

raeula.
4.

in sanclilate

Nam

quamvis olim ex infirmitate nalurae humavoluerit


et

nte ultr assumptaj pro nobis cruciligi

Hc de causa absens scribo vobis severis, ut prasens non co'gar esse severus in vos exercendo pu niendi poteslatcm
,

mori, tanien per diviiiitalispotenliam suscita tus, nunc


vivil

quam Dominus mibi


in

ddit in bo-

immorlalis, et omnipotens
iniitalionein

sic et

nos apostoli,

ad ad

illius

infirmi

equidem stunus; sed


et

num veslrum, non in exilium. H. De c;elro, fratres, gaudete


exhorlamini; concordes estole

Domino;

sttidele

illius

instar, Dei virlute

vivumus,

pollefoimus

quotidi meliores fieri; vos invicem ad


;

perfeclfora

erga vos.
'.).

pacifie agalis ad inet dileciionis

Quid noslram

in Christo

potestalem vullis lenha-

vicem. ILcc
ctor,

si

feceritis,
eril

Deus pacis

au-

tare? vosmetipsos tenta te; consideratc an fidem


bcalis
n.ite;
tis

vobiscum

per gratiam suain.

miraculorum efficaeem;
an non per bujus
et
(idei

hoc vosipsi exami-

12. Salutale vos invicem per osculum sanctum, seu

experientiam cogrtosci-

quod
hic

sit

sanctaj dileciionis signum. Salulant vos qui

vosmetipsos,

quod Jsus Chrislus per banc


nisi forte

mecum

sunt Chrisiiani onines".

gratiam habitat inler vos?

ob

villa Veslra

13. Gratia Domini nostri Jesu Christi, qui nos rede-

ab

ill

decideiitis.
sit

mil; cl ebaritas Dei Palris, qui

sic

niundum
et

dilexil

0.

Quidquid

de vobis,

spero qud nobis non

ul

Filiuin

RedemplOrem

dederit;

communieali

>

dcrit lalis gratia.


7. !!

Spirits saneti, qu sanclificamur, et chrfsm'aliblis


ul nul-

tamen non oplo, quiniin oro Dcum

largiter replemur,

sit

eum omnibus

vobis.

Amen.

SO-

IN FPIST.

II

AI)

COMNTHIOS

890

COMMENTARIA.
Vers.

1. Ecce
:

tertio

hoc; Grce,

tertio

hoc
ut

cam
cerat

ultra,

sed puniam pro qualitate criminum. Peper-

venio; Syr.

llc

est terlia vices,

qu paratus sum

veniam ad vos. Ibec verba diversimod cxplicanlur


juxla diversam v.

M capilis

pneeedenlis explicatio-

cunctando et expeelando; Parcetu vobis non veni Corinlitum, inquit, capile primo bujus Epislohc. At non parcam ulteis. Ilic cm D.

Paulus bucusque

nem

alii

volunl qud jam bis vencrat, et ide cece

Chrysoalomo vide

et

mirare viscera ver patentai

et

lerti vice
ieiat, et

venlurus sum,

etc.; alii
ire,

qud semel lantm

animum

filiis

suis erranlibus

condolenlem
,

quos ut

semel paratus erat

sed impedilus fuerat;

ad pnitentiam tandem adducat

increpat

minatur,

sicque ecce terlia vice paratus


ventiirns

sum venire, seu qu

sum, quantum ad cordis proposilum.

In ore

duorum et trium... Affirmt qud ohslina-

Non jam diulis cunctabor; baud dubi jamjam pnas merentibus inferam. Vebs. 3. An experimentum...; Crac. Quandoeisque denunlial
:

tos cl impcenilentes judicabit juxla legis praescriptum.

quidem experimentum quritis


Syr.,

in

me

loqueillis Chrisli

Deuter. 19, 15
quisque
liane

Ex
,

leslimonio

duorum

vel

trium lestium

eodem modo. Juxta qnem lextum sensus


quia experimentum qu.irilis
,

est:
at

mis

vel

condemnabitur,

vel absotvctur.

Juxla

Non parcam

etc.;
:

legem

stabil

id est, recipietur,
;

determinabitur
,

juxla noslram Vulgalam

vivacior est lexlus

An

pein

quidquid judicandiim occurrerit

slabit

inquarn, et

piculo vestro vultis experiri

uirm ver Christus


el

ralum eriiperlcsliuionium duorum aut trium. D.Chrysostomus, beodoretus


S.

me

inbabitet et per
et

me

loqualur,

an ejus auctoi

itale

Theophylactus Ambrosius, Anselmus putant quod D. Paulus alludens ad lo,

audeam

possim impcenilentes punire?

Hic cquidem

cum

ingenli animi permolione ac vein eos

cum Deuleronomii
trium lestium slat

citalum, trs adventus suos ponat


:

bementi acrimonie
qui dicebaut
infirma
:

et indignatione

invehilur,

loco testium; quasi diccret

Sicut in orc
ita trs

duorum

aut

Epistol quidem graves, prscnlia verb

omne verbum,

mei ad vos
tertio
nisi

adventus erunt quasi lestes, sicque

in

boc meo

et sermo contemptibilis, ail D. Chrysosluiuti. At lic commotio, acrimonia et indigna lio affeclu pa-

advcnlu slabit quodeumque sum comminalus,

lerno plcna est et ex misericordix visceribus proce-

pnilentiam
dico;
i

egerilis. Bis dixi

tertio per epistolam

dens;

illos

enim verbis

praestringit

ne de faclo

taie

laque jam necesse est verba

mua

vera inveet

quadrant experimentum, et rvera non puniantur.

nianlur. Chrysostomus.

Prima explicalio simplicior

Qui

in

vobis; Graec, qui in vos; Theophylactus:


est imbecillus,

communior,
Quidquid
sil,

Qui erga vos non


D. Paulus, Dei imitator, s;rp minadiceret
facere,
:

sed vald potens


ici

quas

Cerl opus non habetis bujus

periculumi

natur se puniturum, antequm puniat; im minatur

cm

tt et lanta potentia; sux> signa

per

me
bu-

jmnilurum se, ut non puniat; minis anticipt judicis


officium, ut rvera sit et de facto pater benignus. lia
prulatus delinqitenlium

jam

ediderit.

Vide cap. 12,

v. 12.

Christus polcntia;

suae signa Corinthiis ddit in

eorum conversionc,
v.

cmendalionem semper inten-

jus Epistola: cap. 12, v. 12; in indigne conimunican-

dens,

pater; at

modo minetur ut judex, modo demulceat ut nunqum puniat, nisi multis prviis moni-

tium punilione, prime Corintb. 11,


rii

30;
1

in

fornica-

Iradilione Satan, in

nomine
se

Cbristi,

Cor. o, v. 5.

tionibus et minis.

Vers. 2.

Pr.edixi et pr/Edico
cm
;

Jampridem ergo osiendit


;

non
lict

esse apud vos imbe-

prdixi, inquarn,
;

cillum, sed vald polcntem.

ut praesens seu

vobis adessem

et

nunc

vobis

Vers.
natufse

i.

Nametsi...;

enim ex
id est, ut

infirmilalc

absens, rurss prdico


et

vel sicut prx'sens prdixi, ita

humaniB ultr assumptaa,

homo nadiet

nunc absens
lis

it'crm prdico;

Grx'C,
iis

scribo.

tur niortalis el passibilis, crucifigi voluerit pro nobis


et

qui

ante peccaverunt,
,

id est,
,

qui

jam tune

moii

non mansit morluus, sed per potentiam


vitam nunc
vivit

peccaverant
verunt.

et c.cteris omnibus

qui postea pecca-

vinitalis resurrexil et

immortalem

impassibilem, omnipotentem.
si..., id est,

Quoniam
Vers.
1.

ubi ad vos redicro, non par-

Nam et

nos, id est,

ita

et nos.

Syr., quin

et

nos,

Ecce

tertio

hoc venio ad vos; terlia hc


scilicet

vice, venio, venire

propono ad vos, ut

puniam

cos qui per duos vel trs testes peecsse nec pnilentiam egisse convincenlur. lia Anselmus et Cajetanus.

In ore duorum vel trium testium slabit omne verbum; slaluetur, rata erit, confirmabilur omnis accusatio. Prdixi, n prdico, ut pra'sens, (subVers. 2. Uti prassens praudi , ita) et nunc absens; q. d.

dientes punire per potcstalem mibi Christo datam ? Qui in vobis non infirmalur, sed polens est in vobis. Non infrrmum se, sed potentem ostendit, cm scilicet in vobis per me lot mirabilia potenler esi opra lus, el novissim fornicarium excommunicalione mc ita punivit, et Satanse quasi lorlori cruciandum iradidil. liane enim puniendi potentiam, etvindicandi potesta-

lem maxime
Vers.
firmitate,
vit 4.

Nam

signilicare el ostendere intendit.


et si crucifiants est
:

(Christus) artavivit,

dixi, ita cl et scribo.

nunc absens prdico, pari


ac
si

scilicet

aucto-

humanilalis et carnis

sed

id es!,

vi-

ritaie el interminatione
lis qui ante

praesens essem praedieo peccaverunl, etc. In eo quod

tanien et resurrexil, ex virtute Dei, ex potenli


ISinii

divinitalis.

non parcam, virgam ecclesiasticai disciplina; comminalur, ut excommunicalionem el salisl'aclionis


dical,

rigorcm. Vers. 3. An experimentum quritis ejus qui in me toquitur, Christus? q. d. Vullisne prcepta mea negligere, ut experiamini an audeam et possim inobe-

cum mur
cui

nos infirmi sumus in illo. In illo, id esl, nimirm Clnisto infirmamur, boc est, paiiet alfligimur; vel in ipso, tanqum exempuri, nos ejus ministri conformamur secundm quod
et

illo,

ipse pr:cdixit
!

Si

me

persecuti sunt,

el

vos persequen-

lur,

joan.

1"'.

807
aposloli

COMMENTARIA. CAP.
cum
illo, et

XIII.
intellegi

898
de
fide for-

propter illum, et ad

illius

imita-

mas. Polest equidem D. Paulus

lioneni, infirmi

equidem sumus,

nuillis infirmitatibus,

mata

et per eharitatem oprante; et ita intcllexit D.


,

njuriis et passionibus obnoxii.

Thomas. Monel
in

inquit, ut de duobus se

examinent,
,

Sed vivemus cum eo, ex virtute Dei


Grsec, in vos, erga vos; Syr.
:

vobis;

scilicet

de

fide et

de operibus. Si
silis in

estis in fide

quant

Sed vivimus cum eo


illius

pradicavi vobis, etc., an

operibus bonis, etc.

per virtutem Dei, etc.; id est, ad

instar
:

edem
Sic et
in

Sed

lotus contextus, et prcedentia et sequentia, in-

Dei virtute pollebimus erga vos

quasi diceret

dicant qud mclis ad

menlem Apostoli cum


de
fide

D. Chry-

nos aposloli

ir.firmi

quidem
;

et imbecilles

sumus

soslomo hic locus


efl'ectrice,

inlelligatur

miraculorum
,

nobis, et ex natur nostr

sed apud vos vivemus et sed ex virtute

seu de

magn

liduci in

Deum qu

soient

agemus, non ex
nipotentis
et ubi

inirmitate nostr,

miracula palrari. Si

estis in fide;

considerate an fidem

Dei, et ex potenli Chrisli resuscitati, gloriosi et


;

om-

habeatis miraculorum efficacem, et per banc Chrislus


in vobis, seu in Ecclesi veslr habitet.
ris
ii,

opus

erit,

vivacem

et

divinam exer-

Tune tempo-

cebimns poleslalem,

scilicet

peccatores scver pu,

qui fide praditi erant, miracula patrabant. D.


Ipsi vos probale,

niendo. Recordare fornicarii Satanae traditi


Corintl)., capite quinto, v. 5;

prima;

Chrysostomus.

examinate, disculite.

Elyuue

niagi exccati,

An non

cognoscitis vosmetipsos, per bujus lidei

Act. 15, 31. Apostolos mirare et reverere utriusque

vite Cbrisli, infirmse


niilis et

scilicet, et

omnipotentis; hu-

experimentum? an non cognoscitis, quoniam perhanc miraculorum gratiam Ciipistus Jsus est in vobis, id
est, in

glorios simul participes; infirma? quidem et


persecutiones
;

ctu veslro,

in

Ecclesi vestr, et consequenet

mortalis per passiones et continuas


gloriosa;

ler

quod abundantis

plenis inhabitat; in

me
rece-

aulem

et omnipotentis per

miraculorum poChri-

apostolo suo et vestro, per


pislis ?

quem banc fidem

tenliam.

Tu ver peccator
sis

stude et conare per pnivitse patientis

lentiam particeps et imitator esse


sli
,

Nisi

forte reprobi estis; Grxc, Nisi quid reprobi


quid videlur esse particula mitiganlis aspe-

ut in lcrnilalc

particeps

glorios Christi

estis; ubi

vitse.

Vers. 5

Vos.metipsos tentate... Dixit


vultis lentare

rilatcm sermonis, ait Eslius. Quasi diceret Aposlolus:


v.

An

Nisi aliqu

ex parle reprobi eslis; seu , ut


in aliquo reprobi estis.

lradiix.it

experiinenlum qurilis...? Hic ne taie quserant cxpcri-

Erasmus,
sed probo;

nisi

Porr notant

menluni,eos ad propriam remittit experientiam, quasi


diceret
:

omnes nomen
in

reprobi hic

non opponi prdestinato


.l/.vi.-.i,

Quid noslram

polestatem

et

Gi\tco enim est,

minime pro:

veslro periculo ex|)eriri


I

num

Chrislus habitelin nobis?

bi, improbi. Hinc D. Chrysostomus ail

Hoc dicens

osmetipsos tentale

et videle

per propriam experien-

Aposlolus, vitam illorum tacil perstringit. Sensus


ergo est
cti estis
:

tiam veslram an Chrislus per suam polentiam habitet


in ecclesi vestr.
ler aposlolos
,

Nisi forl

ab

ill

grali decidislis, seu reje,

Tuuc (emporis mulli


ait

fidles,

pra>

istisque signis destituti estis

quibus Cini-

miracula faciebant,

D. Cbrysosto-

stum

in

vobis babitantem

et

divinits
in vit

operantem

mus. Qud

si

aulem

in vobis, seu in ecclesi vestr,

agnoscere poleratrs. Innuit eos


et ide

corruptos esse,

Chrislus sic habitat, mull magis in Apostolo et


gislro veslro
tate, id esl,
;

macon-

miraculorum palrationis expertes; sicque su


illos

ila

D. Chrysostomus. Vosmelipsos tententate,

culp privatos bis signis Christi inter

babitanlis;

non noslra, sed vosmelipsos

hoc tamen cerl non expressif, sed ambigu posuit,


ne eos lacsseret.
lia

siderate, explorale.

ex Chrysostomo et Theophy-

Si estis in

IDE

explorale

num

fidem habeatis, et

lacto.

per banc Chrislus habitet in vobis. Dubitatur de qu


tide hic

Frequentia bujus temporis miracula, signa et

tesli-

loquatur Aposlolus, an de fide catbolic, qu

monia cerla erant

Christi vivenlis, gloriosi

omnipo-

creditur

omnibus Deo
,

revclatis

an do

fide

miracu-

tentis, in Ecclesi babitanlis.

Hinc D. Paulus Corin-

lorum opratrice
cerlum

quae ab Aposlolo recensetur inler


9.

tbiis

suasurus qud eis in Chrisli Spiritu loquerelur,


Christi in se babitanlis auetorilale

charismata Spirils saneti, prinueCor. 12,


est

Primo,
,

qudque

posset

qud non loquatur de


,

fide theologic

in-

eos punire, nisi pnitenliain agerenl, eos remittit ad

formi et charilate separat


Christi
lra
in

quia non est signum


iis

miracula qua;

ipsi in

nomine

Chrisli palrrunt, aut

nobis babitanlis; Christusenim in


ut ail

so1

qu saltem

in Ecclesi su

frquenter fidelioribus
eis colligi

manet qui charilatem babent,

bicD. Tho-

palrari viderunt.

Hincque vult ab

qud

si

Sed vivemus cum eo ex virtute (ex potenli) Dei in vobis; sed instar Chrisli, virtute Dei potenics erimus
erga vos; tune nimirm qnando res poslulabit ut poleslaiem in vos exerceamus. \ ers. a. Vosmelipsos tentate si estis in fide : ipsi vos probale. Q. d. Si Christo cl Evangelio creditis, et mlii credetis quia ego Chrisli ac Evangelii minister smn, et sicut miraculis aliisque signis probo ac confirmo Evangelii veriiateni, sic iisdem consequen-

ler demonslro me verum esse apostolum Chrisli, ac ventalis doctorcm. .Union cotjnoscitis vosmelipsos, quia Chrislus Jsus in

vestr? Yidebant enim su Ecclesi;e toi miracula, tt gratias ac doua collala, ut non dubitarent Chrislum in e esse et operari. Nisi forte reprobi eslis; id est, reprobali, rejecii, adeque viles, inglorii, abjecti, conlempli q. d. Ex signis gratice et miraculorum, qua; Chrislus potenlcr operalur in vobis, cognoscitis qud Chrislus esl in vobis, nisi forte Christo rejecii et reprobali, ejus fide, grali, luce ac cognilione privali, in tenebras
; :

pristinas ignorantiae vel inlidelitalis relrusi et repulsi recidislis, et rclapsi eslis, itaque viles et abjecti efFecli estis.

Mfcretf?

scilicet

omnibus simul, hoc

esl, in

Ecclesi

IN EPIST.

II

AD CORINTHIOS
balur ul
et
vilis,

!K0

Christus cliam in privalis lidelibus habitat cl operatur, quanti)

timidus, impotens, verbis tantm audax,


suae potestatis

magis

in

Aposlolo, fidclium paire

et
;

macon-

tamen occasionem naclus divins


inveniens,

gistro; et ide timeanl

patrem hune minanlem


illius

eorum damno, expcrimentuindandi,


et correclos

orat ut innocuos

verlanlur, pcenilenliam agant, et


faciant expeiiinentum
:

potentix non

neminem

puniat; sicque in

lioc indicant ctiani serjuenlia.

Vers. 6.

Spero autem qud


tali
:

su perinaneal apud homines humililale. Hinc discat

Expcrienli rograti reprobalos


sil
, ,

animarum

reclor, eliam contemptus,

cum

sua; fama

gnoscetis nos null ex parte


rejectos esse; quasi diceret

neglectu, salutem

animarum qux'rere,
sanctitali.

su ipsius obli-

Quidquid

de vobis

lus, Dei solius gloriic zelo

succensus, omnia sua.sa-

spero qud nobis non dcrit


dcrit demonstratio

talis gralia

id est,

non

crificet

animarum
8.

grae signorum
hoc

et virtulis Clirisli

Vers.

Non enim possumus..... Si enim vos in,

in nobis babilantis. Minaciler

dicit,

tanqum

eis

vencro absque peccato, ben facienles


potero.

in vos nibil

suam spiritualem divinamque


Scd quia minatur
zelo,
cl lerret,

potentiani ostensurus.
,

Non enim

aliquid

possumus contra verita-

non dominationis animo


mitigat,

tem,

id est,

contra justitiam et sanctilalem; sed pro


et

sed solo charitatis afleclu et ardcnli salulis eormn


statim

vcrilale
est.

conservand

luend

nobis potestas data

suam severitalem

suamque

cis

Potestas punitiva jus nullum habelin ben facien;

benevolentiam rurss ostendit

in

versu sequenti.

tem

potestas miraculorum et omnis potestas spiri-

Quot hic sancti regiminis habemus documenta? mini? aliquando contra obslinatos et rebelles utenduni
;

tualis ordinalur

ad bonum, ad verilalem, ad jusliliam

inducendam, tuendam, conservandam.


Vers. 9. Gaudemus enim..., quoniam....; Gra2c, quando, id est, tantm abesl ut cupidi simus oslendenda: potestatis nostr, ul contra gaudeamus cui

virga auctoritalis eis ostendenda


simvitale mitigandus
;

al nielus

semper

affectus cliam

cum minis condixit spe-

jungendus.

Vers.
ro...,

7.

Oramus autem Deum..., quia


ut nullum

sumus

infirmi; seu nullam

habemus occasionem po-

ne videatur desiderare suoe polcnti oslensio-

testatem noslram demonstrandi, vos puniendo. Infir-

nem. Precor

tione dignum,

malum facialis, r.ostr punineminemque veslrm cogar punire.


,

mari hic est polestalem non exercere. Ambrosius


post

et

eum

S.

Anselmus.
,

Non ut nos probati appareamus mus ut nos probali appareamus


;

id est

non ora-

Vos autem potentes

culp vacui

virtule conspi-

seu non oplo ut

cui, grati fortes, virgse noslra;

non obnoxii, potestavoveo


vestram

vestra (lagilia cliam divinits puniens, videar probata;


et efficacis fidei
;

lem noslram non limentes.

seu videar divinani polestalem ba-

Hoc et oramus.... Hoc non solm opto


sed et oro vestram perfectionem
;

et
:

bere, miracula in pcccalores patrando.

Erasmus

Sed ut vos quod bonum , Grce, pulchrum


ciatis
tes,
;

est

fa-

restatirationem. Syr.

Ut vos perficiamini, id

est, ut in

sed polius desidero ut vos pcenilenliam agenfacialis, sancli silis.


",

omni

grali et virtule silis perlecti.

ben

A'ers. 10.
,

Ide h^c absens

scribo.... Proplerea

INOS

AUTEM UT REPROBI

Gra!C.
v. 5.

Kozt//0i

cujus si-

gnificalionem vide supra

Et ego sim apud vos

velut reprobus, id est, improbus, abjectus, vilis, inglorius


,

minax, scribo vobis absens, ne cum venero , duris agam vobicum seu ut vos correctos inveniens, non ular in vos potestale puniendi,
Ikcc, sic increpans cl
;

quasi aposlolic potestale desiilulus; quasi

QUAM DOMINI S HIHI DEDIT


ad promovendum

IN

VESTRAM

.EDIFIC VTIONEM, SeU

diceret

Modo vos ben

facialis,

non euro qualis havelut reprobalus,


;

bonum

spirituale

animarum

vestra-

bear ab hominibus; sim apud

illos

rum;

el

non ad ejus destructionem. Tantm abesl ut

inhonoratus, aposlolic priva lus auctoritate

et

ad
!

cupiam corieclorem agere, vel censorem, im potius

punienduni impoteiis. Quid huic anima? paresse quoal


exclamt D. Chrysosloinus Vers.
0.
:

hxc

vobis scribo, necorrigam; vestrum


;

brmum

qua.ro,

conlemnebatur, traduce-

non exilium
non

ul paler, ut medicus ago ex amore,

non

Spero autem qubd cognoscelis, etc. Id ac potestale desliiuii, faciani ut agnoscalis aucloritaleni meam, nec patiar me contemni. Oramus autem Deum ut niliil malifaVers. 7. ciatis. Ben ex eo sequilur qud abslinere peccato sit ex grati Dei; nain oratio g-rati teslilicalio est. Non ul nos probati appareamus. Non lioc, inquit, Jesideramus, aut Deo petinuis, ut nos, judicundo et puniendo vos, videaniur esse magna; auctoritalis, id est, ul habeannir in prelio, quem scopum pseudoaposlnli sibi propositum habent. Speclari, probari, eclebrari non ambio, honoris punctum non euro, ut
est, viles

illa destruatur, sed pro veconservand utpoldaia conlra Iransgressores, non contra juslos. Porr veritatem, pro eo quod rectum et justum est a.ccipi, frequens est in sacris Lilteris. Gaudemus enimquouiam nos infirmi suVers. 9. mus, vos autem potentes estis. Gaudeo vos esse potentes, elsi ego inOrmus ac reprobus habear, non valens

est contra verilalem, ut


;

ritale

uli

potestale;

utpot polentes grati et virtulibus,

bonum est facialis. Sensus est Facile palior haberi ut reprobum, id est, vilein, gloria* ac potestatis experlcin, necvoloullam meae dignitalis haberi rationem, dumtnodo vos conslanler in bono perseverelis, et nihil admiltalis quod me cogat ostendere polestalem quam Christo accepi. Vers. 8. Non enim possumus aliquid adverss verilalem, etc.; id est, potestus mea punitiva nullum habetusum quamdi veritas etjuslitia servatur; quia
vos quod
:

me

culpque vacuos. Hoc et oramus vestram consummationem, id est, perfectionem, ul silis perlecti, et consummaii, in omni grati et virlute. lia Theophyl. Hoc quod dixi, scilicel ut potentes sitis, volis precibusque ad Deum qu fusis oplamus, vestram, inquam, perfeclionem
;

correclis viliis ac sublatis dissidiis, integri sitis et irrprhensibles, ac polesiali noslra; nequaqum obnoxii.

Ideb hc absens scribo, ulnon prsens Vers. 10. duris agam, vosque adbuc incorreclos inveniens, co gar uli sGveritaie el rigore discipline adversm vos, idque seeuiidm poteslatem, etc.

COMMENTARIA. CAP.
ex odio aut domina! ionis desiderio.
pralali corrigenlis animus
,

XIII.

90$
charilate

Ilic

sit

sempci

stianx'

symbolum. Osculum sanctum, qnod


,

huneque studeat delin-

ver proced't

([uodque sancti, non

licti
;

aut turpis

quentibus

el correctis exhibere.

amoris
,

sit

index.

Tcmplum
;

Dei suinus

bujus auteni

Vers. 11.
licet in

De cetero

fratres, gaudete

sci-

templi veslibulum est os


ditur Cbristus,

per boc veslibulum ingre:

Domino. Gaudium hoc de cmcndalione


provenire poterit perfectio, Ambrosius.
id est, studele quotidi
ait

crit

quando communicamus

Dinc os, quasi

unde

templi veslibulum, osculamur, ait Theopbylactus post


D.

et

Perfecti estote,
fieri,

meliores

Chrysoslomum.

seu tendite ad perfectionem,

D.

Thomas

Salutant vos omnes sancti,


b'ic

id est, Christiani,

qui

Exhortamim invicem ad bonum, vel consolamini,


seu consolalionem liabete,
ait

necum sunt, Philippis


,

in

Macedoni.
;

lia

Grca

Syrus.

exemplaria
stolse.

et versio

Syriaca

in iine

bujus Epi-

Idem sapite, concordes et unanimes.

Vers. 15.

Gratia

Domini.... Trinilatis hic

com-

Pacem habete,

pacific agatis

ad invicem.

plexio est, et unilas polestatis,


fectio est; dilectio

qu

lolius salulis per-

Et Deus
est, et

tacis et dilectionis auctor erit vobiscum,


,

enim Dei misit nobis Salvatorem


salvati

per graliam suam et charitatem


qui tnanet in charilate
,

Deus enim charitas

Jesum, cujus grali

sumus

ut

possideamus
Spi-

in

Deo manel

el

Deus

hanc graliam
rits.

salutis,

communicalio

facit sancti

in eo.

Hic enim dilectos Deo

et salvatos grati Chrisli


sit

Vers. 12.
id est,

Salutate invicem

in

osculo sancto,

tuetur, ut trium perfectio, in salutsm.

consummalio

hominis

per osculum pacis et dilectionis sanctse et chri-

Ambrosius.

Vers. 11.
est Epislolae.

De ctero,

fratres, gaudete.
tria significat,

Epilogus
gaudete,

Grapcum verbum

salvete, valete.

spirituale, quale ulique habituri

Hortatur eos ad gaudium sanctum et erant si se corrig-

Vers. 12. Salutate invicem in osculo sancto, non non ficto, sed chrisliano, religioso, casto, sincero. Ita Chrysostomus et Augustinus. Cavendumque ne osculum hoc proserpat nimis, et in sensuale
carnali,

rent.

Per/Vcf!>s<ote;q.d.:Rediiitegramini,integri estote;
corrigite vitia priora, ut
niliil

ac carnale degeneret. Salulant vos omnes sancti, id est, fratres seu Christiani qui

inveniam

in

quo cogar

exercere meam polestatem. Evhortamini, invicem ad meliora.

Vers. 13.
et

apud nos sunt. Gratia Domini

noslri Jesu

Cliristi, id

est, gratuita beneficentia

Chrisli redemptoris noslri,


scilicet

Idem
estote.

sapite

id est

concordes atque unanimes


Pacificamini, in pace agite;

charitas Dei Patris,


in

qu

nos

dilexit.

Quae

charitas in eo polissimm

commendatur, qud Filium


tradidil.

Pacem
id est,

habete; q. d.

suum pro nobis

mortem

non sint inter vos contentiones et rix. El Deus pacis et dilectionis erit vobiscum. Si, inquit, concordiani et pacem inter vos habeatis, Deus auctor fratern charit;itis, quai concordi;e parons est, idemque auctor pacis, crit vobiscum per ampliora gratix

Et communicalio

sancti Spirils, id est, participatio

seu larga effusio donorum Spirils sancti ; ut communicatio activa intelligatur. Sitcum omnibus vobis, scilicet per multiplies effectus grali Chrisli, et charitalis Patris, et communicativae bonitatis Sfiirils sancti.

sua: dona.

Amen.
et

Corrollarium pietatis seu in hoc capite adpietatem maxime notanda,


redigenda.
Superior ecclesiasticus multa sancti regiminis do-

ad praxim

Tertium. Ubi superior minis


jactel
,

uti cogitur,

non suam
hoc enim

cumenta potest hic adnolare Primum non boni semper


:

et ostenlet

humanam

polentiam

patris esse

filiis

suis

dominationem saperet. Sed inferioribus


fensi exhibeat

suis Dei of;

blandiri,

eosque verbis demulcere; delinquentes enim

omnipotentiam, ac

terribile judiciuin
illius

sunt corrigendi, et aliquando puniendi.

Ad cxemplum
'

quos intrim horlelur, ne faciant


tum,
v. 3.

experimen-

D. Pauli superior lune

Dcum

imiletur, qui mulloties

minatur sepunilurum, antcqum puniat; imo qui se

Quartum. Ubi superior virgam

auctoritatis divin
irati

puniturum miDatur, ut non puniat. Minis ergo superior anlicipet judicis olficium, ut sit paler henignus,
v. 1, in

ostenderit, seu ubi tremeiidani Dei

et vindicis

omnipotentiam exhihuerit inferioribus

suis, statim

ad
il-

commenlario.
ob-

cxemplum D.
et indignalione in

Pauli, oretpro ipsis.

Tanlm abest

ut

Secundum, non modo corrigendi sunt delinquentes,


sed el

lorum punitionem desiderel, quinim oret pro perfecl

cum qudam acrimoni

ipsorum restauraiione; culpa

sint vacui, virtule pleni,

slinaios et rebelles aliquando

invehendum

est.

Tune

Deo

grali

ipse ver despectus habealur, et pro ipsis


v.

superioris indignalio
rebelles cominolio
dia:
;

sicut et D. Pauli in Corinlhios

puniatur,

7.

Dei glariae zelo stiecensus

suque

orialur ex viscciibus mibericorsit affectu


;

oblitus superior.
!

semeiipsum divin*

justiliai

vicliuiam

palerno semper plena


filiis

ints condoet perI

lemporalein offerat, pro lern subdilorum suoruin


salutc.

leat

errantibus, quos verbis increpat,

stringit, ut

ad pnitentiam adducal, v. 3.

sa

IN

EPISTOLAM AD GALATAS
%tat*fatiott*0.
-<*&l?Q*5&$r-

Galatia, Asia: Minoris regio, habebat ab oriente

Cap-

dem, aiebant,
lic
ita

apostoli Evangelium
iia,

cum

lege

e\angeJacobu>;

patlociam, ab oceidenle Bithyniam, meridie

Pam-

miscenl;
et Petrus,

inquiebant, Jerosolymis

phyliam, seplenlrionc Ponluin Euxinum.

apostolorum princeps, qui nuper Antio-

Gallo-Grcia primm, deinde Galatia dicla est ob


incolas, qui Gallo-Gracci," scu Galat vocatisunt, quia

cliia?,

gentilium conversorum, sed non circumeisorum


et

consueludinem devitabat. Insuper


accusabanl, lanqum
bfte in

Paulum ipsum
;

Galli in liane Grcise partem demigrrunt.

re varium
ait

simulationis

Suidas putat fuisse Senonenses

illos, qui,

Brenno

calumniam Paulo intendebant,


dicentes
:

D. Clirysoslomus,
alibi vi-

duce, Romain

runt, deinde

in

primm invaserunt, Ilaliam vaslavcGrciam trajecerunt; landem post


:

Hicipse qui

tollit

circumeisionem,
vobis,

sus est

iis uti

qua damnt, aliter

aliter aliis

varios casus, banc Gracise partem incoluerunt

unde

prxdicans.
Talibus commentis
ila

Gallo-Grci, seu Galat


Alii

dicli sunt.
;

subrepti sunt Galat, ut cir-

lamen

aliter

senliunt

sed quidquid

s'il

de eo-

rum

origine,

latas dici, candore, quasi lacteos, yocXa, lac,

im et nomine, quidam enim volunt Gacertum

cumciderenlur, dies observarent, et menses, et tempora, etannos, ut dicitur c. 4, v. 10.

Quibus ad Paulum

perlalis, ex

un parle animad-

cstqud hos populos D. Paulus ad Christum Evangeii prdicaiione converteral; certum est quod Galat

vertens Apostolus, quanti momenti esset hic Juda;oChristianorum error : erat enim Chrislo apostasia,
et, ut ipse initio et in

veram
rinl

Chrisli fidem tanto

cum

zelo

susreperant, ut

progressu

sermonis dclart,

et miracula
;

palrrint et

mulla pro Glirislo toler-

Evangelii subversio,

c. 1, v.

7; ex altra parte consi-

derans quanlum inde impedimentum foret conversioni


eis,

Sed paulo post Apostoli recessum ab


sione Judaismi, partim inanis gloria
siti

Judaeo-

gentium, cujus

ipsi

cura specialiterdemandata fuerat;

Christiani, pseudo-apostoli, partim occupati persua-

partim ira jusl commolus, partim immenso dolore


correptus, ait D. Clirysoslomus,
scribt

lemulenti, ait

D. Clirysoslomus, ad Galatas profecli sunt, illosque adJudaismum cum Evangelio suscipiendum commoverunt, et ad circumeisionem
,

zelo suo succensus ad Galatas plenam vehementiaj Epislolam, ul

cuivis, vel

ex ipso statim
ait

lectionis

ingressu, perspi-

cleraque

legalia, lan-

cuum

est,

qum ad salutem necessaria, pellexerunt. Ut errorem suum pseudo-apostoli facilis


ctorilatem labefactare primo aggressi sunt;
igilur

doceat, ait

Chrysostomus: increpat polis qum D. Hieronymus; increpat, sed ab errore,

induce-

quo decepti eranl, revocando.


El quia pseudo-apostoli apostolatum Paulo denega1

rent,ctD. Paulidoclrinamfunditseverterent.illiusau-

negabant

verant, hinc

magno animo

statim, in ipso Epistolau

Paulum

Cbrisli aposiolum esse, sed simplicem


;

exordio, ostendit se non minus

qum

alios
;

apostolos,

asserebant apostolorum discipulum

im, qui docto-

apostolatum Chrislo Domino accepisse

im cum

rum suorum menlem nonesset

assecutus; quandoqui-

hc speciali sibiprrogaliv, qud Chrislo glorioso,

Cm per apostoli Pauli prdicalionem, inler alios etiam Galaue verbum veritalis, hoc est lidem chrislianam, recl edocti essent, ade ut et pro Cbrisli nomine multa adversa tolerarent, et virlule Spirits sancli per Christum accepli, apud eos etiam miracula ederentur post Apostoli recessum, falsis quibusdam fratribus qui ex circumeisione eraut sollicilali, ad circumeisionem cterasque Mosaicse legis ca:remonias traducli sunt non ita quidem ut Christum penits abjicerent, sed ut legem cum Cbristo conjungerent, atque miscerent. llli namque pseudo-aposioli, Christum, ut doctorem ac proeconeni veritalis recipieba nt ; redemptorem ver auctoremque juslit'ue non agnoscebant; el cau-emoniis, peccatorum veniam Cbristo, docirin veritatem et exempte perfectae justi, ; ;
,

conatum
clque

gratiae Chrisli ad ben sannecessitatein ostenderet , legis inlirmitatem oslenderet, legis inlirniitatem argueret, cremoiiiarum cessationem prxdicaret , neque exemplo palienli Chrisli conlentus , sacramentum crucis inculcarel; multis inodis laborabanl ut
in

hoc esse, ut

vivendum

illius

et discimus

auctoritatem elevarent ac dprimrent. Quod ex ulrque ad Corinthios Epi^tol. ItaChristi apostolum


,

que

eum negabant verum


,

id est,

qusereuda, docebant, quasi nihilaliud esse tChristi Evangelium , qum hominis ad pietatem inslilulio non item impii jiislilicalio. Quod eatens postea secutus est Pelagius hacresiarcha, ut doctrinae legis ac libero arbitrio salutaria virtulum opra et mandatorum Dei observationem adscriberet; solam peccatorum remissionem Chrisli merilo reservans. Cm vero niemorali pseudo - apostoli scirent omnem Pauli
\\\k

Chrislo niissum ul qui Christum in carne non vidisset, sed esse discipulum apostolorum qui doclrinam illorum nec salis intelligeret, nec lideliler relerret. Cieteros apostolos, quibus velut Chrisli quondam familiaribus , el apud fidles auctoritate primis , polis esse credendum aiebant aliud long sentire ac docere qum Paulus doceret. Nam quia videbaut apostolos Jud;eis adhuc usum legalium exremoniarum indulgere , ipsosque eliam , dm inler Judxos agerenl, legem observare ( siquidem morlua quidem lex erat, sed nondm mortifera ), arbilrabantur (.'orum doclrinain ab bis qua Paulus docebat plan disciepare neque considrantes hujusmodi lacti ipsorum ralioncm neque causam gentilium ac
, , ; ,

905
et ni

COMMENTAIS A. CAP.
clis rgnante,

I.

906
Epistolarum D. Pauli,
el

1. Pergit

suum aposlolatum acceperit, v. oslcndendo se nihil aliud doeerequm quod


,

'

dorelus

in pra:faiione

post

ipsos Esliiis; juxla quos


rior est e

doccant Pclrus

Joannes ci Jacobus, seque semper


;

omnes hxc Epistol poslcqux ad Romanos est, el scripta an. GO.


est,

eadem
lioc

sensisse el docuisse

narrai

insuper cuid

ipsi
in
|

Hujus opinionis prxcipuum fundamenlum


Epistol ad
:

qud

accident Antiochix circa Pelrum; forte, quia faclum


malitios relalum
fuerat pseudo-apostolis, et

Romanos,
in

cap. 15, v. 26,


el
;

D. Paulus

dical

Probaver mit Mucedonia


panperes, etc.
,

Achaia collationem
et v.
,

ipso abutebanlur ad errorem

suum

deiade multis
legalium

aliquam faccre

28

Hoc
,

igilur

Scriplurx testimoniis

et rationibus

probat

cum consummavero

etc.

Tune ergo
in

inquiunl

occu-

cremoniarum insufcienliam
lulem,
Sic

et inutilitalem

ad sa-

pa ha tu r Apostolus in colligend pro sanclis pauperi-

hominem verex Bde


autem Galalas
liorlotur ad
lias

Chrisli justificari.

bus Jerosoly milanis cleemosyn


las Epislola, cap.

bac ver ad Gala-

docel veritates, ut et cos frin

2,

v.

10,
ill
,

id

se

jam perfectum
argu
,

quenter

servandam

sua purilate

esse lestalur. Ergo

hxc

poslerior.

dem.
Dcnique pro suo more,
tibus, varia circa
in

D. tamen Cbrysoslomus
ullimis prxserlim capi-

Tbeophylaclus
,

in

inenlo Epislolx ad

Romanos
,

Baronius

loin. 1

ne-

mores prxbel documenta.

ganl Roma: scriplam esse

quia in bc Epistol D.
in aliis

Hujus

igilur

cul el illius

Epislolx argumenlum prxcipuum, siqux ad Romanos, est liominem, non ex

Paulus suorum vinculorum non meminit, sicut


Epistolis

Roma:

scriptis

volunl ergo ante


,

Romanam
aiiqui

lege, sed ex fide Chrisli justificari.


picilur,

Hinc multis

as-

fuisse scriplam Ephesi, vel Philippis

aul in ali urbe

Romanos compendium et epitome, mulias liabens cum ill communes sentenlias, rationes, phrases et discursus; cum hoc lamen discrimine, qud in Epistol ad Romanos Paulus arguit
quasi

Epislolx ad

Grxcx

an. Chrisli 58.

Im recenliores

cam

pulant scriptam ante primam ad Corinlhios, an. 55


aul 56. lia D. de Tillcmont, quod tamen non asserit
ut cerlum. (Vide

Mmoires

etc.

noie 'ilsur S. Paul.)

tam Judxos qum


(it

genlile-, Lie solas gnies

ibireji-

Idem opinalur
argument.

duhilando lamen, auetor Analysis

opra, lum naluix,

lum

legis, hic legis lantiim, ut

fidem et opra

fidei slabiliat.

Ex
fueril,

supradiciis concludo qud

non possitcertdefi-

An ver

li:cc

ad Galatas

Epislola prxcesserit Epi-

niri ubi et

quando
,

slolam ad Romanos, an subsecuta


auclores vald dubia
riaca et Arabica
:

resestapud
i

quoad boc
lissima
,

est

hxc Epislola, qux, omnium Epistolarum D. Pauli incerscripta fuerit


in

exemplaria Grxca, versio Syscriplam asserunl


;

ail

Cornlius Lapide

prxfatione.
,

Romx

idem

affir

Ilaque prxslal ignoranliam lic in re fateri

qum

niant D. Alhanasiusin Synopsi, D. Ilieronymus,

Tho

quod ignoralur affirmare.


opra legis qu parte morlalis
genliles gloriabantur Judxi
:

Judxorum discernetiles. Accedebat qud Pclrus, aposlolomm princeps, ciiam nunc cm esset Antiochix, qux geniilium, non Judxorum, civilas eral
cibis et inens geniilium sese de industrie sublraxeral, tanqum facto .suo doeeret cibis lege \clitis

est; in

quibus adverss

omnibus sine discrimine abslinendum cl proindeque legis cxremonias omnibus esse observandas. Ad hc apostolus Paulus ita respondet
ubique
cs>e
;

bt: Epislola

sui

ut inprimis et dignitalcm apostolals adverss psudb-aposlolos luealur, cl sua; doclfinae eum reliquis apoStolis coficordiam, ex habil inler ipsos c dlalione, comprobet. Cxlerum de facto Ptri sic loquitur, ut cum piopler boc palm se ripii'h. nsiini dical; qui lamen eiiam ipse, priusqum quidam Jacobo fratres Judxi advenirent, eum gentibus cibain sumpserit; ut co quoque quod Petrus feceral, adversariorum propositum clidat. Mox rationibus, et adduclis Scriptur veleri testimoniis, nb errore Galatas revoc.it, videlicet ex ips lege, legis abrogationem ostendens. Intrim varios affeetus passim inspergit Epislola:; modo admirans, modo increpans, nunc obsecrans, alibi obtestans ae dcnuniians; qud bis modis, velut prudens medicus, scirel cum seribebal iis ad quos pro eoruiii ingenio agenduni quippe qui el Tiinotlieum inslrual dicens esse Argue, obsecra, increpa, in omni patienli el doctrin; et Tito prxcipiat Cretenses dur increpandos ut sa ni
,

cxremonias, ad quarum apostolis Galalx ( qui gentiles eranl ) urgebantur. Illud buic Epislolx peculiare, qud (sicut ciiam B. Hieronymo observaturn est) ipsa sola, inler tredecim Pau'inas non ad unius civilatis fidles scripta est, sed ad totius prvincix. Nain Galalia, non nrbis, sed regionis uomen est, in Asi minore siia, in qu, leste Anguslino, libro de Unilate Ecclesix, capiie duodecimo,Ecclesi;e erant innumerabiles. Ea Gallo-Grcia alio noinine vocala fuit, qud in cam Grxcix partent ob finiuin suorum angustiam, comGalli quondani migrssenl. Ubi et quando scripta sil hxc Epislola, non con,

hic ver prxcipu contra obs.ervationem pseudo-

stat.

Ex Epbeso missam

esse,

lestalur

argumenlum

Lalinis exeniplarib.is prxlixum; at Grxcorum subscriplio missam esse vult e\ urbe Rom. ; quod consistere non polest, si ante Epislolam ad Rom. scripta est, ut sentit Tbeophylaclus. Ati|ui verisimilius est postea scriplam esse ; nain ad Rom. scribens Aposto-

decimo quinlo, significat se jam lum oceucleemosyn colligend pro sanclis pauperibus qui erant Jerosolymis; in he ver Ejslol d ipsum tanqum se jam perfectum refert bis verbis, capiie secundo Tuutum ui pauperum mentor es essemus; quod eliam sollicilus (ni hoc ipsum facere. Edem ratione
lus, capiie

pari in

sint in de.

Quod
,

aiileininaliis Epistolis facil, ut posl

Romx

potiiis

qum Ephesi

scriplam

apparel;

cm

doclrinam lidci subjiciat pra?cepla morum, id el in bac prxstilit, mores informans medioquinli capitis usque ad liiiein.

convenu argumenlum liujus Epistol: cum e scripta est, qud in ulrque doceal Apostolus, non ex lege et cxremoniis, sed ex fide Cln isli, hominem justificari. Verm hoc interest, qud
l'orio

qux

ad

Romanos

ad Romanos scribens iatenlionem magis dirigat contra


S.

enim in Asi versarclur Apostolus, ubi Ephesus esi, id adhuc agebaur ut Achaia et Macedonia collationem lacrent in pauperes inemoratos. Sed nec ide ncgandum Roma- scriplam esse, qnd in c nullam facial vinculorum suorum menlionem, sicut in exteris qux ex urbe Roin miss;esunl, scilircl ad Ephesios, ad Philippenses, ad Philemonem, et altra ad TimoIheum nain, ul taceam, per stigmata Chrisli, quaj
;

S.

XXIV,

(Vtngt-neuf.j

SK)7

IN

EPISOLAM AU GALATAS
vineiilis fuisse,

90g

dicil in corpore suo geslaie,

cula, aut viiiculorum

cnpile ullinio, posse vincicatrices intclligi; facile resin

pomlcn

potest

Paulum Ronu: agenicin non semper

sed aliquando, posl primam defensionem, liberalum. Nunc ipsum Apostolum audiamus.

CAPUT PR1MUM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
Dcum Palrem,
Paul tabli aptre, non par les boinmes, ni par un homme, mai, par Jsus-ChrisJ cl Dieu son Pre, qui Ta ressuscit d'entre les morts,
!.

Paulus aposlolus non ab hoininibus, neiiuc per


sed per Jesum Christum, cl
;

Iioiiiiiicin,

qui guscUavit ciini morluis


2.
l.lli.e.

El qui niecuin sunt onines fralres, ecclesiis Ga-

2. Et ions les frres qui so;.l

avec moi aux glises

de Galalie.
3.

Que
le

la

3.

Gralia vobis et pax


,

Deo Ptre,

et

Domino noj

Dieu

Pre

grce el la paix vous soient donnes par el par noire Seigneur Jsus-Chrisl,

slro Je h Christo
4. Qui ddit

semetipsum pro peccalis nostris, ut

criperu nos de pr;cscnti seculo ncquam, sccundm


vohinlalem Dei
5.
C.

4. Qui s'esl livr lui-mme pour nos pchs cl pour nous retirer de la corruption du sicle prsent, selon la volont de Dieu noire Pre,

et Palris noslri

5.

qui soit gloire dans tous les sicles des sicles.

Amen.
Amen.
ab eo
Iransferimini,
6. Je m'tonne qu'abandonnant celui qui vous a anpels la grce de Jsus-Lhrisi, vous passiez si tt un aulre Evangile.

Cui est gloria in secula seculoruin.

Miror quod

sic lain

cilo

qui vos vocavil in gratiam Ghristi, in aliud Evaugcliuin


7.
:

Quod non
liant, Cl

est

aliud

nisi

sont nliqui

qui vos

conlui
8.

volunl convertere Evangeliuni Chris li.

Ce n'est pas qu'il y en ait un autre, mais c'est y a des gens qui vous troublent, et qui veulent renverser l'Evangile de Jsus-Christ.
7.
qu'il 8. Mais quand nous vous annoncerions nous-mmes, ou quand un ange du ciel vous annoncerait un Evangile diffrent de celui que nous vous avons annonc

Sed

liet

nos, aut anglus de clo evangelizet


;

vobis pnelerquui qu <l evangelizavimus vobis, ana-

tbema

s'il.

qu'il soit

anallime.

9. Sicut

pr.ediximus, et nunc ilcrm dieo


il

Si quis

9.
lois
:

vobis evangeiizavci

prter

id

quod

accepislis, ana-

Je vous l'ai dit, et je vous le redis encore une Si quelqu'un vous annonce un Evangile diff-

ibcma
10.

rent de celui que vous avez reu, qu'il soit anallime.

sil.

Modo

enini

hoininibus

suadeo, an

Deo? an

qua;ro hominibus placere? Si ad bue hoininibus placerein, Cbrisli servus


11.

10. Car enlin est ce des hommes onde Dieu que je dsire maintenant d'tre approuv? ou ai-je pour but

non csseni.
,

Notiun enim vobis facio

fratres

Evangeliuni

de plaire aux boinmes? Si je voulais encore plaire aux hommes, je ne serais pas serviteur de JsusChrist.
11. Je
gile

quod evangelizalum

est nie, quia

non

est

secundin

hominem.
12.
(iidiei,

vous dclare donc, mes frres, que l'Evanque je vous ai prch n'a rien de l'homme;

Neque enim ego ab liomine accepi


sed per revelalionem Jcsu Cbrisli.

illud,

neque

12.

Parce que je ne
par
la

homme, mais
15.
trefois

l'ai reu ni appris d'aucun rvlation de Jsus-Christ;

13. Audislis in

enim conversalionem nicam aliquando

Judaismo; quoniam supramodm persequebar Ecli. El proficiebani in

Car vous savez de quelle manire jai vcu audans le Judasme, avec quel excs de fureur
;

je pe^culais l'Eglise de Dieu el la ravageais


14.

cleeiam Dei, et expugnabain illam;

Judaismo supra multos cotradiiiouum. qui

ifilaneos

meos

in

gnre mco,abundanlis amulalor

signalant dans le Judasme au-dessus de plusieurs de ma nation el de mon ge , et ayant un zle dmesur pour les traditions de mes pres.
15. Mais lorsqu'il a plu Dieu, qui m'a choisi particulirement ds le ventre de ma mre, et qui m'a appel par sa grce,
16. De me rvler son Fils, afin que je le prchasse parmi les nations, je l'ai l'ail aussitt sans prendre conseil de la chair et du sang.
,

Me

existons palcrnarum
13. Cinn

mcarum
ei

aulem plaeuil

me me

segregavit

ex

ulero malris me;c, et vocavil per gratiam suam,


1G.

Et revelarel Filiuin suum


in genlibus,

in

ut evangeli-

zarem illum
el sanguini
;

continu non acquievi carni

17.

Neque veni Jerosolymani ad antecessores meos


et

aposlolos; sed abii in Arabiam,

ilerm reversus

sum Damascum
dere Pelrum
19.
el

17. Et je ne suis poinl retourn Jrusalem , vers ceux qui taient aptres avant moi, mais je m'en suis all en Arabie, et puis je suis revenu encore a Damas.

18. Deinde posl annos trs veni Jerosolymain vi,

18. Ainsi trois ans s'lant couls, je retournai

mansi apud cuin diebus quindecim


vidi

Jrusalem pour jours avec lui ;

visiter

Pierre; je demeurai quinze

Alium autem apostoloruni


Doinini.

neminem,

nisi

Jacobum fratrem
20.

19. El je ne vis aucun des autres aptres Jacques, frre du Seigneur.

sinon

Qux aulem

scribo vobis,

eccecoram Deo, quia


20. Je prends Dieu tmoin que je ne mens point en tout ce que je vous cris

non mcnlior.
21. Deinde veni in partes Syri el Cilieke. 22.

21.
Juda?a?,

J'allai

ensuite dans
glises

la

Syrie el dans la Cilicie.

Eram aulem

ignotus
;

facie ecclesiis

qua- eranl in Cbristo

22. Or Jsus-Christ, ne
les

me

Jude, qui croyaient connaissaient pas de visage.


de
:

en

23

Tanlm autem auditum habebant

Quoniam

23.

Ils

avaient seulement entendu dire

Celui qui
i

909

COMMENTARIA. CAP.
II

1.

SMO
la foi

qui perscquebatur nos aliquando, nunc evangelizat

autrefois nous perscutait annonce maintenant


qu'il s'efforait alors

dem quam aliquando cxpugnabal


24. El in

de dtruire.

me

clarilicabant

Deum
ANALYS1S.

24. El

ils

rendaient gloire Dieu

mon

sujet.

Quia pseudo-apostoli Panlum negabant apostolum


et

uliud docentibus

qum quod

eos ipse docuit.

apostolonnn disapttlitm tantuminodb dicebanl

hinc

$ 10. Animadvertens

qubd hc e.rcommunicatio su,

in ipso sa'.uiutioae auctoriiatem

suam

et

auctoritulis ori-

perbos

illos sit

o/fensura magistellos
,

semelipsum inler-

gines dclarai.

rogans, quril an apud liomines


,

an apud

Deum

cau-

Primo

removel vriginem falsb imputatam


deinde
assignat

non ah
ad

sant dicat?

Num
poliits

studium menai
ut

est ut

liominibus pla-

liominibus;

veram, sed per Jesum


initia

ceam

an

placeam

Deo

Deinde

sibimet

Chrislum. Ut autem statim ab


noslram
tiendam
apostoli

viam

sibi parel

respondens

dicil

Si liominibus placera voluissem, adhitc


,

jusiificutioiiein in Clirisli
,

Domini mentis

slubi.

Judis sturew.

el

christianns non essem.

Ferit ex

non

in

legnlibus, ut
et

falsb docebant pseudo-

ubtiquo adversarios, quibus studium cral ut Judis placerent.

gratinai

pacem

ornais grati fonte, et

Galatis optai Deo Paire Domino nostro Jesu Cbristo

|]

Av.

11 usque ad capitis finem

ui

refulet

pseudo-

qui per

suam morlem
Aperil
et

nobis graliam promeruit. Ilisque

aposlolorum calumniam
esset aposlolus Cliristi
,

dicentium qubd Paulus

non

quusi pnvaiubiiHs in promio dielis,

sed apostolorum tantm disci-

6.

faction

liujus

Epistol occasionem

pulus quorum doctrinam ne inlellcxeral quidem, ostendil


se

illudque
rai
:

ejus circumslanlias
Cltrislo
et

cum quodam
defecerilis,

stupore naret

nullo homine neque doctrinam


,

neque

missioneix

Miror qubd

qubd ce-

accepisse

sed utramque Christo immdiate per reveel

lerrim defecerilis,
flexerilis.

qubd ad aliud Evangelium de-

lalionem. Anle conversionem meam,apostolos

Eccle~

siam Christi persequebar, sicqus ab


sit

eis

niliil didici.

Post

f 7. Semelipsum corrigeas asserit qubd non Evangelium; unum lanlummodb est, Clirisli
Evangelium
,

aliud

conversionem

nullum illorum
edoclus
credidi
,

vidi ut

ab eo discerem.
sancli

scilicet

Christo itaque
,

el

copioso
et

Spirits

quod subverlunt pseudo-apostoli.


in laies

dono replclus
dicavi.

el

ubique Christam pr-

^ 8. Zelo succensus

Evangelii subversorcs

semel

et

ilerni

analhema

dicil

omnibus quibuscumque

PARAPIHUSIS.
1.

Paulus apostolus inslitutus, non ab hominibus,


,

vobis evangelizavimus
9.

anatbema

sit.
:

arbitralu suo

neque etiam Deo per hominem pused in cceluin

Dixi jam, et

nunc iterm dieo

Si quis vobis an-

rum, sed ab ipso Jesu Christo, Homine-Deo, non mortali

nuntiaverit Evangelium aliud

qum quod

accepislis

quidem,

et inler liomines vivenle,

analhema
10.

sit.

eveclo, et dexlris Dei sedente, seu in divin potcslale constitulo, iin per ipsuni,
cilavit

At hacc scribens, num causam dico apud

lio-

Deo Ptre, qui susClirisli

mines, an apud

Deum? Num

studium

meum

est ut

eum
;

mortuis

et

quo omnis

po-

liominibus placeam, an polis ul placeam Deo? Si ad-

leslas
2.

bc liominibus placere sluderem


,

Clirisli

servus, seu

Paulus

inquam

el

omnes

fralres qui

mecuni

chrislianus,

non essem.

sunt, Ecclesiis Galatia; scribit, seu precalurquod se-

11. Ilaque

notum vobis

facio et

omnibus noluni
sit

quilur
5.

esse cupio quod Evangelium

me prdicatum non

Gralia el pax vobis detur


Christo,
in

Deo Ptre

et

Do-

ab homine nihilque babeat bumanum.


12. Quia illud

mino nostro Jesu


A.

non accepi ab hominis cujuspiam


illud didici alicujus

Qui Iradidit semelipsum


is

mortem pro

peccalis

tradilione,

neque

hominis inler-

nosli

dtendis, ut eriperet nos de corruptione hujus

ventu, seu magisterio, sed per revelalionem


diate inihi faclam Jesu Cliristo.
13. Scilis qualis fuerim; et lict

imminler

secalijdedit, inquam,

semelipsum bosliain pro nobis,


sui

es \olunlate Dei Palris

per naturam, et noslri

pei-

magnum
,

sit

gnant
5.

Pala>stinam et Galatiam inlcrvallum


sit sclcr-

ad vos ionien

Cui pro tanlo cl tam eximio beneficio

pervenitmeoe conversations rumor.Notum est omnibus

nus honor. Amen.


G.

quod lune eraminfensus


el

hoslis Ecclesi;e
el

quam

per-

Miror quod
in

ila

tam
,

cil deficitis

Deo, qui vos


in aliain

sequebar,
tere

quam expugnabam,

quam

fundiliis ever-

vocavit

graliam

Clirisli

et transferimini

cupiebam ardenlissim.
Audslis et

doctrinam, quasi esset Evangelium.


7.

14.

meum
in

in

Judaic religionc supra


,

Non quod
falsi

hit

aliud

Evangelium, sed sunt quivos conturbant et volunt

cooelaneos

meos Jud.eos progressura


,

scilicel in ina-

dam

doclores

qui

jori legis i.olili

majori Judaic religionis studio,

Clirisli

Evangelium subverlere, docendo qux Chrisius


nec per
se,

el in ardcnliori zelo

erga doclriuani

el inslilula

ma-

lion docuit,

nec per apostolos suos.

joribus accepta.
si

8.
fieri

Sed

lict

aut nos,

mente mutat, aut anglus,

15.

posset, evangelizet vobis contrarium quid ci

quod

anod

Cm aulem me ex ulero

placuit

Deo

illud

in

me

exsequi ad
iifr

matris mea: dustinrat, cm,

911
qiiam, singulari su in

1N

EPIStOLAM AD GALATAS
tune hos-

912
fdium quiooe Maria;
sub juramenlo

me

bcnevolenti

me

cobum, Doinini consobrinum,


20. Haec

lem suum misericordiier vocavit, Act. 9,5;

Cleopbae sororis B. Maria; Yirginis.

suum,quem persequebar ignorans, mihi fecil, revelalione divin animum illucognilum


1G. Filiumque
ut illum prdteastrante, et lidei mysteria docenle, mor illum ubique angemibus, stalim et sine

aulem omnia

facla

voltis

assevero, ulpole magni momcnli el credilu necessaria,


ut

non puter aposlolorum


credar

disci)iulus,

ab

illis

edoelus

et missus, sed ut

rcm

qud sum rvera apostolus

honuntiavi, inconsullo morlali quolibet, nulliusque doclrin. niinis capto consilio, aut audil
17.

Cbrisli et ab ipso Ghristo edoelus el inissus.

21. Deinde \eni in parles Syria; et Cilicia;


ilaipie Juduca:

in null

tium, joannem,

Neque cucurri Jerosolymam ut consulercm Peet Jacobum, qui ante me vocati sunt
et bine

uibc aut regione immoralus sum, ubi

christianam rcbgionem edocerer.


22. lgnotus eram, etc.;

sedabii ad apostolalum et tune Jerosolymis agebant,


in

ergo nec diei polesl quod

Arabiam,

reversus

sum Damascum.
non

de

me

spargunt

falsi

doctores,scilicel

qud apud Ju-

dos docuerim necessitatem circumeisionis suscipiend;c legisque servandse.

Jerosolymam, 18. De'mde post 1res annos ivi deferendi discendi studio, sed honoris priori aposlolo
grali,

23. llumor lantm apud

illos

de

me

perciebuerat,

apud quem

fui

per

dies

tantm qu'mdccim,
fuissel ut

quoniam

ille

qui

nos aliquando persequebatur nu ne

tempus san brevius qum opus

ab codisce-

annuntiat hancipsam (idem quampris expugnabat.


24. El ex
di,

edoelus. rem Evangelium, quod aliunde non fuissem


19.

me sumebant occasionem Deum

laudan-

Alinm aulem non

vidi,

quia
;

alii ali

iverant
vidi Ja

cm me

vidrent ex lupo factum pastorem et pas-

apostoli ul

Evangelium prdicarent

sulum

loris

munia gerenlem.

[ENTARIA.
Veus.
1.

Paueus apostolus

non ab hominibus....
([iiod
,

ter per

ipsum Deo Paire, qui Jesum

suscilavit

rromium

san convenienlissimum et

ut ait

mortuis, in dcxlcr su collocavit, capul super

om-

stalim reTbeodorelus, illalam in Paulum ealumniam prafalione. Ut apud darguit. Recordare dictorum in

nem Ecclesiam
in

consliluil,

omnemque

ci

poleslatcm

clo

et in terra ddit.
in

Galtas errorem

suum

facilis

iuducerent

falsi

docto-

Triplicem

bisD. Pauli verbis advertemissionem.


cslque

cverlerent; illius rcs, et D. Pauli doctrinam fundiis negauctorilalem labefactare primo aggressi sunt;

Primain ab hominibus et per bomines solos,


tota

humana,
,

qualis est ha-rcticorum, pseudo-aposto(alis

asseruenml runt ergoeum Cbrisii apostolum esse; esse diseipulum, etabeis eum aposlolorum dunlaxat
inissum, sed qui coruin doctrinam et
set asseculus.
lolis

rorum

et

utinam

non

sit

missio mullorum, qui

hodi per amicos ad bnficia promovenlur ab hominibus et


jier

mcnlem non

es-

bomines. Sccundain

Deo per hominem,

Hinc D- Paulus, non

ut se cseteris apos-

haecque partim est divin,

partim

humana

divin,

eminentiorem oslendat, sed ut erroris et decesic exordi ptionis argumenlum cl maleriam dissolvat,
Paulus apostolus, non ab hominibus tur fals et rrini, removet auctoritalis su originem
:

quoad inslilulionem

humana, quoad communicalioDeo per aposlovocanlur

acm.

Talis fuit missio S. Matthix (

los), talis el

missio episcoporum et aliorum ipsis subrite

ordinaiorum,

cl

canonic vocalorum

ab homalitios pseudo-apostolis impnlalam. Non nnmus apostolicum imposilum est minibus..., id est,

enim

el miltunlur

tola divin est fitquc

mihi, non ab hominibus, arbitrant suo, vel auctorilate

nostro Jesu Ghristo,

Deo per bomines. Tertiam, qua; Deo immdiate, seu Domino Deo homme qualis fuit missio
;

su,

D. Pauli et aliorum aposlolorum. Hic quilibet Eccle

Neque per hominem, im nec


purum,
ut, v. g.,

Deo per hominem


apo-

sitc

minister

Matthias Spiritu sanclo per

ipsocoram Deo
solis
,

suam examine! missionem et de semetAn Deo, an ab hominibus jiidicet


:

non ab hominibus simul congregatis, v. g., aposlolorum collegio, neque per unum... inter alios
slolos, vel

et

meipso

in

prselaluram

sum

eveelus,

an

divin, an
defectus

prcipuum.v.
per Joannem

g.,
et

per Petrum aposlolorum principem,


inter aposlolos

humana missio mea? qum defeelus polestatis,

Sicul nullus major


ila nihil

periculo-

Jacobum,

colunmas.

sius inlrusione, seu carenli missionis.

Secundo, assignat veram apostolats sui causam. Sed per Jesum Christum, sed ab ipso Jesu Chi isto, non mortali quidem et apud bomines agente, sed immorlali, glorioso, dexlrisDei scdenle, seu in divin

Vers. 2.

Et

qui

mecum sent omnes fratres,tria

ecclesiis Galati.e.

D. Clnysostomus notai hic

discrimina inter banc et cxlcras D. Pauli Epislolas.

omnipoienli consliluto.

Et Deum Patrem,
Vers.
1.

qui suscitavit...

Et eonsequen-

Primum, in aliis Epistolis suum nomen soluin appoint, aut duorum aut trium tanlummod nomina; in hc lotam mullitudinem posuil Omnes fratres. Se:

licct puris.

Paulus apostolus non ab hominibus, scised Ghristo homine ac Deo, neque per hominem, sed per Jesum Christum, qui non est purus liomo, sed homo Deus. Yult enim dicere se non ab liomine, neque Deo per hominem, sed immdiate ab
siguilicat

autem se factum apostolum


Filiiun ejus.

Deo Ptre per Christum

ipso Deo vocatuni esse. Et Deum Patrem Jesu Cbrisli iialuralem,

Qui suscilavit eum mortuis. Hoc addit ut tacite saltem innuat, Ghristo per resurrectionem immorquod nulli contigerat tali se conslitulum apostolum aliorum. El qui mecum sunt omnes fratres, etc., Vers. 2.
;

913

COMMENTAIS. CAP.
sil

914
sed quia in

cundum, ali Epistoke adunam civitatcm, scu ecclesiam diriguntur, \\xc ad omnes ccclcsias Galalia?.
Tcrtium, in
Dei
;

aliis

addil
:

Dilectis, sanclificatis ecclesiis

mnndo mala fiunl au homininequam dicitur bic abAposlolo, non quod spatium lemporum bonum sit, autmalum per
malus,
bus, ita scculum

hc siniplicilcr

ecclesiis

Calali.

semetipsum, sed per eos qui


appellalur, aut

in illo sunt, ant

bonum

llorum aulcin discriminum rationem reddit idem


D. Chrysoslomus.
illalam sibi
rel, et

malum,

ait

D. Ilicronymus.

Ratio

primi,

ut dilut Apostolus
lisec

itaque scciiluin
ponitur pro
haec
iis

nequam

est

metonymia, seu scculum

calumniam qud
niultos habeat

ipse solus

prdica-

qu;R sunt et quae iiunl in seculo. Per


ut criperet nos de prsenli seculo ne-

novain

dogmalum rationem

inveheret. Hincut

aulem verba,

dclare!
ail
:

qud

ejusdem senlenti socios,


totani Galala-

quam, seu de corruplione bujus

seculi pessimi,

Apos-

Et qui mecum sunt omnes fralres, quasi ex illorum

tolusefeelum inortis Cbrisli dsignt. Sicut crgopris


indicavit Chrislum, grali fonlem, ita cl hic

consilio scriberet. Ratio secundi, quia

modmu
pro-

runi
tii,

gcnlem

erroris incendiuni pcrvaserat. Ratio ter:

ostendit

quo Cbristus graliam

et juslitiam nobis

quia ab Evangelio declinare jam cperant

lioc

meruit. Et hoc non sine causa, sed ut in ipso exordio

eral, inquit, argraflecli


rienlis,

animi suumque doloreni ape-

pseudo-apostolorum
Itaque
si

relcllal errores.

qud non poterat eos ebaritate appellare,

laudabile dicitur exordium illud quo pracin

sed sol congregalione.

Vers.
salutalio

3.

Gratia vobis et pax...


spirilualia

paralur audilorad id quod

sermone vullorator de-

Hnec apostolica

monslrare, hoc san laudabilissimum quo D. Paulus

omnia

bona eontinet, gratia nempe


en-

viam

sibi

parai

ad rcfcllcndum pseudo-.poslolorum
rcinissionem

est wlae spirilualis


tis in lide,

principium,pax est quielatio

errorem, qui

in legalibus et legalibus

seu, ut ait D. Augustiuus, reconciliatio


igilur

ad

peccatorum

et juslitiam

requirebant. Aiebant
verilalis

enim

Deum. Oplando
duo extrema.

principium et linem bonorum

qud Chrislo quidem

doctrina

et vita;

spirilualium, optt et

omnia boua qust sunt inlerhc


dbet et in usu
:

exemplum essenl repelenda, Movse ver et lege peccatorum remissio. Quod ut et in ipso exordio refellat

Ilinc frequens esse

apud omnes
et

Aposlolus, Chrislum dsignai

justil'uc

fontem,

Cliristianos

hc

apostolica salutatio

Gratia vobis

el

modum
Vers. 5.

nott quo nobis jusliliam et graliam pro-

pax.

meruit.

A Deo Ptre
nott fontes
salulis

et Domino nostro Jesu Ciiristo. Duos


spiritualium
scilicet

Cm est gloria...

cui sit selernus

honor

borum

bonorum, seu duo

pro lanto et tam eximio benclicio. Ineffabilis bujus erga


te
ut

noslr principia,

Deum etCbristum;
gratia;

Dei amoris recordare. Sic Deus dilexit

Deus, ut pater, ut bonus, fons est grali et pacis;


Cbristus, ut salvator, per
et

Filium suum unigenitum

daret....

mundum, Ob hoc xternus

suam mortem, nobis


principalis
;

ci sit

honor
6.

el gloria.
sic

pacis fons

est.

Deus causa

Cbristus

Vers.
ror quod

Miror quod
sic

tam

cito....

Grc: Micilb.

meriloria.

Vers.

4.

Qui ddit semetipsum...


est

tam citb.J^on

est sic tum, sed

tam

AmEras-

Assignai

mo-

brosius tamen habet,

tam

cito, et,

teste ipso

dum quo

Cbristus nobis meruitgraliam,quasidicercl:

mo

qui banc Iectioncm


et D.

putat absurdam, reperilur

Cliristus Jsus
ddit semetipsum

nobis causa gratine et pacis, quia


nostris. Ddit

apud Tcrtullianum
stolus factum

Auguslinum. Exponit Aposcribil


;

victimam pro peccalis

ob quod

illis

et

ut de eo hor-

se liber et volens, fuit

enim sacerdos

et

victima

sa-

rorem

illis

incutiat, el

faclum ex abrupto et
illius

cum admi-

cerdos, quia obtulit


obtulit
;

boslia, quia semetipsum ddit et


Isaiae 53, 7.
ita

ralione dclarai, et

omnes

enormitates paucissic...

idque quia ipse voluil,

simis verbis exprobrat. Miror quod


libr ut

Singula verba

Secundm voluntatem

Dei..., id est,
:

vim habent

et sunt

ponderanda. Miror, nec concipio;

tamen ex decretoPatris
noslri per graliam.

sui et noslri

sui

pernaluram,

insolila et incognila

miramur; quod

sic, scilicet
;

qud

poslqiim tantam Deo graliam accepistis


toi

poslquim

UT
est,

ER1PERET NOS DE PR/ESENTI SECULO NEQUAM, id

bona opra, Cbrisli gratia

fecislis;

postqum tam
Dis itaque

de corruplione bujus
dicil in

seculi. Sicut

D. Joannes

multa pro Chrislo passi


verbis el confusionem

estis, cap. 5, y. 4.

mundum

maligno posilum, non qud mundus

illis

parit, et

suam simul erga

Stibaudi, scribunt, ant precantur. Vers. 5, 4. Gratia vobis et pax Deo Ptre et Domino nostro Jesu Ciiristo, qui ddit semlipsum pro peccatis nostris ; id est, tradidit semetipsum in mor-

tradilionis, significatum verbis subsequenlibus. Cui est gloria in sccula seculorum : Amen; Vers. 5.

id est, lit.

est nobis el ab
|

Scnsus Qui pro tanto beneficio dignus omnibus glorilicari per secula sem:

lem pro peccatis dtendis humauam, qu sol mori

utiquc
potuit.

secundm naturam

Ll criperet nos de prsenli seculo ncquam. Scculum

nequam

est secularis et carnalis vita et conversatio, qnalein agit cl ad quain invitai hic mundus, niundaniqiic hommes, qui bujus lanlm seculi bona, opes videlicel, honores ac voluplaies per (as et nclas au-

cupanlur.

Secundm voluntatem Dei et Patris noslri. Cbristum Iradidissc seipsum in mortem, ex voluulale, decreto
et

pnecepto Patris, vel ad effectuai bujus sponlanex

per duratura, id est, in omnem splernitatem. Miror quod sic tam cito traits ferimini, Vers. li. etc. Miror vos tam cit post (idem Cbrisli susceptam, ab eo qui vos admirabili benignilate vocavit in graliam Cbrisli Filii sui, id est, ad pa.rticipationem graluilorum ejus beneficiorum, Iransferri seu traduci in aliud evangelium, sivein aliam doctrinam, qu;e pro Miror quod apoEvangelio vobis oblrudilur, q- d. stalalis lam facile Deo el Chrislo, qui vos vocavit tam graiios et amanter, qud gratia; ejus silis lam ingrati etimmemores, eamque aspernemini.

015
illos

IN EPISTOLA.Vi AI)
cxistimationem ostcndit. Tarn
citb.

GALATAS
Nisi sunt

916
aliqui
,

Dnplicem

illis

id est,

sed sunt aliqui

scilicet,

inipingit culpam, et

qud

clefecerint, cl

qud celerri-

Bi defecerint.

tirbant
,

pseudo-aposloli, qui vos falsis suis dogmatibus conet volunt invertere Evangelium , Clirisli.
,

Thansferimini

non

dixit translali eslis, sed trans-

ferimini, ut indice!

qud credal nondm faclam esse


cl ni, lioc

Subverlebant Evangelium Chrisli docendo quae Chrislus nec per se, nec per aposiolos suos docuil. Invcrlebant Evangelium seu pneposter vertehant illud enim perverso ordine ad legem revocabant. Lex umbra, figura Evangelium Veritas, res figurata. Ordo naturalis est Ut umbraet figura desinat et
, ;
: :

circuniventioncin

modo, ab c rcvocct.

Ab
est,

eo, qui vos vocavit..., id est

Dco Paire,

qui
,

vos, su misericordi, vocavit in gratiam Christi

id

ad sanctificationem

qme

in

Cluistianismo dalur,

et consequcnter Jcsu Cliristo, cujus grati et vocali et sanctifienti fuislis.

convcrlatur in veritatem

Ut Galalas ah errore revocet,

conversa est;

illi

et rvera lex in Evangelium autem perverso ordine veritatem


;

horrendam
defcclio
e.it

illius

enormilatem cisexhibel; nimirm


et Jesu Cliristo. Falsi do-

evangelicamad figuras
sicque Evangelium

et

umbram reducerc
Hinc

volehant;
verte-

Deo Paire,

invertebanl,

prposier

clores ut Galatas

seducerent,

suam Judaismi cum

hant; res susque deque vertehant.

docemur

Chrisiianismo mixturam vocabant Christianismum.

IIxc erat illorum fraus,

ail

D. Clirysostomus; sed est

re

qud evangelica puritas nullam mixturam palitur. Puservandum est Evangelium alias invertitur.
;

omnium

hnposiortim

hscrelicorum fraus. Aposlolus

fraudeni dclcgit, baneque mixturam proprio

nomine

dsignt; niinirm, del'eclio est Deo Paire, qui vos


vocavit, et Jesu Chrislo, ad
I.\

paululm quid ampulril de impress imagine, lotum numisma reddit adulterinum , ita quisquis san fidei vel ininimam
regi, qui

Quemadmodm

in

monet

quem

estis vocali.

particulam subvcrlerit, in lotum corrumpitur, ab hoc


initio

aliud Evangelium.

Ita

doctrinam suam vocabant

semper ad dtriora procedens. D. Chrysosloca?rcmoniarum

falsi

dociores; sed hoc everlit Aposlolus in v. 7, di:

inus.
Si legalium
,

cens

Quod non est

aliud. Ilaque miror

qud

Deo

Deo eliam

insiiluta-

el Jesu Cliristo defecislis, et celerrim defecistis et

ad novum aliud Evangelium

deflexistis.
;

slupescens in Galalis miralur Aposlolus

et

Hoc obnon sine

superaddila ? quid varites seculi et pompai diaboli Evangelio copulal?

rum superaddilio fuit Evangelii commenla hominum Evangelio

subversio, quid erunt

menlis commolione hoc

illis

exprobrat.

Quot ergo Chrisliani


Christus

in semelipsis

subverlunt Evan-

Observatio moralis.

gelium Cbristi? quot ergo quihus


:

in fine

mundi, dicet

Sed, heu!

in

quoi Christianis hoc ipsum videmus,


et

Non
8.

nevi vos

nec tamen miramur? quota Deo

Jesu Cliristo, cui

Vers.

Sed licet nos aut anglus...

Hic

nomen
rim,

in

baptismo dederunt, deficiunl? et celeradolescenli et juventulis flore deliciunl


?

Aposlolus, zelo Dei in Evangelii subversores accensus


in

in ips

eos quidem anathema dicit; sed apostolic pruduclus, in

cl lolo vit;

lempore, aliud evangelium, mundi vani-

denti

hoc anaihemaie ferendo

modum

tates, diaboli

pompas scquuntur,
lrnec

quibiis ahrenunli-

servat adniirabilem. Primo, neininem pseudo-aposlo-

runt? Noslra
tione;

desertio pejor est Galatarum defecGalala)


;

lorum nominal

secundo, ne sua videatur oslenlare


aliis

Judaismum
in

ad quem accesserunt
boli

nusqum ahrenunliranl, nos mundi vanilatibus el dia-

dogmata, aut semetipsum


seipsum devovit,
licl

hc

in

re prferre;
falsi

nos; tertio, quia

doctores

pompis

baptismo renunliavimus, ad quas la-

Pelrum

Jacobum

men

recurrimus. Hincque noslra defectio quasi du;

roris sui

Joannem celebrabanl, quasi erpatronos, ide addit Aut anglus... Ilinc


et
:

plex, aul sallem dupliciter rea

Jesu Cliristo defi-

merit D. Clirysostomus

cimus, cui nomen dedimus; ad Satana; pompas recurrimus, quihus solemniler renunliavimus. Hujus de-

qud D. Paulus angelos evangelislas dicens analhema, omnem qucumque


dicit
,

sil,

dignilatem comprehendit; seipsum aulem dicens

senionis reaium, Deus misericors! da nobis inlelligere, horrere, flere


;

analhema,
complexus

omnem
est.

familiarilalem ac germanitatem
dixeris
:

ut

tandem post pravaricalio-

Nec mihi
;

Socii,

collegaj

nem

dolentes el pcenilenles redeamusad cor. Redite,

tui, etc., apostoli, elc.

nec mihi

ipsi

parco, si, etc.

prvmicalores, ad cor.

Vide D. Chrysostomum
aliud... Exponit Aposlolal, aut anglus

Licl ergo
si fieri
,

nos,

Vers.
lus

7.
V.

Quod non est


fi

mente inu-

de clo,

posset, evangelizet
v. 9.

quod

dixit, in aliud
:

evangelium; et quasi sc-

vobis

preterquam quod
et

et prler id quod,

melipsum corrigens, addit


csl,

Quod non
:

est

aliud,

id

Graec. prtcr quod, significant conlra quod, vel quid

cm tamen non
est

sit

aliud, elc.

unum enim

so-

repugnans

conlrarium

ei

quod prdicavimus,

elc.

lum

Evangelium.

Hc aulem locutione usus


:

est Apostolus, quia agubat

Quod non est aliud, q. d. Transfertis Vers. 7. vos ad aliud evangelium, quale tamen aliud non est iiulluni enim veruni evangelium aliud esl ab eo quod ego vobis proodicavi. Nisi sunt aliqui, qui vos conturbant, et votnnt conxerlere EvaugeliumCliristi ; sed lautm, inquit, quidam sunt t urbaines vos, dm volunt invertere Evangelium Cbrisli, id est, aliud docere qum quod Ghrislos
:

homines eircumeidi, creleras(|ue legis coeremonias observari sed ab hoc jugo (ideles suos libeprarcepit
ravit.
;

daizarrtes, qui

P6i aposiolos

docendum

iradidit.

Non enim Ghristns

licet nos, elc. Loquitur contra juJudaismuni, prter quant, id est, contra Evangelium inducere volebant. Anatlicna sit, id est, malediclus el execrabilis; quod Hebraji vocabant honna. Dclarai execrabilem esse et excommunicalione atque terno inleritu dignum.

Vers. 8.

Sed

917

COMMENTAR1A. CAP.
j

1.

Sli
;

contra judaizantes, qui prler Evangclium inducebant Judaismum sicque docebant prier ici quod Aposto:

re vellcm Ciiristi servus, seu Cbrislianus non essem


,

sed adbuc Jiubcis slarcm.


Nolaitda nd inlcUig<'nliam.

lus (locuerat. Ilinc orsus est


feint sancli Paires et concilia

canon
:

fidei,

quem

seculi

Si

quod dogma novum

His verbis Apostolus vull Galalis indicare qud

De

orialur alicubi

exaniiiielur an concordel

<pi et rccepl Eeclesix calholicrc fide,

cum anliquam pnedi-

gloriam unicquxral.non favorcs hominirm


libre et sincre vcrilalem dirai,

bineque

non plaecnlia ho:

erunt apostoli

ut

si

inveniatur

ei

repugnans, aut

minibus. Ubi

duo

sinnil

peragit

suam causam ab
et

kaereticum babeatur, eique dicalur anatbema. Christus, ipsa verilas, verbum Dei locubine lus est; apostoli hoc Dei verbum prredicrunl

ab e

alieinini

iniegritale pefsonoe
ferit

su commendat,

ex obliquo
cral

adversarios, quibns totum sludium


,

homi-

nibus placere

seu intentionem suam Paulus pseudo-

quinmique verbo Dei,


pugnans

pra-dicationi apostolorum
sit

re-

apostolorum

iiitentioni

oppositam dclart. Quod ut

aliquid asserit, hic

anatbema. Si autem
fuit fidei

melis inlelligas, nota quod qui judaizandi necessila-

primis Ecclesia? temporibus, tanla


dita: certiludo,

semel tra-

lem docebant,

id

non pielale moli faciebant, sed ut


et

utpote innix verbo, seu revelationi


illa

JudaMS placrent,

ab

eis,
;

hc ralione, honores et

Dei

quanta nunc dbet esse

fidei certiludo, tt

signis cl miraculis, lot


lotitis

seculorum Iradilioue, tanto


slabilita

orbis consensu

atque cor.linnata?

commoda adipiscerentur simulquc incommoda vilarent, qu Christianos premebant. Tune enim Jud;cis libra erat per loges Romanas et edicla, religionis
funclio
;

VERS. 9.

SlCUT PR.IDIXIMUS
quod per quemdam
repelit.

ET NKXC 1TERUM...

non item Chrislianis, quos vexari cpisse


aliis S.

Il intimiiis inculcet animis ea qua: in v. 8 dixit, et ne


forte putent

palet ex Actis apost., et ex

Pauli Epi^lolis.
in

fervoris

excessum quod vos,

Mentem
ni

igitur

et

inlenlionem suam

pranlicando
et inteniio-

dicla sint,

eadem

Paulus indicat pseudo-aposlolorum menti

Si qiis vobis evangelizaverit contra id

opposilam;

illi

hominibus placere sludent, Paulus


sic loquitur
:

ex Cluisli mandato, docui


tici

sit

anatbema. Quia luere-

Deo. Ilinc D. Chrysostomi orc

Nec prinstudio,
;

hoc

et

pracedcnli versu abulunlur ad repellendas

cipatum

ambiens, nec discipulos colligcndi

Ecclesia; leges, decrela ponlificum et canones conci-

neque gloriam ac laudem vobis eaplans, bec scribo

liorum

nota pulchram hujus loei inlerprelalionem


:

ncque enim nobis studio

est

hominibus placere, sed

D. Augustino, tract. 99 in Joan.


accepistis, sed

Non

ait,

plusqum

Deo

nam

si

voluissem hominibus pheere, ailbuc


,

prterqum quod accepislis;

nam

si il-

Judxis starem

adhuc persequerer Ecclesiam Dei.

lia

lud diceret, pra'judicaret sibi ipsi, qui

cupiebat veillorum fidei


;

D. Chrysostomus
essem,

nire ad Tbessalonicos ut suppleret

qirne

idem

est

secundm quem Ciiristi ac Cbrislianus non essem.


,

servus non

defuerunt

sed qui supplct quod minus erat, addit

Observatio mordis.

non quod
gulam
lla;c S.

inerat, tollit; qui

autem praetergreditur
via,

re-

Ex hoc
gloii
gelii
<

v,

10,

si

hominibus adhuc placrent..., disco

fidei,

non actedit in

sed recedit de via.

studium placendi hominibus, seu fonlem

amorcm humaKC
nec Evan-

Augustinus.

esse corru|ilionisevangelic;c,

Summi ver ponlifices, concilia, etc., explicant fidem non pratergrediuntur regulam fidei explici'.
, ;

vcrilalem pure annuntiaii ab eo minislro cujus


afl'Clu

cor hoc

pneventum

est.

Sit ilaque verus Dei

docent qiuc sont

in Scripturis implicite

Scripturis au-

minister ab omni liumanx glori;c affeclu liber;


unic quaerat.

Deum
Deo
et

lem non adversanlur.

Ilinc nihil conlra illos

quod

hic

D. Paulus dixit conlra fahos doctores, qui

Judaismum

Ex eodem versu
tum
bine
est

disce qud

nemo

potest

prater et conlra Evaiigelium inducentes, pnclergrediebanlur regulam


tebact.
Vi:ns. 10.
fidei
,

mundo, duobus dominis,


slratum,
,

servire, Malth. 6.

Coanyusta-

et

eo ipso Evangclium inver-

ita ut

aller dcidt, Isai. 23, 20.


,

Cor

Modo

noslrum
enim hominibus suapeo?... At-

slratum Dei

illud

Deus propter
;

se
si

f("cit,

lendens Apostolus ad excommiinicalionem jam se


lalam, animadverlit quod quanllibct

amet,

Deum solum et unic conlinere potest Deum non amat. Nec duos sponsos,
;

aliud

nec duos

cm

prudenli

dominos habere polest


si

si

unus accdt, aller decidel;


di-

fucn'tcxpressa, superbos lamen bos doctores, et ali-

aduller ailinillatur,

Deus sponsus unicus anim;e


diligenler examina;
si

quos fortass eorum discipulos


efgo rflexione

sit

offensura
:

in

bac

millelur. Ilaque cor


sil

tuum
est.

non

smetpso qnxrit

Num

banc cau-

unic Dei

Dei non

Unum

uni

una uni

aiebat

sam modo apud homines dico? num apud Deum? an


sludium
ut

exiaticus fraiervEgidius, sancli palris Francisci socius;

meum

est

ulhominibus placcam? an polis


sibiuiet

unum

cor uni Deo, una anima uni sponso Chrislo.

Deo |i!aceam?

Tum

respondens, et intra
vefsibns

seiuctipsum approbans quod


dixit
:

superiuribus

Nota (amen uno respectu complacenliam esse peccalum et altero virtutem esse. Hominibus placere
propler homines, sine respectu ad

Si adiilc

homimbus placerem..., aut place*

Deum peccalum
,

Vers.
i

illige,

Sicut prdiximus, Vers. 10. Modo enim hominibus suadeo, an Deo?


9.

clc. Accepistis, in-

meum

est ut

hominibus placeam, an polis ut

pl::-

nobis.

ceam Deo?
Si adhuc hominibus placerem, Chrisli servus non essem. Si adhuc ul olim sectarer hominum graliam, non essem idoneus Cluisli servus , non essem dignus

bl
lia

'

si,

an apud homines causam dico, an apud

Deum?

An quro

Cbrysost. hominibus placere? id est,

num

sludium

co nomine,

quia ministerium quo Chrislo servio in

919
est.

IN Placcre hominibus propter


est.

EPiSTOLAM AD GALA! AS
ad
paraphrasim. Probat,

920
primo per seriem
ubi laulin abest,
vitre

Dcum

et ut illos

anle

Detim trahas, charitas


dicit Apostolus

Hinc conciliais quod hic


dixil
: :

conversionem

diiet;e,

quemquam
,

cum co quod Rom. 15


;

Unus-

ex aposlolis habuerit dooirin su;e magistrum

qtiin

t/uisque

proximo suo placent


;

cl

Cor. 10

.Se

per omexpli-

imo inler Judos insignis


in

eral.
:

nia omnibus ptacere


cuit dicens
:

quod ben D. Angustinus


hic

Ecclesiam persecuiione
infensus

Primo, sua crudeli Supra modum perseque,

Homo

non placet

militer,

nisi

cm

bar...,

cram

hoslis Ecclesi;e

quam

velie-

propter Peuni placel,


licetur,

id est, ut

Deus placeat

et glori-

cm dona

ejus attenduntur in domine, aut per

menter persequebar, et quam fundiUis everlcre ardenter cupiebam. Secundo, suo in Judaic religione
supra cotaneos Judos progressu, in majori noiili
legis, et

ininisleriui hominis accipiunlur;

cm autem
placel.

sic pla-

cet liomo,jam non

homo, sed Deus

Judaic religionis sludio

Et proficiebam...

Vers. 11.

Notum enim

vobis facio, fratres...

Tertio, suo ardentiori zelo in doclrinam et instilula

Explicat cl aggreditur probare quod dixit slatim ab


inilio
:

majoribus accepta
ut ait Syrus
:

Abdndantius /EMUlator.... seu,

Paulns apostolus non ab hominibus... Ut ergo

refutet

pseudo-apostolorum
sit

calumniam
bu jus

dicentium

quod Paulns non

apostolus, sed apostolorum lanloto capilis


relique-

lm
tis

discipulus, in

mul-

in modum zelubam doctrinam palrum meorum. Hoc vobis omnibus notum est; audistis enim... quantumeumque sit inter Galatiam et Palslinam

Et majorent

argumenlis probat quod Evangelium suuin ab bosed Jcsu Christo immdiate.

spalium, hujus tamen conversationis

me rumor
,

ad

uline non didicerit,

vos usque pervenil. Tune ergo, ut videlis, nec apostolos,

Affirmt ergo
cupit

cum

cerlitudine et

omnibus notum esse


sit

nec alios pra-dicatores consiilebam

contra

quod Evangelium se prdicalum non


niliilipie

ab

quos ferventis exardescebam.


Vers. 15.

homine
Quia

babeat

bumanum.
enim ego ab homine accepi...

Cum autem placuit


Ut

ei, qui me...

Vide

Vers. 12.
illud

Neque
didici

paraphrasim.
Vers. 16.
parapbr.

non accepi ab hominis cujuspiam Iraditione,

revelauet Fililm

sixm....

Vide

neque

illud

hominis alicujus inlerventu, seu

magisterio,

sed per revelationem Jesu Chrislo

Vers. 17.
rapbr.

Non vent Jerosolmam... Vide paper vit

immdiate mihi factam.


Adesl proposilio
calumui. Sequuntur
Vers. 15.
veritalis oppositae
illius veritalis

judaizanlium

Pcrgil in proband supra posit verilale

Addistis enim comversationem... Vide

probaliones.

su post conversionem sequelam; vocatus enim Deo, statim obedivit, docuit, prdicavit Jesum Clirislum, Filium Dei, nullo aposlolo, aut
alio

paraphrasim.

doelore

Vers. 14.

Et

proficiebam

in Judaismo...

Vide

christiano consulto, aut audilo.

Evangelio, non sincre, non sicut oportet obirem. Notum enim vobis facio, etc. Non est Vers. 11. humanum, sed divinum Evangelium meum, non est hominis, sed Dei. Vers. 12. Neque enim ego ab homme accepi illud, elc. Facta est igitur ei revelatio Evangelii, antequm ut Cbristi Apostolus (idem Domini Jesu inciperci prdicare, non long sciliect posl conversionem

numro delegit; quasi dicat Deus ante omne meum meritum me necdm natum prdeslinavit et prde:

ipsius.

Vers. 13.
alkjuando
in

Audistis enim conversaiionem mcam Judaismo. Judaismum vocal sectam Ju

daicain, id est,
,

eorum qui legem Mosaicam mordicus retinebant non admillentes abrogationcm ejus per Clirislum. Judaismus est, inquil Augustinus, cm putalur ex crcmoniis el lege salus esse, aut sine illis non
esse.

stinatum segregavil ex utero, nascique fecit, ac natum vocayit, ul revelaret Filium suum in me, hoc est, ut me ad Cbristi et Evangelii agnilionem adducerel, et consequenter ad aposlolatum ut evangelizarem Clirislum ingentibus. lia Ambros., Anselui., Tiieopb. Et vocavit per gratiatn suam. Vpcalio lit in tempore, estque per gratiam Dei efficax ad eam rem, ad quam qnis ab terno prdeslinaus est. Videtur autem loqui de tempore conversionis. Ut revelaret Filium suum in me. In me, Vers. 16. pro eo quod est per me, positum est; q. d Ul per me, lanqum apostolum et prconem, Filium suum (ideique ejus mysteria manifesta mundo faceret. Ut evanqelharem illum in genlibiis, continua non ac,

quievi carni et sanguiui

persequebar Ecclesiam Dei, id est, quod omui conalu ac studio persequebar chrislianos, qui sunt Ecclesia Dei. Et expugnabam illam, hoc est, expugnare et evertere satagebam vel devasiabam illam; quasi videlicet quidam grassator et
,

Quoiiiam supra

modum

Ab homine Evangelium ; q. d. non sum edoclus, quia cum nullo homine illud contuli, sed Deo solo illud per revelationem accepi. Neque veni Hierosolymam ad antecesVers. 17. Actor. 9, dicilur mox sores meos apostolos. Dices
:

conversions j

cm Damasco

fugeret,

Paulum venisse

prdo,
tos

ait

Hieronymus.

Vers. 14. Et proficiebam in Judaismo supra mulcotaneos meos in gnre meo; ita proficiebam ut superarem plerosque me lalis socios Judos; bos enim vocal genus suum. Abundunlius mulator existais palemnrum mearum traditionum q. d. Ardenlior zelator lui pro paliiis inslitutis mihi majoribus traditis. Vers. 15. Cm autem placuit ei qui me segregavit ex utero matris me, qui fecit nie nasci secundm carnem ex utero malris me. Quam m a Ire m fuisse nun,
:

cupatam beocritam refert hoc loco Stapulensis ex Zosimo papa. Qui me jam inde ab ipso nativilalis me
exdrdio praedeslinvit,
ac
peculiariter ex

hominum

Hierosolymam. Respondclllieron. elLoriuusin Actor. 9, venisse Hierosolymam slatim conversione necessitate fugae compulsum non autem ul Pelrum videret, cum eoque conferret Evangelium; hoc enim tanlm hic negat. Aliter respondel Baron., Ac. 9, non dici Paulum statim conversione venisse Hierosolymam, sed post dies multos puta post triennium narlim in Arabi, partim Daniasci exaclum, etc. Ulraque sentenlia est probabilis. Priori l'avet id quod Omnes timebant eum non credentes subdit Lucas quod esset discipulus. Barnabas autem apprehensum durit illum ad apostolos, el narravit illis quomodo in via vidisset Dominum. Convcrsio enim tam miraculosa Pauli non videtur poluissc per triennium latere apo,
:

021

COMMENTARIA. CAP.
aident plaait Deo, illud in nie exeqni ad

I.

922
ait
v.

Cm

quod

facla

non commmort,

D. Chrysostomus.
20, videtur quod stalim
fugerit Je-

dcslinrat ex utero matris mc.... alludil ad id quod

Sed, inquies, Act. 9,


post conversionem

de Jeremi dicitur Jerem. cap.


Et vocavit me per gratiam...
eral deslinatus, quasi dicerct
singulari sua
in
:

I.

suam Paulus Damasco


si

Explicat

id

ad quod
,

rosolymam. Resp. cum Baronio qud


locus
il

bon legatur
in

me

bencvolcnti

Cm, inquani Deus me tune hoslem


,

lo

Actorum, convenict cum boc Galatarum;

Aclis enim non dicilur

qud stalim posl conversio-

suum

misericorditer vocavit. Vide Aci. 9, 5.

nem, sed

post dies multos, scilicel, posl annos 1res, ut

il revelarcl... Filiumqne

smnn quem ignorahsperfecit,

hic dicilur.

sequebar,

cognilum mihi

revelationc

dvin

Nolanda ad

inleliujenliam.
in

animam meani
Apud
fada

illustrante et fidei mysteria docente,


v.

Porr D. Chrysoslomus sapienler nott

bis

ut illum gentibus praedicarem.

10 et 17, debere menlcm, non nuda verba Apostoli


i ,

sacros auctores non ben


Ikcc

constat,

quando

considrai
ostendit
et faclis.

idque mullis similitudinibus et exemplis

fuit

Evangclii revelalio; D.
;

Ilieronymus
in triduo sefuit

fieri

debere

in

plerisquc

hominum

dictis

putat in ilinere Damasci

D.

Thomas

quenli

alii

cl forte probabilis

poslquni Paulus

Quacnam ergo mens est Apostoli dicenlis se cum quopiam non commimicsse, ad apostolos non
aseendisse, etc.

ab Anani catechizatus

et baplizalus.
et

An

intendit seipsum pradiearc, alios

Continua non acquievi earni

sanguini. Syr.
:

Sta-

deprimere? Minime, sed calumniam rcfellere unde


Galatarum error
ac deceplio irrepserat.

timnon patefecicarni

et

sanguini. Arab.

Non gm ficl

Qiioniam

ant apud
non
cat

carnetn

et

sanguinem.

Non

acquievi, id est,

enim

falsi

doctorcs nusqum non inculcabant Gala lis

contuli,

non communicavi cuin carne


adii, consilii
illud

sanguine,

Paulum

Christi apostolum

non esse, caaleros omnes

scu nullum

capiendi grali; boc signifi-

Paulo priores esse, ipsisque potis

qum Paulo crecrediderant

verbum Graecum; bine


,

ipsum noster inlerSensus

dendum
illos

et quia

ob illam calumniam decepli Galahe


illisque
;

pres, cap. 2, v. 6

verlit

Niliil contulerunt.

falsos

doctorcs audierant,

itaque est
tiavi
tali
, ,

Stalim et sine mor, illum ubique annun


,

et

circumeisionem susceperant

bine D. Paulus non

vide Act. 9

v.

20

inconsullo quolibet

mor-

arroganliae causa, sed ut suae praedicationis auctorila-

nulliusque bominis capto consilio, aut audit

lem dclare!,
id est,

dicit:

Non

contuli

cum came

et

sanguine,

doctrin.

bominibus. Fuisset enim exlremie absurdi-

Non quxsivi ab bominibus an Deo parendum

esset,

lalis, ail

idem D. Cbrysostomus, cum qui Deo fuerat

sed obediens Deo, Jesum stalim ubique prdicavi.

edoclus postea

cum bominibus conimunicare.


apostoli,

Non

acquievi carni

et

sanguini.

Caro

et sanguis

hic

Neque ascendi ad eos qui ante me fuerant


quia
qui

rect signilicat apostolos, nalurae

cognomento eos de-

per

revelalionem
illi

injunxerat

ei

praedi-

signans

quod
veni

si

boc

sentit

de cunclis bominibus, nos

candi nnmus, boc

non

pra:ccpit, ait D.

Cbryso-

non conlradicimus,

ait

D. Joan. Cbrysosloinus.

stomus.

Neque
Sed

Jerosolymam... Vide paraphrasim.

Hinc collige quod


ait

licet

quibusdam

in casibus veri;

abii in

Arabiam, et iterum reverses sum Da-

talem quanqum nobis gloriosam dicere

licet et ali-

mascum. Damascus lune erat sub Arabum regno,


Grolius.

quando jurare, ut
Vers.
.18.

v.

20 jurai Apostolus.
Fatelur
iverit ut videret

Deinde post annos trs...

D. Paulus non dicit expresse ad quid

icrit in

Ara-

qud post

trs

annos Jerosolymani

biam,
fungi,

ci

ad quid Damascum

redierit, sed

ex

v. 10,

Petrum, non discendi studio, sed honoris primo apostolorum deferendi grali, ut interprelalur D. Iliero-

ubi dicit se statini, sine

mor, cpisse suo minire videtur indicare salis quod ex lune ubique
Daroximis, idqa ineonsullis quibuslibel niorla-

nymus,

sic

eliam et D. Chrysoslomus qui nott qud


lev,

praedicaverit et in Arabi, et Damasci, et in loeis

D. Paulus non dixit


sere,

cernere, sed 'n-zof-ai, invilia et

masco
Ikcc

cognoscendi
:

el

honorandi causa,

Ambroquia

libus. Id

cliam sequi videtur ex Apostoli scopo, qui


refcrl ut probet

sius

Dignuin

fuit

ut cuperet videre Petrum,


etc.,

omnia

quod

nullo apostolo

sil

primus eral inter apostolos,


disecret, qui

non utab co aliquid

edoclus, aut missus,

cm

praedicaverit ubique anlcid

jam ab auctore

didicerat

quo

et ipso

qurn ulluni viderit apostolum. Videtur et


suni in Actis apost., cap. 9, 20
goais prdicabat.
:

expresin

Petrus fuerat instructus, sed propler affectum aposlolals, et

Et continua
in

Syna-

ut scirel

Petrus banc

illi

data'm

licentiam

D. Lucas bujus
facit,

Arabiam

itineris

quam
per

et ipse acceperat.

Addit D. Paulus qud fuerit

mentionera non
eral,

forte quia

Pauli cornes non

quindecim
brevius

dies
fuit

lantm apud

Petrum
fuisset

quod
ut

forte quia in Arabi nihil accidit


,

Paulo mcino-

lempus
eo

qum

necesse

ab

rabilc

vel

polius ex

modesti Paulus sua pricclara

disceret

Evangclium, qud aliunde non

fuisset

slolos cl alios fidles Hierosolymis.

edoclus.

Sed
scum.

ubii in

Arabiam

et

iteriim reversas

sum Dama-

Vers.

19.

Alium

autem apostolum.... Ali

Quid
IIIUS.

in

Arabi Paulus egerit, tradilum non habe-

Vers. 18. Deinde post annos trs veut Hierosoiyvidere Petrum, etc. q. d. Paulus Veni HierosoIvuiam \idcre Petrum, non utab coaliuuid discerem,

mam

qui divinils erani edoclus , sed ut tantum virum , apostobn uni scilicel principem , viderem el honorarem, lia Tbcod., Chrys., Ambros., Ilieron. Alium autem apostolorum vidi nemiVers. 19. nem, etc., Christi sciliect consobrinum vel cognalum.

923

IN El'lSTOLAM

AD GALATAS
iu niril

924

quippe ivcrant Evangelii prxdieandi gralia. Nisi Ja-

Judxa; rogiono aul urbe immoralus, ubi chri-

CCBUM FriATREU,
iiliiini

id est

consobrinum Domini, quippe


Ambrosiusdicit cum fuisse

stianam edoceret religionem.

Mari;;: uxoris

Cloophrc qurc soror eralB. Maricc


falsus

Vers. 22.
fals
(licuiit

Eram actem ignotus


qud

kacie....

Ergo

Virginiafilium

Perperm
cap.
fuisse

pseudo -aposloli

apud

udxos

Josephi,
,

et ide

dictum frairem Domini.


,

I).

docuerim necessilatem circumeisionis


pienda.

et legis susci-

Hieronymns
cluui Jose]di

8, contra Ilelvidium

docet san-

virgincm anle

et

posl matiimo-

niuni

cum Maria

niatre Douiini.

Vers. 23, 2i.


.

Tantes! actem aiditim... Vide

Yehs. 20.
quia niagni
silb

Qu/E autem scribo..

ILec omnia,
necessaria,
sit

parapbrasim.

inomcnli et Galatis

crcdilti

Et
qui

in

me clarificabant Deum,

id est, glorificabant,

juramento affirmt , ut credant qiid rvera apostolus Cliristi, et ab ipso edoclus.


\ers. 21.

seu ex

me sumebant

occasionem

Deum

laadandi

me

ex lupo fecit pastorcm et pastoris oflicimn

Deinde veni

in

partes

Syri.e....

Ergo

gerenlem.
Vers. 22.

tebrai eniin cognalos vocant fratres. Fuit eriim bic Jacobns Alphsei ) lilius Marke uxoris Cleoplue, unus duodecim apostolis, primus episcopus ilierosolymc-rum, unde et in primo concilio llierosolymitano primus posl Pelrum senlenlim tlixit, Act. 15. llujus Jacobi extat Epislola canonica. lia Clirysost., Tbeopb., Anselm. Qu nutem scribo vobh, etc. Ecce auVers. 20. tem coram Deo dico et declaro, quia non menlior qii;c

Jud,

etc.

Eram aulem ignohis facie ecclesm Secundm facicm non viderant me chriin

sliani qui

erant

Judx.
,

Vers. 23.

Tanliim autem audilum luibcbanl


:

id

est, auditu et

fam cognoverant, rumor hujusmodi


nunc evan-

ferebatur ad eos dicenlibus

Quoniam
slabat.

qui persequebatur nos aliquando,

gelizat [idem,

vobis scribo; q. d.

Deum

ut praesentein cl
nibil

omnia

quam aliquando expugnubat; id est, vaVastabat autem et cxpuguabal lidcm, quia


(idem extonjuere persequendo nile-

videnlein, testent adduco

qud

borum conlinxequindecim

Cliristi fidelibus

rim. Vers. 21

batur.
.

Deinde

veni, etc.; id est, post

dies qui bus mansi Hierosolvm. Tarsus enim urbs erat Cilicix, Pauli palria, qucmadmodm ipse testa
tur, Act. 22.

glorificabant.

in me clarificabant Deum. Grce, Ambrosius legit, magni ficabant. In me, dixit pro eo quod est, de me. Sensu s vel propler me. Gloriam mex conversionis Deo tribuebant.

Vers. 24.

Et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Nota qud
contra

in

hoc capite D. Paulus,


,

salutis ani-

nuus

in

Judaic religions supra suos coectaneos proillius inter

marum

zelo pressus
,

tolus est in stabiliend aposto,

gressus, et ob id
existimalio.
zelus,

Juda-os illustris fama et

lats sui

pscudoaposlolorum calumnias

au-

Adde,
in

et illius
,

ardens antiquae religionis

ctoritale; totus in

purgand

etiain

minime suspicione
et
in
:

odium

novam

et in

Ecclesiam cbrislianam

de lgitima su missionc, tolus


inlentionum suarum reelitudine,
tninibm placerc?
Ilinc discat

manifestand

furor, denique declarala et

omnibus nota

in

illam

v.

10

An quro

Iw-

persecutio.

Qum
lnec
tore
fecit

potens igitur
in

et

efficax Cliristi gralia,

qu

omnis pradatus, pastor, doclor, concio-

omnia simul

Paulo vincens ex saivo persecu-

animarum minister, omnem, eliam minimam, de sua aucloritale, misnator evangelicus, quilibel salutis
sione, doctrin, suspicionem purgare,

ardentem pr;rdicalorem, ex Judaisini deanimant

fensore fecit Evangelii aposlolum zelantissinium. Vo-

im

et

sluduat

cavitcum Cbristus cxterioricl


ejus

interiori voce,

operibus et verbis inlentionum suarum rccliludincni


declarare. Pateat omnibus auclorilas ejus lgitima
;

clesti

luiniue illuslravit,

cor divinis moiibus

immulavit, et slatim Sauhis, spirans minarum et ca>


dis in Cliristi discipulos, lus Cliristi
:

qud non
ab

sit

inlrusus vi, dolo

lioniinnin favore, ab
;

lit

ipss discipulus et apostovis

boininibus, et per bomincs solos

paleat ejus missio

Domine, quid me
,

faccre?
,

bominibus legitimam auclorilalcm habentibus;

Hoc miraculum mirarc


loti

rvre re

etob

illud,

quia

pateal ejus doctrinal purilas, et


ctrin

cum

evangelic dofas est, in-

quidem Ecclesi

al

prcipu genlibus

utile, tu

conformitas; pateat
illius

et,

quantum

nalur gentilis

Deo gratiasage; bujus


in

potenlis gralia:

lentionum

rectitudo; qud non sua qurat, sed

auxilium implora, ut omnia


vincat
,

te salutis

obstacula
discipu-

Dci gloriam, et salulem animarum. ILcc enim necessaria in Evangelii ministro, ut in Ecclesi Dei fruclificet.

et ex tepido facial

ardentem

Cliristi

lum.
luie

In lic grati confide, lieque frelus de (u sa-

nunqum non

spera.

2 In

hoc eodem capite nota slupendum divinx

Nota qud Paulus Chrislo vocatus obedivit,


mortali consulte
,

grali miraculum. Paulus Judaeus, infensusChrislia-

imllo

Sic quilibet

Chrstianus

norum
lia
(il

hostis et furens pcrsecuior, divin Cliristi gra-

Cluislo vocatus obedial

inconsultis carne et

san-

quasi in

momento

Cbrislianus et ardens Evan-

guine, seu parentibus, seu amicis caroalibus.


sequatur vocanlem
,

Deum
,

gelii pra'dicator.

Ut hoc miraculum melis aguoscas,

seu ad slatuni religiosum

seu

a&verte ex v. 13 et 14 quot tant in Paulo obstacula

ad evangelicam pcrfeclioncm.

De bue

sanclorum

gralim

ejus in Judaismo nativilas, educalio

conli-

Patrum testimonia vide apud Cornelium Lapide.

925

COMMENTAI!! A. CAP.

II.

926

CAPUT
i.

II.

CHAPITRE
1.

II.

Pe'mde post annos qnaluordecim, iterm asTito. ccndi Jerosolymam cum Bamab assumpto et
,

2. Ascendi
tuli

autem sccimdm revclalionem et eoncum Mis Evangelium quod prsedico in genlibus,


;

seorsm autem
forl in
5.

ils

qui videbanlur aliquid

esse;

ne

vacuum

currerem, aul cucurrissem.


,

Sed neque Titus

qui

mecum
;

crat,

cm

esset

gentilis,

compulsus est circumeidi

4.

Sed propter subintroduclos

falsos fratres, qui

subintroicrunt cxplorare libertalem

nostrani,

quam
-

habeinus
digrent;
5.

in

Chrislo Jesu, ut nos in scrvilulem re

Quibus neque ad boram c ssimus subjectionc,

ut verilas Evangclii permaiieat apud vos;


6.

Ab

iis

autem, qui videbanlur esse aliquid (^iu-

les aliquando fuerint, nibil

me

inlcrest;

Deus perso-

naui bominis non accipit)

mibi enim qui videbanlur

Quatorze ans aprs, j'allai de nouveau Jrusalem avec Barnabe, ei je pris aussi Tite avec moi. 2. Or j'y allai suivant une rvlation et j'exposai aux fidles ei en particulier ceux qui paraissaient les plus considrables, l'vangile que je prche parmi les gentils, afin de ne pas perdre le fruit de co que j'avais dj fait ou de ce que je devais faire dans le cours de mou ministre. 3. Mais on n'obligea point Tile, que j'avais amen avec moi, et qui tait gentil, de se faire circoncire. <i. Et la considration des faux frres qui s'taient introduits par surprise dans l'Eglise, et qui s'taient secrtement glisss parmi nous pour observer la libert que nous avons en Jsus-Christ, et pour nous rduire en servitude, 5. Ne nous porta pus leur cder mme pour un moment, et nous refusmes de nous assujtir ce qu'ils voulaient, alin que la vrit de l'Evangile demeurt parmi vous. G. Aussi ceux qui paraissaient les plus considrables (je ne m'arrte pas ce qu'ils ont l autrefois, Dieu n'a point gard la qualit des personnes))
,
,

esse aliquid, nibil cunlulcrunl.


7.

Sed contra

cm

vidissent qud erediluin est


et

mibi Evangelium pneputii, sicut


sionis
8. (Qui

Pelro circumei-

enim operalus

est Petro in

aposlolatmn
;

circumeisionis, operalus est et mibi inler gnies)


9.

Et

cm

eognovissent graliam quae data est mini,

Jacobus, et Cepbas, et Joannes, qui videbanlur columiine esse, dexlras dederunl milii et Barnalwesocietatis: ut

nos in gnies,
ut

ipsi

aulem

in

cfrcumcisronem

10.

Tanim

pauperum memores essemus; quod


hoc ipsum facere.
venisset Cepbas Anliocbiam, in fa-

ceux, dis-je, qui paraissaient les plus considrables rie m'ont rien appris de nouveau. 7. Mais, au contraire, ayant reconnu que la charge de prcher l'Evangile aux incirconcis m'avait i donne, comme Pierre celle de le prcher aux circoncis 8. (Car celui qui a agi elfieacemcnt dans Pierre pour le rendre aptre des circoncis, a aussi agi elficacemenl en moi pour me rendre aptre dos gentils) 9. Ceux, dis-je, qui paraissaient connue les colonnes de l'Eglise, Jacques, Cp'as et Jean, ayant reconnu la grce que j'avais reue, nous donnrent la main, Barnabe et moi, pour marque de la socit cl de l'union qui tait entre eux cl nous, alin que nous prchassions l'Evangile aux gentils, el eux
;

eliam sollicitus
11.

fui,

Cm autem
ei restili,

ciem
12.

quia reprehensibilis erat.

Pris enim

cum

genlibus edebal;

qum venirenl quidam Jacobo, cm autem venissent, sublrahe-

bal cl segregabat se, limc::s eos qui ex circmncisionc


erant.
13- Et simulation! cjns consenserunt cneleri Juda-i,
ita

aux circoncis. 10. Ils nous recommandrent seulement de nous ressouvenir des pauvres, ce que j'ai eu aussi grand soin de faire. 11. Or, Cphas tant venu Anlioclie, je lui rsistai en face, parce qu'il tait rpr'ncnsible. 12. Car, avant que quelques uns qui venaient de la part de Jacques fussent arrivs, il mangeait avec les gentils; mais aprs leur arrive il se retira secrtement et se spara d'avec les gentils, craignant de
scandaliser les circoncis. 13. Les autres Juifs usrent
dis-imulatioii, el
traner.

ut et Barnabas ducerelur ab cis in illain simula-

tionem.
1 i.

Barnabe

comme lui de celle mme s'y laissa aussi en-

Sed cm vidisscm qud non rect ambularent


:

ad verilalem Evangclii, dixi Cepio coram omnibus


Si lu,

daic, 15.

cm Judieus sis, genliliier vivis, quomod gnies cogis judaizare?


Nos nalur
Juda;i, et

et

non Ju-

14. Mais quand je vis qu'ils ne marchaient pas droit selon la vrit de l'vangile, je dis Cphas devant tout le monde Si vous, qui lcs Juif, vivez la
:

non ex genlibus pecjustilicatur liomo


;

calorcs.
16. Scienles

manire des gentils, et non pas celle des Juifs, pourquoi contraignez -vous les gentils de judaser ? 15. Nous sommes Juifs par notre naissance, et non du nombre des gentils, qui sont des pcheurs.
justifi

autem qud non

ex
in

operibus logis, nisi per fidm Jesu Chrisli

et

nos

Chrislo Jesu credimus, ut juslificemur ex fuie Christi,


cl

non ex operibus

logis

propter quod ex operibus

Cependant, sachant que l'homme n'est point par les uvres de la loi, mais pir la foi en Jsus-Christ, nous avons nous-mmes cru en .lsusChrist, alin d'tre jusiilis par la foi que nous aurions en lui el non par les uvres de la loi, parce ipie nul
16.
,

legis

non

juslificabilur oninis caro.


si

homme
in

ne sera
si,

jiislfi

par les couvres de

la loi.

17.

venli

Quod sumus
Si

qiu'rentes justificari
ipsi

Chrislo, in-

17.

Que
,

en cherchant tre justifis par Jsus-

et

peccalores,

numquid Cbrislus
h;cc
a-dilico
;

Christ

pcccali minister est? Absit.


18.

il se trouvait que nous fussions nous-mmes des pcheurs, Jsus-Christ ne serait-il pas minisire du pch? A Dieu ne plaise
!

enim quae deslruxi

iterm

18.

Car

si

je

rtablissais

de nouveau ce que
prvaricateur.

j'ai

propvaricaloreni
19.

me

conslituo.
legi

dtruit, je

me

rendrais

moi-mme

Ego enim per legem


:

mortuus sum

ut

Deo
j

vivam

Chrislo confixus
,

sum

eruci.
\i\il
in

alin <pie je
cili

19. Mais je suis mort la loi, par la loi mme, ne vive plus que pour Dieu. J'ai l cru-

avec Jsus-Christ.

20. Vivo autem


Christus.

juin

non ego;
vivo

vci

in

me

Qued aulem mine

carne,

in fde

20. Et je vis, ou plutt ce n'est plus moi qui vis, mais c'est Jsus-Christ qui vit en moi. Car si je ms

927
vivo
Filii Dci,

IN
qui dilcxit

EPISTOLAM AD GALATAS
semetipsum
maintenant dans ce corps mortel j'y vis en la foi du Fils de Dieu, c|iiiiii'a aim cl qui s'est livr lui-mme la mort pour moi. 21 Or je ne veux pas rejeter cette grce de Dieu ,
,
.

me,

et trndidit

pro

nie.

21.
slilia
,

Non

abjicio gratiam Dci. Si

enim pcr legem ju-

car

si

la

crgo gratis Chrislus mortuus est.

donc sera mort en

justice s'acquiert par la vain.

loi

Jsus-Christ

ANALVSIS.
In hoc eapile
,

ut

aliam refulet pscudo-apostolorum


l'aulus alia doceat

Iras et societatis dederint, seu in

socium receperint.

calumniam dkcnlium qubd


apoitoli
,

qum

y 11. Narrt quid


ontigerit
;

sibi

postea Anliochi
rsilient

oslendit

Paulus doclrinam suam aposiolorum


et

quomodo Petro publie

cum Petro quomodb

doctrin esse conforment

ab apostolis approbatam.

Petrus Pauto rcsislenti cessent, quia de facto reprehensibilis.

Hoc

oslensurus, exponil primo

quomodb

et

cur Jeroso-

lloeque facto confirmai,


eis

et

legalia

non servanda,
et

lymam

ilerm redierit

nimirm de legulium observaquo Act. 15. Exponil secundo


et

et

suam de

doclrinam evangelicam esse,


lias

ab omni,

tione acturus in concilia de

bus servandam. Post

de facto probationes

tandem
;

quomodo

cum primariis apostolis conlukrit Jwrumque examini suumEvangelium submiscrit. Ilisque posilis doclrinam suam in hoc
tune

cum Jerosohjmilanis,

prsertim

jus allegat

in

quo fundulur legulium abrogalio


insufficientiam

ni-

mirm legalium
lionem.

ad animarum

justifica-

concilio

approbatam

fuisse probat

primo exemplo

Tilt

v. itaque Ici

usque ad finem
;

probat legalia ob in-

qui, liccl gentilis et incircumeisus,

non

fuit
,

tamen com-

sufficientiam abrogata
liorrcndis,

idque confirmai duobus absurdis

pulsas ad circumeisionem suscipiendam


falsi fratres id instanlcr postulaient.

quamvis multi

qu

ex pseudo-aposlolorum errorc sequeren-

Probat secundo ex
niliil

lur, scilicet et

qubd Chrislus

peccati minister esset, qui


est
;

eo

qubd uposloli suo Pauli Evanqelio

conlulerunt,
tertio,

tamen pro peccalo delendo mortuus


inulititer

et

qubd
,

gratis cl

nec quidquam addiderunt, nec ademerunt. Probat quia contra illud pcr omnia
sic

pro peccatis noslris morluus esset

si

legalia

approbrunl ut dex-

juslificare potuissenl.

PARAPI1RASIS.
1.

Deinde postqum perannosquatuordeciin Evan-

rint, aut

immutrint, quin im

cm

vidissent

illi

ipsi,

gelium genlibus prasdicssem, ilerm ascendi Jeroso-

qui in Ecclesi erant prxcipui, qud mihi


est

lymam cum Barnab


2.

et Tito sociis

meis.
,

Evangelium

in genlibus, sicut et

commissum Pelro commis-

Ascendi aulem divino monilus oraculo

ut

de-

sum
8.

est inter Judseos,

legationem ab Antiochcnis mihi dclatam suscipercm

Idem enim Deus qui

in

Petro suam vim et ef,

ad apostolos, et hc occasione Evangelium

meum

ficaciam ostendit ad Judreos convertendos

in

me

publicquidem contuli cum


Pelro, Jacoboet Joanne

fidelibus Jerosolymitanis;

quoque eamdem exercuit virtutem ad gentiles convertendos,


9.

privalim autem communicavi


:

cum

primariis apostolis
,

communicavi

inquam, ne

Quod cm cognovissent Jacobus

Petrus et

irritus et inulilis foret labor

meus, lum prasens, lum

Joannes, apostolorum prcipui et quasi column


dextras nobis dederunt, bocque symbolo nos collegas
et in apostolalu socios suos
;

pneteritus

me
mei

docere
:

caluinnia spargeretur aliud si nempe qum doceant alii apostoli antecessores

agnoverunl

et

receperunt,
ipsi vc-

nempe
10.

ut aposlolatu

fungeremur inter gentes,

3.

Et quod

maximum

est

argumentum
,

apostolis

r inter Judx'os;

non
rnes

placuisse ut gentiles legem servarenl

Titus cofuit

Hc tantm addit condilione, ut pauperum

meus,

genlilis et incircumeisus,

non

ab

eis

qui sunl in

Jud memores essemus,

id est, rogave-

coactus circumeidi.
A.

runt nos ut eleemosynas inter gentes colligeremus

Sed neque ob Judacos, qui se Cliristianos simu-

quibus

Judorum

inopia sublevaretur

hoc aulem

labant, quique subrepserant et insidios in Ecclesiam

(idelileret sollicit adimplevi.

subinlroieranl, ut cxplorarent libertalem ab observa-

11.
redii.

Finito concilio Jerosolymitano

Antiochiam

lione legis Mosaica;

quam habemus pcr Cbristum,


,

Vide
,

Acl.

1G.
et

illanique nobis criperent

et in pristinam

seivitutem

venisset

palm

Que cm Petrus paul post coram omnibus illi reslili ver,

nos rdigrent,
S.

bis scilicet amicis et

reverenlibus

utpote apostolo-

Ob

illos,

inquam, nec ad

momenlum quidquam
laend
,

rum
erat.

principi, reslili

tamen quia reprehensione dignus


Juda;i venirent

cessinius de proposilo noslnc libcrtalis


veritas Evangelii per
cali G.

ut

me apud

vos, Galatac,

pradi-

12.

Priusqum enim quidam

ab

pcrmaneal.

Jerosolymis, ubi praeerat Jacobus, Petrus


in

cum

genti-

Ab

illis

autem qui erant apud omnes


Jacobo
,

maximo
;

libus

comedebal, eorumque more vescebatur omni-

pretio, Petro scilicet,

et

Joanne,

niliil didici

bus indifierenler cibis;

cm autem

illi

venissent,

quales

illi

fuerint aliquando

nimirm
,

illilterati

pi-

Petrus, ne ipsis scandalum lacerct, gentilium conviclu se sublrahebat.


15.

scatorcs, etc., non suin sollicitus


tis

quia Deus in salu-

nostrne negolio talia

non

attendit, sed quos vult

Et tanta

fuit vis

hujus exempli Pelro dali,


(

eligit, et

quales vult

facit.

ut caHcri
in

Judxi coassimularent

ita

Grocc.

),

id est,

7.

Taniiunabest utaliquid

me

doclrin argue-

ejus simulation! consentirent, ila ut etiam

Bamabas,

929

COMMENTARIA. CAP.
18.

II.

930
si

itinerum cl aposlolats mei cornes, idem facerel.


incedere li. Cm ergo vidissem eos non rel quasi juxta verilatem Evngelii, sed hc simulalione
cludicare, dixi publie Peiro
dasis riundus, uteris
:

Quin im

legem Mosaicam

quam

abrogavi

ileriim instauro, sive

me

prdicalionc, sive

me ob-

servanli, ego
19.

me
legi

legis

pravaricatorcm consliluo.

Si lu

Judus

et ex Ju-

Siquidem
;

legi credens,

legemdescrui,etad Chri,

Evangelic

librlale, et, ut tibi

stum accessi
vivam
;

morluus suni

ut per

Christum Dco

visum

est,
;

communi cum

vesceris

cur exemplo

gentibus eibo indifferenter tuo invitas et cogis gcntes ju-

ipsa
;

enim lex mihi Christum


inlcnlum,

ut (i:icm

suum

monstravil

ad ipsum me, quasi manu, duxit; ad illam


illius illius

daizarc?
15. Nosipsi, qui Judaei naturales, seu nalivilate,

ergo rediens contra


fierem.

pr.evarieator

sumus, non proselyti ex genlibus


(rac nali

infidles et idolola-

Qud si quseras quomod legi morluus, Deo vivam? Respondeo, per baptismum Christo concrucifixus suni.

C.
cic

Scienles tamen qud ex operibus legis Mosaijuslilicalur

non

bomo,

justiti

nimirm

20. Christo iiaque confixus

psique insilus

ipsius
;

spiriluali,

vitam quasi exsugo


(i-

bine vivo vite spiriluali et diviu


il

iulern, et ad vilain seternam pertinente, sed per

non ego, non vtus


non
tiie,

le

dein

in

Jesum Christum
in

nos

inquam
,

relicto vitx

homo, qualis eram


meae

non ego,

me

ipso, sed Chrislus, fous gratiae, auctor justi-

gnre

quo
,

nali et

educati

sumus

ad Christum
vita
,

mea

est, lotiusque

spiritualis viloc prfn-

confiigimus

Chrislianismumquc suscephnus
justifiant
,

ut per

cipium.
,

(idem

in

Christum

consequeremur
et

qu;e

vitam secum trahit lernam


conlulit.

quam

lex nemini

Qud aulem hanc divinam vitam habco


morlali
,

in

carne

lot peccalis et miseriis

obnoxi, hoc debco


Filium Dei, qui
dilexit

non
17. Si ergo
(icari,

legi,

sed

lidei
,

quam habeo
semelipsum

in

me
,

quarenles per (idem

in

Christum

justi-

nihil

merentem

im me inimicum suum
in

et

non sumus rvera


quae

juslificati,

sed contra

facli
in

sumus

praevaricatores, quia
,

nimirm legem Mosaicam


ut vobis

lanlum

dilexit ut

mortem

tradideril,

ut mihi vitam daret .elernam.

deseruimus

tamen

pseudo-apostoli
21.

pradicani, necessaria est ad salutem, nonne sequitur inde


,

Non sperno hoc

ineffabile Dei

donum,

qurerens

quod est horrendum dictu


et

Christum esse

aliunde juslificari,

pseudo-apostoli, quasi Chrislus

auclorem

minislrum peceali

utpote qui legem

nobis non sufficiat ad salutem, quo inaximam san

Mosaicam abrogavit ut legem livangelicam doceret ad


jusiilicandum non sufiicienlem
!

Christo faciunl injuriam

si

enim per legem nobis


ergo

At impossibile qud
et

dalur

juslilia,

lexque juslilicandi \iin habet;

Chrislus

bit

auctor peceali; ergo

qud

ipsi

obe-

Chrislus frustra morluus est.

diendo

facti

simus pravaricatorcs

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Dei.nde

post annos qlatcop.decim... Ut


attraherent pseudo-apostoli
||

anni, an voealionc Pauli, an prima illius profectionc de qu in primo capite, v, 18. D. Ilieronymus

Galatas ad errorem

suum

judaizanies, Pauli doclrinam calumnialisunt,

tanqum

pulat esse

numerandos prima profectionc

Pauli, seu

ab aposlolorum doctrina alieuam.

L't

Galatas Paul us
,

iriennio post illius

conversionem exaelo. S. Thomas,


Videalnr D. Thomas, hic

ab errore judaizanlium reduc.it ad (idem

doclrinam
||

et post

eum

Baronius, putal et probat vocalione


esse.
;

suam oslendit ver apostolicam et aliorum aposlolorum doctrina; conforment). liane ergo coufoiinilatem
probalurus
.,

Pauli

numerandos
1,

Baronius, loin.

ad an. Dom. 51.


quia
in
:

in

duobus

bis

prioribus versibus narrai


icrit,

Ascendi
aedificata
;

Jerosolymam...,

montanis erat
Ecce ascendimus

quando

cl

cur rurss Jerosolymam

nimirm

bine et Chrislus Dominus

qualuordecim annis su conversione, ab Antioehenis


deleg:ilus ad npostolos

Jerosolymam.

obexoriam, praeserlim Antioet

Clm Barnara, assumpto et Tito. Ubi nota D. Pauli


prudenliam, qui, exorl quajstone de legalibus,
el pro-

chi, de Ifgalibus qu:estionem. Narrai

quomod

in

hoc concilio de su doctrina publie conlulerit

cum

plerea ab Antioehenis ad aposlolos delegatus, duos

omnibus quidem Jerosolymitanis


'

at

praeserlim el
,

assumit socios quorum unus erat Judaeus, aller genlilis.

secret

cum

primariis

aposlolis

Pelro

Jacobo et

Ilincque disce

nihil

negligendum, sed omnia

Joanne.
Dispulalur unde inchoandi sinl
isli

etiam humaiia mdia esse adhibenda qii;ead veritatis

qualuordecim

nolitiam et ad pacem possunl conferre.


episcopaltim, religioncm, annos numeramus, cl cuique liane quasi a'iani slatuimus. A'o.'rt : Uxc Pauli Ilicrosolymam profeclio eadem est cum ill qu, Act. 15, ad concilinm Ilierosolvmilauiim profeelus est; eadem enim causa, idem locus, esedem persona? suni lrobiquc. lia Paires. Concilinm Hierosolymitanuin eclebralum est posi qualuordecim annos conversione Pauli pula anno 10 passionc Chrisli, qui l'uil aiiuus Claudii imp. 9, Chrisli 51. Ita, Baronius.
,

Deinde post annos qualuordecim, ilerum Vers. I. aacendi Ilicrosolymam cum Barnabe. Petes Unde hi auni inchoandi sunt, an voealionc Pauli, de qu dixit c;ip. 1, v. 15, an Iriennio posl eam ;icto Oauasci et
:

in

Arabi, de quo

c.

1, v. 18.

S. Hieron.

numerat

Iriennio post vocationem exaelo, etc. Baronius et alii veris pulanl hos qualuordecim annos inchoandos esse l'uuli voealionc, de qu dixit cap. 1, v. 15; e enim
respicit; vocalione

enim su
sicul

merat

et consignt

annos nunos vocationis ad papatum,


tain illustri

931
Vl.KS.
2.

IN

EP1ST0LAM AD GALATAS
duhiiant an

9i

ASCF.NDI

AUTEM SECUNDUM REVELATIOvcrba


ali<iui
ill

eliam purissimum, quale erat D. Pauli Evangelium,

mm... Propter haec

ultinia

debere ab Ecclesia:

praelalis

approbari, verbique Dei

lurc Pauli profectio sil eadcni

cum

de qu Act. 15,
est.

praecones debere ab cis talcs deelarari. Disce secundo

cm ad

concilium Jerosolymilanum proficlus


dicit

ex hoc D. Pauli facto qud verus Dei minisler nihil debcat omitlerc apluin operi Dei promovendo, sed

Elenim, inquiunt, hic

qud, Deo monente,

Jerosolymam
qud

icrit, in

Aclis vero dicitur qud, homiicrit.

qud oinuia

sint

ab co, quantum

fas

est,

salulis

nibus ipsum delegantibus,


et Dei inonilu et
ierit,

Sed

niliil

rpugnt

animarum obstacula submovenda. Denique ex hoc


D.

hominum

delegatione Paulus
iti-

Pauli

ut

Anliochenorum delegati
,

recursu ad

Jerosolymam

nec ide mulliplicamla sont

concilium Jcrosolyniitanuin

cui praeerat D. Petrus,

nera, sed potis duplex est agnoseciida Iiujus cjus-

disce qud ab apostolorum lemporc usque ad nosirum,


in
lidei

dem
v. 2.

itineris

causa;

una

interna,

quam

D.

Pau-

dubiis recursum est ad

Petrum ejusque suc-

lus hic nobis aperil; altra cxlerna,

de qu Act. 15,

cessores, et ad concilia quibus prxsunl per se, vel

per lcgalos, ut verilas ab eis deciderelur; qu praxi


perptua jiigulantur
per rcprobali.

Dei ergo nionilu Paulus suscepit delegalioncm sibi

omnes novaules ab Ecclesia sem-

ab Antiochenis
1).

delatam.

Ilinc

colligi

potest,
et

ait

Thomas, qud oinncs Aclus aposlolorum

motus

Vers.

5.

Sed neque
;

Titus... hic incipit probare

secundm instinctum Spiiis sancli. Et contuli cum illis, id est, cum Jerosolymilanis, seu cum ccclcsi Jerosolymilan, communicavi de
fuerunt

doctrinal su:c conformilalem

cum

aliorum apostoloe\
facto
:

rum

doctrin

eainque

probal, primo
,

ad

Tilum comitem suum spectanle


juslificaiionem,

quasi dicerct
et

Ego
ad
et

doctiin
cis

quam

inter gnies pnedico. Syr.,

Paiefeci

persuasus de legalium insuflicienti

inulililale

Evngelium.
:

Tilum ex utroque parente genlilem,


Titus..., sed

SEORSUH autem us qui yideb yntur... Gra:c. Seoraum autem in prelio liabilis. Syr. Ac privalim illnd
:

ide incircumeisum, nusquin tamen duxi circumei-

dendum. Sed ueque

neque abaposlolis,
cl qui

oslendi

iis,

qui exislimantur aliquid esse. Id est, publie


al privalim

neque concilio Jerosolymitano, Titus Graecus

quidem communicavi cum omnibus,


secrel

et

mecum

aderat concilio, coinpulsus est circumeidi.


esl

cum

iis

qui insigniores erant et inajoris apud

Quod san evidentissimum

arguinentum qud

omnes

exislimationis.

mecum idem
ad salutem

senliebanl de cireumeisionis el legalium


inulililale.

In turb

selmus, ide non


iis

non ben polest discuti Veritas, ait S. Ancum omnibus, sed specialim cum
,

Sed quia responderi poterat


Tilum incircumeisum

qud

forte ignorarelur concilio


:

qui majoris erant auctoritalis et scientix


,

de r-

esse, addit Paulus

bus majoris momenti


cavit.

turb semotus

communiaut non

Vers.

4.

Sed propter subintroductos...


etc., et id scienles insianter

Im
urge-

multi Judici, qui se Chrislianos simulabant, in Ecclein

Ne forte
salis

vacuum....

Non quasi

dtibius

siam irrepserant,

instruclus cominunicavit

cum

apostolis, sed ut
sibi

banl ut Titus circumeideretur. Sed neque ad


pulsus est propter
illos

id coin-

eorum testimonio obstrucret os calumniantium


qud
lie
alia

falsos fratres subintroduclos

docerct

qum

aposioli, sicque impediret ne

el id insianter cxpiUenles.

calumni

inulilis

redderelur omnis suus labor et


Coiiblruciio oralionis
et

est

hujusmodi,

ait

Theo-

pr.eterilus cl fulurus.

Obscnationes docjmatic

morales.

phylactus

Neque propter subintroduclos


hoc
adyersarenlur. mihi, aposioli

falsos fra-

Nota qud Paulus ab ipso Cbristo conslilutus aponon dedignatur lamn stolus cl Evangelium edoclus
,

tres coactus esl Titus circumeidi,

est, eliamsi ad-

essent

qui

lanieu

ne

cum hominibus communicare, monium


habere.

et aliis apostolis
illis

de do-

propter eos quidem adegerunl nos Tilum circumcidere.

ctrin sua ralionem reddere, sed ab

voluit testi-

lnlelligendum

ergo

quasi

esset

Sed ne

Hincque disce primo verbum Dei

quidem.
qui videbanlur esse columnx Ecclesia; ac primarii aposioli. Gra'ca hic lanlm babent, qui videbanlur, id est, qui babebaniur in prelio. Grx'd enim Sexsivre.; vocant eos qui magna? sunl auctoritalis.

Assumplo et Tito. Tanta mihi fuit ad apostolos pronon dubitaverim ficiscenli causa mca liducia, ui incircumeisum, non illuc adducere mecum liominem eliam Evangelii prs ilm comitem itineris, verm
d,

Communicavi cum illis qui llieqentibus. Sensus est inter rosolymis erant de Kvangelio quod praedieo quam Iragnies, demie tot ralionc doctrin me quarum sum apodidi et etiam nunc irado genlibus, Non itaque discendi studio, quod supra nega:

candi socium. Ascendi aulem secundm remationem, Vers. 2. divin. id est, monitus revelalione prdtco ni Et conluli cum illis Evangelium quod

slols.
,

al illa dised ut oinncs intelligerenl eum nihil docere, cujus rei calummam patiebalur gnpropter legem el c'ucumcisionem, cujus onere

vii

versum

Ne forte in vacuum currerem aut cucurrissem ne pseudo-aposlolis jactanlibus doctrinam meam ab mihi Gdeique meae fidles non apostolis reprobari credant, et sic meus omnis labor cassus reddatur. lia Hieron., epist. 11 ad August., inter Episl. Augusi. Sed neque Titus, etc. Qud si apostoli, Vers. 5. cum quibus Evangelium conluli quod in genlibus prdico, sonsissenl observationem Mosaicx legis cujus prxcipua pars est circumcis.o, necessariam esse Christianis, utique Tilum genlilem , quem mecum assumpseram.jnssisscnt circumeidi, praesertim mslanlibus Juda-is ut id lieret. Atqui lactum id non est.
, ,

ies vindicabat.

Vers. 4.
iis

Sed
;

propter subintroduclos falsos fraest,

Seorsum aulem

qui videbanlur aliquid esse, id esl,

tres,

q.

il-

Non compulsus

eliam

cm

faisi fia-

933
Propier falsos fratres...
fuisse Gerinlhus.

C0MMENTAR1A. CAP.
quorum
princeps pnlatar

Il

934
poluil
licil,

mus,

hic.

Hoc auteur

quia, lict lex tune

I
,

esset morlua, nondiim tanien erat morlifera, etaliund

EXPLORARE LIBERTATEM NOSTRAM


viiutc legis

SCilicet

Ser-

genlilibus nulluin ddit scandaluni.

Unde concludes
illos

Mosaicx.
in

prxlalorum esse prudenlix res, lempus, personas,

Quam uabemus
slian
,

Christo, id est ,
,

il

Ecclesi chri-

omnesque circumslantias examinare; hinc ad


prxcipu (^hristus
tes....
:

cl per

Christum

qui nos mortis sine merilo

Estote

prudentes sicut

serpen-

ab hoc onere libcravil. Chrislus pro nobis moriens,

omnes
tur

figuras et prxdicliones implevit.

Consummabunex

Vers.

G.

Ab us autem qui videbantur... Probal


eum aposiolorum
doctrin conformitate

omnia qii
est
,

dicta sitnt de Filio hominis...Consunima-

doclrinx sua;
facto,

lum

exclamavil moriens, bcque consummatione

seu exemplo Tili, illam nunc prohat ex

figuris ipsa verilas (inem imposuit.

co qud priniarii apostoli

Ut

.nos ix

servitutem...,

ici

est,

ad pristinas

legis

inunicavit, et quibus

quibuscum privatim comsuum Evangelium examinandum


,

observanlias rdigrent; onus grave, quod nec nos,

submisit, in co nihil iinmutrunt

nec paires noslri, portare poluimus.

demendo. Ab
falsi fra-

iis

qui videbantur...
rei

Ex boc
tres et

versu disce qud ab initio fuerint


initio in

ba-ntur,

non
;

tollit

necaddendo, nec Hoc verbum videveritatem, sed famam addit


, :

qud ab
ut

sancliores ftus insidios


ut

verilati

signifient ergo

Qui eranl rvera maxiinx

irrepserint,

explorent,

eripiant,

ut

sanctos

auctoritalis et scientix, et, ut taies, in

magno apud

exerceant et prxlatos et fratres. Ilinc et disce qud


ide
si,

omnes erant
stolus

pretio.

ubique vigilandum, orandum, resistendum,

niliilque

ob

illos

relaxandum.
;

Quales aliquando fuerint... Hic mihi videtur apoduo nobis indicare vellc; primuin quid non
, ;

Vers. 5.

Quibus neque ad hokam...


ne ad
judaizando.

quibus

fal-

consideraverit in primariis apostolis


consideraverit.
rint ante

secundum

quid

sis fratribus judaizantibus,

momenlum quidem,

Non

consideravil quid et quales fue,

prodit

Evangelii veritalc et libertate, subjici voluiillis

suam

Christo vocalionem

niniirm pisca-

mus, cum
legis

tores,

illitterati,
;

rudes

et

idiotx.

Ut veritas Evaxcelii... et libertas quam Chrislus suo sanguine vobis


illibata.

servilute
acquisivit,

consideravit
|

alias ipso civis

Hoc, inquani, non Komanus dives doclus,


,

in loge inslructus Canialiele

et ide

humanils

illis

apud vos permaneat


sali

Cur ergo vos, insen-

doelior in legalibus, cos


Calatis
iutelligi

non consuluisset, Voluit


fuit in
,

Galatx, circumeisionem recipientes, et legis servos subjicientes, et Evangelii veritatem violstis

quia et perilus

lege, ait

Am-

vituti

brosius.

Hoc autem non

vanilatis causa

sed quia apud

etcbrislianam liberlalcm amisistis?


Observatio moralis.

eos premebatur aliorum quasi judaizantium auctoritate; bine sese

modeste

erigit.

Hoc suo exemplo, D. Paulus omnes prxlatos docet

in Ecclesi per Dei graliam essent,


1)33, aliis

Sed consideravil quid nimirm colum-

Evangelii veritatem ccclesiaslicamque liberlalem

eminentiores
in illis

aliossu firmitalc sustentait,

generos propugnent, niliilque ob liominuni instanlias


relaxent.

les; et

hoc

considerans ac vencrans

eis

suum

Notandum

tanien

qud D. Paulus, qui non

est hic passus ut Titus genlilis circumeideretur, lict

Evangelium submisit, abeisque voluit approbari. Nihil contuleruxt. Syr. nihil mihi addidemnt.
,

ingrent

falsi fratres,

quia visus fuisset hoc facto as,

serere circumeisionem gentilibus esse necessariam


poslea, Acl. 16,

Propter parentliesim interposilain, proposilio per ablalivum incpla ab Us... terminatur per nominati-

Timotheum semi-Judxum,
ail

sciliect,

vum
trinx
runt.

siibaudilum

ex matre Judx, cirenmeidit, ne Judxos


sed Judxis acceplior esset Timolhcus,

irrilaret,

D. Joan.

mex, Meam

scilicet, illi nihil conluleruul doc , nec quidquam addiderunt, nec detraxeergo doclrinam ita sux conformera judi

Chrvsostomus. Paulus Timotheum missurus ad doeendura Judxos, illum pris circumeidit ut doctor
esset acceplior
;

crunt ut

ci

nec quidquam addendum


existiinavcrinl.

nec ab e

quidquam adimendum

ingressus est

cum

circumeisione Ti-

Exemplo D.

Pauli, qui

cum

Petro, Jacobo et Jeanne

molhcus, ut ahrogarel circumeisionem, D. Chrysoslocircumeidi. Qui tubinlroierunt explorare liberlalcm noslram , quant habcinus in Clnkto Jesu. Libertas quam liabcmus in Christo ea est qu libei i ab observatione legis Mosaicae, exChristigrati,justiliamet peccaioruin reniissionein aecipinius. il nos iu servitutem rdigrent, ut e libertate exploral et cognita, nobis eam extorqurent, aut nos
tres urgerent

conferens, non attendit ad

illud

quod aliquando fuei .

eum

Qualcs aliquando fuerint nihil me inlercst, mid _._ . * i:~. k: ,...: :: ._ir scilicet hi primarii apostoli, qui videnlur esse aliquid, fuerint indocti, piseatorcs, pauperes. abjecli, ciun ego civis Romanus zelo cl scienii legis excellerem. lia Ambros. Anselm. quia enini aliorum aposiolorum quasi judaizantium aucloritale premebatur Paulus, eam levt, ut suam auclgritatem et consquente?
_._
.

dctriaani erigal,

model
hoininis

tara

n.

Unde subdit

accusarenl , nosque un secum serviluti legis subjicerent. \ rus. 5. clione, eic

Quibus neque ad Iwrant cessimus subjeper subjeclionein , subjiciendo nos juesse aliquid,

nec considrt quales fuerint, sed eligit (puis vuli, tain potens ex perseculore qum ex piscalore lacre prxdicatores et
accipit,

Deus personam

non

apostolos.

daizantbus.

Vers. 6.

Ab Us aulem qui videbantur


cum

ab iis qui magno eianl in prelio, ac primi nominis apud Judxos lidcles , nihil mihi collatinn csl id est
, ,

facl Evangelii

eis coininunicalione, nihil

ab eis
est.
f

mihi accessit..Nihil,siipple,doctriiue > mihi collaliiin

Mihi enim qui videbantur esse aliquid, nihil eonlule; mihi in ili communicatione quam de Evangelio meo cum prxcipuis apostolis habui, nihil illi coiiuilerunt, id est, nihil ab eis accepi, nihil didici, nihil per eam collalionem niihi accessit.
runt
1

955
rant, sed ad
id

IN

EPISTOLAM AD GALATAS
hominum
inlirmitali bese
(

93G

quod per Dci graliam crant, discamus el nos, Ecclcsix pradatos omnesque Dci minislros per rnspeclum ad Christum altendere. Non eonside-

accommodans,

Ptri et Pauli
cl

opras partitur

non tamen jurisdiclionem

ple-

slalom); Pelro credidit apostoLiinin circumeisiom-,,


Paulo aulem incirciinicisorum. Iline discal pradatus,
pastor
saluii

rcmus quid aliquando fuerint, imo ne quod sini in sed quod sunt in Chrislo et per respeclum ad se
,

auimarum

Dei minisler, subdilorum suorum


illis

Deura

Dci

nempe sunt

ministri

Ghrisli viearii

co-

prudenicr incumbere,

non dominari, sed

himnac Ecclesiae,

et ui talcs

eos revereamur.

guavi et prudenli eharilaie illos regere. Dexlras dederunl socielatis... Mirarc et aposlolorum concordiam
,

Vers.

7.

Sed e contra
iniit

owm vinssent... Probal


docli in conin coneilio

denique docirinre sua:

cum apostolorum

non

in

doclrin lantinn, sed el in operarum


l'nic

suarum
pro-

l'ormitatem ab uuioitis socictalc quain

Je-

parlilione.

collalione

charitaliv

cxtinguunt

rosolyinilano
abest...

cum

Ecclesiae columnis.

Tantum

oninia nascenlia dissidia loliusque

mundi salulem

Vide paraphrasim.
uoinen hic signifient gnies pr;rpulialax,

curant. Quoi mala vilarcl, quoique bona procuraret


chailaliva minislrorum

Pr.epitii

Dei coneoidia Dei gloriam


,

Goncordes
sa-

id est, incircumeisas, iiomeii circumcisio.nis


ait D.

Judxos,

aulem brevi forent,

si

bominumque
non

Chrysoslomus.
8.

lulem lanlummod vellent

et qiue sua sunl

qu:e-

Vers.
cc;
,

Qui
est
,

eniji
;

operatus est. Grce, ^pyret efficaciam

rereul.
;

Deus pacis
!

exlingue

iu luis miuislris
,

omrens

inoperalus

vim

suam

ostendit,
;

nc dissidium
Vers. 10.

Deus charilas
!

ure cor

et

per miracula

per charismala Spirits sancli. Vide

noslros lui amoris ign

paraphrasim.
Vers.
9.

Tantum ut pauperum...
,

Hanc
in

tantiun

Et cumcognovissent...,
,
:

factis scilicetet

condilionem addiderunt

ut

pauperum qui

Judx

experienli, lum niiraculorum lama, tum ingentis liomiuum numeri conversione tum et me conversatione,

sunt inopiam sublevaremus


tiles collcelis.

eleemosynis inter gen-

DEXTRAS DEDERL'.NT SOCIETATIS


Nota

SOCiOS

il)

apO-

Jud;ei ehristiani fuerant propter fidem bonis suis


spoliai!
,

stolatu agtioverunt.
litteralis el

Heb. 10; adde quod omuia reliquerant

ut

nwralis.

in Aclis dicitur.

Hinc collige qud charilas

in

paupe-

Ut nos lantm
genlium

in gnies, ipsi mitent...

Neque ex hoc versu

res
,

sit

aposlolici

muneris pars essenlialis


Prxdicalionein

et indivisi-

ncque ex seplimo sequilur quod Petrus Judxorum


l'uerit
;

bilis,

seu ad

omnes prorss aposlolos

allinens, juxla

aposlolus

Paulus aulem lanlummod

Tbeophylacli notant.

dividebamus,

sed quod Dei voluntas fuerit, ut tune Petrus

inquit Paulus, pauperes

aulem indivises babebamus,

praocipu Judacis praedicaret,

Paulus ver gentibus

Tneophylactus.

Vidcat ergo aposlolorum successor

prxcipu. Posica enim


ter gnies

et

Petrus Romani venit et in-

Evangelium long lalquc disseminavit per


adimplevit
el
,

se suosque discipulos, sieque die tu m est Acl.

quod

ei

quomodo huic muncri vacet. Quod etiam sollicites fui... Si Paulus pauperrimus tt eleemosynis pauperes adjivit quid episeo,

10

Oceide

manduca. D. elim

pus? Quidalius Dei minisler, pauperum bonis dive;,


faccre non debeai?

Paulus

el [Icbrxis pracdicavii ut

ni patel ex Episl. ad
illo

Ex hcusque
doctrina
sit

dielis restt

conclu-

Hebrxos,

adimpleret quod de
cleclionis est

Dominus

di.xit

dendum qud
in coneilio

Pauli

ver aposUdica et
,

Ananix
Sed

Vas

miki isle, ni porte/ nomen


cl

aposlolorum doctrina: conlormis

el

ut

lalis

ab

illis

meum coram regibus,


in

gentibus

/Mis Isral

Acl. 9,

i;i.

Jerosoiymitano approbala,
,

cum nec Titum


in

hoc niirarc Dei bonitalein

et in

boniinuin

ircumeidi exegerint
Pauli immulrint,

nec quidquam

Evangelio

oppositorum saluie procurand providam voluntatem.

cm

contra, illum in aposlolats

Quia Judaci gcnlibus naluraliter


quia Paulus Judxis erat exosus,

abhorrebant,
bine Deus
,

et

socium receperinl.
Vers. 11.
id esl, in

quasi

Gum aitem vemsset

Cepiias...

Con-

cum vidissent quod cregenlium prxputiatarum, sicut et Pelro circumeisionis, id esl, circumeisorum Jud coVers.
7.
contra,

Sed
,

aposlolalu socios atque in Evangelii doctrina

dituni est, elc.

id est,

rum.

lta

Theopiiylaelus.

Qui enim operatus esl, clc. ut scilicet 8. genlium esscm aposlolus, inuuus haberem, gi alias charismala aposlolica iuler gnies. Graec, qui inoprants est I'etro, qui iu Pelro suam energiam vim
Vers.
, , ,

ben secuin conscnlienles agnoverunt, el ul laies eceperunt. Nain jungere dexlras, socielatis et coneordi;e symbolum erat. Geplias et Petrus idem est, nnde quasi primario pr Jacobo cl Jo.uiiie, opposuil illi
,

se hic Paulus, v. H. Ut nos iu gnies, ipsi aulem


est,

et eflieaciam ostendit, in uposlolatum, id est, el lieret is eamdem in aposlolus Judieoruni circumeisorum me Paulo ostendit apud cl iuler gnies. Syrus yertil Qui efficax luit in Pelro, in nie quoqne efficax luit , in toi videlicet miris cl miraculis palrandis, in tant sermonis clieaci in loi genlium per me J'ael conversione. Vers. 9. El cum cognovhsenl gratiam qu data est inihi; cm,inquani,ips jainrei experienli cognovissent graliam quaj mini data erat, uimirm Evangelii in gentibus pradiean Ii. Jacobus, et Cep lias cl Joannes, qui videbaulir coluin;
:

circumcisiqnem , id sicpl Judxis quasi primis et primariis promissus et datus est (dnislu> qui iide vocalur minuter circumeisionis, id esl, circumeisorum Rom. 15, la primarii apostoli primas suas opras apud cosdem collocarenl. Tantiun ul pauperum memores esseinns; Vers. 10. tantum, inquit, hoc admonentes ut, dm Evangelium apud gnies praedicamus, pauperum qui in Judx crant, memores essemus, commendando eos gentibus ad lidem conversis. Quod etiam sollicitus fui hoc ipsum faccre q. d.
in

apud circumeisos Judaos. El

Eam rem
prxsiili.
|

mihi coinmendatam qu potui diligenli

pc esse, dexlras dederunl viihi

el

Barnubw

socielatis

>

N'Eus. 11.

Cm aulem

venissel Cepiias

Anliochiam,

957
firmat doctrin
(oui ol
tigit

COMMENTARIA.
su puritalem
et

CAI. H.

938

suam
ipsi

in e firmita-

prebensibilis erat; reprehensibilis

autem

quia prius

constanliam ex faclo quod

cum Petro

con-

quam
in
;

venirent...

Antiochke.

Vers. 12.

Prius enim quam


;

venirent... Explicat

Paulus post concilium Jerosolymilanum rediit Antiochiam

quo Petrus erat reprehensibilis. Petrus senliebat non esse servanda


bine

cum aposiolorum

decrelo

Visum

est

Spiri-

legalia
et

cum

gentilibus edebat

Petrus tui sancto..., Act. 15, 28, et eo lempore he narrt Paulus iutelligitur supervenisse , et quod
fecisse, ait S.

eorum more omnibus

indiflerenter cibis vesceba-

lur, at

cm Antiochiam
,

venissent quidam loco ubi

Ansclmus. Idem
,

ait Eslius.

praeerat Jacobus
,

idcsl, quidam Judxiab Jcrosolyillos

In faciem ei restiti

id est

apert

palm

coram
obser-

mis, Petrus metu Juda?os

offendendi

erat

enim
velitis

omnibus;

inlellige

tamen verbis amicitue


,

et

apud
uti
,

illos

grande piaculum
,

cibis lege

Mosaic
foret
,

vsmli plcnis, utpole capili Ecclesi


supra, columnoe.

et, ut dixit

Petrus ergo

ne

ipsis

scandalum

se sub-

trahebat conviclu genlilium.


id est,

Quia reprehensibilis erat,


gnus. Gra'C.
:

reprehensione diSyr. Quoniam


: :

Timens eos...
charilalis
,

timor non quidem mundano, sed

Quoniam reprehensus
Arab.

erat.

ne

scilicet scandalizarenlur.

Et

lioc inor-

olfcmtebantur in
gnait

co (gentiles). ^Ethiop.
:

Quia indi-

dinat, ait D.

Thomas, quia
sed in faclo
,

verilas

nunqum dimitet

suut

ei.

Eo quod

reprehensibilis essel.

tenda est proplcr timorem scandali. Erravit ergo Petrus

Omnes interprtes
nius
,

Grxci, D. Chrysostomus, OEcume,

non

iu fide

incaut scilicet
;

cum

Tbeophylactus
,

legunt reprehensus. Inter anti;

scandalo gentilium
liles

simulans Jndaismum

unde genneces-

quiores Lalinos

Ambrosius

inler recentiores

Era-

merit crodere poterant Judaismum


in

sibi

smus
aliis

et

Cajelanus legunt reprehensus,

sed variant

sarium esse. Fuit itaque


cendi Judaois
raiio
,

Pelro vanus timor displi,

in explicationc.

Reprehensus erat

non

me

sed ab

et

qudain indiscretio
Si

seu inconside-

ignorantibus id quod

agebatur consilio

faclum

qu genliles scandalizavit.
si

autem

Petrus

fuisse, ita

Tbeophylactus D. Cbrysostomum secutus.


,

erravit,

Ecclesia? princeps et pastor ver fuil re,

Reprehensus erat Jerosolym

ab

aliis

apostolis

prehensibilis

quis

fidelium

erit

irreprehensi'bilis ?

qud cum Cornclio gentili cibum Antiochiae sumpsisset; et hune sensum refert Erasmus post scholia Girecorumquos sequitur. Reprehensus erat, ab aliis
fratribus
,

Quis non timeat et de seipso non diffidal?

Vers. 13.
assimulabant

Et simulationi
ei et

ejus...
etc.

Grc.

Et co-

cleri

Judi,

tanus

teste Eslio.

non publics sed privatim; ita sentit CajeOmnes autem communiter Lalini,

Ita ut et Barnabas... Vide paraphrasim.

Quanta
praelali

vis

exempli?
;

Niliil peslilenlius

qum malum

lict fateantur in

reprehensus

Grco cum noslro tamen


verbiali

parlicipium esse

xTeyv7//v<j,-,

exemplum

quo dignitaie eniinentior est, e


et facta altendat qui prseest

interprte volunl illud


,

periculosius est scandalum ab eo dalum. Caveat ergo


sibi et
aliis.

positum
plirasi
citt
;

pro

yen-^ame;

reprehensibilis

ad omnia sua dicta

Ilebraic, ait Estius post

Sasboldum quem
Lapide
,

Validiora sunl exempla

llebraismo

ail

Cornlius

qui addit
in
bilis
;

Vers. 14.

Sed cum

qum verba

D. Lco.

vidissem quod non

rect...
,

quod Hebroei verbalibus carent lerminatis

Grc.
elc.

Quod non

recto pede incederent


:

ad veritalem

more Hebraco parlicipium pro


ralior

verbali,

ait

Grotius.

Erat

qudam

quasi claudicatio

modo ad

genliles,

El san sensus juxla hanc leclionem est mult nalu-

modo- ad Judos inclinabat;

omniaque melis cohrent

Restiti

ei

quia re-

vendo

cum
et

bis Judaic. Syr.

cum illis gentililer viCm vidissem eos non


:

in faeiem, id est, ut vulg dicimus, in os, in barbam apert, palm Petro restiti, idque ut hc ratione scandalum ejus publicum public correptione emendaretur. lia Auguslinus. Keprehensus erat, scilicet veritale et libertaie evangelic, qu;e gnies Judaismi umbrisel servitute librt eteximil. Dat enim causarn
,

Ita ut tionem.

Barnabas ducerelur ab

eis in

illam simula-

Hoc seculus Barnabas

et ipse lnxit, id est

ita se gessit ac si cibos cum Judueis discerueret, et genlium conversionem abhorrerel, quasi Judiei prae-

car

resliterit ei

scilicet

hanc

Quia reprehensibilis

ierendi essent gentibus conversis, et quasi le.v velus ad salulem essel necessaria. lia enim se gerebani, ut jure ex corum lacto id opinari possenlgentes; lict id

simulalione Judaismi. Ut sequilur. Prias enim qum venirent quidam JaVers. 12. cobo, cum gentibus edebat, sine delectu suillam alioserat, pilla in

non inlenderent
et

im

forte

non adverlcrent Petrus

Barnabas.

que cibos, quos .Juda'is vctuil Moyscs, Levit. 11 hoc facto docens hujus dolecls totiusque legis observalionem non esse necessariam. lia Anselmus. Cm autem vernissent, sublruhebat et segregabat se, timens eos qui ex circumcisivne erant. Subducebat se
;

Vers. 14. Sed cm vidissem quod non rect ambularent ad venlatem Evangelii. Rect ambulare, signiiicat

recto

ut

non cespites
Dixi

pede incedere, reel dirigera gressum neque ad dexlram vol sinislram de,

fleclas.

Ceph coram omnibus,

id est,

palm ac mullis

couviviis et

mens gentilium, ntpot

qui promiscuis
est
,

cum

et loge velitis uterenlur cibis. Pris gentibus edebat.

enim dictum

Vers. 15. Judi, q. d.

El simulationi ejus eonsenserunl cleri


:

praRsentibus. Qud autem coram omnibus, inquit Auguslinus, ncessitas coegil, ut omnes illius objurgalioiie sanarentiir.

Si lu,
daic,
id est,

CaHeri Juda;i simulabant

cum

Pelro.

cm Judus quomodo gente-;

sis,

gentililer

vivis

et

non ju-

cogis judaizare? Gentililer vivis,

Quajritur, quu; et qualis fueril ha>c simulalio ? Rcsp.: August., Ansel., consent vitium fuisse hypocrisis , quod simplicilati ac vcrilali opponilur. Simulabant enim legis observalionem, cm ver non inlenderent eam servare , sciebant enim eam abolilam esse se tamen aliis Judxis accommodare intendebant.
,

communi

cibo et

mens

indiflerenter cum gen-

postqum didicisli logoni morte Christi abolilam esse, non amplis eam servas; quid est, qud nunc, hctu simulalione tuoque exemplo,
tibus liactens vixisti;

eliam gnies, quae sunl extra legis professionem, cogis, judaic vivere, id est, legem Judaicam obseivare ?

S. S.

XXIV.

{Trente.)

959
rect incedere in ver'Uale Evangelii
,

IN
seu
,

EPISTOLAU AD GALATAS
alii

940

ul

volunt,

Tlieophylactus. Pelrus silentiodicla conlirmat, Thcodorelus.


et nota progressum sermonis apoPrimo, oslendil se ab ipso Christo Domino apostolum luissc instilulum; secundo, suam doclrislolici.

juxla veritatem Evangelii


ctiain dici
:

quia pciihat verilas. Polest

Modo ad

veritateni Evangelii propagan-

Adverle aulem

dam

condiicibili.

Dixi Cf.ph.... Vide paraphrasim.


Observatio moralis.

nain de circumcisionc abrogal et gentilibus non im-

Ex

praidictis, ail

I).

Thomas

habemus exemplum;

ponend, in concilio Jerosolymitano fuisse conlirma-

prselali

quidem

liumililalis, ut
;

non dedignentur

mi-

lam
lem

ab apostolorum primariis se
fuisse.

in

aposlolals so-

noribus et subdilis corrigi


zeli el liberlatis, ul

subditi

ver exemplum

eium rceeplum
et

Tandem

doctriua: su;e pui ila-

non vereantur prxlatos corrigere,


est

suam

in illius verilate

firmitatem et constantiaiu
Jud.eis ju-

praeserlim

si

erimen
,

publieum

et

in

periculum
bic.

oslendil ex eo quod

Pelrum ipsum, cum

mulliludinis vergat

heusque D. Thomas,

Hoc
lum

daizantem
lumnias
gis

publie arguerit. Dis ergo (ositis ad cale-

utrumque exemplum,
sanetum
lilalis

luni liumililalis in l'elro,

refutandas necessariis, jam aggredilur

liberlatis evangelicae et zeli aposlolici in Paulo,


,

rarum,

abrogalionem probare.
insuf'ficicnti

icdificalorium. D.

lamen Augustinus liumi-

Probal aulem primo ex legis

ad jusli

Ptri

exemplum

rarius, sanctius et diHicilius

fieandum
justiliain,

utpote quae inslilula erat, non ad

dandam

arbilratur. Rarius, inquit, et sanelius

exemplum Peconliden-

sed ad signiheandum et ligurandum Chri-

trus posteris prxbuit, quo non dedignarentur majores

slum, per
slitia

quem

erat peccalorum remissio el vera ju-

poslerioribus corrigi

qum Paul us, quo


,

conferenda. Itaque dici polesl quod post inultas


in

ter auderenl minores majoribus


rilale, salv ebarilate
,

pro defendend veD. Aug.


,

de faclo probaliones jus tandem allegat

quo

legis

resistere.

epist.

ad

abrogalio fundatur, legis nimirimi insulieientiam.

Hoc

Hier.

eitatus Cornelio Lapide.

Hanc objurgaliodiflci-

autem dogma
bile contra

sic allegat, ut

ex eo absurdum impossi-

nem
lior,

pastor pro salute sui gregis libentissim suslinuit,


et

suos adversarios deducat.

suo objurgalore admirabilior


D. Aug.

ad imilandiim

Vers.

15.

Nos natur

Jud.ei...

Non

cons<at

Fromondo
rei ratio

eitatus.

apud sacros auctores ad quem, aul ad quos, lise verba


diriganlur, an silconlinuatio objurgalionis Pelri,

llujus

aulem

videtur esse qud rarius el

ut

difbcilis sit invenire prselatum qui subdito corrigi

existimat
licto

D.
,

Hieronymus

et

Theodorelus, an

re-

rem audeat
plum
,

non dedignetur, qum reperire subditum qui superiocorrigere. Hoc lamen bumilitalis exemPetrus
,

Pelro

serinonem verlat

ad

omnes Judueos

pra>sentes, seipsum ctiain

pastor paslorum,

toli

ddit Ecclesiae;

reprebensus,
excanduit
,

in
,

suum correelorem non modo no


ut ail Tbcuphylactus, eorrectionem
,

comprebendens, non ut Pelrum doceat, sed discipulos, ail D. Chrysostomus, an, inutalo sermone, clam ad Galalas sua verba diri-

sed

aequo suscepit animo. Tacuit Petrus

ut qui

primus

erat in aposfolats culmine, primus cssel in humilitate, D. Gregor.


,

boni. 18, in Ezechielem. Felicem

Hoc posterius cum plerisque recenlioribus sic lanqum probabilius, ul fatear propler boc in re nihil immutari, eadem quippe erit ralioeinalio, ad quemeumque dirigatur. Itaque probabilius est quod
gal.

eligo

ergo dicamus quidem Pelrum, qui lapsus zelanlem


reperit

D. Ptri correctio linierit

cum
:

v. 1-i.

Versu aulem 15,


iiiclioatuin

Paulum

qui clirislian charilale relevarel. Al

Aposlolus sua verba dirigat adGalatas,


illos

ad

non minus

felicem dicamus

Paulum

qui superiorcm

corrigens, Pelrum invcnilhumilein qui eorrectionem

sermonem prosequens Nos ipsi, qui Judxi nali sumus ex sanclis palribus, sub sanel lege natur, id
;

jequo et grato suscepit animo. Felicem denique dica-

est, nalivilate

Judi

mus Ecclesam,

quai apostolica S. Pauli liberiale, et


sui bumililale
,

Et non ex gentibus peccatores,


lyli,

id est,

non proseidololalrac,

admirand S. Ptri pasloris


Stolis liabuit exehipla

pacem

et

sicut vcslri doclores,

neque genliles

Evangelii veritateni servavit, et in bis duobus apo-

legis divince ignari,

ex impiis et profanis parenlibus

lum

liumililalis,

quod imilenlur
subditi.

nali, quales illifuerunt;

prlati

lum

liberlatis,

quod imilenlur

Vers. 10.

Scientes
spiriluali

auteh...

persuasi

tamen.

Appendix

hu_usqu,e dietorum.

QUOD EX OrERIBUS LEGIS Mosaic XULLUS HOMO JUSTIFI-

Hoc faclum Peni

genlililer euin gentilibus vivenlis,


allata, htec

catur ver,
gratum

el interna

jusiili

quae

Deo

bc

ratio

D.

Paulo Pelrum corrigente

facial et

tern vitdignuin,

D. Ptri Paulo se corrigent! cessio,


Galatis scrupulum

omnem

debuil

Nisi per fidem, id est, sed lantm per (idem in Je-

amovere
et

illisque

doctrinam Pauli

suin Ghristum, in
ipsius legis finem.

lege figuraluni et promissum,

ut

sanam, evangelicam

ver apostolicam demonslrare.


;

Nec enim quidquam Petrus contradicit unde planum est qud oppositioncm Pauli aequo animo susceperit,
Velut si dicat Quie ratio esl ul tu genliles ad Judaisnium provoces, qui Judaeusipsecm sis, Judaismo
:

Et
tnus,

nos in Christo Jesu credimus. Graec, credidi-

ut justificemur. Grc, ut

jusli ficaremur, etc.,

peccatores, quasi ipsi essent justi, aiunt August. et

Anselm.

renuntisli ? Nos natur, nalurali generatione, oriVers. 15. gine, prosapi , Judi sumus, non ex gentibus peccatores, non genliles peccatores. Judi enim gnies , quia idololatj ciant vocabant arrogant] contempla

Scientes autem quod non jusli ficatur Vers. 10. liomo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Cliristi. Justificatur autem homo per lidem Jesu Cliristi, qua-

tenus per eam Ghristum redemplorem agnoscens, ex jus mefito remissionem peccatorum atque justitiam

941
id
est,

COMMENTARIA. CAP.
ctiam nos, Judaismo reliclo,
fuhnus, Clnislianismum
in

11.

042

quo

nati

et
in

ut Chrislus Dominus,- ipsa sanclitas, sit peccati auclor


et minister
sit
;

cducali

ample sumus,
in

absurdum ergo
el

et

impossibile

qud les
Chri-

Jesum Christum credenles, ut per (idem rani consequeremur jusliliam.


non
est

cum

vc-

ad salulem necessaria,

qud nos Judxi, legem


si

descrenles, simus prxvaricalorcs. Quin im,

quod ; Piiopter quod ex operiuus, id est, propterea verconclusio, sed repelilio; velinlellige, ut
:

stianisme suscepto ad legem redeamus, peccalores, seu

prxvaricalorcs, erimus.

sioSyriaca
k-gis

Quoniam

ex operibus

kijh,

scilicet,

ut

Vers. 18.

Si enim quje

destruxi... Allevam hic

sunl

et sine grali Chrisli factis,

non

jistific.v-

quasi concatenat rationem, qu


lilione

probat in legis aborediri

bitlr

omms

c.vno, sou nulla caro, id est, nulliis hoino,

perseverandum, quia ad illam


prxvaricalionc in illam.

non po-

sive Judxus, sive geniilis.

Qutcumquc enim
Abraham,

justi sunl,

lest, sine

ex

l'idejiuiilieati sunl, sicul

Isaac,

Jaeol),

Diccbant judaizantes pseudo-aposloli qud legem


deserere,
essel prxvaricari et peccare;

elcxteri sancli.ait Ainbrosius.

conlra Apo-

Vers.

17.

Quod
:

si

qilerentes

justificari

in

slolus dicitqud ad

legem redire,
sic

sit

prxvaricari et

Chiusto... Syr.

Quod

si diini

sludemus

justificari per

peccare.

Hoc autem

enunliat

Si

legem Mosaicam,

Cliristum, reperimur el ipsi

peecatores; ergo Jsus Chri-

quam

abrogavi, ilerm instaure, sive illam prxdicando

slus minister est peceali. Allegal in superiori

versu

ut necessariam, sive illam ut

talem observando, ego

semel et ilerm legis insufficienti ad homines juslificandos,etob banc legis insuliicicnliam, Judiforuin ad

ME PR<EVARICATOREM LEGIS CONSTITUO.


Vers. 19.

Ego

enim per

legem... Probat qud


legis,

Chrislum conversione supposit, jamex judaizantium errore ostendit horreudum sequi absurdum.

ad legem rediens,

epit

prxvaricalor

quia legi

credens, legem deserui et ad Christum accessi ut

Deo

Quod

si

QU.ERENTES...,

id

est,

qud

si

nos nature

vivam. Quasi diceret

Ipsa lex mihi Christum, sco:

Juda, reliclo Judaismo, qurentes per iidem in Ghrir. slum justificari , non sumus rever justificati, sed
conlra peecatores inveniamur ob legis dereliclionem, quai, ut vobis prxdieant pseudo-aposloli, necessaria
est

pum

et

finem suum prxmonslravit, ipsa mihi dixit

Proplietam vobis suscilabil Dominus Deus vester de fratribus veslris


;

lanqum me, ipsum

audictis, Deut.

18;

ad hune proplietam ipsa lex


legi

me
et in

quasi

manu
in

duxit;

ad salulem

ergo Chiustus Dominas, peceali de;

ergo credens, legi mortuus sum, et

Chrislum

structor, peccati auclor et minister est

ipse

enim

credidi, ut

Deo per Chrislum

Christo vivam.
legis

Ad

legem abrogav it, ipse Qdem suam Absurdum et horreudum dictu qud Chrislus, qui tollit peccalamundi, qui pro peccato delendo mortuus
nobis praccepit.
est, peceali sit auclor et minister.

legem ergo rediens, legem denu servans,


illam redirem.

fierem

prxvaricalor, quia contra legis finem et inlentum, ad


1

Absurdum ergo

et

Christo confixus sum cruci. Grxc, concrueifixus

impossibile

quod legem desercnlespeccaverimus,

et in

sum; Syr.

Vn cum

Christo confisons sum.


lisee

Christo

peecatores inveniamur et legis pravaricatosi

Separalim, ut pulo, legenda sunt

verba,

est
legi

res Quin im peccalores cl prxvarica tores erimus

enim separata sententia qu dclart quomod


mortuus, vivat Deo.
niiuis per

ad legem redeamus
Polest in forma

si

enim quee destruxi...


:

Ab

bis itaque verbis,

Paulus ho-

sic ratiocinari

Si lex Mosaica

Chrislum

justificati

personam

in se trans-

Chrisiianis, seu in Christum credentibus, est necessaria

frons, jusliucalionis beneficium magnific exaggerai,


Ut,

ad

salulem, ut pseudo-aposloli,

Christus,

ipsa

hoc benelicio cognito, efiicacis argut Galalas


Calal

sanclitas et peceali deslruelor, eril peceali auctor, et

qui iilud contempserint, eisque propterea dicere possit


:

nos Judxi, qui legem deseruimus pro Christo, erimus


prxvaricalores

inscnsali

.'...

absurJum autem
percipit.

et

impossibile est

Jam ad

verba.

Qud

si

quxres quomod

legi

mor-

Deo exspeclat et mdia quae Chrislus

Quod quidem

fit

per ea

ipse ad juslilicaiiunem pr;estan-

tionem, ut ipsi aiunt, necessariam, et suam slatuit legem gratix, quasi qua: sola justilicet , cm, ut ipsi
aiunt, sine lege juslilicare

dain hoininihus insliluit, mi sunt invocalio, pnilenlii pera, Sacramcnla, legisque divin.e observalio ; juxla illud : t'adores legis juslificubunlur, Ilom. 2. l'A nos in CliristoJesu credimus. Gr.i'c, in Chrislum Jesnm; credimus scilicet illuin esse Christum, id est, Messiam, salvalorem et redemptorem muiidi. i t juslilicemur ex fuie Chrisli, et non ex operibus loi'is; non enim credimus in Chrislum ut ex lege jusiilicemur, sed ex ipsa lide Chrisli. l'ropter quod, quia, proplepea qud, ex optMbus legis non justificabitur omnis caro, id esl, nullus liomo. Quod m quantits justificati in CiiriVers. 17. Adhue siiinus in peccalo, quia peccati i.to, etc.; q. d. reuiissioncm et jusliliam quxsivimus iu Chrisli lide, cinn ibi non ait qua-renda, sed in lege, ut volunt juiiai/ani.s wgo Chrislus peccatum fovet; suslulit

non

possil? Absit

ac

si

dical

Minime, lia llieron., Chrysost. , Primas., Ansel., Theoph. Si enim qn destruxi, etc., id est, Vers. 18. ostendo, astruo, confirme. San sus est: Legem, semel

factus
Uni,

chrislianus,

deserui, et quanlin in

me

fuit

prxdicaiione
confirnio

me destruxi. Qud si nunc illam restidocens eam observandam esse, plan astruo et

me

prxvaricalorem

legis

lamdi

fuisse,

quamdi eam poslhabui. Ego enim per legem legi mortuus Vers. 19, 20. sum, ut Deo vivam. Alqui non Fui prxvaricalor deserendo legem, nam per ipsain legem legi mortuus fui ;

q. d.

qua sola peccatum tollit. \umqnid ergo Christus pvcculi minister est? Quasi dical: An Chrislus
eniiii Ifgein,

ipsa lex Moysi spirimaliier intellecla docet se non esse perptuant, sed Christo, quem prxfiguravit, venieuti cdera deherc. Per ipsam ergo legem hoc mihi loquentem, innrluus sum legi, id est, subtractus
:

sum
ex

legi

aique
et 7.

ei

desii
legi

esse obnoxius.

Hoc enim

lui calo inservii illud

fovendo

el

conservando, hoc

significri

isl phrasi,

mortuus sum, inteliigitur

ipso

quo legem

lollil

ad justilicationem et peceali dele-

Rom.

ti

945
tuus
,

IN
vivani

EPJSTOLAM AD GALATAS
conftxus...
!

944,
:

Deo,

rcspondeo

Cliristo

cum

Apostolo potest dicere

Christo confixus
illi

sum
;

Per Baplismum Christo concrucifixus, commortuus et


consepullus, priorem vilain deposui, in aliam transit.
Iluic vivo

cruci, quia

mors

et vita Chrisli fuit

comniunicala

ipsi tolus Cliristus

fuitdalus, et Cactus quasi suus; to:

cujus vilain

iiului,

ait

Thcodoretus. Unie

tus illius est. Hinc eliam et dicere polest

Qui

dilexit

vivo, eni
et

sum
vita

concrueifixus; Chrisii enim crucihxio

me..., et quia nie dilexit, tradidit semetipsum pro me.


charilalis mododiligil, quo orbem universum. Singulis tanlm prodest quantum onmibus pro uno solo rediinendo paralus
diligit
;

mors,

nobis csl,

ait D.

Chrysostomus. llnjus
insitus

Singulum quemque pari

vilain exsugo, cui per

baplismum

sum,

sicul

ramus
boris

arbori. Arbori crucis inserlus,


cl

communem
sciliect et
liic

ar-

succum

vitam baurio, gratiam

cha-

erat mori. Gratias ergo sic agerc debeo ac solo morluus esset.

si

pro

me

rilatem. Hinc vivo

jam non

ego.

Duplex

notalur
,

mil -aculum
Cliristus

ait

D. Chrysostomus.
vivficat;

Primum

qud
per

que
ego?

et

Se totuni mihi ddit; lolum ilaplus qum tolum ipsi me debeo; quid enim

mortuum

secundun, qud

morlem

largilur vitam.

Vers. 21.
ego...

Vers. 20.

Vivo

Non

abjicio

gratiam Dei... In hocul-

autem jam non


ipse anima;
;

Vide pa-

raphrasim. Unde non lam ego vivo

qum
ipsius

Cliristus in
vita
;

limo versu nova ratio contiuelur, Cliristus enim ide mortuus est, ut nos morte su redimeret, jusliiiam-

me me

per gratiam

suam

me

ipse

que nobis mereretur.


teramus
:

Si

autem ex lege
est

justicari po-

suo spiritu movet etgubernat

sequor

mosic

ergo supervacanea

mors

Christi

quis

tus et voluntalem, non


t

meam.
in carne...

autem credat Chrisluni

tt et lanta

passum frustra?

Ql od autem nonc vivo


in bac morlali carne,

Qud autem
liber,

Hoc

spiritualiter, peccalis velcris


tt

hominis

vivam

qui crdit, Dei gratiam abjicit. Non abjicio gratiam Dei. Si gratiam Dei spernit et abjicit qui justfi-

viliis et

impeiiectionibus

caiioncm quacrii

in lege,

eamdem

gratiam magis sper-

obnoxi; hoc debeo phrasim.

fidei in

Filium Dei. Vide para-

nere et acceleratis abjicere videlur

ille, qui post Baptismum, seu post pnitenliam peccato sordidaiur.

Qui dilexit me... Quis? Quem?Filius Dei

et

Deus

Itaque de peccaioribus relapsis merit dici potest


insensati, etc.

liomuncionem
peccatorem
bonilas
! ;

Dominus servum sanctus sanctorum omnia et omne bonum, ipsum niliil.


; ;
!

Synopsis disputationum D. Hieromjmi


in

et

ineffabilis mysterii dispositio


Ilis

cic.

D. Augustini

Et tradidit semetipsum pro me.


rt par esse, ait D.

hoc caput.

verbis dcla-

Chrysostomus, ut unusquisque nosi

Pracedenlis capitis explicatio mulliplicem suscilavit inler

strm non minus gratias agat Christo qum

ob ip-

D.

Hieronymum

et

D. Augusiimim lilem et

sum solum mortuus


erat, vel ob

essel

neque enim recusaturus


;

acrem dispulationem, ut
gust., epist. 8
slini.
'

patet ex

eorum
J7,

epistolis
el D.

unum, tanlam exhibere dispensationem ade singulum quemque hominem pari charitalis

D. Hieron., epist. 86 etseq. usque ad

usque ad 19, tom. 2 operum D.

AuAugu-

modo

diligit,

quo

diligit

orbem universum.

Unus,

quisque ergo baplizatus cl in Christo juslificalus

Primo disputrunt de legalibus

ipsis,

nimirm

Legi mortuus sum, sed felici admodm morte, quia ad hoc morluus sum, ut Deo vivam, per veram jusliquani alibi veteri vitae et hc nova vila est liam
;
,

opponit, sicut
lociis

cuin

illo

novum hominem, veteri. Congruit hic Rom. 7 Morlificaii estis legi per corpus
:

Christum Filium Dei. Justus enim ex fide vivit. Qui dilexit me et tradidit semetipsum pro me. Nota me et pro me, non nos, vel pro nobis; ila enim loquitur ex vehementi , et deliciis amoris, quia prae omin
,

nibus judicabat se peccalis obnoxiunt, ac niorlis Christi


runi.

Christi, ut sitis alterius,

qui ex mortuis resurrexit, ut

Semetipsum

in

morlein

tradidit, ut

me

morte

sum emei. Vivo autem, jam non ego: vivit verb in me Cliristus. Per baplismum Christo commortuus, vivo nunc per veram justitiam, vivo, inquam, non ego, ici est, non velus ille honio qualis eram ; vel, vivo non ego, hoc est, qud jam vivo vil justiti, ex meipso non habeo; sed vivit in me Cliristus, id est, Chrlstus qui morte resurrexit ad vilain, mihi lotius vitae mes spirilualis, hoc est, omnis justilise, auclor est; lolum quod vivo illi debeo, qui in nie vivit et elicax est pcr gratiam suam. Simili loculionis modo Non vos estis gui dictuin est Domino, Maith. 40 loguimini, sedSpiritus Patris vestri quiloquitur in vobis. Igitur ex hoc loco discimus, uli ben Sasboldus adnolat, opra justorinn non lam ipsorum esse, qum
:

fructi/icemus Deo. Christo confixus

Chrisius se lolum dat tibi, tu le totuni da, im redde Christo. Vers. 21. Non abjicio gratiam Dei Graec, non rejicio, repclto, asperuor gratiam Dei. Ambras. Non sum ingratus gralia; Dei. August. legit Non irritant facio gratiam Dei, uli faciuiit illi qui voliinl staluere legem et justitiam ex lege , ait Hieron. Picit ergo Apostolus, lanto affectas beneficio Christo Filio Dei Non sum lam ingratus ut graliam Dei per Christum mitai oblatam atque impensam repudiem; q. d. Absit me lam delesiabilis ingraliludo, in quam utique incurrerem si lege justitiam exspeclareni. Si enim per legem juslilia, ergo gratis Cliristus morvita? restituerai.

redimeret ac

Spirits Christi

mentes corum inhabitantis


sinl vil actern.

unde nec

mirum quod digna

tuus est. Gratis, id est, frustra el absque necessitate. est, si sine ejus passione redinii et justificari poluil homo, quia niorluus est Cliristus ad justitiam sua: mortis pretio nobis comparandam.

Frustra enim passus

Quod autem nunc vivo in carne, in fuie vivo Filii Dei. Vivere in carne, idem est quod vivere morlali hc vil. In fuie vivo, ill, inquam fide, qu est in Filium Dei, ubi et Filii et Dei, suos habcnl arliculos, qud vehenicnlior sit sermo. Sonsus est Qud in carne lic morlali variis obnoxi tentationihus juste vivo
:

frustra ddit, frustra impeudit, si justitiam habere poteramus; q. d. : Nemo lam vecors est ut dicat Christum frustra lot et lanta passum, ac mortuum atqui hc omnia passus,

Hoc aulem preiium

ex lege

eamdem

nobis promerend ; ergo hcjustitia non contingit nobis Moyse, sed Christo;
et

morluus

est pro justiti

non

legi

acceptuni

l'ero

sed

fidei

quam

iiabeo

non ex lege, sed ex

fide.

94.-;

COMMENTARIA. CAP.
lex

II.

946

quando cessaverit
passionem

velus et legalia preccepta. D.


:

eum

judaizarent, et crederenl

Judaismum ad salutem

Hieronymus duo distinguebat lempora


bat; aliudpost passionem,
et tune

unum

ante

necessarium.

Christi; et tune viva erant legalia, inquie-

Quarto dispulrunl de Pauli reprehensione, anvera


fuerit,

mortua erant

et
:

an simulatoria? D. Hieronymus vult simulato,

mortifra. D. Auguslinus tria distinguebat lempora

riam fuisse

sicut Ptri simulaloria

fuit

observanti

ante Christi passionem unum, et lune erant viva legalia


;

legalium. D. Augustinus dicit


disse, et

alitid

post passionem,

sed anle promulgatam


;

Paulum ver reprehenPetrum ver servsse legalia. Communiter


Augusiinum propis ad rncnlem D. Pauli

graliam, et lune erant quidem niorlua

lerlium post

creditur D.

gratiam promulgatam, et tune fuerunt et mortifra. lex In hoc verior videlur D. Augustini sententia
:

accessisse; qui dicit

Petrum non rect ambulsse,

et

ide

fuisse reprehensibilem, sou reprehensione di;

enim velus obligare cessavit in Pentccoste, ubi promulgata fuit lex nova; non lanien ila cessavit quin
ad tempus servari posset, donec Juda?i paulalim et saaviter ab e abducerenlur. Ratio autem eur Judici

gnum et rvera hoec interprelatio probabilior est, et cam secuti sumus in paraphrasi et in commentario.
Lectu

tamen

el observatu

dignissima D. Joannis

Chrysoslomi inlerprctalio de simulaloria Ptri judaizatione, et simulatoria Pauli reprehensione. D.

non
fuit

fuerint legalium

observanti stalim prohibiti,

enim
,

ne viderenlur legalia mala fuisse, sicut idololatria;

Chrysostomus idem senserat ac divus Hieronymus


et post eos

et

ne viderentur Judcei pari gressu

eum

idololatris
fuit
,

am-

Theophylaclus et Baronius. In hc opi-

bulsse. Mater synagoga


luin

eum honore

ad tumudisputa-

nione Pelrus simulavit judaismum, ut simulal Pauli


reprehensione,
ila

deducenda,

ait

Auguslinus. Secundo

omnes Judacos

judaismo retraheret

ient de legalium observalione ab apostolis;


legalia ver servaverinl. D.
legalia post

num

illi

ut hsec

omnia ex composito utriusque onsensu


Huic opinioni favel lexlus

Hieronymus, quia putavit


simulasse ne scandalum

gesta

fuerint.

Grxcus
Coas-

passionem mortifra, hinc credidit apo-

xa.Tx TtfoawTiov,
ait

secundtn faciem, id est, in specieni,


:

stolos ea

non serrasse, sed

D. Chrysostomus; favetet quod v. 15 dicitur

facerent Jud;eis conversiset legem adhucscrvanlibus.

simulabanl, id est, ait Chrysostomus, et simulaverunt

D. Auguslinus contra quia legalia tune inutilia qui-

eum co
Nec

crcleri Judaci.

dem

credidit, sed

nondm

mortifra, dicebat

qud

dici

debel qud hoc faveat mciidacio

est

enim

apostoli ver servaverint

illa,

sed

in cis

nullam spem
ineffi-

stralagema potis

qum mendacium,

ait

Cornlius

reposuerint,
cacia.

utpote qune sciebant ad

salutem

Lapide. Facta potis et facilis excusantur mendacio

qum
dicil

verba. Fuisset (]uidem

mendacium

si

Petrus

Tertio, dispulrunl de facto Pclri, an pcccavcrit?

judaismum exlcrissimulsset, quem


detestaretur; sed hoc

interis in corde

D. Hieronymus

Pctrum

in

Su simulatione non

non docuit D. Joanncs Chryait

peccsse, quia ex charilale simulabat, non ex aliquo

sostomus, nec D. Hieronymus,

idem Cornlius. Hinc

timor mundan.

l>.

Auguslinus asserit qud venialiquippe Judaeis


ut se-

idem Cornlius

pittat

qud

in

quxslione de simulasatis intellexerint

ter peccaveril, propter indiscrelionem;

tione et mendacio,

non sese invicem

nimis adhaerendo

scandalum

ddit gentibus,

D. Hieronymus el D. Auguslinus.
et

Corollarium pictnlis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1 Dei minister

ad praxim Ab ejusdem

ab exemple S. Pauli discal


,

nihil in
,

plo nihil esse pestilentius, v. 15.


humilitate, qui

Pclri

suo minislerio negligendum

nihilque
;

omittendum

non dedignalur subditocorrigi, eam17, 18, 19, discat


noslrac salutis

quod possit opus Dei promovere

sed omnia salutis

dem
4

in simili

casu discat humilitatem, v. 14.

ammarum

obstacula sollicit submovenda. Vide in

Omnis Christianus ex versions


esse.

cominenlario, v. 1,2.

Ab ejusdem exemplo
et

discat ge-

et cerlissim credal

Jesum Chrislum

nerosilalem, qu verilalem evangelicam propugnare


dbet, v. 5
2
;

auclorem

ibidem discat

prudentiam.
discat

Hoc lex ipsa docet,ad Christum, quasi adscopumsuum, collimans, etmanuducens. HocDcus
ipse, legis auetor, confirmavil

Omnis Chrislianus ab eodem Apostolo


in praelatis

per

inlinita prodigia, in

quid

et

supeioribus ccclesiasticis consiscilicel

hujus verilatis testimonium palrata. Videantur


tiva credibilitatis christian fidei. Christiano
in

mo-

derare non debeat,


el

quid aliquand fuerint;

ilaque

quid debeat considerare, nimirra qud in Ecclesi

Christum credenli, et ab co salutem speranti, nihil


salutis est vas et

sunl Dei minislri, Christi,


Ec< lesire columnac, v. G.
."

summi

pontilicis, vicarii

limendum, quippe Dcus ipse noslne


Sancto Victore, poterimus dicere
et tain

sponsor, cui in die judicii confidenter


in

eum Richardo
lieri

Pnelalus

ila

mirelur suavem Dei


,

hominum

sa-

Toi

et tantis signis,

lute

procurand providenliaro

ut et llam imitelur,

miris prodigiis, quee non nisi per te

pos-

suavi cl prudenti charilale suos gubernans subdilos,


v. 9.

sunt, confirmsli doclrinam tuant, ut nobis

limendum
liduei

Ibidem etab aposlulisdiscateoneordiamamareet


v.
!).

non

sil in

die judicii;
:

nonne enim eum omni


Domine, sierror

quajrere,
stolico

Observe! elcharilatemin paupercs, apov. 10.

Deo
5

dicere poterimus

est, te ipso

muneri esseniialcm esse,

facto Pclri,

decepti

Judceos, et ipsum Bar nabam, Pauli comilcm,

adsimu-

sumus? Idem Chrislianus ex versibus 19

et

20 discat
sit

lationem inducenie, animadvertat malo praelati exem-

njiod Chrislus, pr.t'sertimincruce pendens,

salu-

on
lis

IN
ibi

EPJSTOLAM AD CAL A TAS


nosirorum
itaj

94g

auctor; quia

victima, peccatorum
in

quo

purgationem faciens

sanguine suo.

Ponderet

sanguine lavantur peccatis post Baptismum commissis; tertio, pcr frquentes actus
per charilalcm operanlis, qu lu le Cliristo pro

lidelcs in C.hristi

que dicta que

v.

20

Qui

dilexit

me, quis dilexil? qucm

fidei,

dilexil? Eltradidil semclipsum pro me. Singuluin


pari cliarilatis

qucmorbem
hu-

te patienti uniaris, compaliaris, illum lulibi

proprium

modo

diligit,

quo

diligit

reddas, ipsiusque
contrito

mortem
peccalis
lui

facias

main, quam corde


Deo.

universum. Vide coinmcnlariuin.


0" Ibidem et Cbrislianus discat

pro
in

luis

ofl'eras

Bespice

modum
ncinpe

quo
si

fiai

6 Deus,

faciem Chrisli

pro nie palienlis, pro


,

me

jus victime salularis

parliceps
,

un cum

morienlis, pro

me

in

cruce
et

cum

lacrymis el cla-

Chrislo crucifigaris. Primo

pcr Baplismum quidem,


Chrisli, et

more validodeprecantis;
dileclumque
Filium

propterhunc unigcnUum,
,

quo credentes
illo

fiunt

membrum

unum cum
, t

luiini

Bcdemplorem

meuiii

corpus, illiusque spiritu sanelificanlur et animan;

parce miserrimo peccalori sua peccala dedcnli,


teslanti, horrenli.

de-

tur

secundo, per Sacramenlum etiam Pcenitcntia

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
fascinavit

III.

insensati Galatae,

quis vos

non

1.

Galales insenss

obcdire veritati, ante

quorum oculos Jsus


volo discere

Cliristus

pnescriptus est, in vobis crucilxus?


2.

vous rendre ainsi vous ai fait voir Jsus-Christ si vivement dpeint devant vous et comme crucifi vos yeux 1
,

qui vous a ensorcels pour rebelles la vrit, aprs que je


!

Hoc solm

vobis

Ex

operibus

legis Spiritum accepistis,


5.

an ex audilu

fidei?
,

Sic slulti estis

ut

cm
sine

Spiritu cperilis

mine

Je ne veux savoir de vous qu'une seule chose : Est-ce par les uvres de la loi que vous avez reu le Saint-Esprit, ou par la foi que vous avez entendu
2.

prcher ?
5. Etes-vous si insenss qu'aprs avoir commenc par l'Esprit, vous finissiez maintenant par la chair? 4. Sera-ce donc en vain que vous aurez tant souffert? Je veux esprer que ce ne sera pas en vain.

carne eonsummemini?
4.

Tanta passi
Qui ergo

estis

causa?

si

tamen sine

causa,
5.
tribuit vobis

Spiritum

et operatur vii?

tuies in vobis, ex operibus legis, an ex auditu fidei


6. Sicut

scriptum est
il li

Abraham

credidit

Deo

et

reputalum est
7.
filii

ad justitiam.
,

n. Car enfin celui qui vous communiqu son Esprit, el qui fait des miracles parmi vous, le fait-il par les uvres de la loi ou par la foi que vous avez entendu prcher? G.

Cognoscite ergo quia qui ex fide sunt

ii

sunl

Selon qu'il est crit d'Abraham


lui

qu'il crut

ce

Abraluo.

que Dieu
justice.
fide justifi7.

avait dit, et

que sa

foi lui fut

inipule

8.

Providens autem Scriptura quia ex

cat gentes Deus, prnuntiavit

Abrah: Quia benedi-

Reconnaissez donc que ceux qui sont enfants de


sont les vrais enfants d'Abraham
;

la foi

cenlur
9.

in le

onines gentes.

Igitur qui ex fide sunt, benedicentur

cum

lideli

Abraham.

Quicumque enim ex operibus legis sunt sub malediclo sunt; scriptum est enim: Maledictus omnis qui non perhianserit in omnibus qu scripia sunt
10.
,

in libro legis
11.

ut facial ea.
in lege
:

Quoniam autem
esl

nemo

justificatif

apud

Deum, manifestum
12.

quia justus ex fide

vivii.

Lex autem non


illis.

est ex fide; sed qui fecerit oa,

vivet in

15. Cliristus nos redemit de malcdicto legis, faclns

pro nobis malediclum, quia scriptum est: Maledictus

omnis qui pendet


14. Ul

in ligno

in genlibus
,

benedictio Abraha;

fieret

in

Cbristo Jesu

ut pollicitationem

Spirits accipiamus

per fidem.
15. Fralres
(

Dieu, dans l'Ecriture, prvoyant qu'il justifierait les nations par la foi , l'a annonc par avance Abraham en lui disant Toutes les nations de la terre seront bnies en vous. 1). Ceux donc qui sont enfants de la foi seront bnis avec le fidle Abraham 10. Au lieu que tous ceux qui s'appuient sur les uvres del loi, sont dans la maldiction. Car il est crit Maldiction sur tous ceux qui n'observent pas tout ce qui esl prescrit dans le livre de la loi. 11. Cependant il esl clair que nul n'es! jusiifi devant Dieu par la loi, puisque le. jusle vit de la foi. 1-2. Or la loi ne s'appuie pas sur la foi, mais celui qui observera ces prceptes y trouvera la vie. 15. Mais Jsus-Christ nous a rachets de la maldiction de la loi, s'lanl rendu lui-mme maldiction pour nous selon qu'il est crit Maudit est celui qui est pendu au bois 14. Afin que la bndiction donne Abraham fui communique toutes les nations en Jsus-Christ, et qu'ainsi nous reussions , par la foi, le Saint-Esprit
8.
:

Aussi

qui avait t promis.

secundm hominem dico

),

lamen ho-

minis confirmatum testamentum


superordinat.
16. Abrahre dictas

nemo

spernil, aut

I-'.. \les frres, je me servirai de l'exemple d'une chose humaine et ordinaire Lorsqu'un homme a l'ait un contrat en lionne forme, personne ne peut ni le
:

casser, ni y ajouter.

sunt promissiones,
quasi
in

et

semini

16.

Or,

les

promesses de Dieu ont t

faites

ejus; nondicit: Et seminibus,

multis; sed

quasi in uno
17.

Et semini tuo

qui est Chrislus.


coii!;r:<alum

Hoc r.nlem dico: Teslamentum


non irritum
facit

race: l'Ecriture ne dil pas: A ceux de sa race, comme si elle en et voulu marquer plusieurs mais A sa race c'est--dire l'un de sa race, qui esl Jsus-Clirist.
et sa
;
: ,

Abraham

Deo, quie post quadringentos


est lex,

et triginta

annos facta

17.
fait

ad evacuandam promissio-

nem.
18.

l
la

Ce que je veux donc dire est que Dieu ayant une alliance et l'ayant confirme , la loi qui n'a donne que quatre cent trente ans aprs n'a pu
,

rendre nulle,
18.

ni

Nam

si

ex lege hereditas

jaifi,

non ex promis-

Car

si c'est

anantir la promesse. par la loi que l'hritage nous est

949

COMMENT AM A. CAP.
clonavit

III

951

sione; Abrah autem per rcpromissionem

donn, ce
dant
c'est

n'est

Deus.
19. Quid igitur lex
est,
?

donc plus par la promesse; cepenpar la promesse que Dieu l'a donn k

Abraham.
Proptcr iransgressioncs posila
19. Pourquoi donc la loi ? Elle a cL tablie pour les transgressions jusqu' l'avneniiiit de ce lils d'Abraham auquel la promesse avait
faire reconnatre

donec veniret semcn, rui proiniserat, ordinata


in

pcr angolos

manu

niediatoris.

20. Mediator autem unius non est,

Deus auleni
Absit. Si

unus
21.

est.

Lcx ergo adverss promissa Dei

enim data

esset lex, q8B possct vivificare,

ver ex
I

lege esset justilia. 22. Sed conclusit Scriptura

omnia sub pcccato


darelur credenli-

ut promissio ex ide Jesu Christi bus.


25. Pris auleni

t faite. Celle loi :> tyi donne par le ministre des anges, ei par l'entremise d'un mdiateur. 20. Or, un mdiateur n'est pas d'un seul, mais Dieu esl seul. 21. La loi aurait donc t contraire aux promesses de Dieu? Nullement car m la loi qui a t donne avait pu procurer la vie, on aurait pu dire vritablement que la justice se serait dbteflu'e par la loi. 22. Mais l'erilure ;i renferm tous les hommes sous le pch afin que ce que Dieu avait promis lut donn par ta loi en Jsus-Chrisd ceux qui croi;
,

qum
in

veniret fidcs

sub lege eurevelanda


!

raient.
la foi ft venue , nous tions garde de la lui, qui nous tenait renferms, pour nous disposer celle foi qui devait tre rvla

siodiebamur conclusi
erat.

eam

fidein

qu;ie

23. Or, avant que

sous

21. llaque lex psedagogus nosler fuit in Chrislo,


nt e\ lide justificemur.

jle.

2o. Al ubi venit fides

jam non sumus sub p;cda-

gogo.
26.

21. Et ainsi la loi nous a servi de conducteur pour nous mener comme des enfants Jsus-Christ afin que nous fussions justifis par la foi.
,

Omnes enim

filii

Dei estis per (idem qure est

in Chrislo Jesu.

27.

Quicumque enim

in

Christo

baplizali

estis,

Chris tn m induislis.
28.

Non

est

Judams, neque Grxcus

non

est ser-

25. Mais la foi tant venue, nous ne sommes plus sous un conducteur comme des enfants ; 26. Puisque vous tes tous enfants de Dieu, par la foi en Jsus-Christ. 27. Car vous tous qui avez t baptiss en Jsus-Christ, vous avez l revtus de Jsus-Chribt. 28.
ni
Il

vie, neque

liber;

non

est masculus,

neque femina.

n'y a plus ni Juif, ni gentil

plus d'esclave
;

Omnes enim vos unum


tis,

estis in Christo Jesu.

de libre; plus d'homme ni de femme n'tes tous qu'un en Jsus-Christ.


la

mais vous

29. Si autem vos Chris li, ergo

scmeu Abralue

es|

secundin promissionem haeredes.

29. Si vous tes de Jsus-Christ, vous les donc race d'Abraham, et les hritiers selon la promesse.

ANALYS1S.
tncrepatis patent Galat:.s,v. 1, pergit Apostolus variis

In hoc

tertio

argumento quarlum inservit, conylobal

argumenlis probare. nos justificuri, non per legem


in

enim raliones. Quartum ergo pelilur ab aucloritate liabacuc.


\

Noysis, sed pcr /idem

Jesum Christum.
ips Galalarum
,

Justus ext fide

vivit,

ait

prophela.

Lex non
;

dat

Primum argumentant desumil ab


experienti
;

fidem

non dat ergo justitiam, animas vitam

ad sum-

Sp'u iium justificantem recepislis

Ga-

mum Jubal

corporalis vit conservalionem, v. il, 12.


v.

lat, cl per ipsuin milita


posito,

mirabilia operali estis; hoc

Quint um pelilur testamento Dei facto Abrah,

15.

Testamntum hominis
inutal; fortiori nec

rite

factum nemo

invertit,

aulim-

Pela robis an lex, an fides vobis Spiritum sanctum


dederit. Si fides,

Dei testamntum

immulabitur
et

nt scitis,

cur ergo stult qurilis in


reperire

atqui Deus testamntum fecit

Abrah; promisit enim

carne quod
pistis, v.

per (idem in Spirilu sanclo

c-

quod per Fiiium


benedieerentur,

cjus,
et

nempe Christum, omnes gnies


obti-

2, 3, i, 5.
petit, v. 6,

ternam possent hreditalem


slabit,

Secundum
justificali per

ab exemplo Abrah ante legem


filii

nere; hoc ergo

testamntum

nec lex post 430

/idem; spirituales Abrah


pater

juslifiean;

annos superveniens illud immutabit; ergo per Christum,


Abralue jilium, seu
diclio
,

tur, sicut

illorum

Abraham;

atqui per (idem jaet

per fidem in Christum,


et

est
v.

bene-

slificatusesl

Abraham, Scriptura taie; ergo


est

spirituales

justificalio

hrcditatis

possessio,

16,

Abrah fdii,sieutprdictum
in te

Abrah

Benedicenlur

17, 18.

omnes

gentes, v. 7, 8, 9.

Ex
dieeret
:

omnibus liucusque

diclis

restai

concludendum

Tertium,v. 10, pelilur ex maledicto quod lex intentt

nos pcr Christum, seu per fidem in Christum justificatif

mis transgressoribus ; quasi


benedicantur qui
in

Tantm

abest ut

non per legem. In


ila

operibus
;

legis jusliliam

qurunt

relii/no capite
et

quasdam

solvit

objecliones

quibus
et legis

quia imb malediclioni subsunl

lex

enim maledicit omnisiinl

respondel.ul

breviter ostendat

promissions

bus suis transgressoribus; atqui omnes qui

sub lege

discrimina,

promissionisque supra legem


v.

excclleiiliiis,
et in

legem Iransgrcdiuntur, quia lex jubet,


diendi gratiam;
v.

et

non dut obelegis,

quas vide in commentario,


phrasi
,

19, 20, 21,

para-

omnes ergo subsunl malediclioni

ibidem.
legis

Il,

1-2.

Denique hoc capnt conclndit pulcln

cnm pdutur

Christus autem

se credentes librt

legis

male-

dagogo
tempus
;

comparalione.
ila et lex

Pdagogus
est

pueris
,

ad

dicto, factus ipse pro nobis

maledictum, risque largilur

Judis data

ad tempus quasi p-

bcnedklionem Abrah promissam,v. 13, li.

dagogus, qui duceret ad Christum ; cum ergo advencril

951
Christus, juin

IN
pcedagogo non eu opus; sed

EMSTOLAM AD GALATAS
Christum
et

932
,

ut in

*
i|'

omncs quicumque

fiunl

(Mi Dei, semen Abraluc, pro-

credant

per quant [idem, non

Judi tanlm, sed

miss hredilalis hredes.

PARAPHRASIS.
1.
stulti
,

quis vos dementavit quasi fascino, seu

dem;

dicit

enim Ahac.

2,4:
,

Justus ex fide vivit,

magico carmin, ul veritali vobis tradilsc non pareretis


,

spirituali scilicet

anima: vil

seu graii justificante,

cam

scilicet relinenles;

vos, inquam, Galatac,

cujus basis est fides.


12.

antc quorum oculos per prsedicalioncm

m cam

descri-

Lex autem non dal fidem, nec

nititur fide,

sed

plus et depictus est Jsus Christus velut in cruce pendons, illumque per fidem quasi in vobis crucifixum intuili estis,

legalium observaiione,

quorum

observatio viiam qui-

dem

conservabat temporalem, seu prseservabat lem-

seu quasi ob oculos vestros crucifixus esset.

porali

morle per legem

in transgressorcs intenlal,
:

2. Scitis

qud per Baptismum

et per

manuum

no,

sed veram anima; vilam non dabat

quse ex fide in

strarum imposilionem Spiritum sanctum accepislis


et per

Chrislum hauritur.
13. Lex ergo maledicit; Christus

eum
;

prophetstis, linguis locuti estis, miracula

autem dat bene-

patrstis

unum ergo

vobis peto

lexne ddit vobis

dictionem gentibus, et nos omnes malediclione liberavit

sanctum Spiritum,

et

bas Spirits opcraliones, an

quam

lex suis inlcnial Iransgressoribus; factus


id esl,

ver fides in Jesum Cbristum,

qu

vobis per praedilex,

esl ipse

pro nobis maledictio,


,

nosiras in se sus;

calionem oblala est? Cerlissimc non


3.

sed

fides.

cepit maledictiones

seu peccala luenda

ab liomini,

Cur ergo
illius

sic stulti estis, ut

salutem Spiritu Dei


in carnalibus

bus habitas est quasi esset Deo execrabilis

infme

exorsi

consummationem quxralis
cseremoniis?

pro nobis et execrabile crucis subeundo supplicium.

et corporeis

Scriplum

est

Malediclus, etc.; atqui Christus in

4.

Tantanc pro
ad

Cliristo frustra et sine merito passi


;

cruce pro nobis pependit; factus est ergo pro nobis


maledictus,
14. Ut benedictio Abrahse promissa per

eritis?
tis et

Spero qud non sine causa

si

enim

resipisca-

Deum

conversi fueritis, pro ve9tris passioniIiabebitis.


,

Christum

bus mercedem
5.

gentibus ohveniret, et per fidem Spiritum sanctilican-

vobis ilaque peto


,

an Deus qui Spiritum san-

lem credentibus promissum


filiis,

tanqum

veris Abrahse

ctum vobis ddit


miracula
sti

et per

suam potentiam
Iegis,

inler vos

reciperemus.
Fralres
,

fecit,

an ex operibus
id facial.

an ex fide Chri-

15.

human
nisi

ratione
;

humanoque utor
teslamcnlum aut
purite factura et

audit ex

me
et
:

exemplo,
fi-

in re spirituali

ae divin

Subaudilur bic Galalarum responsio, qud per

pactum, tametsi non

hominis
,

dem,
6.

etc.

banc responsionem

in

mente babens,
et ante

blic aucloritate confirmaluni

prosequitur
Sicut

contra ordinal
,

addendo

nemo demendo

spernit
,

nemo
;

immutando

Abrabam incircumeisus

Iegem

mull minus lestamcnlum

seu promissum Dei quis

accepit Spiritum sanctum et justificalus est quia

Deo

potest inlringere, irritare, evacuare.

credidit, Gnes. 15, ila et vos ex fide Cbristi justificati estis.


7.

16. Atqui Abrahse faclse sunt

Deo promissiones,
quod enira G-

aliquoties repetitos et semini ejus;


fides,

Cognoscalis ergo qud


filios,

non

lex, faciat

ve-

nes. 12,

3 dictum est Abrahse, Gnes. 22, 18 di-

ros Abrahse

ad quos consequenler perlinet be-

ctum

est

de semine ejus, ut indicaret banc benedi-

nedictio, justitia, et salus Abrahse promissa.


8.

ctionem cvenluram

mundoper unum

ex Abrahse

(iliis;

Hinc Scriptura prospiciens et prvidens gnies


iri

usus est autem Deus singulari, non plurali numro, ut

Deo justificalum

ex

fide,

mull ante

illud

Abrahse

Christum exprimeret ex Isaaco oriundum.


17.
illud

prsedixit (Grsec, prevangelizavil), id est,

hoc kclis-

Hoc
Deo

igitur inde

concludo

Ergo tcslamentum
gen-

simum
tuo,

ddit

ei

nuntium,

scilicet,

quia

omnes gentes
semine

factura de benedicendis ac salvandis

justificabunlur et salvabunlur in
in Clirislo
,

te, id esl, in

tibus per unicura illud

semen,
,

lilium Abrahse, nimi-

seu per Cbristum et per fidem in

rm per fidem

in

Christum

lex long posterior

non

Chris tum.
9. Fidles itaque fidem deli

potest irritare nec abrogare, nec

11 i

quidquam supercircumeisione
fide

Abrahse imitmes, cum


,

fi-

addere; abrogaret autem

si

ips et

Abraham

benedicti sunt
,

et

per fidem justificanjustificalus et salva-

opus esset ad justificationem, non Baptismo et


in

tur et salvanlur
tus est. 40.

sicut

Abraham
de
iis

Christum

superadderel

si

un cum Baptismo

opus esset circumeisione.


contra ver
,

qui ex

lege
,

qurunt
quin im

18.

Nam

si

ex lege efficimur haeredes benedictionis


ergo non ex pro-

justifiant

tanlm abest ut benedicantur

Abrah,

justitia; scilicet et salulis,

sunt sub maledicto legis; lex enim jubel ut omnia


prsecepta serventur
,

mis?ione, de Christo nimirm, seu non ex Chrisio

et malediclis subjicit eos


;

qui
vio-

promisso; sed hoc falsum, cura Deus banc hredila-

quidpiam transgrediuntur
lant; lex

atqui

omnes Iegem

tem non

nisi

per semen Abrahse, id

est,

per Christum

enim,

si

ab e fidem excludas, non dat vi-

gentibus obventuram prsenuntirit.


19.

res

quis autem sine gratis; viribus lotam Iegem va-

Ad

quid igilur lex? Transgressionum grati ad-

leat implere?

dita est;

seu data est ad coernda populi

Israelitici

11. Prseterea manifestum est ex ali Scriptura

qud
fi-

vitia, sicque

tanlm occasionaliter dala; promissio


et

per Iegem nemo apud

Deum

justificatur

sed per

ver faeta est principaliter

primari, donec veniiet

953
films Abrahae, cui

COMMENTARIA. CAD.
fucrat
,

111.

954

promissio fada crant gnies hxredilatem Abrahae promissa ad lempus lanim; promissio autm recepturac; ergo

seu per

22. Sed hoc non preslitit, im conclusit sub pec-

quem

cato; ipsis etiam Jdeis declaravit et ostendil se peccatores esse, in peceatis involutos;
ut peccata sua

sine limilationc

HStpie ad finem raundi in

omnibus

agnoscentes, per lidem recurrerent ad gratiam promissi Mediatoris; tantm abest ergo ut lex esset pro-

genlibus udimplcnda.

Per
aulein

sanclos Dei angelos lex data csl; angclus

cnim

missioni contraria; quin

im

tacite

domines ad Cbri-

hune Dei pcrsonain grons, Dei nomine pronunliabat; ut colligi polest ex a!ii multi coniitabanlur
,

slum transmittebat.
23. Priusqum venirel Chrislus fide credendus, et

Deut. 35, 2, et Aci.7.


Subinicllige
:

manifestarctur ejus Evangelium, nos Judaci sub cu-

Promissio ver

lex ministeio Moysis mediatoris, et sese quasi inter

perDcum ipsum facla; mdium

slodi legis in Dei cultu conlincbamur,

pnarumque

legalium lormidine coercebamur,

usque ad lempus

Ueum

et

populum

Israelitieum interponentis, et

quo

fides nobis

per Cbrislum erat revclanda; seu quo

quasi stipulanlis.
Subintellige
:

per Cbrislum rcvelaretur nobis Evangelium.

Promissio autem immdiate per

Ueum

24. llaquc lex paxlagogi nobis officio funela est

soiuin, absolut, et sine ull conditione, aut slipulatione, quia

nos adbuc parvulos

viliis

coercuit

Dei cognilione

mer gratuila. 20. Mediator non est unius, sed saltem duorum,
facile

imbuit; imbulos ad Cbrislum sapienliac magistrum et


et
;

justitiae

fontem quasi manu duxit, ut ex ejus

fide ju-

quidem dissidentium, hineque unius aut allerius muialionem;


niutabilis et revocanda.

mutabilium ob

sliliam assequamur.

et

bine nolatur lex

25. Postqurn aulem ad Cbrislum per fidem inlroducti sumus, eessavit paedagogia legis.

Deus aulem promissionis auctor, unus idem


et

est,

semper
lir-

26.

Omncs cnim,

sive Judx'i, sive genliles, qui in


et

immulabilis; bine ejusabsoluta promissio

Cbrislum credidislis

credere perseveratis,
lilii

fide

per

ma

crit, slabilis et aeterna, sicut

Deus ipse

et

Verbum

dilcelionem oprante eslis

Dei

filii,

inquant, adulli,

Dei slabit in aelernum; bine in Christo et per lidem in

ideoque ad legem
necesse.
27.

et

paedagoguni recurrere non habelis

Cbrislum semper

eril

quacrenda salus.

21. Si lex propler transgressiones declarandas, ar-

Quicumquc enim
eslis,

baptizali eslis et per Baptiin

guendas, et coercendas pos'ua est


Dlmis se faclurum promisil per
benedicenlur, etc., sieque lex

ergo ipsa

facit
:

quod

snium Christo incorporati, quasi

Cbrislum transfacti eslis

semen Abrahae In le promissioni aliquomodo


promissioni
suce

formai
lilii

sieque in ipso et per ipsum

Dei.

contraria.

2S. Nulla in hoc est differenlia gencris, condilionis,

Absit quod Deus legem dederit

aut sexs
estis,

quicumque per Baptismum Christo


eslis

inserli

conirariam

equidem

si

lex posset spirilualcm animse

unum
illo;

myslicum

Cbrisli corpus.

vilain dare et aelernam conferre beatiludinem, faieor

29. Si aulein vos ipsius Cbrisli estis, et

unum quid
ila et

quod tune

dici

posset lex promissioni contraria

fa-

cum
estis
I

ergo sicul'ipse semen est Abrahae,


lilii,

vos

cerct cnim quod lidei

promissum

est,

sieque lidem

Abrahae

et

consequenter Iucredes benedi-

rcddercl inulilem.

ctionis Abrahae promisse.

COMMENTARIA.
Yrns.
1.

insensati Galat^;
dicit

Hoc ex paterno

Ante quorum oculos Jsus Christus.


ob oculos Jsus Chrislus prscriptus
fixus, quasi diceret
:

Grce.

Quibus

compassionis affeclu
rigendi;

ingemiscens, et animo cor-

csl, in

vobis cruci-

sicut Chrislus,

Luc. 24,

25:0

stutli, etc.,

In quibus vobis,

eslque llebrai-

non animo conviliandi, quod prohibetur


Mailh. 5,
2-2.

Chrislo,

smus.

Sed sive legalur quibus


id est, quis
illusit?

in vobis, ul

Hebraismus, sive

Ons

vos fascinavit,

oculos mentis ve-

legalur in vobis, ut superiluum; est hyperbalon, sic-

strac quasi

magico fascino

Tanqum verus paApostolus, ut et


j

que construi dbet

Ante quorum oculos

in vobis

pr-

ter filios suos errantes sic increpat

scriptus csl Jsus Chrislus crucifixus, id est, repraesen-

excuset corumque errorem rejiciat


los, quasi fascinatores.

in

pseudo- aposto-

latus est ut crucifixus et quasi

ob oculos vestros
:

in

crucc pendens.

Sermo cum

piclur comparatur
intelleclui

sicut

Veritati non obedire. Haec verba non habelSyrus,


nec Ambrosius, necD.Chrysoslomus.
geb'cae veritati vobis tradilae

cnim piclura
seuiat. Graec.
lalus. Iliuc

oculis, sic
jt/soeyppyj,

sermo

res reprae-

Id est,

utevan-

descriptus, depiclus, repraesen:

non

obedirctis, sed ut,

Syrus

transtulit

Nain ecce quasi pingendo

verilale rejeet, errori crederetis et parerelis.


insensati Calal, stulti, destituli Vers. i. inente! Est hoc convicium Aposloli, non indigna lonis, sed charilatis, ex amoreelzelo, ut duros Galaias feriat, molliat corrigat. lia Gregor. Convi,

depiclus fucrat

coram

oculis vestris Jsus Chrislus cru-

videas
in

quaeque alii vidcnl. quac coram te sunt Ante quorum oculos Jsus Chrislus prscriptus est
,

vobis crucifixus.

l'ra'scriptus,

id

est,

pi a;

oculis

cium hoc cinollil, cm dicit Veslram excitaient non tam

(fuis vos fascinavit

q.

il.

vslris scrip us, et, ut Syrus, pingendo depictus est. In vobis, id est, atile vus, in oculis veslris Chrislus

vestrae dementiae

qum

fa-cino Jud;eoruin tribuo. Non obedire veritati? SigniQcai fascinare incaniare , et perstringere oculos , ul

putes

te

vdere, quod rvera non vides,

vel

ul

non

quasi dicat Christus vclul depiclus in crucc pendens vobis exhibitus est, ut in ifl praedicatione me per lidem Cbrislum crucilixuin in. vobis quasi prsentera ante oculos vestros inluiti sitis.
crucifixus;
:

95S
cifixus. Et Arab. versio,

IN
depiclus fuirai.

EP1ST0LAM AD OALATAS
Ambrosius ]
Jsus pro-

9.JC

Nota post

I).

Hieronyinum

Gagnaro obscrvatum,

tamen habel
Alii niulii

Ante quorum oculos

Cliristus

scriplus est, et in vvbis crucifixus est.

quod non dicii Paalus: An ex operibus? sciebat enim Gtmeliuin cenlurionem ex operibus Spirituiu accepissc, sed addit
:

legunt proscriptus, id est, condciniialus,

An

ex operibus legis?

inlerquos Buroniusadaii.o,quipuiai etiam quosdam


Galatas fuisse Jerosolymis quando Jsus Chrlstuseon-

An es

ai

mu

fidei? id esl, an ex lide, quain per


recepistis.

prsedicaiionis
i

auditum
legis,

Manifesium

cm quod

demnatus

el crucifixus luit.

Juxta quos hic erit sensus:

non ex operibus

de qu nondn>audieraril;ei'go
Initie-

Ame
et

q-uorum oculos, quibusdam vcstrm pnesentibus

per fidem. Inde concludit quod ab


sciiieel insensalos.

dixil, illos

spectantibus, Jsus Cbristus Jerosolyma; fuit couet crucifixus.


liiie-

demnatus

Vins.
(

Sic

stulti

f.stis...; posi

signa ad cir-

Posit Baronii conjectura, hic sensus esset ad


rain, el ualuralis, cl prterea

uncisioneii: devenislis, post aj)prelicnsam verilalem

hune versuin connej

ad lypos recidistis, post conspeclum solem lucernam


quserilis, post
!

cleret

cum

praacedentc

in

secundo capiic. Sed pfimus

solidumcibumadlacrecurrilis, D.Chry-

est D. Clirysostomi, Tbeodoreli, Tlieopbylacli, ctjuxla

sostoinus.

texluni Grsecum, ide praifrendua.

Quoi Chrisliani, quoi


nienliain imitantur?
i

religiosi,

banc Galatarum de-

Obscrvntio moralis.

spiritu incipiunt, carne finiunt;

D.

Paulus Galalas sanaturus, ut sapiens mdieus,


et prineipium observt et langit, scili-

spirilualibus exorsi ad carnalia retrocedunt.

morbi causani

Vers.

A.

Tahta
:

passi estis... Prceeedenlis

ex-

cetCliristi pro nobis niorlui ohlivioncm,

sed non al:

pressioiiis duriliem ernollit, illorum jacturae

etdamnb

tentam ad Chrisluna, FiliumDci, pro nobis crucifixum


consideralionen). Si enim
niorlis

compatiens

Tanta

ne...,

deinde bonam eis spein in-

hujus incritum et
jj

gerens: Si tamen...., spero qud, etc. Vide paraplirasim.

effectum perpendissent Galaloe, ad legalia


recurrissent ;
cl
si

nunqum
in-

|
j

Chrisliirh in cruce, ut justilirc fonieni,

Observalio moralis.
||

bumaua;

salutis

remedium, attent per fidem


cl

Galalce Spiritum sanclum visibilileracccperanl, nii-

tuili fuissent,

ad dissipalas legis cislernas

ad egena

racula fecerant, varias pro Cbristo passiones et per-

elemenia non recurrissent.

seculiones loleravcranl, et post lot rect facla et perel

Ut idem

p.obis

non cvenial,

ne quid

sinii'.c

noliis

pessa exciderant grati. Quis ergo non linieal?Uno

exprobrari possil, Christum pro nobis in cruce pen-

peccalo potesl lotius


prfli; timeaii.us,
j

ritte

sanctitas et
:

meritum dcEt ne nos in-

denlcm suoque sanguine peccata nostra purgantem oculis fidei semper inlueaniur. Vide pendentein et de
suo sanguine
libi

humiliemur, orcinus

clucas...
si

At

si

per fragilitatem cecideris, ne desperes;

medicamcnlum
sit

conliciei.lem, ail D.
libi

enim

volucris, poteris per Chrisli gratiam ad


el

Deum

Aug. Imago Crucifixi

quasi liber, ubique

de-

converti,

per pnitentiam tua reviviscent opra

pr.xdicans tua: redemplionis beneficium. Crtixcum suo


lilulo
:

boua.

Jsus Nazarcnus, etc., salvaior,


luani

s'il

imago Chri-

Galalarum error curioso falsorum doctorum auditu exorsus est. Sic


Iectio,

stum suo sanguine

salutem operantem repr;e-

sp curiosior unius
errorem

niali libri

sentans. Dei aulem sanguine redeinptus, in luum Re-

una cum nebulonibus audacior

el liberior

con

demplorem spera;
seu
fide

tuo Salvalore salutem exspecla,

vcrsalio, fidem in
ducit,

mente

deslruit,

in illum

ri

in illo salutis fonte salutem hauri, lide, spe, cbaritale,

cor ad rebellioriem impellit. Hincque carnalia

per cbarilalem

oprante.

Ha ru m virlulum
le,

desideria et opra, unde et

mors

anirnee, alienatio

actus

sini in

nobis ad vitam gratia; quasi conlinui, si-

Dco,

omnium denique bonorum


o.

deperdilio.

cut ad vilain nalurse motus cordis eslconlinuus. In

Vers.

Qui ergo tribut. Gr.ec, subministrqns.


qui per suain vira operatur miracula,

Domine, speravi,
Vers. 2.

etc.

Syrus, indidit. Vobis spiritum, et operatur. Grajc.,

Hoc solum a vobis volo discere...


etc., id

Gae

e/ficiens, id esl,

lat Spiritum sanctunivisibiliter rcecperantcunicba

in vobis, id est, inter vos; forl erant

quidam errore
;

rismatibus ejus, sciiieel dono linguarum, prophtise.,

non corrupti
nectat

qui adhuc miracula patrabant

vel ope,

curationum,

enim eo tempore erat ordinarium.


bic supposito, quselecis...?

ratur, pro operabalur.

Repetil piinam ralioneni

ut

lioc facio, Galatis


iil al) eis,

omnibus nolo,
:

cum secund

in

versu sequente contenta. Quia

ut illos urgeat

An ex operibus

manifestuni erat qud Galatie responsui erant, per


desinalis in estis, ut, cm spiritu feceritis inilium carneni ? Cin spiriluali Gbristi doctrine; Baplismo, Sacramenlis, spiriliialibus graliis ab eo acceplis, spiriluali vii et conversatione cprilis viverc ; came, id esl, circumeisione, et aliis carnalibus legis cremoniis consummendni ? Tanta passi estis, scilicet ab infidelibus Vers. A. propler Chrisli fidem, sine causa? id esl, frusira, si videlicet ab ill ad Moysen iranscalis. Si tamen sine causa, id est, si tamen frustra, supple, quod erit nisi resipiscalis; q. d. Hortor ergo ut re,

Hoc solum vobis volo discere. Hoc Vers. 2. solum, inquit, milii respondele; unuin hoc vos interrogo. Ex operibus legis Spiritum accepistis, an ex auditu
fidei? Spiritum intelligit sanclum, quem accipere dicunlur qui doria ejus accipiunt; q. d. tlnde, Galair, accepistis spiritum graliae, juslitiae, et donorum Spirils sancti? Clarum est quod non ex circumcisionc et operibus legis. sed ex auditu fidei, puta in baplismo Chrisli, non ante. Ex auditu fidei, id esl, ex prsedicatione fidei , quam audstis, vel ex auditu, quo (idem auili lis, eique obedstis. Ergo slull facilis qui fide
:

Chrisli ad legein Moysi Iransire vullis.

sipiscalis, et in Chrisli fide persislatis. lia llieron. Qui ergo tribuit (qui, sfilicel Dihis, vrl Vers. 5.

Vers. %.

Sic

siulH estis, eic.

Adene dmentes

Cbristus,

subministrat, suggerit el indit) vobis Sviri-

957

COMMEiNTARIA. CAP.
et in

111.

95S
benedictus et salvatus es. Hinc paler
fidei

fidem, hahc responsioncm siipponens Apostolus

fidem

itiarti

mente habens, quasi illam verbis expresserit, proscquilur


:

nostr Abrabam.
Vers.
9.

Igitur qui ex fide sunt... Syr.


Abraham
fideli.

I laque

Vers.

G.

SicrT scriptum est


dicil

Abraham credidit

Dec... Paucis lue


cslquc

quod

fusis ad

Rom.

I, v. 9,
fide,

seeundum aigumenlum quo probatex


,

non

ex operibus legis

fli

jusiilicationem
aille

b xempo
i

Abraha" deducluhi, qui

cireumeisionem et niult

ante legeni jusiificatus est, quia Deo credidil promittenli

semen ex uxore
7.

sterili.

Gencs. 15,

G.

Abraham per anlonomasiam fidelis dicilur, quia fides in eo maxime eniluit, oh quam vocatur paler et dux (idelium. Ex Supra dictis poiest hic fieri syllogisnuis Qui Deo credunt, seu (ideles sunt spirituales (idelis Abrah filii, el lii juslilicanlur, sicuL Abrabam illorum paler; atqui Abraham sine circumeisione et sine operibus
fidles

bcnedicnnlur in

Vers.

Cognoscite ergo.
ex fide
,

Syr., scitote.
,

legis per

fidem jusiificatus est, sacra Scriptur tesie,


el fidles,

Qli.v qui

id est

quia credentes

fidem
et qui

Gnes. 15, 6; ergo


(ilii
,

seu spirituales Abralue


per fidem juslificantur,
:

Abraha: imitantes,

surit spirituales

Abrah
,

filii,

cjusque

fidei imitalores,

Deo

in

Abrabam sunt
est. 8.

bhedicti

ut ipsi

Abrah |
1 id est,
|

sicut

Abrah pr;edictum
ad
lui

est

Benedicenlur in

te....,

pnenunliatum
Vers.

Vide versuni sequeiilem.

id est,

similitudinem per (idem justificabunlur


,

Providens ateM scriptira....,


et prvhlens.
..,

omnes nationes
slo
Filio
,

et

landem Iccmn audient


:

Chri-

prvidens. Loquilur de Scriptur velut de boiniue.

Dei et tuo

Venite

benedicli Palris mei,


possidete...
:

Hinc Scriptur prospiciens

id est,

Spi-

Dei

cum benediclo
in die

paire

meo Abraham,

ritus sanclus in Scripllirls loqueris. Vl sicut SyriC

Hinc

sepullur fidelium decanlamus

In para-

Versio

Cm

enim prscirel Deus per fidem justificalum

disum,

etc., et in

sinum Abrah deducant


Observatio moralis.

te ( etc.

iri, etc.

Pr.-enu.ntia vit.

Grc.

prevangelizavil

;
:

boc nun-

Quantus itaque thsaurus

fides,

qu ternam bea-

lium ltissimum ddit Abrah, nimirm


Quia benedice.ntur
Venite, benedicli...
,

liludincm in se conlinel! Quanti igitur thesaurum


ut

justificabunlur,

audiant

hune debemus stimare


ardore postulare
:

ta te, id est,

per tuum semen

quantum desiderare Quanto Domine adauge nobis fidem ! Sed


,
!

seu per Christum


vcl

quia fides

Abrah nostr
fides

fidei est

norma

observa

fdium tuum
dinem.

et per fidem in

eum

ad

lui simililu-

qu
jj

fuerit

Abrah. Abraham

credidil

Deo
sene.

id

est,

fidem habuit Deo promiltenti rem naturaliter imsterili et

Omnes gentes,
Hebraic
,

id est,

omnes

|irorss nationes, seu

possibilem, scilicet filium ex uxore

Ad

seu geniiles. Hinc Christus JddiS dixit


:

de Abraliain

Vidit diem

meum

hoc prsupponitur quod magnifie senserit de Deo, de


Dei polenti
,

et

gaiisus

est.

Hinc

de Dei

(idelilale in

promissis servandis.
:

enim maximum Abrah gadiunl, quia paler omnium juslorum et sanctorum seu ut ail Ambrosius, quia
, ,

Hinc

et in

Deum magnam
Deo
in
filii

habuit fiduciam

In spem

contra spem. Hinc et


!

omnibus

obedivit,

forma

l'actus est

omnium credentium

usque

ut

lii

benedicli

ad Isaaci uuigeniii

sui

immolationem. Sic Deo


est,

in eo sint, qui credunt; sequentes

enim (idem ejus


ad

credens Abraham juslus faclus


lium

amicus Dei,

fide-

participes fiunt benedielionisejusdem. Hinc elrh potest

omnium
;

paler et exemplar. Sic igitur et tu erede

optim explicari
,

bcnedkcnlur
,

in le, id est,

lui

Deo
est,

non nudet spculative lanim Deo credendum

similitudinem

nempe per (idem

sicut et lu propter

sed rever et de facto. Primo itaque de Deo sem-

Mm, et operatur (qui iriopratur per intimam et di\ inatn Miam cnergiam , vim et polenliam) virtutes (miracula) invotris; ex operibus legis ; an ex auditu fidei? Facitne ea ex lege, an ex fide? q. d. Clarum est, et experienti scitis , quod non ex lege, sed ex iide, id est, per (idem Clirisli. Si enim Deus dederit Spirilum, non ex operibus legis, sed ex fide ergo et illi Spiiitum ex fide, non ex operibus legis acclrant? Vers. G. Sicut scriptnm est, etc., q. d.: Abraham
: ;

anmmtisse Abrah lanqiim omnium credentium patri, ut rein ltissittiam, hoc quod sequilur : Quia benedicentur in te omnes (fentes. In te, id est, in semble tuo, ut exponilur Gnes. 2-2, hoc est, in
Christo, qui ex Abraham nalus esl, ut hic exponit Apostolus, vers. 1G; ([. d. Per Christum (ilium tuum,
:

perque (idem

in

Ghristum omnes gentes benedieen-

ihcircuriicsus, et
siiiieaius est

antelegem accepil Spirilum, et mnon ex operibus legis, qu necdm erat,


:

sed ex (ide Clirisli venturl iia et vos ex Clirisli fide pistilie unini. lia Ariselm. Iteputatum est illi ad juslifim, id ej,t, iode jusiificatus est. Vide Rom. 4. Vers. 7. Cognoscite ergo, etc., id est, fidles Abrah fidem imitantes, ii suntfitii Abrah spiritua-

lur, id est, justificabunlur, fientque amiei el filii Dei, ac cOnsequenler bredes regni Dei, ut liquahdo audiant Venite, benedicli Patrismei, possidete paratum robis regnum constitutions mundi. Esl ergo quod gaudeas, Abraham; quia per Christum filium tuum paler cris omnium credentium, juslorum, eleclorum. lta liieron., Anselm. l'iide reele explicant Patres benedicentur, id est, inquiunl, justificabunlur, benedictio:

les scilicel,

non per generatibnem, sed per imitalionem, ac consfcqunter adeos perlinet benediclio, iusliiia el salus Abrahie promissa. lia Hieronymus.
Vers. 8.
prospiciens,
nunliavil

Providens autem Scriptur,


:

long anle

quia ex fide justi/icat gnies Deus, prAbrah. Sensus est Quoniam prvideral ae decreverai Deus jusiificare gnies ex li.le, ideiro ad hoc signilicandum, in Scriptur narraur jam

nein, id est, juslitiain, assequenlur nec enim majus bonum, henedielionemve Deus nobis date potest, qum suam justiliam, amieitiam, filial ioni'iit. Vins. 9. Igitur qui ex fide sunt, etc. Abrah facta est promissio quod in ipso henediceienluroniues gnies, ac Abraham ipse per fidem, qu promissioni credidil, Deo placuit, et henediciionem promeruii
:

ergo quicurhque ex
expeclnnt) e:lm

(ide

cum

jusiiiiam et beuedlelionein Abraham qui Deocreifidii aese qui sunt ex operibus legis.

olim

quuntur; non

aillent

illi

959

IN

pPISTOLAM
,

AI>

GALATAS
et
fuit

960

pcr magnifie senti. Secundo, Dco semper confide


spera
in

morluum
Chrislum

Deo suscitatum. Vide

v.

25. Fides in

eum etiam

contra

nt

sperabo in eum. Tertio


;

spem Eliamsi me occideDco in omnibus obedi


:

Vers. 11.

illum super oinnia dilige

et

ex ainore

illius

observa

Vers. 12.

Qoohimi auteh Lex aetem non est ex


neclit

omnium seculorum.

in lege....

fide... D.
,

Thoquasi

mandata. Sic credens, sicque sccundm fidem vivens,


cris
filio

mas hos duos versus

eum prxcedenli

Abrah

filius

in

ipso benediceris cl Christo


:

probent legis insufficienliam non valenlis malediclo


eximere, quia non potest juslificare.
stolus probat in
tia

cjus audies aliquando

Venite, benedicti.

Vers. 10.
Syr.
:

Quicumque

Hocaulem ApoThomas.
;

enim ex operibus lecis....


legis, execralioni

secund

figura, ait D.

Jusii-

Quotquot enim sunl ex operibus

esl ex fide, sed lex

non

est ex fide

ergo non po-

subjiciuntur.

Scriptum est enim

Exccrabilis omnis

lest juslificare.

qui
isl.

non

praesliterit

qucumque

scripta sunl in lege

Sod probabilius videtur novam Lie


lerseri rationem, quae probet

et

quartam in*

non ex

lege, sed ex lide

Vers. 2 et 5

Aposlolus Galatis quaesivil an ex

Christi

esse justitiam.

Id

ergo probat aucloriiate

lege, an ex fide Spirilum

sanctum acceperint; Gala,

tarum responsionem supposuit

qud per fidem Spi-

rilum sanctum receperuntel sanctificali sunl, hujus-

Habacuc 2, 4. Justus, ait propheta, ex fide vivit; lex non dat fidem ergo nec spirilualem anima? vilain ergo manifeslum est quod nemo apud Deum juslifica, ;

que responsi veritatem stalim confirmavit excmi)lo

lur in

lege et per legem.

Lex quidem promiliebat


:

Abrah per fidem


legem
fit

sanctificali

nunc idem probat, ad-

vitam hic felicem et prosperam, ide dicit


rit ea, vivet in illis
et
;

Qei fece-

jversam partem destruendo, nimirm quod non per


justificalio.

sed non dabat vitam spirilualem

Estque tertium argumenlum,

divinam

gratiae.

Legis observalio praeservabat

quod

sic polest explicari et in

formam

redigi

Tan-

temporali morte, quant lex in suos transgressons intentabat.


Ilinc eliam
:

lm

abest ut lex juslifccl, quin im quicumque legis


ita

Qui

fecerit

ea

vivet

in

illis.

opra et caeremonias

seclanlur, ut in cis et ex cis

Morlcm
semper

effugict
,

temporalem; sed non dabat veram


Christo, vilae fonte, per fldem
v.
2.">.

'justitiam quceranl cl exspeelent, maledictioni et punitioni sint obnoxii.

anima: vitam
fuit

qu

Probatur pcr ipsam legem

Scri-

haurienda. Vide

ptum est, Deuler. 27, 16: Malediclus omnis qui non


fecerit constanlcr
fit

Observalio moralis.

argumenlum
;

omnia qu scripta sunt in lege. Unde Quicumque legem aliquam violai, est

Justus ergo semper ex fide vixit,et ex fide in

Chrislum.

malediclus
lant
;

alqui

omnes

qui sunl sub lege legem vioc,

Primo, quare ex fide? Equidem, quia


Dei
,

talis

voluntas
;

si
;

enim fidem excludas ab

non dat obediendi


in

ut sic
lirec
,

superbam hominum
ni
,

humili.arel

animam
reddi

.vires

ergo omnes qui sunl sub lege, et

c confi-

sed

fallor, potest congruenlia; ralio

dunt, sunt maledicti. Major est ex ips lege, minor


experienli conslal.

Qud Deus

quia spiritus est

Hoc enim jugum

est,

quod neque

principalitcr el primari coli.

meule Rvera, quia Dominus


spiritu vult et

nos, neque patres nostri portare poluimus, ail D. Petr.,


|Act. 15.

universorum

bine dbet corpore eliam et operibus

exlernis coli. At quia spiritus est, ideo in spiritu et in


veritate vult adorari; bine spiritu dbet ipsius cultus ordiri
,

Lex jubebat; non obedientem, seu jussa non servantem maledicebat


venturura accederel
;

al quia

nisi fides in

Chrislum

hune autein inleriorem Dei cullum

iniiiat

lex obediendi vires

non dabat,

et perficit fides.

bine lex sola considrais, tantni abest ut jusfificaret


et benediceret
,

Secundo, quare ex
ipsa vita et fons vitae

fide in
:

Chrislum? Quia Chrislus,


est aliud

quin im maledictioni subjiciebat.

Nec

nomen sub clo


aulem

jTunc ergo,
caiio,

sicut et nunc, fide debebat oriri jusiili-

dation

in t/no oporteat nos salvos fieri. Fides

eum boc

discrimine, quod tune fide in Chri,

quasi canalis est quo vita ex ipso f'onle haurilur et


detluit

slum vcnlurum
Vers. 10.

nunc

fide in

Chrislum pro nobis


legis sunt,

ad nos. Ilinc collige primo quod buic

virluli

Quicumque enim ex operibus


:

Vers. 11.
tur
fide

Quoniam autan
etc.
:

in lege

nemo jtislifica-

sub malcdictc sunt; q. d. Qui ver opra legis sectantur, ei ex iis justitiam expectant, nsque ade promisse benedictionis exortes sunt, ut etiam maledictioni sive execrationi sint obnoxii, ac piuiilione digni.

apud Deum,

Probat nos non ex lege, sed ex

conglomrat enim Aposlolus Cbrisli justificari raliones et Scriptural loca ut Galatis id persuadeat. Dicitur Justus, non ex lege, sed ex fide vivit. Quod
:

Hoc siquidem

est

sub malediclo esse.


:

aulem nunc

vivo in carne, in fuie vivo Filii Dei, cap.

t>,

Scriptum est enim, in ips lege Dent. 27 Malediclus omnis qui non permanscrit in omnibus qu scripta sunt in libro legis, ut facial ea. Alqui nemo sine fide et grati Cbrisli facit universam legem; ergo sine fide Christi omnes sunt sub malediclo. lia Hieron. Sic enim lex non est impossibilis, cl Dcus non prsccipit

affirmans se vivereex fide Filii Dei, quia qud justus est, et juste operatur, et justus permanet, habet ex hc fide, lanqum radie, ex qu nascalur, el tan-

qum fundamento,

enim pcr nalura; legisque vires tamen tola impleri per vires gratis;, quant Deus credenlibus et oranlibus omnibus lam Judtfis qum genlibus per mediatorem Chrislum paratus est dare. Supponil Apostolus sine grati Christi totum Decalogum nemine impleri
impossibilia
:

lict

tota impleri

non

possit, potest

Lex aulem non esl ex fide, hoc esl, Vers. 12. opra ex lege facta non possunt esse opra fidei. Lex non doeel, non afferl fidem cl graiiam, qu legem impleamus, justificemur, juste, sanct et beai \ivainus.

cui innitatur tota ejus justifia.

Sed qui
morte,

fecerit ea, vivet in

illis,

id est,

non punie tur

posse, ideque concludit esse ab e malediclus.

omnes

qui sub lege sunt,

trausgressoribus intentai; q. d. : Vivet e vita, iisque bonis, quae praecepla legis suis promittunt, scilicet in abundanti Iruinenli, vini et
lex
olei.

quam

96i
seilicet fidei
,

COMMENTAMA
debeat primario iiUcndere oninis vcrus

CAD.

111.

962

mereatur. Sicul mortnus eos quibus erat monenduin

Dci cullor; secundo, qud

nunqum

Chrislo rece-

exemit morle,

ila et

execratione

in se

recept

ab

dendum, sub quocumque

pr-ctextu, sed per continuos

execratione liberavil,

I).

Chrysoslomus'.

aclus iidei cliaritate formatai accedendum cl inliairendum etenim ipsa yila et Ions vitae Sicui enim
: ,

Vers. 14.
Syr.
:

Ut

in

gentibus benedictio Abraii.e...

l.t inler

gnies esset benedictio Abraliami per Je-

paier habel vitam in semetipso, sic


vilotn in semetipso,

(ledit et

Filio habere

sum

Cliristum, ut nos aceipiamus promissioncm Spirils

Joan. 5, 2G.

per fidem.
Observalio moralis.
Spirils sancli, noslra

Vers. 15.

Christijs nos redemit de maledicto...


illumque naturaliler

Hic versus correspondet decimo


legis maledictione libral, dalque

Fides ergo nostra

gralia

6equi debel. Lex maledicil..-, Clirislus aulem nos ab bc

sanctificatio, fruetus sunt mortis Cbrisli.

Ad hoc nun-

bcnediclionem gen-

qum
nibil

salis altendilur.

Homini eliam scelcralissimo

libus in

eum

poterat pejus evenire

credenlibus.

qum

crucifigi. Cbrislus

Factus pro nobis maledictum. Sicul 2 Cor. 5, Cbrislus dicitur factus pro nobis peccatum
,

autem sanctus sanclorum pro

me

voluit crucifigi

ut

id esl

hoslia

me

peccato liberarel

mini graliam mereretur, ad

pro peccato

sic

dicitur hic factus pro nobis maledi,

relcrnam hxreditatem jus largirctur.

Oamor! amor
disce

ctum, id est, execralio, quia maledictiones


cala buinani generis Deus

scu pec-

immensus! incomprehensus

ineffabilis! Ilinc

in Cliristum translulit, ut
:

quantum

le

Cbrislus amet

et quanti tuant

salulem

pro

illis

luendis morerelur

Posuit Dominus super


Isai.

eum

faciat. Ilinc disce

iniquitatem

omnium nostrm,
et

53, G.

luam salulem curare.


co probra
,

quantum debeas ipsuni amare, et Ilinc disce quomodo debeas pro

nialedictioncs, et contumelias pati. Disce

Ad

inlelligentiam

ad pietatem ponderanda.
in simililu-

et pro scelcrato propler

eum

repulari

Sicul Clirislus

carnem assumens venil


,

Vers. 15.
Syr.
:

Fratres,
dicitur,

secundum iiominem dico...

dineni carnis peccati

ita

suspensus

in

cruce sustinuit

Fratres met, tanqum inler

hommes

loqnor.

Nova

similitudinem maledicli. Sicutenim execrabiles eranl


qui pro suis scelcribus suspendebantur,
ila

etquinta affertur ralio, pelila ex Dei promissions, quue

Cbrislus
|

Teslamcntum

quia promissio de hseredilale


l'acl

pro peccalis nostris suspensus similitudinem gessit ho-

dand. Fx promissions ergo Dei

Abrabae, pro;

minis Deo maledicli. Scriptum est; Douter. 21, 13,


ubi suspensus dicitur
tur ejus cadaver

bat nos ex fide, non ex lege juslificari

utilur

autem

Deo malediclus
et
;

ibique jube,

consucl

sibi

emollitione

Fratres. Vocal fratres suos

eodem

die deponi et sepcliri


;

ut slapeccati,

quos paul ante vocabalinsensalos. Quia ex charilate


loqnilur,

tim deleatur

memoria

ejus

hoc

in

odium

modo

increpat,

modo

quo

taie

supplicium meruerat
fil

sceleralissimi quippe

tent ad illorum salulem.

consolaliir; omnia aliSecundum Iiominem, id est,

lune crucifigebantur. Idem


res
;

adliuc circa scelcralioet


in

human

ralione,

humanoque utor exemplo. Testalalict

comburuntur,

in

cinerem rediguntur

ara
et

bentcm, paclum, promissio, tamen hominis, idest,


melsi tanim hominis,
Confirmati'm.
hominis.

projiciunlur. Taie quid Chrislo

pro nobis evenit,

eum

sceleralis reputatus est, crucifixus


illos,

dius inler

eodem

die de cruce
!

eum ois, et meum eis deposilus.

Grc,
Gr.cc.
:

aullieiiticum.

Nemo spernit.

Abjicit

tanqum

irrilum,

aut

incflabilis myslerii dispositio

Cbrislus, Dei Filius,

scperordinat. Syr., aut

invertit, scilicel

addendo, de-

benediclionis fons ctorigo,

fit

pro nobis maledictio, ut


Judseis

ihendo, contra ordinando. Inlillige, qud mulio mi-

nos maledictione libcret


execrabilis, ut

per crucem

fil

nus Teslamcntum Dei immutabilis, omnipotenlis, immutabitur.

Judxos

cl genliles

Deo gratos reddat,

omnibusque credenlibus Spiritum juslificanlem proYers. 15, 14.


liles,

Vers. 10.

Abrah.e dicte sent promissiones...

Clirislus nos redemit

de maledicto
leqis,

leqis, etc. Clirislus, inquit, nos,

tam Judaeos qum genid

redemit de maledicto, sive execratione,

execratione minatur, dicenS Malediclus omnis qui non permanserit in omnibus, clc. Prsestilit autem in nobis Cbrislus, clm factus est ipse pro nobis maledictum, quia maledicliones buinani generis Deus in Cliristum transposuit, ut videlicel pro nobis infme et excerabile crucis supplicium subirel. Quia scriplum est, Deuter. 21 Malediclus omnis qui pendet in ligno, ut in gentitms benediclio Abrah jierel in Chrislo Jesu. Factus esl pro nobis maledictum, ut pro maledictione induccret in gnies bcnedictionein Abrali;e promissam. Hoc ideo, inquit, ut benediclio Abrabae promtssa quac lotam bonnnis renovalionem et bcatiladinem eomplectilur, ad gentes veniret, et in ii> compleretur per Jesiim Chrislum nimirm il polliciialionem Spirils, id est, Spirilunisancluin, nos justilicanlem et sanclificantm filiis Abrahae, id est, credenlibus, proniissum, uccipiamus per (idem, qu credimus in Cliristum Abrabae lilium, in quo liane bcnediclionem constiluit et consignavit Deus,
est,
:

pn quam

lex

eum

In te, id est, in semine luo, quod dicens Abrabae est Cbrislus, benedicenlur omnes gnies. Fratres, secundum Iiominem dico; id Vers. 15. esl, jnxta inorem et consucUidiuem lioiinnuni loquor; In bc spirilali divinquc re, huniano ac vulq. d. gari utor exemplo, lesiamenii, ellestatoris, ut probem
:
:

nos benediciioncm Abrahae jam dictam hocredilare non per legem, sed per lideni Cbrisli, juxla Dei paclum eum Abraham initum ut merit pudere vos debeat, Galatae, quod minus tribuatis Dei, qum hominis testamenlis et pactis. Tamen hominis cou firmulum teslamenlum nemo sper;

nit aut superordinal, id esl, imniulal, aliter ordinal et dtsponit ultra qum tes la tore ordinalum et disposituin est, hoc est, nec dmit, nec addit, nec derogat,

necarrogat. Vers. 1G.ejus, scilicet

Abrah dicl sunt promissiones, et semini


:

Gen. 22, ubi dicitur Quia fecisli hanc rem (ut mihi obediens vcllcs immolare filiuin luum Isaac) benedicam libi, etc. Et benedicenlur in semine luo omnes gentes. Cnde colligunt interprtes, Abraham bc obedienti, filiique victim meruisse, ut ex sua

96Z

IN

EPISTOLAM AD CALATAS
> tiori
bit.

%i
vivi

Assumit promissioncm Deo factam Abrahae, qu est quasi testamentum, quia de hseredilale ei cl semini ejus
dand, quasi diccret
:

lestamenlum Dei

et ;cterni
rcit

nullus

immuta

Atqui Deus testamentum

Abrahae; promisit
,

Atqui, Deo loqucntc, facUe sunl


,

cnim quod per Filium ejus nempe Cliristum

omnes

Abraluc promissiones
lles.

et

multoties repetilac,

Ce-

gnies benedicerenlur ci aeternam possiderent baeredilalem. Lex ergo long post hoc lestamenlum faelum

12, 5; ilem 17, 7; item 22, 18.

Et
ejus

semini ejus.
est, illud

Qnod Gnes.
in

12, 5, de

Abrahamo

et

confirmatum superveniens
si

illud

non immulabil

dictum
:

Gnes. 22, 18, dictum est de sciuine


semine
ttto,

immutaret autem,
rcdilas, quia
si

ex lege esset benedictio et ha>

Et benedicenlur

etc., ut indicaret

ex lege, ergo non ex promissione, seu

hanc benediclionein evcnluram murido per iinum ev Abrahae liliis. Ecce lestamenlum Deo factum Abralia:
;

ex semine Abrahae [iromisso, quod essel Dei iinuiutabilis

testamentum invertere.
restt
in

Cm

ergo immutabile

sit

illud

aiitem

Apostolus Dei Spiriiu explical, diccus


:

lestamenlum Dei,

concludendum nos per Chri-

Deura plurali numro non fuisse locutum

.Non dicit

slum

et

per fidem

Cliristum juslificari, non per le-

Et

seminibus, quasi multis, sed quasi in uno, sed singu-

gem

Moysis.
Observatio moralis.

lari, ni indicaret

iinum aliquem ex Abraluc

liliis,

non

ex lsmaele nascilurum, sed ex Isaaco, qui


crilicio,

in

eo sa;

In hc Dei promissione Abrahae fael,

quam Aposit in

de quo Gnes. 22, 18, Chrisli figura fuerat

stolus supponit ut nosira: juslificationis basim, mirare

seu ut indicaret Cbristuni, per quem benedicerenlur


omtes gentes.

infinitam

in

nos Dei bonitalem, qui, cin


,

scipso

summe
testamentum a Deo
mile confirmatum est
:

beatus

nullius

indigens

Vers. 17.

Hoc autem dico


:

hominem lamen
salulcm promiltit,

quaerit, quasi illius indigos, honiini

confirmatum. Gnvc.
Deo

Testamentum unie authenticalum

haneque promissioncm suaui solemni juramento confirmai, suisque verbis


justitia

in Cliristum. Syr.

Quud

semetipsum quasi

ligat.

ne forte

Deo

in Cliristo.

Explicalo Teslainenti sensu, redit ad

opus misericordi;e gratuiluni inverlat. misericordia ver divina


!

bo-

interruptuni sernionem, et concludil ex eo quod dixil

niias

Sic aulein liane Dei


in

supra, testanienluni hominis aullienticuni non rescindi.

bonilalem mirare, ut et sa|iienliani et quanidaui


culione rcquilalem mirais.

exe-

Ergo aulhenlicalum testanienluni illud Deo factum de benedicendis hominibus per Cliristum et per fidein
in Cliristum, lex long poslerior

Abraham Deo credens, al Deo obediens, unigenilum filium suum Isaac imniolare
illi

non potest

irritare,

paratus est; hinc


Isaac nascilurus

proniittit

Deus quod ex

illo

ipso

nec abrogare, nec

il li

quid superaddere.

sit

Christus, in

quem

eredenles

omDe-

incipiendi snnt prima promissione

Post QUADRACENTOS...Hi quadi ingenli triginla anni Abrab r facl, us-

nes terra; gnies juslitiam et salutem a_'ternam sjnt


consecultirie. Quia obedil

Abraham

dicitur

iili

que ad dalam legem in nionle Sin. Vide Estium Cornelium, Fromonduin, ante eos D. Tlioniam, hic, D.
Atiguslintim.

nedicam

libi.

Quia obediens

fuit Isaac,

Chrislique obeilli
:

dienli; et sacrifie figura fuit, dicitur

Et benedi-

centur in semine luo, id est, in Christo, ex Isaac nusci-

Vers. 18.

Nam

si

ex lece, seu

legis observanti,

luro,

omnes

gentes.

seu ex legis operibus,


H.ereditas, benedictio,
justitia, salus seterna;

Hinc discamus Deo credere, at Deo credentes obedire; in

omnibus humilitcr

suhjiei,

omnes quascuiuobedienli

Jam non, id est, ergo non ex promissione, qua; facla est Abrahamo sine lege, et sine legalis observations
mentione.
Cralificalus estDeus, id est,

queejus voiuntalcs, nobisetiam maxime rpugnantes,


lideliter el

prompte exequi. Tali

lide, lait

promerelnr Deus, pionieretur benedielio promissa in


:

Abraii m autem per repromissionem donavit. Grc. Deus promisit se gratis


scilicet

Chrislp

el

per Clirislum, Dei el Abrahae Filium. liinc-

que coneliidamus (]uod obedienli salutem complet,

daturum,

per fidem in Christum.


est
:

Summa

hu-

quam
sic

initit lides.

Itaque credamus in Cbristum; at

ius ratiocinationis haec

Aullienticuni

hominis

credamus
in

ut et Chris lq

obediamus, Deique ycJun


in

mortui testamentum

nemo

reprobat aut invertit, for-

lalcm

omnibus adimpleauius. Fidem nostrauj

potis slirpe, qum ali, imo ex codem Isaac imniolare voluerat, nascretur Christus, per

quem quem

omnes gnies benedicerenlur


Et semini luo, qui

el iiiiplerenlur

benedi-

ctiones et promissiones Abrahae fact;e. Non dicil : Et seminibus quasi in multis

sed quasi in

uno

est

Christus.

Hoc postreniom,

qui est Christus, inlerprctaliocstAposloli, qu promissioncm illam, el semini luo, de Christo doeel accipiendam. Aquinaset Cajetanus breviler adnolrunl, Pau-

codem spiritu quo promissio facta, et Seriptura condita est, eam inierprelari, quod ex numro singusignificalus, etc. iari, unus, id est, Christus, fucril
luni

y, KS

17,

Hoc autem
awws

dico, q. d.

Hoc

igilur esl,

quod iuteudo, quod volo concludere. Testamentum confirmalwn Deo, qn


genlos
el triginla

nec per legem, qu;e mull post super abrogari potuil, aut inlercioi, quomins per Cliristum impleatur. Id autem conlingeret, si per legem esset benedictio, qu;c pr,estainla per Cliristum esi promissa. Sam si ex lege hredilus si ex lege Vers. 18. Moysis haeredes el'ficmur benediclionis Abralia , hoc esl, juslitiae <'l salulis, ergo jam non ex promissione ged hoc est l'alsum, quia banc benedictioneni donavit Deus per repromissionem, promillens scilicet Abraii. i: senien, id est, Cliiisliiii, in qup, et per quem omnes gnies quua in cum credercut, benedicerenlur. Si ex promissione Cbristi, ergo ex fide Chrisli, non ex lege Moysis, luve benedielio Abraluc promissa genlibus
et inviolabile,

venit,

,'

facla est lex,

post quadranon irrilum facit


|

ad evacuandam promissioncm. Deus iniit pactuni cum Abraham el semine ejus promissa beaedictione per I Christum; ergo pactuin illud dbet nianere firmnm 1

omnibus obligit. Abrah autem per repromissionem donavit Deus. Atqui, inquii, tx promissione lia'redilas esl, quia Deus
no!i cabili

ex

conditions

legis

sed

gratuito el

irrevo:

ilono,

dandam

proin'sit

hoereditatem

igilur

965

COMMENTARIA. CAP.
j

11!,

90(5

opra diffundamus; operemur ex fide, et in spiritu seu fides noslra pcr charilatom opercttir. Vel fldei
;

ad reals gravilatem, ut D.

Thomas

explicat

hk

et

Rom.
;

, v. 20.

enini sanguis per iideni et propter fidem fundendus,


vel fuies in opra et per opra est diffundenda. Primi

Cohciliabunlur ergo
dicatur quoi!

hx

inlerprelaliones divers*, si

lex directe

quidem

data

sit

ad decla-

oceasiones nuiic non habemus, sccinidi aulem continuas.

randas, arguendas, et coercendas bominuni transgressiones,


indirecte vero bic seculus est effeelus, ul,

Vers. 19.

Qi'iD icitir

ex?... Prob.it in supe-

data lege, abuudrit delictum et mulliplieata: fueriul

rioribus legis insuffuienti et inuiiliiale ad justifican-

bominum

transgressiones. Id autem Deus permillere

dos honiines, D. Paulns, qui omnia perspicit et innunieris utilur oculis, ait D. Cbrysoslomus, ne superflua
exislimetur lex Deo data, qucril
:

voluit ut legis

transgressores buniiliarentur,

et su-

perbus eorum animus,


telligeret

iufirinilalis sime conscius, in-

Ad quid

igilur

data est? Eritne inutilis? Minime, inquil,

nam
:

legem sibi ad salulem non suflicere, hincque avidis quaereret Mediatoris gratiam. Ilinc(|iie
concludes qud lex populo Israelitico data
dagogus,
illum
in Ira 24, qui
sit

Propter transgressiones posita est. Grce. Transgressionum gratt apposita


est.

ut p;c-

Syr.

Propter transgres-

duo doceret

ipsuin. Primo, qui

sionem addita
posita inter

est,

scilicet addita

promissioni, et ap-

promissionem

et illius

executionem, seu

ei udirel circa bonum faciendiun et circa maluni fugiendum, seu qui doceret quid agendum, quid non

donec veniret Cbristus promissus. Hoc ben Ambrosius : Posita est in medio inter cptam promissionem
et

agendum; secundo,
Chrislum aspicere,
complendae eranl,
in
el

ul

cumdem populum

doceret ia
l'a

quo promissiones Abralue


absque cujus grati

i;e

semen

coi facla est promissio, id est, inter

Abra-

et auxilio

bain et Salvalorem, etc., ut populum Dei crudiret sub

non valebant legem implere, nec peccato


nec jusliliam Abrahx promissam adipisci.

liberari,

Dei timor, ut dignus fieret ad excipiendam promis-

sionem qurc est Chrislus. Apposita, inquam, propter arguendas coercendas, transgressiones declarandas
, ,

Donec veniret semen,


per

id

est, lilius Abralue pro-

niissus, seu Chrislus, niuudi Magisler et Salvalor,

ita

D. Chrysostomus

D. Hieronymus, et post

illos

quem omnes

naliones sic erant crudiendiu et ad-

pleriquc communiter.

juvandae, ut hx-rcdiialem Abrabu; promissam essent


asseculura:.

Ad majorem
loiatras

bujus interpretationis intelligentiam,

nota qud populus Israeliticus suo apud yEgyptios idoineolalu


,

Ordinata per angelos. Declaralo


ulililate,

line legis illiusqua

et conlinuo

cum

illis

infidelibus

Paulus aliquas enumerat legis singularilates,

eommcrcio,

sic

palrum suorum

simplieilate dccli-

naverant, ut in plevaque peccala vEgypliis


prolaberentnr.

communia
pleriquc

seu excellentias. Existimo aulem quod ad perfectam aposiolic mentis intelligentiam debeant subintclligi
promissionis exeellenli, legis singularitalibus seu
excellenliis oppositaj et superiores, ut in paraphrasi

Hinc

legis ncessitas,

quae pnis et
Ita

terrore eos ab bujusmodi vitiis coercerel.

corrupli, ut et justiiiain nescireni

et limita peccata

express* sunt,

et yl fusis explicabo v. 20.

Ordinata

palrarenl ignari. Hinc legis ncessitas, quae peccata


declararet, argueret. Audi bac do re D. Chrysoslo-

pcr angelos, id est, minislrata, ordine diclata per sanclos angelos, Dei nunlios et minislros,

quorum unus

mum
cata,

Quoniam
ddit

Juduji ne sentiebant

quidem sua pecqu

Dei personam gerebat et Dei nomine pronuntiabat


alii

non sentienles autem ncc desidcrabant remissio-

ver hune comilabantur. Vide Deuter. 55, 2, et

nem,

Deus legem qnae proderet vulnera


transgressiones

Act. 7, 58.

medicum qusererent. Propter modo augendas et implendas


dbet
inlelligi,

aliquo

Subintellige

quod probabilissim Paulus habebat

in

D. Augustinus.

Quod
ait

mente

Promissio aulem per

Deum ipsum

facla est

non causalix, sed conscutive,

Ain ah. e, et ordinata. Hoc legens doclor, et quidem


crudilissimus, obji
cit

D.Thomas, quatens,

data lege, abundavit rvera

mibi
;

Atqui per angelum pro-

delictum et mulliplicalx

sunt

transgressiones,

et

missio facta est

Abrah

ergo nulla disparilas. Cui

quaniin ad nunierum, seu mullitudinem, clquanlm


benedictio justitia non hredilas est ex lege. Quia igilur lex? Si enim baeredilas ia Vers. 19. ex promissione est, et non ex lege, cur igiiur lex inIroducia est? Qua: militas legis? Aut quid omnin de )cl;<' dicendum? Respondet -.Propter transgressiones
,

respondi primo subaimptuni negando, quia id non est

paedagogus noster, usque ad Chrislum: ergo Christo

jam prsente, ol'licio suo perfunxta est; quid brgo ulieris cam prorogare yultis, 6 Juda'i? lia Cbrysost.
Ordinata per angelos. Legem velerem per angelos ordinalam, sive dispositam, ut Legil Augustinus, id est angelorum oper seu ministeriodigestam, scriptam ac lalam fuisse, testatur idem Apstolus., Ilebr. 2; et Slephanus, Act. 7, signifient, et ipseMoyses, Deul. 53, dicens, cum Domino legem in monte Sinai ferenteadfuisso sanctorum miljia, quos Septuagi)ila angelos interprclali sunt. Indicalergo disciiincii Aposlous inter legem et promissionem, qud lex angelorum ministerio lata l'uerit; promissio per Chrislum prxstanda sicut infra dicilur, ut promissio ex lide Jesu Christ!
daretur.

posita est, scilicet cocrcend.is lerrore et minis, ni sal-

lem meiu relraherenlur homines


gressonifous
,

manifeslis transetCIirysost. Propter transgressiones scilicel declarandas posita est lex, ait Auvisa lege, agnognst., ut uimirm populus sup -i bus aceret peccata sua, quse contra legem committil, sibiqueCbristi graii opus esse ad eani implendam, laque ait liieron.
, i

lex tacite

homines ad Chrislum transmitiebat. Cnde

subdil

Dunec veniret semen, hoc est, Chrislus, cui promiserat, Deus scilicet, per eum benedicendas se gnies, hoc est, jusiilicandas, ut pi deinceps ac ju il vivere, Jegemque implere possinj q. d. Data c. lex quasi
i

In

manu

mediatoris. In

manu,

id est,

rem, quia manus est

membrum

per niedialopcr quod opra lui


qui-

homo,

et quasi

organum organorum. Quritur

907
in Scripiuris

IN

EPISTOLAM AD GALATAS
id atlribuilur

908

expressum, im formaliter
v.

solo facta. Deus verb unus et

idem semper

est et

im-

Domino. Gencs. 18,

17;

et 22, v.

16; secundo,

eslo, inquiebam, qud per angelum promissio fuerit


forte pronuntiata, al cert per
et ordinata
,

mulabilis; bine promissionis nrmilas slabilis, elerna, immulabilis.


Itaque ut bos duos versus 19 et 20 ben intelligas
,

Deum ipsum
sil in

facta fuit

quis enim angelorum promitlal Filium

nota quod D. Paulus itarespondelqo;estioni

sibi laclct:

Dei

Dixi, forte, quia lict id


colligi polest

non
ex

Scripiuris excapilibus

Quid

igitur lex? ut cliam,


,

pressum, forl
citatis.

iis, in

jam

sennam accepta
crimina,

occasionc quasi per tranostendat legis et promissionis dis-

tium suflicerct ad

Addebam (amen quod solum illud negandum

Scripluroe silen,

juxta

menlem

D. Pauli, qui ex solo Scriptune silenlio de parentibus


Melcliisedecb, illum dixit sine ptre, sine maire, Ileb.
7, v. 5.
|

hujusque supra legera excelleniiam. Lex occasionaliterdala, propter Iransgressiones..., ad tempus, donec venirel..., perangelos, Dei minislros,

Moyse

Jiomine mediaiore. Promissio facta principaliier, sine temporis limilationc per Deum ipsum
,

immdiate

In

manu meiuatoris,

id est

minislerio Moysis

dialoris, se quasi

mdium

interponenlis inler
:

meDeum et
Ego
se-

absolut, sine conditione, aut slipulalionc. Ilincquid sequitur? Primo quod promissio mult
,

perfectior sit
sit

populum

Israeliticum, et pro eo stipulantis

et excellentior
labilis,

secundo, quod promissio

immu,

questeret mdius fui inter

Dominum et vos... Subiutellige,

a:lcrna sicut Deus, promissionis auctor

est

promissio autem immdiate per

Deum ipsum
gratuita.

facta est

unus, semper idem, sibi conslans et immulabilis. Deus

Abrabae, nullo mediatore intervenieule, sine condilione, sine slipulalionc, quia

mer

Vers. 20.

Mediator autem unius non

est....,

unus et idem semper est ; non timendum ergo ne promissionem abroget suam absolul et graluil faclam. Hc de mundi salvatore promissio ex Abrabu;
,

ed esl inler duos, et quidem non ben convenientes,

sed dissidentes, et quos vull reconciliarc.

semine nasciluro, fundatur in verbo Dei absoluto et absque ull conditione aul stipulatione dato Ver,
:

Deus autem Nus est,


est,
ait

sibi

conslans, semper idem,


liic

bum autem Domini


in

stabit in

ternum

ergo

et ba?c

immulabilis. Obscurissimus est

locus

obscurum
IIxc

gratuila Dei promissio.

Hinc

in Chrislo et per

fidem

Fromondus, quare Aposlolus bunc versum

raplim, et velul extra proposiium interjiciat.

qurenda. Tertio, contra sequitur quod lexerat mulabilis, abroganda,


erit
et abrogala. Lex crat occasionaliier, ad lempus donec veniret Cbrislus; Cbrislus autem venit; ergo lex abrogala esl. Cbristo prasente, lex suo fun-

Cbrislum salus semper

obscuritas palet lextuin legenli, sed et magis palebil


varias inlerprelum opiniones examinanli.

im

Notanda ad
lu

intettigenliam.

hc obscurilate

post mullas reflexiones cl va,

cla est officio; ne

rias veritalis

undique indagalioncs

probabilissimum
singiij

minus

genliles.

Judos quidem nunc Quare ergo, Galatae,

obligat,

mull

in ill et

non

puto quod D. Paulus, cnumeralis Mosaica; legis


laritatibus, et subintclleclis in

in Cbristo solo juslitiam qua3rilis?


\ ers. 21. Lex ergo adverses promissa Dei? Occurrit secundo; objectioniex prima nascenli. Si lex Iransgressiones ostendit, arguit, coercet; ergo sibi

menie promission

de
jj

Deo facl Abrabamo excellenlioiibus singularilalibus lue prcipuam tantm barum promisCbristo
,

sionis divinx singularilalum expresse nominal,

nnde

usurpavit
misil
:

oficium
te

quod Deus Abrab semini proergo promissionem


,

concludit bujus promissionis firmam immutabilitalem


cl

In

beuedicentur...,

supra legem prscccllenliam.

Lex minislerio Moysis, mediatoris


data esl. Mediator autem non

et stipulaloris,

vacut, estqueilli contraria. Respondet primo quod non fuit conlraria, quia non poluit vivificu, id est,

esl unius,

sed plurium;

vitam

justitia;

internam dare,

et jus

ad a;lernam b;c:

bine

l'acilis

mulabililas, ob alicujus mutationem et sli-

redilatcm, quod
vivel.

Deus

fidei

promisit

Justus ex fide

})ulata:

condilionis defeclum. Promissio autem

Deo

bic intelligalur mediator? Cyrill. Nazianz. , Gregor. Nyssen., Adamus, intelligunt Moysen, (jiii , Deul. 5,
dieit se sequeslrum fuisse mdium inler Deum et populum, quia Christusnori veterisTeslamcnti, sed novi mediator est, quomodo- eum apert nuncupat Aposlolus, llebr. 8 cl 12. Lex per Moysen data est gratia et verilas per J csum Christian facta est, Joan. 1.
,

et Christianorum , idem auctor legis et Evan^eunus ergo idemque Deus fecit Moysen mediatorem inler se et Hebr&'os modo eo revocalo alium pnla Christum, fecit mediatorem inter se et Christianos omnium gentium atque per Cbrislum bencdixii et justilicavit omnes gentes, uti promiseral Abrab;e. Vers. 21. Lex ergo advenus promissa Dei? Absit.
lii
; ; ,

rum

Vers. 20.
Mediator,

Mediator autem unius non


dixi,
,

Si lexpromissioniadjunetaesl,elquasiadrepsit.\iileliir
est, q. d.
:

Moyses, non esl unius, sed iluorum cerlorum et determinalorum Dei scilicet et Ilebrxorum, non autem Cbristianorum (ad quos vel

quem

maxime spcial benedictio id est justitia et salus Abrah promissa) Moyses fuit mediator cl inlcrprcs
, ,
;

Deus ver unus est, non duo. Ilaque in bisee verbis vini argumenli non ponil Aposlolus, nisi obliqu et inchoai, sed lanlm in iis explicaiulis ludit per an lilhesin, ut scilicet opponat mediatorem qui duorum est, Deo, qui unus esl, in quo facit pnccipuain vim. Deus autem unus est, q. d. Non sunl duo dii, quorum unus sil Deus legis et Jdseorum, aller sil Deus Abrab et Cbrisiianorum, sed unus est Deus Judo:

qud sibi usurpril oHicium vivifieandi et justiiicandi homines, ut scilicet illud, quod promissio conlinebatl exequerelur, coipie fungerotur donec venirelCln islus qud si ila est, ergo lex adveisalur promissis Dei Deus enim banc vivilicationem et juslificalionem promisit fidei in Cbrislum non legi. Lex non polest vivilicare, ergo non esl contra Dei promissa, qu vitam
: ;

spirilalem promittunt dandam per Cbrislum. .Si enim data esset tex, qu posset vivificare

ver ex

lege esset justitia. Si lex po^sel in nobis vilaiia spirils

opra edere, sequereiur posse eamdem nobis spiriluin charitlis el gral, ipsamquejustitiam iribuere; ne enim opra spirils edi exereerive possunl sinc'spirilu sieui nec opra vitse sine anima.
I

909
VfiRS.

COMMENTARIA. CAP.
22. SED
,

III.

970

tOXCLUSil ScRIlMIKA... SctiptUia


lex

adveniente, cessai altra, scd ide cesst lex adveniente Christo


,

id est, lex scripla

Mosaica.

D.

Clirysoslomus,
Conclusil,
ia
id

quia tune lex inutilis


vivificandi, nec

utpote

quai

Theophylactus, D. Thomas,
est,

Gagnants.
conlinuit

neevim habet
fical.

quid aniplis signi-

coarguii

el coargulos

nietu

D.

Cbrysostomus.

Si enim
lioniines, ctiani Judaos.
,

data esset lex, quai


ill

vitn habuisset justifi-

Omma. Omnes
sioni

cand
stifia
,

ver et realiler ex
si

lege

adhuc esset ju-

Respondet secundo

non

luit

qud non lanlni lex promisquin ini lex obsequium contraria


,

potuisset,

adhuc

et posset.

Nunqum

auteni

id potuit lex scripla.

praislilil fidei,

quia Judaiis declarans se in peccalis


,

Vers.

22.

Sed conclusit Scriptura...


et

Sed

iiivolutos esse

eos quasi
quasi

pdagogus ad Chrislum
ducebat.
,

omnes homines

conclusit sub peccato,

peccalis
,

jusliliai Ionien)

manu

Quoniam

Judiei

involutos declaravit, ut nota su et legis impotenli

ne senliebant quideni sua peccata

non scntienles

juxta promissionem Abrahai factam, jusliliam qure-

aulem ne desiderabanl reniissionem, ddit legem quai prodcret vulnera, qu medicuni quaireronl, ail D. Cbrysostomus. Lnde concludit idem D. Chrysostoinus,

rent ex fide in Jesum Chrislum.


ut lex promissioni
sil
,

contraria, quin

Tantm abest ergo im lex obseiu

quiuni praestlt

fidei

quia Judaiis declarans se

quod

lex

non solm contra Dei promissa data

peccalis involutos

esse,

eos

quasi padagogus ad

non

luit,
,

scd pro promissis.


:

moda
tuil

praislilit

Duo cnim, inquit, comprimm virtutem mcdiocrem doipsis peccati cognitionein ddit,

Chrislum

justifiai

Vers. 25.
idest, ante

Pries

fontem quasi manu duxit.

autem quam veniret


Chrisli, seu ante

fides...

eos; secundm,

adventum

legem evan-

quai illos lium.

prompios redderet ad quaercnduni Uei Fidixit

gelicam Christo praedicatam.

Idem ferm

Ambrosius, luec eadcm expl

Sub
\

lf.ce

custodiebamur conclusi... Syr.

Les,

ta.isverba, sed conclusit Scriptura.


tjuia lex

Hoc dicitPaulus:
suis, conclusi

cuslodicbal nos conclusos in

eam

fidem... Assignat el
fidei,

ad boc data

est, ut

peccatores reos se scirent

aliud

obsequium quod lex


Judaci ex
,

prx-stilil

scu

apud Deum;

nianifestatis

cnim peccalis

gnam quam
enim timor

lege traxerunt utililalem.

maLex
,

sunlul seexcusarenon possent, sedquacrereut misericordiam, ut veniens qui promissus erat Abrah;c
solani ab eis posceret,
fideni

velut

muro quodam, continens

illos

ac secundm ipsam vivendi necessitatem constringens, reservabat


illos fidei
,
,

quam

babuit Abraham, ut el

D. Cbrysostomus. Custo-

malorum suorum vcniam el juslificationem mererentur,

diebamur

cl

conclusi

significat lutclam ex legis pru:-

hcusque Ambrosius.
Additio

ceptis adhibilam,

idem.

Lex

eis

magnam

praibebat

cum qudatn immutulione.


ergo adverses promissa Dei
illud erijo;
?

sccurilalem, pluribus peccalis cobibens,


Sera-

ac veluti

Vers. 21.

Lex

murus quispiam
Ambrosius

existons, concludens homines, colliait

pcr dubilavi ad quid referalur

an ad ob-

gensque ad finem,
:

Theophylactus. Similiter
id est,

et

jectionem proxim pnecedenlem, ut supposui in paraphrasi et in commentario quein

Priiis

enim quant,

anlequm veni-

modo

feci

plerosest

ret Salvator,

sub legis custodi agebamus, ne pecca-

que sccutus,
V.

an ad

id

quod superis dicium


Clirysoslomus

renius, utvenienle proiuissione digni essemus.

10

Lex

maled'uit, Christus eximit legis maledicto,


;

Vers. 24.

Itaque

lex p.edagogus

in

Christo.
id

et bcnedicit
v. 18
:

el ita sensit D.

an ad

Grce, in, seu ad Chrislum. Syr., ad Christian,


est, fuil nobis instar

Si ex lege hreditas, jatn non ex promissione,

pxdagogi melu pna pueruni

el ita D.

Anselmus an \er
;

quod mihi senper


objeclio
,

vi-

coercentis et

ad praiceplorem ducentis. Paidagogus

sum

est probabilius,

nova

sil

vel facla ge,

dicilur is qui puero datur

dux

et custos, qui

pueruni
,

ncralim contra doclrinain jain mulloties tradilam


scilicel, (|iiod (ides

regat, viliis coerceat, primisque imbual elemenlis

legem abrogavit, vel


v.

facla speciaposita es!..,

douce ad praiceplorem ducalur inslituendus. Sicut

Vm
1
'

contra

id

quod

19 dicium est

Lex

aulem praiceptori non adversatur pdagogus


illum adjuvat,

sed
vilio,

ionec veniret semen.

arcens adolescenlcni

ab omni

Itaque probabilius pulo quod hic ab Apostolo quae-

illumque

reddens idoncum
ila

percipiendis quae tradit


fuit

ntur,
ijtiia

an

ide

lex et promissio

non slant

simili

praeceptor,

lex

promissioni non contraria

sibi

invicem contrariai. Cui inlerrogaiioni slalim


:

im ad

illam percipieiidam pr;vparavit, ex D. Chry-

respondet
\ eu-.

Absit,

non sunt contraria), nec ide un


I

soslomo.
.

ex lege non est justilia, quia ) su auciorilatc pronunliavit Scriptura, omnia, id esl, omnes coucludi sub peccuio , hoc est , omnes esse peccalores peccali reos , peccalo obnoxios. Pro omnes dicil omnia. Il promissio ex fuie Jesu Chrisli darelur credentibns, id esl, ut promissa jusliliai lueredilas per lidem letn Clnisii darelur credenlibus iu eum, dm scilicet in lege uullain invenieutes peccali inedelani, ad Chrisluui confugiuul, qui esl semen illud in quo datai sunt
22.
(

Sed

in custodi el carcere onerosa: legis,

qu

suis

pnis

mnelut,

id est, declaravil, et snlentiae

quasi canccllis et seplis nos peccato conlinebat et coercebal, in eam /idem i/uw revelunda erat, ut scilicel per legis reprehensionem, minas el oslensioiiem pee-

narum formaremur, praepararemur, aspiraremus ad lidem, libcrlatemel jusliliam, per Chrislum dandam. lia Anselmus el Theoph.
Vers. 24.

Itaque

lex

pwdagogus noster

fuit

in

Christo, ut ex fuie justifie emur. Itaque, inquit, lex, in-

Pria aulem (juiim veniret fuies, sub lege cuslodiebamur conclusi, quasi servi in disciplina ,
f,

prooiissiones. Neks. 25.

lanqum parvulos el ad vilia protimor coercuit, et praiparavil, duxitque ad Chrislum veruui jusliliai doclorem ac inagislriun. ul ex (ide cjus jusliliam consequeremur.
star paedagOgi, nos,
clives,
i

S. S.

XXIV.

Trcnlc-unc.J

971

IN

EPISOCAM AD GALATAS
cm adnasci
|

072

Vers. 25.
venif,

At

ubi venit fides..., sicul

seu potis renasci voluit. liane graliam agnoill

inutilis

pceptor, discedit prdagogus ; sicul orto sole est lucerna, ita ubi magister ac peecepior

scamus, noslramque de

gratitudinem

icslcmur,
'

nmjori fide, ardentiore charilate, obedienti universaliore. Justifia

adfuil Christus, cessavit

prdagogia

legis

omnisque

noslra
juxta

sit

abundanlior scribarum et

ipsius auctoritas.

Pharisaorum,
et
,

Chrisli

Domini

monilum

Observationes doymatic

momies.

Mallh. 5, 20.

Ex

dictis in superiori versiculo

collige

primo qud

Vers. 2G.

Omnes enim
quidem
adulli
facli.
;

filii

Dei estis... Dat ra-

lides in

Christum, scu Chrislianismus

fuerit

omnium
sicul el

tioncm, cur non simus ainplis sub pxdagogo, quia


sciliect,
filii

seculorum. Clirislus anlc suum


posl, luit et est unicus

adventum,
;

per fidem in Jcsum Christum,


,

facli

sumus
de
et

fons salulis

nulla fuit un,

Dei

et

scu

ut ait Ambrosius,
fidei vis!

qum

salus nisi per fidem in ipsum,


:

scu venturum

minoribus majores

Pap! quanta
redderel
(ilios

seu jam incarnalum

Nec

entra aliud

nomen

est

sub

quomodeam
oslendit, v. 7,

progressu sermonis aperil! prisenim

clo datum... Christus promissus et venlurus conti-

quod

fides

palriarcha:

nue oral aspiciendus Juda;o

ut justificarelur. Cliri-

nunc ver demonstral eosdem esse


soslomus.

filios

Dei, D. Chry-j

slus incarnatus, crueihxus ac pro nobis morluus, per-

petu est aspiciendus

Christiano

et

per

ipsius

Vers. 27.
estis,

Qcicumqle
;

enim

in

Ciiristo rvptizati
fiiij

mrita semper quacrenda et invocanda Dei misericordia, ut salvcmur. Judus,


sua; conscius
sibi

Christum indeistis. Explical moduni, quo


per baplismum

legis

iransgressor,

si

Dei facti sumus, nimirm per baptismuni.


Christus est Filius Dei
induistis

inlirmitatis, humiliaretur,

legemque

non sufficere sentiens, misericordiam medialoris


peccatorem lumiilis

Christum Dei Filium


eslis
filii

ergo in Cliristo et per Christum

invocaret, misericordiam consequebatur. Chrislianus

Dei.

peccalor,

si
si

humilielur,

si

se

Observatio moralis.

agnoscat,

suam

sentiens impotentiam, Salvatoris


si

Ad hune honorem
quid

attende

frater ChristianeJ

auxilium imploret,
inenta, Salvatoris

in

ipsum sperans,
recurrat,
in

ad Sacraliis

per baplismum Christum Filium Dei induisli;

unum
quasi

fontes,

fonlibus

cum

Cliristo factus

es.
;

Christus

fuit in te

hauriel aquas salulis.

reproductus et mulliplicatus

seu

ut ait D.

Chrysonatur

Ubi obiter nota qud sicut superbia est initium

stomus, in Cbrislum per similitudinem transformalus


es, factus es

omnis peccati

ila humilitas

omnis boni

ade ne-

quodammod quod
,

ipse est
;

si

cessaria est bominilapso humilitas,

utDeus permiltat
peccalum, ut

Filius est Dei


ait

tu grati filius Dei

e quippe grati
,

omnium malorum maximum,


recurrat et

sciliect

D. Augustinus,

homo

fit

Chrislianus

qu homo
,

humilielur peccator, et humilialus ad

Redemptorem salutem consequalur; idpatet in jam dictis


,

factus est Christus.


ipsi assimilati

Cbrislum Filium Dei induimus


;

sumus

ad unam cum eo cognationem,


ille

de Judo

et Christiano. El quia (ides


fuit

seu Christia-

unamque idocam

perducti sumus, grati facti quod

nismus omnium

seculorum, hinc agnosce mirabi,

est natur, Theophylaclus.

Christum induimus, sicut

lem illam
ut

veteris el novi Testamenti convenienliam

lignum induit ignem,

ait

D.
,

Thomas. Tantae
vive ut Christus
:

gratia

unum
,

ducat ad allcrum.

Primum

fuit

quasi reli-

memor,
ei

vive
,

ut

filius

Dei

ipse.

gionis puerilia,

secundum ejusdem

religionis setas

lnteris vive
facio

sicut Christus vixit


est ut

Qu

placita sunt

adulla

seu perl'ectio.
;

Primum

quasi cortex et velamen

semper. Meus cibus

faciam voluntalem vil r:

secundi

secundum aulem primi explicatio. Hinc unum


Velus legenduni perrespectum

Palris... aiebat Clirislus.

El hxc

fuit Christi

in alleroaspiciendum.

gula

eadem

sit et

tua

ide le docuit orare

Fiat

ad Cbrislum, ad quem quasi manu ducebat;


in vetere

novum

volunlas tua sicut in clo el in terra. Exteris vive ut

aspiciendum, sicut inumbr

seu in pictur

Christus,

quem

induisli

vestis tua sit Christus


in

solus

prxcedente.

ergo Christus in
in

te videatur, sicut

hoinine vestito

At benedielus

xternum Deus,
non
,

qui nobis nicliora


,

sola vestis videlur. Videalur in le Chrisli humilitas

rjum Judx'is providens,

in religionis puerilia
,

modeslia

mansuetudo

.sedinejus iate adult

scu statu perfeclo


,

nos

Vers. 28.

Non

patientia

etc.

est Jud.ces... Omnes enim vos

loge,

At ubi venit (ides, etc. hoc est, sub Vers. 25. qu pedagogi erganosgerebal oflicium. Poslea qum ad Chrisluni iutroducti sumus per iidem, cesst psedagogia legis.

Omnes enim sive Judaei qui fuislis Vers. 26. sub lege, quasi pedagogo, sive gentiles qui hoc prcdagogo caruislis , hoc ipso quo ciedidislis per fidem Christi, filii Dei eslis; q. d. Christus quasi pater nos quasi lilios adullos rgit et provehit; quid eigo ad le, , ,
, :

utique legis obsequio jam opus non habetis, ut adducamini ad Christum. Nola efficaciam baptismi, qud non lantm graliam el doua sed et ipsum Christum nos indual, ut ait Aposlolus, eoque nos vestiat et
,

omet.
Vers. 28.

gem
enim

et

eslis filii

Moysen quasi pdagogum recurrilis Omnes Dei per fidem, non solam, sed baptisnio

et aliis fidei actibus declaralam et proleslatam. Quicumque enim in Cliristo, etc., id est, Vers. 27.

Judus, neque Grcus, supple Christianisme ait Ilieronym. In baptismo, et fide Dei jam dicta, nulla apud Deum est diffrencia generis, comiitionis, aut sexs; sed omnes, sive Jtidici sive Grci sive masculi , sive femina , unum suni corpus mysticum , scilicet Ecclesia, cujus caput csl Christus. Non est serais, neque liber ; non est masculus, neque
est

Non

in Cliristo, id est, in

exuto vetere
stuni,
(

homme, \elul transformati eslis in Chrinovum hominem. Cm igitur silis tam intim
coniuncti per lidein,

d.
|'

liiisto

ac

fidei

Sacramenlum,

femina. Omnes enim vos unum estis in Cliristo Jesu. Q. : Eslis omnes lanqum unus, id est, prorss indiscreli, in negotio salulis per Christuin ; perinde atque

975
unum... Graec, unus
estis.

COMMENTARIA. CAP.
Syr., vos omncs unus, etc.
eslis in Chrislo

IV.

974
studiuni
sit

tum ilaquc noslrum


gerere intoi is
,

Christum

in

nobis
sit
!

Omnes unus
Christi

Jesu

hoc

est,

eamdem

et cxleris exliihere.

Hoc unicum

Connain, cumdcni typum habelis omnes, videlicet


,

volum noslrum.

Chrisle, Fili Dei vivi, miserere


,

me

Cbrysoslomus. Quid

liis

verbis niagis slupen-

Jesu, characler Patris, splcndor glori

expressa paper gralui

duiu aul rvrend um? Qui

pris erat Etlinicus, Jugcslat,

tern substanti et person imago,


tiam tuam cordi
liam imago;
le et

sic te

dus, servus,

etc.,
,

mine forniam

non angeli
;

meo imprime,

ut tua
in in

et Patris

ncque arebangeli

sed universorum Domini

in sese

ic et

scipsum videat

me, moque ob
lernum.
Chrislus est

Clirislum rcprsenlat, idem Chrysostomus.


Observatio morais.

ob tuam imaginent misereatur

Vers. 29.

Si

autem vos

Christi...

Hinc discat Clirislianusnobilitatcm suam;

unum

est

cum

Cliristo

filius

Deiest, quiaCbristum Dei Filiuin

induit in baptismo.

Hinc discant magntes, aut qui-

Abrah, benedictionem geutiuin continens, seu per quem omnes benedicend gnies. Nos sumus Christi, unum cum illo corpus, illius
,

semen

seu

filius

cumque
cti

natalilatiis, aut dignitalibus, eteris distin-

membra

im
;

in illum transformati

sumus

illunique

sunt, discant,

inquam, qud

in

Christo sint

unum,

induimus

ergo

omnium
Abrah

ipsius jurium et bcivdiclio-

seu unus

cum

eteris fidelibus.

servus, neque liber..., sed


sto Jesu. llaque

Coram Deo non est omnes unus sunt in Chri,

num

participes, et in illo benedicti.


filius, ita

Sicut Chrislus,

Dei Filius est, et

Christianns Chri-

nec superbianl

nec alios despiciant.

stum indutus
filius

et

unum

quid fadas

cum

Christo

Dei

Hinc

et

omnes
,

discant et recordentur se

coram Deo

nihil esse

nisiquod sunt in Christo Jesu, seu secun-

Dei,

Abrah, et consequenler ha-res hres hreditatis Deo promiss Abrah et


est,
et filius

dm

gratiam Christi Jesu.


est acceptio

ejus semini,

cohres

Christi, et ut est

Abrah
!

filius,

Apud Deum non

personarum, non enim


in

et ut est Dei filius.

Dcus misericors

sis

in

ier-

personam domini, aut servi, attendit


ita ut

Chrisliano

num

benedictus ob banc mihi indignissimo servo tuo

sed personam Christi attendit in singulis et omnibus

benedictionem concessam, jusque datimi ad ternam


hreditatem. Adoro te, benedico te, gralias ugo
tibi

unusquisque

fidelis

mil i

sit

e gratior qu

fidelis

Christum reprsentat, quem induit


si

in baptismo.

To-

ternas propter hanc

maximum
,

misericordiani tuam.

omnes ejusdem
Vers. 29.

generis

conditionis et sexs es-

non solm

fidei

imitatione

verm etiam incorporacapiti convenil, Loti ejus

selis.

Si aulem

tionis jure; ut

quod Chrislo

vos Chrisli, ergo semen

Abrah
si

corpori Ecclesi tribuatur.

eslis.

Nec deest
Christi

vobis, inquil, dignitas Judaicx gentis,

qu
vos

se jactat esse

semen Abrah, 2 Cor.

11. Nain

estis, id est, Christo incorporali , et ejus euecli per fidem et baptismum ; Christus autem est verum illud ac singulare semen Abrah

membra

Sccundm promissioncm , hredes pertinet enim ad vos qu ut ad Judos, iiredilas benediclionis, ex promissione fact Abrah cum per incorporationem quod pari jure pertineatis ad semen illi promissum
, ,

est Chrislus.

promissum

ergo et vos semen ac

filii

Abrah

estis

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem


redigenda.
1
la,

maxime notanda,

et

ad praxim

Nota qud mors Christi, quia anim nostr visit

nem

qu Chrislus

omnis benediclionis fons


maledictum
,

factus

nunqum

oblivioni danda, sed oculis fidei

prv. 1.

est in cruce pro nobis

ut nos ob tern

sens in mente et corde sernper habenda. Vide

maledictione liberaret. Ut hanc ineffabilem Jesu Chiisii

Propterea nobis ubique


cl privatis
crucifixi
,

in templis

in locis publicis
||

erga

te

misericordiani aliquatens intelligaset sen-

proponitur imago Jesu Christi, pro nobis


quasi publico fonte vit, vitam

lias, attende

ad versus 13 et 14, ibique

in

commen-

ut ah eo,

ta
4

dicta seri perpende.

hauriamus
igitur

fide, spe, et charilale,

ibidem,

v. 1.

Harurn

Nota qud

fides in

Christum, seu Christianismus


v.

virtutum aclu; sint ad anim nostr vitam consicut

fuerit.

omnium seculorum. Vide


ibid.

25. Hinc

mira
fuit

tinui,

ad corporis nostri vitam conlinui sunt

ulriusque Teslamenti convenientia, ibidem. Velus


quasi religionis pueritia
,

cordis motus, qui systole et diastole dicuntur, ibidem


v. 1.

Novum autem
in

religio-

nis tas adulta, ibid. Hinc Christiani Judis mull fesit

2" Observa quantus thsaurus

fides

qu vitam
,

liciores, ibid.

Quo modo suam


ibidem v. 25.

Deum

gratitudinem

conlinet
i

lernam

et

ideo
,

qum desiderandus
v. 9. v. 2.

et

debeant
5

testait,

qum
per
in

sollicit

custodiendus

Salus et vila sem-

Tuam,

Cbrisliane, dignitalem agnosce ex ver-

fuit fide.

Quare? Vide

Sempei-

luit fide

sibus 2G, 27 et 28. Hinc et debitum, seu obligationcm


agnosci-

Jcsuin Christum. Quare? Vide ibidem, v. 12, Hinc


vide ibidem.
,

tuam Christum induisti.Chrislusque quodamChristum ergo interis


et

i-sequclas

lidelium patriarch
lutifera.

Ab exemplo aulem Abrah, disce qu et qualis sit lides saineffabilis

modo

factus es.

cxteris

gre et exhibe; videaturctagnosealur in te Christus.

Vide

v.

9 cl 18.
mysterii disposiiio-

Vide dicta ad versus 26, 27, 28.

3 Mirare divinam

CAPL'T
i.

IV.
1
.

CHAPITRE

IV.
l'hritier est

Dico autem

Quanto lempore hres parviiius

Je dis de plus que tant que

encore

975
csi, mliil differl servo
,

IN

EPISOLA.M AD
;

CALMAI
il

'170

cm

sit

dominus omnium

enfant,
2.

n'est point

2. Sed sub tuloribus cl actoribus csi, usque ad prfmitum lempus ptre. 5. [ta el nos cm essemus parvuli, sub dmentis

mondi eramus ser\enles 4. At ubi vcnil plcniludu lemporis,


:

misil

DcusFiHt ado-

lium suum, factum ex muliere, factum sub fege,


5.

matre de Mais il est sous la puissance des tuteurs el des curateurs jusqu'au temps marqu par son pre. 3. Ainsi lorsque nous tions encore enfants, nous (lions assujtis aux premires et aux plus grossires instructions que Dieu a donnes au monde. 4. Mais lorsque les temps oui t accomplis , Dieu a envoy son Fils form d'une femme, cl assujti ;i
qu'il soil le
:
.

diffrent d'un lont

serviteur,

quoi-

Ut eos, qui sub legc erant, redimeret

la loi,

ptionem filiorum rccipercmus.


6.

5.
,

Pour racheter ceux qui


faire recevoir

pour nous
misil
:

Quoniam autem
Itaque

eslis

fil i

Deus Spirilum
Abba, Pater.

iaienl sous la loi el l'adoption des enfants de


,

Dieu.
G. Et parce que vous les des enfants de Dieu il envoy dans vos curs l'Esprit de son Fils, qui vous fait crier Abba mon l're. 7. Aucun de vous n'est donc plus serviteur mais
,

Filii sui in

corda vcslra, clamantem

7.

jam non

est servus sed lilius.

Quod

si

lilius, et lisers

per Deum.
iis,

8.

Sed tune quidcm ignorantes Deum,

qui na-

ture non suntdii, serviebatis.


9.

gnili silis

Nunc autem cm cognoverilis Deum, imo coDeo,quomod converlimini ileim ad inet

firma et cgena elementa,quibus denu servire vultis?


10. Dies observatis
,

menses, et tempora,

et

minos.
11. Tiineo vos, ne forte sine causa laboraverim
vobis.
in

12. Estote sicut ego, quia el ego sicut vos, fratres,

obsecro vos

nibil

me

lxsistis.

15. Scitis autem quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis

jampridem

el

tenlationcm vestram in

carne me
14.

Non

sprevislis,

neque rcspuistis
sicut

sed sieul an-

gelum Dei
15. Ubi

cxcepistis

me,

Chrislum Jesuin.
?

est ergo bealiludo vestra

testiinoniuin
posset, oculos

enim per bibeo

vobis, quia,

si

fieri

vestros eruissetis, et dedissetis mihi.


16.

Ergo inimicus vobis faclus sum, verum dicens


?

vobis

enfant ; que.s'H est enfant l csl aussi son hritier par Jsus-Clirisl. 8. Autrefois, lorsque vous ne connaissiez point Dieu, vous tiez assujtis ceux qui par leur nature ne sont point vritablement des dieux. 9. Mais prsent que vous connaissez Dieu ou plutt que vous les connus de lui, comment retour nez-vous ces observations lgales, si dfectueuses el si impuissantes pour justifier, auxquelles \ous voulez de nouveau vous assujtir? 10. Vous observez les jours et les Mis, les susons elles annes. U. J'apprhende pour vous que je n'aie peuttre travaill en vain parmi vous. 12. Soyez comme moi, mes frres, je vous en conjure, parce que j'ai t comme vous. Nous ne m'avez jamais offense en aucune chose. 15. Vous savez que je vous ai autrefois annonc rvahgile parmi les perscutions et les afflictions de la chair; 14. El que vous ne m'avez point mpris ni rejet, cause de ces preuves que je souffrais dans ma chair mais vous m'avez reu comme un ange de Dieu, comme Jsus-Christ mme. 15. O est donc maintenant le bonheur que vous trouviez m'avoir avec vous? Car je puis vous rendre ce tmoignage, que vous tiez prts, s'il et cl possible, vous arracher les veux pour me les don,
,

ner.
17. iinulanlur vos

non benc

sed excludere vos


je
et

10. Suis-je donc

volunt, ul illos amiulemini.

vous
17.

ai dit la
Ils

Bouum aulem semulamini in bouo semper; non tantm cm prxsens sum apud vos
18.
;

devenu voire ennemi, parce que vrit? s'attachent fortement vous , non par le
,

mouvement d'une bonne

19. Filioli

mci

quos ilerm parturio, doue for-

affection mais parce qu'ils veulent vous sparer de nous, alin que vous vous attachiez fortement eux.

nielur Christus in vobis,

20. Vellem
;

aulem esse apud vos modo,


eonfundor
in vobis.

et

mulare

vocemmeam quoniam
egistis?

18. Au reste, il esl bon de s'attacher au bien en tout temps, et non pas seulement quand je suis prsent parmi vous; 19. Mes petits enfants, pour qui je sens de nouveau les douleurs de l'enfantement, jusqu' ce que Jsus-

21. Dicite mihi qui sub lege vultis esse, legem non

22. Scriptum est enim


iilios

quoniam Abraham duos

babuit

unum

de ancill, et
,

unum

de libra.

23. Sed qui de ancill


csl
;

secundm carnem naus


:

qui autem de libra, per repromissionem

Christ soil forme;! vous, 20. Je voudrais maintenant tre avec vous pour diversifier mes paroles selon vos besoins ; car je suis en peine comment je dois vous parler. 21. Dites-moi , je vous prie , vous qui voulez tre sous la loi, n'avez-vous point lu la loi? 22. Car il esl crit qu'Abraham eut deux fils , l'un de la servante el l'autre de la femme libre. 25. Mais celui qui naquit de la servante naquit selon la chair, et celui qui naquit de la quit en vertu de la promesse.

24. Qusc sunt per allegoriam dicta.

Mac enim

sunt

femme

libre

na-

duo testamenla; unum quidem


vi

in

monte

Sina, in ser-

24.

Tout
sont

ceci
les

lutem generans, qu csi Agar;


25. Sina

femmes
,

est une allgorie; car ces deux deux alliances dont la premire,
,

enim nions
est

est in Arabi
,

qui conjuiictus

est ei
suis.

qu nunc

Jrusalem

et servit

cum

(iliis

20.

Illa

aulem qu sursinn
mater
n'slia.

est

Jrusalem

libra

esl; qu;e est

qui a t tablie sur le moni de Sina, et qui n'engendre que des esclaves, est figure par Agar; 25. Car Sina est une montagne d'Arabie qui reprsente la Jrusalem d'ici-bas, laquelle esl esclave avec ses enfants 26. Au heu que la Jrusalem d'en haut est libre. El c'est elle qui est noire mre.
;

J77
11. Scriptum esicnim
paris;
:

C0MMENTAR1A. CAP.
Llare, slcvuis
,

IV
:

978

qu non
:

crumpe
Glii

et

clama, qu non partons


,

quia

multi
viruin.
-28.

deserLc

magis qum ejus qu

Rjouissez-vous , strile , qui 27. Car il est crit n'enfantiez point; poussez des cris de joie , vous qui ne deveniez point mre, parce que celle qui tait dlaisse a plus d'enfants

habet

que

celle qui a

un mari.
,

28. Nous

sommes donc, mes

frres

les enfants

de

Nos auteni
filii

fratres

sccundm Isaac promisqui

la

promesse, figurs dans Isaac.

sionis

sumus.

29.

Sed quomod lune


mine.

nalus fuerat,

secundm carnem persequebatur eum qui secundm spiriis ?

29. Et comme alors celui qui tait n selon la chair perscutait celui qui tait n selon l'esprit , de mme aujourd'hui.

lum,

ila et

50. Sed quid dicit Srriptura

Ejice ancillam et

fi-

son

lium ejus; non enim Iires


libra:.

eril filius ancill

eum

filio

que dit l'Ecriture Chassez la servante et parce que le fils de la servante ne sera point hritier avec le fils de la femme libre.
50. Mais
fils,
:

51.

51. Itaque, fraires, non

sumus ancill

filii,

sed

li-

les enfants

Pour nous, mes frres, nous ne sommes point de la servante mais de la femme libre ;
,

bra, qu liberlate Christus nos liberavit.

et c'est Jsus-Christ qui nous a acquis cette libert.

ANALYS1S.
7/i

capile tertio,
sit

v.

7, 9

et

29,

dixit

qnbd populus

fi

do vos in servitutem

redigitis, legalia servantes? v.

10.

delis

Abrah semen et promissionum hres. 21. Indicavit duplkem hujus hredis statuni, mi
ibidem Jndai||

y 11. Ob liane vestram superslitionem tbneo vobis;


et

ne quod vereor vobis accidat, obsecro vos, legalia neego ea negligo,


v.

noritatis nimiriim et majoritalis; indicavit

gligite, sicut et

12.

smum
).
1

ut minoritatis stalum

Clirislianismum verb
,

ut
|

majoritatis.
et

Hoc

clariks explicans

addit in hoc capite,


et

I]

Ab hoc versiculo duodecimo usque ad versum vigesimum primum mira charitatis arte demulcet eos quos
,

2, siatt lucres,

adhuc infans
facto

viinor

lict

jure
j

pris vocabat insensatos.

Ne
,

putetis, inquit

sit

bonorum dominus, de
regitur servis
">.

tamen non

differl

servo,

iratum.

Nihil
,

me

privalim tsislis, imb

me vobis me apud vos


,

ittib
\

et

Mis
,

obedit.
et

prdicantem

omnibus bonis
;

omnibusque affectas
,

testi-

lia nos

Judi
et

quanidi minores

permit
legis

fui*

moniis cnmulstis
stian

me

ut

angelum

quid dico

? ut

Chri-

mua, sub preeceplis


in

caremoniis Mosaic

fnimus

ipsum

recepistis.

senitutem redacti.
v 4.

y 15. Audeo dicere,


finis, ubi

me

plus oculis vestris dilexistis.


,

At nbi venit minoritatis noslr


facti

per Dei

j!

10.

An

ergo quia vobis vera dico

ideb

me

putatis
;

Filium ex minonbus
et

sumus majores

etadulti, tune

vestrum inimicum?

per ipsum servitule leqis librait sumus, eiqu servire

y 17. In judaizant'uim zelolypiam

rejicil

causant er-

desivimus.
v G.

rons Catatarum, quo


crejo vos
et
,

ni eos reducal, v. 19,


:

maternant

Qunndoijuidem

Galat

per Bapliet

in illos teneritudinem

exprimais
Clnisti

Vos, inquit, iterm

smum
lestii
:

facti eslis filii


et

Dei,

guident majores sicut

nos,

parlurio

donec

'recta

/ides reparetur in vebis.


et

quandoquidem
Pater
,

Spiritu sancto animait, Deo dicere po;

Denique allegori duarum uxorum


filiorum ostendil eis

diiorum Abralua
,

pater

jam ?wn

estis

servi

sed ab omni

synagogam

et

Judos

per Agar et
,

servitule liberi.
>

Ismaelem figuratos,
;

ejectos esse

domo Abrah
,

et

ab

8. 9.

Kslo servieritis idolis ciim esselis pagani

ho'reditate exclusos, Christianos verb


et

per Isaac signifi-

At mine Clnisti beneficio


et

Deum
filii

cognoscentes,
lgitim
,

catos

servitule legis esse liberos

et

benedklionis h-

ab ipso Deo cogniti

approbati ut

quomo-

redes.

PARAPHRAS1S.
1.

Addo autem
lisers

dictis

supra,
,

v.

24

et

29, qud

ti

mulieris, et de ips

natum

sponte sua

legi

Mo-

quamdi

infans est

null rc difiert servo,

saic subdituin,
5.

quamvis hredilatis jure


2.

sit

bonorum dominus;
hredilaria ejus bona
paire in to-

Ul nos Judos,

legi subdilos,
;

ab obligalione et
et

Sed sub tutoribus

et
,

procuraloribus est, quoet

servitule legis redimeret


Ics, filios

et

Judos pariter

genli-

rum

arbitrio ipse regitur


;

hominum

faceret Dei filios;


in

seu ut ado-

iidministranlur

donec adveniat tempus

plionem filiorum Dei,


liliis
(i.

Adamo

perdilam, et Abrah

stamento prscriptum, vel jure delinitum. ". ha et nos Judai, em essemus hseredes quidein

promissam, recipereiniis.

Quoniam autem
facti estis
filii

et vos,
:

6 Galat,

qu ac Juyestra

Abrah, sed
Icctu,

parvoli, rudes, et imperfeeti,


et sicut pueri

tum

intel-

di

Dei

misit Deus

in corda

lum affeclu,

de Deo carnaliier

Spiritum sanclum, ut eodem,


inslructi et impulsi,

eum

Cluisto, Spiritu

sapienles, serviebamus timor servili,

quo continebafuit

amore

filiali

clametis

ad

Deum

mur
i.

in oflicio,

sub loge iMosaic, qu mundo dala

Abba, Pater.
7.

quasi alphabetum et prima verre pietatis elemenla,


Ai

Itaque

jam non

est inler vos Galalas christianos,

poslqum
est

venit

finis

illius

minoritatis,

et

quis servns, sed


et

e->lis filii, et

quidein majores et adulli,

implelum

tempus Paire prfixum


,

ut hreredit-

peno jure hredes Dei, per Christum

quem

indui-

tem Abrah proraissam recipereiniis


terras unigenitum Filium

misit

Dcus

in

sit, et cujus Spiritum


S.

Deo

recepistis.

snum, factum

<x subsian-

Tii:k

quiilem,

cm

infidles

rralis et- pagani

979
ignormes Deuiu

IN

EP1ST0LAM AD GALATAS
haereo, li;csito circa vos,

980
nesciensquosermonis gnre

vcrum, aicrnum, mundi opilicem,

colebatis idola.llsis iiutlcis, fictionc sciliccthoniiiiiini,

debeam

uti.
:

on
9.

naiur dls, scrvicbalis.

21. Uespondete mihi vos, qui sub lege vullis esse

At nujic Christi bcnclicio

Deum

ut patrem cofilii

numquid ipsam
amandat.
22\ Ipsa

audstis? Ipsa vos

se ad

Chrislum

gnoscentcs, im etab ipso cpgnili et approbali ut


Jegiiiini cl

charissimi,

quomod iterm repuerasceninfantise elemhta,

enim vos docet qud Abraliain duos

(ilios

tcs converlimini

ad prima judaicse

habuerit, lsmaelem scilicelde Agar,

qu

erat aneilla

quai justificandi vim

non habent, utpoU gratis vasabbata, neomenias, laberna-

elsecundaria uxor Abralue, cl Isaacum de Sar, pri-

ma riuxore

et

cua?
10. Id

domina
tilius,

23. Ismael ancille


naturaj ordinein nalus

tamen
ei

naluraliter et secundni

faciiis,

culorum

propitialionis

diem,

anmim

sabbaliciHU

est

ex maire juvencul et fe-

cund
vobis,

observantes, sicul observant Juda:i.


11.

Isaac ver per supernaturalem Dei virlutem,


sterili,

ex Sar anu et
17,18.
et
imrtilis

juxta Dei promissum, Gnes.

Ob

liane superslilionem vesiram limeo


irritns si!

seu propter vos, ne forte

labor

2i. Ihcc prler hisloricum sensum, alimu eininen-

queniinvos
sicut

inipendi
nglige)
;

hoc ne
lict

fit, legalia

tiorem continent, reique sunt typus el ligura. Ha;


liber-?

dme

ego ea

olim

ea sicut t vos ar-

uxores, seu duo Abraha; niatriiuonia figurabant duo

denler zelatus sim; edem


taie.

mecuui ulamini

teslamcnla, seu feedera, quae Deus leciicum hominibus. Piiuium

quidem

in

monte Sina,
fuit

proleui gene-

12.Fratres,obsecrovos,ne
qiue durisdixi supra, ex
sislis,

me credatis vobis iralum:

rans in

condilionem servilem,

liguralum per

amore dixi; nihil enim la> obquod nunc vobiscum duris agam qum ansed et

Agar

23. Sina

enim nions

est Arabise, qui lerrenain re-

tea.

prsentt Jrusalem,

quie

servit

cum

filiis

suis

sub

13.

Non solm non


,

lsistis,
lict

magnam

exhi-

jugo

logis, ut infra v. 1, cap. 3, explicabilur.

bnistis benevolentiam
vilis,

enim vobis prdicans,

26. Sara

aulem
;

figura fuit Ecclesue, qu.e clestis libra


est, el

abjeclns, et

miserabilis essem, et ob hoc po-

est Jrusalem

el liaec

fecundissima,
ex

tuisseiisme contemnereet abominari, sicut coniemni


et respui soient infelices et miseri.

quippe quai nos, tam


conversos, peperit Deo

ex Judaeis
;

qum

gentibus
est.

unde nostra inaler


viruni

Me tamen non modo non sprevistis, neque im spuislis, sed contra me sicut angelum Dci,
11.

resi-

27. HancEcelesiae, malris nostra;, lecunditalem pra>

videbat lsaias, feminaj

sterili et

non habenti
filios

(Ecclesi nimirm ex gentibus) plures


lens,

promitscilicet,

cul ipsm Jesiim'Ghristum suscepislis.


15.

qum

ei

qu

viruni babet (Synagoga;

Ubi est etgo

illa felicitalis

vestr ex

meo apud

quain in fecunditate superavil Ecelesia).

vos advenlu

leslificatio ?

perhibere testimoniilm,

Hoc enim de vobis possum quoniam si id mihi prodesse

Prima

allgories applicalio.

dedissetis, poluisset, oculos veslros eruisselis et mihi me utpoie vobis oculis ehariori. Qu abiit hic erga

28. Nos Christian), instar Isaac,


nis
filii,

sumus promissioper Isaac


ligu-

seu sumus promissions

filii

vester

amor? Unde

inimiciiia?

Unde

suspicio.

rati.

putatis me lu. Ergone quia verum dico vobis, ide veslrum inimicum? seu ide creditismeinimicoin vos

Secunila.

animo
17.

29. Sed
veslri,

quemadmodm

Ismael

naturae viribus et

vEmulantur vos novi doctores

mbiunt
sed zelo

caraali geueraiioue prognalus,

perseqiiebatur lune
sancli
ita et

vos

et

de|iereunl, vobisque HOltini aniari,

Isaacum, supernalurali

Spirils

virlute,

ex

non

bo.io, nec

ad bonum vestrum nom


,

excluderc vos

singulari Dei promissione nalum,

nunc

Judx-i,

volunt me, ut vos


mini,
illos

sibi

servent, illisque aggluline-

per lsmaelem figurati, Chrisiianos, per Isaacum figurtes, odcruut et persequuntur.

vicissim uiic et

cum aliorum

exelusione

diligentes.

Tertia

et

principalis

nppUatlio.

aulem vos mularl, seu zelarc doctores, idque et magistros vestros, sed in bono et ad bonum,
18. Volo

50-

Sed quid factum

fuisse Scriplura leslatur? Dei

jiHsu jecta esl Agar aneilla

cum
fuit

Ismaele

filio sijo

non

in

pnesenli lanlm, sed et


(|uos

in absenli.

domo
et
in

Abralue, et Ismael non


:

particeps brcdifuit

19. Filioli mei,

rurss utero

gcslo,

pro
vo-

talis

Isaaco promissse

per quod significata

Syna

quibus secundos in partu dolores patior, dor.ee bis reela et sana fuies Christi formclur,
,

gogoc et Juducorum ejeclio

domo

Christi et Dei, seu

ex Ecclesi.
51.
stiani

20.

Uiinam forem apud

vos, cl videfem qUa fmnt

Meminerimus

itaque, fratres,
filii,

quod nosChrilegis obligali

vobis, ut, prout conveniret,

serinonem

nieir.n

ve-

non sumus Synagog


Ecclesiae;

rilibus

slrisdisposilionibuspossemccommodarc,quodabscns

sicut Jiukei, sed

non

nostris meritis, sed


et

non possum.

Christi grati, qui nos per


st s
:

passionem

morlem suam

Qjm

enim non video quomod

nieeli,

bine

liberavit jugo

legis,

quam

ahrogavit.

981

COMMENT ARIA. CAP.


COMMENTAK1A.
1.

IV.

982

Vers.
v.

Dico autem

Redit ad

id

quod cap.

3,

j|,

niant, ad quas nisi per elementa non pervenitur, ila


Judaci caircinoniarum elementa

2l,incpil diccrc, legem


cl

Mosaicam pa:dag<>go
et seclaris

non inlellexerunl

cmparaus,

popuhui Judaicuni puero,


:

signis adbicserunl quasi rbus, et signa tanlm es^e

explicai, quasi dicorel

Hoc

est

quod dicere volui:


sui

nescierunt, donec ad Cbrislum per lic elementa,


quasi elevamenta, pervencrunl,
ail I).

Sicut (piaindi haros puer


Nuiii,
cl

csi,

Anselmus.
si-

differt

.v

sf.rvo,

quantum ad

regmen,
;

Caveat Christianus ab ipso Chrislo cdoctus, ne


gnis et solis exterioribus nimis adheereat
lui, verilali, principaliter
;

quantum ad boiiorum suoriim adminislraiionem sicul enim servus Domini regilur imperio, ita et hic
lucres bilans regilur lutoribus, quasi

sed Spiri-

intendat, sciens quia Spiri

dominis;

cl si-

tus est

Deus,

el

eos qui adorant

eum,

in Spiritu et verij

cul servus
licl si

uiliil

habet proprium,

ila et

haires niinor,

tate oporlcl adorare, Joan., 4, 23.

jure

bonorum dominas, rvera

tanien de nullo

Vers.

4.

At ubi venit plenitudo,


tempus

id est, finis
;

'

di>ponil, quasi nibil habeat.

temporis clesti Ptre nosiro prfiniti


actoribi.s. Graec.j
fluxit

seu ubi ef-

Vers. 2.
coiioiuis.

Sedsib tutoribuset
,

nostroc minorilatis

Deo Ptre nosiro


adultorum

Tutores

palris

defuncli vice funguntur.


,

pra lixum, et advenit illud, quo statuit nos conditionc

Adores, conomi, sou procuralores


res pupilli gcruut et administrant.

sub lutoribus

servorum

ad

libertalem

filiorum

liansfcrrc.
:

FsQUE AD PR.EFIMTIM TEMPES. Gr32C.


in

UsqUC

(i(l

Mis: t
licel

Deus Filium suum. Grc.

Emisil, suo sci-

prfinitionem patiis, id esl, usque ad tenipus paire

sinu, in terras legavit unigenitum Filium

suum,

sibi

teslamento delinitum, vel legedecretuin.

consubstantialem.
Palris, in
;

Non quod Dei

Filius exieril sinu


et quiescil in aiter-

Vers.

5.

Ita
s

et nos, Judx
et

scilicel,

ha;redes

quo generatur ab xlerno


sed quia

quidem Abrahai, sed parvuli


fuit

minores. Judaismus

num non quod


semper
esl liomo,
et

eliam in terris incperit esse, qui


;
,

ver pietatis quasi minoritas et puerilia.


essemi

est ubique

Paire volente, faclus

Cum
ruli.

parvuli. Gra?c.

infantes. Syr., pue-

human carne

indulus, qui ab s&terho


,

El cognilione: signa materialia tanlm videntes,


per bc signilcata non intelligentes
, ;

erat invisibilis. Visus esl in terris


conversatus
est.

el

cum hominibus
fuit ejus

sphlualia
affeclu
:

et

Ilaque incarnatio Filii Dei

temporalia tantm bona


,

legem servanti-

Ptre missio, el ad bomines delegatio.

bus promissa
pientes,

diligentes

et

de Deo carnaliter sa-

FACTUM EX MULIERE.
llujus missionis

modus exprimilur. Non

fuit

crea-

Sud elementis mundi


prima
nienla,

id esl
loti

sub lege Mosaic,


data
fuit

tus ut

Adam, sed

faclus est substauti

beat* Virginis,
bominis,

qua; Judacis, et per ipsos


pielatis

mundo,
verai

quasi
rudi-

per operationem sancli Spirils, el ex ips natus; et

elemenla

et

religionis

consequenter Filius Dei, faclus est


id esl, Virginis.

et (ilius

Eramus

servie.ntes, id est,

eramus

illius legis rili-

Factum sur lege,


subditum
;

id est, legi Mosaica!

sponte su
legis et
in

bus, cairemoniis et praeceptis servilitersubdili;

melu
ele-

non de jure, erat enim Dominus

pome, seu timor


forent,

servili, signis

adhrentes, quasi res

supra legem; rever tamen voluil circumeidi,


plo praisentari, redimi, etc.

tem-

im ne signa esse
et

scienles. Sicut pueri

menla discunt
non

elenientorum seu litteraruniconjun-

Vers.

S.

Ut eos qui sub lege erant... Missionis


redimeret, et legis nia-

clionem, sed voces et sentenlias ex elementis conllalas

illius finis

exprimilur, scilicel ut nos Judx-os legi ob-

inlclligunt,

donec ad scienlias

alliores perve-

strictos, legis obligationc

: Quanto tempre lires parVers. 1. rains est, elc. Quod dico , taie est : Quamdi lucres pupillus in minori adhuc x-ialc constitulus est, null re differt serve- , perinde alqu-3 si servus esscl, non dominas ; inio servo, scilicel px-dagogo suo, subjectus
:

Dico autem

qud

erat Deo Paire prx-ordinalum , liberamur servitute legis, et hredilalem liliis promissam acci-

Ad hoc enim emisil Deus in terrain Filium suum unigenilum, sibi consubslanlialem.
pimus.

Factum ex

csi,

rum

nccliberuinusum habet bonorum paire relictoquamvis hreditaiis jure ac voluntate patenta


, ,

seminc coneepium

muliere. Signilicat Ciiristum sine palris et formalum ex sol malris sub-

connu omnium sitdominus.


Vers. 2. lutoribus etacloribus est, etc., sub curaloribus et dispensatoribus qui res et bona parvuli administrant. Vers. 3. Ita tt nos, scilicet Juda cian essemus parvuli, pueri rudes et impei fecli, lum in cognilione , tum oonsequeater in amore Dei jusiitia: el salmis, lia Anselin. Sub elementis mundi eramus servienles, id est sub litier et quasi alpbabeto legis veteris, orporaIia signa cl carnales eneinonias Mosaica: legis sc,

sianli et purissimis sanguinibus.

Sed sub

Factum sub lege* QuiaYllirislus liccl legi, eliamqu liomo, non esset subjectus, utpole persisicns in perqui legis luit dater cl condilor; tamen sponte sua servavit, sponte se circumeisioni aliisqe cairemoniis lege praeceptis submisit ac subjeeil: factum ergo signilicat, non obligalionem, sed usum; non jus, sed factum. lia Anselin. \ers. "). Ut eos qui sub leije erant, redimeret, id esl, dalo pretio eximeret servitute legis, suosque

son

Filii Dei,

eam

faceret.

ciantes. Videri autem potest Aposiolum alludere ad pueros clouent;. rios , qui servililer compelluntur addiscere elementa lilleras scilicel ac rudimenta litte,

Ut adoptionem filiorum reciperemus. Nota voculam


ut, q. (I.

ratura, ncscientes quid ex


tatis.

iis bit

provenlurum

utili-

Vers.

-i.

Veux Fitium suum

Al ubi venit pleniludo lemporis, misil ; id esl, ubi lukpus impie tum est

Ideo filius Dei faclus esl ex muliere filius bominis, ut (ilios bominis faceret el adopiaret lilios Dei. Ideo, ait Deroardus, Deus faclus isi liomo, ut liomo licrel Deus. Htcc ailoplio (il per graliam, quia non tautni jus ad lueredilatem Dei P.uris, sed et ria :

participalionem, ipsumque Spirilum san-.

W~
ledicto ol

IN

EP1SLAM AD GALATAS
3, v. 15.

984
cl

legem violalam incurso, ni cap.

Fini Dei, majores


lege minores et pueri,

adulli, lict

non

fnerilis

sub

Factiis est

sub legc

non ut ah e cxpiarciur, sed ut

eosqui

sul) ill

erant pressi et roi liberaret, S. Ansel-

Misit Deus Spiritum Filii

su,

id

est, Spiritum

mus.
l!r

sanetum, qui

modo

Patris,

modo
;

Filii

dicitur Spiri-

adoptionem filiorum reciperf.mls,

id est, ut nos,

lus, quia

ab ulroque procedil

sed hic speciatim diri-

tam Judaei qum gentiles, in co et pcr eum, reciperemus udoptionem filiorum in Adamo perditarn et Abraha;
filiis

lur Spirilus Filii,

quia Galatis probat Apostolus eos


in

esse Dei

filios,

tum quia Filium Dei induerunt


v.

ba-

promissam.
Observatio moralis.

ptismo, cap. 3,
ceperuht.
I\

27,

lum quia Spiritum

Filii

Dei re-

Adora
lionis

hic, 6 lidelis, quisquis es, divime dispensaest Dei


lilius, at

corda vestra,

id est, in

animas vestras, quibus

cononiiam. Adainus creatus

per gratiam sanctilcantem uniiur Spirilus sanctvficationis,

liane divinam liliationeni peccalo suo sibi perdidit et

suis

filiis,

qui ex lune nalur

filii

ir;e.

Abraha; et serepa-

Clamantem
re, seu ut

Abba, Pater;
Spirilu,

id est,

facientem clamaipse, afleclu

niini ejus

promissa est hujus divinse


in
le

eodem

quo Ghristus

filialionis

ratio

Benedicentur

omtes

gnies,.

Per Jesum

nimirm

filiali,

ad Deum, velut Patrem charissiinum,


:

Chrislum, Filium Dei,

et

Filium Abralue, omnibus


filius

recurratis in oratione,eique dicalis


ter noster qui es in clis, etc.

Abba, Pater. Pa-

crcdenlibus est restituta. Filius Dei foetus est

Abba, Hebraie et Sy-

Abraha:, ul

filios

Ad;u focerel
;

filios

Dei. liane adora

riac,

idem ac

pater.

Sed

utraqiie vox jungilur,


sit

lum
tum

humilis et gralus conomiain

bunc iinniensum Dei


:

ut significetur

qud idem

Judreorum

et genlilium

in te ainorein recole stupens et aimihilalus


dilexil

Sic Deus

pater,

tum

ul Spirilus oranlis fervor exprimalur,

muitdum,

ul

Filium sunm nniyciiiiuin darel; ul


ipsum,
nuit peretil, etc.
!

utnotelur affeclus filiorum patrem tener amanlium,


cl ei in oratione quasi blandientium. Abba, Pater. Vide

omins qui

crdit in

Quis ego!

et quis Filius (uns,

Deus
,

Filius ergo Dei foetus est ut filios boniinuni faceret

diela Iom. 8, 15.

Observationes morales.

ex mulierc
lilios

filius

hominis
filios

Dei, intellige

majores et adullos.
litleralis.

Hinc disce primo quo spirilu debeas orare


rilu
Filii
,

Spi-

Dei,

eodem quo Chrislus


,

ipse

orabat et

Observatio

orat

aleetu

filiali

reverentiali

al fiduei pleno.

Hic est eomparationis ab


et applicatio,

inilio capitis
:

incepi

finis

Oralurus ergo unire Chrislo, ora Spirilu Christi


corde Christi
j

quasi dicerel Aposlolus

Et per banc

in

ipso

eum

ipso, et per ipsum ora.


et in oratione pernoctanin

adoptionem pertctain
latis et

filiorum, utoSeiiav, statuminorili-

O raturas,
tem
Pater.

Chrislum oranlem

conditione servorum translati sumus ad


fidei et (iliationis divinsc, facti

tu tibi exhibe,

dicque sicut ipse

horto

Abba,

bertalem

sumus majojusli qui-

res, liberi, nostri juris.

Ante inearnationem

Ilinc disce

secundo quanta
facti

sil in
filii

nos gentiles Dei

dem

erant

lilii

Dei, sed minores, quasi servi,

sub lege,

gratia,

qu stalim

sumus

Dei et quidem

quasi sub piedagogo; timor pna: servientes Deo,

jores, absque minoralis slalu.


lis intelligas el

Quam

graliam ut

mame-

carentes adoptionis fructu,

necdm

valentes clestem

plenis recolas, nota triplicem reliPueritia:,


;

Patris alrni hareditalem possidere.

Clausum erat
adulli

gionis

statum.

in

Judseis; juventutis, in
in

tune clum, et Chrislo solo polerat aperiri. Post

Chrislianis viatoribus
beatis.

consummalae perfeelionis,
incipiens,
inler Juda;os et

inearnationem

facti

sumus majores,
(iliationis

liberi

amore

filiali,

et

eodem quo Chrislus

ipse spirilu

Deo

servientes; divins;
h.ercditatiscapaces.

jure fruenles,

divinse

Eadem ubique religio, perf'ectissima. Mdium tenemus tos; at eum hoc privilegio qud
seu potis renati sumus
lilii

perfecta,

bea-

sine puerili, nati,

Dei majores, cl hinc Spi-

Hic igilur desinit inepta ab


it. In sequeniibus aulem

initio capitis

comparapro-

ritus sanclus nobis stalim est datus, Spirilus Filii Dei.

Paulussuum ex

dictis

bat intenlum; et Galatas alloquens, applicat eis jam


dicta.

ra

Ob banc gratiam ineffabilem, Deum, ut patrem, adoama lauda benedic idque omne in Spirilu Filii
, , ,

Dei.
6.

Vers.
la tnc

Quoniam autem estis, vos


,

scilicet,
,

Ga-

Vers. 7.

Itaque
non
estis,

jam non est serves. Grrec.

gentiles, sicut et nos Judaei

per fidem

seu per

Itaque non amplis es servus, subaudi, Galala, Syr.:


I laque servi

liaptismum

sed

filii.

clum, ac Dei filiationem nanciscinuir. Vers. G. Quoniam autem estis filii , etc. Gm diit, Spiritum Filii sui , signilicat Spiritum sanetum mm ii Ptre solo, sed ctiam Filio procederc. Non

scilicet devot,

ardenter et fidenter,
,

filiali

affetu in

enim Spirilus
iheologi

Filii

diei

polest nisi spirantis

et ut

vocemus Deum Patrem. Hic enim es\ non tam oris qum mentis clamor de quo Dominus ad Moysen Quid, inquil, clamas ad met F.\od. 15. lict silentem lia Theodorelus, Anselmus, cl alii.
:

loquuntur, principiantis. Apposit ver Filii nientionem adjunxit , ut filiorum adoptionem in Quia eslis naturalem Dei Filium referret; q. d. lilii Dei, Deus misit Spiritum suum, non qui lilios vos facial sed qui vos filios jam foctos doceat clamare Abba Pater. Clamantem , hoc est clamare id est, magna pire mentis devolione precari facienlcm ut
: ,
:

Vers.

7.
.

Itaque

jam non
:

est servus,

sed

filius esi.

Tu

igilur

inquil, quisquis es, qui per Spiritum Filii

Abba, Pater, non amplis jam Dei clamas ad Deum servus es, ab Itseredilale alienus sed vel ipsius Spirilus sanet lestimonio, lilius. Qvbd si filius, et hres per Deum ; G race et Syriac Hres Dei per Chrislum; idque plenius est; Per Chri;
:

9S5
In

CO.UMENTAKIA. CAP.
vcrsiculo prcedenti
lilii

IV.
8.

MS

duo

dixil

Aposiolus
Blii,

cl

Vers.

Sed
sit

tjbkc quidem ignorantes Deum...

quod Galat sunt

Dei, et quod, quia

Spiri-

Po>il Dei grali in Galalas, hinc infcrl et eis ostendil


j

Est imn sanctum, spiritum adoptionis receperunt. non polest. \ ideautem demonslralio cui contradici
haut enimmiracuIaquaefiebantperdivinumSpirilum, vus, Theodoretus. Et hinc concludil Itaque inler
:

qum

absurdum

illos

Cbrislianismo, scu

statu majorilalis, ad

judaismum, scu ad minoritatem


pungat acris, primo
:

reverti. Et ut eus judaizanles

excusai
est,

quodam modo

illorum idololatriam

Tune,

id
ii-

estis Galalae christiani, non est quis seryus, scd


he,j,

lilii

tempore anlc veslram vocationem ad Cbrisli


elapso
;

majores,

adulli,

Iiberi;

quippc

in

baptismo

dem

ignorantes

Deum,

id

est

cm verum
fa!

<;iiistuin

Filium Dei induists , cap.

5, v. 27, el

Sp>

Deum non
et stull

cognoscerelis.

liiuni Filii, spiritum adoptionis recepislis in cordihus vestris.

Serviebatis, scilicetper idololatriam, us qui...

lanlm hominum opinione sunt


ignoranliam, quasi diceret
:

dii.

Culpain

Qcod
et

si

si filins, el

lucres

nuis, et h.eres per Deum. Grc: Quod Dei per Christum. Syx.: Qubd si filii,
Altra conclusio

rejicit in

Nesciebalis quid

faciebatis.
Vr.RS. 9.

hrcdes Dei per Jesum Christum.

iNuNC
:

AL'TEM

COJI

C0GN0VER1TIS...

IM

sequens ex prima. Quod si filii ergo et pleno jure hredes Dei, per Jesum Christum, quem induists et cujus Spiritum, lanqnm hrditatis

Dei majores cl adulli;

COGNlTi...Graee.
(jis

iVwnc autem cognoscenles Deum, ma:

autem cogniti Deo. Syr.

Nunc autem cm,

etc.

el,

quod magis

est, cogniti sitis


lilii.

Deo. Cognili, id est,

parlem

et

arrhabonem,

recepislis.

Qui

est

pignus

approbati, dilecti ul

lucreditalis nostrw, Eplies. 1, 14.

QuoMono convertimini
suis, adultis
,

itf.rim, id est,

quomodo ma-

Patres -familis salis ssep

liliis

ma-

jores facti,

quan repuerascenles convertimini ad prima


clementa

joribus, sapienlibus el sibi subdilis, aliquam hredilalis

infantile Judaicpe

parlem douant dispensandam.


filiis

lia

Pater clestis

Infirma, vim saneliiicandi non babenlia.

suis in Clirislo

Spiritum sanclum dout, quasi


hoeredilatis.

Et egena,

divitias grali clestis

non continenlia,

partem

et

arrbam

terme
in

Deus

ipse, to-

el ide conferre

non valenlia.
per idololatriam

tus in palri

possidendus, est ;eterna lucreditas nonostris cordibus inf'undiiiir,

QriBiis denuservire.... alio lanien gnre servilfi.

slra; Spiritus sanclus

Cm

esselis

pagani

serviebatis

velul hujus iernre et divinne hredilalis pars et ar-

creaturas ul Dcos adorando; nunc judaizanles vullis

rha. Prajler citalum Epli. locum, vide 2 Cor. 1, 22, et


5, v. 5.

denu servire, non adorando idola, sed reveiendo ut


res sacras, quoe nihil habenl sanclilatis
;

et

ab

eis

Obscrvatio moralis.

rbus mundiliam sperando

quee

nuUam habenl vim


,

Agnoscc ergo
licitaient

hic, Christiane, nobilitatem et f-

mundandi.
\

tuam!

Filius es Dei vivi, quippc qui

Jesum

Vers.

10.

Dies observatis, sabbala


,

more Ju-

Christum, consubstaniialem Dei vivi Filium, in ba-

daico, messes

neomenias

tempora,
,

in

quibus festa

plismo induisli. Filius es Dei

vivi,

quippc qui Spiriin

Tubarum, Taberiutculoruni

Expialionis.

tum

Filii

Dei vivi in corde luo recepisli,


;

baptismo,
feli-

Et

annos, id est, seplimum remissionis, et qninjubihi.

in conlirmatione, etc.

quid nobilius

scd quid

quagesimum,

Hinc palet qud non lanlm


,

cius! Quia

enim

(ilius

es Dei, hinc el es nacres Dei in

circumeisionem praedicabant pseudo-apostoli


lerias et novilunia, D.

sed et

Christo et
sli.

cum

Cbristo cui unitus es el

quem

indui-

Cbrysostomus, Theophylactus.
fesla

Sed

lisers

major

adullus, liber, luo

jam jure
dalum.
sis

Porr damnanlur hic

Judorui, nonfesla

Cbri.-

l'ruens, hxredilatis tua;

partem jam possidens, per


cl velut pignus
,

slianorum, ut volunl hacretici, alis daniHaretur etiam


dies dominicus,
et 9,

Spiritum sanctum,

tibi

infusum

quem tamen observant

ipsi.

In v. 8

Tanl ergo dignilate nobilitalus

cave ne

un:

nota quod quia paganismus


,

est ignorantiae et

qumdegener; quia
qnae placita sunt
ci

filius

es

Dei, vive digne


cl

Deo

servitutis status
et liberlatis,

Chrislianismus ver status luminis

amanlissimum patrem ama semper,


,

amore

filiali

ide gravior est in Cbrislianismo re-

sicul et Chrislus, fac jugiter.

lapsus ad peccatum.

Quia barres Dei,


lus,

et hxredilalis ictcrncc

pignore dona-

VERS.il.

Timeo

vos...,
:

id
illi

est,

vobis.

Vides

hc tcmporalia,

Iransitoria sperne,

ad aelernam

visecra el affectus apostolicos


et hic tremit ac metuit, etc.,

jaclanlur fluctibus

lucredilatem tuam plein: cl intgr possidendam aspira


continu. Abba Pater, quando le videbo? quando te
fruar
?

Cbrysostomus.

Cm

au-

lem

dicil,

metup... et addit, ne forte....


illis

simul cl de
erexil; rhu

quando

le

fruens tecum unus ero

sperationem

injecit et in

bonamspem

el ouuiia
el

stum enim cui inserli sunius luereditus seterna Dei bona obvcniunl nobis a Deo, Deique graii
,
,

misericordi.

Sed tune quidem, cm infidles cl paVers. 8. ani esselis, ignorantes Deum ; iis qui iialur non sunt dit sed liciione falsquc opinione hominum pula idolis , serviebatis, id est, colebalis ea la tri et sacri, ,

illuslralionein graliio suse, exteris per os> nesU'nin vos docuit Chrisli dem ac viam ad justiliam el sa! lem, r;uomod ilerm ad rudimen.la legis comeniBiiui, ut ab eis cdoceamink? lia Uirvsost., Ambros
i

D.
|

Thomas.
Vers. 10.
,

Dies observatis
,

etc.

Per obscnanlas

lii

.-.

::us. 9.
:

Xunc autem cm eognoveritis Deum,

dienim monias
bis.

mensium

annorum

inlelligR

onmes

eare-

etc.,

legis veteris, quasi ex parte lotum. Timeo vos, etc. Timeo vobis aut Vers.

U.

de vodeclu-

u.

Cm

edocti suis ab ipso Deo, qui mieris per

Son enim Galatas limebat Apostokis; sed

987
oiiiin dixit
:

IN
fruslra lboravi, sed
:

KPISTOLAM AD GALATAS
sprevislis,
J'

988
cslis.

ne forte; nominal,

nec exccraii

Sed

elc.

Vide para-

inquit, accidil

naufragium
;

sed

adhuc tmpeslalem
metuo, non de-

im.

cerno lue prturii nlcm


spef
Et
:

propterea
esl

Qu
lener
cia

industri
el

non

iititur cliaritas?

Timet, speral,

vobis enim in

manu

lolum hoc crrigere


I).

atfccluos rogat, blandilur, accepta bnfi,

ad prislinam redire Iranquillitalem,

Chrvso|

commmorai
illis
:

Galalis

ben acla recensel; quae

slonnis.

Vers. 12.

pro

passus est insinuai, cl tandem suspirans ex-

stote siclt

ego...

Syrs

Eslote

clamt

empesiate jactalis inannni purrigiC, sque ipsum dal exemplmn ait D. Cbrysoslomtis. Ne quod vbis vrcor
ut ego siim, (jUandoquidem et ego ut vos eram.
,

Vers, lo. Qiuv


igiiur

Ubi est ergo beatitedoyestra? Grce:


crut
bealituilo veslra. Syr.
:

Ubi

est

ergo

beaiitudo vestra? Id esl, quabiit vester erga


'

meamor,
inter,

acidt,meniteniini,quiHctJuda3usctlegalium iupra

gaudium,

el flicitas veslra

ob

meum

ad vos adven-

modum

;cnmlalor,

lia:c

cognil

Evangclii

gfali,

tmn, ob meas apml vos pradicaliones et


.',

meam

dimisi. Ibcc

verba

alii aliter
;

explicant, sed

hc exinjuria

vos conversalionem

plicalio SimpleX et nalurlis

bine alias omill.


:

Testimomdm
I

enim...

Tanins eral

ille

vesler amor,

Fratres

obsecro vos... Grac.

MM
me

me

ut vef oeufis charior esseiri vobs. Vide paraphrasim.

afficisUs.Syt.: Niliiline offendislis. Id est, null, qiiam

Vers. 10.
II

Eigo

immicis yobis... Ergone quia

senserim, injuria affecistis

ne ergo

pulelis vobis

verum

vobis dico.idc

iralum. Obsccralionc etblanditiis mollit superiores


increpationes.

Vide paraphrasim.
discal prselatus,

me pulatis inimicum vestrum? Ex hc aposlolic cbariiaiis arle,


salutis minisler

omhisquc anutiarum

Vers. 13.
carnis.
. .

Scitis
illa,

autem quia ter ixfirmitatem


carnis
,

et cooperator, in

oninem se formant transforniarc


lucrifa-

Infirmitatem

vocal prseculiones,
Potest
:

serumnas,
ligi

paupcrlalem

etc.
1

etiam

inlel-

omnia omnibus se facere, ut animas Cbrislo ciat et ad pnilenliam adducat.


Vers. 17.
|

infirmilas

de qu

Cor. 2

Prsenlia corpo-

jEmulantur

vos...

Pseudo-apostoli

ris

infirma

et

sermo.... seu humilils corporalis pfoe-

judaizanles ambiunt vos, et zelotypi laborant erga


j

schli.

Vers. 14.

Et

vos

seu amant vos

cum

icmulalionc et zelotypi.

tentationem vestram... Edem


babet vestram,

adversa vocat tcnlalionem. Vulgala

quia Paulus sic bumilialus eral Galatis objeclum tentationis, ut illum

No> ben. Non bono zelo, nec ad bonum vesirum, sed ad suum commodum et ad suam gloriam.
Sed exclldere vos volunt
ab Ecclesi.
,

conicmncrenl
,

et respuerent.

extus

scilicet

me

fide

Gracus bodiernus babel mc scu tnam, quia per bx>c Paulus tentabalur. Sed melior esl noslra leclio,
cui Syiiaca versio conlbrmis est. Nslls

Utillos MULemini...,

id est, ametis,

admiremini,
In ju-

qud per

in-

illisque agglutinemini

cum

noslri exclusione.

finnitalcm

evangelizaverim vobis jam | daizantium zelolypiam pridem, et tentationem quee crat in carne me non I rum mulationis.
carnis nica;

rejicit

culpain bujus Galala-

suam pro eis sollicitudinem meluens ne inanem sumpserit operam ac laborem in eorum couverrat
,

sed lanqum angelum, im6 lanqum Cbrislum ipsum,


excepistis.
|

sionc.

Vers. 12.

Vers. 15.
tem,

Ubi
,

est

I'htote sieut ego,

Judaicas observaiiones

I
jj

bcalilicatio veslra

qu

ergo beaiitudo veslra? id est me lanta lidei causa palien-

ineo excmplo abjicitc, neque legem servitulis patiamini vobis imponi. Quia et ego sicul vos. Nam et ego me vestra} inf.rmiiaii accoinmodavi , ni vos Chiislo lucril'acen ni. Fra'.rt s, obsecro vus. Praires, inquit rogo vos et obsecro , ut queniadmodimi dixi t'aciatis. Yidemus
, ,

beatum, ac vos propter

me

bcalos prxdica-

balis, alque ab aliis piredicabamini. Ita Tlieopbyl. Nimirm dicebalis : nos bcalos, qui lalem babemus

apostoluml Testimonium enim perhibeo

Apos.olum tenta re oninem viam revocandi Galalas ab


errore. Nihil

vobis, quia , si pri posset,oculos veslros eruisselis,el dedisselis mihi. Uabebalis, me chariorein oculis vestris; id est, eram vobis

me

lsislis,

Non
i

iralus

bc

dico

sed vos ipsos la-sislis q. d. sed vos amans, et veslr mise;

ans.

Vers. 13, 14. Scitis autem quia per infirmitatem carnis cvangelkavi vobis jnmpridem. Per infirmitatem
carnis gnralit? ihtelligunt adversitates
el

affliction-

ns bomini exteris illatas, ni eonlumelias, verbera, prseculiones, carceres, et bujusmodi malorum poricula ut viderelur omnino abjectus Apostolus, vilis, inlirmus el miserabilie. Eamdem vocal tentationem in carne, quia inde Galala: tenlari potuissenl, Puulumque cum suo Evangelio ahjicere. hi t.,
,

Ubi Mini pristin veslra de me q. d. voces, laudes, judicia, Galatae? Quomod lam cil, lam temer animos erga me et Evangelium mulsiis? ut oculos vestros , si lieri potuisIta me eperibaiis set, milii dedisselis. (]uo abiit amor et ardor? Sers. 1G. Ergo inimicus vubii fatus sum, etc. Ergone propterea me pro inimico liabere pistis, quod veritalem vobis dixcriin? Posleaqum eliam usque ad Galalas penelrrant Jiuhei , ((ui dicerent, nisi circumeidamiui non poleslis salvari, Act. 15, necesse Cuit Apostolo de e re veiain et apertam doclrinain

ebarissimus

pioleile'.

Tliopb. et

.Emulantur vos judaizanles depereunl Vers. 17. vos, ambiunt vos, vos sibi couciliare sibi suaeque El tentationein vestram in carne me non sprevislis, Il legi subjicere saiagnnl, sed non benc , quia non ad neque respnisiis ; q. cl. Tentationem vestram, id est, \l bonum el piolecluui vesirum sed exelndere vos votant me lot conlumeliis oneralimi perseeulionibus agila- | Cbristo et ebrislian liberlale, utillos muUinini ; non salutein vestram ninulanluin, llagris ea.suin, pauperem, alllicluin et abjectum, d.: Suam gloriam (| ni r. n qui vobis poteram esse lentationis objeclum ul nie lur, ideoque u>s excludere volunl Cbristo meumque Evangelium aspernaremiui, non sprevislis, [g! iium sed ibos aimulemini el con&ectemini,
,

alii.

989
Vers. 18.

C0MMENTAR1A. CAP.

IV.
Observatio moralis.

990

ici

Bonum autem

*:mulamini...

bonuni

autem niagistrum scmulamini; cum zelo


imilamini, non malos magislros.
In bono,
est,

diligile et

Ab hoc
se

D. Pauli exemplo, discat omnis pralatus


esse, cl lanqiim

matrem

malrcm

suis sese subdi-

non

in oinni re,

sed in bon.
in prne-

lis

exhibere. Discal qud non scmel lanlm, sed lolo

Semper
senti.

iil

est, constanlci' el

non lanlm
,

sua; vide

tempore dbet Cbrislo

parliirirc. Discal

qud
re-

Laudabilem decet aomulationcm


conslans,

qu?e

duas

cum
illani

subditis, quasi

cum

pueris debcl puer

fleri et

aut trs liabet condi l'unies. Sit xmulalio boni docloris,

puerasecre, ut sese illorum


corroborel.

tendat ad bonum, et
in

sit

in

absenli

accommodans infirmitati, Discal qud dbet in omnes affectus


suos promoveat, cosque Cbrislo

perseverans sicut

prscsenti. Et bac ultim condi-

sese versare, nunc orare, nunc plorare, nunc arguere,


!

tionc videlur Apostolus Galalis exprobrare,

qudcm

nunc gemere, ut

filios

ipsum proeseniem zelsscnt, cil absentem negiexeruiit, ut aliis

lucrelur ac perficiat.

Ab eodem exemplo
cl

discat con-

adhrrent. Grcus textus


in

Bonuni au-

cionator et omnis
lin sit

animarum

salulis cooperator,

quansine

tem semulari
vos, id est,
gislros

bono, semper

et

non

in

adesse apud

pro earuni sainte palienduin

laborandum.
at

bonum, rectum
in

et utile est ;enuilaii

ma-

Beala Virgo
dolore
;

Cbrislum corporaliler genuit


,

non

malo,

ut judaizare,

sed in bono, in

concionator

omnisque
dolore et

spiritualis
la bore

Cbrisli

bon doctrine,
sed constanter.

et in virtutibus,

idque non ad tempus,

puerpera,

cum magno

dbet parlu-

rire, etnili ut
,

Chrislum,id

est, Cbrisli

lidem et Spi-

Vers.
1

19.
v.

Filioli mei
15 el
alibi,

quos iterum parti

rio...

rilum formel in Clirislianis audiloribus suis.


pluin Apostoli,

Cor. 4,

Paulus patri se comparai, hic

Ad exemsermones suos audienlium conditioEx


ebaritate

autem malri, cujus tenerior est in liberos affectus. Hune aulem malernum erga Galalas affeclum exprimit
dicens
:

nibus el disposilionibus accommodet.

loqualur semper, ut tanqum mater Cbrislum in au-

Quos iterum parlurio. Quo verbo


sui

significat

dilorum animabus pariai.

omnes simul animi

moleslias

ac cordis dolores
;

Vers. 21.

Dicite
audistis.

miiii. ..
:

legem non legistis?


audilis.

pro illorum salule. Partus pbysicus unicus est

parlus

Gncc. Non

Syrus

Legem ipsam non

ver moralis est multiplex

Iterum parturio.
,

Post affectus malernos, quibus illorum corda


vit,

commo-

Donec formetur
lides
vieil.
,

Ciiristus... Clirislus
:

seu Cbrisli

rurss ad argumenta recurrit, quibus illorum urgeat

anima; noslrx forma est ac vita

Justus ex fide

inlellectum. Igilur ex ips lege, contra legis sectalores

Hune lidcm pe Evangelii praidicationem Paucommunieaverat, ipsosque Christo


sic pri-

argumentalur

legem vocal velus Teslamentum. Le:

lus Galalis

gem non
Vers.
v.

auditis? quasi diceret

Si

me non

audilis,

mant genuerat. At quia ab evangelic


rerant
gelii
,

veriiate aberraillos

ipsam legem, quam


22.

ainbilis, audile.

magno

nixu et dolore conalur


,

ad Evan-

2
:

Scriptum est enim,

Gnes.

1(5,

veritatem revoeare

liocquc

secundam vocal
VOS...

15

el 21, V.

Quoniam Abraham duos filioshabuit,


el saac

parturilioncm.

Ismaelem de Agar,

de Sar. Sex

alii

filii

YER. 20.

VELLEM
; ,

AUTEM ESSE APUD


ut viv

Ut

poslea nali sunl de

Celbur, sed ad
;

prx'sentis rei

Christutn in Galalis formel, cupit apud

illos

esse et

mysterium non pertinent


gori,

et

cm

Ikcc ageretur alle-

videre quee fiimt in cis

voce,

suos affectus

nondm

malernos exprimat

nunc blandiens, nunc geniens,


ut solet

Vers. 23.
nem,
id est,

Sed

cranl nali.
qui de ancilla,

secundum car-

nunc objurgans, nunc obsecrans,

mater

in

secundum naluralcs

carnis, seu natune,

omnes

affectus sese versare.


in vobis. Grajc.

vires.

Quia co.nfundor
vobis. Syr.
:

Quoniam

slupefactus

Qiwniam hwsito in sum in vobis. Nescio


:

Qui autem de libra, per repromissionem, id

est,

virlule divine promissionis; supernaluraliler, seu per


Vires extraordinarias juxla Dci prorissm.

quo sermonis gnre debeam


Vers. 18.

uli.

Bonum
lit

aulem mulamini
ipsos

in

bono sem-

per, etc. Uli volunt

atqui bonuni est et laudabile , Ut aemulemini niagislrs vestros, qualis ego inprimis sum ( id enim inlelligi vult),
;

mulemini

nec in quibuscumque, sod lanlm in re bon id,|ue semper, id est constanter, et non solm me vobis
;

cisque persuadeanl id quod cupiunl. lin Cbrysosl. Quoniam tonfundr in vobis, id e>[ hereo et anceps sum animi , slupefactus sum , atlonilusel iiibps consilii de vobis, id est , quomod vobiscum agere debeam. Aliud enim est puderc et erubescerc aliud
, , ,

conflindi

boc est, aniino turbari


.

ut neseias quid sit

praesenle. Vers. 19.

agendum.
I-'iliolimei

lium genui Cbrislo , adoplione ad Judaisiniim, iterian partit) o, ut .judaismo revocemj, Christoque rufsn pariain, donec formetur Clirislus id est, Cbrisli (ides, spes, liberlas , in vobis, ul scilicel non lege, sud Christo, el Cbrisli fide omnem graiiam JUslitiam, salutcm expectelis. Vettem aulem esse apud vosmodb, et muVERS. 20. tare voeem meam,M affectus quos epistola scripla non capil, voce viv exprimrent, ul scilicel quasi mater nunc blandirer, nunc gemercni nunc obse rarcm, nunc objurgarem vos, uli soient maires naluralcs se

vos enim ego per Evangequos relapsos Christo ejusque


,

Vers. 21
:

Dicite milii, qui sub lege vullis esse

ele

Hoc majoriscsl nergie, Si nie nonaudstis legem ipsam quam ainbilis q. d audile ipsa vos se ad Chrislum ainandabit. Afgu meiilaitir aulem ex ips lege (idest, ex ScHplur c|ii:<; legem tradil ) conlra eos qui sub lege esse voir
audilis?
;
;

Grce, legem non

bani.

Vins. 22.
rt

Scriptum
ancilla,

Abraham duos
\-ai

est enim, etc. Scriplura narsuscepissc filios , Ismael el Isaac;

illum e\

id

est, serv

liunc vero ex

Sara libra.
Vins. 23.
nuius
es/
,

omnes affectus versare nunc orare, nunc plorafe, nunc gnuere, nunc argcrc ul liiios permoveani
in
. , ,

Se qui de, ancilla, secundum cam nimirm per carnis vires, per earnalem
UJ>ct, ul v\
;

m
cl

naluialem geneiaiiouein, qua-

u\eiicul,

91
Vf. ns.

IN

EPISTOLAM AD GALATAS
.

992

Vk

QVJE SUNT PER ALLEGORIAM DICTA

iil

pellatur Agar, ait Theophyiaclus post D. Chrysoslo-

est, quae dicta

sunt ad aliud ex alio significandum.


et

muni

quia

ilii

est

oppidum Agar, scu Agara,

ait

Sen quai prater sensum litteralem


alium continent spiritualem sensum

liisloricum

Grelins, qui citai Plinium, Dionein, Slrabonem.

Sed

et

eminentiorem.

quidquid
sus est
:

sit

de Graco

juxta noslram Vulgatam sen-

Crac.

Qu

sunt, allegorizata, Tjyop5/tev>.


,

Meril dixi qud Agar figura fuerit veteris

H/EC ENIM SUNT DUO TESTAMENTA

id CSt

liai

dlUC

testamenti in monte Sina condili.


in

Nam
:

Sina mons

est

uxores et maires, Agar et Sara, juxta sensum

spiri-

Arabi, qui conjunctus est

tualem allegoricum, significant duo teslamenla, velus


et

drat

aniem nunc Jrusalem.


:

Grac, wtout, quuSyr. El respondet huk


;

novum.

Jerosolym. ^Kthiop.
condi-

Et ex adverso correspond,!.
consentit Unie tcrreslri Jru-

lum. Grac.
In
filios,

Unum quidem, scilicet velus, in monte Sina A monte Sina, scilicct profectum.
:

Theodorelus
salem.

llle

mons

Juxla geographos

mons Sina

dislat a Jrusadici locn,

servitutem generans,

id est

servos generans
ti-

lem

vignii

dierum itinere; non polest ergo

Juda;os scilicet sub legis jugo servientes


servili.
,

seu propinquitale locali conjunctus. Sed dbet inlelligi,

mor

quod quadrat, seu cognalionem

et similididiiiem
:

Qvje est Agar

quod lestamentum figuratum


,

fuit

habet

cum Jerosolym

noslri

temporis

scu similis

per Ag.tr ancillam

et servos

domino suo vernaculos


Arabia. Grce.
:

est conditinis.

generantem.
Vers. 25.

Et

survit..., conditinis, scilicet, servilis


ita el

Sina enim mons est


est in

sicut

'in

Sina generavil servos,


el continet.

Jerosolym servos gnerai

iSnm Agar, Sina mons

Arabi. Syr.

Nam

Agar,

nions est Sinai, qui est in Arabi. Juxla Grac. cl Sy-

Vers. 26.
hic dici

Illa aiitem qu.e sursum


sit

est...

Debebat
,

rtim ex ipsis nominibus reddilur ratio cur

Agar velus

qud Sara

novi Testamenti figura

seu

fi-

teslamentum

signilicaverit, scilicet, quia

mons
Iingu

Sina,

gura Eccesi,
ut

qux

est clestis

Jrusalem

at omisit

ubi factum est illud fdus, vocalur Agar, scu Agara,

rem ex

se claram, contentus

hanc Ecclesiam quatuor


est,

undc Agrai, seu Agareni. Sina


qualis erat Agar, cilare proies.

Arabum
senex

ap-

insignire nolis.

Primo clestis

de sursum descen-

Abraham

lict

posset sus-

Qui aittem de libra , per repromissionem. Isaac genitusest non virtute carnali et naturali, quia hc in anu et sterili Sar det'ecerat, ut ex e naturaliter suscilare prolem non posset senex et ipse Abraham sed per repromissionem geuitus est, puta per virluleni divinam et superuaturaiem Dci, qui Ahrahae ex Sar supra naluram generalioncm Isaaci promiserat, Gen.
; ,

qui in Sina legem acceperunt, parentes fuerunt Juikcnrum fui jam vivunt in Jrusalem ; et sicut En natur , sic et in indole servili, moribusqus Judaicis utrique conveniunt. Qualis fuit Sina , talis fuit et Jrusalem alqui Sina generavit servos ; ergo et Jrusalem servos generavil et gnerai, veteris scilicet lestamenti.
:

Et servit cum filiis suis q. d. Sicut Agar serva Ismaelem el posteros ejus servos gnerai ita allego,
:

17.

Vers.
ria est,

2-i.

Qn sunt per allegoriam


dicilur aliud
lib.
,

ric
dicta.

Allegosignifi-

catur.

cm ex eo quod Unde Augustin.

quiddam
:

servos. contra , sicut Sara libra libcrum genuit Isaac , et posteros ejus ( partus enim sequilur venlrem ) , ita

significal

Teslamentum velus generare

15 de
,

Triii., c. [9, dicil

allegoricc
liberos.

signilical

novum testamenium

generare

quosdain Latines interprtes

ila verlisse

qu

sunt

aliud ex alio significantia. ^ Hc eim sunt duo teslamenla. Sara videlicet et Agar, tunt , id est, per allegoriam significant, duo teslamen-

la,

novum

scilicet

et velus. Ita

Hieron., Chrysost.,
:

Tbeodor. Unum quidem in monte Sina, q. d. Velus leslalucntum monte Sina tradiliim el promulgalum est; servos generans in servkutem generans, hoc est, videliecl Judoeos servientes umbris mulliplicium onerosarum etfpragravium caeremoniarum , idque timor pnarum ac spe bonorum terrenorum, abundanti videlicet frumenli, vini el olei, quai Deus promisit Judauis, si legem pacturnque servarent. Quai est Agar ; q. d. Quod teslamentum vtus et servi Je signincat Agar serva. Ita Hieronymus. Sina enim mons est in Arabia ; q. d. Vers. 25. Agar et Sina ejasdem rei gerunt signiiicationem , scilicet veteris Testamenti. Convenienter moule Sina nam Sina mons est velus Teslamentum profluxit horridus in Arabia, longe extra fines terra promisse silus; proind aplissimus ad significandam veteris Testamenti qualilatem, qu* est timoreni et horrorem
:

Vers. 26. 1 lia autem qu sursum est Jrusalem, aie, vocal prasentem Ecclesiam novi Testamenti. Pro quo nota Ecclesiam clirislianam quaiu signilicat Sara.id est, princeps, vel domina, quaeque opponitur synagogse Judueorum, quain signilicat Agar serva quatuor bis nolis insigniri Primo, quod sit de sursum, quia Chrislus ejus caput clo descendit, ac rursni in ccelos ascendit indeque Ecclesiam rgit; quia perfeclio Eccesi in superis ac ccelestibus rbus est, nimirm in lide, spe charitate, quia virlus SacraIta
, ,
:

menlorum

sursum provenit, cl Deum ipsum in Ecclesi quasi de sursum advenieniem praseniem haejus
;

bet, quia conversalio ejus in coulis est , cor et thesaurum habet in clo apud sponsum suum quia ad uiternam coronam et quielem in clo anhelal ac tendit.

Secundo qud sit Jrusalem; idem est quod visio pacis banc enim Eccesi providet ac procurai Deus, ut gaudeat pace spirilali el clesii. Tertio, qud s'il libra. Ecclesi jam habet liberlatem moralem qu
,
; ,

iuentere , et servos facere, proniissionis exorles , et ab IncTeditale alienos. Qui conjunctus est ei qu nunc est Jrusalem ; qui mons Sina cogna tionem habet cuin isl Lerren Jrusalem , eique congruit quoad mysticam significalionem. Nam Sina velus testamenium signilical ; terrena Jrusalem sedes est populi Judaici , id est

excludit serviluiem cupidilatum et vitiorum;.et spiritualem ex perfect charitate, qu:e foras pcllit ihnorenj provenienlem; per quam ainore filiali reverentique servilur Deo in spirilu et verilate spe ver ac volo cleslem pracipit cl pragustat , illara reips post resurreclionem adeptura. Quarto, qud sit. )iu:icr fecunda , quia ex sterili genlililate, qu dqemonibus serviebal, collecta Ecclesi Cluisli , multos ei filios spirilales peperit el parit, non ex solis Judis , ut Synagoga , sed ex omnibus el Judis el genlibus
;

liliomm veteris testamenti

quia Sinaici

11

Judsei

eosque Christo ad ccelum transmittit.

993
dite clo, Apoc. 21,
v. 2,

GOAlMiiiNTii
quia Filius

CAP.

IV.

994

Dei de clo

Galat repudialam esse Synagogam.sibique metuen-

descendens eain
pacis visio
:

i'undavil.

Secundo Jrusalem, seu

dum
si

esse ne

cum

Isniaele excludanlu ab hredilate,

pacem

ddit ei Chris tus, Joau. 14, 27.

per legaliuin observalionem fiant serv, seu Syna,

Tertio, libra est, et in liberta'em generans per spi-

goga-

lilii.

ritum adoptionis liliorum,'/' quo clamamus Abba, Pater,

Vers. 51.

Itaque, fratres, non sumus...


fratres,
etc.

Memi-

v.

(J.

Quarto, fecundissima est et mater nostra,


peperil.
enim... Isai. 54, v. 1.
,

nerimus itaque,

Vide paraphrasini.

qu nos Deo
Vers. 27.

Clara lotius alleqori exposilio.

Scriptum est
,

Abraham duas

habuit uxores, ancillam unani, alieillis

Sterilis et dserta
Ecclesia Chrisli
lecta.

Ecclesia est ex gentibus

seu

ram liberam; ex
scilicel

duos habuit

lilios;

Ismaelem
seu
et

ex gentibus maxim

su parte col-

ex

ancilla, seu Agar;


filius

Isaacum ex

libra,

Sara. Ismael ancilhc


est

naturaliter de juvene

Virlm iivbens,
Sara,

Synagoga. Hanc

in

fecunditate

fecund natus

est; Isaac filius

ingenu, prter ordi,

longe superavit Ecclesia; quod ben liguralum est per

nem natur
et

sed

vi

divin promissionis
est.

ex
:

sterili

qu

ex

sterili facla est

numros
in

prolis mater.

nonagenari prognatus

En

historia

adest

Vers. 28.

Nos aitem, fr.ures...


Nos, qui

Incipit allego-

autem

allegoria, seu mysiica significatio.

riain applicare proposito.

Christum cre-

Duo Abrah matrimonia


duo
filii,

signilicant

duo Dei cum

dimus, non sumussecundni Ismaelem, seu ut Ismael,


lilii

hominibus contracta fdera, du maires, duasleges;


duos populos. Primum Abrah matrimovtus

carnis cl natur viribus, sed ad instar Isaac

sumus

ex virtute divin. Qu.ippc Christiani per verbum Dei,


cui credunt, liunl sp.rituales Abrahre
lilii.

nium
servos

signilicat

Testamenlum
in

Agar serva
et et

signilicat

legem Moysi
,

monte Sina dalam,


gravilale
servilr

Vers. 29.

Sed oeomodo tunc... Altra allegori


quod Gnes. 21, 5,
alii

generantem

tum quia onerabat


et

quasi

applicatio. Alludit ad id

dicitur,

opprimebat mulliludinc

corporearum
limorc

sed hic vocat perseculionern quod


Varii vari

ibi dicitur
:

lusus.

cremoniarum
Judos
su.
,

tum quia
,

peenarum
ad

hune lusum explicant


:

jurgium et

quasi servos

cogebat

observationem
,

pugnam, hreditaiis causa


pietatem
:

alii

irrisionem ob Isaaci
voluerit ad
:

Agar itaque legem prfigurabat veterem


;

Is-

alii

quod Isaacum induccre

mael ver Judos


faclus

sicut

enim Ismael natur viribus

colendas luleas imagines, quas faciebat Ismael

alii

quod
luit

lascivire voluerit.

Vide Estium. Quiquid

sit,

vera

perseculio, seu eorporalis, seu spirilualis; et luec

luit figura

persecutionis Ecclesia .hidis.

est Abrah filius, ila et Judi. Secundum Abrah niatiimonium, seu malrimonium cum Sar libra, signilicat novum Testamenlum in Sion , seu legem evangelicam, qu liberos gnerai. Primo, quia

Vers. 30.

Sed quid

dicit

Scriftira? Terlia
:

et

docet
quia

Deum
igitur

in et

spirilu

et verilate colre

secuni!'

piincipalis applicatio allegori


lilii

Ejectio ancill et

amore

spirilu ducit

ad

Deum unde
,

libellas.

ejus, signilicans repudiationein

Synagogie

el

Ju-

Sara

libra

legem gratis, seu

evangelicam

dorum,

est principale inlenluin

Apostoli; ut sciant

liberlalem significabal. Isaac

autem prfigurabat Chri-

Veks. 27.
blcritis
,

turis.

Isai;e 54 Ltare, clama qa non parLtare, Ecclesia ex gentibus vocala et colleest


,
:

Scriplum
paris
;
,

enim
cl

qu non

etumpe
,

cta

et lege,

Deo eras sterilis antea et dserta lidc qu non paris qu haclens non soles Deo lilios parre Deo jam desponsata exulta et clama ltare j erumpe et clama; id est, cum ketili Deum
, ,
,
;

qu

et in cianiorem et cantiea laudis erumpe. Quia mulli filii deserl inagis qum ejus qu liabet virum. Desertam auteni vocat, quasi loto rcpulsam nul sejunclam propler slerililaleni. Sensus cst:Merit llandum tibi est, quia lu, qu haclens solitaria fuisli , nec viro ad gignendos lilios conjuncla (sterilis enim eras) nunc fecunda reddila Chrislo viro luo lilios paries mullo plures qum Synagoga viro suo conjuncla id est, legem Mosaicam amplexata, loto velcris teslameiili tempore lilios peperil. Vers. 28. Nos uutem fratres secundicm Isaac , instar Isaac, qui non virtute carnis, sed promissionis divin, natus est ex anu et sterili Sar promissionis filii sumus. Vlus. 29. Sed quomodo lune is qui secundum carnet natus fuerat hoc est, Ismael carnali virlute et generalione prognatus ex Agar, perseqnebatur eum qui secundum Spiritum , id est , Isaac qui natus est ex Spiriis sancii promissione et virtute supra naturam es Sara, quasi typus lidelium,ei spiritualium liliorum legis nov, ila et nunc, q. d. Lli olim Ismael ironic lusit cum Isaac eum vexando cl persequendo, ila nunc Judjci Christum regem liherlalis iiriseiunl vexrunt, crucifixerunl, ejusque libertos chtsiianos

lauda

perlinaci odio persequunlur, uti jam vos Galalas vexant et persequnntur , ut sibi subjiciant, pessundent atque pervertanl. lia Ambros., Anselrn. Vers. 50. Sed quid dicit Scriptura'? Ejice ancillam et filium ejus. Sunt verba Sar , Genesis 21 quibus petit ab Abraham nvarito, ut ejiciat Agar cum lsmaele vexante suum Isaac. Sicut enim Sar poslulante, et Deo poslulatum ejus approbante, jecta est c domo Abralue Agar ancilla cum filio suo; sic Ecclesia per Spiritum Dei instante et perurgente legem cum suis quasi necessari observatoribus ejiei oportuit famili et populo Dei per quod palm denionslratur

legis ac prioris testamenti cessalio.

Non enim hres erit filius ancill cum filio Hber ; Isaac enim soins mansit hres, quia liber, et fliius liber. Sic allegoric Christiani, quia liberi, sunt liredes benediclionis et juslili Abrah.
Itaque, fratres, non sumus ancill filii, Vers. 51. sed liber. Igitur, inquil, fratres, quotcumque in Clni

slum eredimus, non sumus ancill filii, id est ii;ji pertinemusad legem, significatam per Agar, sed suinti-i filii liber perlinentes ad Jrusalem, qu sursm c t, significatam per Saram.
,

Qu libertate Cltristus nos liberavit id est, in qua'i Christus per mortem suam nos asseruit; illc nimiiiu .Si vos Filius liberaverit, ver qui de seipso Io#|uitur Joan. 8. Christi grati tribuenduui est liberi eritis quod simus lilii novi Testamenti et Ecclesi quasi
,
:

liberi

et libral! a veleris legis

Testamenti

el

Syna-

gogae quasi ancill servitule.

005
slianos, per

IN

EPISTOLAM AD GALATAS
:

096
Clirisliani
,

Chrislum enim Isaac supernalurali Dei

servilule logali libcros

sicut

cluni est

Quil nos

Christo, Ycrbo Dei

virtute natus csl, ita et

credcnlcs,
,

Christiani per
rituales

Ycrbum Dei
filii.

facti

sunt myslici cl spi-

tuale

el sccundm Spirilum rcgenerali, spirisumus semcn ad quod perlinel promissio, non


,

Abrahce

Qucmadinodiun Ismael nalu


suiiin,
,

lia'iedilalis
;

terrent, scd clestis


Palris nostri.

scd alterna;
!

sed

grandior Isaacum fralrcin


sequebalur,
et ita et

nalu minorcm, perin cultu Dei

n gni Dei
.

Quanla nobis gloria

Quanla

nunc Judxi
,

majores
perse-

f.licilas,

Dei Pdios et hocredes esse!


(ledit

Yidete qualem

antiquiores, Cbristianos

nalu junioros,

charitatem

nobis Pater, ut (UH Dei

nominemur
vos...

et
1

quimlur.
juss
,

At

sicut

tune

Ismaei ctim maire sua, Dei


et

shuus
[

propier hoc

mundus non
te

novil

Joan.
:

abjeclus est

domo Abialuc

hxreditale
reli-

Epist. 5, 1.

Hanc Dei erga

cbaritalem mirare

at

spoliatus; ita

Judi legem, ncglecto Evangclio,

recognosce; amatus, redama. Eslole imitalores


'!

Dei,

nentes, ejecli sunt


abdicali.

domo

Dei, et clcsli ha>redilale


,

sicut

filii

clutrissimi, et

ambulutc
ut

in dilectione
;

Epbes
cle;

Sara; Nos ergo Cbristiani Ecclcskc filii, non debemus servituli


,

libert

id est

o, 1,

2.

Ama Deum
,

patrem
cole
, ;

ex amore obedi
itualia
,
,

legis

abdieai,"
|

Deo
slia
,

ipsum amore
a?terna

filial!
,

sph

nos subjicere

ne cum Ismaele ab hreditate excluCbristi graliam


,

divina

dilige

desidera

qu.x're

si

damur. Meminerimus ilaque nos per


iiberos esse et in evangelic liberlale

ver spiritualc semcn es.


:

Sccundm carnem
,

quip;

per Chrislum

pc nali sunt dilectores

mundi

amatores

seculi

nobis parla, constanler perseveremus.

sed secundm Spiritum nali sunt amatores regni cet

In hanc allcgoriam observatio dogmatica


1

mordis.

lorum

dilectores Christi

dcsideranles vilain lcr-

Gollige

fuerit et

qud ^totum velus Testamentum typus figura, nec aliter legendum qum ut figura
ipsa patriarebarum facta erant iiguraliva
:

nam,

gratis colenles

Ad

velus

Deum. S. Ansclmus, hic, v. 28. Testamentum pertinent, ulpote filii ancilke,


lemporalium
,

novi.

dilectores

dilectores
(

hujus

seculi

2
et

Quod

quoeumque lempore
sive in

sint vel fuerint

sive in Ecclesi,
,

prophetica

Testamenla iigurabanl
populos
;

duo Abrahoe malrimonia duo seu (cdera


, ;

duo Dei
filii,

Synagog
filii

)
,

ad novuni autem Tcslaincnlum


dilectores

duos

utpote
S.

librai

ajtermc
,

vil;c

idem
dili-

carnalem

unum

et nalurje vii-ibus gnera,

Ansclmus. Consule cor tuum

et vide

quid

tum

alterum spiritualem

et 'gratine

supernaturali

gas.

virlule rcgenilum.

Agar
bris

lguravit
iniit in

Abrah matrimonium cum serv fdus quod Dcus cum Moyse et Hej

4Collige, etexv.20disce quomodb lune..., ita et nunc;

disce, inquam,

quod hoc nunc usque ad finem mundi


in

Sina, quo promisil se ipsormn


fore,

Deum

durabit;

semper

bac vil caro et spiritus adver;

tutoremet protectorem

ipsisquedalurum terram

sabuntur; semper carnales et spiriluales opponentur

Chanaan

Hebrai autem tam benignum acceptantes

semper boni perseculionem palientur. Omnes


volunl vivere in Christo Jesu
i

qui pi

promissum, promiserunt se Deo serviluros, legemque


servaturos. Abraluc
fuit pacli

perseculionem palientur,
in Isaac
;

matrimonium cum Sara,

figura

2 Tim.

5.

Hoc (iguratum
filiis

fuit

ipsius

ab
lilii

quod Deus cum Cbristo


cisque, quasi
;

et Cbrislianis fecit in

Ismaele persecutio figura


Dei passuri sunt
ita et

fuit

persecutionum quas
:

Sion, quo Deus promisit se fore Cbrislianis

patrem

filiis,

hsereditatem

amicum suam c-

hominum

Quomodb

tune...,

nunc.

Hc

igilur veritas
,

quoeumque probo

et

lestem se daturum
et apostolos

Cbristiani vicissim per Clinstum

pio forliter apprehendenda

et in aniino firmiter in-

tacite

hoc librale Dei donum ampleet prsecepta

sculpenda. Scit omnis Christianus hic non esse pacis


cl quietis

ctenles

promiserunt se Cbristi fidem

locum; at recordetur temporalem persecuet

servaturos.

Hoc fdus sanguine suo


ullim cn, Joan., 15.

sanxit et firmavit

tionem

tern pacis

quietis

arrhabonem esse
pertinet.

Cbristus

in

Beali qui perseculionem


est...;

paliuntur...

quoniam ipsorum

3 Collige et

cum

gaudio suscipe quod v. 25, di-

jus habent ad illud,

efad eos
,

Corollarium

pietatis,

seu

in hoc

capite

ad

pietatem

maxime notanda

et

ad praxim

redjenda.
\"

Ex

v. 4, 5, C, 7,

admirandam tuam

in Christo
,

Vide observalionem moralem post versum septi-

dignitetam agnosee, Christiane. Dei

filius es; filins

mum.
2 In v. 14, 15, 16,18, 19 et 20, D. Paulo

inquio, major, liber, lui juris. Vide v. 4, 5. Ipso Filii

omnis

Dei Spirilu animatus

codein ac Cbristus ipse Spiritu


:

pralatus

im

cl

omnis animarum

salutis minister

Patrem aeternum alloquens et invocans Abba, Pater, v. 6. Haeres es Dei, et quidem haeres pleno jure, cui
Spiritus sanctus, ut pars et arrha haeredilalis aHerna^,
7, cui cluin est

discal divinas apostolica; charilatis artes et industrias,

quibus animarum saluti cooperelur.

Cum

hoc prla-

datus est

v.

aperlum

et locus et

Christo paratus et asservalus.


felicilatis

Tant

dignitatis

memor,
dilige.

fili

et hoeres Dei, lerrena sperne,


dilige
,

cleslia

yEternum Palrem

ipsique

omnium Dei minislrorum exemplari, modo limeat, modo sperct, v. H; modo manum opilulanlem poi rigat v. 12 modo lener roget et Idandialur v. 12; modo bnficia commemoret et ben acta recenseat modo quae passus est insitorum
et
,
; , ;

amore

liali

serviens ad aelernam

illius

ha;rediiatem
;

nuel, v. 13, et 14; in

omnem

denique formam sese


sit

aspira continu. Vive digne


peternft

Deo

Ptre luo

digne

transformer,

v. 15.

Sit paler.

maler;

at

mater

Dei Patris

lui

hreditate.

continue parturiens, continu laborans et paliens, ut

997
Chrislus in aniniabus
V.
sibi subditis

COMMENTARIA. CAP. Y.
perfecl fonnctur
:

908
sit

ad hanc hreditatem non


nibus advenlurus
;

sine nuiltis (rilftiaiio<


:

19, 20.

perseculionem patietur
,

ai

Beati

Vide dicta ad hos versus in commentario. 5 Gaudeat omnis Chrislianus v. 28 discens et ad audiens qud sit verus et lgitimas Dei filius, hrcdttas regni clestis. Vide obscrquem pertinet

qui perseculionem p.uiuntur, elc.


I

Matlb. 5, 10.

Non
18.

sunt

condign
,

passiones liujus lemporis ad fuluram


revelubitur
in nobis.

(jloriam

qu Momentaneum
4, 17.

Rom.

8,

cl lve tribulationis

noslr, supra

modum

vationem moralem
\

in

hune versum,

colligc tertio.
i

in sublimitate

aiernum gtori pondus opcralur

in nobis,

qud versu auleni 29 discat idem Christianus

2 Cor.

'

V. conUneri. 1. State, et nolite iterm jugo servitutis dico vobis, quoniam si circum2. Eccc ego Paulus
cidamini, Chrislus vobis nihil proderil.
3.

CAPUT

CHAP1TRE
1.

V.

Testificor

autem rurss omni homini circumeiest univers legis i'aciend.

Tenez-vous en l, et ne vous remettez point de nouveau sous le joug de la servi !ude. 2. Car je vous dis, moi Paul, que si vous vous faites circoncire, Jsus-Christ ne vous servira de rien. 3. El de plus je dclare tout homme qui se fait
circoncire, qu'il csl oblige de garder toute la loi. 4. Vous qui voulez cire justifis par la loi, vans n'avez plus de part Jsus-Christ ; vous tes dchus de
la grce; 5. Mais nous, c'est par l'esprit et en vertu de la foi que nous esprons recevoir la justice. 6. Car en Jsus-Christ, ni la circoncision ni l'incirconcision ne servent de rien mais la foi' qui es^ anime de la charil. * 7. Vous couriez si bien qui vous a arrts pour vous empcher d'obir la vrit? 8. Ce sentiment dont vous vous tes laiss persuader, ne vient pas de celui qui vous a appels. 9. Un peu de levain aigrit toute la pte. 10. J'espre de la bonl du Seigneur que vous n'aurez point l'avenir d'autres sentiments que les miens; mais celui qui vous trouble, il en portera la
;
!

denli se
I.

quoniam debiior

Evacuati eslis Christo, qui in lege justiiicami-

ni

gralia excidistis.

5.

Nos enim
Nain

spiritu

ex

fide

spem

justiti expecia-

mus.
6. in Christo Jesu,
:

neque circumeisio aliquid


fides

valet,

neque prputium sed


ben

qu per charilatem
non

operalur.
7. Currebalis
:

quis vos impedivit veritati

obedire?

hc non est ex eo qui vocat vos. Modicum fermentum totam massam corrumpit. 9. nihil 10. Ego confido in vobis in Domino, qud
8.

Persuasio

aliud sapietis; qui

autem conturbatvos, portabit judiille.

cium, quicumque est


II.

Ego autem,
est

fratres, si

circumeisionem adhuc
?

prdico, quid

adhuc persecutionem patior


scandalum crucis?
qui

Ergo

evacualum
12.
15.

peine, quoiqu'il soit. 11. Pour moi, mes frres, si je prche encore la circoncision, pourquoi est-ce que je souffre tant de perscutions? Le scandale de la croix est donc, ananti ? 12. Plt Dieu que ceux qui vous troublent fussent plus que circoncis ! 13. Car vous tes appels, mes frres, a un tal de
libert prenez garde seulement que cette libert ne vous serve d'occasion pour vivre selon la chair mais assujlissez-vous les uns aux autres par une charil
;
;

Utinamet abscindanlur

vos

conlurbant!
,

Vos enim

in

libertalem vocati estis


in

fratres
,

lantm ne libertalem

occasionem delis carnis

sed

spirituelle

per charilatem spirils serviie invicem.

Omnis enim lex in uno sermone implelur Diliges proximum liium sicut teipsum. 15. Quod si invicem mordelis, cl comeditis, videte
14.
:

14. Car toute la loi est renferme dans ce seul prcepte Vousaimerez votre prochain comme vous-m:

me.
15. Que si vous vous mordez et vous dvorez les uns les autres, prenez garde que vous ne vous consumiez les uns les autres. Conduisez-vous selon l'Es1G. Or je vous dis prit de Dieu, et vous n'accomplirez point les dsirs de la chair 17. Car la chair a des dsirs contraires ceux de l'esprit, et l'esprit en a de contraires ceux de la chair ; ils sont opposs l'un l'autre, de sorte que vous ne faites pas toujours les choses que vous vou: ;

ne ab invicem consumamini.
I

16. Dico

autem

Spiritu

ambulale, et desideria

carnis

non

perficiclis.
,

enim concupiscit adverss spiritum spibc enim sibi inviritus autem adverss carnem ut non qucumquc vullis, illa cem adversantur
17. Caro
:

faciatis.

driez.
si

18.

Qud

Spiritu ducimini,

non

estis sublcgc.

18.

Que

si

vous vous conduisez par

l'Esprit

de Dieu,
la

19.

Manifesta sunt aulem opra carnis

qu

sunt

vous n'tes point sous la loi. 19. Or il est ais de connatre

les

uvres de

fornicatio, immundiiia, impudicitia, luxuria,

20. Idolorum servitus, veneficia, inimicili, conicnliones,

chair, qui sonlla fornication, l'impuret, l'impudicit, la dissolution,

mulalioncs

ir

rixx

dissensiones

20. L'idoltrie, les empoisonnements, les inimitis,


,

les dissensions, les jalousies, les aniniosils, les

que-

secl,

relles, les divisions, les hrsies,

21. In\idi;c, homicidia, cbriclales, comessationes,


cl bis

similia

qu prdico

vobis, sicut prdixi,

quoniam qui
liir.

talia agunl,

regnum Dei non consequen-

2-2.

Fructus aulem spirils esl charilas, gaudium,


longanimitas
ca-

21. Les envies, les meurtres, les ivrogneries, les dbauches et autres choses semblables, dont je vous dclare, comme je tous l'ai dj dit que ceux qui commettent ces crimes ne seront point hritiers du royaume de Dieu. 22. Les fruits de l'esprit au contraire sont la cha,

rit, la joie, la

palience, l'humanit,
la

la

jiax, palienta, benignilas, bonilas,

bonl, la perla

23. Mansiieludo, (ides, modeslia, continentia,

svrance. -23. La douceur,

foi, Ja

modestie,

continence,

3
stifrus.

IN

EPIST0L.\S1

AD GALATAS
la

1000
n'y a point

Adverss hujusmodi non est


,

les.

chastet.
la

Il

de

loi

contre ceux qui vivent

de
24. Qui autem suni Christi
fixerunt
i

sorte.

carnem suam

cruci-

cum

viiiis et

concupiscentiis.

2i. Or ceux qui sont Jsus-Christ oui crucifie leur chair avec ses passions et ses dsirs drgls.
25. Si nous vivons par l'Esprit de Dieu, conduisousnous donc aussi par cet Esprit; 20. Kl ne nous laissons point aller la vaine gloire, nous piquant les uns les autres, et tant envieux les uns des autres.

25. Si Spiriiu vivimus, Spiritu et ambulemus.

2G. Non efliciamur inanis glori cupidi, invicem


provocantes, invicem invidentes.

ANALYSJS
Concluait Galalas urgens ad ckristianam (ibertalem
constanler servandam,
tjs
>

12. lu

harum lurbarum auetorcs


ad mores, ac primo
,

iudiijnatus

optt

Masque multis

ratianibus confer-

ut et ipsi abscindantur.

averlens juijo legis

Mosaic subetiudo.
,

lu. Transit

ut

omuem

dissidio-

Prima
itrit.

si

citcumeidamini

Cltrislus nihil vobis pro-

rum ignem
ritatem
,

inter Galalas exlingual

eos hortulur ad cha-

in

qu

et

ad quant iota lex.


,

Secundo,

tolius

leijis

intplend debitores
;

eritis.
lict

16.

Il charilaiem autem servent

assignat

m-

Tertio, expertes eritis jttstiti Ckrisli

et

dieu-

dium ad quod omnia reducuntur mdia,


pulsum

scilicel

mini Christiani

de facto evacuali

eritis

Cltristo.
;

Spiriiu ambulale, seu secundiun sancli Spirits im-

Quarto, (ides per dilectionem operuns justifient

ad

vivitc.

hoc nec circumeisio prodesl, ne prpulium.


} 7. Galatarum in via salutis cursum dplorai inler-

y 17. Monel qu'od


suit opposila
;

in nobis spirits et caro


:

semper
ut

spiritum autem sequi debemus

quod

ruplum

causant

rejicit

in

pauos quosdam

qui velul

securis facere possimus, et non decipiamur,

fermentum lolam massant corrunipunl.


f 10. Ccmfidit Gnlat
; et

f 19- Enumeral opra camis.


v 22. Heccnset fruclus spirits.
causa;

quod per

Christi gratiam resipiseent


,

per Dei justitiam

harum lurbarum

Ostens autem, quasi ex itn parle


acie
;

concupiscenlicc
acie, quasi

dabmit pnas.

ostens

et

ex altra parte spirits


ail
:

ad

11.

Quoniam tsaducebatur Apostolus


refellil

ipse, quasi

bellum excitans,

judaizans, liane calumniam

ex perseculione quant

f 24. Qui Christi sunt, carnem suam erueilixcrunl,


etc.

Judis pahebulur
tur?

ulquid enjo

me Judi persequun-

Si spiriiu vivimus, spiritu et

ambulemus.

PARAPHR
1.

Constantes et firmi perseveralc

in
,

evangelie
et ab iJo-

\ ;

slrum

iler

impedivit, persuadens vobis non obedien-

libertate, quani Cltrislus vobis acquisivit

dum
8.

veritali?

lonnn servilulc

liberali, ne paliaminj aliud vobis im,

Ilc persuasio de judaizando, non esl ex Deo,

puni servilutis jugiun


2.

nempejugum

legis

Mosaic.

qui vos ad Christianismum vocavit.


9.

Eccc ego Paulus , apostolus ChrUto vocalus, et vesler specialim apostolus, dico vobis, et palm afflnno, qud si \os, Galat gentiles, circumeisiouem
recipialis, Cbrisli beneficiorum

Scdsicut paululm ferment! lolam farinam con,

spersam

seu pasiam, suo acore imbuil et

inticit, ila

quidam judaizanles lolam vestrain ecclesiam suo errore corrunipunl.


10.

non

eritis participes

sicque nihil vobis proderil Christus, nec Christiani-

Ego confidens

in

Dei erga vos bonitate, spero


nihil aliud sentietis quiu

smus.
3. Insuper et denuntio onini

qud, re melis expens,


bomini
,

qui per cir-

qu
fuit
,

vos docui

qui autem
,

harum lurbarum causa


sil.

cumeisiouem

ascribi
est

se

curt Judaic
legis

synagog,
adiniplend.
,

pnas

dabi

quisquis

qud debilor

omnis Mosaic

il.

Quod ad me,

fralres, si, ut dicunl, circunicj,

i. Licl cxtcris Christiani videainini


,

Chris tuni-

sionem adhuc prdico necessariam


secutionem palior Jmkeis?
si

quare ergo pei

que colre rvera tanien inls evacuali estis Chrislo omnein perdidislis fruclum mortis ac rcdemplio:

id ita esset, ccssscl

uis Christi; beneficium grati amisislis, qui in lege


juslilicari qurilis.

jam scandalum crucis. 12. Ulinam qui circumeidi vos volunl


hoc vos conlurbanl
,

et propler

non solm circumeidantur, sed


ulinam ab ecclesi veslr rese!

5.

Nos enim

Christiani justitiam
;

qurimus

spiritu

et abscindantur

vel

et spirilualibus aelibus

vos carne et carnalibus caere-

cenlur,fne corrumpant alios


15.

noniis; nos per fidem Christi expectamus justitiam

Quantum ad

vos, fralres mei, per Chrislum vo-

speralam,
ex
Nani

et justiti

fruclum, vitain ternam

vos

cati estis

ad libertatem et iinmunilatcni ab oneros


;

legis operibus.
6. in

legalium servitute

cavele ne bac chrisiian liberlale


;

Christianisme ad salutem non confert

abutamini ad serviendum carnalibus desideriis


ill

sed

qud

quis circumeisus sil, aut non circuincisus.

Sed

utimini

ut vos sponl

subjiciamini invicem in
vestrain

iides in Chrislum,

non

sola,

nec otiosa, sed

qu eba-

spiritu charitatis.
liberi estis,
silis.

Quantum per vocationem

ritale perficilur, et per charilaiem operatur, id est

lantm per charilaiem aller alterius servi


spcial, hoc

qu

ptsecepta servat, cl pia facit opra.

7.

Tarn Inn currebatis! quis quasi fransvers ve-

14.

Omnis enim lexqu ad proximuin

4001
brevi serinone complclur
sicui leipsum.
1,'i.
:

COMMENTARIA CAP.
Diliges

V.
jurgia.

proximum muni

20. Cultus idolorum, veneficia, inimicitic


aemulationes, ir, rixae, dissidia, sectre;

Qud

si

vos invicem mordctis el dilaceralis

21. In\idi;v, liomicidia, lemulcniiic, comessationes,

videie ne vosmetipsos perdalis, iram Dei vestris


tuis odiis excitantes in

mu-

bisque similia
bis,

quse qui i'aciunt, ut

jam prxdixi vo-

vosmeiipsos.

eljam dico, regui Dci lucredilatem non sunt

1G. Dico
vilain cl

aulem

el

hoc maxime

commendo
non

vobis,

adepturi.

inslituite

seeundm

Spirils sancli dictamen


perli-

22. Opra vero

qux
,

Spiritus sanelus per

impulsum,
17. Caro

cl sic et ut carnis desideria

tiam parit in nobis


cbarilas,

ut Dei

suam graregnum mereamur, sunt


,

ciaiis.

gaudium

pax

palienlia

benigniias, bo-

enim scu concupiscentia


;

et

spiritus scu

nilas

longaniniitas,
,

gralia feruntur in diversa


rils in sancla
;

caro in suavia l'erlur; spi;

23. Mansuetudo
castilas.

fides,

modeslia,
,

continentia

caro carnalia desiderat

spirils spi-

Qui

li;ec

omnia habent
idedixi,

null

lego pnali

riuialia, cleslia,

xterna

sicque opponuniur, ut saep


;

o|ius

habent; contra
:

illos nulla lex est


si

arguens. darn,

non faciamus

qu.c

volumus vellem non concupiscere,


aggravai anirmim

nans, et puniens
lege non eslis
,

spirilu dncimini

sub

concupisco; vellem bona opra fervid et alacriter


lacre
,

sed extra, cl supra legem.


et

rcsislit

caro

et

sumque
24.

Qui ver Christiani sunt ,


,

ad Jesum Chri-

segnis et tepidus.
18.

Qud

si

spirilu

dncimini
;

non

cslis

sub lege,

slum pertinent
tui

illi

concupiscentiam carnalcm spiriet aflectibus


,

seJ quasi extra et supra legeni


lex
:

adverss vos non est

adversantem cum passionibus

seu

facitis enitn

spont el ex amorc quod Icx pra:timor.

pravis desideriis ejus, crucilixerunt


seront, seu in sese morlificrunt.

id est,

compres-

cipit et exigit

pnarum

19.

Ne aulem

decipialur,

moment! quispiam vestrm bine vobis opra carnis enumero illinc


in re lanii
;
j

25. Si Spirilu Dei vivit et movelur animus nosler,

hoc ipsum aclibus exprimamus, viam quam monslrat


hic Spiritus sequainur,
j

fruclus spirils recensebo. Nota sunt opra carnis,

nec ad opra carnis deflua-

seu ad

qiiac excitt

concupiscentia, sciliect fornicalio,

mus.
26.
lantes

immundilia, scu mollilies, impudicilia, seu in geslibus,


scu in osculis, seu
in

Non simus
,

inanis glorice cupidi

alii aliis

insul-

taclibus

luxwia quxlibel

alii aliis

invidentes.

COMMENTARIA.
et nolite iterm jlgo servi- | tutc liberali, ne rurss servilulis jugum apprhenda Vers. 1. lis et ne sponle vestr diabolo subjiciamini. Nibi contineri. Hune versum Grxc. el Syr. jungunt hil tutis Christo injuriosiushoebominis Chrisio justiQcali in cum ullimis verbis quarti capilis.. Grac. Libertate
,
:

State,

igitur,

qu Chrislus nos librant,


itl
,

slate, etc.

Syr.

Slale
,

peccalum relapsu, quippequidiabolum, quod borren-

igitur in libertate

qu Vhristus nos donavit


,

etc.

dum

diclu,
2.

Domino

prseponit, ait Tcrtullianus.

Sed

in re

parm
,

rcl'erl

et sensus est

State in Chri-

Vers.
latis,

Ecce
:

ego Paulus.... \'ox est aucloriPseudo-apostoli

stian libertate

et

in

e firmi perseverate.

Ex hoc

et

attentionem postulanlis.
Nisi

verbo

stale, aliqui inferunt

qud nondm

in judaizan-

Acl.

15, dicebant

circumeidamini seeundm

lium lrcrcsim incideranl Galal, sed ex v. A, verosituilius est qud aliqui cecideranl, alii vero slabanl
:

niorcm Moysis, non potestissalvari. E contra D. Paulus


,

Galalarum llentionem posiulans


:

aflirmat au,

el

bos alloquens Paulus,

ait

slale.

dacter
li-

Ecce ego Paulus

Chrisli aposlolus

in

quo

Et nolite iterm,
berali
,

id est

et

jugo idoiolalrix

el

per quein Christus loquitur,

nolite aliud
legi

jugum

servilulis subire.

Nusqum
SI

Dico voris, Galatis geulilibus, et non Judais, quod


CIRCUMCIDAMINI, etc.

G;ilat;c

Mosaicoe servierant, sed idolis in gentisic explicari illud iterm


,

lismo

dbet ergo

sicut et

Notandum ad
cisio esset

intelligentiam.

in cap. 4, v. 9.

Nota qud lune nec Judis, nec gentilibus circumtencri.

Co.vri.NERi, id est,

Grac., implicari,

illa-

ad salutem necessaria; JudaVis tamen nonjustis

queari.
Ji'co servitltis.
lulis

dm
Lex Mosaica
dicitur

eral morlifera,

enim de causis permiiie:

jugum

servi,

balur lidelibus Judais lilms suos circiimciderc


vide in line capilis secundi
sic et
,

quas
;

ob muliitudinem

et gravilalem

pr.eceptorum

ut

synopsis disputaiionum
,

dicliun est in line capilis quarti, in exposilionc allgo-

Paulus ipse Timoiheum

ex maire Juda-um

rie.
et

Peccalum eslservilus.
dan
n.ibilior.

el legisjugo

long gravior,
per Chrislum
dici

circumeidit. Al lidelibus gentilibus eral mortifera cir-

Hinc

onini

homini

cumeisio, quia ipsosposl baptismum circumcdi, erat


juslitiam ex circumeisione qurere,
slari
et

juslilicalo, et

ab bc damnabili servitulelibcralo,

palm protesuficerct

poiest

slate, etc.,

per Chrislum, sive per baptismum,

qud ad juslitiam assequendam non


,

five per alia Sacramenta, peccati cl diaboli servi-

Clirisli gralia

quod san Christo


,

erat

maxime

inju-

Vers.
tjone,

1.

State,

firmi et conslanles persistite in

fide el libertate Clirisii, id est, ahjecl

onmi

fluctua-

ne patiamini vobis rurss imponi Liberlate donali servilutem. Loquitur de lege Mosaic, quam vocal

persisliie consiaulcr
eslis.

in

libertate,

quam

per
:

jugum
i

servilulis.

Chrislum semel adepli


El
nolite iterm

Vers. 2.

Ecce ego

Paulus dico vobis, etc.;

si,

jngo

servilulis

combien. Sensus est

inquil,

aliquid ajuid vos

mea

valet auclorias

ecc<;

$. S.

XXIV

(Trente-deux,

1003

IN

FIMSTOLAM
,

AI)

GAFATAS
Hoc aulem
ul

1004
dicit

riosum. Hinc Galatis gcntilibus, cl non Juda.is

lo:

est publica professio lidei chiistian.

quens

Aposlolus

cum

auclorilalc
nihil

pronunlial
proderil
,

Si
,

Apostolus,

nova ratione Galatas deterreat a cirinlinila cranl onera,

ckeumcidamini, Chrislus vobis


passif)
,

vila

cumcisione, cujus

cm

esset ad

mois,
,

onme

neriluin Chrisli nihil vobis prosul'licieiili


,

lotam legem obligalio.


Vers.
4.

deril, cui
tistis

quasi ad justitiam non

renun-

Ev.u

lui

estis a Ghristo.
:

Grxc.

hoc vesiroad judaismum recursu.


Observatio mornlis.

Aboltii estis Cliristo. Syr.

Descivislis Cliristo.

Sen-

sus est

Ghristo vacui facti estis. Vide paraplnasira.


Cbrisliani. Nihil vobis amplis cura
illo

Qud

si

aulem

in

circumcisione carnis salutcin


sil

Non estis amplis


duin
sicul dixit

qurere, Clirislnni pro nobis crucilixmn


parlim
,

abjieere

Ghristo, nec quidquam vobis ab


,

est expeetan<
nihil prodcril.

quid crilcrgoin voluptalibus carnis suain felicitatem


quairere? Qiid
si

supra: Chrislus vobis

in lcgc

partim

in

(idesuam
,

Hinc infurtur qud aliquijam ecciderant. Quoi baplizati

fiduciafn reponcrc
erit

sil

Christum non liaberc

quid

Ghristo sunt uits vacut!

quicumque terrena

ergo post baptisnmin lotam suain spcm el fiduin lerrenis et

sapientes suaia in lerrenis et


quacruiit
!

earnalibus felicitatem

ciam

damnabiiibus collocare
,

lotam
risi

vi-

tam

in

malis operibus impendere


,

niliil

mala

Vers. 5.

Nos enim
,

qui ver Cbrisliani. Vide

opra faccre

affeclus pravos circa

mala

et proliibiia

paraphrasim.

continuos habere?

Spem justiti*
noslri
;

phrasi Ilebraic

sper'alam jusli-

Deus misericors, illumina oeulos cotdrs


ut inlelligcnlesqum
sil

liain el justilia:

fruclum, vitam xlcrnam.


in

nobis hoiioriliemn

iu bapli-

Vers.

6.

Nam

Ghristo Jesu... Vide paraphrasim.


CIIARI'l'ATF.M

smoChislum
fuisse

induisse, spiritum adoptionis filiorum in


filios

SED FIDES QLE PER


Pcr charilatem
efficax.

OPERATR.

Gr.l'C.

cordibns noslris rcpiss,


,

el liseredes Dci faclos

Syr.

Qu

perficilur charitate,
et

borreamns

>".

pcccatnni Cbristum cxuere,


afl'ectus
,

id est, quai charitate, quasi

anima, informatur
prxputii

ope-

Spiritum sanctum

c*
,

rdibus noslris per

maani-

ratur.

Gircumcisionis Adsit, absit,

et

discrimen fides

lus et reos expellcre

vit profana, carnali

et

abstulii.

priode est;

hxc
in

corporalia

mali

nos hredilalis lern

indignos cfficcre, el

Deus

in suis

non considrt, sed fidem


in inilitibus

Jesum Uiri-

Christianismum nobis inulilem reddere. Da insuper, misericordiarum Paler, ut hanc Cliristo quasi apostasiam horrenles vivamus digne Cbrislo, Filio
,

slum. Sicut

non albcdinem aut nigrediperiliam duces postulant,


,

nein, sed rei militaris

ait

Theodorctus post D. Chrysostomum


mililibus corporalia
viv
,

ita

Deus

in suis
fide

luo, queni
pleli

induimus

digne Spiritu

Filii

lui,

quorc-

non considrai

sed

animum

sumus, digne hxreditate lern, ad quam vocati sumus, et cujus p'ignus Spiritum sanclum accepimus.
"\7

quasi anima, informalum et operantem.


,

Qu

ei\s. 5.

Testificor autem omni


,

per dilectionem operatur, id est


et viva

qu semper

cfiicax

homini... Pseu-

commonsiralur per dilectionem erga Cbristum.

do-apostoli mulla legis non servabant el Galatis dice-

lllasola lides

qu
in

charitate flagrat, et bonis operibus

bant se

legi satisfacluros

dummod

eircumcideren-

insudat
fides
,

valet

Ghristo Jesu
fides.

S. Anselinus.

lkec

lur et aliqua legis notabiliora servarent. Finis islorum

Chrislianorum est
fides

Fides aulem oliosa et


lihi et

doclorum judaizantium
vas velabant religiones
ciremneisio
vatio.
,

erat pro Judis baberi

pra>

sine charitate,

est

dsemonum. Attende

scrlim Romanis, ut liberi lirent abediclis quai no;

vide qualis

sit fides

ad hoc videbatur suflicere


,

Vers.

7.

Clrrebatis be.n, quis vos impedivit...


,

tua; ex operibus judica.

sabbaloium, ncomeniarum

clc, obser:

Non hoc
sicut

interroganlis est

sed deploranlis et anxii,


D.

Vide

c. 1, v. 10.

Apostolus conlra

Teslificor

an tea

qui s vos (uscinavil..., ait


,

Chrysoslo-

omni homini.... qud se debitorem

faeit universae legis

mus- Laudal cursum


ait

el cursu dellet cessalionem,


clirisiiana

Mosaiex adimplend. El

ratio est, quia crcumcisio

Thcodoretus. Vila

cursus

est; bic
:

quasi

eral publica legis Judaicrc professio, sicul baplismus

in stadio

sumus ad xlernx glorix bravium


;

eurren-

palm affirmo vobis ac denunlio quod si circumeisionem recipialis, non crilis participes beneficiorum
Chrisli.

Vers.

5.

Testificor

cumtkkttli
professio,

se, etc., id

autem rursus omni homini cirest, obligat se ad observandani


:

lotam legem Mosaicam

quia circumeisio erat legis

acccplum spem justili, id est, justitiam speratam expeelamus. Nam in Cliristo Jesu neque circumeisio Vers. 6. aliquid valet, neque prpulium , id est, in religione clirisiiana niliil valet nihil conl'ert ad justitiam et salulem, quod quis circumeisus sit, aut incircunicisus, Cor. 7. Circumeisio nihil est el pneputium nihil
Christi,

Evacuaii estis, scilicet per vos ipsos, vos Vers. 4. ipsi e\anistis Cliristo, id est, Cbristi redemplione, grali, sainte, omnique efficaci et inlluxu nieritorum cjus, ul amplis nihil boni in vos influcre et derivare possifc, sed vos omnibus suis beneliciis quasi vacos
relhwju*. Q:
'

est.

Sed

fides

qu

per charitalcm operatur.


;

Cnrc ope:

vebemens, ,ignilital internain vim, occultant efcaciam etenergiam, <|. d. Fides charitate formata, eque quasi anima su animala per
rata, id est, incilata et
intiniaiii (juaindam vint et spiritualem siiuin iiifluxum opra viituiuin vitalia operatur. Vers. 7. Currebalis ben, in vit cl doetrin clirisiiana, quasi in via et stadio ad slernae glorix consequendum bravium. Quia vos impedivit veritati non obedire? Quis cursum

'" legs jwtife&minij id est,

qui justitiam

operibus qiuerilis. A grali excidistis, id est, benelicium gratia: Chri^li petdidistis; nain qui ex lcgc justilicari qu-runb, non sicut \cri ex-pdant justitiam Ghristo per fidem
ex
('ici:;-.eisione aiiisque legis
,

Cbrisliani faciunt.
Vi;:.s. S.

Nos enim
gialiu- et

spiritu

etc. Spiritu

id es(

per suiritum

ebaritatis.

ex

fide

scilicet

veslrum lam bonum interrupit ? Ncmini eonseiiseritis; judaizanti

scilicet, volenli

vos

1005

COMMENTARIA. CAP.
24.
u.ec,

V.

4006

dtim aulem alacriter et conliuu, ne cursu cessan-

Timolbeum, et bocnibrlfaciebat ad prsesentemquaestio


nunc enim agitur de gentilibus, non de Judseis. Hanc ilaque calunmiam Aposlolus rfutt ex persecutioncquam ex parte Judorum paliebalur. Si ila est,
nein
;

dum. Vide
Vers.
8.

Persuasio

Cor. 9

v.

de judaizando,

.non

est
Fi-

ex eo
lii

qui

yocat vos,

id est,

Deo Paire, qui vos ad

sui (idem vocavit.Nec cnini

Vers.

9.

Deus sibiconlrariuscst. Modicoi ferment totam massam


,

ergo cessavit scandalum crucis

minus enim Judaeos

offendebat crucis et crucifixi proedicalio

qum

legis

corruhpit. Graec, fermentt. Syr.


rexil
l).

idem. Et

ila

cor-

per

cruceni aboliiio sicque per cessationcm majoris

Hieronynnis

hincque palet qud


,

liic

locus

scandali cessaret et minus.

non

sil

ab co.

Anibrosius lamen babet


1

corrumpit.

Vers. 12.
cumeisionis

Utinam
doctrina
;

et abscindantur... Nova

cir-

Vide bc de re jani dicta,

Cor.

5, v. G.

Compara-

pseudo-ap

sioiis

proedicala

tione Paulus indicat paucos judaizantes hujus crroris

Galatas perturbrat
res indignants,

bine "Aposlolus

in falsos

doclo-

Galatarum auclores esse. Sed bine discamus qud


ultique

optt eis et prascissionem.


illi

Utinam

Currentibus.

metuendum etiam sanctioribus Unicum malum exemplum


,

et in Dei via
,

prscindendo proescindantur
ait

qui vos perturbant,

unum

ver-

Syrus.

scandalosum potest magnam multitudinem corrumpere. Unicus irapius potest conversalionis su veneno totam urbem inficere unicus bcereticus unain

bum

Sed de qu abscissione loquilur Aposlolus? D.


Chrysostomus
ctus, D. etiam
et post

eum Tbcodoretus, Theophyla,

Hieronymus

Cajelanus, et
Si

alii

non
D.

ccclesiam errore suo comniaculare.

Fermenlum moalii haeretici.

pauci intelligunt de ampulatione carnis.

volunt,

dicum

fuit

Calvinus, Lulherus, cl oinnes

non solm circumeidantur, sed


Cbrysostomus. Si putent boe

et exsecenlur, ait

Ilaque i.obis est semper timendum, vigilandum, oran-

sibi

prodesse, non so-

dum

Et ne nos inducas

in tentationem. in

Vers. 10.

Egoconfidoin vobis
,

Domino, idest,

lm circumeidantur, sed etiam abscindantur; si enim expolialio membri proficit, mull magis aboliiio. D.
Hieronymus. Juxta quos sensus
est
:

per Dei gratiam.

Ulinam qui vos

Qlod

nihil alidd sapietis

id est

sentietis.

Vide

volunt eircumeidi , et propterea vos conturbant, ipsi

parapbrasim.

non solm circumeidantur (sunt enim jam circumeisi),


sed etiam penits exsecentur
!

Qui altem... portabit judicium. Deus estacerrimus

!;t

in

boc sensu, id
cl juslili,

hxreticorum vindex; justas tandem pnas

infligit

Apostolusdicit non ex odio, sed charitate

omnibus
penlibus.

vel Ecclcsi
,

pacem turbantibus

vel salulis

temporale

malum

eis

optans ad salulem anima;. SeEstius, post

viam obslruentibus

vel suo scandalo

animas corrum-

cundus

est sensus,

quem

V
sed

homini

Mi

per

ltaque nobis vigilandum est,


lizemur,

quem scandalum venit. non tantm ne scanda,

aposlolic

gravitate

diguiorem, et

Erasmum, pulat quem prxierea

mullis in Apostoli verba annotalionibus reddit probabiliorem, scilicet


:

etiam ne nostris malis exemplis


aliis

vel

Ulinam ab

ccclcsi vcslr abscin-

verbis, simus
Veis.

scandalo.

dantur, etc. Ambrosius utrumque complexus est. Uti-

11.

Eco
,

altem, fratres...

Sparserant

nam

et abscindanlnr, etc. Taie est


1

hoc

quale est

ilsit

pseudo aposloli D. Paulum inter Judxos circumeisio-

lud ad

Cor. 1G

Qui non amat Dominum jesum,

nem pradicare

tanqum necessariam ad salulem,

anathema.
cial

Ex

ipso grege morbido sunt et hi quos so-

ideque Timolbeum ex niatre Judum circumcidissc. Equidem verum crat qud Timolbeum circumcideral, sed verum non crat qud circum eisionem prdicaret ut
necessariam. Justas babucratrationcs circumeidendi
pollicere cursu Evaitgelii ad
|

scnleniix eorum, ut abscindantur misercordi


;

Dei, qui Galatas Dei grali exuerunt


spiritaliter,

et

non solm
ut,

sed et carrialiter bos maledicit


ipsi,

quia
ut

eircumeidi Galatas cogebant

abscinderentur,
,

Vers. 8.

Persuasio hc, qu vobis persuasum

Judaismum.

nova doctrina perturbai


est,

justas peenas lucl


is

non

cl-

fugiel judicium,

aul potis qu Judxi, qui vos in cursu Christian! vite impediunt. vobis persuadef conauiur legalia neecssaria esse Cliristiano ad salulem; non est ex eo, qui vocal vos , id est , non est ex Deo Paire , qui vos ad sed fidem, gratiam et salulem vocavit per Christum potis ex diabolo est ejusque ministris. lia Ansel:

Vers. 11.

quicumque Ego aulem,

fuerit.
si

fratres,

circumeisionem

adliuc prdico, quid ad hue perseculionem patior? Eih-

mus.
Vers. 9.

Modicum fermenlum,

etc.
si

menlum

est cireumeisio, quse sola,

Modicum feream recipiatis,

in perfeelum Judaismum vos trajiciet, sicuti fermenlum, lict modicum, loiam massam ad se rapit, et in suuni saporem et acorem Ifansmulat. Ego conjido in vobis, id est, de vobis, VERS. 10. in Domino, in clemenlia cl grali Domini , qud ipse vos in Dde Christi, ad quam vos vocavit, stabiliet, quo Bel qtibd nihit aliud sapielis, id est,qu6d non credelis altud, scilicet qum quod Domino per os menai acccpislis, et edocii eslis de lege et libertatc christian, non sequemini novilios doclores, novasque eorum

gebani judaizantes l'aulum apud Judabs judaizare, apud gnies Judaismum impugnare. Hoc (igmenturn hic refellit Paulus cur enim, inquit, Judsei lam accrbis odiis me persequuntur ^ nisi quia publie coritrarium doceo, et ubique Evangelium slabilio, circumeisionem lollo el aboleo quantum possnm? Ergo evacuatum est scandalum crucis. Si, inquit, ego circumeisionem adliuc praico dbet ergo cessare ffensio Jadormn qu offendunlur ob crucis praedicationem; non enim tam oendit eos prxdicatio
; , ,

Christi

crucifixi

qum

legis

velleni

enim legem eum Christo

per erucem abolit ; retinere. Sic Hiero-

nymus.

Vers. 12. Ulinam et abscindantur, elc. Abscindantur, scilicet ab Ecclesi, veslroque consorlio, ne
cpiasi

persuasiones.

fermenlum totam Ecclcsiam corrompant. Sic enini l'ornicarium ab Ecclesi abscindi jussit, I Cor. 5. Qui vos conturbant, qui vos subvertunt, id est, qui sludenl vobis auferre libellaient in qu glatis, alque c& c deturbare vos conantur.

Qui aulem conturbat vos, portabit judicium, quicumque est Me. Qui vcstram in lide Christi tranquillitatem

1007
irjultiplicaretiir his

IN

EP1STOLAM AD GALATAS
j

1008

dolor corporis, Ambrosius.

Vers. 15.
i

Vos enim

-;. nem obquamcis

in libertatem... Dat ralio!.,.:,. ii. ....... ...I ,. opiat anatbema, vei liane abscis
1

non lanlm vobis invicem non noceatis, sed et vobis invicem pr ainorc serviatis. Legis jngimi one
ut

rosum, imporlabile, Cbrislus commutavit

_i.:i-

/m ._..._

...

in

jugum

sionem
verit, est

scilicel,

cni vos Deus in

libertatem

voca-

charitatis gratum, suave, voluntarium. Feliccm illum

banc vobis auferre moliuntur. Sed quoenam


libertas ebrisliana ad
;

qui buic jugo subest

ipsi

enim Deo, omnium bonoest.

illa

quam

vocali

sumus? Ex
secundo,

rum

fonli,

subest

Quia Deus chantas

Cbaritas

diclis colligi |!olest

primo, ab oneros legalium obliservitutis vocavit;

xterna, Deus, qui


c-li, cor

me

ad luum

amorem
et

cresii el voin

galione,

quam

v. 1,

jugum
i

meuin
;

reple,
te

doma, rege,
libi

luarn

seret

limore

servili,

de quo, ut proprio
;

legis effeclu, lofortiori,

vilulem rdige
propter
le

diligam,

ex amore serviam,
spiriluali

eulus est

inilio cap.

tertio, el

servi-

proximo mco, charilate

subji-

lulc peccali,

qu pro nobis Cbrislus moriens nos

ciar; lune ver ebrislianus cro, tune verc filius

tuus

redemi t. Vide Roman. G, 18.

ero.
:

Tantum ne libertatem... Grc.


tatem in occasionem carni
:

Tanlm ne
Tanlian

liber-

Vers. ii.

Ohms

enim lex

in

uno...

Ad

liane
le x

deest verbum, sed sup-

ergo vos invicem charitatem hortor , quia omnis

plendum,

delis, vel

capiatis.

Syr.

ne

sil

boc brevi sermone continelur

Dilk.es, spirilualiter,

liberlas retira in

occasionem carnis.
lilteralis cl

propter Deum, et in ordine ad vilain a?ternam, ruoxi.mlm rciiM...

Observatio

moralis.

Duo qu'idem sunt

clnritaiis prxcepta,

Absolnt parle dogmalic, bc Aposlolus transit ad

propter materialcm dislinclionem objecli, Dei seilieet


et

mores,
lis,

liic

itaque incipit bujus Epistol pars


v.
1
1
,

mora-

proximi

at

una tanlm est ebarilas, qu


diligitur.

Deus

qux durt usque ad


Probal
;

cap. G

Videte qualibus

proximusque propter Deum

Ilinc

unum

lilleris...

igitur ebristian libertate, ad

quam
iilius iilius

mandalum

in

alio

sp

includitur.

Verbum ergo
vis.

vocali sont Galal


telligant et c

ut

banc libertatem

et mclis in-

brve, sed semper meditandum, semper in praxim

sanclis ulantur, primo


vilent
;

nott

redigendum,
v.

diliges.

Ama
si si

el fac

quod

Vide

infra,

abusum,

ut

cautis

secundo, indicat

23.

finem, ut ad eum diligenlis tendant; tertio, mdium quo ad liunc fnem brevis perveniant,

docet
v.

Vers. 15.

Qeod
qud

invicem mordetis

et come-

1G

ditis..., id esl,

conlra boc pneceplum

mu luis

Dico autem, Spirilu... Tanlkm ne libertatem

in occasio-

odiis

et

detrectalipnibus et

calumniis vos invicem

nem... Ecce abusum. Cavele ne bac libertate abutainini

rodilis et laceralis,

videte

.ne

vos mulu pcrdalis.


inler

ad carnis cupidilates liberis seclandas ad hoc enim non est vobis data, seu ne quia legis jugum et
;

Nova doctrina contentiones


incilaverat
!

et dissidia

Galalas

ut

hune ignem extinguat Aposlolus


ultra abslerrel dis-

rritus

non incumbit, ide carnis desideria


eslis lege soluli.

perficiatis

primo charilalem consuluit. Hic


sidiis

ad hoc enim non

ob maluin corurh cxilum. Videte ne ab invicem


;

Sed peu charitatem... Ecce finem. Sed contra


tanlam spirits charitatem
liabcatis, ut vobis

co.nsumamini

rixanles

el

invidos compart canibus

invicem

sese invicem mordenlibus et

tandem

confieicniilius.

Quant magis per vestram vocalionem ab onerosis el inutilibus cremoniis liberi estis, lant majorem spiriis charitatem habere stu-

prx amore

serviatis.

Conlentio corruplionem cl inleritum


iis

affert,

non modo

qui kedunlur, sed ipsis etiam oblrectalionis auclo-

ribus, D. Chrysostomus. Jurgii fructus, vitie


plio,

consum-

dealis, ita ut aller alterius

pra

charilate servi
i, v. G, dixi

silis.
:

Ambrosius. Socielas populi consumilur

dm

in

Recordamini eorum qu;e cap.


Filii

vobis

diras parles distrahitur, D. Augusiinus.

Dei estis, et quia

(ilii

Dei, ide Spirilum Filii sui,

Vers. 16.

Dico

autem

Spiritu ambulate...

Spiritum amoris vobis dedit Deus, ut diligentes dicatis


:

Mdium
gis

assignat

quo filiorum ebarilas magis ac ma;

Abba, Pater. Cbaritas ergo, Spirilus amoris, est

accendatur et concupiscenlia vincalur

scilicel,

spirits Chrislianorum. Ilc ergo libertate legalibus

Spirilu ambularc, id esl,

sccundm

saneli

Spiriis

utamini ad banc charitatem abundantis et perfeclis

impulsum

vivere.

Dico
;

autem...

Mullam emphasim

liabendam. Tanta

sil

in

vobis

hc fdiorum

cbaritas,

habet hoc, dico autem Vers. 15.


:

bc enim loculione spccialcm


invicem mordetis
et

tres, ut
tili

Vos enim in libertatem vocali estis, fraVers. 15. per Evangelium silis liberi ab oneros et inu:

Quod

si

comeditis;

hsec enim servilute lot legalium cremoniarum est liberlas ebrisliana, quam lol Epistol opponil scrvituti judaiex'. Tanlm ne libertatem in occasionem delis carnis. Mo-

q. d. Si invicem rodilis et laceralis delractionibus, odiis, calumniis, invidiis, videte ne ab invicem consumanlini.

et conliciunl, iia et

net Galalas ne libertatem in quam voealos eos dixil, mal intelligentes , eo nomme abulantur ad servien-

enim duo canes rixanles invicem mordent, duo invidi, duo oblrectatores, duo rixantes invicem, im scipsos ipsi conficiunl. Ep tome, fundaVers. 1G. Dico autem q. d.
Sicut

mcnlum, radix,caput
; :

et

summa
:

lolius Epistolae

me;e-

dum

carni.
:

Sed per charitatem Spirits serv'te invicem; q. d. Nolo vos servire ca?remoniis, nec carni, sed ab cis
esse liberos, ut serviatis invicem per spirilum charilalis, et ex spiritali charilate aller alteri succurrat, opituletur, serviat. Vers. 14. Omnis enim lex in uno sermone imple-

que scriptionis, est lrnee Spirilu ambulate. Non lege, non carne q. d. Radix omnis veslri inali est defectus spirits; si enim eum haberelis, exclnderelis tain legalem quiun carnalem vilain. Vivite et conversamini secundm dietamen Spiriis saneli, manifesta-.

tum vobis

in lege dilcelionis.
j

Et desideria carnis non

perficielis.

Quamvis caro

tur, etc.

q. d.

vel proximi

Omnis lex est de charilate vel Dei legeni implevit. qui diligit proxinium
:
,

solliciict ad peccata, non tamen l'acielis nec opre nec consensu, id quod caro desiderat aul concupiscit,

1009
attenlionem
dicat
:

COMMENT ARIA. CAP.


sibi

V.

lt!

postulare vidtur Aposlolus, quasi

sibi

invicem contrarii, ut non quod vultis [aciatis. Dixi:


et

Omnia ad

ununi redigo,

illud

ausoultate

Spirilu ambulate, ipsiusque jmotus sequamini,


nis desideria ne perficialis,

car

Spiritu ambulate.

seu concupiscente pravos

Sicut
ila

omnia prsccepla ad unam cliaritateni reduxil, nunc omnia ad charitatem mdia perfeclis liaredigit
:

moins non sequamini

et

non sine causa

dixi, siquiin nobis.

dem

contrarii sunt spirils et carnis

moins

bendamad onum

Spirilu ambulate, juxla di-

Caro enim concupiscit... Vide paraphrasim. Caro hic


signifiCat

clamen sancii Spirils


Fructus enim Spirils

vivile,
est

etcharitatem habebilis

concupiscenliam

sive

illa

sit

in

appelilu
;

chantas, v. 22.

concupiscibili, qualis est appetilus

gul et luxuriao

desideria carnis non perficietis , id est, non adimplel ilis, nec intrim onsensu, nec opre exlerno.

Et

sive sil in appelilu sensitivo irascibili, qualis est appetilus invidise,


nali, qualis est
in
ira;
;

sive sit eliam in

appelilu ratio-

Non
sccnlLe

dixit,

desideria carnis, seu

pravos concupiseiilietis;

appelitus gloriae.
sit

Hxc

concupiscentia

motus, non babebilis,


vil inevitabile
;

non

hoc

qucumque

anima; potenti (omnes enim hoc


dicitur per synecdchen,

enim

in lic

sed non pcrficklis, aut


actu exlerno; quod
j

fermento sunt

infecta;),

cnsehsu,

scilicet,

interno, aut
Spirils

poliori parle, caro, quia

prcipu

in

carne sensiliv

sccundm
vilabimus.

sancti

impulsum viventes

facile

sua excilat desideria. Diversos motus nalurx etgrati


vide simpliciter, sed solide, descriplos in libro 3 de

Chrislian moralitatis epitome.


Spirilu ergo ambulare chrislian
ci
vila;

Imit. Christ., cap. 54. lllos in semetipso

depingit

ad

summa
si fit,

est

vivum D. August.,
idem D. August.,
Vers. 18.
et

lib.

Confes. cap. 8. Hujuspugnoc,

sauctx moralitatis epitome. Hoc ununi

con-

seu rebellionis, iincm sicut et viclori


in Psal. 75.
si

modum

doect

cupiscenlia vincilur, charitas perptu magis ac magis


accenditur. Et bine intellige cur in

Pcntecoste, in
fidelibus

Quod

spiritu dicimini... Hic versus


est lex,
sibi

promulgaiione

legis
sit

evangeliese

omnibus

25 -.Advenus liujusmodi non


significant.

corres-

Spirils sancius
fideli

dalus, cur inbaptismo unicuique

pondent idemque

Itaque hic quasi


si

per

dalur Spirils sanctus. Christianorum spiritus


et singulis Cliristianis

transennam Galalas monct Apostolus, qud


rilu sancto reganlur,

Spi-

est

amor; bine omnibus

dalur

jam actum

est

delegalium dis-

Spiritus sanctus, fous amoris. Chrislian vit


est Spirilu

summa
et di-

putatione.

ambulare; hinc cuilibet Cbristiano dalur

Non

estis sub lege.


;

Nec ad eam necessarius


quod

est

vo-

Spiritus sancius, ut

sccundm

iilius

impulsum
et

bis recursus

habelis enim

lex vobis dare

non
;

clamen vivens concupiscenliam


filius

vincat,

tanqum
Spirilum

potesl; babetis spirilum filiorum,


cilis

non servorum

fa-

bei in cbaritale et ex cliaritate vivat.


tibi,

ex a more quod lex praecipit et exigit peenarum

Aliende

Cbrisliane, quisquis
et

sis;

timor.

sanclum
recepisti.

in

baplismo

per alia Sacramenta sxpis


altentus

Vers. 19.

Manifesta sunt autem opra carnis...


ambulandum,
in

An lantum thesaurum sedulus cl conservas in corde tuo? Lumen cordium. An


minis
iilius

Quia, ut dixi, Spiritu


ria

et carnis deside-

juxla lu-

refrnanda, ne quis

bc

re,

qu

salus, hallu-

dictamen

el

motus ambulas?Sed contra


'!

cinctur, hic
rils, v.

enumero

carnis opra, fructus

autem Spi-

numquid hoc lumen, Spirilum sanclum exlinguis Spiritum nolile extinguere. Numquid dura cervice Spiriiui

22 recensebo. Opra
,

carnis

id est.

ad quai

excitt concupiscentia
libus.

manifesta sunt et nota fide-

sancto resistis?
el

Hax

est

omnium malorum noiis

slrorum radix

causa.

L't

ergo

omnibus simul

medeamur,
liai
,

sil

nobis cura Spirilu ambulare.


:

Qu. sunt fornicatio.


calio, etc.

Hoc ut
;

Grc,

adulterium

forni-

primo die saep


,

Veni, sancte Spirils, etc.


in

Domine Jesu

hune ignem

corde
voluisti

meo

accoude,
in

Immlnditia, id est, peccalum contra naturam, v. g.,


mollilies.

quem

venisli miltere et

quem

vehementer

nobis accendi; secundo, attende ad sancti Spirils


ulernos impulsus, et juxla illosambula.
si

Impudicitia, gestus, lactus impuri, etc.

I.uxuria quadibet
Syr.
,
:

ipsa quoqiic nupliarum libido,


,

Vers. 17.

Caro enim
id

concupiscit...

Si
spi-

non
Dei

fit
,

bonesl et verecund

et quasi

sub ocuHiero-

quidem caro concupiscit

quod ldil spiritum

lis

et

ut tanlimi liberis serviatur, ait D.

rils concupiscit id quod ldil

carnem

cl

ulerque sunt

nvmus.
Vers. 18. Quod si spiritu ducimini, elc. id est, vos Spirils sancius movet, agit, impellit, si spiritu ambulatis; jam non estis sub lege, scilicet terrente, premente, vindicante, quomod sub lege sunl boulines apert mali, vel qui servililer lantum ea qu;E legis sunt faciunt. Nain vos per Spiritum libenler ac sponi faciiis oa qua: lex prcipit. \ i:us. 19. Manifesta sunt autem op, ra carnis, hoc est, opra el actus ad quos excitt caro, hoc est, con;

Vers. 17 Caro enim concupiscit adverss spiritum autem adverss carnem. Caro coiicupiscere dicilur adverss spirilum, quia carnalis concupiscenlia quant ex Adam iraximus, excitt et commovet in nobis prava desideria Spiiiiui sancto contraria. Spiritus autem concupiscere dicitur adverss carnem, quia sain ta desideria qua; carni contraria sunt, in nobis
spiritus
t.

si

xi -ila t.

lin;-

enim

sibi

invicem adversantur, ut non

qucum-

que vultis illa faciatis. Concupiscents non permittunt vos implere quod vultis, nolile et vos eis permiltere implere quod ipsae volunt et ila nec vos, nec ilhe f mtis quod viiiiis. Ha Anse-lmus
:

cupiscenlia. Qua: sunt fornicatio, immundiiia impudicitia, lu.ruria. Pro tribus illis, llieron. cl August. lanlni im,

munditiam

el

luxuriam lgunt
oi

jmpuritatem,

pro quibus obscenitptem,


:

Ambro

0I1
Vers. 21, 22.

IN

EPISTOLAM AD CALATAS
|f

10)2
Ilinc vorosimilc est

Inoi.ORLM servitus. Nota qud

araplig

qum deccm cnumcral.


cl alii

opra carnis coltocat opra, scu peccata, spiritualia,


v.

quod Eslius

pulani Cr.cca nomina aliter alque

g.,

invidiaro,

iuimicitiam, hreses, etc.,

aliter Latinis esse translata, v. g.,

lua^oiufu^ pamodesliam
cl

quia, ut dixi supra, eliam ratioualem et spirilualem

lienliam

cl

loncjanim'Uatem
i/Apv~(/.j,

np&rvfr,

et
;

anima: partent per peccatum originale infecit concupscentia. Vide v. 17.

mansucludinem;
idequc lic
tria

conlinenliam

caslitatem

abundaut
quia

in Latino. Primiis fructus

Qui tamv agent...

Hc

senlcnlia mullos terrere

Spirits est chantas,

cm

Spirits sanclus sit

dbet qui corporalia quidem horreiit peccata, at spiritalia

amor, amnrem primo


I).

parit in

nobis

rcliqui ver>
il

diligunl et opcranlur;

xmulanlur enim,

dis-

siuit qi;a~i charilatis fructus.

Qum
quod

mcritil.iqne dix
vis
;

sensiones excitant et lovent, etc., cl de bis pniten-

Aiiguslinus
mrtlitm

lAma

el fac

quippe chasuffert,
:

tiam non agunt. Est enim nolalu dignum qud se-

ritas

non operatur, im omnia mal;i


facit.

ptem
lualia,

peccalis capilalibus,
;

duo tanlm

suitt corporalia, surit spiri-

omnia bona
ijum
te,
;

Frquenter

igitur
,

orandum

Dili-

scilicet, Iuxuria et gula

quinque aulem
vital, et

Domine... Deus charilas

da mihi cbarila-

hcque

vix

quisquam

lamcn plerique

!em

Deus, iguis eoiHiimens, accende cor

meum

(ut palet

ex confessionibus). soh'nn de corporalibus

lui aiiioris

jgne

Spirits,

amor
in

Patris et Filii, fru-

agunt pnilenliam, lictde omnibus qudicat Apostolus


:

ctum tuum, amorcm produc

corde meo, qui ctc-

Qui

talia

agunt

regnum Dei

non conse-

ros fructus producat. Propterea pone te ut signacu-

QUENTUR.
Vers. 22,23.

Fructus

lqm super cor meum.


autem Spirits... Opra
Porr nota qud lucus spirits opponunlur operibus carnis.

Spirits sancli babilanlis in

hominc vocat fructus,

Gaudium de bono

allcrius opponitur

quoniam ex bon arbore siculoplimi fructus prodcimt,


ut refeclionem perptue saluritalis prbeant eleclis,
ait

invidi et mulationi; pax iuimiciti; palientia rix


et

conlentioni; bonilas veneficiis, bomicidiis; contiviliis libidinis.

D. Anselmus.

nentia gul et

Est charitas,

gaudium,
,

pax,

patientia.... In
et

Adveksus hujusmodi non est lex. Lexjuslo non


posila.
si

est

Grco absunl

palientia

modeslia
et

castitas

cui

concordant D. Hieronymus

D. Augustinus. Syrus

Lex enim datur errantibus, Ambrosius. Itaque hc omnia agerent omnes bomiues, null pnali

ctiam novem tanlm habet fructus. Ambrosius non

lege opus haberent.

Vers. 20. cultns idolorum.


Veneficia,

ldolorum servitus; idem est quod


venefteium ; qu voce propri quiveneni procuralio, etiamsi non habeat

Apostolus,

tur ipsius ebaritatis

Gre

qu deinceps sequunqudam germina sunt. Gaudium.' Vocat gaudium in Spiritu sancto, Rom. 14.
1

Cor. 15. Caetera

dem

sigriificat'nr

magicum

aliquid conjunctum.

Inimicili, vllium eorum e4 qui odia exercent contra ali<s, uon connu qui hc aiiuntur. Contention.es;
;

Est enim delectatio in iis bonis quorum auclor est Spirits sanclus qualia sunt qucumquc ad noslram pertinent sanctificalionem. Gaudium quod oritur ex conscienli seren, sanel, purgat peccalis, viliis,
:

al a.uiem
lis

pugnam verborum veheme tem, qua-

inimicos. Mmutalioties ; est griludo scu dolor aniini inde ualus, si eo quod prias quis conupierit aius p tialur, ipse caicat.
iuter
Ira-, rix ; sign.fiealur impetus ac fervor aniini exardescenlis ad vindictam. llebri furorem vocare

soient.

Dissensiones. Alii veiiunt, scdilioiics. Ieclis arbitrer dissidia vocari , exempl grali, dicehtium Ego sum Pauli, ego Apollo, ego Ceplice. Secl ; ut in religione nialil suam opinionem et ele:

seema enim mens est quasi animi perlurbaiionibus juge convivium. Cypiian. Voluptatem, inquit, vicisse, voluplas est maxima neque enim ulla major est Victoria, qum qux cupiditalibus refertur. E contrario fructus carnis et concupiscente est dolor et trisliiia. Pax ; qu tranquilla mens nullis passiouibus perturbalur, ait Hieron. Tranquillam et pacificam cum atque opponitur proximis conversationcm signilical
: :

inimicitiis.

tolerantur
suffert.

Palienlia virlus est per quam quo animo adversa etenim charitas paiiens est, et omnia :

clionem, qum majorum tradilionem sequi, qu magna est temeritas et prsumptio. Vers. 21. Invidi, Iwncidia, ebrietates comes-

salion.es

et liis similia. Anselm. comessaiiones ait, id est, inhonesta et luxuriosa on.vivia. Noli esse in conviviis potatorum , nec in comessaiionibus eon<m, Pro-

verb. 25.

Qu prdico vobis, sicut prdixi quoniam qui lnlia agunt regnum Dei non consequentur ; Grcc regnum Dei non hreditabunt. Q. d. Sicut et prdixi ac prmonui cm apud vos esscm, cos qui haec el similia non accepluros hredilatcm regni Dei. Fructus autan Spirits est. Opponil Vers. 22. operifeus carnis opra Spirits, qu scilicet spiritu proc id ml, quque Spirits sanclus per suam graliam in nobis parit el producit, ut iis Dei regnum mur el eonsequamur, que opra carnis suos nies excludunt. Vocat aulem ea fructum Spirincti singulari numro, propier connexionem
,
,

Benignitas signifieat morum facililatem ac suavitatem.qiiquisaliisseselibenter accommodt in bonum. nain chantas benigna est. Bonilas, qu quis et nocumenlis abslinet, ac prodesse ac benel'acerc paratus est. Longanimitas , pro qu alii lenitatem verterunt. Mansuetudo. Mansuetus, ait Anselm., Vers. 25. dicitur, quasi manu assuelus, traclabilis, ductilis, traclari, duci, pati, facere, ferre assuelus. flexilis Fides; cain dicit lidem qu spectatur in servandis pactis el promissis, estque pars justifia: specialis. Anselm. Fides, inquit, est lidelitas et veiacitas in promissis, qu opponitur fraudi et mendacio.

Modeslia Virlus esl qu modum ponit, el moderaomnes acliones exteriores, scilicet incessum, vetum hominem siitum, sermonem, risum, lusum, ac cxteris rect componit, provenitque ex interna mentis et passionum modcralione. sive lemperantia, virtuium cardinaConiinentia omnium in charilale, lanqum principali dono Spiri[ium una. Coniinentia generalis est virlus aut potis ts meti, qum propice hoc primo lo :o posuit. complexio virtuium, qu eonlineus viliorum omnes nias. Uoc loco non al, a inlelligen a esl illa de qu cm alibi sp, tum ex professo disseruil il illeoebras et tentaones frnal el cohibet

lur

1013
Vers. 24.
ineratione,

CO.MMENTAIUA. CAP.

V.
:

1014
Vivamus ergo Spiritu
et

Qui aitem sent Christi... FactS cnu-

lemus. Syr.

Spiritum secte-

mm

operum carnis; tum ffuctUum

Spri-

mur. Concludit hortans nos ad praxim medii quod nos


doeuil, v. 10, lanquni cficacissinium ad cbaritalem
conliiui in
!

ts; seu quasi ex un parte, oslensis concupiscentiie


mililibus, et ex altra parle, oslens Spirils acie,

nobis

augendam

Spiritu ambulate. St

Christianum quasi ad pugnam escitahs


Clirisli sunt...,

ail

Qui

Dei Spiritu vivimus, siSpiritus sanctus anima) noslrqc


vita est; Spiritu ergo

qui ver Christianus est, etc.

ambulemus, secundm Spirils


,

Nota

Culcifixeiunt...; sicut

homo

enici affixus

sancli dictamen

vivamus

ipsius in

omnibus divinos

constringilur, frarigilur et paulatim debililalur, quia


vires cuni sanguine gutlatim defluunt, ila verus Chrislianus per caniis niorlificationcm
,

motus sequamur.
Vers. 20.

Non efficiamur inanis


Tria
,

clori.c... Syr.

quasi per cruci-

Non

simus inanis gloria; cupidi, alter alterum parvi penet

iixioncm, eoncupiscentiam tenet conslrictam, ipsam


frangit ipsiusque vires ad

dentes

alter allai invidentes.


sibi

vilia

spiritualia
,

peccaudum

dbilitai.

Nota

repreliendit hic Apostolus


in

invieem connexa

et

rurss qud mortificalio christiana vocelur crucifixio


et

qu sp eadunl
iis

qui earnalia vitant.

Honorem

ve-

congrue

quia caro Christi crucixa est exemplar


:

nanltir ex
g.,

rbus in quibus non est verus lionor, v.


divitiis.

et idea

nostra mortificalioms. Quasi diceret

Chri-

ex scienli, eloquenli,
,

cleris ob

bc

stianus Ghristum intuens pro suis peccalis crucifixum,

voluul dislingui

hocque

spiritu, vel alios

parvipen-

carnem suam suamque vitialam naturam


ut sicut Christus

crucifigit;

dunt, illorumque defectus patefaciunt, vel illorum bonis invident, llc

suinmo cum dolore morluus

est

pro

autem

in Galalis repreliendit,
gloria;.. .

quia

peccalis noslris, ila

non sine dolore moriatur

in

nobis

apud ipsos frequenlia. Non simus inanis


parapbrasim.

Vide

pecealuni.

Vers. 25.

Si Spiritu vivimus,
omnibus
est lex.

Spiritu et ajiru-

Vers. 25.
Castilas et sobrietas,
libidinis et guise vitiis

Si
et

spiritu vivimus gralioc


,

mus vilam
spiritu et

animant

spirils

Nulla est lex qu lies fruclus Spirils, et eorum observalores argut, compescat, condemnet ac nroinde, si spiritu ducimini, non estis sub lege, ut dixit, v. 18; eo enim respicit ne redit. Vers." 24. Qui autem sunt Christi, etc. Caro non carnem propri, hoc est, corpus, sed eoncupiscentiam in carne residentem signifient, ila enim carnem accipjt v. 17; q. d. Qui Christi spiritu agunlur, lii carnem, id est, eoncupiscentiam et naturam vitialam cum suis hahilualibus vitiis, et cum suis motibus actualibus, scilicet concupiscentes crucilxeriuit et compresserunt.inquit S. Augustin., timor illo caslo, qui permanct in seculum seculi , quo cavemus olluuere illum, quem tolo corde, anima, meule diligi:

opponitur, etc. Adversits liujusmodi non

ambulemus, secundm

internant habeet jusliti; Spirils et gratis:


si

dictamen ducluniqne incedainus, couversemur, againiis, operemur. Vers. 20. Non efficiamur inunis glori cupidi, etc., provocantes ad pugnas verborum, et si vicli fuerimus, uwidenles. Aperit fontem conlentionum et invidiie. Nam ex cupjditate gloriue, qu quisque cupit inler homines excellere', promanant hc vilia. Inanis autem voealur ea gloria, quia tanlni in bominum opinione posita haec gloria est quasi bulla tumida, inanis et vacua, qu;e nibil liabel rei, solidilalis cl subslanti, qu mentent et appelilum hominis implere et explr valeat. Plena enim et solida gloria, qn mentent explet, lantin est apud Deum plena glori, ait Ilieron. cupidi sunt qui gloriam Dei desiderant, et laudem virtute condignam, Deo scilicet commen-

mus.

dari et Iaudari.

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.

et

ad praxim

Ex

capite quarto didicimus ineffabilem noslr in


;

Chrislo rgnration diguitatem


filiorum Dei recepimus, facli ex

in

c adoptionent
,

Dei, cap. 4, v. 5

filiis liominum ilii lum quia Cltristum, consubstantia-

1 Ad quid majores (ilii Dei lcli sumus? ut Deum, Patrem noslrum amanlissimum, ex loto corde diligamns, ipsique non pnarum timor sed amore hliali
,

serviamus, ejus nimirm mandata ex charilate adiinplentes, sicut


lilii

1cm Dei Filium, tune induimus, cap. 5, v. 27, unumque facti sumus in ilo, v. 28; lum quia Spiritum
sinctum,
Filii

charissimi. Charitas ergo, spirils

amoriSjSeu

(ides,

qu. per dileclionem operalur,


Dei
,

Dei Spiritum, in cordibus noslris tune


4, v. 6.

Christianorunt est spirils, v. G. Sicut Deus charitas


est, ita Christianus,
filius,

recepimus, cap.

divinse ebaritatis parli-

Christum
ver
filii

igitur

induti,

Spiritu
(ilii,

sancto animati

ceps, in charilate vivat


2

cl ex charilate operclur.
Filii Dei, di lui-

Pei facti

sumus;

inquant,

ac pueri, timor pma', ut servi,


cul olim Jud.ei
P.ilris
;

non minores Dco servienles; siliberi


,

Ad

quid Spirils sanctus, Spirils

sus est in cordibus noslris? primo, ut orantes, codent

sed

lilii

majores,

sui juris,

quo Christus ipse Spiritu clamemus ad Deum


curriculum Spiritu ambulemus, cap. 5,v.

Abba,

hrditatem jam ex parle possidenles per Spiritiun sanciuin, nobis ut pignus hapredilatis aelerose dalum. Et hoec est nostr in Christo rgnra tionis nobi-liias;

Pater, cap. 4, v. 0; secundo, ut per lotnm hujus vit;


16, seu Spi;

rils diclamina sequentes, facta carnis mortificemus

naccGJbrisli.anoriu supra Judos praerogativa,

seu in charilate vivamus

et
,

ex charitate operemur.
nota quod ex v. 17
,

quam videre est Nunc autem,


gnati

cap. 4, v. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
ut

Quod

ut melis intelligas

in

bc

in re nii.il

nobis desit scien-

nobis adhuc

mtoribas duo sunt,

spirils cl caro,

dm, discamus ex boc sumus honore.

capite quiuto ad quid lanto di-

graiia et concapiscentia. Huec

autem duo ferunturm


;

diversa, etadopposita nosaltrahunl

caro ad suavia

1015

IN

EPJSTOLAM AD GALATAS
obediamus, ejusque dictamina

101a
et impulsus allemi se-

spirilus ad sancla; caro ad carnalia, sjtiritus ad spirilualia et


no!)is

ad divina. In hc aulcm interna lucl quid


Spiritu

quamur. Et ha;c

Chrislianis facicndum?
v.

ambulate,

ait

est vila; clirisliana? sununa, ad quara mulloties in hoc capite nos horlalur Aposlolus, v. 10,

Aposlnlus,

10; suite parlions Spirits, ejusque


;

18, 23, ulque sua

sit

in

nobis

el'ficacior

exhorta lio,

dictamina scquamini

quasi diceret

Ad hoc

datus est

versiculo 24, ubi nos

omnes ad banc
Cliristi surit,

carnis per spiri-

vobis Spirilus sanclus, et ad hoc in vobis habitat cor-

lum refraenalionem aperlis


Cifixionem exhibet
ci fixerunt, etc.;
:

excilat, illam velul cru-

dium vestrorum lumen,


movcal;
llius

ut vos illuininet, calefaciat et

ergo illuslralionibus aliendentcs, ar-

ubi

carnem suum crupostqum inlernum moriificationis


oslendit, san-

Qui

doribus consenlicntes, molibus obsequcnles, ipsius


virtiite

in

carnem excreendai principium nobis


scilicet

concupiscentias refrnate

charitatem excr-

clum

Spiritum, externum ejusdem morlifica-

ccte.

tionisdemoiis!ralexemplar,JesumChrisluin pro nobis


crucifixum. Quasi diceret
facta carnis reprimite,
:

Ex hoc igilur capite quinto discamus, tria in mente semper habcnila Unum ad quod continue tendere debemus; allerum, quod perpetu cavere debemus
:

Spiritu ambulate, spiritu

carnemque vestram peccalri,

cem

cruciligile; Jsus Chrislus

Filius Dei, Sanclus


est.

icrtium, quo auxiliante, et hoc vilare, et illud assequi

sanctorum, pro pecealis vestris crucifixus


ilaque Spiritu animali el corrohorali
,

Sanclo

possumns.

allendite carveslris in
illius

Primum, scu id ad quod continu tendere debemus, lanqum ad finem Chrislianismi el libertatis filiorum qn in Chrislo fruimur, est charitas, amor Dei, amor proximi. Ide facti sumus filii Dei, et quidem majores ut Deum Patrem nostrum puris et sinceris amemus lanqum filii, non sicut servi. Ide
, ,

nem

Cliristi

crucifixam

el pro peccatis

cruce,

summo cum

dolorc morientem; et ad'

excmplum, carnem
ut
fie

vestrani pecealricem erucifigiic;


in

non sine dolore morialur


ver regnet charitas.
Jesu, qui

vobis peccatum, paci-

Domine
sloluin

me
,

hocc

omnia per sanctum apo-

legalium jugo liberati sumus, ut nobis invicem pr;e


cliaritate

serviamus,

v. 13. Nostra: igilur adopliouis

luum docuisti eadem omnia esse et


filius

da mihi per temetipsntn h;ec

agere. In le et per te sim ver


in charilale

divins

finis,

christianque libertatis scopus, est ferexercilium


,

Dei, sanclo Spiritu tuo animatus,

vens

cliaritatis

et

conlinuum

illius

au-

vivons, et ex cliaritate

semper agens. Da mihi,


lui

piis-

gmenlum.
Secundum, seu
tiaruin
seclalio.
,

sime Redemplof, liberlate filiorum sanguinis


id

pre-

quod perpetu cavere debemus


,

tio

acqnisil

nunqnm

aboli; ad finem hujus chri;

velul chrisliame libcrlalis abusiim

est concupiscen-

stianse libcrlalis

semper tendere, tandem pervenire


uti,

Tanlhm ne

libertalem in occasioncm

medio ad
lare,

id

mihi dulo indesinenter

Spiritu

ambu-

detis carnis

v.

13. Contra Dei volunlalem christian

saneli Spirits dictamina perpetu sequi.


in inlernis spirilus cl

Da

abiilcremini liberlate, sicque peccanles perirelis. Si

mihi

carnis ptignis parle spi-

secundum carnem fada


Mine
vila, inde

vixeritis,

moriemini;
vivelis,

si

autem
8,

spiritu v.

rits fideliler slare, in luo Spiritu el

per luum Spiriel.

curnis morlificaverilis,

Rom.

13.

tum carnem

refra'nare, charitatem exercere,

per

mors
id

carrialem ilaque vitath horrele

conlinuum exercilium jugiler adaugere. Da denique


per banc jugem carnis in lu dilectionis spiritu crucifixionem, dolorosae passiouis lux sic esse participent, ut glorios
le diligam in
,

velul mortem, et

mortem aelernam.
quo mediante
et auxiliante
,

Tertium

seu

seu

mdium
et

eflicacissimum ad hune vitandum

abusum

tandem resurreclionis

tua: consors,

ad
,

illiim
si

finem assequendum,cst

si

Spiritu ambule-

lernum.

mus
1.

Spirilui sanclo in cordibus noslris habilanti

CAPUT
Fralres, et
si

VI.
fuerit

CHAPITRE M.
bomo
in ali-

pneoccupatus

quo

delicto, vos qui spirituales eslis,

hiijusmodi in-

struite in spiritu lenitalis, considerans teipsum,

ne

et

lu tenteris.
2.

Aller alterius oncra porlate

et sic adimplebilis

legeni Cliristi.
3.
sit,

Nam

si

quis exislimat se aliquid esse,

cm

nihil

ipse se seJucit.

4-

Opus autem suum probet unusquisque,


Unusquisque enim onus suum portabit.
Conimunicel autem,
is

et sic in

semetipso lanlm gloriam habebit, et non


5.
G.
ci

in

altero.

tomb par furpr'se en quelque pch, vous autres qui ies spirituels, ayez soin de le relever dans un esprit de douceur, chacun de vous fusant rflexion sur soi-mme, et craignant d'tre leni aussi bien que lui. 2. Portez les fardeaux les uns des autres, et vous accomplirez ainsi la lui de Jsus-Christ. 5. Car si quelqu'un s'estime tre quelque chose, il se trompe lui-mme, parce qu'il n'est rien. 4. Or que chacun examine bien ses propres actions, et alors il trouvera sa gloire seulement en lui-mme, et non pas dans les autres. 5. Car chacun portera son propre fardeau.
1.

Mes

frres, si quelqu'un est

G.

Que

celui

qui calechizatur verbo,

la foi, assiste
l'instruit.

que l'on instruit dans les choses ae de ses biens en louie manire celui qui
:

qui se catechizjil, in
7.

omnibus bonis.
irridetur.

Nolile errare

Deus non

7.

Ne vous trompez pas

on ne se moque point de

8.

Qu enim
;

seminaverit

homo

lvec et metet.

Dieu.

Quoniam
riiu

qui sminal in carne su, de carne et melet

corruplionem

qui

autem seminat

in spiritu

de spi-

metet vitam ternam.

Car l'homme ne recueillera que ce qu'il aura seainsi, celui qui sme dans sa chair recueillera de la chair la corruption, et celui qui sme dans l'esprit recueillera de l'esprit la vie temelle.
8.

m;

1017
9.
,

COMMENTA1UA. CAP.
:

VI.

101S
,

Bonuni antem facicntes non deficiamus enim suo nietcmus, non dficientes. pore
10.

lem-

Ergo dm tempus habemus, operemur bonum


fidei.

ad omnes, maxime aulem ad domeslicos

9. Ne nous lassons donc point de faire le bien puisque, si nous ne perdons point courage, nous en recueillerons le fruit en son lemps. 10. C'est pourquoi, pendant que nous en avons le temps , faisons du bien tous mais principalement
,

M. Vidcle

qualibus

litteris scriysi

vobis

mc manu.
,

hi 12. Quicumque enim volunt placcre in carne cogunt vos circumeidi tanlm ut crucis Chrisii per,

secutionem non patianlur.


1).

Neque enim qui circumeiduntur

legem cuslo-

diunt; sed volunt vos circumeidi, ut in carne vcslr


gloricnlur.

aux domestiques de la foi. il. Voyez quelle grande lettre je vous ai crite de ma propre main. 12. Tous ceux qui veulent plaire dans la chair sont ceux qui vous obligent vous faire circoncire; ce qu'ils font seulement afin de n'tre point perscuts pour la croix de Jsus-Christ. 13. Car eux-mmes, qui sont circoncis ils ne gardent point la loi; mais ils veulent que vous receviez la circoncision , alin qu'ils se glorifient en votre
,

chair.

Mibi aulem absit gloriari, nisi in cruee Domiper quem mibi mundus cruni nostri Jesu Chrisli
14.
:

14.

glorifie

Mais pour moi , Dieu ne plaise que je me en autre chose qu'en la ,croix de Notre-Sei,

cifixus est, et

ego mundo.

gnciir Jsus-Cbrisl
crucifi
le

par

qui

le

monde
mort

est

mon

cl

pour moi,

comme je

suis

cl crucifi

pour

15. In
valet,

Christoenim Jesu, ncquecircumcisio aliquid neuue prxputium, sed nova crealura.

inonde.

1G. Et

quicumque

liane

regulam secuti

fuerint,

pax

15. Car en Jsus-Christ la circoncision ne sert de rien , ni l'incirconcision ; niais la nouvelle crature; 10. Et tous ceux qui se conduiront selon celle rgle

super
17.

illos, et

misericordia, et super Isral Dei.

De

caetero

sligmala Domini Jesu in corpore


18. Gralia

nemo mibi moloslus meo

sit

ego enim

porto.
spiritu

Domini noslri Jesu Chrisli cum

que la paix et la misricorde soienl sur eux, que sur l'Isral de Dieu. 17. Au reac , que personne ne me cause de nouvelles peines car je porte imprimes sur mon corps les marques du Seigneur Jsus. 18. Que la grce de Noire-Seigneur Jsus-Christ,
,

ainsi

vestro, fralres.

Amen.

mes

frres,

demeure avec voire

esprit.

Amen.

ANALYSIS.
Omnibus
in

gnre charitatem Apostolus eonsuluil in


v.

lum principale

de lege

cum

F.vangelio non miscend

quiuto eapite,

13, lac inspecte.

resumil. Urget ergo Galalas moribus

novorum doctocl

Ac primo
lilule erignnt

versu prlutos, spirituelles, in fuie constan-

rum

eisque oslendil quales sint


legalia doceant
,

illi

doclores,

quo
,

tes Iwrtatnr, ut
,

lapsos bnigne corrigeait,

et

cum

liumi-

animo

scitiect

ut J itdis placeant

et

memores

suce propria' in/irmitalis.


;

ut perseculionem

non patianlur.

y 2.
licta, ut

lllis

compatiantur
,

v.

nec ob uliorum de; v.

Pltarisus

ipsi superbianl
,

4, sed ob suo,

aposlolorum moribus opponil


sludenl
giunl,
,

y 14. Paulus se, suosque mores, liorum pseudoilli hominibus placere ; Paulus despici gaudet
;

rum peccatorum omis


Irementcs liumilienlur,
j^

coram Deo Judice porlandum

illi

perseculionem fu-

v. 5.

Paulus

in sol crucc gloriatur. (acil; v.


et

6. Neoplnjlos liorlatur ut

erga doclores suos libe-

15. Totiiis Kpistol corollarium

10,

ralitate

gralitudinem habeant.

cujus doclriiiam observuntibus


ut

pacem oplat

miseri~

y
sed pte

8.

Omnes seminent bona,


est

vitam lernam me;

cordiam.

tunt; v. 9, in bono faciendo non segnescamus

v.

10

y 17. Paulus non


corpore cicatrices

vult sibi deinceps


:

quemquam
si

ob

dm tempus
et

seminandi, ob spem messis, prom,

circumeisionem parre molestiam

quia

qu

sunt in

alacriter

omnibus

ut

prcipu fidelibus benefa-

ferend

ipse fert sligmala

Domini

ciamus.

noslri Jesu Christi, seu plagas pro Christo tolcralas.


,

11. Paulus Epislolam finilurus

paucis argutnen-

^18. Graliam

Galalis optt.

PAKAPIIRAS1S.
1.

Fratres,

si

quis pseudo-aposlolis seductus, in

4.

Facta sua quisque scrutelur et expendat, non


,

.nliquod

reseos,
fecti, et

eorum qu;c dixi delictorum, maxime ver bseu in Judaismum prolapsus fiicrit vos per,

per couiparalionem ad aliorum facta

sed per respe-

ctum ad regulam

vitar, etsi quidein recta cl

bona

illa

qui Spiritu Dei ducimini

carne vestr cruet prislino stalui


,

inveniat, lune in conscienli sua gaudehil, cl in Do-

cifix

bujusmodi hominem sanate,

mino

gloriabilur;

non aulem gloriabitur

in

delerioruin

redintegraie,

non dur corripiendo

sed

cum omni

comparalione.
5. In judicio

humililale ac mansuetudine, teipsum circumspccians,


tibique cavens ne et tu lenleris, et

quippe Dei quisque peccalorum suodeliclis

cidem icntalioni

rum onus
bitur.
6. Is

portabil, et mritas

pnas

furet

siHcuinbas aut simili.


2.

nec aliorum eliam pejorum comparalione sublevaillos corrigite le-

Lapsis compaliinini, lantque


,

nitate

quasi illorum onera et dclictum porletis, sinl;

qui dorelur F.vangelium

doctorem suum de

que vobis propria

et sic adimplebitis

legem Chrisli

omnibus
7.

suis temporalibus bonis faciat participent.

quac toia est de dileclione.


3.

Ne vosmelipsos

decipiatis

Deo non

illudiiur

Nain qui de se superbe sapit, aliquid se exisliipse

Deu* omnia novit, nec polest


8.

decipi.

mans,

seipsum seducit, quia rever

niliil est.

Unusquisque melet quod

seniinaverit

orru

1019
plioncm
scilicct et

l.N

KI'ISOLAM

AI)

GALATAS
,

1020
in

morlem,

si

carne scniinavcni,
est
;

g.'iudeam

qum

eruce et passione Domini nostri


,

ipsa quppe

fnum
est

et corruptio

vitam autem

Jcsu

Clirisli

credend, praidicand

perferend

per

seternam,
sicut ipse

si

scminaveril in Spiritu, sancto scilicet

quem
fixi

Cl

propter

quem Jesum Christam, mundus mibi


ego vicissim

immorlalis , et iinmorlalilatis princi-

quasi crucilixus esl, ipsum abominor lanqum cruci-

pium.
9.

cadaver
;

et

sum mundo lanqum


et borret

Ne segnescamus
nec molesli
;

igilur
,

in

faciendo

bono

nec

crucifixus

me abominatur

mundus, quasi
non

toedio,

victi

cessemus benefaciendo
,

cruciarium.
15. In ebrislian

proximis

lempore enim suo


si

cl

Deo deslinato

enim rcligione anle Deum


,

metemus
10.

defatigali

non essaverimus.
scilicet

prodest circumeisio

aut incircumeisio

sed animai

Ergodni h;cc agiturvila (leinpus


)
,

semi-

per gratiam renovatio.


16. Et

nandi

benefaciamus omnibus

omnes enim sunt

quicumqe banc regulam

de nova

scilicet

nostri proximi), sed prcipu fidelibus, qui per iidem

creatur, proxim Iraditam, seu de jusiificaiione in


lol Epistol cxpUcalain, seculi fuerinl,

sunt de

l'ainili Clirisli.

pax sitet

rni-

11. Videtc quantis et

qum

prolixis lilteris scripsi


seil

scricordia super illos, sive genliles sint, sive Jud.ci

vobis, non alterius manu, ut soleo,


12. Qui

propri.

Cbristo credentes
et populus Dei.

bi

enim omnes

veri sunt Isradii e,

enim

in

observalione carnalium logis crein

jnoniarum Judaeis,

speciem exlernam

placere vo-

17.
alius

De
sit

cnetero

nemo,

sive Judaizanlium, sive quivis


et alias

lunt, bi cogunt vos circumeidi, non icgis compiendae


studio, sed ne circumeisionem destruendo, Jud;eis

ob circumcisioncm,
molestus
;

can. aies Ceremonias,


in

mibi

si

quac

enim sunt

corpore cicain

contribulibus

suis

perscutmes patiantur, quas ab


pmecones.

trices

porland, ego stigmata Domini Jesu

corpore

ipsis pati soient crucis Cbrisli

meo
sed volunt
cir-

porlo, plagas scilicet, et cicatrices ex playis pro


;

13.

Nam

nec

ipsi qui

circumeisi sunt, et circumei;

Cbristo susceptis

virgis

enim c;csus sum


,

lapidalus

sionem vobis prdicant, legem observant


vos circumeidi
,

sum,

etc., secundoe ad Corinlli. 11


,

2i
at

circumeisi
pluris

ut

apud Judaeos glorientur de

sunt pseudo-aposloli
aeslimo, praterea

sum

el

ego;

quod

cumeisione vestr, quasi vos ad Judaismum converterint.

l'ero

stigmata Domini Jesu.


sit

lS.Gratia Domini nostri Jesu Cbrisli

cum spiritu

14.

contrario absit mibi ut in ali regloricraut

vestro, fralres.

Amen.

COMMENT
Vers.
1.

Fratres, et

si

pr.eoccupatus fuerit...
si

In spiritu lenitatis,

non tanlm
ail S.

in

mansueludine,
id

Grc.,

fralres, si et; Syr., fratres mei,


facit ipse

quis vcstrau.

sed in spiritu mansueludinis,


est,

Cbrysoslomus,

Paulus

quod docet; horlans enim ad excuexeusans, eorum culpam

cumafleclu interno, qui

sil

Spiritu saneto,

suam

sandoset leniler erigendoseos qui ex infirmilale ceciderunt, ipsemet (masi


illos

quasi lcnilalem inspirante per os corrigentis.

Considerans te ipsum. Transit plurali numro ad


singularem. Syr.
:

exlenuat boc verbo,


ceret
rit,
:

si

proccupaius fuerit; quasi di-

Et cavele ne

el

vos tente-mini, consi,

Si quis vel aliquo quasi

impetu abrcplus fue-

dcranies vosmelipsos et circumspicientes


sibi

sicui

qui

ve! imbecillilate

su victus, vel ob ignoranliam

cavet circumspicit.
2.

falsis fralribus

seductus fuerit.

Vers.
In

Alter alterius onera... Per oxus poinlelligi

Homo,

id est, aliquis, est

bebraismus.

aliquo, ex

test

equidem

quolibet

inflrmitas

sed ex

commemoralis, cap.
judaizanlium,

5, v. 19,

sed prrecipu in bscresi

versu

praecedenti et ex quinto sequente patet quod

dequ

hicagilur.
estis, id est, qui spiritu

Apostolus per omis inlelligat hic

omne peccalum,
agit.

cl

Vos qui spirituales


lalis, spiritu \ivitis,

ambu-

specialim aposlasiae, seu Judaismi de quo

Porla-

cap. 5, 1G et 35, seu vos qui per-

mus autem

peccala

proximi,

cumque ab boc onere


est

fecii

estis, et

qui

carne veslr crucifix, secundm

quasi levamus, per compassionem cl inslructioncm in


spiritu lenitaiis. Itaque sensus
:

spiritum vilain ducilis.

Lapsis compali-

Hujusmodi instruite; Syr.,


punile, aut

instcmrate.

Non

dixit,

mini, ut in paraphrasi.

condemnate

sed inslaurate, id est, corri-

Et
tt

sic adimfleritis;

Crac.

El

sic

adimplele.
:

No-

gite, ait S. Clirysost.

D. Cbrysoslomus quod Paulus non dixil

[)r,- r

Vers.

1.

Fratres,

el si

prwoecupatus
:

fuerit

homo

nem

in aliquo delicto,

vos, qui spirituelles estis, liujusmodi

instruite in spiritu lenitaiis.

Sensus est

Nemo

per ina

incidas, tentatione vincaris, in aliquo delicto prseoccuperis. Nibil ita l'rangit hominis seVerilatem in corrigendo, qum limor proprii cass. lia Thomas.
Aller alterius onera porlalc. Onera voeat Vers. 2. peccala, qiuerealu suo nos deprimunt, pnis obnoxios reddunt. Portamus onus, id est, peccala proximi, eumque hoc onere levamus per compassionem et lcnilalem, leneraque inslruetionem el correplionem per orationem, si orenms pro eo ut cum Deus onere
,

sese super alium efferat aut conlendat; r elsi quispiam lenlatione prsevantus, ut est hiimana fragilitas, prolapsus fuerit in peccalum, vos qui spiri-

nem gloriam
I

tuales
si
I

es'.is,

id est, qui gerilis

vos pre spiritualibus el

non duris ac severis agile adverss hujusmodi sed cum mansueludine cum admonentes el coi ipienlcs restiluite alque crigilo lapsu. Nola itum vocat affectum inlernum lenitaiis, qui est
ictis,
,

levet

elc.
sic

do

mm

Spirils sancti, ait Clirysost.


et

Et

Considrons teipsum, ne
Eiilera

tu tenleris.

Tipsm conI
!

frai

rue

dileclionis esl,

adimplebitis legem Clirisli. que dictt

Lex Cbrisli. lex mutua onera fe:

quicumqe

spiritualis es,

ne

et lu in tentalio-

renda esse. De qu et Joannes Aposlolus dicens

Fi

1021

COMMENTAR1A. CAP.

VI.

1025,
fa-

ea, imp/efe; scd dbwsly&MeT simul omtes impit;


Bcilicct

Cornelium Lapide. Misericordilcr ergo correctio

vos inyicem ferendo.


,

cienda, et cuni bnmilitale oninis durities, aeor aul su-

yERS

5. cl

Kah

si

qi is

existimat.

Hoc centra

perbia sunt vilanda.

superhqs

durarguentcs

dicitur.

Quarto, omis inOrmi bajulare debemus, sicut Chri-

Ycus.4.
eos qui

Orrs aitoi situ...


hominum.

Hoc aulcm contra

stus

languorcs noslros

tulit et

dolores nostros ipse

in alioruni

comparationc, quos se dtriores


IIos ut corrigat, revo;

portavit, id est, sicut

peccala noslra el peccatorum

putant, gloriantur, et, sicut Pharisaeus, dicunt inlra se:

nostroruin

pecuas in se suscepit luendas, et rever

Non sum
cat ad

sicut cteri

propriorum delictorum considerationem opus suum probet, sua considre! fada in se, el per respectHin ad vite regulam, et ad l>ei judicium. Vuusquisque enim omis

peccatorum oncra portemiis per compassionem, per instruclioncni, per orationeni, per
luit et expiavil, sic

pnitentias pro ipsis factas; et


Cbrisii, qui

bc ad imilalioncm
egit,

pro nobis
est.

ora'vit,

pnilenliam

pas-

Et
melu

sic in

suum in Dci judicio portabit. semetipso tantim ci.oriam... Hoc non


;

sus et mortuus
di-

Sicut qui

jumcnlum sub onerela-

psum

vull erigere, illius

onus jumenlo devolvit, et


peccatoris omis ab eo
corripienle

eitutquisiu semetipso glorieluv


judicii divini; quis

inioab

lioc cohibet,

inlcr brachia

sua suscipil, ut ab onere levatum juita

enim anle Deum juslus?et

mentum
duni.

resurgere possit;
et

quis ante Sanctuin sauctonim audeat gloviari de sanclitate?


riari,

devolvendum,

superiore

suscipien-

Scd hoc dicit ut desinanl advcrss alios glocertus qud slatim nec in semelipsis gloriabunmeminerint
propriorum delictorum,
quibus

Quint,

maxime cavendum ne
,

sicul Pbarisrcus,

ob

lur, si

aliorum externa opra mala

superbiamus.

Elenim

velul sarcin onerati,

coram Deojudicandi compareenim...;


ipsius

meliora sunt peccata cuni bnniilitale,


lia

qum innocenHoc
ut vi-

bunt.

cum

superbi

ail

Optalus Milevilaniis, citalus

\ers.

5.

Unusquisque
:

Gre.

Proprium

Cornclio Lapide

in cap.

18 Lucie,

v. 14.

omis portabit; Syr.

Suam

sarcinam bajulabit.

temus, circumspiciamus nos, non per respectuni ad


aliorum opra mala, sed per respectuni ad regulani

Observatio

moralis.

Egregiain bisquinque versibus babemus ebaritatis, humililatis et circumspcclionis documenta circa abonnir lapsus.

morum, secundm qum


portabit;

Domino judicabimur.
nec

In

tremendo enim Dei judicio, unusquisque onus suum

non de aliorum

faclis judicabor,
ipsi
:

cum

il-

Piim, debemus ex cbarilale lapsos excusare,


cut et ipse Paulus excust
:

si-

lis

comparabor; scd ego mibi

Arguant

te, et

sta-

.Si

quis proccupalus

tuant te ante faciem


tis tuae,
lioe

tuam; opra tua anle oculos men-

Forte ignort, forte abreptus est vi tentationis, forte subreptus, forte seductus d;cmonc, carne, etc.

anle legem ralionis lua, anle lucem conscien-

l.
et

Secundo, debemus lapsuni erigere, instaurte, sanare, instruere in spiritulcnitatis, cuni alfcctu inleriio, qui
sit

Ergo opra noslra probanda


ipsis et Iegi

comparanda nobis

divin, non

aliis

bominibus aul aliorum

quasi Spiritu sanclo,

suam lenitatem per

os

operibus.

nostrum inspirante. Itaque corrigenlis vrba, gestus,


etc.,

Vers.

6.

Communicet autem
is

is

qui...; Syr.
ci

Corn-

mansueludinem

spirent. Correptio, quasi pilluia


;

mnnicel autem
rit, in

qui audit sermonem,


bonis.

qui

sibi

sugge-

est

amara, saccharo et dulccdine vocis dulcoranda

omnibus

Spiritualcs

spiritualem docuit
iiiiue

de lioc plura vide apud Cornelium Lapide.


Tertio,

charitatemin iuferiores infirmos;

inferioresneo-

debemus tune

infirmilatis

nostrse

memo:

pbylos

corporalem doect cbaritalem

exercerc in

res esse, et nosmetipsos


circa pnetcrilum,

circumquque conspicere

spirituales, necessaria vit subsidia largiendo.

Com-

num ego ipse laie quid i'eci aliquando? circa pntsens, num et mine in lali aul simili suin vilio? circa fulurum, quid de me fieret in iisdem circumslantiis?
tais;
noxii
ille

municet, id est, (ribuat Iiberalitcr, isqui catechizatur

verbo, idest, quidoceiurverbumDei,seuqui inslruitur


doctrin
lidei. Grce., instituais

verbum. El qui se ca-

Time ob

fragililatem

tuam, ne

cl tu

ten-

teciiizat, doclori siio; Grce, inslitucnli.


In omnibus bonis, lemporalibus, quibus indigot

bodi, ego cras, aiebalanliquus rater.


tenlationibus, et simili lapsu
s

Obp

do-

sumus iisdem

ctor, et quai potest suppedilare discipulus. yya, voce

Deus punit duros

et inclementcs.

Vide exempia apud


est
,

sonarc,

undc cho;

narrr/j'o, voce inslntere; bine

cnic-

lioU,diligile alterutrum
si

quia

prceplumDomini

el

sua considerel opra, non alina.

Examine! opus

solum fiai sufficil. Sam si quis exislimat se alquid esse, etc. Vers. . Gra?c, seipsum decipit. Hoc quidem dicitur contra superbiani eorum qui sibi placenlcs el exisliinanlcs se aliquid esse, durls Iraclabanl infirmos. llie nihii arroganli, durilie, contemptu est, quia sup fastu

suum, qu intentoh
/*.'(

feceril.

semetipsp tarilm gloriam habebit , et non in gloriabilur, respiciens allerum graviter lapsum, quod eo sil melior, uti Pharisacus gloriabalur contra publicanum, cum conlemnendo cl se pru; eo laudando scd modeste in se suque cop cienl in
sir in

atlero.

Non

oslendit se nullius esse virlulis.

Se seducit,

id est,

operibus Dei grali

faclis gloriabilur.

lia

Chrysost,

menlem suam
perversiss'una
;

decipit.

Qwe

deceptio maxiina est et


sibi se esse,

cm

scilicet quis sibi

sibi ipsi iinpouit,

persuadens

exc blaridjens, quod rever

non

est.

Vers. 4. Opus autem suum probet unusquisque Sicut pro soi operibus quisque relribulioneui q. d. Uomii.o judtee exppclre debl non pro alienis; ita
:

Tbeopb., Ansclm. Unusquisque enim onus suum portabit. \ ers. 5. Vocatur aulcm omis, propler peccala, quibus neino quorum omnium est reddenda ratio. Quisque caret operum el peccatorum suoruni omis, id esl, mritas

operum peenas
Vers. 6.

Communicet autem,

el

pra;inia, foret cl portabit.


is

qui calechizalur

fi

02*3

IN
qui docet myslerin
'

EP1ST0LAM AD GALATAS
,

1024
ita

'chista,

catechnmcnus

qui

audit

trilicum
dl'un

meti,

de operibus

unusquisque, secunet

illa; catchisants, ipsa

doctrna et iiistruciio. Apostoli


:

operum suorum qualilalem


in

quanlitalem, pr.e-

erant catchiste; hos seculisunt SS. Paires

munus

mium

aut supplicium recipict in ternitaie.

ergo catechizandi aposlolicum.


Observaiio
litteralis et

Qui seminat
moralis.

carne,

id est, qui carnalia

operatur,
velut

seu qui deliciis et voluplalibus vacal, casque


scnien, IN carne SUA,

Egregi uoiat

I).

Chrysoslomus qud Deus, qui Ju-

tanqum

in

terra deponit; hic

daeos ingralos aluit


(lejccil

mann, aposlolos
Quare?
ut liinc

in

inendicorum
pararet
;

DE CARNE METET CORRLT'TIONEM, probl'Uin, SUJipliciuiU


et

ncessita tem.

magna

morlem selernam.
Qui actem seminat
in Spiritu, id est, qui spiriiua-

bona, inquit, modesliam


desliam
lient
;

seiliect et cliaritalem

molia

in

docloribus, qui suis


in discipulis

discipulis

opus ha -

operalur, seu qui pergraliam sancli Spiriis vacat

charitatem

doctores suos alentibus.

piiset sauctis

operibus,

qu

quasi scnien jacii in a-

Hoc eodein

spiritu

sanctiis

pater nosler Franciscus,

grum

Spirils sancli, seu in

sinum Dei,
,

ver apostolicus et serapliicus, voluit nos pauperes,


ut humiliores
necessilaic.

De
et

spiritu

essemus

et

proximo

utiliores,

eliam ex

sancto,

metet vitam ternam bic ex Spirilu tanqum optim lerr, metet .ternam corporis
igilur, tan-

Idem

S.

Chrysoslomus nott qud dosalis

anima; vitam etbeatiludinem. Ex carne

dor

qua-rens qnod natur

est,

illudque reci-

qum

ex terra mal, orilur messis pessima, corruplio

piens, nihilomins nianet in sua dignitale, quia laudi

seiliect, et

mors terna. Ex

Spirilu sancto, scilicel,

dandum

est

doctorem

sic

assiduum ministerio sermolaboret.

cujus opra pris enumeravil, cap. 5, v. 22,

tanqum

nis, ut cleris

egeat, allissimque inopi

oplim
tas.

lerr, beala

aniinx et corporis immor'.ali-

Laudabilis ilaque

paupertas evangelica, terrena conaliis

lenmens, ut clestia acquirat, etcum


ect;

communiaccipit.
est si 7ios
|

S. Paulus
dixil:

non

dixil

Qui sminal

in spirilu suo, sicut

majora dans

et prstabiliora

Suos

robis spiritualia

qum quaa seminavimus, magnum


ail

Qui sminal incarne su, ut indicet qud loqui-

lur de operibus spirilualibus in sancto Spirilu faclis.

camalia veslra melamus?

Aposlolus,

Cor. 9.

Vers.

9.

Vers.

7.

Nolite errare...
nemine
et

Bonum autem
:

facientes non deficia-

Hoc

dicit

contra eos

mus... Crie.

Al pulclirum facientes non segnescamus;


:

qui falsas

prxtendebant excusaliones, ne doctores

lempore enim proprio metemus, non clanguentes. Syr.

suos alerent. Ne vositictipsos decipiaiis; [Deus novit


veslras facultates;
fallitur,

Cmque benefaciamus, ne
pus quo metemus,

sil

nobistdio,
nobis
in

erit

enim tem-

omnia

novit. lia-

neque

erit

tdio.

Secundm

que sincre, simpliciler


agile.

coram Deo, judice

veslro,

nostram Vulgalam significalur

bono perseveran-

dum
8.

esse, et perseverantiam esse conditionem neces-

Vers.
nans
in

Que enim seminaverit...; Grce.,

semi;

sariam ad babendam iern vite mereedem. Vide

carnem

suant...; al seminans in Spirilum, elc.

paraphrasim. Secundm
lur

Grcum
alacriler

et

Syrum

signiiica-

Syr.: Quidquid enim sminal lionw, idipsum melil; qui

bonum prompl
sine labore.

et

agendum, ob spera
tdio et labore,

sminal

per carnem, de carne melil

corruplionem

qui

messis

Metemus

sine

per Spirilum sminal, de Spiritu vitam


tet.

perennem me-

non clanguentes, idesl, non rsolu ti, ail Theodor., sine


labore, ini

In siiperioribus versiculis hortatus est eos qui cacatechistis suis

cum

gaudio. Unde, addil,


et

in seusihilibus
;

techizaniur, ad liberaliler Iribuenda

semenlis babet laborem

messis itidem

me

entes
est

vite necessaria.

Nuncomncs

fidles horlalur
in

ad bona

enim sp

rcsolvit stus; sed

messis

illa

non

opra et prserlim ad beneficentiam


ulilur

proximos;
:

ejusmodi, esl enim labore et


dixil

sudore libra.

Idem

autem comparatione semenlis

et

messis

Uc
vila

D.

Chrysoslomus. Juxta huuc sensum, sicut

vita est quasi agricullura,

seminandique tempus;

agricola

suum frumenluni

projicil in terrant,

illudque

futura, meleiidi

tempus

erit.

Sicut autem semenlis et

abscondit, et patienter expectat tempus messis, sem-

messis ejusdem sunt generis, et non poiest ex hordeo


verbo
ralia
,

per laborans, et

nunqum nec tdio nec molesli de-

elc.

Qui instiluilur
,

in doctrin fidei

vicissim

communicet

id est, tribuat doctori

suo bona tempo:

quia juslum est ut qui spiritualia ministrat, temporalia recipiat.


viderit ei necessaria

qucumque
7.

Vers.
esl,

nolite

que

Nolite errare : Deus non irridelur ; id vosmelipsos fallere vanis cxcusaiiouibus, vaierc possunt apud hommes, sed non apud
;

non dixisse in spirilu suo, sicut dixeral in came su, quil, sed tanlm in Spiritu; quia qui bona sminal, non in suo quippiam, sed in Dei Spiritu semii.at. Vull enim inlelligi Spiritum sanclum, sicut cl in suQui ver semen operum suorum perioribus; q. d.
ii
:

sminal
l'acit,

in

agrum

Spirits, idesl, in Spirilu sancto

ea

Deitm quia Deus non irridelur. Qu enim seminaverit liomo, ha'c Vers. 8.

et

me:et

id est,

omnium operum suorum qu

f'eccrit,

juslam relributionem accipicl.

ejusdem virtule perducenda ad fruclum ( unde et fruclus Spirits ab Apostolonominantur), is exeodem Spiritu, valorem velut inlmiluin operibus Iribuenle, recipiel pro eis vitam lernam. Quam diverso incorrupiionem, hoc est, immorlalilaieni, vocal
Aposlolus, Rom. 2. Bonum autem facientes , non deficiaVers. 9. mus. Grc, non fatigemur, non lassemur, non segnescamus. Sensus esl Ne tedio aut molesli vicli, unqum cessemus benefaciendo proximis. Temporc enim suo metemus non dficientes ; q. d.

Quoniam

qui sminal in carne su, de carne


;

et

motet

corruplionem

q. d.

Quisemcn operum suorum pro-

jicil in terrain

quium

sua:, id est, ea facil in obsecarnalis sure concupiscenti (unde et opra car-

carnis

ex edem carne su metet corruplionem, id est.referet interitum, miseriam et morlem sempilernam. Qui autem sminal in Spiritu, de Spiritu metet vitam pternaw. Prudenter observai llieronymus Aposloluni
nis vocanlur),
is

Non fatigemur

seminando, ut pro mercede perfectam quietem, in qu nulla erit laiiiratio, in messe clesii ettern assequamur.
et

hic ben

operando

1025
ficiens, ita et
111

COMMRNTARIA. CAP.
nos Christian) loto temporevitac seniinene segnescamus;"nobisesl conlict

VF.

1026
cliaractcres

non pulchr scribam, seu Graecos


Id

us, biHinraeientes, et

nesciam reele pingere.


onineni su^picionem,
ait

aulem

fecit,

ad tollendam
cl

tinue aspicienda nova illact admirabilis

atcnix vite
Sicut
erit

ne altcrius esscl

non Pauli

messis,

qu

(iet

sine labore, sed

cum

gaudio maximo.

idem Chrysostomus.

Sanclus Anselmus conlra

VERS. 10.

LRGO
;

DUM TEMPUS HABEMUS


sic

interpretatur de ben formalis. Videte

qum ben
hoc singula-

non

est

semper tempus seminandi,


lestis dives ille

nec

semEr-

forma lis

litteris, etc.,

sed quidquid

sit,

per lempus benefaciendi. Testes sunt virgines de qui-

rcm

fauli

in

bus Mallh. 25
go
ilian

de quo Luc. 16

Vers. 12.

Quicumque enim
esse

Galalas affectum (eslatur.


voi.unt... Grc.,tin

tempus habemus...
fidei.

cumque volunl bon fade


Ecclesia est

carne, etc. Syr.

Maxime autem ad domesticos

Quotijuot volunt (jloriari in carne, clc, uterque omit-

doinus Dei; per fidem quilibet Chrislianus est domebine (ideiis, utpotc domeslicus Dei, exteslicus Dei
;

ris

praferendus; inter fidles aulem,


docent.

maxime

qui

fi-

dem

commodius videtur. Lltim ratione, denovorum doctorum, urget Galalas eisque oslendit qualcs sint illi falsi doctores et quo animo legalia doccant, scilicet, ut placeant Judx'is
lit,

enim, cl

suinpi moribus

Vers. 11.

Yidete
Syr.
:

qualibus. Grc., quanlis, seu


Videte quas scripturas scripsi
illain

et

ne perseculionem
Judoci

patiantur.

Vide cap. l,v. 10

qum

prolixis.

et cap. 5, v. 3.

parm curabant Chrislum


et lex

pr;c-

vobis, etc. Finiturus

Epislolam, primo, affirmt


;

dicari,

dummodo

circumeisio
isti

Mosaica non

propri

manu

scriplam
in

secundo,

lic

singularilate
;

abolcrcntur. Hinc

pseudo-aposloliChristum prce,

singularcm suum

eos affectum dclarai

terii, re-

dicabant apud Chrislianos, quxsls et lucri grali


et ul Judicis placrent, et

sumit

paucis principale

argumentum de loge

cum

ab

eis

niliil

palerentur

Evangelio non miscend. Yidete qualibus litteris...

legem

et

circumeisionem simul

cum

Evangelio prae-

Grxc,
ail

-r,;uoi^ quanlis,

qum

multis,

raagniludinem enim signilicatpolis

qum longis qum qualitatem,


,

dicabant.

Vers. 13.

Neque enim qui circumciduntur... Vide

inlclligi longa,

Erasmus, qui etD. Hieronymum citt. Dbet auterp non per comparalionem ad alias Epig.,

paraphrasim.

Vers. li.

Mim autem

absit...

Sesuosque mores
abin Clirislidoclrin

stolas, v.

ad Rom., ad Cor., sed longa per com-

illorum opponit moribus.


esl ul aliquid faciam, vel

Atego

conlra taiilm

parationem ad

manum

Pauli scribentis, ut indicant

quidquam

sequentia verba.

Mea

manu. In exteris Epislolis, subscribebat totem ipse scripsit

Pau:

lus, alius scribebat. Hic ver

non

immulem, seu ad fugiendam perseculionem eterueem, seu ad aucupandam bominnm benevolcnliam et gioriam; quin im tola mea gloria est in cruce Cbrisli
ferend
;

lanlm ab bis verbis

Yidele qualibus..., ut putat D.


,

lolum

gaudium

meum
,

est

ab hominibus

Hieronymus, sed totam capite usque ad calccm ut indieat textus, et affirmt D. Chrysostomus, Thcodoretus, Tbeopliylaclus.
ligilc

muudo

servienlibus despici

sicut et ego

mundum
sicut cru-

despicio. ligio, despicio, borreo

mundum

Yidete ergo..., bineque col-

ciarium,

et

me

ricissim niundus despicit et horret

nieum erga vos

et

salutem

vestram singularcm
litte-

quasi crueifixuni.

alcctum. D. Chrysostomus lamen illud, qualibus


ris,

Sensus itaque est


rier,
etc..

Absil milii, ut in ull ali rc gloIn sola

refert ad
:

deformilatcm liltcrarum

quasi dicerct

Vide paraphrasim.
!

cruce gloriari,
offert,

Aposiolus

Ego hanc Epislolam

scripsi

me manu

quanta generosilas
,

Cruccm, cm sese

accepla-

Vers. 10.
di,

Ergo dm lempus habemus, seminanest,

tur.

benefaciendi, merendi in bac vil, operemur bo-

ccm

num ad omnes, hoc

omnibus.
fidei
,

Maxime aulem ad

domesticos

id est, Chrislia-

Sensus est: Sallem id faciunt ut ne propier cruChrisli persecutionem fialribus suis JutLeis palianlur. Vers. 15. Neque enim qui circumciduntur, le-

nos, qui domestici fidei dicuntiir quia in unam domum Ecclesia? per (idem congregat sunt. Quos cosdem, Ephis. 2, vocal domesticos Dei ; quia Ecclesia doinus

gem

custodiunl ; ilaquc circumeisionem cxlorqucrc vobis volunl, non zelo legis coinmoti ; non faciunt hoc zelo legis et Judaismi neque enim ipsi, lict circum:

Dei est. Vers.

Yidele qualibus
qum
q. d.:

cisi,
litteris scripsi

vobis

me
i

manu,

idcsi, quanlis,
,

me manu

Kgo

longis lilleris vobis scripsi Paulus, qui alis alina manu

soh'o scri bore, eltantm me manu suscribere, hanc epislolam ad vas tolam (ut fatetur S. Chrysosl., Ain-

bros.,Theoph), lict ben magnam, scripsi me manu, ut os.eiid.mi qum mihi curocsit vesna salus, purafides et religio,ul Judaismoad Chrisliauisinum vos reducam. Quicumque volunt placere in carne, ht Vers. 12. eogunl vos circumeidi. Sensus est: Quigtatiam liominuni quxrunt carne sibi conjuiictorum, et ab iis lau-

legem cuslodiunt. Sed volunt vos circumeidi, ni in carne veslr glorientur, ut scilicet apud Judcs glorientur de veslr carnis circumcisioiie, quod scilicet vos ad circumeisionemet Judaismum converlerinl. Ita Theoph. Vers. 14. Mihi autem absil (jloriari, nisi in cruce Domiui nostri Jesu Chrisli. Sensus est llli gloriani quxrunt apud boulines, ex carne veslr circumeis: al ver procul sit me, ul in aliqu rc glorier, nisi in cruce, id est, in passione et morte Domirii nostri Jesu

Chrisli,
ravit.
vi ta;

qiiam

in

quam onme bonuin


I

crucis patibulo sustinuit, et per salulare nobis promeruil ac procu-

dari cupiunt, auloffendere eos nolunt,

sunt qui vos pertrahere iiitunlur ad circumeisionem. Loquilur de Judicis, placere volentibus genti sua', quam hic vocat carnem, et ideirc laboran libus ut qum plurimosad legem Judaicam adducereut. Tantum ut crucis Chrisli persecutionem non patianii

Quidquid enim ad pictaiem cl salulciii pertinet aiei na-, lolum id nobis promanat de l'onlibus Salvaloris, id est, ex merito passionis Chrisli. Hinc esi quod Lo ponlifex cruccm Chrisli vocal omnium fonlem benedictionum , omniumque causani gratiarum. In cruce ergo patet magniiudo peccati nostri, eiimmensus Dei in nosamor. lijnc in c sol glorior,

1027
rz
,

IN

EPISTOLAM AD GALATAS "OMMENTAHIA. CAP.

VI.

1028
v.

animi san christiani

est

crucem

cm

abesl
;

palerentur, circumeisionem prdicabant, ul


illis

12

desderare, perfectioris animi est et cordis apostolici


at in
lini
ill

exprobratum

est.
libi

inventa gloriari
est.

et in

c sol gloriari
,

Pau-

Ut claris appareal

mens

Pauli, et
:

Miremur , confundamur pro modulu noslro imilemiir. Etenim omnis Clnislianus dbet
animi
siut et

rum sensum

meliiis intelligas

borum verboDominus noster J-

sus Chrislus in passione su

fuit universaliler el in
;

Paulus

mundo mortuus
in

esse et liane

vocem

semper habere
Vers. 15.

ofe

Mihi

absil gloriari. t.

In Ciiuisto

emm

Jesu... bis verbis


,

omnibus corporis parlibus, quasi circimeisus undique suuui pretiosum sanguinem fudit. .1 planta pedis tuque ad verticem, non fuit in eo sanitas, Per spinas, per elavos
,

continetur toiius pistolac corollarium

et quasi epi-

per flagella

per lanceam

quasi ubique fuit eii-

tome

in religione clirislian, etc.

Videparaphrasim.

cumeisus. Hujus praserlim circumeisionis se parliei-

Nova creatra,
regenerata
vitx,
;

est

anima cxteris per baptismum

pcm

esse gloriatur Apostolus

Ei;o

emm
,

stigmata...

inleris per graliam renovata, in novitale


I>ci

Circunieisi sunt novi doctores, snni et ego.

De hc

secundm Spiritum ambulans, seu mandata

sua Judaie eircunicisionc glorianlur


pluris ;estimo, et de

at

ego, quod

ex charilate servans.
Vers. 16.

Et quicumque hanc... Gra'C.


lic

quo unic glorior, praeterea fero


passionis illius doloribus
:

Et qui:

stigmata

elc.

Communico

cumque rgula

ordinale mbulaverit. Syr.

Et

ii

Ter
in

virgis csus...

baruni plagarum cicatrices et notas

qui hanc semitam sectantur, ete. Vide parapbrasim.

corpore
Flix
il

meo
le

perlo impressas.

Isral Dei, spirilualis


slo, Filio Dei,

sciliccl, est qui crdit

Clui-

qui sicut Apostolus unic gloriatur in

Abrahae promisso, et qui iidejusiiiiam

cruce et in

imita tione

Christi
!

Flix
,

qui

Christi

et salutem in ipso qurit.

stigmata ferl in corpore suo


mihi...
,

IIa:c

si

non sanguinis
da mihi,

Vers. 17.

De cetero nemo

Grc.
:

Cle-

efl'usione,

saltcm carnis mortificalione ,


vit;e

rm molestias mhi nemo exliibeat etc. Syr. nemo mihi laborem injiciat, etc. Haec verba,
explicant, ut videri pote^l

Proinde

Deus, loto

lempore porlare.
Domi.m .nostri Jesu Christi...

alii aliter
;

Vers. 18.

Graiia
et

apud interprtes

sed sen,

D. Chrysostomus

posl

eum Theodorctus
Apostolus,
;

notant

sus in paraphrasi explicatus mihi videtur verus


siinplex et naluralis, et corresponde! versui 14

quia

qud

in aliis Epislolis, dical

graiia.... vo-

Mihi

biscum; hic cum spirite vestro


nalihus revoeet Galalas et in

ul

inquiunt, careis

autem

absit...

Prauerca judaizanles confundit, qui


;

memoriam
in

reducal

nihil talc passi sunt

im

qui, ut nihil laie pro Chrislo

doniim Spirils sancti, quod

spirilu suo

non per

Per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Crucifixus, id est, mortuus seu mortificatus. Mundi notnine mundanos et carnales bomines signilical. Unde mundo erucifixiis, ici est, mortuus stim, hoc est, non tent'or, non delcclor, non tangdr mundanis Judaeorum, uti isli judai/.anies languntur, nec mundus sed invieem alieni et miii al'licitur, nec ego mundo aversi suimis, atque ad adversi et contrarii. Mundus me odit et persequitur; ego illi placere nolo.
;

legem

sed per fidem acceperunt.

In Chrislo emm Jesu, in Christi fide, Vers. 15. religione, Ecclesi, id est, in Christianisme), in elnislian vit, ad chrisliah scilicet ben beatque yivendum , ncque circumeisio liqttid valet, neque prCeputium
:

in

negotio

salutis

obtinenda) per Christum,

meque circumeisio

aliquid prodest, neque praepulium, sed mira creatra, id est, anima baptismo et grali Clrisli regenerata, et renala, im reereata, et quasi

nova creatra

spirilualis ell'ecla,

noyam grain vitam

sorlita, ut deinceps in novitale vit ainbulet. Unde Apoc. 9 Chrislus dicitur Principium cratures Dei, et

sericordiam, scilicet Dei, ut Deus in eos misericors sit et beneficus, suamque graliam et consolationem miserieordiler in eos effundat. El super Isral Dei. Hoc addil ne videalur excludere Judseos. Veimlamen ne de omnibus secundm carnein Judis iiitelligatiir, dicit Isral Di, id est, qu parte Dei populus est non qu parle Deo conlrarius, ut erant Judaei infidles et pseudo-apostoli. Isral dicitur quasi Isral qui dominaur vel pra&vlet Deo. Cm enim Jacob limens Esa IValrem suum, angelum se eonl'orlantein vidissel, nolens eum d'uniltre diinec sibi benediceret, sinens se vinci anglus et Jacobo benediens, etc. Dicit ergo Apostolus Qui banc Clrisli regulam sequuntur, ii sunl Isral Dei, id est, populus Dei, doininans yiliis , mundo, Judoeis et Judaisnio (quos reprxsenlabat Esaii carnalis fra'ter Jacob), quin etiam ipsimet Deo, ut ab eo impetrent quidqiiid volunt ac petunt ab co. Ita D. Thom.,
:

Haymo,
:

et alii.

Isai D Pater futuri seculi. Quia a Chrislo cpil nova gns, novus mundus, et, ut canil Sibylla ... Toto sur gel gensaurea mundo.
:

De ctero nemo mihi molestus sit. SenVers. 17. sus est Posthc nemo vestrm turbuleniis contenlionibusmihi laborem, molestiam, laedium alferat, de
re

Gentem auream vocal genlem


virtultbus,

Cbrisliaiiorum, aureis

nunc quantum

salis est exposii et ineuleal.

splndenlem ac l'ulgenlem instar ami. Igitur nova cralura, quemadmodm o|)tim Cajetanus explicat, est vita spirilualis, Deo creata per graliam Jesu Chrisii, elc.

gratiis el donis Chrislo acceptis

auctorilale, et gentium magis'.er.

quitur
[

cum

LolanqmGalalrum apostolus
in

Ego enim

stigmata Domini Jesu

corpore meo

Vers. 1G.
rini,

Et gicunigue hanc regulam


tradidi

porto. Stigmata dieunlur ciealrices, v. g., minium vulneratorum. Paulus ergo stigmata Christi hic vocal plagas cl cicatrices ex verberibus, vulneribus et af-

seculi fue-

id est,

quicumque ad banc incedent regulam,


de juslificatione,
libertale,

doqiiam scilicet ctrin, vitque ehnstian, ut exlia liane regulam et orbilam non exerbitent, el delleclanl ad legeni et noi main Judaisnii.

Christum susceptis, corpori suo impressas, de quibus 2 ad Cor. 11, qua; stigmata coflictionibus propier
no.i dedecora sunt, sed sumnue laudes. Ego Paulus haec stigmata, h;. s plagas, quasi tropha mililia: Christi non ta util m habeo, sed porio, inquit, et ostenlo. D. llicron., Chrysost., Anselm., D. Thomas. Ita Gruliu Domini nostri Jesu Clrisli, etc. Vers. 18. Cum spirilu vestro, id est, vobiscum. Claudil Epislolam eum imprecaiionc graiia? Dei per Christum. Ad

ram Deo

Pax
et

super

illos el

misericordia

;
:

pacem

misericordiam Deo; q. d.

illis imprecor Qui sequuntur banc

regulam Cbristianismi me perscriplaiti, ii pacem babent, id est, iiauquillilatcm eonstieuliic, item mi-

Galatas scrinla est ttoui.

1029

IN

EPISTOLAM
capitc

AI El'llKSIOS

PR.EFATIONES.
et

1030

Corollarium piclatis, seuinltuc

uUimo adpietatcm maxime notanda,


icdigcnda.
5

ad praxim

1 Spirituales, pcrfecli,

superiorcs attendant spc-

Altendamus

singuli

ad

v. 8, 0, 10, in

quibus

om-

cialim ad v.

1, 2, 3,

-i,

5, in quibus ogregia rcpcrient

nes Christianos borlatur x\postolus ad sancla et Bna

documenta

se, eirca aliorum lapsus, obscrvanda.


,

opra,

maxime ad

beifeficenliatn in

proximum. Nunqu

Delinquentes igitur correcturi

lantam induant chari,

qum
rem
est
:

obliviscamiir egiegiam simililudincm, su!)


>uisII$iICcT

tatem, mansueludinem , huniilitatcin

ut lias virtutcs

ribis

cxbibct. lire vila, agricullura


:

non modo redoleanl, sed eliam


niansuetudir.is
,

inspirent. In spiritu
v. 1.

nunc
stinl

est

seminandi tempus

sementis auteni

lenilatis instruite

Cavcant

in pri|

nostra

opra. Mois, ternitas, erit metendi lem:

mis superbi

Pharisaei,

ob aliorum externos defectus


;

pus; hfssis autein erit semeuti proportionata ergo nunc


i;i

si

lumeniis, aliisque scse prfcrentis


ipsos circumquaquc considrent
;

proptcrea scmetI

carne seminamus, corruptionem tune

circa prteritum
,

metemus

si
,

aulem
et

in Spiritu

seminamus

incorrup-

quid fui, quid

l'eci?

circa prxscns

quid

sum, quid
At pr-

lioncm lune

vitam aHcrnam metemus. Ergo

dm

facio? circa fulurum, quid facerem

si, etc.

tempus liabemus, operemur bonum.


4

serlhn recordenlur tremcndi judicii Dei; coram quo


sistant in
U

D. Paulo

v.

14, discamus munduni contem-

animo. Vide versus citatos.


v.

nere et

mundo
in sol

continu niori. Discamus ab

eodem

2 Inferiores attendant ad
in

6 et 7, et ex eis discant

Apostolo
fixi

cruce gloriari

et

Jesu Cbristi cruci-

suos catccbislas, doctores, concionatores, prpo-

stigmata in corporibns nostris gloriantes portare


illins

silos,
iis

benencenliam. De suis lemporalibus bonis dent

seu passionis

doloribus communicare gaudentes.

quibus spirilualia et aUerna recipiunt.

IN

EPISTOLAM AD EPHESIOS
Rom
in vinculis
scripsit

Hanc Epistolam
tolus

Apos-

ligionis christian mysteria perfeelis cdocere.

ad Ephesios
,

ab aliquibus olim dicta est ad Lao,

In primis tribus capilibus agit de tern pr.i'desti-

dicenses

forte quia circularis erat


;

et

ad omnes Asi
,

natione, de
plione
,

bominum per
ini

Cbristi
;

mortem
et

rderri,

urbes missa

specialiler

tamen vocata ad Ephesios


sit

de vocaticnie genlium
,

de utriusque populi

quia Epbcsus Asia3 metropolis. Quidquid

gcntiiis et Judaici

de angelorum
,

bominum

Aposloli
Cbristi
,

scopus est,

Epbesios

quos ad fidem

adunatione

sub eodem capite Cbristo


;

super omnes

per triennium die ac nocte laborans jampri,

creaturas levalo
lere
,

ibique credilur judaizanlcs percu-

deni converterat

in fide conlinnare et sublimiora re-

qui salutem

suam

in

crcmoniis legalibus col

Ephcsios A six Minoris metropolim, fuisse civilatem idololalrix et magicis artibus dcdilam, lestatur llieronymus in procemio commenlariorum bujus Episiobe. (lua: rcs eliam ex iis qu Lucas narrt, Act. 19, de magna Diana Ephesiorum, deque lemploejus apud Epbesium tolo orbe ecleberrinio', nec non de mullis

tibus suscipi,

quod omnibus judaizantibus erat comde sno mulla


alina
l'abulosa,
inutilia et

mune, sed

et

pu-

eorum
lale

qui fuerant curiosa seclali ibidem Pauli pr.edicalione conversis , manifest intelligilur. In c civi-

atque bujusmodi perversis doctrinis ad se fidles qui in Asi crant periraberc nitebantur, cl Paulo, quem sibi scnliebanl adversarium, et cujus glori iuvidebanl, abduccre. De talil)us scribit in 2 Tim. 1 (simul enim il!a cum bac ad Epbesios missa est, aut cert non inulio
tradebant;
Scis hoc, quod adversi sunt me omnes qui in Asi sunt, ex quibus est Phigellus cl Hermogenes. Hoc ilaqoe tempus jam venerat, de quo ipse in oratione, cujus supra memini, pramonuerat Epbesios, dicits
posl)
: :

ritate Evangelii

Paulus supra biennium commoratus, Cbristum

pnedicavit, iia ut omnes qui babilabant in Asi, audirent verbum Domini, Judas atque gentiles, ut ait

Lucas, donec commot adverss ipsum sedition Demetrio argentario, inde discessit in Macedoniam. Universt autem tempus quo mansit Ephesi, triennium fuisse scribit llieronymus; idquc Paulus ipse signilicat, Act. 20, in e oratione quam ad presbyleros sive epkeopos Kphesin.e Ecelesirc Milelum ad se vocalos, babuit. Vigilate, inquit, memori rctinenles quoniam per triennium nocte et die non cessavi cum lacrymis monens unumqucmqne tiestrm. Abiens autem in Macedoniam Apostolus, Timoiheuin Epnesi reKqiieral (sicul ad cum Scribit, 1 Timot. 1) ut denunliarei quibusdam ne aliter dotrent, neque intendcrent (abulis et genealogiis interminatis : quod sine dubio contra l'alsos ludais Cliristianos dicluin est; qui non solin legem volcbaut cum Evangelio ereden-

Ego

scio

quoniam inlrabunt post dfscessionem meum


viri

lupi rapaces in vos, nonparccnlcs gregi, et ex vobisipsis

exsurgent
posl se.

loqucntcs petbrsa, ut abducanl discipuls

Porro qui ex genlibus crant fidles Asiani, doclrinam Paulo accptam firmiter reiinebani. Ad eos igilur banc scribit Epistolam, i!a collaudans eorum iideni et dileclrorrem, ut tamen plenis eos instituai de pnecipuis fidei mysieriis olim absconditis, ve-

de redmptione et justilicalionc noslr per morCbristi, de vocatione genlium, <le pra-destinatione gratuit, de glorificatione Cbristi et corporis cl lia-c quidem fer usque ad ejus quod esl Eccie->ia quartum caput, quo deinceps ad moralcm doclrinam accdons, praescribit formam quanwiam cxaciam
lut

tem

1031
locabant; et Simonis Mugi discipulos

IN
,

EPISTOIAM AD EPHESIOS
qui volebant
,
|

103-2
,

motlieum secund
ad Timolhcum

an. 62. Alii ver volunl


,

cum BaI<'

angclos esse Dci et liominum medialorcs

non ver
I

ronio missam per Tycliicum


;

cum

Epistola sec

Christum

et ide ad

angclos
,

non ad Christum

sed bine inlerurit in secundis

viiicu'ij
fuil

docebant esse recurrendum ut Dco rcconciliaremur. In uliimis capitibus unicuiquc Chrisliano, in quolibet statu
,

scriptam, sicul et secunda ad Timotbeum scripla


',

in

secundis vinculis

ullimo vit Paulinx anno

05

ben vivendiprxcepta
,

Iradil

ibiquc cos-

aut GC.

dem

luni judaizantes

tum
,

hx-relicos Simonianos
lani in

Vide
luni.

Dominum de

Tillemonl
loin. \.

nota 78 in D. P.iu-

a>qu pcrcutil, quia utique


in fide peccabant. IIujus Epistola: slylus

moribus qum

Mmoires, etc.,

NOTA.

pr

caetcris

est obscurus
,

Circularem fuisse
[

et

ad omnes Asix urbes Epheso


Epliesios dicitur
,

ob mysleriorum de quibus agit profuudilalem et concepluum sublimitalcm quas nec sermo.nec lingua
,

finilimas,

missam banc, qua ad


reperilur cl
lib.

Epislolam probant, primo, anliquus litulus, qui


anliquis exemplaribus

in

eliam aposloliea valuit adacquare


verbis usa,

lict

sublimioribus
lingua.
,

quem

D. Basilius

qum
ita

ulla

unqum buniana

myslie explicat

in

Eunom.

2
,

cap. 2. Titulus aur.itrvii lv

Cette slylus

dissonat cleris Pauli Epislolis

tem hic
!

C:>t

Tt;

tr/iolf

ti; oi
,

/.v.l

Xccttw

ut allerius videri possei.nisi peetusel indoles Paulinoc

Iwof

sanctis existenlibus
,

seu qui sunl, non designan-

mentis banc prorss

illi

vendicaret, aitErasnius.
,

do locum
tu

ut scilicet uniuscujusque urbis


,

nomine
:

In lic auteni Epistola spccialim observari polesl

possel repleri
Ejiir.

sicut v. 1

cap.

replelum est
,

ii

quod de omnibus
sancti Patres,

aliis

in

carcere scriplis

nolrunt
,\

Secundo

ipse finis Epistolau

ubi Aposlolus,
,

major
;

sciliect sapientia1 , spirits et fer-

cap.

v. 2-, saluiat

non Kphesios tanlm

sed et

voris eruetanlia

quasi Paulinum pectus ad marlyrium


,

omnes
|

in

Asi Christianos.
in

Pax
aliis

fratribus

anhelans

marlyriique flagrans desiderio


,

lumen

et

ver, pax vobis, sicut

EpUtolis.

non Hoc notant


inquit,

ignein divinum aspiraret

et suspirans cructaret.

Eslius el Grolius. Tertio, quod ab aliquibus olim dicta sit

liane Epislolam in vinculis

quidem scriptam
fucrit

fuisse,

ad Laodicenses, apud Teitullianum conira Marl>,

constat ex ipso D. Paulo, quimuliolies deiis in ips loquitur


;

cion.,lib.

cap.H

v. 17.
;

sed quibus

in

vinculis scripta
,

an

in

Eral ergo ad Laodicenses, et ad alios Asianos


dicta

primis, an in secundis
in primis vinculis

dubitalur. Theodorelus vult


,

lames

est specialiier ad Epliesios, quia

Ephesus
Til-

scriptam

et per
,

Tycliicum missam,

Asijc metropolis.

Quod
,

vide fusis apud


,

dominum
,

un cum Epistola ad Colossenses inpraefat. in Epist. D. Pauli. Baronius voit in primis quidem scriptam,
et per Tycliicum

lemonl
tes

Mmoires

elc.

sur S. Paul. an. 49

et

no-

sur S. Paul.

Apud eumdem

vide quo anno scripla,

missam

sed

cum

Epistola ad Ti-

et

missa

fuit

Epistola Noies sur suint Paul.

vU cbrislian, in qu viros, uxores, parentes, liberos, dominos, scivos, oflicii quosque sui diligenlor admonet; et ad exlremum, onmes lanqum inChristi
militiam ascriptos, adverss impugnationes daunomiin, armis instruit lanqum spirilualibus. Quod autem ad eos peculiariter qui ex gentibus crediderant, Iktc scribatur Epistola ; manifest inter alia dclart Memores estote, quod aliquandb vos eraillud cap. 2 tis qenies in came, et qtuc sequuntur. Hurss illud, Ego Paulus vinctus Jcsu Christi pro vobis gencap. 5 apostolic doctrine, tibus. Qum ver fidcliler in eliam post Apostoli decessnm, perstiterint Epbesii; nui scire volet, lgat Ignalii Martyris Epislolam, quam ilidem ad Epliesios scripsit, in qu lidem et constan iam eorum, et zelum quo bxr c tiens ad versabantur, roirific commendat. Cailerm existimant nonuulli liane epislolam scribi polissimm contra Simonem Magum ejusque familiam, et Gnosticorum scholam inde exortam ; de quibus apiul Epiphanium mulla lib. 1 conira haereses. Quae sententia cum superioribus non pugnal ; eranl enim Simouis disci:
:

in hc Epistola dirigat Aposlolus, id suis locis indicabilur nobis in comineniario. Illud admonemus huic epistola: peculiareesse, praesertim primis capiiibus, qud implexus et involutus sit sermo, seususque babeat obscuros et expliralu difficiles, ipso etiam

stylum

pidi plcriquc Judaii,

sub nominc

scienlia:

quam ven-

dilabanl, non solm fabulosa ac porlenlosa qua-dam de Dco, angelis et mundo, sed cl lurpia qua:dam do-

cenles conira quod genus, Pelrus secundam, et Judas suam scri|isit Epislolam; et ipse Paulus praiter banc eliam alias, ut ad Coloss., ad Titiini cl ulrauique ad Timolh. Quomod autem conira Simonianos
:

Ilieronymo leste, quod quidem ob magniludinem et sublimitatem rerum qu traciantur, aexidisse, credenduni esl. Scripla est Episiola Bonne ex vinculis ; quorum ter meniinit, cap. 5, el ileim capile ullimo; missa per Tycliicum diaconum, cujus in line memio est id quod lam argumenlurn Laiinum huic Epislobe pivcfixum, qum Graeca subnolaiio confirmai. Et quia per eumdem Tycliicum missa est Epistola secunda ad Timoiheum, enjus ullimo capite dicitur ycliicum misi Epliesum, salis colligilur, quod supra dixt, duas bas Epislolas siniul missas fuisse; quod cl Theodorelus non obscure significal. Quocirca nonassentimur Ilieronymo comnienlanli super Epislolam ad dinn scribit, uno eodemque lempoie Philenioneni per Onesimum missas luisse quatuor Epislolas, ad Epliesios, ad Philippenses, ad Colosseiibes cl ad Pbilemonem. Nam lia; lies posieriores Timolhcum Paulo iu prima salutalione conjunguut eral ergo Tiiuotheus Borna: cum Paulo, quando illa? epistola? scribebanlur laque fieri non poluil ul cum c milterentur, quae ad Timoiheum eodein lempoie absentent scripla est. Ikec de argumento Episiola; sufficiant.
: :

CAPUT PIUMUM.
1.

CHAPITRE PREMIEB.
et

Paulus, aposlolus Jcsu Chrisli per volunlalcm

Dci,

omnibus sanctis qui sunt Ephesi,


Gratia vobis et pax

lidelibus

in Christo Jesu.
l

Paul, aptre de Jsus-Christ par la vo.oni de Dieu, tous les saints et fidles en Jsus-Chrisl qui sont phse.
1.

2.

Deo Paire

noslro, et

Dcmi-

po

Jcsu Christo,

2. Que Dieu notre Pre et le Seigneur Jsus-ClirLs( vous donnent la grce et la paix.

iO

COMMENTAMA. CAP.
5.

I.

fON

nostri Jesu 3. Bencdictus Deus cl Pater Dornini benedictionc spiChrisli, qui benedixt nos in omni
rituali in
4.

Pre de notre Seigneur Jsus-Christ, qui nous a combls en Jsus-Christ de toutes sortes de bndictions spirituelles pour le ciel,
soit le Dieu, el le

Bni

clestibus in Cliristo

Sicul elegit nos in ipso, ante


ul

mundi

conslitulio-

nem,
5.

essemus sancti
;

cl

immaculati in conspeclu

cjus in charitate

i. Ainsi qu'il nous a lus en lui avant la cration du monde par l'amour qu'il nous a port, afin que nous fussions saints el irrprhensibles devant ses yeux ; 5. Nous ayant prdestins par un effet de sa bonne volont, pour nous rendre ses enfants adoplifs par Jsus-Christ ; 6. Afin que la louange et la gloire eu soil donne sa grce, par laquelle il nous a rendus agrables a ses yeux en son Fils bien-aiin, 7. Dans lequel nous trouvons la rdemption par son sang, et la rmission de nos pchs, selon les richesses de sa grce, 8. Qu'il a rpandue sur nous avec abondance, en nous remplissant d'intelligence et de sagesse, 9. Pour nous faire connatre le mystre de sa volont fond sur sa bienveillance, par laquelle il avait rsolu en lui mme
,

Qui prsedesliriavit nos

pur Jesum Christum in


voluntatis sua?,
6.
\il

adoptionem filioruni ipsum, securidm propositum


in

lnlaudem
In

gloria;

gratis sua;, in qu gratifica

nos
7.

in dilecto Filio suo,

cjus,

quo habemus redempUonem per sanguinem remissionem peccatorum, sccundm divitiasgra


Qua; superabundavil in nobis,
:

lue ejus,
8. et in

omnisapienti

prudenti
9.

tis

Ul noluni faceret nobis sacramenlum voluntaquod proposuit suai, secundm beneplacitum cjus
In dispensalione

in co,
10.

pleniludinis

sUurare omnia
In

in Chrislo, quae in
:

temporum.inclis, et qu in

10. Que les temps qu'il avait ordonns tant accomplis il runirait tout en Jsus-Christ lanl ce qui est dans le ciel que ce qui est sur la lerre,
,

terra sunt, in ipso


1 1

chue

quo eliam et nos sorte vocati sumus, prdestiqui operatur omnia nt] secundm propositum ejus

que la vocation nous est par sort, ayant l prdestins par le dcret de celui qui fait toutes choses selon le dessein et le conseil de sa volont
11. C'est aussi en lui

comme

secundm consilium
12.

voluntatis

su

Ul simus
quo

in

laudem glorix
:

ejus,

nos qui ante

que nous soyons le sujet de la gloire cl des louanges de Jsus-Christ, nous qui avons les premier? espr en lui,
12. Afin

speravimus
13. In
tis

in Cliristo

et vos, ciim audisselis

verbum
quo

verita-

(Evangelium

salulis vestrae), in

et credentes

signati eslis Spirilu

promissions sanclo,

13. En qui vous avez aussi espr, vous qui, aprs avoir entendu la parole de vrit, l'Evangile de votre salut, et y avoir cru, avez l scells du sceau de l'Esprit-Saint qui avait t promis, \i. Qui est le gage de notre hritage jusqu' la parfaite

in 14. Qui est signus lucredilalis noslryc,

redem-

ptioncm

acquisitionis, in

laudem

gloria; ipsius.

dlivrance du peuple que Jsus-Christ


la

s'est

acquis

15. Proplcrea cl ego audiens (idem vestram,


est in
ctos,

quoe

pour

louange de sa gloire.

Domino

Jesu, et

dilcelionem in

omnes san-

13. C'est pourquoi ayant appris quelle est votre foi au Seigneur Jsus, et votre amour envers tous les
saints.

16.

Non

cesso gralias agens pro vobis,

memoriam

vestr faciens

inoralionibusmeis

16. Je ne cesse point de rendre Dieu des actions de grces pour vous, me souvenant de vous dans mes

17.
ri;e,

Ut Deus Dornini nostri Jesu

Chrisli, Pater gloin

prires

del vobis Spirilum sapienliae et revelationis,

agnitione ejus;
18. Uluminalos oculos cordis veslri, ut scialis qua;

17. Afin que le Dieu de notre Seigneur Jsus-Christ, le Pre de gloire, vous donne l'Esprit de sagesse et de rvlation, pour le connatre. 18. Qu'il claire les

yeux de votre cur, pour vous

BitBpes vocaiionis ejus, et qua; diviliae glori haeredilalis cjus in sanctis,

faire savoir quelle est l'esprance laquelle

il vous a appels, quelles sont les richesses et la gloire de l'hritage qu'il destine aux saints,

19.

Et qua;

sit

supereminens magnitudo

virlulis

ejus in nos, qui credimus


tenliae virtutis ejus,

secundm operalionem po-

19. El quelle csl


qu'il

la.

exerce en nous qui croyons, selon sa force et de sa puissance,

grandeur suprme du pouvoir l'efficacit de

20.
ii

Quam

opra lus csl

in Cliristo,

suscilans illum
in

u.ortuis, et constituens

ad dexteram suam

ele-

siibus.

20. Qu'il a fait paratre en la personne de JsusChrist, en le ressuscitant d'entre les morts, et le faisant asseoir sa droite dans le ciel,

21. Supra

oninem principatum
dominalionem,
in cl

et

polestatem,

ci virtulem, cl

oninc

nomen quod
in fu-

DOminatur non s<>lm


luro.

hoc seculo, sed eliam

21. Au-dessus de toutes les principauts cl de (oude toutes les vertus, de toutes les dominations, et de tous les noms de dignit qui peuvent tre non seulement dans le sicle prsent, mais, encore dans celui qui est avenir.
es les puissances,

2. Et

omnia

subjecit sub pedibusejus

et

ipsum
l'a

22. Car

il

mis toutes choses sous ses pieds,


toute l'Eglise,

et

il

ddit caput supra


27).

omnem

Ecclesiam,
pleniludo cjus, qui

donn pour chef

Qux
in

St

corpus ipsius, et

omnia

omnibus adimptelar. S
S.

23. Qui est son corps, et dans laquelle celui qui accomplit tout en tous, trouve l'accomplissement et l'intgrit de tousses membres.

XXIV.

fTrente-trois.

1055

IN

EP1STOLAM

Al)

EPIIES10S

1035

ANALYSES.
1

Deum

benedicit

qubd liomines per Jesum Christum


graliis
,

sunt in Christo,

et sigillati
,

Spiritu sancto

qui

est

pigniu

omnibus cumulaient
ral. Elegil

quorum prcipuas enume,

hreditatis teiern
5

v. 14.

nos

ut sancli

simus
,

v. 4.
;

prdestinaril

15, 1G

Deum

precatur

itt

illorum oculos
,

il-

nos in fdios suos adoptisos


ddit
vil
,
,

v.
,

grattant
;

suam

nobis

luminet, ad cognoscendam vocationis su grutium

sum-

v.

G
;

peccata remisit

v. 7

nos sapienli replein Christo


re-

mamque Dei
ad Christum

polenliam
convertit
;

qu ex idolorum cullu ipsos


est

v.

nobis autant fecil

qubd ontnia
,

qu non minor
suscitavil
,

quant

Ma
ddit

stauraverit in clo et in terra, v. 9

10

11

12

hc-

qu Christum mortuis
turam collocavit
;

et

saper oiunem craconstitution


,

que gratuitb

et

nobis immrits.
et

sicque super

omnia

2 Ephesios Itortatur ut

ipsi

Deum

benedicanl, v.
participes facli

caput Ecclesi, v. 22.

13

utpote qui lalium graliarum

et ipsi

PARAPIIKASIS.
1.

Paulus, Dei auctoritale etjussu, non liominura

lunlate per infmitam sapientiam direcl.


12.

delegatione, nec arbilratti meo, assumplus aposlolus,

Ut nos Judaii
et

qui pris in Cbrislum credidi-

seu legatus Jesu

Christi

omnibus

Christianis,

qui

mus,
in

speravimus, ipsius gloria; laudi inserviamii,


peil'erendo,

sunt Ephesi vrant


:

el

qui fideliler in Christo Jesu pers-

omnem locum

qu

Christus pro nobis


illuiu

egit et

passus est, et

qu

propler

nobis fecit

2. Gralia et

pax vobis delur

et

multipliceturDeo

Deus.
15. Per

Paire noslro, et Domino nostro Jesu Christo.


3.

quem,

et propler

quem, vos quoque Epbe-

Sit in

lernum benediclus
Christum

et laudalus

Deus

et

sii

genliles, ad fidem voeati eslis; vos,


verilatis audistis,

inquam

qui

Pater Domini noslri Jesu Christi, qui nos in Chrislo,


et propler
,

verbum
veslr
rilu
;

Evangelium
ipsum,

scilicet salulis

omni cuinulavil benedictione,


;

et qui credenles in
,

sigillati eslis

SpU
et

non
4.

carnali, sed spiritual!

non terren, sed

clesti,

sancto

in Scripluris

promisso.

cl in clestibus

adimplend.
in

14. Qui Spirilus sanclus est pignus el

anhi,

Nos, inquam, benedictione cumula vit

tem-

quasi pra'gustus nostr

l'elieilatis

et

batreditatis lu-

pore,

sccundm quod

intuitu

meritorum
;

Christi, ele-

lur
pleat

in

ccelis

quoadusque Deus

pcrlieiat et
sibi

adim
,

gitnos anle mundi creationem

ut per charitatem es-

redemptionem populi quem


in

acquisivit

ut

semus sancli

etinculpali,

non solmcoram hominibus,

ab eo laudctur et glorilicelur
13. Propterea ex
sti

lernum.
in fide

externa tanlm videntibus, sed et anle ipsum

Deum
ad-

quo audivi vestrum


in

Chridile-

cor et animuni inluentem.


o.

profectum

el

veslram

omnes Christianos

Qui prdeslinavit nos,

ut

essemus

illius

clioncin,
1G.
17.

oplivi filii,non nostris merilis, sed intuitu

meritorum
aieelu

Non

cesso gralias agere

et orare pro vobis,

Jesu Christi

sui naturalis Filii,

el pro

bono

Ut Deus, Domini noslri Jesu Christi auclor et


Spirilum sapienti clequ divina vobis mysleria revelenlur apertis
inagis cognoscatis.

voluntalis su.
G.

largilor glori, det vobis

Ul laus

et gloria
,

detur ipsius gratia3, per

quam

slis

nos
7.

sibi gralos efl'ecil

et eharos in dilecto Filio suo.

ipsumque magis ac
18.

In quo, per sanguinem, scilicel ipsius reperimus


,

Illuminet internes animi vcslri oculos, ul per-

redemptionem
missionem
ejus.
8.
,

secundm

nimirm peccatorum noslrorum redivitias et abundanliam grali


abund

feclis scialis

qu

et

quanta sunt tern et ccelestia


et

bona ad qu nos vocat,


et

qu nos

sperare jubet;

quam abundans atquc


19.

gloriosahreditasilla

quam

Qua? gralia copios

et

Deo

in

omnes

fidelibus prparavil.

quidem
los, 9.

fidles effusa est, at praesertim in

nos aposto-

Ut

scialis
in

summam
,

et

supremam Dei polenin

quos eliam omni sapienli

et prudenli replevit.
,

tiain,

quam

nos fidles exercuit,

nosir scilicet

Ut nobis, velut

filiis

suis

notuin foceret arca,

spirituali

resurreciionc

ab

inlidelilate

ad

fidem
noslra

num

divin sux voluntalis mysterium

qu

scilicet

Christi, et stalu peccali ad jiislitiam;


spirilualis resurrectio facia est
lenli

qu

pro bono affectu suo, decreverat per Filium suum,

edem, seu

simili

po-

non Judos lantin


mere.
10.
nia,

sed universum

mundum

redi-

20.

Quam Deus

exhibuil in Chrislo,
et

cm

illum

Ut ubi tempus se ordinatum adveniret, omtm quae in ccelis, tm qu in terris sunt, reca;

mortuis suscilavit,
locavit,

ad dextram suam
sibi declarans.

in clis col-

qualem illum

pilularet in Christo

in ipso,

inquam

et

non

alio

ipse

enim unus caput

est

angclorum clhominum,

superomnem prorsscieaturam prficiens, supra omnes angclorum choros, sive sint Principatus
21. At
et Poleslates, sive Virlutes et

Judaiorum el gentium,
11. Per
aliqui alii

v. 22.

Dominationes

sive alio
,

quem
Juditi

et propler
,

quem

nos apostoli

et

sine ullo ex parte noslr inerito,


;

nomine dignitale nobis quidem nunc


, ,

officio cl excellenli

polianlur

ignolis,

et

qu

forte in fuluro

sed quasi sorte voeati sumus ad fldem

at

ex parle
,

seculo cognoscemus.
22. El
lia

Dei, ad banc anle alios vocationem prxdeslinali

ex
vo-

omnia non

visibilia lanUini, sed el invisibi-

decrelo

illius

qui nihil fortuit

sed omnia

fatil

subjecit sub pedibus ejus,

ipsumquo ddit caput

1037
supra

COMMENTARA. CAP,
omnem
Ecclesiam
,

I.

1038
,

sive angelicam
,

sive liu-

23. Qusc Ecclesia est myslicum ipsius corpus


illius

et

nianam, sive gentium, sive Judivorum


teni, sive

sive militan-

complemenlum

qui (puoad

omnia

in

omnibus

iriuniphanlem.

adimplelur.

COMMENT ARIA.
Veus.
1.

Pailus,
;

apostolus

Jesij ClIRISTI,

PER

In

omni benedictione. Hebraisnius est, in reduuSpiritual*.


,

volintatem... Hoc sp repetit in suis Epislolis;


1

dat; Syr., omnibus benedictionibus, etc.

Cor. 1,
,

2 Cor.

1, 1

Coloss.

1,1,

etc.

Et nic-

Tacite indicat Aposlolus discrimen benediclionum

ril

quia non polest nimis frquenter inculcari fide,

seu beneliciorum per Chrisium nobis collalorum


beneficioruin Judans

et

lium nienlibus
licat

quod Dei volunlale


niinisler
,

et vocatione d-

Deo concessorum. Judicis Deus


;

quis

fieri Clirisli

sive

ad divini verbi

lerrena promisil; Cbrislianis ver cleslia


carnalia dedit, nobis spirilualia.
In

Judieis

pra'dicalionem, sive adalia ecclesiastica munia. Consulat itaque et, supra se rclleclens, observel quikbet
et

coelestibus,

Grac,

in

superclestibus.
In
:

Polest
clesli-

Cbristi minister
i

quomod

quo anime

in minisle-

ad

Deum

referri, quasi

nos benedixeril

iiim ingressus sit, ut

pnitenli reparet quod voca-

ttoni defuisse

deprebeuderit.
lilulus

Omnibus sanctis... Idem


PauloChrislianis datur
et
;

frquenter
1,

D.

bus cxislens; sed melis ad nos referlur scilicet benedixil nos in coelestibus donis, per quic ad cleslia loca pervenianms.
In Ciiristo, id est,

Cor. 1,8; 2 Cor.

l,clc. (

per Chrisium.
;

Aliqui inlelli,

cliam mrit: nec enim potest salis repeli Chri

gunt

iu

Christianisme

Grc,

Clnisto

sine in

sed
:

slianis,
facti

quod ad sanclilatein vocati sunt

et

ide

maletcorrupt. Hujus ergo

terlii

versus sensus est

sunl Cliristiani ut sinl sancli.


quilibet Chrislianus
,

Ad

lioc

ergo sacp

Laudemus Deum
sli,

et

Patrem Domini

nostri Jesu Chri-

reflectat

et

animadvertat quoProfcssione et \o-

qui nobis unigenilum Filium

suum donando Me-

mod
smo
vite

vocationi sua; respondeat.


:

calione sanctus
t'aclus
:

culalus

sum an moribns et vil ? In Baplisum per Cbristi graliam sanctus et immaubi nunc mea sanclitas? Pudeal ipsum sua;
et

dialorcm, et nos per Baplismuni divino huic Medialori uniendo, omni nos benediclione cumulavit non
;

corporali, ut Judos, sed spiriluali


in terra

non terren,

et

secularis

profana;

ac tandem

incipiat

ad

Chanaan adimplend, sed clesli, cl in clis consummand, cm dicet Venile, benedicti, etc. Per
:

sanclitatem aspirare.

Vers.

2.

Gratia
Rom.

spiritualem ergo benediclionem, inlclligc omnia dona

et pav...
;

Hoc

et frquenter
;

ad spiritualem vitam conferenlia, de quibus jam acturus est, etquorum consummaiio


fiet

optt iidelibus.
Galat. 1, 3.

1, 7

Cor. 1, 3

2 Cor. 1,2;

cm felix et xlerna

Hocque nos docet gratiam


in tel lige

et

pacem

Dco

nobis dabilur benediclio

Vcnite, benedicti, etc.

per Chrisium frquenter pclcre prp nobis et pro

aliis.

Observuliones morales.

Per graliam

omne donum ad
,

vilain

ternam

confrais; per paeem ver

firmam et tranquiilam
Pater... qui be-

Ex quo disce primo quantum differt novum mentum veteri; non longis dislat coelum
in veteri

Teslalorra-

donoruin spirilualium possessionem.


Vers.
3.

Benedictus Deus et
ulilur Aposlolus,

terrain

Deus corpbralia promiltebat, terrena dabat, fluentem lac et mel lege Levilici cap. 2G
: ;

nedixit...
in

Eodcm

verbo, in diverso lamen sensu, hic

Deuler. 7, 15; Deuler. 24, 28; nihil nisi tcrrcuiim


Judaeis promitti videbis. In
leslia promillit
:

edem pbrasi

quod cliam
sit

alibi

non rare.
6 c&-/<fc$

Y.-y,o-/r-b;
,

iCh;, benedictus
,

Deus. Deindc
significat

lege totum

qui benedixil. Ei/a^rtv

in

primo

nullibi terra et terrena


et

spirilualia dat, cnovum Teslanienlum; promitlunlur, ubique chun


v. 3, 4, 5, G, 7, 8, 9,

novo

luudare

in

secundo

significat benefacere. Ulilur

lamen

cleslia.
:

Lege Matth. 5,

ad ulruiuque D. Paulus, quia ulrumquc


benefacere
iiciscilur.
,

cl laudare, cl

10

Beati pauperes, etc., quoniam ipsorum est regarni

bon voltmtate

et

animo benigno pro,

clorum,

de;

lege Joan. 14, 23: Qui


;

dil'ujit

me, ser-

Bcncdicimus ergo

Deum

cin illum pro

beneliciis collalis laudamiis; nos beuedieil


beneficiis afiieit
;

Deus

cm

quippe Dei benedicere , est benefadifl'erl

monem meum, etc. apud eum veniemus et m'ansionni apud eum j'aciemus. Ecce ubique spiritualis merces et promissio, Im Christus discipulis suis pr.cdixit
pressuras et afilictioncs
flebitis vos, eic.
; ;

cere

in

quo maxime

ab ineflicacibus, et sa:p

Joan.

lb',

20

Plorabitis et
habebitis.

mendacibus bominum benedictionibug.


Dei
s

IU,

53

In mundo pressurant
sit

et Pater Doutai .nostri Jesu Ciiiusi. Aliqui


:

Mine cl disce secundo quis


lus
;

Chrislianismi spiri,

intclligunl

Beuediclus
Clirisli
;

sit

Deus

nosler, et

Pater

Do

nimirm

carnalia

et terrena despicere

spiri-

mini nostri Jesu

sed melis ut verba sonanl


dixit
:

lualia et cleslia diligere, carnalibus continu trabi, ut spirilualia

abs-

sicut ip.^e ClirULus

meum

et

Dominas ad Pairem meum.

Ascendo ad

Deum

abundanlis possideantur. Sicut

Christus carnalia et terrena constantes despexU, spiperlinenli. Benediclionem spiritualem vclul

Paulus, .[pvslulus J csuCliristi per volunlaVERS. 1. temUei, etc. Idesi, vol un laieeijussu Dd, uoumeismeriilis ad apostoiatuni Jesu Cbristi voealus cl a>suiuptus. Vers. 2. Crutia vobis et pas, etc.; subaudi multipticclur.

novo Te-

\ers. 3. Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Chrisli, qui benedixil nos in omni benedictione spiriluali. Spiriluali, jd est, ad vilain spirilualem

opponit beuedieiioni lerrena?. propriara quam promiltebat velue Tesiameniiun. /// coelestibus. Quinquies iu bc Epistoi b-gitur, in cceleslibut, nec Itqum alibi Hic sao, quod ait, in coilestUius, connectenduin videtur eum co quod proxiui pr&'Cedit, et bunc sensum habere qu benedictione spiriluali proveliimur ad coelestia, ubi caput nostruni Christus.
,
:

stameulo

t03ft

IN
iia

ENSTOLAM AD EPHESiOS
Chrislianus

OiO

ritualia et clestia dilexit ardenter,

asserens

Ante jaelionem mundi fundamenloruin,


quamlibet creationem seu mundi, seu
fieret,

terrena contemnat

cleslia perptua diligat, ad di-

id est, ante

vina semper aspiret. Denique ex co qud in Cbrislo

materix, ex qu
ret.

anlequui quidquam cxisle-

Deus
in

nos benedixit, disee qud Christus


et per
;

sit

mdium

Secundo, oslcndil infinitam Deicreatoris creadistantiam.


ltawto>i

quo

quod omnis ad nos divina benedictio


piorss spirituale

tur

appellat,

seu dejectio-

devenit

omne

donum

nobis per
et

nem, lanquin magna qudam

alliludine

dejectum
inli-

Christum

et propler

Christum confertur. Ex quo


sit

mundum
ut

ostendens,

ait

D. Chrysoslomus; quia

collige qud Christus

mdium per quod ad Deum


Deo bene-

nita Dei crealur distantia,

non loco

sed nalur,

perveniat omnis laus, benedictio et graliarum aclio


nostra. Sicul in ipso et propler ipsum

idem explicat.

Ut essemus
clilale

sancti. Ecce quo tendit

hxc xterna
san-

omnia nobis spiritualia bona donanlur, et per ipsum et cum ipso Deum benedicasic in ipso mus, laudeinus, Deo gratias agamus, Deo nos et omnia noslra grati offeramus. Sicut sine Chrislo Deus
dicimus
,

et

electio nostra, ut sancti


;

simus ver

et interna

per graliam sanctificanlem, et ut sanct vidilectione

vamus per lidem ex

bonum operantem.

Et immaculati.
les, sine

Graec.,
:

incutpali, irrprhensib-

nobis nibil confert,


recipil; per

ila

sine Cbrislo
et

Deus nobis

nihil

crimine
,

remissis pris peccalis noslris in

Christum ergo

petamus

sive pelituri

Raplismo
fidem

deinde inculpal viventes per


quodlibet fugientem.

eamdem

reddamus. Christo itaque continu debemus adhxrere, sive perituri, sive reddituri.

malum

In conspectu ejus. Sancli,


sicut

inquam,

et immaculali, et

Vers.

4. Sicut

elegit nos... Hoc

ponderan

non solm coram bominibus, qui exlerna tantm


apparentia vident, sed et coram
intuelur.
In

dum

enim ponderis habet plurimum. Paulus prxcipuas quas in lempore ob Christum recipimus
est; hic

Deo ipso, qui cor

ljeiiedictionesenumeraturus.ascendilipseetnos simul

charitate, qu sola bc duo prxslat, estque


lex,
et

secum

altollit

ad omnium

benedictionum fontem,

omnis

perfections vinculum.

Hx-c verba, in
nos

ternam
elegit nos,
git

scilicet
id est,

nostram Deo electionem. Sicut


benedixit nos in lempore, sicut
ele-

charitate, aliqui

referunt ad prxcedentia, elegit

in charitate. D.

Chrysoslomus

et

Theodorelus ad se,

nos

in

xlernitale.

benedictionum genus
potis

Hoc igitur xlernum


,

sicut

duplex indicat

quentia

Qui in charitate prdestinavit nos


:

quibus

et

temporale

seu

conformis esl Syrus dicens


vit

Per chantaient prsigna-

easdem benedictiones

in

duplici slalu nobis

nos

sibi, etc.
:

Sed naturalior videtur sensussupraelegit nos ut

exbibel, in xternilatc scilicet, et in lempore; seu in

diclus

Ab terno
serviamus

coram

ipso ver

decreto et in actu, quasi diceret


et

Prima benedictio

sancti simus et inculpaii per graliam et ebaritateni


et ut
lilii,

omnium benedictionum
Deo
in

fons et origo est xlerna

illi

in

cbarilate

seu ex amore, ut

nostra

eleclio in Christo.

Per quem enim nos


be-

non ex timor pnx-, ut


,

servi.

El hx-c est prima

Deus benedixit

lempore, per hune et pris nos eleet sicul

benedictio

quam

Deo ob Christum reeepimus ab


in

git in xlernitale;

nos pris

clegil, ita et

xterno, seu considerala


ait

Dei decreto. At qua

ut

nedixit. Elegit nos in ipso, id est, Christo, seu inluilu

Aposlolus, nos actu et de facto Deus benedixit

meritorum

Christi.
:

in

lempore, sicut

elegit in xternilate,

seu in decreto

Ante mundi constitutionem. Grxc.


xoff/tou.

Up xatoi^s

pulo qud ad plenam Paulinx menlis inlelligenliam debeat hic subaudiri


in Cbrislo, ut
:

KaTo/^est jactiofundamentorum.Persimililoquitur

Sicut ab terno elegit nos


etc., ila in fecit

ludinem

de

mundi

crealione
:

sicut

de

simus sancti et immaculali,

Aille jacta doms dihcalione. Significat igitur mundi fundamenta, anle creationem mundi ab xler-

lempore, per Baplismum, rvera

nos sanctos

per gratiam nobis infusain, et immaeulalos per

om-

no. El hc locutione D. Paulus duo simul conficit.

nium peccatorum remissionem, idque ver


est in cordibus nostris, ul sanct et

et

coram

Primo

rfutt philosophos
;

Ephesinos, qui

mundum
,

Deo, per ebarilatem, qux simul cum grati diffusa


inculpabiliter

putabanl xternum

aut saltem

maleriam

ex qu

omnia, dicebant Deo coxternam. Ulrumque negat


ad dexteram Dei conslitulus est, etc. In Christo, id est, per Christum nobis Deo confertur quidquid ha-

viventes
lati.

illi

serviamus ex amore, ut

lilii

charissimi.

bemus donorum
Yeks.
4.

nos in ipso ante mundi consecundm quod eloyii. nos per ipsum Christum, antcqum minulus iierct, hoc esl, ab
elegit

Sicut
id c^t
:

spiritualium.

stilutienem

seterno; q. d. Effectus eleclioni resDondel prxslat nobis Deus intempore bnficia per Christum, qux per eum se nobisdaturum ab xierno decrevit. Ante mundi conslitulioncm , id est, ut Hieron., ante jacta mundi fundamenta. Seienduni aulem nc phrasi signilicari
:

Docet Aposlolus Deum nos elegisse non ex prx usuque gratix sed ut essemus sancti. Ut grati ben uteremur, el sanciilicaremur. Unde ait nos prdeslinalos secundm bcneplacitum, non nostrum, sed Dei, nosque Deo, non ex prxseienti futur bonilatis, sed sorte vocatos esse. Loquitur ergo de prima grati , eamque docet pure et gralis dari Deo. Et immaculali in conspectu ejus, id est, inculpati, irrprhensibles q. d. Ut essemus omnin
visa sanctitaie
, ;
:

'

1
'

mundum conditum nihil quod trnum est. Jam ex eo quod ail, ben probatur ipsam electionem elegit nos in ipso seu prdstinalionem nostram ac lolius Ecclesi esse per Christi meritum. Ut essemus sancti; q. d. Elegit nos, ut essemus sancti, id est, puri, casti, immacu;
xlernitalem, e qud anle
fuerit nisi
,
:

sancli et puri. lia sancl, intgr ac perfect omnia nostra opra facere debemus, quasi memores in conspeclu Dei nos ea facere, ut Deus eoruni inspeclor

qud judicet et damnel. In chaDeus ut in sanelitale sine macula et culp serviamus illi, non ex timor pnx, sed ex cbarilate et liberali amore ut amor Dei sauctani faciat noslram conversalionem.
nihil in eis inveniat
:

ritate; q. d.

Elegit nos

104|
Vr.its.5.

COMMENTARIA CAP.

I.

1042
-

Qii PR.DnsTi>AViTNOS...Grc.
:

Prfi-

beneficio laus et gloria reddalur ab arigefis cl ab h

niens

nos n fdiorum adoplionem, wpopfea, quod ta-

minibus.
In

inen praclerili lemporis est. Sensus ergo


niil,

Qui prfi-

qua gratificavit nos...,

id csl,

qu grali nos
Et est altra
:

pnvdeslinavit, seu dccrevit etiam ab terno, ut


lilii

fecit sibi

gralos cl charos cl amicos.

essemus
ait

adoptivi, Si gcnus verbi mutari polerat,


dixissct, clcgit

benediclio,
et
ininiicis,

quam
facli

in

Chrislo recepimus
lilii

ex

filiis

ira:

Erasmus,

nos prdestinalos, seu

sumus

charissimi, amabilcs,

prfintos, etc.

amici.

Altra hic est benediclio cclerna, seu potis

eadem

Hoc ben D. Chrysostomus


inquit,
j

explical.

Qn

grali,

ae prima, sed divcrsis vocibus expressa. Eligi enim

non solm peccalis


amabilcs.

liberavit, sed etiam

nos

ad sanclitalem,

cl pracdestnar
;

ad fdiorum adoptioquilbel san,

fecit sibi gralos et

Quomod

si

quis queniconl'c-

nein, uniim cl idem est

quandoquidem

piam scabiosum
\

peste ac morbo, iienioque

dus
Dei,

et

Uci

lilius

adoplivus est. Sanctitas

amicitia

clum

et p.'rdilum, slalim

formosum

feccrit,
;

juvenem,

filiaiio

divina, charilati sunt indivuls annexa;.


eligens, et nos eligit

omnes pulchritudine vincenlem,


in juvenlutis flore coiistilutum,
ei

ele,

deinde

eum
lia

Deus ilaquc nos ad sanctitatem


tcm.
lict

purpura indueril, et
ornrit.

ad amicitiam, ad filiationem divinam ad hxredilaHc igilur omnia involvit terna elcclio Dei,
una. Divcrsis tamen vocibus et loquendi modis
ea nobis signilicat Apostolus, ut claris et dislinclis explicet, menlibus noslris illa intimis inculcet, et
ul ad illagrali reflectamus attentis.
nos..., id est,

diadema imposuerit

et

omni ornatu

animam nostram
fecit,

inslruxit et ornavil,

pulchramque

desiderabilem et amabilem, D. Chrysostomus

hucusque.
In

dii.ecto Filio suo. Gra>c, in dileclo. Syr., per

Qui prdestinavit

dilectum sumn. Chrislusest dileclus per cxcellenliam,

idem Dcus ab terno prfiniit, prxdeid

ob quem Deus

alio:s diligit,

sine

quo nemo clcro-

siinavit, dccrevit.

rum
est, ut
:

diligilur. In ipso et

propter ipsum Deus nos di-

In adoptionf.m filiorim,

essemus ejus
filios.

adoptivi

lilii.

Grc: u'wflsffi'av. Syr.


,

Adoplavit nos

Per Jescm Christcm


rita

id est

per et propler m-

ligit et omni gratin cumult. Hinc Chrislo semper, n quoeumque statu, nobis adhrendum, et omnia per ipsum qucumque petenda, speranda, exspeclanda.

Jcsu Chrisli,

Filii sui naturalis.


in sese,

Multiplex et varia in versus prcdentes occurrit

In

rsL'M.Gnec, sW utv,
:

se cl

suam gloriam

observatio facienda

tum dogmalica, lum moralis.


observatio dogmalica
;

spectans; seu sibi


lilios, etc.

id est,

decrevit nos sibi facere

Prima

bis ab a'terno ob

Ecce quasi secundam benediclionem noChrislum Deo collalam seu in


:

Elegit nos ut essemus sancli


futuri
ritis,

non quia sumus, aut


sed ex pur Dei

sumus, sed ut simus. Ergo non ex noslris meaut actualibus, aut prvisis
Filii sui
,

decrelo consideratam. Et quia, ut dictum est in versu

precdenli,

benedictio

temporalis

terna!

benedi-

misericordi ob Chrisli

mrita.

ctioui respondet, benedixit in tenipore sicut elegit in

Secunda observatio dogmalica.


Elegit nos ut simus sancli; et

lernitate.

tamen de

facto multi

Puto qud

et

hic

ad plenam apostolic mentis


,

sic

ad sanctitatem
:

in

Christianismo electi et vocati


,

intelligentiam subaudiri debeat

quod rvera per Saeffeclum sup-

non sunt sancti


electos

im multi Ephesiorum
non

quos

sic

cramentum regencralionis

in Ephesiis

vocat Apostolus, non fuerunt sancti.

Ergo
;

ponit Apostolus, sciliect, qud de facto per gratiam


sanctificantem, et Spirits sancli infusionem, facli

hc

electio nostra
,

est absoluta, sed conditionata


et

nimirm

si

velimus consentire,

cooperari grati

sunt adoptivi
sli.

filii

Dei, hajredes Dei, coharedes Chri-

Dei. Absoluta

quidem

est

ex parte Dei, qui ob hnc


,

Estque secunda
sanctos
;

benedictio temporalis.

Priro

eleclionem dat gralias nobis necessarias


sancti
;

ut

simus

fecit

secundo, fdios Dei.

sed semper supponit nostram librant gra-

Seccndlm propositum
secundum bonum ajfectum
xi'oo.

voLUNTATis

sl'..

Grc.
t/jv

tis cooperationem.
Terlia observatio dogmalica.
Elegit nos ut essemus sancli...

voluntalis su, xr

eo-

Syr.
ila

Vti plaait volunlali ipsius. Quasi diceret

prdestinavit nos in
et

Quia

illi

ben visuna est

Dcus beneficiorum suogratis


finis

adoplionem filiorum.

Ecce qu tendit

electio

et

rum ralioncm nemini dbet.


In laudem Vers. 6. Ut celebretur laus grali

prdeslinalio, de qu hic agit D.


svje. Syr.

Paulus, seu

finis

glori.-e
ejus.

proximus eleclionis nostrse

utraque tendit ad san;

Ecce

ullimus nolilia-

ctitatem, ad filiationem per gratiam

neuira ad glo-

slra: eleclionis et prdcslinalionis ad gratiam et

riam immdiate. Hoc ex ipsismet Aposloli verbis patet.

tionem divinam

Laus

et gloria Dei

ut ei pro tanto

Hoc etiam
,

palet exEpistolinscriptione,

qu

est

Qui prdestinavit nos in adoplionem Ykp.s. 5. fdiorum per Jesum Christuni in ipsum, id est, in glo-

riam Chrisli; q. d.

Chrisli

gloria finis

est

nostr

prxdcstinaiionis. Secunditm proposition voluntalis su, hoc est, bencplacitum et consilium Dei, librale sciliect Dei deerc-

ut adnotat Thomas, causa prdeslinalionis nostr est purus amor et volunlas Dei, etc. In laudem glori grali suce ; q. d. Qui Vers. G. pra?destinavit nos ad tanlam dignilalem, idquc co fine

Nam

tum. Dicil ergo Apostolus


sibi in lilios adoplivos,

Deum
ullis

nos prdestinasse

ut ipse laudetur cl glorilicclur in tanto benclicio gratis nobis collato ; laudetur, inquam , et glorilicclur, non lantm nobis tam ingenli beneficio afi'eclis, vc-

non

vocalum

sed

ex

mero

merilis nostris probencplarito su volunialis.

rm etiam abangelis canentibus gloriam


Deo.

in exeelsis

1043
sanclis cl fidelibus,

IN

EPISTOLAM AD EPHESIOS
electis.
;

1044

non ver ad gloriam


tolo Epistokc

Hoc
qu

concde, misericordissime Deus, peccatori pcenilenli,


et suas iufidelilates dcflcnii.

denique

patet ex

contcxtn

in

El quia benedicis
,

in

lem-

D. Panlus

Epbeeios vocal cleclos el prxdcslinatos.

porc, sicut
fac
,

elegi>ti in aeternilatc
li

benedic et bene,
l

Quis aulem asseral ex Ephesiis nnlluin fuisse damna-

gratiam

ibuens

le diligendi
,

ibicjuo

ex amore
surn

tum

Quis putet qud Aposlolus omnes Eplicsios vo-

servieudi.

Ad boc

electus

prasdcslinatus

ab

luerilde su perscveranli, el consequenter de sua


sainte cerlos et securos reddere
,

u'ierno; ad boc fatlns in lempore, ad boc vocalus iu

eorumque fuiuram
in

regeneralione.
cordi

Hoc ergo
;

ut

adimpleam, infunde luam


te,

gloriam omnibus publie revelarc? D. itaque Paulus bic non agit de qustionibus
schol mine agitalis: de
iis

meo

charitatem
,

diligam
filins

Deus cordis mei,


!

diligam le

libique ut

ex

amore serviam

lune

ne cogitabalur qui-

Vers. 7.

la

qo habemus uedemptionem.... Rede prx-

dem, sed

agit

de grati eleclionis, prdcslinalionis,

trocederc videtur Aposlolus, ait D. Cbrysostomus,

et vocalionis ad gratiam, ad sanctilalem, adChristia-

postqum enim de eleclione ad sanctilalem

et

nisnium. Et boc moneo; quia video plerosquc schoJaslicis dispuialionibus pra:ventos, slalim

destinationc ad adoptioncm loculus est, de peccato-

ac eleclio-

rum

reniissione loquitur. Sud contra parvis asiiiliil

nis atquc pradestinationis nominalegunt, ea suis ideis

cenditad magna;
Dei sanguinem

enim

que

magnum

esl

nique

adaplare, et propterea Scripluram torquerc. Ne

laie

pro nobis effusum esse; et filiorum


,

quid
trabe

tibi
;

conlingat, prsenlibus quxslionibus absi

adoplione et ca'teris donis hoc est majus


Filio

quod ne

ad ea de quibus lune agebalur adverle. Scio


et fateor

quidem peperecrit, idem D. Cbrysostomus. Retoiius sanguinis

qud D, Paulus agens de eleclione et prxdcslinalione ad gratiam, consequenter agit de

equidem

missio itaque peccatorum voalur Redemplio, quia ma-

gno pretio empla, pretio njmirm


Christi
,

Jesu

eleclione et

prxdcslinalione ad

gloriam, quatens
el

unigeniti
fil

Filii

Dei.

Hiuc eliam dicilur quod

quos ad graliam ebristianismi prdestinai

vott
;

hxc redemptio
d:

secinb-lm divitias giwti.c..., id esl,

Deus, non alium ad (inem destinai qum ad gloriam

pro abundanleDei bonilatc. Quae enim major et abunnlior excogilari polest bonitas
,

sed etiam scio qud non est necessc utrumque eodem

qum

illa

qu Deus

modo

disponiet ordinari,
sit

ila

ut ad gloriam et ad gra-

nullo indigens
ipse

homunciones ingralos
et
;

et se a versos

tiam uua

perveniendi ratio. Quod (amen mulli ha-

quxrat

cl vocet ut illos sibi

rconcilie!, idque
Filii sui.
le

rum quxslionum disputalorcs videnlur quasi conces-

per sanguinem unigeniti


aitcnde el seri perpende
diligat
,

unic dilecli
el videos

llxc

sum
lem

suppoucre. Quidquid

sit,

hxc
iis

in
;

mramque

par-

quantum

Deus
Empli

scbolaslicis relinquo disputanda

ego apostolico

tabler

amanlem redama
:

el glorilica.
,

texlui

inhxrens,

assero de

Aposlolum bic non

estis pretio

magno

sanguine Christi
,

quem

eff'udit in

agere.
Observalio moralis.
Bencdixitnos.... elegilnosut sancti.... preedestinavit

prelium el lytrum
prelio emptus,

ut nos redimeret. Tanto itaque


glorifica

ama Deum,
qud
si

redemplorem.

Sed
in

et bine collige,

pro nobis peccatoribus et

nos in adoptionem... Ergo

me bomuncionem,me
dilexit,

nihi-

consequenter boslibus suis, Deus Filium suum dedit

lum, Dcus ab ajterno cogitavit,


git inlcr lot et lot

ex amore ele-

mortem, quid non


Vers.
8.

faciet

pro nobis

Deo per graliam


in

jnensa, ebaritas
clegit, ut per

bonitas imbominum myriades? infanda sed me cogitavit, dilexit,


!

rconciliais?

Ql.e slperablndavit
quidem
et

nobis, id est.
in

graliam Christi sim sanctus, adoplivus


velutPatri, sancl et immaculal ser-

qux

gralia abundavit

abundal

omnibus
aliis

Dei films,

illi,

Chrislianis, at in nobis prxscrlim aposlolis el

viam

in spirilu ebarilatis,

tanqum

filins et

hxres.

quibusdam Spiiilus primitias babcnlibus superabnndavil


:

Quantus honor, quanta mibi

flicitas ?

An

quid mamibi
?

copiosis in nos Deo effusa est gralia.

jusDcus

ipse poterat cogitare,

velle,

facere

L\ omni SAPiENTiA et

prudentia; quos eliam omni

Gralias igitur immensas Deo pro hc su me benignissira eleclione, prxdcslinalione et vocalione. At

sapienti

et

prudentia replevit. Sapienia est rcruin


;

divinarum cognitio

prudentia ver moralium,

seu

tantx Dei charitali quomod bucusque respondi? An


sanctus et immaculalus? An diligo ut filins? An ex amore Deo, ut Palri sancl et immaculal servio? Heu! proh dolor! va? mibi filio rebelli At veniam
,
!

agendorum. Aposlolis aulem, Ecclesiarum fundaloribus, Deus perfectiorem divinorum mysteriorum cognitionem dedit et inlelligenliam, ut alios instruerent
in fide. Dedit

el

majorem prudenliam

ut Ecclesias

In qu, grati, gralificavit nos in dileelo Filio suo. Per quod gratis benelicium nos sibi vehementer cbarosel acceplos reddidit, propter mertum ejus, quem ut Filium suum naturalem singularilerdi-

Sensus

gratix sux, id esl, pro copios et profus erga no-; benefiecnli su. Qu (scilicet gralia) superabundavit in Vers. 8.

vobis

lexit.

In quo habemus redemptioncm per sanVr.us. 7. guinemejus, id est, per quem dileclum rcdenipii sujmis caplivilale peccali, mortis ac diaboli, dato pro nobis in Cfutc prelio sanguinis ipsius. Pre'lhm noslrum Aposlolus dclart esse sanguineni dilecli id
,

nos Deo effusa est, (V/(,id est, cum prudentia. Sapientiam inlclligil ebrislianam, qua; summa est, fidem scilicet Dei trini el unius, aliorumque divinorum mysteriorum, quibus

(abund

in

omni sapienti

et

justifirari et salvari
gil

debemus

maxime aulem
:

inlclli-

est, Filii Dei.

llcmissionem peccatorum; q. d. Habemus redemplionem qux esl remissio peccalovum. Secundwn divilias gralia' ejus. H;jcc fecit nobis Deus juxta divilias
:

fidem Chrisii re.demploris. Nota Gratise copiam signilicat per divitias, et per abund cft'udil. Ut nolnm fcret nobis sacramentum Vers. 9. voluntatis suce. Deus sunim sapienti et prudentia su iiotum fecit nobis arcanum sua' voluntatis, id est, cluccl in bujus myslerii revelalione admirabilis

045

COMMENTARIA. CAD.
;

1.

in4

sanctis regerent ol de omnibus in regito Dei agendis sccuris providerent. HSfec aulem Aposlolus de se
et aliis aposlolis

Vers. 10.

In dispensatione plenitudinis

tempo-

rim

Id

aulem quod Deus ab terno liberrim vose absconditum recondidit, et


fuit, est

apud Ephesios

libr prdicat, quia

luil, et inlra

quod tan-

Ephesi plurimi erani philosophi qui se solos sapieiHes dicebanl quos lue rfutai Aposlolus simnlque suam
,

dem
;

nobis revelare dignatus

qud,

pus se ordinatum adveniret, omnia, tum


clis,

cm temqu in

apud Ephesios auctoritatem pondrt


persuadeat,
ait

ut efficaeis

D. Anselmus.

In Chrislo

tum qu in terris sunl, recapilularet in Chrislo. inquam et non in alio ipse enim unus
, , ;

Vers. 9.

Ut notum faceret....

Qu

gratia co-

est caput

angelorum

el

bominum, Judorum

cl,

genl

pios eflusa est super nos apostolos quos et sapienli

lium. In dispensatione, id est, complelis lemporibus


se dispensatis, seu ordinaiis, seu conrplelo se prlnilo.

sublimi et prudcnli clesli Deus ide replevit, ut

tempore

nobis notum faceret sacrum volunlalis siuc secrelum, qu ab terno decreverat non Judos tanlni, sed
universuTD mundtmi redimere.

Instaurais,
ffflac,

id est,
,

renovare. Grce, >wspa/atou-

recapitulare

colligere. Syr., renovare. Arab,,

Secindiv benepeacitum

ejis. Gr;rc.,

suum, idque
ita illi

perficere.

Pcr explicationem verbi Grci, omnes ver-

pro bon voluntatc sua, seu bono affeclu, quia

siones explieabuntur. AvaxjjoOaioujflai, recapitulare,

benvisum

fuit.

Hoc summam

noial Dei bonilatem et

hoc

fit

propri,

liberlatem, cl millum ex noslr parle nici ilum.

gilur in

beneplacitutn,

Qlod proposuit in f.o, supple Chrislo, id est, quod nuindum scilicel universum redimendi,

Hoc

fit

cm s, argenlum numeratum collisummam. Summa rei, caput rei, idem valent. cm orator, multa qu per simililudinem
,

prolixe dixit

colligit

in

summam

seu cnmpcndios

Deus proposuit per Filium suuin exsequi. Palet ex

dicit;boc enim recapilulalio dicilur; item

cm

dis-

Grco <\uod referri ad beneplacitutn, seu ESoxub, jj-j, quem bonum afjcctum. Sed unius accents variai io facil aliuni sensum in Grco, qum in Vulgal. Quod proposuit, h Otw, cum spirilu aspero, ut hodi legunl
Grci
:

persos milites dux


recapitulare
et per

in

unum agmen
et

cogit.

Hic aulem,

propri significat qud Deus in Christo

Cbristum angelos

homines, non lanlm na-

lur, sed et loco et grati dissilos,


priais religione

Judoset
,

gentiles,

in se, in

semetipso, significalque

Quant b~

diversos

collegit in

unum Cbristum
autem
in

nam cum
nibil

voluntatem inlra se recondideral Deus. v Ct,


spirilu leni, in eo, scilicel Ghristo. El

scilicet

dando caput supra omnein Ecclesiam. Omnis


per Chrislum recapilulationc instaurai
,

leclio videtur
ni^i

hc nostra apostolic menti conformior, qu Iik


Grco
yjw-

polestas data est milii in clo et in terra. Ilc

Chrislo
sunl
,

el

Chrisliim spiral, ait Cornlius Lapide, et

rnova ta sont

perfecla et reparata sunl

palet ex prcedenlibus versibus. Esi el aliud in

Omnia que

in coelis,

et qu/E

in

terra. Inslaurala

discrimen notandum. Ut notum. faceret.


fii*i,

Grc,

qu

in

clis, quia angelorum ruin reparantur ex


in terris
,

aorislus parlicipii, notum faciens, ait D. Hierofecit, est

hominibus. Inslaurala qu
in lenebris el in

quia sedentibus
eis.

nymus, seu cm notum


poris.
"*
. :

enim

prleriti lemvolunlalis, etc.

timbra mords, lux el vila orta est


,

Et

patefecil nobis

arcanum

Sive

ul

ait

sanclus Anselmus
illc bumiliaii

instaurantur

qu

in

Arab.

Significato nobis mysterio.


:

clis sunl,

dm

homines redeuut undu

Juxla quos, sensus esl


est super nos apostolos,

Qu

gralia eopios effusa


et

aposlala: angeli superbiendo ceciderunt. Inslaiiranlur

nosque sapienli

prudenti
volun;

qu;c in terris sunt,

dm

peccalores ad justiliam con,

clesti replevit,
lalis

cm notum fecit nobis arcanum


in

verluntur. Ilc
et terra

edem

recapitnlalione

mine cum

divins mysterium. Secundkm beneplacilum suum


,

eamdem

faciunt Dei

domum

cujus mia pars

mysterium

inquam

liberrimo Dei bencplacito


in se, et

superior, altra inferior.

Nunc
;

angeli el homines

imam

fundatum. Quod proposuit

quod beneplacilum

Dei l'amiliam
sli

componunt
et

cujus caput Chrislus, Chrifratres noslri sunt

Deus ab ierno

inlra se

recondilum servaverat. Hoc

autem caput Deus. Nunc angeli

divin volunlalis mysterium, esl Dei volunlas de divini

ob Chrislum patrem
Christiani
,

caput noslrum.

Nunc omnes

Verbi incarnalione

quam voluntatem
sic involverat
,

vel silentio,

ex quoeumque gnre el ex qucumque


,

Vel

hgurarum lenebris
laniiiHi
,

ni

non homi-

gnie, sunl inter se fratres, unusqne Dei populus

nibus

sed et angelis ipsis fuerit incognita.

omnes

et singuli

sunt domestiel Dei. Tanto igitur ho-

Vide cap.

3, v. 5, 8, 9, 10.

Hoc enim mysterium


,

est,

nore dignati, ne dedecore eumal'ficiamus qui nosaffecit


bnficie; ne faciamus utlanta
sil

quod plnum
et prudenti.

est

omni

sapienli et prudenti.

ait D.

nobis inanisgratia

Chrysostomus;

su ergo revelalione replet sapienti

vitam oslcndamus angelicam

et

angelicam virlutem, cl

vilagendralionem.Rogoelqusonehcwnniasint
Inslaurare omnia in Christo,
terra sunt, in ipso;q. d.
:

ejns,

Dei sapienli et prudenti. Secundm beneplacilum quod (scilicet sacrainentum) proposuit, slatuit, liecrevit exequi, supple et implere, in eo, dileclo scilicet Filio suo.

qu

in clis, et

qu

Vers. 10.

In dispensatione plenitudinis lemporum;


:

dispensai;i, |-j est, erogata, exnensa, evoq. d. lula esset pleniiudo lemporum, id esl, plnum esset

Cm

ooDueillud tempos, quod ex Dei ordinaltone prcurrere debebat Chrislum sic Cbristum dixit iiiissum in pleniludine temporis, id esl impleto lempore, quod Paler ab lerno incarnaiioni ejus prfimerat
,

Proposuit Deus omnes homines el angelos, cm inter se admodm essent disjuiHii. iino inimici, unire, cl ad imum caput Cbristum revocarc et conjungere. Ergo jam non eslis bospjtcs sed eslis cives sanclonun el domesiici cl adven;e Dei q. d. Chrislus nos revocavit ad socielatem angelorum, ul eorum sinms fratres, et cives clesics in edem Dei domo, id esl, Ecclesi, sub eodem duce et capitc, qui esl ipsemel Chrislus.
,
;
:

104
nobis
in juditiura et

IN
,

EPISiOLAM
!

Al)

KPHESIOS
v. 11,

lu
et

dorniti
In

condemnaiioncm sed ad fruenbonorum perceptionem, D. Chrysostomus.


Christo
,

ad

ob quem et per quem


eslis,

vos eliam

Epi

gcnliles sorte vocati

seu

sorliti estis,

ad haeredita-

ipso, sciliccl

queni jani dixit, et

qucm
aliud
j

tem vocati
Judis.

eslis.

De

genlilibus dicit

quod pris de

repolit ebrius

amore
,

Chrisli, ail

Fromondus,
:

vel ut in

paraphrasi

in ipso

et

non

in alio

Nec enim
scu ob

Cum

audissetis
fil

Grsec., audientes. Fides ex auditu

nomen
ot per

est...

et vocalio

per pradicationem.
Chrisli,

Vers. il.

In

quo,

sciliccl Christo,

qucm

Verbum veritatis. Doclrina


quia Christus est ipsa verilas
j

verbum

lidei,

qucm Chris tum.


,

per antonomasiain dicilur verbum


alii

veritatis.
,

Primo
lerli

Etiam et nos
versi. Hic

apostoli cl

Judsei ad (idem cou-

secundo

quia nihil
; ,

enim de Judis

agit,

de gentilibus acturus,

falsi

conlincl, sicut philosophoiuin doctrina


;

V. 13.

quia solida, resque solidas docens


!

umbras

et figuras

stra

Soute vocati sumus. Ex parle nostr, sors fuit noad fidem vocalio nihil egimus ob quod vocari
;

non habens,

sicul lex Mosaica.

Evangei.ium salutis vestr.e.


;

Eadem

doclrina, idem
salnlis

meruerimus; nulium lise nostra vocalio supposuit ex


parte nostr meriium
rita
,

fidei

verbum, est bonum


quo et cbedentes.
:

et

kelum nuntium

sicul sors in clectionibus

me-

tern. Qui
i

credideril, salvus eril.

non spcial.
TtpBsat-J,
\

In

In

Grxco

est prterili

lem-

PR.EDESTINATI SECUNDUM PROPOSITUM... xar

poris
i

In quo

et

poslqum credidislis, seu accepta

al ex parte Dei, nostra vocalio fuit effectus electionis,

iule, et fidles effecti.

prx'dcstinalionis, decreli. Benedixit, vocavit in tem-

Signati estis, lanqum


!

sigillo

impresso.
adoplionis di-

pore, sicul et quia elegit, et pradeslinavit ab xterno.


|

Spiritu sancto

qui

est

sigillum

Vide

v,

3 et

i.
,

vin.
qui

Eius oui operatur oMNiA... Dei

omnia operanihil

Promissionis, id est, oliin promisso, Ezech. 50, 2G;


Jol. 2,

lur voluntate deliberat et per infinitam sapienliam


direcl. loc signifient,

28;

et Chrislo,

Luc. 24, 40. Jud;ei

in

carne,

secundum consilium

per circumcisionein cxteris signai erant. bicul oves


et bruta
;

casu aut fortuite, sed omnia sapientissim et ob raliones sibi notas, liccl incognitas nobis. Grsec, Ixvjpu//.ev,

Cbristiani

ints

Spiritu sancto,

ut

ilii,

D. Chrysoslomus.

sorliti

sumus, ut

legit

Ambrosius,

id esl, in

Vers.

1 i.

Qui
,

est pignus h.eueditatis nostr.i.

soriem, seu partem nobis hseredilariam

ascili

sumus.

Grx'C,

apf&u-t

arrhubo, arrha. Arrha, seu arrhabo

Sors vocalur hxrcdilas, quia anliquits hcereditas


sorte dividebatur.

est pars prelii, qua: in

aulecessum dalur, ut de plen


Spiritui sancto

solutionc
:

non dubitelur. Hoc optim

Quo sensu

signilicat

vocati
sive

sumus ad hnereditatem
angelis,
sive

convenit, cujus doua tum interna, scilicet charitas,


justilia,

cuia reliquis Dei

filiis,

homini-

pax et gaudium conscicnti;e, tum cxlcrna.


grali;c gratis data;
l'elicitatis
,
,

bus; im ciim ipso Chrislo. Hredes Dei, culiredes


Chrisli.

nimirm

siinl

qusedam porlio

et

prsegustus nostr

tcrnx.

Vers. 12.

Ut simls

in

laudem..., ut nos aposloli


|

In

redemptionem

id est

usque ad plenam

cl

per-

et Jud;ei, qui

ante speravimus,

id est, qui priores voin

fectam redemptionem.
Acquisitionis, id est, populi acquibi:i.

cati

sumus, qui priores credidimus

Christum

et

priores in
et laudi
;

festando

eum speravimus, illius inserviamus gloria; toti mundo per prxdicalionem manigraliam quam per Christum recepimus, et
,

Notanda ad
Acquisilio hic

intelligenliam.

sumitur passive pro re acquisil,

seu abstractum pro cencreto ponitur. Signilicat ergo

ubique annunliando quae pro omnibus egit Christus,


et qli propter illum nobis fecit Deus.

populum acquisilum, populum


Inchoala

Dei,

populum electum,

Ecclesiam Dei. Duplex est hujus populi redemptio.


,

Vers. 13.

In

quo et vos... Hic versus refertur

qu redimimur hic peccali servilute

et

In quo, id est, per quem, etiam nos sorte Vers. 11. sumus, per quem Christum nos iidem sortem adepli sumus, id est, per quem sors nobis obvenit invocqli
;

lizatus esl Christus

et

apud quos
,

ceepit Ecclesia

et

per quos propasalur, primi sumus per quos laudalur gloria Evangelii Chrisli. lia et celebratur gloria Dei

tellige vocationis, adoplionis filiorum, hreditatis, aut

quid simile. Convenit au tem maxime ut hreredilatis sors intelligatur, etc. Sic ad Coloss. 1 dicit nos vocatos in parlem sortis sanctorum, id est, ad partem luereditariam, sive ad hredilalem sanctorum. PrdesRhali

Ambros., Anselm. el Terlul. In quo el vos ciau audissetis verbum Vers. 13. veritatis ( Evangelium salutis veslr in quo Chrislo vos etiam sperastis; non quidem olim, ut nos eratis enim sine lege et propheli ), sed nuper sperare c-

secundum proposition ejus, etc. Ex quo consequens est, non ex merilis, sed niera Dei voluntate nos prdestinari.

pislis, cinn

ex nobis Chrisli ininislris audisselis ver-

bum

veritatis,
cl

quod idem

est

Evangelium

salutis

veslr.

Utsimus in laudem glori ejus, nos, etc. Vers. 12. Significatur electionis seu pnedestinationis causa fina lis , scilicet laus et gloria Dei. Sensus est Ad tanta bona prsedestinati sumus Deo, ut ipse in nobis lau:

In quo

credenles signati estis Spiritu promissionis


:

sancto. Sensus est


ritu

Item per qucm, scilicet Christum,


, ;

detur et glorificelur, lanqum in opre suo


anti', etc.;

in

quo
qui

insigniter rcluceai ejus bonilas et sapientia.

Nos

phetis

quibus ante promissus proet jam ante alias gentes exhibitus et evange,

nos Judi

credidislis obsignati eslis Sjvelut promissionis sigillo id esl , SpiriUun sanctum aceepislis, quse c-erta nota est, cei lumque teslimonium vos esse (ilios Dei, ad quos promisse speclet hoeredilas. Qui est pignus hreditatis noslrae. Vers. 11.

poslqum Evangelio
sancto
,

10i9
filiorum Dei libertate

GOMMENTARIA. CAP.
donamur. Complta
in

I.

J050
fefflfe

clo, qu

et quanta

cura

anima: sanclitas
cl

sit

conservanda,

ab omni prorss malo libcrahimur


donabiinur. Pcr
Cliristi

et aetern glori

quanta circumspeelione omnis


mundiiia
vercnli
,

minima anima imsit

mortem

peccalo rcilempti
relinquimur. In

sil

vilanda.

Quanto studio, qiianlque recuslodien-

sumus, sed

in

raiseriis liujus

vilie

hoc Spirits sancli sigillum

lernitaie Deus perficiet liane redemptionem

quam

dum.

inchoavit per inorlem Chrisli

non peccalo tantin


ab omni
prorss
in clis

Quantum
ludo,

contra

sit

crimen

quanlaque ingrati-

redimet, sed niiseri,

niorle,

illud violare.
sigillo
,

malo

liberabit.
,

Quoad usque aulem boc

adut

piam regio

quidobfirmalum, frangere, aperire, sine

Non

licet vas, litleras, vel

mpleatnr

dalur nobis Spiritns sanclus

in terris,

arrha et pignus. Redemplio igitur hic signilicat pie


nain et

illius jussu qui sigillum apposuit. Et tu sigillum Dei contra Dei voluntatem frangis, Chrislianc, logis di-

omnimodam

libertatem

ab

omnibus lum

vin violator
slatis
laisse

sieque duplici
;

titulo

divhisc

maje
et

animi, lum corporis intiimitatibus, seu resurreclioncm

reus evadis
,

et

quia legem violas,

ad lernam felicitatem.

quia sigillum frangis

Spiritum

sanctum

le

re-

Sub

duplici itaque titulo nobis in

Baplismo dalur

pellis.

Spiritns sanclus, ut sigillum et ut arrha. In Daplismo

Secunda moralis
Qui
est

observatio.

per gratiam nobis infusam


rits

facti

sumus

(ilii

Dei

Spi-

pignus hreditatis nosir... Spiritum san-

banc divinam filialioncm

sigillat,

obsignat, ob-

fiimat. In

Baplismo pcr gratiam nobis collatam datur

ctum salulis alternai arrhabonem recepisli. Ut spem luam firmaret Deus ut de suis promissionibus esses
,

jus ad hiereditatem Dei Patris nostri, illaque hxreditatis

tutus et securus, ut

xternec flicitas nobis promillilur

Spirilus san-

quodammodo

certain

luam salulem.aelernam redderet Spiritum sanctum tibi ddit


,

clus tune datus est nobis velut pignus et arrha felicilalis

arrhabonem, hicque Dei Spirilus, (anqum obses, apud


le vult in terris permanere quoad usque suam Deus , adimpleat promissionem in clis. Quanta bonilas ex

promisse, quoad usque ipsa conferatur, ad,

impleatur

et

per

eam ab omni malo

et

miseri

redimamur. Datur ilaque Spirilus sanctus. Primo, ut


credentes
sigillet

parle Dei! quanta bine pax

tranquiliitas et securitas

lanquni ver peculinm Dei, popu-

animai

fideli

Ipse Dei Spirilus, Spirilus verilatis, est


milii ut

lum Dei, acquisitionem Dei, filios Dei, et ad ipsum omnin pertinentes obsignet; secundo, ad finein faciendam fulurum ut qui credunt in Chrisium, ali,

arrhabo meus! Ipse se

obsidem dedii, ipse


fuluram

sui pcr charilatcm cominuniealione pnesenti,


in clis tas!

Dei fruitionem securam mini reddit, bonisigillala,

quando resuscitentur ad gloriam.


In

anima mea, Spirilu sancto


trislis es, el

oppiguo-

laudem GLORi.E

ipsils.

Hoc autem totum


in

rata, quare
fit

ut

quare conlurbas
,

inde laudetur Deus, cl nobis


celur.

slnium

Deo Paire, qui


glorifi-

le, lict

me? Spera in immerilam pcr suam piis^iin

mam misericordiam
in

adoptavit et in filiam elegit. Spera

Nota qud D. Paulus hoc caput incpit


Dei
:

Deo

Filio, qui te

laude
,

peccalricem

suo sanguine

lavit,

Bettedictus

Deus...; sed iioc non contentus

ecce jam tertio nos monet de hc Dei lande,


12, 14.

v. 6,

hoc

Hoc unum solum Deo possumus reddere, et nobis exigit Deus. Laudemus ergo benedica,

peccatorumque uorum maculas abstersit. Spera in Deo Spirilu sancto qui se tanqum salulis tern arrhabonem, tibidedil; hcque spe in Dei bonilale
,

firmiter stabilil

die

cum

sanclo Job

Etiamsi

me

mus, gratias agamus. lngratitudinem caveamus. Deus emm nmlator. Deus ?mu/a(or..,Nahum., cap. I, v.2.
Attende hic
et

occident, sperabo in eum.

Ter lia moralis observatio.


In laudem glori
ipsius.
;

seri reflecte ad

veritaies ad

quas

Omnium

Dei

donorum

finis

nunqum

altendisli salis.

est laus et gloria Dei

Prima
In quo signait
confirmalione
,

observatio tnoralis.
In

estis...

rcgeneraiione lu et in
:

de hoc nos assidue monct Apostolus. Deus vull nobis homuncionibus lauderi Deus, qui in seipso gloriosus est, qui nullo egel,
et
!

vult

elc, sgillulus es ipso Siritu sancto


le

nobis, qui nihil

sumus,

glorilicari

bonilas

Al

In quo signait... Ui
infidelibus,

Deus discerneret

vult nobis glorilicari, ut


salvet in aelernum
glorifwaveril
:

profanis, ab

amphores det

gratias. et

(iliis ira?,

leque ver surnn, grege suo,

bonilas immensa! Quicumque


ego glorifwabo eum. Benedic ergo,
f

suo populo elccto, cl

unum
tibi

suis

me

et

filiis

denotarel^

suum Spiritum sanctum

apposuit ut sigillum'
te sui in

hicque omnis sanclilatis Spirilus,

anima lu

anima mea, Domino...; et omnia interiora... Benedic, anima mea, Domino, et noli oblivisci... Benedicani

impressioneconsccravitet obsignavit. Hinc ergo disce quanta sit aninisc sic sanctilicaLc
dignilas;
Spirilu

Dominum...; semper
Gloria Patri,
et

laus ejus in corde


el

et in

ore meo.

Filio,

Spiritui sanclo... Habidi be-

sancto per charitatem obsignata cl sigillala

est.

Disce

nedic semper et actu frequeniissim. Vers. 15. Propterea. Gra?e., ie>. tots, prop'.er

Hic Spirilus et sigillum est et etiam pignus lueredilaiis clest.s. Pro pignus Grcest arrha, quad r quas, pars anticipata futura plenae soli tionis
,
,

nem

perfectam assequendam , sic ui nihil rcmancat servitutis, nec peccali, nec miscri.c, morte ins neni-

tusabsumpt. In laudem glori


'

ipsius.

In redemptionem acquisilionU ; q. d. ctus p.gns ha.redi.atis in, id'est,

Sniritus san

ad?epZ

redemptoiem referri oporlere, elc E ib Pr erea cl CfJ0 audle " m.l !f m Domina Jesu, et dileciionems f"'" estram, f qu est quam

Hic apparel ad Chrisium

n~

scilicet

10.il
lior,

IN
rd est, et

EPISTOLAM AD PHESIOS
fi

1052
justificatio

quia voeaii oslis, et Evangelium susec-

raculuni;

hc

non minoris

est polenlia;

jiisiis,

et

Spiritii

sancto signt! estis;ct quia Dons


jj

qum
II

Christi

morte resurreclio. Vide sequentein


sit...

vult

oh kua don;
id

laudari.

Propterea

F.r;o

audiens
sit

versieulum.

kidim af.stram,
sira fides in

est, ex

quo audivi qualis


in

ve-

Vers. 19

Et que
exeellens,

Crac.

Et

qu

ercellens
et

Christum, et vestra charitas


et

Christia-

magnitude
sciatis

virlulis ejus in

nos credentes, id est,

ut

nos. Chique conjungii (idem


(|iiain(lam
nisi

dileclinnm, bigam
fides,

qum

qum magna

polenlia quain in

admirabilem, D. Chrysosionius; quia


est,

nos credentes exercuit, ut nos ab infidclilale ad Chrisliun, peccalo ad sanciilalcm converteret


;

accdt dileclio, mortua

nec ad vilam alter-

seu in

nai pordnect.

nostr rsurrections spirituali.


cf.sso
,

Vers. 16.
nius,

Non

chtias agens... Grsccisin

Sbgi ndu.m operationem pote\ti.... Kt, secundum,


signifient simililudincm
,

pro grattas agere. Memoriam vestri faciess


;

scilicel

similem polenliam

oiutionibfs. i!a?c duo jnngenda


aciio

nimirm graliarum
pro
impetrandis.
lacre; hoc

quasi diceret
est

Ilaec

noslra spirilualis resurreclio facla


,

pro

impelralis

et

pices

edem

seu simili polenlia

Ulruntquc autem debemus eliam pro


postulat

aliis

exbibuil

in gloriosa

resurrectione Chrisli.

Vers. 17.

communie sarictortim. Ut Deus Domini nostri Jesh

de omnibus verum
Christi,

esl, al claris

conversione. Epbesii omni vitio


erant dediti/ut videbitur

quant Deus Hoc qudem palet in Epbesiorum idololalria; et magi ac


illa

Pater
glori

r.LORi.E.

Ilehraisntus, id est, gloriosisshnus,

in cap. 2.

Horum

iufideliuin

et majestate
,*

plemis,

vel,

ut

ait
,

Ambrosius,
polestas el

conversio ab idololatri cl ntagi ad fuient Clirisii


et

Pater elarilalis

quo omnis
,

elaritas

ad veram pielatem, non minoris est poienli

qum
;

dignitas. Forte Pater Christi

qui est splendor glori.


scilicel,

ipsa Cbristi resurreclio.

Hoc eliam

in

D. Paulo palet

Det vobis Spiritfm sapienti.e, closlis


hanc
bus.
,

nec enini minoris

fuit

potenli ex Ecclesi perseculore

inter

alia

doua

insprimit

fidelium

menti-

pradicalorem

el

propugnatorem Ecclesi facerc, qum


alii

mortuum ad vitam revocare. Equidem


verba explicant, ca non de
nostr
,

aliler baec

Et revelationis in \c.MTiONE... Optt eis majorcm el exaeliorom Dei cognilioneni. Qui Deuin didieit
et

spirituali

resurrectione

sed de fulur nostr resurrectione corporali


,

ben

rinvit,

non aniplis de

ullo dubilabil, D.

Chry-

intelligentes

hoc

modo

Ut

sciatis

suminam

et su-

sostomus. Ilincorat Aposlolus ut Deuuiel divina


steria perfeclis noverint.

my-

premam

Dei polenliam, quant in nos fidles exereebit,

in die scilicel
,

resurrectionis

corpora noslra ad glosimili polenlia

Vers. 1S.

Illujiinatos oculos, supple

det illu-

riam resuscilando, edem, seu

quant

mintes, etc., seu illumine!., etc.

exercuit in Chrislo. Ambrosius huic explicalioni favet


est,
;

Ut

sciatis claris et perfeclis,

D. eliam Thomas. Eslius illam praefert el ample-

Qr.i: srr spes vocationis ejus.

Hebraismus

speg
id

clilur, qui el

Cajetanum

citai.

Et rvera juxla hune


prcesscrunt,
v.

pro re sperand

quia e tendit noslra voatio,

sensum cohrenl qu

v. 18

scilicel,

est, id sciatis quai et quanta sunt bona, ad

qu nos

qu

divili

glori...,

el

qu

20 sequunlur de

vocal, et

qui nos

sperarc jubel.

Christi resurrectione et ascensione. Et ideo ego ipse


el gloriosa

Qf.e diviti/e glori.e...

qum ahundans
terram

hune sensum primo amplexus sunt


el

velut n:ituraleni
hic

haeredilas sanctis praparala. Judxis

Deus lueredita-

litteralem

puiabamque
,

Paiiluni

ex

fael

tem terrestrem ddit;


terra promissa fuit

scilicel
in

promissam,

Chrisli

resurrectione
fident

quant omtes fidles credunt

nobis ccelestem pra'paravit,

cujus comparalione

confirr.iare

futurs resurrectionis quant spe-

nmbra
:

el quasi nihil.

Sine lumine

ramus.

grati non potest


cxcellentia;

sciri

primo, vocationis Christiaiue


hrcdilalis ;elern;e ad quain

Nota

lilteralis.

secundo,

At re altentis examinat,
lis

et prsertitn

comparaillis

vocamur abundanlia;

tertio,

nosli jusliliealionis mi-

omnibus qu
Vers. 18.

hic de Chrislo dicunlur

cum

que

ostendilis, in ovines sanctos, id est, Chrislianos. Non cesso gratlas agens pro vobis, etc., Vers. 10. quibus peto ut Deus, etc.

Vers. 17. Ut Deus, Domini


ut

llluminatos

Ambros.) oculos cordis


ltre

vesiri.

(inquam, vobis det, ait Det, inquam, vobis ha:

oculos intellecls vestri illuininatos, ad !ioc

noslri Jesu Christi

ter glori;

Deus Christi honiinis, qui idem est idest, auoior loiius glorificalionis ut Deus qui est Domini noslri Jesu Christi Pater gloriosus, idcmqiic gloriam suam Filio eoininunicans secnndm illud Philipp. 2 Quia Chrislus in glori est Dei Patris. Det vobis Spirilum sapienti et revelationis, in agnitione ejus, vol sui, potins, ut ad Pairein rel'eralur. Est eniiu sensus Ut Deus, nostroruui charismlum eliam vos phesios participes faciat, largieps et adaugens vobis sapieniiam, qu ipsum, ejusque mysleria, qu ratio:. e luunan percipi noqueunl, sed sl discuntur revelalione divin, cognusealis. liane sapientiam voter gloria;,
;
;

PaPa-

Ut sciatis qu sit spes vocatiottis ejus, id esl, ut magis eliam ac magis cognosealis qu et quanta sint lama ad qua; ipse vos vocal, et qu vos jubel sperare. Spcs enim prp re sperand more llebrieo posila est. Et qua' divitiw
esl, et
ijlorica

hrediiatis ejus in sanctis,

id

opulenla, splendida, magnifica sil glori cestis, quae est hseredftas sanctis, hoc est, fidelibus in Chrislo sanetilieaiis, lanqum tiliis adopiionis ab ipso promissa.

qum

cal Spiritum sapieuliet revelationis, quia Spirits sancti

supereminens magiiitudo viresl Item ni cognosi alis excellenlem inagnitudinein polenlia Dei, quant oslendet erga nos qui credimus Cvangelio, scilicel resuscilando nos ad vitam et gloriam, sicut Christum resus-

Vers. 19.

Et qu

sit

tutis ejus in nos, ele.

Sensus

doniim

est.

citavit.

Hoc enim

est

quod jam sequilur.

1055
de Christianis
in

COMMENTARIA CAP.
cap. 2

I.

io.-; i

dieeutur, ubi fidelium justifi-

Sed hic puto non omillendum alium sensum,


dare videtur Arabica versio,
sit

(|ueni

calioni applicat D. Paillas quac lue de Christo cnpilc

qme

sic liabet

Et
in

qme
nobis

noslro dixit
sederc

Convivificavit

nos, cottresnscitavit,

con-

eminentia niagnitudinis potenlia; ipsius,


pendcnlis
ai) el'iicaci fortitudinis

fecit, v. 5, 6,

bine probabilis

existimo, qud

lidelibus,

roboris ip-

hic versictilvis 19 debeat intelligi de noslr peccalis

sius

qnod exereuit

in Christo

quem
sit

suscilavit, etc.

resurrectlone spjrituali, faci

in jusiilicalione; qiue

Quasi dieat qud Chrisli resurreclio


Clionis

causa resurre(Ides

spiritualis resurreclio similis cslresurreclioni


rali Cliristi.

corpo-

nostr spiritual is , noslraque

ab ips

El hic sensus esl maxime naluralis.

Deum
qum

ciiim precatur Aposlolus ut illuminet, etc., quia sine

pendeat. Hujus sensus meminit Photius, et Gaghaco eliam referlur, cl fundalur in eo qud ?o nt, secunditni

lumiiie

gratia;
sit
illa

scire

non possumus quanta

et

operalionem, etc., referai ad credimus.

Bedmdis
quam

eminens

Dei potenlia, qu inlidelitatis tene-

refertur ad ?b superem.inens magniludo virlutis, etc.,

brasdissipavit, ut fidei mysteria, sensibusnon solm

qu;e non est dissimilis, nec iid'erior

ill

vif Mite

remota, sed et

omnem

rationem

superanlia, erede-

operalusestin Christo, ut explicalum esl; et est inlerprclatto plerorinnquc antiquorum,


|

rent homines, cl qu corda


raliier

humana, ad malum natu-

D.

Chrysostomi,
,

propensa,

lerrenis et carnallbus ctiam habiita ut,

Theophylacli ; et reccnliorum
Tyrini, Fromondi, etc.

Cornclii

Menoehii,

tualilerdedila elimplicala, convertit ad cestia,


lerrenis et carnalibus contemptis,

Deum
et

soluni ament.
:

Veus. 20.
et ivtpyiM

Quam operatus
illi

est... Illa Dei virlns

Cogita quali in statu tune esset

mundus

lotus

in

qu nos ab

idololalii, peccalis,

ab in-

muligno positus, idololatriae et


Candis deditus.

magi

omnibus neslalu

ferno suscilavit, similis est

potenlia! et

energi
inortuis

Homines tamen

in lali

positos

quam Deus
tenlia
et

ostendit in Chrislo,

cm

illum

Deus convertit ad (idem, ad sanctilaiem morum, ad perfeclum Dei cultum. Hincque percipies qud hc
virtus,

suscilavit et ad

dextram suam

constiluil

tanqum po-

divinitate sibi

atqualem,

quanqum forma

qu

scilicet
ill

Deus

lioc

grali miraculum

l'ecit,

servi indutum, ait D. Chrysostonius.


Is coelestibl's, loeis seu rcgiouibus.

non

sit

niinor

qu Chiislum

morluis suscilavit.
:

Omnia

naluralia

Deo incunctanter obediunt

hinena-

Vers. 2i.

Supra omnem
elc.

principatum...,

omnes

tura Dei jusstis ben definila. At cor

humanum Deo
virtute
dicitur, dif-

angelorum ordines,

Grac., plus qum supra, ut


ait

frequenlis rebelle; lioc


fidei.

tamen Deus domuit

summam

altitudinem signifie!,

Theophylaclus.

Addi pitest

hic,

quod Communilcr

Et omne nomen. Nomen


quvis celebri et excellenli,

hic sumilur pro rerson


sive angelie,

ficilius

esse majoiisquc potenlia:, pcccatorcm justicl terrain reare.

sive hu-

ficare

qum clum
et gratia

Primo, quia pec-

mana, quoeumque nomine,


sed forte

dignilate, et officio potia-

calum
nihil

magis sunt inler se contraria qum


secundo, quia peccatum
et

lur; sive ea noverimus, sive


in

nunc non cognoscamus,


Ilinc infert
sit

et aliquid;

peccalor
et

ternilale cognoscemus.

longis

Deo

distant

qum nihilum

Deus enim

Vers. 22.

Et omnia

subjecit...

D.

peccaluin duo sunt exirema,


distanlia.

summ
et

et in

immensum
est

Chrysostonius qud Chrislus, eliam ut homo,

Ilex et

Denique quia gratia


;

justitia ordiuis est

Dominus
est

creli et

terne, angelorum el honiinum. Data


et

supernaluralis et divini
lia ut

liinc

summopus

poten-

mihi omnis poteslas in elo

in terra,

Matth. ullimo,

bomo

per peccatum infra omnes crealuras de-

v. 18.

Quoad usmn tamen hujus

poteslatis,

nondinn

pressus supra
tur, liatque

omnes

assurgal et ad graliam exlollah'lius et


si

omnia sunt subjecla,


coercehit.

ut llehr. 2, v. 8, dicitur;

damio-

divins naturse consors, Dei

ha>

nes enim et malos homines in fine tanlm seculorum

res.

Fx

bis

omnibus

colliges

non mirum esse

dicat

Aposlolus suam et Epliesiorum spirilualem resurre-

ET
Gryec.

IPSUM DEDIT
:

CAPUT

SUPRA OMNEM ECCLESIAM.


supra omnia Ecclesi.

clioncm non minoris esse potenlia; qum Chrisli gloriosam morluis resurrectionem.
Vers. 20.

El ipsum ddit capul

Syr.

Eumque,

qui esl super omnia, ddit capul Eccle-

Quam

oprants

est in Christo.

Grca

signilicant efficacem Dei

Quam
in

operalionem, et sensus est: virlutem erga nos declarabit el'lieaci operatione


;
:

siium nobis hic esse incognila bunlur, ail TJjeophylactus.

quaj in clo rvla

seu fortitudinis suas , quam et Clnislo eflicaeiler exercuil. q, d. Non minus eril polens Deus in resuscilandis cl glorilicandis nobis, alque luit in Cliristo. Suscitons illum morluis, id est, cm suscilavit eum a morte ad vilain iimnorlalein.
polenlissiniai virlulis
/./

Vers. 22. Et omnia subjecit sub pedibus ejus. Ilinc palet angelos subjeclus esse Christo homini, et Christum, ut homo esl, regem esse ac dominum coeli et
terra-,

hominum

et

angeloruni.

|ta

Chrysost.

et

Theoph.
El ipsum dedit capul supra omnem Ecclesiam , angeloruni scilicet el hominum, militanlem ettriumpbanlem. Ita S. Agust. et alii. Clirislum dedit capul Ecclesiie, qui est supw omnia visihilia el invisihilia pii sidens el domiuans. Ilinc exclamai Chrysost. Papa; Qu ruisiis el ipsam Ecclesiam evexit Quasi quadam machina trlicns in magnani ipsam suhlimitaiciii susiulii, iinpi^ ipHim cleelem ilironum sedere l'ecit: nam uhi est capul , ihi esl ;l corpus, supra
:
!

constituais ad dcxleram

suam
l'ecit in

in cteslibns

id

eollocavil, sedere ad dexleram suam.


est,
cl

eum

dexler,
et

id est,

Supra omnem principtttum,


dominulionem.
testates, id est,

et

pointaient,
id esl,

virlutem,

Driucipatus,

principes; po-

poteslalc praudili: virtules, id est, dominantes; suui enim noniina a igelorum.

Et amne uomen
celebratur.
s.ed

id est, ornne quod uoininalur et nomintilur, non soluiu in hoc seculo, eiiiim in futuro. lime disciiinis noniina qua:darn[
,

Quod

omnia

vjoibilia el in'.isihilia, etc. Dedit, inipiit,


;

ipsum
in

capul supra

gradus

et dlstinctlones

angelorum

et spiriluura

cie-

omnem Ecclesiam membra influit. Cnd subdit:

capul enim

sua

10M
sri.

IN
Ilaque videlur
:

EP1STOLAU AD EI'HESIOS
nia
:

I05G

qud

sit

(ransposilio el sicconstrui

sicul caput imp.et


in

Jcbcnt

Omnia

subjecit sub pedibus ejus,

ipsnmque

sic

conlinimm

sua

omne corpus humanun. per membra inlluxum, sic Christus lumentes, pios affeclus
in
in

super omnia posilum cl constitutum ddit capul Kcclesi.

cem

induit in fideliuni

cor,

Sed juxla noslram Yulgatam, ipsum

ddit capul

spirilualia

ebarismata

animam.

omnem Ecclesiam, angelicam scilicet et humanam; triumphantem et niililanteni. Anibrosius noslro


super
interpreli est conformis.

lu utrumque animadversio moralis.


Christus adimpletur in singulis et omnibus Christianis
;

proficil in illis sapienti, et grati, et

Vers. 32.

Qvm est corpus


ejus, id
est,

omni virtu-

ipsius..., id est, qua

le:cmenim unusquisqueChrislianussitChristi membrum, ubi

Ecclesia c^t ejus corpus mysticum.

membrum

Cbristi

perficitur, ipse Christus

Et puenitudo
lumillitis; caput

perfectio,

complemcn-

ul caput in suo corpore myslico perficitur.

Ergo debeo
ad Christi
imperfe-

enim

perficitur

elcomplelur accessu

meam

zelare perfectionem, utpote

qune

corporis, sicutet caput lotum perficit. Sicut caput soluin est


e;ipui

perfectionem confert. Ergo et

meam debeo
saluti

mancum,ita membra sinecapite sunt

inuliiia;

ctionem

borrere, utpote Christi dedecus et

oppro-

ergo ver perfectum est

cm babet omnia
:

sui

brium. Ergo debeo et aliorum

el perfeclioni

corporis

membra.
in

cum
Qui omnia
sto

zelo incumbere,

ut

Christi

corpus perficiam.
lot Cliri-

Qui omnia
in

omnibus adimpletur. Syr.

Quot Christianos convertam, aut perficiam,

omnibus adimplet.

membra

confrant,

vel perficiam.
et perfeclioni

Quanlus bine

Graec,

rl>jj/rfveu.

Vox

est mdia,

tum

activa, tuni

animarum conversioni

cum

zelo

va-

passiva; seu, ut

ait

Grotius, sono passivo, sensu la-

candi stimulus ? Christus, caput Ecclesi,

per conti-

men
liic

aclivo, forma, inquit, Allic. yEqualiter ergosi-

gnificat,

adimplentis cl adimpleti, et in ulroquc sensu

vera est. Christus in omnibus suis

membris adimmain

pletur,

quantum ad omnia corporis


quoad pedem,
vel visitt

officia, v. g.,

nuum influxum adimplet omnia. Quanta ergo dbet cum Christo, capilenostro, quanta spes in ipsum, quanta fiducia, qum frequens ad eum nosler recursus ? Noslra cum hoc nostro capile conesse unio nostra
tinua
lalis,
sit

ns, pedis, etc. Christus quoad

manum
in

impletur

unio,

non lanlin per habitus


lidei,

gratis et veri-

domine misricorde

eo qui Christi

sed et per actus

spei et amoris; conlinuus

amore peregrinatur,
in

gros ; quoad linguam


Adimplet autem om-

el habitualis sit nostri cordis ad

eum

recursus per as-

doclore

ait

Theopliylactus.

pirationes el per orationem non deficienlem.

Vers. 25.
et

Qu,

scilicet Ecclesia, esteorpus ipsius,

suis, ergo et in
'

angelis)

adimpletur,

el

adimplet.

plenitudo ejus, qui

omnia

in

omnibus

membris

Coroltarium pictatis, seu

m hoc

capitead pietatem maxime notanda,


redigenda.

et

ad praxim

1"

Ex hoccapitc niecum,

Christiane, quisquis es,


alternas et

quo peccatorum remissionem


enim ac corpus tuum aqu

reperisti, v. 7.

Simul

disce infmitas in te Dei misericordias, et

fuit

Sacramenti minislro

temporales.

lotum, anima tua per mrita pretiosi sanguinis Jesu


cogitavit, le dilexit; et quia diet

Abxtcrnotc Deus
lcxit,

Christi, libi lune applicata,

peccatorum omnium

le

adhuc nihilum

prorss immerilum,

inter
v.

sordibus fuit abluta, el in conspectu Dei immaculata,


et refulgens reddita.
stanti

innumeros
i.

alios, clegil in

Christo et ob Chrislum,

Secundo, eodem tempore

et in-

Deus summac majeslatis me nihilum ab selerno cogitavit, dilexit, pr amore elegil. Quanta el qum in

sanctum

le

fecit.

Quomod? Per infusionem


el

gratis sanclificantis,

qu

e copios in le fuit effusa, v.

fanda bonilas!

Ad

quid autem elegil? Et essem san


in

8; sicquete sanclificavit, ut
lesti

omni

spiritual! el

c-

dus

et

imniaculatus

conspeclu

ejus, v. 4.
est et

Deocon

benedictione cumulaverit, v. 3.
elecjit..., ita

sequenler similis, qui sanctus

imniaculatus

Sicul

beuedixit

omni benedictione.

Qu
hujus

Quanlus honor
Dei

Ad

quid

eliam? Ut sim adoptivus

sunt

lise

benedictiones, quibus per gratia; bapiismalis

filius, v. 5, ipsius havres,

xlernorum

illius

bono-

infusionem cumulalus es?


gratia:

Per irradialionem
divin*

rum

possessor. Quanta flicitas!

An majorera Deus
cogita, p-

sanclificantis,

qua?

natur

particisi-

ipse poterat excogitare et mini velle? lias ergo alter-

patio est,

anima tua deiformis

facla est,

Deoque

nas, infinilas,

immensas Dei misericordias

milis; cujus

imago ac similitudo per peccatum

deleta,

ntra

quantum potes; at comprehendere non valens, mirare, adora, ama; amans, adorans et mirans, ex
:

in te fuit divinitS resculpta.

Adest una benedictiogra tus factus es, Deique

nibus. Hinc

Deo charus,

el

clama

JEternas misericordias

Domini

in

ternum

amicus,

gralificavil in dileclo, v. 6.

Adest

altra.

Per

cantabo.

banc eamdem graliam sanclificantem, qua; dominiez

In tempore autem Deus, per

Sacramentum lux

r-

passionis est fructus, eslque Christi ipsius


catio, et

communiper

gnrations,

ternum
ita

electionis

su decretum ex
tempore,
5.
le fe-

omnium

qu;e Christi sunt

applicalio;

secutusest; sicut ab aterno elegil ut esses sanctus


et
cit

banc,

inquam, graliam Chrislum induisti, Christo

immaculatus,

de

facto,
;

in

unituset incorporatusfuisti, ejus corporis

membrum,
Christo fa-

sanctum

et

inculpatum
in

vide v.

Primo

te

corpus ejus
ctus
'
i

mysticum,

unum

quid

cum

fecit

immaculatum

conspectu
Fi'Iii

suo.

Quomod?

fuisli.

Hcque

Christi, Filii Dei consubstanliaFilio Dei

Animr

tua1 lotione in pretioso

sui sanguine, in

lis

induilione, hc

cum

nalurali unione, in-

1057

COMMENTARIA. CAP.
filins

11.

1058
v.

corporationc, idenlificalione, faclus es Dci


pli vus,

ado,g
j

le sperare,

18. Ut lerrena omnia

contemnens,
seniper aspi-

hres Dei, cohaares Christi, jus recepisti ad


in

ad

illa

xlerna et immensa
te,

bona tua

omnia Dei bona

sternum cuni Chrislo pnssidcnda.


enini filius
Filii recepisti, in

rem,cl

omnium bononimfonteni,
sit

unic diligam.

Ecce altra et multiplex benediclio. Quia


Dei factus es, hinc et Spirilum

Amen.
2 Disce quis
;

quo

Chrislianismi spirilus,
,

carnalia
cceleslia

clamares

Abba,
sigill-

Pater; hinc Spiritu

sanclo,

quasi

scilicel et lerrena despiccre

spirilualia

el

adoplionis

obsignatus es, v. 13. Quia ha?res


bine

diligere.

Vide in fine

v. 5. Qui plus

omnia lemporalia

faclus es, et jus ad Dci hxrcdilalcm reccpisli,

despexeris, et ardentis xterna dilexeris, co inagis


in Christianisme- profeceris.

Spiritu sanclo, qui est hxredilatis arrha, oppignoratus es

14.
gita,

usquedm hxreditatem possideas inlegram, v. lias omnes singulatim misericordias cogita, reeomeditare, pntra, et ide cuni D.

5 Disce qud Chrislus sit mdium in quo el per quod omnis ad nos manai divina benediclio et ide
;

Paulo pre-

mdium
v. 5.

in

quo

cl per

quod omnis noslra lus

el

befine

eare.

nediclio ad
,

Deum
et

pervenirc

debeat. Vide in

Deus summe
Jesu Christi
,

Paler glorix, Deus Domini nostri

Per ipsuni
,

propter ipsum Huit ad nos

omne
adhx-

illumina oculos cordis mei, ul ha?c tua


et lemporalia

bonum

per ipsum reflut nobis omnis graliarum

dona xlerna
lire.

valeam

inlelligerc
,

et sensil

aclio. Chrislo itaque Mediatori noslro continu

Vide vers. 17, 18, 19. Sciam

Dcus, quid

reamus, sive peliluri


4 Disce quanta

sive reddituri, ibidem.

ab ajlerno esse borne voluntalis lux


objectum
,

luique afl'ccls
,

sil

animai sanctificatx dignitas,


1 i.

le diligi

cligi

prxdeslinari
libi

v. 3, 4, 5;
;

ipso Spiritu sancto sigilfala, v.

Sub

duplici titulo

prini, ut ob id continuas

gralias agani

secunte dili-

datus esl
pignus.

ci

Spirilus sanclus, ut sigilluni scilicet, et ut

do, ut lime bonre volunlati

tua?

respondens,

Quam

desideranda itaque sanclilas anima?


!

gam, Deus xterne, qui


agere el

me

aba'lerno dilexisli;

et
j

quam magnifacienda
Vide
v. 14, et

quanto sludio conservanda

studeain sanclus et immaculatus esse, spiritu iiliorum


agi.

observationes morales.

Sciam quid
tune

sit in

tempore esse de

facto

5" Disce quid pro lot et tamis beneficiis, per Chri-

divinx naturx

participem, esse filium luum, fra-

stum
laucai

tihi
i.

collatis

velit te
te

trem Christi, hxredem luutn,


v. 5,

18

ut lantae

nobilitaiis

cohxredem Christi, memor, nunqum sim


lilio

Disce et cur

Deus , nimirm amari honumeione laudari vclil inmajores

finit majeslalis

Deus, et super omnes noslras laudes

degener, sed seniper vivam digne Deo, digne


fratre Christi
,

Dei,

plusqum

infinities superexaltalus, scilicet ut

hxredc Dei

cohxrede

Christi. Imita,

dei gratias in

tempore,

et le salvet et glorifie! in

tor lui sim ut filius,

peccalum horrens
,

sanctitali va-

xternum. Liane bnitatem mirare,


potes salis, saltcm laude

ania, Iauda;

si

non

cans; quia sanctus es


tale

el

peccatum horres.

In charile,

nunqum

cessa. Proplerea
in

ambulem,

in lui dilectionc cl

proximi propter
et

de hoc nos

loties

admonet Apostolus

hoc capile,

seniper proficiendo.

Sciam denique qux


nie vocas, cl
II.

quanta

v. 0, 12, et 14,

quein vide, et tertiam observalionem


,

sunt

illa

bona lua, qurn abundans

et gloriosa

hxrejubs

moralem.

dilas xlerna, ad

quam

quam me

CAPUT
1.

CHAPITRE
delictis cl peccatis
1.

II.

El vos,

cm

essetis

mortui

vestris,

2. In quibus aliquando ambulslis sccuiidm seculuni

mundi hujus

acris hujus, spirilus qui

secundm principeni poteslatis nunc operalur in lilios diffi-

Dieu vous a rendu la vie, lorsque vous liez morls par vos drglements et par vos pchs. 2. Dans lesquels vous avez autrefois vcu selon la coutume de ce monde, selon le prince des puissances de l'air, cet esprit qui exerce maintenant son pouvoir
sur les incrdules el les rebelles. 5. Nous avons tous t autrefois dans les mmes dsordres, vivant selon nos passions charnelles nous abandonnant aux dsirs de la chair et de notre esprit; et nous tions, par la corruption de notre nature, enfants de colre, aussi bien que les autres hom,

denlix
3.
In

quibus el nos omnes aliquando conversali sunoslrx, facienles volunlalein

mus

in desideriis carnis

carnis el cogilalionum, el

eramus natura
est in

filii

ira?, si-

mes.
4. Mais Dieu, qui est riche en misricorde, pouss par l'amour extrme dont il nous a aims, 5. Lorsque nous tions morts par nos pchs, nous a rendu la vie en Jsus-Christ, par la grce duquel vous tes sauvs
;

cut et ca:leri
4.

Deusautem, qui dives


El

misericoidi, ].ro-

pler niniiam charitatem suam, qu dilexit nos,


o.

cm essemus morlui

peccatis, convivificavit

nos
G.

in Christo (cujus grati eslis salvaii),

Et conresuscitavit, cl consederc
:

fecil

in

cle-

Et il nous a ressuscites avec lui, et nous a asseoir dans le ciel en Jsus-Christ,


G.

fuit

tlibus in Chrislo Jesu


7.

Ut oslenderel

in seculis supervenientibufi
in

abun-

danles divitias gralix su.e


Chr.isto Jesu.
8.

bonilale super nos in

7. Pour faire clater dans les sicles venir lis richesses surabondantes de sa grce, par la bont qu'il nous a tmoigne en Jsus-Christ.

8.

Car

c'est
la foi
;

par

la

Grati enini

vertu de
eslis salvati

et cela
:

per (idem, et hoc non


:

grce que vous les sauves en ne vient pas de vous, puisque

c'e>t
J).

un don de Dieu

px vobis, Dei euim


').

donum
ut

est

Cela ne vient poinl de vos uvres, afin que nul

Non exoperibus,
Ipbius enini

ne quis glorielur.
factura, creati
in

ne se glorifie;
Chrislo
10.

10.

sumu6

Car nous

sommes son ouvrage,

tant crs en

1050

IN

EP1STOLAM AD EPHESIOS
in il-

1060

Jesu in operibus bonis, qurc prxparavit Doua ni


lis

ambulemus
11.

m Jsus-Christ dans les bonnes uvres que Dieu a prpares, afin que nous y marchassions.
11. C'est pourquoi souvenez-vous qu'tant gentils par votre origine, et du nombre de ceux qu'on appelle incirconcis, pour les distinguer de ceux qu'on appelle circoncis selon la chair, cause d'une circoncision faite par la main des hommes 1-2. Vousn'jviez point alors de part JMis-Christ; von tiez entirement spars de la socit d'Isral; us vo us tiez trangers l'gard des alliances divines; vi us n'aviez pas l'esprance des biens promis; et vous tiez sans Dieu en ce monde. 15. Mais maintenant que vous tes en Jsus-Christ, vous qui tiez autrefois loigns de Dieu, vous tes devenus proches de lui par le sang de Jsus,

Propter quod
in

memores

eslote,

quod aliquando
ah c

vos gentes

carne, qui

diehnini

pr.rpuliuui
facta
;

qu;c dicitur circumeisio in


12.

came, manu
leinporc sine

Quia eralis

illo in

Chrislo, alic(estametito-

nati conversations

Isral, et

hospites

rum, promissions spein non hahenles,


hoc mundo.
15.
eratis
sli.

et sine

Deo

in
1

Nuncaulein
long,
facti

in

Chrislo Jesu, vos, qui aliquando

cslis

prop

in

sanguine

Chri-

Christ.

14. Ipse

enim

est

pax nostra, qui

fecit

utraque

14. Car c'est lui qui est notre deux peuples n'en a fait qu'un

uniun,
lias in

et

mdium parietem maceri


:

solvens, inimici-

carne su

lo.

coudai insemelipso

Legcm mandalorum decretis evacuans, ut duos in unum novum hominem, faciens


uno corpore Deo per

pacem,
16. Et rconcilie! ainbos
in

trucem,

interficiens inimicilias insemelipso.

17. Et veniens

evangelizavit
iis

pacem

vobis

qui

long
18.
in

fuistis,

et

pacem

qui prop.

truit en sa chair le mur qui les divisait: 15. El qui , par sa doctrine, a aboli la loi de Mose charge de tant de prceptes, afin de former en lui-mme un seul homme nouveau de ces deux peuples, en mettant la paix entre eux ; 10. Et afin que tous deux tant reunis eu un seul corps, il les rconcilit avec Dieu par sa croix, y ayant dtruit en lui mme leur inimiti. 17. Et ainsi tant venu, ila annonc la paix, tant vous qui tiez loigns de Dieu, qu' ceux qui en taient proches.

paix; c'est lui qui des c'est lui qui a dde sparation, cette inimiti
;

Quoniam per ipsum habemus accessum ambo

uno spiriluadPatrem.
19.

Ergo jam non

estis hospites cl
:

advenu sed
;

cslis

cives sanclorum, etdomestici Dei

20. Superdilicati super fiindamenlum apostoloruin


et

prophetarum ipso
:

summo

angulari

lapide Chrislo

Jesu

21. In quo

omnis
in

aulilicatio conslructa crescit in

icmplum sanclum
in Spiritu.

Domino

22. In quo et voscoa:dilicanhni

in

habilaculum Dei

par lui que nous avons accs les uns auprs du Pre dans un mme esprit. 19. Vous n'tes donc plus des trangers qui sont hors de leur pays cl de leur maison; mais vous tes citoyens de la mme cit que les saints, et vous appartenez la maison de Dieu, 20. Puisque vous tes difis sur le fondement des aptres et des prophtes, et unis en Jsus-Christ, qui est la principale pierre de l'angle, 21. Sur lequel tout l'difie tant pos, s'lve et s'accrot dans ses proportions et sa symtrie, pour tre un temple consacr au Seigneur 22. Et vous-mmes aussi, vous entrez dans la structure de cet difice, pour devenir la maison de
18.
c'est

Car

et les autres

Dieu, par

le Saint-Esprit.

ANALYSIS.
Quod
in (jenere dixit cap. 1, v. 19,
,

de spirituati fide-

est

ergo quod quis glorietur

Dei enim figmenlum

et

liam resurrectione
ci potentiel'

facl per polentiam non absimilem

opus sumus.

quam

in Chrisli resurrectione

Dcus

exhibait,

Ne

verb segnescanl post tantum beneficium acceplum,


sint resuscitali
,

hoc speciutim Ephes'wrum

jusliftcationi applicai.
v.
1

monel eos ad quod


et

Ephcsios ergo primhm in peccatis morluos,


devinyit
n'unis
et
;

seu denub creati

2,

sciliccl

ad sancta

et

bona opra exerconda.


ut

et

ne

Iteec

odiosa descriplio Epltcsios gentiles


liane in

yravel,
et

spiritualem
sibi ipsi

peccatis

inortem,

y 11. Horlulur
pta;

tanl grali per Christum acceoculis.

Judwis,

Paulo communem

fuisse dicil

memores, duo semper hubeant pr


gentiles sine Chrislo
,

v. 5.

Quid fuerint
ilaque spirituali morte supposil,

sine ull
vel

cum po-

Hc
y

pulo Dei societate, sine Deo,


vcl

quem

non noscebant,

non

coleba.nl, v. 12.
sint per
,

4. Accedit

ad eorum spiritualem resurreclionem


Quid
:

quam cum
Nos
. 5, 6.

Christi glorios resurrectione compar ans, ail

gratiam Chrisli, propinqui Deo, Chrislo,

peccalis morluos convivificavit in

Chrislo, et

populo Dei

v. 15.

conresuscilavit, et

cum

eo sedere

fecit in cceleslibus,

y 14. Explicat quomodb Chrislus murum gentiles Judis separcnitem destruxerit in cruce,ut suam Ecclesiam ex utroque populo confiant,
v.

Neaulem
sed ul lolam

quidquutn hc

in te sibi

arrogent Ephesii

16, 17, etc.


hospites, et

Deo gloriam

rfrant

Hincque concludit quod non sunt


sed

adven,

y
lit
,

7.

Monel eos quod

hatic

gratiam Mis Dcus conlu,

sanctorum cives

et

domestici
,

Dei

componuutque

ad suom in eos beniynitatem declarandam

ut inde

mirabile ac mysticum

templum
et

cujus secundaria fun-

(jlorificelur.

dumenla sunt apostoti


angularis
;

prophetee ; Christus autem lapis


christiuna, habilacu-

unuquque verb anima

Addit
//et

v.

8 quod gratis
est,
v.

sint justi/icuti per


e.r

/idem (pue
v.

lum Dei.

donum

9,

non

operum merilo ;

10,

non

iOGi

COMMIiNAHIV. CAP.

11.

1062

PARAPHRASIS.
1
.

El vos, Ephcsii,

cm

spirilualiler cssctis
in

mor-

*;

alieni paclis

qmc Deus cum

Judreis iniit

sicque nul-

tui

ulpolc privati grali Dei, et


;

peccalis venins

lam

immersi
2. In

spem babebalis; denique per tolum terrarum orbeni, aul Deuni verum ignorabalis,
niius promissa
alliei.

quibus aliquando vixislis sccundm


,

mnida-

aul etun non colebatis, sicque eralis ver


13.

iam hujus secnli vanitalem


diaboli
,

et

sccundm ductum
;

Quoad scciindum, memenlole qud nunc, ex


Christum eredidistis
;

qui siiam in hoc are polestateni exercet


,

quo
lis

in

vos, qui aliquando era-

juxta ducltim

inquam

spirils
in

maligui

qui

vim

long Deo, Clirislo, paclis, promissionibus,


socielale
Isral,

et inalignilatem

suam exercet

hommes

ineredulos,

uno verbo, salule; nunc,


per sanguinem, seu per

in-

Deoque
3. In

rebelles.

quam,
ali;

faeli eslis

prop, seu propinqui Dei, Christi,

quibus ctiam delictis et nos Judxn oinnes

Israelis et bealiiudinis,

me-

quando vixinius, concupisccntia;


tes
,

desideriis obedien-

rila passionis et inorlis Christi.

et sensualitatis et ambilionis
;

actionibus indul-

14. Ipse

enim

est pacilicalor,

qui non

Deo solm

gentes

iiiio

verbo

nalurali nostr corruptione ila

nos reconciliavit, sed et (quod est hujus divnee rcconciliationis squoia)

concupiscenliis dedili, ut essemus plan et oinnin

ulrumque populum Judaicum


in

peccatores, et
4.

filii

irx\ sicut exteri.

elgenlilem conciliavil, et univil

un Ecclesi, sub

Al Deus, qui valdc et niullm miserieors est,


,

uno

capile,

murum

qui

mdius

cral, et

Judxos
ini-

propler nuillam et eximiam cliarilalein suam

qu

gentibus separabal, cratque causa perpetuaruin

nos

dilexit,

micitiarum inler Judxos et gentiles, deslrucns per


spiritualiter

5. 6.

Cm

ob delicia nostra morlui


,

es-

morlem, quam
15.

in

carne sua subivit.

semns

etiam nos ad similitudinem

et

ad excmplum
,

Legem

Moysis, cxremonialia mulla mandaitut

Christi, cujus grali salvati


spiriluali
rali
,

sumus, convivificavit

tem per evangelica dogmata abolevit;


los,

duos popufidei,

morte nos suscilavit, sicut illum corpo-

Judxos

scilicel et gnies,

per unilalcm
capile,

iu

ut nos aliquando novoc et gloriosx Christi vilx

senietipso,

unico Ecclesi;e

unum

corpus,

faceret participes, et

un

cum

ipso consedere

l'ecit
,

ununique novum hominem formaret,


16.
cilict

et fact pace,

super omnes clos,

in thronis,

nunc per spem

ali-

Ambos populos

in

uno corpore Ecclesia recou-

quando
7.

reips.

Deo, per crucem, per

quam

in

sentelipso inler-

Hxc aulem

onuiia

Deus nobis

l'ecit,

ul in ventu-

fecit

muluas Jtidxorum

et genlilium inimicilias.

ris usipie

ad lincm nundi seculis, manifcstarcl


,

ex-

17. Et
aniiiliavit

cm

venisset in

mundum
;

factus

homo, anDeo,

uberantem magnilicentiam suam

per bcnignitalem,
,

pacem fuluram, vobis


saluli propinqui,

genlilibus, qui long


et Judxis,

quam

erga nos impendit per Jesum Christum

utque

eralis Deo, Cbrislo et salule

e manifestai inde glorilicelur.


8. Siquidcin divini beneficii auxilio juslificati eslis

Chnsto,
juslificati
silis

per Dei noliliam, legem et

promissa.
18.

per (idem

et

hoc qud per fidem


,

et

Quoniam per ipsum ambo, lam


filii

inchoal salvati, non ex vobis


ipsa
9.

sed Dei

donum

genliles quni

est,

Judxi, habemus adilum ut

enim

fides

Dei donum.

ad Palrein, uno, eo-

demque
dicere
:

Spirilu duce et impulsore, ila ul

Per fidem, inquam, non ex operibus fidem prx19.

audeamus

ci

Pater nosler.
eslis

cedcnlibus salvati, seu juslificati eslis; ne 'quis glorictur quasi suo labore et opre jusliliam illam ade-

Nunc ergo non

amplis, ut in gentilismo,

ptus

sit.

peregrini, etextranei populo, civilale


est igilur

cldomoDei;

10.

Non

qud

in

hoc vel

in

quopiam

alio

sed estis concives sanclorum, ejusdemque civilalis

gloriemur, ipsius enim figmenlum et opus sumus;

municipes ac sancli palriarchx, prophelx, omnesqiic


fidles et angeli
;

non lantm quia primm ab ipso


magis quia ab eo
plismo
,

creali, sed

mult
in

im

eslis

de domo,

et famili Dei.

spirilualiler rcrait
;

sumus

ba-

20. Eslis phclas,

enim

xdificali super apostolos et

pro-

per Jesum Christum


,

idque ad bona et sancia


illis

qui sunt secundaiia

Ecclesix fundamenta,
aliissimo, seu imo,

opra exercenda

qu Deus

prx'paravit, ut

per-

Clirislo Jesu existenle primario,

severanter vacaremus.
11.
tis, et

et infinio

lapide angulari validissimo, qui conlinet


et

Cl

tanti

ergo beneficii magnitudinem inlelligaillud

fundamenta

slructuram lotius

Ecclesix,

et ejus

dignasob

Deo gratias
Ephesii
,

agalis, juxta

quod

utrumque parietem Judxos


21. In quo et super

et gentiles.

dixi v. 7, meinenlote,

et

ob oeulos mentis
l'uialis, et

quem lapidem angularem Chrilemplum Deo consecra;

veslrx duo semper babele, nimirm quod

slum, iota Ecclesix fabrica compacta, compaginala


et coaginentata, assurgit in
tiun per ejusdein
2-2.

quod nunc

eslis.

Qunad primuin

mementole qud

origine carnali gentiles cralis, et proplerca per cou-

Domini Jesu Christi graliam

temptum prxputiati, seu incircumeisi dicebamini Judxis, qui ob carnem prx'pulii sui manu circuiin.isain,

In

quo

cl

super

quem vos
lit

ipsi,

cum

aliis

Chr-

slianis,

hoc lemplum, lanqum partes, componilis


ingens Dei habilaculum, idgrali, quasi glu-

vocanlur circumeisi.

ut altis assurgal, et
cratis sine

12.

Memenlole qud tune eUineull


in

uil Christi

que per Spiritum sanctum, qui su


tine,

(ugnilione,
lale populi

illum lide. Eralis sotie;

vos coagmentat, cl divin inhabilatioui vos pra>

Dei proiss exclu*]

cratis

exlranci,

et

parai.

Wlw
Vers.
.

IN

EIMSTOLAM AD EP1IESI0S

10G1

C0MMENTAK1A.

Etvos,
in

suppleex

v. 5,

convivificavit....
[ :
:

cl

alii

Judi ad Chrislum conversi, aliquando, ante


id est,

Ctera interposita dcbeni per parenlhesim lcgi inchoatam enim sentenliam cxplcl, v. 5el6, mutatsecund pcrson
Aposlolus
in

conversionem viximus.
In di.sideriis...,

concupisccutke desideriis

primait). El

nos convivificavit....
oslcnsiirus

ints consenlientes.

Ephesiorum conversiono
v. 19,

I'acientes voluntatem
id est,

Grc,

volunlates

carrt,

quod

cap.. 1,

dixitdc fidclium smclificatione,

et

hxc

ipsa concupiscentiae desideria operc

scilicet

laclam fuisse juxia operalionem virtutis cl

complenles; seu sensualitatis aclionibus indulgentes.

polenli;c

quam Deus

exhibuil in Christo, scu ipsos


fuisse,

Et cogitationum,

id est,

cl

concupiscente inle-

Ephesros spirilualiter suscitatos


suscilationis Clirisii,

ad cxemplum

rioris desideria seclantes

:ambilionem, invidiam, etc.


:

primo describit spirilualem Eplic:

Notai duplex concupiscenli peccalorum genus


sunt carnalia, scu sensualia, alia spiritualia.

alia

siorum

in peccalis

mortem

el

vos,

cum essetis mor-

Tui,spiritualitcr,seu privali grali,DELicTiSETPECCAris

Et eramus natura filu


plan
filii irec,

ir.e....

Syr.

Et eramus

vestris

in deliclis,

quantum ad omissa
ait

in peccalis,

clc.

Graec

pmc, nalur.

quantum ad commissa,
Vers. 2.

D. Tliomas.
Sicut per verba

Nota
Natura
significat,

litleralis.
;

In quibus ambulastis. in detictis et peccalis,


ila

primo naluiam ipsam

secundo,

pra;cedenlia,

clc, designavit

nalivitalem,

peccatorum multitudinem,
tis,

per verbum, ambulas-

seuorlum; tertio, naluralem indolem et propensionem quarto, sumilur adverbialiler na;


:

significat

Ephesiorum
:

in peccalis

perseveranliam ;

tura, seu naturaliter.

quasi diceret
slis.

In quibus deliclis et peccalis diu vixi:

Quod Syrus
runl,

vertit,

plan,
ait

quidam velercs verte-

Secundm seculum; Syr.


quse est

Secundm mundanam

plen

et

omninb,

D. Hieronynuis.
et

Thcopby-

vanitalcm seculi hujus.


causis,

Iit^gftal

imam peccalorum
Nolite
diligere

laclus inlerprelatus est, verc

genuinc; D. Ci.iysostoaliud
;

rerum nrWdanarum vanitas, homi:

mus, hoc
enim,

est,

ira fuimus

el nihil

quomod
ila

num

corda

alliciens

bine

D. Joan.

si sit

filius

hominis, est

bomo

natura,
:

nos

mundum. Secundum

principem.... Alteram langit pecest diaboli insligatio.

quoque, sicut

el cleri; quasi diceret

Sicut ex boila

catorum causam, qurc

Prter
:

minc nalus,
hil aliud

nihil est aliud


filii

qum bomo,

nos ni-

sensum in paraphrasi datum, potesi eliam iutelligi secundm inslinclum et sggestionem diaboli, seu Luciferi, qui princeps est deemonum, seu polcstalum, qui dominanlur
rali

quam

ira. El juxia bas quatuor natura!


:

acceptiones, quatuor modis explicatur hic lous

Ero-

mus
in

natura,

id est,

non quidem

in se

sumpl, sed ut
ait D.

in

boc aerc. Singularc pro pluJuxlavuluntatcm

posilum
c.

est.

Potestas aulem sumpta eo sensu,


:

Adamo, per peccatum mas .Eramus nalur, id


nostr naturac orlu,
in

corrupt,

filii ira?,

Thoir.

est, nalivilate, seu

primo

quo

1, v.

21. Syr. sic liabel

peccalo originali,

filii

principis potestalisaeris,

nempe
et

spirils HHiis,qui gras-

Eramus nalur,
clivitate,

id est, naturali nostr indole et

pro-

salur in

(ilios

innnorigeros.
In quibus
nos.... Mira charilatis arte

Vers. 5.

qu puerili, quasi naturaliter ad inaluiu


sumus,
filii

propensi

ir.

Eramus
filii

nalur,

id

est,

D. Paulus, ne pudore nimio Eplisios gentis, ob

plan et omnin peccalores et

ir.
:

semetipsum

banc anteactue vil odiosam descriptionem, aliciat, et omnes alios Judycos, cisdem peccalis
obnoxios fuisse dclarai.
In quibus

Plenus sensus

erit, ait

Cornlius Lapide

Eramus
ut nair.

nalur, id est, ex natune nostr corruplione et pro-

pensione,

ila

carni et concupiscentiis dediti,

deuctis et peccatis, et nos ommes, ego

tur, id est,

omnin essemus peccatores


,

cl

filii

Et vos , etc. Supple , convificavit CbriVers. 1. slo, conresuscitavit , et eonsedere fecit clcsiibus. Cm dixisset quid in Cbristo Deus operatus sil , hic jam , continualo sermone , dclarai quid in nobis qui membra Chrisli sumus per graiiam suam operetur. Cm essetis mortui, privali vil graliae per delicta et peccata vestra. Peccatum cm delicto disiinguitur, est
,

diunt

id,

quod scienter contra legem commitlitur; deliclum, q uod ignoranter, vcl per oblivioncm, priescrlim juris et prcepli. lia ex Procopio el S. Hieron. Jn quibits aliquando ambulslis converVers. 2. sati estis ; ambulalio enim signilical peccati iteralio-

crdit dicenli facile illi obedit, illiab co se rgi patilur. Vers. 3. In quibus inler quos el nos omnes aliquando conversati sumus in desideriis carnis nostr. Nos omnes, lam Judxi qum Grci, priusqum vei eremus ad Chrislum in deliclis el peccalis ^ itam eginuis, sequenles desideria carnis, id est, prav concupisscenti nostr. Sic Rom. 3concludit Judos et Grcos omnes sub peccalo esse, juxia quod scriptum est: Omnes declinaverunt ; et Tit. 5 Eramus, inquit, ali:

qui

enim

que

fidit, et

'

jiem
jus
,

et

id est

consueludinem. Secundm secutum mundi husecundm consueludinem secularium ,

qitundo et nos , etc. Facicntes voluntatem carnis et cogitationum. Vol un ta s hic appelitum significat, non ralionalem lanlm , sed
et

sensualem
,

animaient

qui
est
,

seculariter el

mundan vivunt

in

lioc

mundo.
I

enim

scilicet , qui lotus in maligno positus sequilur enim de maligno. Secundm principem poteslalis aeris hujus , id est secundm inslinclum , sggestionem voluntalem diaboli , qui est princeps potestalum aeris hujus caliginosi , nobis proximi. Spirils, qui nunc operatur in fdiosdiffidenli. Groec, lilios incredulitatis , nosler vertit difjidenli. Quia

Mundi hujus,
Joan. 5

est, concupiscentia in animali appetitu residet.


id
,

carnalem el brulalem caro lam in rationali, qum


; , ,
,

Et eramus nalur filii ir sicut et cleri id osl ex ila cariii natur nostr corruptione el propensione id est, et concupiscentiis eramus dediti, ut nalur omnin essemus peccalores el filii iraj. lia Hier. Filii
,
, :

ir, id est, digni et obnoxii ir ac vindict Dei. Sic enim dicilur lilius morlis, id est, dignus morte mors enim quasi mater peccatorcm talem qui dignus est
;

taies

Deo non

lidunt

id est

non credunt

non obe-

morte

fingitur genuisse ad

mortem

ut

seipsam

illi

*0G5
Et ratio
illius est,

COMMENTARIA. CAP.
qud Apostolus non spcial lanin

H.
Observatio dogmatica.

lOuG

lm
et

hic corruplionem nature

Adamo, sed etiam,


est,
scilicet, ut

Gralia baptismalis. scu juslificans


est resurreclio
,

quac spiritualis

mult magis, quod ox c seculum

dal nobis jus ad resuscilandum corjus

singuli ex

Adamo
;

naii carni et peccalis loti

serviant

poraliier sicut Chrislus; dat el nobis

ad partici,

quasi nalurali 1er

sint fdii ira;,


;

donec Chrisli grati


de peccalis acid est,

pationem lern Chrisli

gloria;

bine de baplizalis
:

liberentur et reformeniur

agit cniin

scu sanclilicalis, Paulus audacler dicit


cavit, et conresusciluvil et

Nos

convivifi-

tualibus, ut paici ex pracedentibus. Fitii ir,

consedere

fecit

Chrislus

dJgni ei obnoxii
fa

ira;

et vindict Dei.
liis

eaput
sli,

meum

resurrexit; ergo cl ego,


;

membrum Chriascendit in ecc-

prcedcntibus

Aposioli verbs vide et ob:

resurgam

Chrislus caput
;

meum
mco

morserva horrendain hominis peccatoris picturam Iiims est coram Deo, gratin privalus, diabolo subditus,

los. sedel

ad dextera/n Dei

ergo et ad clos ascensedebo, quieseam,

dam,

in

clestibus

cum

capile

mundi spirilu animalus, effrnlis passionibus suis reclus, in omnibus coiicpiscentiis corruplus, ira; divins
filius, cl

regnabo. Gralia nobis ad hxc omnia jus douai. Vide


hic resurrectioni spirituali applicationem

corum qiuc
:

cbhseqenter selermc Dei ltionis vi!

supra,

c. 1, v.

19, de Chrisli resurrectione dixit


:

lic

clima. Huncslatiini quis fidelisnon horreal? heu


slatim,
si

luge
si

de rc audi P. Chrysosiomurn
cjus polenli

Vidisli

exsuperantem

slas in eo

gralias age liberatori tuo,

ab

mngniludincm
nos

in

nos qui credimus?

co perCliristi graliam surrexisli.

morluos
propter
;

el ine (ilios

vivificavit. Vkiisti

Vers.
miam
;

4.

Deis autem qii


:

spem voVidisli

dives....

ni-

calionis? conresuscilavit et

consedere

fecit.

Grce.

Propter multam charitalem

itemSyrus,

gloriam ejus lucredilalis?


vilje
!

ver exsuperanlcs digi'alirc,

id est, propter
dilexit.

immensam

charitalem, qu nos
:

hommes
ci

ver exsuperans magniludo


in v. 7.

cum

Christo

Nimia

respectii nostr

ver cniin nimia est

sedere! Chrysosl.

charitas, Filium unigenilum,

pro servis ihimicis

Observatio moralis.

peccatoribus immolre.

Vers.

o.

Ci m essemus, nos scilicet

Judxi

et

vos

Per graliam inchoal surrexi, inchoatc sedeo in clo jus habco ad sessionem super thronum cum
,

geuiiles, MORTUf, per peccala noslra.

Christo, locus et thronus


Cliristo, sine

jam mihi

parali sont, ad eos


;

Convivu icamt nos


tu; Syr.
:

in

Christo

Gncc.,

me

continu vocal, dirigil

cl levai grati

si

graliam

Vivificavil nos

cum

Christo, id est, ad simiin

s'eryo, res est indubilata cl

mihi secura. Ut quid ergo

litudinem Chrisli vilain nobis

Baplismo donavit.

de hc grati lam parm

sollicilus

sum? Ut quid
fidei,

illam

Sicul Christo in resurrectione vilam dcdil ternam et


bcatani,
ila

ardentis non ambio? Ut quid ad illam extndondarn


et

nobis in Baplismo ddit spirilualem anima;


remisil
,

intendendam per bona opra, per actus


,

spei

vitam

peccata
,

juslitiam

anima; vilam

et charitalis

assidue,

non satago, alque salagens jucl

donavit

idque per

Chrisli

graliam,

qu jam

in-

giler laboro

Ut quid, quasi talpa, terra; et lerrenis

choai salvali sumus.

semper adhacreo? Ut quid ad clum


:

ad clestia

Vers.
vos

6.

Et coxresuscitavit. Syr.
,

El

exclavil

non aspiro semper? Ut quid


cl

t hrislo, capiti

meo, mente
!

cum

eo, id est

et

non lanlm hanc spirilualem

corde non unior indesinenler? Deus bnne


est in

Quid

anima; vilam dedit, qua;est spirilualisresurrectio, sed


ei

mihi

clo

et

te

quid volni super terrain


in celernum
:

Deus

di,

spem certam nobis dedit ctiam aliquando,in fine muncorporaliier resurgendi, sicut ille jam resurrexit.
Ivr

cordis mei, et pars

mea

da mihi
sectari.

le

soluin

magis ac magis diligerc, desiderare,

consedere iecit

Syr.

Nosque sedere

fecit

Altra observatio moralis.

cum eo in clis, per Jesum Clirislum, id est, et un cum illo sedendi in glori. Convivificavit, quantum ad animani. Restiscitavit quantum ad corpus Consedere fecit, quantum ad ntrumque. Prlrito pro fuluro
,
,

Gralia Chrisli

(juslificans

scilicet

est

Chrisli participait,
I!

communio cum

Christo,

qudam omnium
;

qua; Chrisli sunl applicalio et doualio nobis faCta

prxcipue vero

moi'iis

resurrectionis et ascensionis

propter spei ccriiludinem


hius quod
rei

ail

D.

Thomas. Vel dica|

communicatio.

Cum

Christo per Baptisma mortui suet

jus

ad rem possidendam hic sumilur pro

mus

resurreximus

quodammod

ascendimus.

possessionc.

Grati in nobis inls operala est quod in Christo ope-

communicet
loris
ii

morlem infrt, ut mors peccaquasi maire prognala , morsque illum quasi filium simm quem gignat et ducat ad morlem amplecli vidcaiur. Porr, quoniam jusla est ira Dei manifest jam consquent esi ex hoc loco omnes hommes in peccalo nasci ; non enim irascitur Deus nisi peccalo.
,

illique

morte

increata decei b;ec immensa nimia charitas in hommes.


,

su

communicatio

et

Vers.
sli

5.

Et cum essemus morlui

peccalis, convivifi-

cavil nos in Christo, id est,


id est,

communi cum

nos ad similitudincm Chricum eo vil spirituali donavit in Cliristo, Christo, vel instar Chrisli, cujus gratin
;

N ERS. i.

Deus autem

estis salvali.

qui dives est in misericordi.

Deum

Aposiolus divitem in misericordi vocal, quia thsaurus bonitalis ac misericordi; cjus inexhaustus est, ctiam quoad effeclum nunqum enim oblivisciluc misereri. Propter nimiam charitalem suam qu diid esl lexit nos iimnensam el nimiam nimia dicilur
: ,

Et conresuscitavit, etc. Dicilur Chrislus Vers. 0. nos clis invexissc, ibique collocsse et sede.re fecisse per spem, affeelum, tendenliaui el vilain clesleni, per quani reips posl morlem nos clis invcIioc enim praileritum het, et sibi consedere facict consedere fecit partim prxlcrilum partim fiitiirum
;
,

respectu hominuin tain miserorum ci indignorum non respectu Dei; Dcuin ciiim qui est ipsa boniUs
,

significai; fecit

si

iliccl,

id est, et fecit el facict.

Quid
cinii

ergo lue quavi talpa; 1er r lerrenis

in h ia ni us,

S.

S.

XXIV.

(Trente-quatre.)

1067
rata
surit

IN
hscc mystcria
:

EPISTOLAM AD EPIIESIOS
assentimur;
|

1068

peccalo quippe cl raundo

sic

autem asseniimur, ut

nisi grati prae-

spiritualiler

mortui sumus, sicul Chrislus morte coret

vnli, excilati ac roborali,

non nssenlireinur. liaquc

porali

morluus est; vitam spirilualem

divinam
in re-

noslra (ides et justificatio Deo.

consecuti sumus, sicut Chrislus vitam


surreclione adcptus est
ter separali
;

novam

(erra et lerrenis morali-

Vers. 9. Non ex operibus..., non quod non salvemur per opra , sed quod nemo salvctur nisi per
opra ex (ide cl in frde facta. Ilaque non ex operibus , sine fide et ante (idem omnis quippe virlus et omne
:

sumus,

ut ad cleslia deinceps aspire,

rnus, sicut Chrislus terram reliquit

ut

in

clum

'

as-

cendcret. Ilorum recordare, Cliristiane, quisquis es, et super te reflexus vide an sinl in te isti gratin: baptismalis effectus
Stianus,
Cbrisli
,

opus bonum sine


virlulis

fide

inane lanlrn

nomen

est, et

atque boni operis simulacrum. Fidesdaturaiite


et ipsa est

et

consequenler an vei

sis

Chri-

omne

prorss meritum,

omnis meriti fons omnis fructus ar

Spirits

parliceps et graliae;

num

et origo prima. Sicul

enim

radice

peccato mortuus es, spiritualiler vivens, clestia desiderans. Si ita sit, gratias ge Christo, cujns grati
salvalus es. Si sees, lime, gerne, ora, suppliciter et

bois, et sicut fonte quidquid est in flumine, sic


(ide

omne bonum

opus,

Vers. 10.
sius
,

omne meritum,
:

tola salus.

Ipsius enim sumus

factura. Ambroiltius.

instanter pel gratiam,

qu

tibi

Christum applicet

fHjmentum. Syr.
:

Nam

sumus creatura
sed etiam

qu

te

parlicipem facial mortis, resurreclionis et as,

Mt'iop.

Quia opus ejus sumus. Arab., opificium. Non


,

censionis hristi

et quae divina huec mysteria spiri-

tantm secundm esse nature


esse gratiae, per

secundm
tacite si-

tualiter opereiur in te, seu peccato

morteni infrai

quam

elficimur nova creatura.

vitam divinam
erigat et dirigat.

tibi

confrt, cor

luum ad clestia

CREATr
gnificat
,

in

Christo Jesu. Regenerationem

ait D.
ait

Vers.
tibus...

7.

Ut ostenderet

in

seculis supervenien-

creatio

Chrysostomus. Regeneralio est vera idem Pater, quia tanqum nova creatura
,

Per secula supenenienlia D. Chrysostomus , Theodoretus, cl alii aliqui intelligunt tempus post resurreclionem fulurum, seu potis teinitaiem, ubi perfectissim declarabitur magnitudo gratix Dei ;

ex nihilo producti sumus


;

ad hoc ut essemus quod eramus pris mortui sumus, hoc est vtus homo ; quod pris non eramus facli sumus; recens est ergo
,

creatura

et ali melior et praestanlior


;

quod

lict

verum

sit

apostolic lamen menti conj

ut viveremus
cessit
:

nam ex ill, ex hc aulem ut ben viveremus, ac;

foiaiior videtur sensus in paraphrasi expressus. Finis

In

opermus

bonis....
,

Nota lamen quod justipliysica,

benignilalis Dei,
suscitavil,

que nos redemit,


fecit

juslilicavit,

conre-

catio impii dicatur creatio

non

non

(il

enim

consederc

cum

Christo, est ut inde


I |

laudetur et glorificelur nobis; et de hoc nos rurss

ex nihilo, sed moralis, quia nullo impii merilo, aut opre, contingil illi, sed Iota tribuilur merilo Christi,
sicut crealio tribuilur omnipotentiaa Dei.

monet Apostolus. Ne ergo


mea,

ingrali

simus Lauda, anima


:

Hinc

creaii in

Dominum

laudubo

Dominum

in vit

me.

Christo Jesu, id est, per

meritum

Christi,

Vers. 8.

Gratia emm estis


,

quo manat

sa.lva.ti. Juslitia est

quidquid Deus nobis confert grali. In bonis operibus.


Syr.
:

salus inchoata

sicut salus perfecta juslitia est con,

Ad
:

opra

illa

bona. Arab.
Gr;cc.
,

Ad

opra bona.

summala;
scilicet.

hinc justifreatos vocat salvatos, inchoal

^Etliiop.

Ad opus bonum.
,

i-i.
,

tmof* -/ao{j.
aliis

Cornlius Lapide

Grolius

multis

exemplis

Et hoc non ex
qud

vobis,Dei enim donum est. Hoc, sive


,

ostendunt ira

cum

dativo sap significarc ad,

Erasmus

juslificati estis
esl
,

sive hoc

quod per fidem

Dei

etiam, ad opra bona. Recreali ergo et regenerati su-

donum

quia lides justifrcalionis ac salulis nostra


esl,

mus ad opra bona


per fidem

facienda. Et merilo hoc addit


estis
fi-

nilium non est ex nobis, sed Dei donum

ex Deo

Apostolus, quia enim superis dixit, gratis salvati


,

[quippe praveniente, excitante ac roborante.


[sideranda sunt in iide;

Duo con,

non ex operibus..., ne pulel quis opra


,

unum ex
,

parle Dei
,

allerum

dem

sequentia excludi

addit post acceptant fidem

ex parle nostr

primo enim Deus

gratuii sua illu-

opus esse bonis operibus, quippe ad qu creati, seu


regenerati
,

stratione, nos praevenit

deinde nos gralix prseventi

sumus. Sicut ergo Deus ex rudi

el indi-

domus

ibique jam et sedes nobis parala sil in ca:lo Uiiisto quasi assideamus? In Christo, cum Christo. Ut ostenderet in seculis supervenientibus, Vers. 7. \w sequentibus ternporibus, abundantes divitias grati su, id est, excellentem et exuberantem benelicentiam suam; utque e manifesiat ipse gloriflcetttr.
,

Hic enim est finis omnium uperum Dei. In bonilale, Cnec, in benignilate (supple quam ostendit); super nos, id est, erga nos; in Christo Jesu,
per Christum Jesum. id est, gratis Gratta enim estis snlvali Vers. 8. juslificati estis, per fidem; juslitia enim est sains inchoata, sicut salus plena et perfecta est juslitia consummala. Et hoc non ex vobis, etc. q. d. Qud per hoc non ex vobis est, quia (ides fidem salvati silis non est ex vobis, sed Dei donum est. Vers. 9. Non ex operibus; q. d. Per fidem justilicati eslis, non per opera. Ut ne quis glorietur, se suis

operibus adeptum esse, et meruisse juslitiam et salulem. Hinc palet Apostolum hic excludere non opera (idei , el quae ex Iide profluunt , uli sunt actus spei, pnitenti, charilalis, etc. sed qu;c sunl sine Iide, el lidei opponuntur, sicut natura opponilur grati;e id est excludere opra facta propriis nalurae viribus in quibus gloriabanlur pbilosophi et genliles, quasi suo marte faclis et geslis. Vers. 10. Ipsius enim sumus factura; q. d. Per
; : ,

hoc

est,

Christum Redemplorem rursm quasi creaii sumus, (pria in baptismo Spirilu Cln isti regenerati et velut recreati, lactique sumus fi aires Cln isti, nova creatura, lilii Dei, et cives sanctorum. Creati in Christo Jesu in operibus bonis. In, id est, ad opera bona facienda, qu preeparavit Deus ut in illis ambulemus. Si enim Deus opera bona prergo Deus ea non crt part, si in iis ambulamus in nobis, sed tanlm ad ea nos destinai el dirigil, ut
:

1060
gest

COMMENT ARIA.
mole terrain
fecit, ut

fruges et fruclus

ferai, ila

nos ex hominibus
fecil

in

Adamo
filios

corrnptis, ex

filiis

\rx

novos hoiuines,

Dei, ut

ben

et sanct vi-

veremus.

i07Q profectum nullum video. Deus misericors, dimitie mihi prxicritas infidelilates; da mihi deinceps lux vocal.oni fidefiter respondere, ben agere, omne bonum opus agere et constanier agere,
in justiii

CAP.

II.

Qv
ncndo

semper
vias

pr.eparavit Deus, ab lcrno c;?iidem


ut per opra

decer-

proficere,

bonorum operum omnes occasiones


impulsus
sollicit
,

bona salvaiemur

et

etiam decer-

modos
quendo.

el

nendo nobis graiias dare necessarias


faeienda. In tcinpore

et utiles

ad

illa

suggens,

autem prparavit, pra3seribendo


;

prparas et observando, amplectendo exse-

quos

in dies

inihi

modem
etiain

ben agendi

docuit enim per legem et per

Vers. 11.

Propter quod memores estote


vacantes
?
,

Evaugeliuni quid et

quomod agenduin
,

prparai
,

dando graiias, inspirando


,

excitando

robo-

bujus vesirx rgnra lion is beneficium melis cognoscalis, et tant* gratte fidelfs respomleatis,
et

ut

rando

nobiseum cooperando. Viani primo oslendit

sancto operi constanier


:

deinde ad ambulandum inls impellil, et ambulantes


ferl et suslinet.

duorum Quid fuistis? Qnid estis qum De. grali .ranslati es.is?
QI'OD ALIQUANDO GENTES

omni bono mementote

Ut

in illis

ambulemus.
sint via

Hxc
ad

A quo s.a.u et ad Primo, mementole


,

loculio notai aperl


,

qud bona opra


Deus praeparavit
,

clum

seu via

quam

origme

, id CSt gentileS , carnali. Syr., gnies camales.

,N

CARNE

ut per

eam ad salulem tendamus.


,

Hoc verbum ambulemus, seu ut est in Grco, circumambulemus, nott eiiam in bonis operibus esse
perseverandum, omneque bonum opus esse faciendum non unum aut allcrum, sed omnia bona opra non uno , aut aliquibus tanlm annis sed tolo vitse
; ; ,

id est, prxputiati, per genliles a Judxis vocabantur.

Pr*put,um

contemplum

sic

carne. Non sine causa, additur carne, sed ut noletur alia et.vera quidem circumeisio,
scilicet

C.RcuMcsio

spirilualis
est.

qux

est in corde, et

stianorum

qux Chri.

tempore, bonis operibus vacandum esse,


sostomus.
Observatio mordis.

ila

D. Chry-

Vers. 12. Quia eratis in illo tempore... mentote qud tune, ante receplam fidem,
Ciiristo, id est, sine ull in
cila,

Me-

eratis SlNE

Ad hoc

regeneralus

tura faclus, ut

sum et in Baptismo nova creaomne bonum opus tolo vit meoc tem-

pore consianlerexerceam, et ni per omnia bona opra perseveranler facla lanqum per viam ambulem et

Chrislum fide, nec expli nec implicit, nullamque cum illo parlera habebtis, q.uppe qui solis Judxis promissus et annunliatus erat.

lendam ad salulem. Non

Alienati a conversatione Isral. Deut.

sufficit

ineboare, sed debeo


j

commercium Judxis
tranei
!

7, 2,

omne
ex-

inlerdicitur
id

cum
est,

genlibus!
peregri.,1

assiduns esse et perseverare; non sufficit alqa tantm, sed omnia bona opra praicepla, im omnia mibi
inls inspirala debeo facere.
ctificuiio

Hospites testamentorum,
et

alieni a

fderibus

Hc

qux Deus cum jdxis

est

voluntas Dei san-

mea per opra bona,

propier hoc ad Chrielegit

sidriismum

me
,

vocavit. Sicnt
ita et in

ab xlerno

me

ut

sanclus essem

tempore

me

vocavit et rege-

cum Abraham, Isaac, Jacob, etc. Promissions..., sicque nullam spem in Dei promissa habenles, scilicet de Messi venturo, et de bonis spirituahbus per eum obventuris.
pepigerat,

neravit ut per opra bona sanct vivam, et in sancli-

Quomod huic divinae volunlati et vocaiioni respondeo? An sanct vivo? An bona opra facio?An in illis ambulo? An per illa in sanctilale quolidi prolicio? An omnem
justftiam operor et constanier operor? Lbi profeelus? Ubi perfectio? mibi defeelus innu.neros

tale

usque ad iinem viix proficiam.

Sine Deo. Aiheus propri dicilur is qui nullu.n nec verum, nec falsum, numen colil; lalis

m.iur pro eo qui verum

ergo hic su-

Deum non

colit, lict idola

aut falsos deos colat, quia idolum nihil est. Observatio moralit in v. II
.

Duo
henda
:

nobis, sicut Ephesiis,

in

mme

semper ha

video

Quid fuimus, quidsumus? ut Deo gratias 1&.

in lis libr

nos exerceamus

Prvus grat.as et laudes referaiis. Qm dkimim prtepucium, id est, pnepuliali, ab tjm djalur etreumemo in carne, manu facla id
'

prserlim aud egentIKsmo, idololatfi, omnibusque sCelrbus ad hanc Chrislianismi graliam vos evocrit, ut illi (1U as

Chrysost. \ ers. 1 1. Propter quod memores eslole, quod aliquando vos eralis gnies carne, id est, secuudni carnaem generat.onem gemilibus progemi; q: d Quia laniani perChnslum redempiioneni cl graliam Beus nol.is fecil et exhlrait, hihc borior vos, Enhesn, ut tota viia suis lllius me.no.es,

ambulemus.

hoc enim

signilicat

vox

Ita

Vivendi Israelitarnm, palrum et patriarchanim sanci eolebant, et sec.mdr,. ejus legem sancle vivebant, cm vos coler.ti, idola ,-sseUs.pie sine lege, et concupiscente
'l"i

norma

unum Deum

sum

seqiiereinini.

ductum ac tmnulF

J'HUeis, (p Nocantur circumeisi circnineiSBm.


i

est

ob carnem j"-*-puui prnlii


'

Ucns cum Judans inivit. l'romissionis spem non habenles. Promisse em intelligii resurrectionis ci vit,, bealx ac xtern*. nti se explicat coram AgKpp rege Paulus, Acl "G- Et nunc inquil in spe, qu ad patres noslros rep.omissiota es, a Deo sto judtcio stjcctus, in iuam duod.cun

Et hospites l, stamtntorum ; id est, peregrini, sive extrane,, et aj.epi teslamenlis, ides., pato^ quaa H

tnbus nostr nocte

bor est
(,ione,

i,7n
,

Uia
,

m"

el

iS

Ul

tl

e '"l

me

deventre-

dne CI'"*,

dequspe

accusor

rtfoU
Unde

Judm,

Mt d jd est, sine clirislianisino. Almian conversatione Isral, hoc est,

ratione et

judteatur apud vos, si Deus mortuos suscitt' spem vorat, spem Israelis, \ct 28 Drn pler spem inquil, Isral calen lic
liane

die deservientet sucrant rcx. Quid in-

q. d.

Paulus

circumdatus

Vos, ogentes, beatiudinis Judxis pro

sum]

1071

IN

EPISTOLAM

Al)
les!

EPHESIOS

1072

beamus

continuas, qui os de tenebris transiulit in ad-

mirabilc lumen Filii sut. Quiilfuinms? nalur et peccatis


filii ira', filii

merito et passionis et anguin3 Cluis es et habes quidquides ethabcs. Gr^iasageairfetoddomnjbono

gehennm. Quid sunius?

filii

Dei,

hredes
|

quod per ipsum possidesin Christianismo. Serva


qui'sivit.

fideli-

Dei fC\rc prxteritum, nota Iriplicem pcccaloruni recordalionem, quarum prima mala, secumla periculosa, tertia

ter et attent graliam, quant libi sui sanguinis prelio ac-

hona.Hccordalio complaccnlix

in peccatis

cuiChristus

Cave ne qua vilis crealura le separel Deo, pcrsuum sanguinem te fecit propinquam.

mala

est) iriorllis, et

novuni peccatum, renovans vsibi

Vers.

11.

Ipse imm est


;

pax nostra...; pax, me-

lera in
'

quibus peccator

complacet, sicqne ipsa

tonymic, pro pacificator

seu faciens pacem, efleclus

sola tantam habet malitiam quantani habcnl ea omnia.

pro causa. Ipse Christus auctor esl pacis Judxorum


et gentiliurn.

Jtccordaio diffidenlix et iiiquieludinis,


losa, gralix

est pericti-

progressum rctardans
,

et expoiiens lapsui

Qui eecit utbaqub,

id est,
;

ulrumque populum Juin

in
le

recidivam

ob despcralionem. Recordatio doloris


ide habenda fr-

dxos

cl gentiles, uni

eqs univit

un Ecclesi.

peccato et gralitudinis ob peccati condonalionem


glorificat'; et

sub uno eteodem capitc.

auget graliam, Deiun

quenter et ad han nos hortatur Apostolus.


Observati moralis inv.12.
In niisero gcntiliuin statu vide infelicem Cbristiani

Mdium parietem maceri solvens. Maccria est munis ex lapidihus non caenaentatis, ideque facile
solubilis.

Ter banc mccriam ben significalur lex


erat congdies praecpionjm sine chariinstar

Judaica,
tatc,

damnali
Deo,

cl in inferos dclrusi statuai, sine Cbristo, sine

sine populo

Dei.

Ab

aliis

danmalis per eon-

cxmenli et glulinis, quam lex ista non continebat, timor magis cogens qum amorealliciens, ait D.

qux qu est

temptum oslndilur ob

baplismalem ebaracterem

Thomas.

quem

geret

in

xtcrnuin. Cbristianus es, Christi

mem-

Inimicitias, id esl, causarn inimicitiarum perpefua-

bruin, Dei

fi'.ius,

hxres Dei, cohxrcs Cbristi. Et cece

rum,

dannialiis es, Cliristo et Cbristi corpore abscissus,

inler utrumque populum; ob leges enim et diversam vivendi rationem, Judxi pderanl gentiles, et
||

Dei prpmissis exclusus, sanclorum consorlio


:

in

vice versa gcnliles oderant Judxos. Solvens.

Hanclc-

;eteinum separatus
pulo Dei!
lilius

sine Cluisto, sine


!

Deo, sine posine

lieu!

heu

Cbristianus
,

Cbristo;

Cbrisius moriens dissohit, abrogavit; sic autem solvit ut et adimplrit. Sohit umbras legis cxreiaonialis,

gem

Dei sine
,

Deo

hxrcs Dei

cobayes Cbristi
ad hxreditatem

sine spe
Christi,

sine

jure ad Dei pacla

cut pictor
plet,

ad

socielatem

sanctorum.

Quanta rabies,
!

exhibendo vciilatem siimponens ultimam manum, imaginem imsed umbras et primam dclinealipnem delet, ait
:

et simili adimplevil

quanlus

l'uror, qua'.is

et quanta desperatio
libi

Hxc

co-

Theophylactus.
In
ciri

gita, lime,
libi in

cave

ne

contingant, ulere Dei grati

carne sua. In viclimarum sanguine fdera sansolebant; Cbrisius suo sanguine proprio inimiciet

Cbristo et propler Christian fact.

Vers, 15.

Nunc autem...

Syrus: Nun aulem per

tias deslruxit, feedus

pacem

sancivit

ipse est vi-

Jesum

Clirislum vos,

qui aliquando longinqui eratis,


:

clima

qux nos Deo


pacem

reconciliavit, et

qux omnes bo-

[acli eslis

prqpinqui in sanguine Cbristi. Quasi diceret


Cbristiani facli estis,

ulines in

Ex quo

hxc omnia qux

vobis

facere

uno corpore adunavit. Quanii ergo debemus Quid non debemus pati ne culp nostr
!

deerant, ddit

mors

et

sangnis Cbristi. Habelis Chri-

solvatur pax in Cbristi sanguine sancila?

slum, habelis Dcum, habetis jus ad hxredilalem Dei,

Vers. 15

Legem mandatorum... decretis. Grxc,


:

ad xternam sanctorum socielatem. Vide paraphrasim.

in dogmaltbus. Syr.
suis abrogavil.

Hxc
In

in

mente semper babelc, ul Deo gralias


anima Cbrisliana,

agatis,

Arab.

Legemque prceptorum, prceplis Legem mandatorum per dcrta


:

et ut sancl vivalis.

sua abrogavit. Explical quis fuerit munis Juda;os et


tanli va-

sanguine Christi.

gentiles separans, et quac fuerit inimicitiarum causa,

missx spem nullam habebatis in genlilismo. El sine Deo vero in hoc mundo, colebatis enim
et deos Calsos
:

idola multi ciiam eranl inter vos albei, qui


tollebarit.

divinilatem

in Cliristo Jesu, per Chrivos qui aliquando eratis long , Deo, spe promissae bealitudinis, lestamenlis et paclis, Cbristo denique republic et conversalione Isral et sainte, facli estis prop, id est, propinqui Christo,
. ;
,

Vers 15. stum Jesum

iVunc aulem

mundo

erant iniraicitix nuilux, muluus conndium. Ilc odia, bas inimicitias dissolvil et abolevil Cbrisius in carnesu, moriens pro ulriisqUe, et utrisque alflans communem ebaritatis legem et. spiritum, tollensque opasipoem inimicitiarum, legem
gentilibus,

lemplus

et

scilicet

Vers. 15.
id esl,

mandatorum. Legem mandatorum

decretis

vacuons;

Israelitis,
est,

beatitudini cl Deo, in sanguine Cbristi id per sanguinem, pula per mrita passionis et nior,

evacuavit et abolevil decretis, hoc est, per alia dcrta, quia illa evrangelicis decretis et dogmatibus commutavil; q. d. Apostolus Cbrisius aboient legeui Moysis periidein, quia justiliam annexuit hdei,
:

lis Christi.

Vers. 14.

Ipse enim

non
est

legi.

paxnoslra,

id est, pacifi-

cator pax, id est, pacem faciens, pacilicans per sanguinem crucis ejus, sive qux in terris, sive qux in

clis sunt. Qui jccil nlraquc unum, id est, ulrumque populum Judaieum et geniilem conciliavit, et univit in sua
Ecclesi. lia Hieronymus. Fa mdium parietem macerke solvens, inimicitias in Mdius paries divellcns Judxos cariie su; q. d.
:

Ut duos condal in semelipso in unum novum hominem, faciens pacem; ut scilicet duos populos, Judaicuni scilicet et geniilem, quasi duos homines, sibi et corpori suo, id est, Ecclesi su >~, cujus ipse caput
est,

homincm hominem
Vers,

insrt et incorporel, faciatque utrumque hune id esl, populum, velut novum quemdam , in noyilale yitx ambulantem.
l(i.

Ul

rconcilie!

ambos

in

perenicem, hoc

est,

per pssionem

uno corpore, etc., suam quain iu

10 75

C0MMEXTAR1A CAP.
lex

H.

1074

nimirm

Mosaica

ob banc enim Juda'i sperne-

Nol
Nota que-d parlicipia

littrales.

bant genliles, et genliles oderant Judseos, quasi

v.

li,

15, 16, solvens,

va-

Gommuni genlium gem Cbristus prxceplis


jv.rt,

lge abhorrenles. liane

autem
,

le-

cuons, faciens pacem, sunt praterili lemporis. Hinc

suis abolevit, Grc.

Syforte
'

Syrus

Ipse

est

pax

nostra... ac dirait

maceriamquai

in

dogmalibus.

Utitur dogmalis
in

nomme,

slabal in medio, etc., legemqne prceptorttm prceptis


suis abrogavit, etc., cl fecit

(|iiia

scribit
;

ad Ephesios

philosophorum

scriplis

pacem

el

reconciliavit

ambos,

versatos

dogma autem vox est frequens apud pbiloid est,

etc.

Ex

iisdem

v. 14, 15, 16, disce

quid

sit

Ecclesia.

sophos ad signilicandam doclrinani.

Una domus,
lcgem yelerem
les,

cujus fundanicntiim el lapis ngularis

Ut

duos condat,

boc

fine

Cbrislus ipse, qui muros et parietes Judaeos et genli-

abrogavit, ut duos populos, Judaeos et genliles, in se-

olim disjunclos, dcslruci maceri,

in

semelipso

METiPSoinscrlos, crcet in ununi quasi bominem.

lapide angulari conjunxit, unanique fecit domiim, v. li.

Nota

lilteralis.

Unus bomo,

variis

membris

instructus, cujus ca-

Legem mandatorum
cretis,

in decretis

vacuons. Erasmus,

put est Cbrislus, v. 15.

Unum

corpus, distinctis et di-

qucni seculus est Cajelanus, jungit haec verba in deseu in dogmalibus,

slanlibus partibus compositum, cujus unio, u'rmilas


et substantia
riis
,

cum
:

illis

legem mandatoin
:

Cbrislus, v. 16.

Unus populus ex va-

rum, sicque inlerpretatur


decretis

Legem mandatorum,

gentibus, iu Christo rege adunalus. Quanta nobi-

sitam, abrogavil, quasi diceret Apostolus

lilas

Christo rgi, capiti, lapidi angulari, et funda!

Lcgem
lis

Moysis, qu mulliludincm decrclorum cre-

inoiiialium continebat, abrogavil.

Erasmum
autiqui,

temeritaGricci et
et

menlo adunari Quama dbet esse inter bomines unilos concordia Quantum quisque dbet paci
!

sic

et

insimulal Eslius, quia

omnes

charitali

fralern

sludere!

Latini, disjungunt quae simul jungit

Erasmus,

per
et

omnes ergo nos invicem

Unum sumus omnes; diligamus; omnes unum si-

dcrta inlclligunt evangelica Syriaca et Arabica versiones

dogmata.
ita

Rvera

mus animo
bile est

et corde.

traduxerunt. Vide

Vers. 17.

Et
cl

veniens evangelizavit... Probaalludat ad

supra. D. Chrysostomus, Pbolius, OEcumenius, Tbeo-

qud

Apostolus
:

vocem
etc.,

angeli
in

pbylactus

Tbeodorclus

ita

interprtait
lu
Soy/tao-i

sunt.

Ga-

dicentis ad pastores
celsis

Ecce evangelizo... Gloria

ex-

gnivus, ex ipso Grsco ostendit


per dogmata.

significare

Deo,

in terra

pax liominibus,

Luc. 5.

His non obstanlibus, Menocbius banc

Cbristus pilerea

pacem gentibus

anniintiavil,
el

quan-

Erasmi inlerprclationem videlur communi prferre,


et Tirinus

do Matlh. 8 pnedixit mullos ab Oriente


venluros et recubiluros

Occidenle

eam

imilalus est. Tutius

tamen est aniiper legem per in do-

cum Abraham,
dixil
:

Isaac, etc.;

quos Patres Graficos in boc sequi,

sciliccl

quando Matlh.

2-i

pnedixit Evaugelium

mandatorum legem
gmalibus intelligere

.Moysis

intelligere, et

pnedicandum; quando Joan. 12

omni orb Omnia iraham

evangelica pr;ecepla.

novam lcgem, seu legem fidei, Ad pleniorem autem intelligense nec lioue-

ad me psum ; quando misit discipulos, prxcipiens ut


|

docerent omnes gnies, Maltli.,Marc, et Luc, ullimo.


Cbristus itaque
tiavit, gentilibus

tiam notaiidum qud in lege Mosaic, prter Decalo-

pacem

Judseis

per se ipsum annun-

gum, eranl mulla pneccpla de rbus per


slis,

aulem per suos aposlolos.


per ipsum habemcs acc.es-

nec lurpibus,

v. g., praeeepta

dediebusservandis,
velitis,
fidei

Vers. 18.

Quoniam

de victimis immolandis, de cibis


similia
gavit.
;

eic, et

alia

sdm... Fruclus incarnalionis est ad

Deum

nobis adi-

lucc Cbrislus

per

novam

legem abro-

lum dare,

ut

illum digne adoremus, oremus, illique

Vers.
ipso...
licet,

16.

Et

digne serviamus. ILtc igilur, Cbristo capiti noslro


reconciliet
ambos... in semetlegit in e, sci-

uniti, faciainus

per ipsum,

cum

ipso, et in ipso ado:

Grjec,
;

in ipso. D.

Hieronymus

remus, amemus, oremus, clameinus

Abba,

Pater.

cruce
:

seu Tup, masculini generis. Simililer

Hanc praxim vide


Vers. 19.
I

in cap. 4,

post v.

16. Vide et in

Syrtis

Crucegue su enecavil odium. Sed parmrefert,

aliis locis ibi cilatis.

cm
fecit.
:

sit

idem sensus

Ghrislus enim per crucem id

Ergo jam non


Sed
estis

estis iiospites..,, sed


:

cives. Grce.:
filii

concives sanctorum. Syr.


el
filii

Sed

In

duo corpore. Omnes credentes


vocat bominem, quia

unum corpus
caput babent,

civilatis

sanctorum,

doms

Dei.

Ex

dielii

unumqe

unum

concludens, Epbcsiis ostendit quantum ex su jusiificalione, seu

Cbrislum Dominum.
cruce perlulit Cbristus; nos Dco reconcilians; uliqiie per eamdem crucem interemit inimiciiiam qu sepaati er.unus Dco. Kl venieris evangelzamt pacem vobis Vers. 17. (gentibus), qui lung fuislis ( Dco, Clnslo et sainte), et pacem iis qui prop, id est, Judseis Dco propinquis per cjus noliliam et legem ab eo acceptant j qu in !) cultu continebantur. Pacem intellige reconcilialii nem cum Deo, el cousensum muluum inlcr ipsos, scilicel Judaeos et gntles. Vebs. 18. Quoniam per ipsum, scilicet Cbrislum, lanqum mediatorcm cl pacificatorem noslrum, habemus accessum, auilum, introduclionem, ambo, sci-

su ad Cbrisli lidem couversionr, pro-

licetvos, qui long fuislis, et nos qui prop , in nno Spiritu sancto, id est, per eumdem Spirilum durtoivm
ci

impulsorem, ad

Deum Patrem,

ut recepli ab
:

eo

iu

gratiam, et pro filiis agnili, clamemus oranles Abba, Paicr, etc. Ergo jam non estis (ut eralis in gentiVers. 10. lismo) hospiles et adven , peregrini et accolai, vel adven, qui scilicet aliund venientes commigrrimt

alienam civitatem vel provinciam. Gru'c concives sanctorum id es! estis cives in eamdem cum illis civitatem ascripli. Et domeslici Dei, id est, una cum illis pertinentes ad domum, eu jus palcifamilis eslDeus, Jla Ambros. et Ansebn.
in

Sed

1075

m
hosjiites et alieni
filii

epistolam au
estis

j-:piii-:sius

1076
In

fecerint. Eratis hospites,\. 12, nunc aulem non

amplis

jure civium, sed cires, seu

1 eodem coagmenlalur tolum dificium. Vide paraphra:

Vers. 21.

qio omms

.icdificatio... Syr.

conues sanctorum,
sine Deo, v.

eivilatis
v.

sanctorum. Eralis

sim.

12; long Deo,

15; nunc aulem uo-

Vers. 22.

In

quo et vos

co.edii icamim. Syr.:

mestici Dei, id esl,

mcmbra

Eeclesia:, quac est unica

Dinn

el

vos in eo dificaimni in habilaculum Dei per

civilas, doinus, et familia Dei.

Vers. 20.

Super^eimficati super fundamentum...,


novum
et

Spiritum. Vide paraplirasim.


Observalio dogmatica.
Ilinc collige

hoc

est,

supra

velus Teslamentum collo-

cati, ait

Ambrosius; quod enim apostoli pradieave-

quod Eeclesia

est eivilas,

domus, lemlavivi.

runt,
sius.

prophtie futurum pnedixerunl,, idem

Ambro-

pluui

vivum Dei. Cujus fundamentum primarium


firnia,

Prophtie disposuerunt,

apostoii

fundamenla

pisque angularis est Jsus Christus, Filius Dei


Ilinc Eeclesia
slabilis,

jecerunt, idem. Jsus Christus est primarium Eeclesia:

contra

quam non pr-

fundamenlum,

Cor. 3, v. 11, el aliud, primarium


i

vulebuni porta inferi. Secundaria fundamenla aposloli


et prophtie, quia

seilicet,

esse non polest. Apostoli sunt fundamenla


12,

super ipsoruiu doclrinam fundala


imniulabilis
Eeclesia: doclrina,
teitipli

secundaria, Apoc.

14,

nempe

post Cliristum

est
j

Eeclesia.

Ilinc

primi enini sunt dignilate

in Ecclesi, et

super ipso,

qu polest explicari,
lapides et partes sunt
neris, sexs
,

sed non immutari. Hujus

rum

doclrii'.

fundala esl Eeclesia. Prophtie veteris

omnes

fidles,

cujuseuinquege-

Teslameiiti, de bis enini bc agilur, sunteliam funda-

aelatis. Ilinc

fatum, spaliosum, calholi-

menla, quia

eamdem

Chrisli lideni predicaverunt, at

cum,

et aliis

semper assurgens per coaedificaiioBem


uuusquisque

aposlolis inferiora, quia Cliristum futurum


cl inler Juda:os

obsenris

novorum

lidelium. Arcbitcctiis hujus lempli Spirilus


(idelis

tantm prxdicaverunt. Christus lapis


extremus, imus, infimus, quia om-

sanctus, per cujus operationem


coxdilicatur,
et

summus,

id est,

cum

aliis

fidelibus charitale, quasi

nem

angulis est pnecipua vis qu sustinentur dificia. Alludit Paulus


v. 22.

sustenlal fabricant. Dicitur et angularis, quia in | gluline, nectituret coagmenlatur. Hujus templi inhaI bitalor Deus ipse. Hinc sanctum eslei vnration* di-

ad

Isai.,

cap 28,

v. 16, et

ad Psalm. 117,

gnum. Hinc et unusquisque ldelis debel esse sanctus, ulpote templum et habitaculum Dei.
fundamentum et slrucluram tolam Eeelesue ejusque utrumque parielem Judyeos scilicet et gnies, ipse quasi mdius in se quasi angulo in paris osculo neetit el unit, lia Hier., Augusl. Bcda. In quo (per quem , seilicet Chrisium Vers. 21. qui pnecessit) ornais (lola) dificutio (dificium, faid est, compaginala, compacta, brica) constructa coagmenlata crescit in templum sanelum , in cclesiam, qii.e est domus sancta et templum Dei, in Domino, per Dominum , vel polis in Domino , id est, Domini ut silis templum sanelum Domini. In quo (per [quem seilicet Christun; Vers. 22. jam diclum) vel in quo, seilicet templo, el vos codificamini in habilaculum Dei (in templum Eeclesia: jam diclum in quo quasi in domo sua habitat Deus) in Spiritu, per Spiritum sanelum.
dissimus, continet
,

Vers. 20. Superdificati super fundamentum apostolorum et proplietarum, id esl, super apostolos et propheias,qui sunt fundamenlum Ecclesise. Apostolorum enim et propheiarum lldei , doctrwa?, pradrtioni inslitulioni , quasi Punda mente Er.lesia incumbit. Auguslinus. Cliristum esse fundamenlum fnndamentorum sive primum cui ipsi aposloli et Iota Eeclesia incuinbil; apostolos ver ])osl Cliristum esse secundarium fundamentum, Mailli. 16, dicilCiirisiusPelro : Tu es Petrus, el super liane pelram wdificabo Ecclesiam meam. Si Petrus est pelra bac, ergo est fundamentum Eeclesia: ; pelra enim supra quam sedificalur Ecclesia, alia esse non polest , quam pelra fundamenla
,
,

I
i

|
'<_

1 |
! \

lis Eeclesia:.

I
l|

anguluri lapide (seilicet exislente) Cliristo Jesu; q. d. Cliristus, quasi lapis angularis vali:

Ipso

summo

|;

Corollarium

pietatis, seu in

hoc capite ad pietatem maxime notanda


redigenda.

et

ad praxim

Nota horrendam hominis peccatoris picluram,


ab hoc ver miserando statu
;

nova

in

Christo creatura.

v. 3, ut

fugias, si fueris

per Chrisli gratiam,


tio;
dlis v.

v. 8,

Quomodo fil 10. Ad quid

haec crealio;
fil

hase creain

in peccalo

liberalori

aulem tuo

gralias agas, si per

ad opra bona loto viUe lempore facienda, ut

Chrisii gratiam sis peccalo liber. Vide v. 3, in fine.

2 V. 4 et 5, nola fcliccm hominis justifkali stalum

ambulemus, circumambulemus, ail D. Paulus, 10, id est, ut omne genus bonorum operum indetibi
,

cum

Christo surrexit morluis


,

ascendit in

clum

sinenier laciamus, v. 10. Attende

el vide

quo-

sedet dexlris Dei

quia per graiiam sanclificanlem

modo
4

Ituic divina circa

le

volunlati correspondes.
in fine, v.

jus habet et ad resurrectionein, et ad ascensionem, et

Vide observationem moralem,

10.
in

ad parlicipationem xiern:e Chrisli


et 5, el ebservationes morales. 3 Nola quid
sil jusiifiealio
:

gloriae.

Vide

v.

Nota
pra_*

infelicem hominis

chrisani

inferis

stalum;

omnibus danmalis damnatior

est.

Vide

seilicet creatio,

qu

fit

v.

et

observationem moralem*

CAPUT
1.

1H.
1. C'est

CHAPITRE
pour ce sujet que
suis prisonnier
j'ai

III.

Hujus

rei grati,
:

ego Paulus vinclus Christi Jesu,

reu

mon

ministre,
-

pro vobis genlibus


2.

moi Paul, qui


Dei,
2.

pour l'amour de Jsus

Christ, en laveur de vous autres gentils. Si

lamen

audislis dispensalionem gratioc


in

quai dala est mibi


3.

vobis

nire Dieu m'a donn l'exercer envers \ous,

Car vous aurez appris sans doule de quelle mala grce de l'apostolat, pour
M'ayant dcouvert par rvlation ce mystre,

Quoniam secundm revelationcm notuin

mihi

-,.

077
faclum
brevi
i.
:

CO.UMENTAKU. CAP.
est

111.

1078
ai cril

sacramenlum

sicut

supra

scripsi

in
j

dont
4.

je

vous

ci-dessus, en peu de paroles,

Prout potestis legcnles


in royslerio Christi,
aliis

inlelligere

prudenliam

connatre, par la lecture que vous eu ferez, nielle est l'intelligence que j'ai du mystre do Jsus-Christ,

O vous pourrez

ineam
5.

5.
filiis

Qui

n'a point t

Quod hominum,
G.

generaiionibus non est agnitum

mes dans

les autres

siculi

nunc revelatuin
:

est sanclis apostolis

ejus et prophelis in Spirilu

tenant par le prophtes;


G.

dcouvert aux enfants dos homtemps, comme d est rvl MainSaint-Esprit ses saints aptres et aux
les gentils

Gnies esse cohredes,

et concorporales, et

com-

parlicipes promissionis ejus in Christo Jesuper

Evan-

gelium
7.

sont appels au sont les membres qu'ils participent la mme promesse de Dieu en Jsus-Christ par l'Evangile,

Mystre qui est que

mme hritage que d'un mme corps, et

les Juifs, qu'il

Cujus faclus sum minister, secundm

donum

gratiae Dei, qua; data est mihi

secundm operalioncin
data est gratia

7. Dont j'ai t fait le ministre par le don de la grce de Dieu, qui m'a t confre par l'opration de

'

sa puissance.
virlulis ejus.
8. Mihi
h.iec, in

omnium sanctorum minimo

gentibus evangelizare

investigabilcs divitias

sorte que j'ai reu, moi qui suis le plus petit d'entre tous les saints , cette grce d'annoncer aux gentils les richesses incomprhensibles de Jsus8.

De

Christi,
9.

Christ;
sit

El illuminare omnes, qua3

dispensalio sa-

cramenli abscondili seculis in Deo,qui omnia creavit


:

9. Et d'clairer tous les hommes, en leur dcouvrant quelle est l'conomie du mystre de leur rdemption,

cach ds

le

commencement
:

des sicles en Dieu, qui

a cr toutes choses

10.

Ut innotescat Principatibus
per Ecclesiam,

et

Poteslatibus
sapientia

in clestibus

multiformis

Dei

10. Afin que les Principauts et les Puissances qui sont dans les cieux connussent par l'Eglise la sagesse de Dieu, si merveilleuse dans les ordresditfrents de sa conduite,

11.
cit in

Secundm

praelinitionem seculorum,

quam

fe-

Christo Jesu

Domino

nostro,

12. In quo babouins fiduciam et

accessum

in confi-

denti per fidein ejus.


15. Propler

11. Selon le dessein ternel qu'il a accompli par Jsus-Christ notre Seigneur, 12. En qui nous avons, par la foi en son nom, la libert et la conliance de nous approcher de Dieu. 13. C'est pourquoi je vous prie de ne point perdre courage, en me voyant souffrir tant de maux pour vous puisque c'est l votre gloire.
;

quod peto ne

deficiatis in

tribulationi-

bis meis pre vobis;


11.

qu

est gloria vestra.

Hujus

rei grati flecto

genua mea ad Patrem Dole

14. C'est ce qui

mini nostri Jesu Christi,


15.

me porte flchir les genoux devait Pre de notre Seigneur Jsus-Christ,


nomme
toute paternit dans le ciel et

Exquoomnis
:

palernitasin clis et in lerr no-

mma lur
1G. Ut

15. Dont est sur la terre,


10. Afin

det vobis

secundm

divitias glori sua;,

vous
virlule corroborari per Spiritual

fortifie
:

que, selon les richesses de sa gloire, il dans l'homme intrieur par son Esprit-

ejus

in interiorem

Saint

hominem,
17. Christum liabitare per fidem in cordibus vestris; in charitale radicati et fundati,

que Jsus-Christ habite par la foi dans vos curs; et qu'tant enracins et fonds dans
17. Qu'il fasse
la charit,

18. Ut possitis
lis,

comprehendere cum omnibus sancet longitudo, et

qu

sit
:

latitudo,

sublimitas, et

18. Vous puissiez comprendre avec tous les saints quelle est la largeur, la longueur, la hauteur et la

profondeur
19.

profimdum

19. Scire etiam


tetn Christi,

supereminenlem scienti charita-

ut

impleamini in

omnem

pleniludinem

Dei.

Et connatre l'amour de Jsus-Christ envers nous, qui surpasse toute connaissance afin que vous soyez combls de toute la plnitude des dons de Dieu.
;

20.

Ei autem qui

potens est omnia facere super

abundanler quam petimus aut inlelligimus, secundm


virtuleni

20. Que celui qui, par la puissance dont il agit en nous, peut faire infiniment plus que tout ce que nous demandons, et tout ce que nous pensons, 21. Soit glorifi dans l'glise par Jsus-Christ, la succession de tous les ges et de Ions les

qu

operatur in nobis

21.

Ipsi gloria in Ecclesi, et in

Christo Jesu,

in
||

dans

omnes generalioncs seculorum. Amen.

sicles.

Amen.

ANALYSIS.
Ostens in superiori capile grati Epkesiis su ad Christum conversione divinils collat, in hujus capitis
,

concorporales et comparlicipes,
v. 7,

etc.,

v.
sit

G.

Deinde,

e.vponit

quod hujus mysterii faclus mer Dei

minisler et

v.

Paulin te,

ut liane eis
;

procurant graliatn, caten


illis

l>r<'co,

non

suis merilis, sed


,

grati.

vinctum esse
nendi

dicil

hineque sumil occasionem

expo-

8. Mihi, inquil

omnium minimo,

data

est gratia

quomodb

divin dispensatione factus

sit

gentium

geh'ibus nhnnliandi incomprehensibiles Christi divitias,


et

aposiotus, v. 2.

Primm

ergo, v. 3, exponil eis qu'on sibi

omnibus e.rponendi sacramenlum ab terno abscvndi!)<<>, v. ), et ipsis

per diviiwm revelaiioncm innotuit myslerium, de quo juin

tutn in

etiam primariis angelis non ben


-,

pauca, myslerium hactens incognitum, v. 5, scilicet vocuiivnis gentium, ut sint cum Judis colueredes,

notum,

v.

Il),

nimirum quod per Jesu m Christum


et gentiles

Me-

diatorem nostrum, nos omnes Judi

fiduciam

1070
habereniM ad Deum, quasi
v. [dit

IN

El'ISTOLAM AD EPIIESIOS
;

10 80

ad Patrem, acccdendi,

corrobore t,
catis

v.

1G, in

eorum cordibus
v.

in cliaritale radiv.

h.

Chrislus inhubitet,

17. Oral,
,

18, ut diviiiw

\
et

in. Propler
est

quod,

et

quia lic

est vesira dignilas,

charitalis dimensiones intelliijunl

el

pro merilo intiv. sit

quia hue

ministerium

meum, rogo

vos ne cadatis

ment incomprehensibilem
19, idque ut

in nos Christi chantaient,

anima ob
et
est
et

afllicliones et vincula quai vestri

causa palior,

Deo plen

repleanlur. Cui l)eo terna

qn

sunl

mea

et vesira gloria.

Quia autem infirma


v. 14,

gloria in Ecclcsi lantis ab eo per Christum affecta beneficiis, v.

omnis humana voluntas, Paulus,


supplex

qenuflexus

20, 21.

Deum

oral ut Epliesios inls Spiritu sanclo

PARAPIIRASIS.
1.

Ul essetis cives sanclorum

domus, lomplum,
causa, genliles,

sto el aposlolis l'acta sunt in Ecelesi

ver miranda

babilaculuni Dei, ego Paulus, pro Christi gloria nunc

ac varia Dei sapienlia


11.

eatcn ligalus sum, ei


quibussciliect, dico.
2.
si
,liul;ris

<jui<loin vesii

Quam

in

indiguaniibus, Evangeliumpravil in

seculis se praedestinatis manifesta-

Christo Jesu

Domino

noslro

Hc, inquam, calen


audstis
riiihi

vcslri causa ligalus

sum

12. In cujus
;

nomine,

el per iidein

qu ipsum Me,

lamen

quemadmoUm

divina dispcnsalione

dialorein et propiliaiorem nostnun crediimis

babe-

datus est

aposlbMus

ihter vos, genliles, admini-

mus

fiduciam

Deum

alloquendi et ad ipsum coufuleufilii

strandus;
5, Si,

ter acccdendi, quasi

ad Patrem.
vesira dignilas, ul per Cliri-

inquam,

13. audstis

quod nunc vobis omnibus


slum

Cm

ergo htoc

sit

dico, nimirin
tuit miiii

quod per divinam revelalionem inno-

liabeatis

ad Deum, tanqum ad Patrem, aceesafflicl'roncs cl

mysterium vocalionis genliuni, de quo supra,


,

sum, rogo vos ne cadatis animo propler


aliis

duobus nimirm prscedenlibus capjtibus


scripsi
4.
;

breviler

vincula quse veslr causa palior, quia scilicet vobis et


genlilibus Christum evangglizo;

im vos exullarc

et gloriari propterea

convenit; siquidem hsce vincula

Non quantum
suificil

myslerii

dignilas exigerai, sed

et passiones sunt inea, vestraque gloria.

quantum
n
illius

ut legenles parcipialis
,

meam

ciroa

14. Propler hoc, ne meis scilicet malis Lerriti, deficiatis, fleclo

Iioc Chrisii

mysterium intelligcniiam

son quousque
genua, humililerque rogo
Christi,

arcani cognilione,

Deo rvlante, penclra-

Deum Palrcm

Domini nostri Jesu


15. Qui

verim;
5.

Mysterium

quod
lia

aliis

superioribus seculis non


sicut.

non

solius Christi, sed

omnium, tamangeet

fuit ullls

liominibus

clar manifestatum,

nunc

licarum

quam humanarum

familiarum paler

auctor
rogo,

esl, lict diversiinod; supplex,

inquam,

per Spiritum sanctum rcvelatum est sanctis apostolis


et prophetis novae legis;

Deum

ul pro
rialur,

immens

largitate, ac

bonitale sua, qu glo-

6. Scilicet,

qud

genliles, ctiam

non

l'acti

proselyli,

sint

un cuin Judieis ejusdem clestis


filii,

1G. Del vobis per


hoeredilalis ni-

incrementum

gratioc

et spirils

cohredes; ulpole Dei

ejusdemque corporis,

interni, sic corroborari, ut inlerior vcslcr

homo

ro-

mirm Ecelesi; membra, sub uno capile Christo;


per boe caput comparlicipes

buslior vadai in dies.


et
|]

omnium benedictionum
;

17. Concdai ut per (idem Chrislus habilet in cor-

clestium olim Abraluc Deo promissarum

idque

dibus veslris, silisque in charitate radicati et fundati,


18. Ut

omne
7.

per (idem

quam

habrit Evangelio.

cum omnibus

chrislianis, quibus

idem oplo,

Cujs Evangelii, ego Paulus, Cactus sum miui-

possilis inlelligere quSe sint

dimensiones bonitatis di-

ster cl

pneco, non

ineis meritis, sed

ex gratuilo Dei

vinae in myslerio redemplionis

hominum,

cl vocalionis

dono

sic tainen milii gratis


sit

concesso, ut ex Dei gra-

genlium.
19.

li ellicax

ejus administrait ad genlium conver-

Oro etiam ut

possilis plen scire, et pro merilo

sionem
8.

nestimare chantaient
,

quam

Chrislus in hoc
lict

Mihi

inquam

qui

sum omnium

cliristianorum

mysterio erga nos exbibuit,

eodem omni scienlix super-

minimus, data

est ha;c gratia, ut in genlibus


,

evange-

eminenlem,

id est, lict

major

sit,

quam

ut

Iruman

lizem incomprehensibiles Christi divilias

scu uber-

possit cognilione

comprehendi. Qua? omnia vobis oplo,

rimam graliarum
contulil Chrislus,
9.

et

bonorum copiam quam nobis

ut plen et perfect

Dei cognilione, amore et omnium bonorum divinorum pleniludine repleamini.


20. Ei autem, qui per vim et polenliam gratin?,
in nobis

Et ut omnibus exponam
illius

quam

sit

admirabilis

quam
qiue

exseculio arcani
luni in

quod ab selerno

fuit

abscondi;

operanlem quolidi experimur, polestsuperet

Deo, cique

soli

notum qui omnia

fecit

abundanter

cumulat facerc supra omnia

illa

10. lia ut nunc, postluijus myslerii adimpletionem,

peterc aut cogitare possumus,


21. Ipsi,

primariis eliam

illis

angelorum ordinibus, qui Prinquique


in

inquam, ;eterna

sit

gloria,

in

Ecelesi,

cipatus el Potesiales uuncupanlur,

locis

lantis beneiiciis affecta,

per Christum Jesum Media-

clestibus cojnmoranlur, patefiat, per ea qu;c Cliri-

torem noslrum. Amen.

1081

C0MMENTAR1A. CAP.
COMMENTARIA.

III.

1082

Vers.

I.

Huis rei gratia;

Syr., propterea,

id

At dubilans, inquiunt,
|

num hune mctaphoricum


sermoneni
salis in-

haest, ut essetis cives sanctorum, domus, tcmpluni, Dei, de quibus in capile secundo v. 10. bilaculum

dificaiionis et lempli spiritualis

ellexerinl Ephsii; dubilans etiam


j

num

salis inlelli-

Eco Paulus,
cjus

eleclus Clirisio ad poi


Act. 9.
;

landum

ionien
j

garit

administralionem graiioa

sibi

data?,

Evarigelii
intelligent

coram gentibus,

gentibus prxdlcanui, et consequemer


:

num

ViNCTUS Ciiristi Jesu


Jesu; Arab.
:

Syr.

Vinclus

sum

Chrisli

quod

dixit

Ego Paulus

vinclus Chrisli Jesu pro vobis

Mancipium

sut Jesu Clnisti

vnclum

gentibus;

hc sua dubilatibne distractus, inquiunt,


et quasi suspendit, et

proplervos; D. Chrysostomus, Theophylaclus, vinclus


sum...; S. Ansclms, D. Thomas, vinclus sum. SubJNec lmic supplemertto

oralionem incplam inicmimpit,

donec claris
cationis

et lisis cxplicuerit

myslerium vo-

audiendum ergo verbuni sum.


resislil articulus

genlium, cl suum inter gnies apostolalum.


si

Graecus prposilus verbo, vinclus,


ille

In bac sententi,
tantis est;

tamen

audistis, etc.,

ver dubi-

^
"

i7>jio ; ,

ego Pautus,

vinclus; sed nott

qud

v.in-

ex boeque suo dubio suniit occasioncm per

ciila

Pauli in lol Ecclesi cssenl eleberrim.

longani
I

parenlbesim claris explicandi quomod disil

Scripsil

Rom,

calen

ligatus, sive intra

biennium,
Quia

vin dispcnsalione gentilium foetus

prdicalor.
re opinionem
et
;

quo Romu! suh


eniui gentibus

militis erat custodi, Act. "28, 1G.

Quamcumque
non plurimm

ampleclaris

hc

in

Evangelium prxdicaverat

Judis

referl,

m omnes habeant

sua fun-

aeeusatus
pole
i|iii

fuit, et

propterea Romani venit vinclus, ul-

damenla

et

suos auctores; nulla aulem omni careat


D. Ilieronymi interprtation! obslal vox

ad Csesarem appellaverat. Si v e ultimo vitoe

difficullate.

sua; anno, et paul ante

morlem,

ut volunl

alii,

quos

imerposiia quoniam, obstat cl solcismus. OEcumcnii


inlerprelalio, prer

secutussum
et in

in praefalione,

quamyide.

longum, quod admillit, supple-

Vinclus Clnisti Jesu, id est, pro Domine, pro gloi,

causa Jesu Chrisli.


cE.NTiBts, id est,
,

menlum, cogiluf solcismum agnoscere in texlu aposlolico, et Paulum in alina fihgii balbulientem faleri,
sicul loqulur D.

Pro vobis
leni

ad

utilitatcni et salu-

Hieronymus.

vcsiram

6 gentiles,

quorum
litlcralis.

factus

sum

doctor,
et

Theodoreti opinio longiorem admillit parenthesim,

et quia salulis

verbum vobis annunlio.


Nota

longiorem

in

oralione distraclionem, et quidem

volunlariam, et, ut mihi videlur, sine necessilate.


!

Nccessai duobus unui:i, scilicet vel supplen-

dum

est

verbum subslanlivum sum,

vel parenlbesis

silus, s Ssa/Ato?, ille vinclus.

Supplemento verbi sum, solus obslal articulus prpoSed prxlcrqum quod, ut


dixi,

agnosecuda.

Primum

elegi post

versiones Syriacam,

dnotai celebritatem vinculorum Pauli, hjecdil-

Arabicam, post D. Chrysostomum, Theophyla.ctum,

ficulias
et

D. Chrysostomum, Graecum, non deterruit,


si

Anselmum, D. Thomam, Gagnura, Tirinum, Erasmum, Fromondum. Mulli (amen, lum anliqui,
post S.
tuin receniiorcs,

san c;eleris minor est,

ben perpcndanlur
(

alia;.

Aliuude aulem boc unicosupplemento


familiare) addito,' tolius capiiis
et

paren thesim agnoscunt

qui

omnes consentiuut de parenlbesis


versu secundo,
si

iuilio,
fine

quidem nimirm

quod Hebris sensus connexus est,

cum pnecedenlibus,
et

cl

cum

sequenlibus, ul in ana-

lumen

audistis...,

de

ver cjusj

lysi, cl

paraphrasi videri polest. Nihil ergo cogit ad

dem
sit
:

pareulhesis dissenliutil. D. Hieronymus vult qud


o
:

obscuram

longiorem parenthesim lecurrerc. Adde


imperil

finiat v.

Milii

noium factum

es!, etc., ita

ut sciisus
;

qud

si

quLC Grxci sermonis

cum

D. Hiesit

Ego Pautus... cognovi myslerium,

nius pillai qud desinat v. 8,

QEeumecasu lamcn mutato. Ego


etc.
lic

ronymo
genda.

hic agnoscend, puto

quod miiiima

eli-

Voulus. .. mihi, omnium sunclorum minimo.... lu


senle'iii

Obsentitio moralis.

subutlelligenduni est in primo versu, ego


;

De
illc

suis vinculis gloriatur Aposlolus


alii

Paulus, minislerium apostolals inter gentes accepi

vinclus Chrisli Jesu. Similiter el

Ego Paulus, omnes apostli,


:

quod idem

est ac

Mtlti

omnium sanctorum minimo


si

ibaul gaudenles, quia pro

nomine Jesu digni

lutbili,

clc.

data est gratia hc, etc. In lic sentenli,


distis,

tamen au-

Quidni

sic in noslris

gloriamur infirmilaiibus et humi-

versus secundi, non erit vox dubitantis, sed


:

liationibus noslris? liane gloriam dal fides viva.

Credo
clc.
;

asscrentis

bine

eye

verlnnt siquidem.

ergo verbo Chrisli dicenlis


beati pauperes,
lur, etc.;

Beaii qui nunc

jletis,

Theodorelus,
l-ilius,
v.
lit
1

et post

ipsum recenliores plurimi,


Uujus

etc.; bcali qui perseculioncm

puliun-

Cornlius, etc., putant parenthesim desinere


ubi

gaudebis etexullahis, quia merces tua maca'/o.Quoquis proChristo profundis humiel erit in

i,

eadem
et

repetit verba
!).

rei grali, etc.

gna

erit in

hc sentcnli postqum
in

Paulus

dixit, v. 2-2, c.

lialur,

e gloriosior est corin Deo,

aternum.

2.,

quo

vos codificamini..., niox

ad

Deum

cou-

Hoc crede,
milialus.
Veiis. 2.

et gaudebis, et gloriaberis patiens, et hu-

versus

inlendit

orare pro
:

bujus lempli spiritualis

perfcelione, et dicere

IIujus rei grali fleclo genua,

Si

tamen alwstis... Arabica versio

Si

orans ut

in lide

vos corrobore!.
rei

forte audistis.

Vult eos scirc quod Dei judicio Chri-

ego Paulus vinclus' loraue autdiademale.Vinctum esse propter Cbristum enim Paulus de vinculis 1 inquit Chrysost., illustrius est, qum sive aposllum, suis pro Christo susceplis, (juasi de insignibus sui sive doctorein, sive evangelislam essc. apostolals et martyr, sicut rex gloriatur de suo Vers. 2. Si lumen (tudistis ; q. d. Pro vobis
1.

Vers.

IIujus

grali,

Curisti Jesu, etc. Gloriatur

-j

||

1085
sto niissus est praedicare gentibus

IN

EP1STOLAM AD EPHESIOS
gralia;

i084
et

myslerium
tolo

rm qud ad camdem omnin graliam


<

Ecclesiam
facta;

Dei,

ait

Ainbrosius.
est,

Qud

forte

triennio,

quo

uni Juda'is essenl admitlenda? gentes,

non

pro-

Epbesi moratus
non soient

non dixerat passim omnibus,


,

selylx, sine circumci-ionc, sine lege Mosaic, etc.

niodiun et miraculum suac conversionis


nisi coacti

quia sancti

Vers.

G.

Gentes esse coii.eredes.


frquentes eraut

Esplicat ea

prajdicare doua Dei in se, ail

qua: claris et distincts noverurit aposloli et nova:


li'gis

Fromondus.
;

prophetx, qui

in

Ecclesi

Dispensationem, Grc.

z?f>

oixo-joplavj.

conomia
palresfamij

D. Pauli temporibus. Vide paraphrasim.

auteni est prudens dispensatio


assignatio partium,
lis, util

rei

domesiic, sea

CoMrARTiciPEs promissions ejus. Conimuniter inlelligitur

quam

in

domo

l'aciunt

de promissionibus

Dco

faclis

populo Juetiam
dici-

illorum

vice

dispensalres rei domesticx.


illani

daico, seu
explicari

Abrah de
et

Clirislo et sainte. Potest

Ilic

ver conomia siguilicat

apostolals parprsedi-

de Spiritu sanclo, qui proinissum Dei

tem D. Paulo datain, Evangelium gentibus


candi-

tur. Ilaque

ejusdem Spirils sancti Deo per


Obsrrvalioncs morales.

Cbrislum promissi participes.

Grati/e, id est, apostolals. Apostolatus, preelatura,

niunus prsedicandi, gralia pura, gratis data, ad alio-

Ex hoc

versii

disce

qud omnes Christian


filii i*t

sint

rum

utilitatem gratuit concessa. llinc


l'avore

non ambienda,

ejusdem Patris, Dei

seilicet,

cohxredes, ejus-

non liominum
Vers.

quxrenda. Ad laborem, non ad

dem

Cbristi

quietem et ad delicias desideranda.


3.

comparlicipes. Quanta ergo


id

Quomam secundem revelationem...,


exponit eis quo

nobilitas! at

commembra, ejusdem Spirits sancti omnium noslrm in Deo quanta omnium noslrm dbet esse mu-

est, si audistis,

qvoniam.... Ut banc dispensationem

tua charitas et unio!

melis inlelligant omnes, incipitcam fusis enarrare.

Ex

v.

5 disce qud sicut apostolis major data est

Ac primo,
tionem.

modo

sibi innoiuit

mysle-

mysteriorum Dei cognilio qum vcleris Teslamenti


proplielis, ita per aposlolos
i

rium vocaiionis geulium,

scilicel

per divinam revela-

major communicala

lui

nobis Christianis cognilio Dei,

qum

ipsis prophtie
felices,

Sicut supra sckipsi. Grsec.


scripsi,
ait

npoiypuJ/Bf,

Siciit

anle

Deo communicala
ipsis

fuerit.

nos ergo

quibus

Ambrosius; prscripsi,
et

ait

Hieronymus,
|

Cliristo per apostolos major dala est Dei cognilio

seilicet in

primo

secundo capite bujus Epistoloe.


breviler et paucis.

qum

olim propbetis
luce

Sed, nos inlelices,


sicut

si it

In rrevi,

id est,
:

OEcumcnius

lant mysteriorum

Deum,

novimus, non

inlerprclalur

Sicut supra scripsi in modico, id est,

glorificamus
erit

Cognilio noslra major, et noslra major

paulo ante,

in fine capitis

prxcedcnlis. Tlieodorelus

damnatio.
sic

Ergo

sicut

novimus,

sic

amemus,

sic

autem, de quo aune


Vers.
&.

scripsi, etc.
;

laudemus;
Grce, ad quod pleVers.
]

vilet opre colamus.

Progt potestis
;

7.

Cujus

factus sum minister. Exponii

stis, id est,

juxla quod, Tbcopbylactus. Proul potestis,

mine quomod Evangelii gentibus prxdicandi factus


est

ibi

lgre et legentes intelligere


Gricc.
,

meam circa hoc


\

mysterium PRiiDE.NTiAM
pbylaclus, cognitionem

inleUigenliam

Theo-

factus

Deo per Christ um minister. Cujus Evangelii sum prseo, non meis merilis; eram enim
Ecclesi christiana
perseculor
acerri-

meam. D. Paulus prudentiam,


generatiombus ; Syr.
filiis

Chrisli et

sapieiiliain, inlelligentiam, scientiam s;ep confondit.

mus;
Sed secundum donum GRATIS Dei,
Dei mer graluito
;

Vers.

5.

Quod

aliis

Quod

id est,

ex dono

guident in aliis tatibus non iunotnit

liominum, etc.

Qu

de vocatione gentium ab

Isai cl aliis proplielis

Secundum operatioxem

virtTiTis

EJis;Gra3c,

se-

dicuntiir, gcneralia sunt et obscura. Apostolis

autem
nimi-

cundkm

hzpjzla.->,

efficaciam

potenti ejus, Dei

seilicet.

revelata sunt claris et ctiam circumstanliic

Quibus verbis Apostolus dnotai eiicaciam aposlola-

gentibus vinctus sum, siquidem pro vobis evangelizo, propler Evangelium auteni vinctus sum, uli omnibus,

maxime

vobis,

notum etclarum
,

est.

Siquidem

audstis

dispensationem ( adniinistrationeni ) grali Dei ; qttee data est milii in vobis inter genseilicet dispensatio
tes.

Vers.
est,
est

3.
,

Quoniam;
et et

qud

Audstis quomam, id secundum revelationem notum mild factura


q. d.
:

sacramentum, myslerium,
ilhul

scilicel Christ;, pula ar-

canum

magnum

pielalis

sacramentum

ipiod

admiror, de Chrisli incarnatione, redeniptione, prdeslinatione, salvalione, et ad eam vocatione, non tanlin Jiukcoiuni sed et gentium ; banc enim gentium vocationcm potissiinm hic et
,

passim pra'dico

admiraluret clbrai Paulus. Sicut supru scripsi, de hoc sacranicnto et myslcrio, in brevi, in modico, id est, paucis et breviler.
alilti

liabet mysteria, lamque reconditis sensibus involula est. alqu h ce. Quod aliis generationibus, id est, aliis seVers. 5. culis, non est agnilum /itiis liominum, id est, hominibus sicuii nunc rvlation est sanctis apostolis ejus et proplielis, novi seilicet Testamenti, in Spiritu id est per Spiritum sanclum. Gentes esse cohredes, id est, un cum Vers. G. Juda'is ejusdem ba-reditalis clestis consorles, tan(|um Dei lilios. l concorporales, id est, ejusdem corporis membra sub u'no capile Christo. El comparlicipes hoc est promissse benedielionis ejus, promissionis idque in Clirislo .lesu, seilicet Dei, vel Spirits sancti id est, pei pbristum Jesum, <|iii banc Dei promissioliem promulgavit, per snuni Evangelium.

larum Pauli lanta

Vers.

7.

Cujus,

scilicel

Evangelii Chrisli, factus


,

Vers.
telligere

4.

Proul

potestis legentes (cap. I et 2) in,

secundum donum grali Dei id est, per donum gratis Dei Qu data est mihi secundum ope-

sum

minister

prudentiam, id est inleUigenliam , mysierio Chrisli. Nulla enim, inqmi rriefn

meam

in

Fnkto-

rationem, id est, efficati, et efficaci operalione vinuiis (pntentise) ejus; q. d. : Aposlolalum non inanem v

1085

COMME1NTARIA CAP.
.

111.

1086
sit

ts sui, por divinam virlulem, sicque probat illum

;ib

Jesum Cbristum executus


noslra
et vocationis
soii noluni.

mysterium redeinptionis
sib;

eneetu, seu pcr miracula,


bal. Sensus ergo est
:

qu divin potenl pairaFactus sum Evangelii minisier


elicaciain
|

genlium, arcanum hucusque

ex dono Dei mer gratuito, quod mihi datum est ad-

Qi
vit

omnia creavit

Groceus textus addit


;

Qui cra-

minisliandum, non mois viribus, sed pcr


virtutis et

omnia per Jesum Christian

el ila legunt D.

Chry-

omnipotence

Dei.

soslomus
minimo
;

el Tbeodorelus. Si referalur

ad
et

creavit, in-

Vers.

8.

Mun omnium sanctorlm

Grc,

tclligi

dbet de Jesu
1
:

Christo, ut

Deo

Dei Filio,
Si

i)vt<!xrt>Ttpa,

quasi diceret, nanimiori.

Ex

)&x i '(

juxta illud Joan.


referatur ad

Omnia

per ipsum facta sunt.

miniums,

(inxil iX^ierrspci,

miniwior, quasi

compaf
Repelii

qu

sit

dispensatio..., iutelligi dbet

de
Qui

rativum ex superlativo, minimo minimior.

merilo passioriis Jesu Chrisli, Dei bominis. Primus

ergo
dixit,

cum

exaggeratione quai versiculo prceden^

soumis videtur hic nauiralior

bine Theodoretus

m!Ai,inquam,Christiriorum minorum minimo,

omnia

fecit

un

se cum oprante FUio.

Pulatur autem et

iino

minimorum mnimiri, peccatorum autem maxidata est


h. ec GiuTi.v...

cum fundamenlo, quod Aposlolus scbolam Simouis


Magi percutial, qui docebat hune

me-,

Observa lue

et

mirare
;

mundum corporeum

D. Pauli

modes tiam,

ubi de

su person agilur

se

ab angelis

i'aetuni esse.

minimo minimiorem, inlimo infimiorcm, poslrcmo


postremiorem reputat
et
dcit.

Observatio mordis.

Elincque

discamns

Observa hic evangelici ministerii munus,


i

scilicel
et illu-

Qu

quis allis suo minislerio elevalur, e profundis

incomprehensibiles Chrisli divilias evangelhar

in semelipso et

coram homnibus
duo

humililale, depri-

'

minare omnes.... Aposioli, eva'ngelistse, sunl inter caleros

maiur. Sicul

in D.

Paulo, sic et in omni Christ'; inini:

homines quod superiores

ah'gel

sunt inter inila

stro, necessaria sunt

humilitas, qua se suo mi(iducia in Dei virlute

feriores. Sicul angeli sunt

Dei clestes ministri,


;

nisterio judicet

indignum

qui

aposioli sunt terrestres angeli

at

liorum minisierium
:

libr et audacter agatin Dei

nominc
et

et aucloriia'.c.
altUlil,
ait

non
stoli

est iinpar

cleslium angelorum minislerio

apo-

Tria

D.

Paulus ad praedicationem

D.

enim

sicut et angeli superiores purgant, illumi-

Clirysostnmus, ferventem

animum

ad omnia fe;

nant et perficiunt. Hinc in Apoc. 19, 10, angeli nolunt ab

renda paratum
in

intelligentiam, seu sapiciitiam


!

vilain,

apostolis coli, vide nefeceris, conservus tuus


i

qu non cadebat reprehensio. Heu


Pauli vel

ne digni qui!

sum
Conscrvi sunt aposioli et angeli, omnesque Dei minislri.

dem sumus.qui
eiona tores.

memincrimus

vide D. Chry-

sostomuin, agnosces

qum

D. Paulo distemus con-

Cogitet bc et supra se reileclat praiatus, apo-

slolus, concionalor,

omnis Dei

in

Ecclesi minister,
:

Vers.
satio;

9.

Et

ii.llmin.vre

omnes, qu.e
llieologi

sit dispf.n-

et videat

quomod suum obeat munus


alios illuminai,

an lucet, su;

Gra.'C.,

conomia; bine

incarnation

que luce

purgat, perficit
obscurilale
et

an con-

nem

et nostrac rcdcinptionis

opus \ocni\l conomirim;


in

tra fumt,

suiqiic

f'umi

ftore alios
Va? pnevarij

quo nominc
assumpl

intclligunt

qiuecumquc Christus

carne

obscurat, oblenebrat,
ealoribus
!

infieit

el perdit.

fecit,

aul passus est. Hic

autem conomia,
in

seu dispensatio, potest dupliciler considerai, vel

Vers. 10.

Ut innotescat PRiNCiPATiBUS...,Syr.
,

mente

Dei, vel in opre, seu execulione. Juxta prierit


:

Ft per Ecclesiam innotescat sapienlia Dei


plena
,

differentiis

mam

aeceplionem, sensus
sit

Ut manifestem omni-

Principalibus
id
est,

elc.

Gnec.
;

Ut

innotescat

bus qum

admirabilis conomia, et selerna Dei

mine, etc.,

ila

ul

nunc

post hujus niysterii

ordinatio circa vocationeni genlium, per nalivitalem,

ndimplclionem, primariis eliam angelis priode innotescat, elc. Angeli, arebangoli, etc.,

mortein cl resurrectionem Chrisli


quoe videtur niagis ad

juxta secundam,
:

qui aille In-

mentem

Apostoli, sensus erit

carnationcm lanlani Dei erga gnies bonilatem, multaque Chrisli mysleria, vel ignorabant, vel noverani
!

Et doceam qum sapienter, boc lempore, Dcus per


otiosuiu et

vacuiim accepi sed talcm qui polenter et eliicaciter operetur conversionem genlium eiiaoa
,

lum

baibaiaium. il omnium, non lantni apostolorum, Vers. 8. sed et santorum , id est, Chrjslianoruw. minimo,

saeramentum, sive mysterium hoc, quod hactens per toi secula, im ab terno abscondilum fuit in Deo, in Doi scilicel meule consilio et praedcsliiulione; jain ver dispensatum, id est, erogalum, dislibuium est, omnibusque propositum et oblatum;
sit
,

Grxc inlimiori; q. d. Inferior et infimior sum inlimo, minor sum minimo; data est gratta lieec, n y ntibus evanijelizitre invesligabiles, sive incomprhensibles diviiius Chrisli, signilical immcnsit.-itcm beneliciorum Clni^ii, id est, eorum qu per Chrisli meritum abundanlissiro, velut ex infinilo thesauro, nobis conferuntur. Vliis. !). lu illuminare omnes, signfflcat alios docere, aliis lucem veritatis et lidei impertiri. Sieui enini sol su luce tenebrosa loca illuminai, ila doctores clar su doclrin illuminant tenebrosas el rantes hoiuinum mentes.
:

Vebs. 10.
bu$,
illis

Ul

innotescat Principalibus.

el l'oteslaii-

scilicel

ordinibus angelorum qui

dicunlur
i

Do

Qu

sit

dispensuiio sacramenti nbsconditi a secuth in


creuvil, id est,

Deo, quia omnia

quod, qualc

et

quan-

Principatus, id est, principes; et Poieslales, hoc e potenlcs. Snb bis cteros angelorum or'dines ifltelige. lia Hieron,, Chrysost., Tbeoph. In culestibus, scilicel locis Commoranles. Per Ecclesiam mulliformis sapienlia Dei. Per Ecclesiam, id est, per ea qufi gesla sunl Christo et apostolis in Ecclesi, perqoe gratias et doua cclesia? ab iis communicala, inulia my^teria Chrisli et (ibrislianorum angelis innoluerunt, que pris ignorabant. Fiat, inquam, nota per Ecclesiam , dm in e quolidi compleiitur lot et lanta, lamque mulliplicia divin sapientiae opra, inis in Dei mente recondita.

4087

JN

EPISTOLAM AD EPIIES10S
citm hoc cedat in gloriam veslram.

1088
Sed Grci omnes

tantummod quoad snbstanliam, non vero quoad spncies,

modos

et circumslantias, per ea qiiac gesta sunl

in Ecclesi, per toi et lanta


tain diversos in e

bona

il ii

collata,

et per

cl ipse

traducunt in secund person, sicul Vulgata nostra, contexlus Epislol indicat ila traducendum

gradus et ben disposilos ordines,


et

didicerunt multiforme)
sapientiani.

diffrentes

plenam Dei
bnficia

esse. Timebal Aposiolus ne Ephesii, in fide novelli, animo cadcrenl ob vincula eseteraque malaquaipaiie-

Seu,

ut ait
iis

Theophylactus,
sapientiae

noslra

magislri

sunt

Dei.

Per Ec-

batur. Hinc, peto, ireu/iat, posco, exigo, non Deo, sed vobis, ne expavescalis, animoque cadatis ob
hac vincula et alia mala, quae patior vestr causa, scilicet

clesiam, per apostolos, per hoinines, ipsis primariis


angelis
patefacta
!

sunt arcana

Dei; quantus

lionor
illu-

quia vobis Ephesiis et

aliis

gentilibus Christum

hnminum
minavit,

Paulus aiigeloruin cvangelista, eos

prdico.

ait

D. Chrysostomus. Hinc, in Apoc. 19,10,

Qlm: est cloria vestra, quin potis in bis gloriari

angeli coli nolunt ab aposlolis,


nisterio collocatis.

quasi majore in

mi-

nos oportet

hxc siquidem

vincula et passioncs sunt

stigmala el insignia Clusli.meique martyrii praludia,


et

Hic et Paulus Simonianos percutit, qui [volcbant


angelos nobis adorandos, et nostros esse ad

consequenter vestra, sicut etmea gloiia

quod ego
lalia

Deum

aposiolus vcsler dignus habear pro Chrislo


tanla pati.

et

mediatorcs.

VERS. 11.
lllud,

SECUNDUM
in

FR.4FIX1TIONEM.... QUAM....

Ephesiis et gentilibus omnibus gloriosse sunt passioncs apostolorum, ait D. Chrysostomus,


quia per
illas

quam,

Grco

et in

Lalino est ambiguum, poEcclesiam, et

apparct quanti nos faciat Dcus,


et apostolos

qui

testque referri et ad sapienliam, et ad

Filium

suum

pro noslr salule, tanla

ad prfiniiionem. D. Hieronymus ad sapienliam refert;


aliqui

pati voluit. Sic

Dcus

dilevil nos, ut

etiam pro nobis

ad

Ecclesiam,

comniuniter

ad
in

seculorum
paraphrasi
oinnia fecil

Filium suum dederit, et


D. Chrysostomus.

servos suos mal aflecerit.

prfinilionem.

Hinc praeler sensum


eliani sic

dalum, potest

explicari

Qu

Vers. 14.
lerrili

Hujus rei gratia,

eo tempore quod ab xlerno decrevit ea se facturum


per Jesum Cbristum; vel secundm antiquissimum, seu lernum consilium et decretum, quod per Cbri-

malis, deficiatis, in

id est, ne meis signum revcrentkeelsubjc-

Ctioilis,

FLECTO GENUA....

Vers. 15.

Ex

quo omnis patermtas; Gncc. wa-

stum Jesum executus


Vers. 12.

est.

zpta, familia, tribus, parenlela.

Ex

quo', Ptre,

omnis

In

quo habemus fiduciam... Fides est

familia,
ris,

seu angelorum

in

clo, seu liominurn in ter-

origo fiduciae et confidenliye in

Deum,

confidenliae

ad

origincm babet. Hic contra Simonianos, qui pl-

illum accedendi, fiduci impetrandi. Fides nimirm,

ra principia admittebant, et malis angelis

inundum

qu credimus Christum nobis Dco datum, ut mediatorem


et

propitialorem nostrum. Hauc (idem in

conditum dicebant. Metaphorie autm in angelis sunl familiae, qoalens inlelliguntur classes, ordines, qui
sunt
(juasi
1 familia. .

omnibus nostris oralionibus babere sludeamus. Nostra


praxis continua
sit

Totus mnndus, unica Dei familia


Dei, unanique componuiil Dei

Christo mediatori nostro uniii, per

est, cujus

pars una superior, inferior altra; et homifilii

ipsum

et

in

ipso

ad
;

Deum

accederc

per

quem

nes et angeli sunt

omnia, sine quo


lis,

nibil

de bc praxi vide in

linc capi-

fainiliam, cujus Pater, Dcus.

Hinc ab omnibus

colfch-

v.

21.

dus, amandus, glorilicandus.

Vers. 1.

Propter quod peto

ne deficiatis...

Vers. 16.
Ri/E svx..

Ut

det vobis secundm diyitias glo:

Gncc. :ldeu peto non segnescerc, quod polcstet ad D.Pauluui et ad

Ambrosius babet

Secundm

divitias

ma-

phesios referri; liincque S. Hieronymus

in

jestalis suas virtutem conftrmari in spirilu;

Syrus, paul

prima person traduxit. Syrus etiam: Quapropter pet


ne

aliter
vitias

qum

noslra Vulgata: Ul det vobis secundm di-

me

tdeat oppressionum mearum,

qmc

sunl pro vobis,

glori su; ut virtule confirmemini perSpiritum

esl,

Secundm prfinkionem seculorum, id secundm propositmu seculorum, id est, seculis, Secundm decretum vel aule secula factum q. d. lernum quo proposuerat, decrevcral prfinierat Dons boc lacre et exequi. Quam fecit in Christo Jcsu Domino nostro, dicilur auVers. 11.
;
:

Veps. 13. Propter quod peto posco ; exigo vobis, ne deficiatis in tribulalionibus meis, ne vos scilicet, Ephesii, deficiatis et cadatis animo videntes nue iribulari et vinciri, pro vobis, quia scilicet vobis aliis,

que Christum
vestra, id esl
,

et salutem

evangelizo.

Qu
in

est glorin

qu

tribulationes

cedunt

gloriam

lm hfec secula
,

pruefinivisse in Christo, quia sicul iota

vestra m, etc.

salus nostra per Cbristum esl, ila et toia salmis dispositi quantum ad loca , tempora , niodum , ordi-

nein etc. In quo, per quem, scilicet Christum Vers. 12. habemus fiduciam; qu animus per Christum peccatrs cxpiaiis cl innocenter jam viveus, ben sibi conscius,
,

Vers. 1-1. Htijns rei graliflecto, etc.; hujus, in. quant; rei gratia, quia scilicet eslis cives sanclorum et doinestici Dei, etc., ego Paulus inclus Jesu Christi pro vobis gentibus, lleclo genua mea ad Palrem, id
esl,

hmuililcroro Deum, Palrem Domini noslri Jesu


1

Clusli.

coniidit se esse in grali et ainicili Dei. llnjus fidu-

Vers. f ?.
existit,

Ea;

quo omnis paterntas,


esse et
:

etc., id est,

cie effeclum subdil Et accessum in confidenli


:

suum babet

ut scilicet confidenler

et descendit.
lia',

quasi ninici,

im quasi filii, accedamus ad Deum Palrem, dicamusque Abba, Pater. Per /idem ejus, q.d.: Fiduciam et fiducialem accessum habemus ad Palrem per fulemChrisli. Fides enim
:

sive

Ut sensus sit angelorum in clis,


ea

suam origiiiem, derivaltir Ex quo Pater omnis famisive

hominum

in terra,

quantmcumque

magna

parti banc fiduciam et confidcuiinm.

originem accipit; ad quem, familiae, etiam iominatissinia-, revcand sunl. Vers. 16. Ut det vobis secundm divitias glori

ac celebris, cxislii et ut palrem el caput, omnes


sit

1089

COMSIEN1AHIA. CAP.
;

Ht.

1000

suum

ut in
et in

Iwminc vestro interna

habilel Christus per

(idem,

cqrdibus vestris per charitalem stabili


et

ma-

nente radie veslr,

fuudumento

vestro,

ut possilis

qu hiimillim Christi depressione nos profundi pnarum infernalium abysso liberavit; allissima, ut pote qu ad ccelos usque nos altollit Consedere nos
:

omprehendere,
mais
(liim

clc.

Sed noslra Vulgala plan confor-

fecit in cleslibus.

eslGmcco,

el

ad litteram sensus est: Ut secun-

Vers. 19.

Scire

etiam supereminentem scien-

abundaniiam misericordisc, qu gloriatur, scu


multitude,
et

cujus

magniludo passim
in interiori

in Scripturis

prxdiealur, det vobis


est, in

homine

vestro, id

qu supereminet scienli, seu qu superat omnem scienliam humanam. Hincque palet quomod inlelligendum sit verbum scire, sciti
,

in

dalivo, id est,

mente,

virlule

su per Spiritum suum corrobo-

iicet

cognoscere

et

pro merito slimare.


,

rari.

Versu

15, peliit

Aposlolns ab Ephesiis ne dfi D.

Ciiaritatem Christi

id est

quam

Christus erga
vicli-

cerent, etc., propter libcrum arbilrium, ait

Au-

nos exhibuit semetipsum pro peccatis nostris

gustinus

mine idem

petit

pro ipsis Dco Ptre, quia


suflicit,

mam
Ut

offerens

Deo

Patri.

arbilrium sine grali non

ait

idem sanctus,
S.

impleamini... 11sec
;

Serin. 7 de Verbis Apostoli. Post

quem

Anselmus
etc.

Dei donis abundetis

omnia vobis opto ut omnibus omni sciiicet scienti Dei in

Quia volunlalis arbilrium habetis, peto vobis,


sed quia vobis non
snflicit

meule'; omni charilate in corde, sicque fortes et constantes


sitis et
sit

arbitrium, ad

implendum
Dct vobis

quod peto; hujus


Vers.
17.

rei grali flcclo....

disce quis

nunqum deficiatis. Ex diclis v. 16 homo ver spiritualis et interior. Ille


est Spiritus sanctus, cujus intel-

Curistum haritare
,

sciiicet cujus

anima

Christian habitare

id est

permanere

seu

perseve-

lectus, scu lumen, esl (ides viva, cujus cor et vite est

ranler manere.

charilas, cujus patria

Per

idem vivam, seu ebarilatc operanlcm.

clum cujus hreditas gloria lerna, cujus iuhabilator Christus, cujus Pater Deus.
,

In cordidls vestris,

tanqum

principali parte in-

Hinc
ut det

et disce
tibi

semper optare

et frquenter orare

teriorisbominisveslri.
I.\

Deus
,

interis corroborari fide viv, chari-

ciiaritate radicati... Ycl supplcndum est verut in paraphrasi


,

late oprante

sancti Spiritus illapsu


,

continua

cum

bum,

sitisque
,

vel

agnoscenda
,

Chrislo unione

tolius divinitalis in

anima lu
est...

inlia-

imjeclio per
rilutc radicati

quoddam hyperbalon
et findati,
possilis

sciiicet

ut cha-

bitalione et permansione.

omprehendere
si-

Vers. 20.

Ei

autem, qui potens

Grc.

Conslantiam quam Ephesiis optt duabus exprimit


ts, et dilicii ben fundali.

inilitudinibus; arboris sciiicet in altum radies agen-

At polenli super omnia, seperexabundanti qu petimus, aul mente concipimus, secundm virtulem ejus efficientem
in nobis, vel

secundm potentiam
:

ejus

operatam in noest virtute

Vers. 18.

Ut rossrns omprehendere...,
,

id est,

bis

(passive). Syr.

Ei autem qui potens

om-

apprhendera

per (idem el intclligenliam assequi

nia superanle, facere nobis etiam super ea

qu

postula,

quantum
l'ectus.

hic polcsl

bomo

spirimalis

sanctus, per-

mus,

aut meditamur, secundm virtutem ipsius

qu

exeretur in nobis.

Qu.e sit latitudo et lo.xgitudo... Quia indefinila est

D. Paulus in superioribus optavit Ephesiis

omnem

proposilio

nulliusenim

ici

mcnlioncm

i'aeit;

plenitudinem Dei, at hic omni Dei pleniludine repletus ipsemet


,

liinc varias sunl

interprelaliones, quas apud CorncN'aturalior

erumpit in Dei laudes oplatque ut ab

lium videre potes.

autem mihi
:

visa est

Ecclesi Deo reddatur alterna gloria per Jesum Chri-

qune in paraphrasi, quia de bis agitur


jiosirae

Dei bonitas in

slum, Filium Dei, Mediatorem noslrum. Deo, inquit,


qui per potentiam qu inls agit in nobis
test
,

redemptionis et vocalionis mysleiio latissima

omnia po-

est,

ad omnes bomines se extendens; longissima, in

long abundanlis facere et liberalis dare

quam

omnia secula sese diffundens; profundissima, quippe


su, id est, secundm immensain largitalcm ac bonilatem suiri in qu glorificalur.
Yirlute corroborari per Spiritutn ejus in inlcriorcm
'
1

nos possimus aut pelere, aut intelligere.


tentions hic adhuc, tum polis in clo triumphantibus Deique visione beatis. Qu sit latitudo el longitudo, et sublimitas, et profundum. Ut possitis omprehendere qu sit et quanta ejus mysterii quod vobis pra'dicavi, magnitudo, dignitas, majestas. Vers. 19. Scire etiam supereminentem scienti charitalem Christi. Et ut possilis scire, id esl , animo complecli ac pro dignitate stimare charitalem Christi, qu nos dilexit, eamque supereminentem scienlice, id esl, excedenlem nolitiam nostram, ac majo-

homnem. Sensus est Oro det vobis ut virtute seu fortiludinc ab co accepta corrojboremini adverss omnes tentaliones, per Spiritum ipsius, ad profectum
:

nleridris

homitiis,

sciiicet, ejus qui,

dm

exlerior

houio crrumpitur, renovandtts est de die in diem,


.

2 Cor. k. Lsl eniin interior bomo, mens bominis, vel ipse homo, secundm menlem et cas potentias qu sunt auim rotionali propri. Vers. 17. Christian habitare, det vobis Deus

Pater, ut Christus habitet per fidem in cordibus vestris, jd est, ut Christus internum hominem veslrum inhabitet cl in

<

co mancat.
[

In charilate radicati el fundali. Dct etiam vobis ut n charilate sitis ben firmali, ut charilas vesira firnia
sil et

\ j

constans.

Vers. 18. l't possilis omprehendere, id est, animo concipere et intelligerc , cum omnibus sanclis,
jd est, apostolis, prophelis, et Clirislianis,

tum

mili-

rent qum ut penits nobis inlelligi possit; q. d. : Charitas Clusii tenta est ut superet omnem humanam cognilionem elscientiam. lia Theophyiaclus. Ut impleamini in omnem plenitudinem Dei. Ut omnium donorum Dei perfeclione repleamini, ut orhnibus Dei donis abunelis, q. d. Ut sitis pleni omni sapienli, virlule et peifeclione, maxime charilate. quplenusst Deus: seu ulDeicognitione,amorc, omniumque bonorum divinorurn pleniludine impleamini. Ei autem qui potens esl omnia facere Vers. 20. suverabundauler qum petimus aul inleliigimus. Sensus
:

109l

IN

EPISTOLAM AD EPIIESIOS
I

100-2

y tMt gloria m
alltes

2 j.

"_

Ipsi

Gi.oniA...

&yr.

lpsi,iwiu(im,
in

Ecclesi u per

Jesum Christum

omnu

ver chrisliatiarum actiones. Et eccerurss praxim Deo dignam, loties ab Aposloln edoctari), nam, ver
e

seculi scculorum. Amen.


,

nobis adnotatam

Omnia

in

Christo, per Christum,


in

Ipj, inquam

qui lot et lanta per Christum nobis


sit

et

ddit beneeia, Rterna

gloria in Ecclesi su;., per

totum orhem
per Jesum

diffusa, et in fines

seculorum daratur,

cum Christo, piclatis oflicia exercere; Ecclesi Deum laudare, Deo gratias agere, etc. Ilinc Dominum nostrum Jesum Christum. II.ec pmnia per
posl v. 1G, praxis videatur in cap. i hujus Epistola 10 , in corollario, cap. et fusis in Epislo ad Rom.,

ipso

Christum, Ecclesi: caput Mediatorcini|ue

nostrum
sic et

Deo accepimus, et per quem sicut omnia omnia Deo reddere dbemus per laudes et gra,

et Episl. ad Hebr., cap.

cl cap. 15, in corollariis.

est : Et quipolens est, mente concipimus. faccre ultra omnia qu pelimus, aut Secundm virlntem quee opcntlur in nobis. Referlur viitus autem hiecpars ad verbura facere, et significalur polenlix diviiise, seu polentia quai in nobis. est elfcclus et per quam ipsi etiain agimus

superabundanter

et

cumulat

Christo psi gloria in Ecclesi et in Vers. 21. Ei qm potens es [ > c,c ' Jrmi, etc. Explet senlcnlinm Ecclesi, d est, ipsom Ipsi, inquam, ut gloria in
:

co universa Ecclesi lanlis beneficus ab octal idque per Christum Jesum ei in omnes affecta, omnium seculorum nsque in aternum.
eloriflcet

notanda, Corollariumpietatis.seuin hoc capite ad pietatem maxime


1"

et

ad praxim redignula

D.

Paulo et ab

aliis

apostolis discamus

in

quentis modesliam

at

imilcmur virlulem omni qui-

Hancgloriapassionihus cl in vinculis gloriari, v. 3. credamus hujus tioncm dabit nobis lidesviva ,si ver
vit33

dem
e

miniChristian, pracipu ver omni Ecclesiu sublimior, stro, nccessariam.|Qu quis suo miuisterio
sit

radies.

principia, et quasi passiones esse teTira gloria Clrfsto paticinur , et profun-

humilitale inferior. Vide v. 8.


,

Qu

plus

pro
,

4 Prlali

pastores

doclores
sit

concionatores

dis humiliabimur

e feliciores et gloriosiores
v.

in

D. Paulo,

v. 9,

discant quale

evangelici ministerii

aHcrnum erimus. Vide


2 Abcodcm
u

Set observationem moralem. quantum apostolo, v. S et 6, discamus

munus,
tendant
5

biles divilias

et ad quid ordinetur. Euangelizare invesligaChristi, v. 8, et illuminant onmes, v. 9. Atillud

omnibus Deo debeamus, per cujus graliam nobis data est mysteriorum Dei cognitio siianis major
ipsis

Chnqum
Hc

quomod

obeunt.
v.

Discamus omnes ex

Ob banc eliam prophelis veteris Testamenli.

beamus animo

jugiter versare

16, 17, 18, 19, quid desemper optare , con,

graliam

Deum laudemus, amemus,

glorificemus

tinu petere. Seilicet virtute corroborari per Spiritum

vounlatem permajori mysteriorum cognitione ad Dei adimplcndam utamur; alis major nostra cofectis

gnitio erit

major noslra damnalio. Serons


et

sciens vo-

Dei in inleriorem Iwininem, v. 1G. Christum liabitare per (idem in cordibus nostris. In charilate radicali et funv. 18. v. 17. Ut possimus comprehendere , etc., dali
,

lunlulem domini sui


3

non faciens vaputabil multis.


lo-

se Miremur admirandam san D. Pauli de

Scire etiam supereminenlem scienli cliaritatem Christi, ut impleamur in omnem pleniludinem Dei, v. 19.

CAPUT
digne
2.

IV.
,

CHAPITRE
ut
1.

IV.

vinctus in Domino 1. Obsecro itaque vos, ego (|u vocali estis, ambuletis vocatione

Cum

omni humilitale

cl

mansuetudine, cum pa-

charilate, tienli, supportantes iuvicem in


3. Sollicili

Je vous conjure donc, moi qui suis dans les chanes pour le Seigneur, de vous conduire d'une manire qui soit digne de l'tat auquel vous tes appels, douceur 2. Pratiquant en toute chose l'humilit, la et la patiences vous supportant les uns les autres
,

servare

unitalem spirits in

vinculo

avec charit,
3.

pacis.
4.
tis

mme
Uniun corpus,
cl

travaillant avec soin conserver l'unit d un esprit p?r le lien de la paix. esprit, 4. Vous n'ies tous qu'un corps, qu'un

En

unus Spirits,

sicut vocati es-

comme vous n'avez


tme.

tous t appels qu' une

mme

in un spe vocalionis vestne.

csrcrincc. qu'un bap 5. 11 n'y a qu'un Seigneur, qu'une foi et

5.
6.

Unus Dominus, una Unus Deus


et

fides,

unum

baptisma.

Paler omnium, qui est super

om-

nes, et per omnia, et in omnibus nobis.


7.

Unicuique autem nostrum data est gralia secundonationis Christi.


dicit
;
:

dm mensuram
8.

au6. Il n'y a qu'un Dieu, Pre de tous, qui est et dessus de tous, qui tend sa providence sur tous qui rside en nous tous. 7. Car la grce a t donne chacun de nous, selon la mesure du don de Jsus-Christ. mont au 8. C'est pourquoi l'criture dit, qu'tant plus haut, il a men en triomphe une grande multi,

Propter quod

Asccndens

in allum, capli-

tude de captifs, et

il

a rpandu ses dons sur les

hom-

vam
9.

duxit captivitatem

dedit dona hominibus.


est, nisi quia et
?

mes.
9.

cendit
10.

Quod autem ascendit, quid primm in inferiores partes terne

des-

parce
lies

Mais pourquoi est-il dit qu'il est mont, sinon les parqu'il tait descendu auparavant dans les plus basses de la terre ?
le

Qui descendit, ipse est et qui ascendil super


crelos, ut impleret

10. Celui qui est descendu est moul au-dessus de tous les deux,

mme

qui

est

afin

de remplir

loules choses.

omnes
11.

omnia.
,

Et

ipse

dedit

auosdam quidem apostolos

Lui-mme donc a donn son Eglise quelquesprophtes, pour tre aptres, d'autres pour tre uns
11.

^93
quosdam auteni prophctas
12.
,

C0MMENTAR1A CAP.
alios
;

IV.

1094

ver evaogelists,

alios auteni paslorcs et doclores

Ad consummationem sanctorom
corporis

in
;

opus mi-

d'autres pour tre prdicateurs de l'vangile, cl d'autres pour tre pasteurs et docteurs 12. Afin que les uns et les autres travaillent la perfection des saints, aux fonctions de leur ministre,
;

nisterii, in ccdificalionem

Clirisli

13.

Douce occurramus (mines

in unitatcni (idei et

l'dification du corps de Jsus-Christ, 13. Jusqu' ce que nous parvenions tous l'unit

agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, in


retalis pleniludinis Christi
:

mensuram

d'une

mme

loi et

d'une

de Dieu,
l'ge el

l'tat d'un

mme connaissance du Fils homme parlait la mesure de


,

del plnitude selon laquelle Jsus Christ


form en nous
;

non simus parvuli flucluanles, et circumferamur omni venlo docirinx in nequiti homi14. Ui jain

doit tre
fants,

14. Afin que nous ne soyons plus

comme

des en-

comme des

personnes flottantes,
,

qui se lais-

niim, in astuti ad circunivenlionem errons.


15. Verilalem

autem facientesin

charilale, cresca:

mus

in illo

per omnia, qui est caput, Christus


loluin corpus compactuni et

16.

Ex quo

connexum

per oainem jiincluram subministralionis, secundm

operalionem

in

mensuram uniuscujusque membri,

augmenlum
rilate.

corporis facit in dificalionem su in cha-

17.

Hoc

igitur dico, et teslilicor in

Domino, ut jam

sent emporter tous les vents des opinions humaines, par la tromperie des hommes et par l'adresse qu'ils ont engager arlilieicusemcnl dans l'erreur 15. Mais que, pratiquant la vrit par la charit, nous croissions en toutes choses dans Jsus-Christ qui est notre chef el notre tte, 16. De qui tout le corps, dont les parties sont jointes el unies ensemble avec une si juste proportion, reoit, par tous les vaisseaux, el toutes les liaisons qui portent l'esprit tt la vie, l'accroissement qu'il lui communique par une inllucnce proportionne chacun des
:

non ambulelis,
seass su
i :

sicut et

gentes ambulant in vanitate

membres,
par
le

afin qu'il se

forme

ainsi,

et qu'il

s'difie

la charit.

18. Tcnebris

obscuratum babentes

intellectuin,

r.'.ie-

nali vil Dei per ignoranliam

qu

est in

illis,

pro-

vous avertis donc, et je vous conjure par Seigneur, de ne plus vivre comme les gentils, qui suivent dans leur conduite la vanit de leurs penses,

17. Je

pter escitatem cordis ipsorum,


19. Qui desperantes, semelipsos tradiderunt inrputJicil'nc,

in

operalionem immundilke omnis,


Clirislum,

in avari-

tiam.

20.

Vos aulem non

ita didicislis

21. Si lamcn illum audistis, et in ipso edocti eslis,


sicut est veritas in Jesu,

secundm pristinam conversalio nem veterem homineni qui corrumpitur secundm


22. Dcponerc vos
,

desideria erroris. 23. Renovamini

autem

spiritu

mentis vestra,
qui

18. Qui ont l'esprit plein de tnbres, qui sont loigns de la vie de Dieu, cause de l'ignorance o ils sont, et de l'aveuglement de leur cur, 19. Qui ayant perdu tout espoir de salut, s'abandonnent la dissolution, et se plongent avec une ar< deur insatiable dans loules sortes d'impurets. 20. Mais pour vous ce n'est pas ainsi que vous avez t instruits dans l'cole de Jsus Christ, 21. Puisque vous y avez entendu prcher, et y avez appris, selon la vrit de sa doctrine, 22. A dpouiller le vieil homme, selon lequel vous avez vcu dans votre premire vie, qui se corrompt, en suivant l'illusion de ses passions; 25. 'A vous renonveter dans l'intrieur de vtre

24. Et induite

novum hominem,

secundm

me

Deum
tis.

crealus est in jusiili

et sanctilate vcrila-

24. El vous revtir de l'homme nouveau qui est cre selon Dieu dans une justice et une saintet vrita,

ble.

25. Propter
nini

qnod dponentes mendacium

loqui:

verilalem uuusqusqu cuin prox'uno suo


:

quo-

niam sumus invieem membra


26. Irascimini
,

25. C'est pourquoi, en vous loignant de (out mensonge, que chacun parle son prochain dans la vrit, parce que nous sommes membres les uns des
autres.
26. Si vous vous mettez en colre, gardez-vous do pcher que le soleil ne se couche point sur votre co;

et nolile

peccarc

sol

non occidat

super iracundiam vestram.


27. Nolile locum dare diabolo; 28. Qui furabatur,
laborel
,

lre

jam non

furctur

magis aulem
est, ul

27. 28.

Ne donnez Que celui

point entre au diable.


qui drobait
lui

ne drobe plus
utile

mais
pour

oprande manibus suis quod bonum


p:ilicnli.

plutt qu'il s'occupe

mme, en

travaillant de ses

balxal undetribuat ncessita lem


29.

propres mains

quelque ouvrage bon et

Omnis sernio malus ex ore


si

vestro non proc-

dai

sed

quis bonus ad aedificalionem fidei, ul dei

graliam
30.

audientibus.
in

Et nolite conlristare Spirilum sanclum Dei,

quo

Signali estis in

diem redemplionis.
,

avoir de quoi donner a ceux qui sonl dans l'indigence. 29. Que nul mauvais discours ne sorte de votre bouche; au contraire qu'il n'en sorte que de bons et la pit le propres nourrir la loi, afin qu'ils inspirent ceux qui les coutent. 50. Et n'attristez point le Saint-Esprit de Dieu, dont vous ayez t marqus comme d'un sceau pour le

51.

Omnis ainariludo

el ira,

et

iudignalio

et

jour de
31.

la

rdemption.

clanior, cl blasphemia tollatur vobis, cuin


lili.

omni ma-

32. Eslole

autem invieem benigni, misricordes;

toute aigreur, tout emportement, toute colre, toute crierie, toute mdisance, enfin toute malice soit bannie d'entre vous. 52. .Mais soyez bons les uns envers les autres, ideins

Que

donanles invieem, sicut et Deus in Chrislo donavil


vobis.

de compassion

et

tuellement, comme Dieu Jsus-Christ.

de tendresse, vous pardonnant muaussi vous a pardonn en

109'

IN

EPISTOLAM AD EPHESIOS
ANALYSI
1.

1006

Absotul parte dogmatic, transit ad mores, per vinciila y 1,2, 3. Ephesios lencrrim, pro Clirisli gloriet corum sainte tolrt, ad vilam
stian vocutione

in

fidclium cordibus.
i.

qum
cliri-

Ciarim exptieat

liunc

fincm

scilicct
,

ut

non

simus parvuli, quovis doctrinal venlo fluctuantes

sed ut

dignam

liortulur, et inprimis

ad imita,jj
,

veram

fidei

doclrinam sectantes

et effaritalis

opra fa-

tem spirils in vinculo pacis servandam.

cienles,
>

crescamus quaquaversiim

in Clirislo.

y 4,5,0. liane
ijiur in lot

spirils imitaient suadel


cltristian rgnt
;

ex unitate

i l

['i.

Hoc

tpiriluate

in

rctigione

union corpus,

plient

per comparationem ad

Christo augmenlum exaugmenlum corporis ha-

imus

spirils,
et

una

spes,

unus Dominus,

unus Dens
cl

Pater omnium; idem


liuie unilaii

ergosit

unum Baptisma, omnium cor


varietas,
asserit

muni,
|j

';

17.

Rediens ad

id

quod

v.

dixit

Obsecro vos

animas. El ne

obslet

donorum
,

ut digne ambulelis, etc., hocque fusiks explicans, liortalur Ephesios ut

circa
fini

eam duo prslat Apostotus. Primo


unitate
el

quod

non ampliiis gentilium dncant vilam,


,

non pro mrite

retipientis, sed provoluntate danlis.

quam

pingit

primo quand interna

v.

13
.

Oblenebrati
:

Secundo, ex
snmil unitalis

ad quam

lendit lic varietas aliud

inlelteclu, etc.;

secundo quoad externa,

19

Sese Ira
est

concordiw argumenlum. Seplimo nufideli


,

diilerunt

impudichi. Unie gentilium vil contraria

que T'crsu asserit quod Unicuique

data

sit

gratin,

cltristian vita, v. 20, 21. liane

ad duo principia gnev.

non pro

ipsius

meritorum mensur

sed provoluntate

ra lia rcducit;

deponere vtran liominem,


.

22; in-

Clirisli, hancque verilatem probal, . 8, ex psalm. 67;

duere novum

23, 24. Jn rcliquo capile lic duo ge-

hincque occasioncm sumit ternam Christi divinitatcm


contra hrelicos insinuandi,
v.

neralia doctrinal Clirisli capita exptieat in parliculari.

el

10.

Deponenda sunt
cium, fraus,
ira,

lic veleris Iwminis

membra

menda-

Clirislo y 11. Prcipua cnumerat dona liominibus data; horum minisleriorum fincm indicat, v. 12, 13,

furtum, libido, etc. Induenda verilas,

benignilas, mansuetdo, misericordia, casiitas, justilia,


liberalitas, clc.

nimirum unitatem

fidei

el

perfeclam

Clirisli

formatio-

PARAPHRASiS
1.

Cm

tanla

s'il

erga vos

Ephesii

beneficentia

8.

Ad Innc

graluilam donorum dislributioncm


:

Dci, ut ex Gentilismo ad ttdem, ad graliam ci ad glorinin vocrit a:qii


sli

probandin,
in

dicit regius Psaltes

Ascendciis Chrislus

ac Judicos

bine ego Paultis, Cliri-

clum,

et ille

secum ducens animas sancloruin,


,

propter vo;

captivus, vos horlor et obseero, ut

antea in limbo captivas

sumpsil Paire dona, qua

tanli benclicii

memores

vitam ducatis vestr voca-

Iransmisit liominibus in terrain.


9.

tione dignam.

Quod aulem Christus


,

in

clum
,

ascendit, ut ait

omnibus bumiies cslolc mansueli et mites, vitiosos, et et cum animi lentate proximorum mores vobis incommodos, per ebaritatem tolrantes.
2. In
,

Propheta

quid hoc

sibi

vult

nisi

quod

Christus

jam anle descenderit


terra)?

in inferiores et

intimas parles

3 t Magno

studio incumbile ut
,

animorum concor,

10.

Iile

solus clis descendere potuit, qui erat


;

diam

et

unitatem servetis
,

in colligalione

seu con-

in clis, id est, solus Filius Dei

ipse ergo

idem

est

catcnalione pacis, id est


inos colligante.
4.

in

pace

velut vinculo aniI

et qui descendit in intimas lerr;e partes, et qui aseendit


et

super omnes clos,

id e=t, in
,

supremu'm cluni

Unilas

in

tot

vestr rcligione rgnt;


et

unum

dignissimum

in

co locum

ut impleret

omnia uni-

vos corpus
Spiritum
;

eslis

mystieum, unum

eumdcmaccepislis

versi loca majestale el glori su.

eamdem

habelis felicilatis ternse spem,

H. Redeo
minibus
;

ad id quod supra

v. 7, diccre

cpi

ad
1

quam
5.

vocati estis

omnes.

Clirislus pro su volunlale varia Dei

dona ddit

lio-

sus

Omnibus vobis unus et idem est Dominus Jeuno et eodem idem credilis omnes Christtis
;
;

ipse

enim quosdam ddit

Ecclesire ut sint

aposioli, alios ut sint


lislse, alios

prophet, alios ut sint evangesint paslores cl doclores.

Baptismate
Christian).

Christi

scilicct

renali

estis

et facti

aulem ut

12.
colitis

Ilcque dona Deus (idelibus dcdil ut unusquis-

omnes; unus omnium vct>. est; cujus Pater, cujus imperium super omnes strm cujus Spirils in v.rovidcnlia ad omnes exlcnditur eamdemque omnibus vestris agit; idem erg cor,

Unum Deum

que illorum, seu aposlolus, seu propheta, seu, etc., strenu et assidue minislerium sibi credilum exerceal
suque
fideli

adminislralione mystieum Christi cor,

pus, Ecclesiam

dificium spirituale, proinoveat, ut

animam babeatis; paxregnetin vobis. unicuique 7. Equidem dispar dala est

universa sanctorum societas


gratia, sed

consummata

ta

in

mo-

ribus
,

qum

in scienli Dci reddalur.

hc

non dbet obslare quia non ex merito unicuique nostrm data est gratis meritorum noslrorum mensur sed pro
disparilas unitati pacis
,

13. IKec

autem varia minisleria durabunl quoad-",


,

usque nos omnes

alii

post alios

perveniamus

in
-,

noslro, nec

pro volunlatc Christi

cui placuit

banc huic graliam


in

unam eamdemque

Pidem' et
,

veram cognitionem'FiUi

darc, illam
qucscere.

illi

dbet ergo quisque

Dei voluntale
|

Dei, sicque proficiamus

ut

evadamus

in viros spiri-

luales, adultos et oerfecfos, ad

eamque perveniamus

10 ,j 7

COMMENTARIA. CAP.

IV.

1093

mensuram
11.

sou staturam et tatem

qu Chrislus | ipsins doctrinoc veritatem.


22.

plen formetur in nohis.

Nos, inquam,

ministres ddit Ecclesue, ut


,

non

ncm

Didicistis, inquam, exuere veterem homisecundm quoi anle conversioneni vesirani

amplis pucronuii more

quibus ob impetfcclum juet incerto

vixistis,

quique corrumpilur cl computrescil

in dies,

dicium quodlibet persuadelur, sicque vario


iinpulsn et persuasione agitantur,

non fluctuemus

in

prout magis ac magis obsequilur cupiditlibus seducentibus cl deceplricibus.


23. Didicistis renovari

diversas opinioncs jactali et crcumventi quovis doctrina? veille,

secundm interiorcm homentibus vestris


in-

per seductioncm et fallaciam hominum

mincm
dil.

Spirits

sancli grali

perversorum, perque faudem clastuliam eormn qui


nos circumvenire et
pertrahere
15.
;

in

damnalos errores conantur


sectanlcs

24.
feri

In

novumque hominem transformari

ac laies

qualis Dco crealus est

homo

in

ver jusiiti et

Sed

ut veritatem

et

cxequenles
et

in

in ver sanclitatc.

charitale, id est, ut
bita clnisliana, seu

veram doctrinam sectanles,


et

d-

25.

Quoniam ergo
loquimini

bocc in

Christo cdocli estis;


fraiulem abjicienles
cuni

opra charitalis, facienles, cre,

omne mendacium omneinque


veritatem
et
facile

scanius quaquavcrsm in Chrislo


qui est capul nostrum.

per Christum,

proximo
veslram

qtio-

niam sumus unius ejusdemqu corporis commmora.


capile noslro lotum
est,

1G.

Ex quo Chrislo

Ecclesise

26.
nale, ut

Si vos contingat iiasci, irani

sic frae-

corpus (quod coinpaelum et connexum


parles et singula

seucujus

non peccelis, nec ints


in

in

Dcum

irai scilicet

membra simuljuncta
,

sunt et

com-

consentiendo, nec extcris


faciendo
,

paginal per jnneluras

quai subminislrant spiritum

quod

et gralias spiriltiales) augnienluin sui i^sius facit, seu

per ralionis

proximum ipsi malum sed qnm cilissmi imperium iram deponile; ila ut sol nou
ira

suggerit;

augeseit
agenlis

idquc

vi et efficaci Cbristi
,

capitis ints

occidat super illam.


27.

mensuram cujusque membri in


in
,

seu pro

modo

et
,

exigenti

Ne hc animi
in

veslri

commolione

delis diabolo

edificalionem su

seu ut se-

locum

cordibus vesiris.

ipsuni a:dificct

iiocque corpus, quod est Ecclesia,

28. Qui furabatur, alienumque

bonum, quoeumque
non furetur amutil
,

perficiat per cliaritatem.

modo, sublrahebat
v.
1

et

deliuebat,

17.

Hoc

est

igitur

quod

dicere
,

cperam

et

plis

quin potis laborct artc honesl cl

ut

quod per Christum vos obsecio


liorlationis

et queni

hujus ex-

habeat ipsc.non solm unde vivat, sed et unde tribuat

mex

tcslem esse

volt), scilicet ut

non am-

plis

eam

vilain ducalis

quam

gentes ad Christum
sui
et
jutli-

non conversa; ducunt; quai pravum senss


cium scquenles
paulur.
,

eleemosynam egeno (licque restituai). 29. Omnis sermo obscenus cl fclidus, corruplus et quoeumque modo viiiosus, non cxeal ex orc vestro,
sed
si

lotie vanis

rebus sludent

occu-

quis

sermo ex ore veslro procdt, bonus


(idei
,

s.t

et

ulilis

ad a'dificationem

seu per

quam

(ides

18. Intelleelum habent erroris et ignorantiac tenebris obscur, ituni


;

crescal, cl pielas inspirelur audientibus.


50. Et nolitc verbis
losis

alinait sunt et vakl remoli vil

obscenis, pulribus et seanda-

sanel qu;eestsecundm Deuin; idque per ignoranliam

Spiritum sanctum conirisiare,

quem

in bapli

mo

qux

est

in

ip^is

propler cxcxcalioncm et obdura-

et in coiifirmaiione, velut sigillum vobis

impressum,

tionem cordis eoruin.


19.

recepislis

servandum usque

in

dicm
et

resurrectibnis,

Qui desperanles salutem et vitam


Chrisliani credinius et

ternam
omnia

ubi ah

omnibus malisliherabimini,

beatam iininor-

quam nos
obscna
,

speramus, seniet-

lalitatem consequemiiii.

ipsos Iradiderunt impudicilia, ad perpclianda

31. Absint vobis

eliam turpissima et nefanda, cuin ardore

descentia

et

indignatio

omnis animi amariludo, excanet clamor inordinalus, et


,

insaliabili et

qudain plus semper luxuriandi cupidi-

querulosus, malediccnlia, omnisque omnin malignilas et neqnilia.

tate et inexplebili avidiiate.

20.
Chrisii.

Vos

aulem non

ila

cdocli

estis

in

schol

52.

centra cslole cornes et benigni, misricordes


;

et compalicntes

condonate offensas
sui

sicut

et

Deus

21. Sir|uidem Christum et Cbristi


dstis

doctrinam auseu secundm

per Cbristi
donavit.

Eilii

merilum vobis peecata veslra

omnin

et

didicistis

ex ipso

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Obsecuo itaque... Conclusio moralis


ut codificcmini in

dicare

ah bis essein omnin

libcralus.

Theodoretus.

ex principiis supra slabilitis direel deducta; quia vos


c gentilismo vocati estis
Dei, cap. 2, v. 22,
et
, ,

templum

Itaque ego Paulus, Cbristi propter vos caplivus, obsedigne ad cro vos et digne..., scilicet ad Ecclesiam
,

ut

cum Judxis
proplcr
:

skis cohrcdes
,

corpus mysticum Cbristi

digne ad haereditalem Dei.


propler nos vincli)

concorporalcs

etc.

cap. 5, v. 6. Mine ego Paulus

Ex hc

Aposloli nosti (eliam

vinctos

in

Domino,

id est,

Dominum. Sed

et

propler vos bis

sum

constriclus

si

nollem enim pne-

tener obsecratione discamus vocalionis no&trse bo~ nelicium sap cogilarc. Ad quid vocatus es? quis?
ambuletis vocatione qu vocati cslis ; q. d. : Cum Janla sit cxcellenlia vocationis vesirse, ide cum obsecra

Vers.

1.

Obsecro
Dominum
S. S.

itaque vos ego vinclus in


et

Domidigne

no, propter

Domini Evangelium,

ul

XXIV.

( Trente-cinq. J

Uj'jO

I.N

EPiSTOLAM AD EPIIUSIOS
ira
,

1100
lot verba*, lot rationeg
:

quo? ad quid
iino filins Dci

Gentilis
sis civis

peccalor

filins

Dco

ils. 4.

Unum corpus...,

voeatus es, ut
;

sahctorum, domesticus Dci

ad unitatem induecntcs; quasi dfeeret


nobis unitas Ecclesiae, cujus

Bocposlulat

aller quasi Christus, Chrislianus. Vive


et ut lilius Dci, ut lucres Dci,

membra

soumis omnes;

crgoul

civis

sanclorum,

unilas Bpil'ils, quein recipimus


li;c

digue Dco. Vins. 2.


vofpoiwvi
,

divin

ad

quam possidendam

omnes; imitas essenvocati sumus om;

id

Cum omni humilitate; Gra:c. -y.-nest, cum humili sensu de seipso tktteivw, ;

nes; unilas Domini, cujus

sumus omnes

unilas fidei,

quam omnes
J

profitemur

unilas baplismi, quo renali

5i5, humilis,

WTtetvofpoaivYi

lutmilis

de seipso scusus.

sumus omnes;

unitas Cra loris, qui ex


;

eodem

nibilo

Syr.
litate

Cum omni

humilitate mentis.
:

Ambrosius, humi-

nos creavil omnes

unitas Palris ccstis, qui

edem
cujus

animi. Sensus ergo est

Cuiu perfect et intgra


I

potenli nos regil,

edem provdenti

conservai, c,

cordis humilitate; seu in


sentienls.

omnibus de vobis humiliter


,

dem

praesenti replet.

Unum

corpus

Ucclesia

Humile

sit

cor; humilia erunt os

gestus,

capui Christus.
I.'.ms

omnisque motus
ut

et actio. Hucc virtus


:

gcnlilibus erat

Spiritus, qui Ecclesiam rgit, quique

per

plurimm ignota

hinc sa?p

coinmendat cam
;

singula faujus corporls

membra

dscurrens, vilain et

Apostolns.

motum
In

spirilualem singulis communieai.


flicitas

Cum omni mansuetudine


filia;

seu mansuet

cum omniest.

una spe voc.vtio.ms..., una


et

quam spera-

bus agenles et loquentes. Mansueludo est humilitatis


qui ver humilis est, hic et

mus

ad quam possidendam vocati


5.

estis.

mansuetus

Hu-

Ver's.

Unis
,

Domines

Jsus Christus, cujus

militas opponilur arroganliae,

mansuetudp

iracundiac.
,

Cum patientia
ganimilale
,

Gr.

tolrantes

cum lenilate animi mutuos defeclus.


,

seu lon-

omnes sumus Una fides


dimus.

servi rcdeni;

tilii.

scilicet objectiva,

eadem

niysteria cre-

In ciiaritate, id c.'t, per charitatem;


lenitatera

banc animi

U.num baptisma

Clirisli scilicet.
;

imperet, cl informel cliaritas.


;

ex solo lemperamento
complacenti
;

non

sit

Non orialur ex buman tautm


;

Vers,

G.

Unus Deus

nobis est et unus Pater

omnium nostrm.
Qui est super omnes, dominio.

non ex hypocrisi Phaiisaic


amore.

sed ex

spirilnali et divino proxin.i

Cm

Christus

om-

nibus Christianis dixerit


et

Discite

me quiamilissum,

Et per omnia, providenti. Et in omnibus nobis, inhabitalione.


Hinc colligerc restai
:

humilis corde, hinc merit Paulus Chribli aposto-

Ergo

et

eumdem

habeatis

lus,

nos ad vilain nostr vocaiione dignam cxhorians

animum.
Vers.
7.

humililatem et mansuctudincm nobis prxsertim comroendat. Et quia charitas, forma reginaque virtutum,

Unicuique

autem nostrum....; Syr.:

hinc et meril vult ut charilale bac nostra; virlutes

Veritm unicuique nostrm. In omnibus supradiclis rgnt unitas et paritas. Unum corpus, unus spiritus....

impcrenlur.

Non idem

Vers.
satagite.

3.

Solliciti
;

Grce, studentes

Syr.

et

est de grali, non enim una, nec par unicuique data est; sed varia et dispar; huic major, illi minor.

Ihr.cdisparitaspolerat esse causa huic superbiendi,

illi

In yi.nculo

Grac,

li

tw

auvSia/jiw, in colligatione

vei querendi
,

concalenalione, conjunctione. Pax e^t vincu'um, ca-

invidendijuthanediscordiu occasionein aoteratAposKriuS, asserit primo, donaDei esse pro


cl

tena, gluten animos connectens et colligans

animasolliciti

Dei vohmtale

rum autem

unio tanlum est bonum, ut de eo

hic.v.7; secundo,

non pro merlis, sapientissim collata, dona Dci esse non propi ise'rcipien'tis,
concessa, v. 12;' tandem ex uni-

debeamus esse. Indiffercntia erga pacem el animorum unionem fit crimen quanta majus crimen erit illam dissensionibus rumpere
; !

sed aliorum
tate

ulililali

ad

quam

tendit lc variclas,
v.

argumenlum sumit
nostrm...,

unilatis et concordia:,

15. Unicuique

vos exhortor, ut mores et sludia vocationi vestne conformelis ; id est, ut sancta sit et impollula onversalip vestra. Vins. 2. Cum omni humilitate et mansuetudine. qui enim humilis Humilitatis filia est mansuetudo est et mitis, mansuct cum omnibus agit ac loquilione
;

demque spem

salntis, immorlalitalis.gloii;ecleslis,

re piomis's ac speral consuelo more Seriptura: ponilur. Vers. 5. Unus Dominas, Christum hominem inlelligit, qui unus ac solus jure redemptionis Dominus noster est. Una [ides scilicet objecli raiio-

vocalionis vestra-. Spcs, pro

ne, (luatens
si

lur.

una

esl

Cum
est,

unum et idem omnes credunt omnium fides, dbet et unus esse

quod
spiri-

patientia supportantes invieem


lenilate

in

charitate, id

tus.

cum

animi,

si

quid

in

asperum aut vitiosum


tem. Vers. 3.

est,

tolrantes

aliorum minibus per charita-

Unum
sunt.

baplisma, quo

renali et Clnisliani effecli


et

Solliciti servare, etc. Studios ac sollicit operam danles, ut servelis unitatem spirils, id est, animorum inter vos conjunclionein, in vinculo seu colligatione pacis , id est, pace velut vinculo quodam auimos vesiros in unum colliganle. Vers. 4. Unum corpus et unus spiritus. Supple silis Ut viiieamini omnes esse unus liomo, consians eodem corpore, edem anima, eodem spirilu. Sicut vocati estis in un spe, id est , ad unam eam-

super omnes, etc. Drcvissim Thendoretus exponit, super omnes, dominio; per omnia, providenii ; in omnibus, jusiilicaiione. Vers. 7. Unicuique autem nostrm elc, id est, cuique data est gratia non una et par, sed varia et dispar, huic major, illi minor, data, inquara , non ex
est

Vers. G. vestrm, qui

Unus Deus

Pater omnium,

scilicet

merito vel mensur meritorum nostrorum, sed ex inensur gratuit donationis Clirisli, cui placuit donaxe huic illam mensuram graii, illi istam, alteri

1101
quasi diceret
seii
:

COMMENTARIA. CAP.
Equidcmunicuique nostrm, non una,
;

IV.

H02
ascendit in natur assumpt
,
,

miter

descendit, per naluram assumplam, scu illam


;

dispar dala est Christo gratia

sed liinc ncnio

assumens
corpore.

scu,

ut ait

vel superbire, primo, quia non justa mensuram proprii

vcl queri, vel alleri invidere dbet


nieriti
,

Tbeodoretus

descendit incorporcus

ascendit

cum

scd

gratuit donationis Christi,


bulio
;

fil

haec

donorum

distri-

Ut impleret
dalum
,

omnia. Prter sensum in paraphrasi


:

secundo, quia ad alioruin ulilitatem ordinatur,

potest dici

Vl impleret omnia de se scripla

ut videbilur, v. 12.

figuras et prophetias de
dicit
:

hoc ascensu scriplas

vol

vt

Yeks.8.

Propterquod
temporis,
,

Ascendens...; Gr.,
,

jmp/t'retoi/tncntmundumsuosplcndorc, su munifieenti,

va,-, prseleriti

cm
,

ascenderet

vcl cni

per omnis gencris dona, gratias et signa

et uiira,

asccndissel in

clum

etc.

ddit dona hominibus.

cula. Hi

duo versus

ita

pcrslringunt hecrelicos

et

David
id est, etc.

in psalino dicit

Accepisti

dona

hominibus,

moralem ctiam
derit
terrac parles

afferant rationem, cur Cbristus ascn:

propler domines. D. Paulus


;

dicit, dedil

dona

insupremum cli locum


descenderat
,

scilicetquia in infimas

L'trumque simul verum est

accepit

enim Chriin

per Incarnalionem clo

stus Ptre, ddit hominibus. Hic psalmus in sensu


iilterali est

in terras

im

cl in inferos,

per morlem. Quia autem


fuit

de triumpbo Israelis de suis hoslibus

prol'undissim sese Chrislus bumiliavit, ide

su,

sensu mystico est de triumpbo Cbristi in


dentis.

clum ascen-

blimissim exaltatus. Sic qui se humilit


et

exaltabitur

qu profundis humilia tus


ob cum

fuerit,

c sublimics
descenss

Moralis observatio.
Chrislus unicuique nostrm jdona ddit pro su

exalubitur.

Huniillimi prlerea
,

Christi

meminit Apostolus
siis

et

humilitatem Ephe-

voluntale; illorum

nit su libcralitate et sapienti, juxta


,

mensuram admcnsus est ex infiquam decrcvit unoipioque nostrm quasi suo membro, uti, ad Eccorporis sui, diheationem. Ergo quisque noin
,

hic inculcat, quia ipsa mater et nulrix est cou*


;

cordi
cordi.

sicut

superbia fons

mater

et

nutrix

dis-

clesi.e,

Vers. 11.

Et ipse ddit qiosdam...


cl
,

prosequitur

slrm
agere

Dei voluntale dbet quiescere, Deo gratias


,

argumentant, v.7cceptutn,
quae Chrislus,

pr&cipua enumerat dona,

divinamque bonitatem

lam

in

suis,

qum

pro sua voluntale, dedit hominibus.

aliorum donis, cclebrare laudibus; humiliteruli dono


gratis accepto
,

Plura enumeravit 1 Cor. 12

28

non inde superbire

gaudere de alio-

tm enarrat
caetera.

quae principibus
;

hic autem ca tanmembris dantur ad


;

rum

donis, non illis propterea invidere. Dona sunt pro Dei voluntale sapientissim

dificationem Eccleske
collata
;

sed sub bis intelligenda sunt

hanc Dei volunlatem adoro. Dona sunt, non propriao,


sed aliorum
ago, quia et
utililati

Apostolos. Apostoli sunt Ecclcsix fundalorcs, seu


qui Christo, in oinnem lerrarum

concessa

ob

illa

Deo

gratias

orbem

missi fue-

me

saluti utilia.

nuit

ad prdicandum Evangelium et ad fundan-

Vers. 9.

Qiod

eraut varia Dei dona, at in versiculum


rejicit
,

autem ascendit... Hic notanda undecimum


Simonianos
et alios

das Ecclesias, utduodccim; item Paulus, Barnabas,


Sylas.

ut bic obitcr persti'ingat

QlJOSDAM AUTEM PROPIIETAS. ProphclCC

IlOvi

TcSla-

b.tTClicos, Lbionilas et Photinianos, qui poslea ne-

menti, qui semper aposlolis proximi ponuntur


pturis, arcana
lidei

in Scri-

grunt Christum Jesum

ante Mariam exlitisse. Si

rnysteria

explicabanl; quidam
in Aclis
,

enim rurss ascendit, ergo descenderat pris, ergo


cral
;

ctiam illorum futura prdiccbant, ut Agabus

idem enim ipse

qui ascendit, et qui pris de-

Apostolorum
ait

nunc inlerprelcs dicunlur prophc!;e


lenent

scenderat.

Vers. 10.

Qui descendit,
et

Ambrosius, seu, ut post ipsum S. Anselmus

dixit

ipse est... Ipse

idem

claris,

horum locum nunc

qui sacras Scri-

quoad suppositum, ascendit


aliam.
gratis

descendit tamen diftbr-

pluras inlerprelando pramunlianl per eos cxleris fuctuin promissuni, intclligit, hoc est, ejus dona Chrislus Paire accepta eifudit in homines.

Sermo

est

de

grati,

quam
dicit, id

theologi
est,

vocant
signifi-

quai
d.
:

datam. Vers. 8.

Propler quod

ad

Vers.

9.

Quod

autem ascendit
,

elc.

q.

candam gratuitam banc donalionem

Christi,

dicit

propbeia l)a\id, Psal. 67. Asceiidens in allum captivant duxit caplivitatem. Cbristus, cm ascenderet in clum, un secum adduxit et in clum subvexit inlerni spolia, id est, animas justorum quai pris apud inferos velut captiva:
teiifbantur.

Cbristus altissim ascendit super omnes clos , quia prol'undissim se humilia vit et descendit ad imas parles terra: , scilicet ad inlrnum sicque summa et infima complcvit.
,

Dedit dona hominibus ; quod in Psalmo Cbristus dicitur accepisse, non ddisse, quia nondm facluni hoc erat, sed futurum promiltebalur : hic autem d-

jam per omnes Ecclesias toto orbe fundaas dona sua distribuerai. Accepit dona danda seu dislribuenda hominibus ; q. d. Accepit dona in homines, sicut dicinius ducem accepisse stipendia in milites, ulique dislribuenda. Act. 2. Dexter Dei exaltalus, et promissione Spirits sancti accepta Ptre, effudil hune quem vos videtis et audilis. bi promissionem Spirits sancti, ipsum Spiritum sandisse diciiur, quia
:

Qui descendit, ipse est et qui ascendit su; quia clos omnes penelravil ascendendo usque ad summum clum cjusque supremam partem. D. Thoin., Anselm., Xheopb., asserunt Christuin ascendisse supra omnia, ultra qu nonsuntalia. Est ergo ibi Chrislus, ut impleal omnia, utque ipse lolius universi dominus et. index uni verso emineat. It impleret omnia, su tum polenti tuiu ma-

Vers. 10.

per omnes clos

jeslate

Victoria

glori

triuinpi.o, possessione, rc:

gno

imperio, ae quasi inaugurationc quemadmorex urbes omnes quasi implet su polenti comitalu cl pompa , dm in eis inauguralur, aut cas triiimphans ingreditur. lia Theophyl. Ht ipse dedit quosdam quittent apostoVers. 11.
,

dm

1103
lura gaudia,

IN

EPISTOLAM \b EPHESiOS
1
S
/'h

1104
id est,

malorumquc

supplicia. Noslri ergo pro-

pbelrc mine sunt sacra Scripturae interprtes et divin verbi concionalores.

utoperentur, ut laborent, ut minislrent, et consequenter ut eu plus laborent et ministrent,

opus ministerii,

qu majus habent

in Ecclesi minislerium.

Auos vero
ilera
lii,

evangelistas.

Evangelisla; sunt qui


discipuli

In

dificationem corporis

Ciiristi.

Ut bc itloruni
Cbrisli

Evangelium scripserunf; ilem sepluaginta


apostolorom adju tores
v. g.,

oper,

Ecclesi qua; est myslicum


,

in praedicatione
,

Evange-

dificetur

corpus compleatur, perficiatur, non parlium nu,

Titus, Timolheus
;

Apollo

Sylas.

Apo-

mro

tauttim, sed et singulorum sanctilicalione


etc.

ad

siolis

subserviebanl

Pliilippus dicitur evangelisia

consummationem,

Act. 21, v. 8. Evangelistcc ergo qui verbum Dei anHiinliant extraneis.


llinc
offi-

Observatio moratis.

ergo disce

Cbrisli minister,
illa

Auos autem

pastores. Pastorcs sunt quorum

geas

dignilale,

ad quid

libi

data

qucumqne fulsit. Non ad

ciura est pascere et regere populuni Dei, qualcs sunt

olium et vilam mollem, sed ad opus

episcopi et qui diccnlur paslores.

et ut sirenu labores; non ad imperium et dominalionem, sed ad

et alios

Et doctores. D. Paulus non addit, sieut supra, doclores, quia cm proprium pastoris offisit

minislerium, ut bumiliter minisires; non ad deslruclionem sed ad cedificationem non ad tuum pro,
;

cium

docere

idem dbet esse pastor

cl

doclor;

prium bonum
riam

nain pascere verbo, idem est ac docere, et vice versa

tuumque commodum sed ad Ecclesi.x ulililatem; non ad luain gloriam, sed ad Cbrisli glo,
,

docere est pascere. Episcopus dicitur quasi inspecter


gregis, pastor et doclor, quia verbo pascit

gregem

disce

suum.

Paroclii eliam

et

presbyleri curarii

animarum
officii

ut sanctos et eleclos illius consummes. llinc el qud qu majus babesiu Ecclesi minislerium e magis teneris operari et minislrare. Et ide pro; ;

liabenles sunt paslores, et pro


cii

modo

et raiionc offi-

pler

tuum graduai non

extolli, aut

superbire, sed

soi debent esse doclores; pastoralis

enim

bumiliari et tremere debes. Quia durissimum judicium


iis

et

muneris

est

docere

seu verbo pascere.


et doclor
,

Papa

qui prsunt.

summus Ecclesiae pastor munus luiciisquc exercens


infidles et
dici polest

et

apostolicum

millit

enim prjecones ad

Donec occurramls omnes... Svrus. Donec simus omnes untim quidpiam in fide et in coejnitione Filii Dei; el

Vers. 15.

novas apud eos fundat Ecclesias. Ilaque

unus

vir perj'ectus, in

mensuram

sta-

qud continetur sub nomine aposlolorum,

tur pleniludinis ejus. Explicat


docel quamdi duratura sint

qme
illa

sit illa

sanclorum
,

pastorum

et

doctorum

contra sectarios
fieri.

qui dicunt
palet
,

perfeclio ad quant ordinanlur minisleria

simttlque

Nullam de eo mcniionem

Ex

dictis

hc

minisleria. El ba3c

omnia munia
Vers 12.

iicl in se dislincta

formaliter

uni et

minisleria durabunt, iisque indigebimus, quoad usque

efcem personne posse corivenire.

nos omnes,

alii

post alios, perveniamus in

Ad consummationem...
Syr.
,

imam

et

Grac.

ad co-

eaindem fidem,

agmenlationem.
cujus ici grati
libus distribut.

ad omplementum.
bacc supra dicla

Explicat
lide-

veram cognilionem Filii Dei. Donec occurramus. Est mctapbora sumpta ab iis qui diveret
sis locis egressi

C bris tus
In

doua

ad

unum locum

aspirant et conve,

bc autem explicalione videlur


,

niunt. lia lideles, lict diversis terrjc parlibus

ad

esse

quxdam

trar.sposilio

ordo enim naturalis vide:

eamdem

fidem, in

edem Ecclesi

sibi

invicem oc-

lur pstulare ut sic conslruatur


in dificationem...

In opus ministerii;

currunt et conveniunl.
In virum

ad consummationem... Quia pris

perfectim. Altra metaphora

sumpla

est minislrare, etc., et minislrando cedticare corpus

corpore

et

ad animum translata; sicut enim naluin

Cbrisli

seu Ecclesiam

perfectio.
signifient

ex quo sequilur sanclorum Hoc etiam indicat paiticula Gmeca nps, ad, enim finem. Finis ergo donorum Dei et mi;

ralis hoffio

paulalim crescit, adolescit, landemque


et
,

virum perfectum

adultum evadil,
crescit
in

ila

spiritualis
et

bomo,

Clnistianus

fide,

cognilione

nisleriorum b eo

in

Eeclcsi inslitulorum est sanin scienli


fidei

amore Dei, evadilquc paulalim

vir adultus el j'erfeiis

clorum consummalio, tam


nioribus.
In opus ministerii. Ut

qum

in

clus in Christo. lire ergo minisleria durabunt, et

indigebimus, quoadusque nos omnes,

alii

post alios,
ut vada-

autem

liaec

sanclorum con-

ila

prolicianuis in cognilione et
in viros spirituales
,

amore Dei

summalio
los, etc.

fit

in Ecclesi, Cbrislus ministres inslituit,

mus

adullos et perfeclos.

Enumerat doua non omnia, sed pauca

sub

quibus codera Vers. 12.

Ad consummationem sanclorum, id est, complelionem et perl'eeiionem sanclorum; q. d. Deus in Ecclesi ddit aposlolns propbetas paslores, clc, utsancli et electi in Christo, lum numro,
:

intelligit.

solvalur, et omnibus suis parlibus, omni ornatu et perfeclionc complealur et consummetur. Ita Ansel-

tuin

meri lis eompleanlur


,

cl perlicianiur. In opus mi-

iiisierii

Ht scilicel puisque Si

sior, doclor, plen et sirenu

aposlolus, propheta, paopus minisiraliouissibi

crdita? exerceal

enim unus faceret omnia, non

perfect faceret singula, ait Anselmus. In dificationem corporis Cliristi. Ecclesi scilicel ut illa ceu aedincium Cliristi spirilale sensim assurgal,

uumeroque

ac virtulibus proliciat, douce

tandem ab-

Donec occurramus omnes in unilatem fidei, Hi gradus el hic bierarebicus Ecclesi;e ordo , ut alii sint aposloli alii proplieUe, alii evangelist, alii paslores cl doctores, manebit durabitque, donec infidles omnes ad unam Cbrisli Fidem el Ecclesiam vocenlur, ut in Clnisium liliuin Dei credani, eumque agnoscant omnes, quoiquot Deus crediluros prxscivit et pradeslinavit, et donec in ejus cognilione et dileclione omnes qui credidimus, crescamus ad perfeclam lelatem et solidam in Christo Chrislique id est, ut in Cbrisli fide, spirilu. In virum perfectum
etc.; q. d.
:

mus. Vers. 13.

1105
In

COMMENTAJUA. CAP.
mensuram
in

IV.
:

1106
est

jEtatis.

Grac,
:

stalur. Syr., statures.

imperfectionem

enim
virilis.

naluralis perfetio,

quannon
:

Persislit

metapbor

sicut

enim naluralis liomo

qum minor qum


Vrns. 14.
amplis simus;
!

su;mi habet

mensuram
iia

seu lalem
spirilualis

maturam
suam

et sia-

Ut
1).

Vide Cornelium Lapide.


:

jam non simus...; Grc.


et

17/

luiam plenam, atuis

et

liomo suam habet


id est,

Chrysostomus

beodorctus

Ut

et pleniludinis

mensuram,
,

statu-

jam non simus amplis. Altra causa cur


ria
tis:
,

sint ministe-

lam plenam, setatem maturam

suamque

plenitudi-

scu clarior et fusior explicalio causae prxceden-

nem

scilieet perfeclioncm

fidei

et dilectiunis,

qu

Ul jam,

cm
in

scilieet

ad illam perfeclionem viri-

Christiis

formatur

in

nobis.

Mensura

igilur talis

lem, de qu

versu prcdente, pervencrimu?, non

pLEMTUDiNis Cbristi,

est perfeclio

(idei

et
;

amoris
eslque

simus parvuli,

Crac,

pueri;

Syr.,

pueruli.

Flu-

qu Chrislus formatur
sensus
:

in hoiiiinc chrisliano
,

ctuantes

id est, levs et

inconstantes in fide. Pue-

Et ad

eam perveniamus mensuram


in nobis.

scu sta-

rorum propria

est levitas et mobilit'as animi,

ob im-

luram etanatem, scu perfeclionem , qu Ghristus


plen formetur
Durabit igilur bierarebicus
;

perfeclum judicium, ipsisque quidvis suadelur.

Et circumferamur...; Gncc,
acli
,

circumtati

circum-

ordo EcelesiiC usque


fectis

in

finem mundi
,

lune enim perterra


prx-latio.
,

quovis doctriiuc vento, sicut navis inter fluctus

omnibus sanctis
de quo
agit

cessabit in

et ventos
In

circumagi
;

solet.
l>

Cpufcr prxccdentia cl subsequentia Apostoli verba


et attende
,

nequiti

Grc,

:% xvix, in ale, aleationc,

et videbis liunc esse

sensum
j

id esl, in fallaci aleatoribus usitat.Kvgsvioudicuntur

litteralcm.

qui

lalis

utuntur. Taies suntqui suntvafri et asluli;


:

Nota
Itaquc juxta

litteralis.

poslquin acceperunt simpliciores


:

illi

enim omnia
Theodorelus.
ludere

mcnlem

et

scopum Apostoli, occursus


spirituali

transponunteltransferunt, D. Chrysostomus. Cybiam


vocat versuliam seu calliditaleni
,

de quo hic intelligcndus est de

perfeelione

ait

quam
culo.

quilibet liomo Christianus acquiret in

boc sc!

Nonien
tesseris

est
,

deductum
lalis, ait

verbo

quod

signilicat

Non est ergo intelligcndus de perfeelione spirituali quam babiluri sunnis in fuluro sceulo lune
;

seu

idem Theodorelus, quia pro-

prium est tabler ludentium calculos hcetillc transferre


,

enim non

erit fides,

sed clara visio, quod eteviden-

idque callid. Tiieopbylaclus D. Cbrysosto-

tis indicat

versus subsequens, ut juin non simus par-

mum

suo more seculus

ybeul dicunlur qui


falsi

lalis

ruli fluctuantes...

Non

est

cliam intelligcndus hic lo,

utuntur; hujusmodi sunl

dctores

transponen-

cus de corporum resurrectionc


pr.rsertim ver scholaslicis
,

cum

mullis Latinis

les simpliciores, seu lalos, prout volucrint.

Hoc ergo

qui per

mensuram

tatis

nomiue bserelicorum fallaciam dsignt

cl inconslan-

pleniludinis Chrisli intelligunt perfeclam corporis hu-

tiam. Fallaces sunt et fraudulenti, ulpoie alealores,

inani slaluram
est et resurrexit

quam
,

habuit Chrislus

cm morluus

quorum proprium
varii
,

est

falleie.

Inconstantes sunl et
et quasi

dicunlque omnes, cliam qui infantes

quippe alcamfaciunt de (ide,

ad ake

niorlui siint, resurrecturos e magnitudine et statur

jaclum mutant fidem.


In astutia
,

quam babiluri fuissent anno Hune sensum explical quidem


de
Civil., cap. 15,
;

lalis

sux 54 aut 55.


litteralcm dixi-

scu fraude eorum

hominum
,

qui

omnia
et in

D. Auguslinus libro 22

tentant

ut per

imposluram nos circumveniant,


et

sed priorem,

quem

errorem abducant. Ex bis omnibus

maxime ob
vl-

mus, pnefert

et san versus

sequens prasferendum

Grtecam expressionem,

ut

non amplis, probabilc

indicat. Vide Eslium.

Porro mal ex hoc Ioco aliqui


,

delur quod Epbesi plures tum philosophorum doclrinis


,

volueriml inferre

feminas
virili

excepta
,

beal
inter
,

Virgine

tum judaizanlium errore, circumvcnli

fuerint,

Deipar

in

sexu

resurrecluras
,

quos Ti-

hcque elillc, doctrine vento, quasi


lali.

proccllis agi-

rinus recenset D. Basilium


inlei scholasticos cilalur

Hilarium

Alhanasium;

Scotus Conielio Lapide.


sicut ralioScotoallri-

Vers. 15.

Yeritatem
et

autem facientes..., sed


,

Sed hoc rejicitur quasi erioneuiii,


buta, diccniisexum
apnitione,

veritalem seclanles

charilalcm

seu

charitatis
1

femineumesse nalurae viiium, scu


viri, id est, provecli, viriles,

opra facientes. Diue sunl parles

fidei,

scu vilx ebri-

amore, simus
,

Christo plenam et perfeelam ide.-.t, perfecliim inlelleclum , cognilioncm cl amorem Dei nanciscamur. Ut jam non simus parvuli fluctuantes, cl Vers. 14.
constantes sicque ajtatem spiritalem
in
,

Ecclesix* pracdicant,amplexi, per omnia membra, in charilate crescamus et augeamur in ipsuni, scilicel Chrislum qui est caput loiius corporis. Chrislus enim quasi caput influit graliam cl vim crescendi et augescendi in singula membra loiius corporis id est,
, ,

circumframuromni vento doctrinal ; id est, ut non amplis, puerorum more, quibus impeicclum cl instabile judiciumesl, Ouctuemus, id est, inconstantes simus, ul non simus quasi pucri qui omni vento, impulsu persuasione agilaiilur, clin mnem partem abripi se sinunt. In nequiti hominum, id est, per nequitiam et fallaciam hominum, sive philosophorum,
,

Ecclesix.

Vers. 10. lix quo (scilieet capile Christo) lotum corpus ( Ecclesia; ) compuclum , coagmentntum et compaginaliim. Ex capile enim omnia membra compagnanlur, et per suas compages deseendunt. Il con

nexum

ul scilicel

membrum menibro,

fdelis

fideli,

sive judaizantium, sive hrelicoriim.

In astuti ad circumvenonem errons , ut scilieet simplices cl ineautos aslulc circuiiiveniendo ac decipieudo in errorem inducant. Verilatem uutem fucicnles in charilate, Vers. 15. etc. Sensus Apostoli est :Quin potiiis ul veram Cbristi doctriuani, quam apostoli , pastores et doclores

per camileni lideni et spiritum cohoereat, batquecx omnibus iinuni corpus, scilieet Ecclesia-, per omnem. juncturam subministrationis per muliiam iinioncm qu nobis subminislratur spiritus'et gralia Chrisli capilisnostri. Secunditm operalionem ex vi <t eftteaci ints agenle et oprante. Vim Chrisli intellige, qui
,

instar eapitis influit ci singula

membra

vgtt.

In

mensuram uniuscujusque membri,

puta singul

1107
stianae
,

IN
crcdere venim
,

EPISTOLAM AD
veri-

F.PIIESIOS

1108

et

tocere
,

bonum; scu
i<l

intimam vim

cl efficaciam Cliristi capilis inls agentis,

tatem ex charitatis motivo facere


facienda docet fides
,

est,

cxcqut quoe
fa-

et cliain uiiiuscujusque

membri alimentam subminimembri


id est

illaque propter
fit

amorera Dci

slratum
In

in se convcrteniis.

cere; lune quaquaversm


Cbristo,

necretio spirilualis in

mensurvm

u.niuscuju.sque

crescit

son

perfeclio chrisliana.

Tcxius Grcccus

pro

modo
in

el exigcnli

uniuscujusque membri. Sicut


,

unico verbO exprimit.quod nos pluribus, .irfizvrn^,


quasi
(Jiccrcl
;
:

enim

eorpore nalurali
ila in

Qu

vera

credimus, facienles per

gescunt,

majora membra magis aumyslico eorpore apostoli etquicumquc

ebarilatem

scu

verilatem sectanlcs el cxcqucnles.


praccedenti, ctjbiet imposiur.
;

sanctitate majores

magis crescunt

in

ebaritate el in

Hoc verbum opponit


Crescamus
omnia
,

omnibus
In

virtutibus.
fit

in

ILLO...

Grce: Crescamus
in

in

ipsum

edificationem Ecclesi...; et boc ide

ut per

id est,

augescamus

i'ium,

secundm omet virtutibus.


,

cliarilalem

mutuam

et

per dileclionis

officia,

mv-

nia; scu omni augraento, quaquaversm; in longum,

slicum Christi corpus, quod est Ecclesia, aedificelur,

latum

et

profnndum

in

omnibus donis

complealur, perficiatur.
Observationcs dogmntic.

Crescente
scimt

(baril-.. te,

virluium forma et anima

cre-

omnes

virtutes interna;.

Hinc collige mirabilem corporis Ecclesia? cono-

In illo et

per illum

scu ex influxu capitis nostri.

miam
I

ipsius caput, Christus; lola Ecclesia, corpus;

Vers. 16.
liic

Ex quototum corpus...

Obscurus est
;

singuli fidles,

membra

locus, propter hyperbaton el propter brevitatem


siniul dicere voluit, ait D,

posilorum et ministrorum gradus

mcnibrorum junctur, pra> anima, ebaritas.


;

omnia
aulem

Chrysostomus. Ut

Ne tamen

bine inferas peccalores qui gratiam amise-

laris iniclligas, nota qtid explicat

augmen-

runt extra Ecclcsinm esse, ulpole qui cbaritalem non


babent. Notanda enim est duplex Ecclesiae forma, seu

tum

in

Cbristo

de quo

in

versu prcedenle. Explicat

aulem per comparationem augmenti corporalis pue-

anima

exterior scilicet et inlerior. Exlerior est pro-

rorum
ies

Sicut

humanum

corpus, cujus univers par-

fessio (idei christian


rio,

sub capite

visibili, Cliristi
,

vica-

imul juucl sunl et ligafcu, augmcnlum sumit

summo

Pontifice.

Hocque sensu

fides est

anima
Hinc
,

unicuique

membro proprium ctproportionatum,


ab influxu
capilis cl cordis,

illud-

Ecclcsice ut corporis civilis et politici. Inlerior et perfeclior est ebaritas,


fidelis

que

recipil

idque per

qu

fidelis vivif vit Cliristi.

subminislralionem vasculorum, qn:e spiritum et succuni corpori subministrant, sic Ecclesia, quic corpus
est,

pcccalor non mal comparatur embryoni

qui

vit sensitiv vivit,

anima minus perfect

fidelis

au-

ex fidelibus singulis, quasi membris suis, comrecipit ab influxu Christi, capilis eleordis sui,
:

tem justus homini perfecto, qui


Fidelis juslus est
Cliristi

vit vivit rationali.

pactum

membrum
fidelis

Cliristi

vivum

Spirilu

perminisleria apostolorum, pastorum, doctorum, etc.

animatum;
Cliristi,

ver peccator est

membrum

(qui sunt quasi junclurae), augmentum


pietale, pro

in

fa'e

et

quidem

sed mortuum, Spirilu Christi desliluChristi, cui

modo quo quodque membrum


fil

indigvt;

tum; non tamen separatum eorpore


per fidem hxret.
Observaliones morales.

bocque augmentum
myslici

per ebarilatem

qu;e est hujus

corporis quasi calor naturalis.


:

Hoc nolato,

accedamus ad Iilleram
sto
,

Ex quo,
,

capite scilicet Cbri-

Apostolicam banc de ebarismatibus doclrmam qui

totiun corpus, Eccles'uc


id est,

Compactum,

quod compactum

et

coagmen-

ben perspectam babuerit, san non superbiel ob lalenta sibi tradila , quaccumque illa sint; nec proximo
suo invidebit ob majora
ei crdita
;

taluin est, scu cujus singula

membra

sunt suo loco

nec vinculum pacis

collocata et siniul connexa.

fratrum animos uniens, sub quoeumque prajlexlu,

Per omnem junxturam


per

scu
et

commissuram
sibi

id est,

disrumpel unquam,
1

mutuam unionem

qu

invicem adhrenl

Non

superbiet inflatus ob sua talenla, quia dona


,

et Cbristo ca;iili suo.

L>.

Augustinus habel: Per om-

sunt mer graluita

pro Dei voluntate data


v. 7
;

non pro

netu indu m, intellige, per

contactum

mutuum mem,

merilo tuo

libi

non dbita,
quia

quia dona sunt non


:

hrorum

sibi

per juncturas coharentium.


id est,
!

proprise utililali lu, sed aliorum saluti ordinata

libi,

Subministratioms, scu subministrantem


quibus juncturis-, unicuique

non pro

te

data

libi

data sunt ad opus

ad mini"

membro

subminislratur

sterium, ad dificalionem Ecclesi, ad

consummalioncm

spirilus, seu gfatioe spiritualcs.


in Ecclesia
ris lia
,

Ministrorum gradus
,

sHcforHi; et quo

majushabesdonum, eo majusdebcs
in Ecclesia aedificaiio-

seu varia ministeria

respondent junctu-

opus, ministerium, majorem

corporis naturalis, sunlque quasi vasa suppeditan-

nem
licet
;

plures sanclos perficere. Quia bis quatuor, sci-

spiritum et gralias, seu per qux> Cbristus suppe-

laborare, minislrare, dificare,


et

cousummare,

dilat spiritum et gratiam.

debes indefessc
scilicet

continu incumbere, quoad usque

Augmentum corporis facit, augmcnlum corporis, id est,


pro crescit, augescit.

corpus

facit

sui.

Hcbraismus

est

per iirmam et solidam fidem, per ebarilatem Dei et proximi sinceram, Cluislum perfect Formveris in
cordibus lidelium
libi

commissorum. Hiec

est Dei vo-

Secundum operationem. Grac,


fidles

Ivepyeto, id est, per

lunlas in te,

Dei minister, gradibus et ebarismatibus


,

Clni iicromenlum

ti

gral cl spirilu, juslam


facit

mensuram

et

accij iant.

Augmentum

coiyoris

dificalionem

sut, ut II

compleat et perficiat boc corpus Dedifict quod est Ecclesia, in charilute, id est, per charitalcm. Chantas hic non accipitur ut junctura, sed ut anima seipsum

1109
ornalc
;

COMMENTARIA. CAP.
opus continuum, non oliiim molle
; ;

IV.

U18
in

minislratio
J
j

spei et eharitatis, ut ipsi unilus, recipiam ab eo lumcsi,

humilis, non donrinati superba

xdificalio Ecclesiae,

Spiritum

et

gratiam. Sicut

naturalibus nihil

fit

sine

non destrulio

sancloruin consummatio, non inlinno-

capite naturali, ila necluinsupernaiuralibusquidquari

ruia eversio scandalosa. Mine aulcin quis Dei munster

a-as sine capite myalico. Quidquid ergo

sis

faclurus

non paveat humilis

-,

potis

qum
de

supcrbial inflatus?

consule caput luum; unire Cbrislo capiti luo ul in


illius

De grada
plis,

in

Eeclesi mihi tradilo, de talentis accelide,

lumine et Spirilu agas

et agaris.

Dcum,

v. g.,

de eoruni usa, de

cliaritate,

de sanctilicasnni

oraturus,
illo

mire

Cbrislo, ut

in illo,

per illum, et

cum

tione fidelinin mi'ii

commissorum ralioncm Deo

Deum

ores, adores, diligas. Chrislus non tanlm

redditurus! Pavebai ipse Paulus, post toi exanilalos


labores, post toi sanctificaloshominum niilliones
nquil
, :

Eclesi caput, sedet cor; spiritum et vitam singulis


Ecclcsi;e

Ne,

membris

influit vitec
,

cl counnuiiicat.
;

Cbristus

ipse reprobus efficiar.

El non pavebit minisler

ergo cor meimi est,


spirilu

mea; principium

ipsius

ergo

lol vil sn oliosus, inutilis, et forte scandalosus?

debeo animari

moveri

agi.

Hoc

ul ila sit,

Proximo suo non


,

invidebit ob majora ei crdita

Christo, cerdi
si

meo, uniar quant frequentissim,


continue
:

et,

lalenta

quia

si

inajus liabet

donum
,

et

majus

ei in-

fieri

pnte.-.t,

vivant in Christo, in corde


in

cumbit opus, majus minislerium

major

snnclificatio

Cbristi, cl

omnia mea opra faciam

corde et per cor


;

fidelium, major ratio reddenda Deo. hn gaudebo de

Cbrisli
et per

ular corde Cbristi, quasi

meo

in

hoc corde,

donis proximo

meo

datis, et

de

cis gralias

agam Deo,
quoeumalis

hoc cor,

Deum amabo,
mirum
in

orabo, adorabo.
utilis est et

quia meae sunt sicut aliorum saluli ordinala.


5" Yinculuin pacis, unitatem spirits, sub

Hue praxis
toria,

modum

consola-

maxime
quod
et

in ariditatibus et derelictionibus.

Tune

que pra;texlu, nunqum disrumpet, quia


polerit

nec

reliclo

corde tuo sicco

et arido,

junge

te divin Cbristi

poterit Spiritum grati subminislrare prailatus, nec

coidi

tuum

est,

ipsoque utere lanqum luo.

recipere

subditus.

Apostolus

cvangelisla

Per hoc divinuin cor ora, aina, adora... Ofler Deo infiniluni

pastor et doctor, sunt vasa subministrantia

membris

hujus cordis amorcm, conlinuam

illius

cordis

Spiritum gratis salutaris; debent ergo et Christo capiti

adoralionem, gratiarmn actionem, laudem, benedictio-

gratiseque fonti, unila


recipiant
;

esse, ut ab co Spiritum
Cbristi corporis

hune

debent

et

membris
submini-

nem, etc. Complace tibi in piis Cbrisli cordis aclibus. Gaude qud perillud Deus digne amelur, digne adoretur, digne colatur, digne laudetur, etc., et in divinis hujus cordis actibus quiesce.
fine Epislol

unila esse, ut hune

cumdem

Spiritum

illis

strent. Csetcri fidles sunt

menibra myslica corporis

Hanc

praxirn vide in

Cbristi

debent ergo Cbristi ministris velut vasis Spi-

ad Rom.,
,

scilicet in coroll., cap.


,

16; in
,

rilnm suppeditantibos uniri, ut perea Cbristus, cor et


caput Ecclesia), influt in ipsa Spiritum et gratiam

Epist. ad Ilcbr.
roll.; et

cap. 8

in coroll.

et cap. 9

in

co-

cap. 13, ctiam in corollario.

quo

viviiieentur et crescant. Sicut

enim manus corVers. 17.


,

pore avulsa non recipit sensibilem spiritum


continuilale didueta est, sic et

Hoc igitur
:

dico...

Redit ad

e quod
inilio dieere
v. 1,

id

quod
,

cperat

nos,

Obsecro vos ut digne ambuletis

nisi unili t'ueri-

mus, non recipimuS


dentem
dixit

idque

l'usis explicat.

Cbrislo capite noslro descen,

Vide paraphrasim.
Gre.', mentis su. Syr.,

In

vanitate sensus

sui.

Spirils gratiam

Tbeopbylactus. Propterea
mentis su.
et
,

Paulus corpus compacjum


simpliciter positis
et

connexum,

id est,

non

membris

vcrin ctiam con-

VERS. 18.

TEXEBRISORSCURATUMUABENTES.GraC.:
quoad inPROPTER C.EC1TATEM... FoilS
obscuralio, majoris
cordis ipsorum obdu-

junclis,

unoi|uoque proprium locum iiabenie, ut


sit,

Oblenebraii intellectu. Pingit gentiles primo


terna. Vide paraphrasim.

milhim luxatum

ncque

pra:ler Ibrniam collocatUm,

Theophylactus. Si volumus ergo fini Spirilu qui procedit capite


,

PER

IG.NORANTIAM...,

aller alteri

adhiereamus

D. Chryso-

vanilalis

gentium

luit inlellects
fuil

stomus.
Praxis ver chrhticma.
Chrislus est caput Eccleske, ipse influit in

autem obscurationis causa


raiio.

orrupto intellectu, hominis duce, corruptus

omnem
est
:

est appelilus; appetils

autem corruptio majorent


ill

in-

Ecclesiam quae est corpus ejus,


qui sunt menibra
ipsi
,

et in singulos fidles

duxil obtenebrationem intellecls; et ex

major!
:

illius.

Cbristus ergo caput


,

memn

oblenehrationc nata est cordis durilies

excaecatio

itaque ut capiti

meo

debeo uniri continu per


per actus
fidei,

cor callumobduxil; undesccula est desperado, indolentia


,

charitalis

habitum,

et frequcnlissim

omnium scelerum
;

origo.

Ecclesia! chantas ergo quasi anima facil nos crescere in Cbrislo, ut crescenle cliaritate, crescal lotus bomo
:

|
I

in Christo.

Vers. 17.

Hoc
ster

igitnr dico et testifieor in Domino. quod dieere eperaiu quod et obtevos per Cbrisluni Domiiium , quem volo hujus

Hoc

igitnr est,

exbortntionis mese es9e le tnn. Ut jam non ambulctis, non ennversemini


,

sicut

et

ientes ambulant conversanlur, in vanilale senss sui, id est, mentis su*. Vkbs. 18. Tencbris obscuralum liabentes intelleclum. Tenebris erroris et ignorante obscuralum est

connu stulti fac.ti sunt, ut inreprobum seiisum traditi, nec Deum nec Christum agnoscant, sed idola lignea cl lapidea puleni esse deos, daiiuones colant etc. Alinait vitDei,(\ est, Vil quae secundin Deum est, vivendi modo quem Deus inslituit, pra> cepit, et sibi grattun ac placitunt fleclaravit idque per igvoranliam : qilia scili et Douiu Dci legem et volunlalem ignorant. Quest in illis, propier ccilatem cordis ipsorum; Grilc, propier exca:cationem. Yerti eliain possel, propier obduiatiohem, Vel, ut Ambrbsius, duriliam cordis eoruni.
insipiens cor
, ,
,

4111

IN

EPISTOLVM AD EPHESIOS
vult
|j

m-2
;

Vers. 19.

Qui despeiuntes.; nostcr interpres


;

si

affirmanlis esse, non dubitaniis

dyt, siquidem.
:

legii, v.TcO.Tci/.rs, desperantes

X-xla, spero
,

.Xitenlu,

despero,

et iia legit eliara

Syrus

Arab.j et
est

omnesve-

leres Lalini. In

Gneco tamen nunc

n^nixoTes

lamen voluut esse dubitaniis, hoc sensu Si tamen Evangelium intellexislis et Clirisli doctrinarn ver quahs est in se, et Jesu Chrislo prdicaia,
Multi
,

dedolentes,

ici

est, dedolcre .sinenles et conscientiac

edocti estis. Hocque, sive ut lerreat Ephesios, sicut


posl OEcumcniuin pulat Eslius, sive quia post egres-

remorsum non
!ta

sentientes, ant saltem

non curantes.
Apostolus gen-

eliam habel D. Chrysoslonms, Thcodorelus, Theo-

sum

I).

Pauli

quidam sub nomine Evangelii prnfa,

phylactus, loge
lilcs hic pingit

eorum

lexliis Graecos.
:

nam Ephesi
Vers. 22.

docuerinl Iibcrlaiem

quoad cxterna

Sese tiudiderunt im-

ul pulat Grolius.

Deponere vos secundm pristinvm...


Clirisli,
,

pvmcnuE... Vide paraphrasim.


Inavauitiam. Per avariliani hic
niaruin insaliabilem cupiditalem
intellige,
,

Explicalquac sildoclriua

seu quid ah hoinine


Vi-

non pecu-

chrMiano

exigal

sciliccl
,

ut

deponat prislinain

sed excessivani et

vendi consueliidincin

quam seciindm coHCupiscen;

inexplebilem

voluptatum

avidilalcm,

seu

ut

ait

tiarum illusioncm ducebat


liae

quippe quae concupiscenac magis coiruniptint


vos... Alludit

D. Anselnius, insaliabilitalem, quia sicut avarus nunquin rcpulat se salis habere,


ita

sductrices

hominem magis

nunqum

isti

perve-

et quasi in

brutum conmmlant. Deponere

niunt ad foruicationis salurilatem.

hic D. Paulus ad rilum baptismi, in

quo vestes depo-

Ex bac

sceleralac vil pictur, disce

qud ex

intcl-

lects iguoranti oritur cordis corruplio;

ex cordis
,

nebanlur. Hoc, iuquit Apostolus, nos docel deponere sordidum peccati indumenlum, antiquam scilicet concupiscendi consueludinem. Baptizalus renunliare -dbet concupisccnliis
sunt
,

corruplione

lit

major oblenebratio

ex ulrque

id

est, ex cordis corruplione et inlellecls oblencbra-

et desideriis

suis

Qui Chrisli
concupi-

lione

lit

consueludo
;

ex consuetudine nascitur impunec pudet, nec dolel de peccaio.


in

carnem suam crucifixerunt cum


Vtus itaque

vitiis et

dcnlia et indolenlia
Iiinc liomo, quasi

scentiis suis.

homo

est

homo
,

qualis erat

brutum,

omnia lurpissima

et abo-

ante baplismum, genlilis, peccalor


concupiscenlias, el in
illis

suas

sequens

niinanda ruil pracceps. Hoc de genlilibus narrai, hic

computrescens. Talis

homo

Apostolus

sed heu
!

in

quoi et quoi Chrislianis hoc

per singulas boras et momenta magis ne magis cor-

idem

vidinius

Quia senss sui vanitalein secuti sunt,


:

rumpilnr

et

ah hominc

in

brutum dgnrai
,

quippe

obtencbrali fuerunt inlelleclu, alinait vit Dei

qui vivil non

secundm

ra Iionem

qu.e bominis est,

demm

desperantes

et

dedolentes, in quoruinlibet vi-

sed secundm passiones, quae brlis et homini sunt

tiorum baralhrum prcipites ruerunl. Cave ergo


vaailale senss,

quidem communes, sed


ducenles cl deceptrices
illusionis

in brlis forlioies. id est, cupidilales sc-

sensuum inipressione,

passioni-

Secundm desideria erroris,


:

Lus. Fidemaudi, obedi Dco, Evangelium sequere.

sunt enim erroris principia,


,

Vers. 20.

Vos autem non ita

didicistis... Hoc,

caus

dulcedinem promillunt

amariiudi-

luxuriari scilicet, el utbruta corrumpi,


in scbol Clirisli.

non
:

didicistis

nem

producunt. Radix earum dulcis, i'ruclus aina-

Seu

ut ail

Theodorelus

Talis est

rissimi.

quidem doctrina
hominem...

impietalis, Clirisli ver disciplina est


,

Vers. 23.

Renovamim autem...
mens

Graec, renovari

omnin contraria
Vers. 21.
phrasi

docet enim deponere vos veterem

autem. Spiritu mentis vestr^; spiritus menlis est ipse


spirilus, seu
ipsa. Ilebraismus, significans re-

Si

tamen illum audistis


seculus

In para-

novari

spiritualit!'.

comnmniorcm

sum opinionem

quac

Vers. 24.

Et induite novum hominem... Grce,


,

Qui desperantes, scilicet salutem et Vers. 19. yiain virlutis ac bcaiiludinis. Graeca babent, indotenui Hieronymus verlit, indolrios, qui scilicet tes, et d lien; desierunl, quiqueomncm doloiis sensum per,

fuistis deponere alque exuerc veterem hominem, qui inlelligitur in pristinse priori conversatione neinpe c qu vivehaiis prinsqum crederelis in Chrisium. Est enim velus homo, aut

per Christum docli

didermit. Semetipsos iradiderunt impudicilice in opraiionem immunditiw omnis in avariliani ; ut alina appelant el invadant insatiabililer. Avaritia ergo signilieat liic avarain cupiditalem libidinis el voluplalum, quse lemperantielcontinenliai rpugnai semper. Vos autem non ita didicistis Christian. \ers. 20 Ac si dical Talia non docet Evangelium Chrisii , hoc non didicisiis i,i doctrina Chrisli, non ita edocli estis in Christiauismo, scilicet iui luxuriari. ut faciunl gniuquil ies, lia Micron, et Anselm. Discere Chrisium sapientiam Hieronym.j est discere temperanliam Chrisium iuquit viriulem Chritli. Et Thepphyl. discere est rect vivere. Sicut Si lumen illum audistis; q. d. Vers. 21. omnin Chrisium Chrislique doctrinarn audistis el di-

velusiasel corruplio peccati in hoinine ex veleriAdam contracta, autpotis ipse homo qualens hujusmodi
,

vetustalc afiectus est.

Qui corrumpitur secundm desideria erroris, id est qui in vetusiate et corruplel proticit, obsequendo pravis ac lurpibus desideriis, quod fil ex mentis errore ac ca-cilale. Vers. 23. lienovamini autem spiritu menlis vestr,

id est,

secundm nienlem secundm interiorem hominem, id est, vivilic ill vi gratkc el spiriis men,

libus noslris indil, qu Spiritus sanelus nos rgnrai , et in novos bomines , Christiauos sciliccl et sancios, transformt. Vers. 24. Et induite novum hominem, elc. Appa-

dicistis, et in ipso edocli estis, sicut est veritas in Jesu.

novum hominem ah Apostolo dici unumquemque hominem qualens renovalus est per gratiam Dei.
rel

Edocli estis quacnam sit verilas dtrinac ipsius Jesu qurc docet deponendum esse prislinain conversalioriern.

gilur.

Deponere vos secundm pristinam conVers. 22. versdtionem veterem hominem. Ut senss sil Si tamen
:

Qu;c renovalio hic cl alibi, nomine cra lionis intelliExponil igittir Apostolus novum hominem, qui per regeiieralionem cieatus est secundm Deum, id inquam in est, divinae legi conformatus ; creatus quoad proximos el in ver sauctilale ver juslili
, , ,
;

U13

COMMENTARIA. CAP.
si
!

IV.
in

ill
fralrcm tuum non

induerc. Baptizalus novas rcsumebat vestes, albas sciinquit, docet liocl. Ad quod alludens Apostolus, lioc,

pcnelravcris, agnosces qud

possis peccare, quin el in Christum pecces; peccas

nos in

novum

transformait homincm.
all'cclus

Sicut velus

enim

in

Christum, quolies

in

Chrisli

membrum
nec

liomo vcUtcs sunl


est

prccandi,

iia

novus liomo
reno-

peccas.

nova mens, nova

vita lide et grali Chrisli

Vers. 26.

Irascimini.

Scrmo

est hypolhelicus;

vala.

enim
Obsenalio moralk.

ira pracipitur;

sensus ergoest: Si conlingal vos


si

pronalurfragililatccommovcri, vel
tas

ratio cl ncessi-

Quilibel baptizalus est bic

novus liomo, perregein

vos

irasci

cogat

ira

enim

est passio
si

hom'mi data,
ralionc regi-

nei-alionem crealus
jusiili et
inlelligi

Pco

conforniis, ipolc
cl

ver

Ht

ardua aggrediatur

et superet. Ilinc

sancliuite.

Polest

cum

D.

Mieronymo
,

lur, cos est virlutis, ait D.

Chrvsostomus.
,

quod boc nos docet iuduere Christum ipsique imilatione fieri similes. Cliristianus enim dbet
esse
quasi
aller Clirislus, Clirislo similis,

Sol non occidat.... Provcrbiuni Hcbrximi


signilicatur,

quo

rem non

esse in longum prolrabcndam.


diei
:

Chrisli

Solis occasus
ficatur ergo

apud llebros crat inilium


in

signi-

imago,

Chrisli virlutum imilator;


,

Christum quotidi
,

iram non esse

altcram diem prira

magis ac magis inducre


sueludo, charitas,
etc.

scu imitari

ila

ut in ipso
,

hendam.

videatur Clirislus, Chrisli

humUilas, modeslia
iu

man-

A
parit

lingu Apostolus transit ad cor

Hoc

baptismo spopondimus,
,

Vers. 27.

Nolite locum...
sic

Ira

enim conservala

hoc repivTsenlal veslium baptizandi exulio et novarum baplizali veslium indutio; exuimus pravos et
veteres peccaudi ritus et all'ectus, ut
Chrisli

odium, vindicte voluntatem, per quac diabolos

intrat in cor, jus babet in illud, ibique rgnai.

Nun;

novum animum
Chrislus
sludendiis;

qum locum
Duo

babet diabolos,

ut
,

in

inimiciliis

induamus

in jusliti et

sanclitate.

bine mala nascunlur innumerabilia


ilaque sunl observanda iu
:

D. Chrysoslomus.
,

ilaque Christiauo continu

et attent

ira

seu

in ira:

coni-

Clirislus, liber inls et loris scriplus,

semper Chri-

motionc

primo

ut

non consenlialur

inls per vo-

sliano legendus. Ints, ipsius animus, charitas, huniilitas,

luntatem, el desiderium ulciscendi, nec erumpalexteris per verba vel facta injuriosa;

niansuetudo, ctc.;foris, externi aclus, palienlia,

secundo,

ni

non
locus

pamilenlia, paupcrlas, etc. In hoc studio animus no-

duret, sed

qum

cit

reprimalur

alias dabilur

animum indual; mores noslri vilam Chrisli homo veste indutus nihil nisi veslem inluentium oculis exhibet, ita homo Clirislum induster, Chrisli

diabolo, el ingressus in cor.

Idem aulem dicendum

exprimant. Sieul

de qucumque passionc.

Vers. 28.

Qui

furabatur...

lingu D. Paulus

tus, uihil nisi

Christum montais suis exprimit.

ad cor

transiit,

nunc corde ad inanum. Furlni au,

Vers.

2o.

Pitorrit

quod dponentes... Duo


,

lem posilum pro omni fraude


lione.

et injust

acquisi-

supra dicta generalia doclrina: Chrisli capila

scilicel

de veteris hominis deposilione, etnovi bominis indutione


,

Jam non furetur,


polerit;

et

conscqucnler restituai, ubi


reslilucre potest

nunc explicat

in parliculari

ac primo docel
sit

qui enim 'rclinet quod

quomod membralim
velus homo.
lncipit lingu
:

et

per parles deponendus

fur est.

Laboret manibus. Ex specie


Deponile omne mendacium,
;

inlcUigilur

omne gmis
obsecenum

sub

laboris ulilis.

quo

et

fraudem comprehendil
;

loquiminj veritatem,

Quod

bon-um est. Excludilur lurpe el

et verbis et factis

nulla

sit

fraus.
,

opilcium.

Qloniam sumus invicem membra

commcmbra. Unum
:

Ht

iiabeat unde tribuat, sicque. pcccalimi

sumn
liabeal

membrum
pedem non
cil
;

alteri

membro non
;

mcnlilur

oculus, v. g.,
obji-

solvat, seu restituai; ila D.

Chrysoslomus. Ut

decipil

manus pediscopuum non

ergosibi necessaria
beat
giat.

ut Itabeat
;

unde

restituai; ut Iia-

sed oculus
palpai
in

pedem

ducit, curalquc neimpingat;

unde pauperi

tribuat

adde cliam, ut olium fuChristiauo quod alina

manus
si

lenebris,

scopulos averlit, corpus,

cadai, suslinet et erigit. Vide bac de re pulchriora


bic. liane D. Pauli

Ex D. Paulo
non

non

sufficit

apud D. Chrysoslomum,

rationem

rapial; sed dbet egenis, eliam proprio

manuum

scu mundili, quo ad seipsum, etc. Propter quod dponentes inendacium Veiis. 2o. loquimini ventaient unusquisque cum proxmo suo. Memhra veteris hominis, que depoui et exui vull Apo-

gai irasci, cavete ne in opus ira crumpat, id est ne facite quod ira suggerit, ne sinite eam progredi usqiio

ad

injuriait).

siolus, sont mendacium, fraus, ira, injuslitia, furluin, libido, elc. ilis opponil membra novi bominis, caque assuini et indui vull, scilicel verilalem, mansuetudinem, justiliam, liberahlalem, castilatem, clc. Quoniam sumus invicem membra ;q. d. Unum membrum non meuiitur alteri, non decipit alterum, sed quodque alteri udele est, illudque sincre adjnvat quantum poiost. Verilalem prxcipit, cl mendacium inieidicii. Quod ila primis seculis imbiberunl christiani, ni scribat Justinus Martyr, Apohgi seconda, ebrislianos malle mori qnm vel semel mentiri. Vers. 2<j. Irascimini, el nolite peccare. Si conlin:

Sot non occidat super iracundiam vestram. Ksi provcrbiuni, signilicans iram sialim esse compescendam,

ne locum demus diabolo. Vers! 27. Nolite locum date diabolo; quod

lit,

dm

fovelur ira

cl

similes diaboli

ftus. S.gnilicat

Apostolus eum qui sinil iram diuiiiis apud se morari, dare locum diabolo. Polest sic inlelligi Nolite locum dare diabolo, lanquin accusatori. Semper enim quairit de quo nos apud Deuin possil accusare, elc. Qui furabatur, juin nonfurelur, etc.; id Vers. 28. est, quod honestum est; q. d. Laborel el operelur, sed ila ut non ex turpi olicio, sed honesto viclum qwvrat.
:

1115

IN
,

EPISTOLAM AU EPIIKSIOS
nos esse sitos
euin

1I1G
iis

suarum aborc

viclum et necessaria comparais. Quid

cum

qui snnt obnoxii

ir;n
1'
i

Dei

et lu

ergo de dhilibus immisericoidibus dicerct, qui cgenis sua superflua dencgant? quid de prxdalis, bcnclicinriis, qui

tristili aflieis, l).

Cbrysosiomus.
cliecti

muni Spiritum gr divimis


relus.
I.v

surmis, Tlicodo-

bona pauperum
pauperi
;

i:i

vaiios et turpes usus

dilapidant? Dbet pauper bonesto labore eomparare

diem redemptionis

Syr.,

libtrationh, id
u!>i al)

umlt

Iribuat

alii

divilcs

autem obscuma

et

diem
in

gloriosrc rcsiirrcclionis,
et corporeliberali
,

omnibus malis,
li

turpia operantur

unde

fit

ut non liabcant ad

dandum

anima

integram, telcrnam t

pauperibus. In obscnis et damnalis rbus pauperum

cilalem consequiniini.

bona
tur!

consumuntur!

Clirisli

patrimonium dispendiIn

Observa tio moralis.

baplismo

cl

confirmation e obsignati

su m US
,

Vers. 29.

Omnis sermo malus...,


sit

Grxc,
sit
,

pulris

Spirilu sancto; id esl, Condiloris noslri signuin

(i

putridus. Redit ad

linguam, nosque docet loqucndi


malus,

guram
tem,

et

imngincm recepimus
filii

gratiam sanctifican-

norinam

sermo noster non

bonus,

sit
,

qu

Dei et Dco consecrali

agnoscimur

graliosus.
scurrilis,

Primo

omnis sermo malus

obscmis

sicutex

sigillo

agnoscuntur,

v.

g., rgis Hllerao.


el

Hoc

amarulentus, invidus, dicax, quoeumque


corruptus
,

autem
slrum,

sigillo,

non anima tanlm, sed

corpus no,

vitio infectus, pulris, et

omnin vitandus;
tc-

et

omnia membra nostra obsiguata sunt


,

secundo
,

bonus tanlm proferendus, idquc non


vitio vcrlatur in
fidei
,

sanclificata

Dco consecrala

ait

D. Chrysostomu.

mer ne nostro
etpielate
optimus.

malum
,

sed oppor,

Quodcumque ver

sigillatum est, aperiri

non polcsl,

tune ad dificationem
,

id est
:

proximi

in fide

sine auclorilate cjus qui sigillum apposuit.


, ,

Non

os;

juxta illud Prov. 15

Sermo opportunus
uss,

sumus ergo os aperire sine Spirilus sancii molione quanl minus illud ad turpia et obsecena verba
!

Ad dificationem
iisum,

fidei;

Grc,

id

est,

ad

Spirilus sancti sigillum violai, qui os aperit ad inu


lilia

seu

ulilis

ad sedifiealionem. Tertio, ut det

loquendum. Spiritum sanclum


,

contrislat, qui ad

gratiam...,
taie
,

seu

progressum

in grati, fide et pie-

mala verba
Vers. 31.
et

ore sancto et sanclificato ulilur. Vide

etc.,

quod

est expliealio pracedentis, ut in pa-

plura apud D. Chrysostomum.

rapbrasi. Yel etiam ut sit graliosus, id est,


li
,

cum

gra-

Om.ms amaritudo et
omnes ira gradus
;

ira...

Enumerat
facto

venust

et

jucundproreratur;

ila ut

voluptalem

prohibet

enjus quasi prima

spiritualem audientibus afferat.

radix est amaritudo, qu coroffensum proximi


utile dulci.

Omne
nolite

tulit

punctum, qui miscuit

aut verbo

amaresciterga ipsum. Hinc oritur qux-dam


,

Vers. 30.
,

Et

nolite contristare..., subaudi,


id est,

cordis effervescentia
Tu/i;,

seu animi inllammaiio. Grc.

verbis malis,

obscnis, pulribus
est,

et

excandescentia
,

qu
,

est ira incipiens. Deinde

scandalosis, conlristare, id

offendere Spiritum

assurgit indignalio

Grxe.

Ippu

Ira
,

perfecla

ira

saxctum.

Cm

offendimur, contrislamur; itaSpiritus

accensa. Postea erumpit in clamorcs


relas,

convicia, que-

sanctus offensus contristarelur, nisi esset


impassibilis.

Deus, cl
est,

omnem

denique maliliam proximum kedeulem;


jusliliie cl cbaiilali

Quantum autem ex parle noslr

seu malignilalem
baie

oppositam. Et

contristamus euin,

cm

verbis aul

i'aclis

illum offen-

omnia D. Paulus

vult

nobis prorss et radiciir'


, ,

dimus. Nolite ergo laliafacere,


ita displiceant,

qu

Spirilui sanclo

ts avelli.

Clamor
si

esl

equus

ait

D. Cbrysosioevcrlisti
,

ut quasi offensus et contristatus disce-

mus
j

equum

proslraveris

ascensorcm
si

dat vobis;

trislatus egreditur
lis.

quemadmodm bomo domo offendenlis


id est,

offensus et couel conlrislan-

ex eodem.Ir pennas amputas,

clamorem auferas

idem.
Vers. 52.

Estote autem invicem bemgni...


et

Vult
in-

In
in

quo signati estis,


,

per

quem
,

signati cslis

autem

ut in
in

locum vitiorum supra cnumcralorum


cordibus noslris virlules contrarias,
benigr.i
,

baplismo
,

interna et copios grati

quasi

sigillo,

seramus
ut

seu

quo

ut

filii

Dei

caeleris bominilms dislinguiniini.

simus invicem cornes, suaves

misri\iscera

Is, scilicet

Spirilus sanctus, nos fecit


;

gregem regais

cordes;

Grc, bonorum mmo, seu babenies

lem

is

nos abduxit primis omnibus

non

sivit

misericordi, compatientes,
demplionis
,

Omnis sermo malus ex ore veslro non Vers. 29. Pro malus, Grc est, pulris et corruplus, qui scilicet sale prudenliye non est condilus sed vcl
procdt.
:

quasi

filii

promissions,
,

et quasi

regalis

lascivi, et obscnilate, vel scurrililate, vel alio vitio


esl infectus et

corruptus. ad dificationem fidei , ul det graliam audientibus. Supple, liie procdt ex ore vesiro, lit scilicet fidles oedilicenlnr, cl in lide ac virtulibus proliciant per veslra colloquia. Gratiam, id est, progressum in grali, pie-taie cl vii tulibus. Vult serroonem hostrum non tantmesse taleni qui fedilicet, sed simul esse graliosum, ut cum grati veiiuslc et jucund proferatur. Lingua sapientm ornt scienliam, Pro-

grex Cbristi et Spirilus saucli. In diem redemptionis id est in die quo baptisait estis. Baplismo eniin faeii c^lis participes redemptionis Gliristi, illoi;::c die redeinpli estis servitude pec,

Sed

si

quis bonus

c;ii

el diaboli.

Vers. 31 et 52.

Omnis amaritudo
vobis,

tira... Es'tii
:

anlBtn invicem benigni. id est, corne?, suaves cl blainll Misericorde , id est, boni affects, doiianlis imiceiil injurias et offensas, sicut et Ueus in Crislo, per Clirisli
s s

Filii sui

merilum, rfoHnV

condonavit omnia
pniienti e el
t

vestra delicla. N;\c


riialis
,

e4

radix

omnis

iia-

quam
,

ver!). 15.

Vers. 50. Et nolite contristare Spiritum sanctum Dei : in quo, id est, per quem, signati estis m diem re-

linguituf ira
1,

opponil ainariliidini. lia eniin non et- sicut hec ignis ig-ie sed sicut igrtlS
:

aqu ila ira extinguitur patienti Clnysostomus.


,

et benignilate

ait

1117

COMMENTARIA. CAP.
is

V.

ma
scmper habetotc, ut eam imilcmini.

Posantes invicem..
liantes injurias, sicut

vobis invicem condo-

j,

vestras condonavit. liane Dei miscricordiam ineffabi-

Deus per Christum Filium suum,

Icm

prie oculis

quom

pro peccatis vestris immolavit, vobis offensas

Corollarium pictatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

et

ad praxim

Omnis

Chrislianu<; observet

vijtoc

Christian
sit

illani

vide in fine Epislol ad

Rom.,

c.

16, in corol;

Chi'istoquc dignae

compendium. Cbristianus
se sentiens et
;

per-

lario; et in Epist.
in coroll, et c. 15,

ad Hebr., cap. 8,

in coroll.

c. 9,

fect huroilis, Immiliter de

loquens,
sit

eliam in corollario.
,

humiliierquc

cum

aliis

omnibus se gerens
omnibus agens,
et

man;

suc lus, mansuet

cum

loquens

5 Ab eodem mus omnes, ad


in

apostolo

v.

22, 23, 24, duo disca-

quse reducitur vita ebrisliana, et qre


et verbis

sitpatiens, aliorum mores vitiosos, et sibi

incommo-

Baptismo

factis

promisimus. Primnni

dos suslineal, idque omne ex Vide


2
et
v.
1,

cliaritale

Pei et proximi.

deponere velerem hominem, v. 22, id est,


peccati

sordidm

2, 5.
in

indumenlum

seu

antiquam coneupiscendi

idem Chrislianus observet, distingut

mente

consuetudinem. Hoc in nostro Baptismale repreesenlavit

corde imprimat conglobatas ralioncs quitus ad

vesliumdepositio. Roc promisimus, renunliantes

unitaiem et

mutuam concordiam
Beati
pacifici,

nos invitt Aposto-

Satansc et ejus operibus pernicioss.


duere

lus, v. 4, 5, 6. Sit
diac

ergo pacilicus, unitalis et concor-

Secundum, innovum hominem, Christum scilicetper imitalioinduere Christi charitatem, humi,

amator.

quoniam

filii

Dei voca-

nem,

v. 24. Ints
,

buhtu):
5

litatem
i

mansuetudinem

etc.

Exleris
,

induere

Omnis Pt

et Ecclesiic minister

nposlolicam de

Christi pnitentiam, paupertatem


ita

patientiam, etc.,

charismalibus doclriiiam observet, ut ob ca nec superbiat, nec aliis invideat, nec unitatem disrumpat.

ut Chrislus videatur in nobis.

Hoc reprsentai

albarum vestium indutio. Hoc promisimus, cum Cbristo

Primo, dona Pei sunl, non pro meriiodata, sed pro


Pei beneplaeito
;

nomen dedimus,
,

eique nos semper adhsuros


v. 24.

utquid

gloriaris

ob

illa? v.

7; se-

juravimus. Vide

dicta

Hanc aulem
liominis

veteris

cundo, dona Pei sunt pro aliorum sainte data; cur


invideas habcnli? v. 12; tertio, dona Pei sunt data

hominis exutionem
tionem,

haneque novi
et per partes

iudu-

membratim

faciendam, docet
linvilia

ad opus, ad minislerium, ad sedificationem,

v.

12.

Apostolus in rcliquo capite. Utramque incipit


gu; versibus itaque 25, 29, 50, 51, docet quse
lingnsc nobis fugienda;

Quantus inde Iremor


vide
v. 7, 8,

inerti,

dominant!, destruenti?

11, 12, 15, 14, 15, 16, et observationes

ibidem

et

nos docet

normam

morales
4

in fine v. 16.

sanct et chrislian loquendi. Alingu transit ad cor,


in

Ex

apostolic P. Pauli doctrm v. 15 cl 16,

docetque quomod passionibus resistenduni ne diabolo detur ingressjus in illud,v. 26, 27.Pocet conlra

quibus Chrislus exhibetur ut caput et cor Ecclesi,


spiritum et vitam influens singulis Ecclesise membris, praxim discamus ver christianam, per unioncm continnam cum Cbristo, capile et corde nostro ut in
;

quomod
bilet in

Christi virtutes induendae


v. 52.

ut Cbristus ha-

cordibus noslris,

Penique

corde

transit

ad

manum, docetque
,

quai vilia fugere debeal,

illo,

per illum et

cum

illo

omuia nostra

pielatis

opra

quas virtutes operari

v. 28.

exerceamus. Hanc praxim vide

in line v. 16.

Fusis

CAPUT
1.

Y.
Pei,
sicut
filii

CHAPITRE
charis1.

V.

Eslote ergo imilalores


;

Soyez donc

les imitateurs
:

de Pieu,

comme

tant

simi
2.

Et ambulale

in

dilcelione, sicut et Chrislus di-

ses entanls bien-aimes 2. Et marchez dans l'amour et dans la charit, comme Jsus-Christ nous a aims, cl s'est livr lui-

lc\it nos, et

tradidil

semetipsum pro nobis


in

oblalio-

mme

pour nous,

en

s'offrant

Pieu connue une

nem

et

bosliam Peo

odorcm
et

suavitatis.

3. Fornicalio

aulem,

omnis immunditia, aut


sicut decet san-

avarilia

nec nominetur

in vobis,

oblation et une victime d'agrable odeur. 5. Qu'on n'entende pas seulement parier parmi vous, ni de fornication, ni de quelque impuret que ce Soit, ni d'avarice, comme ou ne doit point en entendre parler

clos
i.

parmi
de

les sainls.

Au! turpitudo, aut stullilofjuium, aut ad rem non pertinet


:

scuivili-

las, quai

sed magis graliarum

ni

entende point de paroles dshonnes, de bouffonnes ce qui ne convient pas votre vocation mais plutt des paroles d'action de
4.

Qu'on

n'y

folles, ni

actio.

grces.
5. Car sachez que nul fornicatenr, nul impudique, nul avare, dont le vice est une idoltrie, ne sera li ritier du royaume de Jsus-Christ et de Pieu.

Hoc enim scitole intelligentes, quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est idolo5.

rum
Pei.
6.

seivilus, nonhabelluercditalcm in regno Christict

Nemovos

seducat inanibus verbis


in filios diffidenline
:

propler hx'c

cours
7.

vains discar t'est bttr ces choses" que la colre de Pieu tombe sur 1rs hommes rebelles la vil.
6.
;

Que personne ne vous sduise par de

enim venitira Pei


7.

N'ayez donc rien de


<"ar

commun

avec eux.

Nolite ergo

eflici

participes

eorum.
vous n'tiez autrefois que tnbres, mais maintenant vous tes lumire, en noire Seigneur marchez comme des entants de lumire.
8.
:

8. Eratis

enim aliquando tenebr, nunc autem lux


ut
filii

jnPomino

lucis ainbulate.

1119
9.

IN

EPISTOLAM

AI)
9.

EPIIESIOS
Or
le

1120
de
la

Fruclus enim lucis est


:

in

omni

bonitatc, et jusli-

ti, et vcrilale
1

0.

Probantes qnid
nolite

sit

bcneplacitiim

Deo

H. Et

communicare opcribus

inlructuosis

tcnebrarum, magis autem rodarguilc.


12. Qu;eeniminoccullofiuntabipsis, turpeestetdi-

lumire consiste en toute sorte de bont, de justice et de vrit 10. Recherchez avec soin ce qui est agrable Dieu 11. El ne prenez point part aux uvres infructueuses des tnbres; au contraire, condamnezfruit
: :

les.

cerc

13.

nirestanlur
est.

Omnia autem qu arguunliir lumine maomnc enim quod manifcsiatur, lumen


,
;

12. Car la pudeur ne permet pas seulement de dire ce que ces personnes loin en secret. 15. Or (ont ce qui mrite d'tre repris se dcou vre par la lumire, n'y ayant que la lumire qui dcouvre tout.
14. (.'est pourquoi
il

est dit
les

14. Propter

quod

dicit

Surge,

qui

dormis, et

dormez

seriez

d'entre

Levez-vous, vous qui morls ; et Jsus-Cbrist


:

exsurge mortuis, et illuminabit te Cbrislus.


15.
lelis
:

Vidcle, ilaque, fraires,

quomod caut ambu-

non quasi insipienles,


Scd
ut

10.

sapientes

redimentes lempus, quo-

niam dics mali sunt.


17.

Propterea noble
sit

fieri

imprudentes; sed

in-

telligentes quae

volunlas Dei.
in

18.

Et nolite inebriari vino

quo

est luxuria

vous clairera. 15. Ayez donc soin, mes frres, de vous conduire avec une grande circonspection, non comme des personnes imprudentes, 10. Mais comme des bommes sages rachelanl le temps parce que les jours soni mauvais. 17. Ne soyez donc pas indiscrets; mais sacbez discerner quelle est la volume du Seigneur 18. Et ne vous laissez pas aller aux excs du vin d'o naissent les dissolutions; mais remplissez-vous
,
: ,

sed implemini Spiritu sancto,


19. Loqucntes vobismet ipsis in psalmis, et lrymnis, et canlicis spiritualibus,
in

caillantes et psallentes

cordibus vcslris

Domino

du Saint-Espril, 19. Vous entretenant de psaumes, d'hymnes cl de cantiques spirituels, chantant cl psalmodiant du fond de vos curs la gloire du Seigneur 20. Rendant grces en lout temps, et pour toutes clioses, Dieu le Pre au nom de notre Seigneur
; ,

20. Gratias agentes


inine

Domini nostri

semper pro omnibus, in noJesu Cliristi Deo et Palri.


:

Jsus-Cbrist 21. El vous soumetlant les uns aux autres, dans


;

21.

Subjecli invicem in timor Cbristi.

la

22. Mulieres viris suis subdituesini, sicut


23.

Domino

crainte de Jsus-Christ. 22. Que les femmes soient soumises leurs maris,

comme

Quoniam

vir
;

capul est mulicris, sicut Cbrislus


ipse Salvalor corporis ejus.
ila

ca|)ul est

Ecclesix

2i.

Sed sicut Ecclesia subjecla est Cliristo,


viris suis in

et

au Seigneur ; 23. Parce que le mari est le chef de la femme, comme Jsus-Cbrist est le chef de l'glise, qui est son corps, et dont il est aussi le Sauveur. 24. Comme donc l'glise est soumise JsusCbrist, les femmes aussi tout leurs maris.

mulieres
25.
dilexit

omnibus.
et Cbrislus
,

doivent tre soumises

eu

Viri, diligile

uxores vestras, sicut

Ecclesiam, et seipsum Iradidit pro e

20.
in

LU illam sanctifiearct, mundans lavacro


vitac;

aqu

25. Et vous, maris, aimez vos femmes , comme Jsus-Cbrist a aim l'Eglise , et s'est livr lui-mme

pour
le

elle,
la sanctifier, aprs l'avoir purifie l'eau, par la parole de vie;

verbo
27.

20. Afin de
ipse sibi

dans

Ht exbiberel

gloriosam Ecclesiam,
aliquid liu-

baptme de

non habentem inaculam, aut rugam, ant


jusmodi, sed ut
28.
lia et viri
sit

sancla et immaculala.

gloire, n'ayant ni tache, ni

debout diligere uxores suas ut cordiligit


,

lui pleine de rien de semblable, mais tant sainlc et irrprhensible.

27. Pour la faire

paratre

devant

ride, ni

pora saa. Qui suam uxorem


29.

seipsum

diligit.
;

Nemo enim unqum carnem suam


membra sumus

odio habuit

28. Ainsi les maris doivent aimer leurs femmes leur propre corps en effet , celui qui aime sa femme s'aime lui-mme ;

comme

sed nutril et fovet eam, sicut et Cbrislus Ecclesiam


50. Quia
ejus, et

corporis ejus, de

carne

29. Car nul ne hait sa propre chair ; mais il la nourrit et l'entretient comme Jsus -Christ fait
l'gard de l'Eglise,

de ossibus ejus.

31.

Propter boc relinquet

bomo palrem

et

main

50. Parce que nous sommes les membres de son corps, forms de sa chair et de ses os.
51. C'est pourquoi l'homme abandonnera pre et sa mre pour s'attacher sa femme deviendront tous deux une seule chair.

trem suam,
carne un.
52.

et adhau-ebit uxori sux*, et eruut

duo

son
;

ils

Sacramenlum boc magnum


Christo et
in Ecclesia.

est,

ego autem

dieo

in

52.
et

Yerumlamen et vos singuli, unusquisque uxorem suam sicut seipsum diligal uxor auiem limeat
.
:

Ce sacrement est grand, je dis en Jsus-Christ dans l'glise ;


,

vii'iim

suum.

53. Que chacun de vous donc aime aussi sa femme comme lui-mme et que la femme rvre

son mari.

ANALYSIS.
llortatur

Epliesios ut Dci
filii

excmplum de quo
et sese

v.

52,

circa
v.

hc

vitin

caveant vatris

quorumdam

doctrims,
et partici-

cap. 4, tanqum

Dei imitenlur,

mutio dili-

nec eorum sint socii criuiinum, ne siut


,

gant sicut Cltristus dilexit nos,

V. 1, 2.

Ut horreant om-

pes suppliciorum
lucis,
in

v.

sed ut
et

filii

lucis, facianl
et

opra
8,

nem

prorss immunditiam

et

avaritium,

qu

certissim
5.

omni bonitale,
volunlatem

jusliti,

veritate, v.

Dei regno suos sectatores cxclvdnnt, ,S, 4,

Vl

9, et ei

sollicite

facinnt, v. 10.

Operibm

11*1
vcrb lenebrarum

COMMENT ARIA. CAP.


non tanlinn non communicenl,
v.
v.

Y.
canlenl,

112-2

11,
12,

psallant, ltentur,

Deo

gratias ayant, sibique

sed

et

ea

condemnent operum suorum luminc,


esl

invieem serviant,

ob reverenliam Christi, 19, 20, 21.


sintjulares status, ac

quia luminh

manifestare,

v.

13.

Denique descendais ad
temab

primo con-

^15. Monel

ut caut et sapienler ambulent, seu cir;

jugatos instruere volens,

in reliquo capite docet matriesl

cumspect conVersentur, maxime cum infidelibus

monium magnum
vull ut

esse

Sacramentum, quia signum

pora considrent,
eis, v.

et attente

explorent quid Deus

velil

reprsentant unionem Christi


uxores sint
;

cum

Kcclesi.
,

Ilincque
Ecclesia

1G, 17.
J\e vino, luxuri causa, repleanlur; scd Spisanctificalionis principio,in

viris

suis

subdil

sicut

^18.

Chrislo
i

et ul viri

suas uxores ditigant, sicul Chrislus

ritu sanclo,

Iwcque Spiritu

Ecclesiam.

PARAPI1RASIS.
1

Eslotc crgo Dci Palris vesln imitalores, tanqum


cbaissinii.

suni, quae in occullo faciunt, ut ne pudor

quidem

illa

lilii

verbis exprimere patialur.


illc dilexil,

2.

Et sicut vos

ita et

mutux

cliarilalis

13.

contra, inquam, redarguile

operum vestro:

opra seilul cl continue cxercclc. Sicut eliam


slus dilexil nos, et
in sacrificium
ita et
,

Cil ri

runi luminc, quia boc exigit nalura rei

quxeumque

semclipsum Deo pro nnbis

oblulit

enim arguuntur
sioncm
,

et

per argulioncm, seu repreben;

tanqum bosiiam Dco suavissimam

manifestanlur

bx'c lumine manifeslanlur,

nos invieem debemus diligere, non lanlm consi

quia lucis proprium est manifestare; nec quid polest


aliud manifestare nisi sit lux,

donaiulo, scd cl vitam pro fralribus impendendo,


rcs id poslulavcril.
5.

aul luce

perl'usmn

sicul crgoclaritas dici ca qu:e noclurnis tenebris erant


et quainlibet

Fornicationcm aiitcm,

immundisic

obscura et abscondila

manifestai,

ita

lux

operum

tiani, sicul cl niiniani

liabcndi

cupidincm,

bor-

vcslrorum

seu sanetitalis veslne, arguai opra mala,

rclc,

ni

ne quidcin

illa vilia

nominclis. Sicul decel


;

illorumque lurpiludinem manifeslet.


14. Quia lucis
dicit

Chrislianos, noinine cl professione sanclos

quorum

proprium est
in

illuininare, ide Isaias


:

non modo opra, scd


sancia.
4.

cl

verba el cogilata dcbcnl esse

peccalori

tenebris sopilo

Expergisccre, 6

peccator, qui dormis in peccalorum tuorum lenebris;


vobis obscnitas verbo;

Long quoque absint


,

et surge morluis operibus

luis,

el

Clnisius, lux

ruin

l'alua:,

et incpLc fabulai, ridicuke facelix

luec

inundi

et sol juslili, te illuminabit.

quippe ebrislianuiii liomincm dedecent, ulpolc sanCllllli

cl

gravem

sed polis audialur apud vos laus

13. Cm brec ita sint, ut operum vcslrorum luminc debealis opra lenebrarum redarguere, videte

Dci, cl graliarum aclio.


5.
ti

Vos enim

scirc volo, et ul
in

rem maximi momenconlrarium vobis di-

quomod caut et circunispect conversemini maxime cum inlidelibiis, non quasi insipinles et imergo
prudenles, sed ul homincs vero sapienli;c lumine,
Cbrisli sciliect, prfusi
1G.
;

inlelligere,

qud (quidquid

cattir)

oinnis seorlalor,

aul inummdiis, aul avarus,

et sibi

semper

atlenli.

seu serras avarilioc, qtix est idololalria, jus non ba-

Ententes, mcrcanles occasioncm cl opportu,

bcnl lmcdilaiis alterna: aliquando percipicnd;c.


G. Circa lix>c

uilalem

id est,

lemporis opportuniste ben ulentes,

nemo,

sive pliilosnphoniin,

sivcSimo-

quoniam

dies sunl malis et periculis plcni.


silis

nianorum, verbis aul rationibus


cai
:

fallacibus vos sedu-

17. Ide ne

imprudentes et incauti

in

conver-

piopler lix'ccnim, quae disi erimina, ullio divina


,

venire parala esl in incrodulos


7.

et in inobcdicnles.
socii in peccalis,

salione veslr, sed attent considerale quid Deus velit vobis.


18. El nolite inebriari vino; in ebrictatc
est luxuria,

Cavelc igilur ne

silis

corum

enim

vini

ne

silis et

suppliciorum comparlicipes.
in

scd impleamini musto Spiriis sancli

8.

Aliquando equidem
loi
t

Gcntilismo

fuistis

teneet
et

gratis et
19.

lciilia: spiritualis principio.

bricosi

cl

ips.c

lenebr; nimc aulein


:

fide
filii

Ilccitanlcs el caillantes inler vos

mu lu

psal,

grali Cbrisli illuminali et lux eslis

itaque ut

mos,

et

bymnos,
et

et canlica spirilualia

caillantes

in-

seclatores lucis vivite; moribus et vil vos lucis


ostenditc.
9.

lilios

quam,
20.

psallenles,

non lingu lanlm, sed ex in-

timo cordis affeclu,


lucis,

in lionorein Cbrisli Doinini.

(Fruclus aulem
est

seu

fidei

et gratis ebri-

stian,

omnis bonilas, seu beneficeutia, omnis


acce-

juslitia et verilas.)

De omnibus bonis cl gratiis accepiis semper agenles gratias Deo Patri per Dominum noslrum Jesum Cbristum qui Incc nobis promeruit.
21. Aller alleri
riori
;

10. Sollicil et studiosc explorantes quid

sit

inferior sciliecl subdilus

sil

supe-

plum Dco,

ut illud facialis.

et

superior

in ferions

niodulo sese

accemmodet

11. Et ne, quoeumque modo, nec faciendo, nec approbando, nec lolcrando, communicelis infrucluosis

ob reverenliam Cbrisli, qui cm essel sumnius omnium, omnibus sese submisit.


22. Mulieres viris suis subdila: fini, sicul
ipsi Clirislt

lenebrarum operibus
cslis, ba:c

c contra ver vos, quo-

niam lux

lenebrarum opra luminc vesiro

Domino, cujus

vir est

imago loeumquc
sui salvalor,

tcnel.
el

redarguile, objurgale, manifcslalc, ul

corum omnibus

23. Quia sicul Cbislus est caput Ecclesia'

ejus-

apparcat lurpiludo.
12.

Sdcm
,

tanqum corporis

sic vir

caput est

Ne communicelis, inquam

quia ad>'6 turpia

mulieris cjusque tutor et protcclor.

H23
cla
,

IN

EPISOLa.U

Al)

EfHESIOS
sui ipsius

%i
:

24. Sicul ergo Ecclesia Chrislo libenter est subjeita et

ncmo corpus suum,


bet ergo maritiis

partem, odio hahet


;

inulieres viris suis subjiciantur in

omni-

ged contra qtiilibet corpus suiiin nutrit et lovet

ddi-

bus,

inlcllige, sicut oportet, in

Domino,

Coloss. 3,

uxorem

ulpolc corpus

suum

v. 18.

ligere, nulrire, l'oyere, sicul Christus Ecclesiarn, cor-

25. Et vos viri, qui Chrisli imagines eslis, Chrislum

pus suuin, nutrit,

f'ovel, veslil cl

ornt.
,

Dominum, excmplar veslrum, imiiemini. Diligite uxorcs vestras, sicul Christus Dominus Ecclesiarn sponsain suam dilexit, et ita dilexit, ut semelipsum pro e
morli tradiderit.

50. Vi'i Ecclesia corpus eius nivotitum est

quia

nos singuli

fidles

sumusmembra
et

huju-, sacri corporis,

nimirm de carne,
formata est ex

de ossibus ejus in crute dor;

mienlis, spirilualiler l'ormali


sanctiin verin

sicut

Eva corporaliter

Nimirm ut illarn ab omni labe peccali ficaret, mundans eam per baptismi lavacrum,
26.

Adamo
in

dormienle.

31. Auclorilas denique Scriplura hune

amorem

viri

bo

spirituin et vitam conferente.

conjugem, quasi
cl, in ipsius

seipsum, confirmt, cum de

27. Ut ipse sibi


lo

cam

exhiberet quasi sponsam mul,

Ev
cil
:

person, de omi ibus inulicribus di-

dcore et glori illuslrem

sine

macula peccati

Propter hoc

homo

r'elinquet

palrem

et

matrem

sine rug vetustatis, sine quovis defectu, sed sanclam


et irreprehensibilem, sic et marili
ita diligere,

suam,

et agglulinabilur uxori sua?, et crimt

una caro.

debent suas uxorcs


et infirmita-

52. Mysterium eilala: Scripltin* verbis expressum,

ut illarum

nxvos

et

maculas

tes tolrent, et,

quantum

est inillis,sanent, perliciant,

nempe prinium Adae cl Eva: matrimonial magnum Sacramcnlum est et myslerium quippe quod expres,
:

et sanctificeul

tum monitis, lum exemplis.


Chrisli allcgalum
;

sivum

et

rcprsoniativum erai unanims

et indissolubl-

28.

Hoc eos docet exemplum


Est enim uxor
;

es conjunclionis Chrisli
53. Licl

cum

Ecclesia.
sil,

sed prlerea ipsos ad boc impellere dbet ctiani proprius auior.

aulem myslerium

el

de Chrislo prinet

unum

quid

cum

marilo

ciiialiler intelligatur

mystic, vermtamcn

vos ad

ulerque esl una caro

debent ergo mariti uxorcs suas


;

lilleram adimplcle

unusquisque marilus suam uxo-

diligere ut corpora sua


ligit,

qui enim

uxorem suam
quid

di-

rem

diligat sicul

seipsum; uxor ver sum virum rc:

seipsum

diligit, quia est

unum

cum

ill.

vereatur, sicul Ecclcsia Chrislum

sicque reips ex-

29.

Ncmo

seipsum odio habet, et consequcnler

primclis quod in Chrislo et Ecclesia signifient.

COMMENTARIA
Vf.hs.
1.

Estote

eugo imitatores

Dei.... Syr.

nibus

sed in

illis

est inimilabilis

Estoie ergo conformes Deo. Iia;c conclusio pendet ab

nostras superant vires. Vull aulem ut bonilalem

hxe enim omnia suam


condonat; be;

eo quod ullimo prcedcnlis capilis versiculo diclum est Sicul et Deus in Chrislo donavit vobis ; hineque
:

imitemur omnes, ul conddnemus

sicut

nefaciamus omnibus, sicut ipse omnibus benefacit


quia h;cc pro modulo nostro possumus

inlert

Dei ergo, Patrs vcslri, imilatores estote

con-

omnes

ipsius

donate invicem. sicut eondonavit vobis. Liberorum est


rooribus palrem referre
;

adjuvante grati

possumus ergo Deo similcs

esse.

et e

lilii

sunt patribus cha-

Si condonaveris,
ait

Dcuin imilaris, Deo assimilaris,

riores, que similiores; ergo vos,

et mlii charissimi,
:

D. Chrysostomus. Si benefeceris proximo,

Deum
be-

Patrcm vestrum cleslcin imitemini clcmenlissimus est, peccata condonal, omnibus bona l'acit; ergo ut injurias condonate omnibus filii sitis ci charissimi
, ,

imilaris,

proximo quasi Deus

cris

homo quippe

nefaciendo, hoiuini quasi Deus est.

Sicut et Christus dilexit nos... Chrisli volunlariiuii

benefacile, in dileclione sedul ambulate.

Yers.

2.

Et ambulate
et

pro nobis sacrificium aliud esl nobis charilalis


:

in d:lectione...

Non unum
Dcus

exemplar. Supplendum reliquit Aposlolus

lia

nos

aul alterum actum charilatis boc sigr.ificat, sed con-

invicem debemus diligere


sed et vitam,
In
si

non condonando taiilm,


pro liaiibus impendendo.
:

linuum exercitium

progressum

in charitate.

opus

fuerit,

Pater noster, charitas esl; cl nos pro modulo nostro


charitas simus, saltem in charitate

odorem suavitatis. Grxc, bon fragranti


rei

seu

ambulemus

ab c

ad instar
piae
id

suaviter olenlis.seu liosti Deo gralissiallmlcre ad


:

nunqum

deliciamus.

Nott D. Chiysoslomus quod


:

et jucundissimae. Vidclur Aposlolus

non dicatur nobis absolul

Eslote imilalores Dei, sed

quod stalim addalur in dileclione. Dcus quippe in omnibus quidem admirandus, at non in omnibus imitabilis
;

quod de Noe sacrilicio scriptum est Gnes. 8, 21 Odoratus est Dominus odorem suavitalis, et ail ad eitm

Nequaqum
fecit, et
;

ultra

maledicam

terrai

propter

hommes.

v. g.,

admirandus

est in sua scienli, polcnli,


in inlinitis aliis perfeciio-

Christus verus

Noe

diluvio peccalorum nos salvos


sacrifiai

immensitate, lernitate, cl

Deus ipsius

odore sunvissimo re-

Estoie ergo imilatores Dei etc.; q. d. Vf.rs. 1. Filiorum est imitari sues parentes q. d.: Cum accepta femissione peccalorum l'acii silis Dei lilii Deoque drlecti debelis Deum Palrem vestrum imitari ul sicul ille vobis in Cliristo peccala eondonavit, ita et vos invicem offensas condonelis. Vers. 2. Et ambulate in dileclione ; id est , sicut eslis Deo dilecli sic et vos exercele opra mutux
,

Sicut et Christus dilexit nos , non lantm ul Deus dileclione comhiuni cum Paire, sed etiani ut homo , charitate creal el infusa ; o jus inagnitudinein dclart quod sequilur El tradidil semelipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavilatis. Scnsus est Dilexit nos, ade ut sponle semelipsum tradiderit pro redemptione
: :

nostri

dilectionis.

quando

seque obtulerit hostiam Deo acceplissimam iu cruce morieui pro nobis subiil.

1125

OMMENTAR1A. CAP.

V.

112G
peealo el peccati labe rnundus

parciturum. In odorem. creutus, decrcvil hominibus se

ore, mente.

Ab omni

qud sacrilieioTribuilur odoratus Deo, et supponilur

esse dbet quisquis Christi

membrum
,

esi;

corpus

rum

sedafcant lumus et odor ipsi piacebant, ipusque


fuit,

niundum
li
,

sit

ab omni inipudicili

cor ab omni avari-

gratissimum iram. Christi autera sacricium Deo gralius esse poluerit, sed proi::i ut nunqura ullum aliquando grata 1er ipsm grata fuerint qucumque
1

os ab
:

omni verbo obscno, mens ab impur cobine Cbrislianus dbet


sic

gitalione

omnem immundifieri

tiam et avariliam
tesl,

horrere, ut, quantum

po-

[ucruut. Quia

Christus ipse,
et victima.

homo Deus,

sacrificii sui

de

iis

nec cogitet, nec loqualur. Recordare cujus

sacerdos

ji.it

Unlpm, Bed homo


sed
libens

Sacerdos offereus, non liomo Deus; offerens autcm.noncoactus,

capilis

sis

membrum,

et

omnem
,

horrebis immundi-

tiam et avariliam.

ctvolens, ex ebaritate
,

tradidit... Victima, non opes

Duexit nos et non lugcs, non ani:


:

Vers.

4.

Aut turpttido
id est,

scilicet

verborum.

Grc.
verba.

obscnitas,

obscna

et

inverecunda

mal, etc., sed ipsemet, u


:

m, lolum,

homo Deus Tradidit semetquanlus est homo Deus.


,

Stultiloquium, id
Scurrilitas.

est, ineptoc fabulalioues.

Pbq sobis, non sanclis, non amicis


pecejtforibus et inimicis
,

sed pro nobis

Grc,

empa-Ktliu.,

qu ab
Sed

Arislotelc

ut peccalorum noslrorum

virlus dicilur et urbanilas vocatur.

hic accipilur

feetorc, yeniam mereretur, ut peccalorum nostrorum

pro excessu in jocis et


dicla

faceliis ridiculis,

qualia sunt

quasi Dei naribus ablato

gratissimo

sacrificii

sui

mimorum

et

odorc recrealus,

placaretur, et placalus
sacrificio

parceret.
inimicis

Per scurrilitalem
decens eulrapelia

eorum qui ergo damnalur


,

ridicularii

dicunlur.
et in-

hic indecora
illa

Ex
pro

lioc

ergo

Christi

pro

suis
si

seu jocularilas

qu ad risum
non ver
g.,

oblalo, discamus inimicos diligerc et,


ip.is

opus

sit,

tanlm speclat,
urbanilas
illa

ut verba sequentia indicanl,

mori. Al ex hoc

Filii

Dei sacrificio,

Deo

gra-

qu ad

finem honeslum rcferlur, v.

discamus tissimo et pro nobis peccaloribus oblalo , pro nostris peccatis offerre ; in illud continu Deo

ad sanilalem. Et in hoc sensu inlelligendus est 0.

Chrysostomus, qui hic,

in

morali, negat eutrapejiam


est parasilorum,
;

hoc

sacrificio sit lola noslra spes el (iducia


,

cum
:

san-

apud Chrislianos esse virlutem. Res

ct Ecclesi

maire nostr

frquenter oremus

Pcr

mimorum,
obsecenus,

saltalorum, proslitutarum nmlierum

pro-

Dojnorlem et sepuluiram luam, etc.: Parce nobis,


mine
Libra nos, Domine etc. Fornicatio aetem... Redit ad viliorum Vers. 5. de et ubi dixit de passione ir, nunc
:

cul absit ab
is

anima

liber

si

quis est infainis

lurpis,

est er^-e)^;, id est,

urbanus

el facelus.

D. Chrysoslomus.
QiiyE
I

ad rem non pertinent. Grc., non convenienindecenlia. Theophylactus,

prohibilioneni

voluptalum concupiscenli, seu deappelilu inordinato


et

tia, id est,

pccun'.arum

agit.

Hc aulem duo

Titia

Ephesi ma-

decentia, seu, utcxplieat,

qu non sunt qu ad nostram sanclificalalia

Forxime regnabant, ide de ipsis agit vivacissim. omnis illicila nicalw, sub quo nominc comprebendilur non su coin mixlio seu omnis concubitus cum

tionem non conveniunt. Sanctilatcm, modestiam, gravitatem professi sunius; nobis


professis

h;ec

sexuum Et omms immcnditia,


,

omnia supra
crilegiuin

dicla

non conveniuiit. Deo per baplismum

id est,

omnes
,

lactus venerei,

consecrati, Spirilu sanctosigillati,

quoddam

velnli sa,

pollulio

el alia contra

naluram

seu

qu non

ordi-

committimus

dm

verba scurrilia

lurpia

nanlur ad gcneralioncm,

ail D. Thomas. Alt avabjtu. Ide jungil avariliam luxuri,

pioferimus; sicul qui vas Deo sacrum usions


quia,

pr< fanis

impenderct. Recordare judicii Ballhasaris. Quod s

pecunias aniamus ut ait Tbcophylalus, pari ralione Vel, ut ail Anselmus, quia avaritia est

etcurpora.

autem hoc de quibuslibet Chrislianis verum est, quanl magis de sacerdotibus et de religiosis, Deo specialissim et tolaliter per vola, per
seciatis.

quoedam fornicatio animae

sicul

enim qui

fornicatur,

ordinem suum eonHinc

qui pcsle 1,011 su, sed alina muliere abutitur, sic conlaminatur, usque ad alina habenda exav.uili
tenditur
:

Sed MAGiS gratiarum actio

scilicet audialur.

et

relinere molitur.
il,

quod sub rapin habel, omnibus modis Denique de hoc avarili vitio hic

anliquus salutandi mos, apud omnes Chrislianos usilalus


:

Deo

gralias.

Vide D. Auguslinum

epi

l.

77.

quia Ephesi
,

maxime

regnabat in civilalc merca-

Dei beneficiorum memores, debemusseniper Deo gralias

lori

ubi pcr fas et nefas acquirebanlur divili, nec

agere, et omnes ad gralias Deo agendas pro-

iibebalur legibus.

vocare.

Nix xominetlr...,
Vers.
3.

ut loli sitis puri corde, corporc,

Vers.

5.

Hoc

enim scitote... Ut de prdictis

Fornicatio aulem

et

Quvis obscnitas et libido lactuum operum, aut avurilin nimia babendi


(

omnis immunditia. el inimundoruni upido ) nec no

scilicet

nominelur, audiatur, sonclex ore veslro, qui

estis cbrisliani et sancli.

minetur
ii,,s.

in vobis, sicul decel sunctus, id esl, Chri-aiaT.uii alienos esse vos volo ab bis viliis, ul, si iicri

sost.,

polst, nequidem audianlur alquan^o nominari ex ore veslro, ne forte ex ip^o auditu concepla cogitatio

carnem coiumovcal ad concupiscendum. .lu/ twpitudo, puta verborum, aut stulVers. -i. id liloquium, aut scurrililas, qu ad rem non perlinet 'est, quee non sunt decentia. Sed magis gradanon actio,

Hoc enim scitote intelligentes, elc. CbryVers. 5. Theoph., Cyprian., propri accipiunt avariliam pro inmiodic cupiditale optnn qu per las et nefas cas avarus accumulai. Sumitur enim bic avaritia in actn complelo, tuneque est peccalum morlale, et excludit regno Dei , ut bic ait Aposlolus. At ver S. Ilieron. , sicut passim apud prophelas idololatria forila vicissim , inquit , fornicatio per nicatio vocatur
,

idololatriam polest inlclligi

etc.

1127

IN

EPISTOLAM AD EPHESIOS
credunt
ta Mi.
,

1128

scelcribs, qua; nec philosophi, nec Simoniani ut vitia

nec obediunt Deo supradicta peccata vo-

repulabanl, majorer Ephcsiis incutiat horrorem,cis cum maxim ccrtitudine asseverat qud et scorlalio
,

Vers.
sim.

7.

Nolite

ergo

effici...

Vide paraphra-

et immunditia et avaritia Dei reguo excludant. Igi-

tur bcu scilole,

el intelligile,

contra quosdam qui vo-

Vers.
phrasim.

8.

Eratis enim aliquando... Vide para-

bis contrariuiu dicunt,

Quod omnis formcator, eliam


tionis

simplcis fornica-

Vers.

9.

Fructus exim
;

lucis...
,

Per parenlhesim

oslcndit qu;e sint opra lucis

ut ex operibus se lucis

Aut ihmdndus,
Aut avarus
collocat

pollutionibus

aut

aliis

contra na-

lilios

exhibeant. Fructus lucis opponit operibus lene-

tnram immunditiis,
,

brarum, de quibus supra

bonilatem iracundkc,

jusli-

sive qui ex avaritia rapit alienum,

liam l'raudibus avaritia;; vcritalcm inendacio.

sive qui in suis pecuniis

suum

quasi finem ultimum


|

Vers. 10.

Probantes quid
probantes...
sit

sit

beneplacitum Deo.
filii

Hic versiculus decimus ncclendus est oclavo, ut


lucis
'

Quod est idolorum servitus;


qui
est

in

Gr.xco nunc est


;

ambulate,
siudium

Primuni hominis ChriDei dbet esse

idololatra
,

sic

etiam D. Clirysoslomus
,

sed

stiani

Dei voluntatem circa seengnoseere,

eodein sensu
idololatra
;

avaritia est idololalria

et

avarus est
iu iliis

ut

illam

adimpleat. Yoluntas enim


:

avarus enim liabet divitias pro Deo,


cor,

vitae

nostra rgula
;

ad illam omnia nosira referre


;

suam spem collocat; iis se toluni devovet, lem, animam lotani, omnia sua immolt;
Non
iiabet h.ereditatem..., id est, jus

men|

debemus ad

illam

semper inlendere

ad illam, quasi

ad cenlrum nostrum, omnia nosira debent conllueve.


Ide Cliristus docuil nos oranlcs dicere
tua... Fiai
et in
:

non

liabet

Fiul volunlas

ad haeredilateni filiorum Dei; excludetur regno Dei, ejicielur'in lenebras, ubi oit flelus... Utiuam ad banc
vcritalcm seri attenderenl lot et lot Cbristiani, suis
cupiditalibus seducli
cepli; qui
tia,
,

T
\

per me, de
in

me,

in

me,

circa

me;

in vit

morte;

lempore

et in aHernilate.

Vers. 11.

Et nolite communicare... Plura cogiqum


quae verbis exprimit. Primo
:
:

hc

eadefri

nebulonum verbis dcpeccata, in ternum damnanet vanis


;

tt et vull intelligi

Nolite communicare... multa comprebcndil

Nolite ca
fa-

quasi nibilum etiani hodi reputant.


lot

commillerc, noble laudare, aut approbare; nolite


cientibus conscnlire; nolite ea nec per

Domine, videaut lumen!


ne palpantium miserere.
Vers.
G.

coccorum

in ipso

lumi-

jocum

referre,

nec de Simoniani

cis loqui,
v.

Nemo

im nec de

cis cogitare.
:

lhcc patent

vos seducat... Pbilosopbi dice:

e\ dictis,

et i.

Secundo

Infructuosis..., quia

banl

nibil esse mali in fornicationibus

si-

nullum

vite

fruclum pariunt

boc quidem exprimit

mililer impurilatem seclabantur,

im suas infandas
vcl pbilosoplius,

nominc

infructuosis, at praHerea voit intelligi

morlem
mors

libidinesad Dei referebant hnorem, casque ipsi quasi


sacrificium offerebnt, bine
:

ajlcrnam,

quam

pariunt

fruclus

enim

illornin

Nemo,

terna,'ut palet ex v. 5. Teiii: Magis

autem rldar-

vel hrelicus, vos seducat verbis inanibus, id est, quac

guite, id est, conlra condemnale, objurgate, redarguite


,

florem

qucmdam

videnlur haberc sermonis, cl blanait

illoruin

turpitudineni manifesiate. Hinc disce

diuntur peccaloribus, sed vacua sunl verilalis,

D.

qud

libi

non

suflicial

bona opra lacre,


,

si

aliorum

Hieronymus.

operibus malis consentias, adulalionc


exim venit. Venit hic significat prie, |

complacenti

Propter

ii.ec

tolcranli, laude. Debes, quisquis aucloritalcm habes,

sens el aliquo

modo futurum
in

sicul

Joan. 2

Antiet

j'

monere, inslruere, arguere,


quis sis, saliem facici

corrigerc. Dcbes, quis-

Cliristus vnil. Indicat ilaque

futurum Dei judicium

trisliti

arguere; lucc operum

irarn

veuluram

incrcdulos et inobedientes, qui nec

luoi uni facta contraria manifeslare.

Nemo vos seducat inanibus verbis. Non Vers. G. pbilosopbi non poet;e lascivi vos seducant, id est, ne sinile vos decipi quorumdam vanis el fallacibus sermonibus, quasi hoc quod dixi, non iia se babeal. Propter hc enim (fornicalionem sciliect, immunditiam et avariliam ) venit ira Dei in (ilios diffidentiai. Yenil, id est, venire solet; ira, id est, vindicla, quai est effeelus ira; Dei ; in filios diffidenti, id est, inobe,

bonis operibus declaralur.

Vers.
fructus

9.

Fruclus
,

enim

lucis

est

etc.

Hoc

est

quem

proferl lux grale,

silus est iu
justiti,

omni
id e*t,

gnre virlulum ae bonorum operum. Boiritate,


benignitate
liane

oppo
;

.it

iracundia-;
,

et

banc

opponit l'raudibus
cio cl hypocrisi
;

cl

veritate
:

liane opponit

memla-

q. d.

Ex

fruclibus lucis oslendais

vos esse

lilios lucis.

dienlire, vel incredulilalis.

Vers.

7.

Nolite
,

ergo
;

effici

participes eorum. Sci:

licel liliorum dillidenlia;

q. d.

Noble cum sceleribus


et participare.

Probantes, explorantes, exquirenles, Vers. 10. quid sit beneplacitum Deo ; quoinod sanclain ejus volunialeni et beneplaciluni agnosecre et adimplcre
possilis.

eorum jam
Vers.
8.

Eratis enim aliquando lenebrw, id est, inlidelilale et ignoranli, tum Dei, eratis lenebricosi
liim

diclis

communicare

<

Vers. 11.
j i

El

nolite

rerum agendarum. Nunc autem


;

(eslis)

lux in
:

Do-

ctuosis tenebrarnm.

communicare operibus infruNoble commercium habere aut


,

Chrisliani facti eslis lucidi quia illuminali eslis lidc, grali et doclrina Cbrisii, ut cognoscalis tum Deum verum Irinuni et unum , tum ea
q. d.

mino

Nunc

miscere vos operibus peccalorum quasi lenebriones lucem fugiunt.


eslis,

el

peccanlium

qui

<pi agenda sunt. ut Deo illi vero placeatis. Ergo ut jilii lucis ambulate. Oslendiic moribus et conversa tione vos esse lilios lucis, id est , vos ad lucem pertinere.

Magis autem redarguite. Quin polis vos quia lux illa lenebrarum opra, lumine operum vestrorum prodile detegile, manifesiate ; ut omnibus ap,
,

Qucc lux

csl graine, in lide et sanctilale consistons, et

parcat illoruin lurpitudo. posita magis elucescunt.

Nam

contraria

juxta

se

H29
Vers. 12.

COMMENT ARIA. CAP.

V.

H50
Hanccon,

Qu.f.

enim

in
,

occelto fiunt... Grc.


turpe
est
et

Vers. 15.

Videte itaque, fratres...


puto ex pramissis
;

Nam

occulte facla ab ipsis

diccre. Syr.

clusionem
esiis, et

elici

scilicet

quia lux

Quod enim in occulta perptrant, vel execrundum est dictu. Ralionem aflerl cur non sit comniunicantlum
ciini iliis

veslro lamine debelis arguere opra lenebravidete qijomodo...


,

rum; bine
tet

Vide paraphrasim. Cogiet

lenebrionibus, sive sini idololatr, sive Si,

bonio chrislianus

prsertim vero sacerdos

moniani

ul post D.

Epiphauium puiani
,

pleriquc. Sic

rcligiosus, se, ut filiuin lucis, in niedi luce,

semper

autem ratkaiem
pnecepit,
V.

afferl
:

ut ipse Apostolus servet quod

ambulare; se spectaculum bominibus


se
in

et angelis esse;

Omnis immundilia nec nominelur...


ou.e arguuntur... Groee.
:

lant

luce constilutum ab

omnibus

videri et

Hoc imilarc
Vers.

in occasionibus.
:

nolari. El conscquenler caul, circumspccl, conver-

15. Omnia autem

selur, Ioqualur el agat; sibi

semper

alteolus.

Al omnia argula, lumine manifeslaiitur. Syr.

Omnia

Vers. 10.
su.nt.

Hf.dimentes tf.mpus, quoniamdies mali


:

enim anjuuntur luce


filii

et revelantur.

Dat rationem cur

Quasi dicerel

Tempora

hiec

pcriculis plna

lucis

operum suorum lumine


et niala
ici

elebeant opra lene:

sent

omnia tune crant


,

infidelitate et sccleribiis ple,

brarum redarguere,
exigil natura
ariuuntiir, cl
,

oslendere

lioc

quippe

na), ide cauli

circumspecti
,

sapienles cstole

icmillud

lux dbet illuminare.

Qucumque
;

pus attent considra te

ut eo ben

utamini

per argulioncm ut niala nianifestantur

emite; quarumvis rerum dispendio, captalc oceasio-

lUKC A LUMINE, lalia MANIFESTANTUR.

nem
tes

benefaciendi el in virtule proficiendi. Redimeniayopo/jLevot


-c-/

Omne enim ql'od mamfestatur. Grc., pavep/nsvev verbum mdium, aclivani et passivam significalioncm
habens, manifestons
et

tempus,

y.Ktpj,

mercuntes, meutes

occasionem
|

et

opporlunilatem. Videtur alludere ad


,

inanifestatum. Hiuc noslra Vul-

mcrcalorum morem
suum,

qui
ut

undequque merces omnes


meliores emant ad lticrum

gala, manifestai)-. Syrus

autem

Quidquid paens

est,

considrant allenl,

lux
tur

est.

Juxta nnslram Vulgalam, omne quod mamfestaid est,

cui soli inlendunl et

quod omnibus anteponunt.


c ben ulenles ad
occasiones
:

lumen est,

lumine perlusum
;

et illustratum.

Sic et vos tempus allenl considerate, occasionem et

Vel

omne quod

manifestt, lumen est

cujus proprium
silis
,

opportunilatcm temporis emite

est manileslare.
v. 8, debelis

Vos, ergo cum lux

m
et

Domino,

profectum
caplale,

vestrum

omnes

proliciendi

et vestrae doclrince luce


,

bonorum
,

quarumvis rerum dispendio.


illud,

Alii explicaiit

operum exemplo
leslare.

opra lenebrarum arguere

mani-

Tempus ben insumile; emile


prium, tolum
illud in

facile vobis

pro-

Vide paraphrasim. Sicut Christus, qui lux est


ita

bonis operibus insumile,


;

in bis

mundi, illumint omnem hominem...,

proporlione

prxserlim diebus, ubi corruplio generalis est


lilia

ubi

ma-

Cbrislianus, qui lucis, Cbristi scilicet, est filius, quiin Domino, dbet sallcm vitae suse exemplo et bonorum operum lumine, proximum suum illuminare, inslruerc arguere. Quni damnandus est ergo Cbri-

que lux

inundat terrain, ubi pericula nobis sunl undique. Nota; morales.


redimit qui anteaclae vit peccata llendo et
il-

Tempus

pnitendo rpart. Tempus redimit qui postqum


lud in luxu, in peccatis
degit, ut illius
,

slianus

ille

qui contra suis malis operibus, et verbis

in desidi et lepidiiaie

pro-

iiupiis aut obscenis, est quasi tilio

romans, omnia suo


fee-

l'umo obscurans

et

omnia suorum cxcmplorum

jacturam novo fervore reparel , acius virtutum multiplicat, jejunia condenst, mortificationes reduplical, opra bona accumulai in modio quod
ei

tore pessimo scandalizans.


et

Ab

occultis meis

inunda me,

ab alienis peccatis, parce servo luo, Domine.

Vers. 14.

Propter
:

superest vit tempore.

Tempus eliam
boni.
,

redimit qui

quod...

Quod

lsaias

CO,

1,

relinquit

omnia secularia

ut quiele fruatur,
,

Deoque

Judxis inclamal Stage, illuminare, Jrusalem, quia venit

vacet, juxta D. Auguslinum


10.

inter 50, loin.

lumen tuum, Cbfislus


,

scilicet,

boc D. Paulus pecAlii

Quid est redimere tempus


capessenda

catoribus adaptt

il.\

D. Tbomas.

putanl boc

eliam delrimento temporalium

nisi cm opus est, commodorumad a>Ier,

sumplum ex
ra; loco

alii|uo libro
sit,

canonico qui lemporum inhaeeverba


in nullo Scriplu-

na quarenda
rare?

et

spalia temporis

compa-

curi periit. Quidquid

Tempus

redimit qui aliquid perdit ne temporis


faciat in litibus; sicut das

icperiuntur.

et quietis

jacturam

nummos

enim inocculto, etc.; ab ipsis scilicet liliis diflidenlia: et tenebrarum. Omnia autem, qu arguuntur lumine Vers. 15. nianifestantur. Dixi vos, qui esiis fili] lucis, arguere debere opra lenebrarum ; sic enim habet rei natura, utquxcumque tenebrosa arguuntur, id est, produntur, ea manifestenlur lumine. Nam argui seu prodi, non

Vers. 12.

Qu

delineris somno peccatorum , expergisecre , et qui mortiis es in peccatis, resurge morte; etChrislus,
qui est orielur

verum lumen
,

per graliam loque illuminabit.


,

suam super

le

Vers. 15.
ambuletis.

Videte itaque-, fratres,


esiis
filii

quomodb caul
lucis,

Vos, inquit, qui

ideque

aliuil est

qum in lucem proferri. Omne enim, quod mauifestutur lumen omne manifestans lumen est, id est, nulla
,

errare , quasi in lencbris , non debetis ; videte, id est, ulimini luce veslr ad videndum quomod bn et

est.

Quia

circumspecl conversemini
biint
,

maxime cum

iisqui loris

res potest

id est

infidelibus.

manifeslare

ci in

nisi sit lux, aul

lucL parliceps.

apertum proferre aliquid obscurum, Omne id quod per se

ac primo maiiil'cslaliir, lux est; ut proind nibil aliud queat manifestari nisi beneficio lucis.

Ners. 14.
illucescet
,

Propter quod
XXIV.

dicil

elc.

Grac
sit
:

est

Non quasi insipieuies; vald enim instpinles snt qui ad solem hnne Evangelii oculos claudunt , vel sub eo pudenda faciunl , quasi adhuc in nocle et lencbris ignorantiae l>ci versarentur. Sed ul sapienles, redimenles tempus. Vers. 16.
Redimere
cligaliuni

oriclur

tibi Clirislus.

Ut sensus

facit illud,

quod Scriplura

dicit,

Isaiae,60.

Hue Tu qui

bic idem quod emere sic redempioies vcvocamus eorumdeni emplores q. d. Stu-
: ;
:

S. S.

(Trente-six.)

113!
ut

IN
sic

EPISTOLAM AD EPHESIOS
tibi

1134

panem cmas,
ait D.

perde

nummos

ut

cmas

quic-

Canticim spiritiale, ut detcrminelur ad sacrum.


Psai.lentls
ftro, id est,
in

lem,

August., serai
reclimit

21 de Yerbis Apostoli.
qui quod
alii

commises vestris

Grnec., in corde veet corde.

Teinpos

(icnii|ue

perdunl

in

non voce lanlm, sed

polalionibus, in luxuriis, in ludri, etc., ipso dat vigiliis,


tiif

Vers.
BDS
!

20.

Gratias acentf.s semper

m o*m-

psalmis et eanticis spiritualibus

sicut

liic

horia-

D.

Paulus

El nolite inebriari...

scd implemini

Spiritu
et

sanclo...

De pretio temporis, de tcmpipor

Nlm littrales ci morales in lias v. 18, 19, 20. Mens Aposteli est Ephesios hic borlaii ad sanetam
cl spiritualeni ketliam , ad u-iendam ver omuem inlemperanliam; quasi dicoret Nolite sicut Simo:

de temporis furibus vide apud Cornelium La

pide.

Vers.

17.

Propterea

nolite

fieri imprlden
,

niani et sicut infidles icebriari vino, carnalibusque


deliciis cl voluplalibiis
riis,

us... Vide paraplirasim. De volunlale Dei


cia, v. 10.

vide di

indulgere
uli
;

lascivis el ainato-

Vers. 18.
in

Et nolite inebriari
dbet
inlelligi

sicut

illi,

caniionibus

sed repleamini Spiritu


;

vi.\o, in

quo. Hoc
j

sanclo, spiriluali cl sancl

l.clili

idequc recilate

quo referri polesl ad vinum, vel ad inebriari;


rel'eratur,

si

ad

et cantate inlcr vos invicem ps:lmos, etc.

Hinc observa

vinum

immoderalsuinptum,

anliquum
bus

morem psalmos

et

hymnos caulandi apud


scd cl
in

sicque erit idem ac inebriari.

Chrislianos, non tanlm


intclpriv;itis.

in ecclesiis,

dorai-

Luxuria. Grac.
ligi

Aifartx,

quo nomine potcst


lascivise,

imivcrsum gcnus inleniperanliae,


etc.,

prodi-

Hinc eliam discc qualis debeal esse Chrisiianorum agape mensa el convivium carnibus et
,
:

galitalis,

quasi ebriclas
et impellal

sit

omnium

viliorum

vino corpus cl

animam non obruant;


lascivis

sed

in

Spiritu

maler ctnulrix,
ti geuus.

ad quodlibel inlemperan-

sanclo, scse

invicem oblcclenl sacris colloquiis et

Ben tanien wrfa pro luxuria speeialim


,

bymnis; caniionibus
I

non se recrent; icd


laudent,

sumilur, quia
aesluans facile

ut ail D.
in

Hieronymus, venlcr mero


libidinem. Awro.-, perdilus,

spiritualibus

eanticis

Deum

Deo

gratias

despumal

agan

iiequam,

homo

prodigus, lascivus, intemperans, im-

Conlra luxum conviviorum vide inoralitalem apud

mersus

vitiis,

cujus deplorala salus.

Cornelium

Lapide.

Sed implemini Spiritu sancto... Vide paraplirasim.


Quanta ebrietalum
differenlia
!

Ex
i .

ultimis v. 10 verbis

duo

discal

omnis cui psal-

et

qum

diffrant car-

lcndi

munus incumbil

primiim, Deo, non voce lan,

nalium et spiritualium virorum


plenlur, hi Spiritu sanclo;
islis

deliciic! Isli

vino re-

lm, sed el corde psallere; secundm


psallentibus conseniire
,

sic

vinum

parit

gaudinm
^

ut,

psallenlium

cum aliis omnium sit


potest, vos

carnale
et

bis Spiritus sanclus dat


;

gaudium

spirituale

cor

unum

anima una

et

quanim

fieri

divinum

istos
,

vinum

impellit ad

temperanliaj

hos Spiritus sanclus

onme gcnus inad omne bonum


in te
,

una.

opus, ad laudes, ad graliarum actionem. Ll boc


fiai
,

Non vox, sed volum, non chordula musica, sed cor Non cantons, sed amans cantal in aure Dei.
,

ora sp

Vient

sancte Spiritus

reple

tuorum

Ios

versus ex D. Auguslino refert Cornlius

corda fidelium...

Vers. 19.

Loquentes vobismetipsis
sive in

Lapide.
in psalmis...
:

Vers. 21.

Subjecti invicem
bominum
,

in

timor Christi

Exprimit

modum quo

repleantur Spiritu sanclo

ni-

Crac,
politise,

Dei. Hic ponit gnrale principium clnistianaj


scilicel

mhm
dum bum
idem
et
-,

si

quando convenais,

templnm ad orancici-

obedienliam inferiorum

non timor

ad Agapen, sive in
;

domum, ad mensam
,

pnie,
Christi.

aut timor

sed ob reverenliain

vel ad opus
etc.

si

inquam

reeitetis et cantelis

Hoc autem principium gnrale prosequitur,


in sequenlibus.

psalmos,

Psalmus

in gnre, seu
fit

apud profanos

etpr partes explicat

est ac canlio, prseserlhn qine

allume pidsu
,

Observatio moralis.
Inferiores Cbrislum in suis superioribus aspicianl
:

in sacris

aulem Scripluris

est sacra canlio

quales

sunt Psalmi Davidis.

Deo quippe omnis

polcslas et subordinatio.

Omnis

Hymnus, laudes Dei continens.


dios ernite opporlunilatcm profieiendi n via Dei et ac mrita accumulandj virtute , et bona opra inquam, cam quariunvis rerum dispendio. emile
; ,

superior est Dei et Clnisli vicarius ciga

suum

inferio-

Ita

TbeopbQuoniam dies mali sunt id est, quia tempus liiijus vila plnum esl lentalionibus el laqueis peccatorum.
, ,

Propterea nolite fieri imprudentes , etc. ; Vers. 17. dies mali sint et omnia pet candi periculis plena. Ne sitis imprudentes et incauli in conversalione vestr,ne tempus ben agendi vobis cffluat; sed date operam ut intelligatis quid Deus vobis velit fieri. Et nolite inebriari vino in quo , ( sciVers. 18. In licel vino, vel in quo, scilicet inebriari; q. d.

cm

ebrielate) est luxuria. Sed implemini Spiritu sancto , id esl, grati et la> titi spiriluali , alque in universuin bonis spiritualibus.

Loquentes vobismetipsis in psalmis el Vers. 19. hqmnis, etc. Non vox, sed volum; non chordula musica, sed cor; non canlans, sed amans, cantat in aure Dei, ait Auguslins. Gratias agentes semper pro omnibus, Vers. 20. graliis, donis et beneliciis Deo acccplis, in nomine Domini nostri JesU Christi, per n'omen Jesu Ciiristi, jd est, per Cbrislum, qui h;'cc doua, gratias, et beneftc nubs promeniit et oblinuit. Deo et Patri, refer ad aratias atjentes. Jubel enim ul gratias agamus Deo el Putri, id est. Deo Palri. Deus nosler, quo corpus, animam, graliam et bona omnia accepimus. Pater, qui patiiiio aieclu nos quasi filios suos omnibus suis bonis pascit el inebrial. Subjecti invicem in limore Christi, q. d.: Vers. 21. Ex timor filiali, i est, ex amore Christi obedile Sllperiorbs vesliis qui vicarii sunt Christi,

1133
rem.

COMMENTARIA. CAP.

V.

H 34
Exemplum habet
in

Cm

paret igitnr taferior, Chrislum


et reverenii
,

aspiciat et
j

snppedilantur.
stuiii

Ecclesia

Chri-

pr Christi limorc
ribus obediat;

Domino

et soperio-

revcrenlc, Christo confidente, Chrislo ex

amore

sic Chri-lo

et

Deo omnium Domino


j

si'rviente.

obediet.

Vers. 23.
dientice

Viri,
et

diligite

uxores

Ddit obe-

Chrhtus propter nos Cactus

est

obediens nsque ad

exemplum

prarepiiun nxoribns; dal nunc


et

mottm
et

Hujus insignis bedtenii Christi Domin


,

dileclionis

exemplum
in in
si

preptu'm maritis. Vir

dili-

rccordelur Christianus omnis obediens

scu inferior,
;

gat

uxorem suam,
illins

sicul Cbristus dilexil Ecclesiam.


sit

suam obcdientiam

referai ad obedienliam Christi


,

Anior Christi

Ecclesiam

exemplar

et

rgula
sit,

scu obediat Christianus

quia obedivil Cbristus

el

eo

nmoris

nxorem
necesse

islius ainoris

mensura

aniino cl fine quo Cbristus obcdiii. Sicul exinanitio et

vilain ipsam,

sit,

pro ips dare.


,

humilitas Christi usque ad servitutem et obedienliam


facla

Vins.
vit.e.

2(i.

Ut iLlm
et
lioc
,

samtipicaret
,

in

verbo

est laus et gloria inlinila Dei, fie,

si

noslram

Grca
Per

Syrus non habent


D.

vit

sed tanlin

servitutem et obedienliam unianuis Christi obedienti el exinanilioni, Deum in Chrislo, cum Clnislo el per

in verbo.

verbum, D. Cbrysoslomus, Tbcodo-

relus, Theophylaclus
illos,

Thomas
:

et

pleriquc
te

post

Chrislum honorabiinus

infinit.

Hoc obediendi et

ser-

intelligiuit

formam baptismi
inter
fidei,

Ego

baptizo in

viendi pra-ceptum directe res


,

quidem spcial ad

inferio;

noiuine...
inlclligi

Quidam tamen,

quos Estius, putant id


scu de verbo doctrinal

potest tamen et quodamiuod spctre ad siip

debere de verbo

riores,

qualens ex charilale tencnlur sese inferiorum


,

evangelicx, ut fide suscepto; iia ut D. Paulus mri-

mbdulo accommodarc

ut

illis

prosinl; ctenim qui


llinc

dalionem tribuat
sus
:

et

sacramento

et

verbo

sitquc sen-

prusunt, ide prasunt, ut prosint.

ad Galat. 5,

13, per charitatem spirits servile invicem. Sic

aulem

Tradidit semetipsum pro ecclesia, ut ex immund,

servit

qui poslpositis propriis negotiis clulililatibus


se ulilitalibus proximi sui.

mundam sanctamque

redderct

dm

videlicet aqua

accommodt
Vers. 22.

baptismo, per verbum Evangelii credilum, ac (ide su-

Mulieres
dixit

viris suis

surdit sint

sceptum, inundal eam peccalis.


Vers. 27.
c.xliiberet

A gnre descendit ad
quod gcneralim

species, applicatque mulieribus

Ut exhiberet ipse
sibi ipsi;
,

sibi...

Grrcc.

Ut
nec

de omnibus snbditis. Chrislum

ipsam

Syr.

Et slatucrct
sil

sibi ipsi
,

Dominum
suo.

in

suo superiori respiciat et reverealur in-

Ecclesiam

gtoriosam

in

qn non

macula

ferior. Mulicr

Chrislum Dominum revereatur

in viro

ruga, etc. Il;cc de Ecclesia Iriumpbanle absolul vera

sunt

de militante ver,

si

doctrina, sacramenta, loju;li,

Sicut Dosuno, referlur ad Chrislum Dominum, non


ad viros; alias dicendum fuisset
:

ges et nobiliora ejus membra, nempe,


lur.

spcclen-

Sicut domins.
,

Hinc Aposlolus vult

colligi

Sicut ergo Cbristus

Vers. 23.
CIT... 1PSE

Quoniam \ir
Syr.
est
,
:

caput est mulieris


;

si-

Ecclesiam, sponsam suam, iladilexit, ut


in

SALVATOR CORPORIS EJUS


;

GnCC.

COI pOris,

proprio suo sanguine, nimirm ut

eam abluerit eam sibi sisleret


,

sine addilo

Servator corporis. Corporis ejus,


,

sine peccati sordibus, sine rug vetustalis


alio defectu, ?

sine ullo

Uebraismus

pro sui

id est,

Salvator Ecclesia*,

sed mullo dcore gloriusam, sic marili


ita

qu

esl

suum corpus myslicum.

debent uxores suas

diligere, ut illarum
et,

Vers. 24.

Sed sicut Ecclesia subjecta est Chriommbus.


Intcllige

maculas cl infirmitates tolrent,


illis,

nawos quanlm esl

et
in

sto..., ita et mulieres..., in


dixil Coloss. 5,

quod

sanent et perficiant atque sanclificent monitis

18
,

Sicut oportet in Domino, scu, intra

charilativis et vita: sua- exemplis.

Hoc maritos docet


:

limites disciplina;

ut ail Tertiilliauus. Millier ilaque

exemplum

Christi supra allegalum


nibil

uxorum sttarum
facere,

snbdila

sit

viro suo, quasi Christo


;

Domino; quein
,

in

sanclificalioni inlcndere,

non

ut

cas
li;

marilo dbet bonorare


pitc. Ipsi confidal,

ab ipso dependeat

ut ca-

Chrislo dignas, seu ver ehristianas reddanl. Ilinc

ipsumque amel quasi servatorcm,


,

quel quanlm paganorum spurcitiis differre debcat


j

quo nutritur, prolegilur


Vers. 22.

ouiiiiafjuc

necessaria ci
sint,

chrisliaiium conjugium.

-,

Mulieres

viris suis

subdit

sicul

Mundans
stoli est
:

Domino, Chrislo, id est, in \iris suis considrantes Chrislum Dominum, qui est capul el sponsus EcclesuE.

lavacro aqu in verbo vit. Sensus Apo-', Tradidit semetipsum Cbristus pro Ecclesia,

ul

eam ex immund mundam sanctamque redderet;


videlicet aquae baptismi per
lide

Vers. 23.
port ejus

Vfiristus caput est

capul esl mulieris sicut ipse Cbristus salvator corNota ejus, id esl, sui q. d. Clirislus dat savir
:

Quouiam

dm

verbum Evangelii

EccUsi

lulein corpoi suo, id est,

Ecclesi.r, sicul capul

quod
ilhid

susceplum, mundant eam peccalis. Si quoeras quomod Cbristus Ecclesiam mundel lavacro aqurc, respondeo, velul instrumento virtutis divin;e, id est, signo efticaci ex ipsius Christi institutione
credilum ac
et promissioiie.

omues sensus commet, salulcm


influcndo
et

dat corpori,

dirigendo per visum, phaulasiam et ra-

lionein. Ita Theophylaclus. Sed sicui Eccltsia subjecta est Christo, Vers. 21. etc., sirbaudi, subjecta: sint.

Vers. 25.

Viri, diligite

uxores vtiras, etc., idest,

Ul exhiberet ipse sibi, non lanlin munet gloiiosam, niullo dcore et gloria illustrera Ecclesiam, non habentem maculant peccati, ont rugam vetustalis, aul alii/uid hujusmodi, etc. Ecclesia dicimr sanel, quia caput Ecclesia , sciVers. 27.
et

dam

puram, sed

'

adeo

dilexil

eam, ul semetipsum proe darctinmor-

tem. Vers. 26. Ul illam sanctificarel, id est, Den redderet ab onmi iinpuritate peccati.

sa ne ta habet

hcel Cbristus, et praicipua ejus membra sancla sunt, Sacramenta, sauctas legcs, sanctumsanChristi.

mundam

guinem

Per maculant
et venialia,

et

rvgum

hic inlelliit

peccala non levia

sed mo'rtfera.

1135
Vers. 28. Ita et
viiii...
;

IN
Gr'jcc.
:

EPISTOUM AD
i

EPIIKSFOS
ita

1I3G

lia debent viri,

habile,
niiini
,

ut Apostolus post allusionem ad Baplis,

non

est il;

Syr

.Sic

oporlelviros, etc., sine et; juxla

v.

2G, faclam

hic ad sanclam Eucharisliam

Vulgalam,
nislral

i<n et, id est, ita


,

eliam.

Novam

hic

submi,

alludat.

rationem

cur mariii

suas uxores diligant


ciun marilo,

Prima lamen
enim

inlerprctalio videlur naturalior, quia

quia

seilicet
iina

uxor est
,

qtiid uiitiin

ambo

Eucbaristia Eeclcsiam supponitjam formalam, pascit


el nutrit

sunt

caro

uniiin

corpus

bine qui uxorem suam

eam;
,

ipsius ergo cibus est,

non mater.
carnis et
effusi,

diligil,

seipsum, su parlem

diligit.

Atver Ecclesia

per meritum

et preliuni

Vers. 29.

Nemo emm carnem suam.... Confirmai


: ;

osslum Cbristi immolaloruni.ejusque sanguinis


el formata est, seu inslilula, et sanclificala.

quod asseruit axiomatc, lmnine nalurali noto Nemo seipsum. ... Et lioc axionia probal ab effeclu quilibet
enini

Vers. 51.

Propter hoc relinquet homo.... Pro,

homo corpus suum

nalrit et

fovet, ipsique nesit

scquilur cl instal assorti sui probalionem

nimirm
dicluin

cessaria suppeditat.

Cm

ergo uxor

una caro

cum
,

uxorem

vire-

diligendam, idque tandem concit

marilo, dbet maritus


illani nutrire, i'overe et

eam

diligerc ut corpus

suum

S. Scriplur aucloritate.
est, propter hoc, id est,

Formata Ev, de ea

ornare.

propter feininam ex viro snm-

Sicut et Ciiristus... Hoc confirmt rurss cxcmplo


Clirisli
:

plam, relinquet homo..., adhxrebit, etc.; Grac, agglutinabitur

Sicul Ciiristus Ecclesiam, corpus

suum,

nutrit

ad uxorem,

etc.

Ambigiiur quis ha'C verba


an Moyscs? Matth.

verbo, carne sua et sanguine proprio, illamquc veslit


grali su et Spirits sancti donis.

prolulerit

an Deus? an

Adam?

19 ad

Deum
:

Vers. 50.

Quia
,

referuntur; sed constat quod

bec verba
esse,

membra sumus
,

DeEcclcsi,
myslici cor-

docent arclissimum et inviolabile esse niairimouii vin-

Chrisli spons

et

de singulis fidelibus

culum

maritum

et

uxorem non tam duos

qum

poris Clirisli, seu Ecclesia: membris, dicil hic Aposlo]us quod

unum
bere

quid, el consequenlcr eos etiam

unum

esse de-

Adam

dixit

de Ev ex suo latere sumpt


,

in

amore, sicque virum debere uxorem suam, ut

Hoc mine

os ex ossibus meis

el

caro de

came me

seipsum, diligere.

Gnes. 2, 23.

Vers. 32.

Sacramentum hoc magnum


mysterium pracedenlibus

est....

Ex-

Membra sumus corporis ejus, id est, Ecclesisc. De carne ejus et de ossibus ejus Syr. Ex came
;
:

plicat mystic

sacra: Scri-

plurae verbis

expressum, nempe primuni Adami et

ejus et ex ossibus ejus; id est, spiiilualilcr format) ex

Eva: matrimonium.
sterium
in
est.

Magnum sacramentum, Gr.xc, mydico...


;

carne ejus, pro nobis cruci

aflix
:

et

de ossibus ejus,

Eco autem
,

Grac.

in Christian et

pro nobis

in

cruce etiam suspensis

quia ex loto corpore

Eccle&iam

id est

si

referalur ad Chrisluin et ad

Cbristi pro nobis in cruce dormienlis, nianavit gratia,

Ecclesiam, quia expressivuin et rcpncseulalivum erat

qu formatum
ossibus

est corpus Ecclesi*

sicul ex carne el

unanimis et indissolubilis unionis


sia.

Chri.ili

cum

Eccle-

Ad*

dormienlis formata est Eva.

Sicut enim

homo

relinquit

palrem

et

malrem, ut

Noi

littrales.

adha'reat uxori suae, sic

quodammod

Ciiristus in lu-

Ad
nota
,

pleniorem ergo borum verborum inleiligenliam,

carnalione Patrcm

suum

dereliquil, el postea

malrem
su;c

qudEva, Adac sponsa


fuit

figura fuit Ecclesiac,

suam Synagogam,
adhxreret.

ut Ecclesia: chrislian

spons

Clirisli

spons. Eva; formalio ex latere dormienlis


et

A(be, ligura

symbolum formaiionis
el

Ecclesia:

Ex boc
Ev
fuit
;

v. 52, palet

quod Ad:e matrimonium cum


ail

ex latere

Clirisli

in cruce dormienlis

immolali.

sacramentum, se, ut

Graccus texlus,

myde

Clirislo quippe

mortuo, aperlum
et

est latus ejus, et


signiticat laplis;

sterium

signum

rei

sacra-, seilicet unionis Chrisli


dici potesl,

continua exivil sanguis

aqua.

Aqua

cum
lium

Ecclesia.

Idem

et pleniori jure,

Baplismus inum; sanguis signiticat Eucharisliam Eucbaristia ver est ilest sacramentorum inilium
;

malrimoniis
:

omnium

ejus posterorum, eliam inlidcet

hi

enim reliquerunl palrem


suis,

malrem

ul ad-

lorum complementum elconsunimalio; eteonsequenter luec duo onmia alia sacramenla compreliciidunt
et reprsentant, llinc

hrrent uxoribus

quod non

poluit Adanius.

Constat aliunde, et est de fide definitum ex traditione,

ex latere Chrisli manasse sa

quod

in

Ecclesia chrislian

matrimonium

fide-

cranienla D.Auguslinus affirmt, el consequenlcr ipsa


Ecclesia emanavit, et ad haec omnia aspexisse D. Pau-

lium est non tantm mysterium, sensu snpradiclo,


sed el sacramentum gratiam conjugibus ex opre operato conferens. lia concilium Tridentinum.

lum vald probabile

est.
,

An

ver

Aliqui lamen hune

v. 30, explicant per


in

respectum

id efticaciter

ex hoc loco probelur, affirmt Bellarmi-

ad sanctam Eucharisliam,

qu corpus

cl

sanguinem
cl

nus

cl aliqui post

eum

negal Cajelanus, Vasqucz,

Domini suniimus; ipsique limus concorporei

con-

qui Bellarmini argumenta dissolvit, negant el plerique,

sanguiuei, ut aiunt sancti Paires. El hoc eliam prolia et viri debent diligere uxores suas ut Vers. 28. corpora sua, elc. Hoc est, exemplo Chrisli, ea quse saluiaria sunt illis providere, sicut caput providet cor-

quia Christo hoc signum elevatum csl ad gratiam

Vers. 50. Quia membra sumus corporis ejus, etc., quia in hc natur ipso caput est, nos membra. Propter hoc relinquet homo palrem el Vers. 51.

pori.

Vers. 29.
habuit
vet,
;

Nemo enim unquam carnem


:

malrem suam,

etc.

Hoc

est,

duo eruntvelut una caro,

suam odio

unum

corpus, uuus homo, etc.

etc. Seilicet ut carnem suam nutrit ac foonmia suppedilando quae ad ejus salulem perli-

jieant.

Sacramenlum hoc magnum est, elc. Vers. 52. Sacramentum seu mysterium prcedenlibus verbis significalum magnum est, elc. Ego autem dico, id est,

4157
sacramenli
dicit
;

COMMENTARIA. CAP.
at anle
:

V.

H58
hujus e.rccllenli ditucidalio.
et

Christum verum erat

id

quod

lue

Major

Propter hoc relinquet, elc; ergo bine non colligilur efficaciler qud matrimonium graliam

Aposlolus

Et ha;c sublimitas

magniludo ebristiani matri,

monii chuis inlelligalur


galis

ejusque sanclitas conju-

coulerai. Vide Estiiim,

Fromondum,
et vos
sit
,

etc.

non

ila

profanelur, duplex nolari debel Chrisli


:

Vebs. 53.

Veklmtamen
quod
,

singdli... Lict
et
et

unio

cum

Ecclesi

unio realis et physica, unio mo-

autem hoc

ita sil,

mysterium,

de Christo ad
lille-

ralis et

myslica. Realis el physica, facla est per In-

principaliter inlelligalur

veiiimlamen

vos

carnationem, qu Cbrislus, seu polis

Verbum

divi-

ram adimplete

etc.

Vide parphrasim.
in
in

Observatio moralis.

Conjugatorum munera reducuntur ad amorem;


viro,
sil

num, naturam bumanam, et consequenter hommes, bominumque Ecclesiam, sibi univit et sponsavil; et h;ec unio est arclissima indissolubilis, et ctcrarum
,

tener, purus
,

vigilans et Iaboriosus

origo. Moralis el myslica


1

lit

per graliam et charilatem,


suie.

uxore, humilis
liiijus

obedens,

reverentialis. Triplex est

qu copulatur Ecclesi , sponsse

Etramque banc

amoris conjugalis molivum et ralio in verbis D. Pauli supra relatis expressa Unum sunl corpus;
:

unionem
si,

et

physicam

et

moralem

Chrisli

cum
;

Ecclehoc

reprsentt christianum matrimonium


est

cl in

anus honio unum sacramenlum, Chrisli unionem cum


;

magnum
1

sacramenlum. Realis

et physica
,

conjuga-

Ecclesi repraesentant; diligant ergo se


ralionabiliter, supernaturaliler.

naturaliter.

lorum unio, seu actus matrimonii

est rcpnesenlatio

Pluravidein sequenli

physica et realis Chrisli, per Iucarnationem,


tur

cum na-

nol

litterali

et

morali in

hos omnes versus ad con-

nostr unionis. llinc tanta prcipitur in aclu

jugalos spectantes.

conjugali sanclitas. Honorabile connubium, ait D. Pauet

Nolanda

colligemla.
capilis

lus, thorus

immaculutus. Requirilur purilas

in

intenin

v.

22 usque ad fincm

Aposlolus conjuga;

tione,

honestas in modo, moderalio

et sohrietas
,

tos docuit matrimonii ebristiani sanelitatem


et eos qua sua
sint

docuit

usu. Qui secs facit, violai sacramentum

profant
et

munera

si

christian et sancl

rem sacram; sanctissimam


impudic reprsentt;
nus.

Chrisli

unionem lurpiter

velint

in

suo stalu vivere; utrumque autem juxla

est quasi sacrilegus cl

profa-

D. Pauli

mentem
est

breviter

lic

exponere opra; preita

Videant ergo conjugali sanclissimam


el digne reprsenlare
,

omnium
liant

tium puto, ut conjugalis non

profanelur, quod
igilur
;

unionem sancl
fani

ne

pro-

magnum
quaj
sit

sacramenlum. Exponam
matrimonii sanclitas

primo

sacramentorum
,

violatores.

Pudeat conjugalos

ebristiani

deinde quai

iinmoderatos
et

impudicos, qui lantm ahest ut Chrisli

conjugatorum munera.

Ecclesix unionem sanclissimam digne reprasenipsas bcslias

De
Clnhlo
et

sanctitute matrimonii christiani.


est
;

lent, quin et

su brulalitale superent.

Sacramenlum hoc magnum

ego autem dico in

Moralis conjugalorum unio, seu conjugalis affectus,

in Ecclesi, v. 52. llinc colligilur

qud san-

moralem

Chrisli

cum

Ecclesi, per charitatem, unio-

ctiias et excellentia

matrimonii ebristiani consislit in

nem

reprsentai llinc lanlo studio hanc cordium


et

eo qud matrimonium cmanet ab unionc Chrisli

cum

unionem

concordiam conjugalis hic commendat

Ecclesi; cujus unionis est imago, signumque repraescululix uni. liane


si

Aposlolus. Hinc ergo discanl conjugali discordes, se


falsarios esse et

autem

Chrisli

unionem cum EccleChrisloquc


ita

mendaces

se mal et fals Chrisli et

matiimoniuin Chrislianorum quasi adimplet et

Ecclesi;

personas gerere; im se, suis discordiis


el

perlicii, ciim dai Ecclesi: lilios,

membra

Christo
quasi

Ecclesioe ipse

maximum
et

injuriam ingerere,
forent

myslica; est ergo unionis Chrisli


ul sil el adimplclio, alque

reprsenlatio,

Cbrislus

Ecclesi

discordes.

consummalio.
est
;

Chrisli ergo et Ecclesi; eslisopprobrium, conjugali

Sacramenlum hoc magnum


Christo
et

ego autem dico in


:

discordes et impuri

in

Ecclesi

v.

52, quasi dicerct

Hoc

sa1

De conjugatorum muneribus.
Uxoris

cramenlum magnum

est,

non

in se,

uec pracis ut est

mimera expresse docuit


inarilo dbet
;

Aposlolus,
Chri-

signuin el sacramenlum, sed in suo signitcato, Christo sciliect et Ecclesi


;

v. 22, 25, 24, 55. Millier suhdila sil viro, quasi

seu qualens significat

ma-

sto,

quem

in

bonorare

viro, velut

gnam illam et admirahilem unionem Chrisli et Ecclesi:. Magnum est ergo su signihcalione, seu quia rem magnam reprsentai. Quatuor sacramenla dicuntur magna, ait D. Thomas hic Baptismus, raiione effe:

capite

suo dependeal

ipsi

confulat quasi lulori et

serralori; ipsum diligat, quasi nobiliorem su parlcm,

revereatur tanqum

dominum. Exor
perficiet

taijtic

Christum

Domiuum
ficabit

aspicial in suo niarito, sicque

cls, delel

culpam

aperil paradisi

januam; Confir-

dependenliam,

suam sancti reverenliam, consumhc rcpra'senlaiione

ma lio,
lui
:

raiione ministri, ponlilicibus solm conferistia,

mahil lidelilalem. Recordelur se suo statu Ecclesiam


Chrisli reprsesentare
fidelis et sincera.
;

Euchai

raiione coniinentkc, tolum Christum


signilicationis, quia

sil

ergo

in

coiilincl;
significat

Matrimonium, ratione
coujunclionem Chrisli

Sicut Ecclesi Christum rcvereiur,

cum

Ecclesi.

Christo in omnibus obedit, Christum amat et colit,


praslclis etexprimalis : ut nimirm quisque maritus tixorem quasi suamcarnem, im quasi seipsum,
:

mysterium hoc explico, et intelligendum doceo de Chrisio el Ecclesi, in Christo et in Ecclesi, scilicet
significahd.
V: us. 53.

diligat

Verumlamen

ut

Sacramenlum quod

vos singuli, etc., facile reprsesentatis el gerits, reips


et

Ecclesiam el uxor quaeque limeal, id est, revereatur viruiii suum, sicut Ecclesi i'everetur ci colit Christum.
sicut Cbrislus diligit

1139
iiaconjux marilum, qui
Jjin, rcvercalur,
Clirisil

IN

EP1ST0LAM AD EPIIESIOS
il-

1140

pcrsonam
ipsum

gcrit in

sus debeat esse suus erga eonjugem amor. Araet leuer, sed pure, sicut Chrislus;

ipsi obedial,

diligal,

et ex

amet

vigilanter et la-

amore

ipsi serviat, oi

qiuccumque

poterii humanitaiis

borios;
et

ipsi

necessari

provideat et
,

su'ppeditel

et cliaritatis officia persolvat. 2" Viri conjugali inuneraexpressiL D.Paulus, v.


2,'i,

ipsius

infirmilates

tolerel

ipsi

compalialur

sicut Chrislus providet Ecclesia;, etc. Sic

aulm pro-

26, 27, 28,

21),

35. His versibus inarilos docet primo

videat et

suppedilet
sic invigilet

necessaiia,
ipsi,

ut

luxui

non

iu-

ainorem Chrisli erga Ecelesiam, sponsam suam, exemplar et regulam esse amoris,

dulgeat;

ul

eam non
sic

conlrislet;
ul

quem maritus

uxori su:e

sic regat cl

imperet

ut

non cogal;

amel,

non

dbit. Diligal ergo


Cltristus

nxorem suam vif christiauus, sicut Ecctesiam, v. 25. Secundo docet marilalis in
niensuramesc, senielipsuni,
si

iemulelur; sic complaceat et compalialur, ut non adulelur; sic honoret, ut


sil totus,

non

extollat et inflel; sic


;

iili

Uxorem
<tidit

aiimris

ncessi-

ut

non

sil

servus, sed sponsus

auclorit item

tas foret, inorti pvoi'Alvatiere, sicul Uiristus seipsum tra-

ab amore non separet, nec amorem ab auclorilale;


sicut in Christo auctorilas cl

pro Kcclesi, v.

2->.

Tertio docet inaritalis anioris


sancli-

in uxorem, lineni

proximum, esse sine conjugis

inseparabiles.
auctorilas,

amor in Ecelesiain sunt Qu autem major c>t viri in eonjugem


in

ficationem, at<iuc pcrfeclioneni.

S\cM

Clnstus Ecclediligal ut

utpotc aucteritalis Chrisli


,

Ecelesiam
ulatur,

siam

dilexil ul

eumsunctifteunt,

ila vir

uxorem

emanatio et parlicipalio
ips

sanclis

ill

illam sanclilicel, v. 26. Quarto docet ejusdem amoris

nunqum

abutalur.
in

iinem ulliinum esse, su;e conjugis futurani cuin Deo


iinioue.m
cavit, ut
ta vir

Flix

connubium,
cogitai,

quo maritus Chrislum Pomiuxor vero Ecclesil

alcrnam. Sicut Chrislus Ecelesiam

sanctifiv. 27,

num semper

ul imilelur; faciens erga spon;

eam

cxliibeiet sibi

sponsam immaculatum,
est in
illo,

sam quod Cbrislus erga Ecclesiam


siam semper liabet
in

eonjugem suain, quantum

sanclificet,

mcnle, ut viro suo

subdita,

eam Deo dignam reddat. Hinc ergo discal maritus qum tener, at qum punis, qum vigilans et laboriout

sicut Ecclesia Cbristo.

Corollarhim

pietatis, seu in

hoc capite ad pictatem maxime notanda,


redigenda.

et

ad praxim

Ab

Apostolo discamus omnes ebarilatem ver


(|uia
;

parus mente, corde, ore, opre,


5 Et

v. 5.

Chrislianam. Christiauus,

Dei

filius,

Dei palris

ab eodem Apostolo discat omnis quidem Chri-

sui charitatem dbet imitari


et

sicut ergo

Deus lotus

slianus, al pra'serlim

omnis religiosus, omnisque sa,

semper ebarilas

est, ila
i

Christiauus,

diviiv.e cliari-

cerdos,

Deo
si

spcial i 1er conseeratus


,

quantum

sil illis

tatis parliceps, in

char taie semper ambu'ct,

et

ab e

inalum,

verba scurrilia

ad rem non perlineiitia,

iiunqum

doficiat; fr.ilres suos

semper

diligal, v. 1.

profrant, v. 4. Per Baptisnuim

Deo conseeratus

es, et

Christiauus, quiaChrisli
aller, Chrisli

meinbrum,

et quasi Chrislus

Spiritu sancto sigillatus; per vola religionis, et per

ebarilatem dbet imitari, fralres suos

ordines sacros,

specialisskn et tolus
ttirpia profers.

Deo dvolus,
sicul aller

dbet diligcre, sicul Chrislus dilexil nos; sicul ergo


Chrislus
ila

verba tamen scurrilia,


Ballhasar, vasa

Heu!

nos

dilexit, ul
,

semelipsum Deo pro nobis


impendat.

Deo sacra, usibus profanis impendis,


!

oblulerii ad
diligal,

moricm

sic
si

Christiauus fralres suos ita

liorreniluniquequoddam sacriiegium conuniliis

lieu

ul et

proeis,

opus

sit,

vilain

quoi hujusmodi sacrilcgia cominillunlur.


vcnlutis

iJelicta

ju-

ILec duo, Dei eharilas, Christi ebarilas, sunt


charilaiis cxemplaria; nec

me
Apo-

me

et

ignoranlias meas ne memineris, Domine.


loqui.

minora mibi
lu

pra.-bet
te

Da

in

posterum sancl vivere, pi

slolus

imilanda.
;

Deus eharilas!
;

cordi

meo
!

4 Et ab Apostolo noslro tria aut quatuor ad

omnes
re-

imprime
luis

da mibi charitalem

illam riovi, illam desi-

Climlianos pertinenlin discamus. Nomen nostrum,

d ro, uliuam et tandem liabeam !0 Chrisli eharilas


arderibus ure coi
n'uih,

gulam noslram, munus nostrum, pncvaricalionum


nostrarUm reparaiionem.

da mibi

sic diligere, ut

Nomen
8,

Christiani,

lux in
est

ad

lui

exemplum paratussim sanguinem piofralribus


j!

Domino,

filius

lucis

v.

seu Cbrisii, qui lus

i'undere.

mUndi. Rgula Christiani, quod benep'aciluin Deo,


voluntas Dei,v. 10.

Ab eodem

Apostolo discamus quanta debeat esse

Munus

Christiani-,

fil ii

lucis hi-

jiostra

purilas. Cbrislianus, quia Chrisli

membrum,
corpus

cere, suqu luce altos illuminare, inslruere, arguere.;


v.
\~>.

Chi'istique corpus, sil rnundus lotus, corde, corpore,

Ad hc
videal
sit

tria

altendat unusquisque, et in se re:

ore, menle. Cor

sil

ab omni avarili

mundum

flexus.

quomod nomini suo respondet

an

ab omni impudiciti, lingua ab omni verbo obsceno, mens ab impur eogitalionc. Fornicatio, omnis immunditia, aut avariiin, nec nomir.etur in
v.obis.

rvera
tilio

lux, su doctrin, suis exemplis; an ver


:

fumans? Quomod regulam suam adimplel

an

De

fa!

studat

Dci volnntati cognoscend et faciend?an

libusimpiiriiaiibus nec cogitate, nec loquimini, utsitis


loii

ad illam omnia sua referai?


fungilur
:

Quomod
.

suo minire an

pfi, sic

docet sanclos.
!

1! >u

qua;

!:'>:>

ab hc

an su

Iticc

illuminai

instruit, arguil?

pmnimod
per eujus

purilatcdislo
capilis

Da, Deus, recordari semul

vero suo fumo obscural, suoque fiore scaiuLlizal?


i

sum membrum,
puritali

omnem

vel

mi-

Ad
;

praeleiili

reparaiionem, ab Aposllo discamus


v. 16.

et

nimam
d;e

oris et

meulis impurilalem horream, omnimoj

quarlum, quomod redimeuduni tenipus,

Vide

semper studeam

simque tandem oinnin i observ. moral.

1)41

COMMENTAKiA. CAP.

\1.
in fine capitis,

114*
immdiate
aille
lioc <:o

sancli S" Conjugaii discant chrisliani malrimonii


aieni; taiom

ji|

tur expc-sit lui cxposita

discant et sua muncra.

Hiec autcm vidcan-

rollarium.

CAPUT
I.

VI.
vcslris
in

CHAPITRE
Domino:
quod
1.

VI.

Eilii,

obedile parenlibus
est.
t'iri;
iri

hoc ciiim juslum


2.
est

Honora paireni
ben

et

malrem luam
:

mandatum primum,
l't

promissione

3.
4.
filio

sit

tibi, cl sis

long;evus super terrain.

Kl vos, ptres,

r.olilc

ad iraeundiani provoeare
illos

vestros

sed educale

in disciplina et or-

repiione Domini.
5.

Servi, obedite dominis carnalibus

cum

timorc

et tremore, in simplicilate cordis vestri, sicut Christo;


6.

Vous, anfants, phissez vos pres et vos mres, en vue du Seigneur; car cela esl juste. 2. Honorez votre pre et votre mre c'est le premier des commandements auquel Dieu ait promis une rcompense 5. Afin que vous soyez heureux, et que vous viviez long temps sur la terre. 4. Et vous, pres, n'irritez point vos enfants mais ayez soin de les bien lever, en les corrigeant et les instruisant selon le Seigneur. 5. Vous, serviteurs, obissez ceux qui sont vos matres selon la chair , avec crainte el avec respect, dans la simplicit de votre cur, comme Jsns: : ;

Christ

Non ad

oculiim servientes, quasi hom'mibus pla-

G.

mme. Ne les
;

servez

pas seulement lorsqu'ils ont

l'il sur vous,

eentes, sed ut servi Clirisli facienles volunlalcm Dei

aux

hommes

comme si vous ne pensiez qu' plaire mais comme lant serviteurs de J-

ex animo,
7.

Cum

bon voluntate servientes, sicut Domino,


:

sus-Christ, faisant de bon cur la volont de Dieu. 7. Servz-les avec affection', regardant en eux le Seigneur, el non les hommes,
8. Sachant que chacun recevra du Seigneur la rcompense du bien qu'il aura fait, soit qu'il soit es-

et non hominibus
8.

Scientes

quoniam unusquisque, quodeumque


recipiet

fe-

ecril

bonum, hoc

Domino,

sive

servus,

clave, soil qu'il soit libre.


9.

sive liber.
9.

Et vos, domini, eadem


;

facile

illis,

rmittentes

tion tres

Et vous, matres, tmoignez de mme de l'affec vos servileurs, nu les traitant point selon vos
les

minas

scientes quia et illorum


;

et

vesler

Dominus
est

menaces, sachant que vous avez

uns

el

les

an-

un matre commun
la condition

clans le ciel, qui n'aura point

est in clis

et

personarum acceptio non

apud

gard
10.

des personnes.
le

euni.

10.

De

coelcro, fratres

confortamini in Domino,

dans gneur, et dans sa vertu toute-puissante.


frres, fortifiez-vous

Enfin,

mes

Sei-

et in potenii virlulis ejus.

11. Revtez-vous de toutes


,

il.

Induite vos

armaluram Dei
:

ut possilis

stare

afin

les armes de Dieu, do pouvoir vous dfendre des embches et des

artifices

du diable.

adversiis nsidias diaboli


12.

Quoniam non
et

est
,

nobis colluctatio adverss

Car nous avons combattre, non contre des hommes de chair el de sang, mais contre les princi12.

carnem
teslales,

sanguinem

sed adverss principes et po-

adverss miindi redores tenebrarum harum,


;,i

pauts et les puissances infernales, contre les princes du monde, c'est--dire, de ce sicle tnbreux, contre les esprits de malice rpandus dans l'air.
afin

contra spiritualia ncquitix,


15. Propterea
accipite

rlestibus.
Dei, ut possilis

armaluram
omnibus

15. C'est pourquoi prenez toutes les armes de Dieu, que vous paissiez rsister an jour mauvais, et de-

resistere in die malo, et iu

perfecii stare.

meurer fermes.
14. Soyez donc fermes: Que la vrit soit la ceinture de vos reins; que la justice soil votre cuirasse ; 15. Que vos pieds aieni une chaussure qui vous dispose suivre l'Evangile de paix.

14. Slate ergo succincii lunibos vestros in verilate, el induli

loricam juslili,

15. Et calceali pedes in

pnrparalione Evangelii

pacis
IU.
ii i i

In

omnibus sumenles sculum


lela

fidei,

inquopos-

omnia
quod
Per

ncquissimi ignea exlinguere;


;

10. Servez-vous surtout du bouclier de la foi, afin de pouvoir repousser tous les traits enflamms du malin esprit. 17. Prenez encore le casque du salut et l'pe spirituelle, qui esl la parole de Dieu ; 18. Invoquant en esprit et en tout temps, par toude supplications et de prires, et vous employant avec une vigilance et une persvrance continuelles, prier pour tous les saints,
tes sortes

17. ls
(

Et galeam saTulis assumitc


esl verbuin Dei
);

et

gladium

spiri-

18.

omnem oralionem

et

obsceralionem oranin

tes oinni

lemporc

in spirilu, et in ipso vigilantes

onmi
19.

iuslanli cl obsecralione pro

omnibus
in

sanclis,

El pro me, ut detur mini sermo

apertione

oris

mei

cum

liduci, noliuii lacre

myslerium Evancalen,

gelii:

19. Et pour moi aussi afin que Dieu, m'ouvrant la bouche, me donne des paroles pour annoncer libremenl le mystre de l'Evangile,
,

20.

Pro quo legalionc fungor

in

ita

ut

iu

que

ipso awdeam, proul oporl'-l me, loqui.

20. Dont j'exerce la lgation dans les chanes; et j'en parie dvc la libert el la hardiesse que je

d.v;.

21.
quiil

L't

aiilein

el

ScialiS qua;

circa

me

subi,

agam: omnia vohis nota

faciet

Tyehicus, charis-

smiis fraler, cl hdelis mintsler in

Domino;

ce qui regarde l'tal oi'i je suis, et ce Tvchiquo, notre cher frre el fidle ministre du Seigneur, vous apprendra toutes choses.

21.

Quant

que

je fais,

22. Qucni misi ad vos in hoc ipsum,ul cognoscalis

qua: circa nos suni, el consolelur corda vsfra.


23.

-i. El c'est pour cola, mme que je l'ai envoy vers von-, afin que vous sachiez ce qui se passe a noire gard, et qu'il console vos curs.
'

Pax

fratribus,

et charitas

cum

fide,

Deo

25.

Que

ieu le

Pre
la

et le

Ptre, el

Domino Jesu

brisio.

donne

nos frres

paix cl

la charit

Seigneur Jsus avec la

Un
foi.

Ut

1143
24. Gralia

IN

EP1ST0LAM AD EPUESIOS
Amen.

1144

cum

omnibus qui diligunt Doininum


in incorruplione.

iioslrum

Jesum Chrislum

24. Et que la grce soit avec tous ceux qui aiment notre Seigneur Jsus-Christ d'un amour pur ei sans tach.

Amen.

ANALYSIS.
Versibus
1, 2, 3,

jubel ul

filii

parentibus obeilianl

Ilis

omnium parlium
et

familial sic

composilis, attensit

juxta Dei prceptutn. y


tione,
4.

dais Apostolat quanta


in filiorum

qum

periculosa

nobis lucta

Parentes monel ut

suorum educnet ni-

nimiam

vitent severitatem,

qu

exacerbet,

cum dmonibus, omnes Ephesios lutur ut in Domino sint fortes, in


dent,
el, v.

alloquens, v. 10, lior-

ejusquepolenli confi-

miam
f

indulgenliam ,
cl

qu

lolerct

omnia; sed vos

in-

11, induunt

armaluram Dei.
el

sinuait

corrigant juxta doclrinmn Domini.

12.

Exaggerat liostium nostrorum potentiam ,


v.

5. Servis prcipil ut dominis obediant


cl

cum
et

revev. G,

callidilatem ; hineque,

13, concluait ncessitaient as-

renii

sinceritate,

sicut ipsi

Christi

Domino,

sumend hujus armutur, quant


v.

per parles exponit,


sit

idcbque, non in prsenti tantm, sed ubiqae


v. 7,

scmpcr,
in

15, 1G, 17; balteus v ester

sit

verilas; lorica

justi-

cum

benevolcnti

et affeclu,
,

scientes

qubd

hoc

lia; ocre, prparatio

animi; scutum

fides; galea spes;

minisleno volunlalem Dei fuciunl


cipient eclernam, v. 8.

quo mercedcm r-

gladius verbum Dei.

y 18.

.Sic

armatos
et, v.

liortalur

ad assiduam oralionem

9.

Dominos
el

liortalur ul erga serves suos sese liu-

pro omnibus,

19, pro se Paulo, Christi vincio, ul

muii, bnigne

bnvole grant; scientes qubd


et

commu-

libr et audacler, annunliet

Evangelium,

v.

20.
;

item

cum

eis

Dominum

Judicem

liabenl, qui

non per-

y 21. MittitTycnicumad eorumconsolttlionem


nique pacis
et

de-

sonas respicil, sed mrita.

grati apprecalione claudit Epistolam.

PARAPI1RASIS.
1. Filii,

obedite parentibus vestris, secundm Domilegi divinse, in

Dei,

qu capite ad

talos

usque armali, possilis

resi-

num, seu conformiter


justum.
2.

omnibus qu
:

diesl

slcrc insidiosis et astutis diai)oli insullibus, illosque


irritos redderc.

vine cultui et pielali non rpugnant

hoc enim

12.
obligat Dei
,

Quoniam

colluclatio nostra

non
et

est contra ho-

Ad banc obedientiam
etc.

pricceplum

mincs, carne et sanguine constantes,

consequenler

Honora putrem tuum ,


pnvccplo adjuncta;

et invitt promissio huic

infirmos, sed contra spiritus polenlissimos , scilicet

esl

enim primum prajceplum,

cui

contra Drincipatus, contra pnlcslalcs, contra da-moncs


illos,

propria et specialis addita est promissio:


5. Scilicet, ut fliciter el di vivas. 4.

qui in

hoc tenebricoso

mundo dominantur;

contra spiriluales nequitias, seu spiritus nebuloneset


veslros nirni
;

El vos, parentes, cavete ne


,

filios

nequam, qui
13.
ji

in

hoc are degunt.


propterea assuroile
indiiti

severilate

miuis aul verberibus exacerbelis


educetis,

sed
cor-

Cm

laies habealis hostes,


ill

studete ul

illos

lum instruclionibus, tum


,

universam armaluram Dei, uL

possilis

il-

reptionibus moderatis, chrislianis


Christi

et conformiter

ad
;

hvsi resislere in periculoso tenlalionis die; cl p;-r orania cl in

Domini doclrinam.
,

omnibus

pcrlecii, seu perfecl armati, slare

5. Servi, obedile dominis

qui corporibus veslris


;

el vincere.

dominantur, cum timor, id est, cos reveremini et ad illorumjussa iremile, ea sollicit exequenies, id-

14. State ergo in preclio circumcincti verilale, tan-

qum

balleo, et juslitiam induli quasi loricam.

que recto

et simplici corde,

sicut Chrislo

Domino,
!

15. Et

ocre veslr

sini

animi veslri pra;paratio ad

quem tanG. Non soliim in praesenli, quasi hominibus tm placerc studenlcs; sed, ut servi Christi, voluntatem Dei
7.

vobis reprsentant.

Evangelium, lum moribus exprimendum, lu.u verbis

annunliandum
1G. In

et propugnandum. omnibus lenlalionibus simule scutum

fidei

facile sincre, et

ex animo.
ipsis,

hoc quippe clypeo omnia hostis veslri,

lict versulis-

Cum
qui

benevolenli servientes

non
id

sicut ho-

simi, jacula, lict iguita, et velut ignis penetranlia,


repelletis et extinguetis.

minibus, sed sicut Christo Domino, qui


git, el

vobis exi-

8.

prmium dabii. Cm sciatis unumquemquc, quod


Domino, sive
sit

17. Et spes
fecerit

de salule xtern, ex Christi meritis


vobis quasi galea; et

bonum,
in ju-

concepla,

sit

verbum Dei,

sit

reportalurum
h;ce
dicio.
9.

servus, sive liber;


respicit

gladius vesler.
18. Sic capile ad lalos armati,

([uippe

discrimina

Deus non

Demn

assidue in-

vocale, corde et animo,


proportionalitcr, Et vos, domini, vicissim paria, id est, human, bnigne et bveslris;
illos,

omni

instanli;

facile servis

oretis instanter

omnimod oratione, et cum el ad hocipsum, seu ul in spirilu omni lempore, vigilale cum magn
,

nvole vos gerite erga

scientes
in

quod

communem

sedulitale et perseveranli

orautes, non pro vobis

Doininum
10.

el

Judicem habetis

clo, qui non perso-

tantm, sed
19.

el

pro Chrislianis omnibus,


speciatim,

nas respicit, sed merila.

Et pro

me

utdm

est occasio

evan-

De

cactero, fratres

mei, fortes estote, vires


Chrislo, et

et
in
iii

gelizandi, et loqui vohiero, det Deus verba, quibus


libr
gelii.

animos

stnnite in

Domino noslro Jesu


plnum
el

et

intrpide

nolum faciam arcanum Evaulegatione apostolic,

potenti virlulcejus.
11. Induite vos

uuiversam arujaiur vmi

i '

20. Cujuo Evangelii grati

1145

COMMENTAHIA. CAP.
||>

Vt.

1U

eliam DUnc, licl in vinculis, iungor; orale igitur, ut delur nlii, proul oporlet
prxdicare.
21
.

22. Illuin ad hoc ipsnm misi vobis, ul cognosealis

illud

audacier et libre

quis

sit

reruin noslrarum status, cl vos consoletur.


sit

25. Pax
ea

Christianis
in illis

fratribus,

et charilas

cum

Quantum aulem ad
res mre habenl
,

qu ad me

speclant, quo,

fide

augeatur

Deo Paire,

cl

Domino Jesu

mod

et qnid faciain

hrec

omnia

Christo.

T\ chiens, noster charissimus


munster, nota
faciet vobis.

fraler, et fidelis Cbristi

21. Gratia

sil

cum omnibus

qui diligunt
el sancl.

Dominum

nostrum Jesuin Christum pure

Amen.

COMMENTAHIA
Vers.
1.

Fiui, obedite parentibis...in Domino.


obedite.
:

grevre vilre

filiis

obedientibus. Honora patrem... ul


si

sis

In Domino jungi dbet verbo


dixit generaliter, v. 21, cap.
in

Postqum enim

longvus..., id est,

honores parentes,
si

csl
tibi

quod
Deus

Subjecti estote invicem

speres longvitatem.

Qud

Ion g vitale
scilicet

timor
:

Cliristi, 1res

deinde subjeclionis species exparentibus,

non dot, meliora dabit, cleslia

et releina.

plicat

scilicet

uxoris marito, filiorum


;

Temporal ia Judxis promissa gurabant


christianis promissa
:

spiritualia

servorum dominis
dicil verbis

et

do
,

unquque
in

subjecliona

terra

Chanaan erat

figura

re-

xquivalcntibus

Domino, ul indicet
Domino,
id est,

gni clestis
vilre.

sic

longxvilas vil figura erat retenue

modum

sanclifcandi btibjecliones. In

propter Dominum,

ob amorem

et

reverenliara

Do-

Vers.

3.

Ut den

tibi

sit...

Ut non dsignt

mini Palris clestis, quem in parentibus revereri debelis.

prrecepli servandi finem, sed effectum pr.ccepli servait.

Hoc enim jlstim

est.

Fundat banc obligationem,


:

primo, in jure nalurali, quasi dicerct

Quid requins

Vers. i.

Et vos patres...

sed educate... Vide


,

quni ut obedias eis per quos vitam recepisti, et qui

paraphrasim. In disciplina, Grxc.


signilicat tani instructionem

nouSsi. Ilaisx

bus par nunqum poteris reddere? Hancsubjeclionem


exigil
pi:i et

qura casligalioncm, seu


p<:r

quidem

ipsa naturalis requilas

sed ut

sil

ver

tam instructionem per verba qum

pnas.
blllll

christiana et supernaturalis hrec filiorum obe-

ETCORREPTIONF..Gra?.C,e'v veuflsaa.Nouflsoa ad VCI


est in

dienlia, subordinelur

Deo Patri clesli

et

ad Patrem

animo positio, seu inslruclio qu;e


D.

in allerius

menalios,

referalur

aelernum. Consideret ergo


suis,

filins

Deum
in

in

leponiiur. Estatitem ambiguavox, signifieans, secun-

parentibus
et

cujus imaginem gerunt et personam;

dm

Hieronymum, adinonilionem secundiim


; i

Mib hoc respeclu ipsos colat et revereatur


et

Do-

correptionem, bjurgationem. Mis laque verbis docet

mino

proptr

Dominum.

Aposlolus qud pareilles debeant


corrigere.
cet

filios

instruere et

Vers. 2.

Honora patrem tulm... Secundo, hanc


Tertio,
in

Addendo aulem

tri

correplione Domini, dochristiana,

filiorum obligationem obediendi parentibus fundat in

quod correclio dbet esse modra ta,

lege Dei illam prrecipientis.


linic prreccplo

promissione

secundiim Christ; Domini doelrinam. Discite me


quia mitis sum....

adjunct.
IN

QlOD EST MANDATIM PRIMUM

PROMISSIONE,

Seu

cum

promissione, seu cui adjuncla est promissio spe-

cialis et propria,

nimirm longacv
si

vitre.

Hujus pro-

Duo sunt parentm vitia in filiorum educatione. Primum, nimia severilas, qux exacerbai. Secundiim, iiiniia indulgenlia, qu tolrt omnia. Utrumque vilabunt,
si

missionis sapientam miraberis,

spectes qud Deus

primo inslruanl, deinde corrigant

cum

loqualur pueris et adolescenlibus, cleslia et alterna

hoc discrimine, qud inslruclio debel esse mulia, correclio moderala. Inslruclio
sit

nontfum concipienlibus, ideque promittit

illis

quod

omnium

fidei arliculo-

omuis bomo

naturaliter apptit,

slatim ac aliqu ra-

runi

el

vilre
sit

chrislian

officiorum. Correclio,

seu

lione utilur, di scilicet et fliciter vivere.

Ejusdcm
obtinent

punitio

prcipuarum culparum. Inslruanl non sralionem


paulatim aperiendo et veri-

promissionis quilatem miraberis,

si

considres quod

vre, non minis, non clamoribus; sed rationabililer,

D.

Thomas docet
sicut ergo

in opusculis

Filii, inquit,

sensum

et

illis

vitam parentibus, sicut milites feudum obtinent


rege
;

tates in illorum

menlibus ponendo, ipsisque raliones


sunt,
illa

rcutur,

quamdi
Ilc

renlur v

feudi conservationem mehomagium prxstant, ila filii nieconservationem, quamdi parentes ho


milites
rgi

manifeslando propier quas hrec fugienda


ver facienda. Puniant non
petu rapti,
irali,

non passionum im-

sed tranquilli, ralionabiles et modra lr,


illos

norant

contra,
ita
filii

sicut

milites rgi rebelles

feudo
privari

postqum

de realu convicerunt,
el

illisque ralio-

spolianlur,

parentibus rebelles vil


vil;c

nem dederunl ob quam pn


sunt et puniimlur.
corripere.

correplione digni

merenlur. Haecautein longxvre


absoluta, quasi Deus
lali

promissio non est

parentm honore obligetur ad dandam longam vitam, sed lantm spem dat lonVers.
no,
1.

Hoc est in Domino instruere el Primum, h'eri debel inslruclio per verba, deinde per pnas verba sinl fiequenlia, pn;e ra:

Filii, obedite

parentibus vestris in

Domi-

id esi, Domini amore et reverenli. Hoc enim jasmin est, ul quibus vitam accepei imus, obedieuliam iis reddamus. Honora patrem tuum, etc., id est, cum Vers. 2. promissione, id est, primum cui adjuncla silexpressa

Il ben'e sil libi, etc., hoc est, ut fliciter ac di vivas super lerram. l't vos, paires, uolite ad iracundiam proVers. i.

Vers.

3.

et specwlis promissio.

vocare filios vestros, ut scilicet veslra durilie, asperilaie, nimiis verberibus aut laboribs lilios vesiros onerelis el irritelis. Scil educate itlos in disciplina et correplione Domini, date eis christiana monila, quibus

147
;

IN

EPISTOLAM

Al)

EPHESIOS

m*
feccrit

roc

adhibendae tamen statim ac


llii

licili

et illicili

lionem liabenl
Vers.
o.

cogni- \ et judice prmiuin exspectat; sciens qud Deus liornims personam non respicit, sed opus, elqud quii j

Servi,

obedite

dominis carnalibus.

Cumque bonum

mercedem

babebit. llnjus ergo

Grec., secundm carnem, id


bent
dite in

est, qui in

doininium

lia

niereedis a:lernau, qu;e Deus ipse est,

momor

servus,

carnem veslram, scu

corpora vcslra. Obe-

liomini fideliler serviat quasi Deo, cujus


cl auclorilalem repraescnlat.

personam

cum timoue, non lanlm


lilii

reverentiali,

quo ctuxor

marilo, et

parenlibus debent obedirc, sed et trein

Vers.
ter),

9.

Et

vos, domim,

eadem (proporlionalibn-

mebundo,
excat
tiam.
:

scu qui

quemdam

corporis tremorem

id est, illis

imperate buman, bnigne,

corporis gcslus interiorem osiendat reveren-

vole, etc.

Scientes quia et illorum... Grc.


cordis YESTiii,
id est,

Scientes quia

In simti.icitate

idqne non Cbri-

et vesler

illorum

Dominus

est,

id

est

Scienies,

qud

apparenter lanlm, sed reeto


Sliim

el simplici corde,

vosipsi, lictdomini, superiorem tamen el


babelis inclo, qui cl vos,

Dominum

Doniinum,

in

dominis veslris reprcscnlalum,

nullodignilalum babilo

revereiilcs.

respeclu

Vers.

G.

Non

judicabil.

ad oculum servientes.
scrvitulem.
in

Grce.

Observalio nwralis.
Ilinc discal bonis clirislianus qualis erga suos

Non secundm

ociilarem
est,

Oj?0K)./i0Stw>clk,

do-

ocularh servitus. Id

non lanlm

piasenli, seu,
!

meslicos esse debeat, non superbire, non imperios


in illos agere,

sub oeulis dominoriMii, sicnl faciunt qui iiominibus

sed sese milem et benignum, benevo-

lanlm placere
placenles.

sludent.

kiSpo-npiviial

Iiominibus
j

lum

eis

exbibere; quippe qui srvorum suortim frater

est in Cbristo,

ejusdem corporis membrum, ejusdem


;

Vers. 7.

Cum

bona voluntate. Grce, cum beId repelit el incul-

Domini conservus
est

nevolenti. Sicut Chrislo Domino.


cal. ut

Domini, inquam, apud quem non personarum acceplio, sed qui unumqueinque ju-

Cbrislum Dominum

in suis

dominis aspiciant,
id

dicabil

secundm mrita; qui dominis


in

exiget do-

eisipie proplcr

Cbrislum Dominum

jubenlem obe-

minii sui et

servos tyrannidis ralionem, quique tael

diant.

lem se dominis duris


8.

immisericordibus exliibebil

Vers.

Scientes quoniam...

scientesiper fiuem.

quales

illi

erga subdilos suos fuerunt.

qud
co

si

propter euin dominis veslris obedierilis, ab


roportabitis.

Vers. 10.

De cetero, iratres.... Poslqum


parentes et
lilios,

in-

prxmium DCternm

struxit specialini cnjugatos,

do-

Observationcs morales.

minos

et servos,

Epistolam finiiurus,

redit ad ge-

Nota primo qud base posilus loqilur non servis,


piis,

neralem fidelium inslruclioneni,


Cliristi milits

eosque omnes, ut

quales nunc sunt npud Cbrislianos,


quales tune erantmulli,

sed iiianci-

considerans, borlalur ad pugnam. Et


scilicet
;

qui convertebantur ad
suis,

quia

milili
:

duo sunt necessaria,

animus

et

Chrislum Dominum, vel cum dominis


illis.

vel sine

arma

bine primo, bortalur ut sinl fortes

secundo,

Si auteni mancipiis

banc requirit sanctilalem,


Ilinc ergo,

ad arma opienda excitai.

quanl inagis ab ingenuis?

nola secundo

Confortamini
bis

in

Domino. Ilinc discamus unde no;

cliristiainu servitulis conditiones.

Servus obcdial do-

auxilium qu.crendiiiii

scilicet

in

Domino,

cl in
ti-

mino

suo,

illumque revereatur, sicul Clnistum Do;

omnipotenti virlule ejus. Dominus milii adjulor, non


mebo... Si Deus pro nobis, quis contra nos?

niinum. Sincre el ex animo, non apparenter lanlm

Dominus
;

non melu pnoc, sed ex bnevblenli. Non lantm


in oculis, et in illius conspectu, sed

nosler Jsus Chrislus su polenli grati adest nobis


fortes
i

ubique et semquasi hominis cujus se


in

laque et generosi simus

tali

duce

el

propu-

per, sive videal, sive non videat.

Non

gnaiore vincemus. Conl'ortari ergo in Domina, est vires

graliam aucparj

velit,

sed ut Deo placeal,

sumere

tide et

spe

in

graliam,

opem

cl

auxilium

seivum agnoscit, cujusque volunlalem


suo mriisrio
:

facil

boc

Domini.
Vers. 11.

quo

solo, ut pote

soprano Domino

Induite vos armaturam


q. d.
:

Dei. Grce,

niodum ben
Vers.
timor
el
r
,

>.

et chrislian Vivendi addiscafit.

Dominum Chrislum;
cum
Vins. 10.

Judex

ille

non personas

Servi, obedite dominis


id est,

carnalibus,
id est,

respicit, sed mrita, etc.

iremore,

cum magn

solliciludine. In

simplieitale cordis veslri, sicul Chrislo,

simplici corde,

tanqum

recto et serviatis Clnisto, qui omnia


servientes, quasi Iiomi-

no, etc.,

videt, eliam occulta coniis.

Vers.
nibus

0.

Non ad

oculum

placenles, etc.
Deus. praecipit.

Sincre et ex animo Tacite ea


voluntate, lc.,cumbcnevo}cnti.

qu

Vers'.

l.Cum boh

in Domiad pugnandum fortes si(is in Domino, id est, per hrjstum, et in potenti virtutis ejus, id est, per polenliam ac l'oitiludinem ejus, sive quam ille suppeditat, seu potis, qu ille vos adjuvat; ba:c autrui est polenlia el viitus divina. Induite vos armaluram Dei. Vocal arVers. II. maturam Dei, quia per h c arma, tanqum manu

De clero, fralres,con[ortamini
ut

curam adhibete

Scientes qumaih uriusqisque quodcumque fecerii bouuin... El vos, domini, eadeni facile illis, ex-

Vers: 8-9

lmmanitatem, remi i nies minas, ne siservos imperiosi et minaces. Scientes quia et illorum il tester Do minus est in caiis. Scientes qud commune) Dominum ac judieem babelis vos et
Iiibcte sifriilem
lis in
lli.

Dei iabricala, piignanuis im Deus ipse in nobis piignat. Ut possilis stareadverss insidias diaboli, id est, ut possilis in lide et reclitudue vila; clirsiianic persstere advrss insdiss assults et maciiinaiiones diaboli ; quas scilicet ille vobis slruit per ministres
;

suos hacreticos, pbilosophos, Jud;eos, ac exteros imest

Et personarum acceptio non

apud eum, nempe

pios.

iH9

(OMMlirs'iAil A.

GAP.

VI.
si

H50
odium
et inimicitiam,

aiwwjttWv, HiiivrsfiW flrmrt<ium;seuuniversum morum apparamm quem Deus suis militibus submiliUlral. II.vc

princeps tenebrarum;
j

est

irrecoiu iliabilis,
,

semper rabidus, semper ubique qu;eet

arma

sigillatini
:

exponil, v.

1,
:

15, etc.
f.allidis-

rens omni

modo mortem
:

perniiem nos tram, liine

Adversis

insidias diaboli

Quasi diceret

>

D. Joan. Clirysoslomus
ciaris?

Die, qua:so,

quomodo

dcli-

siinuni habeinus

hoslem

nobis iiaque neccssaria est


sit in

Quomod

iuermis vincere poteris?


accipite. Gr;cc, pr opter

arinuriini universiias,

ne quis

nobis vulneri lo-

Vers. 13.
hoc, elc.
In die
lis.

Propterea

eus,

liiucque

mortem

iulcrat. Astulias diaboli vide


;

apud Gornelium Lapide


noduin.

hic, ibid.,

vide vincendi

malo,

id est, in die tcntalionis, in die nior-

Tola

vila, dies

malus, quia pugna continua. Mipriucipu dies morlis, ubi


:

Vers. 12.

Qconiam nobis non est colluctatio...


rationes, ob quas
et vigilare

liiia est

vila hominis...., at

Tt verba.

lot

debemus

lucta

qu pendet ;elemilas

ut in bac die vincamus,

cl sc-mp; :r il universaliler esse

armali. Noslra pugna

omni

die stenius adverss diabolum cique resistamus,


resistemiis
in
fine

non

est contra

hommes,

qui caro sunt et sanguis, et

sicque ob cousueludinem facile


vila'.

ide fragiles et inlirmi,

seu liostes
et

nostri

non sunt
spirius

bomines corporei,

fragiles

inlirmi,

sed

Et

in

omnibus perfecti...., perfecl armati. Groec.


,

subtilissimi, robusliss'uni, nequissinii, iique principes,

Et omnia confidentes
porfeeerilis, state.
j'ueritis, slelis.

si aie
:

seu
in

postqum omnia
omnibus
inslrucli

potestates... Nostr pugna contra diabolum esse dicilur,


i.oii

Syr.

Cumque

adverss carnem

non qud non

sit

etiam

Stare, rcsistere, vincere.

nobis pugn.induni cuni carne et mundo, sed quia caro


et

Vers. 14.

State ergo succincti lumbos... Enupars est balteus. Syr.


veritate.
:

mundiis sinl quasi instrumenta et arma, (imbus


lioslis

merat, cl per partes exponit, panopliam hominis christiani,

nos irapugnat diabolus, sicque


dialiolus
est.

noster propri

cujus prima

State

Adverss principes...; eadem gradumn

igitur et acciugite

lumbos vestros

noiniiia

de dxmonibus usurpanlur, qu;e de augelis,

Veritas, id
atquc

est,

bona

fides, veracitas, sinceritas,


sit

quia ex omnibus ordinibus aliqui

cum

Lucil'ero ceci-

fidelitas in promissis,

vester balteus

niili-

derunt

laris. Alludit

D. Paulus ad Isai. 11, v. 17, ubi dicitur

Menm
tenenles.

rectores. Grce, %07UixfT0f ui,

id est,

muttdi

de

Clirislo

El

fides;

secundm
ejus.

Septiiaginla

El Ve-

dominos, mundi potenles. Terlull. ad Marc. 5, mnndi


Dictio nova et

ritas eril cinctorium

renum

El non immrit- bona


balleo

quam

D.

Hieronynms pulal

fides,

fidelitas

in

promissis,

cornparalur

D. Paulo primin lictam.

astringit
sis,
lilis.

enim hominem

suis verbis, suisque promis-

Tenebrarlm

iURL.M. Hic genilivus melis coli.nerel

sicut balteus circumeingit el astringit corpus nii-

cum composil
traduxit
:

diclione Gra-e Me/iaxfM-zopKt.

Syrus

Estote ergo Clirislo fidles, et fidelitas


ci

in

ser-

Possessores mnndi hujus tenebrosi. Per niuii-

vando jurejurando quod


Baplisnio,
ostendat.
sil

ut vestro duci dedislis in

dum aulem
idololalras,

tenebrosum,

iulcllige

imnios, infidles,

vester balteus qui vos

ejus

milites

quorum lune plcnus eral mundus, et in quibus doininabalur d:emon, tanqum fortis armalus.
Sancii sunt
cap.
5, v.
filii

Et

induti loricam jestiti.e, id est, juslitia el sansit

lucis et infidles,

lux,

ut

dictuni est supra,


fili

ctitas operuni,

vestra

lorica, jusiilia

seilicet

ex

11;
:

impii, sunt tenebra; et

fide per dilectionem oprante. (ide per

Merilo etiam jusiilia ex


loricic,

lencbrarum

et quia tune plerique laies erant,

bine

chaiilatem oprante cornparalur


in

quia
(idu-

da'iiion dicitur princepa

hujus mundi, rector tenebrainfidelium.


id est,

cor armt, animt, roborat, perfect


ci
;

Deum

rum

litirum, id esl,

hominum

cor quasi tegit et (uluni contra lenlaliones redel

Contra spiritialia
nequiiias, seu spirilus

neqi'iti.e,

spiriluales

dil

ob cousueludinem ben agendi

malum

fugiend.

nequam.
ergo
asspi-

Vers. 15.
quasi diceret
rati et
:

Etcalceati peuesin

ir.eparatio.ne...,

In coei.estibes. Syr., qui sub clo sunt. Ilinc

et alacres el prompti,

sempenpie pa-

collige ncessitaient vigilandi et universa

arma Dei

ad ambulandum in viam Evan^elii, el ad illud

sumendi.
rilus esl

Si

enim quaeras bostis nostri naturam,


;

inlidelibus annuntianduni, et

ad

illud contra ba:reti-

invisibilis

si
;

nuinerum, Legio mild nomen


indolem, ncquissimus est el

cos,

Simonianos

el

Gnoslicos propugnandum. Allo-

est, ail uuiis

ex
;

illis
si

si

quitur Epbesios in doclrin evangelic perfectos, et


qui alios docerc et arguere possint. Merilo etiam b;ec
alacritas
et

maliiiosiss'mms
siinu;
si

fraudent et astulias, est versutis-

poistalem, est mundi dominus, reclor et


12.

prompiiludo

seu fervor coinparatur

Vers.
git

Quoniam non
et

est

nobis colluctatio ad-

verss curnem
diiMiioies
tur.

(|ui

snguinem. Mundi rectores inlclliin tenebroso hoc acre dominaitDei,


ut

Propterea an ipile arinuturam Vfts. IS. possith ristr in die tnalo. Dieiii malum

iritelligil

diem pricolosurn,
liui

id est,
a!>

tempos
hostibus

leiiialionis,
fidl.

priser-

ejus qu;e n love tuf

Et in omnibus pr[ecii stare. Seusns est fit, omni arrnatui sufficienler instrucli ac praeparati, stare pos-

m pugu contra liostes, et non cadalis aut loco cdere coganiini.


siiis

State ergo sucrincti lumbos vestros in Veritas hic significal fidelitatem et inlegrilatein. Vult esse succinclos veritate, id est, (ideliusle quasi cihgulo. Il induit loricam justiti, id est, jusiilia sit vobis pro loric seu lliorace militari. El calceali pedes, etc. Pra'paratio auVers. 15 tm bi'c, est alacris promptitudo, et prompia alacritas animi, partim ad ambulaiidura in viani Evangelii pacis, partim ad id annunliaiidum. Ui per inlonsissiihds (frino.iiini cuucos fortiler pergamus et penetre-

Vers. 14.

veritale.

mus

in

clum.

1151

IN

EP1ST0LAU
'Pj

Si>

EPHESlOS
armatos
,

il o-2

ocrcis, quia sicul qui midis inoedit pedibus, timide et

lalos sic
lio

docel nunc (pio debeani

in

pr-

aegr incedit in lotis arduis, qui

autem calccatus, seu


ita tepidi

auxilium petere, et undc


nosler nequissimus,

exspeclanda Victoria.
versotissimus, semper,
qu;eril

ocreatus, incedit audaclcr perardua quiequc,


omiiia liment; fervidi autem ad
parali.

Hoslis

omnia sunt semper


omnia,

ubique,

omni modo, nostram


v. II.

perniciem, ut
in

diclum est

Bihc omni tempore,


vocaliler,

omni

loco,

Vers. 16.

In omnibus. Alii vcrtunl, super


:

omni modo, mentaliter,


orare, in spirtu

elc,

debeinus
cl in

sicque sensus est

anle omnia,

et prancipu sumite
:

et verilate,

corde ver religioso

scutm

fidei, etc.

Scd melis cum noslro interprte


vestr.i sitfirma,
le!a,

Deum

pio; ver humili et reverenti.


in

In omnibus, supple, lentalionibs; sumile sculum


Quasi diccret
lida;
lic (kle
:

fidei.

Vigilantes

hoc ipsum, ut cor

sit

ver pium et re-

Eides

constanset soigntta,

ligiosum, non distraclum et non lepidum.

omnia diaboli

lict

non

Instanter, cuni fervorc


latc pur, univcrsali;

et

perscvcranli,

cliari-

modo

repellelis,

sed et extinguetis. Idem nos doCui


resistile fortes in jide.

pro omnibus sanciis mililanin

cuit D. Pelrus
et D. Joan.
:

1,5:

Idem

tibus;pro tol Ecclesi militante;

comiuuuione

Fides vincit

mundum, Joan.

1, 4.

sanclorum per Jesum Chris tum, sanctum sanclorum


toliusque Ecclesi; caput.

Ignea tela diuboli,

sunl libidines onines

qux con-

cupiscentiam accendunt.

Vers. 19.
salotis. Gr.rc, satuturis,
1

Vers. 17.
id est,

Et galeam
ait

Et pro me. Ecce,


ille,

inqtiit

Grolius

(quem
piorum

cito contra Calvinistas), quanti


fecil

Paulus preces

Clirisli,
v. 8,

D.

Hieronymus. D. Paulus
s'il

cm

lanla;

apud Deum gratis, spe-

Thess. 5,

explicat qua-

illa

galea, induli ga-

ret se aliorum precibus posse adjuvari, et nos ststi-

leam, spem salmis. Ilaque spes in Chrisluni, qui est

mabimus

Pauli
?

cum
Ihr-c

Chrislo rgnant is preces

niliil

caput uoslrum,

sit

galea noslra.

nobis prodesse
est gladius,
uli,

omnia Grolius,

hic.

Et pro me.

Et gladium

spiritus...

Verbum Dci
ho.^lis

Orandum
storibus,

praecipu et particulariter pro pradalis, paapostolis


n.inislris,

quia intima pntrt,

hocque possumus

tum ad

et concionaloribus,

onmibusque
aperiat,

nostram defensionem, lum ad

impugnalioricm.
;
!

Ecclesi

ut

Deus ipse illorum os


;

Hoc

gladio Cbristus

dmonem

jugulavit in deserto

non ambitio, non

avarilia, etc.
et

dot

illis

verba, sensus,

eodem Chrislianus
ha'C est

potenli Dei grali adjutus ipsum


ebristiani pauoplia
t

modos subditorum
illis

auditorum

saluti

congruos

det
:

quoque jugulabit. Hominis itaque


:

sanctam verum dicendi lib'erlatcm


Cbi

et fiduciam

Ipsius galea, est spes in Chrislum. Loria,


liai|

legalionis pro Chrislo


in ipso, in
isli

munus digne adimplcant, idque


le-

seu thorax, csljuslitia, sanctitas, opra sancla.


leus, veritas,

Spirilu.

bona

(ides, fidelilas

in servandis

Deo

Vers. 20.

Pr.o

quo legatione, Syr., Cujus

promissis.

Ocrex-,

prajparaiio

animi

ad

Evange-

gatione fungor in catenis, ut

cum

fiducie eloquar illud,

lium exsequendum, annunliandum, propugnandum.

prout oporlel eloqui.

Dexlera gladium,

id est,

verbuin Dei lenet; sinistra

Vers. 21.

Ut

autem et

vos...

mne

colligitur

sculum

fidei.

Vers. 18.

Vers. 16. fidei. Anle omnia ucprsecipu sculum fidei sumendum est ac manu tenendum inhc pugn. In quo pobsilis omnia tela nequissimi ignea extinguere, qim sculo (idei escipere, repellere et extinguere possitis omnia igntta jaula variarum lehlalionum diabolo immissa, quibus ille corda hominuin iucendil, inanimatque ad peccandum cui resislite fortes in Fide tanqum seuto repellite adversarium fide;q. d.
: :

Per omnem orationem...; In omnibus sumenies sculum

banc Epislolam per Tychicum latam.


Vers. 22.

capile ad

Quem

misi...

et consoletur corda veinslanli,


et

Et

in ipso

vigilantes in

omni

obsecra-

ad hoc ipsum, ut assidue Deum oretis in spirilu, vigilantes inagu cum inslanli, seduliiale et
tione, et
;

perseveraiiti.

veslruin diabohun.

Anima

quolies peccat, tolies vulsalutis

Pro omnibus sanciis ; et pro me. SanVers. 19. ctos inlelligil fidles. Humililalis autem est, quod se post alios nominel, uli Theopbylactus observai. Ut delur milii sermo in apenione oris mei cum fiduUt Doits aperiat os meum ci inspnret ci, etc., q. d. serinoncs quos loquor, ut cum liduci , id est, liber:

neratur.

Vers. 17.

laie, evaiigclizem.

Et galeam

assumite. Per ga-

seu saJutaris, spes fulurorum bonorum videlur accipienda. Induli galeam spem salulis, 1 Tbess. 5, galeam quai caput servet cl salvel, id est, galeam, qu;e est ipsa salus, allala Chrislo et sperata Cbristianis, hoc est, spes salulis. El gladium spiritus, quod est verbum Dei. Et gladium id est, Spirilu sa;;cto submiuisaricli Spiriis, siralum accipite, ae manu tenele queni gladium interprelor verbum Dei. Dexlra teiiel gladium, id est,

leam

salulis

Pro quo legatione, aposlolatu, fungor Vers. 20. incalen. Hinc palet banc Epislolam Kom vinculis esse scriptam, ail Hieronymus et Chrysostomus. lia ut in ipso , Evangelio scilicet piaedicando, audeam : quasi dicat:Ut audacter el libr causant riieam vinculis dicam moque defendam, et rationem reddam praedicali me Evangelii, prout oportet nn\ tanqum legatum suinini Dei, libr et intrpide
loqui.

verbum Dei
Vers.
18.

sinistra

sculum,

scilicel lidem.

nein ortmies

ornai tempore in spirilu.

Per omnem orationem et obsecratioSensus est: Et


j

Ut autem cl vos sciatis quo; circa me Vers. 21. sunl, id est, quae ad me pertinent, quomod res mea: habeaiit. Quid agam, in carcere conslilulus. Omnia vobis nota fuciet Tychicus, elc, id est, in bis
qua ad Chrislum Dominum pertinent. Quem misi ad vas in hoc ipsum, ut Vers. 22. cognoscatis qu circa nos sunt, id est, quis reruui no-

ha'C facile, muliis orationibus et bsecralionibus Deniii assidue preeantes, ut vos pugnnles adjuvet, el viclores l'aeiat ; idque non s'olm voce, si'd in spirilu,

hoc

est

cuin devoio cordis


in

afl'etu.

Oralio non

eslaliudqum mentis

Deum

elevalio, sive mentis

mm Deoconjuiiclio.

slrarum sil status. Et consoletur corda vcslra, ne animis deficialis ob tribulationes meas quas pro vobis et pro Evangelio

1135
stiu,
ol)

lOMMENTAMA. CAP.
mcam catcnam
tristia ci sollicita.
|

VI.

1154

absque corruption*, ailSyrus. Id est, pure, sanct, incorruplibililcr; seu ila ut ejus

Vers. 23.

Pax

fratribus..., pax cl concordia

sitct augeatur fratribus.

adulterjno antore seculi. Son qui


niini diligunl, ut se

amor non corrumpatur ila Clirislum Domiut et

Et charitas
CiM

fraterna, pacis principium.

immaciilalos servent ab Iimc se-

fide, cliaritalis fundamento.


,

culo
perfection.

ilaiiue qui

sic diligunl

Dominum Jcsum,
le diligam
:

ejus prcepta servent. Oa mihi, Dcus, bujus bene-

A Deo Ptre

quo

omne bonum

diclionis

esse parlicipem;

ita

ul et

ex

Et Domino nostro
et causa meritori.

Jf.su

Curisto, nostro medialore


'

aninre

libi

serviam.

Amen.

Grce. Iiabcnt

Ad Ephe:

sios scripta est

Rom

per Tycliicum. Syr.


et tnissa

Epistola

Vers. 24.

Gratia

cum omnibus... qui

dii.igunt

ad Epliesios scripta

Ilom

per Tyclricum. Si-

dominum nostrum jesim cliristum,


palior.

in incorrlptio.ne,

militer et Arabica versio.

Pro consolelur,
"23.

Vi rs.

Pax fratribus,

verli

etiam potest, exliorletur. et chantas cum fide, clc.

Subandi, sic vel augeatur ac mulliplicelur. Gratta cum omnibus, etc. GraliacomVers. 2i. pleclilur onme genus beneficentia! divinjc pertinens

ad salutem vit lernde. Eam precatur omnibus diligenlibus Christum, in incorruplione, id est, pure et sanct, cum vide caslimoni, cl absque eorruptelis libidinum. Scripta Rom ad Epliesios per Tychicum.
i

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda


redigenda.
1

et

ad praxim

Ex versu primo
|

discant

filii

modum

sanct obein
illis

v.

9 discant beri
4

modum

sanct domeslicis

Isuis

im-

dieudi

arentibus,

clestem

scilicet

Palrem

perandi.

considerando.
2

Ex

reliquo capite discant

omnes

Chrisliani ne-

Ex

v.

3 discant parentes

modum

filios

suos san-

ccssilatem et

modum
Quoe

sanct et fliciter pugnancli con-

ct educandi; illos scilicet instruanl et corrigant; inj

Ira noslrae salutis bostes.


bo.stis
j

Quis cl qualis

isie

noster

Slruant,
cl

inquam, multm; corrigant autem moderat,


rationabiliter. Vide v. 3 et
5, G,
7, 8,
i.

v. 12.
v.

et qualis

esse debeat armatura


sic

utrumque
5

nostra
ebri-

13, 14, etc.


illud

Unde nobis
;

armatis auxi-

Ex

v.

discant servi

modum

lium,

quomod

implorandum

v. 18.

stian serviendi. llos versus lege in commeiuario.

Ex

ES

EPISTOLAM AD PHILIPPENSES
^irafattottrg.
*&g&&3&r

Philippi

urbs Macedoni, sic dicta ob Pbilippum,


illius

Cm

auolssent ergo Pbilippenscs qud Romse in

Alcxandri palrem,
D. Paulus in
bili

instauralorem.
illo

vinculis detincretur Aposlolus, ad

eum

miserunl

cum

Macedoniam Deo vocalus


v. 0,

mira-

pecuniis Epapliroditum

modo

de quo Act. 16,

Philippos

prlmm

rent quo loco res

lum ut per iiliim cognosceessenl lum ut per illum forent


,
;

adiil, ibique

Lydiam Purpurariam

convertit ad (idem,
fuit

ci solalio et ministerio, ail

D. Cbrysoslomus in aigu-

ibidem, v. 13. lice iiaque mulier


Isiae

equidem Eccle-

menlo.
Unie ulrique muncri lam sedul sluduil Epaphrodilus,

Pliilippensis primilia;; al primiliic messis postel cil

modiun,
|

abundantis lulur.
b;ec Ecclesia

Erga D. Paulum, apostolum suum,


luit
siis
;

ubi

ut grotril Roma;, et ad niortem irgrotrit autem convaluit, illum ad suos remisit Apostolus
illos

Paulo fundalis

semper studiosissima ipsaque sola e-c lot Ecclelam boni magistri necessilali,

banequeei ad

deferendam ddit Epislolam; qu


de ipsorum beneficentia,

et gralias agit Pbilippensibus et

ous providere
v.

sollicita

ul ipsemel teslatur cap. 4,

eos cdocet quo loco sint res sua?.


Cu:leris

13, hi'ius Epistola:.


Pbilippenscs,

omnibus kelior

est

hc

Epistola

blandior

quorum

civitas Pliilinpo

Macedonae

stentaret, sicut tante fecerant Tbessaloniea: agenli.

rc"e conditore suo, nomen accepit ; Macedones esse, Pauli ministerio et ex e provinci primos aposloli Christi, idquc fuisse vocatos et converses ad fidem non sine manifesta significatione voluntatis div'm, docei Actorum apostolicorum liber, cap. 16. Cm eruo Paulus Komam profectus ibidem in vinculis tenerelnr, c re audil, Pbilippenscs, quo in apostolum suum erant affeclu, per Epapbrodilum miscrunl ad eum subsidium pcuniarium, quo se in carcre su-

Quod utrumque Paulus ipse, sub Ad eus igilur l;e, commmorai.


diserte ac pfclr

linem bujus Epislo vinculis,

quorum

meminit 1 cap., post primant defensionem suam, secundo quo Komam vcncr.it anrio, per eumdem Epaphroditum banc mitiit Epistolam ; qua; mullam omnin laudem et commendationem Philippensiumconlinet. Et quidem stalim inilio

eorum fidem, et ad profectum ac perseverantm exhortatur. Deinde eus consoalu'r commmora^


lauclat

H55
et alacrior
ria,
;

IN

EPISTOLAM AD PIIILIPPENSES
consolatoslolis,

115G

modo

congratuliiloria

modo

lem, oiicdicnliam rmulentur; modo, ut pseudo-npoquos canes vocat, malos operarios, htimicosque
crucis Christi, fidem non habeant; denique, ut
chrislianas virlules sectenlur, qiiihus, ut
iilii

mod

exliorlaloia.

CongraUiialur eis ob snam ad Evangclium beneficcnti.iiii,

omnes
seu

oh perscvcranliam

in lide et in
;

bonis operi-

lucis,

bus
o!)

ob conslantiam In passionibus consolalur eos persecutioncs quas propter Chrislum passi sunt,
,

quasi slella-, fulgeaut inter paganos.


Scripta fuit lionne in vinculis, qiiibus se liberan-

quod magnum Dei donum


ganlur;

est. Ilortalur,

modo

ut vilani

diun insinut,
dis

id est, in fuit

primis suis vinculis; secun,

Evangelio dignam diicant,

modo ut

advcrsis non fian-

enim non

liberatus

sed in

illis

marly'rio co,

modo ut sint unanimes, eoncordiani, pacemque foveant; modo ut Chrisli hiimililalem, charita-

ronalus est, anno Chrisli 02; et per Epapbrodilu'm


jain saniim, probabililer perlata.

lione fructs evangelici, quai ex vinculis ipsius provenerat, afiirmans se pro Christo et vivere et inori paraium; sinnilct ipsos atiim: us ad passionum lole-

ranliam,
citt

mox

militaie ad

ad concordiam horlatur, cl Clnisii huimilandum eis proposil, ad studium ex-

sanet conversaliouis, spem faciens soi advenintrim Epaphrodko. Tertio cap. monet ut viient pseudo-aposiolos judaizantes in quos Spiritu Dei accensus, ita invehilur, nteos canes, malos operarios, et inimicos crucis Chrisli vocet, quorum deus venter sit, etc. Docelque non ex Iege, sed ex lide Gliristi yeram esse juslitiam. Poslrem, traditis quibusdam bcn vivendi pneceplis, gratias agit pro ipsorum erga se munificenti. San, quod ad
ls, praamisso
;

',

Agitur enim in bis omnibus, adversseos qui in lege Mosaic gloriabantur, observationem ejus ad saluleo} esse necessariam dictantes, licl nonnulii ea qn;e, cap.liujusEpislol.c, eonlra falsOS doclores dicuntur, detorqueanl ad Simonianos hcreiicos, praeier Aposioli mentem, ut suo loco videbimus. Hicronymus in Comment, Epist. ad Philemonem, affirmai, <"t oslendere se putai, liane Episll&m eodehi lempore scriplam esse quo scripta: sunt ad Ephesios, ad Coloss. et ad Philemonem epistolae. Cerle cs>e scriptam ex priore caplivitate, liquet ex cap. 1, v. 15, ci ex cap. Spero autem me 2, v.24. Ex eodem 2 cap., ubidicil Timolheum cilo missurum ad vos, constat non esse missam cum aliqu ad Timolheum Epialol. Nam
:

Epistoluj

dogniata allinet convenue videlur argumenlum hujns cum iis quu; ad Rom. et ad Gai. script* sunl.

Timothcus cum ipso


!

erat.

CAPUT PRIMUM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
Paul et Timotlie, serviteurs de Jsus-Christ, tous les saints en Jsus-Christ qui sont PhilippCS , aux vques et aux diacres. 2. Que Dieu notre Pre et Jsus-Christ Nolre-Scigneur vous donnent la grce et la paix. 5. Je rends grces mon Dieu toutes les fois que je nie souviens de vous; 4. El je ne fais jamais de prires que je ne prie aussi pour vous Ions, ressentant une grau le joie 5. De ce que vous avez reu l'Evangile et y avez persvr, depuis le premier jour jusqu' celle heure. 0. Car j'ai une ferme confiance que celui qui a commence le bien en vous, le perfectionnera jusqu'au jour de Jsns-Christ. 7. Et il est juste que j'aie ce sentiment de vous lotis, parce que je vous ai dans le cur, comme ayant tous part ma joie , par celle que vous avez prise a mes liens, ma dfense et raffermissement de l'E1.

Paulus et Timolheiis, servi Jesu Chrisli, omniin

bussanctis

Chrislo Jesu, qui sunt Philippis,

cum
Do-

episcopis et diaconibus.
2.

Gratia vobis, et pax

Deo Ptre

noslro, et

mino Jesu Chrislo. 5. Gratias ago Deo meo


4.

in omni memori veslr, Sempcr in cunclis orationibus meis pro omnibus vobis, cum gaudio deprecationem faciens, 5.
sli

Super communicalione vcslr


usquc nunc
hoc ipsum
, ;

in

Evangelio Chri-

prima die
G. Confidens

quia qui cpit in vobis


in

opus bonum, perliciet usquc


7.

diem

Chrisli Jesu

Sicut est mihi juslum hoc sentire pro omnibus


;

vobis

c qud habeam vos

in

corde

et in vinculis

meis, cl in defensione et confirmalione Evangelii, socios gaudii


8. Teslis

vangile.
8. Car Dieu m'est tmoin avec quelle tendresse je vous aime lous dans les entrailles de Jsus-Christ. 9. Et ce que je lui demande est que votre charit croisse de plus en plus en lumire el en toute intel-

mei omnes vos esse.

enim mihi

est Deus,

quomod cupiam

omnes vos
9.

in visceribus Jesu Chrisli,

El hoc oro ut chantas vestra magis ac magis abundel in scienli et in omni sensu
:

ligence, 10. Afin que vous sachiez discerner ce qui est lo meilleur et le plus utile, que vous soyez purs el s n-

10. Ut probetis potion, ut sitis sinceri, et sine of-

cres, Christ

s.ins

que vous marchiez jusqu'au jour de Jsusque voire course soit interrompue par

fens in diem Chrisli,


11. Repleli fruclu justiliac per

Jesum Chrislum

in

aucune chute; 11. El que, pour la gloire et la louange de Dieu, vous soyez remplis des fruits de justice par JsusChrist. 12. Or je dsire que vous sachiez, mes frres, que ce qui m'est arriv a servi un plus grand pro-

gloriam et laudem Dei.


12. Scire

autem vos volo

fratres

quia quoe circa

me
in

sunt, magis ad profeclum venerunl Evangelii.

grs de
13.

l'Evangile,.;

13. lia ut vincula

mea

manifesta firent in Chrsto

omni prxtorio
14. Et

et in casteris

omnibus;

plures fralribus in

Domino

confidentes
i

vinculis meis, abundanlis auderenl sine timor ver-

bum
15.

Dei loqui.

Quidam quidem

et

propter invidiam et conten-

sorte que mes liens sont devenus clbres dans toute la cour de l'empereur, el partout ailleurs pour la gloire de Jsus-Christ; 14. Et que plusieurs de nos frres en notre Seigneur, se rassurant par mes liens, ont conu eue hardiesse nouvelle pour annoncer sans crainte la parole de Dieu. 15. 11 est vrai que quelques-uns prchent JsusChrist par un esprit d'envie el de contention, et que

En

1157
tionem, quidam autem et propter
Chrisuini prdicant;
16.

COMMENTARIA. CAP.
bonam volunlatem
quoniam
in

I.

1158

Quidam ex chwilale
Quidam

scienles

de-

fensionem Evangelii positus


17.
tiant

som

les autres le prchent par une bonne volont. 10. Los mis prchent Jsus-Christ par charit, sachant que j'ai t tabli pour la dfense de l'Evangile. 17. Et 1rs autres le prchent par un esprit de jalousie, avec une intention qui n'est pas pure, croyant

aiilem ex conlenlione Chrislum amuin-

non sincre, existimantespressuramse suscitare


Quid enim

vincutis mois.
18.
?

causer un surcrot d'affliction dans mes liens. Pourvu que Jsus-Christ soit annonc de quelque manire que ce soit, soit par occasion, soil par un vrai zle; je m'en rjouis, cl je

me

18. Mais qu'importe ?

Dm omni

modo,

sive per occasioet in

nem,sive per verilatem, Chrislus annuntietur,


hoc gaudeo, sed et gaudebo.
19. Scio

m'en rjouirai toujours 19. Car je sais que l'vnement m'en sera salutaire par vos prires et par l'infusion de l'Esprit de Jsus;

Christ,

enim quia

lioc miiii

proveniet ad salutem,

per vstram oralionem, et subminislralionem Spirils Jesu


Clirisli

20.
in
et

Secundm expectationem nullo confundar sed in omni


;

et

spem meam, quia


semper,
corpore meo, sive

fiduci sicut
iu

mine magnilieabilur Chrislus

per vilam. sive per mortem.


21. Mihi enim viverc Cliristus est, et mori lucrum. vivere in carne, hic milii fructus ope-

22.

Qud

si

ris est, et

quid eligam ignoro.


:

85. Coarctor autem duobus


dissolvi, et esse

desiderium iiabens
!

cumChristo, mull magis melius


in

20. Selon la Terme esprance o je suis que je ne recevrai point la confusion d'tre tromp en rien de mais que parlant avec toute sorte ce que j'attends de libert, Jsus-Christ sera encore maintenant, comme toujours, glorili dans mon corps, soil par ma vie, soil par nia mort 21. Car Jsus-Christ est ma vie, et la mort m'est un gain. 22. Que si je demeure plus longtemps dans ce corps mortel, je tirerai du fruit de mon travail ainsi je ne sais que choisir; 25. Je me trouve press des deux cts ; car d'une part, je dsire tre dgag des liens du corps , et tre avec J.-.us-Christ, ce qui est sans comparaison le meilleur. 2i. Et, de l'autre, il est plus utile pour votre bien
; . :

24.

Permanere autem

carne

necessarium pro-

que

je

demeure encore en
j'ai

celte vie.

pter vos.

25. C'est pourquoi

une certaine confiance qui

25. El hoc confidens scio quia manebo, et

permaet

nebo minibus vobis ad profeclum veslrum

gau-

dium

(idei

26. Ut gratulatio vestra abundet in Christo Jesu in

persuade que je demeurerai encore avec vous lous, et que j'y demeurerai mme assez longtemps pour votre avancement et pour la joie de votre foi ; 26. Afin qu'tant de nouveau retourn chez vous, vous ayez lieu de glorifier Jsus-Christ mon occasion.

me

me, per
27.
ut

meum

adventum iterm ad

vos.
:

Tanlm digne Evangelio Christi eonversamini sive cm venero,et videro vos, sive absens austatis in

diam de vobis, quia


collaborantes
28.
illis

uno

spirilu

unanimes,

lidei

Evangoiii.

Et

in nullo

lerreamini
,

ab adversariis; qux

est causa perdilionis

vobis autem salutis, et hoc

27. Ayez soin seulement de vous conduire d'une manire digne de l'Evangile de Jsus Christ, afin que je voie moi-mme tant prsent parmi vous, ou que j'entende dire en mon absence, que vous demeurez fermes dans un mme esprit, combattant tous d'un mme cur pour la foi de l'Evangile; 28. El afin que vous demeuriez intrpides parmi lous les eflorls de vos adversaires, ce qui esi pour eux le sujet de leur perte, et pour vous celui de votre

Deo. 29. Quia vobis


ut in

donatum

est pro Christo,


illo

non solm
:

eum
et

credatis, sed ut eliam pro


,

paliamini

50.

Idem certamen habentes


nunc
audslis

quale et vidislis in

de Dieu. 29. Car c'est une grce qu'il vous a faite, non seulement de ce que vous croyez en Jsus-Christ, mais encore de ce que vous soutirez pour lui; 50. Vous trouvant dans les mmes combats o vous
salut, et cela vient

me,

de me.

m'avez vu , et o vous entendez dire que core maintenant.

je suis

en-

ANALYSIS.
1

Singularem suum erga Philippenses dclarai a/[c~


;

if

modo, gaudet de
stus,

facto, scilicet

qubd aniumlietur

Clir-

ctum

pro ipsis
agit

Deo

gratias agens, et

Deum

ora?is

12 ad 20.
et

grattas

ob illorum in

Evangelium beneficentiam;

5 Elsi cupial dissolvi

esse

cum
,

Christo

ad corunt
,

oral

ut
,

itlorum chantas magis ac magis abundet in


sinlque bonis
v. 1

lamcn
carne

ulilitittem

vilam prccferl
affirmt
,

gloriam

dijfert

et in

scienti

operibus

repteli

per

Clirisli

se

mansurum

et

ad eos venturum

gratiam,

ad 12.

v.

20 ad 26.
ad

2 Quia scire volunt

qu

circa

ipsum sunt; docet eos


;

Intrim liortatur ad dignam in Christo conversatiu-

vincula sua ad F.vangelii propagalionem profuisse


illa

ob

ncm, vilamqiie V.vangdio congruam,


persecutionibus pro Christo,

et

palicnl'unn iu

muliis Chrislum ttberiiu fuisse prdicatum; cquialiquibus minus sincre


;

qu migna Dei dona

sunt,

dem ab

sed quidquid

sit

de

v.

27 usque in finem.

PARAPHUASIS.
1.

Paulus etTimolheus, servi Jesu


per Chrislum
,

Clirisli

omnibus

2. Gratia et

pax vobis
Christo.

sinl

Deo Patrc nostro

et

fidel.bus
rpii

in

Baplismo

sanclificalis
.

Domino Jesu
5.

sunt Philippis

cum

episcopis et diaconibus

sa-

Gratias ago

Deo meo, quolies mihi recmril

nie-

lutem.

m'ii-in veslri.

1159
A.

IN

EPISTOLAM AD PHILIPPENSES
oralionum
dium.
20.

UGO

Et scmper

in

omnibus mcis ad Deum prccibus,

vestrarum, et per gratis Chrisli tubsi-

pro vobis omnibus


5.

cum gaudio

dcprccor.

Propier

boneficcnliam

vcsiram, quam ex quo


,

Conl'ormilcr inlensoe exspeclaiioni mea*, speiin nullo

credidistis usque nunc, in

Evangelium Christ!

et in

que firm;e quam habco qud

confundar, sed

vangelii ministros conlulistis.


6.
in

qud

in

omni
,

liberiale aniini ac liducia

Evangelium
,

Confidens qudDcus, qui

laie

bonumopusincpit

proedicando

sicut

haclens

prxdicavi

Clirislum
,

vobis, illud perh'cere non cessabil, usque ad diem

glorilicabo in corpore

meo,

sive per vilam

sive

per

advenls Domini salvatoris.


7.

mortem.
21.

El jure quideni merilo liocscntio de vobis omni-

Etenim

vila

mea

Chrislus est.

Si vivo, Clui-

bus;
lerea

cm cm

vos

in

corde babeam amieissimos; et pra>

stovivam,) et mors mihi lucrum. (Si morior, mi-eriis

socii silis gaudii

mei

et in vinculis nieis,
:

liberabor, et ero

cum

Chrisio), sicquo

lucrafoor.

et in defensione

et

coniirmatione Evangelii

et

ob

22.
siun

Qud

si

in
,

hoc morlali corpore vivcrefrucluonescio quid eligam, an


vivere,

hxc duo
exopio.

persvrante donum vobis vebemenler

sit et utile

an

moii.
est,

S.Testisenim Deus

quomod vos omnes

lener-

23.

Me duo

simul premunt

et

coarciant

ex

u;i

rim diligam,
9.

in ipsis

Jesu Chrisli visecribus.

parle desidero mori el esse

cum

Chrisio, quod mihi


ull

Et hocDeo deposco vobis, nimirm ut charitas

mull magis melius


comparalione melius
2i.

et
),

ulilius est (id est, sine

veslra magis ac magis in dies crescat, et supercrescat


in sc'.enli et in

omni prudenti.

Al aliunde vobis necessarium


et

est ut

in

carne

dO.

Ut

dijudicetis

q meliora
et

sunt

et

utiliora

permaneam
25.

vivam.
persuasus
(

ul sitis puri et sinceri, sineull erroruinadmixlione

Et

lioc
),

qud

vila

mea
el

sil
(

vobis
)

et ul inoffenso pede peignis,


in

perseveretis

usque

necessaria

scio

qud

in

carne manebo,

Gra^c.

diem Cbristi gloriosam

compermanebo,
gaudium.
20.

id est,

un vobiscum mullo timpore


et

H.
12.

Repleli copioso

bonorum operum provenlu,


scire, iralres,

manebo, ad profectum veslrum,


Ut ob

ad

lidci

vestrae

per Jesuin Clirislum, ad Dei gloriam et Iaudem.

Vclim aulem vos


vincula

quoniam quoe
;

meum
(

ad vos redilum copiosiorem ha,

mihi actiderunt, Evangelio mullm profuerunt


l.
li

bealis maleriain vobis gralulandi

im gloriandi

in

lia ut

mea

celebria facta sint ad Chris-

Chrisio Jesu
vit).

qui

me

vestri grali servavil el libera-

gloriam in lol imperatoris aul, et in

omnibus

aliis

Romac

lucis.
fe'ici

27.

Hoc unum altendile,

ut sicut decet
id est,

Evangesit

\i.

El plures in Domino fralres,

vinculorum
et

lium Cbristi conveisemini,

(vila veslra

inconnu successu roborali, ausi sunt (Vequentis


libcris, sine timor,

Evangelio congrua
sive absens, id est,

ul sive veneriin

vos

iuvi uni,
;)
,

verbum Dei annunliarc.


eteonten-

sive reddar vobis, sive sejungar


in

15.

Equidem

aliqui per invidiam in nie,

audiam de vobis qud

uno

spirilu
)

perseveratis

tioncm adversm me, Clirislum pradicant; quidam

unoque animo
Evangelii;

quasi faclo agmine

ccilalis pro (ide

autem ben
1G.
fiffecli,

afl'ecli,

scu bon volunlate.


et
in
:

Quidam, inquam, ex charilale,


quia seiunt

in

me

ben
28.

me

Chrisio

ipso

proeconem

El audiam qud in nulio lerreamini ab adver;

el

propughalorem Evangelii positum esse


17.

sariis fidei noslrsc

([uoruiii

persecutio suoe ipsorum


:

Quidam autem, conlentionis


,

anirno, intenlione

damnationis, veslr autem salutis est causa

et

hoc

non pur
vinculis

Clirislum prdicant, sed existimanles

se

Deo

ita

disponenle.

meis riovam molestiain excilaturos.

29. Quia vobis Dei grali

donatum

est,
illo

non solm
patiainini.

18. Quid ad

me

de

modo

el

de intentione,
id lit,

dm
In

ut Chrisio credalis, sed eliam ut pro


50. Et idem, seu
suslinealis quale
(

annuntielur Chrislus, quovis

modo

seu vano

simile,

ccrlamcn propier fidem


suslinenlem apud

et purverso prxlextu, seu vero el sincero affectu?

vidislis
fui,

me

vos
22),
f

hoc qud annuntialur et gaudeo et gaudebo. 19. Sico enim (quidquid intendant illi ) hoc mihi

ubi virgis c;esus

et incarceralus, Act.

1G

et

nunc audistis

me Rom

sustinere (ubi

vinculis
).

cessurum

ad spirilualem utililalem

per auxilium

sum

delenlus, et varias pressus incommodis

COMMEiNTARIA.
Vers.
1.

Paulus et Timotiieus... imotbeus


palet excapile secundo,

Servi Jesu Curisti.... Apostoli nomen hic Pa


lus oniiltit;

ebarus eral Phitippensibus, sicut et Pbilippenses Tiinolbco vald


cliari, ut

tum quia de

ejus aposiolicc auctoriiate


iiiulu:n

v.20

non dubitabatur apud Pbilippenses, tum quia


sibi cl

hinc in saluialione Timothei

nomen suo

jungit

D.

Timotheo communem sumere

vluit.

Servi

Paulus. Salulal autem Timolheus, non


ut patel primo posl
a<jo,

ver
:

scribit,

Jesu Chrisli, non tantm quia ab ipso redempli, non


tan tum quia ipsi credunt et obediunl,sed quia publici

salutalionem

versiculo

Gralias

non agiinus.
1.

sunt ejus Evangelii ministri, ejusque praedicationi et

Vers. omnibus

Paulus

el

Timollwus

servi Jesu Chrisli,

licatis, in

Chrisio Jesu, etc. Per episcoposhic Aposlolus

sanclis,

omnibus

fidelibus in baplismo sancli-

inlelligit

presbyteros.

1161
propagalioni tolaliler addicli. Servi Jesu

COMMENT ARIA. CAP.


Cliristi.
,

t.

HG3
ii

Haec

dus. Qui autem Christo plen inserunlur,


sunt, el
et

sancli

ver

magna

dignitas est, ac

bonorum caput
dici, ait
sis.

servum

magis sancli qu
i

plenis

et

perfectis

esse Jesu Chrisiiet non lanlm

D. Chrysoslo-

Christo nuit

liine disce

mente, corde, lot anima


,

mus. Diceris quidein, vide

num

Gloriaris de noilixil

uniri Christo per fidem,

spem

ebaritatem. Per ora-

mine, erubescis de opre. Time quod


in

Chrislus

tionem continuam, ipsius sanctitatem continu suge,


bauri,
attrahe.

Evahgelio

Non

omnis qui

dieit mihi,
;

Domine, Do-

Unio mentis,

cordis

operis

cum

mine, inlrabit

in

regnum clorum

sed qui facit volun-

Christo, loium plen sanctificat

lalem Palris mei, etc., Mallh. 7,21.

Vers. 2. Vers. 5

Omnibus sasctis
Salulat primo

in

Christo Jesu, cum episcopis...


Chrislianos,

et 4.

Gratia Vide paraphrasim. Gratias ago Deo meo... deprecavobis...


illis
;

hominem.

omnes
;

quorum numro
clerum dis-

tiosem faciens. Multorum


erat,
rificat
ait

bonorum
illis

conscius
glo;

est tiam clerus

deinde honoris grati


:

D. Cbrysoslomus

bine pro

Deum
bona

tingua et

salutat speeiatim

Cum

episcopis...

Sed cur

simul et precaiur. Gratias agit pro prseteritis

uuius tanlm eivilatis fidelibns scribens,


episcopis;

dicit,

cum
?

precatur pro fuluris;

Deum

gloiificat

ob
;

illo-

num

in

uu

civilale plures
litleralis.

sunt episcopi

rum opra

principio conversionis facta

Deum preUinc di-

Nota

catur ut persvrent usque

addiem

Chrisli.

Equidem

unius eivilatis unus crat eplscopus,


mulli erant
episcopi
illius
;

sed

sce gratias agere pro sanclis iniiiis,et pro bonis ope-

iinius regionis

quidni

autem
Phi-

ribus

f'aclis

at

semper pro perseveranli orare

non
non

Apostolus omnes regionis

salutaverit episcosic

tam

initia

spectanlur

qum

finis in

Christiano

pos

cm

probabilc

sit

banc Epislolam

ad

enim qui cpcrit, sed qui


hic salvus erit.
es,
rilo

perseveraveril usque in [inem,

lippenses
qua>.

missam

esse, ut et aliis
,

civitatibus vicinis,
Ita-

suos babebant episcopos

communicaretur.
intelligi

gralias ge
:

Quicumquc ergo viam virlulis ingressus Deo illumque glorifica pro praile,

que de episcopis proprie


salulatio.

diclis

potesl bocc
erit

at insta orationi pro fuluro; ora

ut qui ccepit,

Nec

in

bc opinione incongruum
;

quod
t'orl

perficiat.

Nota qud Aposlolus pro


gaudio, quod
virlulis illorum
in

Pbilippensibus
est,

D. Paulus presbyleros non noininaveril


in
illis

quia
,

oral

cum

san magna laus

ma-

civitatibus,

ob paucitalem (idelium
prxstabant

soli

epi-

gnumque

scopi
illis

cum

diaconibus omnia
alii.

nec erant

verunt inlegram,

argumentum. Fidem servabonis operibus prima die perin

necessarii presbyteri

severaverunt
sito cordis

bine laudat eos, gaudetque


in fide

propoin

Et hoc confirmari potest exemplo D. Gregorii Neor.csar., qui

eorum. Uinc disce lu


perseveranli,
sanclis

el

bonis
:

septemdecim tanlm
suscepit
,

babebat

fidles

operibus

dare

lauitiam
est in

si

cm episcopatum
non

et cui

san necessarius

enim ob conversionem peccaloris gaudium


quanl niajus
Vers. 5.
erit

clu,

erat alius sacerdos.

Communior lamen responsio


et inspeclionem

eslqud episcoporum nomine significentur presbyteri

omnes, utpole qui gregis curam

ha-

Super communicatione vestua... Plerique Latini inlelliguut communicalionem in Evaugelio per fidem
,

ob persvrai) lia m

illius in

bono.

Lebant. Rvera lune episcopus et presbyter erant no-

seu qud Evangelii

facli

sunt parti-

communia omnibus oniniu sacerdotibus majoribus, quos proprie episcopos nominamus


minoribus, quos presbyleros
poris qui
:

mma

sive

cipes, et in eo conslanler

prima die perslilerunl.

sive

Nota

litleralis.

at ver successu
,

lem-

primum

inter illos

locum tenet

per excel-

Sed mulla probabiliorem mihi redduiit D. Joannis Chrysoslomi cl aliorum senlenliam intelligentiuin
,

lentiam dicius est episcopus. Per episcopos ergo ben

communicalionem per beneficentiam


derunt usque nuuc

in

Paulum

elalios

cum

plerisque potes inlelligere presbyleros


,

et

ila

Evangelii ministros collalam prima die qu crediubi Paulo in vinculis constitua per Epaphrodilum necessaria miserunl Philippenses. Primo, hoc suadel verilas facli rever elenim, ipso
,
:

jntellexil Syriaca versio

qua habel

cum
et

presbyteris.

Rvera presbyteri sunt intendenles


imexoTtii
,

inspicientes.

inspeclio,

sed episcopis superintendenlibus


j

Bubdili

comprelienduntur itaque sub episcoporum


satii

Paulo
habel
;

lesle,

cap. 4, v. 15 el sequentibus

sic se res
,

'^nomine, sicul subdiaconi sub iliaconis. Omnibus


sfis in

id est, principio conversionis suie

Philip-

Chrhlo Jesu. Hi omnes

et clerus

et

populus

clnistianus sancli suntetsanclificali perGbrislum Jesum, sanclum sanctorum, ipsamque sanctitatem cui
,
J

penses necessaria Paulo suppedilavre, el landcm in vinculis ligalo per Epaphrodilum munera miserunl

ob quai
l|

ait v.

18

Habeo omnia,

et

abundo

replclus

inserti sunt per

baptismum
Observalio

sicul

rami per inocula-

sum, acceptis ab Kpaphrodito qu

tionem inserunlur arbori.


;

misistis. Et liaec Pliilippensium benelicentia est bujus Epistohe occasio ci

moralis.
;

argumentum;
cap.
| i

scripsil ut gratias ageret.


:

Secundo, sua-

Chrislus itaque fous el radix est omnis sanctilalis

det ipsa D. Pauli locutio


1

confer enim hune versum

ab ipso sanctilatem bauril


est.

et sugit quisquis sanclus

cum

versu 15 cap. 4, et

eumdem

ubique repe-

Nullus Christo Jesu separatus potest esse san-

ries loquendi

niodum, cum hoc solo discrimine, quod

elc.

Vers. 2. (Jralia vobis Supple mulliplicetur.

el

pax Deo Paire noslro

Vers. 5. Grattas ayo Deo weo in omni memori veslr, idest, qunties vestr recordor, quolies vos mmorial meas oecurritis gralias ago Deo.
,

Super communiculione vestr, etc. 0. d.: Gralias ago Deo cum gaudio, eum deprecans, eo qud vobis dederil communicalionem in Evanelio
vobis...,

Vers. omnibus

4, 5.

Semper

in cunctis oralionibus meis pro

Chrisli.

S. S.

XXIV.

(Trente-stpt.J

1183

IN
in

EP1ST0LAM
primo
,
;

Al)

PHILIPPENSES
et
divitiis ditare,

1164
ornarc, ctimusqis

m
\

cap i claris cxplical quod dixerat


dixit
:

hic
:

sanctorum merilis
lare;
illos,

feiiiiii

Super communkalione

vestrh

ibi
,

addit

eo quo possunt modo, adjuvando,


illis

\]ommunicavil in ratione dati

et accepli.

Tertio

suadi-i

precibus et votis sesc


ticipes exhibendo.

uniendo, et eorum compar-

inos et iisus D. Pauli, qui solet subvcnlionem vocarc

communicatonem
lienefecislis

iri

hc Epislol

cap. 4, v. 14:
:

\ eus. 6.

Confidens,

id est,

spcrans, seu persua-

communicantes tribulationi mcce. V. 15


et

sum habens, hoc


est,

ipsum, scilicet quia qui coepit..., id

Sulla mi l Ecclesia communicant in ratione dati


cepli.

ac-

Rom.

12, 13

Necessitalibus sanctorum
:

commu-

qud Deus, qui taie bonuin opus incpit, etc. Vide paraphrasim. Usque in diem Ciiristi venienlis
,

nicantes.

Ilebr.

15, 16

Bene/icenti
:

et

communiants
is

ad judicium

seu universale, in fine

mundi

seu par-

iwlile oblivisci.

Galal. 6, 6

Communicet

qui cathesi;

ticulare, in fine vitae.

Dehcdie, quasi proxim, sem-

ihlzaur, etc.
i.

Tandem

suadet expressio Grseca,

per loquitur Apostolus, ut nos ad

eam

continu pr;e-

i>//7

iov,

in

Evangelium, vel ad Evangelium,

scilicet
!

paremus. Vide

Thessal. cap. 4, v. 14.

Quomod

iiixclicandiiin et

propagandum.
:

autem de
v.5.

facto sit

proxima, vide bujus Epist. cap.

Sensus itaque est

Glorifico Deuni

et

pro vobis

semper cum gaudio precor, non tantm qud Evangelio credidislis,

Vers.

7.
;

Sicut est mihi

justum... Vide parain

non tantm qud Evangelium

fideiiI

phrasim
lis...

e qud iiabeam vos

corde, et

in

vincu-

ter observalis, sed


solliciti,

e qud de aliornm eti;im salute


eslis,

socios.

Duplicem dat rationem cur de illorum

ubique mihi praesenles

ubique vcstram

in

bonis opeibus perseveranti confidat.


in corde, quia

Primam

eb

operam ac diligentiam un mecum


dicatione collocatis
nisliis
:

in Evangelii prae-

qubd Iiabeam vos

vos babeo charissimos,

mihi etenim
id est,

et aliis

Verbi mi-

utpotc quos in corde gero, et prae oculis semper ha-

communicstis,

subsidium contulislis ad

beo; et propterea hoc perseverantiac


denter exopto. Secundam,

donum

vobis ar-

Evangelium praedicandum
vitse

et

propagandum

nobis

et in vinculis...,

quia sub-

neoessaria suppeditando; idque non semel aut ite tempore quo recepistis Evanubi mihi in vinculis constituto

sides Evangelio subminislratis, facti estis socii. Grce,

rm, sed continu, gelium usque nunc


per Epaphrodilum
misislis.
,

Communicator es

id est, consorles, et

ex aequo parti,

cipes passionum et meritorum


meis, seu

meorum

in vinculis

vestrum episcopum

necessaria

qu pro

Christo palior.
scilicet
,

Et
Observalio moralis.

in

defensione, Graec, apologi, qu


ita

Evangelium Christi
:

propugno, tum publie

tum
omni

Hinc concludit D. Chrysostomus


ferre,

Ergo subsidium
:

privatim, ut et illud ubique stabiliam et confirmera.

hoc est communicatio

in

Evangelium
coronae

ergo,

si
||

Et confirmatione, manifestumque reddam


praetorio, et

in

praedicantem foves

et adjuvas, illius

commu-

omnibus

aliis

Romae

locis, v. 13.

Spero

nes Ubi sunt. Ergo in


(et cuilibet viro

manu

tua est repositas Apostolo

autem qud, qui passionum


mii, sicque
in

estis socii, erilis et prae-

sancto) coronas et mercedes


si

commu-

qud Dei grali

in bonis

operibus usque

nes
ips

tibi
;

facere,

illum cures, foveas, sermone et re-

tinem perscverabilis.
Socios gaudii MEi,

si

consoleris, vit necessaria suppeditando, vel


illi

Grac,
,

graii me. Xpxj, gau,

in aliquQ ministerio

inserviendo.
in

| dii
,

y.pnos

graii

propier affinitatem
;

unum

pro

Miramini viros sanctos qui


vitam angelicam ducunt
,

ercmo vivunt
Ecclesiis
doletis

qui

II'

altero

facile

posilum est

utrumque autem verum


:

vel qui in

eadem

est; nain

gaudium
,

est pro Christo pli


;

Ibant aposloli

ac Aposloli virtutis obeunt


al) illis

munera

qud longo

gaudentcs
pati
:

etc.,

Act., 5

et

gratia

est pro Christo

intcrvallo abeslis; licet vobis aliquam


,

cum
,

illis

Vobis donatum est pro Christo pli, hujas capi-

coire societatem

scilicet

inserviendo

curando

fo-

tis v.

29.
Observalio moralis.

vcndo. Et hoc est Dei benignitalis ut negligenliorcs et


infirmiores, qui

duram asperamque vil rationem

Socios gaudii mei... Ergo subsidium viro apostolico

suscipere non possunt, per liam viam ad

eumdem
divites in

subminislralum reddil largientem socium, consortem,

gradum

possint pervcnirc. Vide D. Chrysostonium ex

ex aequo participem

omnium

[apostolici viri

merito-

quo haec excerpta sunt. Hinc itaque discant

rum,
facti

sicut Philippenses per subsidia D.

Paulo collata

teinporalibus, et saep in spiritualibus pauperes, discant, inquam, sese sanctorum virtulibus inserere, se

sunt socii meritorum Pauli in vinculis, in defenet

sione

confirmatione Evangelii. Flix itaque dives

illc

apostolorum merilis vcslire, superinduere,

illos

adju-

qui suis liberalitalibus sese sanctorum virtulibus inscrit


\

vando, sustentando, consolando. Discant


alii in

et quilibet

ipsorum enim virtulibus

ditescit.

Similis est
portanli.

spiritualibus simul et temporalibus pauperes se

ulmo infrucluossevitem fruclibusabundantem

Vers. 6. Confidens hoc ipsum , quia qud , qui cpit in vobis opus bonum, scilicet Deus , perficict usque in diem Christi Jesu. Per opus bonum, dicit vitam evangelicam sive chrislianam, ut assiduo opre et studio illam prosequamur et propagemus. Usi/ue in diem Christi, id est, usque ad diem judicii tum particu,

congregalione veslr, de vestr Philippensium Ecclesia.

Eoqubd

Iiabeam vos in corde

et in vinculis

meis

et

in defensione et confirmatione Evangelii, socios gaudii

lai-is,

tum potis universalis. Vers 7. Sicut est mihi justum hoc sentire ( id est, mlldere, mi prcessit) pro omnibus vobis, id est, de

mei omtes vos esse. Gracca non habent gaudii , sed graii. Vos, inquam, omnes, qui eslis socii seu conparlicipcs graii meac. Gratiam hc vocal beneficium illud, quo ei datum erat pati et vinciri pro Christo, sive ipsa vincula eadem vocat gaudium suum. Ha<
:

1163

COMMENT ARIA. CAP.


Eisi

I.

H6G
Deum
adora, benedic,

Similitudo est D. Gregorio, hom. 20 in Evang.

redde proprium, illoque corde


lauda, etc. Junge cor

proprium fruclum
Iructum

uliius
:

non habet
sic et viri

porlare tamen
,

tuum

cordi Christi, ipsique


Christi

cum

vile solct
,

seculares

inlra

corde unilus

offer

Deo cordis
illius

adorationcs

sanclam Ecclesiani

quamvis spiritualium virtulum

amorem, omnesque
Christi corde ad

cordis actus. Similiter utero


dilige

dona non habeant


spiilualibus

dm tamen

sanctos viros

donis

amorem proximi; eum

quo-

plenos, su

largilale sustentant, quid

inodo
Christi

diligit
:

Christus; ilhim desidera in visceribus

aliud

qum vitem cum


,

botris portant? Etsi ergo fruvitein

Chrisluni diligat ut Christo diligilur.


9.

clum ulmus non habet


inrc ipsa elficit, mise

cum

luclibus portans

Vers.

Et hoc oro ut charitas vestiu magis...


etc. Charitas insatia:

ben sustentt alina.


enim est mihi Deus, quomodo.-.
valeat
;

Graec, amplius magis ac magis,


bile

Vers. 8.

Testis

bonnm

esl, ait

D. Chrysostomus

nullus est huius

rima
derat

sentit

qum exprimere

im plus

desi-

boni modus, null mensur nusqum consislit; hinc


orat Apostolus ut chantas Philippensium magis ac
gis

qum

possit exsequi in semetipso.

Suum

in

Phi-

ma,

lippenses affectum proprio corde suo

non valens ex-

abundet..., crescat, accrescat,


,

supercrescat

in

primere, recurrit ad cor Ghristi, in illud ingredilur, et


in

modum
pro

supra

modum. Oremus

et

nos pro nobis et


;

hoc corde exislens, hocque Christi corde quasi suo

aliis,

ut noslra charilas crescat in scientia


charilate.

nostra

ulens, Philippenses diligit Christi corde. Et quia hoc


lalet,

ver scientia crescat in

Charilas noslra

testem invocat

Deum quomod

in Christi

visce-

crescat in scientia, ne del'eclu luminis in foveam ca-

ribus exislens illos

omnes

Christi corde diligat, illos-

damusipsi,

et

nobiscum

alios pryecipil.es

ducamus.

que omnes

in

hoc Christi corde cupiat ac vehemenler

Scientia ver nostra crescal in charitate, ut dificet


et ad Dei gloriam l'ruetus juslilue in

cxoplel. Viscera Christi significant ainorem inlimum,

nobis et in

aliis

ardenlem

et

supernaturalem

uno verbo, amorem

ferat abundanter.

ipsum quo Christus suos

diligit.

Vers, 10.

Ut trobetis potiora...
sinceri.
,

Primus

talis

Praxis ver cliristiana.


Ilinc disce

scientia et charitatis effectus

est meliora discernere.


,

recursum ad cor Christi, ut eo

Deum
corde

Ut

sitis

Secundus
sinceram
,

puram ad Deum ha-

digne diligas et proximum.

solo

Christi

bere conscientiam

nullo errore contanii-

Deus digne

diligilur, digne adoratur, digne colitur;

natam.

quia infinita

persona, lime infinitus amor,

infinita

Et
lare,
J

sine offensa... Terlius, sine ofl'endieulo

ambu-

adoralio, infinitus cultus.

usque

in

diem Christi.

Quidquid in lemetipso
est, sicut tu ipse,

facias,

hoc coram Dco

nihil
j

Vers. 11.

Repleti fructu
abundare.

justiti/e...

Quartus

im

et

tolus

mundus coram

ipso

jusliti fruclibus
In
|

tanqum nihilum
ratio lua
hilation
ligit,

et inane.

Amor
nihili

tuus nihil est, adoreverentia et anni-

gloriam et laudem Dei. Quinlus,

Deum

conti-

nihil

quid enim

nu

glorificare, idque

omne per Jesum

Ciiristum.

At amor Christi, seu quo Christus


infinita,

Deum

di-

infinitus est, adoratio

cultus infinitus.

Vers. 12. Scire autem vos volo.. Philippenses Epaphroditum miserant ad Paum in vinculis ut
,

Ut ergo dignum quid

et

proportionalum Deo offeras,

scirenl
'

quo locores ejus essent,


initio

ail

D. Chrysostomus;
,

recurre ad cor Christi; hoc corde dilige

Deum, adora

hinc, statim ah

hujus Epistolac, D. Paulus


ail
:

ut

Deum
coles
:

cole

Deum

digne amabis

digne adorahis et
,
\

Philippen.sibus satisfaciat,

Scire autem vos volo;

coles.

adorahis et corde quippe Dei Deum amahis Ad hoc datus est nobis Filins Dei mediator noster, ut per cum ad Deum accedannis, Deumque colanius. Ad hoc Christus caput et cor nostrum est, ut nos memhra et corpus ejus per eum digne Deum

quia qvje circa. me sunt, id est, res men, elc Vinculis


Pauli lerriti Philippenses tfmebant ne
illis,

quasi re-

moris, Evangelii propngatio relardaretur; hinc, ut solelur eos, dicit

qud lanlm ahest ut vincula sua Evan-

gelio nocuerint, quin

diligainus. In

omnibus itaque

religionis
in

aclibus
lu

relibi

Vers. 15.

Ita ut

im profuerunt.
vincula mea...
in

omni vrje-

curre ad cor Cliristi; intra

illud,

ipsum

torio, id est, tolo imperatoris palatio.

Prtor

ille

animo seu memori, velut dilectam. Vers. 8. Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam onmes vos, supple esse, in visceribus, id est, in imimo corde et irnwrc Jesn Christi. L l in iniimo vosjungam Christo, el.quasi in \iscera ejuslrajiciam. Quomodo, id esi qum propens, qum vald el nrdeulcr cupiam , idesl, amem vos, quanto vos amore compleclar , in visceribus Christi, id esl, edilcclione et affeclu quo Christus in visceribus, idesl, intim et lenerrim vos omnesque Chrislianos amat.
bere in corde, estgererc in

rem charam

et

Vers. 10. Ut probetis potiora. Pertinel autem ad rectum mentis judicium in actionibus probarc, hoc
,

eligerect amplecli, meliora'. fjt sitis sinceri, id est, sinceram et reelani habenles inienlionem in bonis veslris operibus- Et sine offensa, ulscilieet nullum oflen<J:tti-- ci scandalizetis , in diem Christi , et hoc tolum porseveranter usque diem advenls Christi Domini.
esl,

Vers. 9. El hoc oro ut charitas vestra magis ac magis abundet in, id esl, cum omni scientia, re; uni seiicet lidei el salutis , ac prcserlhn juslificalionis. lit n omni sensu : sensum aulem pro reelo judieio menis, id est,prudenti, posuit; q. d Oro ut abuudelis, lain i ii cliaritale, qum in scientia id esl, fide el doclrin chrisiian.
: ,

Vers. 11. ftephti fructu justifie pcrJesum Chrisinm. Fructus juslitiac, vocal opra jnstitiae, vel generalis, qu compleclilur omnem virlutem, per Jestun
kristum ; q.d.:Quos fruc us facmus et habemusper Chrislum, ejusqiie mrita elgraliani, idque in gloriam et laudem Dei, ut per ea laudeturet glorificelur Deus. Vers. 12, 13. Scire autem vos volo...; ita ut vin-

cula

mea manifeita
,

firent in Christo ; q. d.

:Ut niani-

fesium (ierctqud propter Chrislum vinctus sum, non propter dbita aut seelera , sicque per vincula mea

ilG7

IN

EPlSTOLAM AD PlilLIPPENSES
f|
;

UG8
;
,

(icebatur olim qui praeibal cxercilui.

Prxlorium pro-

quear.
posl
I).

pri icnloriuin crat impcralons

el per cxlcusioncni

scnsum pulo uaturalem molli (amen Cbrysostomum, banc pressuram inlelligunl de


Ilunc
aerjori perseculione,

dictum est ab aliquibus prajlorium Ca:sarum domus, seu palaliuin. Itaque sensus est Vineula mea eelcbria facta sunt ad Cbristi gloriam in loto Neronis pa :

nova
.

el

quam

isli

prxdicalores

in

apostolum Paulum intendebant excilare, sui> sci-

latioel in

omnibus

aliis

honne

locis;

quippe innotuil

ubique qud Cbristi causa, non aulem ob aliquod seclus,

licei praedicalionibus Ncronem exacesbando. Sed boc minus probabile videlur, lum quia fralres crant in Domino, id est, Cbristiani; Lum quia in semelipsos

vinctus essein

bineque aulici et cives Homaui,

banc perseculionem pris excilssent


auxissenl glori marlyrii.
Observalio moralis.
In bis versibus 14, 15,

lum denique

curiositate ducti, inquisieiunt quis esset Clirislus, et

quia sic Apostoli gloriam non minuissent, sed polis

qu

Cbristi doctrina

liinciine pluies, el
facti

doino Ca>
,

saris, et cives

Romani

sunt Chrisliani

ut palet

cap. 4, v. 22.

16, elc, nolet aposlolicus


;

Deus

nialis

hominum
;

volunlatibus ulitur ad suaui


et

coneionator vitiosos concionandi affeclus, ul eos vilel


sanctos autem
,

voluntalem i'aciendani

quod boinines impedimenquo Deus ad


fines

ut imitetur. Caveat ne sicul


aline

illi

con-

tum pulant,
ulitur.

sacp inediuni est

suos

cionelur per invidiam


propria; gioriae
;

gloriae; per affecluin

per conlenlionem et stiidium excel;

Mirare ipsius providenliam lu te loluin illi commise; omnia per respecluui ad primain causani rc,

lendi

pra>, cecteris

per

quo inlendilur
lare.

alicui

quemdam mrorem

malignitalisanimum,
et

molesliam exciin

spice, sciens

quoniam omnia serviunl


et

illi,

ul ail

Pro-

Sed, sicut aposlolus Paulus, zelo ebarilalis

pheta Regius,

quoniam omnia

juste proveniunl ad
v. 19. id est, plufelici

Deiun el proximum pnediect, ut cognoscalur, amelur


et

salutem, ut de se confidit D. Paulus,

Vers. 14.

Et plures eratuibus...,
,

colatur Deus;

ut salutem

ternam consequatur
:

proximus; Jesum Cbrislum unic qmerat, non sua


illum intrpide praedicel; pro ipso paratus
|

res Cbristiani fralres vinculorum

meorum

suc-

bit

omnia
morte

cessu animati ac roborati


dicaverunt Evangelium.

liberis el l'requentis

pra>

libenter

sustinere,; Cbrislus sililli

in

vit et

Vers. 15.

Quidam quidem...,

lucrum
id est,

sicque prsedicans speret omnia ad salutem

quidam per
,

sibi cessura.

iuvidiam gloriai meic, et per conlenlionem


in ministerio volentes excellere.

pr

nie
illi
j

Vers. 18.
quid ad
i
\

Quid

enim,

id est,

quid

me

rel'erl?

Quippe videnles

me

de illorum inlentione et de modo? bonus

qud per pradicationem Paulus


sibi arripere

celebis tactus esset

est evenlus, lict intenlio

mala

gaudeo de

faclo

non

in aul et in urbe, invidebanl illius glor'ne,

camque
I

euro de
quiro.

modo; Uelor de

successu,

aninium non dis-

conlendebant, hocque invidix simul et

contentionis animo, pradicabant.

Sive per occasio.nem


,

aequirendic
etc.

scilicel gloriae

Vers. 16.
NIAM
IN

Quidam ex chakitate

scieintes QUO-

invidia;,

mroris causandi,
pra'texlum
,

Grac, npooissi,
el

si-

DEFENSIONEM EVANGEUl POS1TUS SUM. Ide adjuvant me, et quod mini ob vineula non licet, boc
jpsi

gnilicat eliam

speciem,

cm opponi

videalur hic veritali

non mal Iraducilur, per va-

prslant et solilo ardenlis, ut

meo

supplant

num

pra$lexlum et appare.ilcm pietaicm.

defectui.

Vers. 19.
17. Quidam ex contentione...

bcio enim qjia


ipiidqu'ul

hoc..., id esl, illorum


el proeslcnt.

Vers.

existimansimilem,

invidia,

odium,

intendant

tes

pressuram..., id est, exislimantes

me

sibi

Peu vestram ou.mionlm lt


id et, si pro

slbministratiojsem...,

id est, gloria

cupidum

el

alien invidum, inlendunt


,

me

orayeritis,

veslrisque precibus co,

mibi

quemdam animi mrorem

pra;

glori;e

su

piosam mibi Spirits Cbristi


slralioneni impelraveritis.

seu graine, submni-

splendore causare; hocque animi mrore ob illorum gloriam conceplo, novam pulant se vinculis meis

molesliam excitaturos, ulpolc qui prter carceris


flietioncm
,

af-

Ob banc condilionem ab Aposlolo apposilam inferqud verbum scio, fiduciam polis quam veram scienliam significet idem est ac
;

internai eliam invidi;e ign urar ac

lor-

si

dicerct, coufido.

omni prlorio, pula q.d. Tota aulapermea vineula inaudivit aliquid delide et Evangelio Christi, et in cCbristi

nomen ubique
Neronis

elarescil, in
:

n tot aul
leris

me amant

Quidam ex prco. sum Vers. 17. Quidam aulem ex


Vers. 10.
qui
Cbristi

charitate, etc.

Quia

scilicel

contentione Christum

Et plures fralribus in Domino confidentes vinculis meis, elc; q. d.: Plures fralres, id est, videnles meam constanliam, liberCbristiani Latent , fructum et gloriam vinculorum meorum , accensi sunt ad mulalionem, ul pari modo intrpide

omnibus Vers. 14.

locis

plateis, et

vuis urbis Koma.


!

non sincre, elc; ex invidi cum Paulo coutendebant, superare eum glori cupienles.
annuniiant

Rom

Vers. 18.

Quid
,

enim

Quid

igilur

q. d.
,

Ipsi

evangelizarenl verbum Quidam quidem et propler invidiam et Vers. 15. conlenlionem. Per invidiam quidem resistenles gloper conlenlionem ver qu suam quaereriai Pauli bant gloriam, volentes prx illo excellere.

Dci.

ergone pulant me premere , ffligere et pungere vr me prmuni afftigunt et pungunt ? Respndel minime nam diim omni, quovis modo sive per occasioncm, elc. In hoc, scilicel quod Cbrislus aninin:

tielur.

Vers. 19.
el invidia,

Scio enim quia hoc, sciliceteorum odium


,

qu mibi mrorem

el

Neronis iram con,

Quidam aulem
ftum prdicanl
rant
,

propler bonam voltinlalem Cliriid est, ex benevoleuti qu deside


et
\

hominum

salutem.

mihi proveniel ad salutem , si irilalem orationem el subministratioet ;eiernam , per vestram ncm, donationem Spirili Jesu Christi.
ciliare sludent,

nr>9

COMMENTAIS. CAP.
20. Secondum
i

1170

Vos.
-mi &m.

expectationf.m

et spem

v. 7, ipsi,

inquam, unire frquenter


mente, corde et

.\-.wv.k?c /.m, attenta

expeclatio. Vide dicta

ad

test continu,
est,

quantum poopre. Caput nostrum


et
;

Rom.
etc.,

cap-

8, 19.

Aliqni hsec verba jungunt


:

immsubau-

nosque

singuli

membra

ejus

uniaris ergo

capiti

diate prseeedentibus

sciliccl, si

pro

me

oravcritis,
illi

tuo, ut spirilum influt in te et in

opra tua. Cor no

quemadmodm

expecto et spero; et

strum

est et totius
,

Ecclesiae

unire ergo cordi

diunt, scio quia in


si

nullo confundar. Naluralis puto,

quo molum
colendus

vitam et inspirationem sumas. Cenlrum

jungatur

cum

primis verbis

nimirm

scio quia

religionis est, iu ipso,


;

cum

ipso et per ipsum

Deus

hoc mihi proveniet ad salutem, conformiler expectalioni et lirma; spei

huic religionis centro unire mente, ut


;

quain habeo qubd

in nullo

con\un-

ver cognoscas et laudes


in ipso digne

unire corde

ut

Deum Deum
om-

dnr

sed qud in omni libertate animiac fiducie Evangelium praedicando, sicut haclens intrpide prxdi;

mes, adores

et colas; unire opre,

nia facias in ipso et per ipsum. Sic Christus erit ver


vita tua
;

c:u

i ,

Christum glorilicabo

in

corpore meo, sive per

sic

mors

erit tibi

ver lucrum

Deum
;

quippost

vilain, sive per

mortem.

Si

enim vivam
;

Christum

pe moriens lucraberis, Deo per mortem frueris

praedicalione et vit glorificabo


et

si

moriar, passione

mortem

in

Christo,

cum
si

Christo et per Christum,

martyrio magnilieabo.
Vers. 21.

Deum
mea
est
;

videbis, amabis, laudabis in

ternum.
(

Mini enim vivere Christus est et

Vers. 22.
toto, IlOC
)

Quod
MIHl

vivere in carne, hic


(

Grc,
vivere

mori ixcrcm
ut
il.i

id est,

Chrislus vita

ide vivo,

FRUCTUS OPERIS EST. Et

SUpple ex,
(

serviam; non mihi, sed

illi

vivo.
;

Mors pro
|

versu pra?cedenli mori lucrum) quid eligam

Ghristo mibi
Christo
l'ruar,

lucrum

maximum
,

est

per illam enim

an mori), ignoro. Proprium


perplexi
,

est

hominis anxii, dubii,

bealiludine fruar; vcl,Cbrislus mibi

unum voce

exprimere, alterum mente reti1

est in viverc et in

mori

in vit et in est,

morte lucrum
et morlis

ncre

verbaque sua non verbis tanlm voce prolalis,

vel, Christus, qui vita

mea

erit

mea;

sed et verbis mente retentis connectere; id facit lue


D. Paulus,
et ex
illis

lucrum, illum morte mc lucrabor.

Ilinc intrpide et

unum

exprimit, vivere: aliud cogitt, mori;


eligat.

cum omni
morlcm
biiur;
,

(iduci loquor et

ago

nec enim vivere re-

duobus ambigit quid

Ilaque sensus

cuso, nec mori limeo. Ilinc sive per vitam, sive per

est

Si

me

vivere opra: pretium est,

si

aliund mihi

Christus glorilicabilur in corpore


et prdicalione viventis

meo

si

lucrum est mori,nescio quid ex alterutro eligam.


Arbitratur D. Chrysostomus qud [vita et mors in
essent
,

vivam enim, voce


si

glorifica-

moriar pro ipso, glorilicabilur passione et

Apostoli potestate

id
;

est

seu vivere et

martyrio morientis.
Observalio moralis.

proximorum
sic
facit

saltili
,

laborare

seu mori et per

mortem

setern glori frui

et nescit
!

quid eligat. Ecce quanti

Tains et nos omnes Christiani deberemus esse,


Cliristo vivere, et

animarum salutem

illam propria; bealiludini

pro Christo mori;

sic

Christum

in

sua; prx-fert; in hoc, sicut et in aliis, Cbrisli dileciio-

corpore nostro, sive per vilam, sive per mortem glo-

nis fuil imilator

sicut Christus

cum

vixit in terris
ila

sa-

tum patienti et obedienli in moi-bis et in morte. Per baptismum Domini sumus; sive ergo vivimus, Domino vivamus; sive morimur, Domino et pro Domini glori moriamur,
rilicare,

lum bonis operibus

in vit,

lutem noslram' quasi prtulit glorise suce,

Paulus

proximi salutem proprise glorice sua; prtulil. Quid ad

hoc dicant

tt

paslores qui sua unic qurunt, qui

sua corimoda ovium saluti prseferunt, qui ne mini-

Rom.

14, 7, 8.
in

Per baptismum Deo sacrati sumus;


statu, seu vita:, seu morlis, ho-

mum

quidem moleslia; pro


:

illis

pati volunt? Talibus

Deuin ergo

omni
in
;

meril dicit Aposlolus


ego Chrisli.

Imitatores met estote, sicul et

noremus,

loli

ejus

bonorem consumamur. Hoc


et

deben, boc vovi

concde, Deus misericors, ut boc

Vers. 23.

adimpleam
vita

sis vita

mea,

mors mea
et

sit tu

lucrum

awxo/ieu, utrinque

Coarctor autem e duobus; Grc., cingor, utrinque premor bine


:

mea
te

sit

lu laus

continua, mors

mea

sit sacrili-

desiderio dissolulionis,

illinc

necessitate vivendi pro-

cium;
morlis

Regem seculorum

immortalem,
et

vitse

et

pter vos.

dominum, deprxdicans
PRAXIS.

honorans.

Desiderium habens dissolvi

vinculo scilicet quo


soluta ad

anima corpori
ipsi,

alligala

est,
id

ut

Deum au-

Ut Christus vita tua ver


Vers. 20.
il

sit,

juxla dicta in
et

ctorem suum evolet; juxla


dicat.

quod

dicitur Ecclesiast.,

Secundiim expectationem
sicut

spemmeam,

Eliam moriendo non moriar, e qud vitam


in

est,

prom expecto et
in

spero. Quia in nullo confundar,

habeo

me

i\ est,

pudefiatn abexpeetatione et spe me.

nunc magnider vitam, sive per mortem. Si enim oecidar, etconslanler moriar pro Christo, magnilieabo Christum meo martyrio sin vivam, consumer Christum praedicabo, ilqueeumdem
ila et

Sed

omni fiduci

semper,

ficabilur Christus in corpore

meo

sive

magnilicabo. ilii enim vivere Christus est, etc. OsVERS. 21. lenilit, seu vilain seu mortem suam sibi cessuram ad salulem. Nain, inquit, mea vita Christus est, id est, vilam meam Christo el Evangelio consecravi et mors lucrum mibi e>t, id est, mortem pro lucro dputa Der cam enim consequar ut sim cum Christo. Quasi

.-

Qubd si viverein carne, hic, d est, hoc, Vers. 22. mihi fructuopcris est ; q. d. Si me adbuc vivere oper preliuiu est, frucluosum el utile mullis. lia Anselmus. Et quid eligam ignoro; q. d.: Si viverein carne est opra; pretium, el ali ex parle, mori mihi lucrum est, quid ex hisce duobus eligam, ignoro. Coarctor autem duobus, id est, duaVers. 23. bine desiderio dissolubus rbus premor cl arctor tions ut sim cum Christo, ind necessitate permanendi in carne, propler vos. Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo. Dissolvi, id est, mori mors enim est dissolutio animai
:

ipso, etc.

,'

;,

i\H
12, 7
:

IN
Spiritus redeat

EPISTOLAM AD PilILIPPENSES
bere
in capite

117
,

ad Deum qui dcdil illum. Aui-

sequenti

v.

17

Sed

et si

immolor...
est ac

malium qudem aliorum mors est rcsolulic in elementa quibus constant; homins autcm mors est dissolutio
animse vincul crporis; qui fact, spiritus, qui est
>eo, redit ad
dissolutio

cton ergo hic dicit, confidens scio,


dicit in capile sequenti
,

idem

v.

Deum

deinde corpus rcsolvitnr. H;ec


<;tiia

Grsec, gloriaiio; D. Chrysostomus liane glorialionem sumit activ Il


:

\ers. 20.

Ut gratulatio;

Confido in

quod Domino.

Lona

est etdesidcrabilis,

facit

impas-

ego de vobis glorier abundanlis


ut

in

Christo Jesu

seu,

sibiles, impeccbles, ccelesies


cit

ctdivinos: scu, ut di-

D. Bcrnardus, homines ab omni dolore, peccalo

et periculis librt, lia e fus explicat Cornlius La-

habeam quo in vobis majorent in modum glorier. Hoc sensu gloriatio vestra idem est ac gloi iatio mea de vobis hune sensum modesliorem putal Es,
;

pide.

Hanc

sancli desiderrunt,

qui patienter vixe-

tais,

sed videlur

liticra;

minus conformis. Vide paraChristi...

runl, delectabiliter morlui sunt; sed, lieu! nos banc

phrasim
Vers. 27.

dissolutionem horremiis, quia delectabiliter vivimus

Tantum digne Evangelio

cum

dolore ac nisliii morimr. S. Auguslinus de


:

Vide paraphrasim.

D. Paulo dixil

Qui desiderat dissolvi

et

esse

cum

Collaborantes fidei; Crac,


riter et concorditer

concertantes, seu pa-

Cbristo, non patienter moritur, sed patienter vivit et


delectabiliter niorilur.

deccrlantes. Fides Evangelii in

luct est adverss

mundum carnem
,

et

dxmonem.

Mui.ro magis melius, exccssum signifient incompa-

rabilm

quasi diceret

Vers. 24.

Permanere autem
;

Sine ull compara tione rnelis.


in

carne necessa,

ait D. Joannes. Singuli Christiani quasi athletre et milites sunt; (idem luclantem et laborantem communi spi-

Ilc

est Victoria

qu vincit mundum, fidesnostra,

rium propter vos, non Pliilippenscs lantm

sed et

ritu et

unanimi zelo debent adjuvare

debent
et

cum

e
,

omnes

alios fidles

loti

enim Ecclesi necessaria


genlibus, utpote gentium

et

per

eam
fidei

contra carnem

mundum

damionem

fuit D. Pauli vita,

maxime

omnes

hosles pugnare; bine collaborantes, con-

aposloli.

certantes fidei Evangelii.

Vers. 25.

Et hoc
aliis

confjdens

(scilicet

qud

vita

Vers. 28.
raphrasim.

Et

in

nuli.o terreamini...

Vide pa-

mea

sit

vobis et

necessaria,

Scio (morali scilicet cerlitudine) quia manebo et

Que
quidem

illis
est

est causa perditionis

Grsec.:

Quod Mis
etc.

permanebo.
est,

Grc

Compermanebo omnibus
et

vobis,

id

indicium perditionis: id est, qud vobis ad-

un vobiscum aliquo

quidem multo tempore

versantur, id indicium est

eorum

perditionis,

manebo. Hactens
geret; hic

inler vitam et

morlem

sen gloriam
eli-

Vide parapbrasim.
Vers. 29.

coarclatiis est Paulus, nesciens quid

ex allerulro

Quia vobis donatum est pro Christo...

suum

resolvit

dubium

judicat vitam laboet bcatitudini

Pro
ton
:

Christo, aliqui

pleonasmum pulant,
:

alii

hyperba-

riosam et Ecclesire utilem, proprheglori


suai

cm enim

dicerc cpisset

Vobis donatum eu
:

pneferendam
,

esse. Optt ergovivere, ut prdicasaluti

pro Christo pli,

interrupil loculionem, et inseruil

tione Evangelii
ret
;

proximorum
sibi

incumbal

et labo-

Non tantum
Hinc
ita et

ereders.

hocque

ita

eventurnm

omnin persuadet, con-

Obtervaliones morales.
collige

iiditac pro certobabet. Ilaqueillud scio

moralem

lan-

primo qud

sicut fides est

tm cerlitudinem

inducil, ut patebitallent legenli ver-

patientia est

donum

Dei,

et

donum Dei, donum mirabilius


pli long difh'cisaiictus.

sus prcdentes, ubi dubius erat an per vitam, an per

qum mortuos ad
facere, ait D.
lius

vitam revocare ac caetera miracula

morlem Cbrislum vitam an morlem


,

esset glorificaturus
eligeret
;

ignorabal an

Chrysostomus, quia
patrare,
ait

idem dubium videlur hascilicet vinculo,

qum miracula

idem

Hinc

et crporis.

upio

dissolvi,

quo

ani-

ma

in

bc

vit corpori colligalur; q. d.:

corpori, si hoc vinculo solvar, illique astringar.

sum

Jam alligatus ero cum Cbristo,

bisque reddilo, per meum adventum iteritm ad vos. Vers. 27. Tantum digne Evangelio Christi conversamini, id est, ut vita vestra Erangelio respondeal, ut Evangelium ex veslr conveisalione honorelur.

Mulib magis rnelis ; q. d.: Multo longque rnelis; aul infinitis parlibus rnelis qum permanere in carne, id est, esse cum Christo optimum est. Permanere autcm in carne necessarium Vers. 24. propter vos. Sentit Apostolus, duobus se coarclari, quorum alterum desideret, allerum vei necessarium

Ut

sive

cm

de vobis, quia, qud


severalis in ac fervore.

audiam uno spiritu, id es!, perpari religionis ac mutine clmriialis studio,


venero, et videra vos, sive absens
stnlis in

judicel,

non lamen

Vers. 25.
bis ut

Et hoc,
Q.
d.:

desideret.
,scilicet

necessarium esse vo-

maneam

in carne,

confident scio quia, id est,

Persuadens milii vilam meam vobis esse neces&riam, scio qud Deus me vobis adhuc permanere. Et permanebo concedet, l'ai ietque in omnibus vobis, etc., id est ut promoveam salutem veSlram, et ut afliciam vos g;iudio ex fide prol'cclo, etc. Vers. 26. Ut gratutatio, id est, gloriaiio ve&lra, qu gloriamini et gralulamini vobis, qud per me sitis ad Cbrislum conversi, abundet in Cbristo Jesu, id
qi\i\, manebo.

Va

Unanimes collaborantes fidei Evangelii, vos mutii adjuvantes, in cerlamine pro fide Evangelii. Et in nulto terreamini ab adversariis, Vers. 28. genlilibus qui Christianos persesive infidelibus ele. Nempc quunlur, qu Mis est causa perditionis qud patiamini pro Christo. Quia vobis donatum est pro Christo, etc. Vers. 29. Pro Christo, id est, propter Cbrislum, et Chrisii mrita datum esl vobis ut in eum credaiis. Omitia doua ei gralias, quibus ad salutem dirigimur, tribuil merilis Christi. Pli pro Christo vocal Apostolus donum

Dei.

est, in Cbristi doctrin, lege, grati, Ecclesi; q. d.:

In Christianismo. in me, de

me

vinculis InVralo, vo-

Idem certamen habentes, etc. Certamen Vers. 50. appellat palientiam adversoruni; quia qui patilur,certat et piignat, ne per impalienliam superelur.

1173
pro miraculorum dono debilor

COMMENTAIS.
sum Dei; pro passione rem miraiulam et do!
|

CAP."liT

1174
et

ergo

donum,

maximum donum,
nomme

utpote omnia alia


apostoli

debilorem habeo Christum.

dona consummans. Hinc gaudebant


digni habiti erant pro

quoniam
pli.

nat mihi, et super hoc ipse dbet

inilii,
,

D. Chryso-

Jesu conlumeliam
ait
:

slomus. Collige secundo qud credere eredere


pli
scilicet in
,

agere

pati

Hinc D. Petnis, l,cap.


Clirisli

4, v. 18,

Communicantes
:

Christum, agere
tria

in Spirilu Chrisli,

passionibus
est
,

gaudete.

Hinc D. Paulus
:

Vobis
;

pro Cliristo

hc verum

efficiunt Chrislia-

donalum

etc.

quasi diceret

Donum

est Dei

num.
habet,

Illum fides inchoat,

aclio sancta continuai et

lantm abest ergo ut probri loco

sit

vobis
est, et

habenob hoc

perlicit,

passio consummal. Palienlia opus pcrfectum


1,

dum

quiu potis vobis aeslimandum

Ah D. Jacobus,

v. 4.

Opua

est

consumiuatum

vobis

gaudendum

et

exullandum.
et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pictatem maxime notanda,


redigenda.

ad praxim

Ex primo versu nota qud


omnis
da
Illi
:

Christus

Dominus

sit

Ex

v.

14, 15, 16, notet vir apostolicus vitiosos con-

sanctitatis fons,
illi

quo unico sanctitas hauriene sanctior


est.

cionandi aflectus, ut eos vitet; sanctos autem et apostolicos, ut eos imitelur.

que- quis

perfectis unitur,

itaque unire mente,


;

corde, opre;
;

mente, per

Ex
tem

v. 22, apostolicam,

im divinam Pauli

charita-

fidem

corde, per charitatem

opre, per sanclam


;

discat et imitelur pastor christianus.


v.

opralionem, vitamque Christo dignam

sic

majorem

Ex

ab co sanciitatem hauries continu,


vita tua.

sic Christus erit

25

omnis ver Christianus discat patienter

vivere, delectabiliter mori.

Vide praxim

v. 21.

Ex octavo versu
in

disce
et v.

recursum ad cor

Clirisli,

ut

Ex
lide

v.

29, discat patientiam Dei

donum

esse,

ips

eo et ex eo

Deum

proximum digne
8
et v. 21.

diligas.

Vide
san-

miraculorumque dono mirabilius. Ibidem vide


tria
;

liane

praxim ibidem,
v.
ti

qud

christianam vitam coinponunt, lides, aclio,


fides inchoat,

Ex

et 7, disce facilem ditescendi

modum,

palientia

aclio sancta perficit, passio

ctorumque meritis participandi. Vide

ibi dicta.

pro Christo consummal.

CAPUT
1

II.

CHAPITRE
quod sola1.

II.

Si

qua ergo consolatio

in Christo, si

tium

cliaritatis, si

qua socictas

spirils, si

qua viscera

miseralionis,
2. Ini]ilete

gaudium

meum

Si donc il y a quelque consolation en JsusChrist , s'il y a quelque douceur et quelque soulagement dans la charit , s'il y a quelque union dans la participation du mme esprit , s'il y a dans vos curs

ut

idem

sapiatis,

eam-

quelque tendresse
2.

et

quelque compassion pour moi


,

dem

charitatem
;

habentes, unanimes, idipsum sen-

Rendez ma

joie parfaite

tant tous bien unis

tientes

5. Niliil

per conlenlionem

neque per inanem glo-

ensemble, n'ayant tous qu'un mme amour, une me et les menues sentiments.

mme

riam

sed in humililate superiores sibi invicem arbi-

trantes;
4.

5. Ne faites rien par un esprit de contention ou de vaine gloire; mais que chacun, par humilit, croie les autres au-dessus de soi.

Non

qtue sua sunt singuli considrantes, sed ea

qute aliorum.
Ti.

4. Que chacun ait gard, non ses propres intrts, mais ceux des autres. 5. Soyez dans la mme disposition et dans sentiment o a t Jsus-Christ;
le

Hoc enim
;

senlite in

vobis,

quod

et in Christo

mme

Jesu
0.

Qui

cm

iri

forma Dei esset, non rapinam arbi-

Iratus est esse se


7.

qualem Deo;
servi acci-

6. Qui ayant la forme et la nature de Dieu, n'a point cru que ce lt pour lui une usurpation d'tre gal Dieu; 7.

Sed semclipsuni exinanivit formam

Mais
et la

il

piens, in simililudinem

hominum

faclus, et habitu in-

forme

s'est ananti lui-mme en prenant la nature de serviteur, en se rendant sem-

ventus ut liomo.
8. Humiliavil semclipsuni faclus obediens

usque ad

blable aux hommes , et tant reconnu pour par tout ce qui a paru de lui au-dehors.
8.
Il

homme

mortem, mortem autem crucis. 9. Proptcr quod et Deus exaltavit illum


illi

s'est rabaiss
la

jusqu'
,

mort
lui a

et jusqu' la

lui-mme, se rendant obissant mort de la croix.


l'a

et donavit

9.

C'est pourquoi Dieu

lev par dessus toutes


est au-dessus de

nomen quod
Ut in

10.

omne nomen. nomine Jesu omne genu flectatur, cleest super

choses, et
toul

donn un nom qui

nom.

slium, Icrreslrium et infernorum,


11. Et

10. Afin qu'au

nom

onmis liugua confiteatur quia Dominus Jsus


in glori est

dans

le ciel,

sur

la terre et

de Jsus tout genou flchisse dans les enfers

Christus

Dei Palris.

12. Itaque, cliarissimi

mei

(sicut
,

semper

obedislis),

11. Et que toute langue confesse que. le Seigneur Jsus-Christ est dans la gloire de Dieu son Pre. 12. Ainsi, mes tres-chers frres, comme vous ave/ toujours t obissants, ayez soin, non seulement lorsque je suis prsent parmi vous, mais encore plus en mon absence, d'oprer votre salut avec crainte et

non ut nunc

in

prasenti me tantm
tnc
,

sed mull magis

in absenli

cum metu

et

tremore veslram

salutem operamini.
1").
1)

tremblement.
us es!

enim qui operatur


bon volunlate.

in

vobis et velle et

perficr, pro

le faire,

15. Car c'est Dieu qui opre en vous le vouloir et selon qu'il lui plat;

*W
14.

IN

EPISTOLAM AD l'HILIPPENSES
1
1

U7C

Omnia autem
:

l'acite

sine nurinurationihus, cl

hrcsilalionibus
l.'i.

Ulsitis sine querel, et simplices


in

(ilii

Dei, sine
:

reprehensionc,
inter

medionationis pravop
in

ci

pervers

quos luectis sicul luminaria

mundo,

Faites donc toutes choses sans murmures et sans disputes; 15. Afin que vous soyez irrprhensibles et sincres, ci qu'tant enfants de Dieu vous soyez sans tache au milieu d'une nation dprave et corrompue parmi laquelle vous brillez comme des astres dans le inonde,
16. Portant en vous la parole de vie, pour m'lre un sujet de gloire au jour de Jsus-Christ, n'ayant pas couru en vain ni travaill en vain.

16.

Ycrbum
,

vike continentes ad gloriam

meam

in

jie Christi

quia non in

yacuum

cucurri, neque in va-

cuum
quium
vobis
:

laboravi.
si

17. Sed et
fidei

immolor supra sacrificium


,

et

obse-

vestr

gaudeo, et congralulor omnibus

17. Mais quand mme il devrait se faire une aspersion et une effusion de mon sang sur la victime, et le sacrifice de voire foi j'en aurais de la joie en moimme, et je m'en rjouirais avec vous tous.
,

18. Idipsum
inini milii.

autem

et

vos gaudete

et

congratula-

18. Et vous devriez aussi en avoir de vous en rjouir avec moi.

la

joie, et

19. Spero
i

autem
ad vos;

in

il initlere

Domino Jesu Timollieum me ut et ego bonoanimo sim,cogni,

19. Or j'espre qu'avec la grce duSeigneur Jsus, je vous enverrai bientt Timotbe, afin que je sois aussi consol, apprenant de vos nouvelles;

lis

qu circa vos sunt. ^0. Nemincm enim babeo tam unanimem


sil.

qui sin-

era aicctione pro vobis sollicilus


21.

20. Car je n'ai personne qui soit autant que lui uni avec moi, d'esprit et de cur, ni qui se porte plus sincrement prendre soin de ce qui vous touche, 21. Parce que
rts, et

Omnes enim

quau sua sunt qurunt, non

qu

tous cherchent leurs propres intnon ceux de Jsus-Christ.


l'preuve que j'ai l'aile de la prdication de sert son pre.

sunt Jesu Chrisli.


22.

22.
cjus cognoscite, quia silui,

Or vous savez dj

Experimcntum autem
filins,

puisqu'il a servi avec

moi dans

cut po tri
23.

mecum

servivt in Evangelio.

l'Evangile,

comme un

fils

Hune

igitur spero

me

mittere ad vos,

mox

ut

\idero

qux

circa

me

sunt.
in

23. J'espre donc vous l'envoyer aussitt que j'aurai mis ordre ce qui me regarde.
24.

24. Coniido

autem

Domino, quoniam

et ipse ve-

Et

je

me

promets aussi de

la

bont du Seigneur

que

j'irai

moi-mme vous

voir bientt.

jiam ad vos cit.


2j.

Neccssarium autem existimavi


,

Epaphroditum

fralrem

et

cooperalorem

et
et

commilitonem

meum

vestrum autem aposlolum,


meae, mittere ad vos;
20.

minislrum necessilatis

25. Cependant j'ai cru qu'il tait ncessaire de vous envoyer mon frre Epaphrodite , qui est mon aide dans mon ministre , et mon compagnon dans mes combats qui est votre aptre , et qui m'a servi dans
,

mes

besoins

Quoniam quidem omnes vos desiderabat,


eral
,

et

26. Parce qu'il dsirait vous voir tous; et en peine de ce que vous a\iez su sa maladie.

il

tait

mstus malum.
27.

propterea qud audieralis illum infir27. Car il a cl malade jusqu' la mort; mais Dieu eu piti de lui et non seulement de lui, mais aussi de moi afin que je n'eusse pas affliction sur afflica
, ,

Nam

et infirmatus est

usque ad mortem
ejus,

sed

Deus misertus
ctiam et me
,

est ejus,

non solm autem

verm

tion.

ne

tristiliam

super trisliliam haberem.


,

28. Festinanlis ergo misi illum


gaudeatis^ et ego sine
trislili

ut viso eo iterin

28. C'est pourquoi je me suis ht de vous le renvoyer, pour vous donner la joie de le revoir, et pour

sim.
in

me
Do-

tirer

moi-mme de

l'affliction.

29. Excipile itaque illum

mino,
30.

et

ejusmodi

cum omni gaudio cum bouore babetotc.


Cbristi
,

29. Recevez-le donc avec toute sorte de joie en Ntre-Seigneur, et honorez de telles personnes.
50. Car il s'est vu tout proche de la mort, pour avoir voulu servir l'uvre de Jsus-Christ , abandonnant sa vie afin de suppler par son assistance
celle

Quoniam propter opus

usque ad mor||

tem accessit, tradens animant suam, ut impleret quod ex vobis deerat erga meum obsequium.

id

ji i\

que vous ne pouviez

me

rendre vous-mmes.

ANALYS1S
1 Pliilippemes ardenter
tur

admodkm
,

et patlielic

horlaet

H or Mur

ut

cum

tremore sa.ulem suam faciant,

ad mutuam concordiam
,

ad fratemam charitatem,
liumililateni,
et clia-

ut suis virtulibus quasi luminaria fulgeanl inter

paga-

ad omnem

tum

internant,

lum externam,

nos; pro complendo sancli ficationis illorum sacrificio per

v. 1, 2, 3, 4.

Ut pressiks urgeat ad humilitatem

fidem

et

conversionem inchoato, sanguinem suum super


et

rilalem,

Christi

Domini proponit Mis exemption., qui


essel, nostr

eos libens

gratulans in libamen e/fimdet,

v. 12

ikm

in

forma Dei

tamen amore semelipsum


usque

ad 18.
5 Promittit se

exinaniens,

formam
:

servi accepit, seque humiliavit

ad eos missurum Timotheum


et

et

Epa-

ad mortem crucis
illum, v. 5, usque

propter qubd Deus superexaltavil

phroditum, quos laudat


in finem.

eommendat v. 19, usque

ad 11.

PARAPIIRASIS.
1
.

Si mihi vincto

et afflicto vullis

aliquam secunsi

is

animorum communio
miseratio;
2.

si

qua erga

me

visceralis

com-

dm Chrislum
rilalis

consolationem exhibere;
;

quod cha-

i|i

solalium impendere

si

qua vobis

mecum

est il

Gaudium quo me

veslr conversione cpislis

1177
afficere;

COMMENTARA. CAP.
quo veslr conversaiione snncl, vestrque Rvangelio propagndo communicalione cuI

1178
augentes in voin die

neiis ei aceendatis) conservantes et


bis
;

mecum
aulem
nt

in

ut

ob vestram (idem

gloriari
in

possim

ju-

mnistis; hoc, inquam, gaudium impit: implebitis


si idem sapialis (scn credatis), si mnluam et parem charitatem liabeatis si ade unanimes silis,
;

dicii

quod non frustra laboravi


Quin etiam

prdicando vobis
;

Evangclio.
17.
si

conlingat

me
,
,

immolari, et san-

idem
."..

sentiatis.

guincm
agatis,

meum

quasi libamen

super sacrificium cl

sed

cum

Ne eontenlios aut ambilios quidquam humilitale quisque proximum snum


non sua,
in vobis
fuit

oblationem
ipso
,

fidei Vstri effundi

gaudeo in memetmini gratu>

se ipso

et

congaudeo omnibus vobis.


et vos
,

praslanliorem existimet.
'..

18.

Ob hoc ipsum gaudete


Cterm

et

l'nusquisquc
:

sed aliorum

commoda

lamini.
19.

qua?rat
5.
Is

sporo, adjuvante Domino, qud vobis


,

enim dbet

esse sensus et afleclus

cil

missurus sim Timotheum

ut lto et

bono sim
,

erga vos invicem qui

in Christo

Jesu erga nos

aniino

cm

didicero quoe circa vos sunl

seu vos

omnes.
6.

veslraque omnia ben se babere.


seu
20. iXeininem

Qui cni in forma, seu nalur, Dei esset,


esset natur su

enim mecum babeo


,

sic

animo ac stu-

cm
7.

Deus, non prxdam existimavil


ex omni,

dio mihi
salulis

conformem

quique lam german et sincre

esse se a>qualem

Deo; Sed semetipsum evacuavit, exbausit,


;

vestnc negolia curet.

et

21. Siquidem plerique sua


tein
,

commoda, suam

ulilila-

quasi ad nihilum, redegit


nis mortalis
,

nauiram
;

servi,

seu homisimilis in

suamque gloriam praM'erunt


accipile

gloria; Christi.

ultr accipiens
,

hominibus

22. Timolhei

autem unanimis mecum concordia


ex eo quod mihi
,

natur faclus
quivis alius
8.

et specie

etiam et figura extern, ut

documenlum
palri
,

sicut filius
|

bomo.
usque ad niortem

subservivit in Evangelio priedicando.


,
1

(Pnrterea faclus bomo), humiliavit semetipsum,


,

25.
ubi

factus obediens
crucis.
9. Propterea

mortem autem

Hune igitur tanlum ac talem mitlam ad vos videro quem exilum habitura siut vincula mea,

seu quid de

me futurum
,

sit.
j ,

Deus superexaltavit illum, idest, suilli

24. Spero et

Deo danle

quod

et ipse

ad vos ibo'
'

per omnia exaliavit; et ddit

nomen omnibus
creaturse

no-

quaniprimm.
25.

minibus pra-stanlius.
10. Ut ad
terrestres et
rent.

re

aulem esse judicavi prmillere Epaphro-

nomen Jesu omnes

clestes,

diluin, fratrem in
gclii

Domino,
,

et

cooperatorem

in

Evan-

infernx genu ficelant, et Jesum ado-

pmedicatione

et

commilitoucm,

in sacra scilicet

mililijSub Christo duce, vestrum autem episcopum,

11. Et

omnis lingua,

in

clo,

in terra,

et subter

et per

quem mihi
Quoniam

vincto vilie necessaria subsidiaque

terrain, confiteatur

quod Dominus Jsus


Ptre gloriam.

Chrisliis

eam-

mulla subministrstis.
2(j.

dem habet cum Deo


12. Ilaque
Christo,
stis
, ,

rpse

ardenter desiderabal
et vos

reviserc
sollicili

dilecti

mei

(sicut ex

quo

credidislis
feci-

vos

et anxi sollititus quia

de ipso

semper

obedislis),

seu,

quod baclens

eratis

ob ejus

aigri tudinem.

salulem vestram operamini


;

cum melu

et ire

more
et

non lantm

sicut,

me

prsentc,

fecislis,

sed

27.Namct usque ad mortem infirmatus


misertus est ejus
,

est

sed Deus
el

mult inslantis
propter

me absente Dcum agilis).


Deus
est qui

(ut palcal

qud ex aniino

cum

morle liberando
si

me

ne trislitiam super trisliliam haberem

ad vincula

13. Quia

pro suo beneplacito operalur


et

mea

acccssissct talis amici jactura.

in vobis et velle et operari,

bonam voluntaiem

et

28. Feslinanlis ergocl sine


niisi
,

mor cum ad vos


;

re-

bonum

opus.

ul

ad ejus advcnluin gaudeatis

el

ego quielo

li. Obedite

aulem sine nmrmuralionc adverss


et incunctanler, nihil
;

sim animo nimirm ubi vos


29. Illum ilaque
cipitc
,

luelos esse

cognovero.

snperiorum mandata,
tes, facile
1.*;.

lut

siian-

cum

oinni gaudio in

Domino sus-

illorum jnssa

el

ejusmodi homines honorate.

Ut

silis irrcprcliensibiles,

seu ut

nemo de

vofilii

30.

Quoniam ad morlem usque grolavit propter


ut

bis

mcril quaeri possit; sinecri cl candidi sicut

opus Christi (seu

mihi vincto
;

el propter

Chri-

ici, immaculali in
(iiifidelium)
ria

inler

medio nalionis pravae et perverse. quos lucelis sicut clestia luniina-

stuin incarcerato inservirct)

non habita ralione vame, ut mihi nomine

letudinis su, vilam exposuit pro

lurent in inundo.
16.

veslro obsequia pnrslaret qiue vosipsi non poteratis


'

Lumen

vivifie fidei

ouo

alios cliam illnniii|

impendere.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Si qua ergo
:

co.nsolatio.... Istud

si

non

Ardenter itaque cl pathelic urgel Aposlolus

insla

dubilantis est, sed urgenlis et instanlis vehementer;


sicut

que lenerrim
r.uis.

blanda blandis
:

icdera teneris agge-

cm dicimus

Si

ben quid de

le

merui

elc.

Sensus est
in

Si

qua est

in vobis

me

apostoliim

Vers. I. Si qua ergo consolatio in Christo. Si vullismihi vincto et aiflicto aliquam aicrre consolaiio-

nem

Christo,

id

est, in negolio Christi, cujus ego

s'un apostolus.

1179
veslrum, vinctum
et afflictum
; ,

IN

EPISiOLAM AD PUIL1PPKNSES
amori m
quhque
;

llg0
sed
et

spiritualiler in Chri-

in

Grc,
,

aliorum. Syr.

Nec de

se

quod leninien cordis ex charitaie profectum mihi vullis impendere si qua


slo consolandi volunlas
si
;

sit sollicitas

sed quisque eliam de proximosuo.

Istud et, seu ctiam, indicat

quod non omnis

sollici,

vobis niecum est


ntas et

animorum communio

si

qua cha-

tudo sui
vel

sil

mala

sed ca qua: proximi est obiiviosa

mc miseratio.
K->v'jiJ..~.oi,

proximo nociva.

Societas spiritus. Gr;rc.,xoivw-i


nio

commuspirilu
,

Adverte qud D. Paulus, concordia: super omnia


sludiosus,in bis versibus quatuor designet discordiariim principia , quibus quatuor opponit concordia: causas cl pacis principia. Dividunt menlis tenacitas
,

animorum

vel

communii

alio

in

uno

iitpotc

ejusdem corpois eonimcmbra.


,

Viscera miserationis. Gra;c. visceru et miseraliones ;


id est
,

si

qua charilas et miseratio


,

ve! si
,

qua visce,

amor

gloria-,

dominaudi desiderium

propria; utilita-

ralis

commiseratio
aL>

id est

intima

tencrrima

et

quasi

imis visceribus.
2.

Vers.

Implete gaudium...
,

lis nimia solliciludo. Uniunl contra pacemque lovent' menlis humililas, coniemptus glori;e, amor depen-

Syr.
,

Impit gau,

denliar,

(ommodirum propriorum
, ,

neglectus.

Primo

dium mcum

ut sit nobis

una mens

et

una charitas

et

ilaque discordia: principio

nnu anima, unaque


fcrle, date

sententia. Impit...
,

Non

dicit af-

propriique sensus amori

menlis tenacitati nimia; opponit menlis propria;

gaudium

sed implete, etc.

submissionem

Jam

superis initio primi capitis dixit qud


et orct,
liis

cum

discordiarum

gaudio pro ipsis gratias agat

verbis indi;

lemplum
visionum

sentientes, v. 2. Secundo amori glorke, opponit glori conNihil per inanem gloriam v. 3. Tertio di,

idipsum

capiti,

tans qud ipsum m-ullo gaudio affecerant

tum sua

fonti, desideriodominationis, opponit


,

amorem

ad fidem conversione
convcrsalione
,

tum sn sanct
illo in

et ebrislian

dcpendcnli
riores,

cordis humilitalem ,i humilitate supe-

suque cum
,

Evangelio propascilicet ipsi

Gic,

v. 3.

Quarto pacis
,

liosti

proprite utilitalis
,

gande communicatione
Paulo
et
aliis
:

per eleemosynas

nimi
alieni

sollicitudini

opponit conimodi sui neglecluin


sunt.., v. 4.

Evangelii minislris collatas.

Ilaque

curam. Non qu sua

sensus est
versione

Gaudium quo me

vestr ad Christum con-

Vers. 5.

Hoc

enim sentite...
conficit

Grc,

senlialur.

aflfecistis, et

quo meveslr juxta Evangelium


cumulslis

Excmplo
cpil
,

Christi

Domini

quod jam verbis

in-

conversaiionc, vestrque inecum in Evangelio prdi-

nimirm ad humilitalem

et

charilatem excitare
,

caudo cooperalionc

hoc

inquain

gau-

fidles.

Ut ergo eos eliam qui vel natur


sicul v.

vel gra-

dium implelc,

perficile absolul vestr


:

per ebarilatem

tis donis excellunt excilet ad sese sub aliis

humi-

perf'eclion; quasi dicret

lia

regnet in vobis charilas,


,

liandum
sibi
Filii

3 docuit

In humilitate superiores

ut

omnium vestrm una


,

sit

men, una volunlas

una

anima

una senlnli.
et

invicem arbitrantes, afferl exempluni Chrisli Dei qui lict ab -.cterno Deus et Deo qualis
, ,

Adverlc hic
vehemenfe
,

nota ad quid (endat versus primi


;

et consequenler

rcrum

el

crealurarum omnium Doin incarnatione,

ardens et lenera Pauli instanlia

seu

minus, laniam majestatein quasi exuil


,

quid petal Philippensibus.

Non rogalut

periculis,

ut

formam

servi indueret.
in

vincuiis illum cximanl.ul aliquid ipsi imperliantur;

Ul aulem eos qui sua quserunt

omnibus confunaffert

sed ut sint unanimes, ut mulu sinl charitate devincti.

dat, et exemplo Christi Domini doceat proximi salu-

Tanlum bonum

est concordia

ut

lam ardenlcr ab

lem

suis

commodis praponere
in tot

exempluni
sibi

Aposlolo desiderelur.

Ade puni
,

charilas Pauli

non

Christi

Domini, qui

su morlali vil non

qurcnlis qua; sua sunt

sed quae proximi.

Bonum

aul suis

commodis

studuit, sed nostrae saluti; propter

proximi, solalium Pauli. liane imitarc ebarilatem. In

quam

faclns est obediens


:

usquead morlem
in vobis esse

eic.

Sensus
affe,

omnibus stde concordioc


Vers. 3.

stude et aliorum bono.


,

igilur esl

Is

enim dbet

sensus et

Niuil per contentionem


,

neque per

ctus buniililatis et charilatis erga vos invicem


fuit in

qui
:

inanem gloriam; supple

facile, vel facienles.

Christo Jesu erga nos omnes. Quasi diccret


,

Sed

en

iiimilitate superiores.
,

Grc,

lmf.iyo-nv.<;

Chrisliani estis
,

Christi discipuli et seetalores cslis

prwstantiores

meliores.
qvje

Christum
sua sunt..... sed ea qvje
sitis.

ilaque

imitemini, quicumque.

qnantique

Vers.

i.

Non

Si quod solalium charilatis, id est, si qud solalium ex charitate prol'eclum vobis expeclari polesl. Si qua societas spiritus; si declarare vullis vos emndem mecum babere spirilum. Si quid, inquil, visecSi qua viscera miserationis rum, id est, misericordise, in vobis est si vullis aliipiam erga me misericordiam ostendere. Vers. 2. Implete gaudium meum, id est, facile tnde gaudium meum quod ex pnrclaris veslrae conversalionis initiis jam dudni concepi, impleatur ac
:

Unanimes, idipstim

sentientes.

unum idemque

perficialr;

Vers. 3. NUiit (supple facienles) per contentionem, irrilationem, qu scilicet alios ad contenliones et lites provocelis, neque per inanem gloriam. Sed in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes ; sed per humilitalem quisque aliuni se superiorem et pnestantiorem arbitrelur et exisliniel. Vers. 4. Non qu sua, etc. q. d. Ut charilatem mu tuam, ad quam vos horlor, fovealis, satagite ul quisque non sua, sed aliorum comrnoda spectet, qua'-

senliunt,

idem

velint,

Unanimes idem

sunt, qui
nolint.

Ut idem
si

sapiatis, q. d.

idem

sapiaiis,

eamdem

Implebilis gaudium meum charitatem habentes, id esl,

ret, consoctelur.

Vers.
esl
in
:

5.

Hoc enim
in

sentite in vobis, etc.

Sensus

mu tua ni
linentos.

erga vos invicem charitatem babenlesac re-

vobis erga vos invicem, qui ci Chrislo fuit erga nos; ipsum imilamini.
Is afli'etus sit

1181

COMMKiNARIA. CAP.
G.

II.

U&2
niundo, exinanitc vosinetet

Y En *.
Qui
in

Qui

cum

in

forma Dei esset. Gr.ee.

tur, vel

in grati, vel in

forma Dei

exisiens.

Per formam Dei omnes


sieuL per for-

ipsos, fralr unique

veslrorum servi

ministri cstole.

sancli Patres inlelligunt

naturam Dei,

Ilunc pulo naluraleni Apostoli sensum, et patere mibi


videlur ex apostoliei scrmoiiis contextu.

inam liominis

signilicalur natura hominis,

qui ratio-

praerlim ne creationis suse servus est Dei. Videalur


D.
J,

Nota
scopi ad

Ulleralis.

amies Clirysostomus

videalur el D.

Thomas.

Ut ergo mentem Apostoli plenis capias, recordare

Hoe idem
P.

apud breviter et solide probalum repcries

Corneliuffl Lapide, qui cliam rejicit

tarium D.

commenAmbrosio perperm ascripium et quem se-

Vult ut

quem tendit, lilumque sermonis attende. cum liuinililale quisque proximum suum setanqum
humi-

nielipso pnestanliorem existimet, ipsique

quunlur Erasmus et Grolius, qui, post hune Anibrosium per formam Dei inlelligunt, non ipsam divini,

superiori iibenler sese subdat. Vide v. 5. lluic


litati

obstat piueeniinentia, seu in natur, seu in for-

tatem

sed divinitatis spcimen

quod Chrislus per


in-

lun, seu in grali; ut hoc


stolus, et

obslaculum vincat Apo-

iniracula dabat.

Sed ex mente sanctorum Patrum


,

omnes,

etiaui

qui

prx

aliis

eminent, aut in

telligenda est Scriptura

per qnos conslanlem habe,

mus Ecelesianim
lidei

tradilioneni

quai

cnm
:

Scriptura est

noslr* rgula. Scnsus ergo est

Qui

cm verus
:

esset
et

Deus, Deo Pairi coqaalis

et consubstantialis

quoeumque gnre prxcellunt, ad Iiumililalem excitet, affert exemplum Clirisli Domini, qui cm Deus esset, Deo xqualis, super omnes crealuras inlinilies clevalus, ob banc Lamen suam prxeminenliam, bic
honores inundi non quxsivit, sed illam quasi celans
et

cousequenter super omnes


,

humilies cl crealuras

quaslibet infinities clevaltis

ntpote Creator el

rerum

abscondens sub forma


majcstalein
:

servi, exinanivit semetipsum.

omnium Dominus.
NON RAPINAM ARBITRATES EST ESSE SE .EQUALEM DEO Grsec, A'o prdam reputavit esse paria Deo, id est,
;

Supremam

servi induens

suam quasi evacuavit, formam servus enim faclus est in inarnatione,


usque ad morlem alrocem
el in-

et ut servus obedivit

pariter seu aiqualiter Deo.

Cm

esset,

inquam, ver
non
se

famem

crucis.

Deus, unius

cum

Ptre substantif
est,

et essenlite,

IIujus ilaqueineffabilisexinaniiionis

memores, vos-

rapinam arbitrants

sentire, dicere,

profiter!

melipsos exinanite, quicumquesilis, Chrisliani, fra-

qualem Deo. Sciebat se natur sua Deo per omnia ;cqualem esse, non vero rapin, quant altentavit Lucifer, dicens
et sine ull
:

trumque veslrorum

servi estole.
sufli-

Et haie quoad Apostoli mentem capiendam


ciant, sed
inanivit;

Similis ero AUissimo. Poterat ergo jure

verba rurss explicanda

Semetipsum

ex-

rapin sese omnibus non lanlm homini-

Grc., evacuavit; non

deponendo
et, inane.

naliirani

hus.sed

el creaturis

pr.eeminere et dominari.
exinanivit...
;

divinam, sed illam celando, et assumendo naturam


al lan-

Vers. 7.

Sed semetipsum
et

humanam,

quai quasi nibilum est

Formam
Tlio-

lm abest ut ilase gesserit, seu, ut banc snam cum Deo qualitatem ostentaveril, ctob illam inler homines
prxemienliani

servi qccipiens, id est,

hominis, qui ralione creationis

sua; servus est Dpi. Hic

non omiltendam puto D.


exinanivit
:

dominationcm

affectaverit

in nolam

in

verbum

Inane opponilur

quiniin banc suant ailcrnam majesiatcm, et

cum Deo
servi

pleno, ait Angelicus doclor; Divinitas est oinnis esse

a;qualilalem celavit el abscondit sub forma

plenitudo; humanitas et

omne crealum,

est

niera

seu natur liominis


psil.

quaui

il)

iucarnatione assum-

depndenlia, cl quasi nibilum; Divinitas,

omne bol'actus est

num
HOMINUM FACTUS...,
qui
ill

humauilas, tabula rasa cl quasi inane. Exnam-

IN SlMlLlTlblNEM

qtl, et

[ICI"

ri/ergo, ex pleno vacuus ex celal

omni nihilum

quam lncarnalionem,
lis

Deo connaluralis

et cotequaest, ipsis

omni su majestale,

ternitate, infinilale, po-

erat,

hominibus

in

natur similis faclus

tenti, etc., infanlulus,

parvus, infirmas, etc., faclus

connaluralis et similis inleris.

et visus est- In similitudinem

hominum

faclus, id est,

Et
(eclat

habitu

inventes

ri

110110, el

ciiam c\!e;is

similis faclus

omnibus

aliis

h-minibus in natur ;ejuscl

omni majestale
est, ut quivis

Dei) schemate* seu figura cxvulgaris lionio


;

dem cum

illis

substanlke; verus bonio intcris

tern visus
ler qui
est. Is

el

consequeafaclus

subslantialiler. El habitu..., Grac, schemate, id es!,

rerum omnium Dominus erat, servus


ergo
sit

specie etiam el extern figura, ut quivis alius Iiomo


vulgaris. Interis ergo
aliis

in vobis humililalis

scnsus
sitis,

Quicum-

ci

cxleris, natur et figura

que

Clirisliani eslis, quanti

qualesquc

vel in na-

hominibus

similis.

est natura Dei, divinitas, et

(orm Dei esset. Forma ei, Deus ipso, ha Chrysost., Hilarius, August. Aon rapinam arbitrais e.\i esse se Non rapinam arbilralus est vqualem Deo ; (\. .
Vr.iis. G.

Qui cum
:

in

'.

(subaudi, se facere

el Pater uniim suaiqualem Deo, ut nius, Joau. 17, (pua quod seiilielMl el dicebat, sibique aitribuebai, idipsum reipseral unde quod nalun, non pulavit esse rapin;. lia Augustin, itapina Inac est arroganlia vel arroganliae euectus : rapere
:

cm senliret cm dixil Ego


:

eldicerel) esse se

alleriusgloriam, est eam sibi arrogare. Vers. 7. Sed semetipsum exinanivit formam servi accipieiis; q. il. Chrislus, cm an te incarnalioiiem

Deoque ceqnalis, seipsum lamen poslea exinanivit quando per incarnationcm formam servi accepil, fac tusque.es t ex Domino servus, ex Deo bomo, ex crealore creatura. In similitudinem hominum faclus, id est, similis Imminibus faclus, et habitu inventas ni homo. Yult dicere Aposlolus Verbum ajlernum et invisibile ila assunipsisse formam et naturam liominis, ut illam boiuinihus spectaiidam objecerit, el per speciem ac iiguram corporis hurnani se assumpli, hominum oeulis visibilis apparere viderique voluerit; itaque ab boininibus visus el iuveulus sit ut homo ; ut Iiomo, id est, verus
esset Deus,

bomo

\W
Haec
tria,

IN formant
servi

EPISTOLAM AD PHILIPPENSES
IIujus senss effectus eril in corde
lilas,

11

Si

accipiens
ut

in simililudinem

meoprofunda liumiDco
cl

hominum
cerct

faclus, habita invenins

Iwmo, peifeotam

perfecla et universalis obedientia.

propter

nolant exinanilionem, scu evacuationem. Ouasi di:

Deum, liominibus obediam, bumilis,


Vers.
i.l'm.

ipsisque, in salmis

Qui Deo connaturalis et consubstantialis crat,


fuit:

prxsertimnegolio, bumilis etcumcliaritalcmiiiistrabo.


9.

liominibus connaturalis et consubstantialis faclus


qui
n::s,

Propter quod et Dcls exaltavit


ut nos

il-

Dco per omnia qualis,


imniensus,
etc.,

crat omnipotens, lerfa-

Post liumililatis el obedienli exemplum, osten-

liominibus similis et aequalis,

dit exallationis fasligium,

omnes, spe

similis

clus est infirmas, lemporalis, parvus; qui Deus eral


et

cxaltationis futurs, excilet ad

imitandam Chrisli Doideo exaltaexaltavit


:

per effectus apparebal, rerum

eclat oinni majestatc et


ris,

omnipotenti,

omnium Dominus, bomo vulgaexemplum'!


Is

mini charilatem et bumilitalcm. Propter quod, scu,


quia humiliavit se,
vit,

et faclus est obediens...,

servus et obediens visus est et omnibus apparut.


et lac ddit nobis liumililatis

Grac., supercxullavit, seu, super


scilicet

omnia

Tanlum
ergo
illas

illum

mortuis suscilando et super

omnes

sit in

vobis sensus, vestras celatepneeminentias,

crealuras, ad dexteram
siiun

suam collocando. Nola Chri-

abscondite,

vosmetipsos exinanite, ut aliorum

Tandem crubescal bomo superbus esse, propter quem Deus faclus est bumilis, quam lanla I>. Auguslinus. Insanabilis illa superbia
servos vos
cxbibealis.
,

modis ipsius humiliation! Primo ddit illi nomen super omne nomen, Dei scilicet nomen, ut Deus agnitus est,
tribus

Deo cxaltalum

correspondentibus.

qui crealura,

bomo, servus

faclus est

seu qui servi


ei

non curai
Vers.

liumililas.

formant induit; secundo, omnes subdidit creaturas

8.

Huhiliavit semetipsum

factus

obe-

qui factus estobediens

Dco

et liominibus

tertio, vult ut

diens. .. Attende
lis

nunc

et vide

cum

humilitate ebaritautili-

omnes credant
nobis crucis
(lui

et confileantur

qud

in glori

Dei Pa-

exemplum

Faclus bomo,
;

non su* studuit

tris sit ille, qui ut

bomo

vulgaris apparuit, quiquepro


subiit. Ita

tali,

sed nostra? saluti

propter

quam

humiliavit semetet

ignominiam cum latronibus

morlem dolorilius et ignomini plenam. Yoluntas bumana ad duo lendit ait D. Thomas, ad vilain cl ad lionorem Chrislus propter nos non recusavit mortem, nec fugit ignominiam. Et propter fralres noslros modicum quid
ipsam, et obedivit usque ad

mortem

se humiliaverit, exaltabilur, et

qu sese profundis
exaliabitur;

bumiliaverit, e excelsius et gloriosis

lerna noslra gloria, lemporali noslrse humiliationi


respondebit.

Et donavit
id est,

illi

nomen quod est super omne nomen,


nominari potest. Hoc

pli

reformidabimus

quo

nihil excelsius

nomen

Observatio moralis.

quod omne aliud

infinit superat, est

nomen

Dei, seu

Christus Deus, Deoque qualis, propter

mcam

sa-

Filii

Dei

fama

lulem faclus

est

obediens... Obedivit Deo, cujus servus


;

suam

et in

divinitatis, quam post resurrectionem clum ascensioncm praesertim habuit; ex

faclus csl in Incarnalione

nonsicut ego volo, sed sicut

tune preecipu innoluit Chrisli divinitas. Hinc dicitur

tu, Mallh. 20. Obedivit liominibus,

quibus capi,

toriin-

qud Deus
ficalam,
.iliis

illi

nomen ddit, quando rem nominc


inlelligitur

signi-

queri,

damnari

el

landem
vobis.

secruciligi passusest.

omnibus fecilinnolescere. Non mal tamen ab


de nomine Jesu, seu Sal conceptione, illud

mensa cbarilas! Hoc SENTiTE


slicolis
in

ineffabilis liumililas!

hoc ipsum

Ulraque ab omnibus Clni-

vatoris, quia, lict illud habuerit

senlienda quidem, sed nullo prorss conci-

tamen propri complevit


perfect se

in

morle, tuneque ver et

pienda; seuliri potest, concipi non polest. Ilinc D. Paulus uobis dicit
:

Jesum

et

Salvatorem exhibuit.
nomine Jesu omne cent,
ita

Hoc sentite ; non


cor quid
sit

dicit,

concipite; corsilcal

Vers. 10.

Ut
;

in

ut

dis

opus boc
;

est,

non mentis. Taceatcrgo mens,

omnes omnin
geli scilicelet

creatura, seu qure in ccelis sunt, anterris,

lingua

al sential

Deum

pro nobis obe-

animas bate; seu quoe in

homi-

dire, pati, mori.

Hoc

tu solus

nsti,

Deus! boc

lu

nes nimirm

seu qua; in inferis, seu liinbo, seu pur-

soins comprebendis! sed dacordi

meo sentire quid Deo


meus-

galorio, seu inferno (dm'ones


;

enim
,

lict

coacl Cbri-

propler

me

exinanito debeat; quid Deo propter

slum adorant) omnes, inquam


Jesu,

crealura; ad

nomen

quead mortem, mortem autemerucis obedienti, debeat.


Vins. 8.
pii

scu bominis

illius

qui Jsus vocatur, Cbristo

Humiliavit semetipsum,

etc.

Inlelligilur

autem obedienlia, qu voluntatem suam liumaKiin,


feil conformavil aiterno decrelo Patris ; q. d. Humiliavit se per obedienliaip, sive dni obedivit Palri usque ad mortem crucis. Christus buniiliavitse, et obedivit non qu Deus csl cl Ver'bum, sic enim Pacm sit illi par; sed qualcns lri iinu est subditus, l'ormam ser\i acce[tit, seu gualens esl bomo. Propler qnod et Deus exaltavit Muni. Ykks. ). Grnece, supcre.raltavit illum, id est, iu summamextulit sublimitatm; ad vilain scilicet el gloriani immorlalem super omnes angelos et ds statuons Christum ad dexleram Dei. El donavil illi nomen qnod est super omne nomen, id est, quo nibil excelsius nominari potest: Nomen Dei, est ipse Deus, eldivinilas, cujus inajcslas, poleulia, et gloria ab omnibus et super omnia Apoc. ;i , diciltir noniinalur et celebralur. Ilinc
:

Agiuis, qui occisusest, accipercdivinilatem, non quasi eam acceperit primm post mortem et resurreclionem ; constat enim eam habuisse primo inslanli incarnalionis suas ; sed qud eam acceperit in nolili et fam apud horaines in loto mundo, ut nimirm omnibus innolesccret, omnesque crederent Cbristum esse veruin Deum Deique Filium, euinque, ut talem,

colerenl et celebrarent.

Ut in nomine Jesu, etc. Jsus, id est, Vers. 10. Salvator, et ipsa salus. Nomen Jesu, est nomen proprium Verbi incarnali. Jsus fons est et principium giatie, gloiiu: et salulis. Cceksles sunt angeli et anima' beatie: terrestres, boulines in terris agentes ; infrnorum, id est, sublerraneorum, qui sub terra degunt, puta eoium qui expianlur in purgalorio, et eorum qui
damnati sunt in inferno, sive domines moies' ait Anselmus.
sint
,

sive

d-

1185
genuflelanl
,

C0MMENTAR1A. CAP.
Christian adorent, Christoque tanqum

II.

1186

perficere. Quid superbis? quid glonaris de bon volunlale, aul


ris ?

quidem Domino acDeosuosesesimjiciant. Hoc ex parte exlremo complelur nunc, sed perfcctc complebilur in
judicio, sicul et
i

bono opre? Quid habes quod non accepepro


su bona volungratiie lideliter,

quod sequitur.

Deus

utrumque operatur

Vers.

11.

Et omnis
INI

lingoa... ccelestium scliid CSt


,

tate; time, ge sedul, corresponde


ne
vel lu superbi, vel lu segnilie

CCt,

TERRESTRIUM ET

LUNOUIM,

OIIIIICS

Crea-

offensus, te doIta-

turseconfiteantur Christum
esse, et

rerum omnium Domihm

serai,

suam subtrahendo gratuitam operationem.


et

eamdem cum
si

Paire suo gloriam liabere.


critis,

Ha-

que cum metu

tremore salutem vestram

sollicit et

jusetvos divime
penses,
talores.

glorise participes

Phihp-

accural operamini.

ruerilis imiChrisli humilitalis et charitalis

Vides

qum

haec inter se

connexa

sint, et

qum
mente
sed ex

paucis verbis mulla conficiat Aposlolus, plura

Vers. 12.
que, nolai

Itaque, cuarissimi

mei... Haec vox, ita-

cogitans

qum

verbis formalibus exprimens

sequentum cum

praicedentibus connexioislis.

praecedentibus colligenda relinquens.

iicm etillalionem illorum ex

Ecce quod ad sensum


in his paucis verbis

et

mentem

Aposloli, nunc ad

inteligas,

Il igilur tolam Aposloli mentem recordare pris ab eo diclorum. lnilio ca-

verba

Itaque, charissimi mei, sicut semper obedistis,


et

ila

pilis horlatus est

humilitatem, etc.

ad concordiam', ad charitatem , ad Ut pressis ad bas virtutes excitaproposuil. Attende nuncconclu:

nunc obedite. Quod hactens


salutem
scilicet

fecislis, et

nunc

fa-

cile,

vestram sedul operamini, cum

obedienliac et exret, Christi humilitalis, charitalis,


altalionis

METU ET TREMORE.
Operamini, inquam, et sedul et humililer.

exemplum

sionem, son adducti exempli applicaiionem Itaque, obecharissirm mei, sicut semper obedistis, supple,
ditc.

Vers. 13.

Deus est enim


perficere,

qui

operatur

in

vobis
,

et velle et perficere pro bona voluntate.

A Deo

Primo,

Philippenses hortatur ut inluitu obeipsi,


si
;

inquam, non lantm


et velle, seu

seu

bonum opus;

sed
li-

dienlise Chrisli, obediant et

glorix et exalta:

bona volunlas. Hinc humiles eslole, et

tionis Christi velint esse participes

quasi diceret
;

Si-

mele ne vos ob vestram superbiam deserat suamque


vobis subtrahat graliam. Dal, inquam, velle
cere
,

cul Christus obediens fuit, ilaet vos obedite

secundo,

et perfi-

horlalur ut propter

Deum,

non proplcr homines tan-

non ob veslra mrita

sed pro suo beneplacito;

tm obediant. Non ul in pr.*sentu mei tantum, id est, non quasi Non me nie revereamini prxsntem quasi diceret
:

bine seduli et fidcles eslole; cooperamini, consenlite


ipsius gratiie praevenienti. Spiritus
et nescis....

enim ubi

vull spiral,

qub veniat, aul qubvadat.


et

causa, sed Dei vos inluentis

grali,

obedite divinis

Observatio dogmalica

moralis.

nie ejus preceplis de oncordj, de charitale, etc.,

Ad majorem horum

inlelligentiam, nota

qud

in

supra lradis.
Tertio, quia bucusque obedierunl Philippenses, ut ipseteslatur Aposiolus: Sicul semper obedstis; et cap.
1,

Scripturis noslrac salutis operatio,

bonum

opus, bona

volunlas, noslra'conversio et sanclificalio, adscribanlur

nunc Deo, nunc nobis, interdm utrisque. Et r-

v.

prima die usque


,

nunc Ne

l'or le

segnescant
et in bonis

vera sunt Deo tanqum causa principe; et sunt


nobis libr cooperanlibus.
principe, est bona voluntas,
salus,

in

poslerum

vol

ob suam obedienliain,

A Deo

quidem, ut causa
opus, etc., noslra

operibus perseveranliam, eleranlur animo, monet ut sedul et humililer suam sululem per bona opra perliciaut.

bonum
,

quatens per gratias praevenientes, excitantes,

Deus illuminai inlcllectum


immiltendo
et
;

bonas
,

illi

cogilationes
pios affeclus

Cum metu et tremore salutem vestram operamini.

et

voluntatem excitt

illi

Non lantm

dixit
,

pyarfle,
:

operamini, ut
,

notai D.
et

motus indendo. Et

hae gratiae prx-venienles et exci-

Clirysoslomus

sed

xaTpyEff9e

sedul

magno

tantes, seu bona? cogitationes, seu pii affeclus et

mo-

cum

studio operamini. Ecce sedulitalem in bonis opeaddit


:

ribus requisilam,

Cum

metu

et

tremore; ecce

humilitatem.
git
:

Adutrumque auicm

excitai

quod adjun-

Deo sunt pro bon voluntate su, id est, gratis omnin subminislrantur nec cadunt sub meritum. A nobis autem est bonum opus, nostra salus, etc.,
tus,
:

;';

Dels est enim oui operatur in vobis...; et bona volunlas, etbonum opus sunt Dei grati, non nostris viribus. Deus est qui operatur et velle et
Et omnis lingua (cleslium, terreVers. H. strium et infernorum, ut praecessit ) confiteatur quia (quod) Dominus Jsus Christus inglori est Dei Palris. Et onincs eonfileantur, Jesum Christum esse Doiniiiiin
:

quatens gratia Dei non excludit noslri

liberi arbitra

cooperationem, im includit. Lict enim Deus primuin


cogilare, seu primas gratias praevenientes et excitau-

lint.

Non

ut in

nunc
cilis,

in absenli

prsenli mei lantm, sed multb mayis me. lia moneo ul quod hactens la-

facere pergalis.

Vers.

13.
et

Deus

est

enim, etc.

Hoiior, inquit, ul
:

quae

quidem

cedit ad gloriam exallatio lilii. Itaque, cliarissimi mei (sicut semper Vers. 12. obedistis), admouens, ut, sicul anlca semper ex quo fidcles esse cpcrani, exemplo Chrisli obedientes se

ejus dignilas cl dignitalis agnitio Dei l'airis; quia gloria Palris est

cum melu

praestiteraut Dei

praeceplis
si

ab Apostolo

tradilis; ,ita
lieri

faciant deinceps,

glorix Chrisli

participes

^e

tremore vestram salutem operemiui quia nec velle necoperari consistit in vestris viribus; sed Deus est qui per suam graliam ulrumque in vobis operatur. Deus operatur velle per graliam praevenien-m et excitantein, qu intellectum illuminai, immillendo illi bonas cogilaliones, etc.; excitai voluntatem et affectum, pios motus, etc. Deus haec tria, scilicet cogilare, velle, perficere, operatur in nobis primum,
[<
:

1187
tes in

IN

EPISTOLAM AD PIIILIPPENSES
Imi.i;

1188
verti, lueete,

inlcllcclu et volunlalc operctur in nobis, sine


;

quos lucetis; polest etiam


:

iu

nobis

voile

(amen, seu consentire


;

gratiis

prvenicn-

imperativQ
duxit
:

ila

Syrusqui toium bunc versum

sic irafilii

libus, nonnisi nobiscuin operalur

sicul perficerc, sen

lit sitis

perfecli,
in

absque tuevo, tanguant puri


et

bonum opus
irio,

exsequi, per nos operalur. Ut enim ben

Dei, qui habitant

generalione asper

lortuos; et
liuc-

docet D. Bernardus, libro de Ci ati et Liber o Arbi-

prccbele vos inter eos

tanqum luminariain mundo,

sub finem. cogitare,

vclle, perficere,
:

Deus ope-

usque Syriaca versio.


Observutio moralis.

ratur in nobis;

primum

sine nobis

secunduni nobisisla
in

cum

tertium

per nos. Sic auteni

cum

libero

Hic Pbilippensibus

dicil

Paulus quod Chri-slus


:

om-

arbitrio operalur, ut
niat, in caeleris

tanlm

illud

primo pr;sve-

nibus suis discipulis dixit

Luceal lux vestra coram


filins

comilelur; adbocutique provenions,


liuiniliter et

Iwminibus... Clirislianus ilaque, ul

Dei

dbet

ut

jam

sibi

deinceps cooperelur. Hinc


:

esse exemplo vitse quasi slella fulgens in clo, quasi

gnaviler facienda salus nostra

buiniliter quidein

qudam
ut aliis

lerrestris slella.

Vel quasi fax

in alto posita,

quia priniinn et principaliter Dco; gnaviter ver,


quia ctiani nobis sedul cooperantibus. liumiliter,
inquaiii, quia Dei

hominibus,

in

mundi pelago navigantibus

et

naufraganlibus, porlum salulis ostendat, iterad


luin sanci conversatione sua

creli-

bon voluntate

et

pur miscricor:

dcmonslrel erranlibus.
,

di prima: gratis prvenientes et excitantes


tes ac sedul, quia

diligen-

Si

boc de quolibet Cbristiano

quant magis de

non

nisi

nobiscum

et per nos ope,

gioso, de sacerdole, de prailato? Sed beu! quot iu


Ecclesiae

ranlur; cavenda ilaque omnis superbia


segnities.

omnisque

clo
,

slellac

sunt sine lumine? Quot faces


,

non fulgentes

sed fumantes

non

iter salutis

sed

Vers. 14.

Omnia autem
v.

facite sine mcrmura,

alterna?

damnationis viam dcmonslranles, im et ad

iionibus et ii^sitatiombus. Grajc.

clisceptatioibus
;

eam

suis scandalis pertrahentes?

seu dissidiis. Dixerat

Nihil per contentionem...


,

Vers. 16.

Verbum

vit.*;

retinentes, id
:

est,

ad boc respieiens dicil nunc ut excnq)lo Christi


velut agnus ad

qui

conservantes. Polest etiam verli

Verbum

vilac,

seu
aliis

mortem ductus

est,

obediant sine mur-

facem

vita,

suslinenles

in vertice

lenenles,

nuiratione
ciant.

et

incunctanter superioruni jussa perfi-

prtendentes
strrc

ut in porlum salutis lumine vitx vesi

invebanlur. Sed melis pulo

intelligatur per
el luna el
,

Vers. 15.

Ut

sitis sine

querel. Grc.

irre-

comparationem ad luminaria;

sicut sol

prehensi. Syr., perfecli. Ainbrosianus, irreprehensibiles,

stelkc vilam danl animalibus et planlis

sic el vos

id est, taies sitis ut

nemo de
:

vobis merit queri

lanqum luminaria lumine


accendile, converliie.

vivifico

fidei

illuminate

possit.

Simplices, id est, candidi

opponit simplices muret

Ad gloriam meam
Evangelii

in die Christi, id esl, ut

de vobis
vobis

murantibus et disceptanlibus. Qui simplices sunt


candidi, nec
liorcni

giorier in die judicii, ob

copiosum

scilicel in

murmurant nec disputant; omnia


;

in

me-

me

prxdicati fruclum. Nota qud Paulus

parlem interpretantur

quac sua sunt pacilic


officio et judicio.

in die judicii

lantm et coram Deo vull de prdicagaudere et gloriari


,
;

agunt,

quemque suo relinquunt


Grce,
ti.

tionis suas fructu

optt

quidem
clo

Filii dei.

tU-jcx.

0o

v./j./j.jzk, filii

Dei imma-

hune fruclum semper


merces

al illum gustare vull in


ibi

culati, inculpa

Hinc palet qud


;

filii

Dei non siljun-

lantm. Hiclaborandum, seminandum;


eril.

messis et

gendum cum
vel

simplices

sunt enim diversi generis, sed


vel, ut in

legendum separalim,
filii

Graco, jungendum
fi-

Vers. 17,18.
crifiai

Sed et

si

immolor. Grac.,Mor. Sa-

cirm sequenti,
lios Dei,

Dei inculpai), id est, sicut decet

dus
,

parles erant, scilicel victima, v. g., bos,


,

inculpalam ducite vilam.

vitulus

aries

etc.

et

libamen
ritu

v.

g.

vinum

In

medio nationis...; quasi diceret:E magis iucul-

olenm,

etc.

Victima solemni
;

per Icvitas et sacer-

pati sitis

qu

degilis inter infidles

qui de veslris

doles prneparabatur

deindc super
,

eam

fiebat libalio.

Btiain bonis operibus

mal dijudicant.
nobis
;

Ad boc
scilicel velle,
sicul

alludens D. Paulus

Philippenses ut victimas

scilicel cogitare, sine

seenndum,

terlium, scilicel perlicere, per nos lacit. Ita Bernardus. Pro bon voluntate, non boininis, sed Dei ; est enim Gr&c beneplacilum, ullronea propen;

nobiscum

saque affeelio. Vers. 14. Omnia autem

luminaria in mundo. Mouet ut in nocte hujus sestelhe resplendeanl et refulgeanl. Vull ut Gbristiani sini quasi stelhe, qua3 in clo fixie non curant lerrena, sed toUt in tendu nt ut suos cursus et moins peragani, lucemque spargant mundo, inquit
culi quasi

sum

facile, e!c. Bedil ad verlertium, ubi jussit ut nihil agant per contentionem, nec per inanein gloriam ex bis enim oriuulur murmuraliones et haesilationes, boc est, diseeplalio:

An sel mus.
Vers. 10.

Verbum

vit continentes

id

est,

lu-

men

vivifie fidei vobis priedicat in vobis babentes, Christi; id esl, ad glorialioid est, in

conservantes ac retinentes.

s.

Vers. 15.
id est, laies
lit

Ut

sitis

sine querel, irreprehensibilcs,

Ad gloriam meam in die nem mini in die Christi,


ci
il

die

judicii, qua;

de quibus nemo possit conquei.

dics Christi judicis, dcclarans

summain
in

ejus potelubo-

simplices, id est, inlegri, sinceri, innoxii.

slaiem,
ravi

sine querel et simplices,

Dei sine reprcliensione, immaeulali, ut silis queinadniodm decet veros lit't lilios, id est, ex Dei imilalionc vitani ducenles inculpalam, et in quos non cadat repreliensio. In medio nationis prav el pervers: inter quos lucetis
hltii

dominium el imperium. Quia non in vacuum cucurri, neque


;

vacuum

in

meam

pranlicando vobis Evangelio; ulpol qui per pnedicationem egregi profecerilis, ac liiniina

qudam mundi
Vers. 17.

Sed etsiimmolorsuprasacrificium,

facti silis.

etc.;

1189
considrt quas
raverat.

COMMENTARIA CAP.
Deo per Evangclii prdicaiioncm
sit

111.

1190
Pliilippeisium salulem.

pa-

sincero et

germano erga
')'

Una-

Qud

si,

inquil, super sacrificium et oblalio-

nimem. Grc, ho^x


animi.
pari

P ar

'

animi; Uo-p\>xM, puritas

nem

fidei

vestr necessaria

sanguinis mei libatio,

Syrus, qui
,

sit

ad mentem meam. Timolheus


zeli
,

gaudebo de tanto honore, scilicet qud sanguis meus et vos ob hoc ipsum sit sacrifie vestri consummalio lanqnm de bono gaudete et congratulamini mihi
; ,

animo

parique sinecritate

Philippcnsium

curam gerebat.
Vers. 22.

Experimentum ejus cognoscite.


:

Alii

ineo. Lenit dolorem Philippeiisium qui limebant ne Paulus Nerone occideretur; tantm abest ut id tin.eri velit, quin

legunl, cognoscilis

nslis per experientiam, etc. Fuit

cum Paulo

Philippis.

Hoc probat unanimem Timolhci


in

im

et desiderat illud, et vult


et
,

ab

illis

concordiam, fidelemquc

Evangelioprdicandoobe-

desiderari, ut

bonum

suum

et illorum.

dientiam. Vide paraphrasini.

Orsequium, Graec.
prparanlur

titurgia,
;

sacrum minislerium.
per

Prdicalio est myslica liturgia


:

eam victim Deo


praedicalio, quasi
,

Vers. 24.

in

hoc

sacrificio,

concionalor est quasi


;

Hunc igitur Vide paraphrasim. Confido autem. Vide paraphrasim. Vers. 25. Necessarium existimavi EpaphrodiVers. 25.
spejio.

sacerdos; auditores, quasi victim


viciiniae

tum.... Timotlieum et se promisit;

Epaphroditum au-

prparatio; Spiritus sanctus

seu charitas

tem prmittit, quem ob quinque laudat.


quia frater, id est,
,

Primo
quia

quasi ignis,
v. 16.

quoeomburi dbet victima. Vide Rom. 15, Idem intellige de directione animarum fit in
:
:

Christianus.

Secundo,

cooperator

id est

adjutor et parliceps laboris in

spiritu sacrifiai et oblationis


sibi

director animas fidles


,

Evangclii prdicatione. Tertio, quia commilito, id


est, in

subditas consideret ut victimas

sancli Spiritus

hc sacra

militi,

sub Christo duce, periculo-

ign sanclificandas, suoque niinislcrio comburendas.

rum
sium,

parliceps.
id est,

Quarto, quia
ait

apostolus
:

Pliilippei-

Felicem se repulet

si

pro illarum salute vitam impen-

episcopus,
ait

Theodorelus

legatus, seu

dat, pro quibus et Chrislus

mortuus
,

est.

Non

se sua-

nuniius ad Pauluni,

Theophylactus

doctor

Plii-

que quarat

in

illis

temporalia

sed super illarum de-

lippensium

ait

D. Joannes Chrysostonins. Quinte


id est, qui

votionis sacrificium et oblationem libari desideret.

quia minister necessitatis me<,

mihi vin-

Vers. 19.

Spero autem

in

Domino Jesu, Timo-

cto et incarcerato necessaria subministravit, multa-

theum... Philippenses Epaphroditum miserant ut res


Pauli cognoscerent

que obsequia

prstitit.

Hinc collige episcopi excel;

Paulus promittit

nunc Paulumque sublevarent Timotlieum se cit missurum ad


:

lents

frater

est apostolorum in fide


;

cooperator
;

ip9orum

in minislerio

commilito in sacra militia

Philippenses ut res
tis

eorum cognoscat, eorumque

salu-

apostolus in su dicesi, pauperum et afflictoruin


minislrator et procuralor, et pater. Caveat autem epi-

negotinm promoveat.

Ut et ego...
negligat

vicem rependit

hinc superior nihil


charilatis unio-

scopus ne vacua relinqual

lot et tanta

nomina.

eorum qu majorem possunt

Vers. 26.
bat...

Quoniam quidem omnes vos desidera-

nem

conciliare.

Rationem dat multiplicem cur Epaphrodilum


hic,

Vers. 20.

Neminem enih habeo tam unammem...


cum

Timotlieum laudat ex duobus. Primo, ex unanimilate,

unione, concordi,'seu conformitale animi

tum Cx parte Epaphrodili; quia desideratum ex parle Philippensium, ut viso eo gaudeatis, v. 28, lum ex parte Pauli El ego sine
remiserit,
bat, etc.,
:

Paulo, cui servit ut Filius palri. Secundo, ex zelo


q. d. Magni gaudii materia vobis erit, valdque vobis gaudendum erit, si me. immolatuni pro fide Christi et vestr, martyrioque affectum audiveritis.
:

trisliti

sim, v. 28.

scite, etc.

Idipsum autem et vos gaudete, etc. Vers. 18. Gaudeatis,inqum, de bono vestro quod jam habelis; mihi ver congaudeatis de bono meo quod expeclo. Verba sunt consolantis eos, ne de ipsius morte, si contingat, tristenlur, sed potisgaudoant. TimoSpero autem in Domino Jesu Vers. 19. tlieum me citb tmUere ad vos. Ob id nimirm ut rcruui nosirarum ac profecls evangelici certiores vos facial. Quod ulique cedet ad gaudium et consolalionem vestram. il et ego bono aiiimo sim cognitisquee circa vos sunt. Supponit aulem Tiniolheum bona ac lla de Pliilippensibus renunliaturum utpote c\ animo solliciluni quo res Philippcnsium ben se habeant. Neminem enim Itabeo tam unanimem. Vers. 20. Neminem alium habeo qui pari mccuin animo et studio curet ea qu:e sunt Jesu Christi. Qui sinecr affectione pro vobis sollicitus sit, qui german, vei, cordat, ea qu circa vos sunt, id est,

Experimentum aulem ejus cognoexperimenlo discite, probate qualis sit cum apud vos erit, et videbitis me non van eum commendsse.
Vers.
22.
;

id est,

vos, etc.

Hunc igitur spero me mittere ad hunc igitur spero me ad vos missurum, statim utvidero qualem sint exitum habitur res me, negotia mea, vincula mea.
Vers.
23.
;

Vers. 24, 25. Confido aulem in Domino... Necessarium autem existimavi, scilicet ad consolalionem vestram, intrim dm Timothei ad vos profectio differtur, Epaphroditum fralrem, etc., id est, prmiltere anle Timotht'i advenlum; cooperatorem , scilicet in Evangelio, et Evangelii prdicatione aepropagatione; apostolum, id est, doctorem qui eos in lide post Pauli discessum instruxerat, inquit Chrysosl.; Apostolum,
:

episcopum,inquinnt Theodorelus eiBaronius ; minislrum necessitatis me; quia Paulo vincto necessaria vitai alimenta Philippensibussubmissa deferebat, cl obsequia prstabal.
id est,

re^ vestras, curabit.


Vi.r.s. 21. Omnes enim qu sua suntquccrunt, <;tc. Quaerunt autem sua, non qu jesu Christi, qui privala coininoda prxpouunl gloruc Christi, eliam in eoqud Christi nego'.ium agere videntur. Omnes, id est, plu-

rimi, vald mulli.

Quoniam quidem omnes vos desidera Vers. 26. supple viderc et reviscre; et mslus erat, anxius erat et anxi sollicitus. Grxcuni verbuni signilicat gravein animi mcerorem, ut cm quis pen exaniinalur, ac pr;e dolore defiril; propterea quod audieratis illum infirmalum. His verbis l;;cil coniincndat insignem Kpaphrodili erga Philippenses suos amorem ;

bat,

*19l

IN

EPISTOLAM

Al)
:

PHIL1PPENSES
siiimo, clc.
,

1192

Et

mces rus erat. Grce, anxiut. Ambrosius, itupa-

scu quale Cluistiauuin decel.

Gneca

cl
;

cnler sullkilus erut.

Syrus

Excipite illum in Domino,

cum omni
,

gaudio

Vers. 27.

Nam

et infirmtes est. Vide para-

excipite illum fralern et cbrislian

cl ut patrein in

phrasim.

Domino

ulrumque

in

idem

redit.
id est,

Vers. 28.
nior.

Festinantius,
;

Vers. 50.
id est, studiosis, sine

Quoniam propter opcs Christi,


illo

propter subsidia mihi ab


ministrala.

propter Chrislum sub-

Et ego sine tristitu sim. Graec., minus trister, seu minus habeam trislitiae Syr. Ut milii levior sit anim griludo. Nunqum sine dolore aut Irisliti
:

Tradens animam suam,


Neglexit

id est,

vitam suam periculis


:

objicicns. Graec, Parabolatus est


,

Paulus

Quis infirmatur
,

et

ego non infirmor

clc

animam sumn. Syr. animam suam id est, nihil fecit seipsum, su valeludinis curam non habuit. Parabosprevit
,

2 Cor. 21
slis.

sed aliquando plus, aliqnando minus

tri-

lani dicunlur qui

cum

vilac

periculo adsunt xgrolis.

Vers. 29.

Excipite itaqee illum cum omni gaucum


gaudio spirituali et chri-

Vide Calepinum.

Ut impleret
ret ([ulc vos

id..., id est,

ut obsequia mihi praslapoluistis.

nio in Domino; id est,

ob absentiam personaliter non

ut pote ex quo tam meestitudo quni desiderium proficiscebatur.

hoc

et infirmants est usque ad morlem: morti vicinus sed Deus misertusest ejus, scilicet eripiens euni periculo, et sanilati reslituens. Quod quidem beneficiuni misericordia vocatur, quatens est miseriae cujusdam remolio. Non solm autem ejus, veriim eliam et me, netristitiam super Irislitiam haberem ; id est, ne dolorem queni paliebar ob infirmilalem ejus exciperet novus dolor, idemque acerbior, ex ejus morte.

Vers. 27.

Nam

id est, ila ut esset

Excipite itaque illum cum omni gaudio Vers. 29. Domino, excipite illum affeclu chrisliano, idque magno cum gaudio et cjusmodi cum honore liubclole ; habele in prelio, ac debilo honore at'licile. Quoniam propter opus Christi usque ad Vers. 50.
in
;

morlem

accessit.

Opus

Vliristi

vocal visitationemPauli,

incarcerali, propter Chrislum. Accessit admortem, elenim periculosum erat familiaris accedere , et secrelis colloqui

cum
suam

eo, cui

Nero imperator infensus


id

erat.

Tradens animam suam,


vit e
;

est,

non habita ralione

Vers. 28.' Festinantius ergo misi illum, clc. Siynificat Apostolus sibi molestum fuisse, quod aberat ab eis Epaphroditus,alque bac parte doloris se levandum per ejus redit uni.

negligens. Ut impleret id quod ex vobis deerat erga meum obsequium. Ut plen adimplerel \esiruin eleclum minivilain
terii circa, vel

polis erga me.


et

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1

ad praxim

lnsculpe menti luie

nunqum
etc.,

obliviscenduui miv. 5,
G, 7,

propriam salutem operari

cl

ibidem vide ralionem

rabile

humilitatis Christi
in

exemplum.

urgentem ad ulrumque.
4"

qui

cm

forma Dei cssel,

semelipsum exinu-

Ex

v.

15 et 16 nota, et nusquam obliviscaris,


et
fortiori

nivit,

forniam servi accipiens,


;

etc., v. 6, 7.

Utramque
senti, luo

quanta debeat esse Chrisliani,

religiosi

formam perpende, compara


modulo
imilare.

tandem banc exinaninon superte re-

et sacerdolis sanclitas. Sitdoclrina) lumine, et

exem-

tionem concipere non valens, illam mirare,


Quanlus, qualisque
sis,

plo vitye, quasi Stella fulgens; fax in all posita, por-

lum

salutis

ostendens

aliis

hominibus, in mundi pelibi, et

Lies, sed

temetipsum exinaniens, cterosque

lago naviganiibus. Attende

vide nuiii lalis sis,

pulans prslanliores,
2" lnsculpe et
charilalis

omnium

fies

servus el minisler,

hujusque
5

in v.

occasionibus recordare.

prsertim ad salutem.

ejusdem Christi Domini

inelfabile

Ev

17 scias quo animo debeas, seu Dei ver-

exemplum. Factus homo, non sua qusivil,


;

buni annunliare, seu animas dirigere. Sacrum ministerium, seu prdicalionis, seu animaruni direclionis,

sed nostr saluti tolus incubuit

ob quam factus

est

obediens usque ad morlem, morlem autem crucis, v. 8;


Ipali contemni,

est lilurgia

myslica, qu vielinia: Deo pr.cparaniur,


.

1 sancli Spirits ign sanclilicandx

opprobriis

saturari,

tandem pro

Hoc vide

fusis
le,

te

ibidem. lias ergo viclimas Deo prapara, non


tua

nec

mori

voluit.

Ilanc charitatem concipere non valens,

mirare, senti, imitare. Obedi Deo, et propter


lolus proximi
saluti stude

Deum
pati,

quxrcns; im paralus sanguinis


sacrificium

lui libalioneiila-

rum

consummare.
episcoporum qualitates inEpaphro-

et vaca;

pro qu

sperni et mori non rfugies.


5

6 Aposlolicas
et

Ex

v.

12 et 13 disce humiliter

sedul tuam

dito poteris annotare, v. 25.

CAPUT
1.

111.

CHAPITRE
1.

III.

De etero,

fratres
,

mei

gaudete in Domino. Ea,

dem

vobis scribere

mihi quidem non pigrum

vobis

en NoireSeigneur. 11 ne m'est pas pnible, et il vous est avantageux que je vous crive les mmes choses.

Au

reste,

mes

frres, rjouissez-vous

autem necessarium.
2. Videle canes, videte malos operarios, videte con2.

cisionem.
3.

vais ouvriers

Gardez-vous des chiens; gardez- vous des maugardez-vous des faux circoncis;
;

Nos eniui sumus circumcisio

qui spirilu servi-

Car

c'est

nous qui sommes

les

vrais circoncis,

1103

OMMENTAIUA CAP.
i.i

III.

tm
,
'

mus Deo,
4.

et

gloriamuc iu Clirisio Jesu, ei non


:

carne

liduciam liabentes

Quanqum ego habeam condentiam


confidere in carne
,

et in carne.

Si ()uis alius videlur a.

ego mags.
tri-

Circmncisus oclavo die, ex gnre Isral, de


;

bu Benjamin, llebrxus ex Hcbmcis


pbaisanis
G.
;

secundm

legeni,

Dei

Secundm mulaiionem, persequens Ecclesiam secundm juslitiam qux in lege est, conversatus
Sed qu mibi fuerunl
lucra,

sine querel.
7.

hxc

arbitrants

sum

propter Cbristum delrinienta.


8.

Vermtamen exislimo omnia


propter

delriinenluni esse,

propter eniinenlem

scientiam Jesu Cbristi

Domini
arbili

mei

quem omnia detrimentum

feci, et

iror ut stercora, ulCliristum lucrifaciam,


9.

Et inveniar

in illo,

non liabcns meam


fide

juslitiam,

que ex lege est, sed Jesu, qux ex Deo est


10.

illam quoe ex
jusiilia in fide;

est Cbristi

Ad cognoscendum illum,
:

et virtutem resurrecillius,

lionis ejus, et societatem

passionum

conligura-

lus morli ejus

11. Si

quo modo occurram ad resurrectionem qua*

est ex mortuis;

sim; sequor autem,

Non qud jam acceperim aut jam perfectus in si quo modo comprehendam quo et comprebensus sum Clirisio Jesu.
12.
, ,

13. Fratres, ego

me

unum autem, qu quidem


14.

non arbilror comprebendisse retr sunl obliviscens ad


:

ea ver quai sunl priora extendens meipsum

Ad deslinatum persequor, ad bravium

supernee

vocalionis Dei in Clirisio Jesu.


15.
et
si

Quicumque ergoperfecti sumus, boc senliamus;

quid aliter sapitis, el hoc vobis Deus revelabit.

16.

piamus, et

Vermtamen ad quod pervenimus, ut idem sain edehi permanamus rgula.


ambulant, sicut babotis formant noslram.

puisque nous servons Dieu en esprit et (pie nous nous glorifions en Jsus-Cbrisl cl sans nous flatter d'aucun avantage charnel. 4. Ce n'est pas que je ne puisse prendre moi-mme avantage de ce qui n'est que charnel el si quelqu'un croit pouvoir le faire, je le puis encore plus que lui 5. Ayant t circoncis au huitime jour, tant de la race d'Isral de la tribu de Benjamin, n Hbreu de pres hbreux ayant t pharisien pour ce qui est de la manire d'observer la loi. 0. Pour ce qui est du zle du judasme, en ayant eu jusqu' perscuter l'Eglise, cl pour ce qui est de la justice de la loi, ayant men une vie irrprochable. 7. Mais ce que je considrais alors comme un gain el un avantage m'a paru depuis, en regardant JsusCbrist, une perte et un dsavantage. 8. Je dis plus; tout me semble une perle au prix de celle baute connaissance de Jsus-Cbrist mon Soigneur, pour l'amour duquel je me suis priv de toutes choses, et je les regarde comme des ordures, afin que je gagne Jsus-Christ; n'ayant point une 9. Que je sois trouv en lui justice qui me soit propre, et qui me soit venue de la loi, mais ayant celle qui nat de la foi en Jsus-Cbrist, celle justice qui vient de Dieu par la foi 10. Et que je connaisse Jsus-Christ, avec la vcrlu de sa rsurrection , et la participation de ses souffrances, lanl rendu conforme sa mort, li. Afin que je puisse parvenir, de quelque manire que ce soit, la bienheureuse rsurrection des morts. 12. Ce n'est pas que j'aie Jj reu ce que j'espre, ou que je sois dj parfait; mais je poursuis ma course, pour lcber d'atteindre o Jsus-Cbrist m'a destin en me prenant son service. 15. Non, mes frres, je ne pense point avoir encore, atteint o je tends; mais tout ce que je fais maintenant, c'est qu'oubliant ce qui est derrire moi, et m'avanant vers ce qui est devant moi 14. Je cours incessamment vers le bout de la carrire, pour remporter le prix de la flicit du ciel, laquelle Dieu nous a appels par Jsus-Cbrist. 13. Tout ce que nous sommes donc de parfaits, soyons dans ce .sentiment cl si vous avez quelque autre sentiment de vous-mmes, Dieu vous dcouvrira ce que vous devez en croire. 10. Cependant, pour ce qui regarde les connaissances auxquelles nous sommes dj parvenus, ayons les mmes sentiments, et demeurons dans la mme
; , ; , ;
|

rgle.

17. lmilaiores mei estole, fratres, et observate eos

qui

ila

18. Multi
(ntrnc

enim ambulant quos sxp dicebam vobis


et flcns dico), inimicos crucis Cbristi
finis interitus,
:

autem

10.

Quorum

quorum deus venter


,

est:

et gloria in

confusionc ipsorum

qui lerrena sapiunt.


;

20. Noslra autem eonversalio in clis est

unde

eliam Salvalorcm expectamus

Dominum noslrum Je-

sum Cbristum.
21. Qui reformabit corpus humilitalis noslrae, con-

liguralum corpori clarilalis siue secundm operatioI

17. Mes frres, rendez-vous mes imitateurs; et proposez-vous l'exemple de ceux qui se conduisent selon le modle que vous avez vu en nous. 18. Car il y en a plusieurs dont je vous ai souvent parl, et dont je vous parle encore avec larmes, qui se conduisent eu ennemis de la croix de Jsus-Cbrisl; 19. Qui auront pour fin la damnation, qui font leur dieu de leur ventre, qui incitent leur gloire dans leur propre boute, el qui n'ont de penses et d'affections que pour la terre. 20. Mais pour nous, nous vivons dj dans le ciel, et c'est de l aussi que nous attendons le Sauveur Notre-Seigneur Jsus-Christ, 21. Qui transformera noire corps, tout vil et abject qu'il est, afin de le rendre conforme son corps glorieux, par l'opration de celle puissance par laquelle
!
il

nem, qu eliam

possit subjicere sibi

omnia.

peut s'assujtir toutes choses.

ANALVSIS.
Superiora concluait,
et

ad

alla transit, de quitus juin

Al legalia,
et

iiub et

omnia

teinporalia bona

pr

Clirisio,

mulia prsens

dixit Pfiilippensibus,

ul scilicel

caveant

propter Cliristum, Itabet ul niliilum; omnia ergo con*

doctoriuus judaizanlibus, quos vocal canes, elfutsb circttmci&os, quia carne tantiiin, nos

temnit,

dummod'o Cliristum

lucreiur, silque

merilorum

verb Chrisliuni ver

illius particeps, v. 7, 8, 9,

10, 11.

sumus

circunicisi, quia corde, v. \, 2, 3.


eis

Non
4, 5, G.

idc'o

perfecluin se

rrputal; sed ad vocationis


contenait
;

Pautus ylusqum ullus ex


TUtri,

possel de legatibug ylov,

su perfeelionem magno conatu


Pliilippeiiscs,
v.

idem faciaut

quia oclavo die circunicisus, etc.;

12, 13, 14,15,

s. S.

XXIV.

(Trmtc-huit.J

ma
Ipsum
ci

IN

EPISOLAM

Al)
nr

PH1LIPPENSES
convcrsantur tn clis ; unde
et

11%
Salvatorem expectamus,

imilenlur, non faltos dotorct, qui sunt inimi-

micis Chrisli,venlricola, nihilnisi lenena cogitantes


|j

qui nos ab oinni miseri liberos,donabilcorporis elaniglori, v. 20, 21.

el curantes, v,

17, IS, 19.

1 mm
et

CJmsliani

vcr'o

municipes clorum, menti

corde ''

PARAPIIP.ASIS.
1.

Do

c.xtcro, fratres mei, spiritualiler in

Domino

11. Ut,

si

quomod possm, perveniam ad bealam

gaudete.

Eadem

vobis scribere non

me

piget qu'idem,

sanclorum resurroclioncm.
1-2.

quia vobis necessarium est.


2. C;ivete

Ilac dico, non quasi niclain jain apprhende


perfectionis pervencrim, sed
ut,
si

canibus; cavcle malis operariis

rim, aut ad terminum

cavele
cisis.

falsis circumeisis,

scu carne tanlm con-

maximo conalu curro


assequar, ad quod,

quo modo queam,


quod, Chrislus

iilud

cl propter

me

fu-

3.

Nos enim Chrisliani sumus


.iesu Clirislogloriamur,

veri circumeisi, qui


et qui in
in

gientem quasi

manu

sua apprehendil.

spirilualiter cl

animo puro Detnn colimus,


non autem

13. Fratres mei, ego

non arbitror quod pcrfeclio-

Domino
4.

carne
j

fiduciam liabemus,

ago, sciliect obliviscens prterila, quae rtro sunt, ad ca ver qu;c anie
:

iiem asseculus sim

unum autem

Quanqum ego quoque


pr.ne aliis

(si linec
si

jnvarent)

in car-

me

sunt, seu fronlc,

meipsum extendens,

nalibs nierit possem coniidere;

qnisid alius

sibi

possc videlur, ego


5.

magis possuin.
fui

Qnippe qui octavo die


,

circumeisus

de

prosapi Jacob

de tribu
;

Benjamin

qui sum Hcbroms


;

ut pr;cmium obtincam, ad quod assequendum supern vocatussum Deo per

14.

Ad scopum conlendo

Chrisli mrita.

et famili

et lingu

ex

Hebrreis oriundus

sect

15. Quicuinque ergo perfectionis sludiosi

sumus,

Pharisiens.
6.

hoc ipsum de nobis senliamus;


pilis,

et

si

quid aliter sa-

Zelo Judaic religionis lani ardens, ut fuerim


jusliline legalis

spero qud Deus revelabit vobis idem mecain

persecutor EcclesLe Dei;

lam accura-

esse sentiendum.
16. Intrim rogo ut in eo ad

tus observator, ut vixerim irrcprchcnsibilis.


7.

quod pervenimus idem


(doctri-

Sed

lias

carnis,

scu Judaismi,
in

precrogativas,
|

sapiamus

et in

cdem permaneamus rgula

quas ut lucra
ter

olim magno
arbitratus

prelio
ut

habui,
et

propdetri-

nal sciliect et vitaj).

Christum

sum

damna

17. Imitatores mei eslote, et attent considerate

menla.
8.

eos qui vilam ducunt juxla exemplar quod ego vobis


illa

Enim ver non

tanlm qu;iedixi, sed

et

omnia

prcebui.

hujus viue bona, existimo


esse,

inopiam et dclrimcnlum

18. Sunt

enim mulli qui long

aliter

pr dignilate eminentis scienlix, scu cogni;

inceduut

lionis Jesu Chrisli Domini mei

proplcr

quem

quos soep corm vobis appellavi, nunc


appello, inimicos rucis Chrisli
;

et flens rurss

liben-

ler

omnium

jaclurain feci, oniniaque arbitror ut ster19.


lucrer, seu Chrisli benefi-

cora,

dummod Christum
;

Quorum
;

huis erit alterna perdilio; qui sunt


;

venlricohu

ciornm sim parliceps


9.

qui glorianlur in suo ipso dedecore

qui

Utque

in Christo reperiar, seu exislam

non habens

non

nisi lerrena cogitant, diligunt et curant.

juslitiam
k-gis

meam, mois

sciliect viribus partant,

qn ex

noliti et

observatione acquiritur, sed habens


liabelur per iidem Chrisli; illam,

20 Nos autem in clis mente et animo conversamur, ex quo loco exspectamus nostrum Salvatorem

illam juslitiam

qu

Dominum
strum

iiotrum

Jesum Christum,

inquio, juslitiam quae D.'0 manat, et in Chrisli fide

21. Qui transformabit hoc humile et vile corpus no-

fundalur.
10.

Ut cognoscam illum,

cl

potentiam resurrectiocjus;

suo

illudquc configurait gloriosissimo corpori idque per efficaeem virlutem qu omnia sunt ei
,

nis iliius, et

communioncm passionum

me coi]
|

subdila; scu

p<M-

virlutem ade potenlem ut pcrcaui


,

formans morti elpassionibuscjus,


et cruecs.

sciliect

periabores
i

possit etiam mutila sibi subjicere

et

consequenter

quodlibet

in

quodlibcl Iransmutare.

COMMENTAKIA.
Vers.
1.

De c^etero. Grce,, reliquum. Syr.,


quod

pro-

itaque reliquum est ut gaudealis omnique spiriluali


laelili

inde. Arab.,
alla transeat.

superesl. Supcriora concludit ut ad

replearaini.

Primo itque

vult ut abjecto om'ni mee-

jam

sciipsit

Secundo transit ad alia de quitus ad Romanos, ad Galatas, et de quibiis

tum ob sua vincula, tum ob Epaphrodili morin Domino, scu gaudio quod Chrislianos decet. Quasi dicerel Vincula mca Evangelio non
ioi e,

bum, gaudeant

capitc

mulla pressens dixit Philippensibus, ut palet ex hoc 18 Quos swp dicebam vobis : et quia de , v.
:

noceiU, im proliciunt
el liabebitis

Epaphrodilum habelis brevi Timolheum, egoquoque janijamadvenio


,

cisdem jam sscp dixit; hinc eadem scribere, non hihi grave est, si .non me piget vobis mjtem est neces:

sariuu,

sciliect, ut (irmis

hxreant animo, utque vos

Vers.

1.

De

clero, id est, proinde, fratres mei,


j
j

dem non pigrum,


molestum
[

gav.de.tein

nristo,' id est, eo gaudio quod et g.ualc clirisliaiios decet. Eadem vobis scribere inilti qui-

Domino

loties

necessarium, 4.

id est, non est milii ldiosum aut eadem vobis scribere vobis autem d. Qud loties eadem scribo, facio u|
;
:

1197
efficient cautiores. Vobis

COMMENTAIS. CAP
aulem necessarium.
:

111.

1198
Secundo,

Grac

laies morlificalionis cultro circumcisaj sunt.

vobis tulum, securum. Syr.

Ao/i

rnihi

tdio, eb quod

qui spirilu
colit el

Deo

servit; seu qui, ilailCbrislus,

Dcum
cha-

vos cautiores efficiant. In suis exhortationibus consulit

adorai

in spirilu et verilate, id est, spirituali


fidei, spei,

Apostolus fidelium utilitalem, non guslum; et ubi quid illis necessarium vidai, slatini hoc ipsi grave non
est. Sic

sed vero et sinecro cullu et sacrilicio


|

ritatis et obedienliaj

seu qui in Deuni sincre crdit,


et proxinuitn ver diligil, prseDj'i

omnis pralalus, animarum

sibi

subditarum
illis

(irnic

speral,

Deum

ncessitaient el profeeluni altendal; et ubi quid


iR'cessariuin,

cepta Dei in spirilu ebarilatis serval, omniaque ad

aut utile depielienderit, hoc


;

illis

sine

gloriam

facit el referl

no verbo,
iu

in

cujus corde soia


,

tolio subininislret

illaruni saluli in suis coitcionibus

rgnai charilas. Tertio, qui

Christo Jcsu

salulis

et exhortationibus uuic consulat.

auclore, gloriaiur, lolamquc suani


I

spem

cl fiduciam

Vers. 2.

Videte canes....
et

Videte, id est, eavole.


:

iu Cbrisli nierilis rcjionil,

non

in suis operilius. Slhic

Canes. Olini lioc cral

nomen genlium

Son

est

bonum
gentes

rouira dibcc
Liojie,

quod qui

ncglecl cordis morlifiea


cl proxiuii prxccplis,

sumere puiiem filiorum

miltere cauibus, Malth. 15,

ncglcciisque amoris Dei


Dei

2G; sed
quidein

cum
filii
,

rbus translata sunt

nomina
,

et
ait

cultuin

quibusdam

in exterioribus

reponil

in

Judx-i auteni vocanlur canes


,

Theo|

quibus suara collocal fiduciam, isJiuheus est censendus,

dorclus. Canes ergo vocal judaizanles

quia oblalra-

non ver Christianus.


4.

bant, inordebant el lacerabaut verbi Dei pnedica tores.

Vers.

Qlanqlam ego...,

id est,

quanqum,

si

Malos operarios,
Jiulaisini adinixtione

(|uia
;

Evangelium corruinpebant

aliqua esset in carne gloria el fiducia, base mibi

non

non xdilcabant, sed opus Dei


j

deessel

im majorent qum
5.

quilibel alius

baberem

diruerc conabanlur.

gloriandi nialeriam.

Concisionem, seu scissioneni, lum quia circumcisio


lune, posl Clirisluni, erat niera carnis 6cissio, nibil

Vers.

Circumcisus octavo
ob quas

die...

Enarrat car

nis prrogativas

gloriari posset, et in quibus


fui

uinphs

significaiis

aut cliieiens spiriluale; bine et judaizanles ipsos supergredilur. Circumcisus

octavo

ipso circumeisionis

nomine indigna

lum quia

ipsi
j
j

die

sicul Isaac et posteri ejus. Judseus ergo natus


;

judaizanles errore suo Ecclesiae ebristian scissores


et laccralores erant.

sum non aulem


sicut

proselytus accepi circumcisioncm

plerique judaizantes, qui lale jain proveeti

Vers.

5.

Nos sumus
;

vera circumcisio, id est, veri

fuerunl circumeisi, sunlquc Judxi tanlm proselyti et


ascilitii.

circumeisi. Carnis circumcisio signilkabat cordis cir-

cuuicisioncm. Christiani itaque corde circumeisi vera


sunt circumcisio
guilicala.
illa

Ex gnre

Isral. Nains

sum

inquam

non de
de

quippe signum erat, nos res

si-

proselylis, aut ascilitiis, sed de gnre Isral, seu

prosapi Jacob.
Explicat discrimen

Qli spiritu servmes Deo

De
lot
{

triru, seu famili, Benjamin, qiiem

pra cleris

quod

est inler falsos et veros circumeisos,

seu inler

dilexit

Jacob ,quemque babuit de Rachet ob quant

Judyeos carne tanlm concisos et

Inler Cbristianos

annis serviit.

De

tribu,

inquam, Benjamin, qu;c in


et lidelis

corde circumeisos. Jud.ci carnaliler, seu caeremoniis


carnalibus,

aliarum scbismale
haesit,

tribui

Jud consiaus
;

ad-

Deo serviunt; nos

spiritu,
v.

seu animo puro

Deique templo et regno

nec legem unqunt

Juda;i glorianlur in carnalibus,

g.,

in carnis cir-

deseruit, aut regem.

cumeisionc
i.\

suamque

iu eis

(iduciam reponunt; nos


,

IIebr.eus
filius
,

ex

IIebrajis, id est,

Hebrus, liebneorum
pil-

Christo Jesc, nosliai salmis auclore

georiamlr

seu lol majorum srie ex Ilebrais. Multi

iioslranique in ejus nierilis fiduciam coelooamus. Iliuc

lant bine siguificari


i

qud D. Paulus
,

fnerit

non fami-

disce quis

sil

ver Christianus. Primo, qui corde ciret viliosie cupidi-

lia

lanlm

sed cl lingu

Hebrus, idque iimuit D.

cumcisus esl; seu cujus passiones

Cbrysosloinus. !i quatuor praeccdenles pra'rogativaj

vos corroborem faciamque luliores, cautiores et vigilauiiores, ne iu errorem aliquem aut peccalum prolabamini. Vers. 2. Videte canes, q. d.: Observale eleavete imprudentes et hnprobos judaizanles et lucrelicos, qui nos allairant Cl mordent quasi canes; videte, id CSt, \idemlo cavele. Videte malos operarios. operarios subdolos; cavele cl fugile pseudo-aposlolos, (|tii chiistianisinuin miscenl et eorrunipunt judaisino, inquil Clirysost. Yid( te (cavele) concisionem. Concisionem vocal cirumcisioncm, idque ut eam elevel, et chrislianis par\i pendendam doceai; q. d. Circumeisio olim iam prelioa, iiuiic posl Cliiislum, lantiim esl concisio,

mus Deo, qu
cisio. lia

soia vera est, et

Deo plaons circumest,

Tbeoph.
Deo, hoc
spirilualiter et servire ex aniino iulerioreiii, id es;, cullu insil ei

Qui
et

spirilu serrimus

inente, ni spiritu servire Deo,

sccundin hominem lemo, quod est spirituaiiler servire,

q. d.:

Nos ChrisIhle,

tiani

charilalo

spe cl religios servimiis. El ijloriumur in Clirislo Jesu tanqum auclore salulis

ver sumus circumeisi, qui spirituali

Deo

nibil aliud est,

qum

carnis seeiio Cl concisio; inquil

Clirysost.

Vins o. Xos enim sumus circumcisio qualcns scihccl in nubis spirilualis siguilicalio circunicisionis iiu|,leliu-. Circumcisio cordis iu spiritu, ihui liiicr, lloin. i. (jui carnaliadesidcria paiiler et Judaicasca;rcinonias ciixuiucidcnlcs cl resecantes, spirilu servi,

nostraii. lil non in carne /iduciam kabenles. Curnem vocal res exlernas cl carneas, pula carnis eiicuincisionem, nobiliialem, legis scieniiain,pharisaisiiium. lia (iln ysosl., Anselni. Quanqum ego habeqm confidenliam et Vers. -i. in came, ele. De jmlaizantibus loquilur. Circumcisus octavo die. Significare voVers. 5. luilse non esse proselylum, id est, advenu populi Dei. Ex gnre Isral, hoc est, ex prosapi Jacobi pa-

Iriarciia:,

qui alio

Domine diclus

esl Isral.

De

tribu

Benjamin,

que

loi lissiina fuit,

primumque

regem Saulcm

dedil toli Isiacli.

H','j
siiutu
jp-i

IN

EPiSTOLAM AD PHILIPPENSES
;

1200

propri opus non crant, nec ab elcclione su

existimo omnia inopiam esse


Cliristi

pr

dignitate scienti lesu

pnvlerea
ci

cum

mullis

aliis

communes. Trs scest,

Domini mei.
id esl, oui
'

qucnles

proprix sunt et ex cleelione su.


ici

Proi'ter quem omnia detrimentum feci,


le-

Secundum legem Puarisees,

secundm

nia projeci, conlempsi, et pro slercore habui.

gis sectain, scu inslitulum, Pharisaeus;

qu

esl inter

Arbitror lt stercora. Craie.


cora
,

arbitror

esse ster,

Judxos secla melior ctpnecipua. Secundum /emelationem Vers. G.

sx6al

Hjv.i.

Arbitrer esse ([uisquilias

scu
id

al

Phari-

stipulant frumenli, ait D.


intelligi

Chrysostomus, qui puiat

s.iiis

tanto palernarum traditionum ardens zelo, ut et


Cliristi ferrO

|)osscdelcge per comparalioncm ad Chrislum.

Kcclesiam

persecutus fuerim.

Quisquili sunt rejeclamcnla frumenli, seu palex; et

Secundum
accuralus
nihil

justitiam..., Pharisseus denique justilia;

hoc ben convenU legalibus; nunc enirn ex qno lex


excussa, Chrislum quasi frumeutum nobis exliibuit
legalia
,

legalis, son qua ex loge et per legem parilur, tani

observatqr,

ut

fuerim irreprehensibilis

omnia quasi
:

quisquilite sunt.
in.nril,

Thcodoretus idem
;

omisi, niliilque feci reprehensionc dignum, in-

senlil

Scybalum,

crassior et durior est palea

lelligc,

coram hominibus.

hacc quideni fert frunintum, sed, poslqum collcctum

Vers. 7.

Sf.d

qu.-e miiii

fueru.nt eucra

Sed

esl

frumeutum

abjicilur; iia lex


is

Chrislum oslendit

bas, quas dixi, carnis prrogativas, quasque olim

poslqum autem

apparuit, ea deinceps est super-

magno habebam
iino ul

in pretio;

utChristum cognovi, pr

vacanea. Pholius hune


plical.

eumdem

cogilalum fusis ex-

Cbristo et propter Chrislum liabco ut nullius prelii

Qucmadmodm
,

necessaria est stipula, donec


ita

damna repulo

et

mihi noxia, quia sunt impeTanta


sil

creveril iriticum
sto,

et

separatum inde fueril,

Cbri,

dimenta Christianismi,

id est, gratiic et salutis.


,

qui fuit

verum granum frumenli, nondm nalo


,

est Evangclii excelienlia

ut

pra-,

illo

lex vtus

et in legis stipula latente

utilis cral

lex

ubi

autem

quasi nihil. Evangeliuin est quasi

adamas;

lex quasi

per passionem et resurrectionem collectum esl nobis

plumbum, ait D. Chrysostomus; bine lex prec Evangelio damnum est et jactura. Comparationc potiorum,

hoc granum

et

per ascensioncm in horrea acterni


,

Patris reconditum

ad nihil amplis

utilis

fuit legis

damnum
gogus
tile
iis

vocal ea

qu sunt

dtriora. Supervacanea
:

culmus
putat

et stipula. id
,

D. tamen Chrysostomus vero simile

est lucerna, si sol apparuerit

supervacaneus pueda;

Paulum

non de legalibus

sed de mundanis

qui perfeclam acceperunt sapientiam


iis

inu-

rbus diccre

ut in parapbrasi

explicui.

Omnia ergo
vocat
;

lac nulricis

qui solido cibo vescuntur, Tbeo-

prorss bona
Stercora
,

mundana

et

delicias

Paulus

doretus.

quia

plermque conspurcant

babenlem
,

Vers.

8.

Verumtamen existimo omnia


,

Plus
,

quisquilias, quasi inania, vacua, superilua

non vera

vilain ipsani

omnia bujus mundi bona gloriam opes qu emineusi comparenlur cum fide lem Cbristi cognitionem acquisivi, lanqum nibilum et inutile repulo, iin lanqum damnum et quid
dicam
, ,
,

bona.
Observaliones morales.

Nota itaque qud bona terrena sunt damna, quia


nocent plermque. Sunt stercora, quia ftent
maculant. Quisquili sunt, quia
inutilia
et coin-

noxium.

et

inania.

Propter

eminentem scientiam.

Grc.

Propter

Soins Chris lus lucruin est

hic per fidem et graliam

eminentiam cognilionis. Estius islud propter vertit in Ut assequar eminentiam ut, quasi diceret D. Paulus
:

possidendus, aliquando per gloriam. Da mihi, misericors Deus, oculosfidei; illos. inquani, oculos quos

et excellentiam cognUionis Clnsli et beneliciorum ejus. Significans se hujusmodi cognitionem nondm

Aposlolo luo dedisli


ut inutilia, ul
inutilia,

cm omnia
ut stercora.

terrena respiciebat

damna,

Contemnam

if la,

ut

esse consecutum, sed adbuc in e se prolicere, ut expressis docet infra. Naturalius videtur si propler verlatur in pr, ul in parapbrasi, et
ita

vacua

et inania; quisquili sunt.


;

Fugiam

illa

ut

damna,

ut delrimenla
,

nocent plermque. Ilorream


el

Syrus

Enimverb

illa

ut stercora

flent

enim

conspurcant.

Eadem

ris'us,

Hebrus ex llcbrh oriundus. Secundm legem Phalegem Mosaicam profilens, Act. 26. Secundm cerlissimam sectam noslr religionis vixi Pharisiens, L Aei. l. Ego Pharisiens sum, iilius Pharisx. Secundum mulationem, penequens EcVers. (>. lesiam Dei. Tanlus,inquit, in me fuit zelusel studium

'

ac patcrirrum traditionum ut quidquid cis acTvcrsnrium videretur, impatienter ferrem, ipsamque


e"is,
;

ade Cliristi Ecclesiam tanqum aposlalricem persequerer, per lmc existiriians obsequiuin me slare Ueo.

legis
pi\e-

Secundm justifiant, qu in legeest, conversants sine querel. lia conversalus coiv.m hominibus, ut nemode mcqueri possit, autobjieere, qucl legem uli parle
fuerim transgressus. Sed qucemilii fuerunl lucra, etc., q. d. Vers. 7. Has carnis excellenlias quas jam recensai, quas olim ciun Judus essem lahto in pretio habui, collegi, seposui vclul mercator sua lucra, poslqum Cbristi Evangelii verilalem et dignitaiem agnovi, jam pro

\i
|i

Cbristo, et propler Chrislum, liabeo ut nullius prelii, im el damna, pula impedimenta \e;ilatis el salutis Cbristo pcrcipieml.e. Ita Anselmus. Verumtamen existimo omnia detrimentum Vers. 8. esse, propter eminentem scientiam Jcsu Cliristi Domini mei. Omnia qme tuncmagni faciebam, ut genus, sectam, legisperiliam-, quam Gamaliele dociore accepi , et quidquid ad Chrislum me non promovec, arbitror esse detrimentum ; hoc est, non solm inutile, sed eliam damnosum et noxium idque propter eminentem scientiam, si \ c propler eminentiam scienli, idesl, ut assequar excellentiam cognilionis Cbristi et beneliciorum ejus. Addit autem Domini mei ut ardcnlem animi sui affeclum erga Hedemplorem suum deelarel.

Propter quem omnia detrimentum

feci,

et arbitror

II

stercora; non inec in contemplum legis, sedjusliliai qusc ex lege est, ab Aposlolo dicunlur. Ne vero quis([ii. un mirabilnr legalem justitiam ab Aposlolo voeari stercora si cogilei eanulein prophet voeari immun;

&

dii'unn, et

eompararicumpannoiiiulieris uienstruatec,

*201
fides,

COMMENTAIS
qu
ostendit

CAP.
illius

fil.

1202
,

omnia lerrena
Jesu Christi
:

nihil
ut

esse,

dat

promeritor, id est, causa meritoria

Christus.

emincntcni scientiam
iflum....

cognoscam

Tota divina est, Deo manans, Spirilu sancto infundilur per fidem vivant in Christum

Jcsum

et

hc

Fusis vide apud D. Clirysoslomuni


cap. 3 Epist. ad
l'iiilipp.,

liom. 10, in

csl fides

qu

ver et coram Deo juslificat. Lcgalis aujuslilia,

Moral., pag. 99, 100. Primo,

tem
na
,

et

Pharisaica

externa tantm est,


;

huma-

qud bona lerrena ver damna sunt, non lucra, quia laborem multum liabcnt luerum ver nullum. Se,

in solis

operibus hominis fundala

bine poliiic
facit ut jusii

lanlin et

coram hominibus juslificat, seu


legis

cundo, qud amentes faciunt; muliercs et cquos co-

videamur ob externam
stiiia dieilur

observalionem.

Uc

ju-

dem honore

dignantur

muis

est

utronunque ornalus;
corlinarum
in-

mea, quia me, meis propriis viribus. Ut


lex observetur in Spirilu Christi et per

seu ex iisdem rbus muliercs volunt splendidiores

Christiana

sit,

apparere, ex quibus
in

et vhicula et pelles

fidem

in

Christum.

quibus vehuntur. Tertio, qud bupervacanea cl


sunt; non morte librant, non

Vers. 10.

Ad cognoscendum illum.... Potesl hoc


,

ulilia

morbum

pro-

immdiate prcccedenlibus jungi


Juslilia est

il a

ul

sensus

sil

pulsant, non probibent senescere. Disce ex eodein

ex fide, qu fide cognoscilur Chrislus et

Paire quod omnia tamen creata bona nobis erunl lucra, et

virtus resurreclionis illius et


Ita Syr.
:

communio passionum.
et vir-

non damna,

si

in

Dei converlantur obsequiuni

Ut per eam (fidem) cognoscam Jesum


et

hune bonum usum


tibi

le
ipsi

doeebit

eadem homilia. Fecit


fecit
libi

tutem resurrectionis ejus,


ejus
et

particeps fiam passionum

oculum, hune
,

prsla, opra ipsius consideetc.;

conformas fiam morti ejus. Ita cliam D. Chrysoet

rans

ipsumque

glorificans,

manus,

stomus
alliiis

Theodoretus. Sed probabilis puto qud


sit,

ddit et pecunias, etc.

Ab eodem

mirabili Paire disce,

rfrendum

nimirm ad
pars

arbilror ut stercora,

quod nec
aut

divilisc
,

nec pauperlas ccclos comparant,

ut

Christum lucrifaciam, lut inveniar... utque cognoillum... lia ut

gehennam sed ulraque bonus et malus aninms. Hune ergo corrige hune compone, hune lalem qua,
;

scam

sit

conlinualio
;

bonorum

ex judaismi contemptu profectorum


lio

seu est explica-

lem esse oportet prsla


pag. 101. Nant
sive

et

omnia

tibi

erunt

ulilia

cminenli cognilionis Christi


Christum

Ad cognoscendum
Quis?
:

quemadmodm
divilias, sive

arlifex, sive ferream,

illum,

scilicet spculative et practic.

auream, securim habeat, qu ligna cdit ac doper per pauperlatem, para-

Qtiantus? Qualis? homo, Deus, Salvalor


nia

mundi
;

om-

lat; ita sive

qu

speelant ad utramque

illius

naluram

ad no:

lur virtus, pag. 102. Facilis

tamen per paupertatem,

slr justificationis et salvalionis


mysteria, at prcipu,

conomiam

omnia

sicut melis per ferrum cditur lignum.

Ut Christum
justiliam,

lucrifaciam, id est, Christi gratiam

Virtutem resurrectionis ejus, idest, insignem


illam omnipolenliam,

meritorum parlicipalionem.

Vers.

9.

Et inveniar

qu

et

semelipsum

suscitavit

in ii.lo

id est

ut sim et
et

existant in Christo, sicut

membrum

nos aliquando suscilabil mortuis. Admirabilem

illius

corporis, cu-

illum Christi suscitati statum lernum, in quo


nilalis

humasic

jus est caput

vel ut inveniar in Dei judicio.

Nom
et

iiabens

meam justitiam,

meipso; justiliam

qu mea nimirm legalem, seu qu


scilicet,

noslr infirmitas,
sil

in divinitatis

abyssum

sit

absorpla est, ut lotus ex

Deus. Statum, inquam, illum

legis notili et observatione acquiritur,


fidei et grati.

absque spirilu

gloriosunt, qui nostr resurreclionis fulur


est
,

exemplar
lern

seu

in

quo

ipsi

conformes erimus

in

bealitudinc; statum denique in quo mihi Ecclesiam


,

Sed illam
utpote

Iiabens justiliam

quoe per fidem Christi


[

persequenti apparuit,
persequeris ?

'icens

Saule, Saute, quid

me

gratis acquirilur; jusiiliam, inquio, quoe divina est,

nobis

e(

qu Deo manal, quamque Deus operatur in qu in Christi Jesu fuie fundalr. Nota primo
radix
v.
sit

Et societatem
ejus
,

Grc.

communionem

passionum

quod

(ides vers? justili


c. 1,

et

fundamentum.
Nola se-

seu ul cognoscam virtutem sancl crucis.


sit,

Vide Ep. ad Rom.,

17;

c. 4, v. 5.

cognoscam qum honorificum

Ut qumque prpficuum
cruce
:

cundo, duas verre justili conditiones; a Deo est et


per Christum
:

cum

Chrislo pli

Christo per passiones in


,

illius

auctor, seu causa efliciens, Deus

communiri. Crux Chrisli


:

fons cl origo glori

so-

Sic enim in person carnalium Judrrorum justiliam ex lege quoerentium, loquitur Isaias, cap. 6i, elc. Ut Christum lucrifaciam, id est ni bonorum ejus
, ,

QuexDeo

est juslilia in fide.

Justiliam, inquam, quco

parlicepsefliciar.

dem perlidem

et

Habelurhc participai ioprimmquinot'tliam Christi, veramque justiliam


;
,

deinde per consortium rcsurreciionis et glori ejus. Et inveniar in ilto non Iiabens meam Vers. 9.

Deo auctore est, etfundatur in iide; quia lides hujusjustiti fundamentum est. Qu ex Deo est juslilia, hoc est qua; divina csl juslilia Deo manans, ut Deus nos faciat et habeat justos coranique cover non aulem humana, qu ex lege est. jusli simus
,
,

justiliam
sti

qu ex

lege est, sed illam,


siculi

qua ex
vite;

fide est Chriillo,

Jesu. Inveniar, id est, exislam, cl ul situ in


,

non Iiabens meam justiliam, id est, qua; mihi meipso sit, cani nimirum qu ex sol legis notili habelur qu ex qu ex legis observatione lege est, idest, legalem acquirilur absque spirilu lidei cl gratine Christi sed qu ex fide est Christi, hoc est, sed sim Iiabens jusiiliam qu per (idem Christi gratis acquirilur.
scilicet Christo
in
; ,

palmes

Ad cognoscendum illum etc. et ul Vers. 10. cognoscam illum nempe quis el qandis sit ulpolc Deus el homo, et ctera qua; ad utramque ejus nturain pertinent, llcm ut cognoscam virtutem seu ]>olentiam resurreclionis el glori ejus, nemp qud ea
, ; ,
,

cxeniplaris causa; noslr resurreclionis et glori, quia nos ad ejus similitudinem relbnnaiidi surnus. Et ut cognoscam communicationem passionum ejus, in venio, et qu mihi contingit, dm per passioqua nes et inorlis pericula qu pro noniinc ejus sustineo
sit

1203
cielas ilaque crucis, scu
socielalis gloria?.

IN

EPISTOLAM AD PIIILIPPENSES
Christi.

1204

passionum

Christi, cril causa

Prima nos reddet amore ferventes; et quasi desiderio nos sursm extollct; secunda Chrisli nierilis

Nota

iilter

Chfslturi cl Chrislianum
fuit hslr,
:

communionem
quia pro lbls,

ditabit,

dignosque reddet qui rever extollamur


al:o

passionum. Chrisli passid


et vice nosti

sicque quasi duae


pienl in ara.

erunt, qua: nos aliquando raet vive


ill,

pastt est

hoslr passiones Christi


siiut

Ergo firme
;

credamus gloriosam

sunt; quia particuic et communicaliones


siofiam Ciirisli
:

pas-

Chrisli resurrectionem
lurae

de

lanqum

noslrae fu-

applicationcs sunt Christi passionum.

excmplari ssepe cogitemus. Clirislo passo comconl'ormitale


,

Dm

palimur pro Clirislo, Christus sua nubis appli,

ct mcrila
lius vcnio.

dm

ptor, in socielatem
est hiijus

passionum
:

il-

muniamur, ut hc temporali mereamur in glori.


Vers. 12.

lernam
dixi

Et lixc

vtae flicitas

Beau qui

Non

quod jam acceperim....;

si

pcrsccutioncm paliunlur... Flicitas alerna cril Christo


glriso conformai'i
tienti esse
;

quomodb...; nec enim prscsumo quod

metam appre;

flicitas
ipsi

temporalis, Clirislo pa-

henderim, aut ad perfectionis apicem pervenerim


sed persequor,

conformem;

passionibus communiri.

maximo conalu

currens, ul

si

quomout

Co.nfiguratus morti ejus. Grcuni parlicipium est


pfsenti9 lemporis.
morti ejns. Alii
,

d possim, ad apicem illum perveniam, ad


pervenirem, Christus prior me, quasi su
prehendit et in stadium deduxit
:

qiiern,
,

llinc

Ambrosius, conformons me

manu

ap-

dm
,

conformas fw.
socielatem passionum
fio

nimirm ciim mihi


acceperim,

Quasi diccrct
quaffl vcnio,

et

iltius

in

prope

Damascum

apparuit.
,

Non quod jam

dm

conformis

morti cjs, per labo-

scilicet

palmam, bravium
sim
,

apprebenderim metam.

rcs, passiones,

morlis pcricula, qua; pro ipso palior.


fingt;

Aut perfectus
ctionis

consummatus, aut ad perfee tendo major

Per calamilales ilaque ad Christi similitudinem


nur
;

lerminum pervenerim.
id est,

ipsius

imago fimus

fratres

illius

efficimur

Sequor,

persequor, curro
illud

Christi

quodammod evadimus. Vide

D. Chrysoslo-

quo possuni conalu, ut


stus

assequar, ad quod Chri-

mum. En
nem. i.,

quanta est serumnarum dignitas!

me
;

fugienlem,

etc. Ipse

me

prior retibus illigaet vald

Vers. 11.

Si

quomodo occurram ad resurrectio-

vit, ait

Tbeodoretus. Fugiebam illum


ipse

aver-

id est, ut, si

quomodb possim, occurram


morales.

et

per-

sabar

me

fugienlem apprehendit. Ilaque ego


,

vcniain ad heatam juslorum resurrectionem.

quoque persequor, enitens eum apprehendere


salute excidam, Tbeodoretus.

ne

Notes

littrales et

Nota primo,

si

quomodb, quod

innuit difficultatem

Cratias immensas, misericors Deus, qui

me

fu-

et incerlitudinem. Faulus, vas-eleclionis,

de su salule

gienlem, quasi
deduxisli
;

manu

lu apprehendisli et in sladium

certus non eral; timehat ne reprobus lierel, prima:

ignosce

meam

hucusque

in tuo servilioso,

Corinth.9; quis ergo securus? Nota secundo nomen

cordiam

auge animum, da vires ut alacris curram

Graccum

iAl&ai&bii'\

quod

signilicat

non simpliciler
id esl s glorio-

braviumque tandem assequar ad quod et propler quod

resurrectionem, sed exresurrectioneni,

me

coaiprehendisti.

sam, sublinicm, plenam et perfeclam resiirreclioneni.


qilam nulla mors, nullaque mala sequentur; resurre-

Vers. 13.-

Fratres, ego non arritror.... U.nim


sollicilus

autem, snpple,

ago

uni lotus inlendo

in-

ctionem, qu
ara
;

in

allum feremur, obvim Clirislo


,

in

cumbo,

scilicet

qu* rtro

sunt, id est, tergo prac-

uno verbo

resurrectioncni

quam expeclant

lerita, obliviscexs.

jusli.

Ad ea
,

qvje priora, qua; fronte, quae an'.e

me

sunt,

Nota autem quod

ad banc bealam resurrectionem

cursum

meum

dirigens et extendens.
,

nos duo conducunl, viva fides glorios Chrisli resurreclionis


,

Vers. 14.

Ad destinatum persequor

id est,

ad

et

conformitas

seu comniunio passionum

scopum seu versus signum prfixum

totis

virihus

(siculdiciise quotidi mori, 1 Cor. 15), confonds efmolli cjus. Si quo modo occurram, lC; Scnsus Vers. il. Compalior et commorinr Christo . Ut si quo csl
iicior

perveniam ad bealam resurreclionem morluorutn quam justi expcctani. Non quod jam acceperim, id est apVers. 12. rehenderim, aut potis prehenderim, aul jam perfeNon e mente dixi, quasi puteni me clus sim; q. d. juin apprehendisse hune chrislianac juslilia apiceni hnne perfeclam resurreclionis ac passionis Christi cognitionem, etc. Sequor autem, si quo modo comprehendam. Sequor

modo possim

In quo et comprclicnstts sum a Christo Sesu; q. d. pergercm Damascum ui christialios caperem et vincirem, Christo in via apprehensus sum, etc., et hc omnia hoc fine fecit Christus, ut vicissim salagerem compiehendere lam ipsuin qum perl'eetionem Chrislianismi, etc. Sicut aliquando procul aberrans et fugiens Clirislo , compreheusus sum ab co per ita nunc vicissim banc gratiam ejus praevenienlem
:

Cm

praftsto

diligcntiam

ut lotis viribus

eum

insequar, et

apprehendere virtutum perfeelione. Fraties, ego me non arbitror compreVers. 15. liendisse, uniim autem, subaudi, ago, id est, in un un rem lotus sum intenlus. Vnum autem illud exp mit
nitar

persequor. Significal aulem insequi cuni e\tremo conalu assequendi et appreheudendi. Sciisus esl Nondm asseculus sum perfeclioneni , \it mihi jam quiescenduni sit , sed adhuc curro coulendo, persequor, ut illam , si qucam, apprhendait). Non loquilur de praemio vit lernae quod inl'ra vocat braviiuri supernae vccalionis sed de perfeelione cognilionis et vitue, ad quam in hoc seculoj ppst quan.
id est,
: , ,
,

Appsloius sequenlibus verbis

ad ea verb qu sunt priora extendens meipsum. Obliviscitur autem operum praHeritorum , quainvis juslorum , non qud ea
rtro sunt obliviscens,

Qn quidem

semper ad conlemnal sed quod iis non contenlus majora et pcrfecliora nilatur. Toia vita boni Christiani sanctum est desiderium piolicieudi inquil Au, ,
,

gustinus.

luihlibet prol'eclum,

semper adhuc aspiranduin

est.

Vers. 14.

Ad destinatum

persequor, id est, ver-

120S
cuito
;

COMMENTARIA. CAP.
cum seu oculis in scopum unic defixis ad contcndo, ut bravium, seu palmam, pr,

III.

4306
,

ficiannts semit

edemque concordi. SensuS est

In-

tolis viribus

trim
in

in

boc ad quod pervenimus concordes simus, et


et

mium

assequar, ad quod Deus clo me per Chrislmn vocavil. Ehcu! quantum ab hc aposiolic praxi disto! Quidni, Deus bone, sicnt apostolus Unis,

edem doclrin
jam non

vit rgula permaneamus. Ile-

gula necaddilionem, nec delractionem admiitit; alioqui


est rgula
;

bsec rgula lides est

Chry-

oculos in bravium unic dexos Iiabco, ut ad illud lo-

soslomus;

contcndam viribus? cur loties ab seternitate distraclus, terrcnis implicor, cursum ad cleslia remorantis

Vers. 17.

me

Imitator.es mei stote; Grc.

G'o-

iinitmnini me, id est,

omnes
,

pari studio

me

imilamini,

libus? Averte oculos meos, ne videant mnilatem


tu vkifica

in via

vel imitamini

sicutalii

quos videtis mei studiosos

me; da mibi fidem vivam


,

ardens deside-

imilatores.

lium, illuminalos oculos cordis mci


spes vocalionis meae, et
tis

ut sciam

qu
,

sit

Et observate
nos, ut exemplar

eos..,;

Grc.

Observate ita ambu,

qu

divili glori;c hredita-

lantes, sicut habetis

exemplum nos

id est, qui

babent

me

in sanclis, etc., ut

hoc unic videns

codera

suum,

ut eos cliam imiiemini. Dixit


:

omna

obliviscens, luiic totus

ineumbam.
seu, ut dixit

supra

VidcV; canes, ut fugianl; nuncdiiit

Observate,

Vers. 15.

Qiicumque ergo pf.rfecti,

ut imilentur.

Apostoli crant forma et cxemplar et

alibi, spirituelles, firmiores, seu in

rbus divinis beri


Perfecti bo;

quasi leges animt. Vide D.


proclalus. Proelali

Chrysostomum

ita sit

versati, et perfeclione aliis prseeuntes.

lamen

vilia

non excusant subdilos,


,

minis est non se existimare perfeclum esse


fectio est, D.

hoc per-

quia

babemus Cbrislum doctorcm

nobis dicenlcm

Cbrysoslomus.
scilicet

Discite me...,
in Scripluris

idem D. Cbrysoslomus. Habemus

et

Hoc sentumus,

nos ad perfectionem non-

omnium

virtulum exemplaria. Vide ibi-

dm

pervenissc. INec in boc est contradictio; etsi enim


sirit perl'ecti
illis
,
,

dem.
Vers. 18.

aliorum comparatione

in se

lamen sunl
ab

Milti

enim ambulant....

Non
,

sine

adhuc

perficiendi

mulla

desunt.
id

causa vos mei et mei similium imilatores volo


sentitis
ali-

quia

Et

si

quid aliter sapitis


,

est

molli sunt non imitandi,

liect

Cbrislum Chrislique
dixi,

quibus forte decepli


bit, ita

spero quod Deus vobis revela,

crucem pradicent;
in deliciis vivunt,

id ssep vobis

cm essem

sentiendum vobis esse


ait

ut dixi. Vides
si

qum

apud vos, mine autem


sostomus.

et scriplis

etlacrymisdico. Qui

verecund,

D. Chrysostomus,

quid

aliter sentitis,

ver lacrymis digni sunl, D. Chry-

ut ignoratio videalur polis

Vers. 16.

qum improbitas. Verumtamen ad quod pervenimus....


infinitum pro imperativo

Inimicos crucis Ciiristi. Inimici sunt crucis Cbristi


,

Grc.

Verumtamen ad quod pervenimus, edemince( )


;

primo, quia juslificaiionem


,

legi tribuebant

non

dere rgula, idem sapere

gratia

qu

crucis est fructus


,

secundo

quia Chri-

Syr.

Verumtamen

id

ad quod pervenimus, edem per-

slianismum simulanles

in otio et deliciis vivebant

sus scopum lotus feror. Ad bravium supern vocalioDei in Chrislo Jesu. Bravium propri signilicat piaaniiiincertantibuspropositum. Ego, inquit, ca qu sunt lergo relinquens, adea verqu:csunt Ironie, meipsum exlendens, oculis semperin scopum defixis, cm su contendo ad palmam seu pramium regni cleslis, ad quod Deo vocati sumus per Ciiristi (idem cl mrita. Aliud est scopus, aliud prxinium, seu palmn, seu corona. Apparet per scopum seu destinatnm intelligi perfectionem illam de qu dicebat:Non quod jam acceperim, aut jam perfeclus sini, etc. Per bravium ver seu palmam significari pramium supermo heatiludinis, ad quod obtinendum currere se dicit, babendo oculos semper inlenlos in scopum perfectionis proposiue. In Chiisto Jesu, per Cliristum Jesum, per Ciiristi mrita. lia Chrysostomus; q. d. Dcus boc bravium nobis proposuit, et ad illud nos vocal per mrita Chrisli. Vers. la. Quicumque ergo perfecti sumus, hoc senliainus. Perfectos dicere videtur, quos alibi spiriluales, et firmiores, et perfeelos vocal id est, sapienlis sublimions capaces, et peicipientes ca quae sunt spirils Dei, et eos qui pro consiteiudine exercilatos hal.enl seusus ad discretioneni boni et niali. Quicumque ergo perfecti sumus, id est, inlelligenli rerum dinis
:

bondisse perfeclioncm, ut proficcre ultra non debeant equidem conlido Deum vobis qui laies eslis, etiam boc quod sentiendum dixi, rcvelalurmu per iii^ teinain inspirationem atquc dnclrinam. Ohilcr siguilical Dei dunum esse, quod quis recl s:\pil, et impcrfeclionem suam agnoseil. Deus boc rvlai, dt'mi homini seipsum, cl sua vilia sensim palel'aeil, ele. Ycrhmlnmen ad quod pervenimus, etc. Vers. 10. Intrim quantum ad id quod de rbus divinis jnii asscculi sumus borlor vos omnes, edem rgula docli in et fidei incedere, caindeni(|iie rcgiilam lencre, et idem sapere, id es!, concordes esse. Rgulant, vocal lugem et (idem Ciiristi. Imilatores mei estote, fratres, un cum Vers. 17. aliis qui nie iniiianliir. Sicut aiios videtis esse studiosos met imitandi, iia et vos facile. Et observate eos qui il a ambulant, etc., id es!, nos ut forinam et exem plar. Et observate, sive consideraie eos, qui vitamsuam instituant ad exemplar, quod ego vobis prxbui, quodque me acGcpislis; el eos iiniiainini. Multi enim ambulant, subaudi aliter Vers. 18. qum ego quia ego pr .edico et sequor Cbrisii crucem, et ausicram vilain, illi cl verbe et facto Chrisli crueein itegant. Quos step dicebum vobis (siibaudi , esse)
:

et

nunc

autem

flots dico.

Elenlem se inlroducil, ut

prastamus, vel reips, vel nostr, aut aliorum opinione; hoc senliamus quod ego de meipsojam processus sum, scilicci, nos nondm appiclieiHli.se aut perfectos esse, sed adhuc multa nobis desse, ideoque nos connu quai rcli sunt oblilos semoer ad anleriora debere exiendi.

vinarum

caeleris

eoninientlet

amorem

suuni erga IMiilippenscs,

quorum

periculum metuebat.
Inimicos crucis
lege
Ciiristi,
;

qui jusiiliam pi'iedicabant c\


:

redequa jam

Et si quid aliter supiiis, vel senlitis, cl hoc vobis Deusrevelabil. El si qui veslrm aliter senliunt de e
cgi,

Thomas adnotat quamvis Cbrislum crucifixum credere se dicerenl, ex consedeciaiabant. (|iieiiti lamen liosies crucis. (Cluisli, se Quia, sicut alibi dicit, Calai. 2., si per legem justifia,
quarendam
ul lien
in
\

(Trgo gratis Chrislus morttius e>t. Gftci inimicos cru


I

nmdrm arbilnmu^se

i.'ntiapiMv

i.

pretimlur eos qui vdlnpiales et luxuiu

noi
quod advcrsalur cruci,
qurcre,
elc.
ait

IN

EP1ST0LAM AD PHILIPPENSES
j

1208

D. Chrysoslomus. Nihil
,

ex Budo, significatregimen politicum, rempublicam,


civitatem. Quasi diceret Paulus
:

anqu Christiano alienum est

ac requiem et olium
|

Pegimcn noslrum,

Dominos luus in crucem aclus est, et lu requiem quris? Dominus luus clavis confixus est,
et lu tleliciaris? liccine mililis generosi? D. Chryso-

nostra rcspublica, nostra civitas, municipatus nosler


in clis est; id
est,

conversamur

ut cives ccelorum
;

nos gerimus ut municipes clorum

vivimus et rgi-

slomus. Si

Dominum tuum amas


morere
;

illius
,

vitam vive,

mur

jure, legibus et polili regni

cleslis. Talis est

morteni

illius

ipse te crucifige

non ul ipse

omnis ver Cbrislianus; attende

libi.

te interimas, sed ul

cum Paulo

dicas

Milii murulus

crucifixus est..., idem.


i

Usde etiam Sai.vatorem... Ex |iio clo expectamus Dominum nostrum Jesum Ciiristum, qui venions ad
judicium, nos amicos suos libcrabit ab omui corporis
et mentis

Vers. 19.

Quorum finis interitus,


a) tera unique

id est, qui

ad

xlremum

peribunt,

subibunt supplicium.
Cbrisli,

x-rumn, nosque dpnabit gloria corporis et

Pereanl ergo necesse


salutis, vacuant.

est, qui

crucem

fontem

anima:.

Vers. 21.
est, quia ejus
grati

Qui reformabit
,

Grce

transfigura-

Quorum deus venter omnia quasi summum


;

faciunl

bit,

Iransformabit, id est, in aliam figurant accidenta-

boiiuiu in deliciis sensualibus

1cm

conimutabit

ex

passibili, corruptibili et

ter-

reponunt. Hinc ventricol.

reno, faciens impassibile, incorruptible, asternum.


;

Et
tiis,

gloria

in

confusione ipsorum
est,

Syr.

Gloria

Corpus iiumilitatis nostr.e. Hebraismus,


corpus humile, abjectum ac miserum
;

id est,

ipsorum, dedecus ipsorum, id

gloriantur in flagi-

quorum

ipsos pudere oporteret. Grave


;

malum
,

est

CONFIGURATUM CORPORI CI.ARITATIS


fit

SL'.-E.

GlVCC.
:

Ut
fit

lurpia facere

sed

si le,

cm

facis,

pudeat
;

quasi di-

conforme corpori

clarilalis Christi

Syr.

Ut

midium malum
le efferas,

est,

D. Chrysostomus

sin

aulem inde

in similitudinem corpori glori su.

Hxc

conliguralio

summus jam

est animi slupor.


id est, cogitant diligunt et

conformalio

corporis

noslri

[cum glorioso corpore


lot

Qui terrena sapiunt,


curant.

Christi, fet per, et propter passiones. Si compatimur,


et

conglorificabimnr.

Quot vulnera pro Chrislo,


gloria

no-

Vers. 20.

Nostra autem conversatio...; Graec,


Senilli;

bis

coron cum Christo; quot morlilicaliones propter


toi

administrai nostra; Syr., noslrum exercitium; ^Ethiop.,


civitas nostra; Tertullianus, nosler municipatus.

Chrislum,

consolationes

in

cum

Christo.

Quid ergo murmuras, caro misera? quid recalcitras


?

sus est

Taies sunl

nos autem contra, cleslia

patere

morlificare in lempore, ut in

ternum
erit

cogitamus, diligimus et curamus, quia

clum

patria

gaudeas

et gloricris.

Pna

brevis

gaudium

wter-

nostra, civitas nostra, municipatus noster. nalhzv/Aot.,

num.

hujus vita; sectantes, crucem Christi videnlur odisse ; utpote qure non ad delicias, sed ad laborcs et austeritatem vitne nos invitet. Vers. 19. Quorum finis intrims, id est, qui ad nxtremum interibunt ac perdentur loquitur autem de tern perditione. Quorum deus venter est, nam ventrem liabenl pro Deo, quia causa venlris omnia faciunt, id est, finem ronstiluunl in deliciis cibietpols. Ilujusmodi Christo Domino non serviunt, sed suo ventri; Rom. 16. Et gloria in confusione ipsorum, id est, indedecore, turpitudinc, pudore ipsorum , et qui gloignomini riantur in iis quorum ipsos oporlebat pudere, id est,

sam autperdilam recuperare, sicChrislus

dicitur Sal-

valor, quia nos nobis, puta prinueva: nostra inlegrilati, spei , saluti et flicita ti reslituit.

Vers. 21.

Qui
m

reformabit corpus

Iiumilitatis

no-

str, configuralum corpori claritalis su. Pro reforma bit, Grac est, iransfigurabit , transformable hoc est, in aliam figura et formam commulabit , ut scilicet

in flagitiis etmal factis, etc. Qui terrena sapiunt. Quorum cor terra afixum,
nisi terrestres liabet affectus,

non

nisi lerreslria

non bona

amat, desiderat, curt, cogitt, prosequitur. Nostra autem conversatio in clisest. Vers. 20.

ex corruptibili faciat corpus ineorruptibile, ex passibili impassibile, ex terreslri cleste. Sensus Qui transmutabit corpus noslrum humile vile, miseriis ei corruplioni obnoxium ul sil taie quale est corpus ipsius gloriosum. Configuralum corpori ; Gnec est corpori clarilalis Christi. Syrus ut fit conforme verlit , ut bal in similitudinem corporis gloria: su;e. Papa:! inquit Chrysost., illine qui ad dexteram Pairis sedel , conforme liel hoc corpus ? Illi qui adoralurab angelis? Illi cui astant incorporales illa: vil ltes? Illi, qui est super omnem principatum, potestalem et vir:

conversatione Grcec est conversatio civilis, id est, civium inter se; lanqum dical Apostolus Civitas jiostra, in qu ul cives conversamur, in clisest; itaque nos non terrena sapimus , sed cleslia. Hoc
:

Pro

tuies,

illi

conforme

(iet? etc.

est conversationem habere inclis, cleslia sa pre, qurere, medilari. Undc ( ex quo scilicet clo, vel ex quibus clis )

enim

Salvalorem expectamus Dominum noslrum Jesum Ut venions ad judicium nos fidles, ad cleslia anhelantes, cloadjudicet , et in clo secum triumphanlesducal.Nota:Salv3reproprieslrem amiseliara

Cliristum.

Secundian operalionem qu etiam possit subjicere sibi omnia. Causant dat hujus transformalionis, polenliam scilicet ac potentem Christi operalionem qu polcns est subjicere sibi omnia etc.; ergo facile ipsi est, ut suo jussu faciat corpora nostra corrupta resurgere ad iminortalitatem et gloriam. Ita Chrysost. Christus ef(icaciler polest omnia sibi subjicere; ergo polestconformare corpora noslra morialia corpori suo glorioso, idque adeo facturus est, quia facturum se pro, ,

misit.
|

Corollarium pielatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
1 Conserva, et alla

et

ad praxim

menle rcposilam tene ideam


spirilu servit

iii

Ut banc
nis, in

in le

adimpleas ideam

cultro mortifieatiovilia

de vero Christiano. Corde circumeisus,

I]

corde luo, concupisentiae

continu

re-

Poo, et in Domino Jesu Chrislo gloriatur. Vide

v. 3. I'

seca. Spiritu, seu fide viv, spe firm, charilale sin-

1209
cer,

COMMENTAI!

\.

CAP.

IV.

121f>

Deum

eole; sic in corde tuo rognct ejns chantas,


et

4 Observa, et sequerc chrislianas Aposloli praxe.%


j

Hl

omnium luarum aclionum,


sit

internarum, et exI

quibus se ad

perfcclionem cvaiigelicam

excitabat.
in

ternarum,
Filio

principium et forma. In Clnislo Jesu


gloriaro, totamque

Vers. 12, 13, 14, semetipsum considerans


lie pala'Slr,

evtmge-

Dei, Salvatore tuo,

Uiam

quasi sladiodromum
currit ad

in
;

sladio, majori

spem pone.
mundanis bonis ideam, stercora t ea conlemnas. Sont quisquilia damna,
2 Conserva et

quo polesl conalu,

bravium

qua; relr sunt

veram

le

oblivisccns, oculis in
lotis viribus

scopum unic defix's, ad cum contenait. Ebcu miser, in codem stadio


!

seu

inania

sunt,

nociva,

llida, et

conspurcanlia.

positus, languens bacleus torpui, et torpeo


el

da vires

Vide

v. 8. Inania, et

inulilia

sperne; nociva fuge;


|

animum, Deus, apostolum tuum


municipem considerans, mente
,

imilaiuli, in (ine

feetida horre.

Observa tamen qud ex se nec bona sunt, nec mala; sed ca talia facit bonus, vel malus
si

sallem mea; lepidse vite. Vers. 20, se clorum civem


i

el

et

corde terrenis

animus. Hic ergo

corrigalur,

omnia erunt

ulilia.

abstractus

cleslia cogitt, diligit el curt; jure et

Vide ibidem.
5" Conserva et notiliam de dignitale passionum, ut
!

legibus cceleslis regni vivit et regitur.


stoli insignitus

Eodem

ac

Apo

sum bonore
terra

clorum sum

civis,

do-

eas libentis feras


tio,

passio,

communio, communicav.J

mesiicus Dei
et
; ; ;

cur ergo, ut lalpa, haerco terra, mente


?

socielaseslpassionis Chrisli. Vide

10. Patiens
;

corde
!

inclusus in

Sursm
;

cor,

anima

ergo garnie, quia Chrisli passioni communieas


sli

Cbrij

mea
tua,

aulem

passio, fous est beatiludinis xterna;; Chrifis

mentem rige, suspice ccelmn haec esl palria domusque oclerna ad hanc anbela, ibi conver; ,

sto

patienli

conformis

Chrislo ilaque glorioso

sare, donec veniat Salvator

qui le ab

bujus

exilii

conformis

cris.

Vide

et v.

Si. IV.

miseriis eripiat, suque glori donet in patri.

CAPUT
gaudium ineum
cliarissimi.
et

CHAPITRE
1. C'est

IV.

i. Ilaque, fratres mei cliarissimi eldesideratissimi,

corona mea

sic stale in

Domino,

2.

Evodiam rogo
Etiam rogo

et

Synlychen deprecor, idipsum

sapere in Domino.
3.

et te,

germane compar, adjuva


in

illas

qu niecum laboraverunl
et cseleris adjutoribus

Evangelio,

cum Clmente,
in

meis, quorum nomina sunt

pourquoi, mes frres Irs-cbcrs el trsdsirs, qui ies ma joie et ma couronne, continuez, mes bien-aims, et demeurez fermes dans le Seigneur. 2. Je conjure Evodie et je conjure Synlycbe de s'unir dans les mmes sentiments en Noire-Seigneur. 3. Je vous prie aussi, vous qui avez t le lidle compagnon de mes travaux, d'assister celles qui ont travaill avec moi dans rtablissement de l'Evangile, avec Clment, el les autres qui m'ont aid dans mon ministre, dont les noms sonl crits dans le livre de
vie.

libro vil.
4.

Gaudete

in

Domino semper
nota
sit

ilerin dico, gaudete.

je le dis

5. Modeslia vcslra

omnibus hominibus

Dominus prop
cratione

est.

6. Nibilsollicili silis; sed in


,

omni oralione

et obse-

cum graliarum
Deum.

aelione peliliones veslra;

innotescant apud
7.

Et pax Dei, qua; exsuperat

omnem sensum,

cus-

Rjouissez-vous sans cesse en Ntre-Seigneur; encore une fois: rjouissez-vous. 5. Que votre modestie so'u connue de tous les bomnies le Seigneur est proche. t}. Ne vous inquitez de rien mais en quelque tat que vous soyez prsentez Dieu vos demandes par des supplications el des prires accompagnes d'aclions de grces. 7. Et que la paix de Dieu qui surpasse Joutes nos penses, garde vos curs et vos esprits en Jsus4.
: ;

todiat corda vcslra et intelligenlias veslras in Clnislo

Clirisl. 8. Enfin,

Jesu.
8. De cactero, fralres, qua;cumquc suntvcra, quaecumque pudica, qusecumque jnsta, qusecumque sancta,

et sincre,

juste,

frres, que tout ce qui est vritable loul ce qui est honnte, tout ce qui est tout ce qui est saint, tout ce qui peut vous
cl

mes

rendre aimables, tout ce qui est d'dification

de

bonne odeur,

qnaccumque amabiiia, qucuinqiie bona: famas, virlus, si qua laus disciplinas, ha?c cog'ualc.
9.

si

qua

loul ce qui est vertueux, et lout ce qui esl louable dans Te rglement des murs, soil l'entretien de vos penses.
9. Pratiquez ce que vous avez appris et reu do moi, ce que vous avez entendu dire de moi, et ce que vous avez vu en moi cl le Dieu de paix sera avec vous. 10. Au reste, j'ai reu une grande joie en NoireSeigneur, de ce qu'enfin vous avez renouvel les sentiments (pie vous aviez pour moi, non que vous ne les eussiez toujours dans le cur, mais vous n'aviez pas d'occasion de les faire paratre. 11. Ce n'et pas la vue dmon besoin qui me fait parler de la sorte , car j'ai appris me contenter de l'tal o je me trouve. 13. Je sais vivre pauvrement, je sais vivre dans l'abondance ayant prouv de tout je suis l'ail loul, au bon traitement el la faim, l'abondance et l'in;
:

Qua; et

didicistis,

et accepislis,
:

el audslis, cl
eiil

vidislis in

me, haie

agile

el

Deus paeis
in

vobiscum.

10. Gavisus

sum aulem

Domino veliemcnter,
:

quoniani tandem aliqnando refloruistis pro nie senlire


sicut et senticbalis; occupati
1
1

aulem

cratis.
:

Non quasi propter penuriam

dico

egoenim

di-

dki, in quitus sum, suliciens esse.


12. Scio et
in

humiliari, scio et abundre (ubique et

omnibus

iuslilutiis

sum), el
pli.

saliari, el esurire, et

abundarc, et penuriam
13.

Omnia possum

in

co qui

me
,

confortt.
tri-

Verumtamenben bulationi mex.


14.

fecislis

communicantes

digence. 13. Je puis tout en celui qui nie fortifie. 14. Vous avez bien fait nanmoins de prendre part
l'affliction o je suis.

1211

IN

EPISTOLAM AD PHILIPPINES
15. i.

2I9

15. Scitis autcm et vos, Philippcnses, qud in principioEvangcli, iquandoprofectussum nMacedoni,


inilla milii

Or vous Or,

com rrtenc

savez, Philippins, qu'aprs avoir vous prcher l'Evangile, avant depuis


;

Ecclesia communicavit in rationc dali cl


;

accepti, nisi vos soli

quitt la Macdoine, aucune autre Eglise ne m'a Lut pari de Ses biens ei que je n'ai rien reu (pie de vous seuls, 16. Qui m'avez envoy deux fois Thcssaloniquc de quoi satisfaire mes besoins. 17. Ce n'est pas que je dsire vos dons, mais je dsire le fruit que vous en liiez, qui augmentera le compte que Dieu tient de vos bonnes uvres. 18. Or j'ai mainierian! font de que vous m'avez envoy, et je suis dans l'abondance je suis rempli do
;

10. Quia et Thessalonicam semel et

bis

in

usum

mihi misistis.
17.

Non

quia qunero datum


in rationc vestr.

sed

requiro fructum

abundanlcm
8.

Ilabeo autem omnia, et abundo

rcpletus sum,

aeceptis ab Epaphrodilo qux- misistis,


latis

odorcm

suavi-

Iiosliam acceptant, placcntem Dco.

19.

Deus aulem meus implcat omne


,

desidorium

veslruni

sccundm

divitias suas, in glori in Chrislo

Jesu.
20.

vos biens que j'ai reus d'Epaplirodite, comme une oblation d'excellente odeur, comme une ioslie (pie Dieu accepte volontiers, et qui lui est agrable. 19. Que mon Dieu, selon les richesses de sa bont, remplisse tous vos besoins, cl vous donne encore sa gloire par Jsus-Clirist.
20. Gloire soit Dieu notre Pre dans tous
cles des sicles.
les si-

Deo autem

et Patri nostro gloria in secula se-

culorum. Amen.
21. Salulale

Amen.

22. Salutant vos, qui

omnem sanctum in Christo Jesu. meeum sunt, fralres. Salulant


maxime aulem
qui de Cacsaris do|

21. Saluez de
Christ.

ma

part lous

les saints

en Jsus-

voe

omnes

saneli,

ino sunt.
23. Gralia
vcslro.

22. Les frres qui sont avec moi vous saluent : lous les saints vous saluent , mais principalement ceux qui sont de la maison de Csar. 23.

Domini

nostri Jesu Christi

cum

spirilu

Amen.

avec votre

La grce de noire Seigneur Jsus-Christ esprit. Amen.

soit

ANALYSIS.
Primo
tiam, v
1

Pliilippcnses Iwrtalnr tcncrriin


;

ad perseverangati-

liberalilalem, v.

10, 14, 15, 16,


;

idque

facit,
cl

ipsorum

ad concordiam,
;

v. 2, v.

ad spivituule

polissimiim caics
pli, v. 11, 12,

ipse enim scit abundurc.


et

penuriam

dium,

v.

ad modcsliam,
v.

5; ad orulionem, ad gracl

13

17.

tiarnm aclionem,
v.

ad omnia laudabilia

sancla,

Denique
omnes*

eis vicissim

bona precatur,

eosgue salulat

8,9.
Deindc laudal aniiqaam
et

prsenlem eorum erga

se

PAUAPHRAS1S.
1.

Quapropler, fralres mcl, quos diligo, quosque


;

9.

Facile

qtion didicistis, et accepistis,

et andstis,
erit.

videre desidero

vos, inquam, qui eslis gaudium, dein vil ehrislian,

et vidislis in

me,

et

Deus pacis vobiscum

cusque nienm, perseverate


dixi
2.

eo quo

10.

Magnoper gavisus sum, sed gaudio

spiriluali

modo, charissimi. Evodiam,Synlychcnque rogo, ut


et

et cbrisliano, quia sint in

tandem aliquando

reviruistis el reaf-

Domino
'

florulslis, ut

mihi ben afficeremini, sicul et anlca

concordes
5.

unanimes.
et

ficiebamini; id est, reviguil, ac refloruil vesler erga

Quin eliam

rogo

le,

mi vere

sodalis, Ut eas
I

me
lis
|

affectus, vestraque

me
;

solliciludo,

qu soleba-

adjuves, iitpole quae (citm

apud vos essem)

laboraverunl Evangelii piomovendi causa,

mecum un cum

me curam gerere

sed opportunitate dcsiilue-

bamini.
11.

Clmente, cajlerisque meis adjutorihiis, quorum no-

Non qud penuriam passus


gaudeam,
etc.)';

sim, id dico (scili-

mina
A.

scripta sunt in libro vide.

cet qud
vobis,
suf'liciat id

ego enim didici, ul mihi


iis in

Gaudelc
;

in

Domino seinper; ilerm dico


sit

ipiod habeo, seu in

quibus sum, co:;-

gaudelc
5.

leulus esse.

Sic lamcn ut modeslia veslra nota

omnibus

12.

Novi humiliari

novi el abundare (in omnibus


inslilulus cl instructus, seu
el esurire, et

liominibus.
6. (vel

Dominus appropinquat.
;

evenlibus ad omnia
exercitalus)
et
;

sum

De null re sollicili silis sed in omni negotlo in omni tenipore) per oralionem cl obsecratioactione, peliliones vestr;e defe-

et saliari
pli.

possum

abundare,

penuriam
13.

nem, cum graliarum


7.

Omnia possum, corroborante me Chrislo,

ranlur el innolescant apud Deum.

Gl\TC.

Et pax Dci, qu major est omni intelleclu, cnel

14.

Yerumtamen ben
seu,

fecislis, qui

affliclioni

meco

slodiat corda vestra


grati.

animas vcslras

in

Christi

cominunicstis;

qui

per vestrorum

bonorum

De cx-lero, fralres, qux'cumque vera sunt, qucumque pudica, qiuccumque justa, quxciunque sancla, qucumque digna qua; amentur, qnxcumque
8.

communicationem meani sublcvslis inopiam. 15. Sciiis autem el vos, Philippcnses, qud in principio Evangelii vobis

me

pr?cdicali,

quando

exivi

bonae famrc, seu laudabilia;


ter vos disciplina dignn lande

si
;

qua
llaSC

virlns,

si

qua in(ut

Macedoni ut irem in Achaiam, nulla Ecclesia mihi quidquam Iribuit quod referrem in codicem datorum
el

anime versate

acceptorum

sed vos

soli tribuislis.

ea suo lempore

facintis).

16. Mihi enim,

cm essem

Thessalonicre, semel et

1213
iteriim niisislis id
17.

COMMENTAIS. CAP.
Non
h.sec

IV

12!{
auteni, qui et Pater nosler esl, sit gloria

quo ad usus meos indigclmni. dico quasi rcquiram mimera, scd

20.
re-

Deo

in sccula seculoruin.

Amen.

quiro ut ob ea frueius et lucrum abundans inscribatur


in rationihus veslris.

21. Salutate quenilibcl Clirislianum in Cbrislo sanctificatum.

18. Reeepi auteni oninia,


siini,

cl

abundo, ac repleius

acceplis muneribus quee nhi per


;

Epaphrodilum
bostia

2-2.

Omnes

sancli qui

Roma

sunt, seu

omnis Ec-

niisislis

sacrificium bon;c fragianlia.1

Deo

ac-

clesia

Romana, maxime

qui de famili et aul Nerol.

cepta ac beneplacila.
19.

nis imperatoris, vos salui.au

Deum

precor ut pro sua opulenti onineni veiinpleat,

slram indigenliam
Jesuni Cbrislum.

dclque vobis gloriani per

23. Gralia
vestro.

Domiui

nostri Jesu Chrisli cura spiritu

Amen.

COMMENTA1UA.
Vers.
exoplaii.
1.

Itaq.it.,

fratres

mei...

Grxc,

dilccli el

Grotius, qui vull duos fuisse viros; quia, inquil, ?tv/os el


E-ru^/is, est virile

Ob proposilum pramium,
illis

concludit in fide

nomen. Ilincque
elc.

vull

de

vi-

conslanter esse pcrsevrahdum snclque vivendum


juxla exemplar vtae quod
proeouit
et

duis in gnre, non Evodi cl Syntyclic, intelligendum

imitandum

quod sequilur, adjijva illas,


Idipsum sapere
et
in

non \er juxta judaizantium errores


plam, quasi diceret
:

vitam corrucorporis et

Domino. Rogo ut una siteis

mens

Cm

itaque laht

sit

vohmtas propier Dominum.


Vers.
5.

anima: vobis Cluisto promissa gloria, fratres mei


dilecli et exoptali,

Etiam

rogo et te, germane compar...

gaudium meum

et

corona mea, per-

Grxc.,
id est,

ffiuye yjiisls,

conjugalis sincre, socie germane,


in

severate in (ide et in vit ebrislian, dilecti mei, co

collega genuine,

jugo

sciliect

cvangelic
,

quo jam
id est,

dixi vobis

modo.

prdicalionis ferendo per

agrum dominicum. Z0yo 5


idem jugiim nobiscum
in aralro

Gaudilm meim et corona mea. Per inelonymiam,


causa et objccium gaudii mei meaeque apud
et

jugum,

iruyc, conjugalis,

Ira

hens.rv?j79, qermanus, sincerus,

gemnus. Est itaque


ferendo com-

Deum
sed
et

bomines

glori;e.

Non lantm gaudium, sed


non tantm
gloria,

metapbora ducla

bobus qui

et gloria, ait D. Chrysosloinus,

binantur. Comparera, seu conjugalem, vocat

homincm

corona. Quid buic virluli par inveniatur, quippe

quemdam
clcsia
estis,

qui cura

co laboravil

in
:

agro Domiui. Ec-

cm

Pauli corona sint ? Felicehi prlatum qui in die

quippe ager est Domiui


ait

Dei agricultura vos


v.

juditii

de subdilis suis dicere poterit quod Paulusde


:

ad Corinlbios, aliquem

Episl. cap. 3,
,

9.

Mine

Pliilippensibus

Gaudium meiun,

etc.

insignera
tri-

doctorem

suum

in

ferendo per

Necessari duobus
siilia; vel gloria et
illius

unum;

vel

gaudium, vel

agrum dominicum cvangelic prxdicalionis jugo collogam, Paulus vocat conjugalem, collegam, sodalem,

corona, vel confusio et damnalio

erunl.

verum

germanum

et

sincerum.
litteralis.

Sic state,

quomod
vit;e

sletistis

immoli, perseverate,

Nota

viventes juxta

nostra formam, non juxla illorum


finis erit aelcrna perditio.

Nolandum autem
sculino

est

quod omnes versiones


Syr.,

in

ma-

corruplioncm quorum
Vers. 2.

gnre

Ioquanlur.
el socie

Evodiam

mi vere

sodalis.

rogo et Syntyciien... Duie

yEthiop., fruter mi
liera

mi. Arab., candide sijzign.


et Latini.

femm
qu
in

erant Phlippis apud Clirislianos primari,

omnes

Paires Grci

Quin cliam Cal-

convericndis et instruendis

aliis

mulieribus

vinus et Beza. Ilinc prorss rejiciendum quod ut om-

plurimm laborrunt, sed qu cm scriberet Paulus


discordc erant.
quit
lia

nin falsum
vocal
velle

rejicit

D. Cbrysostomus et quod slullum


scilicet
in

omnes

Gr;cci el Latini.

lias, in-

Tbeodorclus,

leminino b;cc verba

D.

Cbrysostomus, commendat viro cuidam ad-

sumere,

el

per ca signilicari uxorem Pauli. Ea-

mirabili,

quem suum comparcm

vocat.

Ob bunc Gr-

ber Stapulensis, ingenua conjux.

Erasmus, compar
cl

conim

et Lalinoruni
1.

consensum, audiendus non esl

germana

bocque placuil
,

Cajelano
,

Cailiarino.
in ils

fratres mei eharissimi et desideAnnihiles el dt'siderahiles; id esl, qiios meril amet quorumque prscnli irui desicsiis milti est Deus d< rcl. bit: i-ii m dixit, cap. 1 quoinodo cupium omnes vos in visceribus Jesu Chrisli. Gaudium meum et corona mea. Vocal ans gaudium suum, quia dcorum fidei constanii gaudcbai ; quanqu'u) hoc gaudium adliuc aiiferi vull per connu ttfofecluui .Impit, inquil, gaudium meum, cap. 2. Corotiam auiem suum eos vocat , quod essont vel ornamenlum capilis eju , du quo gloriaii possel : vel pi. tins, quia prolaltorc pnedieationis cvangelic, qu cos ad Christum adduxerat, coronam Deo expeciabat. De qu , 2 Tim. 4 : lieposilu est milti corona justiYi.r.s.

Itaque,
:

Cbristi (ide

spe

grati

justili

co

modo quo

rutissimi

q. d.

etc. Dira h femlntt! primari erant inier Chrisiiae.os Philippis, qutt rem cbrislianam promoveresalagebant, inier quas aliquld dissidii coortum i'uerit. Eas rogat et borlalur, ut idem \sapianl i slve sentiant , in Domino, idest, ut concordes sint in chaiilale Chrisli. Etiam rogo el te, germane compar. Hic Vers. 3. vocat socium et collegain suum, insignem scilicet aliquem doctorem. Quisquis aulem fueril multm a! Aposlolo honoraiur, dm eilri vocat germanum, hoc ac laboris socium. illunt sincerum adjulorem esl tacilo cjus nominc, compellans, rogat igilur virum
,

slandum esse docui. Evodiam rogo Vers. 2.

tignam,

elc.

ul facial qiiod squitiir.

Sic state in Domino , eharissimi, hoc esl, quod paul anlc admonui, uisilis unanimes in tide (.lirisli, in eo perseverate. Slate et conslanter persistite in D

Adjura illas qu mecum laboruverunt in Evangcho. Duas leminas inielligil, quas modo nominavit. illa-

inquil, versantur in opre ad ulililatem Kcclesi.e pr-

21S

IN

EPISTOLAM AD PHILIPPENSES
Quorum nomina sunt
Quos non nomino, nec
in

*213
MtiRO vit.
:

Lquidcm Atlic loquendo, polest gennanum et germanam conjugnlem


Paulus cral, ut
ait,

iuy ym*i*i significare


:

Quasi diccret:

sed D.

hic ascribo, sed

quorum nomina
Mullo
laudari.

imperitus sermone, nec ade clo-

felicis alibi scripla sunt, sciliect, in libro vit.

quens

ut loquerclur Allic. Pra'lereacx ipso D.


1

Paulo

melius est Deo probari

qum ab hominibus
in

constat,

Cor. cap. 7, qud vitam duxerit clibem.


itaque
supradicli

Liber vil est catalogus prredeslinalorum ad vilain

Non audiendi
tas. Fiisis

auclores, sed

illis

reternam. Hic catalogusexistit


prredeslinalione Dei
;

mcnlc, pra'scienti

et

pra'fcrcnda Scriptura; cl sanclorum Patrum auclori-

qure dicilur liber seu calalogus

eos

refellil Estius.

Dei, liber vit, liber vivenlium.

Sicut autem diplex


scilicel et

Quis aulem
tur. Aliqui

s'il

insignis isteD. Pauli collcga, ignora-

concipitur prredeslinatio, ad

graliam
;

ad

nomen esse proprium. Alii volunt hoc nomine lionorari unum e\ episcopis et
putanl. evvfSi

gloriam, sic et duplex liber


lius
vit;c,

vitre

vel, ut ail

Cornin libro

Lapide, dupliciter quis polcsl scribi

diaconis, quos salulavit in


blus,
tuni.

exordio

Epislolre.

Vala-

complclet incomplte. Vide fusis anud ipsum.


nullam aclioncm bonam apnd Deuin
lit

P. Cornelio cilatus, censet esse Epaphrodi-

Ilinc collige

Post

quem

Grolius

ait

Ad

Epaphroditurn se

deperdi

quod enim

boni super terrain, scribitur

verlit oralio,

lanqum prresentem fulurum ubi Epimulierum. Hoc parm interest,


:

in clis.

Qu minus

laudis ob id recipilur in terra,

stola

1i:jcc

Philippis legerelur. Alii virum, vel fratrein

e major
lur.

laus et remuneratio

apud

Deum

babebi-

allerius prjcdiclai'um
ait

D. Joannes Chrysoslomus
illis

sed hoc vald miran-

Vers. 4.

Gaudete... Quia
;
:

rerum natura dolohinc

dtim est, lantum

ab Apostolo honorent delerri

jussum.

rem srep pariebat rum perpessione


spiiilale

vexabantur enim rerum molestaVobis donatum


est...

illos

ad

Adjuva

illas...

Quod

intelligi potest

per respectum

gaudium

excitt frquenter. Gaudete in


in

Do-

ad reconciliationem, vel per respectum ad illarum

mino; non sicut genliles


culi,

rebus prosperis hujus sci;i

honestam sustenlationem. Adjuva


reconcilies, vel opitulare
illis

illas ut

cas inler se

sed sicut

(ilii

Dei et discipuli Cbristi

Domino.

ut habeant

unde se

et

Ob vestram ad Deum vocationem, ob


Christo collala
el
in

bnficia vobis

suos honesl sustentent. In hoc sensu, salis probabililcr

conferenda, ob graliam et Dei

Epaphrodito Ioquilur, qui crat episcopus

et

cu-

filiationem vobis

Daptismo collatam, ob gloriam

jus in cleemosynis distribuendis prrecipua crat aucloritas.

vobis proinissam, et vobis ob passiones vestras pro

Hanc conjecluram

roborat,

v.

25,

cap.

2,

Christo toleratas debilam.

hujus Epist., ubi Epaphroditurn vocat coopra! orem

Iterum dico, gaudete.


in

Ista

geminatio oslendit

ci

qui

suum.
Qu. mecum laroraverunt... Halioncni
afcrt

Deo

est,

semper gaudendum
palialur.

esse, etiamsi preina:

iudu-

tur ac quidvis

Passio semen est glorioe

cenlem, ut

cis

opituletur, nenipe, quia laboraverunt


milii

hinc mediis etiam in tribulationibus gaudete.

Momencomet

mecum. Crc, simul


quasi dicerct
:

(mecum)

decerlavrunt

taneum enim

et

lev Iribulationis noslr... Passio

Adjuva eas, quia


Evangeliuni

me
inilo

adjuverunt in
,

municalio est passionum Chrisli, itaque communicantes Cltristi,

cerlamine propter

nec inodica
solli-

passionibus gaudete; quia

si

compaiimur

propter Christum tolerrunt incommoda, llinc


citudo et cura erga
illas,

glorificabimur. Spoliatio

non ob amicitiam, sed ob

dicium est possessionis


nis veslris

bonorum leniporaliuin prrejuxternorum spoliati ergo bo;

benefacta, D. Chrysostonms. Variis aulem modis po-

ob Cbristum, gaudete; in relernilate Dei

tueruntadjuvisse Panlum

et alios

Evangelii operarios

bona possidebitis.
Vers.
5.

sive hospitio, sive subminislratione

rerum necessa;

Modestia, id

est,

moderatio,
sit..., ut

suavis

riarum, sive cliam aliarum feminarum instruclione

morum

vestrorum compositio, nota

exem-

quia enim apud Grrecos non erat viris liber ad minires adilus
:

plo veslro discantagere modeste.

bine feminre per feminas prima Christia-

Dominus prop est,

id est,

jam imminet judicium.

nismi cognitione erant imbuendre.


tinente hoc opus el lu cum iis eapesse, casque adSuscipe earum infirinitatem , cas; ut sensus sil que inler se reconcilia, adjuva eas qiuc me adjuverunt in cerlamine; vel, suscipe eas mise me yusceperunt
: :

Jam

inslal lenipus

factorum rationem reddendi, et

juva

spirituale , recolcnles animo ineffabile beneficium vocalionis vestrre, qu voeati cslis per fidem in spem
vitoe et glorire selcrn.

Vers.

5.

Modestia
,

veslra nota
vitre

sit

omnibus homi-

officio

suo usque ad periculum. Cum Clmente cl cteris adjutoribus meis. Eremulicres im cum Clmente eaitcrisqite Pauli cooperariis Paulo socire cl djulrces ftire labors ac cerlaminis in Evangelio. Hic est Clemcns Romanus, discipulus SS. Ptri et Pauli, qui Pelro, posl Liuum et CL-luin,
,

nibus. Significat

aulem eam
aliis

ac

morum composi-

in pontificalu successit.

hominibus. omni juslili, convcrsalur, quain et Ambrosianus ralionabilem conversationem exponit. Exi^it Apostolus lidelibus agenlibus inler infidles, ul per hanc eoruin conversationem ben ubiqoe audiai nomen christianum, undc et Pelrus, 1 Epist.. 2,
requilalc, modestia
facilitate
,

tionem, qu quis cum

Quorum nomina sunt ( scripla ) in libro vil, idest, vivenlium, sive corum qui conscripti sunt ad vilain reternam; q. d. Quorum mull felicis alibi scriptu
:

oit

Conversationem vestram inter gnies liabentes bo,

nam

elc.

nomina
Vers.

qum
.

si

hic ascriberenlur; scripla sunt


in

enim

in libro vitre.

Gaudete

Domino semper

etc.

Qum

est, id est, Chrislus judex appropinqual, ut venial ad judicium, ut coronel noslram palientiam et modestiam ut gaudium nostriim corn pleal, nique hostium nos persequentium injurias vin-

Dominus prop

JVequentissim excitale ac renovale in vobis gaudium

dicet et puniat.

1217

COMMENTAI*! \. CAP.
factis

IV.
et laude Dei,

1218
Deuni adite, veslraipsius implorale.

mercedem

proportionalam recipicndi.

Appro-

gratiarum actionf,

pinquat Salvaior,

quem de

clis expeclamus, qui-

que

illi

desideria exponile, et

opem

que reformabit, etc.


Observatio moralis.
Nihil sic juval

Observationcs morales.

Nota
fiduci,

1res boimeoralionis conditiones

orandum cum
fiduci

ad moruni compositionem, et ad
judicii
:

omnes prorss virlules, accogitalio imminenlis


hinc aposloli hune diem semper ut
annunliant, ut illum prai oculis

cum inslanti, cum gratiludine, cum accipiendi, cum graiiludinc acceplonun, cum
ti et

inslau-

Dei. Hinc Christus advents sui leropus occultavit

obsecraiionc per Jesum Cbrislum Mcdialorem

proximum nobis habeamus semper ut


ha-

noslrum. Dei bonilas, omnipolenlia, miscricordia


iiduciam dabunl; accepta
inlinila Christi

Deo bona gralitudincm

proximum, nobis annuntiani;

ut illum prie oculis

merila obsecrandi et instanter pclendi

beamus semper
Prop est autem

et ad

eum nos

continu praparemus.

liber ta tem.

ille dies,

quia totum tampons inter-

Notai hic et merit D. Chrysostomus, qud de

om-

stiiium, respectu aclernilalis, est quasi

punctum.

nibus, eliam de molestis, gratis sint babciube; idque


est liominis vergrati, in

Domimis prop

est,

omnia brevi deseram; ulquid

Dcum ben
elsi

alTecli, et

ab co

ergo lerrena diligo, eisque adhajreo? Dominus prop


est,

penils pendenlis, cerlque persuasi qud omnia ad


ulilitatem
lias
j

brevi de omnibus ralionem

sum

redditurus

ut-

noslram adminislret,

non percipiamus.
aclionibus Deus
ait

quid ergo superllua possideo, jamjam ralionem reddiiurus


ei

preces

cum

talibus gratiarum

qui necessaria lanlm niibi concessit?

Do-

agnoscit; alias ne nsse quidem vull,

D. Chryso-

minus prop est; ecce.venit Salvator remuneraturus


ulquid patienliam in tribulationibus aniilto? Dominus

stomus.
Vers.
7.

Et pax
sit.

Dei, qu.e exusperat omnem sen-

prop

est,

unicuique secundm opus

suum

redditurus;
in-

sum, id est, quai major est,

qum

ut possil intelligi

utquid ergo

mundanorum
est
;

flicitaient et

gaudium

quanta qualisque
Custodiat,

video? Dominus prop

ilaque modeslia, moderatio,

id est, instar cuslodia: mililaris tucalur

animi mansueludo,

morum

composilio nota
in

sil

omni-

volunlatem

et inlelleclum, id est,

lotam animam ve-

bus liomiuibus. Videant


in eloquiis, in

mansuetudinem

aclibus,
di-

stram, contra inclus et anxietates; ne per allerulrum


aut per

gressibus noslris, ulpote qui

sumus

utrumque

peccelis, sicque grati decidatis


,

scipuli

Cbrisli,

quem

in

corde gerimus. Videant pa-

Grac.

et Syr. 8.

habcnl

custocliet.

tienliam in passionibus, utpotc qui aeternam ob eas

Vers.

De C/etero, fratres, qucumque sunt


sunt vera, id est, sinecra,

coronam expeclamus. Videant frugalitalem


utpole qui de superlluis judicandi sumus.

in

usu,

vera...; properat ad finem, et paucis omnia comprehendit.

Qucumque
;

men-

Vers.
p
est,

(J.

ISihil solliciti sitis.

Quia Dominas prositis

dacio remola

de rbus bujus

seculi

ne

anxii;

brevi

Qucumque

pudica, gravia, honesta, verecunda. In

omnia linem babebunt; brevi omnia vobis deserenda


suni
:

primo, commcndalur verborum sinceritas, rerumque


ingenuilas; in sc'eundo,
lionestas.

ne ergo de rbus caducis

solliciti

sitis,

sed

morum
iiulli fit

gravitas et aclionum

a.terna sedul curale.

Polest et explicari

Dominus prop
solliciti sitis.

est,

ad opilu-

Qu.ecumqiie jlsta, ut

injuria.

landum vobis

ne ergo

Sed naluralior

Qu/ecimqle sancta; Craie,

?{<,

pura, remola ab
legit y,

sensusliic est: Appropinquat Salvator,

quem de

clis

omni specie impudicitia

Nosler inlcrpres

expeclamus, quique patienliam


ronabil
:

et labores

noslros co,

sed parm refert; sanclum csl enim quod purum.

ne ergo vos angal solliciludo bonorum


negotio, vcl tempore.

aut

Qu.ecumque amabilia,
vcl,

id est,

digna qua; amenlur;

malorum tcmporalium.
Sed
in

cum

aliis,

gratiosum iiominem facicnlia.

om.m,

supple,
est

Non

Qc/ECL'MQLE bon.c fam, xdificantia et

bonam

fa-

enim jungendum

boc omni

cum

oralione, quippe
-</.->-.i,

maai parienlia.
Si Si

quai in Grieco discordant gnre;


ti^oiim'/jI
,

nculrius,

QUA

virtl's,

quidquid ad virlutem perlinet.

feminini.
id

qua laus, quidquid ad laudabilem vil converfaclis

Oratione et obsecratione,
oralioucm
et

est,

per aticutam

salionem confort. Haie animis vestris versa te, ut


suo tempore pistelis.

instantem obsecralionem, junctam coi

Uxc quidem

ad omnes dirigit

Vers. 6. Nihil solliciti skis, etc. In omni, subaudi, rc et negotio, de quo sdlicili eslis. Oratione id est, per orationem et instantem ac fervenlein obsecralionem junctam cum gratiarum aclione petitiones vesiras notas facile et cxponiie Deo, ut ejus opem
,

Vers.
id csl
,

8. De ctcro, fratres, qucumque sunt vera, sinecra et alina ab bypocrisi.


,

Quvcumque pudica, id est honesta verecunda. Quncumque jusla; significal cam jusliliam qua: est
,

specialis virlus.

il.igiietis et

sum

qua- exsuperat omnem senDei, est reconciliatio quani fecit Deus cum liominibus, quando oliin eis iralus jam por Cbrislum faclns est placatus, inquil Cbrysost. Hxc
7.
,

Vers.

El pax Dei
iiitellectuin

impetretis.

elc.

Pax

Qucumque sancla , id ost, pura sive casla. Saitctum enim dicilur quod est incontaminaluni. Qucumque amabilia id est talia per qil;0 silis amabiles liomiuibus. Nihil sit in moribus asperum
,

nihil

pax

omnem
et

superat

nem
in
tiu

pro inimicis

expeclaiionein humanam sibi reconciliandis ,


et crescatis.

quia omnem opinioexcedit qud Dcus Filinm suum dederil


,

quod olfendat COS ciun qiiibns convcrsainini. Qiiarumque bon fuma', quae vobis et Christo, ac

Cliristianismo
plina

nomen
si

et

famam

concilient.

Si qua virlus,

qua laus

morlem. In Christo,
maneaiis

disciplina:, id est, disci-

id csl, in

Christi fide et gra-

morum

laudabilis.

litre cogilate, ut ca lacialis et

cxequainini.

1219
Apnstolus
;

IN

EPISTOLAM AD PHILIPPINS!.
SI

1220

at speeiatim sacerdolibus et rcligiosis cou-

rurss verc germinantibus.

Hoc ver

indicat, ait, illos

veniunl, quippe qui comniodis ea possunl exeqw.

cum

aulca florcrent, ac poslea cxlabuisscnl, rurss,


,

Nostruin itaque sludium elexereiiium silluv.csupradicla animo versare, cl de facto excqui. Gralias immensas Deo, qui mihi ha:c cogitandi et faciendi otium dedit. Fac, Deus misericors, ut lanla non abulargrati,

vigerc ac germinare cpisse. Itaque vox ista

objur-

gationem et laudcm habet

non cnim parin

est, ci'im

exlabueris,reflorere, Chrysoslomus. Juxla hancinterpretationcin, quai coinmuiiior est, sicul


et sentiebatis,

sed ul de faclo hx-c cogilem et agam. Noia quod laudabilia


et

significat, sicul olini sentiebalis, et indicnl

qud

Plii-

bonam

i'ainam

parienlia,

lacre

quidem

lippemoscessrinl senlire. Alii tamen contra volunt


istud, sicul cl senliebalis, esse quasi

debeamus, non tamen laudem speclare. Fac iiaque


laudabilia,

correclionem et
:

non spectans ad laudem.

miiigationem vcrhi reflomistis; quasi diceret


id esl
:

Non

Vers.
cistis

9.

Qi'.k

ex didicistis...,

Quai didiscribente;

quod idem pro me soutire


Tbeodorelus, dicens

cessaverilis, sed quia oplia

me

docente; qiue uccepislis

me

portuiiitatcm non habebatis.


cl
:

Fstius, Grolius. Favet


et Ise-

qux' audistis
sente.

de

me

absente.; qua: vidistis in

me pr- 1
dixi,
;

Novi scopum vestrum


;

tor

hune

in vobis

cernons

jamdudm

volebalis meui

ILec agite, quae prsedicavi, qua? scripsi, qu;e

subventioni prospicere, sed non babuistis opporluni-

quorum
cendi
I).

vobis

exempium
scipsum
in

dedi,

l.a:c facile.

Optima domai

talem. Unie etiam sensui favere pulant textum Gr.e-

ralio,

omnibus forma m prx'bere,


cbrisli
fidei

cum bodiernum,

qui liabet

In quo

cl

sentiebatis, id

Chrysostomus. Trs lue adverte

est, juxla illorum inlerprclationem,

quod

et quidera

et vitie rgulas, scilicel doctrinam pmedicalam, aut

senliebalis, sed opporlunitatecarebalis.

scriplam ab apostolis; traditiones aposlolicas, (idem


et fatta apostolica,

Occupati autem eratis

Grc.

Opportuniste aualii

seu vitam et exempla illorum.


in

tan earebatis. Hanc opporluiiilalem


l

aliter intelli-

Vers. 10.
it

Gavisus sum autem


in

Domino... Trans-

gunt

primo, oecupali eralis


in

aliis negotiis;

secundo,

ad graliarum actionem,
corrcplione,

qu miro modo laudes

non babebalis

manibus, non abundabalis, sicque


significat,

cum
lic

corrcplionem

cum

excusatione

dare non potcralis. Hoc

faatpetBi, ail D.

gralitudinem suam

cum
sic

sanct suffieienti et evangomiscet. Grandia et humilia


j

Chrysoslomus, ex communi loquendi constieludine;


il.t

qudam independenti
omnia
profrt,

cnim plerique dicunt, cm non


in

salis

ampla res

est,

loquilur, at

contemperat, ut ne verbuj

sed

angusliis

versanlur.

erli,

non habebalis

lum quidem
licm.

quod redoleat

aniini aut abje


!

(idum nunlium per


hsec fer

quem

mitterelis. Noster interpres


:

clioncm, aut ingratiludinem, aut duriliem aut molli-

omnia

includil, dicens

Occupati eralis, sive

negoliis, sive paupcrtale vestr, etc.


et

Gavisus sum..., magnoperc quidem


talus

impens !x-

Fx

dictis

duplicem coliige sensum. Primum Gaudeo


:

sum, sed

kelili pi, spirituali et ebrislian.


;

qud prior vester erga me


que me!
sollicitude;

refloruit affectus

veslra-

Quomam tandem aliquando


aliquando, id est,
indicat, ail D.

Grac.

Quonium jam

non quod cessrit

islc vesler affe-

jam tandem. Hoc longum tempus


;

ctus, sed quia vobis defuil opporluniias; seu volunlas


j

Chrysoslomus

expressit illud Arabica


vixistis,

quidem

adl'uit,

sed defuit opporluniias. Allerum,


:

quem

veisio;

qud post inlervallum elapsum, quo


reviruislis
;

magis litleralem pulo


viguerit vesler
solebalis. In

UEtLORL'isTis.Grc,
cura vestra.

krab., repultulavit

'

Gaudeo quod jam landem reerga me affectas, quo me curamgerere


est expressa, refloruit. Objurga-

f
id est,

quo laus

Pro me sentire,
gerere.

me curam

et solliciludineni

lio lacila, sicut cl sentiebatis,

quasi refiiguerit ardor

cliaritalis.

Ut hanc autem objurgalionem lemperet,


adjicit lacilam et

Sicut et sentiebatis, id

est, sicut solebalis

de rej

excusalionem

expressam. Tacitam

bus

niiiii

necessariis precurandis esse sollicili. Grsec.

et quse dbet subintelligi, credo

quidem qud

voluii-

In quo sentiebatis, id est, qu in re solebalis sentire


lia

tatem
i

et affectum

habebatis. Expressam, sed defuit

Syrus

Vehcmenler autem gavisus sum

in

Domino
quem-

opporluniias, non poleralis lum ob inopiam,


negolia,

tum ob

noslro, quod rurss cpsritis esse sollicili de me,

admodkm

et solliciti eralis ;

sed non eratis compotes, id


in

est, salis liberi. lia


refloruislis,

D. Chrysoslomus, qui

verbe,

lum ob occasionis defectum. Non quasi propter penuriam... Suam Vers. 11. seu suum explicat gauexcust congratulalionem

melaphoram agnoscit ductam ab arbori bus vere germinantibus, deinde byeme arefaelis, ac
i

dium, quasi dicerel

Putalis forte

qud idegaudeam
i

quia per vestram beneficentiam pcnui

me sub-

audiHa;c vobis exigo, qua; et ilocui vos, et lain absens qum prsens opre alque exemplo monstravi. H c agile. Exponit enim quod dixerat, hc cogilaie, ut oslendat non nudarn cogilalioiicm se exigere, sed cam quai cum actione seu praxi sit con-

V FR s.

9.

Qua?
in

et didicistis, et accepistis, et

id
j

slis et vidistis

me;

q. d.

juncia.

et, eam paeem Deus vobis cuinulahil. Gavisus sum autem in Domino veheVers. 10. menler , quoniam landem aliquando (post longiorem morani et torporcm) refloruistis pro me senlire, pro me sollicili esse, meque curam habere, etc. Sicut et senliebalis, id est, aniniuni gerebatis pro me sollicitum; nec deerat Iargieudi volunlas, sed opporluniias. Occupati autem eratis, id esl, opporluniialem

Et Deus pneis erit vobiscum. Qure si feccrilis Deus auclor paeis erit vobiscum, per insigne illud elincomprchcnsibile donum ejusdem pacis, de qu paulo aille
, ;

non habebalis. Vers. 11.


es!,

Non

quasi propter penuriam dico,

id

respiciensad penuriam

quam

patior, quasi

meum

42-21

COMMElNTAIUA. CAP.
Non
estita
:

IV.

Ui
ail

levains siim.
nr.rtiuo
riani

Ego enim

didici in

us

ci

.1;

perpeiuum, mysleriiim absconditum. Hoc Qtyslerium


perl'ecl

contkhtus esse. Minus ilaque propler penusublcvalam gaudeo


,

noverat Aposlolus, eral initites, el

om-

meam

qum

propler chari-

nia instilulus!

utinam ego sim tandem aliquando ca-

talem vcslrani.
Mirare hic et imitareD. Pauli prudenliam
,eas aul facias
:

lecbumenus ac novilius!
nihil di-

Vers. 15.

Omnia

rossuia in eo qui...

Grxc, ineo

unqum

in ministerii exercitio.quo
al)

team

corroborante me. Gratia Christi inls corrobort. Quia

exponas inopiam, aut quo paleat quod

e cupias

sublevari. Disce ab Aposlolo in paucis sufficiens esse,


niulla

magniloquentiam redolenl, vide quampriinm corrigat. Non lioc, inquil, meuin bencfaelum est,
supradicta

non desiderare

divinus hic vir, perpeluus Dei

sed cjus qui vires dat. Qui


tianae

me

docuit hoc

vita)

chris-

imitator, sibi sufiieiens, nihil appelons,

omnibus com-

mysterium,

illc

me

ipse corrobort

inlcris, ut
;

municat

et liberaliler effundil.
niliil

Hune

tuo imitare

dulo, paucis contenlus,

appeiens, benefac

moom-

illud in praxini

redigam. Omnia possum ineo


nihil

in

nibus.
(

De Dei

sulficienti, vide
sil

Cornelium Lapide.

possum; in Chrislo sum et possum omnia. Utramque verilalem el inei proprii niliili, me;eque nullipolenikc; etmei in Chrislo pergraliani
nie, nihil

sum,

Vir aposlolicus Dei

intator.

esse divini, inoa:quc in


scio et abu.ndare,
li;ie,

illo

et

per illum omnipolen-

Vers. 12.

Scio et iuiuimari,

menti

el

cordi ineo sic iinpriinc, Deus, ul nuu-

id est, scio in

rbus exiguis patienter

me gererc
Ulramque

scio

et rbus abundanlibus uti moderat.

fortu-

nam

et lenuitalis et

abundantee novi ferre moderal.

qum pnesumani, nunqum drjiciar. Vcr.s. 14. Verumtamen benefecistis.... Ne ob supradicta videalur munus datum despiecre, ideipie

Scicntia ha:c apostolica


clrina sit et
dejici,

pauperum evangelicorum donon trislari, non sed patientes esse, sciant in abundanti non

ne eos molcstialficial, quasi res

illi

fuis-et supcrlhia,

norma

sciant in penuri

hineque

liant in

dando

iiegligentiorcs, iilorum alacri:

talcm excitt etinflammal, dicens


fecislis...
i

Yeiumtamcn ben
esurirc
,

dissolvi

non

deliciari, sed frugales esse et

moderali.
:

Quanqum

ita sjt, lit sciatti

IUIO.LE ET IN OMNIBUS 1NSTITUTUS SUM. GrOJC.

Irl

ben tamen
veslram

fecistis, cl

rem mihi gralam, din per


sublevslis inopiam

Omni

el

in

omnibus,

twt, xai

nat. Syr.

in

om-

benelicenliam

meam;
ilic
lict
;

nibus el in omnibus excrcitalus sum.


riis

Msjwiujuu, mijste-

ver enim egebam, el mihi egenli

subvenislis.

imbiUus,
:

inilialus

sum

instilulus

sum

quasi

graliludincm miscet

cum
nec

evangelic sullicienti

diceret

Mysteriis inilialus sum, ad omnia religionis

didiceriin contentes esse in

rbus arctis, rem tamen


in

exercilia

formates, ubique et in omnibus evenlibus


chrislian gererc.

gralam mihi

fecistis,

mea

Chrislo sulficienti

novi

me

meam
sum

minuit erga vos graliludinem.

Et

satiari et eslrire, id est, ulraque abund

Vers. 15.

Scitis autem et vos, Piiilippenses...

experlus et satielalem et famein eiegeslalem et abun-

Ut inajorcm exhibeat gratitudinem, oslendit se memorein elgratuip. antiquas iilorum


beneiickiiliio
:

danliam, Tlieodorelus.

qiuc

Nota

litteralis et

moralis.

Pliilippensium beneheenlia e laudabilior est in se, et

Nota quod verbo Grxco utitur,


iyslcriuni, fi&pvqp&i, inilialus

quo derivatur

Paulo gralior, qu anliquior


vos soli... Sic autem

est,

nimirni principio
;

sum;

pw

inilio;
si

bine

Evangelii; et Philippensibus specialior

rilla.,.. nisi

//^r/iiiv, ul indicet
rior, niysleriuiu
nis.

quod

vita clirisliana,

sil inte-

illos laudat, ut se

purge!

h,ec

esl, sacrilicium,

lausque Dei peren-

qui|ipe singularitas ita Piiilippenses exlollil super alios

In
,

omnibus evenlibus,

sive copia occurrat, sive

omnes, utet D. Pauluin purgetabavariliue suspicione;


quippe qui,
si

inopia

cor noslruin dbet sacriiicarc et sacrilcari.

ab omnibus

aliis

ecclesiis

recepissel,

Sacrilicare quidem,

omnia ad Dei gloriam referendo;


abundanti; per

brevi opibus abundssel.

saerilicaii vero, per leniperanliam in

COMMUNICAVIT

IN

RATIONE DATI ET ACCEPTI...

Alllldit

pnlienliain

in

penuri.

Ulrobiquc debemus
in

modum
opibus;
ergo

ad libros mercaloruni raiionarios, quorum


partes,

du* sunt
Scilis,

lenerc, lemperanlisc mlas non excedere

expensorum

scilicet

et

acceptorum.

animi quieiem cor.servure


et sacrilicelur

in penuri. Sacrilicel

vos, Pbilippenses, et

aliis leslari possetis.

simul cor noslruin, banc su mortiiicaofferei:s. Vita chri-

Quod a

principio, scu

cm prinim

vobis Evange-

lionem in ulroque statu, ubique Deo


sliana sic ducta laus crit

lium praedicavi,

cm

exivi

Macedoni ul ircm ju
id est,

Deo perennis,
didici

sacrilicium

Achaiam,nu//a Ecclesia communicavit...,

quid-

coiumoduin bic spectem. Eqo enim


est,
illa

etc.;

hoc

quod mihi

ego didici contentes esse


niiiii

iis

qiue habeo,

lanqum

res vestras et facultates communicslis im tribulaiione mc, cm vinclus esscm, ben fecislis;
sicut participes vos

sufficiant.

Vers. 12.

Scio
:

lacre et cominunicare voluislis


sic et pi icniio.
et

et

kumilieri, etc. Ilumiliari, bic


et

significal esse

ioopem

indignm, uudeci oppouiiur,


,

me;c tribulalioni el vinculis, Vers. 15. Scilis autem

vos, Piiilippenses, qu'oit

abuudure ; q. d. almnanliam.

Scio ferre penuriam

scio ferre et

i)i

principio Evangelii,

scilicet

me

vobis pra-dicali,

Omnia possum in eo, etc. Omnia jam Vi.rs. 15. cnumerata, et alia qux'cunique perferenda milii sunt, possum et pnesto per eum qui mihi ad h;ec omnia vires subminislral quique omnia h;ec in me operalur, scilicet per Chrislum. Vtus. 14. Yermtumen ben fecislis, etc., id e:>i,
,

de quo Act. 10. Quando profectus sum Macedoni , id est, quando Maccdoniani, in qu vos eslis, reliqui, et liansivi in Acliaiam, Act. 17. Nulla mil Ecclesia. communicavit in rulione daii el accepti,nisi vos soli;

compensando
1

suis

scilicet spirilualia me accepta dalis temporalibus douis, vel polis Stipendiis. Ita Cl.rvsostomus.

1223

IN

EP1STOLAM AD PIIILIPPENSES
seucompuJ

quammihi tribuitqiiod in tum meum, referrem. Nisi


vit. nisi veslra,
sit,

rationes meas,

negligenliores, quia dixit,

munus non

requiro

ipso-

vossoti; seu nulla Ecelesia

rum subventionem
!

magnificat. Ilubeo omnia, et abun-

dalis leniporalibus spiritualia ei

me

date compensa-

qu:c ullr somel et ilerm milii mi-

do per veslram dalionem; veslra clecniosyna non tanlm inopiain meam sublevavit, sed et abundanliam
COntulit.

cin esscm Tliessalonic;e, id quo indigebam.

Vers. 1G.
jioli

Quia Tiiessaloxicam... Cinn


civilate
lioc est

Abundo, replelus sum.


in

in inelro-

Nota (amen qud hic inirum


dicta confirme*
:

modum

superis
sic

esscl,

ab exigu

alebatur, ait D. Chry-

iltordm quippe magniliccniiani


asserat.

sostomus;et
siuin
;

magnum encomium

Philippenel absen-

laudat, ut

lamen quasi debilam

Ulitur verbe

non solm prxsenlcm reverentur, sed

-iyo>, recipio, quasi

censum

et

fructus ex agio, ait

ts enram gerunl, Thcodorelus.


Ix

D. Cbrysostomus.

usum

miiii

misistis. Syr.:

Ver essitatemmeammizistis.
moralis.

Acceptis ab Epapiirodito. Accepi ab Epaphrodilo


QCjE misistis. Libral Epaphrodili lidem.

Nota
Nota communicavk
dit,

lilleralis el

in

ratione duti...

sed

communicavil, quia res

Non dixit, dehc communicalio


carna-

Odorem suavitatis,
simi odoris.

HosTivM... Deiis

aulem per

me

accepit ea, quasi sacrificium bonne fragranli, suavis-

qiKcdam

est; spiritualia seminavit Aposlolus,

lia messuil. Communicaverunt Philippcnses in rutione dali, carnalia dando; et in ratione accepti, accipiendo spiritualia. Itaqueelceniosyna negotialio, seu mer-

Eleemosyna veslra est quasi tbus, seu Ibymiama suavissimi odoris. Imo quasi victima et bostia qu cum tbure per ignem ofleriur Deo, et cujus fumus et odor Dco suavissimus.
,

catura qudara est, in qn


iu

lerrenis emilur eonditio

clum

qu

melior est danlis

qum

accipientis,

slrumcaplum

Noat hic D. Cbrysostomus Scripturam Loqui ad noOdoratus est Dominas, etc., quia nos
:

quia

qu

accipiuntur, hic eonsumuulur, dantibus auest reposila, D.

cum

liiti et voluptale
dicit
:

odores suavissimos percipisuavitatis.

tem aterna merces

Cbrysostomus.
lit

mus, ide

Odorem

Noiat autem quod


sed animus qui

llc ergo negolialione nihil

quocsliosius;

in terra,

non fumus faciebat accepta


ofl'erebat, ita et

sacrificia,

perficilurin clo; eniplores sunt in terra,

emunt ver

de eleemosyna.

quai sunt in clis, idem.

Verinn non desperet quis-

Vers. 19.

Deus autem impleat omxe desiderium.


alia

quam
viliis

(|;auper scilicci); clestia

non emunt pecune,


babes,

Grca

variant;

habent

/?.?*>,

gaudium,

quod

sed animus, sed bunianilas, sed misericordia; non di-

nosler interpres verlit desiderium, quia

dm nosirum

opus est, sed voluntate. liane

si

duobus

impletur desiderium, impletur et gaudium. Alia ypu,


gratiam, alia^sfev, ncessitaient, indigenliam veslram,
ita

minulis clorum regnum emes, idem ibidem. Quidat

volunlatcm seipsum dat, bominem dal


par pretium non habet,

bomo aulem
:

Syrus. El hoc ultimuin probabilius pulat D. Chryid

idem D. Cbrysostomus.

Vers. 17.
quia

Non

sostomus, vultque hune versum referri ad

quod su;

quia qu.*;ro datum. Syr.


illos su

Non

pra dixit Aposlolus

Occupali

eralis,

seu indigebatis

munus requiram. Ne videatur


seu propter

grali lau-

darc,

subventionem corporalem; sicut


ita

bineque precatur Aposlolus ut Deus illis necessaria vildonel. Impleat id omne quod vobis opus est, ait
Theodoretus. Precatur ergo

piis dixil, non quasi propler penuriam

nunc

Non
slra

quia quro datum, id est, lioc dico, non quia ve-

poralem
hujus

et

illis benedictionem temleinam. Nott D. Cbrysostomus qud

muncra requiram, sed quia vestrum lucrum


vestris, seu
in libro

re-

vit:c

necessaria

illis si

precatur, ut se ad

corum
;

quiro; cupio scilicet, utfruclus, seu lucrum abundans,


iiiseribalur in ralionibus

captum demillat.
si

Nam

S. Paulo similes fuissent


fecisset
;

veslro
ratio-

ade

crucifixi ac ipse,

non hc san

sed
fi-

ralionario.

Pcisever.it in

metapbor librorum

quia bomines erant opifices, paupercs,


lios

uxores cl

nariorum, seu computuum, quos habent mercatores,


in

habebant, etc., qudamque

propterea reriim cu-

quibus data el accepta conscribunl.

Hinc collige
in
;

piditate

lenebantur

hinc precatur necessaria, sicut


:

quod unusquisque librum babel rationum cum Dco,

et Chrislus

nos docuit dicerc

Panent nosirum quoli-

quo ex un parte inscribuntur qu Deo accepit ex altra parle quae Dco reddidit, qu ad Dei gloriam

dianum,

etc.

Secuxdum divitias suas.


indigenliam
veslram,

Syr.

Impleat

omnem
suam.
est

Examina hune luum librum seri perpende accepta; vide el compara reddita. Ebeu!
egit et passus est.
;

secundum
:

opulentiam

Quasi

diceret Aposlolus
,

Hoc Deo facillimum

qum

dispar ratio

utpole qui ditissimus est


liant

Vers. 18.

Vers.

Habeo autem omnia... Kurss, ne Tliessalonicam semcl i6. Quia


el

babctque divitias immen-

sas.

et bis

(semilii

plclum

est, acceplis

mel

et

ilerm) in

usum

(id quo indigebam)

(poslqum accepi) ab Epaphrodilo

qu

misistis, clc.

misistis.

Vers. 17. Non quia qvro datum clc. Si quid vobis accipio, vestrum est lucruni el commodum, vcsler l'ructus ex hocaugelur, etc. Vers. 18. Ilubeo autem omnia, et abundo, id est, reeepi ea qnx ad nie misistis, ade large, nunc
,

m
,

Vers- 19. Deus aulem meus impleat omne desiderium veslram, secundum divitias suas; q. d. Facile est Deo vobis rependere, vos dilarc, vestra vola explore est enim ditissimus. lia Cbrysostomus. In glori, in Christo Jesu; q. d. Ma prcor vobis
:

Deo rcrum hujus

vitae

abundem. Hoc addit ut intelligamus facile abundare eum qui in re modie ac tenui conlentus est. Heplelus sum, q. d. Omnis niea peniiria omnis faines, omnis egcslas, omne Uesidentuu meiim, ex:

cedat ad gloriam vitae Deo aulem el Palri nostro, etc. Pc bis Vers. c 20. omnibus bonis qu prstilislis, el qux speralis., glo-

sufucientiam ut ca \obis ternx per Cbrislirm.


,

rilicetur

Deus, Pater

iioster, in

omnem

iorniiaiem,

1225
In gloria,
in

COMMENT AHI A.
Ciiuisto Jesu, id est, det et gloriam
;

CAP.

IV.

122G

Vers. 23.

Gratia Domini

nostri Jesu

Ciiristi.

ternam qu;c
Vers. 21.

est in Christo Jesu

vel det gloriam per

Nil aliud optt

Jesum Christum.
omnis

hc
s.vnctlm.
c. 1, v.

vil.

bonum, quia rvera nulium aliud in Sob gratia cordis nostri remedium et sanigriludo nostra, cupidilas
in eo forts affine

Clirislianus sit
2-2.

Vers.

Salutate omnem sanclus, vide Maxime de domo


qui

Quomod
1.

tas. In

corde nostro est

scilicet;

banc gratia sola sanal. Fiel

C.esaris sunt.

refrigeranlis.

Deus nnus cor nostrum implcrc potest


illud

lpsos crigit et confirmt, ait D. Chrysostomus, oslen-

etbeare; gralia, Dci emanatio, ac quasi vicaria,

dens

eis quoi!
:

etiam ad imperaloris
in regiis,

domum

pervene-

nunc impleat

et incipiat beare;

donec gloria penils

rit fides

si

enim qui

omnia propter eloid ipsis lacien-

repleat et accumulet, rcddalque in

xternum

f'elix

et

rum regem despexerunt, mult magis

bealum. Vratia itaque Domini

nostri Jesu Cltristi, etc.

Addit, amen, illud solemne, quo precationem confirVehementer oplo et precor ut fit quod roet; q. d.
:

dico.

Vers. 21.

Salutate

omnem sanclum

Clinsto

Jesu, id est, Chrislianum, qui baptismo sanctificatus est par Christum , et professionc et vocatione chriSli;ni

sanclus Vers. 22.

Salutant vos
me
visitant, qui

est.

qui

mecum

sunt fratres

id est,

qui circa

slrant, qui

me

sunt; ut qui mini vneto minimecum hic in Evangelio

laborant. Salutant vos omnes sancti, scilicet qui Roma; sunt, id est, omnis Romana Ecclesia. Maxime autem qui de Cmsaris domo sunt. Domo , id est, lamili. Csarem Romanum intelligit, nec aliud qum Neronem, sub cujus potestate vinctus crat. Gralia Domini nostri Jesu Christi, etc. Vers. 23. Scnsus est Deus per Christum det vobis, et mulliplicet bnficia gratis; sua;. Scripta est Roma; vinculis primis.

Corollarium pietatis,seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
Et praxeshic aposlolicas habemus
rabile ad
et

et

ad praxim

exemplum mi-

Tertia praxis.
Circa eleemosynam faciendam.

omnem

sanctitatem conducentia.

Prima praxis.

Recordare qud eleemosyna


v. 16.

sit

qusedam negoliatio,

Diem seumortis,
gilare.

seu judicii,

semper proximam co-

Qu

nihil qustiosius, quia lerrenis eniitur


nihil
facilius, quia ubi

c-

Dommus prop est. Vide v. 5. Ilc cogitatio stimulus est ad omne bonum faciendum. Vide ibidem. Ad idem maxime confert recordalio qud sit in clo
liber vitac
in terris.
,

lum, ibidem. Qu
nia, sufficit
tins,

deest pecu-

animus. Vide ibidem. Qu

nihil

Deo grasuavis-

quia eleemosyna est quasi thymiama


v. 18.

illi

v.

5,

in

quo scribilur quidquid boni


hic laudis receperimus, e

fit

simum,

Quasi hostia Deo gralissima, ibidem.

Quo minus

maun

Sacrificium, cujus nonfumus, sed offerentis animus

jor erit

merces

et gloria in ccelis.

Recordare

et

qud

Deo

placel, ibidem, llarurnquc veritatum

memor, da

li-

babeas apud

Deum

librum rationarium,

in cujus

benter et cum gaudio pro amore Dei. Da cor luum, du de


tu substantiel interna alectum; exiern,
lia,

parte inscribuntur
parle qiue

mina

fju Deo recipis; et in altra Deo reddis. Hune luum librum lege, exavide accepta, compara reddita. Eheu, qum dis-

bon tempor-

bisque lemporalibus lernitatem regni ccelorum


te

eme. Pauper astans coram


hoc allare
sacrifica, offer

aHare Christi est ; super


acceptant, pla-

par ralio! Vide v. 17.

Deo hostiam

Secunda praxis.

cement, odorem suavitatis.

Qucumque
et suis

saucla et sanclificantia, perf'ecta et perdiligere,


v. 8.

QUARTA

PRAXIS.

ficienlia jugiter anirno versare,

desiderare,

Circa eleemosynam recipiendam.

lemporibus exsequi. Vide


facere,

Non

ea lantm

Beatius est magis dare

qum

accipere, Act. 20, 15.


,

qua sunt de prx-cepto

sed ad perfeelionem

Melior est dantis

qum
v.
,

accipienlis condilio

ait

D.
;

semper tenderc.

Chrysostomus. Vide
accipe

16. Itaque da

cum gaudio

ADM1RANDUM PERFECTJ2 SEU APOSTOLICA: VIT^ EXEMPLUM.

cum

humilitate
si

im

et

cum

timor, ne forl
sis lalro,

judicium recipias,

eleemosynarum

eas sine

ver necessilate, aut ultra necessitatem, recipiens. Si

Paulus semper idem, suo statu semper contentus,


rihi,

autem vera

sit

accipiendi ncessitas, humili simul et

Deo juvante,
Paulus
scit,

sul'ficicns, nihil

appetens. Vide

v.

grato animo recipe, v. 10, 18.

Quantum opushabes, acDeus impleat omne


lui

11.
et

Dci gralia, et iuopiam patienter ferre,

cipe^. 15- Vossoli,v. 16, necessitatem meam,tuunt.


Benefactoribus ben precare
:

abuudanli

uti

moderat,

v. 12.

Paulus, uno verbo,

ad omnia

instilulus

est, v. 16. lllius

exemplum

ita

desideriumveslrum, etc., v. 19. Accipe, non


sed illonim gratia, v. 17;

causa,

mirare ut et imitari studeas. Disce itaque primo, paucis et

cum non

dederiut, non in-

mer
iu

necessariis contentus nihil appelcre.


et

Se-

dignare

sed illorum vices dole. Chique paiientiam


et in

cundo,
in

paupenalis inopi patiens

conslansesse;
Tertio,

habe

V bique
alia

omnibus
et

instilulus

scias saliari et

abundanli frugalis, moderalus et pauper.

esurire, et

abundare,

penuriam

pati, v. 12.
,

ad omnes evenlus semper esse paralus. Talis vila sacrificium


vers, 12.
est

Multa

de eleemosyna vide 2 Cor. 8, et 9

iq

perpeluum,

laus

Dei perennis.

Vide

corollariis.

S. S.

XXIV.

(Trente-neuf.)

**

IN

EPISTOLAM AD GOLOSSENSES
$>tr action*?*.
Phrygiue, vicina

Colossip. crant urbs

Laodicecc et

Ad

illos

tamen

scribit,

Hierapoli, ut colligi poteslexhcEpistol.cap. 2,v. 1;


et cap. 4, v. 13, 15 et 16, ubi jubel Apostolus ut

doctor, tum

maxime

quia

tum quia omnium gcnliuiu Epapbram ipse ad eos miait

Co-

serai, illorumque

episcopum constituerai,
die

Mariyro-

Iosscnses legant Epislolam Laodicensium

et

contra

logium

Romanum,
aulem

decim noua

julii.

ex hoc Colossarum
ilio
,

cum Loadicc

cl

Hierapoli vici,

Scribit

ul eos

virulenlis h;r relicorum

do-

patet Colossenses, ad quos scribit D. Patilus


aliqui
;

gmalibus eximat,

et ul in fide evangelic Confirmet.

non fuisse Rhodios, ut pulrunl


civilas

lict

horum
forsitan

Pcnclrrant enim Colossas pseudo-aposloli, Simoniani, et Judaizanles


;

Colosso

solis

famoso

fuerit

eodem

quorum primi dicebant

non

nomine nuncupala. Colossas, Laodiceam


rt Orosius

Christum
et Hierapolin,
,

sed angelos, esse htfslrx salmis auctorcs


;

non multpost

et

mediatores

et

consequenter per angelos, non per

scriptam hanc Epislolam


;

terne inotu c;>rruissc, narin

Christum, esse accedendum ad

Deum

secundi vei

refert et
,

Eusebius

Clironico

sed cre-

urgebanl Judaicarum, et genlililiarum multarum supcrstitionuin observationem.

dunlur reslitutae
v. 14.

ut de Laodice palet Apocal. 3

Utrorumque errores primo redarguit Aposiolus


Grccci interprtes,
si

Omnes, tumLalini, tum

Tho

deinde cuilibet

hominum

generi dat

vitre et

moniia

doretum excipias, consent D. Paulin Colossis nun-

documenta.
Ha'c Epistola
,

qum

prxdicsse, idquc colligunt ex dversis hujus

quoad maleriam
ad

cl senlenlias, affi,

Epistola; locis,
ipse Paulus

maxime ex
ubi testari
et

cap. 1, v. 7, ubi leslalur

nis est Epistola}

Ephesios

haecque

sicul

illa

qud Epaphras
ex

lueril

Colossonsium doctor;
fuerit

sublimis est et grandiloqua.

et cap. 2, v. 1,

videtur qud non

Romx
ries

scripta esl in primis v'mculis,


;

quorum

plu;i

visus ab

illis

aliis locis,

de quibus suo loco.

meiitionein facit

per Tychicum et One>imu

e fuerunt Asise Minoris parte quai Civilas eoruni Colossa; ab Hierapoli el'Laodicrc, quarurn in hc Epist. mentio
Colossenses
in

esse, quin putis paul post

exordium Epist., ubi


,

lii-

magna Pnygja vocabalur.


lit,

ons erat id

nominat

commemorandi non se, sed Epaphiam ut Evangelii primum ac pra:cipuum apint

haud procul
, ,

dissila.

Quod observandum, propier


:

eos minislrum. Sicut, inquil,


:

nonnullos qui centra auclorilatem Grsecorum inierpreluin Colossas easdem cum Khodo faciunt quant co noinine appellatam pillant ob nobileni illumCoIossum qui numeratur inter septem mundi miracula. Sed ut ila sit qud Khodii aliquando dicti fuerint Colossenses, uli Suidas asserere videtur, allamen eos ab hisad quos isla mitiilur Epislola dlversos esse, ex iis qure diximus plan liquel. Scribit aufem ad Coloss. Paulus, non qud iis Evangelium praedicsset (siquidem eos ne viderai quidem, uli colligitur ex cap. 2), sed qud lanqum genliuni Aposiolus et sollicitudinem gerens omnium Ecclesiariim (quaiu sibi tribuil, 2 Cor. 11), huic quoque parti Ecclcske falsis magpro oflicio sticcurrcndum putnt. stris priclitant! lusliluli aulem erant in iide Chisti per Epapbram, Apostoli discipulum, quemadmodm du co leslalur cap. 1. Nm Archippus, cjus u!t. cap. mehtionem facit, non apostolus eorum, sed episcopus aut presbyler fuisse videtur. Et lure quidem commuais est
,

d)tlicit,tis nb Epapht charissimo conserva noslro, etc. El in Epist. ad Pliilemonem Colossensem Spero per orationes vestras clo-

ait resiitui, sicut Heb. ult., sed donnri, quasi apud eos nunqum fuisset. Gclerm occasio scribendi Colossensibus l'aulo fuit, qud post acceptum Evangelium, quibusdani, quoruia siudiuin

nari

me

vobis.

Non enim

erat

sinecritatem

apostolicic

doctrinal

corrumpero

sententia

commentatorum, lam Latinorum qum Gra> corum, Colossenses ipsmn Paulum prdicanlem non audivisse. Dissentit autem amis Tlieodoretus, qui lo-

cum
esse
;

nem

allegatum, cap. 2, conlendil aliter intelligendum de qu re videbilur cm ad ejus loci expositiopervnlum eril. Adducil ille pro se quod legitur

Paulum ex ordine perambulsse Galalicam rt'oncm, et Phrygiam, in qu ulique sunl Colossenses, uli dictum es't, sed argumentum hoc non esleertum. Erant enim mult alise civitates iilius regionis, nuas recenset lib. G naturalis Hisl., cap. 52, quarurn aliquas perambulsse potuit Paulus, Colossensibuo omissis. Atqui vicissim contra Thcodoretum facit qud
Act. 18,
Epist. nusqum significat se Colossengibus Evangelium prsedicsse , aut eorum apostolum

(Simonianos fuisse credibile est), peisuasi essent accessum se habere ad Deum, non per Filiuin, sed per angelos, ul per quos aniiquils ornnia gesta legamus. Filiuin aulem Dei majora esse, qum ut co incdiadialore alque inlcrccssore ac deprecalore uli nobis liceat. Accedebant observaliones ac superstilioncs lam Juduicse qum Grec'SB, sive ab iisdem a'ucloribus introductre, sive ab aliis acceptas, philosopbis sciliect, ac Judxis, sed ab Evangelio, quod seinel receperant, prorss dissentanerc. Primm igilur ac pnecipu docet Aposiolus rjonnisi per Cbrisium Dei Filiuin per quem omnia condila sunt, nos instaura ac reconciliari cum Deo, et proinde religioni augelorum, qu nimirm Chrisli niedialoris officium ad angelos transferalur, non esse auscultandum. Judaicas aulem, aut philosophicas observaliones cum Evangelio minime miscendas esse , neque cas ad sanetificaiionem noslram quidquam habere momenli. Alque hsce agit J et 2 cap. Ueliqua pars Epist. ferm usque ad linem in
,

Iradendis vilse chrislianse prseceplis consuinitur. Confer quao diximus in aigum. Epist. ad Ephcs. Scripta est ba;c Epist., non Ephesi, ut babel vulgare argum en tum, ([uod est in Lalinis codicibus, sed Uomce, ut habent Graecorum subscriptiones. Nam vinculorum

Paulus

in tot

suorum sub finem Episl. 1er meminil Rcma aulem, non Ephesi Paulum viiiClnm fuisse legimus. Adde qud missa est per Tychicum et Onesimum quem.
;

1229

EPIST.

AD COLOSS. COMMENTARIA. CAP.


amplius

I.

1230
vir forlis scriberct c>cdi-

missa, anno Christi 62. Vide cap. i, v. 7 cl 9. vinl'na est ex Mis Epistolis quas Roma?. scripsit in
cutis,

qm

ali.e

ut

si

bus intrim dcsislcns


inilio

et irop'.iaeis, ail

D.Chrysoslomus

etqua) ide sanctiores sunt, habentque

aliijuid

hujus Epistohc.
,

I vinculis ln cum bc Epist., missas fuisse eas qu posleriorem Roms in vinculis Christo genuerat ut S datai stintad Epbcs., ad Pbilipp.,et ad Pbilemonem. habel Epist. ad Philemoncm. In 0am ad Philemo'" Qiuc utique omnes primis vinculis dalse sunt. neni Epist. scribens llieronymus, aflirnial Rom
,

CAPLT PRIMUM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
aptre de Jsus-Clirist par Dieu, el Timotbe son frre,
1.

Paulus, aposlolus Jesu Chrisli per voluntatem


et

Paul

la

volont de

Dei

Timolhus
,

frter

2. Eis

qui sunt Colossis

sanclis et fidelibus fra-

2. Aux saints et aux frres fidles en Jsus-Christ qui sont Colosse.


5. Que Dieu notre Pre, et Jsus-Cbrist Noire-Seigneur, vous donnent la grce cl la paix. Nous rendons grces Dieu , qui est le Pre de Notre- Seigneur Jsus-Christ, et nous le prions sans cesse pour vous,

tribus in Cl.risto Jesu.


5. Gralia vobis, et

pax Dco Paire nostro,

et

Do-

mino Jesu Cbristo. Gralias r.gimus Deo et Patri Domini nostri Jesu Cbristi, semper pro vobis oranles
:

i.

Audientes fidem veslram

in

Cbristo Jesu, et di-

i.
foi

lectionem
5.

quam

babelis in sanctos omnes,


:

Depuis que nous avons appris quelle est votre en Jsus-Christ et votre charit envers tous les
,

Propler spem qua: reposila est vobis in cbs


audistis in verbo verilalis Evangelii
et in universo

saints,
5. Dans l'esprance de la batitude qui voir; est rserve dans le ciel et dont vous avez dj reu la connaissance par la parole trs vritable de l'Evan,

quam
6.

Quod pervenilad vos.sicut

mundo

est, et fructificat, et crescit, sicut in vobis, ex c die

gile,
G. Qui est parvenu jusqu' vous, comme il est aussi rpandu dans tout le inonde o il fructifie el croit, ainsi qu'il a fait parmi vous, depuis le jour o vous vous l'avez entendu, clou vousavez connu la grce de
,

qu

audislis, el cognovistis graliam Dei in veritate,

ab Epapbr ebarissimo conservo nostro qui est fidelis pro vobis minisler Cbristi Jesu 8. Qui eliam manifestavit nobis dilcelionem veslram
7. Sicut didicistis
,

Dieu selon
7.

la

vrit

in spirilu.

cessamus 9. Ide et nos ex qu die audivimus, non pro vobis orantos cl poslulantes, ul impleamini agnitione vounlalis cjus, in
spiritali
;

vous en avez t instruits par notre trs-cher Epapbras, qui est notre compagnon dans le service de Dieu, et un fidle ministre en Jsus-Christ, pour le bien de vos mes, 8. Et de qui nous avons appris aussi voire charit
toute spirituelle
9. C'est
;

Comme

omni

sapienti et intelleclu

10. Et ambulelis digne


in

Deo per omnia placentes,


,

omni opre bono


:

fruclificantes

el

descentes

in

scienti Dei

11. In

omni

virtule confortati

secundm polentiam

clarilalis ejus, in

omni

patienti cl longanimilale

cum

gaudio,
12. Gratias agentes
in

Deo

Patri, qui dignos nos fecit


in

partem

sortis

sanctorum

lumine;

13. Qui eripuit nos de polcstate


translulit in

lenebrarum

et

li. In
cjus,

regnum Filii dileclionis siuc, quo babemus redemptionem per sanguinem


:

remissionem pcccalorum

15. Qui est imago Dei invisibilis, primogenilus omnis creaturse;

1G.
cl
[in

Quoniam

in ipso

combla sunt universa


,

in clis

lerr, visibilia et invisibilia

sive Tbroni, sive

Dominationes,sive Principalus, sive Poteslates; omnia per ipsum et in ipsum creata sunt 17. Et ipse est anlc
stant.
:

omnes,

el

omnia

in ipso

con-

18. Et ipse est caputeorporis Ecclesiae,qui est prin-

cipium, primogenilus ex morluis


ipse

ut

sit

in

omnibus

primalum tenens

19. Quia in ipso complacuit,

omnem
omnia

pleniludincm

inbabilare;
20. Et per
ficans

eum

reconciliarc

in ipsum, paci-

per sanguinem crucis cjus sive

qu

in terris

pourquoi , depuis le temps o nous avons su ces eboses nous ne cessons point de prier pour vous , el de demander Dieu qu'il vous remplisse de la connaissance de sa volont, en vous donnant toute la sagesse et toute l'intelligence spirituelle 10. Afin que vous vous conduisiez d'une manire digne de Dieu, lcbanl de lui plaire en toutes choses, portant des fruits de toutes sortes de bonnes uvres, et croissant dans la connaissance de Dieu 11. Que vous soyez remplis de force par la puissance de sa gloire, et que vous ayez, en toutes rencontres, une patience et une douceur persvrante accompagne de joie, 12. Rendant grces Dieu le Pre, qui en nous clairant de sa lumire, nous a rendus dignes d'avoir part au sort et l'hrilage des saints 15. Qui nous a arrachs la puissance des tnbres et nous a transfrs dans le royaume de son Fils bien-aim, 14. Par le sang duquel nous avons t rachets, et nous avons reu la rmission de nos pchs 15. Qui est l'image du Dieu invisible; qui est n avant lottes les cratures 1G. Car tout a t cr par lui dans le ciel cl sur la terre; les choses visibles et les invisibles, soit les Trnes, soit les Dominations, soit les Principauts, soit les Puissances, toutal cr par lui et pour lui 17. Et il est avant tous, et toutes choses subsistent en lui. 18. Il est le chef cl la tte du corps de l'Eglise il est comme les prmices el le premier-n d'entre les morts en sorte qu'il est le premier en tout, 19. Parce qu'il a plu au Pre que loule plnitude rsidt en lui 20. El de rconcilier par lui toutes choses avec soi, ayant pacifi par le sang qu'il a rpandu sur la croix, tant ce qui est sur la terre que ce qui esf dans
, ;
;

sive quse in clis sunt:

le ciel;

mi
21. Et vos

IN

EPISTOLli AD COLOSSENSES
.

125s

cm

essetis aliquando alicnati, et inimici


:

21.

Vous

sensu
22.

in

operibus malis

Dieu
|

et votre esprit,

nelles,

vous-mmes autrefois loigns de abandonn des uvres crimivous rendait ses ennemis
tiez
:

Nunc autem

reconciliavit in corpore carnis ejus


,

per niortem, exhibere vos sanclos


et irreprehensibiles corain ipso
:

et

iinmaculatos

22. Mais maintenant Jsus-Christ vous a rconcipour vous lis, par sa mort , dans soa corps mortel rendre saints, purs et irrprhensibles devant lui
,

23. Si tamen permanetis in fine fundali


lcs, et

et

slabi-

immobiles spe Evangelii

quod

audislis,

quod

praedicatum est in univers creatur


est, cujus faclus

qu sub clo

sum ego Paulus

minister,

24. Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis, et adimpleo ea quie dsuni passionum Cluisti, in carne

me, pro corpore


25. Cujus factus

ejus,

quod estEcclesia,
minister
est mihi

25. Si toutefois vous demeurez fonds et affermie la foi, et inbranlables dans l'esprance que vous donne l'Evangile qu'on vous a annonc, qui a t prch toutes les cratures qui sont sous le ciel, et dont j'ai t tabli ministre, moi Paul 24. Qui me rjouis maintenant dans les maux que je souflre pour vous, et qui accomplis dans ma chair ce qui reste souffrir Jsus-Christ, en soaiTrani moi-mme pour son corps, qui est l'Eglise,

dans

sum ego pensalionem Dei, qu data


pleam verbum Dei
:

secundm
in

dis-

25.

De

'laquelle j'ai

t tabli ministre, selon la


,

vos, ut im-

charge que Dieu m'a donne pour l'exercer envers vous, afin que je m'acquitte pleinement du ministre de la parole de Dieu
26. Vous prchant le mystre qui a l cach dans tous les sicles et dans tous les ges, et qui mainlcnajit a t dcouvert ses saints,

26. Mysterium quod absconditum fuit seculis et

generalionibus, nunc autem manifestatum est sanclis


ejus,

27. Quibus voluit Deus notas facere divitias glorioe

sacramenti hujus in gentibus, quod est Cbrislus in


vobis spes gloriic
28.
:

27. Auxquels Dieu a voulu faire connatre quelles sont les richesses de la gloire de ce mystre dans les gentils, lequel n'est autre chose que Jsus-Christ reu de vous, et devenu l'esprance de votre gloire.
28. C'est
lui

Quem
,

liominem

pienli, ut

omnem omnem homincm in omni saexhibeamus omnem liominem perfeclum in


nos annuntiamus, corripientes
et docentes
;

que nous prchons, reprenant tous

les

hommes,

et instruisant tous les

sagesse, afin faits en Jsus-Christ.

hommes dans toute la que nous rendions tous les hommes par-

Christo Jesu

29. In quo et laboro, certando

secundm

operatio-

nem

ejus,

quam operalor

in

me

in virtute.

29. C'est aussi la fin que je me propose dans mes combattant par la force que sa puissance travaux produit en moi.
,

ANALYSIS.
In hoc capite
tria facit

Apostolus.
v.

Primo

confirmt

hreticorum errores
rfutt indirecte.

angelos

Christo

pra'ferentium

Epaphr doctrinum
ad
v.

v.

4 ad

12. Deinde rfutt erro-

rcs hreticorum, explicans catlwticam [idem, v.

12,

Christus, imago Dei

omnium

prorss creutor, etiam


,

23. Tertio

se Clirisli

ministrum

dicit,

pro quo

angelorum;

Redemplor hominum
,

etiam gentilium;

multa pati gloriatur.

caput Ecclesi
pleniludo
y*
,

pax universi,

in

quo omnis gratiarum

Ut catlwticam Epaphr doctrinum confirmel ; primo,


ob

etc.

Colossensium fidem, spem,

et

charilatem,
illis

Deo

gracat

21, etc., Christi bene/icium Colossensibus appti-

tias agit.

Secundo
sit

asserit

quod idem

Evangelium

dummodb

in fide expositi,

et

ub

illis

recept

prdicatum
laudal

quod

in loto tmtndo prdicatur. Tertio

slabilcs

permaneant.
Apostolus
, ,

Epaphram,

ut fidelem ministrum. Quarto, oralut

Denique

ut

calumnias contra
se
,

seipsum
,

Deus

cos in accepta fide perficiat, vilamque- ducant


in

Deo

sparsas dissipet

dclart

per

Dei volunlatem

dignam,
y*

omni opre bono

et palieiiti.

constitution esse Christi ministrum,

ad palefaciendum
;

12. Grattas agit

Deo ob

bnficia Cliristianis
sibi

omni-

gentibus mysterium hactens incognilum


sterio in
Ai

pro quo
cl

myglo-

bus collata, hcque gratiarum actione parai


exccllenlius Christi

viam ad

gentibus

implendo, multa, gaudens

super angelos declarandas ; sicque

rians, patitui

PAP.APIIRAS1S.
1
.

Paulus,
,

Dei volunlate et jussu


Ira 1er
;

apostolus Jesu

6.

Quod Evangelium pervenit ad

vos, sicut et

in

Clirisli

et

Timolheus

universo niundo, ubi disseminatum

est, et fruclificat

2. Cliristianis qui

sunt

Colossis,

quique Christo

et ciescil, sicut

et in vobis crescit et fruclificat,

ex

Jesu fideliter serviunt, salutem.


3. Gralia

quo audistis
et multiplicelur

cl cognovislis

verilatem gralia; Dei.


,

etpax vobis delur,


,

Deo

7.

Prout

didicistis

ab Epaphr

nostro charissimo

Paire noslro
tias

et

Domino nostro Jesu

Christo. Gra-

conservo Christi Jesu, cujus est apud


minister.
8.

vos

fidelis

Deo

Palri
et

Domini

noslri Jesu Christi

seniper

agimus,
4.

pro vobis oramus.


in

Et per quem novimus vestram erga nos


spirilualem.

dileclio-

quo audistis fidem quam


,

Chrislum Jcsum

nem
9.

iiabetis

et

charilatem

quam

erga

omnes sanctos
quae vobis
audistis per

Proplcrea, ex quo die hxc audivimus, non de-

excrectis.
5.

sivimus pro vobis orare, et postulare Deo ul implea-

Propier spem futurorum


in

bonorum

niini

cognitione volunlatis ejus per doua omnis sa;

asservanlur

clis apud

Denm, prout

jiienti et prudenli;e spiritualis

sennonem

Evangelii, quod est verilalis verbum.

10. Ut vilain

Deo dignam

ducalis, scilicel ipsi per

liai
oiunia
placenles,
fruciuni

COMMENTARIA. CAP.
omnis generis bonorum
rerentes, el in Dei cognitionc magis ac inagis
;

I.

4234

Patri suo per

mortm

in

suo carneo corpore tolra exhiberet

opcrum
11.

Lam, ut vos eidem Patri suo

sanclos,

et

proficientes

immaculatos, et irrcpreliensibiles.
spirilualis
ita

Ut omni gnre roboris


et

roboremini

23.

Dummod
;

permaueatis

in

fidei

fundamento

per gbiriosam Dei polentiam;


constanlcr, mansuet
1-2.
,

ut

paliamini mala

firmi et slabilcs

non dimoveamini spe bonorum

cum

gaudio.
,

cleslium,

qu

promiltit Evangeiium,

quod

audstis,

Gralias agenles

Deo

Patri

qui nos immeritos

quodque prdicatum
Paulo credilum
24. Qui

est universis gentibus quse

sunt
milii

sol su gratia dignos fccil qui per

cipes esscnuis hacredilatis

lumen Qdei partisanctorum luminosx seu


,

per lotum munduni, cujusque praedicandi


est.

munus

qu
runi,
in

sila est in luinine

scilicet in visionc Dei.

Paulus nunc gaudeo

in affliclionibus
iis

quas

13.

Qui nos eripuit de potestate et reguo lenebra-

pro vobis veslroque bono palior; quia

adimpleo in
Ecclc-

damionum

scilicet et

inlidelilalis,

et translulit
Filii sui.

carne me, pro corpore ejus myslico,


si, quoe
tulit.

scilicet

regnunij seu in Ecclcsiam, dilectissimi


14. Per cujus

dsuni passionibus quas Christus in su carne

sanguinem redempti sumus, peccaimago Dei Palris

taque uostra remissa sunt.


I,"i.

25. Cujus Ecclesiae, mystici Christi corporis, factus


invisibilis, est-

Qui Filins

est

sum

minister, juxla providam

Dei dispensationem,

que anle oinnem crealurani genilus Deo.


1G.

qu conslilutus sum gentium aposlolus; ut


,

meo mi-

Quoniam per ipsum universa sunt


tum quoe

creala

tum

nisterio

impleam verbum

Dei

de vocatione gen-

qu
lia
,

in clis,

in terra, visibilia et

invisibi-

lium

).

sive Throni, sive Dominaliones, sive Prineipa-

26.

Quod verbum

myslerium

est seculis et

genc-

tus, sive Poteslates,

omnia per ipsum

et

ad ipsum

rationibus prscleritis absconditum;

nunc autem manovi Tesla-

seu ad ejusgloriam, creala sunt.


17. Et ipse est ante

nil'estatum sanctis apostolis et fidelibus

omnes

creaturas, et omnia per

menli.
27. Quibus sanctis voluit

ipsum

et in ipso subsistant, et con=ervanlur.

18. Et
Eeclesi;r
;

Deus nolum facere quanta?


de Chrislo Dei Filio,

ipse caput est corporis mystici


ipse
,

scilicet

sint

divili;c,

inquam, qui resurrectionis est prinin


,

quanlaquc gloria hujus myslerii quod


,

cipium,

et

primus omnium resurgenlium


;

gentibus complelur

scilicet

seu regequi est spes terna vestroc glori, seu causa spei
vestrae.

neratus ad vitam immorlalem


liim habeat.

ut in

omnibus prima-

19. Quia

Deo Patri

placuit,

ut in Cbrislo Filiosuo

28.

Quem
(

nos aimuntiamus, corripientes

omnem

omnis

inliabitaret perfectio.

homincm
omnes
sibi reconciliare,

in

ignoranli Dei et in peccaiis versaninslituentes in

20. Et eidem Patri placuit

tem), et
pienti
ut

omnem hominem
spiriluali
,

omni sa;

pacilicando per sanguinem,


fudil, terreslria et clcstia.

quem

Christus in cruce

seu in
in

perfeel Dei cognitionc

omnem hominem
29.

Chrislo Jesu perfeclum exbi-

21. Et vos, Colossenses, qui olim eralis abalienati

beamus.

Deo

quin et ejus inimici sensu veslro


,

vestrque

Ad hoc elenim

laboro, slrenu et viriliter decervi

maliti

per vcslra opra mala

tans

non meis viribus, sed

et efficaci Chrisli

22. Vos, inquam, nunc idem Christus reconciliavit

qui in

me

potenleroperatur.

COMMENTARIA.
Vers.
1

vomntatem
propri,

-Pailus, apostolus Jesu Christi per Dei. Statim ab initio se Jesu Christi

fidelibus fratribs. Sanctis, scilicet per Christimor-

lem

seu in baptismo sanclificatis. Fidelibus,


;

id est,

apostolum, per Dei volunlatcm, non su volunlatc

qui credunt in Jestun Christum

seu, ut ait D. Chryso-

commmort, ut sese opponat pseudo-aposu sponte munus assumpserant praedicandi. Nullus est major defeclus qum potestatis defectus;
slolis, qui

stomus, qui mysteria credunt, qu? ne Angeli quidem


ante nos noverunl
;

quique,

hc

credentes, vitam dufidcliler

cunt Deo dignam

uno verbo, qui Christo

missio itaque inprimis est necessaria

ad

Deum

au-

serviunl. Fralribs, utpole qui

eodem

Christi .sanguine

tim perlinet suos ministros


llinc per Dei

et vocare,

et

mitlere.

regenerali sunt omnes. Tria in his verbis nota Christiani insignia


in Chrisli
:

voluntatem

non propri sponte mini-

Primo, sanctus est


;

per baplismum
fidelis est,
;

slerium as^umalur.

sanguine consecralus

secundo,

Et Timothfxs frater. Prx omnibus aliis qui cum l'aulo erant, Timotheum in salulaiione sibi adjungit,
quia Colossensibus notus erat, et apud
clarus.
Vr.its.

verus

lilius

Abrahse, qui (idelium pater est

im

filius

ipsiusmet Dei, qui verus est Abraham, et consequenter

omnes

fidles

hres Dei

lerli, Ira ter Christi et

omnium

Chri-

2.
1.

rus.

cm NT Colossis SANCTIS et Paulus, aposlolus Jesu Clnisti per volis


SI
,

stianorum.

Vers.

5.

luntatem Dei, elc Passim Aposlolus se Deo et Chrislo missum signilical, ut l'alsos doctores, qui non milluntur Deo, sed su sponic docendi munus assumunt, pcrslringat et excludat.

Vers. 2. Colossis, elc, id est, EcColossensium. Hoc nomen sancti monet Christianos ut assidue studeanl sanctitati et perfeclioni. Gratia vobis el pax Deo Ptre nostro, Vers. 3. el Domino Jem Christo. Supple, donetur et mnltipticlesi.x

Gratia vobis Et* qui sunt

et fax... Gratia pacis

1235

IN
est
;

EPISTOLAM
filio-

AI)

COLOSSENSES
ait

1-236

scmen

pax gratia: frucius

utraque ver Dei

jum

hreditas, in Chrisli sanguine fnndala, scn pcr


nobis dcbila. Ulraque aulem nobis
,

mullos assumai, qud magis (irmelur ac stabiliatur, idem D. Cbrysoslomus. Evangelium lanquni ar

Chrisli mrita

bor

fructificat et crescit: tractas ejus, laud.ibilis lidc-

semper optanda

et

pro nobis,
sit et

et

pro

aliis. Ilinc

con-

lium

vila

incremenlum ver credenlium


vobis

est

mul-

suela Apostoli salutatio

nostra.

tiludo.

Giutias agimus Deo Patri...


Episiolarum D. Pauli cxordium
actione
agit ol)
,

Consuetum
graliai

eliam
scilicet

Sicut

in

subauditur

fructificat

et

crescit.

um

Ex ea
collal.c.

die,

qua per pradicalionem ejus audistis et

et

ab oralione.
,

Dcum

laudat ipsique gratias


,

cognovistis verilatem gratis Dei, nobis per Christuni

(idem

spein et charitatem

Colosscnsium.

Dcum

orat nt illarum virtulum eis largiatur eomplccollatis bcncficiis; orat

Flix
divil et

ille

de quo ver

dici polest,
,

quia ex quo au-

inenlum. Sea gratias agit pro

cognovit Dei gratiam

in ipso gratia

mansii

pro conferendis. Hune apostolicnm imilare morem,


luda et ora. Semper oramus, due, quolics oramus.
id est,

fruclificavit,

incrementum continuum
ut saltem in

liabuit! praesla,

frquenter, assi-

misericors Deus,

poslerum maneat,
Epaphra. In supe-

fruclificet, crescat in

Vers. A.
xaiiaKvres
,

Audientes fidem vestram... Grc.

Vers.

7.

Sicut

me

gratia tua.

didicistis ab

partieipium prrelerili temporis, postqum


seu quoniam audivimus
;

rioribus versiculis incpit

commendare doctrinam,
,

audivimus
veslr.

vel audit

Me

quam ab
et

initio

receperunt Colossenses
est

veritatis

est

verbum; idem est Evangelium quod


Il

et

fructificat

Vers.

Propter

spem, id est, propter bona

crescit

in

universo

mundo

per

illud

andierunt

sperata; vel propter

spem futurorum bonorum. Ergo

in veritate gratiam Dei.

Hic ver

bonum
cere.

est inluilu

mereedis celern ebaritatem exer-

expressis approbat, landaus


administravit
;

eamdem doclrinam Epapbram qui eam illis


errores, buic

Equidem propter temporalia et caduca agere


et clirisliano viro,
,

sicque Simonianorum
,

mercenarium est,
et

clorum

cive

doclrina; oppositos

rfutt indirecte. Sicut didicistis

domeslico Dei

indignum

agere

ver propter
Cliristo

ab Epaplir. Ilinc inferlur

Epapbram
non
poluit

Colossensiuni
,

cleste regiuim

et

ternam vitam nobis


filio

apostolum fuisse, non ver D. Paulum


Pbrygi
pluries
fueril
,

qui

liet in

proniissani, id Christiano, Dei

et

hrede, di-

lamen

onmes

gnum.
Itaque fidei oculis paratum nobis
ter aspiciamus: spe firm ad illud

Phrygioc urbes invisere. Itaque vero simile est qud

regnum frquenvirililer

e miserit Epapbram, qui inde ad Paulum per Colos>.


senss
strarel.

anhclemus, hujusopere-

Romain

inissus est,

ut ei in vinculis

mini-

que regni intuilu

et

spe animati,

bonum

mur,

niala libenter toleremus.

Conservo meo,
spe audislis

id est, qui

mecum

Cliristo servit in

Quam
gelii.

audistis. Grce,

De qu

jam

anle,

Evangelii pnedicatione.

seu pris audislis per praedicationem verissimi Evan-

Qui est
et prreco
;

fidf.lis, id est, sincerus

Evangelii minister

aliorum quidem, at vestro specialiter bono.


fidelitate

Verbo veritatis,
Vers.
nKpns
;

id est,

verbo verissimo.
-o'j
:

Laudat eum

minislerii

ne doclrina,

6.

Quod
est
,

pervenit ad vos..., Grc.,


,

quam
duci.

eos docuit, sinant se per pseudo-apostolos ab-

partieipium prasens

quod

aliqui verluut

Quod prsns

apud

vos.

D. Chrysostomus utrum;

que jungit simul

pncleriluni et proesens
:

quod per,

omnis Evangelii praeco,


nisler, se Chrisli

Ex bc laude Epaphr ab Aposlolo dai infrai et quilibet animarum ini,

venit et est apud vos

non enini
illic.

inquil

accessit

et

minislrum esse, se

Cliristo in

meni-

recessil, sed niansit, et est

bris servire

bineque ministerium suum

cum

revereu-

Sicut et

in univers)

mundo,

id est, pryecipuis

terr

lia et

cbariiaie Cliristo dbita exhibeat. Ministerium

parlibus, Europ, Asi, Afric. Vel in universo

mundo

ecclesiaslicum ver servitus est; ergo

cum

biunililale
;

per iauiain
Est,

et

rumoreni.

subeundum
et crescit. Ubique adest,
stat, ait
;

non cum superbi ambiendum


sicut

Chrisli

et fructificat,

Domini servitus est; ergo reverenter


exercendum,
Vers.
8. 5.

et ex

animo

ubique dominalum obtinel, ubique

D. Chryso-

Domino

et

non hominibus.
uili
i

stomus. Fructificat per opra bona

augetur,

qud

cetur. Gratin compleclitur omne genus beneliciorum Dei, qiue ad salutem speclant vilaj a:lern;e. Gratias agimus Deo, et Patri Domini noslri Jcsu Ghristi, semper pro vobis ranies. Scribit Apostolus se et Tiriiotheum semper in orationibus suis, id est, cm orant, gratias agere Deo pro beneficiis in Colossenses collatis, de quibus sequilur. Vers. 4. Audientes (idem vestram in Cliristo Jesu, id est, audil fuie, qui credilis in Cnrislum, vel quani babelis :rsp Chrisii mystewo. ilii.c spqujlur fidem esse donum Dei; nain graliaruni actio, gratis:

Vers.

Qui etiam manifestavit nobis no Propter spem (idest bona sperata) qu


:

reposita est vobis in clis

verbum)

: quant audislis in verbo (pw Evangelii; q. d. In verbo veritatis est ipsum Evangelium ; Ht ipsam veritalem voeel

veritatis

Evangelium.

Vers

6.
est,

Quod

pervenit ad vos, sicut

et

in universo

mundo

et fructificat, et crescit,

sicut in vobis, sicut

el in vobis, subaudi, fructificat et crescit. Vrns. 7. Sicut didicistis ab Epaplir charissimo

tesiificatin est.

El dilectioncm quant habetis

in sanctos

El audil cbariiaie vestr quam

omnes. Sensus exercelis erga quos:

umque

fidles.

CQuservp uosiru, etc., id psi, qui est [idus ne s'nccrus Chrisli minister, in procura nd salule vesii. Qui etiam manifestavit nobis dilectioncm Vers. 8. vestram (quam iialxlis erga me et omnes Chrislianos) in spiritu; id esl, spirilualeni, qirx sola vera, firina ac solida est dileclio. Dileclionem in spiritu, id est,

1237

COMMEMARIA. CAP.
yestram in spiritu, id est spiritualem, Spirilu fl

1.

1238
il)

nkm

communie!),
longanimes
el

omnibus adversis

silis

patientes,

sancio niananlem.

mansueti, im gaudealis.
el

Vers. 9.
c>i
,

Ideo et nos ex
,

qi a die ai divimis..., id
liocc
,

Observqliones littrales

morales.

proptar quod

simul atque audlvimus

ni-

Nota primo quod dixerit Apostolus secundm potentiam glori..., quia, ut


ait D.

mirnm fidem, spom et dileclionem vestram. Non cessmes pko yobis okare, repelil quod
dixit.

Bcmardus, sermone

85,

v.

in Gant., nihil

oranipotentiam Verbi clariorem rcddii,


l'acit

qum qud omnipotentes


iliis

omnes
in

qui in se

spe-

Postulantes et impleamim. Suarum pro


tiomiiii

ora-

rant.

Nota secundo qud dixerit

omni

palienti,

materiam explicat

scilicet ul

impleamim.

quia fortiludo magis in patiendo


elucet.

Agnitione.

Giwc,
:

agnilionem, subaudi, xeer secun-

Si
,

fortia

agere
pati

qum in agendo Romanorum est, ut aiebat


:

diim, ait Estius


siva

vel uiore

Gruccorum, apud quos pas-

Scvola

forlia

Cbrislianorum est
,

et pli
:

non
Ibant.

eumdeni casum rcgunt alque activa, ail Grolius. ut impleamim majori el exactiori cogiiitiune ]d csi voluntatis Dci. Quod quidem intclligi potest de per,

cum

constanli tantm

sed et

cum

gaudio

apostoli gnudentes

conspeclu concilii; boc Clirisli


est.
illius

grati polentissima; effectus


oraverit Apostolus, et in hc

Nota

tertio

quid

fecl cognilione voluntatis Dei in

omni re

D. la-

pro Coossnsibus

men

Clirysostomo

et

ab

aliis

mullis posl ipsum,

oralione disce oralionum tuariim materiam, lum pro


te,

inlelligilur

de cognilione voluntatis Dei circa reconci-

tum pro

aliis.
:

Ora primo ut implearis cognilione


de nobis; secundo, ut ambules
,

liatiouem generis buniani; scu de voluntale qu Deus


decrevit ab aclerno nos sibi reconciliare nosque sal-

voluntatis Dei

prima quippe gralia ben nsse volunvelit

latem Dei; quid


digne

vare, non per angelos, sed pcr unigcnitum Filium


SllUlll.
I.N

Deo

vita

fidei

seu cognilioni respondeat.

Deum

nsli, Dei servus, imfilius Dei faclus es; vive


,

OMNI SAPIENTIA ET INTELLECTU SPIRITUALI, id eSt,

digne Deo

quem

nsli

queni colis

cujus

filius

et

per complelam sapieuliam et prudenliam spirilualeni.

bares es; adora in spirilu el veritate; dilige, et ex

Quoniam bumau
niani
tuali
, :

sapienli decipiebanl

eus

Simo-

amore

fac

omnia

ad ejus gloriam omnia tua refer


,

Yolo, inquit, vos esse in

omni

sapienli spiri-

non ad lioram, sed omni tempore; non semel


continu.

sed

D. Chrysoslomus. Per sapienliam intellige


:

myalii

Hoc

significat

ambulare,

ait

D. Chrysoslosit

sleriorum assecutionem
vertunt
,

per inlelleclum, scu ut

mus. Tertio,

ut per

omnia Deo placeas. Hoc tuum

prudenliam

intellige

applicationcm myste,

riorum cognilorum ad actiones

seu intellige rerum

unicum sludium, Deo, Domino luo, Palri tuo, placere, non in un re solm sed in omni. Ut fructifices, ne
,

agcndarum cognilioneni.
Vers. 10.
valis

sis

arbor

slerilis

babens quidem

flores et folia
et desideria

Ut ambuletis digne Deo,

sed

id est, ut vi-

fiuctum non ferens; volunlates

slerilia

sicut filios Dei decet.

Grrec, digne Domino;

producens, non opra. In omni opre bono, nonaliqua

scilicet Cbrislo, id est, sicut decet discipulos Chrisli.

tantm opra bona faciens, sed omne boni operis


genus, pro telnporis et rerum ratione; quarto,
ul
;

Per omnia placentes. Graec, in omnem placentiam, id est, ut in omnibus Deo placcalis. Anibulare digne Deo el per omnia placere Deo, idem sunt digne enim Deo ambulat qui Dei beneplacitum in omnibus implet. Id autem textus Graccus expressit bc unic scntenti, ut ambuletis digne Deo in omnem placen:

crescas in scienti Dei, per verbi divini medilationem

per continuant menlis tu


,

cum

Christo unioncm; ut

per Filium qui lumen est de lumine, Deo, Palri lnminum,conjungaris; sicque lumen haurias in fonle;
quint
,

ul

omni

virtute confortais,

conlra omnia im-

tiam.
In

omni

opre

bono frixtificantes...

Explicat

pendentia pericula. Hanc virtutem expecta grati Dei gloriosc non luis viribus : hanc ora, hanc
,

ulrumque

et quid sil anibulare digne


:

Deo

et quid sit

spera
erit

in

hc

sit tta

spes et (iducia tua.

Qu major
erit

Deo

per omnia placere

niinirm

omnis generis bo-

liducia,

e potentior et gloriosior

gratiae

noium operum
Vers. II.

fruclus ferre; in Dei cognilione inagis

virlus,

qu feras patienter, libenter,


sanclorum,
visione
Lei.

hilariter, et
elficit

Deo
hx-

ac niagis proficerc.

gralias agens, qui le per passioncs


om.ni

dignum

In

virtute confortati,

id

est,
,

reditatis
scilicet

oramus ni roborati omni gnre roboris

spiritualis

qu sita est in lumine clar, Eadem el pro aliis ora fr-

per gloriosam Dei potentiam (qu vos in se sperantes


Spirilu sancto, qui
in vobis est, non autem carne niananlem, ait Anselnius. Vers. 9. Ideo et nos ex qu die audivimus, scilicet ha:c bona de vobis, ul lidein, dileclionem, elc. Non cessumus pro vobis oranlcs, et postulantes ut impleamim agnitione voluntatis ejus, qu Deus voluii el decrevit nos sibi reconciliare, jusiificarc et servare per Chrislum. In omni sapienli el intelleclu spirilali. Spiritali, id

quenter.

In omni opre bono fructifininles, id esC, fructum omnis generis bonorum operum lercnles.
El crcscentcs
li

in scienti

Dei.

Crescit in

agnitione,

sive scienti Dei, qui in

divinorum niybteriorum noli-

quolidi prolicit.
.

In omni virtute confortati, omni robore \ eus. 1 1 corroborati. Secundm potentiam ctaritatis ejus. Magn yirlute porroborewini, juxta potentiam gloriosam

est, Spirilu

s:mcio profecl. Vr:u>. 10. //< umbulelis digne Deo per omnia placentes. Signilical dijm Deo ambulare, non esse aliud qum Deo per omnia placere.

Quia polentia Dei relueet et gloriiicalur in fortiludine et palienti Ghristianorum ; velut causa in efleclu,
illius, seilieel I>oi.

/ omni puth-nii

et

tonganimitate.

Hinc patel ve-

ram forlitudinem sitam esse

in palienti.

1239
Vers.
12.

IN

KPISOLAM AD COLOSSENSES
Syrus
|
I

i2i0
est, sicut

Gratias acentes Deo Patri...


:

Filii dilectionis;
tis.

Hebraismus

liane graliarum actionem

jungitcum prcedenii gauThcodoretus idem


allribuun:

Regnum

Christi, qui lux est,

mons sanctilaregnum est lucis


;

dio
tes

sic

enim habel
etc. D.

Atque cum gaudio, gratias agencl

regnum

diaboli,

Deo,

Chrysostomus

transtulit

regnum tenebrarum ; tenebris ergo vos ad lucem, ad regnum lucidum. Il.-cc


Baplismuni facla
esl,

faciunt, sed et
t

hc verba, qu communilcr

Iranslatio per

quo diaboli po-

m- Colosscnsibus, adaptant D. Paulo, dicentes

Gra-

tesiaie crepli, inscriumr myslico Cbrisii corpori, seu

tias

agimus. Ilaque ncclunt gratias agentes


v. 9, ilaulsit

cum pril-

Ecclcsi,

qu

lucis esl

cedente non cessamus,


Ins
:

sensus, juxla

Vers. 14.

In quo habjehus

regnum.
ri.iu.mptionem...,

per

Non cessamus pro vobis orare, etc., et non cessamus pro vobis gratias agere. Nota litteralis. Communis opinio, qu hc verba Colosscnsibus
tribuit,

quem Filium redempli sunms, niinirm persanguinem suum, quem in lylrum, seu prelium oblulii pro nobis
Patri suo, el in

quo sanguine peccata noslra


:

lavit.

Sic

ilaque conslruc et inlellige

In quo

scilicet, per

san-

mibi primo visa est simplicior et naturalior,

guinem

ejus,

habemus redemplionem,

scilicet, remissio-

quia omnia alia parlicipia prcedenlia ad Colossenses


refcrunlur. Sed texlum attentais relcgens, animadverli

nem peccalorum.
Observaliones dogmatic
el

qud

lue, versiculo
:

12,

personam mulet Aposlolus,

morales. col-

dicens

Qui dicnos nos fecit, etc.,


sit
:

cm

in secund

Perpende seri bona


lala, et bis

libi,

Deo per Cbristum,

person Iiaclens locutus


vos.

Impleamini, ambulare

versibus 12, 13, 14, expressa. Ineffabilia


sil

sunt; inexhauribilis ilaque


in

tua graliludo. Continuas

Et ad banc person mutationem reflectens,

D.

Deo
1

gralias ge.

Cbrysostomi sentenliam libentis inclinor. Et pulo

Tcimmeritum, utpote inimicum, su


effecit sortis,

grati di-

quod
bus,
ipsis

sicut D.
ut

Paulus bucusque oravit pro Colossensieis

gnum

seu bsereditalis sanclorum, sciliect

Deus

supradicla concdt, sic nunc pro

tern

bealiludinis, ad

quam, per baplismi gratiam,

Dco gratias

agit,

propter collala

eis bnficia. Sic

jus babes. Et hoc agnoscens, cave ne, tanli bencficH

autem gratias agit, utingressum


prcipu inlendit
et conu'rmare in

sibi facial

ad idquod

bc Epistol,

sciliect

exponere

dmonum

evangelieam de Cbristo Salvalore do-

immemor, gratiam peccalo perdas, leque lu maliti sortis dignum reddas. 2 Te obtenebratum, (enebrarumque servum, ic-

crinam et hreticorum errores refutare.

Non

cessa-

nebris ereplum,

dmonumquc
in

tyrannide liberatum,
Filii sui

mus

ilaqne gratias agere

Deo

Patri,

qui vos et nos,

repente transtulit

lucidum dilectissimi

re-

omnes

Christianos, lict immerilos, ulpotc suos pris


fecit,

gnum,
luaris

id est, in

Ecclesiam, ut eodem
sis filins

cum

Filio

suo
liai-

inimicos, sol sua grati dignos

qui

in

album

honore; nenipe, ut

Dei, dileclus,

sanclorum ascriberemur,
tatc l'rueremur.
In

et

edem cum

illis

hredi-

lumine, aliqui intelligunt de medio, quo ad sanitur, scilicet

sternum rgnes cum Deo Paire luo. Hoc perpende et erubesce. Ad regnum vocalus es ad regnum Filii, ad regnum Filii dilecli, ut pari cum
rcs regni; seu, ut in
!

clorum sorlern

per lumen

fidei;

alii

in-

Filio
Filii

Dei

in

ternum honore

fruaris, et

ad ternum
fri-

telligunt de ips

sanclorum sorte, qu
visione.

sita est in lu-

Dei regnum vocatus; hias (oius cl oscilas,


ail

mine,

clar Dei

Potest autem de ulroque


et

casque et scalpis el loipescis,

D. Chrysostomus,

inlelligi,

de lumine

scilicet fidei in terris;

de lu-

quem

vide hic. Va;

libi, si lanli

doni el honoris

imme-

mine glori
v. 11.

in clis:

utrumque lumen

est et sors san1,

mor, glorioso Christi regno, per opra tenebrarum


renuntians, te

clorum. Sors vocatur hreditas, cur? Vide Epbes.


Vers. 13.

dmonum

scrvituii

rursm subdis
!

et

temelipsum tenebris adjudicas ternis

Qui

eripuit nos de potestate tene-

Te homunculum,
redemit;
le

infinito sacraiissimi sanguinis

iirarum, id est, tyrannide

dmonum,

qui sunt prin-

sui prelio

luaque peccata

in

sanguine di-

cipes tenebrarum, ab infidelitale et peccalo. Vobis

vino

lavit. Cogita,

Dei sanguine redempte, quanti


te

dominabantur ignorantia,

idololatria,

omnia

scelera,

Redcmplori luo valeas, quo

redemit prelio,

scilicet

tlmon

ipse,

tenebrarum princeps; abbc vos eripuit

sanguinis, vil et honoris prelio.

Hc

cogitans et

tyrannide.

agnoscens, luum Redemplorem diiige, redemplionis


in

Et transtulit

regnum

Filii

dilectionis si.e,

gratiam serva, peccalum boire, luge, deleslare.

tri,

in

Cum gaudio gralius agentes Dco PaVers. 12. Sensus est Qui dignalusest nos assumere etc. parlem hreditatis electorum, et sanclorum suo:

lenebr, quia per peccalum lolus faclus est lenebrosus, utpote lotus Deo, qui vera lux est, aversus. El translatif in regnum Filii dilectionis w, id est,
Filii sui dilecti,veri',proprii el unici Filii

rum

id est, qui nobis dignilaicm et exccllenliam ; fllam conlulil, ut essemus inter sanctos et electos ejus, scilicet pariicipes cjusdem cum illis hreditatis clestis. Sap.5 Intcr sanctos sois illorum est. Hreditas sanclorum vocatur sors; quia nulli hominum ad eam jus habebanl. Nos sorle vocati sumus ad (idem et gratiam. Qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum, ait Pelrus. Vers. 15. Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, d est, potcstaie diaboli. Voeaiur autem diabolus
:

dilecli.
Filii

AitThedoretus sui dilecli. Epbes.

sui,unicque Qui transtulit nos in regnum


:

Gratificavil

nos

in dilecto

Filio suo. llujus Filii regnum Aposlolus Ecclesiam inlelligil. Hc enim el corpus esl el regnum Christi, et

donius Dei. Vers. 14.


cali

In quo habemus redemplionem persanRcdcmplio noslra


esl

guineni ejus, etc.

reips

non

aliud

qum

servilule pecremissio pecca

lorum.

12*1
cnini tibi,
si,

COMMENTARIA. CAP.
pretioso
Filii

I.

P242

Dei sanguine conlcmpto et


libi

crealuras,

vel

cum Syro
constant,

et

aliis

mollis

die

ante

quasi pciiibiis caleato, ad peccala

remissa recurris

omnia.

Nolal D. Clirysostomus quod D. Paulus dixerit iroiT.-07t


,

Omnia
et

in ipso

id est,

per ipsum consislunt


finis

perfectaaacplenamrederaplionem. Ncamplis

conservanlur. Itaquc creator, conservator cl

corruamus, neqiie mortales efficiamur.

ultimus rerum omnium, eliam angelorum.

Ex eisdem versibus disec quid


vecalio, adoptio
sciliccl
tio

sit

baplismus

est
In

Observalio dogmatica

et

moralis.
qui

ad sorlem sanclorum, ad xlernam

tribus procdent ibus versibus

Chrislo, ut

bealiludinem, ad

quam

jus dalur; est transla-

Deo, conveniunt, perpende Redemptoris nostri dignitalem supereinnenlem, ut redempiionem tuam, quan-

lenebris ad luccm, servitute pcccali ad liber lyrannide

tatem filiorum Dei,


aclernum Chrisli
tio,
;

damioniim ad regnuni

tum

potes, slimes.

Imago Dei

est viva,

ad;equata,
aeterno,

est remissio
in

pecraiorum, anima; lo-

consubslanlialis,

Deo Ptre suo genitus est ab

seu puriGcatio

prelioso Filii Dei sanguine.

Hanc

ante Luciferum et

omnem

crealuram,

in

splendoribns
fi-

luam adoptionem, translationem, hune transitum, hoc


pascha, cum
h ense, ini,
jubilo
si fieri

Divinilalis; gcneralione,
fierti

qu nec
te.

principium, nec

clbra

singulis

annis,

quovis

habet.

Ego Iwdi genui

Per ipsum,

in ipso et

polest, quotidiel continu,

Deum

propter ipsum omnia (acla sunt cleslia, terreslria,


visibilia et invisibilia.

laudans, Deogratiasagens. llauc anima; tua; lotioncm,


sanciilicaiionem, consecralionem, recognosec
;

Per ipsum et

in ipso

omnia con-

obeani

Deum

adora, lauda, continuas Dco gralias ge.

Vers. 15.

Qui est imago Dei


:

Omnium ilaque creator, omnium conservator, omnium finis ultimus. Et qui tandis estab lerno, ante quem omnis creatura
stant,

consislunt et

conservanlur.

invisibilis. Patct

ex

quasi nihilum est et inane, cujus solo nutu pendent

Graco qud invisibilis sit in genilivo, lum Dei. Est ergo sensus Qui Filius, (quem nullus hominum vidit nec videre
Tim. 6) imago, per omnia
sianlialis, uipole

silque epitheest Dei Palris


potest,

omnia, hic tantus Deus homuncionem perdilum,

ini-

micumque suum,
est,

cogitavil,

amavit, redemit

et

suo

prima;

sanguine redemit! Propter nos miseros liomo factus


passus est, mortuus
est!
est,

similis,

;cqualis,

consubcruenl et ignominios

ab ipso proeedens per intelleclum,

ulVcrbura adxquaium. Per banc autem imaginem consubslaniialem, carneis coloribus indutam, visus est in

mortuus

amor! amor! nimiusamor! Hune


adora, ama,cole,

amorem, bomuncio, mirare, stupens


recognosce; ob

eum

obedi, vive lotus lanto,

tamque

tempore, qui

invisibilis est in xlernilate.

bono, Deo, Redemptori tuo.


Primogenitus..., id est, Deo genitus ante

omnem
tempore

Vers. 18.
sije...
vit

Et ipse est
in

crealuram, sicque omni crealur prx'Slanlior, quas

Et

ipse,
est

caput corporis Eccleidem de quo, ut Deo, haclens dixi,


Ecclcsi, quam rgit Gt suum connaturale corpus,
Ipse,

omnes
lus,

;ei

rnitate pnecedit et quas

omnes

in

homo,
in

caput corporis

creavit. Priniogeni'tus dicilur,

etc.,

non primo erea-

movet,
influit

quam, velut

quiageneratio

illi

convenil, non creatio, D. Cliry-

omnia gratiarum gnera.

inquam, qui

sostomus.
Vrr.s. 16.

Quoniam

principium, seu primili


in

resurrectionis est, ulpote,

ipso

condita sunt uni-

primogenitus, elc, qui primus et ante omnes resurrexit ad vilam

versa...

Grxc: Qn

in clis et

qu

in terra.

xlernam. Aliqui Graeos multos


>

secuti,

Visibilu et invisibilia..., cliani omnes angeli, inidquid dicant Simoniani. Omnia per ipsum facta sunt, et
pi- pter

loco px^i 'd est principium, legunt knctptf, primili,

seu nobilior pars corporis Ecclesix, lotumquc corpus


sanclilicans, sicut prmitic

ipsum ; omnium principium esl


i\

et finis.
id est,

Gnec:
ad ejus

exteros

l'rucius

sanclifi-

Omnia

per

sum

et in

ipsum creata sunt,

cant. Primiiias dixil

tanqum de fructu
sanclificavit et

aliquo, oslensacrifi-

gloriam, seu ad ipsum.

dcnsqud nos omnes


ante omnes...,
inlellige

tanqum

Vers.

17.

Et

ipse est

cium

obtulerit, D. Joan. Clirysostomus.

visibilis.

Qui (Filius) est imago Dei (Palris) in15. Consequenler ab excellenli personx redimentis, beneficium redemptionis commendat, ostendens quis cl quantus sit Christus. Est igilOr Filius in ago Dei, quia perfeclissima Dei similitudo est, ab co expressa per geneiationetn qu ex illo natus
Vi
r.s.
.

est.

Filius
cl

est

Vcrbum

Palris, Patri

oranin

si-

nul

a qwale,

adeque ejusdem plan cum Ptre

lise.

Primogenitus omnis crealur. Primogenitus hic idem est qnod unigenilus. Dicilur ver Christus primogenilus, quia primo, puta ante omnem crealuram, est genitus, nipote ab intrim, ci per hoc, omni reatur pir tanlior, aiquc in universam crealuram principaluin habens.
condita sunt universa -, :t in terra. In ipso, id est, per ipsum, visibilia et invisibilia, id esl corporea cl incorporea, lam angel: quam domines suul Filio creati. Sive Tlironi, siveDominaliones,sive Principatus, sive Poteslates ; omnia per ipsum cl in ipso creata sunt. Pro,
\
:

Grxc est, in ipsum, pula ad ipsius gloriam, creala sunt omnia. lia Vaiablus. In ipso signiheat immensilatem Filii, scilicel Filium esse ubique per esseritiam, prxscnliam et potenliam, ade ut extra se nihil creare vel agere possit, sed omnia qua; crt et agit , in seipso creet et agat. 7 ipso , ut signilicel Filium consortcni imperii, immensitatis, potentix et essentiae patern. El ipse esl ante omnes ; vel anle omVers. 17. nia quod Deo maxime proprium est. Lia et Christus
in ipso,

!.^.
>

16.

Quonium
,

in ipso

Antequm Abraham fieret, Evangelio, Joann. 8 sum. Et omnia in ipso constant, hoc est, omnia per eum consislunt et conservanlur. Et ipse est caput corporis Ecclesi. Vers. 18. llactcus egit de Christo ul Deo, cjusque diviniialem oslendit jam agit de Christo ut homo est, et Christi hominis dignilalem oslendit. Christus enim qu homo est, non qu Deus, est propri caput Ecclesix. Qui est principium. Cluislus esl principium, id est, fous, dux cl auctor rsurreclioirs et resurgeulium ex
in
:

inquit, ego

1243
Nota convcnientias
omnes, et
in
:

IN
Ille

EP!STOL\M AD COLOSSENSES
est

1241
pf.r

ipscqni,
ut

ut

Dcus,
est

anle

Vins. 20.
ipsuh,

Et

ei;m

reconciliare omnia
,

in

quo constant omnia

homo,

Ecclesi

id est, et

per Chrisluin

non per angelos,


sibi.

caput, fous omnis eognitionis, omnisque moins supernaturalis graliae; de cujus plenitudine nos omnes acce-

omnia, terrestria

scilicet et clesiia reconciliare sibi.

In ipsum. Ilebraismus significans


Pacificans
,

pimus.

Ille

ipse qui, ut Deus, reruui

omnium
cl

princi

id

est

pacilicando

per sanguinem,

j'iuui est, ut

homo, principium, fous


Ille

auclorcsl rc-

quem
gilis.

Christus in crucis ara fudit, homincs et an-

Burrectionis ad vilain gloriosam.

ipse qui, ut Deus,

Peccatum fecerat

inimicitias inter

clum

et

primogenitus
est

est

omnis creatur, ut homo, primogenitm

lerram; per Chrisli sanguinem dcletum eslpeccalum,


ininiicitiaium causa;
cl terra.

resurgentium ad Immorlalijatem.
sit in omnibus ipse primatijm tenf.ns.

sicque

pacilicala

s'unt

clum

Ut
(iietis

Ex supracpneludit Apustolus quod Christus Dominas et

Cuni D. Chrysostomo mirare quod nos reper

conciliavil

Ipsum,

per niorlem

per crucein.

secundin divinam et secundiui


in

humanam naluram
,

per

omnibus primalum habeat. Quippe qui ut Deus, suait) generatienem icternam est ante omuia
;

Magnum est reconciliare per ipsum ; majus et e majus per sanguinem ; et adhuc eo majus per crucem,
D. Chrysoslomus.
Observaliones dogmatic
In
et

ulpole per qiieui omnia, in quo omnia, et ad

([iieni

morales.

omnia. Ut homo, persuam resurreclionein gloriosam,


est primus resurgentium ad vilam

immorlalem

pri-

versibus 18, 19,

20, agnosce rclativas Chrisli


utere.

mus tempore, dignitate et causalilate. Primus enim omnium resurrexit, nunqum morilurus; ipsius resurretio est exemplar et causa noslra resurreetionis

dignitates, et eis ad
Ecclesia', caput

tuum profectum
est, utpote

Caput

est

tuum

caput corpnris cujus

es

membrum. Ah
et

ipso pende, ipsius sequerc motus,

future.

ipsique pcnits subdere. Principium et fous est gratis;

Vers. 19.

Quia

in ipso
id est,

complacuit omnem pleniquia Patri seterno et


et perfection

ab ipso

per ipsum, gratiam pel. Primit'uc resur-

tudinem inhabitare,
lesti

cple-

reetionis et

exemplar
,

gloriae

ad banc gloriosam re-

placuit
in

omnem gratiarum

um

surreclionem

seu perfectam filiorum Dei rgnra:

nitudinem
bililer.

Chrislo inhabitare perpelu et insepara-

tionem, aspira
palere
est
:

ad banc patienti

le

prpara

com-

ut

conregnes.
stint

Pleniludo omnis perfeclionis


etc.

In quo
Libi

omnes thesauri,
;

In ipso hauri
lide, desiderio,

Not

littrales.

quidquid
fuit,
;

deesl

hauri

inquam,
,

Nota primo complacuit; Dei bcncplacitiim


nigna Patris
fuit

benec
sed
j

oratioie. Pontifex noster est

animaruinque nostraper

voluntas, non Chrisli merilum enim banc gratiarum phniiuilinem promeruit

rum episcopus,
nis officia

oleo divinilalis unctus;

eum ad

Deuni accde, ora, adora, gratias ge, omnia religio-

Dei benignilale data


plar graliae
gratis
sis .ait

fuit ci.

ilinc Christus est


:

exemliabet,

Deo redde. Pax noslra

est, universi pacifi-

et pradesiinalionis

quidquid

cator,

omnium

reconcilialor, reconciliavit, pacijicavit

babet, et ex solo Dei benepiacito. Nota seid est,

per sanguinem suum. Attende

autem

reconciliaiiouis
faclis
;

cundo omnem plenitudmem,

omnem

perfecliout capili,

moduni. Heconciliavit, non verbis, sed

seipso

ncm

sapienlkv, gratta-,
C;cturi

polent'ia;, Christo,

dalo et oblato in sacrificium. Per se ipsum, ipse se


obtulit
!

congruam.
Christus
t'ui',

per

parles

reeipiunt dona Dei;

sacerdos sui
scnielipsum,

sacrificii.

Per sanguinem suum,

omnem

liabet

pleniludinem non solm gra-

obtulit

ipse sui sacrificii viclima.


,

Per

sed et divinilalis. Nota tertio inhabitare: non ad


et inseparabiliter;

sanguinem crucis,

id est

in

cruce effusum

cruciatus

tempos, sed perptuead iiperaiionem, sed


gralia capiti congrua

non lantm
Chrislo

est, et cuni acerbis

doloribus oblatus.
cruciatus est.
est, et
,

per essentiam.

Omnis itaque
,

Per mortem, usque ad mortem


In

ad plnum usque
et

in

corpore carnis ejus

mortem passus

dono:

capile uostro

sedem fixam
ut

perpeluam

liabet; ad
;

lor&s acerbissimos passus est in corpore carneo


slrisc|ue simili.

hoc

scilicet,

capile fluat ad

membra

seu ut

Mirare hune reconciliaiiouis


,

modum

unusquisque

fidelis

gratiam

sibi

congruam, pro suo


Ilinc

ama
offer

reconciliatorcm tuum

perptuas
mirabili
,

ci gratias

ge.

modo,

in

Chrislo gratiarum fonte hauriat.


,

ad

Ulere frquenter hc tu

reconciliatione,

Chrisluin

gnatjffi

fontem

nobis

Continue

recur-

assidue Cbristum viclimam


,

teque
,

cum

illo.

rendum.

Offer Christum palienlem

crucifixum

suum pro
omnia (id

te

morluis. primogenitus exmortuis, id est, primo resurgens ex merluis ad vitam immortalem. Ut sit in omnibus ipse primatum lenens. Primogenitus est omnium inorluorum, qui beal donabuniur immoitalilate. Vers. 19. Quia in ipso (Christo) complacuit (Patri) omnem pleniludinem inhabitare, id est, omnem prfectionem lum sapienii;i>, lum graii.e, luni poieslaiis, i.umdeuique ipsius divinilalis. Inhabitare, inquam, non lantm per vim et pperalibnem sed etiam per sipsiun suamque essentiam. lia Theophyl. et Ait-

Vins. 20.

El
)

per

eum

reconciliare
sibi.

est,

omnes homines

in

ipsum, id est,

Pacificans per sanguinem crucis ejus, sive qji in sunt , id est, humilies cl anquod fit dm per Chrisluin lollilur gelos inter se
terris, sive quo; in clis
;

fcelinus.

qbslaeulum peccali, quod homines ab angelis dirimeChrisluin omnia, nimib.it. Deus Pater voluit per rm ciesijp alque terrestria, id est, anglus et homincs inter se reconciliare, uniendo eo> lanqnm iiuiim corpus In Christo, ut capile pace inter cos conipnsil per sanguinem ejus in enice ei'fusum, quo peccatum, quod erat inimieitiaj causa, dcletum est.
;

mg
sanguiiicm
luis

cum

dolore fundentem, et
,

COMMENT ARIA. CAP. I. du m praedicatur. pro peccatis


gelii

1246
Hinc etiam addit qud hujus Evansit

morienlem. Fide, thafitate

fiduci, liane vicli-

praedicandi

minister,

non auclorilate su, sed

mam,

lins dolorcs, liane mortein

redde

tlbi

propria.

Chrislo institulus.

Vers. 21.

Et vos clm e^setis alio.ia.ndo.. ApolossensibUS quae generatim dixit


essetis ali-

Vers. 2i.
vobis...

plicat speciatim

Qui nunc gaudeo in passionibus pro et adimpleo ea qu& desunt passionum Chri-

de omnibus.

El vos, Colossenses, cni


ri,

STI IN

carne mea

quaudo mente Deo alina

quippe qui Dei cogni-

Nolanda ad

inlelligentiam.

tbne
meute.

carebalis.

Et

inimici

sensu.
,

Gncc,
hoslili

inimicos
in
,

Ad

pleniorem hujus

loci

intclligentiam,

duo nosignilieal

Syr.

mentibus veslris

seti

cum

landa sunt verba quibususus esl Apostolus. Priinuin,


vTav7t/>f &
,

aninio; agonies

nempe

quae sunt inimicoi'um


:

id est,

quod componitur ex ni, quod

operibls malis illuni ofiendenles


piatn et sccleralam ducebaiis.
alienati
:

vilam quippe imeralis


;

vicem; ex va, quod valet idem ac

re, et n'/^p., >>p!eo.

A Deo mente
:

Hoc itaque composilum


vel

hic signilieal,

vice Christi,
id

daim non noscebatis

eratis rever inimici

vicem reddens Chrislo, reimpleo,

est,

rurss

veslris scilicet malis et impiis operibus.

et frquenter impleo, seu,

ut verlit Syrus, suppleo.

Vers. 22.

Nunc autem

reconciliavit....

Vos
seu
per

Secundum,

\jz-^hi>i,
:

defectiones, defectus.

Sensus

Chi islus nunc

fecit

amicos, non per angelos, sed per


,

itaque lilteralis est


in cai

Vice et loco Christi reimpleo


:

semetipsum
carne
et

nempe per corpus suum carneum


,

ne me quae desunt Christi passionibus. Syrus


deerat
:

ossibus constans

simileque

nostris

Suppleo quod
me,
etc.

afjlictionibus

Christi

in

carne

mortem
que

scilicet,

quant in hoc corpore carneo nostris-

Arab.

Defectus aftliclionum Christi suppleo


;

simili pertulit, ut vos sisteret Palri

suosanctos,

pro ipso in carne mea). iElhiop.

Impleo reliquias

ajfli-

IUMACULATOS, IRREPREHENSIBLES.

lionum Christi, etc.


in fide...

Vers. 23.

Si tamen permanetis
si

Taies
taies

Nolanda

est et Evangelii doctrina,


,

quam

hic sup-

autem

crilis, sancti et immaculati...,

vosque ut

ponil Apostolus

scilicet

Sicut icleriio Dei decreto

cvhibobit Palri suo,


slabileni servelis, et

traditam vobis fidei doctrinam

stalulum esl ut Christus pro Ecclesi su paterctur


ac moreretur,
sloli, ila

consequenter n-ova judaizanlium

eodem decreto

statutuni est, ut apo-

dogmala non

audieritis.
pCl'-

aposlolicique viri, Christi legati el ministii, pro

El

STAB1LES ET IMMOBILES A SPE EvANGELII. Si spe clestium bonorum


,

edeni ,Ecclcsi palerentur, ac plerique morerenlur.

severelis in

quae promisit

vobis Evangelium quod audistis ab Epaphr et quod

idem

est ac illud

quod per universum

mundum

pr^e-

DICATUM EST, ET CUJUS EGO SUM MIN1STER.


In
i

Hoc mollis in locis Christus suis praedixit apostolis Ad prwsides, el ad reges ducemini, etc., Mal(h. 10, 18. Oslendam illi Hoc de D. Paulo speciatim pra'dixil Acl. 9, 16, quanta oporleut pro nomine meo pli
:
:

niversa creatura
;

id est

omni

genli, per sy:

seu quanta
pore meo.

illi

reliquerim paenda pro Ecclesi, cor-

needochen qu.e sub clo est, hyperbole


perniultis,

Plerisque,

tam Orientalibus, quant Occidenlalibus, qum Meridionalibus qum Septentrionalibus non autem omnibus omnin. Hic repelil Apostolus quod
,

His nolalis, videlur sensus


esse
is

omnium
factus

naluralissimus

qui sequitur
:

Ego Paulus

sum

Evangelii

Christi minister

at minisler h'delis, qui gaudeo in

jam

dixit supra de Evangelio ab Epaphr praedicato prxlerea ver dclart se ejusdem Evangelii minislrum. Pofl quia judaizantes Paulum sicut cl Epa; ,

malis

quae pro vobis palier; quia Christi vice, Chri-

stique loco, patior in carne


reliquil toleranda, pro suo

me

qu;e uiihi, su loco,

mystico corpore, quod est


ipse solus omiiia

phrain Pauli discipulum.calumniali erant, quasi aliud

Ecclesi. Voluisset

equidem Christus

prxdicarent
ac repelil

qum quod

caclcri

aposloli.

Hinc

dicit

ad Ecclesi: sua: formationem atque perleclionem necessaiia tolerare, at Dei voluntas fuit ut uobis,
nislis suis,

idem esse ac
Yi.rs. 21.
oie.

Evangelium quod audierant ab Epaphr illud quod ubique per universum mun-

mi-

multa relinqucret toleranda, utquc nos

Elvoscm

esselis

aliquando alienati,
et volunlale, id est,

Pro sensu, Gracest, nienie

por iiuiitem et voluntalein ; vos oliin alienali et inimici mente. in corpore iS'w/ic autem reconciliavit Vers. 22. cumis ejus per mortcm,exliibere(M exhiberet) vos san-

Evangelii praedicandi munus ac ministerium milii Paulo Chrislo Domino concreditum esl. Qui nunc gaudeo in passionibus ( sivo Vers. 24. alllu lionibus meis) pro vobis, id est, quas pro vobis

cloi

immaculatos

etc., id est, in

conspeclu

ejus,
et

Hempc

Pej Pairis. Si tamen permanetis in fuie fundali Y: rs. 23-

stabiks, id est, pro


neaiis.

Fundamento Qdni

siabjlter

rcli-

El immobiles spe Evangelii quod audistis ; id est, ncque palianjini vos dimpveri sne honorum clestium, ipiae proni.Mit Evangelium quod a'udivisiisi

siMineo. El adimpleo ea qu desunt passionum Christi, in carne me pro corpore ejus, quod est Ecclesi ; q. d. Paliendo in carne mc, adimpleo ea qiucdcsunl passionibus quas passus est Christus in carne su; q. Multis laboribus, sudoribus et afllictionihus opns d. homiheeque ad lidcm est ad eolligcndam Ecolesiam vocandos el ad saluteni perduoeudos. Uli jam ego
:

vincula h;ec patior in carne, ut a qu:c dsuni passion dus Christi, in gentium converslono proeufand ego adimpleam, muliaque paliar pro corpore Christi, quod esl Ercksia, ut niniii uni inler gnies Ecclesi
i

Quod prdicatum est


clo
esl
;

in univers

trealur

qiao sub

per opines geles, aut per univerVidefe ergo, Colossenses, ne (idem inut."ii-, qui' teiflerbe jam rerepia est. Cujus fucius sum ego Paulus mimster , id esl, eujfrt
Ijo esi,

sum

iiiiiniiiii'i.

propagelur, crescftl et perlieialup, passionisque ac redemptionis Clnisli plan lit partiepo. I'assionihns Christi deesl aliquid, non in se, sed in uohis.

mi
aposloii
,

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
,

1-248

per longas et graves afflictiones

suam

for-

sus est facilis

(audeo in passionibus quas pro vobis

mareraus atque congregaremus Ecclesiam. Dm ergo pro vobis palior, gnudeo; quia passionum niihi Christo
,

gentibus

lolero,

quia

iis

adimpleo quai

niilii

tolc-

randa restant pro Chrislo, propter myslicum


corpus.

cjus

pro su Ecclesia formand

relictarum partem

Hune sensum
se

pulat Estius non contemnen-

meam

adimpleo

lanqum

illins

vicarius ac minisler,

dum.
quas
vocat

Alii passiones Chrisli inlerprelantur [iassiones,


in
,

ipsiusqtic vices supnlens.

quidem tolerabat Paulus,

et

quas Chrisli
passiones

Cin itaquo dicit Aposlolus


Chrisli passionibus
;

Adimpleo qu dsuni
alisil

quia Chrislus

membrorum suorum

cave ne iniclligas qud desil

repulat suas; sicul Saulo Ecclesiam olim persequenlo>

quid ex parte Christi, scu qud passio Christi non


sufficiensad redemp'lionem, hoc enim hx-rclicum
ait

Christus questus est qud se persequerclur


quid

Saule,

est,

me

persequeris? ila,Paulopro Ecclesia patiente,

D. Thomas. Sed inlellige qud desil aliqtiid ex


Chrislus,
itt

Clu islus palitur in l'aulo.

parte Pauli.

dicliini

est

supra, v. 20,

Ul hxc scnlentia,
Chrislus

qux communis
in alvo

est, explicetur
:

pssus est in

carne su ut nos Deo reconciliaret, no-

duplicilcr considerari polest


,

vel

in

suo

strisque peccatis satisfaceret, Ecclesiamque exhiberet

corpore naturali

quod

virginali B.

Maria;

Deo sanclam

immaculatam
non

et

irreprebensibilcni.

sumpsil, vel in suo corpore mysUco, quod est Ecclesia


;

Pssus est autem

suflicienter

tantm, sed et
pro mundis

Chrislus enim et Ecclesia


ait

est

una persona
;

abundanter, im superabundanter,
infinilis

etiarti

sanctifieandis.

At idem Chistus ministris

Thomas hic, corpus autem omnes justi


myslica,
D.

cnjus caput est Christus


;

quilibet ver

sanctus

suis reliquit multa

pro suo mystico corpore lole-

membrum
Chrislus
in

hujus

corporis.

Quemadmodm

aulcin

randa

Chrislo passo, restabat, ait Tlieodoretus, ut


,

suo naturali corpore usque ad (inem vite


ila in

Paulus prdicaret gentibus

munilicum

salutis largi-

pssus est,
clesia, et iu

suo myslico corpore,


suis

id est, in

Ec-

lorem osleuderet, mnllaque proplerea paleretur. Hoc adimplens Paulus, adimplet quai ex parle sua dsuni
passionibus
CliTisti, id est
,

singulis

membris

usque ad (inem
,

mundi
ul

patictur. Pssus est in suo corpore naturali


;

patilur

qu

sibi, loco et

redemptionem nobis mereretur


in

palitur usque ad

vice Chrisli,

patienda supersunt pro Ecclesia.


el quia

Hoc
pro

(inem mundi
ap\tl\cct.

singulis

membris, ut nobis salulem

autem adimnlet gaudens,


Chtsti

pro Christo patilur,


,

Adimpleo itaque qu dsuni passionum Christi,


,

vice

Christique loco

patilur

et quia

scilicel

myslic sumpli

seu qu dsuni passionibus


D. Lo qud passio Do-

rriystico Christi

corpore patilur.
Observatio moralis.

Ecclesia*,

qu

dicunlur Chrisli, quia Christus est Ecdicil

clesiae caput.

Hoc sensu

Quod Paulus
lis

patiens de se dixil

hoc quisque
:

fide-

mini usque ad finem perducilur mundi. Vide Eslium.

patiens de semelipso dicere potest


etc.

Nunc gnudeo
fuit

Primasius, qud Christus passioncm quidem inchoavit,

in passionibus,

Sicut enim Dei decrelum

ut

Ecclesia ver continut. Addunlaliqui, inter quos


P.

Christus paleretur, et per passioncs inlraret in

re-

D. Godeau, et

Amclolle,

qud Chrislus

inlinito

guuni clorum,

sic

el

Dei decrelum est ul quisque

glori Palris sui zelo pressus, el

immenso peccatorum
el

paliatur Christianus, cl per mullas tribulalioncs ingre-

noslrorum odio duclus, voluerit omnia mala


plicia i|>se solus

sup-

dialur

in

gloriam. Christus per suas passioncs a:lcral vull ut

usque ad (inem mundi


,

pli, ut

Deuin

namnobis beaiiludinem meruil,

per passio-

honorarct

infinit

ut

peccatum plenis deslrueret


;

ncs assequamur quod passionibus promeruit. yEquuni est ul per id snlus nobis applicelur per quod salus
nobis
sti,

ut hoinines abundantis sanctificarel

unicum autem
fuit,

crucis

supplicium

Christo

concessum

ctera
ani-

l'acla est.

yEqutim est ul

membra
ul

myslica Chri-

mala lidelibus dispersa. Quod ergo


nio pssus est
,

in spirilu et
,

Christo capili suo, et nturalibus Christi

mem-

seu quod pati cupiit Christus

hoc

bris,

per omnia conformenlur


in

palianlur et per

Chrisliani ferunl in corpore, sicque adimplent


Chrisli dsuni

qu

passioncs
est et

vitam ingrediantnr, sicul Chrislus pssus


in

passionibus; adimplent vice Chrisli,

per passiones iniravit


iiaque nobis

regiium clorum.

quod
riuii).

ipsius passioni defuit, juxta cordis illius deside-

Gaudendum

dm

palimur, quia nobis

applicalur passio Christi;

gaudendum, quia palimur


quia tune

Vers. 25.

Cujus factls sum ego minister...


Grc. fo,
l'emin.
,

CnQui

pro regno adipiscendo quod nobis Chrislus acquisivit


sanguine suo
;

jus, scilicel Ecclesiai, palet ex

gaudendum

momentaneum

est Evangelii minister


est
:

Christi et Ecclesi minisler


;

el lev liibulalionis

noslr ternum gloriw pondus ope-

Chrisli
servit.

quidem, cui servil

Ecclesi ver, cujus

ralur in nobis.
Alii sensus versiculi 24.

bono

Secundum dispensationem, Grc.


Ali(|iii

eonomiam

id

Plures

alii

sensus danlur ah interpretibus.

est,

secundum providam
etc.,

patrisfamilis dispensatioul inter

passiones Christi interpretanlnr passiones quas Paulus pro Chrislo tolerabat, sicut D. Paulus,

nem,
I

qu

faclus

sum geutiumapostolus;
et

2 Cor.

1,

vos, et inter alias gentes ministerio

meo implcam

dixit

Abundant passiones

Chrisli in nobis.

Et hic sen-

iernum Dei decrelum


catione ad salulem.

promissum de vestr vo-

Cnjus ( scilicel Ecclesise ) faclus sum Vers. 25. ego minister secundkm dispensationem Dei, qu data e*l mild in vos ; ul dispensem Loti famili, id est, singulis lidelibus,

plen prdicem Ut implcam verbum Dei, id est verbum Dei, eteompleam prdicationem Evangelii,
,

bona

et

doua Dei, Domini mei.

quam cpit

Christus.

1219

COMMEVlAHlA. CAP.
:

1.

1250

Ut impleam verbum Dei. Multiplex est sensus qucm modo posui. Secundus Ut impleam quam Chriseu compleam verbi Dei pncdicalionem,
Primas
:

tione admonentes.

Omnes homines Deuin


lanqum Dei
et increpant.

ignorabant,

mal vivebant;
nislri, illos

aposloli,

legati

ac

mi-

monent

sius

incpit

vel

Ut per Evangelii pncaicalioncm


,

Omnem hominem, quantum


plurimos possumus.

est in nobis,

seu

quam

absolvant opus rcdemplionis

quod

lecil
,

Christus.

ad quod Prxdicalores opus rcdemplionis humanne siccomplenl absolvunt et Christus missus est
, ,

Vers. 29.
ad
tor

Inquo et laboro,
periculis objiciam.

id est,

ad quod, seu

quem finem
,

laboro decertans; sic laboro, sic eni-

que opus Chrisli perlciunt aciionibus

suis,

Christi:

ut

me

que passionem suis adimplcnt passionibus. Tertius plcn Ul impleam omnia loca verbo Dei. Quartus Ut
:
1

Secundum orERATio.NEM

ejus, id est

secundiun

vint

et efficaciam Spirils Chrisli,

qui polenlissim opeJ

et perfect

annuntiem \erbum Dei. Msterium quod absconditum.... 20. Vers. quod verbum Dei, seu propositumvocalionisgenlium,

RATUR

IN

ME ET PER ME,
;

IN

VIRTUTE

itl

me,

VirtlttC qil
,

me

induit ex alto

per me, virlule miraculorum


:

qu

dat verbis meis eflicaciam. Grsec.


I '

Kar
alii
:

rvjv

hi^/n-v.'

mysierium

est prleritis

seculis

et

generationibus

to,

Tf,v ivepyoMjiivtiv i>

poi
,

Suv,ut. Alil IvepySU/uivviii


;

absconditum. Propheta enim


ad Epbes. cap. 5, v. 9, 10,
li.ee uiysleria,

et angeli, ul

diclum est
j

suinunt in sensu aclivo


operalam.

operantem

in passivo

non

ila

clar noverunt

Incarnalionis Verbi ac vocationis gen-

Ulrumque veium arbitror nain Christus sanclo Paulo per inlernam suam graliam vires conferebat eximias, illumque virlule inleris induebal. Et

tium

Vers. 27. Qlibus yoluit

sicul aposlolis deinde revelala sunl.

Deus notas facere...


bujus mysterii

Christus per
virilit
,

eumdem Paulum

sic

ex

alto

indutum
ad

Quibus, aposlolis, Deus voluit manifeslare quanl sint


divitise
,

palrabal miracula, quibus Pauli verbis eflica,

quantaque

sit

gloria

quod

ciam dabat ad homiuum penctranda corda

el

(i-

complelur
dicens
,

in genlibus.

Hoc

explicuit ad Epbes. 3, 6,
et

dem

converlcnda.
Observatio moralis.

gnies esse cohrcdes


in Cliristo

comparlicipes promisIn ullimis


,

sionis Dei

Jesu per Evangelium.


est Christus

quinque versibus

onmis Clnisli
,

niinisler

Quod est Christus, quod mysierium


incarnalo, passo, elc.

agnoscat ministerii sui partes el nuinia


seri

videalque

objective scilicel; seu, est de Chrislo Jesu, Dei Filio,

num

illa

repleat.

An, sicut D. Paulus, Christum,

Chrisli mysteria, Evangelii verilates preedical, secun-

In vobisspes glori.e, id est, qui Christus Jsus, pro

nobis incarnalus et morluus, et vobis crditas, est causa spei, quam habelis de gloria lern. Chrislus
fons salulis noslrae, et tota spei noslr causa.

dm lalcnla, graliasque sibi crditas, v. 25. Num omnem hominem eiiam pauperem idiolam sine
,
,

personarum acceptione

docetet

instruit, v.

28. Nuin
est in se,

Vers. 28.
tes...
,

vel

Quem nos annuntiamus corripif.nadmonenles. Grca vox vou0stoOtss si, ,

omnem, cujuscumque
laborem
v.

condilionis,
,

quantum

ad perfectionem adducit

v. 28.
,

Num omnem

curam,

et sollicitudincm

ad hune cuectum ordinal,

gnifical

admonentes

increpanles

seu

cum

increpa-

29.

Vers. 26. ( sierium ) quod absconditum fuit seculis et generationibus. Loquitur aulem de myslerio vocationis gen:

My&terium

verbum Dei vocal my-

tium. Sensus esl Mysierium hoc absconditum et incoguiiiim fuit hominibus omnium pTaecedentium seculorum el gencralionum. SicEphcs. 5 Quod aliis
:

plerea de bis corripienduni. Et docenles omnem hominem in onint sapienli ; ut sensus sit lnsliluentes omnem hominem in pcrfecl coguilione Dei el mysteriorum lidei, qu esl vera sapienli. Sic Augustinus, Ansclms. 13 1 exhibeamus omnem hominem perfeclum in Cliristo
,
:

generationibus non estagnilum filiis hominuni. Nunc aulem manifestulum est sanctis ejus. Hujus exposilio est illud ad Ephesios, siculi nunc revelatum csi sanctis apostolis ejus el prophetis in spiritti. Quibus voluit l'eus notas facere divitias Vers. 27. glori, id est, divitem, locupletem, el bonis spiritualibus abundantem gloriam sacramenti ( mysterii ) liujus in gentibus, quod, scilicel sacramenlum vel mysie-

Jesu, id csi, ut omnem hominem reddamus, el Deo sistamus perfecl inslruclum in bis quai ad lidcm et eognitionem Chrisli pertinent. In quo (ad quod) el laboro cerhuulo, Vers. 29. id esl, in quem finem eliain enilor, mullinque labo-

ro,

cum

dillicullaie el pci iculo decerlans.


ejus,

Secundum operationem
virlule.
:

quam

operulur

in

me

in

rium, ts Christus, qui in vobis esl spes gloria', id est, spes gloriosa; quia videlicel per Christum magnifca cl gloriosa bnna speratis vos adepluros. Quem nos annuntiamus, quem Chi islum Vers. 28. nos aposloli mundo annuntiamus. Corripicnles omnem hominem. Erat aulem lolum genus huinanuni in peccalis el ignoianli Dei ac pro-

Sensus est Decerlans secundum efficaceni ac poicniem operationem seu molionem Chrisli in me.
In virlule, id est potenter valid et clficaciler; patiando scilicel miracula lot el tailla, dando t inlain elicaciam verbis meis, ul omnium corda pntrent
,
,

et coiiverlani;
j 1

suggerendo aninios, vires ac zelutn, ut igue charitale, et igne lingu pnedieem omnibus(pie ignem hune divini amoris alflcm el aspiicm.
,

Corollarium pictatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


rediycnda.
Yix
est alibi
:

et

ad praxim

major qum

iu

hoc capite nolandorum

2'

Buna nobis per Christum

collala, vide v. 12, 13,

abundanlia

at quia

suis locis fus et praclic sunl


,

11. Vide et in bus versiculos observaliones dogmatt-

explicala, sufliciat malerias indicare


1

el loca nolare.
,

cas el morales.
Z" Excellenlias Chrisli, ut Dei, vide v. 15, 1G, 17.

Orationum chrislianarum rnaleriam


et aliis

seu quid

pnecipuc debeamus pro nobis


10,11.

orare. vide v.

Vide
lem.

el

ibidem observalionem dogmaticam

et

mora

1251
4

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
sionera
5

1252
v. 20.
sit

Excellents

Cliristi, ut hominis, vicie v. 18, 19,

etmorlem protuis peccatisofferensDeo,


et
;

20. Vkle et ibidem observationcs dogmalicas et


rilles,
lit

mo-

Qud,

quarc nobis

in

passionibus nostris

relalivas Cliristi dignilales agnoscas, eisque

gaudenduni
G"

vide v. 24, et observationcm moralem.


Ecclesiae

ad uiuin profeclum ularis. Ibidem attende ad noslr


per Chrislum rconciliations
bili

Omnis

minuter agnoscat
illas

ministerii suj

modum

ut lic mira-

parles, viilealquc

hum

repleat, v.

25,20,27,

tua reconcilialionc frquenter utaris, Cliristi pas :

28, 29. Vide observationcm moralem.

CAPL'T H.
t.

CHAPITRE
1.

H.

Volo enim vos scire qualem solliciluditiem ha,

beam pro vobis, et pro iis qui sunt Laodieiai cumque non viderunt faciem meam in earne
2.

et qui-

Car je suis bien aise que vous sachiez combien est grande l'affection et le soin que j'ai pour vous pour ceux qui sont Laodice, et pour lous ceux qui
ne me connaissent point de visage, et qui ne m'ont jamais vu
;

El consolentur corda ipsorum

inslrucli in cha-

rilale,

elinomnes

divilias pleniludinis inlellects, in


et Cliristi

agnilionem mysterii Dei Palris


3. In
lise

Jesu

2. Afin que leurs curs soient consols, et qu'tant unis ensemble par la charit ils soient remplis de toutes les richesses d'une parfaite intelligence, pour
,

quo sunt omnes thesauri sapienti;c et scien-

connatre le mystre de Ricu Christ


:

le

Pre
la

et

de Jsusla

abscondili.

Hoc autem dico, mitale sermonum.


4.

ut

nemo

3. En qui lous les trsors de science sont renferms.

sagesse cl de

vos decipiat in subli-

5.

Nam

etsi
;

corpore absens sum, sed spiritu vobis,

cum sum

gaudens

et videns

ordinem vestrum

et

firmamenlum

ejus, quaeinChristo est, fidei vcslric.

G. Sicut ergo accepistis


in ipso

Jesum Christum Dominum,

ambulate,

7. Radicati, et superadificali in ipso, et confirmali

fldc

sicut et didicistis

abundantes in

illo in

gralia-

rum

actione.

8. Videte
et

ne quis vos decipiat per philosophiam


,

inanem fallaciam
,

iniiii

secundm traditionem bomisecundm elcmenta mundi, et non secundm


:

Christum
9.

Quia

in ipso inhabitat
;

omnis plenitudo

divinitatis

corporaliter

10. Et estis

illo

repleli
:

qui est caput omnis pin-

cipals et potestatis

H.
manu

In

quo

et circumeisi

estis

circumeisione non

facl in expoliatione corporis carnis, sed in cir-

4. Or je dis ceci afin que personne ne vous trompe par des discours subtils et levs 5. Car, quoique je sois absent de corps, je suis nanmoins avec vous en esprit, voyant ave: joie Tordre qui se garde parmi vous, et la solidit de votre foi en Jsus-Christ. 0. Continuez donc vivre on Jsus-Christ notre Seigneur, selon l'instruclion que vous en au/, reue 7. Etant attachs lui comme votre racine, et difis sur lui comme sur votre fondement, vous affermissant dans la foi qui vous a t enseigne, croissant de plus en plus en Jsus-Christ par de continuelles actions de grces. 8. Prenez garde que personne ne vous surprenne par la philosophie el par des raisonnements vains et trompeurs qui ne soin fonds que sur les traditions des hommes, et sur les principes d'une science mondaine, et non sur la doctrine de Jsus-Christ; 9. Car c'est en lui que la plnitude de la divinit habile corporellement. 10. Et c'est en lui que vous en tes remplis, lui qui est le chef de loulc principaut et de toute puissance; 1 1 Et c'est en lui aussi que vous avez t circoncis d'une circoncision qui n'est pas faite par la main des hommes, mais qui consiste dans le dpouillement du corps des pchs que produit la concupiscence ter;

nelle, c'est--dire,

de

la

cumeisione Chrisli.
12. Consepulti ei in baptismo, in
slis

12. C'est encore avec lui

circoncision de Jsus-Christ. que vous avez t enseve-

quo

et

resurrexi-

per

hdem

operationis Dei, qui suscitavit illum

morluis.
13. Et vos,

cm morlui
:

esselis indeliclis, et

prpu-

tio carnis vestrac, convivificavit

cum

illo,

donans vobis

omnia

delicla

14. Delens
decreti,

quod adverss nos


illud cruci.

erat

chirographum

par le baptme, et avec lui que vous tes ressuscites, par la foi que vous avez eue que Dieu l'a n^suscil d'entre les morls par l'efficacit de sa puissance. 15. Car lorsque vous tiez dans la mort de vos pchs, et dans l'incirconcision de votre chair, JsusChrist vous a (ait revivre avec lui, vous pardonnant tous vos pchs. 14. Il a effac la cdule qui nous tait contraire, il a entirement aboli le dcret de noire condamnation, en l'attachant sa croix ;
lis

quod erat contrarium nobis,

et ipsuin lulit de

medio, affigens

15. El expolians principalus, et poleslales traduxit

15. El ayant dsarm les principauts elles puissances, il les a menes hautement en triomphe, la face de toul le monde, aprs les avoir vaincues en lui-

mme.
10. Que personne donc ne vous condamne pour le manger et pour le boire, ou sur le sujet des jours de
ftes, des nouvelles lunes, et des jours

confidcnler, palam triumpbans


10.

illos in

semelipso.

Nemo
diei

ergo vos judicet


festi,

in cibo,

aut in poln, ant


:

de sabbat

in parte

aut neomeniae, aut sabbatorum


l'ulurorum
:

17. Qua;
Cliristi.

sunt

umbra

corpus autem

17. Puisque toutes ces choses n'ont t que l'ombre de celles qui devaient arriver, et que Jsus-Christ eu est
le

corps cl

la vrit.

18.

Nemo

vos seducat, volens in humilitate,

et re-

18. Que personne ne vous sduise en affectant de paratre humble, par un culte superstitieux des anges, se mlant de parler des choses qu'il ne sait point,

ligione angelorum, quai

non

vidit,

ambulans, frustra

inflatus sensu carnis sua,

tant enfl par les vaines imaginations d'un esprit humain et charnel

ms
19.

GOMMENTARIA. CAP.
Et non lenens caput, ex quo tolum corpus per
et

H.

1234

19. Et ne
tte, et le

demeurant pas attach

celui qui est \*

nexus

conjuncliones subminislralum
in augmciitiini Dei.

et

eonstru-

ce par

clum.crescit

20. Si ergo mortui eslis

cum

Cliristo

ab elemenlis
in

hujus mundl, quid adhuc tanqum viventes


decernilis
?

niundo

21.

Ne

teligeritis
;

neque gustaveritis

neque con-

treclaveritis

22.

Qu

sant omnia

in

interitum ipso usu, secun-

dm

pnecepta

et doctrinas

liom'mum

25.

Qu

sunt ralionem quidem habentia sapienlia

in superstitione et humilitate, et

non ad parcendum

corpori, non in honore aliquo ad salurilatein carnis.

chef duquel tout le corps, recevant l'influenvaisseaux qui en joignent et lient toutes les parties, s'entretient et s'augmente par l'accroi'semcnt que Dieu lui donne. 20. Sidoncvous tes morts avec Jsus Christ ces premires et plus grossires instructions que Dieu a donnes au monde, comment vous laissez-vous imposer des lois, comme si vous viviez dans ce premier tal du monde? 21. Ne mangez pas, vous dit-on, d'une telle chose ; ne golez pas de ceci, ne louche pas cela. 22. Cependant ce sont des choses qui prissent toutes par l'usage qu'on en fait, et en quoi vous ne suiviez que les prceptes et les ordonnances des hommes, 23. Qui ont quelque apparence de sagesse dans ieur superstition et leur humilii affecte, dans le rigoureux traitement qu'ils font au corps, et dans le peu de soin qu'ils prennent de rassasier la chair.
les

ANALYSIS
1 el

Stiam Paulus pro

Cc-lossensibus solticiludinem
;

baptismum cum Christo consepulti fuerunl


suscitait
,

el

morluis

hujus suce sollicitudinis finem dclart


,

scilicet ut

v.

11, 12.
fit

solatium habeemt, charilale compaginali


structi de mysterio Christi
,

et

plen inlliesauri
solli-

V
lum

baptismo, qui

in sanguine Christi,

ad cruen~

in

quo sunt omnes

Chrisli sacrificium ascendens, Colossensibus et aliis


:

scienii

et

sapienti Dei,

v.

1, 2, 5.

Uc edem

Chriitianis reprevsentat hujus sacrifiai effeclus

omnia

citudine monet eos ut sibi caveant ab imposturis psudo-

noslra peccala sunt

condonata

nosler morlis ternoe


;

apostolorum

hortatur autem ut in Christo radkati et

reatus remissus; chirographum laceratum, cruci affixum

firntati creseant, cl proficiant in

accepta fide

v.

&

5,

dmonum

captivitate liberati
et

sumus,
:

ipsis

dmonibus

G,

7.

Christo devictis

triuniphalis
1-1,

ad quid ergo nunc

2
sticis

Monet specialim
,

ut caveant

Simonianis

Gno-

legalia sacri/icia? v. 15,

15.

et ediis

qui per vance philosophi [allacias co-

Ex

his contra judaizanles ultimb dictis, Colossenses


,

nanlur cosdecipere.
scienii

A
? v.

Christo Deo, veritalis fonte, otnni

nvtrtit legalibus observanliis

v.

16, 17.

Ex

dictis

ad

salut-em

necessari repleli eslis;


8, 9, 10.
vcr'o
,

cur vanos

supra contra Simonianos

avertit Colossenses

fals

auditis philosophos

angelorum rcligione
circumeisionem
et alia

v.

18, 19.

3 Contra judaizanles
tegatia dcprdicantes,
sto circumeisi sunt
,

6" In reliquo capite Colossenses paterne corrigit qu'od

monet Colossenses qu'od


spiritu
;

in Chri-

Christiani

cum

tint

pseudo-apostolos, seu judaizanles

,
,

non carne, sed

quando per I seu Simonianos, vudierint.

PARAPIIRASIS
1.

Etcnim velim ut

sciatis qualiler el

quantum an[

ctrinam edocti
severale.
7.

eslis

ila in ejus

doctrin et vil per-

xius et sollicittis
et

pro caiteris

sum pro vobis, el pro Laodiccnsibus, qui que ac vos faciem meam nunet

In ipso radicati, et super ipsum axlificali, et in

qum
2.
cl
illis

viderunt.
llie est

e fide

quam

didicistis confirmait

ut in c crescatis

autem anxietalis,
finis, ut

meorum

pro vobis

ac proficiatis
8.

cum graliarum

aclior.c.

laborum,

solidum in Domino solatium

Cavetc ne quis vosdccipi.it, fidemque vestrant


fallacem

habeatis,

ul charilatis vinculo arctis inler vos

com-

snfforelur por doclrinam illam


promillii in

qu grandia

paginemini, ut plen et perfecl


persuasi circa ea

sitis intelligentes, et

nomine,

re

autem inania suggerit; per

qux

pertinent ad cognitionem Dei

illam, inquio, doclrinam, qua? est

secundm adinven;

unius

el trini, et mysterii incarnationis

Domini noslri

Jesu Chrisli.
5.
In

quo Christo, hominc Deo,

abdili conlinenlur

humanam et sophisticam institutionem secundm l'utilia mundan scicntkc principia non secundm doclrimm vobis Christo traditam et ide
tionem
,
;

omnes thesauri sapienlia; et scienti. i. Hoc autem quod de tanl Christi sapienlia et scienli dico , propterea dico, ut maxime caveatis ne
quis arlibus humanis instructus vobis imponal falsis

vobis
9.

non

esl audienda.
in

Quia Chrislum,

quo
,

tota Deitas ver, realiter,

et substanlialiter habitat

et qui consequenter ipsa

verilasesl, doclorem habelis.


10.

sermonibus, sed speciosis, et ad persuadendum eompositis.


5.

Et ab

illo repleli eslis


;

omni

scienii ad saluet
;

tem necessari

ab

illo,

inquam, qui
et

omnium

an-

liane de vobis

curam gero

quamvis enim cor-

gcronim caput, reelor,


per extollunt
illi

Dominas

est

quos lanlo-

pore absim vobis, mente tamen et corde


SUfli
;

vobbcum
apud
lidei
I

failaces philosophi.
illis

cl
,

gaudeo videos omnia bei.

et ordinale

11. Cavete cl ab

qui circumeisionem vobis ut

vos agi

vidensque lirmilatem et coiislantiam

necessariam depnedicant;
eslH,
fil

veslrae in
6.

Jesum Chrisitim.
ergo Christum Clirislique do-

in Christo enim eircumeis non circumeisione hominum manu facl, qua:


,

Quemadmodm

per excisionem corporis carnei

sed percircum

1255
cisioncm christianam
liorum.
12.
,

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
vi

1256

qu

fit

per rcjectioncm

nescunt

umbra;

seu ubi aulem corpus et verilaiem

Iciicnius,

quid curamus de umbris?

Quando per baplismuin


;

consepulli eslis

cum

18.

Cavele

ne quis scduclor

bravium vcslrum
per affectatam
liu-

Clirislo

et

ad vilani graiia; rcsurrcxistis per (idem,


efficacem
et

inlercipiat,
niililalem,

ver religionc vos,

qu
Dei
,

credidisls

poientem operalionem
;

deducens ad superslitiosam angelorum re-

(|u Christura

mortuis suscilavit
,

brevis)

ligionem,
inaniter
talione.

pedem immillens

in

ea

qo non
,

vidit,

per fidein resurrectionis Christi


fact:c
;

omnipolenti Dci

lumens proprii

sui cerebri sensu

seu cog-

13. Vos, inquani, ciun essetis spirilualiter morlui,


tuni per vestra

19.

Non tenens per fidem caput

Ecclesiae Christum,

peccala actualia
vivilieavit

luni

per originale

ex quo tolum Ecclesia: corpus per juncturas et commissuras consiruelimi et subniinislratuiii divino croseit

peccalum, tune Dcus

e virtule qu Ghrijustifia? vitara

Btum suscilavit, idest, novam vobis


dedil;

auguicnto.

omnia

delicla vestra vobis

condonans obCInisti
estis.

20.

Cm

igilur Cliristiani silis,


silis

et

per baptisnium

mrita in cujus sanguine baptizali


1 i.

cum
in

Chrislo morlui
;

primis

et

rudibus Imjus inunadliuc viverc

Delclo pris, per Cliristum, decreto damnatio:

di inslitulionibus
lis,

quare, quasi
?

in illis

nis in nos lato

Christiis

enim pro nobis

cruce

bcec docetis, vel docemiui

moriens, hoc morlis decrelum, noslrainque syngrapbain


cruci.
,

21. Scilicel ne leligeritis boc; ne guslaverilis illud

lulit

de medio

dirupit

diruplamque

aflixit

ne conlreelaverilis istud.
22. Non animadverlilis quid sint et quibus sint hc omnia; nempe qud ipso usu pereunt et cousu* muntur, et quod bominum sunl adinvenliones et doclrinae.

15.

Dcemonesque

devictos, et illo
destilutos
,

quod
libr

in

hommes
su pro-

praetendebant
traduxit, et de

iniperio
illis,

pajmque

ignominie

sic affeclis,

pri virlute triumpbavit.

23. Et
,

lise

quidem speciem aliquam habent sapienpraferunt religionem


; ,

16. Tanta ergo per Christum bnficia nacti


timealis ne quis vos quasi reos judicel
legis

ne

liae

dm

superslitiosam

et

ob neglectas
,

fictam humililatem, et ausleram maceralionem


pori

cor-

Mosaic cseremonias

videlicet
;

ob cibum
id

aut

enim suo non indulgent, nec

illud

ad saturilatem
;

potum, niundum, aut

immundum

ob

quod

perli-

nutriunt,

sed jejuniis miser aflligunt

ob hc, iu-

net ad diem feslum, ad neomeniam, aut ad sabbatum.


17.

quain, sapientiae speciem habent; al quia superstiliosa

Siquidein haec omnia sunt umbrae fulurorum,


veritas,
solidilas,

bominum commenta,
temnenda.

bine Chrisli diseipulo con-

quorum
net
:

corpus ad Cliristum perti,

corpore autem seu veritatc comparente

eva-

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Volo enim
neclit

vos scire... Particula enim


ultimo versu capitis praece-

tain.

Primus sensus videtur

naluralior, lict

non conid

bunc versum
denlis
:

cum

vincat.
V ers. 2.
est, ut
t

ralionem ergo reddit Aposlolus curdixerit:


in

Ut consolntdr
in cliarilate. Syr.
et

in

sensu passivo,

Laboro

agone, cerlando,

quia

sollicilus

sum pro

consolalionem accipiant.
in
:

vobis, etc.

Corda ipsorum, instricti


sollicitudi.nem...

charitate. Grcec-

Qualem
men,
etc.
,

Gra;c.
sit

qucinlum certa-

Compactorum

Ut consolationem accU

Syr. et Arab., quale

mihi certaine, etc.

piant corda eorum,

cum
,

charitate accdant
et

ad

omnem

./Ethiop.

quantum contendo pro


,

vobis.

Ben eliam ab
et solliciludi-

opulentiam persuasionis
nis arcani

ad

intelligentiatn cognilio-

interprte nostro

quantam anxietalem

Dei Patris

et Christi.

tiem, ^).*sv yw;a.

Nota
MEAM...
Syr.
:

lilteralis.

ET QU1CUMQUE NON VIDERUNT FAC1EM


Et pro cteris
siomus, et
illis,

Hic locus

in

Grreco el in noslr Vulgal, ob breviobscuritalis

qui faciem

meam,

etc.

D. Cbryso:

talem, aliquid

habet

hinc

necessari

alii

comniuniler post ipsum, intclligunt


alii,

aliquid addeiulum

ut (ollalur obscurilas.

Conimuni-

Et cteri quicumque
non viderunl faciem

qui
;

qu ac

vos, Colossenses,

ler additur, ut consolentur corda ipsorum,


instructi,

cm

fuerint
;

meam bineque inferunt D. Paulum Colossis nunqum pra^dicsse. Theodorelus et post ipsum Baronius traducit Non solitm pro vobis,
,

seu conslrucli, seu compacti in charitate

et

cm

fuerint introducli in

omnes

divilias pleniludinis
,

inlellecls, etc.

Mibi hune versum mcditanli

et

ad

et

pro us qui sunt


,

Laodki, sed

et

pro

iis

qui

me non
illa-

menlem

D. Pauli seri attendenti, visuin csi

qud

viderunt

negalque sequelam D. Chrysoslomo

Aposlolus bis paucis verbis anxietatis sux


Instructi in charitate, id est,
in charitate.

siioniiii]iic

Vers.

1.

Volo enim

vos scire qualem sollicitudi-

cm

fuerint instructi

nem habeam pro vobis. Grc, quantum certamen habeam de vobis, id est, suslineam pro vobis. Et pro iis
qui sunl Laodici , etc. , id est , faciem carnis. Volo vos scire quantum Iaboris suslineam pro vobis el pro

Laodicensibus et pro cxlcris qui me non viderunt. Ut consolenlur corda ipsorum. ConsolenVers. 2. tur, id est, consolationem accipiant.

Et in omnes divitias pleniludinis intellects ; et cm fuerint introducli in omnes divilias, id est, largissicopiam pleine intelligenu. El cm fuerint plen edocti, scilicet de mysterio, ut sequilur.

mam

scilicet in

In agnitionem mysterii Dci Patris el Cluisti jesu ut omnibus mvsteriis fidei aux pertinent ad
,

1287

COMMENT ARIA. CAP.


mine
lunl.
In

II.

1258

pro Colossensibus laborum fincm exprimai. Nimirm


sollicitus
Isai.

scienlia: et sapienti,

quod ambiunl

el

promii-

sum primo,
1
;

Ut consolemini

juxta proph.

50,

secundo, ut eharilalis vinculo conipagine-

sublimitate sermonum.

Grc

in

suasibilitaie

mini; tanqum unius corporis


silis

membra

tcrii,

ut

sernwnis,

7tt9vo).oyc, oratione. specios.

Colossenscs

perfeel intelligentes, et plen persuasi circa ea

conlra quoscuinque pseudo-apostolos prmunit quideni, at specialim contra Simonianos, qui


pbi;e placitis inibuli, sublimia dicebanl

qu

pertinent ad cognilionem mysterii Dei Patris, et

van

pbiloso-

Clirisli Jesu.

Graec,
Irini

Dei
in

et

Patris
;

et

Cltristi,

id est,

de angelis, de

Dei unius, et

personis

et Clirisli,

hominis-

iEonibus, elc, suisque sennonibus simplices Clirislo


avcrlere satagebant, ut ad angelorum
ferrent.

Dei, seu sanclissimse Trinilatis, et dominic incarnationis.

culluni Irans-

Ecce

tria

ad

qu

lendit Aposloli labor et


aliis

cura

tria

quai Colossensibus et

exoptat, et quoillis.

Vers.

5.

Nam

etsi
:

corpore absf.ns slm... Conait I).

rum
sint

fartasse conlrarium tacite redarguit in


iria sic inter se

Hc

sequens erat dicere Et novi deccplores,


sostomus, sed desinit in encomium.

CbryEt

autem

subordinata sunl, ut duo ullima


;

mdia ad pimum

quippe cousolabimini,
;

si

corda

GAUDENS ET VIDENS ORD1NEM VESTRUM.... S\T.


gaudeo quod videam ordinem vestrum
fidei vestr,
,

veslra cbarilale compaginenlur


sint plen iiilelligcntes
divilias, etc.,

si

mentes
in

vestrse

el

ftrmitatem

et

persuas, etc.;

omnes

qu

esl in Clirislo

Jesu.

I).

Chrysoslomus

id est,

usque ad

omnem abundanliam
qu
possit lue

nott

qud bxc dicanlur tanqum

militibus ordinale

plcnissim inlelligenti, seu inaxinuc,


liaberi, ila ut

firmiterque slanlibus.

Nec

de nullo dubiletis. In bis itaque paucis


Pauli;

vestrum confudit

aliquis.
;

cecidislis, nec ordinem Virum aposlolicum duosofidei, cl

verbis
ejus

babemus finem laborum D.


el

habemus

lantur in suis subdilis


jiliiue;

fumilas

ordo disci-

votum

cordis desiderium

babemus lacilam

seu vita regulis


6.

fidei

exhorlaiionem ad charitatem mutuam et ad firmam

Vers.
id est,

Sicut ergo accepistis Jesum


id esl,
ila

conformis.

Christ lm,

persuasionem

qu

exborlatio aliquani forl supponit

sicut

ab Epapbr Clnisti fidem edoeliestis,


esl.

divisioncm in Colossensium cordibus el dubitalionem


in

nimirm quod Dominus Redeniplor ac Media lor


In ipso asibllate,
in ejus fide,

mentions. Uiramquc vilemus et nos,

si

ad divinas

doclrin

consolaiiones

aspiramus

firma

sit

nostra fides in

ac vil perseverate.

mente; regnet ebarilas


Vers.
in
5.

in corde.
,

Vers.
id est,
,

7.

Radicati,

id est, firmas in ipso radices

In

qio sent omnes tiiesauri..


,

habealis.

quo Cbrislo conlinentur omnes

elc.

quia

ut

Et

super.cdificati in ipso, velut firmissimo funda-

Deus, est ipsa sapientia Patris; ut bomo, mirabilem


liabet

menio.

sapicniiam, licl finilam, sicut


in

finila

est ejus

anima. In Cbrislo, velut


tur

arc pecuniari conlinen-

Et confirmati fide quam edocti eslis; im


,

id

est

confirmemini in

fide,

crescile in e per graliaruni

omnes

tiiesauri sapienti.e

et

scie.nti.e.

ErgO exlra

actionem.
novalores

Ilis

\erbis fidles munit conlra quoslibet

Cbristum

nibil nis

vanitas, error,
,

illusio.
,

Ergo

in

in

gnre, quos sigillalim aggredilur in sein ipso et


;

solo Cbrislo

qu erenda sapienlia
Gnoslieis,

scienlia

verilas.

quentibus. Cbristus via esl; ergo

per ipsuni

Ergo ab eo continu petenda


Simone, non

sapienlia,

elc, non

nobis ad vitam cundum. Cbristus radix


ipsi

ergo debemus

ob scienliam

sic dietis, seu


illi

continu inbxrere, et cordis vilam ab eo sugerc


sine radie,
;

quia se scienlcs jaolabanl; non ab angelis, quos


pra- le rehaut Cbrislo.

Quod arbor

boc anima sine Christo.


super ipsuni debe-

Chrisius fundamenluni

in ipso et

Absconditi.

Chrisius

thsaurus esl absconditus


!

quem

sola lides
:

rvlai, bumililas aperit, ut ebarilas

mus dificare. Quod domus sine fundamento, hoc bomo sine Cbrislo. Credere non sufkit debemus in'
;

eo polialur

iide

itaque et bumilitale ad bunc accde

fide proficere,

abundare, plcniorcm in dies myslerioacquirere.

thesanrum.
Vers.
4.

rum cognilionem

Hoc autem litpergiaper Cbristum acceplis

Hoc

autem

dico, sciliect de Clirisli sa-

tiarum aclionem
beneficiis.

pro

lanlis

pienlia et scienlia.

Cor gralum

terra

bona

in

quo mulliplicat

Ut

nf.mo vos decipiat,

nimirm, sub specioso no,

gralia Dei.
5. Nain ets't corpore absens sum sed spivobiscum sum. Spiriluali oculo et cura vobiscuni sum, quia spirilu el mente vos ssep conlemplor. Gaudens el videns ordinem vestrum. Cum gaudio inlueor. Vidcbal autem in spirilu ex iis qu retulerat ad eum Epapbras. Ordinem, id esl, bonam ordinalionem, quo beu et ordinale omnia iiunt.

agnilionem Dei Pairis et Clirisli Jesu inslrucli et plen persuasi planque intelligentes silis. In quo (scilicet Christo) sunl omnes Vers. 5. tiiesauri , etc. Comniunis expositio est de scienlia divin, qux in Cbrislo est ut Dei Yerbo. Cm dicit, thsaurus, eopiam ac mulliludinem ostendil; qund addit omnes, nibil omnin esse quod ignorel; quod

Vers.

ritu

autem subjungit, absconditi seu recondili, ipsuni soluni omnia scire dclart, ab coque scientiam et sapientiam oumeni petendam esse nam Cbristus est
,

ipsa sapienlia, et per sese cognitio.

Vers, i. Hoc autem dico, elc. Hoc autem quod dUi de excellenti scienlia: Clirisli, proplerca dico, ne allecli specioso nomine scienli.quam quidam promilluut, similis vus circiunveniri probabilibus, sed l'alsis prguliis bumanaruin raiiuncularum.
S.

Et firmamcntum ejus qu in Christo est fidei vestr ; boc est, et videns firmilatem, solidilalem, conslanliam , fidei veslra; in Cbrislum id est , qu in Chrislum credidislis. .Sicut ergo accepistis , elc, id est, in Vers. G.
,

ipsius fide et institutione aniliulale.

Radicati et superdificali in ipso, Vers. 7. confirmati fide. Crc, in fide, scilicet Clirisli. Sicul et didicislis, sicut cdocli eslis.

cl

S.XX1Y,

(Quarante.,

1-259

IN EPISTOI.AM

Al

COLOSSENSES
Umbra
fuit in veteri

1260
Testamenlo; corpus,
corporaliter
realitas,

Vins. 8.

VlDETE

NE Quis vos decipiat. Grocc.


:

'

ter.

Ne quis sit

vos ubigens. Syr.

Ne quis

vos spoliet. Arab.


:

verilas in

novo;
v.

quo sensu

opponilur

Spoliet ac deprdetttr. D.

Chrysoslomus

Deprdetur
(i-

umbratico, sicut
tblilcr,

17. Corporaliter, id est, subslan-

ac suffuretur. Id est, caveto ne quis vos decipiat,

non per accidens, per operalionem, sed per


tanlinn
,

demque vestram
Per
sertim

suffurelur.

suam substantiam. Non per gratiam

sicut in

ruii.osopiiiAM, scilicet, qualis erat


;

nicorum philosophia
et

nulla

omnium Elhquippe qurc deDco pracerroribus.


1

sanclis angelis et hominibus, sed per

stantialcm, hyposiaticam.
et in corpore.

Non

in

unionem subanima tantiim.sed

rbus divinis vacaret crassis

Non

ut in

anima

et corpore alienis, sed

Talem philosophiam Aposlolus,


vocal
fulsi

Tini.,eap. 6, v. 20,

ut in anima et corpore propriis. Duplici vinculo suhslanliali

nominis scientiam.
id est
,

imiiivo, divina Yerbi persona unila est hu-

Et inanem fallaciam,
inanem,
et

philosophiam, dico

man;c
unilur

Christi

naturx; uno

spirituali,
,

quo anima

qu

solidi nihil liabet, sicque vera scienlia

Verbo

allero corporali
intcllige

quo corpus eidem


Deilatis ple-

non

est,

sed niera failacia, sophislica deceptio.


id

Verbo unilur. Hinc

quod omnis

Secundum traditions! hominum,


nis et est

est, hflpeina-

nitudo inhabitat cliam corporaliter in Chrislo, sicut

mendax philosophia

seu failacia, tradila non

anima

in

corpore suo inhabitat corporaliter, seu ver,


conse-

Deo, qui verilas est, sed ab hominibus vanis,


inventa et
tradila
:

realiter, substanlialiter, essenlialitcr. Ilinc et

erranlibus, et mendacibus

bine

quenter inlellige quod in Chrislo


scienlia, verilas, quia

vana, inanis, et mendax.

Deus

est

omnis sapicnlia, quod nullus prie ipso


sit
;

Secundum lment a mundi,


et

id est

juxta principia

sit

audiendus, quanlmlibet dodus

qud Evangelium
homi-

axiomala

<\i\x

prima sunt rudimenla mundame

Gliristi sit
;

supra omnes scientias

et Iradiliones

pbilosophiac, scu quibus puerili imbuuntur

mundani

homines.

num quod debeat esse omnium nostrarum cognilionum rgula, ipsique subjici et caplivari debeat omnis
inlellectus

Et non secundum Christum,


nianos,
et

id est,

non secundum
contra Simo-

humanus.

doctrinam nobis Cbristotraditam. ab


eis

Hxc

Vers. 10.
vos in
illo,

Et

estis in illo repleti..., id est, et

prognatos Gnosticos, qui principiis


,

utpote corporis ejus

membra
,

et per illum
estis

partim Plalone et Pythagor sumptis

parlim

utpote caput vestrum in vos influens,

repleti.

proprio cerebro invertis, multa vana, falsa, et Evangelio contraria


,

unusquisque pro su mensur


aliisque donis salutaribus.

sapientia,

scienlia

docebant. Hasreticos Paulus furcs et


fideni,

pnedones vocat, quippe qui


vitam
,

gratiam, animse

Qui est caput omnis principatus...,

id est

in illo,
est,

Christum

et
vi

Dcum

au ferre moliunlur. Sicut


eripit,

inquam, qui non veslrm lanlummod caput


et

sed

aulem prdo qnod


ila

non poteslauferre, fraude

omnium angelorum

quantcumque preminenUa

bairelici

doclrinam

quam

apert proferre non


arlificia

et dignitate sint prxditi.

Hoc

contra philosophos Si-

audent, per fallacias et verborum


insinuant.

mentibus

Vers. 9.

Quia

monianos, qui angelorum cultum prdicabant. AngeIrrum caput, rex et Dominus, est Chrislus ergo prai
:

in ipso

inhabitat omnis plenitudo. ..

illis

adorandus. Caput nostrum

est,
illi

de cujus plenitu-

Dal rationem cur pbilosopbis Evangelio Christi contrariis

dine nos omnes accepimus ; ergo

continu debemus

credendum non

sit,

sed ab eis cavendum. Podixit v.

inhrere; ab eo graliam, fidem, sapienliani, scientiam, omnia cleslia dona


recipere.

tuisset

equidem repelere quod

Quia

in

pelere,

exspeclare et
,

Chrislo sunl omnes ihesauri sapienti,

etc., at

maluit

Ipse solus habet plenitudinem Divinilalis


;

lmjus etiam ralionisjnmallaUe causant assignare. Quia


in Chrislo, iota plenaque Divinilas,

plenitudinem sapienti, scienli, etc.

ergo ab ipso

cum omnibus
id est,

suis

participationem Deilatis, gratiam scilicet, parlicipa-

perfeclionibus ac atlributis, et consequenter


sapientia, scienlia et verilas. Inliabilat,
existil,

omnis
in-

tionem sapientia?

scienlia?,

omnesque
et

divilias pleni-

tudinis inlellectus, de quibus v. 2, petere et exspeclare.

commoratur, perpelu et permanenter inhrel.


id est, sicut id

Cavele ergo ne quis vos, per inanem

noxiani philo-

Corporaliter,

anima

in

corpore suo
sicut

sophiam

decijiiens,

avertat Christo ut ad angelos

habitat. Corporaliter,
oliai in propitialorio,

est,

non umbratic,

converlat; etenim foule vos abducerel ut ad rivulos

sed ver, realiter, substantiali-

deduceret; Domino et rege ad subditos et servos. Vers. 9. Quia in ipso (Chrislo) inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter ; id est, rever, reaiiter et substanlialiter. Sensus est In ipso plena deitas inhabitat, non solummod per gratiam, et mirabilium operuin eflicienliam ; sed corporaliter, id est, per unionem ipsius divinilalis cum corporc suhsianii seu
:

Abundantes in Mo in yratiarum aciione. Non solm volo'vos esse eohlirmatos in lidc, vcrm etiam in e proficere, et proficiendo abundare per pleniorem myVteriorum Christi cognilionem ; idque cum gratiarum actione erga Deum, ut auctorem hujus totius boni.
Vers.
pliiam
et

8.

Videte ne quis vos decipiat per philoso,

inanem fallaciam secundum tradilionem liominum. Respicit aulem Aposlolus ad dogmata philosophica scholae Simonian.

came
:

Secundum elementa mundi


philosophix rudimenta.

secularis ac

mundan

hunian, in persona Verbi, juxta illud Verbum caro factum est. Vers. 10. Et estis in illo (Chrislo) repleti. Et vos per illum repleti eslis scienlia, aliisque donis sa:

lutaribus, itemque amplis etiam implendi, etc. Qui est caput omnis principatus et potestalis, qui

FA non secundum Christum , id est secundum doctrinam de Chrislo vobis traditam ; sed magis conlra Christian fjusque doctrinam.
,

non dona sua vobis communicans verm etiam caput esi omnium ordinum ange* licorum, quantcumque sint potestale prdili.
solm vestrum
;

est caput,

^-261

COMMENT \IUA. CAP.


H.
Inquo et circumcisi estis. Hic contra
circunicisioncm et alia legalia urge-

H.

mi
homo,
se-

Vers.

morittir, deinde sepelitur; peccalor, velus

judaizantes, qui

pelilur ut moriatur ipse, ejusque

peccalum
:

putrfiai.

banl

chrislianain circuincisionein extollit supra leel

Hinc jugiter mori dbet Christianus


Cluisto
et

hinc dbet in

galem. In quo,

perquemChrisuim, circumeisi fnislis. Circumcisione non manu FACTA, non circumcisione qune fit per inauus hominum.
In exspoliatione coRPOuis carnis, qua! consislit in

cum

Cbrislo scpullo abscondi;


:

mundo

mortuus,
est.

soli

Christo viverc

El

vila

vestra abscondita

Baptismus

est resurrectio peccato ad graiiam;

ab Adai

vil, qua;

mors

esl,
:

ad Chrisii vilam, quse

vila;

excisionc pellicuke eorporis,

sed spiriluali

Clirisli

glorios principium est

bine ad
in vil

hanc gloriam pergralix seniper pro-

circumcisione, seu rejeclione viliorum.


Gra'ci

ptu debemus anhelare,


fact,
in

lcgunl

Circumcisione non
carnis,

manu
in

ficere.

Vide dicta

c.

G Epist. ad

Rom.

exulione eorporis peccalorum


Clirisli.

circumcisione
,

Vers. 15.
cal

Et vos cum
cm
anle

mortui essetis.... Expli-

Syr.

Circumcisione sine manibus fact

ckm

qnod de sepultura

cl resurrectione dixit. El vos,

exuistis

carnem peccalorum per ciraimcisioncm Clirisli. Eslque sensus secundm D. Chrysostomum, Theodo-

seu vos, inquam,


mortui
essetis.

Deum, per peccala


id est, et

vestra,

rcium, et alios

GrcosMn quo
qua;

circumeisi estis; non


fit

Et prputio
coixupiscentias,

carnis vestra,

per vestras

cxlern circumcisione,

manibus hominum
pelli-

qu

sunt vera iiicircuincisio.

Eslme:

(et qiuc consislil in ablationc

exigus eorporis
,

tonyniia qu signuin pro rc sigiiihcat ponitur

cule), sed

spiriluali

et

ivln

cujus auclor

est

pneputium enim, quod per circumeisionem amputabalur,


,

Chrisus, ci qu loluin peccalorum corpus, seu lolus

erat signuin peccati originalis

in

quo nasciniur
et

et

homo
supra

velus

deponilur el exuilur.

consequenter signum concupiscenti;e


nis operuni quae

omnium

car-

Hic nola pluies noslra circumeisionis excellenlias


legalem;
et
lirce

ex

original! peccato sequuntiir.

Hoc
et

externa
liX'C
fit

et

carnalis,

noslra

autem signum

bic ponitur pro peccato originali


:

spirilualis

interna;

hominum manibus;
exiguue eorporis
;

concupiscenli, quasi dieerel

Cm
lu

spiritualit! cratis

noslra

divina est; luec est ablalio

mortui peccato, tum originali,


quiiipe qui concupiscenliis

acluali et habituai!,

pellicukv, noslra esl liberatio ab

omni corruptionc

omnibus vestris obcdicbalis.

bac

lege,

seu ab

Abrabamo
,

noslra Cbrislo fuit


po^t liane
in

Convivificavit cum illo, id est, vos, inquam, Deus

insiiiuia;
igilur

b;ec figura fuit

noslra vcrias;

baptismo

convivificavit

cum

Christo

seu

cdem

Chnsli circumeisionem,
noxia.

legalis est superflua,

polenli

vobis vit graiiam contulit qu Chrislum

itnriilts et

suscitavit, ut gloriosus vivat.


ei in

Yens. 12.

Consepulti
sil
illa

baptismo... Dclart
,

Donans. Syr.

el

remisit

id est

condonans vobis
,

expressis quae

Chrisii circunicisio

sciliect

omnia dllicta, originale, aclualia, habitualia

etc.,

baptismus,

in

quo

et per

queni conscpulli sumus

cum

idque merito passionis Chrisii, in cujus sanguine baplizati estis;


calio.

Cbrislo. Inunersio baplizati sepulluram Christi significal,

seu cujus passionis baptismus est appli-

sieul et effieil

in nobis

quod

Christi sepultura

significat, seilieet veteris

hominis mortem el sepullu,

Vers. 14.

Delens quod adverses nos erat cniet delevit


,

ram. Vide Epist. ad


In

Rom

cap. 6, v. 4 el 5.
conexcilati estis.

rographuh... Syr.,

etc.

Ambrosius,

clelelo

quo et resurrexistis. Grac,


signilicat

cliirographo quod erat adversarium nobts.

Hoc cmersio

simul et

efficit,

vilam nobis

Observalio

tillcralis.

novam
I ep.

graine conferendo et jus ad gloriosam Christi

Prudenler hic conmientator, D. Ambrosius vulg


dictus
,

vilain largiendo.

observavit hos versus obscuros esse, quia


illis

fiuem, lanqum disposilionem necessariam ut

mulla

in

Apostolus conglomrat facla


indulgenliam pervenit.

quibus

graiiam in nobis divine virtute producat baptismus.

genus

humanum ad

Ad horum
,

Per [idem operatio.ms... seu qu credimus Chrislum


omnipolenti Uei suscilalum morluis.

ergo elucidalionem distinguenda sunt facla

distin-

guend;e sunt el personie quibus conveniunt

alia

enim
facla,

Baptismus est sepullura

in

mortem.
,

Homo
,

pris

Patri atlribuunlur, alia Fiiio conveniunt.


vobis

Quoad

Vlus. H. In quo el circumeisi estis etc. id est, e quae lit hine manibus. \lrs. 12. onsepull i ci in baptismo q. d. Circumeisi estis illa Christi cirnuucisioue, quando simul ciuii eo si|)ulti cslis in baptismo, id e.-.t, lune quando
,
:

baptizati esiis.

In quo (seilieet Cbrislo) et rcsurrexislis, in novam novos mores, iiovuui spii'itum, queni accepislis in baptismo. Per /idem oper adonis Dei, qui suscilavil illum morluis. Sensus est Per lidem qu credidislis efiicacem el polenlem opra tionem Dei, qu Chrislum morte suscita vit; Imc esl, per lidem resurreclionis eju^ divilain,
:

omnia delicla Per prpuiium caruis inlclligit il* circumeisionem carnis, qu seilieet quis desideria cl concupisce.nlias carnis non rcsecal, non cireuiucidit, sed eas promis sequitur, eisque obedit et indulget. Vers. 14. Delens quod adversits nos erat chiroqraphum decreti, quod erai conlrarium iwbis. Cltiroyraplium decreii, est obligalio ad pnam anernaro juxla decretum Dei, et senlenliam damnationis in Adamum et posleros ejus peccantes lalam. Huic enim obligation! ad pnam irternam spoulc peccando quasi manu noslra subscripsimus , nosqiie diabolo quasi vindici hc obligalione obligavims. Et ipsum (chirographum Sve obligalionem) tulit de
-

\\-

viilule l'acte.

vos citm mortui esselis (privali viia gratte) in dliait, et prputio caruis vestra', convivificmii cum Mo, duiiuns (coiiUouans et gratis remiltens)

Vhs. 15.

Ei

tnedio

(id est, suslulil), affinais

illud

cruci

q.

d.

Conduit hoc chirographum, cicrucilixit, id esi, cassavit illud, et abolevil su cruce ac morte Cluistus moriens in cruce. lia Thcodorc'us.

1263
D. Paulus,
v. 11, egii

JN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
I

26 j

de baplismo, christian cireum-

Qu;i:

connexio versus sequenlis,

et

expoaans, etc. Sed

cisionc.qu non carnis pars scinclitur,sed omnia pcccata resccantur.

sensum babemus plnum, naturalem, cohacrenlem, sublimem et dignum magnific D. Pauli eloquentia

in qui)

f 12 et 13, explicuil cxprcssiiis cicclus baptismi, cum Christo inortui sunms cl resuscilali; hos-

quam ipsum
miratur;
moiiis in
si

eloquenliae flumen D. Cbrysostomus hic

per decretum
et ejus

intelligamus

senlenliani

(]uc effeclus altribuit

Deo

Patri, qui nobis c potenti

Adamum
:

posteros decretam, ob
die comederis
si
,

novam

graliac vilain ddit

qu polenli Christo vilam


,

esum

ligni velili
,

In quoeumque
v.

eic.

gloriae in resurrectione ddit

omniaque nostra pecsanguine

morle morieris

Gnes. 2,

17;

per cbirograplium
,

cala condonavit.

intelligamus nostram
fit

manu
,

subscriptionem

qu per
,

Hic aulem, v. 14, baplismo, qui


Cliristi
,

in

peccata nostra actualia


illi

quasi
lato

manu

propria

decrelo

transit

ad morlcm

Cliristi, qua;

causa meri-

in

omnes peccatores

subsignavimus, nosque

toria est rejmissionis

peccalorum

cl graiire nobis in

baplismo

collatai
,

transit ergo et

consequenler ad per-

sonam

Filii

de quo intelligenda sunl sequenlia.


et

ipsos antern morti , aeternisque suppliciis obnoxios reddidimus. Sit ilaque cliirographum decreli noster lern mortis rcatus, nostra suppliciis obnoxietas et

Versibus ilaque 14

15

Cliristi passionis effeclus

debitum

al

debilum

ila

certum

ac

si
:

manu

propri

commmort

seu

causam

explical

ob quam omnia

seu cbirograplio, consignalum esset

quippe qui pec-

peccala nobis in baptismo condonala sunt Deo; quia


scilicet Clirislus in

cruce pro nobis moriens, omnia

cando subsignavimus decrelo in peccalores lato. Et hoc posilo, clara et connexa sunt omnia -.Delens quod

dbita noslra solvit, cbirographum nostrum laceravit


et cruci affixit,
ravit.

nosque

dmonum

captivilale libe-

Hoc mortis decretum, hune mortis lernoe reatum Clirislus su propri morte abolevit hoc chirograplium nostrum quo no
:

adversus nos erat cliirographum.

Ecce sensum
Dclcns.

veniamus ad textum.
,

slr mortis decrelo subsignavimus, Clirislus suo pre,

Hoc participium
;

sicut et alia

in

Grxco
et

lioso sanguine delevit, expunxit.

vim habet prleriti


levit;

hinc Syr., JElhiop. versio,

de-

Et

ipsum tulit de medio..., id est, utrumque et de-

hinc cl Erasmus post D. Ambrosium,

et clelelo.

cretum mortis et cliirographum nostrum Christus pro


nobis moriens
vit, cassavit,
,

Ilaque deleto pris cbirograplio debiti.


Disquisitio litteralis.

noslrisque satisfaciens debitis

abole-

anliquavit. Alludit ad syngraphas,


,

qn,
detulit

Sed quodnam

est illud

debilum illudquc cbirogra-

soluto debilo, nullius sunt valoris

sed annullaiitur,
,

phum

debiti? Plerique interprtes per debilum intelli-

quasi non sint. Ita Christus pro nobis solvens

et

gunt obligationem servandi

legem Mosaicam

per

bitum nostrum abolevit, et syngrapbam nostram


de medio, disrupit.

chirograplium intelligunt professionem bujus legis ser-

vand, faclam
significari

in circumeisione,

volunlque bis verbis

Affigens illid CRLCi. Alludit ad

morem quoruml'orl

qud Christus

et

legem et obligationem

dam

clavis transfigendi edicla antiquata (is tune

legis abolevit in cruce.

vigebat in Asi, ait Grolius ),


sit

Vel eliam alludit ad

Quantmcumque connnunis
Judaeis tantm

hc

interpretatio,

morem syngraphas
aflgendi.

solulas

laceratas stylo vel unco


in simili

Imic tamen subscribere repugno. Primo, quia non de


,

Vide apud Cornelium Lapide quid


:

sed de omnibus loqui videtur Aposto:

fecerit

imperalor Adrianus

remisit dbita

syngra-

lus, ut palet legenli v. l


tiles
,

El vos, Colossenses gen,

phas combussit.
Vers. 15.

convivificavit

donans vobis
;

etc.

v.

14

Delens

Et

expolians principatus...
ait

Homo
quo-

quod udverss nos, etc.


jungit ut

in

cdem pbrasi,
,

vos et nos

peccando duo incurrit,


et servitutem diaboli
:

D.

Thomas

reatum culp;e

omnes comprehendat. Secundo

quia vel hi

postqum

dixil Apostolus
,

interprtes legunt
decreli
;

cum

nostr Vulgat chirograplium

vel cum Grco hodierno deretis. Si primum, quomod boc legi convenit? Quando, et njji lex
,

mod Christus omnes noslros reatus delevit mine dicit quomod nos diaboli servitute liberavit. El expolians, seu expoliavil dxmones illo quod in bomines,
ob hoc peccati cliirographum, pratendebant iniperio,
illosque subactos et spoliatos

P. Paulo, vel abalio,

in Scripturis

vocata estdecre-

lum?

Si

secundum,

ita

ut velint significari

qud Chriaboleverit.

stus legem

Mosaicam prceptis evangelicis

Traduxit confidenter. Grocc.


confudit eos, id est, audacteret
scilicet et angelis,

in liberlate. Syr.

Primo, sine causa deserunt Yulgatam, concilio Tridenlino declaratam ut authenlicam


;

palm

oslentavit,

Deo

cui Vulgatac hc
:

quasi victor et triumpbator circumin

in re cont'ormis est ./Ethiopica versio, quoe sic habet

ducens secum hostes devictos


Triumpiians illos,
id est,

triumpbum.
iilis

El

delcvil pro nobis scripluram debili nostri in decrelo

de

ignomini

sic af-

quod erat conlra nos. Deinde propositionem faciunt


hiulcam
,

fectis, in

semetipso, id est, su virtule triumphavit.


Obscrvatio dogmalica
et

intercisam
,

Delens chirograplium deretis

moralis.
ait

quod,

etc.
:

sequenlia

qu constructio? Denique non cohxrcnt quomod eniin legem Christus affixil cruci ?

Nunqum tam
sosiomus
:

magnifie locutus est,


,

D. Chry-

et

ego non miror

quia crucifixi prdica-

Vers. 15.

Et expolians

(id est, spolians

lyianmde
oblijatos

in

et

triumphans illos, triumphans de illis, scilicet de boprinci palus cl polestales stibus deviclis alque subjeclis. /)/ semelipso, id e.-t, damiones sua poleslate, dominio et per scmelipsum, per suaiu virlutem et vitloriam. bomines, sibi boc peccati chirograpbo subdjtos) traduxit confidenlcr, palhm J

1265
tor,

COMMENTARIA. CAP.
j

II.

1266
exhibent.

crucitixi virlutem contra crucis ininiicos cloquilur.

igitur vobis

molestmn

Ex prxccdenlibns
sui
:

prin-

Spiritualeni Clirisli circumcisioncm, baptismura, su-

cipes concludit contra


:

omnes

temporis hxrelicos.

pra cireumcisioncni legalem mirific jain extulit; et


quia in Christi sanguine
fit

Ac primo contra
lanla
sit

judaizanles ex ultimis versibus Cni

baplismus
,

et

per hune
!

novx

legis cxccllcntia, tantaque nobis

bene-

sanguineni peccatorum remissio


cuil; bine ad

ul ipsemet alibi do-

ficia

prxstitcrit

unicum

Clirisli sacriiicium,

nullam

ipsum baptismi fontem, et remissionis peccatorum originem, ascendens, Cbrislum scilicet


crueifixum, mirilicam salutaris
paucis explicat, ut
illius sacrificii

vobis molesliam afferat illorum reprehensio qui vos


peccali
legis

damnant ob neglcctum
,

aul inobservanliam
,

virtulem

Mosaiex
i'estos,

qux

cerla ciboruni gnera

quusdam

omnem

ad legalia

sacrificia recur:

dies
In

prxcipit.
id est,

rendi pratexlum amputet, quasi dicerel


Clirisli

Hoc unico
condonata
;

parte,
allinct

ex parle

diei fesli
:

scu, in hoc

sacrificio,

omnia nostra

delicta

quod

ad dieni festum. Syr.


;

In partitionibus

sunt

noster morlis tern reatus est remissus


,

omnia
laccra-

dierum festorum

quia judaizanles fesla judaica partie,

nostra dbita solula, chirographum delelum

banlur, alia proccipiebant

alia ncgligcbanl, ait

D.

tum

cruci affixum

dxmonum

prx'terea captivilate

Chrysoslomus.
Vers. 17.

liberati
i'usi, in

sumus

damiones

ipsi devieti,

subacti

con-

Qu^ sunt umbra futurorum..., idest,


eranl

triuniphum ducti sunt. Quid restai ultra nobis


?

qu omnia

umbrx futurorum

in Christo
;

mys-

desiderandum
que ad

Ad

quid necessarius nobis csl quicum-

leriorum, et per ipsum complelorum

cm

ergo veri:

legalia

recursus?

Unico

sacrificio

prslilit

latem el adimplelionem illorum babeamus in Christo

Chrislus quod lex per omnia sua sacrificia, omnesque

ad quid nobis

umbr?

In

bis versibus manifest


:

de

suas lgales caereinonias

procslare

nunqum
,

potuil.

judaicis feslis agitur,

non de christianis
seducat...
:

perpern

Da mibi
Jesu

Deus misericordissime
virlutem penelrare
;

banc crucis di-

itaque contra nos bis abulunlur hrelici.

lecli Filii lui Clirisli

baneque Domini mei


in

Vers. 18.

Nemo vos
,
:

Ex

diclis v.

5,

bonitatem senlirc! Sentiam

in Cbrislo Jesu el Jesu Christo factum est

me quod pro me
!

9, 10, concludit contra

Simonianos
id est,

Nemo

vos seducat.

Grc,

xTaepsTw

palm, bravio, prmio


currilis,

Propri morte su nieum


levit
;

monis aHcrnaj realum abo-

defraudet, quasi dicerel

Ben

palmam

quasi

prelioso sanguine suo decretum morlis in

me

manu

conlingitis, cavete ne quis sediictor ver re-

latum delevii et expunxil; acerbis doloribus suis omnia

ligione ad supcrsliiioncm vos deducat, sicque

palm
ad-

mca

dbita solvit

solulis debilis meis,

syngrapbam,

vos defraudet. Brabenlas appellanl judices eorum qui


in

qu me peccando
laceravit, dirupil
;

suppliciis

lernis obstrinxeram,

agone decerlant,
,

xaTK6pe>j-j
ait

aulem

est injuste

diruplam

et

laceratam
,

aflixit

cruci

judicarc vicloriam

Theodoretus.

tandem daemonum
subdideram
ineffabilis
,

captivilate

cui

me

peccato

mco
!

Volexs, sunt qui referunl ad seducat, seducat votens,


id est
,

liberavit.
!

O
,

bonitas! misericordia
sit ei ([ui te,
;

de industri

dal oper

vel

etsi id

maxime
,

amor

Anathema
non

Jesu aman-

velil et conelur. Alii

jungunt

cum

iiumilitate

quasi

tissime et aniabilissime
liosissimo sanguine

non amal
confidit;

qui in tuo pre-

dicerel

Volcn's videri huniilis et religiosns erga

an-

qui in morte tu

gelos; seu potis. affeelal Iiumilitate, siiperstiliosam

tolam spem suam non reponil. In banc ego conlidens,

angelorum religionem inlroducens. Dicebant


relici,

illi

hac-

totamque spem meain reponens, illam offero


aHeriie Deus, in

tibi,

Pater

ihdignum

Filio Dei unigenilo ut ad nosinitle-

omnium peccaiorum meoruni remisfaleor;

relur, nosque per

sionem.

Mulla sunt,

enormia sunt, scio,


el

omnia
que

sicut in lege

eum adduceremur ad Palrem, sed per angelos Deum operari hc, ;

nec

diffiteor; conlidens

tamen

audacler dico qud

ficl Iiumilitate

falsam angelorum religionem in-

niull plus offero; quippe qui

non infinilum tanlum-

troducebant, docenles nobis ad angelos mediatores


noslros recurrendum
;

modo, sed

infinities infinilum offero,

regem pro servo,

non ad Cbrislum,
ea

ila

ex D.

Deum

pro bomunculo.

Chrysostomo, Tbeophylaclo, Gagno.


:

Vers. 16.

Nemo ergo vos judicet... Syr.

Nemo

Qu.e non vidit ambulvns

id est

qux non

novit

Nemo erga vos judicet, id est, repreVers. IG. hendal, vel daninet, in cibo aul in potu, id esl, in deleclu cl abstinenti ciboruni et potuuni Juda;is pracfesti, aul neomeni,aut sabbatorum. Jain inferl non esse audiendos judaizanles, qui c:boruni delectum el dies feslos legevelere prxscriplos,

clam

et

cullum angelorum vos

perlraliat,

volensam-

scripl, Levit. 11. Aul in parle diei

Christianis observandos esse docebant. Qu sunt timbra futurorum, id est, Vers. 17. qux sunt obscur significationcs rerum fulnraruni.

bulare vel volenlerambulans in lic fals religione angelorum. liane hacresim ortamesse pbilosopbis, qui finxerunl eos esse quasi minores des, opifices etgubernalores hominum et mundi ; hime erroreni in co silum fuisse , quod dicerent angelos digniorcs esso Christo, etc., et hc de causa dignilalem et prxeminenliam Clnisti super angelos tam sludios cap. 1 et alibi inculcat Apostolus, eaque esl communis senlcnlia

Chrysosl., Theodor.
Iiumilitate,
el id

Theophyl.
buniili

Sensus Corpus aulem cujus Clirisli esl; hoc csl, verilas illorum illa sunl umbra signoruin in Christo adimplctur illius umbrx corpus
Corpus aulem
Clirisli.
:

esl Chrislus.

Vers. 18. Nemo vos scducal volens in Iiumilitate angelorum ; q. d. Nemo vos Christo et Ecclesi seorsm post se abducat, nemo vos sibi subdai, ut novus quasi doclor el bierareba ad suam seet

religione

adorandi angelos. Jactare falsas angelorum visiones rursm non tenere caput, id csl, Cbrislum excluderc, ut angelos suum statuant caput. Qu non vidit umbulans in iis qu.e non vidit fasluosus incedens. frustra inflatus sensu carnis su, id est, frustra superbiens sensu el mente su carnali quasi cognilio;

/ nendi

esl,

gestu,

se

proster-

1267
:
i

IN
:

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
ila

1268

lactcr pronuntians
si

mulla do angclis

cerl di- I bus,

alii

philosopbis hsce applicant verba,


; (

qux rever

ccbant ac

clos pntrassent; connu

nomina,

classes, prfecluras, etc.

ulrisque communia sunt at sequenlia nimirm secundm pr^cepta et DOCTRiNAS dominum ) indieanl ad

Frustra inflatus sensu. Groee,

sensu. Syr., el

philosophos dirigi, nec enim legalia sunlab bominibus, sed

frustra turgescit sensu, etc., id est, frustra superbiens,

Deo

instituta.

sibiqne placens, ac lumens scienli carnali, seu non

Deo

revclalft

sed ah

humano carnalium liominum


Ecclesiae,

Ne tetigeritis neque aut camem neque


:

custetis; hoc ad cibos, vinum


contrectaveritis...
,

boc

ad
tan-

spiritu inventa et tradil.

mulieres, quas Pylhagorista?


Chri-

v. g.,

nuoqum

Vers. 19.

Non tenens caput,

gebant.

slum, ipsique non adhxrens.

Vers. 22

Qvje sunt omma

in

interitum. Cr.ec,
di-

Ex quo
Uim

totl'm corpus Ecclcsi vitam et

augmon-

in corruptionem. Syr.,

usssunt corruptibilis, quasi


,

recipit,

per illorum canalem qui sunt nexus et

cerel

Non

animadverlitis quid sint ha?c omnia


in se

et

vincula, id est, per pastores et doclores, etc. Vide ad

quibus sint. Ihee ergo despicil primo


raia, sunt in interitum, id esl, ipso

conside-

pbes. cap.

4, v. 16.

II

ne patel unus ex priecipuis


scilicet,
:

il-

usu percuut, esse

lorum hrelicorum erroribus,

qud Christum

desinunt, corrumpunlur, in fimuin converluntur, et


in

non crcdebaiu capul Ecclesi


asseruit, v.
principatys...

conlra quos D. Paulus


et

secessum vadunt. Quae ergo ex bujusmodi corruQuid necesse est ea scrupuos do-

10, Christum caput

Dominum omnis

plibilibus militas?

Qui aulem fuerint


:

illi

hrelici angelici,

ceri

Hxc

ad cibos. Secundo despicil ex parle au:

vide apud Cornt'lium Lapide


Jiida-i cl

Erant, inquit, semi-

clorum; hominum sunt adinventiones


vci a religio

omnis aulem

semi-Plalxmici

ubi etiam vide

qud angelo-

Deo

est,

nec corruptibilia possunl a?ter-

rum

cultus cpit ab idololalris, seu ab hx'relicis; sed


fuit

nis deservirc, nisi ex ordinationc Dei.

correclus

Vers. 20.

ab Ecclesi. Vide etiam Estium.


Si ergo mortui estis...
:

Vers. 23.
versus

Qu.c

sunt ratio.nem quidem habentia

Ilic

sapienti.e, id est, qu;c

prxcepla aliquam babenl qui-

referlur ad

versum octavum

Videle ne quis vos decilla-

dem speciem
l.\

sapienlia?.

piul per philospphiam...

secundm elemenlu mundi.


est,

superstitione. Gra?c, in voluntario cultu, id est,


religione
,

que de philosophi
Mosaic
;

inlelligeiulus
:

non de lege
in

in volunlari et arbilrari

seu supersii-

cstque

sensus

Cm

per baptismum

lione.

hristo reniintiaveritis onini secla; et

pbilosopbix

Et
venta.

uumilitate.

Grxc,

et

snbmissione animi, scilicet


,

mundan qu non secundm Deum,


,

sed secundm

volunlari paruer et arbilrari

et

ab bominibus in-

elemenla mundi, seu principia naturalia et mundana,


vivere docet, etc.,

Et non ad parcndum corpori. Gr.rc,


id CSt,

et
,

subductioid est,

QUID ADUUC TANQUAM V1VENTES...,


petitis, quasi rurss

CUr PB 1T-

ne cor ports. Syr., neque parcunl corpori

in

secundm

illa

mundi elementa,

ausler corporis maceralione, cui non indulgent.

principia, dogmala, insliluliones, vivere vcllelis?

Non

in

Decernitis.

Grec,

dogmaiizaiis,\e\ dogmalizamini;
docetis
,

pletionem carnis. Honor,Hebr3eorum

honore aliquo ad saturitatem. Gra'c, exmore , est rcrum


neque nutriunt aut curant corpus ad saiuaffliguiit.

nam ulrumquc

significat, oy,aTis's, id est,

necessariarum adnutritionemel vcslitumsubininislralio, id est,

vel docemini, seu vos doceri sinitis, quasi

secundm

mundi doclrinam
sti

et

non secundm Evangelium Chriila

rilalem, sed jejuniis

Ilaque ha?c pra-cepia

vivere vullelis.

Vers. 21.

Ne tetigeritis...

speciem babent sapienli, ob superslitiosum cultum,


loquebantur eo-

ob fictam humililalem, ob ausleram corporis maceralionem, sed quia verilalem non babent, et Deo non
sunt, sed
I

rum

magislri; lioc autem dicebant et judaizantes et

p!iilosophi,qui multaquoquesuisasseclisprohibebant.

commenta hominum

et

somnia, bine

Hinc variant interprtes, quorum

aliqui judaizanli-

Chrisliano, veritatis discipulo, despicienda.


bis aut creaturis esse
grati,

nem

im visiones liabeat rcrum sublimium, pula angelorum rcruuu]ue clesiium.


,

Et non tenais caput (scilicet ChriVers. 19, stum, sed pro Chrislo angelos substiiuens, ita Tlieodor.) ex quo (capite Chrislo) totum corpus (Ecclesiae), p r nexus el conjuncliones subministralum (id est, subminisirationcm accipiens spirits, moins et senss
vitalis capile) el construclum, erescit in

abslinendum, dicntes, verbi ne tetigeritis uxorem ne gustaverilis vinum autcarnem, quia hsec malis angclis creala sunt, et
,

augmentum

bonis angelis displicent. Quce sunt omnia in interitum ipso usu, Vers. 22. Qux observaniix superstitiosi cults anelc, q. d. gelorum jam dict;e interitum affermit el damnatioi cm clernam iis qui ca observant, in iisque et in suis

De, pula incremenio fidei el Spiiis Dci, Si ergo mortui eliscnm Christo, elc, Vers. 20.

angelis,
sio. lia

quos ita eolunt, sperant, non autem Ambrosius cl Angustinus.

in Cliri-

Cm per Christum morlui sitis el renuntiaveritisomni sect el philosophie mundana? Clirisio contraria?., quai non secundm Deum, sed secundm elemenla mundi, id esl, secundm principia naturalia et mundana vivere docel; cur iterm en repelitis, quasi rursm secundm hc mundi elementa vivere veiilis? Decerkilis, 'dicntes scilicet id quod sequilur: Ne tetigeritis, cic.,q. d. Quid ex ha> Vers. 21.
q. d.
:

Qu sunt rationcm quidem habentia Vers. 23. sapienli in superstitione , etc. Ralionem, id est, speciem ; q. d. :At sunt superstitiosa, quia abstinentes et observanliis se confiais, eolunt angelos quasi medialores, excluso Chrislo. Jn htmnlitale , scilicet fiel et superslilios. Et non ad parcndum corpori, id esl, imparcentia corporis. Non in honore, etc., id
est,

negalo corpori honore, vel subsidio necessario ad

resi et religione

angelorum decernitis,

iiis

illisve

ci-

famem exsalurandam.

!2 69

COMMENTA KIA.

CAP.

III.

27
et

Corollariumpietatis, seu in hoc capitc ad pietatem redigenda.


1"
i

maxime notanda

adpraxim
Per ipsum mo-

Ex hoc

capile disce Chrisium. In ipso inhabilat


v.

smum

et ejus excellcntias.
et

Vide

v. 11.

mnis plnitude Divinitalis,


scienlia, veritas; in

et ide

omnis sapientliesauri, etc.,

rimur peccato,

per ipsuni peccato ad gratias vilain


1-2.

li.i,

qno saut omnes


infer

resurgimus. Vide v.
cl
j

Ctrumquc de

facto perfice

v. 3.

Hoc pntra, hineque


ei

quanta certitudine

morere,
5*

et vive, ibidem.

debeas

credere

ejusque doctrin adhrere. Vide


;

Disce

niirabiles
,

dominiez passionis
lic

effeclus.

v. 9, 10. Caput nostrum est, radix nostra, fundamen-

Lege, relege

mirare magnificam

do re Apostoli

lum nostrum,

via nostra, v. 7, 10. Ilinc ei


,

semper
,

ei

eloquenliam, v. 14, V6. Al ia ternelipso senti quod in


Christo et Cliristo pro te facluin est; ejusque ver
divin eharilale tactus,

continu inhxrendum

in

eo ambulandum

creseen-

dum. Vide

v. 7, 10.
,

ama Chrisium Redemplorem

2 Disce chrislianam circumeisionem

seu bapti-

tuuni, et in eo lolam

tuam spein repone.


III.

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
Christo, qu?e sur1.

Igilur,

si

consurrexistis

cum

sm
dens
2.

sunt quritc.ubi Chrislus esl in dexter Dei se:

donc vous tes ressuscites avec Jsus-Chrisl, recherchez ce qui est dans le ciel, o Jsus-Christ est assis la droite de Dieu.
Si 2. N'ayez

de got que pour


;

les

choses du

ciel, et

Quai sursm sunt sapile, non

qu

super terram.
abscondita

non pour

celles de la terre

5. Mortui

enim

estis, et vila vestra esl

eum
4.

Christo in Deo.

3. Car vous tes morls, et voire vie est cache en Dieu avec Jsus-Chrisl. 4. Lorsque Jsus-Christ, qui est votre vie. viendra paratre, vous paratrez aussi avec lui dans la gloire.
5.

Cum

Chrislus

apparuerit, vita vestra, lune et


ipso in glori.

vos apparebitis

cum

5. Morlificaie

ergo merabr vestra, quai sunl super

terrestre qui esl

Faites donc mourir les en vous, la


les

membres de
foi
et.

l'b

imme

uicalinn, l'impuret,
l'avarice qui

terram

furnicaiioncni,

immundiliam, libidincm.con-

les

abominations,

mauvais dsirs,

cupiscentiam inalam, et avaritiam, quai est simula-

esl

une idoltrie

crorum
6.
talis,

servitus

Proptcr

qux

venit ira Dci super filiosincreduli-

0. Puisque ce sont ces excs qui font tomber la colre de Dieu sur les enfants de l'incrdulit.
7. Et vous avez vous-mmes commis autrefois ces actions criminelles, lorsque vous viviez dans ces d-

7.

In quibus et vos ambulslis aliquando,


illis
:

cm

vi-

sordres
8.

veretis in
8.

Nunc aulem deponite


,

et

vos omnia
,

iram, indi-

giiationem

malitiain

blaspbeniiam

turpem sermo-

nem
rein

de oie vestro.
menliri invicem, expolianles vos veleactibus suis,

Mais maintenant quittez aussi vous-mmes tous ces pchs la colre, l'aigreur la malice, la mdisance que les paroles dshonntes soient bannies de votre bouche.
:

9. Nolite

hominem cum

9. N'usez point de mensonge les uns envers les autres ; dpouillez le vieil homme avec ses uvres ;

novum, eum qui renovatur in agnilionem, secundm imaginem ejus qui creavit illum
10. Et induenles
:

10. Et revtez- vous de cet

par

la

connaissance

homme nouveau, qui, de vrit, se renouvelle selon


cr.
gentil ni Juif, ni

l'image de celui qui


11.

l'a

11. Ubi non est gentilis et

Judtfus, circumeisio et
;

pra'puiium, barbarus et Scyllia, servus el liber

sed

circoncis ni incirconcis, ni barbare ni Scylbe, nicsclavo ni libre ; mais o Jsus-Chrisl est toul en tous.
il

n'y a ni

omnia

el in

omnibus Chrislus.

12. Induite vos ergo, sicut elecli Dei, sancli et dilecli,

visecra misericordix, benignitalem, humilila:

12. Revtez-vous donc, comme lusde Dieu, saints aims, de tendresse et d'entrailles de misricorde, de boul, d'humilit, de modestie, de patience;
et bien

lem, modesliam, paiieuliam

15. Supportantes invicem, et


ipsis, si

douantes vobismet:

quisadverssaliquem habet querelain


ita et

sicut

15. Vous supportant les uns les autres, chacun remettant son frre tous les sujets de plainte qu'il pourrait avoir contre lui, et vous enlrc-pardonnant connue le Seigneur vous a pardonn.

ei

Doniinus donavit vobis,


14.

vos.
le lien

quod

est

Super omnia aulem hxc, charitatem babele, vinculum perfeclionis


:

14. Mais surtout revlez-vous del charit, qui est de la perfection.

lo. Et

pax Christi exultet

in cordibus veslris, in
;

qu

et vocali estis in

uno corporc

et grali eslole.

lo. Et faites rgner dans vos curs la paix de Jsus-Christ, laquelle vous avez t appels, comme ne faisant tous qu'un corps, et soyez reconnaissants.

10.

Verbum

Christi liabitet in vobis abundanler, in


:

onini sapienli

docentes

ipsos, in psalmis,

, et commonenies vosmethynmis.et canticis spirilualibus, in

gi ati caillantes in

cordibus veslris Deo.


facitis in

16. Que la parole de Jsus-Chrisl habile en vous avec plnitude, et vous comble de sagesse. Instruisez -vous el exhortez vous les uns 1rs autres par des psaumes, des hymnes el des cantiques spirituels , chanant de cur avec dification les louanges d

Seigneur.
17. Oinnc
re,

quodeumque

vcrboaul
Christi,

in

op17.

omnia

in

nomine Doinini Jesu

Quoi que vous

fassiez

gralias

agentes Deo et Patriper ipsum.

agissant, faites tout au

nom du
Dieu

ou en parlant ou en Seigneur Jsus-Christ,


le

rendant grces par

lui

Pre.

4-271

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
oportet,
il

1272

18. Mulieres, subdiioe cstolc vais, sicut


in

Domino.
19. Viri, diligiie

uxores vestras, cl nolite ainari

vos maris, comme est bien convenable, en ce qui est selon le Seigneur. 19. Maris, aimez vos femmes, et ne les traitez point

18.

Femmes, soyez soumises

esse ad
20.

illas.

Filii,

obcdileparentibiis per oinnia

boc enim

placilum est in Domino.


21. Patres, nolite ad indignalionem provocare
lios vestros, ut
fi-

avec aigreur el avec rudesse. 20. Enfants, obissez en tout vos pres et vos mres; car cela est agrable au Seigneur. 21. Pres, n'irritez point vos'enfanfs, de peur qu'ils

ne tombent dans l'abattement.

non

pusillo

animo

fiant.

22. Servi, obedite per omnia dominis carnalibus,

nonadoculum
23.

scrvicnles, quasi

hominibus placentes,

sed in simplicilate cordis, limenles Deum.

Quodcumque facitis, ex animo operamini,


et

sieut

22. Serviteurs, obissez en tout ceux qui sont vos matres selon la ebair, ne les servant pas seulement lorsqu'ils ont l'il sur vous, comme si vous ne pensiez qu' plaire aux boinmes, mais avec simplicit de cur et crainte de Dieu. 23. Faites de bon cur tout ce que vous faites comme le faisant pour le Seigneur et non pour les
,

Domino,

non bominibus

bommes,
:

24. Scienles

qud Domino
;

accipietis retributioservite.

nem

hseredilatis

Domino Christo

25. Qui
gessit
;

et

enim injuriamfacit, recipietid quod inique non est personarum acceptio apud Deum.

24. Sacbant que vous recevrez du Seigneur l'hritage du ciel pour rcompense, c'est le Seigneur Jsus-Christ que vous servez ; 25. Mais celui qui agit injustement, recevra la peine due son injustice; car Dieu n'a point gard la condition des personnes.

ANALYSIS
lu capiteprcedenti,
v.

12

e(

13, Colossensibus
simul
et

dixit

nesque
tione,

illius virtutes.

Erga Deum, majori


,

in dies cogni-

quod per baptismum

niortui
:

sunt,

mortuis

amore,
,

et

perfection imitatione

v.

10, 11. Erga


,

cum

Christo suscitati

hinc ad eorum mores multa con-

proximum

induant viscera miscricordi


;

infirmilates

cluait in hoc capile.

sustincanl, condonent 0/J'ensas


,

super omnia charilalem

Ac primo
quia

hortalur eos

quia ad donnant vitam sunt


et

liabeant, el paci studeant, v.

12, 13, 14, 15. Erga se;


;

suscitati, ut ctestia

atque divina ditigant

curent

; et,

melipsos, evangelic Ckristi doctrines intendant assidue

mundo

mortui, terrena despiciant, v. 1, 2, 3, 4.


veteri
illius

Injmnos

cl

canlica

spiiilualia pi cananl el

suaviter

Secundo, quia
tui
,

homini per baptismum suit morhominis membra, id


est
,

omnia sua, seu facta, seu verba, ad Dei gloriam


ront, v, 1G, 17.

refe-

morli ficent

omnia

vida,

tum qu corpore, tum qu corde, lum qu lingu


;
,

Denique ad singulos status descendens, maritos, uxo~


res, parentes, fiUos,

commiltunlm'
v.

uno verbo
9.

Iwminem velerem exuant,


suscitati
,

dominos, servos, sua docel

officia in

G, 7, 8

Hortalur c contra, quia

et

rcliquo capile.

novec in Clirislo creatur,

novum induant Iwminem, om-

PARAPHRASIS
1.

Qiiandoquidem per baptismum un cum Chrisuperna quairite, ubi Cbrislus resu-

sed in tolum deponite velerem

hominem cum

actio-

sto resurrexistis,

nibus suis.
10. Et

scilalus residet ad
2.
5.

dextram Dei.

novum cum

suis induite; illuro, inquio, qui

Superna

diligite, curatc, gustate,

non terrena.
il

per verilalis cognitionem spiritu renovatur ad hnagi-

Terrena, inquam, despicite, quia


niortui eslis
:

lis

per bapti-

ncm

Dei, Crealoris sui.

smum

cleslia ver curate, quia per

11. In

quo rel'ormalionis negotio non allendilur an

baptismum clesti
nibus, el tol nunc

vit vivitis, ignot

quidem bomi-

sis genliiis et

Judus, circumeisus

et incircumeisus
,

cum
in

Clirislo abscondil in

Deo,

barbants aut barbaro barbarior Scytha


liber; quia Christus est

servus aut

al qtue apparebit aliquando.


4.

omnia

in

omnibus.
,

Cum

Cbrislus

quo

et

de quo

vivitis, judica-

12. Proplerea vos,


sanctificali, et

tanqum

elecli Dei

Clirislo

lurus appartient, gloriamque

suam manilestaverit,

Deo

dilecli,

inlinmm erga fratres vecomilatem, hu-

lune et vos

vestra fulgebit
5.
est,

cum ipso omnium

apparebitis gloriosi, vilaque


oculis conspicua.
,

stros induile affeclum misericordi,

mililalem, modestiam, palienliam;


qui in vobis 13. Alii aliorum infirmilates suslincte;
lalas offensas
alii aliis il-

Mortificale ergo hominis lerreni

membra, seu
et

affectus pravos

fornicationem sci-

condonale; sicut el Cbrislus offensas

licet,

immundiliam, oinnem libidinem, omnia mala


,

nobis condonavit.
14.

desideria
lalria.

speciatim avariliam

qux

est idolo-

Super omnia autem hc charilalem habete, quai

vinculum est perfectissimum.

G.

Propler

qu
el

peccala venire solcl ira Dei in in15. El pax Chrisli, ad

crcdulos.
7.

quam

vocati eslis

cm unum
:

Qu

vilia

vos aliquando commisistis

cum

corpus
et

lacli eslis, viclrix cxsultet in

cordibus vestris

juxla concupiscenli veslr molus viverelis.


8.

beneficiorum

memores

eslole, vel et cornes, et gra-

Nuncaulem deponile eliam hc omnia,


et

sciliect
tur-

tiosi

omnibus

eslote.

iiam
peir

indignalionem, maliliam, maledicentiam,

16. Doctrina Chrisli habilel jugiler in menlibus et

sermonem.
Nolite fiaudibus el mendaciis vos circumvenire,

cordibus vestris, vosque repleat omni sapicnli. Doccle vos cl erudile


alii

alios psalmis,

hymnis,

et

can-

1275
tilenis mysticis,

COMMEMARIA. CAP.
grato, jucundoquc corde cantanles

III.
illis

1274
exliibentes servitutem,

poralibus, non ocuiarem

Dci landes.
17.

quasi hominibus placere studenles, sed simpliccm et


vestra, scu verba
,

Omnia

seu opra, dirigile


Christi,

sine simulatione, utpote qui timetis

Dcum videnlem

ad Dci gloriam, invocalo


et

nomme

Domini Jesu

abscondita cordis.
23.

per
18.

eum Deo

Patri gralias agenlcs.

Quodcumque
animo
facite,

in veslro minislerio facilis, illud

Mulieres, subdil.e csiotc vitis

veslris, juxla

libenti

perinde ac

si

Domino

ipsi,

non

Clirisli

legem Deique voluntalem.


morosi,

hominibus, ministrarctis.
21. Et scitotc quoniam Domino eximiam referetis mercedem, xlernam scilicet hxrcdilatem Clirislum
:

19. Yiri, diligite

ess

diflieiles et

uxores vestras, et noble erga illas et ad ainaritudinem provo-

cantes.

hoc 20. Filii, obedile parentibus in omnibus:

enim

ergo tanqum Dominuin veslrum respicite, illique servite, beris veslris

obscqucnlcs.

Deo

placel, vel talc est

Domini beneplacitum.
lilios

21. Patres, nolite nimi severitate

veslros ad
l.inc-

indignationem provocare, ne concidant animo,


(jue niiiil

25. Clerm, qui facit injuriam, sive servus infdelis domino suo, sive dominus in servum suum durus, in-

boni faciant.

justice suae
veslris

pnam

recipiet

Deus enim personam

22. Servi, in

omnibus obeditc dominis

tem-

non

respicit.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Igitur

si

consurrexistis... Capile se-

et

parvipendenda terrena.
:

Amborum

rationem hic as-

per cundo, v. 12, dixit Apostolus qud cum Christo scpulti sumus, et qud cum eo resurrexibaplismum

signt, quasi diccret

Terrena spernite, quia per

baplismum

illis

renuntislis; Cliristo

enim morluo
Clirislo

et

mns. Ex boc principio, duo continente, scilicet nostram morlem et resurrcclioncm duplicem clicit conclu,

sepulto insiti et consepulti, terrenis


lui eslis.
[

cum

mor-

Clum

el cceleslia diligile, quia


l'acli

per bapliestis,
filii

sionem.

smum
capitis secundi v. 20, ex
eslis

Christi resurrectionis participes


effecli
;

Ejusdem
Si ergo

morte conclusit

Dei,

hredes regni cleslis

vil vivilis grali;e

morlm

cum

Cliristo, etc.,

quid adhuc tan-

jus liabetis ad vitam gloria;.

qum vh entes
Quasi dicerel

decernitis? etc. Hic ver ex resurrectione


:

Et

vita vestra abscondita..., id esl, fatcor, h;cc

noslr spirituali concludit


:

Igitur

si

consurrexistis, clc.

vila gralix

qu

vivilis inlcris,

bc

vita glori

qu
hoest.

Quandoquidem per baplismum cum


;

vivetis in

sternum, nunc (|uidem


;

invisibilis est, el

Clni>to in spiritualcm ac divinam emersistis vitam


spirilualia, cleslia ac divina magnifacite, diligite,

minibus ignola

in

sinu Dei cum Christo abscondita

ac

Ulam nrunt
dani
1

angeli, ide suspiciunt

eam,

qurite.

Ubi Curistes ad

Sursm mentes et corda novam vilain


id est, assidet

vestra.

veneralione minislrant. Illam ignorant


;

cum homines munet vobis

resuscilalus assidel

bineque despiciunt
1.

Mundus non

nov'U

nos.

ad dextebau Dei,

Deo majeslale proxi-

Joan. 3,

nius. Cbiislus, ut Deus, Patri par est majeslale; ut


lionio, est Palri majestate proximus. Hoc aulem Scriptura, bumano more loquens, cl ad noslros conceplus

Vers. 4.

Cum Curistes apparuerit...


id est,
vilae vestrae
,

Apparebit
Cliristus,
,

aulem omnibus aliquando, nimirm, cm


vita vestra,

lum per graliam


Chrislus

descendens,

exprimit
illi

per
in

sessionem ad dexteram
ut

lum aliquando per gloriam, causa


excmplaris et
finalis,

efliciens, meriloria,
,

Dci. Ut Deus, esl


assidel
illi

omnibus qualis;
honoralissim
,

homo,

cm, inquam

mun-

prnxim,

et

in potissimis

dum

judicalurus, apparuerit in gloria, tune et vos per-

bonis honoris, graliae el glori.

fecl regenerati ac resuscitali,


id est,

cum

ipso parebitis glo-

Vers. 2.

Qvje
terrain.

sursm sent sapite,

gnifacilc, curatc, guslale, diligite,

non terrena.

maClum

riosi, Clirislo

tanqum

fratri veslro

conformes, Deoquc

Patri veslro similes. Scimus quoniam


similcs ei erimus, 1. Joan., 3.

cm

apparuerit

amale, non
Vers.
3.

Morte

enim estis... Duo dixil in ver-

Obscrvationes morales.

iculo prcdente, scilicet

qud amanda

sint cleslia

Talibus Colosscnsium meules et corda sursm at-

Vers. 1 Igitur si consurrexistis cum Clirislo qu sursm suntqurite; quoniam per baplismum non solm commorlui estis Christo, verm ctiam un cum coresurrexislis in novam vitam facile ea qu nov vil.e per Clirisli resurreclionem adumbrala; , conveniunt. Quai sursm sunt qurile, idest, cogitationes ac studia vestra conferlc ad rcs supernas, clesles ac divina;.
.

Nam cleslia sapere aut curare, non aliud est qum cleslia quserere. Non qu super terrain, non bona terrena. Similis
Qui terrena sapiunt, elc. 5 Merit vos Vers. 3. or lui enim estis; q. d. adhorior non sapere terrena; quia illis jani inorlui estis per baplismum. Moi lui estis mundo, carni, pecest Pliil.
:

I bi Chrislus esl in dexler Dci tedens, scilicet in superni? et cleslibus , sedel Chrislus homo dextris Dei, id esl, pracest omnibus quasi suminus rcx ac jtidex, qui tant dignilate prxcellit; ni in codem soIro cum Deo sil, etcdcm cum eo adoratione colalur. lui Paires passim. Signilicat ergo h'c sessio humanu; nai'ii.c l.liribti, illius cxccllenliani super onincin excelleniiam crealam , summam ac singularern ejus oealiludmem et gloriam.

catis, vil el conversaiioni

morlui c^lis vobis


ante.

ipsis,

mundan etcarnali ; im quia non eslis id quod eralis


cum
Cliristo in

El
d.
:

vita vestra esl abscondita

Deo;

q.

Mundus non

quam
vivit

babelis , videl vitam gloriosam, ad

videl vestram divinam vilain graine, et gloria; quam expectatis; sicul non

quam
id est,

resurrexit

quque

jam Chrislus
,

Vers. 2.

Qu

Vers. i.
dein
ail
,

Cum Chrislus apparuerit,


vestra

in

Deo,

apud Deum.
elc.

Nuncquiesl;

sursm sunt sapite,

vcl

curale.

vila

cum

Cliristo abscondita

1275
tollcbat Aposlolus.

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
sit

12 7G

Hinc divin

graliae,
illis

qu potiebanqu
J

hujus divinre

filiationis gloria.

Cm

Christus in

lur, dignilatet et exccllentiam

cxliibebat, ut ad

mundum
fratri

vilain

Dco dignam
illius

excitarct. Illinc divinse glori,


illis

verit, tune et

judex redibit, gloriamque suam manifestanos apparebimuscum illo gloriosi, ipsi,


,

in seternitate fruituri eranl, clarilatem

prostcnin

nostro, conformes

Deo

patri

nosiro similos.

dbat, ut
su

spe constantes essent in adversis et

moi

tilicalione.

Talibus et nos snrsni corda noslra

Scimus quoniam cum apparuerit, similesei erimus... 1 Joan. 3, 3; quoniam videbimus, etc. Similes in menle,
per speciem Dei expressam
simile Deo, ipsumque ad
,

feremus,

et

ad Deo digne vivendum et ad ebrislian


ilaque primo
,

seu per ^erbllm menlis

patiendum. Meminerimus
Cln
islo

nos

per baplismum

sic esse

mortuos ut
;

cum un cum

vivum reprsentais. Similes


immoriales, impassibiles,
crit

in qualiiate, sancti, beati,

illo in

novam vilam simus

suscilali
;

vitam

scilicet spi-

gloriosi.

Humile corpus nostrum configuraium


sit

rilualem, cleslem ac divinam


tis qu, Chribto uniti et

vitam nimiriim grafacli, vi-

corpori claritalis Cbristi. Tuncapparcbit quid

es-e

quasi Clirislus

filium Dei, seu quanta sit divina: filiationis nobilitas,


gloria, flicitas, etc.

vimus cum Cbristo


lualis ac

in

Deo. Hujus

vitre nostr;e spiri-

Hc

cogita et

menle revolve, ut

divine memores, vitam spernamiis animalem,

terrena despiciamus, ad clestia suspiremus, divinis


toli

prsentis excellenti et fulurre vit gloria animeris ad divine agendum et ad ebrislian pa-

et vit

vacenms.
mihi patria est;
ibi

liendum.
ergo
s'il

Clum
capul

mea cumCliristo

Vehs. 5.

Mortificate
nunc

ergo hehbra vestra...

conversatio,

meusque municipatus. Sicut Cbristus,


vilaque mea, resuscilalus terram dese|

Hoc

ut ita sit in vobis, scilicet ut appareatis aliquando sitisque Christo

meum,

gloriosi,
tnorlipcale

conformes
,

et

Deo

similes,

mit,

et sedet

ad dexleram Dei
,

sic et
,

ego terram,

terreni vestri

seu velcris hominis

corfuptioriis

sedem

corde deserens

dexteram Dei,

qui in vobis est, membra, idcsl, pravos afieclus et


concupiscenliac motus ad dtriora.

immort

ditatis et glorire
;

fonlem, votis mois continu

ambiam vivam ut exul, ad patiiam anhelabo. Intrim, quantum polero Deo digne vivam ut filius Dei ut
,

Nota qud sicut omnia peccata simul sumpta vocavit corpus peccati, Rom. G,
latim
et

et collective
6, sic singu-

Christus
lium.

aller.

Adjuva, Deus, da robur, fer auxi-

distribuliv

considerata vocat hic


,

memest

bra. Addit

autem qvje sunt super terram

id

Meminerimus secundo qud prler hanc grati vitam, alia sit fulura gloria? vita. Vila non est hc noslra, est alia

terrena, seu terreni

hominis. Singula quippe pec,

cata sunt quasi putida hominis lerreni

seu veteris

qudam

vila, ait

D. Chrysostomus.

Nunc

membra.
Fornicationem
,

quidem
mus.
I

lilii

Dei sumus, sed

nondm

apparuit quid eri-

id est

omnem

maris

et feminae

Joan. 3,2.Videmur sicut et cocteri, morlales,

concubilum non conjugalem.


Immunditiam
caro.
,

infirmi, miseri, etc. Sicut Cbristus

nunc non apparet


est,
ita et

seu

omnem actum

quo fdalur

mundo, sed
liabemus,

in sinu Patris absconditus

vila noslra, vita scilicet

lerna, gloriosa, ad
est in
:

quam jus
est

Libidinem, seu

cum Chrislo abscondila Hanc Aposloli loquelam nota

Deo.

Concupiscentiam

obscenam passionem. malam, qu est adverss

spi-

Abscondila

cum

rilum.

Chrislo in Deo, id est, in sinu Dei. Sinus Dei, reternum

vil Cbristi principium

est et hujus glorios vitoc


J

lem

Et avaritiam, jtXfflwe/a, nimiam habendi cupiditavel cum D. Hicronymo insaliabilem voluptalum


;

no>lr principium.
Sinus Dei, sedes et centrum in quo quiescit Cbrislus; est et glorire
nostrSc

carnalium cupidilalem, qu,e est simulacrorum servitus. Utraque cupidilas, seu diviliarum, seu voluptalum,
est
idololatria,

centrum

et sedes.

Hoc

in

quia honorcm Deo


,

debitum

del'erl

sinu,

cum

Chrislo, filiorum adoplivorum


,

abscondila

seu argento, seu voluptati


toliim cor,
plicat.

quibus tolam mentem

est vita.

Non apparet quid simus


glorioR

mull minus quid

totam animam, lotumque hominem apObservatio dogmalica


et

erimus. Vitam Dei nunc in spiritu lanlm possidemus.

Semen habenius
apparet divins

sed sicut in semine non ap-

moralis.

paret arbor, sic nec in grali, seu in

hoc gratis statu,


,

Duplex

in

nobis Chrislianis est

homo

terrenus

filiationis nobililas, gloria

flicitas,

unus, scilicet Adamus, quo nati sumus, et qui per

inimorlalilas, etc. Tola hree gloria residet in Cbristo,

concupiscentiam

vivit in nobis.

Clestis aller, nimi-

capile nostro, qui absconditus est in sinu Dei.

Sed

riim Clirislus Dominus,


in

per

quem regneraU sumus,


omnia
et

euge, anima mea! non semper abscondita erit vita tua ; tandem apparebilquid silesse lilium Dei quanti
;

quo sumus

insili, et

qui per graliam vivit in nobis.


j^unl vitia

Terreni hominis

membra

concu-

sed quando illo loti mundo manifestabitur veniens gloriosus ad judicium, il!e inquam qui est vila veslra vol vila noslra lune et vos perfectam et immorlalem vitam assecuii, siniul cum eo manii'eslabimini magn cum gloria. In hoc corpore quasi laienles vivere debemus, ab omni glorire cupidilate alieni; cum autem hoc corruplibile corpus dissolulum fuerit, tain
,
, ,

sunt super terrain, hoc est,

membra

vestra terrena.

Terrena autem vocaulur


ici
i

.nu

he membra, quia velut in deprimunt hominem, et Deo elongant. Dixit,


est,

mortui

p'oria noslra resplendebit.


Vr.ns. 5.

Mortificate

ergo

membra

vestra

quee

ccepislis pecc.itis; hic ver pergiieea morlilicare. .Membra lerreslria hic vocal afieclus pravos , el motus concupiscente hi enim sunt quasi membra veteris hominis, etc., unde explicans subdit immunditiam libidinem concupiFornicationem
eslis, id

mori

dicil, mortificate, id est,


,

4-277
virtulcs piscenlia; mal membra. Cl vivat nunc cl
:

COMMENAUiA. CAP.
autem sunt clestis hominis
cresoal in

III.

1278

Vers. 10.
in

Et inuentes novum... qui renovater


:

nobis clestis
:

ccgmtionem... Syr.
:

Qui renovalur per cognitionem.

homo,

neoesse est ut pereat et moriificetur lerrenus


,

Eslque sensus
novatur,

Qui novus

homo mente

et spiriture-

secundm hujus mortem crescit alterius vita. Per bapusmuw mori quidcm ccepimus lmmini terrcno;
per mortificationem ver mori quotidi pergerc de-

seu quotidi magis ac magis proficit per

cognitionem et
ris sui.

amorem

ad imaginem Dei crealo-

bemus. Peccaiis morlui sure us, deleta sunt noslra


peccata praelerita, peccato in postcruni rcnuniiavimus.

Peccatum elongavit
milem
fecit
;

Deo,

hominemque Deodissiappropinquat

(ides, charilas,
l'aeii
;

religio nos

At quia concnpiscentia, radix peccati, rcmansit in


nobis, et quia ex hc radie pullulant perptua niali

Deo, ipsique similes


ludinem.

deperditam rpart simili-

Alii verlunt, in cognitionem, ut claris

Deuni

coueupiscenliae motus, pravique affectus,

iiinc

per
:

Deique voluntatem cognoscat


crealori suo similis
fit.

cl

facial,

sicque

Deo

mortificationem

illos

continu rcsciudcre debemus


mortificalionis

Vel douce Deo

fit similis.

renascunlur quotidi,
quotidi.
galio.

cullro reseca
jugis obli-

Observatio moralis.

Hc

est

omnium baplizalorum

Quotidi spirilu renovari debemus; magis ac magis


proficere in lide, in amore, in cultu Dei, donec fiamus

Vers. 6.

Propter qvje venit ira

Dei...

Vide

Deo

similes, vel ut fiamus, elc.

Ad hoc

facti

sumus
in

Ephes.

5, v. G,

ubi dicilur qud venit signilicet hic

cra tu va nova, uldeperdila in nobis reparelur simili-

terepus prsens et aliquo

modo lulurum.

tude Dei. Ide Chrislum, imaginem Dei induimus


baplismo, ut
in illo et

Super
Vers.
et vivere

filios ixcredclitatis, Syr., inobedienti, seu

per ilium simus imagines Dei.

super incredulos et inobedientes Evangelio.


7.

Hc autem imago
:

quotidi rnovanda est, indesinen-

.n

quibus et vos ambul astis... Ambulare


t'itre in

ter perficienda, per actus fidei,

amoris, religionis,
hominis),

liic

dilTernnt velut actus et habitus

omniumque virtutum

(qui sunt aclus novi

peccato,

est in habilu peccati

permanere

ambulare

donec fiamus perfect imagines Dei. Ad hoc deponendus orenin velus homo, omniaque
hoc iiiduendus
bis, et in
I

ver estactiones peccaminosas committere. Significat


ilaque,

vilia ejus.
in

Ad
no-

qu peccalaelvosaliquandocommisistis,
pudorem
inculit,
ait

etc.,

et

continu renovandus Chrislus

ut in paraphrasi. Dicendo, in quibus amtmtslis,


stolus

Apo-

omnibus imitandus.

Chrysoslomus

laudat

Vers. 11.
;

Ubi non est gentiliset

Jcd.eus... In
atsis

ver

cm
8.

addit, cum viveritis..., ut qui

nunc non
|J

quo renovalionis, seu rcformalionis negotio, non


lendilur natio,
regio, nativilas, dignitas, etc.

vivant.

An

Vers.

Nenc

autem deponite et vos


minora.

omnia....
vivilis

gentilis,

Judams, circumeisus, incircumeisus, Grcus,


Quia Christus est omnia

Non

illa

tantre graviora peccala, in quibus


lict

non

barbarus, barbaris barbarior ac Scylha, servus aut


liber, etc.
,

amplis, sed et omuia reliqua,

nihil refert.

in

hc | omnibus, et sanclilas, et justitia, et nobilitas, et omne bonum, sicque Ghristus unic allendendus. Non at51. E]hes. 4, tendilur quis vel qualis fueris, sed quantum Chrislo Blasphemiam. Hic intellige maledicentiam, agitur communicaveris, seu de Chrislo traxeris. Vel in quo enim de blasphemi in hommes.
IRAM ET
IXDIGNATIONEM..
cxplicaia

sunt

Vers. 9.
dibus
et

Nolite mentiri
vos

invicem, id est, Irau-

homine novo confunduntur naliones ac


sunt Chrislus,
qui
est

qualitales, nec

mendaciis vos circumvenirc.

distinguitur gentilis Jud;ro, etc., quia

omnes unus
omnibus

Lxspui.iANTES

veterem

hominem
sit

Vide

omnia
:

in

omnibus. Omnes
illis

Ephes.
et

i, v. 22, in
sit

commentant, quid

velus

homo,

Chrisliani unus sunt Christus


est
et

Chrislus

v.

2i quid

novus. Hic nota qud mores sint


siciil

omnia. Ergo Christus

in illis

unic considerandus

a l'uni

vestes, moribus quippe suis dignoscilur,


infulis.

honorandus, deposiio omni gcnlis odio, veleondicontemptu.

m igistraluS

tionis

scentiam mnlam, et avariliam, qu est simulacrorum serad signilicandain insaliubilem cupivilus. Avariliam di alein lurpium voluplalum. Propter qu venit ( venirc solct) ira Dei Vi ns. 6. siifer filios incredulUatis, idest, inobedienti. Q. d. filios inobedientes, incredulos, rebelles Deo et l.\ mgelio. In quibus, id est, inter quos Vers. 7. vel in quibus scilicel iibidinibuset peccatis jain cnumera,

sti

renovatus

est.

Eum

dico

hominem,

qui renovalur

li-.

Vers. 8
nia...

et 9.

Nolite

Nunc autem deponite et vos ommentiri invicem, elc , id est, alius ad


Sub nomine menda-

aliure, vel alius adverss alium.


cii,

prohibetur omnis frauset deceptio. Vers. 10. El induentes novum, elc. Velus

homo
con-

est

homo

viliatus
:

quatens

seilicet est inleclus

cnpiscentia Ad;i: hujus motus sunt aclus concupiscenti, puta motus irae, gule, suporbi , elc. Novus

homo

est

idem homo, quatens

spirilu et grali Chri-

ad agnitioncm, id est, ad cognoscendum mysterii renovalur, revelata, et sapiendum eaqu Dei sunt inquam, secundm imaginem Dei cra loris sui; ut sicut in creatione sua factusest ad imaginem et simililudinem Dei per naiuram suam rationalem ita nunc ad Dei imaginem relormelur per gratiarn. Est etiim homo dupliciter imago Dei; per naiuram et pergra* vounliant. Imago nalur consislit in inlclleclu, imago graii;e, in sanclilalect justili. Sic expotate induite novum honit Apostolus, Ephes. 4, dicens minem qui, elc. Renovalio ergo hc in eo consistt, ut dponentes vilia et sludenlcs virlulibus, in dies claris Dcum Deique voluntatem coguoscamus. Ubi non est gentilis et Judaus, circumVers. 11. eisio et prputium (id est.,. circumeisus et prpuliaIn hc renovatione ChriBarbarus, etc.; q. d. tus stian non refert an Judus sis, au gentilis, an barbarus, an servus, etc., quia in omnibus ita renovalis, qui
;

(,

4279
Vkiis.

IN
12,

EPISTOLAM

AI)

COLOSSENSKS

4280

13. Induite

vos ergo sicut electi

Dei....

omnia
qui

in

Hoc altendenles, scilicet, qud Christus est omnibus fralribus veslris. Altendenles insu Deo
iu

tamini pr;esidentem et pramia distribuentem. Scqui videlur cl Syrus Pax Christi gubernel corda vesira (scilicet quasi brabeula et agonolbeta, seu prises
:

per, et quantis estis


fuisiis

beneliciis affecti,

<ii

p[c

cerlaminum).
Uterque sensus docet nos Christianismum esse scholam ac professionem pacis.
In qi -a,
facli

ab eo

electi,

Chrislo sanctificati, et

Dii.i'/n

Deo. Ut laies cl vos inlimum erga fralres


affeclum misericordia?,
coiniiaicm,

veslros induite

seu ad

quam vocati
ut

estis....

Unum

corpus

humililatem, modesliam, etc.

Nota quod prias docuit scelera deponi, nunc doect


acquiri mrita. Actus vlefis hoininis recensuit,

nunc

pacem haberc doceamur. Pax itaque sit victrix de omnibus animi passionibus. Pax quasi regina, omnes nostri cordis aiectus rgal ac
contineal in officio. Pax quasi agonolbeta certaminibus noslris pracsideat, palmamque patient distribut,

sumus omnes,

opra novi hoininis. Vers. 14.

Super omnia

aiitem

ii.ec,

charitatem

1IABETE, QUOD EST VINCUI.UM PERFECTIONS, id est, per-

non

ulciscenli.
ex/>wTot, gratifia, seu, ut

fctum, tum quia cseters connectil et complectilur


virtutes,

Et grati estote. Groec,


ait
|

tum quia
15.

fidles sancl et perfect unit inter

Syrus,

et

grattai agite Deo,

ob bnficia, ob paamabiles, cornes

se et cuin Deo.

Vers.

Et

lienliam, ob victoriam. Vel, ulvolunt Vatablus, Era-

pax Christi exultet... Grsec,


i

smus post

D.

Hieronymum,

gratiosi,

ySpessT6. Bcc.sci;

autem duo

signiheat, palmani ob-

et benigni estote.

Hoc enim

confert ad pacem. Hic

lincie,

seu referre; et palmani distribuere, seu ad-

sensus, lict minus communis, huicloco tamen aptior


videlur, qui est de concordi et pace.

judieare.

Adde qud de
jn

Nota
Ilinc
sti,

liiteralis et

moralis.

gratiis

Deo habendis
10'.

agit, v. 17.

duplex potesl esse sensus. Primus, pax Chriet

Vers.

Verbum Christi habitet

vobis

seu quain Christus altulit de clo,

ad

quam

abundanter.... DoctrinaCbrisli, Evangelium, verbum


Dei, inhabitet in vobis

nos obligat unilascorporis Ecclesia;, cui


palmani oblineat, superet ac vincat
slris. Si

inserti estis;

cum magn

abundanti, vos-

in

cordibus ve-

que opulenlos

faciat in

om.m sapie.ntia. Audite qui-

molesli alicimini,
sit

si

quid dissensionis inter

vos accidat, victrix


superbia,
seil

non

ira,

non cupiditas, non


:

pax chrisliana. Quasi diccrel


;

Paci inbic

cumque esiis mundani et uxori preslis et liberis, quomod vobis quoque maxime mandet lgre Scripturas, non leviter, nec lemer, sed magno studio et
diligenli, D.

primis studete

paeem omnibus anleponite. Et


:

Chrysosiomus.

sensus couformior videlur pra:ccdenlibus

Super om:

Nota

liiteralis et

moralis.

nia autem hc...; confnrmior est et Vulgatae noslrce


Exultet, scilicet, victrix et Iriumphatrix de

Cuncla notanda sunt verba; docent quippe nos


nioduin legendi Scri[)luras. Habitet.
resideat, radicem figat
:

passionc, lum intresse

seu proprio

omni lum commodo.

Grc,

inhabitet,

semper

sit

prsens. In vobis,

Aller sensus

Pax

sit

quasi

brabeula in cordibus

id est, inenlibus et cordibus veslris.


bulis lapideis scripta fuit
in
:

Lex Moysi

in ta-

veslris; sit instar judicis


arbiler.
Si

agonum, justus cerlaminis


lis,

lex evangelica inscribatur


ila

qua inter vos

dissensio,

cerlamen

cordibus veslris. Abundanter, copios,

plen
ut

orialur, lilem dcidt

non

ira,

non superbia, non

ac perfeel impleat ac imbuat

mentes vcslras,

passio,

sed amor, sludiumque pacis.

Hune sensum
;

omni

sapienti

pleni,

illam quasi

ructantes, vos

sequilur elexornat D. Joan. Chrysosiomus


et Tlieodorelus
:

sequiluv

invicem doceatis ac erudiatis. Hinc docemur Evan-

Habete, inquit, in corde pacem, ccr-

gelium Christi legendum esse non leviter ac prxguslinus, est serenitas mentis, tranquillilas animi simplicilas cordis, amoris vinculum, consortium
cbarilalis.

novtim bnmincm , Christum scilicet, induerunt, ipse Christus est omnia, id est, omnis sanclitas, juslilia, et onuie bonum , quia Christus eis communir> ligio
,

sanclilaiem, jusliliam, etc. Induite vos ergo sicut electi Dei , sansicut deect sanclos, dileclos et eleclos cti et dilecti Deo , ad gratiam et gloriam. Viscera misericordkv
cai

suam

Vers. 12.

In
pore,

(ju

id est,

id est, in

ad quam et unum corpus,


)

vjeati estis in

uno cor-

puta in

unam Eccle-

puta visceralem misericordiam id est, miseralionum et commiseralionem. Benignilatem, ut silis cornes, blandi, non ausleri. Humililatem , modesliam, id est,
,

inansueiudincm, lenitatem, palienliam, id est, longanimitatem. Supportantes invicem... Super Vers. 15 et 14. omnia autem hc, elc. Id est, vinculum perfelum quia vinculum esi perficiens, id est, perfect uniens fid-

siam. Et grati estote, id est, gratiosi, amabiles estote, qui enim talcs sunt, soient proximis esse benigni, misricordes, compatientes. Verbum Christi habitet in vobis abunVers. 10. danter, id est, opnlenler, copios. Sensus e-t Fuies seu doctrina Christi tixam iu vobis sedem babeal, vosque faciat locupletes et abundanles omni sapienti; hoc est, perfeel rerum divinarum cognilione, quanta

iiiniirm in bc vit sperari potest.

les inter se. in

Vers. 15. El pax qu et vocati estis in uno corpore

Christi exultet in
;

cordibus veslris, q. d., inquit An-

Docenles et commonentes vosmelipsos, psalmis, hymnis et canticis spiritualibus, et ila quideni ut vos invi-

cem

id est, alii alios

doceatis cl
,

commoneatis
,

selinns:
victrix
slris.

Gaudete et tripudiate ob pacem anmi. Pax instar iriumphantis exultet in cordibus vePax Christi, quasi brabeula imperel et regat

exhortemiui, canendo psalmos


spirilualia.

hymnos

et

sive , canlica

animi \csiri molus, gubernel corda vesira. Pax, qure quasi regina omnes atfeclus anima? in ofticio conlineal, et passionum bclla reprimat. Pax. inquit Au-

Deo. In grali, 7/i grati caillantes in cordibus veslris inquit Chrysosiomus, id est, ex grali el alIlatuSpirils sancli. In grali , hoc est , cum grali et voluptate spiriluali, sciliceteorum qui audiunt.

Mil
ci pi tan ter,

COMMENT ARIA. CAP.


scd

III.

1282
in ipsius spiritu, motivis ac intenlio-

cum

meditationc ac reflexione,

ita

luo.

In

ipso,

ut inhabitel in

nobis, radiccsquc figat.


ita

Non

rar, sed

nibus.

abundanier, ssep ac mulim,


repleatque ver sapienti,

ut mentent imbuat,

Vers.

18.

Mulieres

subdit,e estote viris.

perfectque rcrum divina-

Grce., proprits, in Domino, est restriciio subjeclionis.

noliii, quant in alios possimus cruclarc; Docentes et coMjioNEXTEs... Circa psalmos , hymnos, Vide Ephes. 5, 19 et 20, in eommenlario.

rum

Juvia
vult

(Chrisli

legem, ac Dei volunlatcm


scilicet
in

in

iis

qu
fusis

Deus

rbus

honestis.

Hc

Ephes.

5, 22, in

eommenlario.
vestras, et no-

In giutia gantantes..
tur,

saiis

communiter

intelligi-

Vers. 19.

Viri, diligite uxores

cum

gratiarum actione, ut Ephes. 5, 19, 20, </-

lite amari esse ad, id est, erga illas. Amari, id est,


difficiles,

tias agentes, etc.

Oplim eliam

inlclligilur, gratos,

morosi, ad amariludinem provocantes. Vide

veuust,

ita

ut voluptalcm spritnalem vobis et aliis


ita

fusis

conjiigatorum munia, Ephes. 5, 22, in

com-

procuretis. Yult iiaqne ut pi canant et suaviter,


ut ex corde
pio

ipent., in fine capitis.

vox grala erumpens, suis mysticis


id

Vers. 20.
est,
in

Eilii,

obedite parentibus per omnia


scilicet

cantilenis, delectalionem spirilualem foveat in aniinis.

omnibus
2

Vers. 17.

Omne qlodcimqle
,

qux

non sunt contra

facitis...

Sivc lo-

Deum, seu

qua; paternam
1, et 3.

non excedunt poteslalem,


nolite ad indignationem...,

quamini, sivc agatis, omnia facite


invocalo nomine Domini

in nomine..., id est,

Vide Ephes. G,

et per

eum Deo

gratias

Vers. 21.
id est,

Patres,
,

agentes. Omnia noslra, seu verba, seu opra exlcrna, seu interna, ad Dei gloriani referenda, sed in no-

nimi severitate et intempestiv morosi ta le

irrilare filios vestros

ne animum despondeant

seu

mine

et virlute Chrisli.
:

Eum

vocans adjuiorem,
ait

eum

animo

dejiciantur, dcsperalionemque concipiant.

Vide

pris orans

Res tuas aggredere,

D. Chrysosto-

fusis Ephes. 6, 4.

mus. Gratta agentes Deo et Patri per ipsum, per eum


gratiarum actio reddenda per

Vers. 22.

Servi

obedite per omnia

id est, in

quem

et

propler
:

quodeumque
cile
,

omnia nobis bona danlur Deo. His in verbis facitis... omnia in nomine Domini Jesu

quem Omne
fa-

omnibus.
Dominis carnalibus
ethnicis.
,

id est

temporalibus

etiam

prccplum conlinetur negalivum

scilicet,

non

Non ad
servitulem

ocumjm,...
,

id est,

non ocularem exhibeatis

in

nomine angelorum (quos Simoniani jubebant adonomine Domini Jesu Ciiristi


;

quasi hominibus placere studentes, sed


,

rare), sed in

non per an-

simplicem, inuoeemem
quasi qui

sine

simulatione cl dolo
in

gelos, gratias agentes Deo, sed per Jesuin Chrislum,


ita

Deum

liment,

Dcumquc

omnibus

suis

Theodorelus, D. Clirysostomus. Est eliam pr;cait

aclbus lestem ac judicem prospiciunt.

ceptum affirmalivum,
plealur non est
in

D.

Thomas
Thom,

hic, sed ut

im-

Vers. 23.
stra

ita

Quodcumque
rninistrarelis.

facitis...

Obsequia vcsi

necesse qud omnia aclu referantur

reddite

libenler et alacriter, ac

Domino,

Dcum, sed

habilu.

Ex

D.

videtur impleri

non hominibus,
Vers. 2i.
scitote, etc.,

Dei gloriam cedere possunt


tra

prxeepium hoc, cm opra noslra lalia sunt qud in ait enim Qui facit con; :

Scientes qfod a Domino... Syr.,

et

quoniam
scilicet

Deo eximiam

referetis

mercepro-

gloriam Dei et pracepta ejus,

facit

contra hoc

dem, seternam
mittit,

hxrcditatem. Et prompliores

prx'ccptum. Perfectio autem charilatis

est, cl

omni-

et in obsequiis alacriorcs reddat,

mercedem

illis

bus consulenda,

si

omnia actu, vel saltem

virtnte, ad

non servorum, sed filiorum aelernam hxredilaservi recipiunt


:

Dei gloriam referantur, in nomine et virlute Chrisli.


Sic

lem.

A Dominis modicam

enim omnia opra noslra laudes erunl Dei,


rationem induenl. Itaque

et vir-

hxrcditatem vr nullam

mercedem, Domino autem merce-

lulis ac meriti

in praxi

per

dem eximiam

rcipient, hxredilatem seternam, retri-

ipsum,

cum

ipso et in ipso, fac omnia. Per ipsum, ut

bctionem h.ereditatis.

mediatorem ac pontificem tuum.

Cum

ipso,

utcapite

Cmristo Domino servite.

Cm

Chrislo

Domino

in opre,

Omne quodeumque facitis in verbo aul Vers. 17. omnia in nomine Domini Jean Claisli. SupChrislianum omnia p!e , facile. Sensus Apostoli est christian agere deberc, hoc est, in omnibus aclionibus suis n iitnali inlenlione, lendere in Deum creditum et speraium, idquc per merituni Chrisli lide apprehensum q. d.: Propler Cbrislum ejusque gloriam Omnia opra vestra facile omnia qux'cumquc facitis lalia sinl, qux cedere possint in gloriam Chrisli, Chrislusque vcslrx vitx> et aclionum sil ullimus li,
;

sed
licet

commodos

Vers. 20.

qux

ac faciles vos eis prbete. per omnia, scinon sunt contra Deum. Hoc enim ptacilnni

Filii, obedite parentibns

Domino, id est, apud Dominum et coram Domino. Patres, nolite ad indignationem, etc.; id Vers. 21. est, ne animum despondeant, ne animo dejiciantur; atque ita rsiliant ab olficio , vel eliam lide Chrisli
est in
,

suscepl.

nis.

Serri, obedite per omnia dominis carVers. 22. nalibus (temporalibus, eliam ethnicis), non ad oculum
servien tes, quasi hominibus placentes
,

Gratias agentes
sli

Deo et Patri per ipsum, quia per Chrimerilum omnia nobis doua salularia Deo Paire

proveniunt. Vers. 18.

Mulieres, subdita' estote

viris, etc., id est,

sicut oportet, secunclm Chrisli


taieni, Evangeliuin.
Viri, Vers. 19. ne silis amarulenti

Domini legem, volun-

diligite
,

uxores rentras, etc., id est, morosi, difficiles ad versus cas

, velul qui homiscd in simplicilale cordis, id nibus placere studeatis est, reclo et simplici corde, sine simulatione. Sed , inquain Dei limnrem Timenles Deum, q. d. qui videt abscondila cordis, anie oculos habenles. Quodeumque facitis, etc. Libenler promVers. 2">. priode atque si Chrislo ploque ae liberali animo
: ,

Domino

et

non hominibus,

niinistraretis.

1283
lanlani sitis

IN

FPISTOLAM AD COLOSSENSES
rum.
Alii
:

'mi
injustis

mercedem

reeepiuri
:

ergo liens vesfrts, n


i

hoc ae servis
melii'is ?i

intelliguni

alii

de

vclut Christo Domino, serviie

scu rcspicite Chrisfum


illique serviie.

dominis
6, 8
;

de utrisque intelligaur,
:

M phes;

tanqura vestrum

Dominum
servilis.

Grrec,

sensus

est

ergo

Qui fecerit injuriam, sivesersive

nam
no

Christo

Domino

Syr., Chrislo enim


erit
:

Domi,

vus

infidelis

domino suo;

dominus
iniquis

in

servuni dn-

servitie.

Tuncque sensus
;

Quidni reciperelis
servilis,

rus et injustiis, injustiliac su;e pnain iccipiet. Deus

iKvredilatem alternait)
si

chrislo

enim Domino

enim non magis dominis parcet


bilur, ne

qum

servi,

pi el chrislian, juxtaque Dei volunlalein, dominis

nec enim dominoruui iniquorum poleslatcm revere-

vestris serviaiis.

servorum infidelium miseri tangelur.

Vers. 23.

Qui enim

facit injuriam... Grce.,

al

Vide chrisiianae serviiutis condiliones, phes. 6,


V. 5,
(i,

qui facit injuriam, cle. Syr., cteriim qui peccaverit,


luel

etc.; posl v. 8, in

eodem

cap., v. 9, vide ino-

pnas, prout peccaverit, nec esl acceptio

facie

dum chrisiianae
Domino
vilis; q. d.
j

dominalionis.
;

Scientes quod Domino aecipietis rcVers. 24. tributionem Itreditutis. Si ergo heris ita oLiediatis, ipsiniel Deo ooedietis, qui rclribulionem aateruffl hredilatis in clo servis iia obedienlibus uli promisil iia rvera pr;eslabil pro hoc enruin obsequio. Pro rclribulionem , Groec est inercedeni , quie pro nierilo operum
,

Christo serviie
:

nam

Chrislo

Domino

ser-

Ae proinde
,

mus

ei

liberalissimus

Dominas, ulpole fi lelissivestrum servilium compensabit


ille
,

dalur.

abundanlissim in future haercditale eoelesii. Vins. 25. Qui enim injuriam facit ele. Qui injusii sunl , sive domini sinl sive servi, aceipieiil Deo eu ilmlioneni damnaliouis.

Corollarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda


redigenda.
1

et

ad praxim

LU Deo Cbrisloque digne vivas, frquenter atChrislum


baplismo particeps;
Clirisli
;

que per lolam vilain perficiendum


(jo

est. Mortificate er-

tende ad spiriliialem cl divinam graliae vilain, cujus


factus es per
<U>,

veteris hominis

membra, quai sunt

in vobis, v.

5;

in

mun-

deporile et vos, v. 8.

Et induentes novum,

v. 10, induite

peccatoque morluus, vivis vil

vi l qu'i-

vos ergo, ele., v. 12. IIos versus lege, clvidehis quod

dem cum
divin,
ti;c

Chrislo abscondil in Deo, al ver, reali,


llujus gra-

utrumque

sil

jugiler faciendum, el

quod juxla \cleris

omnibus aliquando manifesland.


ad

hominis morleni

noms homo
eris,

vivat; et consequenter

mcnior, sursm nienlein et cor


:

allolle;

(errena

e perfeclior chrislianus
reiiunliavcris. 3"

qu pcrfcclis Adamo
et paci-

sperne, cleslia quacre

lioc vide v. A, et
,

obser-

vationes morales. Ut chrislian paliaris

attende ad

Ut paci cum omnibus habendse sludeas,


,

fuluram vilam

quam cum
qum

Chrislo in sinu Dei victu-

fie vivas

attende ad cleslem D. Pauli doctrinal,


Clirisli,

rus es in lernum.
vila noslra, est alla

ll:ec vila

prasens non est propri

v. 15. lo
;

Pax

pax quam Chrislus

allulil
,

de c-

in elis

cum

Chrislo vive-

pax ad quam per baptismum

vocaii estis

exultel in

mus
si
,

in

Deo, beali, inmiorlales, impassibiles, glorio-

cordibus vestris, vielrix et Iriumphatrix de omnibus

Christo Dcoquc similes. IIujus xlernae vitoc

me-

animi passionihus. Quasi regina, onmes vestri cordis


affectus regat; quasi agonoiheta, cerlaminibus vestris

mores, nunc cum Chrislo patiamur, ut cum Chrislo


simus
sliana
iu

alernum beali

in

Deo.

Ad omnia
,

itaque chrisis et

pnesideat, palmainquc palienti distribut. Vide v.

15

munia digne obcuuda, attende quid


sis.

quid

explicationem, etc.
4

fulurus

Ad hc

lege v. 5 et 4

et obscrvaliones

Ulomni

sapienti chrislian replearis, Chrislusin le, lege, re-

morales.
2

que Dei Verbum abundanter inhabilet


in

Ut

Christo continu proficias, recordare quod


sil

lege

sanctum ejus Evangelium, eo modo

que::!

pra>et

Cbrislianismus

veteris hominis exutio, cl novi hoin

seribit

Aposlolus. Vide v. 16, el notas littrales

minis indutio. Ulrumque

baplismo
IV.

cospisti

ulrum

morales.

CAPUT
1.

CHAPITRE
servis prse1.

IV.

Domini, quod jusluin est


:

et aequuin

slatc

scienles qudel vos

Domiuuni
iu

liabelis in

clo,

Vous, matres, rendez vos serviteurs ce que l'quit et la justice demandent de vous, sachant que
vous avez aussi bien qu'eux un matre dans le ciel 2. Persvrez et veillez dans la prire, en raccompagnant d'actions de grces. 3. Priez aussi pour nous, afin que Dieu nous ouvre une entre pour prcher sa parole, et pour annoncer le mystre de Jsus Christ, pour lequel je suis dans
,

2. Oralioni inslalc, vigilantes

iu

gratiarum

actione
3.

Orantes simuleipro nobis, ut Deus periat no-

bis oslium sertnonis ad

loquendum myslerium

Clirisli

(propter quod eliam vinctus sum),


4.

les liens

Ut manifeslcmillud,
sa pieu lia

ita

ut oporlet nie loqui.

4. El que je ie dcouvre aux

hommes

de

la

ma-

5. In

ambulale

ad

eos

qui loris sunl

nire que je dois


5.

le

dcouvrir.

lempus redimenles.
6.

Conduisez-vous avec sagesse envers ceux qui sont hors de l'glise, en rachetant le temps.
6. Que voire, entretien tant toujours accompagn d'une douceur difiante soil assaisonn du sel de la discrtion en sorte que vous sachiez comment vous devez rpondre chaque personne. 7. Mon trs-cher frre Tychique, fidle ministre du Seigneur el mon compagnon dans le service que je lui rends , vous apprendra touj ce qui regarde l'tat
, ;

Sermo

vesler

semper

in grali sale sil

condi-

lus,

ut scialis

quomod oporleat

vos unicuique re-

spondere.
7.

Qua; circa

me

sunt

omnia vobis nola

faeiet

Ty

cbicus.cbarissimus fraier, et

fidelis minisler, et

con-

tenus

in

Domino

je suis.

4-285
8. Q'iein

<

(iMViCNAKlA. CAP.
8.

IV.
.

me
, ,

misi ad vos ad hoc ipsum ut cognoscat


,

qu
9.

circa vos sunt

et consoletur
,

corda vcslra
lldeli

l'tat

Cum Onesimo
est.

charissimo cl
hic

fratre, qui

El je vous ai envoy exprs, afin qu'il apprenne o vous ics et qu'il console vos curs. mon trs-cher et fidle 9. J'envoie aussi Oucsime frre qui est de votre pays. Vous saurez par eux tout
,

ex vobis
vobis.

Omnia qu

agmUur

nota

Tacicnt

ce qui se passe

ici.
,

meus et manMarcus consobrinus Barnabae, dequo accepislis


10. Salulat vos Aristarchus concaptivus
,

qui est prisonnier avec moi , vous salue ; et Marc , cousin de Barnabe , sur le sujet durecevez-lo s'il va chez vous , quel on vous a crit
10. Arislarque
:

bien.

data

si

vcnerit ad vos

excipite illum
,

11.

El Jsus, qui dicitur Juslus


;

qui sunt ex cirin

cumcisione

bi soli sunt adjutores

mei

regno Dci,

11. Jsus aussi , appel le Juste , vous salue. Ils sont du nombre des fidles circoncis ce sont les seuls qui travaillent maintenant avec moi pour avancer le royaume de Dieu, cl qui ont l ma consolation.
;

qui inihi fuerunt solaiio.


1-2.

Salutajl
,

vos Epaphras

qui ex vobis est

servus

c'est

Chrisli Jesu

semper

sollicilus

pro vobis in orationiin

bus.ut
Dei.

slclis

perfceli, et plein

omni voluntate
qud babct

Epaphras qui est de votre ville , vous salue un serviteur de Jsus-Christ, qui combat sans cesse pour vous dans ses prires, afin que vous demeuriez fermes et parfaits, et que vous accomplissiez pleinement tout ce que Dieu demande de vous.
12.
:
,

15.

Teslimonium cnim
et qui Hierapoli.

illi

perhibeo
et pro
iis

qu'il a

mulium
dici
,

laborein pro vobis

qui sunt Lao-

Car je puis bien lui rendre ce tmoignage, et pour ceux de un grand zle pour vous Laodice et d'Ilirapolis.
13.
,

14. Salulat vos

Lucas niedicus

cbarissimus

et

14. Luc, mdecin, noire trs-cher frre, vous saluent.

et

Dnias
et

Dnias.
15. Salutate fratres

15. Saluez de
qui

ma

sunt Laodici

et

Nymfa-

Nymphas

et l'Eglise qui est

part nos frres de Laodice dans sa maison.

pliam
1G.

et

qu

in

domo

ejus est

Ecclesiam.

El ciun lecta fueril apud vos epislola

hc
et

16. Et lorsque celle lettre aura l lue parmi vous, ayez soin qu'elle soit lue aussi dans l'Eglise de Laodice , et qu'on vous lise de mme celle des Lao-

cile ut et in

Ladiceusium Ecclesi legalur;


est, vos legatis.
:

eam

dicens.

qu Laodicensium
17. Et
dicite

Arcliippo
,

Vide minislerium quod

ma part Archippe Considrez bien ministre qu-3 vous avez reu du Seigneur , afin d'en remplir tous les devoirs.
17. Dites de
:

le

accepisli in

Domino ut illud impleas. mc manu Pauli. Memores vincKlorum meorum. Cralia vobiscum. Amen.
18. Salutatio
,

18. Moi Paul


estote
lutation.

j'cris de ma propre main cette saSouvenez-vous de mes liens. La grce soit


,

avec vous.

Amen.

ANALYSIS
^
tem
1. in

Dominos
servos.

liortatur

ad quitalem
officia

el

ber> .gnita-

qu
simo

circa

ipsum llom gerantur

quem ad

eos

cum One-

Deinde rediens ad

omnibus com-

millil ut et ipsos consoletur.


ei

munia,
y 2, 3
stanliam
ut os
illi
,

el

4, fidles

omnes
et

liortatur

ad

oralionit in-

f 10, 11, 12, 15, 14, si/o, et aliorum qui nomine varios salulat Colossis.
y

aderant,

eosque rogal ut

pro se Paulo deprecentur,


el

Deus

apcrial

ad intrpide

convenienter an-

15,

16 , salutal
et

el fidles

Laodicenses
legi.

haneque

epistolam vult

in

nunliandum arcanum Incarna tionis myslcrium.

eorum Ecclesi

f 5

et G,

liortatur eos

ad cautam

et

circumspectam
et

inler genliles conversationem, et

ad graliam

pruden-

y 17, Arcliippum monel altendere ad minislerium quod accepit Domino.


Dcnique propri manu subsignans rogal
illius sint

tiam in loquendo.
y

ut

vinculorum

7,8

el 9,

Tychico, liujus cpistol bajulo, scient

memores, cisque Dei graliam apprecatur.

PARAPHRAS1S.
1.

Heri, servis veslris exhibete quod juslum est el


,

7.

Tychicus, cbarissimus fraler meus, qui mecuin


servit, estque fidelis illius minisler, certiores

quum
iu

scienles

qud vos quoque Dominum habelis


et vigilale

Domino

clo.
2. In oraiione perseverate
,

vos reddet eorum

qu
raisi

circa
,

me

sunt.

cum

graiia-

8. Illum

ad vos

ut cognoscai (mihique refe,

rum
3.

actione.

rai)

quomod

se habeanl res veslr

et ut vos

con-

Orale eliam pro nobis, ut Dcus aillerons impe,

soletur.
9.

dimenta

liberlalem det prdicandi salulis

human
Misi,

myslcrium per Chrislum (propter quod mysterium


vinculis
4.
5.

inquam, cum Onesimo charissimo

et fidel

nunc constringor) ;
illud

fratre, qui et Colossensis est.


ciel

Utcrque vobis nota faliunt.

Et ut

apl el convenienter annunlicm.


et

omnia qu

hic

apud nos

Prudente*

provid conversem'mi

cum

clhnicis

10. Arislarchus, qui


vos, et

mecum

caplivus est, salulat

ad Ecclesiam non pertinentibus, lemporis opportuni-

ste ben ulentes.


G.

Marcus Barnab consobrinus, de quo Marco commendatitias recepistis litleras; illum itaque recipitc

Sermo
,

vesler

sit

semper sapienli sale, cum


,

bcncvol

si

ad vos
,

ieril.

grali
.

seu grai jucunditale conditus

ila

ut scialis

11. Et Jsus
1res

qui vocatur Juslus


et
illi

salulat vos.

Ili

quomod unicuique

loqui et responderc debeatis.

Judi sunt,

soli

me

adjuvare

soient,

1487
in prxdicando rcgno Dei
selatio.
,

IN

EPISTOLAM AD COLOSSENSES
pliam, et Ecclesiam,
1G. Et

1238

mihique r.iagno fucrunt


Colossensis,

qux
vos

in

il

Mus xdibus

e-i.

cm apud

lect.i

fuerit li.ee

Epislola,
le

12. Salutat vos

Epapbras

scrvus

elfieile

ui in Ecelcsi

quoque Laodiccnsiuui

Jesu Clnisti, et

<|ui

pro vobis oral assidue, ut perfeel

et

eam

quoe Laodiccnsium est legile.

et plen adimplealis

omnem

Dei volunlatem.

17. El

rchippo

dieile

Attende ministeri

il

13

Tcstor enim vobis de eo, quod zelum pluriliabcat pro vobis cl pro
iis

quod
plcas.

accepisli

Domino,

ut diligenler illud

adjiu-

mum

qui sunt Laodiceac et

Hierapoli.

18. Salulationem

meam

lue

propri

manu

vobis

14. Lucas medicus.mibi charissimus, et Dnias


salulat vos.

adseribo.
lia

Memorcs

cslote vinculorum niconun. Gra-

vobiscum. Amen.

15. Salulate fratres

qui sunt Laodicia

et

Nym-

COMMENTARIA
Vers.
1.

Domini, qeod justum


:

est... Hic versus


;

rii.

Ilaquegraliarum actiopars est orationis maxima.

mullis rcponilur in eapile tertio, et ben

cobxrct
et

Vers. 3,4.

Orantes simll et pro nobis,


Non oslium
Clirisli,
;

et Deus
earceris,

enim prxcedentibus. Grxc,


lilaiem servis

Domini, justum

qua-

Arr.RiAT nobis ostil'm serhonis...

pwstatc

??,>

'w4tv?t,

qualilalem,

quaest,

sed osiium sermonis rdclopporlunitalcm libr pradicandi Evangelium


scu salulis humanec myste-

bilUalem

ait

Erasmus. Dale

illis

quod justum

victum, veslitum etctera necessaria, et xqu'ualem ab illis opras exigile cum modeerga illos servate
;

rium per Cbrislum

cl ut illud

mysterium (propter
scilicet sa-

Quon vinctes suji)apt elconvenienterannunticm. Duo


coneionatori aposlolico sunt necessaria
lularia loqui, et
illa
,

ralione, et unicuique quod


scrval, tribuite.

illi

convenit, proporlione

convenicnler ad suadendum loqni.

SciENTES QED ET VOS DOMlNEM H\BETIS


qui vos prospectt
,

IN

COELO

Utraque suis

et

fidelium orationibus postulct Spi-

quique vobiscum aget quomod

ritu sancio, cujus est os concionaloris et

corda audien-

cum

servis veslris egeritis. Qualcs erga servos vestros


,

liuni aperire.

l'ueriiis

talis
erit.
,

erga vos Dominus vester et Dom'uius

Vers.

5.

I.\

sapientia ambilate... Docel quo:

omnium
2
;

In

Marc. 4
2,

qumemur mensi fuerilis... Malth. 24. Non est acceplio personarum


Ephcs. 6,
9.

7,

mod

erga elbnicos agerc debeant


vitalits

scilicet,

cum ma-

gna prudenli

omnia quoe possent eorum


sil

Rom.

11

Ergo non tam dominos


Redit ad

animos offendere, ne quai

inlempesliva vexalio,

vos existimate

qum

conservos.
instate.
.
.

qu paeom
officia

Ecclesiaj everlat, et libertalcm

Deo

ser-

Vers. 2.

Oratiom

viendi et Evangelium promovendi eripiat.

omnibus communia. Omnes oralioni vacent


atlenl et gralias agant incessanter.

inslanter,

Tempes redimentes. Vide


Vers.
G.

diela

ad Epbes.
in

5, 1G.
id est,

Sermo vester semper


sit

gratia,

Triplex

lic

nolatur orationis condilio. Prima,


sit

sit

scrnio vester

suavis ae sapidus

unicuique respon-

inslans, assidua, persvrons. Secunda,

vigil, at-

dens prout ncessitas et circumstanliae postulant.

tenta

devola. Tertia

sit

grata, humilis,
laici

memor

be-

Non minus comiler loquendum qum prudenter.


Talis sitpraecipusacerdotumac religiosorum loquela,

iicficiorum.

Omnes, eliam
,

(omnibus enim loquigralia Dei

luc Aposiolus)

orent assidue et incessanter. Oralio


fistula

comis
in

et

prudens

non in

niinistcrio

lanlm

sed et

quippe cleslis est

per

quam

ad nos
assi-

omni, eliam familiari, conversalione. Maxime proet adilieant


lalia colloquia.

descendit. Et quia grali semper

egemus, bine
,

sunt
lue,

D.

Chrysostoms,

due orandum. Orent atlenl , devol reverenter et Deum quippe enlium et seeulorum Revigilantes
:

Epist.

Ad

Coloss.
et

cap. 4,

pagina 242 et 2i3,


,

comitatem docens

prudentiam

mulia Iradit axio-

gem alloquimur, nos


res

qui nibilum, niera dependenlia,


cl grati, prseteritorum

mala

ulilia, v. g.: Si

absque periculo colre oportet,


sit

sumus. Orent bumiles


in fuiuri poslulatione,

memoape-

ne rcuses

;]si

lempus

placide loquendi

ne eam
)io-

graliludo quippe deprx'teritisbeneliciis.cluducia

rem

cxislimes assenlationem. F:ic omnia

qux ad

misericordem Dei

manum

norcni allinent absque co qud lxdalur pieias. lbiut loquar mysterium Clirisli, non quomodcumque manifest illud eloquar, sicut oportet mu losed id est, api et convenienter ad persuadendum. qui In sapientia ambulule ad eos qui forts Vers. 5. id est sapienter et prudenter agite euni elhnisunt cis, ul illos ad iidem Clirisli pellicealis. lia Ambrosius. Tempus redimentes. Cum infidelibus, inquit, caut conversamini ita ut redimendx vexationis atque evianda; perseculionis causa, (|ii lempus habeatis li! eruinad serviendum Deo, palianiini si opus sit, eliam

Domini quod justum est et quum, serVers. 1. mstale. Monet ut non solm praibeant servis id quod ois jure debelur, veluli vicluin et veslitum , velm eliam ut a'quosetbuiuanos se eis exlnbeaut; nec omne debilnin servitulis ad ainussim exiganl, nec oui,

vis

m
,

li

edrum deliclum
Vers. 2.
,

scveralo

Vers. nobisostium sermonisad loquendum mysterium Clnisii,


ni facial

vigilantes in c in gratiarum uclione. Oranles simut et pronobis, ut Dcus aperial 3.

Oraiioni

rigide puniant.
instate, id est, in

oralione per-

meaprire os meumad proferendum mysierium salmis bumanoc per Cbristum. Propter quod etinm vviclus sum. Relativum quod aut ad mijslerium Clnisti refei lur antad totumeomplexum quod e*i lnqui mysterium Clirisli. illud
, ,

dispendium aliquod rerum temporalium. Sermo vester semper in gratta sale sit Vers. G. conditus. Monet ul sermo quem babenl cum proxiniis, semper sit respersus sale sapientia; idque cum gratia, id est, cum gral jucun dilate.

Vers.

4. (il

manifestent illud

ila ut oportet

me

loqni

l(

seuttis

quomodb

oporteal vos unicuique respondere.

1-289

A.
liom.

CAP. V
Vers. 10.

1290

dem,
et

undecim,

in

cap.

Coloss., pag. 243,

Salutat

vos Aristarciius

Vide
f

docelqudi

icipibus magis se demillere

paraphrasin.

accmmodarc
lilliores, ut

quia
qni tumeant
cl

illoram

animi

sunt

De

qi

accepistis mandata...

non Barnab,

lanli

dillfluant.

Cum

pau-

quippe nominis erat


liis

in tol Ecelcsi ut

commcndaii-

peribus ver majri loquendi libertale ulendom, quia

lilteris

non indigeret, sed Marco Joanne, qui


filt'eris

pnuperum
animi

et

inferiorum

solidiores et prudentioi

talihns indigebat
v.

ob

id

quod narralur Acl. 15,

(id est, ut

qnidem

reor, palienliores, et in ^l'-

HD.

Sed quo acceperant

mandata? Forass
;

une plermquc exerchaiores). In ulrisque dideatio spectanda; non propler divilias mags Ko'norandus
dives,

Barnab, ait D. Chrysostomus

Barnab auteni
suam, ut ma-

commendationi D. Paulus jungit


nifeslet

et

sed

proplcr imbecillitalem

magis

ferendiis.

qud

sit jani

charus.
dicitur... Vide paraphr.
:

Vide loeum cilatum, pagina 243 Qu ;: circa me sunt, Vers. 7.

Vers. 11.

Et Jsus qui
,

omma

vobis nota

Hi soli sont abjutores mei... Grsec


rai'.'!

Hi

soli

coopin

lAfir.r Tvr.iiicis.

Vide paraphrasim.
misi

-.8.

Quem

ad regnum Dei

id est, soli cooperarii

mei

au

vos ad hoc ipsum, ut...

pi.. 'ieando

Evangelio, per quod slabilitur regnum


,

Vide paraphrasim.
Vers.
9.

Cum Onesimo charissimq et fideli fraTychicum millea-

Dei in hominibus

et

homines discunt

acquirere

regnum

Dei.

tre. Vide paraphrasim. Sed post Theodorelum in his


versiculis nota D. Pauli prudentiam
tis

Vers. 12.
phrasim.

Salutat vos Epaphras.... Vide para,

ad consolandam et docendam Colossensem Eccle;

Ut
le i

stetis perfecti et pleni... Ut perseveretis peret adimplcli, etc.

siam

Onesimum ver

ex servo fugitivo recens factum


,

scu ut perseverelis in perfe-

Clirislianum mittentis non ut doceat

vel liorletur,

cl et plen adimplelione omnis volunlatis Dei, illam pciiccl noscalis et plen adimplealis
ipse Paulus cap. 1, v. 9.
I

sed ut

cum Tychico

de rbus Pauli cerliores reddat

idem rogat

et

Colossenses. Hinc jungendum quem m'ai ad vos cum Onesimo... Tychicum quidem ut cognoscat et co.nsoletur... Onesimum ver ut Tyeliieo nota facutquj me agcntur. In iisdem versibus D. Chrysostomus
j.oiat et miralur D. Pauli modestiam cl humililatem

Vers. 13.
j

Testimonii.m

enim...

Vide paraphrazelum, ardens

sim.

Quod habet multum laborem. Grae.


desiderium, scilicet profcls vslri.

servum vocanlis fratrem siium. Qui

in

regnum

ccelo-

Vers. 14.
Vers. 15.

rum

primas lencbat, qui


,

fuit

coronatus, qui in tertium

Salutat vos Lucas... Vide paraphr. Salutate fratres... Et Nmpiiam,


qud masculini
sit

Bsccndit coelum
L'bi est

servos fratres vocal et conservos.

palet ex Groc.

generis, tou.

insania? Ubi arrogantfa?


;

Deprimamus omnes

Vers. 16.
phrasim.

Et

cum lecta fuerit... Vide para-

fastum

conculcemus arrogantiaxn.
perlinet, nsse loqui et re
I

Hoc ad graliam sermonis

spondereunicuiquequcmadmodmoportetel convenu, ul sermone afh'ciatur. Qu circa me sunt, etc. Nimirm isper Vers. 7. quem millo banc Epistolam.
Vers. 8.
(jiiosiat
,

Quem

misi ad vos

ad hoc ipsum,

ul co-

\\

qu

circa vos sunt, id est, ul cognoscat


i

quocirca

carcere constitulo solatium atlulerunt. Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est , Vers. 12. serais ChrisU Jesu, semper sjllicilus pro vobis in orationibus, id est, cum orationibus, quibus nimirm hoc petebat quod sequilur Ul slelis perfecli, et pleni in omni volunlale Dei, id est, in omni eo in quo vull Deus vos esse perfeclos
in
:

mod

res vestrae se habeant, Et conxolelur corda veslra, me sunt.

reiiunliet.

et plenos, scilicet in sapienti et vil cluislian.

referendo

que

Vers.
habet

\7>.

Teslhnonium

enim

illi

perhibeo,

quod

mullum laborem pro

vobis, id est,

studium

cum

Cum Vers. 9. qui ex vobis est, id scilicet est Col


Omnia qu
ii

0:..

et fid

lifratre,

mulatione, quale est vel sponsi vel paranymphi pro


spons. Et pro Us qui sunt Laodici, hx civi.tales Colossis viciiue.
et

est, qui

ex
:tis.

turbe
ibis,

qui Hierapoli.

Erant

lue

agunlur,
et
>s

scilicet

quos

dixi,

ycbicus

Vers.

10.

Vers. Ii
Aristarclius

Salutat vos Lucas


Iradit

niedicus. charissimus.

.'

concaplivus

Hicronymus
fuisse
;

Lucam

evangelistam

medicum

Hic eral Mac do Tliessalonicensis, cornes Pauli,

Acl. 19, 20 ei27. El Marais consobrinus Barnab. Hic, Aclor. 12, vocalur Joannes, cognomenlo Marcus, elc. De quo accepistis mandat'!, id est, lilleras commendalilias seu testimoniales. Si qua ras quo mandata lum arbitrer, ab Ecnccepcraiil Colossensi clesi Roman. Nain si ab ipso Paulo, dixisset De quo dedi vobis mandai. i. Si venait ad rus, excrpiteiUum, id est, hospiiahtatis ofiiciiun illi impenditc, humaniler eum tractate. Et Jsus, qui dicitur Juslus, supple, salutat vos ; qui sunt ex circumeisiorw, id est, lud
:

ipsum, cujus lac mentio est. Et Dnias. Baronius existimat eum, Paulo ad tempos derelicto, poslea Romam ad ipsum rediisse, alque in vinculis consliluto rurss ministrsse. Salutate fratres qui sunt Laodici. Hoc Vers. 15. monet ad confovendam christianam amicitiani inler lideles urbium vicinarum.
et

eum

Et Nijmpham, et qu in domo ejus est Ecclesiam. Nyinpha vir fuit, non millier. Magui nominis hic vir
luit,

qui

domum suam

feceril ecclesiam.
lecta fuerit

Ni. us. 10.

Et cum
et

apud vos Epislola


leijatur
;

quam ad vos
Facile ut
eaiu
in

scribe.

Vers.
Dei,
id

11.

est, in
i><-i

ad regnum

Hi soli $unt adjnlores met ii. praedicatione Evangelii. quod cleste, elc.
; laies,

Laodicensium Ecclesi
est,

et

qu Laodicensium

vos legulis.

Ex quo

liquel

Qui

inilii

fuerunl solalio

inquam, qui mihi

Apostolum loqui de Epislola ex Laodici script. Quamam 'a sit, et quo scripla, adhucquaritur.

S. S.

XXiV.

(Quarante-une.)

im
Et eam
QH4E LaQDICENSIIJM

IN
ES_'.,.

EPISTOLAM
GrC.
fjv
/.

AD THESSALONICENSES
I

|292

Aoel

stola fuerit deperdila

qux enim sub hoc nomine ap,

Suetes, eam

qu

ex

Laodice.

I).

Chrysostomus
vcrbis
:

paret,
Alii

ab anliquis Palribus

fuit

seuiper reprobala.^

Tlieodorctus id nolrunl iisdcm

Non

dixit

putant quod hrre Laodicensiuin Epislola, de qu'

eam qu
Laodice,

est
ita

ad Laodicenses, scd qu.u seripta est

D. Chrysostomus et Theodorelus. Iidem

cadem ac Epislola ad Ephesios, quaj ad utra nique Ecclesiam, Ephesinam cl Laodicensein fuerit dihic, sil

Patres opinaiitur Laodicenses ad

Paulum

scripsisse.
interi

recla, scd quia Laodice Colossis propior

oral quin

Et

in

hoc sensu non mal liane Epistolam noster

Ephesus, ide maluit Apostolus inde trahi exemplar


Episloke
:

prs vcrlit, eam

ejusest quo seripta


est

qu Laodiccusium est ; epislola enim fuit. In qu opiniono dicendum

hc

in re nihil

cerlum.
Baronius E^aplirani

Vers. 17.

Arciiippo

dicite...

qud unic

et

edem Epislola D. Paulus respondit

putal episcopum Colossensem,

Archippum ver dia-

Laodicrcis sibi scribentibus, et succurrit Colossensi-

conum.
sorem.

Alii

Epaphrcc coadjutorem, et tandem suces-

bus non scribentibus, sed eodem morbo


rantibus.
Alii

cum

his labo-

tamen volunl qud rcvcr D. Paulus


scripserit,

Vers. 18.

Salltatio mea... Hucusque per amamanu sub


elc.

ad Laodicenses

suamque Epistolam oloS,

nucnseni scripsit Apostolus, hic propri


scribil et salulat.

sensibus communicari volueit

sed qud

bxc Epi:

Memores estote vinculorum,


quopiam

Dicite

Vers. 17. Et dicite Arciiippo, etc. Ut sensus sit Archippo vestroe Ecclesia presbylero, ul niinisterium sibi ab Epaphr discedente injunclum in his quae Domini sunt, probe ac diligenter exsequalur. Cerl Apostolus in Epislola ad Philemonem vocal
Vers. 18.

ipso dictante scriptam ab alio

fuisse, cxisli-

mandum

est.

eiim ((laiinilitonem

cum
lus

ii-

me manu Pauli. FLecverba qu sequunlur usque ad lineni, affirmt PauSalutatio,

suum.

Memores estote vinculorum meorum. Claruni est in carcere scriptam esse banc Epktlolam. Qud autem rogat ut vinculorum suoruin memores shit, non sia causa facit, quasi subsidium tacil postulans; sed ut conlirmenlur in lide, pro qu vidrent ipsuni lanla
pli.

su

manu

se

scripsisse loco

salulationis,

qu

claudi solct cpistola.

Nam

reliquam Epistolam totam

Gratiavobiscum. Amen. Graeci codices "nie subscribunt Seripta Iom per Tychicum et Onesimum.
:

Coroltarium pietatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.
i

et

ad praxim

Ex

v.

2, disce

quomod orandum;

assidue, at-

Hen>or apostolicorum Pauli vinculorum, gratias


toti Ecclesia?,

tent, humiliter.

ge Deo, qui talem

et consequenler

Ex

v.

et 6, disce

quomod conversandum; pnivide

tibi,
j

ddit aposlolum, qui ob Evangelinm ligatus, et


sollicitus, nihil nisi

dnier et comiter. Ibidem

quxdam hc de

re

de su liberatione non

nostram do-

D. Joannis Chrysostomi axiomata.

ctriuani et salutem curabat; v. 18; v 3 et &.

IN

PKIMAM

AD THESSALONICENSES EPISTOLAM
^rafatto*Ibidem narratur quomod, hc de causa, Jud
Paulo et Evangelio invidenles, sedilioncm in

Thessalonica,

qu nunc
erat.

Salonica dicitur,

tolius

Macedoni metropolis

eum

Aclorum
!

cap. 17, narrt D. Lucas

quomod apoEvangelium

concilrunt

quam

ut declinaret bealus Apostolus,

stolus Paulus

banc

in

urbem

advenerit,
tria

Thessalonica per noctem profectus, venit


Bera3

Beram,

m Judaorum
ril;

synagog, per

sabbala prdicave-

aulem navigavit Alhenas.


absens,

aliquus quideni Jud;cos,

magnam

ver gentilium
D.

Ex

hujus Episloke capite tertio, v. 1, discimus qud


lict

mnlliuidinem, et plures prxserlitn nobilcs nialronas,

Paulus,

Thessalonicensiuin tamen

ad lidein convarterit.

curain semper gerens, corumque saluiis ardenli deiis annuntisset , verin etiain* ne eos gravaret, sumplu accipiendo abslinuisset. Quod cur eommemorel, ex 2 Epist. certis inlelligelur. El hcquideui agit I, 2 et 5 caut pilibus. Mox subjungit pr.ecepla viLe elirisliaua: conjugio caste ulaniur, et libidinuin corruplelas fugiant, utqueolium vilent, cl res alinas non appetant. eindc ab immoderat trisliti qu morluos lugebaut quasi qui omnin periissent, eus revocat, el cerlis-i
;

Thessaloniccnsium civilas Macedoniie meliopolis qum PLilippis digresluit, apud quos Paulus, pc-^tea, sus essel, Evangelium Christi non sine fruclu prdicavit, eisi

lm pure atque sincre Christum

conversos, qud inier domestieas perseculiones m accepta lide conslanles pennansisseut, miss ad eos Epislola, collaiulat, el Deo graliasagil; intrim sua; ut qui non, soj.,1 mmi.. ctnieiulationeaa admiscens,

qemamodm

Judu'is insano studio contra nilentibus , nl'eilur Acl. 17. Ho> igiliir recenler

1293

COMMENTARIA CAP.
/

I.

1294

siderio pressus, Athenis ad cos Timotheuni misil ut

In tertio, narrt

quomod eorum
illos

desiderio pressus,
;

eos

in

fide fuleirel, el

contra ontnes adversariorum

Athenis

miserit

ad

Timotheuni

et

quomod,
in fide

machinaliones munirel.
Timotlieus ad Pauluin
Allieas, ubi Paulus non

cognit ex Timotheo ad se reverso

eorum

con-

reversus (rcdiit aiiiem non

stanti,

mir gaudeat, ob

id

Deo

gralias agat, civique

demoralus

est,

scd GorinAct. 18).

Deum,
dai.

ut eos revisere el in lide perficcre sibi conc-

ihum,

in

qu di permansil,

ut palet ex

Timotlieus ergo ad Paulum reversus, laudavit Thes-

In quarto, hortatur

ad
;

caslilalem. ad fugam

olii,

saloniceusium fidem inexpugnabilem,


dixit

ait

Theodoretus:

ad honestum laborcm
licel

morlis proponil solatium, sci-

tamen eos opus

liabere aliqu exhorlalionis do-

mortuorum resurrectionem, cuju^ modum exob incerliludinem


diei judicii,

ctrin, de

quibusdam qiKvslionibus qu apud cos monuntium gaudet Aposiolus, opuilquo


;

ponil et ordinem.
In quinlo,

vebanlur.

hortatur

Ob
I

l.ilem

ad vigilantiam et ad oninia bona opra.

hessalonicences revisere

intrim hanc ad cos

st

ri-

Grava

el

Syra

in (inc

Episloke habent qud haec


:

bit

Epislolam.

Episiola scripla
in

sit

Athenis

sed Baronius, an. 52,

In cujus

primo capile laudat eorum constantiam


perseveranliam excitet, in

probat scriplam fuisse Corinlhi.

Ode, et patientiam in adversis.


In secundo, ut ad

Omnium
meprimam

Epistolarum quas scripsit Apostolus hanc

esse affrmat D. Chrysostomus, Theodoretus,


viri docli

moriam
zelo ipsis

eis

revocat quanl sincerilate, quanloque

Baronius, quibus

subscribunt.

Evangelium pnedicavcril.
;

sim spe resurrectionis consolatur


describit.
tuin,

cujus et
sit

modum

Postremo

capile, ex eo

qud leinpus resuralque incogni-

ns, quas post ipsius discessum ab advvrsariis lidei paliebanlur, animo commoverenlur ; rurss ad eos

rectionis ac judicii divini inccrlum

admonel vigilandum esse, sanctisque openbus iiicumbendum, ne judicii dies imparalos opprimt.

Quo loco addil cl alia quxdam pravepla, brevia quidem sed utililatc pravipua. liane Episl. i:i(er ouincs Paulinas tempore primam esse censet ejus comniexianno Chrisli 52, 22, aliique docli facile suH'raganlnr. Constat eniin scriplam esse non niuli posiqnm ad lidem conversi
talor Anseluii litulo, cui Baron.,

eesent Tbessalonicenses. Nain quod in vulgari argumeiito Latinorum codicum scribilur uiissa per Onesimuni, seilicet eum quem Paulus Rom:e Cbrislo genuit in vjneulis, prorss neipiil consislere cm iis qu;e dicunlur in bac Episl. de Timoibeo ex Atlienis ad Tbessalonicenses misso. Cm eniin Paulus Albenas per\enisset, aique illc ad se Timotheuni c Bero

Macedoniae arcersivisset, ut habetur Act. 17, sollicilus ac meluens TbesSalonicensibus, ne propler afllictio-

Athenis adhuc agens Timotheuni misil, ut eos ia lide confirmaret, atque in tribulationibus consolarelur; quemadmodni ipsis, ea p. 3, hujus Episl. lestalur. Porr Timotlieus non Albenas, ubi Paulus non di. moralus fuit, sed Corinthum c Thessalonic ad cum rediil un cum Sil, sicut Act. lib. narrt cap. 18. Alqui post advenluiii Timothei Thcssalonicensibus reversi scriplam esse banc episl. ex codem cap. 5 uanifestum est. Ex quibus plan coliigitur, c priia Omnium scriptam esse ( nulla enim invenilur Epistolarum Pauli scripla anle id leinpus), el Corinlho missain, non auiem ex Athenis, ut habet Gnceoivan c-.>dicum hypographe, tami Isi eu n ea seniuuii A: sius in Synopsi, el Theodoretus in Pra-fal. Epist. qud Pauli, aliique nonnulli. Falsurn eliaai illud niissa sit per Timotheuni, ul in editione Syriac ascrieorum esl quihus bitur. Nam Timolheus unus Epist. mittitur, uti liquet ex ejus initie quod sic habet:
,

CAPUT PRIMUM.
1.
1.

CIIAPITKE

PREMIER.

Paulus, et Silvanus.et Timotlieus, Ecclesiae. Tlies-

salonicensium, in Deo Ptre, et

Domino Jesu

Chrislo.

2. Gralia vobis, et pax. Gralias

agimus Deo, senivestr facienles in

per pro omnibus vobis,

memoriam

oralionibus nostris sine intermissione,


3.

Memores

operis lidei vestne, et laboris, et eba-

rilatis, el

suslinenti spei Domini nostri Jesu Cbrisli,


el

anle
4.

Deum

Patrem nostrum

Pal,Slvatn elTimothc, l'Eglise de Thessnhnique, qui esl en Dieu le Pre et en Nolro-f Jsus-Christ. 2. Que la grce et la paix soient avec vous rendons sans cesse grces Dieu pourvous tous, n souvenant continuellement de vous dans nos r 3. Et nous reprsentant, devant Dieu qui est n li Pre, les oeuvres de votre foi, les travaux de votre charit, et la fermet de l'e-prancc que vous avez en Noire-Seigneur Jsus-Christ ;
;

4.

Car nous savons, frres chris de Dieu, quelle


;

Scientes, fratres dilecii


;

Deo, eleclionem ve-

a t votre lection
5.

stram
o.

Quia Evangelium nostrum non

fuit

ad vos

in ser-

mons tanim,
in
,

se det in virlule,el in Spiritu sanclo, el

plcnitudinc

mull, sicut

scilis

quales fuerimus in

vobis propler vos.


6.

Parce que la prdication que nous vous avons faite de l'Evangile n'a pas t seulement en pai mais elle a t accompagne de miracles, del vertu du Saint-Esprit, cl d'une grande abondance de; m Vous savez aussi de quelle manire nous avoiio aj parmi vous pour votre salul. Et vous, vous tes devenus nos imitateurs et du Si igneur, ayant reu la parole parmi de grandes afflictions, avec la joie du Saint-Esprit
6.
les imitateurs

El vos imilalores nostri

facli eslis, el

Domini, ex-

r.ipientes

verbum
:

in tribulalione mult,

cum gaudio

Spirits sancli
7.

Ita ul facli sitis

forma omnibus credenlibus

in

Macedoni clin Achai.


8.

7. De sorte nue vous avez servi de modle tous ceux qui ont embrass la foi dans la Macdoine et dans l'Achae.

vobis eniin difiamatus eslsenno Domini nuit

role

solm

in

Macedoni

et in

Achai, sed et in oinni loco

Car non seulement vous tes cause que la padu Seigneur s'est rpandue avec clat dans la Macdoine et dan- l'Achae, mais mme la foi que
8.

12<r>
rides V".slra,qu;e est ad
sit
:

w
!

EPIS1

1296
aot,
qu'il

nob's necesse quidquam


9.
Ipsi

lo [ni.

.....s,

enim de nobis aununliant qualcm introitum


ad vos; et

habucrimus

Deum
10.

simulacris, servirc

quomodo conversi Deo vivo et v<

estis

ad
i

racontent, en parlant de succs do notre arrive parmi nt, ayant quitt les idoles, vous vous tes convertis Dieu pour servir le Dieu vivant et vle

Puisqu'eux 9. nous, quel a t

mmes

El expeclare Filium ejus de clis (quem suscilo.


)
,

avit

ex morluis

Jesum, qui eripuit nos ab

ira

ven-

tur.

de

la

Et pour attendre du ciel son lils Jsus, qu'il a morts, et qui nous a dlivres colre venir.

ANALYSiS.
Paulus proThessalomcensibus continuas Deo gralias
agit, et pro ipsis oral quoties
...

m
j

0.

Laudat eorumin
t sunt

-.

,:

ad

n Deum
fidei,

./:< fundit preces


,-..,.

,..,...,...
;

facti

r...,i; ......

aliis

..ir...

fide vonservand consiantiam, qu ,,., i;,i.,t;i... ;.. n </. .-i/_ fideUbus in e.vemplnm, v.~. Abillorum
/

sempermemor operalrkh corum


laiis,
lit

laborios charire-

eximi virlule

et

constanli Evangelium, non in reliqu


et

speique suslinenlis, v. 2, 5. In

memoriam Mis

lanthm Macedoni

Achai, sed

et

in

omni circutn-

admirandas circumslanlias fervidw ipsorum ad


uni

quque regione publication


extimuUtt eosad persevei

est, . 8, 9.

Hcque luude
et

convemonis, fact per efficaciam su prmiraculorum, per doua Spirils


Ilcque refricatione
v.

andum

in fuie

ubique celebri,
et

dicalionis, per virtulem


stvicii ipsis

qu simulacris conversi sunt ad


rum,
et

Deum vivum
v.

ve-

plen

communicala.

Filium ejus

.!

esum Christian,

10.

confirmai eos in doclrin divhls confirmat,

4,

PARAPHRASIS
i. Paulus etSylvanus, seu Sylas,

et

Timotlieus,

G. (Et

san non

infelici

successu,)

nam

imitaloreS

Tliessalonicensium Eccleske in Deo Ptre et

Domino

noslri facti eslis, et


pistis

Domini nostri; quippequi reeeSpirils saneli,

nslro Jesu Christo existenti, seu congregatse.


2. Gratia vobis et pax. Gratias

verbum Evangeii, cum gaudio


mulls;
in

Deo semper agimus


veslri facimus in

lict inler Iriblationes

pro vobis omnibus,


precibus noslris.
5.

et

mcnttonem

7. lia ut

omnibus

fidelibus

Macedoni,

et

in

Achai, prstitcritis exeinplum conslanter et alacriler

Indesinenter coram
iidci vestrae, et

Deo Ptre

nostro,

memores
Dominui

propler fidem plie; di.


8.

operum

laborum

charitatis vestr, et
in

vobis enim fama Evangeii,


el in

palienti vestr, ob spem quam habetis

cedoniam

nonsolm in MaAcbaiam manavit, sed et rumor fidei


ubique
sic

poslrum Jesum Cbristum.


4.

veslr erga
fratres

Deum

sparsus

est, ut

non

sit

Si

quidem novimus,

mei,

Deo

di-

nobis necesse de vobis quidquam dicere.


9. Ipsi

tedi, qualis fuerit eleclio vestra, seu


gatio.
5.

iunundo segre-

enim

(qui in

illis

loeis sunt) pneveiiiuiit nos,

narrantes qualis fuerit ad vos noster accessus (qurh


effcax),

facla fuit

Quoniam nostra apud vos Evangeii pnedicatio non verbali lanttim explicatiqne, sed cum
potenii (seu patratione),

elquo pacto simulacrorum


ul
illis

cultu conversi

eslis

ad Deum,

reliclis, coleretis

Deum vivum
mor,

mu aculorum
fecl

cum commuplen et perscilis

et

verum.
10. Et ut Filium ejus Jesum,

nicalione Spirils saneli donorum,


verilalis

cum
ipsi

quem

suscitavit

persuasione

vos

quales

tuis,

spe cert expeclarelis de clo venlurum

qui

pud vos exstilerimus,


converleremus).

veslri causa (ut vos

ad fidem

noseripiat ab ira veatur.

COMMENTAR1A.
Vehs.
1.

ait

Paulus, et Sylvanus, et Timotheus....


sicul alibi,

anliquior,

gravior

et

niaturior

quique

adhaeserat

Paulus non se nominal hic aposlolum,


rcvcrcnliam Sylvani,
extollere,

ob

Paulo, anlequm Paulus


bret. Vide Act. 16.

ne se supra ipsum viderctur


Sylvanus,
ille

Timotheum in socium adhi-' Hosvcr duos in salutatione as-

ajetanus.

idem qui
v. 40.

sumit Apostolus, quia Thessalonicensibus noii crant


el ebari,

Act. 18,
lionis

v. 5, dicilur

Sylas, fuitque cornes peregrina-

ul qui

Pauli, post discessum Barnab, Act. 15,


et

rum

socii fuerant.

apud eos aposlolicorum Pauli laboAssumil autem eos et ul honore!,


et teslimonio

Sylvanum autem
riani legenli.

Sylam cunidem esse

patet hislo-

et ut illorum auctorilate

suam

doctri-

Hinc D. Hieronymus vult scribse errorcm esse, Sylamque legendum, non Sylvanum. Alii ver communiter pulanl nomen sic imrnutalum fuisse,

nam confirme
lu

quibns mirarc primo Pauli prudenliam,

suos

cooperarios sic honorantis et doctrinfrin suam (quamvis

ut fierel Ealinum. Judi quippe sua


sic

nominanon

rar

clestem

et Christo ipso

edoctam) suormn coo-

immulabanl, ut ca Grxca vel Lalina redderent. Sylvanus et Timotheus,.. Prior nominalur Sylas, quia
Vers.
1.

perariorum teslimonio confirmanlis; secundo, Pauli

modesliam sese

suis cooperariis

coaequantis; tertio,

Paulus,

el

Silvanus,

clesi Tliessalonicensium.

et Timotheus, EcSubaudi scribunl, aut mit-

ut socius evangelic.c prdicalionis, etc.

Ejusdem Sikv

tunt banc Epistolani.Esl enim hic Silvanus idem cum Sil, qui post discessum Bafnabse, assumptus Paulo

sub noinine Silvani ineminit Apostolus, 2 Cor. 1. In Deo Paire el Domino Jesu Christo. Ou.c Ecclesia csi in Deo Taire, etc. Dicilur autem esse in Deo Ptre,

COMMENTARIA. CAP. UU-UAir^n laiu A. Uilf.


ordinatam modesliam se
lis.

1. I.

1298

pnmum omnium
isti

nomiuanquicumque

Ll ex primo, discal Cln


et

m'mi-ler,

laboris et charitatis. Secunda conjunctio el non est in Grco, nec in Syriac, necin Arabica, ncc
in

Et

sit,

quantumvis doclrin

et

dignilale sublimis,

JEthiopicu versionibus, nec in D. Chrysostomo, nec


:

suam

aliorum leslimonio doclrinam conlirmare.


discal in cleris

Ex

Theodorelo

qui

omnes
el

legunt

et

laboris churitatis.

secundo,

non dominari.
possit et debeat ordi-

Eslus pnt;U illud

irrepsissc rieglgenti
charilalis.
:

scribre le-

Ex tertio, nem servare

discal

qud suum

gendumque

cl

laboris

Labor

charitatis

est

ac primatum.
VLONK.F.NSIUM IN

labor ex charitate susceplus

Thessalonicenses autem

Ef.C.l.ESI.E IIF.SS

DeO PATRE ET DO-

ex charitate laborvcrunt, ut seditioucm contra PauI

mixo Jesu Christo, subaudi, exislenli, vel congregalae,

lum concitalam scdarent,et


renl.

ut

eum

periculo liberaipsi

seu colenti

Deum Palrem

et
in

Dominum nostrum

Laboravcrunt et passi sunt ut fulem

serva-

Jesum Chrislum. Vide plura


Thess., cap.
I, v. 1.

secund Epistol ad

rent, ut infirmos in fide corroborarent, ut egenos suis


facultatibus adjuvarent, sicut dicitur cap. 4, v.

Presbyteros el diaconos non noilla

10.

minal, quia Ecclesia

nondm

crut ben formata,

Horum autem laborum coram Deo Pauluserat


nenter

indesi-

uipolc recens cl quasi nascens.

memor.
spei Domini nostri Jesu Christi, id

Gratia vodis et tax. Grrec. addunl Deo Ptre

et

Et susuNENTiiE
est, palienlire.seu

Domino Jesu Christo; idem habent D. Chrysostomus, Theodoretus. Non lamen Iegit Syrus, nec /Elhiopiea
versio.

perseveranti,

quam

liaclens scr-

vslis

ob spernin Dominum nostrum Jesum Cbristum.


ait

Nequc enim,
Gratias agimus Deo semper... Docct

D. Chrysostomus, uno tantm lem:

Vins. 2.

porefuitilla perseculio, sed perpetuo

neque solm

cos se modeste gerere,

sum

es>e Dei virtulis,

propemodm dicens univerait D. Chrysostomus. Deo

cum Paulo
discipulis.

magislro bellum gerebant, sed eliam

eum

Non obstanle

lali

perseeutione, persevi r

procedit oinne bonum. Hinc de omnibus rect faetis

runt Thessalonicenses, et conslantcr


suis passi sunt

concivibus

bonis Deo gratire sunt agendse. Sic autem gratins

agit

Apostolus, ut et orct pro hessalonicciisibus.


;

capite2, v.

qu (ideles Jerosolymilani Judreis, 14. Ob hanc conslantem persvrai! liant


agit.

Quibus docct duo nobis continue necessaria


agerc etorare, nec
bnficia
]

gratias

Paulus Deo gratias

Congrue autem dicitur

susti-*

unum ab

altero

separandum. Ob

nenli spei, quia spes salutis avenue Christo pro-

semper gratiarum

actio reddenda.

Ob

niise-

misse
versis.

paticntiaiu producit et perseveranliam in nd-

i;is

nostras semper imploranda misericordia.


Episiolis docet Apostolus.

Hoc

in

Sustinenli spei

Domini

nostri

Jesu Chrisli.
spei ex-

omnibus
gilur

Ambrosius
peclanlis

ba])cl exspectalionis spei, id est,

Vers. 3.

Memores.... lu Grco huic versui junin prrecedenli

Dominum nostrum Jesum Christum,seu adnostri Jesu Chrisli.


;

quod communiter

versu reponi-

ventum Domini

Nec contemnenexspecla>e
et

lur, scilicet, indesinenler

memores. Itacliam D. Chryillos

dam

pulo liane interpretationem

uipote qure respon,

sostomus, Theodoretus, Theophylaclus, cl post


Eslius, Grolius,

det ullimo versui bujus capitis

et

Fiexet

idque videlur convenienlius, eslque

Hum...

el prajferea

conformis est devotioni

praxi

sensus

Gratins agimus Deo semper pro omnibus vobis,

quam
!

alibi

ssep

commendat Aposlolus,

scilicet

IIEH0R1AU vestri faci entes...

Hoc semper ad

gratia-

peclare

Jesum Chrislum judicem, qui prmiet


credentes et sperantes.
el

rum aetionem
sinenter

et

ad orationem extenditur. Deinde

glorificet'in se

explicans de quibus gratias agit semper, addil, inde-

Observaliones dogmatic

morales.

memores coram Deo


:

Ex
operum

tribus epithetis bc

beatoPaulo Iheologicisvirfides

Operis fidei vestr.i


1

seu, ut vertit Syrus,

tulibus altribulis, disee

prim qud

debeat esse
effeeliix. Si-

fn

entra:

Opra

fidei

sunt ea qure ex fide nascun-

|
!;

operatrix, non iners et otiosa, sed

operum

lur,
(k-i

udemque
in

perficiunt el comprobant.
fuit

Hoc opusfiveslrum et
ait

cul sine fide frustra quis agit, sic sine opre

frustra

Thessalonicensibus

prsertim conslanlia

quis crdit. Per opra et per palienliam dbet ostendi


fides. Ilinc
si

in periculis et in perseculione. Inslitulum

D. Chrysostomus Si credis, omnia paiere


:

ronstantiam

nemo

flexit

hoc est opus

fidei,

D.

autem non

pateris,

non credis

an non enim sunt

Chrysostomus.

ejusmodi qure promissa sunt, ut vel mille mortes cle-

lanqum
ciore.

efficiente et

gubernante principio. In Chri-

quam
Et

susceplo Evangelio Thessalonicenses ostendelaboris, et charilalis.

sto, ul salulis

ejus, per

merilum

sure passionis, au-

rant, uli docel Act. cap. 17.

Vers.

2.

Gratia

vobis, et par, videlicet mullipli-

sermone aposiolico signiiicat beneficium Oei graluilum ad salutem pertinens; ut est fides, iuOralia
slilia cjusque parles el incrment. Pax autem est ejusmodi bonorum quiela possessio. Gratias agimus Deo semper pro omnibus vobis, clc. M est, pro beneficiis in vos omnes collatis; quali mmirm poslea enumerat, ut fidem, charitatem sus-

Idem est, labor charilalis, labor et inolestia, quam suslinuerunt propler amorem Chrisli dilecti sui. Laborem charitatis intellige laborem ex charitate suscepliim. El suslinenti sjh i Domini nostri Jesu Christi. Trs virlutes myslicas Thessalonicensibus atiribuil: fidem, charitatem el spem ; quibus singulis propria quredam
id est,

linenti
>

m.
.".

ers.

Memores operis
ex
fide

fidei vestr,

memores
inter-

vestri operis

profecti.
et

id opus

Grci
in

prelantar

adaptai: litlei, opus ; charitaii, laborem ; et spei, suslinenliam seu patientiam. Nam fides ex oprions oslendilur; charitas laborem reddit levem ac facilem; et spes palienliam gignit. Quod enim speramus, per patientiam exspectamus.

firmiiaicm

constanliam

pcricuii=

Anle

Dcum et Patrem nostrum ;

id est,

coram Deo,

1299
elurus
sil

IN EPIST.
qui crdit?

AI) 1
et

UESSALOXICENSES
,

300

Proptera regnum olorum


;

cupide volens non solum vobis Evangelium


|| et

trader,-, sed

immorlalilas el vita aetcrna


paticlur,

qui ergo crdit, omnia

animas voiras, ut ipso explicat cap.

2, v. C, 7, 8,

hucusque
sit

i>.
:

Chrysostomus. Secundo, quod


digere nullus (abor;

et sequentis Epislobc cap. 3.

charilas

laboriosa

german

Ccssrunt jam miracula Fvangelii doclrinam


firmanlin; caveat (amen
su:i

on-

sincre diligere,
i. .i. ..

mulliis labor, ail D.

Chrysoslofralris

evangeliciis coucionator ne
sil

Quia, ut

ait

Theodoretus, ferenda sunt


si irascalu'r, si
:

pradicatio slet inlra verba, seu

in

sermone

Ylcta,si invidcat

efieratur,

si

ingrati

tanlm,

sed ojiere

verba cornprobet, conversation^

animi

vilio laboret

liiuc

laborem charilati conjungit


sil

demonsfret ea qtf* verbo docel; sancto vite exernpla


sint illius miracula,

Apostolus. Tertio, qud spes


et sstnns

patiens, perseveraus

seu

si

ri t

illi

miraculoruin vice
F.t

ob prsemium asternum.

Vers. G.

Et

vos witatohes nostri...

saff

An'TE fJCM ET PATREM NOSTRUM.


rus, noc Arrfbca
nt
res, scilicet,
i

HoC

lion lcgit

Sy-

non

me meoruin

pniiet laborum:adc

felix fuil

eo-

versio, referri

autcm dbet ad meaiqui lanien re-

rum

successus. Vos enim nostri non tanlm imilatora

memores ante Dcum;


fidei

facli estis, sed,

quod plus

est, Chrisli in

Domini.

ferunta

opus

et

laborem

et suslinentiarn, quic

Excipientes verrum...,
gelii

hoc

seilirel,

quod Fvan-

mie Deum,
>,

id est, sine

i'iico,

vei cl sineer co-

verbum cum

Spirits sancti gaudio recepislis,

vel,

ah

Dt un,

id est,

secuhdm Tlicopliylaclum, quse sunt quas videt Deus, el quarum reddet


grattas

lict

mdias inler tribulationes multas. Loge Ae!. cap.

17, el videbis

mercedem.
i

Vers.

i.
si

Scientes, fratres...
scilicet

nicenses
;

quod hoc ipso lempore quo ThcssaloEvangelium recipiebant, multa passi uni
et

agimus,
dixi in

propler illud, non conslanler tanlm, sed


et

alacriler
facli

scientes,

quidem novimus, ut post Syrum


ad

cum

spirittiali

keliti.

El

in

hoc imilatores

paraphrasi.

sunlPauli
fidcm et ad gra-

et

aliorum aposluhnnu, qui propler Evanpassi

lectionem vestram,
iam, seu vestram
in

gelium inulla

sunt gaudenles

lbant apostoli

nmndo

inlideli

segregationem, ut

gaudenles conspecttt
cli
iil,

eoncilii, etc. Chrisli

Domini

fa-

regnum
in

Filii

Dei,

per Baptismum Iransferremini,


persevertis,

sunt imilatores, qui toi

el lanla

pro nobis pertu-

et, si

hde

et grali accepta

vestram

quique passionem suam repulavit gloriam, Palii


:

ad gioriahi lectionem.
Vers.
5.

suo diceris
in-

Clarificame...

Quia Evangeliim nostrum. Scimus,


et

Observationes morales.

quam, lectionem vestram,

qualis

illa

fuerit,

quia

Papce

exclamt D. Chrysostomus, quantum euco;

nostr pud vos evangelicse doctrinno promulgatio,

niium

Discipuli repente facli sunt magislri

non sofa-

Non
fuit

fuit ad vos in sermone tantum, id est, facta

lm audierunt verbum, sed ad idem pervenerunt


sligium ad quod Paulus
res facli estis
;

nobis non simplici verborum expositione, seu

sed hoc

niliil

est

Imilato-

non

slclit inlra in

verba,
fuit

Domini.
tt

Sed

virtute, id est, sed

per virlulem inira-

Ifiuc

primo erubesce, quia veteranus, posl


lide Iransaclos, in

ang-

culorm comprebata,

nos
fuit

in

non gaudes, im
illi

trislaris,

Et

in

Spiritu sancto,

per coinmunicalioncm
;

mis el reluctaris

passionibus quas

tvrono-; lule-

charismatum Spirits

sancti confirmata

scilicet

per

runt alacriler et gaudenles.

donum linguarum,
Et
in

propheli;c, curalionum, etc., qus


lis

Secundo, disce quo,


tmio tribulationis et

et

quomodo,

fiai illa

mirabi-

tune communiler recipiebantur, etiam visibililer;


plenitudine multa,
luit

gaudii in corde

lideli.

Hoc

denique plenel perinpersua-

Clirisiianismisecrelum et quasi mvsleriumexplical D.

fecl eerlificala. Grac.,

i>T-r,fo^oic/..^>\'r.,

Chrysostomus, dicens
et

Afflielio

est in
il

corporalibus,
ign rore asin

sionever. Ara b., in persuasions mult. Idem /Elliiop.,


id est, in pleu certitudine et
ita ut nibil defuerit
lis

gaudium

in spirilualibus, elc.

Sicut

perfect persuasione,

pergebanlur trs puerijla vus quoque


bus. Sed

afflielioni-

eorum

qiuc facerenl ad plen vo-

quomod

illic

non

est

nature ignis rore asiia

suadendum Evangelii veritatem.


ipsi sciTis...,id est,

porgere, sed sibilanlis spiriis,

lue

quoque

lion

Sicut
qualitcr

vos ipsi mibi lestes estis


causa,

eslenim nalurre

affliclionis

gaudium

procreare, sed
perfundciilis

apud vos,
scilicet,

salulis

vcslr:e

conversali
ftlios

propter Chrislum perpessionis et rore

fuerimus;

tanqum si

nutrix foveal

snos..;

Spirits, conslitucnlisque in quiele el rccrealionc per

qui quidem est pater noster per spiritum adoplionis. Scientes, (faites, ele Vers. 4. q. d.: Scio ex signisetconjecluris qui scilicet vestra fldel, cou i.iiitia, palienliiE, ebaritalis opra video, inde scio, id est, probabililcr colligo, vestram lectionem, id est, vos esse electos ad graliam et ainiciliain Dei, et, si in ea persevertis, ad gloriam et fruitioncm ejiisdcm.

omnia argumenta quitus plenam Evangelio suo fidem


faciebal, put miracula, linguas, prophelias, sanct.la-

lia

Theoph.

Quia Evangclittm nostrum non fuit ad Vers. 5. vos in sermone tanlm, sed cl in vlrlule, id est, polenti et eflicaci mirculorurri

patientiam, elc. Sicut scitis guides fuerimus ili vobis propter vos, quomod fuerimus inler vos converst) vesinc salulis causa. Signilicari vultliumilitalcinconveivalionis suie taiilain, (il iinmemor juris ac poleslnlissua?, cum Ja bore et fatigatione maiiibuoperaretur; seilicot ut graleiij

luito doctorcmmridabiiiusr'edderetur Evangelium. Et vos imilatores noslri facli estis, elc. V,n S (].
.

conlii'inalum fuit;

et in

Spiritu sancto, id est, in largilione Spirits sancli cl

Spirits sanctus.qui per nibulaiionesbon.ic ilosliaet diviria repromiltii, eflicit uthomo h:ec bona sibi pro-

douerum
Et

ejus.

porihs in iribulalione,

quo hwgisflligUur, e magis

in pleniludine mult.

Plenitudinem mullam vocal

gaudeat.

1301

COMMEiNTARlA. CAP.
trij

1.

130-2

fornaeem tentationum, Chrysostomus. Itaque in fornaeem

bulatione positus recurre ad Spiritum sanctum, ora ul


I

Macedonum gens in tola Gnen, ex D. Chrysoslomo. Adde qud Thessalonic, Macedoniae mtrol'uerit

lociini ait,

le adjuvcl, iribulalionis

rcl'rige-

poli,

mercatores mulli per tolam Graeiam


:

negolia-

rct

palere

in Spiritu sancto, palere

ad exemptant
eris imitalor,
si

banlur

bine fama facile spargebalur. Tantiim polesi

Cliristi

Domini. Chrisli Doinini verus

mala sustineas cuni gaudioSpirilssancti.


Tcrii,disce qud non
sit

vit lulis exemplum! Est quasi ben olens unguenlum, aerem odorc suo perfundeus. Quasi tuba elarc reso-

major Christiani

gloria,
j

nans, lolum locum sono suo replens.

nec majorent aguovil Apostolus,

qum pro
ilie

Chrislo el
j

Vers. 9.

Ipsi

enim de nodis annu.ntiant...,


aliis

id est,

ad exemplum Chrisli
nobis csi,
Flix
ait

pli.

Ouuie quod

paiilur, pro

prvenit nos ubique fama, et ab


dicere volumus
;

audimus qu

D. Uernardus, serm. 1, in cap. Jejmui.


liuic adhseserit

niinirm ipsi referunt quali? fueril


et

membrum qnod

per omnia capili,

apud vos accessus nosler,


j

quales erga

me

et

Evan-

clsequeliirilludqiicumquoieril! Ilaquein tribulatione


j

gelium
|

lueritis,
:

quod eliam cum vit

vestra?.

periculo

die etnn eodein D. liernardo, ibidem


adlirere
libi

Mild omnin
I

susccpisiis

qum prompte
ut,

simulacrorumculluconstatim relictis, coleretis

boniim
:

est,

tapiit gloriosum et benedite

versi

sitis

ad Deum,
et

illis

ctum
ieris

in secula

sequar

qucumque
le
;

ieris; si trans-

Deum vivum
Vers. 10.

verum.

per ignem, non avellar

tu dolores

meos porangustum

Et

exspectare Filium..., id

est, et

tas, et pro

me

doles

lu

pris transis per

passionis foramen,

ul laluin prsebeas

sequentibus

Jesum Ghristum Filium Dei, Redemplorem noslrum, quem Deus suscitavit a morexspectarelis, de clo
tuis, qui nos eripiat

membris ingressum. D. Bern., serm.


nii.

2, in cap. Jeju-

pn

damnalionis rctern.

qu

impiis et infidelibus superventura est, nosque


7.

coron

Vers.

Ita ut facti

sitis

forma. Grac, typus;

donet iern.

exemplar quod imilcnlur omnes Chrisliani, non Macedonine tanlm, in qu degilis, et Achai, vobis vicin,
qu scribo vobis, sed
et qui

Qui eripuit. Grc., liberantem,

id est,
:

qui eripiat,

seu liberet. Paucis omnia comprehendit


sit

qud Jsus

sunl in loto orbe.


iaeli

Filius Dei;

qud
;

sit

pro nobis in crucem actus;


;

Notai Theophyluclus qud non sinl


credcrentalii, )am

forma, ut

enimcredebant,scdquomodopor-

qud sit suscilalus qud sit in clum assumptus qud veniat adjudicandos vivos et morluos.Hisautem
paucis verbis Apostolus
affliclis

tetciedere; niinirm
pericula.

cum

fervore etprompli'ludine ad

animum

addit, el solatur eos

Magna

laus praeluxisse Macedonibus, genti

enim maxima

esl consoialio exspectare Filium


et liberatorem.

maxima}
cedo
:

et insigni,

qu Alexander, ide

dicl'us

Maai

Dei, pro nobis

mortuum

major praduxisse Acliis, sapienli celebenin

Observatio moralis.

mis;

Acbaienim erant

Allenae et Corintlius

Tria bis in versibus nota ad


cessaria
lre, in
:

maxima universo
quilur:

orbi prluxisse, juxla id

quod

se-

veram religionem neDeum vivum coCbristum sperare. Primo deserenda sm.t idoscilicet Idola

contemnere,

Vers.

8.

A vobis enim diffamatus,

id est,

divul-

la,

non aurca tanlm aut argenlea


ab

aut

ligtiea, etc.,

galus est, elc. Grce, personuit sermo Doinini, id est,

liiec

jam non adorantur apud nos, sed ab aliquibus


divitise,
aliis

fama Evangelii etClirislianismi no* solum

in

Macedo-

adorantur

voluptas,

ab

aliis

bonor

MA

ET

IN

ACHAIA,
in

liisque idolis s;vp et sua bona,


fide'.es
;

et corpora et

animas

Sed et
est in

omni loco, scilicet, ubi

vcl est

devovent, el ipsum

Deum vivum et verum


liaec

postponuni.

hyperbole significans, quaquaversm

fuies veslia, qu;i)

Nulla vera conversio nisi


nullus verus

destruatur idololatria;
nisi

Deum, exiit. Grammatic debuisset dici, in omnem locum, sed quia pris dixerat In Macedoni...
:

Cbristianismus,

ver lenuntielur

mundi pompis,
scenliis
illicilis.

carnis voluptatibus,

omnibus concupiin ejus

Profecta est. Grec,

exiit.

Sj T., audita

est

rumor
:

IUec omnia Deo vivo sacrificanda. Se;

scilicet et fervor fidei vcslraj

biqueaudilus est

ita
IliCC
I

cundo, Deo vivo et omnia videnti serviendum

UT NON S1T NOBIS NECESSE QUIDQUAM de Vobis LOQUI.

conspeclu ambulandum in spiritu etveritaie. Tertio,


in

hypcrbolica nonvidebuiilur.sispecleturqum insignis

Cbristum Redemplorem sperandum, qui nos eri-

piat peenis, glori coronel alterna.

Vers.

7.

et in

lia ut facti

plaria, lypi,

et in

sitis forma, id est, exemexemplum, omnibus credentihs in

jam enim lama sermonem noslrum


Vers.
9.

Achai. Vebs. 8. A vobis enim, veslr fide, palienli, conslanti, zel, diffamatus dvulgatus est ecrmo Domini. A vobis manavil lama sermonig Domini, id
,

Macedoni

est, praedicalionis evaiigelicx.

Mon
ni,

toliim in Macedoni,
in

et

in Acliai.

In Macedo-

inquam,
ego.
et

qu vos

estis; el

in

Achai, in uu
el

sum

enim de nobis annunliant qualem introitwn liabuerimus ad vos. Ipsi boulines annunliant qud no, 1er ad vos advenius referlus l'uerit innumeis mortibus. Vus tamen estis ofl'ensi in nobis. /./ quomod conversi estis ad Deum simlacris, service Deo vivo et vero lia ut servirlis Deo vivcnli. \ eus. 10. Et eiepectare Filium ejus declis(quem suscitavit ex mortuis ) Jesum. Id est et ut Filium

Ipsi

praccurril.

Sed

in

omni

ejus
loco fides vestra,

rumor

lama

Jesum

quem

mortuis suscitavit
,

fidei

spe cert ex-

et snelitatis vestree ;quw estudl)<uin, in Deum, erga Deum profecta est, hoc est, dimanavil. lia ut non sil nobis necesse quidquam lor/iii. Id est nt nobis non sit opus apud alios exponere ac referr
; ,

quantum apud vos fruclum

fecerit

semen verbi Dei

camdein secum gloriam assumet. Oui eripuil nos ab ira ventur. Id est , qui eripil qui nos libral poan damnationis a.-terna; qme su , perventura est impiis et inlidelibus.
,

pectaretis de celo vfenturuhi mnneralorem qui vos ad

scilicet fidei veslra; re-

'303

IN EPIST.

AD TIIESSALON1CENSES
et ail

1304

Corollarium pielatis, seu in hoc capite ad pietatem maxime nolanda,


redigenda.
1" Nota, et
v. 2,

nraxim

praxim Apostolo noslro consnctnm,

speclans

Dominum noslrnm Jcsum

Clirisium libera-

quam in omnibus suis Epistolis peragit et docol, Deo gratins agcns, simul et Dcum orans. Hincque
disce duo frequenler, et quasi continu, facienda:
seilicet gralias agere,

torem.
5 Nota ex v. 6, christianum paliendi
.

mdum,
taie

sei-

Deo
!

licetcum gaudio, et ibidem disce quo


ut in Iribulatone positus

gaudium,

Deumquc

deprecari.
;

Ipsi gra-

tias

agere ob

lot

accepta

bnficia

niisericordiam

sce

qud non

sit

adeuin recuiras. Ibidem dimajor christiano gloria qum pro

ojus semper implc-rare ob indesinentes niiscrias nostras.


.

Christo pli.

Vide

v. 2.

2" Nota, v. 5, tria virtulibus


;

thcologicis

attributs

'cpilbeta
tihens.

fidesoperalrix, ebaritas laboriosa, spes sus-

Ex v. 9 et 10, disce ad veram et perfeetnm conversjonemnecessaria, qurc vide in observatione morali. Ibidem nota que sil vero christiano, et in Chri4

Ilincquc in le refiexus altende

num

ha; vir-

stum perfect cr

ixima

nsolalio;

seilicet

tutes taies sint in te.

Erubcsoe ob pralerilum.
ides sit operalrix,

In

exspeelare Jesutn Christum,

Dei

Filinm,

pro nobis

pisterum slude ut lua


ebaritas laboriosa,

non iners;
ex-

passum,

et

et

Salvatorem.

non

otiosa; spes

sit

patiens,

CAPCT
1.

H. introitum ad vos, quia


i.

CHAPITRE
Car vous-mmes,
que notre arrive vois vous
2.

IF.

Nam
Sed

ipsi scilis,
luit;

fralres,

frres,

vous n'ignorez pas


:

non inanis
2.

n'a pas t vaine

anle passi et contumeliis affecli (sicul scilis)

in Philippis, (iduciam

habuimus
in

in

Deo nostro, loqui

ad vos Evangelium Dei


3. Exbortatio

mull solliciludine.

enim nostra non deerrorc, neque de


;

immuntiili, neque in dolo


4.

Sed

sicut prbali

his Evangelium, ila


placer.les, sed
5.

sumus Deo, ut crederelur noloquimur, non quasi honiinibus

Deo, qui probat corda nostra.

Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis; neque in occasione avaritiae
:

Deus
6.

teslis est

Nec qurentes ab honiinibus gloriam


neque ab
aliis,

neque

vobis,
7. sloli

Mais aprs avoir iffert auparavant, C mme vous savez, et avoir t traits avec outrage dans Philippes, nous ne laissmes pas, en nous confiant en noire Dieu, de vous prcher hardiment l'Evangile de Dieu parmi beaucoup de combats. 5. Car nous ne voiis avo ;] oint prch une doclrc leur ou d'impuref, et nous n'avons point eu de sein de vous tromper. 4. Mais comme Dieu nous a choisis pour nous confier son Evangile, nous parlons ainsi, non pour plaire aux hommes, mais Dieu, qui voit le fond de nos curs. 5. Car nous n'avons us d'aucune parole de flatterie, comme vous le savez et notre ministre n'a point servi de prtexte noirs avarice; Dieu en est tmoin G. Et nous n'avons aussi recherch aucune gloire de la part dos hommes, ni de vous, ni d'aucun au:

Cm
;

possemus vobis oneri esse


facli

ut Christi apo-

tre.

sed
si

sumus

parvuli in

medio veslrm, tan-

qnm

nulrix foveat fdios suos.

8. Ita desiderantes vos,

cupide volebamus tradere


Dei, sed ctinm
facli estis.

vobis, non solm

Evangelium

animas

nostras;
9.

quoniam charissimi nobis

Memores enim

estis, fralres, laboris noslri cl fa-

tigatiouis; nocle ac die oprantes,

ne quem veslrm
vobis

gravaremus
Dei.

prdicavimus

in

Evangelium

10.

Vos

lestes eslis, et Deus,

qum

sancl, ot juste,

et sine querel, vobis, qui credidistis, fuimus;

il. Sicut

scilis,

qualiter

unumquemque veslrm

7. Nous pouvions, comme aptres de Jsus-Christ, vous charger de notre subsistance ; mais nous nous sommes rendus petits parmi vous, comme une mre qui a soin de nourrir ses enfants. 8. Ainsi, dans l'affection que nous ressentions pour vous, nous aurions souhait de vous donner, non seulement la connaissance de l'Evangile de Dieu, mais aussi noire propre vie, tant tait grand l'amour que nous vous portions. 9. Car vous vous souvenez, frres, de la peine et de la fatigue que nous avons souffertes, et comme n vous avons prch l'Evangile de Dieu, en travaillant de nos mains jouretnuit, pour n'tre charge aucun de vous. 10. Vous tes tmoins vous-mmes, et Dieu l'est aussi, combien la manire dont je me suis conduit envers vous, qui avez embrass la loi, a t sainte, juste
.

(sicut pater filios suos),

et irrprochable
leslificali

12. Deprecanles vos et consolmes,

su-

mus,

ut ambularelis digne Deo, qui vocavit vos in


et gloriam.

suum

regnam

13. Ide et nos gratias

agimus Deo sine intrims

sione

quoniam cm

accepissetis nobis

dils Dei, accepislis illud,

non ut

verbum auverbum hominum,

>cd (sicut est ver) verbum Dei, qui operalurin vobis, qui credidistis.

14.

Vos enim imitatores


in

facti estis,

fralres, Ecclc:

siarum Dei, qu: sunt

Jud

in

Chrislo Jesu

quia

savez que j'ai agi envers chacun de pre envers ses enfants, 12. Vous exhortant, vous consolant, et vous conjurant devons conduire d'une manire digne de Dieu, qui vous a appels son royaume et sa gloire. 15. C'est pourquoi aussi nous rendons Dieu de continuelles actions de grces, de ce qu'ayant entendu la parole de Dieu que nous vous prchions, vous l"nve/. reue, non comme la parole des hommes, mais comme tant, ainsi qu'elle l'est vritablement, la parole de Dieu, qui agit en vous qui tes (idles. 14. Car, mes frres, vous tes devenus les imitateurs des Eglises de Dieu, qui ont embrass la foi de Jsus-Christ dans la Jude, ayant souffert l'es mmes

vous

H. Car vous comme un

|50o

COMMENTA]
passl estis et vos contribulibus
:

(A.

CAP.

II.

1306
de vos coneiloyens que ces

cadem

veslris, sicut

ot ipsi Judseis

15. Qui
i;s, cl

clPominum

occiderunt Jesum, et prophe-

nos pcrseculi sunt, et Deo non placent, et om-

perscutions de la "part glises ont souffertarde la pari des Juifs, 15. Qui ont tu mme le Seigneur Jsus, et les prophtes, qui nous ont perscuts, qui ne plaisent point Dieu, et qui sont ennemis de tous les hom-

nibus hominibus adversantur,


fiant, 10. Prqhibenlcs nos gentibus loqui ut saly

mes
16. Qui nous empchent d'annoncer aux gentils la parole qui doit les sauver, pour combler ainsi loujours la mesure de leurs pchs. Car la colre de Dieu esl tombe sur eux. jusqu' la fin.
17. Aussi, frres, ayant t pour un peu de temps spars de vous, de corps, non de cur, nous avons dsir avec d'autant plus d'ardeur et d'empressement de vous revoir. 1S. C'est pourquoi nous avons voulu aller vous trouet moi Paul j'en ai eu le dessein plus d'une mais Satan nous en a empchs.
ve;'
:

ut

iraplcant

peccala sua semper; pervenit enim ira

Dei super
17.
lioi-se,

illos

usque

in lineni.

Nos autem,

fralrcs,

desolali vobis ad

tempus

aspeclu, non corde, abundanlis festinavimus

facieni
18.

veslram viderc cum

niulto desiderio;
:

Quoniam

voluimus veniro ad vos

ego quidem
no:

Paiiltis, et

scmel, et iicrim, sed impedivit

fois

nas.
19. Qu;o est

enim nostra spes,aut gaudium, auteo-

rona glori? Nonne vos anle Dominum nostrum Jesum Clirislum cslis in advcnlu ejus? 20. Vos enim estis gloria nostra cl gaudium,

19. Car quelle est notre esprance, ntre joie, et la couronne de notre gloire? N'est-ce pas vous qui l'tes devant Notre-Seigneur Jsus-Christ, au jour de son avnement?

20. Car vous tes notre gloire et notre joie.

ANALYJ
Eodein nwtivo quo supra, ul eos scUicel conscletur, | die ac nocle suis laboravit manibus, fuilque inler illos quasi mater nutriens filios suos, vilamque suam ad perseveranlium excilet, suum ad illos arcessum
i!j

et

enarrat, prwdicationisque suce sinceritatem, zelum., san~

>j

pro

iltis
e

dure,

semper part us,


et

v. 7, 8,

9.
testent, invocat,

clilalem
e

et

succession exponit.
lict

Testes ipsos, quin


sancl,
affecta,

Deum ipsum
qnm

Revocat Mis in memoriam quomodb,

mulla

qum
eos
;

qum

juste,

inculpat vixerit

apud

jam propter Evangelium passas


lumen ad eos
accessit,

esset Philippis, libr

paterno unumqueinque
v.

modo

exliorians,
'

audacter prdicavit,

quamvii i modo consolans, modo vblestatus,


i" Exponit
et

10, 11, 12.


in suscipiendo
;

magno cum

periculo, . t et 2.

laudat

suam ipsorum
11. Obiter

2 l'rcediculionis su maleriam et aninuun exponit. Qnoad maleriam, sancta fuit et santt, et qnalis Deo tradita, . 5, 4. Qnoad aniinum, punis et divinus fui! :

Dei verbo religionem,


js

et in

conservando conslanliam

ob

quas Deo gratias vidiam damnt,


5

agit, v. 13,

Judorum

in

15, 16.

non animo placendi hominibus, sed Deo; non ani

Suum

in

Tliessalonicenses

tenerrimam dclart
et

su
ab

cupiditati serviendi,

v.

&,
;

5, G.

cis

exigere vil necessaria

ne

hno cm posset quemquam gravaret,

affectum, eos
-

suam spem, gaudium, coronam vocaus

glorim, 17, 18, 19, 20.

PARAPHRASS.
1.

Quid opus

est ut vobis hic referam


:

quod ubique
i;

7.

(Tanlm abest ut Evaugelium crexcrirnus


;)

in

li-

fama clbrt de noslro ad vos aecessu un m vos


fralres, scilis 2.
iSstis

si,

tulos avariti et superbiaj

quin im,

cm

possc-

quem

et

qualem fruclum habuerit.

mus,

ut apostoii

Chrisli, vobis oneri esse (alimenla,


facli

qud

lict Philippis,
afflicli

anlcqum ad vos velamen


intr-

et vit necessaria cxigenles),

sumus

inler vos

niremus, mullismalis

fuissemus et contumeliis
libr
cl

parvuli (nec potestatem


les),

nec auctorilatem allegan-

affecli (utpoie flagellis csi),

quasi nutrix mater proies suas bland fovens ac

pide ausi sumus

Deigrati

nixi,

vobis

ip ius

Evan-

nulriens.
8.

gelium prdicare, mulio


lale niagu. 3. (Et
scilicel)

lict

cum
in

periculo, etanxic-

Ad eum modum
non tanlm

nos amantissim erga vos affe-

cli

(sicut nutrix erga filios suos),


Cliristi

cupiebamus ex ani-

meril id aasi sumus

Domino,

<

mo

Evangelium vobis tradere,


(

quod prdicatio nostra, nec falsa,nec


nec
alicui

fallens

sed cl vilain quoque noslram vobis impendere

non

esscl; nec impura docens,


crisi conjuiicia.
.

dolo aut hypo-

propter nostrum aliquod lucrum,) sed quia charissimi


nobis estis.
9. (lia

Sed

sicut

nobis Deoprobalis Evaugelium com-

vos dileximus) ut

ne

quemquam vestrm
memores

niissum

esl, sic illud sincre

prdicamus

(niliil

adul-

gravaremus, i.octect die laboraverimus, praedicantes


vobis

trantes),
iiiiis,
'.j.

quippe qui hominibus placere non quri-

Evangelium Dei
pr labore

vos

ipsi scit's, et

sed Deo corda nostra inspicienti et scrulanti.

estis, quolies

fatigali, lassatiquc l'uerimas,

Vos

ipsi

scilis

quod placentia
fuerimus
(

ci

adul:
),

10.

Vos ipsos

testes appello,

im

et

Deum ipsum
i

verba
ipse

nunqum
scit

sectnii

sedutili

tcslem adjuro, scilicel

qum

sancl, el juste, cl irre-

quod non prx'dicavimus animo


ut

pc

prehensibiliter vobiscum,

qui credidislis, conversai

cupido
dilandi),

(scu

captaremus occasionem nos avare

fuerimus.
11.

Nslis quoque

qiicmadmodm unumquemque
filios

Nec animo humante glori cupido, vobis, necab aliis qusivimus unqum.
6.

illam nec

vestrm (proindc ac paicr

suos)

12. Prccibus exhortali fuerimus; (ad fidei conslan-

1307
liani),
tJ

l\

EPIST.

1.

AU TUESSALON1CENSS
di-

1308

onsolaii
i

simus msios

(ob perseculiones),

1 1 i <

p o obtestaii simus

viiam ducerelis Deo

tw; qui Deo displicent et suntexosi; qui omnium hominum salilU adversantur,
10.
loqui
,

gham,qui

vos, oper noslr, vocavil in


i
*

suum regnum
ptoii

D m prohibent nos genlibus verbum


ut ei credenles suivre fiant
;

salutis

Buamque gloriam,
n'im

esi,

ad Ecclesiam.

hoc restabat, ut
;

13. Idecl nos assidue

Deo

grulias agi mus

peccalorum suorum irnplerenl mensuram

pervenit

per noslram pruedicalionem audirelis verbum

enim
17.
filiis

in illos ira

Dei usque in finem permansura.


fralres,

Dci, scu

doctrinam evangelicam, susccpislis illam,

Nosaulem,
orbati
,

vobis (velul

cliarissimis

non

ut

doctrinam homiuum, scu ah


ni
est

homiuibus
Dci, seu

in-

licl
,

ad brve lempus, et aspeetu

vcniam, scd,
clrina

rvera,

verbum
ex

do-

dunlaxai, non alfeclu

vchemcnlissim tamen studuiciio videre vos.


,

Deo revelala;

(quod

ip-is

effectibus

mus,
18.

el

operam dedimus qum


,

demonslraim) cm patenter operelur


denlibus.
14. Vos

in vobfc ere-

Proplerea
et

hoc desiderio pressi

voluimus
et

venire ad \os,

ego nominaiim Paulus, semel

enim imilalores
qua smit
in

facli

eslis

Ecclesiaruni

iterin, sed ob^titit Satanas.

clirisiiaiiarum

Juda; eadem quippe

19 (Necmirum, siidardenlissim desideravimus


qurc est enim
I

passi cstis concivibus veslris quai Judi chrisliani


suis contrihulibus.
(

nostra

spes,

al gaudium, aut glorio-

Inearcerati fuislis, rapiuam bono-

sum dctis

rum vcslroium

lolerstis.

et oriiamentum? Nonne vos, coram Domino noslro Jesu Christo rm ail judicium redic,

15. Qui Judoci

Dominum Jesum
;

occidcrunl, cl suos

rit' supple eslis spes nostra

gaudium

et corona.

ha

proprios prophclas

qui et nos aposlolos persequun-

san, vos eslis gloria nostra et gaudium noslrum.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

Nam

ipsi

scitis,

fratres... Ullimis

dicare non limet,

si

in

Deo

fidens,

passionegaudens,

primi oapitis versibus breviler dixil qud unique lama


celebret

fiduciam praedicandi non amiltil, linjus pnedicatoris

suum ad Thessalonicenses

iiilroilum et sin-

sermo non

erit yaeuus, scd

fructuum plenus. Nota

et

ccram Thessalonicensium conversionem ad


vivum
:

Dcum

mil arc simul Dei omnipoientis erga servos suos vo-

lue aulem, ut eos soletur el ad perseverandum

lunlalem. Paulus, divino monitu et jussu

in

Mace-

exeile.t,

paul

fusis enarraL ipse liunc

suum ad eos
scitis,
,

doniam
sic
v.

vadil
,

Evangelium pnedicaturus; Deo lamcn


Paulus Dei servus,

accessum. Non opus est ut de co vobis loquar, vos

dente

Deo obediens,
est

ibi

enim

ipsi, fralres, illius lesles oculali


,

luislis

virgis coedilur, incarceralur, mullis malis

et probris

cxpcrienli
sine

quia non fuit inanis,

id est,

ineflicax
:

impelitur. Vide Act. 10,

v. 9.

Ade verum

qud
cruce
est

fruclu.
el

Modesla expressio signifleans

Scitis

Deus
pati.

cl

!os suos velit

ad exemplum Christi Eihi sui


religio chrisiiana
,

quantum
Vers.

qualem fructum habucrit. Non

fuit

va-

Ade verum
cruce

est

qud

in

euus, sed plenus, ait D. Thomas.


2.

Sed ante

fundata,

sit

mulliplicanda.

Ade verum

passi....

Primo
cl

tangil brevi-

qud

salutis nostra:

et alinai gralia sil in humilitate

ter, et in

memoriam

revocat,

mala

probra

qu;c

et palienli fundata.

Fides sicul granum frumenti non


,

Philippis,
erat.

anlequm Tbcssalonicam

Venifct,

passns

mullipicalUr, nisi mortificelur; qu duris tracialur

Vide Act. aposlolorum cap. 16. Nslis


,

quod

e ubeiiserescileldilalaiur.IIincAuguslinus.scrm.O

anteqm ad vos accederemus


fuermus
impetili.
afl'ecti
;

Philippis

publie
malis
plagis
;

de Divers.,

c.

Quasi seminc sanguinis impleta est


et

virgis

c&si,

inearcerati,

pluiibus
el

niai tyrihus lerra


clesi v.

de

illo

semine seges surrexit Ecin

Al non cessimus ignomini simul


iiducia,

Labor ergo et humiliatio

animarum

ministc-

imnobis inde
animus
tamen
,

undeconlumelia
aliis

inde

rio quacrehda silnt.


.

Ben patientes erunl

ut annuniient

nobis crevit

hde

vulliis
,

rubscit.

psalm. 01 Cor suum scruletur hic animarum minisler.

Lict ergo propler Evangelium iniptili


cresi
;

virgis publie

Vers.
explicat

3.

Exiiortatio
:

enim

nostra... Secundo,
sure

libr

cl

audacler idem EvaiigliUm vo,

qualis fuerit pradicatlohis

animus

et

bis ausi

smus

preadicar'e

cliam

cum magh
in

lahore

inalcria. Gr.ec.

Nam

exiiortatio nostra

non ex impopnedicantis

et periculo, quia iuulli nobis obsistebant.


In jilxta sollicitudine.

stur,
,

neque ex iumi.nditia.
indical. Quasi dicerct
:

Istud

ex

Grc,

mullo agonc

seu

animum
fuit

Prxdicatio noslra non

certamine.
Observationes dogmatic
el

morales.
;

vslr
si in

animo mentes vestras errore tftipiend, aut corda impurs serinonibus corrumpendi, aut vos
malcriam polis concionis
,

Nota hic veri

et

fidelis

prdicatoris signum

dolo aut fraude aliqua circumveniendi. Vulgala nostra

pressura propler Evangelium posilus, verbum Dei pr.e-

per parliculam

signifi-

Nam ipsi scilis, elc. bl est, fruclu vaVers. 1. cuus sed vald fructuosus. Sed anie passi, id est, malis afflicli, Vers. 2. Hc et conlumdiis affecli {sicut scilis), in Philippis. Paulus de se ei Sil commmorai qui gravem perse; emionis inipetu \w si siuitj et publie virgis ca;si ac postea iiuml dicit cotmmeliis affecli) ( id cnii'.i est Act. 10. in carcerem conjecli M Fiduciam lamcn iiabuimus in Deo ncslro ; id csl
,

berlate, audaci usi siimus dum et prsedicandum vobis


in sollicitudine,

id est, in

loqui ad vos, ad loquenEvangelium Dei in mutmulto agone, luel, cerla,

mine. Vers.
l'Uil
;

5.
:

Exhorlalio enim noslra non de errore


praedicavi falsa

q. d.

Non

dogmala

uti faciunt

;!

ophi el genlium doclores et sacerdotes. Neqae Non docui innnunda, sive carundilia; .j. d.
:

mina inagica

ut

magislri veslri

inquit Tbeophvl.

1309
fai,

COMMENTARIA. CAP.
luit

II.

510

non

de errore, seu imposiur


docui
,

fulsa

do,

Tanqeam
sumus
iios

si

netkix ioveat filios suos,

id ebl, faoti
fi-

smala non

sicut

philosophi;

non impura

inter

vos quasi mater nulrix suos proprios


et

sicnt Simoniani;

non dulosa,

utililali nosira;

subdol

Mande fovens

nutriens. Ecce bencficenlia et

venantes, Ht pseudo-aposloli.

Non

fui

iniposlor,
in

non

liberalitas avariliaa opposila.

obcna docui

non

ulililateni

nieam

Evangolii
verse re-

Notai

littrales.

pru-dicatione subdol qiixsivi.

Argumenlum
punis

Noia primo qud duplex possit esse sensus bnjus


nominis oneri

ligionis est sanclitas doctrinal, el puritas vit.

Pura

pp. Primus

Oneri vobis esse,

ali-

aulcm
fuit

fuit et

divina doclrina nosira

el divinus

menta exigenlcs
mulli Grci
:

vobis. Se urujus,

quem scquunlur
;

noster pnedicandi aninius.

pondre et aucloritate apud vos esse


vos auctoritatem nobis

Vers. 4.
vimus, ut

Sed sicut pkobati... Qnippe dcccl prajeones Deo probalos,

prsedieaet ad id

seu

cm possemus apud
Grca

vm-

dicare, et apostoli Curiste

Sed priorcm pulo naluomis,

Hiunus electos etmissos. Praxlicavimus, iuquam, non


ul humaine serviamus cupiditati
;

raliorem, quia vox

lu /3pet,

onerare

sed

ni

divime pla-

gravare,

apud

Aposiolum gravamen sustcnlalionis


in locis significal; nullibi

ceamusMajestati, cordium noslrorum inspcclrici.


Vers. 5,
(3.

frquenter et muliis

auelo-

Neque enim

aliquando...

Prohai

rilalem, seu gravitatem


Eslius.

aucloi

italis,

ut

beu nott

qud Evangelium sincre el corain Deo pivedicaverii, non anime bominibus placendi aut suai cupiditati
serviendi. Si honiinibus placera slmlui-sein, adula 10i

Noia secundo qud ubi nosira Vulgala babet

Facli
,

sumus parvuli

Groeca bahent

iis

sermonibus usus

fuissein

vos auleni

ipsi

testes

blandi ae benevoli.

sumus lenes Quoad sensum, parm rel'ert, cm


:

Facli

cslis

qud assenlaloriis verbis nunqum ususfuerim.


pra'dicatione cupiditati servire vovel diviliarum
,

parvuli in Evangelio nobis ChristO dentur in


pliim humililalis et lenitatis.

exem-

Si

in Evangelii
,

Quoad

litleram, aflinitas

luissem
tati.

maxime

vel glorias

cupidiEvaritine
i

vocum hanc
pres
in

fecit

differentlam lectionis. N'osler inter-

Deum autem

teslem appcllo qud nec

suis

manuscriptis

babuii

-jy.-ioi,

parvuli.

sludui, nec gloria:;

quam nec

vobis, nec ab aliis

Graica mine hbht

ijaiot, lenes.

qmesivi. Thessalonicenses
fuei'it

testes appcllat
,

qud non
;

Nota

tertio

ex Grajco
;

pntei'e

adulatus, quia rcs exlerna

de qu liomines

riim filiorum nulrix

ba'.enl

qud nulrix enim Tanqum


:

sit
si

suonulrix

testilicari

possunt

Sicut

scitis.

Quoi! ver avarillae

foial su'oipsius filios; est ergo

ma ter nulrix
vos...

Illiorum

aut superbia:

animo non

prx'dicavcrit,
soli

Deum ipsum
:

suorum.
Vers. 8.
//evsi,

teslem advocal, quia intentio

Deo noia

Deus
,

!ta desideraJstes
filios

Grc.,

t/tEtp-

testis est. Tria bic nott vitia pseudo-apostolorm


BOiiioet

iia

cupidi vestri avebamus, etc., id esl, ad eut


=uos, erga vos

bominibus adulari, quujsium ex Bvangr


,

lio

moduri), seu ul nulrix erga

amanfilios

venari

gloriam suam quxrere.


7.

lissim affecli. Vel vos amantes, sicut nulrix

Vers.
git

Chu possemus yoris oneri esse...


,

Per-

suos, avebamus, cupiebamus ex

animo

impertiri vobis
;

probare qud nec ob avariliam

nec

ob gloriam
esse
,

non solem Evangelium Dei


quippe qui nobis
spe lueri
ullilis,

sed et animas nostras


:

pnedicaverit.

Cm

possemus vobis oncri


necessaria
,

id est

eslis charissimi, quasi diceret

Non
vull

alimenta

et alia vitie

yobia exiger i

sed quia vos ex ebarilate diligimus.


rejit
il

a:quurn enim est ut qui Evangelio servit, de Evangelio


vivat

Tlicophylaclus

Xpuph^-ioi, desiderunies

Hoc Cbrislus ordiuavil


en

Cor. 9,

v.

14.
id est

ergo legi,
VObiS
;

bpsipope-ioi, obligati,

adhrentes, conjuncli
,

Sed factj smes parvuli


noslro juri
et auctorilali

medio yi.stki m,

ccdenles, nec poteslatem


facli

sed quid sil de bc voce ecce rurss eharilalem cupiditati opposilam. Et ecce quaiis dbet esse
pasloris,

ullam, nec auclorilalcm alleganles,


vuli
,

sumus parbumililas

omnisqu nimarum ministri,

charitas. ln,

htimilt's

el dernissi inlcr vos.

Ecce

duat

modo

Infaniim simplicitalem, bumililaiem

superbia; opposila.
in dolo quasi in Iradcndo Evangelio non Clirjgloriam , neque saluiem Vstram.sed lucrum et gloriam nostram S|)ectaremus. Vers. 4. Sed sicut probati sumus Deo
,

leniiatcm; Cal sicul parvulus, nullam sibi vendicans

NeqU

Neque
dilandi

in
:

secasione avarili

congrgandi opes

sti

me

cl

Deus

testis est.

VERS.
Vers.

6.Nec qumtntes
7.

ab hominibus gloriam, etc.,

quibuscnmque.
possemus vobis oneri esse ut Chrisli polcslalem erjus haberemus onerandi vos stimplu susientalionis nosira: , sicut babeni apostoli Chrisli.
apostoli.
d

clecli

et eligendo

Evangelii
L't

prxconem; Act. 9. crcderelur nobis Evangelium


fide
,

Deus enim Paulum prnbavSl id est elecil dignum et probauun fecit apostolunj et
,'
,

id esl

'

Cum
est
,

cum omni
inus.

Un loquimur.

lia

sinccrilale et inlegritale illud Draedh a-

Non quasi hominibus plaantes, hoc est placere eu pienies el satagentes sed Deo cupientes placere cujus Evangelio praedicando ministri
;

Sed facil suinus parvuli in medio vestrm. Id esl, Immililer ac submiss nos gerentes, ilemqUe lenes ac placidi, nec auclorilalem praeferenles, nec alleffanles poiestateni.

m
,

Tanqum
V
i.r.s.

si

bai corda nosira, id est,

sumus. Quipro-

nulrix foveat'filios suos. Id esl,


lia desiderantes vos, id esl.

more matris
etc.
afl'eclu

nem

desidena

expendit et explorai inlenlloin

prolem nuirienlis, blandiens, non imperans,


8.

sermo* ne adulalwms. sicut scitis. Id esl, fiunqum Rtudium nobis but vobis assentiri non fuimus vobis Jocuti placenna sed uulia quonudmodm ipsi
;
, ;

> ers. B.

fundum cordis tiosirl. Neque enim aliquando fuimus


et

cum

aesiderantei
I

nostram impendefe.

volebamus Iradere vobis non sotum lium Dei, sed etiam animas nostras; non sulm imperlirc doclrinam evangelicam, verm eliam vilam
Vantj

potesiis.

'

nstH ac

Quoniam
ani i

charissimi nobis facli eslis, quia

vos

e.v

dili" ibamiis.

r,n
auctoritalem, sitver ministcr.

IN EPIST.

AD 'I1ILSSAL0NICENSES
cavit
|

1312"

Modo

induat nutricis

me

ad regnum suum et ad gloriam suam. Per

affectuosam tcncriiudincm, lac doctrin siceffundal


ut et

lidem et baptismum vocavit


Filii sui,

me

ad regnum dileclissimi

sanguinem paratus

sit
,

effundere

non spe

lucri,

ad Ecclesiam

vocando

me

ad hoc regnum,
,

non spe liuman glori sed ex

charilate, nt illarum

vocavit et ad

ternum

glorice siipc

regnum

cujus piet
;

animarum
elfudit
Cliristi

saluti

cooperetur pro quibus Cbristussuum


:

gnus Spiritum sanctum accepi. Secundum,


inde sequilur
:

quod
digne

sanguinem pretiosum

Christi

vices

gerit

Ergo digne Deo debeo vivere


;

animum

induat.

Deo lam bono, qui vocavit me


Ut
vocavit

digne regno, ad quod

Vers. 9.

Memores emm, fratres, estis


,

me

digne glori, cujus pignus habeo Spiritum

linTsuin' pTobet affectum


puist, conscienliam ver in

hic illorum

memoriam

sanctum. Cogita regnum, cogila gloriam, cogita

Deum

versu sequente. Memores

vocantem ad regnum

et gloriam.

Spe regni

et gloria?,

enim

estis

laboris..., id est, quolies ad defaligalionem

adversa surine, prospra despice. Inluitu Dei ad re-

usrjue laboraverim.

Vide parapbrasim.
Innuit Thessa-

gnum

misericordiler vocantis, vive digne Deo, sanct,

Ne quemquam vestrum gravaremus.


Vers. 10.

juste, inculpat et irreprebensibililer.

lonicenses fuisse pauperes, ait Theophylclus.

Vers. 15.
Supposilis

Idf.

et nos gratias agimus Deo

Vos testes

estis et

Deus

quasi di;

qu

liueusque de suo advcnlu cl de snae


et

ceretrVcstram ipsorum conscienliam appcllo teslem


quin et

prsedicalionis

animo, maleri

modo
,

dixit

nunc

Deum

i|)sum teslem invoco.


:

gratias agit Deo, de

bono

sua; pnedicationis successu,

Quam sanct, quoad Deum


proximum, et
bililer

quam juste, quoad

probatque quod

iriitio

capilis dixit
et

inlroitum
nos assidue

suum
Deo

sine

querela

seu

quam

irreprehensi-

ad eos inanem non fuisse. Ideb


gratias agimns,

erga vos omnes sim conversatus. Vel sanct,


;

quoniam cum a nobis prdicantibus audoctrinam, illam suscepistis, non ut


est rvera, doctrina Dei,

in doctrina et vil

juste, sine ull injuria, exactionc,


,

diretis Evangelii

importunitate; inculpat
diculo.

sine ullo infirmorum

ofl'cn-

invenlum bominum, sed, ut


et

Dcorevelala, ver verbum Dei.


est

Vers.

H.

Sicut scitis qualiter unumquemque ve:

Verbum auditus Dei,

verbum

prnedicalionis

de

strum (amplexi fuerimus), sicut pater fuos

ita

Deo, seu prdicalio de Deo, quae, quia per audilum


credilur, fides ex audit, dicilur verbum auditus Dei.

supplendum putat Erasmus, qui addit


buties apostolicoR charitatis,

Hc

est bal-

qu

se verbis Immanis,

Quod ver rvera


clibus
stris
:

sit

Verbum

Dei, palel ex ipsis effe-

ceu temulenla, non cxplical. Eslius supplendum putat co quo dixi


Vers. 12.
vos
et

modo

in

paraphrasi,

Deprecantes vos.

quam

vide.
:

nimirm ex vesii conslanli et cseteris vevirlutibus, quas Verbum Dei, utsemen quoddam
,

Groec.

Hortantes
,

cleste ac fructiferum
libus.

producit in vobis creden-

consolantes et obtestati ad ambulare

etc.

Vide

paraplirasim. Hinc discal omnis

animarum pastor ac

Qui operatuu

qui in Vulgal ad

Deum

refertur; in

minister, velut paler, afleclu paterno deprecari, consolari, obtestari.

Prccibus cxliorlari desides, ne lor-

Grco tam ad ).6yo-j qum ad Deum referri potest. Sed parm refert, cm Deus operetur per Verbum.
Observatio moralis.

pescant, sed in incptam salutis viam assidue pro-

grediantm
in

consolari mstos, ne deheiant animo, sed


salutis firmiter
te-

Ergo semen

est
,

Verbum

Dei,

semen cleste,

divi-

Domino sperantes, anchoram


,

num, fecundum
ritum sanctum;

charitatis

productivum, ex nalur

neant

forliter patbintur; oblcstari

omnes

ut unus-

su, sicut in sinu Dei,

Verbum producit amorem, Spi,

quisque in suo slaiu digne Deo ambulet, qui vocavit


NOS
IN

REGNUM SUUM ET

CLORIAJI.

Observatio moralis.

Duo

liis

in verbis ullimis nota, qu;e

omnis Christia-

cum hoc tamen discrimine maximo quod in Deo Verbum agit necessari, bine semper amoreni producit. In nobis aulem Verbum Dei agit libr, cum qudam nostr voluntale dependenti
;

nus conlinu versare dbet animo. Primum, Deus voVers.


9.

bine sa^p ex maliti nostr, inelficax csl, sine fructu

Memores enim

estis, fratres, laboris

stri et fatigationis, etc. Inlelligit

noopus manuum, quod


:

cum

labore et fatigaiione exercebai, vicis quoerendi causa, ne Thessalonicenses sumptii gravarel quod san maximi erga eus amoris indicium erat. Vers. 10. Vos lestes estis, et Deus. Id est, vos ipsos luijiis rei quam diclurus sum, lestes appello im
;

nos gratias agimus Deo sine intermissione , indesinenter, assidue. Post mulla de suo erga eos officio interposila, dclart, gratias agens Deo pro benelcio tam boni successs,

Vers. 13.

Ideb

cl

cl

Deu m advoco

testein.

Qum

sanct

et
;
i

juste,
cl

et

sine querel, vobis

qui cre-

didistis, fuiiuus

est,

\obiscum
scitis, etc.

versati

sumus, vopalri

biscum nos gessimus. Vers. H. Sicut


filios

Quoniam cm accepisselis nobis verbum auditus verbum auditum Deo, seu quod ego et apostoli Deo audivimus et accepimus. Verbum Dei vocal Evangelii doctrinam ab ipso Deo traditam, sive ea scriptd mandata sit, sive non. Sic Isaias, cap. 53, ail Domine, tps credidil audilui noslro ? Hoc est, sermoni nostro,quem te, Domine, audivimus.
Dei,
:

suos instituent!. Vers. 12. Deprecantes vos et consolantes, testificati similis, ut ambularctis digne Deo. Id est, ut conversaremini sicut deect cullores ac servos Dei.

Se comparai

Accepisiis illud, non ut


est ver)

verbum liominum, sed


s'il

(sicut

verbum Dei
:

id est, ut

verbum quod Deus


falli

ipse loculus esl


ple-,!,

qui

cm

prima verilas nec


credidislis.

nec

l'allere.

Qui (Deus) operatur in vobis qui

Quod

Qui vocavit vos

in

suum regnum

et

gloriam. Glorie

verbum

menlionem
salionis

adjungit, ut eos inter afflictiones animet, et spe prmii corroboret ad perse veranliam conver-

agiiur, exercetur, incitalur (nimirm agente Deo) in vobis qui credidistis, id est, qui illud velut semen quoddam fructiferum fide suscepistis ; agitur

Deo

disi.'se.

nu

piaruro actionum.

1313
i|tiocl

COMMENTARIA.
Chrislus
in
;

CA1>. H.
;

1314
qu implet, omnia simuletperDeus. Vide
alia loca Scriplurai

cmiiiis parabol divine nobis ex-

bus, peccatoribus

pressif Obslacula itaquc,


slra, lollamus
:

quantum

est ex parle

no-

fccl peccala castigat

scilicel

dislraclionem mentis, sbllici-

apud Cornelium

Lapide.

ludines,

duriliem cordis.

Verbum Dei

suscipiaraus

Pervemt
sianum
et

enim ira Dei...

Jamjam imminet

ipsis ini-

sieul esl veie

Verbum

Dei, in corde bono, beuevolo;


,

placabilis ira Dei; gentis

ipsorum excidium per Vespa-

ut

oinno

suum producat fructum, charitalem bonum opus, imilalionem Cltristi.

patienliam

Tiuun vigesimo post banc Epistolam anno

futur um.

Grc,

prvenit,

inopinatos, et nibil talc

Vers. 14.

Vos

enih i.uitatores

ncn... Probai
in

cogitantes, sed ad Pascha

celebrandum Jerosolymam

operationem Verbi VA, seu Dei per Verbum suum


illis.

convenientes

prvenit, praoecupavit eos ira Dei im-

Vus enim imitalores

ui in para] hrasi. Nsi

placabilis; prteritum pro futuro.


dicii ultimi

Hoc excidium, ju,

auleni
nisi

Verbum

Uei, ut

Verbum Dei

suscepisselis, et

imago.

Hc

pneveniio

plerorumque hosignificatio.
,

operaretur

in vobis, lot et lanlas lenlalioues

nun-

niinnin per

morlem proccupa tionis


,

Ne,

qum

supersselis.
r.vssi i.sns.... Indic.it in qjuo facti sint

sicut lot alii

prxoccupemur, vigilemus

oremus,

Eadem enim

pnitentiam nunc agamus.


N'EUS. 17.

milatores, etc.

NOS AUTEM
(iliis

FRATRES, DES0LATI A VO,

Contribuubus

id

est,

concivibus; non significat

BIS...

Redit ad Thessalonicenses

hic ex edeiu txibu, seufamili,


et gnie,

sedexedem

civilale

palerntim el

suumque erga eos maternum dclart affeclum. Nos orbali


nostris. Pergit in metaplior

vobis, charissimis

Vers. 13.

Qui et Dominum occiderunt... Excefacii sini

palris el matris, ad quos pertinet orbitas iiliorum.

Ad

casione palienli Thessalonicensium-, damnt obiter

tempus uorm,

id esl,

brevissimum lempus.
in

Judorum
tur,
sii

invidiam, simul et Thessalonicenses sola-

Aspectu, non coide,


vimus, ul

quo vos gerinius semper.

ex co qud participes

passionum Chri-

Abundantius festinavimus, sedulam operam nava-

Domini, prophelarum, etapostolorum. Gnec., pru-

quamprimm

vos videreinus.

prios proplietas, elc.

melior esse

Non dbet discipulorum eonditio qum magislri conditio Si me persecuti


:

Vers. 18.

Eco

o_uidem Paulus, specialini ego


scilicet

Pau-

lus; sed impedivh


et

Satanas,

per inexspectalas
.

8UNT

elc. llinc

D. Paulus in omnibus lenlationibus


refricat.

vhmentes quasdam lenlationcs


;

ait

D. Chryso

nostris,

Domini passionum nobis memriani


opponunt,

stomus
di:e
,

nam cm
esl

ei fuissent slrucl^o in Ileliade

Judreis insi

Omnibus hominibus abversantur, quia omnium ho-

retentus

1res

menses, idem D.

ninum

saluli sese obslinat

dm verbum

Cbrysostomus.
Vers. 19el20.

salmis pradicari prohibent. Nec credunt, nec lios

Qu.e est enim NOSTRASPES...Ralio-

credere volunt. Sunt ver canes


horto, qui paleas, vel legumiua
,

in

prxsepi vel in

nem

reddil sui vehementissimi desiderii, scilicel c^ud

nec comedunt, ne
orbis lerrarum

in illorum lidei (irmitate

fundala

sit

spei

gaudii, et

comi

di sinunt. Inv ii

quasi

immens

glorise suae, materia.


talis et inisericordiic

Agnoscile verba malrum ebarivisceribus vald inflammalarum,


ait

salulem impediunt.

VlKS.

lo.

l.MI'Ll

A.M PliCCATA SLA... il, pn:

parvulos suos alloquentium,

D. Cbrysostomus et

licula hic consecutiva,

non causalis; quasi diceret

post illum Theopbylactus. Patris et matris

amor

in

Sic peccatorum
slabal, ul
et ad

suorum mensuram implent. Hoc

re-

unum eommixtus amorem


codem Chrysoslomo.
par
in

Pauli

non

a^quiparabit,
dixit

ex

peccatorum suorum implorent mensuram,


pervenirent malitiam. Ergo qusedam

Si

hc Paulus

hominibus

summam

adhuc morlalibus, quidni beat* Maria: Virgini Deiclis regnanti dicere polerimus
?

est

peccatorum mensura,

Deo

statuta, regnis, urbifacli


eslis,

Vers. li.
tres, etc.
;

Vos enim imitalores


in

id est, qu;e

fide

et

religionc

fraChristi

Jesu sunt persvrantes. Vers. iS. Qui (scilicet Judi) el Dominum occid runt Jesum, el proplielas, el nos perseculi sunt, et Deo non placent; im magnoper displicent alque exosi sunt, gravissime ab eo puniendi. El omnibus hominibus, id e.^l, omnium bominum
saluli, adversantr.

Nos autem, fratres, desolaii vobis ad Vers. 17. lempus lionv, aspectu, non corde. Ostendit se inviluni urgente perseculione ab eis discessisse, Act.17. Desolaii, vel
liis

orbali, quomodo lilius ptre, aul paler liorbalur. Abundantius festinavimus faciem veslram videic cum multo desiderio, id esl, ul vobis, eliam corpore, prae-

Vers.

lli.

Prohibentes nos gentibus

sentes essemus. Vers. 18.

loqui ut salv

3d est, adversarius,

Quoniam voluimus ventre ad vos, elc, nimirm diabolus. Quia mali ho-

fiant. Id est,

impedientes nos quantum in ipsis est ne gentibus annunliemus vangelium salutis. tt impleanl peccala sua semper. Dm peccare non dcsinunl, semper peccala peccatis accumulant, douce

mum;
I

tandem impleant eorum mensuram usque ad sumquando jam non aliud eis restabil qura terriile

judicium Dei. Pervenit enim ira Dei super illos usque in fuient, id
ail

instigante Satan progressum Evangelii iinpediebant vel insidias Apostolo slruentes in via, elc. Vers. 11). Quai esl enim noslra spes, elc. Id esl, nonne vos eslis spes noslra, el gaudium noslrum, cl corona gloria: coram Domino nostro Jesu Chrislo, cm advenerit redditurus unieuique secundun opra sua 7 i.orona (jloriw, id est, decus, orna.lus, splendor,

mines

gloria, magnificentia.

si,

exlremum usque. Exponimus de permanenli


,

divins usque in aeternum super multiludine eorum qui ex illo populo sunt Deo reprobali.
irae

Vos enim eslis gloria noslra Vers. 20. per vos ero gloriosus el illuslris in regno inerilo de vobis gloriari possii.

et

gaudium
,

Cliristi

ut

1315

IN EPIST.

AD TIIESSALONICENSES
ad pietatem

1510
et

Corollariutn pictatis, scu in hoc capitr

maxime notanda,

ad praxim

redigenda.
1

Ab exemplo

D. Pauli discal omtiis bonus pastor,


oflicii sui

modo
ab

obtestari, v. 12

sicut pater filios suos, v. 11,

apostolicus concionalur, univcr>as

parles.

illis

corde nunqum abesse, quia ab connu salute

Qualis esse debeat,


in

passionibus,

qum in Deum lidcns, quni forlis qum liber et audax in praedicando


illius

pendet et sua; v. 17, 19.


2

Ab exemplo Thessalonicensium
lllos

discal

omuis

Dei verbo; v. 2. Qualis esse debeat

doetrina

ver Christianus qualiter erga suos pastorcs et doclorcs gerere debeat.

qum

vera, pura, divina


;

v.

5 et

4.

Quo anima

pjrat-

tanqum Chrisluin
et gloriam

et

dicare debeat

non
,

ul placeal

hominihus, non ulsua:

Deum
bum
illo

ipsuin audire ad
;

regnum

suam vo

cupiditali serviat

sed ul Deo, cordium inspeclori

eantem

v. 12. lllorum
,

conciones tanqum Dei ver;

placeal; v. 4, 5, 6.
los, sicut

Quo

affectu se gerere erga subdifilios

audire, credere

exseqni
v.

v. 13.

Vilam Cbristo

mater nutriens

suos

paratus non lac


v. 7.

Deoque dignam ducere,

12; Chrislum imitari, pro

doclrinae tan lu

dare, sed et vilain

Quomod

libenter pli, v. 14. Taies Cbrisliani erunt pasto-

cum

illis

conversari; pi, juste, Lnculpat; v. 10.

rm

spes,

gaudium

et corona

v.

19 et 20.

Quanta sollicitudine modo exbortari, modo consolari,

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
amplis, placuil
1. Ainsi, n'y

III.

Propter quod non susliuentes


:

nobis remanere Alhenis, solis


2.

Et misimus Timolheum,
in

fratrem nostrum, et

minislrumDei

Evangelio Chrisli, ad eonfirmandos

vos, et exhorlandos pro fid vestr,


5.

Ulnemo moveaturin
scilis

tribulationibus

istis

ipsi

enim
4.

qud
et

in

hoc

posili

sumus.

Nam

cm apud

vos essemus, prdicebamus

vobis passuros nos tribulationes, sicut et factum est,


et scilis.

5. Propterea et

ego amplis non sustinens, misi ad


:

cognoscendam fidem vestram


is

ne forte lentaverit vos

qui tentt, et inanis


6.

liai

labor noster.

Nunc autem

veniente Tiiuotheo ad nos vobis,

et annunlianle

nobis fidem et ebaritatem vestram, et

quia menioriam noslr babetis

bonam semper,
:

desi-

deranlcs nos videre, sicut et nos quoque vos


7.

tenant pas plus longtemps, nous prfrmes demeurer seuls Athnes, 2. Et nous avons envoy Timolhe notre frre, et ministre de Dieu dans l'Evangile de Jsus-Christ, alo qu'il vous fortifit, cl qu'il vous exhortt demeurer fermes dans votre foi, 5. Et que personne ne ft branl pour les perscutions qui nous arrivent; car vous savez que c'est quoi nous sommes destins. 4. El ds lors mme que nous tions parmi vous, nous vous prdisions que nous aurions des afllilions souffrir, comme nous en avons eu en ellt, ainsi que vous le savez. 5. Ne pouvant donc attendre plus longtemps moimme, je vous l'ai envoy, pour reconnatre l'tat de votre foi, ayant apprhend que le tentateur ne vous et tents, et que notre travail ne devnt inutile. G. Mais Timolhe tant revenu vers nous aprs vous avoir vus, et nous ayant rendu un si bon tmoignage de votre loi et de voire charit, et du souvenir plein d'affection que vous avez sans cesse de nous, qui vous porte dsirer de nous voir, comme nous avons aussi
le

Ide consolait sumus, fralres, in vobis, in omni

mme

dsir pour vous

7. C'esl ce qui fait, afflictions

necessitate et tribulaiione nostr, per fidem vestram.


8.

et

Quoniam mine vivimus,

si

vos

stalis in

Do-

mino.
9.

voire vous.

foi

frres, que, dans toutes les dans tous les maux qui nous arrivent, nous a fait trouver notre consolation en

8. Car nous vivons maintenant, si vous demeurez fermes dans le Seigneur. 9. Et certes quelles assez dignes actions de grces retribuere pro vobis, in omni gaudio, quo gaudemus pouvons-nous rendre Dieu, pour la joie dont nous propter vos ante Deum nostrum, nous sentons combls devant lui cause de vous? 10. Nocte ac die abundanlis oranles, ut videamus 10. Ce qui nous porte le conjurer jour et nuit, faciem vestram, et compleamus ea qu dsuni fidei |i avec une ardeur extrme, de nous permettre d'aller i vous voir, afin d'ajouter ce qui peut manquer encore veslra:?

Quam enim

gratiarum actionem possumus Deo

votre foi. 11. Je prie donc Dieu notre Pre, cl J^us-Christ noster Jsus Christus, dirigat viam nostram ad vos. noire Seigneur, qu'il lui plaise de nous conduire vers I 12. Vos autem Dominus mulliplicet, el.abundare fa- |; VOUS. 12. Que le Seigneur vous fasse crotre de plus en cial ebaritatem vestram iniuvkein.elin omnes, quein\ plus dans la charit que vous avez les uns envers les admodm et nos in vobis : que la 1 autres, el envers tous, et qu'il la rende telle 13. Ad conlinnanda corda veslra sine querel in J| ntre l'est envers vous; 13. Qu'il affermisse vos curs, en vous rendant sanclilale, ante Deum ctPatrein nostrum, inadventu j irrprochables par la saintet devant Dieu notre Pre, Domini noslri Jesu Cbrisli cum omnibus sanctis ejus. l au jour o Jsus-Christ notre Seigneur paratra avec Amen. f tous ses sainls. Amen.
11. Ipse

autem Deus

et Paler noster, et

Dominus

ANALYSIS
1

Paternam
,

indical

suam

in

T hessalonicenses

solli-

Ex
Ob

Timotheo ad se reverso cognil eormn

in fide

ciludinem

qu pressus
lict sibi

elcgil solus

Alhenis relingui, et
v. I,

conslanti, mir gavisum se affirmai, v. 6, 7, 8.


5
id

Timolheum,
2,

necessarhm, ud eos mitterc.

Deo

gratins agi!,

ipsumque oral

ut eos rvir

5,4

;;
,

sere el in fide perfuere sibi concdai, v. 9, 10,

elc

1317

COMMENTARIA. CAP.
PARAPHRASIS.

III.

1318

1.

Idc vestri desiderium diulis ferre non valendecrevinius (licl hoc Irisle)

sertira

propler constantem fidemvestranj, fralrcs, tanpressura et angust nostr consolalioncm


ltt

tes

Alhenis

soli

re-

tam

in oinni
,

linqui.

accepi

ut

pr

omnium mearum

affliclionum

2. Et

Timolheum,
,

fralreni iiostruin, lict mihi ne-

pen oblitus fuerim.


Ita san vilain mine llam duco quia slatis Domino; vcstra quippe in lide conurmatio vila mea est.

cessarium
Clirisii

ulpote Dei

miiiMruin,

et

in

Evangelio

8.

pnedieando nicuin coadjutorem, misimus ad

in

vos, ut in h'de roboraret, et ad pcrseverantiam hor-

tando et consolando vos animai


3.
.

cl.
;

9.
ti

Sed quas graliarum actiones pro vestr conslan,

Ne

qui s vestrin turbarelur in affliclionibus islis

ipsi enira scitis

qud ad passiones sustinendas

desli-

Deo reddere possum et pro propler vos connu Deo percepi?

ingenti laHili quam.

nati
4.

sumus.

10. Assidue et vebementissim precor

Deum

ut vos

Etenim cm apud vos esseinus, pradiccbamus


iri,

revisere nobis concdai et verbis perficcre possimus,


si qu.-E

vobis nos afflicluni


nslis. 5.

quemadmodm

et

factum esse

dsuni

(idei veslrx-

(seu verbis fidem vestram

perfcere, perfectis et claris vos instruendo, v. g.,

Cm
eum

ergo diutis rerum vestrarum ignarus esse


,

de resurrectione mortuorum).
11. Deus, qui et Pater nosler est, el
ster Jsus Chrislus
(

non ferrem
per

propterea Timolheum ad vos misi

ut
:

Dominus noimpleat
,

scircm quoaiod se vcstra (ides haberet

desiderium

meum

cl)

meluebam enim ne
stituendis impendi.
6.

forte vos lenlsset Salanas, inafieret labor

prosperum nobis
12. Precor el

iler

ad vos concdt.
ut vos multiplicet (seu

nisque et iufructuosus

quem

in vobis in-

Dominum
im
et in

nufa-

mro
vobis ad nos redierit
rctulerit

crescalis), et charilatem vestram

abundare

Nunc aulem cm
veslr
,
,

Timo-

cial in

invicem

omnes, quemadmodm

et

Iheus, et fauslum nobis nuntium


et ebaritate

de lide

ego vos amore compleclor.


13. Et hoc oro , ut hc virlute corda veslra magis ac magis stabiliantur in sanclitate , sinlque irreprebensibilia anle Deum el Patrem nostrum in Dominus noster Jsus Christus cum omnibus suis adveniet. Amen.

de honorific quani habetis de


desiderio quo nos vi-

nobis memori

de ardenti

dere tenemini, sicut et nos desideramus vos conspicere,


7.

die

quo

sanclis

Propler hece nobis Timotheo nuntiala, et pr-

COMMENTARIA.
Vers.
1.

In

pnecedenli capile, palri et matri


!j

nostrum

in

Evangelio Christi. Tali coadjutore

lot et

semetipsum comparavit Apostolus. In ultimis versibus


pergens in edem snilitudine, dixit se suoThcssalo-

lanlis in laboribus et pcriculis sese privarc,

plusqum

paterna cliaritas est; sacrificium est Paulino corde di-

nk

exilu prpropero charissimis suis

iiliis

orbaium
et
,

gnum.

fuisse.

Addiditdenique qud pr amore simul

mI

rore ardenlissim desideraveril cos reviserc


srcp vehementi

idque

Ad confirsiandos vos. Ecce fincm missionis Timothei, confirniare, exhortari, consolari utrumque
.
.

studio conatus fuerit, sed hucusque

enim

significat

verbum Grseeum

ncpaxxUc^- Couad perse-

Satanas id impedieril; nunc consequenlcr ad lucc 1 iinnare fortes


dicit
:

in fide, vacillantes el infirmos


,

verantiam exhortari
QUOI) NO.\ SUSTI.NENTES, id CSt, ide llOC \elari,

msios ob persecutionem solalis

PrOPTER
stri

ne qnis succumbat,

esse dbet pastorum

desiderium diulis ferre non valons, salis duxi

sollicilmlo.

Alhenis rdinqui solus. In plurali loquilur, s^d in singulari intelligendus, ut palet ex v. 5 bujus capilis, et

Vers.
istis.

5.

Ut nemo
:

moveatur

in

tribulationibus

Aliqui id inlelligunl de Pauli Iribuialionibus,

ex Acl. cap. 18, ubi Svlas cum imolheo


ni ad

MacedoYulgala

quasi dicerct
-irs
i i

Ne

quis vestrm nioveaiur ob tribula-

Paulum Corinlhi agenlcm

reverlitur.
:

quas patior. Sed

cm ex

aposloio consletqucl
sint,

noslra grammaticaui negligens dixil

Kon
hoc

suslinenles,

ipsi

Thessalonicenscs

perscculiouem passi

plueuA nobis, idesl, decrevinius, libenler voluimus,


salis

salis vidciiii- id

inieHgendam de propris Thessalo-

duximus

relinqui soli,

licl

triste

foret

nobis,

quam
i.

vos neessario deslilui auxilio. Paslores

dum

nicensium Iribuialionibus; mull magis enim limenerat Paulo ne Tkfissajonicenses suis propras
(jum aposloli sui Iribuialionibus movoreiilur.
Ilinc
in pcriculis conslituios

non

sibi,

sed suo gregi.

Vers.

Et misimus Timotheum fratrem nostrum


Gneca addunt,
et

ad eos
In

Timolheum

millil.

lt ministrum Dei...

cooperalorcm

hoc positi smes,

scilicel

ad paliendum.

Vers.
id cal,

1. Propler quod non SHSlinentes ampliks, non amplis fcrenles; supple, desiderium co,

misent ad eos Timolheum


libus.
^

cxponil verbis sequen-

giiHMiiidi res vesiras et vobiscuoi agendJ nobis rmunre Alhenis, solis.


\ i.ks. 2.

plucuit

Ad

conjirmandos vos,
iam.

et

Ll

Ul vos

in lide coiiiiiuiaiel

misimus

Timolheum
prajsenliam

exlwrtuudos pro fuie vestr. el e.xborlarclur ad per.se-

sirum

ul

per

eum meam
in

fratrem novobis ex. i-

berem. Et numslrum Uei

Evangelio Uiris. l.ur aulem

Vers. 5. Ul nemo moveatur in Iribulalionibus isperseculiouibu Juda:orum el genlium. De suia afliictionibus Apostoliim loqui ae<nietu) decont.

1319

IN EPIST.
Observalio moralis.

AD TIESSALON1CENSES
tor.

i20
ut

Tentt aulem ad decipiendum,


v. g.
,

Audiant quibus sunt aures ad audiendum. In hoc


])osilus est Clnistianus
;

explical D.
vil

Thomas. Tentai vero Deus,

lenta-

de omnibus fidelibus
D. Clirysostomus.

dicit

Abraham,
G.

ut illius fidem aliis manifeslaret et ad

hi hoc

positi

sumus,

ail

Omnes

qui

bonum promoveret.
5.

pi volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patien-

NUNC AUTEH VEMEXTE TlMOHEO


,

modo pi scu chriter, 2 Tim. sliau vivere velit. Hinc D. Lo Nunqum deest irisi nunqum desit observantia luilatio persecutionis
3. Nullus excipilur,
si
:

Graec., nuper aulem, etc. Syr.

nuper aulem. \idc pa-

raphrasim.

Tria magnifacienda Paulo de Thessaloi-

nicensibus refert Timotheus, fidei puiitalem, chai


t :ti.s

pielalis, etc. Sicut

ergo totius esl corporis (Ecclesia3)


est corporis

iervorem,

honoriheam minislrorum Evangelii

pi vivere

ita totius

crucem

ferre

qu

recordalionem.

De hoc

reditu vide Act. 18.

merit

ferri

unicuique suadetur, quia propriis modis

Vers.

7.

Ideo consolati sumus...


,
,

Vide paraphra-

alque mensuris ab uno quoque loleratur. Ununi no-

sim. Primas effeclus boni nuntii


ilonicensibus Paulo retulit
rilualis; et tanta consolalio

quem Timotheus de
consolalio fuit spiill

men

est persecutionis

sed non una est cerlaminis

causa, D. Lo, serm. 9 de Quadrag.,circ. med. Sicut oportuit pali Chrlstum, et ita intrare in gloriam suam,
sic oportet pali

ut pra;

omnium

sua-

rum

afflielionum,
fuerit.

lict

ingentium et innumerarum,
vivimus... Quia etsi
(quotidi
si

Chrislianum

el ita S.

inlrare
,

in glo-

pen oblilus
Vr.RS. 8,
tidianis
1

riam. Cerla aulem, ait


est expectalio

idem

Lo

alque secura
est, partici-

Quomam nunc
mortibus
,

quoail

promisse bealiludinis, ubi

in

verser

morior,

palio
id

dominiez passionis; ibidem. In hoc positi sumus, hoc est nostrum munus est, ad hoc nali sumus
:

Cor. 15)

ltam lamen duco vitam,


vita

vos, fralres,,

in suscepl (ide constantes perstatis.


in

Veslra quippe
dixit

et oiicium;

haec est vila nostra


,

et lu quserjs

quie-

de confirmatio
,

mca

est.

Non

lxlamur,

tem

et recreationem

D. Chrysostomus,

hic.

Non
nobis

sed vivimus

quasi absque hoc ne vivere quidem esse

instat lictor ialus lacerans et inslat

cogens sacrificr, sed


,

exisiimarel, ait D. Chrysostomus. Sic afl'ectos oportet

vehemens pecuniaj cupiditas

el avarilia

esse magistros;

sic discipulos,

et nihil

unqum

erit

effodensoculos; idem.
gloriae,

Amor

pecuni, voluplatis et
,

absurdum, idem D. Chrysostomus. Fides, chaiitas,


sanclitas discipulorum sit
}.oc, vilain

vincendus. "Vide Cbrysostomum

pag. 287.

magistrorum
Discipuli

vila

absque

Vers. 4.

Nam cum apud vcs.


Deo

persecutionibus intelligendum.
stianis passiones

Hoc el de Pauli Omnibus quidem C'nri.

nihilum repaient.
faciant

prceptorum
;

suorum mentioncm

destinalse sunt, sed apostolis

diligant et honorent,

smper cum laude ipsos non prxsentes lantm et mira-

et viris aposlolicis alque sanclioribus in majori


sui'.

men-

cua patranles, sed et absentes et innumerabilia pro-

Qu major

gloria

ad

quam

destinati

sumus, e

bra et mala patientes.

major nobis passionum mensura deslinatur, qu gloriam assequamur. Ilaque in passionibus respice gloriam. Affliclio mater est glori, ail D. Hieronymus.

Vers.

9.

Quam enim gratiarum actionem.... Vide


efl'ectus

paraphrasim. Secundus
relali

boni per Timotheum


ait

nuntii,

gratiarum aclio. Quasi diceret,


hetitia:

Momentaneum
Vers. 5.

el lev tribulalionis nostra!

ternum gloVide

Tbeodorelus: Lingua? laudes vincit

magnitude;

ri pondus operatur in nobis,

ait

D. Paulus.

non possumus enim Deo

hymnum

ferre qui keilti;c

Propterea et ego amplius


vos qui tentt,
:

quam de

vobis cepimus respondeat.

paraphrasim

Vers. 10.
scilicet dia,

Nocte et die
:

abundantius. Gi
abundai.ier, abun-

Ne forte tentaverit
bolus
'

super exabundanli
dantissim, supra
est,

seu plus

quam

cujus ofticiuin est tenlare

hinc

Matlh. 4,
:

modum.

Teiius effeclus hujus boni


relinere

No scitis qubd in hoc positi sumus; q. d. vobis videri non dbet qud haec patiar, etc. Respicit ad illud quod de ipso Dominus dixerat, Act. 9 : Ego enim oslendam illi quanta oporleal eum pro
Jpsi enim

cmque nuntisset vos

bonam

el honorifi-

vum

cain nostr memoriam, eamque jugem ac perptuant. Desiderantes nos videre sicut et nos quoque vos. Per hoc signitcal se ab illis ut prceptorem digcipulis
|

nomine meo Vers. 4.


5.

Nam cm apud essemus aliorum. Partirn experienti, parlim fam Propterea ego amplius non Veks.
et

pali.

vos

etc.

el relalu

et

suslinens,

redamari; quod ul sibi gratssimum commmorai. Vers. 7. lde'o consolati sumus, fralres, in vobis, etc.; q. d. Nihil istorum malorum grave duco, posleaqum cognovi fidem veslram , de qu meluebam esse in
:

desiderium, scilicet agnoscendi (idem et res veslras misi (Timolheum) ad cognoscendam fidem vstram; num lirma esset et conslans, an aliqu parle labefaclata.

tulo.

Vers.
cet ad

Ne

tuam nequopacto

forte tentaverit vos is qui tentt. Utpot qui metenlatorille, scilicet diabolus, ocea-

sione mearum afflielionum vos tentaverit, ac tentalione

impuleritad aliquem fidei defectum. Et inanis fit labor noster ; labor, quem vobis inslituendis insumpsi, reddatur irrilus et infrucluosus quamvis Aposlolo salva manerent praemia sui laboris. Nunc aulem venienle Timotheo ad nos Vers. 6.
:

audivimus veslram conslantiam et (idem, quam habetis in Domino, quasi feviviscimus, et morluis excilamur. Quam enim gratiarum actionem possumus Vers. 9. Deo retribuere pro vobis, de vobis, qui perstilislis in fide? q. d. Nullas salis dignas, ac lanto beneficio pares. In omni gaudio, super omni gaudio, quo gaudemus propter vos, in (ide inter adversa constantes, unie

Quoniam nunc vivimus, etc. q. 8. mortem usque alfiigamur, dm lamen


;

d.

Li-

vobis, et annuntiante nobis fidem et charilatem veslram id esl, bonum nunlium relulisset fidei, et chritatis

Veslra; perseverantis et inconcussae. El quia tnemoriam nostr habetis

nostrum, id est, in conspectu Dci nosiri. Nocte ac die abundantius orantes, etc. Vers. 10. Oplo vos videre ul imperfectam evangelizalioq. d. nem meam et instruclionem veslram , quam ob Judaeorum persecutionem abrumpere coaclus sum, ab-

bonam semper.

Id

solvam

et

perficiam.

13-21

COMMENT AKIA. CAP.


si

IV.

1322

nunlii, desiderium eos vidcndi, ut

qui; desunt eis,


,

Vl.US. 12.

Vos AUTEM DOMINCS MULTIPLICET

vcrbis perliciat. Nocte igitur

et

die, id est, assidue

Secundo oral
multiplicet.

ut eos

Deus augeal

in fide,

seu fidles

pt'usqum abnd,

id est,

ardentissim, vehcineniis-

ni precor ut vos videam.


quis]

Quemadmodm
,

agricola

iam .indiens agros se cultos fruclibus abundare D. Chrysostomus et desid rat illos oculis iiitucri

Et abundare

Er abundare faciat ciiaritatem vestram. Crac. facial charilate. Tcrli, uleorum augeaulur inerila per cbaritalis augmenlum qua: semper
.
,

Tlieopliylactus.

crescerc debel in bc vit. D. Ambrosius cl D. Anselscilicet et clarioribus

Et compleamus, amplioribus
nslruclionibus
iv
,

mus babenl
multiplicet cl

qujk desunt fidei vestr.ie.


ait

Non omipsis

eliam, abundare faciat charilate. Svr.

Et

abundare
et

perceperant doctrinam, ut

Theophylacius
erga aller uni, fortass
alia
:

facial ciiaritatem vestram unius

erga

posl S.

Chrysoslomum
Hoc

sed deerant
iclquc

unumquemque,quomodo nos amort


t

vos complectimur.

qua;dam de rcsurreclionc,
det'ecliis
fidei.

genus

hoc

dicit,

Pauli de Thcssalonicensibus
eisi

visi-

Nos

in vobis.

Grxc,

nos in vos, id csl, erga vos.


si
,

tandis

desiderium,

Timollieo jam visilatis,

Vers. 15.

IN

Ad confirmanda corda vestra


SANCTITATE.
Gl'tfC.
,

omnium prlatorum, de
Ibeum, debent lamen
Vers.
11.
ipsi

suis subditis in propriper:

NE QUERELV
:

illCulpata. Syi'.

soii visilandis, esi inslruclio

aliuni miscrint

Timo-

hiculpabitia. Haec

autem

oral, ut in sanclilate slabi-

personaliter visitare.

lilisint irreprebensibiles in die judicii.

Vide parapbra-

psi:

autem Deus... Hanc priniain

sim. In omnibus ad Dei judicium attende, et ad ilbul


lu le vila sanclilate prsepara.

Epislol partem

finit

oratione ad

Deum. Oral autem


Vide

prima

ut

ad eos ipse prosperum iter habeal.

parapbrasim.
lpse autem Deus et pater nosler ; id Yers. 11. Deus qui idem est Paler noster, e nimirm ralioue qu nos silii in lilios adoptavit. El Dominas >ws!:>r Jsus Christvs, dirigat viam noslram ad vus. Verba simi optantis cum precalione, ut prospra n iter ad eos habeal, ea facturas quai dixit. Vos autem Dominas multiplicet, ut nuVers. 12est,

Vers. 13.
late, ila ut

Ad confirmanda

corda vestra sine que-

rel in sanclilate.

Dominus vos abundare facial chariper cam confirmel corda vestra in omni
irreprebensibiles at-

bono;vos, inquam, reddendo


(|uc sine offensione viventes,

idque

cum
,

sanclimoni,

id est, puritate cl niundili privat aninii et corporis.

merus fidelium, qnem rclinquere coaclus sum, muliiplicetur , et numro augeatur. Et abundare facial chantaient vestram in invicem et in omnes ; abundare et nec exuberare facial mutuam inler vos ciiaritatem soliini inter vos, sed erga omnes homines, etiain infidles et vi'sir.e salulis inimicos.
:

Ante Deum et Patron nostrum. Id est corain Deo , ut talcs silis in conspectu Dei Palris noslri, quein nilnl latet, et non solm in oculis hominum qui lantni
vident ea qu;e
sanclilalis.
loris

apparent. Periphrasis est venu

nos in vobis; quemadmodm ego charilale abuiido erga vos omnes, ut qui eliam inori para lus sum pro vesir sainte.

Quemadmodm

et

/ advenlu Domini noslri Jesu Christi cum omnibus sanctisejus; ut in advenlu Christi laies silis, et ihveniamini cum omnibus sanclis ejus, id est , cum omni|

bus per ipsum

sanclificalis.

Ainen,
et

id est, fiai.

Corollarium pietatis, scu in hoc capite ad pictatem maxime notanda,


redigenda.
i

ad praxim

Nota brve et grande verbum, in hoc


scilicet) positi

ad palien-

mater

glorisc, D.

Hieronymus. Certa atque secura est

dum
li

sumus,

v. 3.

Pntra ncessitaient,
Necessitaiem
:

expectatio promisse bealiludinis.ubi est participatio

tililalem et gloriam passionum.

in

c.positus esl Chrislianus. Sicul oporluit pli Chri,

dominiesc passionis, S. Lo. Gloria; et passionum est qudam proporlio. Vide v. 3 et 4, et observaliones.
2 Aliud brve et grande

stum..., sicoportet pli Chrislianum


pi v dunt vivere in Chrislo
tai-;

etc.

Omnes

qui

verbum pro

se notel pastor

Jesu

perseculionem patienpatilur,elviolenli

apostolicus
sanclilas
sit

Vivimus,sistatisin Domino, v. 8.
pasloris vita.
,

Ovium

2 ini.

~.
;

Regnum clorum vim


,

Absque c
laboret
,

vilain pro niliilo

rapiunt

illud

Mallh. il, 12. Necessari vincendus


voluplalis et gloriaj
;

ducat.

Ad

illam vigilet

vitam

impendat.

ambr

pecuniae

ad hoc autem

Notet ctiam ardens D. Pauli desiderium Thessalonicenses visilandi


,

vis sibi facienda.

Vide v. 5 et observationem moraleni.


:

v. 10,

ul illud imilclur.

Et

in

ora-

Utililalem et gloriam
tionis
rice

Mumentaneum
nobis.

et lev

tribula-

tione D. Pauli pro Thessaloniccnsibus observet quid

nostr supra

modum
in

in sublimilate

ternum gloAfllictio

intendere et quid orare debeat


visilalione, v.

in

suorum subditorum.

pondus operalur

2 Cor. 4,17.
IV.

H,

12, 13.

CAPUT
1. in

CHAPITRE
1.

IV.

De caelero ergo, lianes, rogamus et obsecramus Domino Jesu, ut quemadmodm accepistis nobis,
oporteat vos ambulare, et placere Deo, sic
aii

quomod
et

bulelis, ut abundelis mugis.

2. Scitis cniui qua:

praxepla dederim vobis per Do-

frres, nous vous supplions, et nous vous conjurons par le Seigneur Jsus, qu'ayant appris de nous comment vous devez marcher dans lu voie de Dieu pour lui plaire, vous y marchiez aussi d'une telle sorte, que vous vous y avanciez de plus en -plus.
reste,

Au

minum Jesum.
3.

Ilc eslenim voluntas Dei, sanclicalio vestra;


vos
S.
l\

ut abstinralis

fornicatione,

2. En effet, vous savez quels prceptes je vous ai donns de la part du Seigneur Jsus. 3. Car la volont de Dieu est que vous soyez saintsque vous vous absteniez de la fornication
;

8.

XXIV.

(Quarante-deux.)

r>25

IN EPIST.

AD THKSSALONICENSES
i
.

1524
ic

4. Il scit unusquisque vestrm vas in sanctilicalione et 5.

suum possiderc

Que chacun de vous sache possder

vase de son

honore

Non

in

passione desiderii
:

sicul et gentes, qua:

ignorant
f.

Deum

Et ne quis supergredialur

neque circumveniat
est

in

negotio fratrem
liis

suum

quoniam vindex

Domi-

nus de
licati

omnibus, sicut prdiximus vobis,

et lesli-

sumus.

7.

Non enim

voeavit nos

Deusin immuiidiliam, sed


non hominem spernit,

ii

sanclilicalionem.
8. Ilaque

corps saintement el honntement, Il non point en suivant les ipouvciuenls de la concupiscence, comme font les paens qui ne connaissent point Dieu (j. Que personne aussi n'opprime son frre, ni no parce que le Seilui lasse tort dans aucune affaire gneur est le vengeur de tous ces pchs, connue nous \ous l'avons dj dclar et protes'.. 7. Car Dieu ne nous a pas appels pour cire impurs, mais pour tre saints. 8. Celui donc qui mprise ces rgles, mprise, non un homme, mais Dieu qui nous a mme donn son
."). ; ,
,

qui li;ec spernit

Sainl-Esprit.
n'est pas besoin

sed

Deum
De

qui etiam ddit Spiriluin

suum sanclum
non necesse

in

nobis.
9.

Quant ce qui regarde la charit fraternelle, il que nous vous en crivions, puisque Dieu vous a appris lui-mme vous aimer les uns les
9.

charitate

autem
:

(ralernilatis,

lia-

autres.
10. Et vous le faites aussi l'gard de tous les frres, qui sont dans toule la Macdoine; mais nous vous exhortons, frres, vous avancer de plus en plus

lieinus scribere vobis

ipsi

enim vos

Deo

didicislis,

ut diligalis invicem.

10.

Elenim
;

illud facitis in

omnes

fralrcs in univers

dans
1 1.

cet

amour

Macedoni
magis
il. Et

rogamus autem vos,

fralrcs, ut abundetis

tudier vivre en repos ; vous appliquer chacun ce que vous avez faire ; et travailler de vos propres mains, ainsi que nous vous l'avons or(liim.;

A vous

operam
,

detis ut quieli sitis,


et

et ut

veslrum

negolium agalis

operemini manibus veslris, sicut

pracepimus vobis
12. El ut

honesl ambuJetis ad cos qui forissunt;

et nullius aliquid desideretis.

15.

Nolumus autem vos ignorare,


,

fralrcs, de dor,

mienlibus, ut non contrislemini

sicul cl cicteri

qui

spem non babent.


14. Si

enim credimus quod Jsus morluus

est, et

resurrexit, ita et

Deus cos qui dormiei uni per Jesuin,


verbo Domini, quia

adducel
15.

cum

eo.
in

Hoc enim vobis dicimus

nos, qui vivimus, qui residui sunius

inadveulum Do-

mini, non pneveniemus cos qui dormicrunt.


16.

Quoniam

ipse

Dominus

in

jussu, el in voce
:

archangeli, et in tuba Dei descende! de clo


lui

el

mor-

12. Afin que vous vous conduisiez honntement envers ceux qui sont hors de l'Eglise, et que vous vous mettiez en tat de n'avoir besoin de personne. 13. Or nous ne voulons pas, frres, que vous ignoriez ce que vous devez savoir louchant ceux qui dorment, afin qus vous ne vous en attristiez pas, comme font les autres qui n'ont point d'esprance. 14. Car S) nous croyons que Jsus est mort et resnous devons croire aussi que Dieu amnera SUSi i. avec Jsus ceux qui se seront endormis en lui. 15. Aussi nous vous dclarons, connue l'ayant apet qui sompris du Seigneur, que nous, qui vivons mes rservs pour son avnement, nous ne prviendrons point ceux qui sont dj dans le sommeil. 10. Car aussitt que le signal aura t donn par la voix de l'archange , et par le son de la trompette de Dieu le Seigneur mme descendra du ciel , et ceux qui seront morts en Jsus-Christ ressusciteront les premiers
,

qui in Clirislo sunt, rsurgent primi.


17. Deinde nos, qui vivimus, qui relinquimur, si-

mul rapiemur cum


in

illis

in

nubibus obvim Clirislo


erimus.
islis.

ara
18.

et sic seniper

cum Domino

nous autres qui sommes vivants et qui serons demeurs jusqu'alors nous serons emports avec eux dans les nues, pour aller au-devant du Seigneur au milieu de l'air. Et ainsi nous serons pour jamais avec le Seigneur.
17. Pu'is
, , ,

Ilaque cbnsolamini invicem in verbis

18. Consolez-vous donc les uns les autres par ces


vrits.

ANALYS1S.
logal eos ut persvrent
et

proficiant in
refricul

prccptis

fugam

otii et

ad honeslum laborem,
luqebant
,

v.

11. Quia verb

iju

ddit

illis; v.

et

2. Paucis

prceptum

suos morluos immoderat

T'hessalonicenses
,

quod

cis uuctoritate
;

Domini

ddit de sanctitate in conv. 5,

solatium

eis
;

proponit mortis

scilicet

resurretiohem

jugio servand

de omni in eo inipuritate vitand,

futuram
miunt in

resurrecturi sunt
,

ad ylorinm qui modo dor-

4, 5, ne specialim

de adulterio fuijiendo
8.

quo mtiltis

Clirislo

v.

12, 15. Ilujus glorios fidelium re,

Landat fraternam ckaritatm quum per universam Macedoniam exercent, horlaturqne


delerret
,

G,

7,

surrectionis modum et ordinem exponit in reliquo capile quod concludil T hessalonicenses exhortons ad consola-

nt in c
lic

semper proficiant,

v.

9, 10.

Ne autem

aliqui

tionem habendam ex spe beal hv.jus resurrectionis.

divilum

cliarilate abutantur, Iwrlalur

pauperes ad

PARAPHRASIS.
1. De.

ca'lero, fratres,

rogamus vos elobsecramus

5. Ilxc est

enim Dei voluntas ut

sancli silis et ab

per

Domiuum nostrum
audstis

Jesuni Chrisiuni ut

quemad-

omni impudiciti remoti.


4.

inodm

nobis

quomod

vos (in via Dei)

Ut unusquisque veslrm

scit

corpus suum sanct

oporteat ambulare ut Deo placealis, sierct apibul'tis


ut in e proficialis,
2. Nslis

et honest possidere.
5.

Deoque magis ac magis

placealis.

Non autem
illi

in passionibus concupiscentiae, sicut

enim qu pracepta

et inslilutiones

vobis

genliles
(i

qui

Deum

ignorant.

dederim Jesu Christi Domini noslri aucioiilate.

Va ne quis in isto negotio fratrem

suum

oppri-

COMMENTAR1A. CAP.
mat,
nain
aut injuria afliciat (thorun; ojus scandendo)
,

IV.

13-2G

ca'teri

(genliles ad Cbristuni non conversi ), qui re-

horum omnium
pridem
d'xi

Chrislus

Dominus vinde\

est

surrcclionis spein non babent.


13. Sicut ergo

sicut jani

vobis et (Cslificalus

sum

cm

credimus quod Dominus Jsus morita et

essem apud vos).


7.

luus est cl morluis rcstirrcxit,


Chrislianismiini vocavit nos Deus

(credere debelui

Non enim ad

mus)qud Deus
Christi gloriosam.

eos qui in fidu Chrisii mot

sunt

ut impuritatein sectemur, sed ut sancliinoniani asse-

resuscilabit, cl sepulcris ycalos adduccl ad vilain

quannir.
S.

Qui ha?c ergo spernit, non homiucm ea docenilla

14. Dico eniin vobis

quod Domino didici,

idqti

tem spernit, sed Deuin ipsum


nobis etiani in
(

pnecipientem

qui

lanqiim Dei verbum dico, sciliect quod nos qui vivi-

baplismo

Spirilum

suum sanclufn

mus

seu quicuinque usque ad adventuni Domini su-

omnis

puritalis fonlem) cominunicavit.

pcrsiiics fuerhnus,

non prvhemus

in

"esurreclione

9. Porr de chaitate fratern necesse

non

est

ut

eos qui
dacli

jatft

pridem niortui sunt


,

et in

pulverem reeril re-

vobis seribain, quandoquidem


ut

Deo

ipso edocli eslis

(ade proinpta

celer, et

moinentauca

muluo vos ainore


10.

coinplcctainini.
)

surrcciio). 15.

(El

ita

edocli,

ut et iliud facialis, cliarilatem

serit arcliangelo
scilieel fralernaiu

exercendo erga fralres oinnes qui


sico
,
;

sunt in tol Macedoni

rogamus aulem vos


profiei.ilis,

ut

magis

Quoniam Dominus ipse Jsus Clirislus, ubijusvocem dare, et lub Dci quasi clasmorluos omnes evpar ) descendel de ceelo
(
,

Jndex, et lune qui in Christ!

lide

moilui sunt rsur-

ac inagis

in

hac virlule

gent primi

11. Kl sedtilam nnvelis


cifia
,

operam ulquieli

silis cl

pa-

1G. Deinde nos, qui lune viveinus cl hucusque in


\ii relicli fuerimus,

et ut vcslra eurelis, alicnis

non imniisceamini

simul cuni
;

illis

celerrim effere-

negoliis, et opereniini pmpiiis veslris inanibus, sicut

mur obvim

Cbrislo in ara

et sic seniper cuni

Do-

prcepimus vobis,
traneis
12.
,

ut honesl converseinini cuni ex-

mino noslro erimus

(ejus gloric consorles).

el nullius

opra indigeatis.

17. [laque consolamini yos

mutu

in luctn

lus

de

Nolumus

autein, fralres, vos ignor.ire

quod spe-

resurrectione sermonibus
cteri qui

ut

non contristemhn

sicut

clat ad

morluos, ut ob eos non conlrislemini sicut

spem non

liabenl)

COM.UEJNTAKIA.
Vers.
1.

De

cetero, fratres, rogamus

vos...
!

ad consilia

de virlute

in

virtutem

seu

ul verlit D.
,

Incipil in

hoc capile morales Thessaionicensibus

in-

llieronymus, de fortitudine
Sion,
id est,

in forlitudineni

usque in

slructiones dare pioporlionalas, juxla inonila qua: de

clum.

eorum

slalu recepcrai Timolbeo.

Ac primo
,

quidein

liorlalur illos ad

majorcm

sanctitalciii
:

seu ad conli-

Vers. 2.

:
:

Seins enim que pr.ccepta deuerim.

nuum

in vit spiriuiali

profeclnm

De

ccetero

rogamus

Graec., dederimus. llic versus respondet liispriiniversiculi

vos in via Dci,

nobis tradil vobis. sic anibulare


dies, Deoque magis ac magis

verbis

Qiemadmodum
fton frustra dixi

accf.pistis
:

nobis.

Quasi diceret
cepistis nobis

ni in e prolicialis in placeatis.

Quemudmodhm ac~ meminislis enim que it.i <;i;ma vobjs


et auctorilate.

Cniec. el Syr.

non babent
et

sic

et ambuletis, bine

dedeiuucs Domini Jesu vice

paul aliter

inlclligiinl

abinpetis magis. Bocju-

Per Dominum Jesum, scu


Domini Jesu, Rgis regiun
qui spcniunl eos,
Vjsrs.
5.
,

noiniiie

<\

auelorilato

mus
ut

vos, ail Syr., u!


et

modum

acception nobis,

quo opor-

loquunlur

pra-Sati.

Hjnc

teat vos anibulare

placere Deo, magis adauacatis. lia


1).

Jesum Cbristuni spcrnuni.


EST
enim
volli.ntas

mandata

et consliliitiones cxsuperelis, ait

Cliry-

ll.EC

Dej

et
;

soslnmus.
Miini
,

lia

ut aliquid supra

mandata lacre nila,

atque iniperala superetis

ail

Theopliylaclus.

omnium praceptorum sinnnia, ut studealis s a ctilali, quodlibet el omne peccaluui lugiend). sjieciaquasj
i

Juxla banc lectionem hortatur Aposlolus ad supcrciogaloria inandalis superaddenda. Ulcrque sensas bonus
et in re

lim ver

omnem

inipurilalem. Yolunlas Dei. Intelligo

\olunlatcni signi, qu

Deus

signiiical :p,;d velil


,

nos
ipse

parm discrepans

sed prinius est plenior, et

facerc, non voluntalein beueplacili

qu

laeil

aliundc conformis e^i pluribus manuscriptis ausc citt


P. Aniebiiie. Crolius eliani citai suuni inanuscriplum, inlerpreli noslro conforme. Ex utroque discutais qud Chrisliani
sit

quidquid vult.

Per iornicatioxem

inleliigit

omnem

iiuniundiliam. aluni S. Clirysostoinus, Tlieiiplivlaetiis,

Tlicodorelus. Multic sunl speei.es libidinum, q'uas, ub


iioininet, dixit
veiui
;
:

non

slare, sed continu anibulare, sein-

Ab omni

foniicatioue

.-,

jrje^js

nw-

per

l'.rolieere,

imperalis superaddere, ire de pneceplis

ita

legerunl.

Vers. obsecramus
I

in

De clero ergo, fralres rogamus vos el Domino Jesu, ut quemadmodn accepi, ,

tem

et

mandalum Domini Jesu

ego Paulus quasi

lcgalus Jesu precepla vobis dedi.


eel
. llcvc esi enim toluntas Dei, etc., sciliut studealis sanctilti. Sanclilas , inquil S. Dionys., est al) omni inquinalionc libra, incontaminalissima el perfeelissinia purilas. El sic sanelila-;

siis

Deo. Deo.
in

ipwmod'o oporleul vos anibulare et ptacere et sapieniia est nsse mblare cum ut abundelis magis. Su; pie Sic et ambuletis bac ambulalione et placenli Dci, ut in eo quod
a nobis

Vers.
,

Magna ars

dixi,

Vers.

magis magisque prolicialis. "2. clc ld Sciiis enim

opponitur cuivs
e
i
,

peccalo, estquc virlutum

omnium

per auctorita-

coinplelio.

1327

IN EfoST.
Observatio moratis.

AI)

HESSALON1CENSES
luin,

1528
sit

quo sancl et honesl

utendum,

et quasi
sit

sub

Generalis voluntas Dci

est ut sancli siinus et


,

ab

oculis lci, ut ait Tcilulli inus. In fine


in

sanclilas,

omni peccalo remoli. lu quoeumque ergo sialu in qncumque conditions siimis, hanc Dci voluntatem
in inenie et corde fi\ain

modo

lioncslas, in usu moderatio

seu leinperanin

habeamus,

liane sit

aclionum

Vidcantur dicta de sanclilale malrimonii cap. 5 Episl. ad Eplics.


tia.

fine

sit cordis noslri volum continuum, sicnl est et Dei voluntas cl desiderium. Duo Dcus semper vult:ut sanclificelur in nobis nomen

nostrarum rgula, hc

Vers.

(i.

Et ne
et

quis supergrediatur... Grc.


in

Non

opprimere
sitis

circumvenire

negolio, etc. Syr.


et

Neque

audaces ad transgrediendum
in isto

ad circum-

suum, elulsanctificcmiir in ipso per Jesum Christum. Uirumquc et nos oremus continu. Sanclificelur no-

veniendum fratrem suum


terminos

negolio. Id esl, ne quis

soi conjugii fransgrediens,


in

alienum ihoiuin

men tuum
te, in

nobis et in nobis. Sanclificcmur et nos


et per le.
sit

invadendo, proximum suum


injuria afliciat.
sciliccl, id

hoc negolio frandet aut


debcat, de adulterio
arlicidus,

le,

Speciajis voluntas

Dei est,

ut

Quod

sic inlelligi
:

Cbili mus

punis, cl ab omni praesertim

immun-

duo probant

Priraum,
,

h
,

t
seu

ditircniOlllS. HyEC EST

VOLUNTAS DeI.SVNCTIFICATIOVEait

TrfyvKTt, id est, ut vertit


in

Syrus

in isto negolio
;

stra,

i.J

est,

lemperanlia veslra,

Theopbylactus.
sibi

negolio de quo loculs est ciun dixit

Abslineatis

Impurilatem horrel Spirilus Dci, tanrjum


silam.

oppo,

ab

caro
cus,

est.

Non pernianebit Spirilus mens in E conlra Dcus quia spirilus


, ,

liomine
et quia

quia

sanet

homines vult esse spirituales


Ilinc

cl

sanclos,

Secundum ratio sequens Non enim vocavit nos Deus in immuudiliam. Aliqui lamcn hune locum de mercaim inlerpretantur, hocque monilum pulant ab Apostolo dari
,
:

omni fornicatione

seu innnundili.

de puros.

Ecclesiam christianam quasi arcam

Thcssalonicensibus, quia Thessalonicae magna:

fic-

ddit inuudo, in qu puricenlur cl salvi fiant homines. Ca^lilas eslspecialilersanclificalio seu sanclilas,

hant mercaliones.

Sed prior sensus magis cobauet

cum

pracccdenlibusel sequentibus. Adulicrium transest,

quia

homincm

facil

angelicum

et

divinum, angelis
facit

et

gressa

circumventio, defraudatio, lalrocinium et

Dco similem.
suem.
Vers,
ost,
.'t.

Impurilas

conlra besliam

et

lalrocinio gravior injuria, ait D. Cln -ysostomus.

Quomam vindex

est Dominus...

Ab

adulterio de-

Ut

scit unusquisque
ci.

vas sudm

id

lerret Apostolus per

minas vindicte Dei.


per ra-

proprium corpus suum sanct


ila

honesl possi-

Vers.

7.

Non enim vocavit... Secundo,


Itaque qui
ii/EC

dere;

fer

omnes. D. lamen Auguslinus per vas


intelligit,

lionem quam reddit de vindiel Dei. Vide paraphrasim.

suum corpus uxoris

vullque Apostolum uxo-

ratis praccipere ut sanct et honesl utantur

malri-

Vers.

8.

spernit... Tertio, per

nionio. Sed prior sensus est naturalior, quia omni-

enormitatem

hujus Iransgressionis, qu

Dcus ipse

bus
vas

eliam non conjagatis, loquilur Apostolus. Nota


jwssidere
,

spernitur et Spirilus sanctus conlumeli aflicilur.


Observationes

suum

id est,

pcrpurilalein dominus

sit

morales.

corporis sui
;

non mancipium. Purilas

liberlas est et

Primo, nota qud per adulicrium et impurilatem


spernitur Deus
,

vit,

dominium impurilas vr servilus. Qui libidini mancipium est. Non in passione desiderii,.., id Vers. 5.

ser-

Chrislus et Spirilus sanctus. Deus,

qui vetat illud, quique nos vocavit ad sanclilaiem.


est,

Chrislus Dominus

cujus inembriim

facti

sumus

in
fit

icmo autem
sccnli;e
,

veslrm serviat passionibus concupi-

baplismo;

membrum autem

Chrisli per libidinein

elc.

membrum
facti

merclricis. Spirilus sanctus, cujus lempluin


esl nobis, babitaviliu nobis,

SlCUT ET GENTES QU^E IGNORANT DEUM. Heil qilOt


Chrisliani genliliter

sumus, quique dalus

vivunt et jaxta concupiscenlias

et qui

per impurilatem cxpcllilur, prolanalocjustcmplo.


flagilii ultor,

suas ambulant

Quasi vei Christianisnius nonsitprodelestatio libidinis.

Dcus ergo seipsum vindicabit eritque hujus

i'essio sanclilalis cl

Quoi Chrisliani
desideria

per quod ipse spernitur, Chrislus inquinalur, Spirilus

in malrimoiiio genliliter vivunt,

secundm

sanctus expellitur. Secundo, disce ab Aposiolo quo-

passionum, qualia cernunlur


raniibus
!

in

gentibus

Deum

igno-

mod
de
eis

caste de rbus inhoneslis

sit

loquendum, cm
quis supergrediaI

Quasi malrimonium non esset sacramen-

loquendi ncessitas urget.

Ne

Vers.

A.

Ut

scit

unusquisque veslrm vas


,

suum

in purilale et capossidere in sanclificatione , id est Et honore. Per vas accipiemus corpus corpus slitatt: enim est vas cl inslruniealnin anim:i . Vult ut qui (pic
;

immundili. Adulicrium ergo vocat supergressionem Idem circumventionem id est, prvaricalioneni. vocat , qu quis l'raudulcnier usurpai uxorem alierius.

corpus suum, possideat in sanclificabac c 3 l sanct caste et id esl tione et honore honesl. Vers. 5. Non in passione desiderii id est, non in airectu libidinis, ut sciliccl mens non serviat desideriis carnis , sed caro serviat redis volunlalihus mentis, ait Anselmus. Sicut cl gnies qiiiv ignorant Deum. Signifient autem Dei ignorantiam fuisse causam cur gentiles sese in omnegenus lurpium voluplatum immergrent. Vers. 6. El ne ipii^ supergrediatur neque circumteniat in negolio fratrtm suum. Agit de libidine et

vas,

id est,

Quoniam vindex est Dominus de his omnibus sicut prdiximns vobis et testificali sumus ; sicut jani anlc m apud vos essemus contestando ac denuntiando vobis diximus uti fieri solel in re gravi. Non enim vocavit nos Dcus in (ad ) imVers. 7. mundiiiam, sed in (ad) sancli fie alionem , id est, casli, , ,
,

moniam. Vers.

8.

laque qui
Igitur

hc

spernit, sed

Deum.
,

spernit, non hominem qui spernit ac rcjicil iila

pracepta, non tam spernit hominem Dei mihistrum, quo proponuntur qum ipsum Deum ijuo data
,

sunt.

17,-20

COMMENTAR1A. CAP.
nul in negotio circimvknut. Quia
et

IV.

1330
Observnth dogmatica.

lur, inquil,

lurpe

est illud

commerchim
9.

innominabile

indicat illud

Hoc

loco abulunlur hxreiiei contra religiosos incn-

per negotium, per supergredi, circumvenire.

dicanles, swl

perperm

hoc enim de labore corporali


,

VERS.

DE
-.?,;

CU ARITATE AUTEM
,

RATERMTATIS.

praceplum speciat ad quosdam


inertes, oliosos
,

ul diximus supra,

Grc,
IrSI

jtspS

j>etSelf(xi

de.umore fraterno.
habetis.

curiosos et inquielos, qui fidelibus

Non necesse habemus. Grc.


EN1M A Dr.0 EDOCTI ESTIS.
,

eranl oncrosi, inlidelibus scandalosi, et Ecclesia; op-

GrXC,

OioKAzoi sttc.
et

probrium. Talibus prcipit Aposlolus ul laborent; et


merit
;

Francs suiiius eanidem mairem, Ecclesiam habcnles. Hinc amor


ternus. Deus, qui charilas est,
et charitalis
!

eumdem Palrem Deum

Christum,
fra-

Iabor enim Iibrum

malorum

erit

remedium.
:

Nihil taie religiosis

mendicantibus convenit

(|uin

doclor et

im, ul

ait

Eslius, sludenl, vacant pr.vdicalioni verbi

magisler
clor!

est.

Deus
cor

eliaritas

Deus charitalis do-

Dei, aliisque id genus actionibus, quibus sains populi


chrisliani promovetur.
sterii

charilatem sic doee nie, ut et charitatem in;

Qmque
ut qui

ralione hujus mini-

spires milii

meum

charilatis ign accende, in-

possent populo pelcre

vit;e

stipendia, juxla id
annuntiant,

flanuna, combure.

quod Chrisls ordinavit,


les, rogare

Evangehum

Vers. 10.

Etenim illud facitis, id est, charila,

de Evangelio vivant; huic tamen polestali reuunlian-

iom fraternam exercetis


sed et
lier tolani

non Thcssalonicai tantin,

mal uni

et

mendicarc, quod magiuc per-

Macedoniam.
Ambulate

KoGAMl'S AUTEM VOS, FRATRES, UT ARUNDETIS M AGIS.

quem vide. Itaque dicendum quod praiceptum de labore corporali spcial ad cos
feclionis est, ait Eslius,

Seniper

in cliariiale prolcieridum

in dilevitoe

qui indigent et subliniioribus functionibus non sunt


alligali, ut ait

ciione, ut dicit

alibi;

non

stetis,

sed semper ad

idem Eslius.
Thes-

linetu

usque ambuletis, incedalis,

proliciatis, ut abuti-

Vers. 12.

Nolumus autem vos ignorare...

detis magis.

salonicenses ininioderat lugebant suos mortuos; ut

Vers.

H.

Et operam

detis ut quieti sitis....


;

huic niorbo medeatur Aposlolus, solatur eos spe resuriectionis. Sed, an ignorab;uit resurreclionem futu-

Ad

liberalitalem versibus superioribus hortatus est

sed quia pauperes aliqui, bac divitum munificenti


abutentes, olio et inerlue vacabant, curios sese negoliis alienis immiscebanl, ut taies corrigat Aposlolus,

ram? Minime; jam enim semel


et lerlii capilis, locutus est

el iterm, in

fineprimi
Ci.i isti

Pulus de advenlu

judicis

lanqum ab

illis

credilo el exspeciato.

Sed

prim, consulit ut curiositalem


,

et

olium fugiant,

quia ad liane vcrilalem non salis altendebant, et ide


in

quieti sinl

sua curent, alienis sese non immisceanl.


,

suorum obitu lugebant immoderal,

et

more paga-

ail Operam date. Sludios et ambitios coneniini Erasmus ulquieli, tranquilli, pacilici sitis, veslra
,

nico, bine resurrectionis futurse arliculum in

eorum

mentibiis rescnlpit, ut nialuin cuiet principio. -Vo-

curantes. Secundo, praecipil ut propriis suis laborent

lumus ergo vos ignorare dk dormientibus. Non mortuos


dicit,

manibus, tum ut

eis necessaria

non desinl, alienaque


facit

sed dormientes, ul ex ipso noniine consolalionenx


si

non desiderent
dicos.

penuria quippe fuies


qui

aut

mennon

procurcl;

enim dormiunt, ergo evigilabunt


veslri
,

ali-

Tni ut genlilibus

parasilos

scurrasque

quando. Sciatis itaque velim qud chari


ut

quos

contemnebant ob suam
fiant conleniplui
,

incrtiain el niendicilalem

mortuos lugetis, morlui non

sinl

sed dormiunt,

sicque sinl opprobrium Ecclesix.

evigilandi verbo Dei.

Dedecus enim

est, ait

Theodoretus
la bore

in

otiovivere;

Ut non
in

contristemini... Dat rationem cur nolit hoc

non quae sunl necessaria ex


dici vilarn cligere, el

qurere, sed inenmunificen-

ignorari, sen potis cur velit ut rcsurrcclionis (idem

exspectare

aliorurii

menlibus

fixani

habeanl;
siciit

scilicel, ut

in

morte vc-

tiam. Hnjusiuodi homines vocabant Clirislemporas

slrorum non lugealis


desliluli,

gentiles qui, fidei lumine

Christum cauponanles, Cbristi mercatores, D. Chrysostomus, Theophylaclus.

spem resurrectionis non haben t. Non prohibet


,

omueni dolorem

sed imnioderalum

sed

paganum

qui

Qui etiam ddit Spiritum suum sanction in nobis, per Spiritum sam tum, quem nobis iinperlivil, nos fecit verbi sui ministres ac poteslalein ddit
,

pracipiendi. Vers. 9.
necesse

De charitate autem fralernilalis non habemus scribere vubis. De charitate IValern , qu uimirni vos iuvieem Cbristiani diligalis, non admodm opus lialietis , ut bc Epislol vos adIpsi enim vos
vel edocli estis
;

Et operam detis, ut quieti sitis, id est, Vers. 11. placide et sine tuinullu agant, aliorum quictem non turbent, alienis oliciis et negotiis non se misceant sed propria curent. El ul vettrum negotium agalis. Vult unumqiiemqiie non alienis rbus suae vocalioni et operi inlendere sese ingerere.
,

moneam.
Deo didicislis; q. d. A Deo dorti Deus enim pur legem Cbristi, el per
:

cm apud
ler

El operemini manibus vos essemus.

vestris, sicul

prcepimus

vobis,

internam Christi gratiam et insliuclum vos docuit, ut diligalis invicem. A quo jam edocli eranl se iuvieem
diligere.

Et ul honest ambuletis ad eos qui fertssunt, decenatque bonesl vos geratis erga eos qui non sunt hoc est dcor vos geratis cm gen Cbristiani
; ,

li

bus.

Vers. 10.

Etenim
,

Et nullius aliquid
illud, diligere, et signa dile-

desidertiis

q. d.

Ne

inopi qii;c

clionis exhibere, (ucilis in, erga, omtes fraires in uni-

vers Macedoni.
est, ni in

llogamus autem vos fratres , ut abundetis magis, id bc fralern charitate quam Deo didicislis, eodem doclore studeatis proficere.

ex oiio sequi solel cogamini alina desiderare. Piger enim, inquil S;ipiens semper est in desiderio. Nolumus autem veu ignorare, fratres, de Vers. 12. dormientibus illud scilicel mysleiiuni resurrectionis. .Morlui vocantur dormientes ob spem resurrectionis qu celerrim evigilabunl ex somno morlis ci ex

1331
iiortuos siios

IN EPIST.

Al)

U.ON1CENSES
Domino
aut
ipso didicisse.

133-2

lugoU paganus, qui


al

vilain lic inclioreni

cluriis est

Hoc

igilur quoei
,

nonagnoscii;

potins la^efur Ghistianus; moderato


,

jain vobis diturus

suni, non

memeiipso

aut Lan*

saliem lugeat, qui vilain crdit a:lornam


fidles
l>ei

ad quant

qum

nieiini,
,

me invenlum
didici
,

dico, sed ut verbum

morte transeunl. Mors soniniis est,


evigilandi
:

quo per
est vil
la;-

Domini

quod ab ipso

quodquc tanquni verDomini


,

verbum

sumus. Mors transitus

bum
cet

Dei, in

nomine

et auclorilalc
,

dico. Scili-

misera ad beataiu
lemini.

ne ergo lugealis, quin potis

qud nos

qui vivimus

id est

qui vivent, seu ex

niirabilem efficaciam fidei; lerribiliiini ler!

nobis, seu ex posleris nostris, tempore adveuls

Dooe-

ribilissimum reddil gralum et optanduni


solvi et esse

Cupio dis-

mini, non l'R.EVENiEMCS in resurrectione

nec

in

cum

Cliristo.

Vers. 13.

cursu Domini, eos qui jam pridem mortui compuIruerunt.

Si enim credimus... Scirc ergo debelis

nos resurrecluros.

Cm

enim

fide

credamus quod Doet nioiluis ref.os

Not

littrales.

minus Jsus
subrexerit

Cltristus

mortuus

sit,

Opinor qud Tbessalonicenses scirent quidem mortuos suos fore resurrecluros, sed qud nescirent

san cl credere dcbenius qud Deus

om-

qui Cliristo ad finem usque fidles fucrunt rcsuscilabil, et sepulcris

cvocalos adducet ad Christi gloriam.

nium oninin liominum resurreclionem fulurani in momentq, et in ictu oculi. Ilincque suceessionem lemporis in e fingenles, timebant ne pris morlui et

Quia inembra

capili

suo debenl conformait et esso


1

jam

cum

capile; banc ralionem fusisexplicat,

Cor, 15.

conupti, tardis resurgerent qum qui


slites forent in

vivi et

super-

Nol

littrales.

adventu Domini. Ideque suos defun-

Nota primo qud conjunctio

si,

non

sit

dubilanlis,

ctos lugcbant amaris, linientes ne, propier

banc re-

sed rein cerlissiniain pr;iesupponenlis pro fundaniento,

surreclionis tardilalcm
rent.

tardis illos in glori vid-

juortem

scilicet et

resurreclionem Christi. Secundo,

Ut banc mroris causant auferal Aposlolus


tam prompte per oninipolentiam Dei

qud de
sit,

Cltrislo

loquens dicat absolul qud morluus

docet eos non solm qud resurrecturi sint illorum


morlui, sed
cl

de (idelibus ver qud dormianl. Priinum quidem,

ne de morte Christi quis b;erelicus dubilel, quasi tanlm fuerit appareils ver morluus est ver morluis resurrexit. Secundum ver, ut lugenles console:

rsurgent, ut nec ipsi vivi prieces-suri sint eos in oc-

cursuin Doinini.
Cogita qud hoc opus opus erit omnipolenliic Dei
cui nibil resislit, nibil difficile,

lur. Tertio,
liic

qud de fidelium resurrectione tantm


,

neque

difficilius

a>

agat, seu de resurrectione ad gloriam

utpole qui

qualiter

omnia Deo
,

possibilia sont el facilia. Sicut in


,

ad fidelium consolationem scribat. Mors


Christi consolalio noslra. Mors

et resurreclio

principio dixit

et

fada sunt omnia

ila

in fine ipse-

quidem, quia nobis


;

nietdiect,

el liet

quod dixerit; sicut ex nibilo

feeit

fous viLe, ntortis mors, mortis noslrae sanclificalio

omnia,
-

ila

ex pulvere faciet corpora. Nola qud Apo-

supplicium quippe convertit in sacrilicium. Destine

slolus in prima loqiiatur persoii, nos qui vivimus

clio ver, quia resurrectionis noslne ad gloriam causa


csl,

Non qud

suspicaretur

vitae suie
;

lempore morluorum
rcjicit

exemplar
,

et forma, sicut

nostne ad graiiam reet

resurreclionem fuluram

id

enim

in

secund

surrectionis

seu vite Christian^'


et idea.

spirilualis,

est

Epistol ad Tbessalonicenses, cap. 2, ubi docet quai

origo

causa

Nola denique eos qui dormierunl

debeanl adventu m Domini pnecedere. Sed


lur ut nos

ita

loqui-

per Jesum, Condilio necessaria ul quis


xesurgat, est ut

cum

Cliristo

exemplo suo doceai de incert


,

et lerribili

cum

Cliristo et in Cliristo dorniiat.

judicii die cogitare et loqui

quasi slatim et noslris

Vers. 14.
mini...

Hoc enim dicimus

vobis in verbo Do-

tcniporibiis fuiui, scilicet

ut

nos ad illam continu


noslri

Aggreditur

modum

cl ordineni resurreclionis,

comparemus. Nostr morlis


erit;
et

dies judicii

dies

et ut

majorem (idem

faciat, affirmt se id

quod di-

banc

igilur

mortis diem quasi inslantem pra?

lecto, id est,

de sepulero suo. Ut non conlrislemini, sicut et cteri qui spem non

lut-

tent ; sicut gntiles , qui desliluli luuiine fidei, spem resurreclionis ac vituj post iiiorlein scutura iiullam

habent.

Vers. 13.
liius

est, et resurrexit

qud) Deus

Si enim credimus quod Jsus morluus ita et (supple pariter credere dfcbeeos qui dormierunl per Jesum, addn-

cel

(O. Fidles enim qui Christum in seipsis liabentes nioriunlur, dormiunt per Jesum. id est, in Jesu, pula in Jesu fide, charilale, ac spe resurrectio-

cum

suheo, ul deiis in me personfi loquar. lia S. August. ISon prveniemus, in resurrectione, eos qui dormierunt, id est smno (scilicet mortis) so,pits,qui ant dormierunl. Pris ergo morlui, non longis distant resurrectione qum posleris douiiicti aut ii qui viulr.iquc enim siniul rsurgent. viuil Quoniam ips Dominus (Chrislus juVerS. 15. dex) in jussu , ci in voce arclitnigeli , et in tuba Dei descende! de clo. Vox arcbangeli non tantm colliget, sed el suseitabit iiiorluos. In jussu, id est, cum
, , :

nis.

ad vilam novam
morlalilalein.

Adducet bos Deus, scilicet sepulcris cvocalos et gloriosam atque ad bealani ini,

Vers. 14.
;

jussu. In voce id est, cum voce. In voce archeinijeU, qu:e sit tuba Dei , vel in voce tuba' , aut lubali Dei. Vox ergo arcbangeli eadeni erit cum tuba Dei. Ha)C tuba arcbangeli, Joan. 5, vocalur vox Filii Dei, quia liet ministerio angcloruin , jussu (aineii Filii Dei forinabitur,

Hoc enim

vobis dicimus in verbo

Do-

ab eoque

mini, id est , per verbum, revelaiionem et docfriimn Doinini q. d. Non quod nieipso, sed quod a Cliristo didici, loquor et doceo, niysterium scilicet resurreclionis.

A-idieet
jiis

vocem
,

vocis

mort nos accipiel. Dei, id est, soutient vini huid est, illi bedieiil lesurvel andienl
vini susliandi
Filii
,

gendo. Kl mortui qui

in Cliristo

in

Christi fide et grti.

Quia nos qui vivimus, qui residui sumus in advcnlum Domihi, id est, quicuinque vivent sive ex nobis, sive ex posleris nostris quorum ego personam bic induo
,

sive Christi fidles cl aniici, sunt, rrsurgenl primi, id est primni , nimirm antequm rapintui' obvini
,

Chrislo in ara.

13
ocnlis

COMMENTAR1A. CAP.
habeamus seniper
Vers. 15 cl 1G.

IV.
id est,

I33S
perael resurrectione, lain nos, qui
alii

Qcomam ipse Dominas... MagnifiPrimo,


ipse

el

exspeclemus suspensi.

Deinde,

tune vivemus, qutu


tune rcsuscitali
,

sancli
in
,

jam pridem morlui


sine

et
,

ciui et iioiueiitniioiim describit advenlum Doinini

rapiemur

ara, non ante

illos

quasdamque ejus
non anglus
t,loriosus

eircunislantias.

Dominus,

sed simul el uni. Sed vivi

ficntnc

morte im-

sui vice, sed ipsemel in sua propri perin

mortalcs?

lia

opinali sunt Graeci mufti, quos sequilur


id

son. Oui descendit humilis

suo primo advcntu


in

Cajetamis; quin et D. Augustinus

affirmavil

al

dcscendel

in

secundo. Secundo

jussu

quando

lib.

2 de peccatorum Mcrilis, cap. 51, sed

cum

imperio etpoieslaiemagu, suis stipalus angelis


k> y.iny.K-i,

relractavit,

lib.

20 de

Civil., cap. 20.

Commimilcr

vniel. Gr.ec,

quod

significat cliam

hor-

tamen onmesLalini, oh Scriptura: auctoritalem omnes


bomincs ad morlcin condemnanlis
in ipso raptu, vel
,

commune, seu conclainalionem, qu nauLe seu muiu excitant ad rem strenu agendam. llinc Erasmus vert.il, cum hortalu. Al Grscci interprtes liane vocem in su propri signilicalione accipiunt,
lanien
milites sese
scilicet

docenl quod, vel


bouli-

aulc rapium,
l'usis

omnes omnin

nes morienlur. Vide

apud Eslium.
lict in

Hic ergp concipiiur ordo in resurrectione,


instante
liai.

pro jussu, imperio, quo Chrislus Dominus suos

Dominus descendet de coelo, stipalu;

angelos et ministres jubebil esse

pn

sio. Terii,

et

in

angelis suis, qui quasi voce


ni se ad
rabit

communi conclamabunl,
resurrcciio.nis

voce arciiangeli

qnippe archaugelo Michaeli, angtio-

Domini jussuin prasl esse teslcnlur. ImpQinslrumentum. Vocem dabit archangelus

ruai pi incipi,elloliusEcclesia3cus(odi,imperabil vocem

Dominus archangelo vocem dare


et

dare; qu, quasi instrumente resurrectionis, morluos

signum

omnes ad vitam
Filii

revocet.

Hc vox,

Joan. 5, dicilur vox

qiKC quasi tuba Dei clarissima ubique personabit et


ut potentissima efficiet id

Dei

quia jussu cjus et iiomine facla. Quarto,


et realis sit tuba, ni

quod

jubebit.

Ad banc

vo-

et

in

tuba Dei, sive qud vera


I).

cem rsurgent omnes morlui. Immutabuntur


stanli
justi

vivi, sive

affirmt

Gregorius

D. Anselmus apud Cornelium

paul post mortui sint et tune resurgant; sive in in-

Lapide,

quem

vide. Sive

quod

illa

vox archangeli, tam


futura
sit,

morianluret

in allero resurgant.
in

Omnes deinde

clara et sonora,

tamque polens

el efficax

ut

simul rapienlur
,

ara

obviam Cbristo judised alibi

propterea dicalur tuba Dei, ubique penotrans, usque

cium exercenli
Aliqua desunt

reprobis ad sinistram liumi reliclis.

ad aures dormientium; omnes evigilans et adjudi-

in

boc online non expressa

cium convocans. Surgite mortni, venite ad judicium. Christus Dominus D. Paulus et D. Joannes de lub
,

dicta D. Paulo 1 ad Cor. 15; et Christo, Mattli. 24.

Et

sic

semper cum Domino erimus


l'eiix

ejus

scilicet

Lac loquiinlur.
\

Ihr-c

eril

tuba

novissima

de qu

glori consorles.

consortium

6 beatam ajler-

Cor. 15. R\cc tub vox crit morale rsurrections


siint Irans-

nilalem

semper cum Domino erimus. Ut hoc lune

instrumenlum, sicut vorba consecralionis


ubslanliationis instrumenlum,
ait

eveniat nobis, nunc sludeamus semper esse

cum

ipso,

Tirinus, post Corin

mente, corde, affctu

moribus

et vit

in ejus viva-

nelium Lapide. Quinl


sunt....
Fit

et mortui qui

Christo

mus

grali ut in

illius

glori vivamus.

ad primum hujus vocis, seu jusss Dei,

Vers. 17.

Itaque consolamini invicem... Mis ergo


cum
Christo

instans

rsurgent

omnes mortui quideni


Iiic

(sed

Apo-

de resurreclione glorios, el de selern


in beatiludine

slolus Cbristianos

consolalionem

scribit)

lantm noniinat, ad quorum el tam prompte el subite ut


,

permansione, sermonibus consolc'mini

vos mutu

in

morte vestrorum

et

ne lugealis sicut
solidam Chri-

eamdem vocem
lem
vocem

paul protraclam et adhuc personan-

gcntiles qui talem

spem non habent.


in

audiluri sint resumpti corporis auribus. Audient


Filii Dei, vel

siianorum consolalionem,
in Strh Dei glori
lis; ai, ri ire Christi

Dei verbo fundalam et


!

ad vocem, surgite, rsurgent, sicque


:

slabilitam

resurgam immorlafine.

audient obedientlo
raliier et

ad vocem venite, audient corpo-

glori consors fulurus, sine

ad judicium venient. Vide Cornelium La-

II;cc esl

spes

mea,

Deus; ha:c est consolalid mea.

pide qui

Suarem
el

cilat.

Rsurgent

primi.

Crac,

pri-

Hc spe ereelus, bc consolatione suslentatus, oninia


lerrena, morlalia, caduca
,

mum.

Illud

primum,

et

sequens deinde, non

significat

alli|uando periiura contibi


,

prioritatem
aliqui prias,

poslcrioritatem in resurrectione, quasi


posleris sinl resurreeluri,
fiel

lemno;

le

solum, Deus meus, desidero, diligo;


;

alii

epfm

unic adhserere in ;eternum volo


tibi

tibi

soli servire

omnium

resurrectio in

eodem

instanti

sed dnotai

lotus esse, in tempore, et in a:lcrnilalc.

prioritatem inter resurrectionem aliquorum et rapium

Adjuva, Deus, infirmitalem


velle
liber
,

meam

et

qui dedisli
,

omnium. Itaque
sint In ara,

resuryent primi, seu

primm

id est

primo rsurgent morlui, ut simul cum

vivis rapi pos-

omnia mea rumpe vincula ut ab omnibus me in occursum tuum prparem


da et perficere
;

non post cos.

assidue; boc unicum


sideat.

sit

negotium meum.

Vers. 16. Deinde nos, qui vivimus qui relinquimur, simul rapiemur rum itlis (qui ex mortuis resurrexerunl) in nubibus obviam Christo in ara. Rapiemur
,

lo,

El sic semper, vidcliccllam in judicio quam in pad quod inox ascendent. Cum Domino (Christo
I

tum ab angelis lum virtulc Christi in ara ut ibi in nuhe spendidissim qmisi throno considenli ad ju dicium peragendtim, saneti omnes in nubibus splen,

erimus.

Vers. 17.
isiis,

Itaque consolamini invicem in verbis

tamen

didis, quasi ihronis assistant, ac quasi assideani, ita ut quisque suo ordine et gradu pro mcrilis pon-

el

nimirmeorum commeiuorationemutuani lidem spem excilando.

1335

IN EP1ST.

AD THESSAL0N1CENSES
el

|336

Corollarium
1

pietatis, scu in

hoc capite ad pietatem maxime nolanda,


redigenda.

ad praxim

Ex

v. 1,
,

discamus omnes

in salutis via

nunqum
profi-

mine, quia caro

est.

Omnern

itaque impurilalem lior-

slandum

sed semper
virlule
v. 1, in in

ambulandum, continu
virlutcm

rebo;

casliiali

magis ac magis sludebo. Impurilatis

ciendum de clum. Vide


;

cundnm usque ad
v. 10.

cnormitalem

el ab e delerrcnlia vide in v. 7, 8.

Per
quo-

commenlario. Vide cliam

eam Deus

spernilur, Cbrisius iobonoralur,


afticilur.

Spiritus

Ex

v. 3,

discamus menlique nostra: inscribamus


Dei

sanctus conlumeli

Ibidem

ilisf:.nni^

nunqum obliltcrandam omnium

praeceptorum

mod de
3
sloli

rbus cliam inhonestis caste loquenduip

summam,

seii

epilomem. llc

est

voluntas Dei, sanid

ubi esl loquendi ncessitas.

ctificatio nostra.

Dcus vult
fugiam,

ut

sim sanctus,

est,

Nolcmus

et diligenler

exsequainur omnes Apo-

omne bonum anipleclar. Haec erit ergo deinceps lola mea voluntas, boc omne sludium meum omne malum horrebo, omne bonum et sanctum cum Dei grati operabor. Deus vult ut sim
:

omne peccatum

pneceptum de fug
negotiis, sed

otii el

de labore honeslo, ut
alieuis

quieli et pacifici nostra

curemus, de

non im-

misceamur
v. 11.

operemur indesinenter. Vide

sanctus, ab omni mal alienus, et speciatimab omni

4" Qui verilaiem de

morluorum resurreclionc ben


de
consolalioncm perciel

immundili remotus. Deus est


tus, vult

spiritus, et, quia spiri,

et seri penctraverit, bine solidam et Cbrislianam

me

spirilualem, sanctum

purum. Deus

est

morte, tum su
piet.

tum suorum

spiritus, et, quia spiritus,


sibi

impurilalem borret lanqum

Vide

v.

12 usque ad finem,

praeserlim

v.

17.

opposilam.

Non

permanebit spiritus meus in ho-

CAPUT
1.

Y.

CHAPITRE
fratres,

V,
les

De temporibus autem

et
:

momentis,

non

1.

Or pour ce qui regarde

temps

et les

mo-

indigelis ut scribamus vobis


2.

Ipsi eniin diligenler scitis quia dies


ila

Domini, sicut

fur in nocle,
3.

vniel.
:

ments, il n'est pas besoin, o frres, que nous nous en crivions, 2. Parce que vous savez bien vous-mmes que le jour du Seigneur doit venir comme un voleur pendant
la nuit.

enim dixerint

Pax

et securilas, lune

re

3.

Car

lorsqu'ils diront
ils

penlinuseis superveniet inlerilus, sicut dolor in utero


babenli, et
4.

eu sret,

Nous sommes en paix et se trouveront hiirpris tout d'un coup par


:

non

effugient.
fratres,

Vos autem,
illa

non

estis in tenebris, ut vos

dies
5.

tanqum

fur

comprebendat.
filii

Omnes enim
noclis,
Igitur

vos

lucis eslis, et

filii

diei

non

sumus
6.

neque tenebrarum.
sicut et etcleri, sed vigile-

non dormiamus

mus
7.

et sobrii simus.

Qui enim dormiunt,

nocle dormiunl;

et

qui

ebrii sunl, nocle ebrii suni.

8.

Nos aulem, qui

diei

sumus, sobrii simus, inet

duli loricam fidei et cbaritaiis,


lutis.

galeam spem sairam, sed

9.

Quoniam non

posuit nos Deus in

in

aequisitionem salutis per

Dominum nostrum Jesum


I

Cbrislum,
10. Qui mortuus est pro nobis, ut sive vigilemus,
sive

dormiamus, simul cum

illo

vivamus.
i

11.

Propler quod consolamiui invicem, et dificale


faeitis.

allerutrum, sicul et
12.

comme l'est une femme ginsse par les douleurs de l'enfantement, sans qu'il leur reste aucun moyen de se sauver. 4. Mais quant vous, frres, vous n'tes pas dans les tnbres, en sorte que ce jour puisse vous surprendre comme un voleur. 5. Vous les tous des enfants de lumire, el des enfants du jour: nous ne sommes point enfants de la nuit ni des tnbres. G. Ne dormons donc pas comme les autres, mais veillons, et gardons-nous de l'enivrement du pch. 7. Car ceux qui donnent, dorment durant la nuit et ceux qui s'enivrent, s'enivrent durant la nuit. 8. Mais nous qui sommes enfants du jour, gardonsnous de celte ivresse, el armons-nous en prenant pour cuirasse la foi et la charit, el pour casque l'esprance du salut. 9. Car Dieu ne nous a pas destins pour tre les objets de sa colre, mais pour nous faire acqurir le salut par Noire-Seigneur Jsus Christ, 10. Qui est morl pour nous, afin que, soit que nous veillions, soit que nous dormions, nous vivions toujours avec lui. 11. C'est pourquoi consolez-vous mutuellement, et difiez-vous les uns les autres, ainsi que vous le
une ruine imprvue,
;

Rogamus aulem
vos,

vos, fralres, ut

noveritis

eos

faites.

qui laborant inter vos, et praesunt vobis in Domino,


el

monent

13. Ut babealis illos abundantis in cbarilale pro-

pler opus illorum


14.
tos,

pacem babeie cum cis. Rogamus autem vos, fralres, compile


:

inquie-

consolamiui pusillanimes, suscipile inlirmos, pa-

tientes estole ad

omnes.
pro malo
alicui

malum sed semper quod bonum est


15. Videle ne quis
in

reddat

12. Or nous vous supplions, 6 livres, de considrer beaucoup ecux qui travaillent parmi vous, qui vous gouvernent selon le Seigneur, et qui vous avertissent de votre devoir ; 13 Et d'avoir pour eux une particulire vnration par un sentiment de charit cause qu'ils travaillent pour votre salut. Conservez toujours la paix avec eux. 14. Je vous prie encore, frres, reprenez ceux qui sont drgls, consolez ceux qui oui l'esprit abalsupportez les faibles, soyez patients envers lu ,
loirs.

sectamini in invicem el

omnes.
16.

15. Prenez garde que nul ne rende nu nuire mal pour le mal, mais soyez toujours prts faire
bien, el vos frres, et tout le

le
lu

Semper gaudete.
omnibus
gratias agite; haec est

monde.

17. Sine inlermissione orate.


18. In

16.

Soyez toujours dans

la joie.

enim volun-

17. Priez sans cesse. 18. Rendez grces

Dieu en toutes choses, car

1337
tas Dci in Christo Jesu, in 19.

COMMENTARIA. CAP. V
omnibus vobis.
c'esl-l ce
sus-Clirist.

1538
fassiez tous

que Dieu veut que vous

en J-

Spiritum nolite exlinguere.

20. Prophelias nolile spernere.


21. Onuiia
note.

aulem probate

quod bonum

est te -

22.
25.

Ab
Fpse

oinni specie mal abstinete vos.

autem

Deus pacis

sanclih'cet
et

vos

per

omnia, ui integer spiritus vester,


sine querel in adventu

anima, et corpus
Jesu Christi

Domini

noslri

servelur.
24.
Fidelis est qui vocavit vos; qui eliam laciet.

19. N'teignez pas l'Esprit. 20. Ne mprisez pas les prophties. 21. Mais prouvez tout, et admettez ce qui est bon. 22. Abslencz-vous de tout ce qui a quelque apparence du mal. 25. Que le Dieu de paix vous sanctifie lui-mme en toute manire, afin que tout ce qui est en vous, l'esprit, rame et le corps, se conservent sans laeiie pour i'avneinenl de Noire-Seigneur Jsus-Christ. 24. Celui qui vous a appels est lidle , et c'est lui qui fera cela en vous.

25. Fralres, orale pro nobis.


26. Salulaie fralres 27. Ailjuro
Ii.tc

25.
2(5.

frres, priez

pour nous.
le saint

omnes in osculo sancto. vos per Dominum, ut legatur epistola


fralribus.

Saluez tous nos frres, en leur donnant

baiser.

omnibus sanclis

27. Je vous conjure par le Seigneur de faire lire


cette lettre devant tous les saints frres.

2S. Gralia Domini noslri Jesu Christi vobiscum.

Amen.

28. Que la grce de Notre-Seigeur Jsus-Christ avec vous. Amen.

soit

ANALYSIS
Veritatem,

modum

el

ordinem resurrectionis docuil


el

;
,

m, in

Evangelio prdicando laborant,


liortatur ut suo
rite

v.

12, 15. Prsulet


offtcio
,

restabat ut indicarel lempus

diem.

Al hoc, inquit

aulem
[

funganlur

arguant

vobis fidelibus non est necessarium, quia fide sciiis


dies

quod

solenlur, suscipiant, tolrent, v. li; attendant subditis,


v.

Domini

s'il

inopinatb venlurus,

et

improbos occupaet

15.

turus ex improviso, sicut fur obrepit nocte,


libtts

dormien-

Omnes

fidles liortatur
,

ad gaudium spirituale, ad
ut Spiri-

udest inexspectatus, v. i, 2, 5.

Vos aulem dies


filii

oralionem assiduam

ad graliqrum aclionem,

Ma
mns

non comprehendel imparalos, quia

lucis estis,

tum non exstinguant, prophelias probent, ab omni specie


mali abstineant;
.

V. 4, 5.
,

Hoc
6
,

ut ila

sit

ut

filii

lucis vigiles et sobrii si-

10, 17, 18, 19, 20, 21, 22.


v.

.
,

7, insuper et armali fide el charilule quasi


;

Deniqueomuiinodameissanclilatem apprecalur,
24. Se eorum commendat orationibus
salit lai, v.
,

23,

thorace

spe quasi yale salutis

v. 8.

Salutem verb

v.

25.

Omnes

speremus ex Dei bonilate, qui nobis Filium suum dedil,


in

2G. Adjurt eos ut lic Epistola omnibus

suo proprio sanguine Sulvalorem

v. 9,

10,

H.

sanclis fralribus legatur, v. 27,

qnam

consuel grattant

Commendal

infeiioribus honorare eos qui prsunl et

precandi formula claudil,

v.

28.

PARAPHI
1.

CaUerm de temporibus
sit

et

momentis quibus ad

moitui, aMern

cum
et

illo

glori perfruamur.

judicium venlurus

Cbristus necesse non est ut

11. Propter quod, scilicet et propter Cbriui

mor-

scribamus vobis.
2.
lpsi

tem pro nobis,


nslis

propter fuluram aetern Christi


,

enim exacte

qud dies

Domini
in nocte.

in-

glori;u

perfruilionem

vos invicem

consolamini et

opinai et inexspeclata veniet, sicut fur


3.

scdificale

mutu,

sicut rvera facitis.

Ciu enim dixerint


periculi
;

Fax

et securitas est, niliilin

12.

Rogamus aulem

vos, fralres, ut nolelis eos qui


,

que

lune

illis

repentinum superveniel exi-

Evangelio vobis pradieando laborant

et qui

pra>

lium, quod non effugient, sicut niulieri pragnanti, et


aliuJ cogitanli, dolor parls repente supervenit.
4.

sunl vobis in Domino, et vos admonent de faciendis


et

de

l'ugiendis.
,

Al vos, fralres, non

estis

in tenebris,

ut vos

15. lllos

inquam, noveritis, ut speciatim eos hodiligalis


,

dies ila
"i.

lanqum

fur deprebendat.
in tenebris essetis

noretis

et

impensis
;

propter opus quod


e'.s.

Quomod enim
lilii

vos qui

lilii

exercent
14.

in vobis

pacem habcle cum

lucis estis, et

diei? nos Christian!

non sumus

filii

Rogamus autem

vos, fralres pra'laii, ut corri-

noelis,
G.

neque tenebrarum.
sicut caeleri
,

galis inquietos, consolemini pusillanimes, suscipialis

Ne dormiainus ergo
Qui enim dormiunt

sed vigilemus

infirmos, patientes silisad


sive pusillanimes
,

omnes

sive inlirmi sint,

el sobrii sinius.
7.
,

sive inordinati.

noctu dormiunl

et qui

15. Videte ne quis

cuiquam malum pro malo red,

inebriantur, nocte inebrianlur.


8.

dat; sed
vigiles el sobrii si-

studele

semper benefacere omnibus


aniino

non

Al nos, qui
;

diei

sumus

filii,

fralribus tanim, sed et infidelibus.

mi^
9-

insuper el armali, (idem scilicet cl ebaritatem


et

1G. La;to

semper

sitis
;

pro loric,

spem

salutis

progale induti.

17. Orale assidue


18.

Spem

salutis dixi;

non enim nos, lliossuos,

De omnibus Deo

gralias

agite

Deus deslinavit ad damnalionem, sed ad salutem selernam per Domini noslri Jesu Christi mrita acquirendam,

volunlas est, seu vult Deus ut

id laciatis

hc enim Dei omnes per


scilicet

Jesum Christum.
19.

Spiritum sanctum ne exlingualis,

in

40

Qui pro nobis mortuus

est, ut, &ive

vivi

sive

(louis suis.

4339

IN EP1ST.
:

AD THESSALONICENSES
25. Fralres, orale pro nobis

1340

20. Proplietias spccialini ne spernalis


21. Omiiia
nale, el

tamcn (prophetis proposila


est relinete.
liabet mali fugite.

cxami-

20.

Nomine meo

salulaie fratres nostros,

eosque

quod bonum

osculo, ebarilatis symbolo, osculeiiiini.

22.

Quod speciem
aulem

27. Oblestor vos in 23. Deus


pacis auctor vos tolaliter et perChrisii ut fecl sanclificet, et tolum

nomine Domini

nostri

Jesu

bxc

Epislola in

spirilum veslrum, et ani-

publico 'idelium convenlu

mam,

legatur.
et corpus, in sanclilalc cuslodiat,

usque ad ad28. Gralia Domini nostri Jesu Chrisii


sit

vcnlum Domini
incpit.

noslri Jesu Chrisii.

vobiscum.

24. Deus qui vos

vocavil, fidelis est, perficiet

quod

Amen.

COMMENTARIA.
Vers.
1.

De temporibus
temporibus autem
el

autem et momentis...
:

nocte obrepit, et hominibus dormientibus adest inexspeclalus, ila dies

(isdem ulitur verbis ac ipse Cliristus Dominus


est

Non

Domini inopinat veniet

el

homi-

vestrm nsse lempora vel momenla

ait Cliristus,
ait

nes incredulos et incantos occupabit ex improvise

Act. 1.

De

momentis...

Paulus.

Vers. 5.

Cum enim dixerint: Pax...


ergo putaverint
,

Loquilur de

XftSvst, lue

majorum sunl lemporum


liic

spalia, v. g., an-

improbis, prxsertim infidelibus, ac fidelium perseculoribus.

ni; xcupoi, minora, nienses seilicet, dies, hora. Sen-

Cm

illi

omnia esse pacihea


;

sus Apostoli

esse videtur

Equidem
fidei

Thessalospei veslr

et in tuto

posita

lune repenlinus eis superveniet

nicenses, necessarium eral ad


conlirniationem
,

et

Grajc,
et

instat,

imminet intrims, seu adesl proximum

et

ad vestram,
,

in

del'unclorum ve-

cerlum exitium.
SlCUT DOLOR
IN

strorum luctu

consolationcm

ut de resurreclione el

UTERO HABENTI

id

CSt

Sicilt

dlor

de resurreclionis modo
yero de temporibus
et

et ordine

scriberem vobis
fiet

at-

parts pra'gnantem occupt ex improviso.

Exemplum
sit,

momentis quibus

omnium

vakl appositum el in Scripluris frequens. Nnvit millier

resurreclio scribere vobis, nec vobis necessarium est,

pra-gnans qud pariet

quando ver parilura

nec

milii

possibile.

Non

possibile

quidem
non

quia latel

an seplimo, an oclavo, an nono, an decimo mense,

onmes
v.
-4.

lic dies: Vniel ut fur, v. 2;


vos, fratres,

non auiem neestis in lenebris,

quo

die,

qu bor, ignorai; sed sa:p jocans

ludens

cessarium vobis, quia

cl iidens, ineffabilibus

repente comprelienditur dolo-

ribus. lia et
sit in-

nos scimus venliirum Dominum, sed ad-

Merit nolat hic D. Chrysostomus qud ha:c


genii noslri curiosilas, ul quaa

vents

illius

momenla

vel

tempora ignoramus.

lia et

maxime

latent ea

ma-

impiis ridenlibus et gaudenlibus supervenil repenti-

xime

scire eupiat;

pracserlim ver
ipsi
:

lempus cousumpassioncin

nus

inleritus.
,

malionis seculi.

De hoc

aposloli ante

Et non effugient nec


rc.

ullo

modo

poterunt efluge-

cxquisieranl; Malth. 24
el

Die nobis quando lic erunt,


lui
,

Hujus
,

rei

figuram habes

in diluvio. Sicul in diebus

quod signum advents


et

et

consummalionis
1
:

sccidi.

Noe

ila eril el

advenlus Filii liominis; Matlh. 24, v.


et
,

Post passionem

resurrectionem, Acl.

An

in

tem-

57; et

in

Balthasare comedenle,
:

cum
,

hciili bi;

pore hoc restitues, etc. At non sic, poslqum Spiritu

bente, et lamen audiente


niel. 5, 25.

Mane

thecel

phares

Da-

sanclo digni sunt habiti

quin Veto reptniunt banc

intempeslivam curiositalem, nec sinunt qurere de


IfDtporibns
el

Observatio

nwralisdicit,

momentis, etc.
ait

Quod Apostolus de
Chrysostomus?
vitse

judicii generalis die hic

Refera; quid hinc lncri,


g,
sit

Sit onfinis sit

illud

et inlellige
:

de mortis nostr noslrique judicii


siiut fur, venil inopinalus. lieu quot sicut Miphiboseth, prseoc,

prop, quid ad nos,

cm

noslr

particularisdie

unicuiqu uoslrm seculorum consummaiio ? Quid de

novimus quos dormientes,


denles? Vigitate ilque
iteriim dico, viyilale
;

communi
Ii ii

fine curiossollicitus

es? Fincm luuin cura,


libi

cupavil? quoi, sicut Ballhasarem


,

bibentes et gauin

no (incm prpara, ab alio fine


F).

grave nihil acci-

ait

Cliristus

Evangelio;

dt, ex

Clirysoslonio. Cur autem lineni comrau-

omnibus dico,

vigilate,

ne

seilicet

neili et partiriilarem

nobis eclaveril Deus, vide


,

D.

laie

quid eveniat nobis, Malth. 24, 42;


liic

Luc

45, 35,

('.hrvsostoiniim cl Thcopliylactnm

ne

in

vilium nos

57. Mirare

ihefl'abilem

Dei

misericordiain, loties

prcipites demus, ne in socordiam, ne


bis ampulet. lire fnsis D.
Vi-:>is.

mercedem noexacte,

totque modis impios homines de suo advenlu inopi-

Chrysostomus.
.

nat cdmmoniitis. San imperalos iuvenire non vult,

2.

Ipsi

enim diligester, ?d esl

quos

loties invitt
!

ad prxp;irationem
!

plan et cerl scnis.

Deus boue Deus misericors


sicijt

eliam

cm

vit irasci,
te

Quia dies Domini


Vers. linpore
diciimi.
1. l

fur.... Sicul
etc.;

enim qup
sit

fur in
seilicet

misericordi recordaris. Dedisti metuehllbits

signifi-

De temporibus aulem,

er, tut sunl omnia,


j

nihil est periculi, nullus

melus;

mofrinlo Cliristus ventifriis

ad juexacte

Vers.
jilan
,

2.

Ipsi
,

enim

diligcnier

id est

crl
3.

siljs

de', tta vehei

Vers.

Cm enim dixerint

quia dies Domini , aient fur h noseilicet inpiiiai el inspectatHS.


pa.r, et seeuritas;
id

tune repenlinus eis superveniet interitus ; id esl, inslal vel in minet exitium. Sicul d'dor in utero habenti , id est, parturienti banc enim repenl nesciam dolor parls corripit. Et non effugient; q. d. Nec ull ralione poterunl elui : :

gre
j

malum imminens.

!541
catioiiem
,

COMMENTAR1A. CAP.
ut fugianl facie arcs
,

V.
in

1542
oblivione Dei et salulis noslra1,
?

psal. 59, G.

Qum
:

peccato et

Tant

merit

it;iqne singulis

iinpropcras pereuntibus
,

Pe3f-

severjor erit nostra damnalio, quanl majori luce donati fuerimiis


xit in
;

ditio tua ex te!

uti

Da mihi, Deus dmens hc inisericordi, ul lidei vigilantia prxveniam

tua sic
niorlis

quippe complcbilur

in

nobis quod di,

Chrislus

Hoc

est

judicitan

mundi

quia lux

veiiit

praoccupalionem, pnitentiajque dolonbus


damuationis aeternae dolores.

effugiani

mundum,

et

dilexcrunl /tontines magis tenebras, quant

hteem. lgilur non dormiamus


polcst
:

somno

pcccali, ne ster-

Sed

circa

litteram objici

Nonne

Elias cl

tamus

saluli noslraj ngligentes.

Antichristus pnecessiiri sunt erunlque signum adyenlus Chrisii? Erunt, respondet Theophylactus
,

Sed vigilemes
cuslodit,
furis

altenli

qui vigilat
;

domunique suam
ila

crunt

advcnluni persenlit
percipit.

qui vigilat,

quidem signum consummationis


ts non item; subilaneus erit

seculi, Christi

adven-

Domini advenls signa

enim

et incerlus.

Sed,
si-

Et sorru suas non


:

vino lantm, sed ab

omni

inquies ilerm, erunt signa in sole... Faleor et

hc

cupidilalc et perlurbalioue aniini,

qu
,

spiritualis est

gna prxcedeni adventum Domini, sed non diem advenls Domini


:

ebrietas. Ebrielas anima? sunt divilice


dilas et

pecunise cupi-

quippe tempus signorum illorum

cril

amor corporum, D. Cbrysostomus.


7.

ipsc dies Domini, nec di durabil tempus illud. Vide

Vers.
brietalis

Qui enim
:

dormiunt... Vigilantia; et sopetit

Estium.

noslrx ralionem

ex melaphor jam diet ebrie-

VERS.
luminali

4.
,

VOS AUTEM,
.non estis in

I'RATRES...., UlpOte fuie


,

il-

cl nociis et diei.
tali

Noclurnum lempus somno


tempus
est.

tenedris
,

scilicet infidelitalis

magis oppoitunum

bine qui rfonuiant... Dies ver

et cupidilalum, et vos dies illa

sicut ter

compreet piis

vigjlise et sobrietalis
Vi.i.s. 8.

hendat. Omnibus quidem,


jgnolus est hic
(lies,

ipsis

eliam (idelibus

Nos
,

igilur, qui

smes

filii

diei, vigiles

non lamen omncs occupt ex im-

cl

sodru simus

insuper et annati. Sobrietalem supra


si

proviso

sed improbos taniiun et lonobrarum operiSicut in luce vigilanlibus et excubias

addidit vigilantia'.;

quis enim vigilet quidem,

sed

l>us dedilos.

ebrius sit,

hune pranlo

facile subripiet et spoliabit.

agenlilms

etsi

superveniat fur, non nocebit


nudal.

alvero

Hic autem arma sobrielali superaddit, quia


eliam vigilem et sobrium
,

hominem

dormienles

in lenebris spolit et

sed iuermcin

latro facile

Yers.

5.

Omses enim vos


juslili.e

filii lucis estis... Sic

conlieil. Ilaque vigiles, sobrii,

armati simus.

in Scripturis appellanlur

Christian!

ob Christum qui

Indeti loricam FiDEi, id est, dogmala, ait D. Cbry-

lux est mundi Paterque nosler, et ob fidera

qux

vera

sostomus. Et ciiaritatis,

id est,

bonam
sit

vilain,

idem

lux est, et
lit

diem

parit.

Hoc

aulein sxp repo,

Cbrysostomus. Et galeam spem... Spes autem


nobis per Christi mrita promisse
galea. Fides charilalc aniniata cor
!

salutis

Apostolus ut
id

fillos lucis

laudans

excilet ad opra

mentis noslra

lucis.

est,

sanclilalis; sicque

non paveanl banc

et vilain

hominis

diem omnibus lenebrarum liliis terribilem. VerusChristianus adventum Christi Palris noslri non lion et
sed opiat
;

inlerioris prolfegit et conservai, sicut lorica pectus et

inleriora

spes vei nienlcm erigt ad cleslia.


Observatio morulis.

quippe,

ait S.

Auguslinus, perversum om:

nin est qnein


dic
:

diligis

limere ne veniat
,

orare quoli-

Ilaque
las
,

tria

nobis necessaria sunt, vigilantia, sobrie-

Adveniat regnum tuum


iste

et

timere ne exaudiaiis.
est.

armatura.

Ad

vigilanliain D.

Chrysoslomus hic,

Unde
prorss

limor? Quia judex venturus


?

Sed

in fine moralis, et

nos excitt cxemplo funambuloruni

liumquid invidus
:

numquid
August.

nialevolus

? Nifail

honini

ambulantiiun super cacumina el prxcipilia. Angu,

quis

enim venturus
?
,

est judicare, nisi qui ve-

slam

iirquit,

viam ingredimur, pncipiliis (indique


:

nit judiari pro te

psalm. 147, citalus P.

circumdatain, quae duos s'unul pedes non capit


ilaque nobis opus est vigilantia
!

quanta
ii

Cornelio. Idem vide fusis in Epist. secund ad Tliessalonicenses, cap. 2,


v.
1.

Vides qud

qui

Vers.

G.

Igiter non dormiamus... Ne prsumant


et

ejusmodi vias ingrediunlur non solni pedes muniunl,


sed et ocnlos
,

elc. Sic

el.

nos omnia diligenler et ac-

de nomine, horialur ut
giles et sobrii.

de facto

sinl

filii

lucis, vi-

cural circumspiciamus

magnum

est vitii profun-

Quid enim prodesscl nobis nomine


filios
;

et
si-

dum, magna

pra'cipilia,

magnat inferis lcuehra:;an-

professione extern

lucis

esse,

si

operibus

guslias ohscrvemus, culn timor et tremore amhule-

mus

tenebraruin
4.

(ilii

si

sicut pagani
fratres,

dormiamus

in

mus. Sobrielas nobis duplex


lulis.

csl necessaria.

Sobrii,

Vers.

Vos autem,
cm
sitis

non

estis in lenebris.

Id est, vos

jam exterorum vilinrmn.

illuminali per fidem vivani, non eslis in nocle lenebrarum, id est , infidelitalis ac

Sed vigilemus, el sobrii simus, quasi in die; hoc csl, semper simus in exspeclalionc judieis venluii, (piod
est vigilare; setriperqu jusiis ac lenipcraiis actionibus inlenli, quod est sohrius esse.

Lt vos dies ilta lancfam fur comprehendat lioc est , opprimai ac perdat sed eus solos quos somno ac lenebris occupaios inveniet, id est, malos. Vers 5. O Bines enim vos filii lucis eslis et filii diei ; id est, Bd illuminali et ad opra lucis ac diei (qu;e sunt opra lidci, crtei arumque virlulum) exercenda per Christi graliam vocati. Non sumbi nociis, neaue lenebrarum scilicet (ilii id est, nociis ac lenebrarum opra sclantes. Vers. G. lgilur non dormiamus sicut et cteri : Bomno peccalorum , desidi, ignoiantiae Dci et sa, ;

Vers.

7.

Qui

niih

Dormienles vocal eus, qiu

dp'rmiunt, Ql dormjunt. in niabii ilormiunl. Et

qui ebrii sunt , noc'te ebrii sunt. vocal ebrios scilicet eos qui cupidilalibus animi et pci tuibationlbus indulgent. Vers. <S. Nos autem qui diei suntfis, elc. Non salis esl vigilaf, verih opus eii.un annaii. tpncfl ergo qu pectus cl loluiu cm pus obann.einus si| |id<'s et boiia opra cbarilaiis; yme veio hostra sit spes sa-

liilis.

1343
&6U
lilieri
,

IN EP1ST.

AD THI'SSALONICENSFS
,

13U
sim
et

dcbcmus
uli

esse ab

omni

vitioso affectu

et
j

sive in be, sive in altre vil,

vivam cum

illo,

sobri debeniiis

hujusmodi rbus. Audi eumdem


in

sinique

xtcrnx glorie

sua;

parliceps.

OboniUs!
non spe*

D. Cbrysoslomum: Nullus lalcm ingreilicns viam

mserieortea ineff&biii; 1
tali

consolatio solida qurc in

nsiim cffunditur, nec ebriciate gravalur; scd


nrietate et jejunio liane

in solic

fundalirr bonkaie et misericordi! Quis


in
b.
Fili.

viam ingrcdilur. Nullus

ret

clemenli voluntate Dei,

in in

bac preiios

via iucedens aliquid def'ert superllunni, sed succinrtus


t't

morte

Dei? Etiamsi me occident,


ut

boc sperabo.
iiniicr,

expdiais

elc.

nullus suos pedes impedit

Hoc non oontenlus,

Deum

et

Cbrislum

sed libras dimitlit et snlutos, elc.

volo, desidero, ardeo salulem proximi


;

mei

verbis et
:

Punopliam hominis Cbrisliani vide Epbcs. G


ad
tria

hic

cxemplis illam, quantum polero,


recusabo
ei j.ro

promovebo
est
;

nihil
\

reducitur : Sint fdes attenta ad clesiia

spes
h,ec

quo Cbristus mortuus


et

cuique

i-

lirma et baec exspectans; charilas operans,


seterna promeroatur bona.

qu

tam suam ddit

sanguinem.

Est in nnslr poleslatc ut

/Edificatc atterutrum.
clis

Metaphora ducla

a!)

arelle-

Deus

nostr miserealur
,

ait D.

Cbrysosloinus
lui.

misein

qui inuruni

simul xdilicanl. Dbet unusquisque


dificare, id est, ipsius salutein ver-

rere proximi
fine

et

Deus ipse miserebilur

Vide

proximum suum
bis et l'aelis

moral.

promovere.Ne
;

dicas,

non sum doctor,

ait

V*EUS. 9.

QUONIAM NON
:

POSUIT nos Deus... Speif

Thcopbylacliis

doclores

non

sulficiunt

ad omnium
dificet.

noslrain (irmat ex Dei bonitale salulem nostram ade


volenlis, ut Filium
bis.

adilicalionem, hinc unusquisque

proximum

suum unigenitum

dederit pro no-

Vers. 12.
veritis...

Rogamus autem vos, fratres,

ut no-

Sensus ergo est


lilios

Et merii sperare debemus, quia


,

Pnvcepla dat ad vit christianx

inslituiio-

nos Deus,

suos

non destinavit ad perdilionem,

nem
les

spectantia, ac

primo commendat honorem

pr;e-

sed ad salulem ternam.

Ende boc

tibi

constat?

lalis et

Vers. 10.

Ecclesia: ministris debitum. Rogat ergo fidut

Qui mortuus est pro nobis... Quia

inferiores

omnes

Ecclesia:

ministros,

sive

Filium suum ddit pro nobis. Ade vult nos salvos


lieri,

doclores sint, sive pnelaii, sive

quodeumque
ministros

officium

ut Filium

suum

dederil, et

non solm dederit,

exerceant

revereanlur, diligant, eisque necessaria

sed dederit ad morleni. Quanla bine spes!

suppedilent.

Omnes

Ecclesia;

dixi

nec

Ur
gilare

sive vigilemcs, sive DOiiMiAMiis... Aliter bic viet

eniin necessari ha?c tria

eidem personao conveniunt.


scilicel doclores,

dormire sumuntur

qum supra;

significant

Im

trs

gradus videturdistinguere,

eniin bic, viverc et mori.


est Cbristus, ut,
vis
i,

liaque pro nobis mortuus


sive dormientes, sive

prlalos, presbyteros.

sive

vigiles,

Ut noveritis
obedieniiam,

bac

agnitio significal bic reverenliam,

sive niorlui, sive in


illo

bac

vit, sive post

mortem,

rerum necessariarum subminislralioul respectu et affectu noscalis,

cum cum

vivamus

nunc

scilicet

per gratiam, lune per


nibil

nem. Rogamus ergo


Eos
ea
(|ii;e

gloriam.
illo

Vivam
vivam
:

ergo,

ves. Nibil itaque

me refert, etiamsi mortuus fueris, cum illo vilimeamus, nec vitam, nec mortem
an moriar,
;

seu ut consderelis et bonorelis,


qui

laborant inter vos, docendo

scilicel, et

sunt salutis vobis adminislrando.


id

utrumque nobis
Vers. 11.

indiffrons,

ex D. Cbrysostomo.
id est,
illo iu

Et

pr.-esunt vobis in Domino,


iis

est,

el qui vobis

Propter
,

quod,

quia Cbristus

pr;csunt in

quxspcclanlad Dominum, seuprxlalos


vos, id est, et qui vos

pro nobis mortuus est ut

cum

slnium viva-

ecclesiaslicos.

mus

Et monent
ET VOS .IDIFICATE MUTUO.
piis

monent de

fa-

CONSOLAMINI 1NV1CEM

ciendis et de fugiendis, seu presbyteros, quibus boc

Muluam salulem
plis.

promovete seinionibus etexem-

maxime

convertit.
tria

Hic nota
Observatio morlis.

pralatorum

in

subdilos munia. Labo-

rent assidue in docendo et necessaria salutis admini-

Deus

vult salutein

nieam;

me

destinavit ad vilain;

slrando. Prasinl et regant sollicit circa ea

qu Do-

salutis inca; causa Filium


lius

suum

ddit ad

mortem. Fi-

mini sunt. Forlilerelcharitativ nioneant de faciendis


et

pro

me mortuus

est ut, sive vigil, sive dormieris,

de fugiendis.
,

Quoniam non posuit nos Deus in iram. Deus non posuit, consiiluil, ordinavit nos ad iram seu vindiclam id est non prdestinavit nos ad aelernam damnalionem. Sed in acquisitionem sahuis, id est sed ad alernam salulem el'fieaciler acquirendam. Per Domiiium nostriun Jesum Christian. Deus per Clnistum nos pradestinavil ad salulem. Nain Dco per Clnistuni nos electos esse, sermo est Apostold
Vers. 9.
Id est,
;

mortali hc vil

magis in Christo,

qum cum

Cbri-

sto vivere dicimnr.


'

Prvpter quod consolamini invicem. SciVers. 11. per ea qu de resurreclione mortuorum et vil perptua cum Cbrisio ducend jam ex me audivislis. Et dificate alterutrnm ; id est, muluam salulem promovete piis sermonibus , quibus ad spem beala: fratrum animi exciii surreclionis et vita; avenue ,
liect

tentur.

trequens. Lpbes. 1, et alibi. Vers. 10. Qui mortuus est pro nobis. Morluus est autem pro nobis , ne nos maneremus in morie , sed

Sicul

et

facitis.

Hoc addit

qu gratior
,

sit

exborvl nove-

talio laudi

permixla.
,

Vers. 12.
ritis
,

Rogamus autem vos


noleiis
, ,

fratres

ut in

selemum viveremus.
sive viijilemus
,

id

est

Ul
id est

bic in

id est vivamus sive dormiamus, moriamur, simul cum illo vivamus, nimirm grati, post mortem ver in glori id quod
,

eos qui laborant

in

ralionem eorum habealis prardicando Evangelio el rc Jiriet


,

propri est vivere

cum

Cbristo.

Nam

alioqui, durante

stian proeurand ac promovend , inter vos. id est , in Domini Et prsunt vobis in Domino Cbristi famili, hoc est, Ecclesia. Et monent vos,nem~

1545
Vers

COMMElVlAKIA.

CA.

V.

ISiC

itirvrE.

15. Ut habeatis illos abundantius in chaGrxc: Et ducere illos supcre.uiberanii in cltaUl slimentur vobis cum riliite. Quod verlit Syrus. Vi Mis summum charitate abundanliori. Ambrosius
:
:

Vers. 15.
dat.
esl

Vdete ne ous malum


malum
fucrit pris

ri\o

malo kkd-

Inlcrdicilur vindicla. Si

pro malo non


inullo

reddendum, muli minus malum pro bono;


si

minus

non

malum, Chrysostomus.
est...

honorent

habeatis

in
:

charitate.

Tlieophylaclus

post

Sed semper

quoi>

uonum

Sed sludelc omnibus


fratribus, sed et in-

D. Chrysoslomum
fitii

il abundantius
:

diligalis cos, sicut

semper benefacerc, non lanlm


Nota semper

parentes suos. Sensus ergo esl

Rogamus

vos

M cos

fidelibus et perseculoribus vestris.


et in om.nes.

oinnes

summoper rvercamini ex
in

charitair, propicr

Pnvceplum Doinini
elsi in

est

minislerium quod

vobis exercent, et quod omni

ljo autem dico vobis, ditiqilc...

vcneralione dignum est.

Vers. 16.

Simper gaudete;
semper
sinl
ail D.

tentationcs

Audi Cbrysostomum
ii

Per ipsos gcnerati

eslis seter-

incidalis. Alloquilur oinnes, cl prlatos cl subdilos, quos

ni

gcneralionc; per ipsos eslis regnum asseculi; per n is ipsorum liunl omnia; per ipsos vobis port

liorlalur ul llo
et

animo, eliam

in

mdis
animo.

urgentibus malis,
:

Albanasius. Quasi dicat


lolerate

cloium aperiunlur. Qui Christum diligil, cujusmodicumquc sit sacerdos, euni diligit, quod percuin veneranda
sii

Aposlolus

Omnia pro Christo xquo

Quomod

polest hoc (ieri?

assecutus sacramenta.
:

Vers. 17 et 18.

Sine intermissione orate.


:

Viam

Pacem uabete cum eis. Grxc. Pacem habete in vobis ipsis. Sed Syrus, /Etbiops, D. Chrysostomus, Thodorelus, habenl sicut Vulgata. Tlieopliylactus ulrum-

aperitad perpetuain spirilualem hetitiam sciiicel orent


assidue et de omnibus Deo gralias aganl, eliam de
adversis.

Age Deo

gralias, et

malum mulauir

in

bo-

que conciliai

Habete pacem cum

ipsis,

idque non

num,

ait S-

Chrysoslomus.

Ilinc D.

Augustinus laudat

exlern specie, sed in vobis ipsis.

inorem antiqiium dicendi, Deo gralias. Vide Cornein

Sicut supra nota


ficia, sic tria

li

prxlatorum

subdilos tria of:

liiin:

Lapide.

hic infcriorum in prlatos dbita

ho-

II.-EC

EST ENIM VOLUNTAS DEI... Sciiicel, Ul


per

llOC 0111-

noreni,
ria quae

amorem, pacem, idquc ob trcnienda mysteper ipsos assequunlur.

nes vos prxslelis

Jesum Cbristum. Sicut per


sic

Vers. 14.
alloi|uilur.

Rogamus autem
,

Cbrislum omnia accipimus,


vos... Priclalos

per ipsum graliarum


esl et

nunc

reddenda

esl aclio. Ipse

enim mediator nosler


est

nostra hostia
inordiiiutos.

laudis.

Polest etiam hoc inlelligi de

Corru'ite inquietos. Grxc.

Syrus, mule

aliis
tis,

prx.cedentibus.

Hc

volunlas Dei, ul gaudea:

agentes. jElhiop., eontumeliosos. Arab., eos in quibus

ut orelis, ut gralias agatis

in

Christo

Jesi;, id

non
vat.

esl

ordo. tkxto, qui rgulant

et

ordinem non scr-

est,

per

Dominum nostrum Jesum Cbrislum


ait
liai.

coopraerit,

contra, etoxtos, ordinis observator. Itaque in;

toreni,

Tlieophylaclus; per graliam adjulor

tellige ngligentes sui ordinis, regulae, et ofliii

qui

qui dicit ul
cessaria
:

Ilinc collige tria cuivis Chrisliano ne-

suis dissolulis

moribus aliorum pacem

et Iranquillila-

Primum,

ul

non reddat malum pro malo.

teni perturbant.

Secundum,
sciiicel,

ul facial bonuin, eliam

Co.nsolamim pusillanimes, quibus

dficit

bus. Tertium, ul tam de bonis


et

malum l'acienliqum de malis gaudeat


in

animus ad magna, seu facienda, seu lerenda.


Suscipite infirmos. Ambrosius, opitulamini infirmis.
Grotius, suslentate eos, velut
tolerate et opitulamini.

Deo

gralias agat.

Hxeque

Christo Jesu coope-

ralore.

manu

prehensos, id est,

Vers. 19.

Spiritum nolite extinguere. Spiri-

Grxcus

signilicat

ulrumque

lus sanctus frquenter in Scripluris igni

compara lur.
:

lolerare et opilulari.

2 Tim.
om.nes. Sive infirmi sinl, sive

1,

Suscitatur sicut ignis sopitus

hic ver

Patientes estote au

extinguitur. Suscitatur
dilalione continua,

autem precibus

assiduis,

me-

pusillanimes, sive inordinali. Paticnlia, lenitas, inan-

perpeluo pietatis studio, et jugi


contra desidi in

suetudo, virlus est gnral is et ad oinnes dbet extendi.

operatione sanel. Extinguitur

Deum,

nimiis circa terrena oceupationibus, carnali-

p de iis quae agere aut lugere debeatis. Et habeatis Hlos abundantius, etc. Ut eos Vers. 13. abundantius amelis et foveatis, quasi lilii parentes veslros spiriluales. lia Tbeophyl. Rogamus autem vos fralres. Hic jam S lus. 14. alloquilur eos qui praesunt, et partes quasdam eorum

reddut

offieii alliiigil.

Cor ri pile inquitas, admonele inordinatos qui paci tranquillilalem publicam turbant inalis ac disSOlutis moribus. Consolamini pusillanimes ne in advcrsis animum despondeanl, ue graviori lentationc pulsali vicloriam
,

etc. Id esl benefacite invieem et omnibus. Semper gaudete gaudio spiriluali Vers. 10. hoc enim inler adversilales et pressuras singulare levamen esl iis piaeserlim qui patiuntur pro Christo. Vers. 17. Sine intermissione orate. lier monsliat quo lit ul semper gaudeainus orationeni nimiruni quaa non cesscl, atque graliarum aclionem. Oratio est lutela pacis, mreniium consolatio, Ixlanlium
,

cem

jucundiias, lugenliuin solainen, morienliuin sepull'.ira, etc. Nnlla est alia iu loi \il luimau pictiosior oia lione possessio ait S. Ephrem.

Vers. 18.
versiiale,

In omnibus
,

gralias agite,

tam

in

ad-

desperenl.
Suscipite infirmas
stinl infirmi
,

qum

in prosperilate, etc.

silblevale infirmos

cos qui (ide

quiquc in va Dei facile scandalizantur. Patientes eslote ud omtes. Id est, longanimes, lenes <i mansueli estote non soitmi infirmos rga onuies verm eliam erga inquietos. et pusillanimes Videle ne qui* maltun pro ma! alicui Vers. 15.

enim volunlas Dei in Christo Jesu, per Ch;i in omnibus vobis. Qtusi dicat Hx.c faciendo piacebilis Deo per Cbrislum sine quo ulhil
est

Hc

sluni

Jesum,

placere potest. Spiritum nolite extinguefe, id esl, doiw, Vins. 19. lumina , al'llaus, impulsus et, ut seouiiur, gralias

4347
bus

liN

EPIST.

AD TI1ESSAL0NICENSES COMMENTARIA. CAP.


gratia, vil

V.

1348

dcsitleriis, incrcdulitale,
id est,

pcccalo. Itaque Spiritum

immund, nimi

circa lerrena sollicilu-

sanctum,

Spirits sancli gralias, illuslraliones


in
,

dine, pielatis iu

Deum

defeetu et in pauperes miseri-

et iinpulsus,

quibus quasi lampadibiis vos


illuminai,
nolile

hoc

caliiu

cordiae, spirilu ncquithe. Itaque Claude januas, id est,

giuoso loco

exlinguere

vcstr

sensus, os, oculos, aures, ne ingredialur spirits


lllide;

maex

Deurtl desidi, niiniis circa


vil

lerrena dissipalionibus,

fac
et

eleemosynam, vaca Deo, lerrena contemne,


sanct
vive.
Ila?c

immunda. Vide plura


de Spirits

v. 21.

pure

quidein

excerpsi

Rect tamen, et magis ad nieulcm Aposloli, puto,


si

D. Clirysostomo, sed verba non sumpsi.


Circa

inlelligalur

sancli donis,

nd alioruni

januam claudendam, egregi comparai duoduabus


ja-

uliliiateni coucessis, v. g.,

de dono iinguarum, pro-

ruui hoininum ora se verbis appelenlium

pheli, etc., de quibus 1 Cor. 12, et glMC lune erant


eomimiiiia. Tune, ait Theophylaetus et Tbcodoretus,

unis aperlis,

et ex
si

adverso

posilis,

per quas irruit

venins;

unam

claudas, cesst vcnlus.

apud ipsos eranl prophela; Dei, craut


vani, de quibus
utri essenl

et

prophte

Vers. 22.

An
melu

omm
elsi

specie mali abstinete.

Quod
relin-

2 Thessal. 2

sed

rpiia

incerlum erat
cl

speciem habet mali,


quile lamen,
ciS

rvera inaluin non

sil,

veri,

omnes aversabanlur

spernebant.

scandali. Infirniis plus nocet spefortioribus.

Hinc Apostolus omnibus loquens, ac


lalis,

pr.cserliin prae-

mali

qum nialum ipsum


le

Cave

ita-

dicit,

nolile charisnialum

spirilualium

usum

que, (rater, ne per

pereal infirmus, propler quern

prohibere; boc enim csscl Spiritum sanctum in suis


donis exlinguere.

morluus

est Cbristus.

Vers. 23.

Ipse

autem Deus

pacis...

Vers. 20.

Quia non

Pkophetias nolite spernere. Lict


sint

monilis lantm, sed el Dei grati indigemus ad sanctitatem, bine dalis monilis, oral tandem Apostolus ut Deus eos in omnibus, el per omnia, sanciilicet, in
spirilu,

apud vos aliqui

prophet vani, ne propterca pro-

phetias spernatis, el proplictas averscniini. Quin

im

propbetiam inlcralia magnifacite, gratiam


l'unira praxlicendi, vel

scilicet vel

anima

cl corpore, sicque ha:c tria sanctificet

Scripturas interpretandi.
id est,

ul et in sanelilate servel

Vers. 21.
nate

Omnia autem prorate,


csl el saine dctrinae

usque ad adventum Domini

examiet

nostri Jesu Cbrisli. Deus pacis, id csl, qui pacis est

tamen quod propbelanliljus ptoponitur;


probalc, id est, eas qua;

aucior

hoc ulilur epilbeto, quia pax ad


confert, el ubi pax

sanclilicaiio-

quod bonum

Omnia
ait

congruum reiinele. venu sunt propbeti;e,


ila

ncm maxime
ctitas est.

non

est, ibi

nec san-

Deus ergo pacis

el sanclilalis
:

aucior sancti-

D. Chrysostonms, Tbeophylactus, et

inlerprc-

ficet vos lotos; seu ut ail Syrus


sanctificet,
et

Vos omnes perfed


el

tatur ipse Grotius.

Malc ergo boc extendunt barelici


(idei

lolum spiritum veslrum

animam vc
in

ad examen dogmatum

ab Ecclesi

iu conciliis rc-

stram,

et

corpus veslrum custodial sine culp


nostri

adven-

ccplorum
stolus.

quod de propheliis

privalis

dixit

Apo-

lum Domini
nia.

Jesu
;

Clirisli. Sanctificet
:

vos per om-

Graec,

totaliler

sensus ergo est

lia ut sitis loti

Quamvis, ut

di.xi v.

19,

magis ad litteram

inlelli-

cl perfeel sancli, spirilu,

anima

et corpore.

galur de donis graluitis, ben lamen et ver potesl

Ut integer
Crac.
,

spirits,

et anima, et corpus
tria intgre et

eldc

inicrnis gratiis etiam inlelligi; et circa


esl
[).

hoc vi-

el

integer, etc.

Ul ha;c

omni

dendus

Clirysoslomus

ex quo

Haec vita nox

est crassa, lun carens;

ut in e

ambulemus, dedil
scilicet

ex parle immaculaia et irrcprebensibilia cuslodanlur usque ad adventum Domini nostri Jesu Cbrisli. SpU
ritus est rationalis

nobis
sancli

Deus lampadem prclaram,


gratiam acccndil
acceptait)
alii

Spirits

pars anima;

seu mens.

Anima

est

in

cordibus

noslris.

liane
ut

ejusdem anima; pars sensiliva, seu pars


nobis

inferior, qttoe

lampadem
sancli;
alii

splendidiorcm

faciunt,

cum

bestiis

communis

est.

Corpus est utrrusque

extinguunt, ut l'alux virgincs. Proplerea

domicilium. Trs bominis parl& nominal, ut indiect


ad sanclitalem requin ut inleris el exleris simus
irreprehensibiles
;

Paulus
tiam.

ait

Spiritum nolite exlinguere; boc est, gra-

seu ut mens et voluntas


,

cl

omnes

Sed quomod extinguilur?


gi

Id S.

Cbrysostomus egre-

sensus inlerni et externi


stodianlur immunes.

ab omni sorde peccali cu-

comparalione describit. Sicut lucerna, vel aquae


vcbementi extinguilur,

infusione, vel terra injcclione, vel olei substraclione,


vel venlo
ila

Vers. 24.

Fidelis

Spirits sancli

qui etiam facet.

est Deus, oui vocavit yos Hoc sperat et exspectat, non pre-

propbetias Spirits sancli, qui est quasi lampas pra> i'ulgcns in noetc bujus seculi. Nolite desidi, lerrenis curis desideriis carnalibus, quasi injecta aqu vel pulverc exlinguere. Spiritum, inquit Ambrosius, excontradilinguit, qui incipientem loqui spirilualia clione sua sopit. Prophetias nolile spernere... Omnia Vers. 20, 21. autem probale, etc. Hoc csl, omnia qua: dicunlur lalribus lanqum prophclanlibus, diligenler expendile, disculite et dijudicaie, qualia sint; cl quidquid
, ,

Ipse autem Deus pacis sanctificet vos Yers. 23. per omnia. Deus pacis , scilicet auctor, sanclitalem addat, id est, vilas puriialem, etc. Per omnia, id est, lolos. ut loli sitis sancli el perfecli in omnibus, ninii-

invenerilis
id reiinele.

bonum, sauxque

doclrina; consenlaneum,
ttial absiinete vos.

Vers. 22. Ab omni specie


,

anima el corpore. il integer sjiirilus vesler el anima el corpus sine querel in advenlu Domini nostri Jesu Christi servelur. Precor ul Deus pacis vos lotos, ac per omnia sancli fiel, id est, spirilu, anima et corpore mundos constitut, utqueinlegr cl omni ex parle ha:c omnia irreprehensa servenlur, el servata invenianiur iu advenlu Domini, quando reddet unicuique secundm opra
rin in spirilu,
,

MoI

sua.

net ne quid agant quod mali id est, peccali, speciem prie se ieral, etiam si per se nialuni non sil.

Vers. 24.
ficiet ut

Fidelis esl, elc. Id est, efliciel et per->

iulegritalem

jam diclam, ad quam vos

voca,"

1349

IN EP1ST.
suaruni mcritis cl clkaeii
,
,

Il

AD T11ESS ALLON. PILEFATIONES.


iidelilale.

1350

cum

sed Dei

pi<< 'seu qui vos ad saiiclilateni vocavil cl ad Dciti se vobi ergo peranliam /idetis est spcrantibus in saneiitalem et perlenlibus vires dabit et gralias ad
:

quo D. Chrysoslomus Pauli niiralur liumililatcm. Vers. "2(3. Salutitte (valves omnes in osculo sanct.

Quod

erat charitalis

symbolum.
pro

Quasi diceret
osculeniini.

No-

mme
'

nieo

salulate, et

me

fuUlis est sevcrantiaui necessarias. Qui vos vocavh dabit ad itequc quod incpt, id est , vires perfidei
,

Vers. 27.

Adjuvovos pev Dominum...


Clirisli

Oblestor vos in nomine

Domini

ul Iiiec

persewranliam necessarias. YEKS. -2o. Fr.\TRES, OUATE

episloja legatur in publico fidelium conyenlu.

PIIO

NOMS.
i

Vers. 28.

Graiia Domini

nostvi

Jesu

Clivisli vobis-

Agnoscit qud ipse precibus indigeal adjuvari,in

cum. Amen.

vil,
si

yidelicel ejus

pervenialis, conservetis, et ad itlernam salulcm gratis non desitis, illique coopere'

ad Corinthios.

nini.

Theophvl.

Fvatves , ovale, pvo nobis. Quul ctipial Vi us. 2."i. ni pvo nohis dclarai ifl 2 Epislol , dicens Ovale sevmo Dei cuirai et clavificetuv, etc. Salulate fvatves omnes in osculo sanVers. 2G. nlrqiie similis salulalio in Epislol ad Rom. et clo
:

et

Ansclm.
,

Adjuro vos pev Dominion, etc., sciliect qui apud vos sunl. Gratta Domini nostvi Jesu Chvisti vobisVers. 28. cum. Amen. Concluait cpislolam consuet valedicendi forma , qu Christi gratiam iis precalur ; eo nomine eompre'icndens omi'ie genus beneliciorum quqe nobis

Vers. 27.

iis

Deo per Christum donanlur.


et

Corollarium

pietatis, seu in

hoc capitc ad pietatem maxime notanda,


redigenda.

ad praxim

mirarc incfabilem Dei misericordiam unies tolque modis et exemplis nos omnes, eliam

Nota

et

niam non posuil nos Deus


|

in
;

ivum
v. 9.

seu

in

pcrdilionem,
sil

sed in acquisitioncm salntis jus lux spei fiindamentum


,

Nota et quod

hu-

improbos monentem de suo adventu inopinalo quasi Deus ipse metucret ne nos jnver.ial imparalos; v. 5.
, ,

Ade verum
,

est

quod

vult

omnes salvos

fievi,

neminem-

quem debeas banc salutem sperare sciliect pev Dominum nt>strum -lesum Clivislum qui pvo nobis movluus est ut simul cum illo
,

seu per

que pevive imparatum. Huic ergo divin miscricordi sed in peccato ne dormias unqum respondens
,

vivamns et xlcrn glori perfriiamur


ritatem
si

v. 40. liane ve-

ben penelraveis, juxta D. Pauli m< nleni,


,

vigil

atlentus, et exspectans
:

Dominum,

die

cum
etc.

consolaberis

sperabis

ben

facis;
,

v.

1.

Mortcin

ropbel

Anima mea

in

manibus meis sempev,

non timebis, im polis optabis


stoli

juxla ejusdem

Apo-

2 lllustrm Christiani dignilalem observa el susci-

menlem
v.

v. 5.

pe

cum

gaudio;

filius

est lucis, filius Christi


filii

qui lux

Vide

10, II, et observalionem moralem.

est

mundi. Omnes vos

lucis eslis;
,

v.

5.

At hujus

4 Nolel superior Iria oflicii sui in subdilos iiumia;


v. 12. Videat et v. 14. Notet inferior Iria in superiores

qualiialis consequenlias animadverle

ul
,

in

praxim

redigas. Filius es lucis

sis

ergo
;

vigil

el

non dor-

suos dbita

v. 13.
,
:

mias;

sis

sobrius

non ebrius

sis
ha_'C

semper armalus

unqum nudus. Vide qux ad


v.

omnia spectanl

in

5, 6, 7, 8, et

in

observatione morali. 1 lia nobis

Omnis denique Christianus v. 19 Sph-itum nidite extinijueve, observet quomodo Spiritus in nobis suscilalur, quomodo exlinguilur. Ilcde rc vide pulelira
ex D. Cbrysoslomo
1
,

necessaria sunt, vigilaniia, sobrietas, armatura.


" Nota quanta debeat esse tua spes in

v.

20, 21.

Deum. Quo-

IN

EPISTOLAM

II

AD THESSALNICEBISES
Sccunda heee ad Tliessalonicenses Epistola videtur
niihi
3 $
l

tertio

v.

10

hujus sui desiderii impletionem orave-

primx
et

quasi

supplemenlum, aut polis compleet ilerm vo-

rat

ut sciliect seimonibus suis complerct


lidci.

qux de-

inenlum. In prioris enim Epislolx capitc secundo,


v.

cianl hessaloniccnsium
et obslaculis

Variis

aulem ncgoiiis

27

28, cum multo desiderio semel

impeditus ne redeat ad eos, per banc


,

luerat Paulus ad Tliessalonicenses redire. In capitc

j-,

Epistolam, quasi per prsesenti suu supplenienluni

Secumto ad Tliessalonicenses Epistol; scribend plures causa; fuerunt. Cm enim revisere eos Paulus slatuissct, alquc ejus rci spem fecisset, in priori Fpist.,

I' S'

cap. 3, dicens se

Deum

orare ut rurss videat lacicm


:

eorum
riis

compleat ea qua; dsuni ipsorum fidei valamen negotiis, ac torl etiam periculis impedilug
et

1351
facil

IN EPIST.

Il

AD THESSALONICENSES
Tandem
impostores.

*35J

absens quod

l'ccisset

prsens
,

fidem

qoippe

dat signum Tbessalonicensibus, quo suas

Thessalonicensium roborat
erigil

spem

flrroat,

animos

Epistolas distinguant suppositiliis quas proferebanl

ad constanter pro Christo paliendnm.

Pro regno Dei palimini, inquit; vobis Iribulalis justo judico requies terna dabilur, vos auicm iribulanlibus Iribulalio retribuelur;
ternas, in vobis ver sanclis

Vercrgo
contra

lolo aberravit

clo neotericus

il!e,

qui,

commune) omnium sanctorum Patrum


liane

et do-

pnas

illi

dabunt a>

clorum Ecclesi sensum, asseruit


esse

Epistolam

stiis

glorilicabitur et adsilis

omnium Paulinarum prima m, sub

Caligul scriintel-

mirabilis
calione.

liet

Dcus; lanlm ergo vstrdign

vo-

ptam, de quo Caligul, el de Simone Mago, vull


ligi

qua: D. Paulus de Anlichrislo dixit in capile se-

His et similibus, in capile primo

illorum

dem

et

cundo.

patienliam confirmt;

laudat ulramque, ut utramque

Hujus opiuionis
,

falsiias,

confirmet, augeat et compleat.


lu prioris Epistol capile quarto et quinlo

quoad primam sntparlem,


sit

de rc-

son quod bruc Epislol non

prima,
nifestai

surrectione
tu

morluorum,

et

de glorioso Cbristi advenin

palet primo ex ips Epislol; srie, fjn

omnium Paulinarum macomplcmeiilum.

quod secunda

sit et allerius

egerat

ad Thessalonicensium

suorum obitu
secundi,
:

consolalionem. Sed quia de ulroque


rat quasi brevi future,

Vide hucusque dicta. Secundo, ex ipso texlu capilis


sic locnlus fuev.

de resurreclione enm agens

14,

primam citante. Denique ex eo quod

id

capile quarto, v. 15, dixerat in prima person


qui vivimus, etc.
,

Nos

asserat Grotius null fulcitus auclorilale, nullaui


cilal
;

enim

null raiione slabililus,

quasi suo lemporc fulura foret re-

quam enim

affcrl nulla

prorss est.
!

surreclio

de die autem advcnls Chrisli ad judiciuin


v.

loquens capite quinlo,

et

4, clc.
,

Thessaloniil-

Hujus
falione,

rei

argumentuin
suse

csi, inquit

Grotius

i;i

pra;-

censes horlalus erat ad vigilandum


los dios
illa,

ne imparatos

qud mans

signum Aposlolus

vull

ob-

tanqum
diem

fur, comprcliciuleret, liinc tur-

servari,

quod non

fecissetsi

jam

alias scripsissel. II;ec,

bali Tliessulonicenses putabant et

morluorum resuripsorum terrorem

inquam, raiio nulla prorss; apponil enim signum


I).

rectionem

ei

jiulicii instare-;

Paulus, quia,

sicut

jam

dixi, suppoiiebanlur

Epi-

augebaul fraudulcnli quidam doctores, lum ficlis quibusdam rvla lionibus, tum supposilis ejusdem Pauli
lilleris.

slolie fais*;

ut verae scilicet supposilitiis discerne-

rentur.

Ejusdem opiuionis, quoad secundam

soi parlent,

Ut hune ergo Thessalonicensium


hujus Epistol capile

melum adimat
diem
judicii
;

falsiias,

seu qud falsa

s'il

inlerprelatio

Grolii

du

Paulus, imposiorcsqiie redarguat, docet in secundo

Caligul et de

Simone Mago, videbitur suo

loeo, ca-

nondm

instare

pite secundo, v. 11.

cujus duo dal auihenlica signa illud prsecedentia

apo-

Porr, ubi et quando scripla

sit

haec Epislol,
lainen, post

non
Baibi

stasiam fide et adventum nticliristi, phic describit.


In priori

quem hiegra14,

conveniunt doctores

communiter

ronium, pulalur scripla Corinlbi.


5, v.
;

sicul el

prima;

denique Epislol, cap.

oliosos

enim D. Paulus per oclodccim menscs permansit,


teste

quosdam,

et inquites corrigi volueral

et,

quia non-

D. Luc, Act.
vel 5"2, vel 53.

c.

18, v. 11

fuil

ergo scripla

dm emendalos

noveral, in bc secund, cap. 5, v. 0,


nisi resipiscant,

anno

illos acris casiigat, et,

excommu-

nicandos denunliat.

non rediit. Quare per epistolam mine facit, quod prasens facturus fueral. Primm igitur animos eorum confirmai in adversis quai pro Chrisli nomine tolerabant; ostendens, quanta et ipsos
et prohibitus, ad eos
id

ulpote proxim scriptam post priorem ad Thessal. rect Censent erudili de loco minus inter eos convenu. Alli 'iiis scripiam sjgniikat hypographe Gr;ccorum codicum sed boo ex iis qune in argumenlo prioris
: ;

vindicia, secutura sit; idque agit 1 cap. Deinde , quoniam in superiori epist. de resurreclione morluorum et adventu Chrisli ila loeutus videbalur , quasi brevi fulura essent , dicens in prima person : A'os qui vivimus, qui residuisumus, clc,
gloria,
el adversarios

admonens qnoque Thessalonicenses


vigilarent
,

ut ad illuin
:

diem

diximus facile rcfcllilur. Nain si priorem scripsit postqum Aibenis discesseral, quo poslea non est reversus , cert non potuit pseriorem in e urbe seripsisse. Qui ver Roma- tradtmi, ut \tiianasius iu Svnopsi, el QEcumenius in commen(ario,nimim distrahunt eam priori cm ex connexions argmnenli,
epist.
,

ne eos ex improviso opprimeret lurbati bine eraul , suspicanles tlieni Domini jam instare. Quam opinionem insuper augebant rumores teincr sparsi de edem re. Hune igilur errorem corrigii 2 cap., docens non pris Cbristum adventurum qum apparuerit Aniichrislus, illius adventu dcslruendus. Postrem, cm iniellexissel nondm emendalos esse eos, (|uos in epist. priori noiaverat ut oliosos et in,

et iisdein personis in Ironie

episl.

nomi

alis, salis

conslet banc post illam brevi lemporis inlcrvallo srriplam esse. Quare verisimilis putamus cnm cardinale Baronio banc qnoque, sicut priorem, Coriulho, ubi Paulus, tesle Luc, Act. 18, sesquianno resedil, mis-

sam fuisse. Per quos autem missa fuerit, incerlum ^st. Argumenta qu'idem Lalina Tilum diaconum el Ouc

mine eosdem acris el pluribus verbis casiigat, excominunicandosdenunlians ni resipiscant. Hhc episl. inler Pauliuas ordine temporis secundam esse,
quielos
;

siinum acolylum nominant ; verni si scripta est epiubi iu vinslola priusqum Paulus Romam venirel culis Onesimum Christo gnuit, nulla ratio cst.cur per eum missa dicalur.
,

1355

COMMENTARlA. CAP.

I.

1354

CAPUT PR1MUM.
1.

CHAPITRE PREMIER.
Ecclesinc

Paulus

et

Silvanus, cl Timotheus,

Thessalonicensium, in Deo Paire noslro, ci Domino


Jcsii Chrislo.

2.

Gralia vobis et pas

Deo Paire

noslro, et Do-

mino Jesu Christo.


3.

Gratias agere
ila

fralres,

utdignum

debemus senipcr Doo pro vobis, est, quoniam supetrCrescit lidcs

vestra, et abundal charilas uniuscujusque vestrm in

invccm
4.

lia ut et

nos

ipsi in

vobis gloriemur in Ecelesiis

li
!

Dei, pro

patienli vestra, et fuie, et in

omnibus per,

seculionibus vestris et tribulalionibus


nelis
5. In
in

quas susti-

'

exemplum

justi judicii

Dei, ut digni habea;

Paul, Silvain et Timothce, l'Eglise de Thessalonique, qui est en Dieu notre Pre, et en JcsusClirisl noire Seigneur. 2. Que Dieu notre Pre et !e Seigneur JesusChrisl vous donnent la grce et la paix. 5. Nous devons, frres, vndre pour vous Dieu de continuelles actions de grces; cl il c^t bien juslo que nous le lassions, puisque voire l'oi s'augmente de plus en plus, ci que la charit que vous ave/, les uns pour les antres s'accrot tous les jours 4. De sorte que nous nous glorifions en vous dans les Eglises de Dieu, cause de la paiience et de la foi avec laquelle vous demeurez fermes dans toutes les perscutions cl les afflictions qui vous arrivent, 5. Qui sont les marques du juste jugement de Dieu, pour nous rendre dignes de son royaume, pour lequel aussi vous souffrez, est bien juste devant Dieu qu'il afflige (j. Car il
1.
;

mini

regno Dei, pro quo et paliniini

G. Si tainen

justum est apud Deum, rtribuera


qui vos Iribulant,

Iriil!

bulalioncm
7.

ils

j|

Et vobis, qui Iribulamini, requiem nobiscum

in

leur tour ceux qui vous affligent maintenant; 7. El qu'il vous console avec nous, vous qui tes dans l'affliction, lorsque le Seigneur Jsus descendra du ciel ei paratra avec les anges de sa puissance, S. Lorsqu'il viendra au milieu des flammes se venger de ceux qui ne connaissent point Dieu, cl qui

revclalione Domini Jesu de clo cuni angelis virtulis


ejus,
8.

n'obissent point l'Evangile de Noire-Seigneur Jsus Christ,


9.

In

flamm

ignis danlis vindiclam

iis

qui non nola

verunt Deum,

et

qui non obediunl Evangelio Domini


:

tion, tant

Qui souffriront la peine d'une ternelle damnaconfondus par la face du Seigneur, et par gloire de sa puissance,

noslri Jesu Chrisli


9.

Qui pnas dabunt


Ciun veneril
fieri

in

intcrilit

lernas

facie

saints,

10. Lorsqu'il viendra pour irc glorifi dans ses et pour se faire admirer dans tous ceux qui
lui,

Domini,
10.

et glori virtulis ejus,


gloriiicari in

auront, cru en

puisque
:

le

tmoignage que nous


reu de vous dans
l'al-

sanctis suis, et ad-

mirabilis
.1itu.ni

in

omnibus qui crediderunt, quia crenostrum super vos


in die illo.

avons rendu sa parole lenle de ce jour-la

a t

est lestimoniuni
In

11.

quo cliam oramus semper pro vobis, uldi-

gneiur vos vocatione sua Deus noster, et impleat

om-

nem
sli in

volunlatem bonilalis, et opus


l't

(idei

in virtute,

11. (.'est pourquoi nous prions s;.ns cesse pour vous, et nous demandons notre Dieu qu'd vous rende dignes de sa vocation, el qu'il accomplisse, par sa puissance, Ions les desseins favorables que sa boul a sur vous, el l'uvre de voire foi
;

12.

clarificelur

nomen Domini

noslri Je^u Chri-

vobis, et vos in illo,

secundm graliam Dei no-

de Notre- Seigneur JsusChrist soit glorifi en vous, cl que vous soyez glopar la grce de nuire Dieu, el du Seirifis en lui
12. Afin

que
,

le

nom

slri, et

Domini Jesu Chrisli.

gneur Jsus-Christ.

ANALYSIS.
In hoc capile
tria

facit

Apostolus

Deo

gratias agit,

1;

pnas

in die judicii,

il.

5, 6, 7.
ila

Thessalonicenses solatur, oral pro ipsis.


i" Salutatione prwiniss,
talis
v.
1

Chrisli
el cliari-

Domini, ut Judicis, adventuin


exprimt
;

depinglt,
el

cl 2,

pro (idei

ut

duos

illius fines

infidles scilicel

impios

Thessalonicensium augmenlo, mediis etiam

in per-

punire, sanctos g'orijicare, v.S, 9, 10,


3 Oral pro Thessalouiceusibus, ut

seculionibus,

Deo

gratias agit continuas, v. 5

cl

4.

Deus eos sua

vo-

2
7u in

Spe futurorum
excitai, asserens

solatur eos, animique magniludi-

calione dignos efficiat, suque gralia opus (idei complcat


in ipsis; ut in illis
{

qubd condigna su palienti prj

Deus glonficclur

v.

II, 12, 13.

mia

rcipient

illorum verb persecutorcs dignas dabunt

PARAP1IRASIS
1.

Paulus

et

Silvanus, seu Sylas, et Timotheus,


in

li.

Quas

paliniini, son vos pli sinil

Deus

ut in

vo-

Thessalonicensium Eccles'ue,

Deo Paire

noslro, et

bis oslendat jusluin et ut vos 6. Si

suum

in

impios judicium futuriur.,

Domino Jesu Chrislo


2. Gralia vobis cl

existenii.

regno suo dignos reddat.

pax detur ac multipliceiur Deo

quidem justum

est
;

coram Deo vos

al'fligenti-

Domino Jesu Chrislo. 5. Debemus gratias Deo semper agere pro vobis, ut par et a-quuin est, equd (ides vestra supra modum
Paire noslro, et
accrescat, el uniuscujusque restrm charilas in proxi-

bus afflictionem rependere


7.

Vobis autem

affliclis

concederc requiem, son so-

latium nobisciim aposiolis;

cm

scilicel

apparebit

Doiniuus noster Jsus Christus, dcscendeltiuede elo

muro stium
4.
ri

inagis ac
ul el

magis multipliceiur.

cum
qui
j

angelis virtulis sua; minislris.

Ade

nos

ipsi

apud

alias Ecclesias Dei glocl

8. In

medio

ignis llaminei uliioneni facturus

de

iis

'mur de vobis, de

fide vestra,

de vestra patienvei

Deum non

noverunl, et de

iis

qui no:i obediunl

li in

omnibus persecutionibus

et tribulalionibus

Evangelio Domini noslri Jesu Chrisli.


9.

stris:

Qui pa'iias luent, interilum

scilicet

aiternum,

s. S.

XXIV.

( Quarante-trois ,J

1355

IN KPiST.
pronuniiabit as Domfai
,

II

AI)

THESttALONlCNSES

1356

quem

ci

exsequetur magniillius oiuni-

noster vocalione tut (ad liane scilicet gloriam) dignos


efliciat; et sic iinpleal

fica virttis cjus,

scu glorio6a et terribils

sclcrnum honiiatis nue benevobis

poientia
10.

plieiium (quo vos eiegil), et divin graliie sux povcncrit in


'.-inclis si
i

Cm

glorificari, clniiiin

lenli
v
l

opus

fidei perfteiat in

ficari in
(jtii

omnibus

lidelibus,

et

coasequcnter
ill

vobis

2. l't
,

in vobis gloriliniur et

Dominas noster Jsus


Dei Meiri
et

pncdicationi nos (rue de die

credidists.
ni

Christus

vos per graliam

Domini

11. Proptciea

semper pro vobis orajnus,

vos Deus

iesu

Cliristi silis

eliam

in illo glorilicali.

COMMENTA iFA.
Viens. 1.

Paelis et

Sii.vam

s...

Idem cxordiuui
,

rB

siomo. Hoc secul


sa?p irruunt venti
et
;

vila pra'sens, est instar

maris;

ne

in

prima Episiol ad

Thessalonicenses

quant

fit

lempestas

allolluntur crebri
:

vide.

demi

fluclUS

ad lidem recuire

illa sil libi

instar

EcctEsiiC Thessalobucensjuj)

i.n

Deo Ptre.,.,
,

id

est, Ecclcsiae Tbessalooicejisiuijoebrisiiana

seu grali
;

monlis, qu fugiens inundalionem lenlalionum superes; lune supercreseat fides tua, fluclibus alior liai
,

Dei Palris et Uoinini noslri Jesn

Cliristi exisionti

seu

sicque non submergeris.


\ i:rs.

quam

a<io|itavit

Deus, lidelium Pater, et

quam Domi-

4.

Ita et et nos

ipsi in

vobis glorie-

nes noster Jsus Chrislus, auctor

lidui rtostrx, el ani,

mur...
lus
li

Non

trisiatur,

non

dolet,

non lamenialur Pauob illam

maruiTi episcopus, ad (idem vocavit

sibique per b,

obfidelium Iribulationes, sed pro illorum palien-

suum corpus effecil sanctoque talis Spiritu huo aniui.ivit. Hoc est in De:) exislere est omnis Eccl esta ver hrisiiana, seu in Deo exiptismiim adunavit
,
:

Deo

gralias agit, el

apud
et

alias Ecclesas

gloriatur.

Discamus bine

nos gaudere

el gloriari in
,

Iribulalionibus noslris, quippe qu.e indicium


sio et

osten-

stons, lis sil ergo

unusquisque christianus
,

sit in

demonslratio sunl

justi

judicii

ipio

Deus nos
Dei.. Esi

Filio,

Deo Paire per adoptionis graliam sit Cinisio, Dei aduaalus ut menibrum capili suo .sil Spirilu
;

regno suo dignos reddit et judicat.


Vers.
5.

In

exemplum jisti
varietas
:

jcdicii

sancto animatus el actus. Recordclur semper se, per


baptisniuni, esse Dei lilium, Cliristi
riis sancti

qudam
y.t/.ic;

in textu

Gicns enim
,

texlus, facto

menibrum, Spiliiius
,

punclo post verbum slstinetis

habet

hZety/ia. tfa 5t-

habilacuium
;

vivat itaque ut Dei


,

xpinas, etc., indiciiuncertum judicii Dei, nddiqnos

ut aller Cbristas

agal in Spirilu sancto

aut polis

censeri vos regno

Dei

el

ita

eliam

legit

D.

Cliry(juas

Usr Spirilu sancto.

Vers. 2.

Cratia

sostomus. Vnlgata ver nostranabetsine punclo,


..

vobis,

Vide prima m Episio-

suslinciis

in

exemplum...

Legit noster

interpres

lam.

h$er/{ui, ita eliam legit Syrus,

im

el

TheopliylaClus.
,

Vers.
;

3.

Chtias acere debemus...

In

prima
el

Major

est in

explicando textu
:

varielas

ob

quam

pi

il

ad Thessalonicenses, D. Paulus
;

lideni

aiquandi hsitavi
relegenli
,

tandem

inibi tcxtuni

legenti

ici 'She-salouicensiuni laudavil que


virtutis

lue ulrius-

cl

ad

sequentia

altendenli

occurrit
:

landat incremenia; ha:c ergo altra po-

explicalio,
suslinciis

quam naluralem
exemplum
seu quas

puto, et est sequens

Quas
quas
vobis

slerior, el ver secunda.

in
,

jusli judicii Dei...;\ est,


sinit

Ex bc
qud

Apostoli lande el graliarum actione disce


sint verse Chrisliani divitue,
cl

palimini

Deus
in

vos pati

ut

in

fides el charitas

oslendat juslum

suum

impios

fulurum judicium.
,

semper oniand.e, semper augenda;,


nobis, sive in aliis) gratiac

pro quarum ac-

Ut

DIGNI 1IAB1 A.M1.M IN IEGNO Dei

id CSt

Cl

Ul VOS

quisilione, conservatione et iucieniento (sive liai in

suo regno dignos reddat. In bis itaque verbis duos


pulo designari fines ob quos Deus
aflligi
:

Deo semper agenda;. Sed,


illud

sinil

bonus malis

inquics,

mule agnoscam

augnientuni

iidei ?

scilicet,

ut in bonoruni punitione
sui fuluri in

Deus de;

Quando pro e grave quid paiiniur , ait I). Joannes Ehrysoslomus ; quando in leulalionum inundatione
non submergimur, sed supercrescit fides noslra.
Supercrescit. Nota boc verbuni
suin
iudicat
,
,

monslrel prsejudicium
ul justi per palienliam

impios judicii

et

mercantur regnum palientibus


:

promissum.

In

bc explicalione omnia toln-n sil

allitudinis excs-

versus enim G et 7 sequentes explicant bac duo bujus v. 5 niembra.seu duos fines lue tactos,

ail

Tbeophylactus ex sancto Chrysocl

malorum

is.

1.

Pttulus,

SUtaanus, clc. Adtlcns nostro,


iilii

naiurasse palrem ul liliorum adoptionis; lis, eliam noslrum per hoc innnere volons dignilalem vocalionis noslrse, qti vocali siimus in sociclalem et fralernilatem Filii
cal
qui
i .

Dcum,

;..i-u pater est, ut

qud veslrm omnium charitas cujusque in ; et allerum exuberat, nimirm decknala quolidianis et
cem
vobis mulu impendilis. nos ipsi in vobis gloricmnr in Ecclesiis Dei. Hoc est, ul nos ipsi de vobis eloriemur apud alias Ecclesias Dei, vesiro exemple eobortanlcs

frequentibus beneliciis,

Vers.

4.

lia

ijikc

ul cl

Dei.

slro....

Qralia vobis cl pux Deo Paire noralias agere debemus semper Deo pro vobis, (mires. Semper, id esl, assidue, qum frequentissim. Ita ul dignum est. LJli par esl, mi postulat nobis

Vers. 2, 3.

caeleros.

Pro
:

patienli veslra,
et

tionibus veslris,.

cl fide, cl in omnibus perseeutribulatwnibus, quas suslinciis. Pa-

ratio jusliiiae erga

Deum.
fides veslra. Id
i

Quoniam
nrouVitis.

supercrescit

si,

qud

(nies

lientiuc lidem adjngit, e qud lide Cliristi, ai spe l'ulurorum bonoruni ad (erendas pcrseculiones anima li fuerant Thessalonicens s.

veslra vebementer augcur, qud in lide plnrinim

El ubundat charitas uaiuscujmque vcsirm

in

invU

Quas suslinciis in exemplum jusli iudicii exemplum, id esl, in documenluin q. d Vos qui (anla palimini, estis documenluin, cl osiemlilis
Vers.
5.

Dei, oie. In

*57
scilicct

COMMENTA RIA. CAP.

I.

1553
,

punitionem, etbonorum requiem et solatium. AJ idem coilimant versus 8 et 9, ubi de malorum punilione, et versus 10, ubi

tas el ipsa recta ratio

eliam apud

hommes,

postulat

ut alios injuste vexantibus rctribuatur vexalio, cl in-

de boiiorum glori
:

et ide
,

jusi vexalis concedatur requics et pnis relaxatio,

banc

di\i ialuralein

sed ad verba

In exemptant

id

quant magis rcquum esl apud Deum, ipsiusque


justili
,

mm

est, in

pr^judicium
,

jusli judicii iu
l'uluri
:

impios, scilicol qui


et
in

ttim bonilale

digiium ut

iis

qui vos propler

vos pcrsequuntur

si

enim

vos justos

(idem injuste persequuntur pnas rependat dbitas,


vobis
!

Deus mine apparct severissimus, quant severior cril aliquando in impios qui vos injuste pcrsequuutiir? Si
in viridi ligno...,

autem propter se

tribulalis det

requiem

Si au-

tem boc

exigit ipsa naturalis quilas et recta ralio

iuarido qu'ici

fiet ?

Si jtistis

non

pareil,

lum apud bomines, tum apud Deum, etiamsi


propter fidem
palientibus facta

nulla Dei
et

sed eos punit Deus ut purilicel et aniplis sanctificet,

foret promissio,

quomod
mai D.
mini

puniet impios

nunqum

purificandos, ne
in

nulla alios injuste persequenlibus commiualio,

quant
et

convertendos ? De hoc judieio Dei

impios vide pri-

magis ubi supponitur


injuslis

facta

Dco malis omnibus


et bonis

Ptri, cap. i, v. 17, 18, etc.

Ut digni hahea-

infrai

commiualio,

propter (idem
!

regno Dei.

Ad

liorum verborum clariorem in-

palientibus regni cleslis repromissio

Dono

ilaqu

tclligentiam,

cslote animo, constantes eslote; levate capita Vectra,

Observatio

litlcratis et
,

morulis.

appropinquat redemplio vestra,

dies

in

qu

et vestris

Suppono ex

D. Paulo

Act. 11, v.

21, qud per

perseculoribus jusliti Dei reddet debilas


vobis propter

prias, et

multas tribulationes oportet nos inlrare in regnum Dei

Deum

patienlibus requiem el

gaudium

seuquod Deus suum nobis regnum promisit sub eonditionc paliendi


:

octernum.

Sicut oporluit pli Christian,

et ita

Nobiscum,

id est,

cum

ipsis aposlolis,

quorum glorkc
nnne
si

etc., sic oportet pati

Cbrisiianum. Tribulationes au-

participes crilis, sicut et passionum socii

cslis.

tem

et

perseculiones quaslibet suslinebant Cbrisliani


;

Eamdem
fruemini.

ac apostoli fidem liabclis

itaque

eadem

Thessalonicenses

adimplebant ergo conditioncm sub


erat

ac Apostoli pro fide patimini,

edem ac

ipsi glori

qu promissum

illis

regnum. lilorum itaque paset

smes erant cerlum indicium, ostensio


tiojusii judicii Dei
jusliti,

demonstra-

Colligc hic dispersas in verbis Aposioli consolalions. Primo, Thessalonicenses solaur


charitatis

quo

illis

regnum suum, ctiam ex


i'ios

cm pro
agit.

(idei et

adjudicaturus est, seu quo

regno suo
:

di-

illorum

augmento

gratias

Secundo,

gnos judieabit, quasi diceret Apostolus

Deus re-

gnum

aclernum promisit

iis

qui protide patieutur ex

cm apud lias Ecclesias cdcni de causa glorialur. Tertio, cm afflicliones illorum vocal indicium, prjudicium futuri
in

ciiaritatc;

vos, Thessalonicenses, pro fide omnia

eorum persecutores
passioncs dicit

judicii

Dei.

tribulationum et perseculionum gnera patimini, nec

Quarto

minus constantes
mine ex

estis

qum

(ideles.

Quod ergo Deus


ergo

ex misericordi et liberalitate promisit, illud vobis


justili et fidelitale dbet. Tribulationes

meritum regni coelcstis et demonstrationem futur corum beatitudinis. Quinl, cm affirmai qud hc beatitudine
,

cm easdem

esse

cum

ipsis apostolis fruenlur.

Nobiscum, en consolalio

vestra certum sunt indicium jusli judicii quo vobis

ex parte socictalis.
In
fiet et

Deus regnum suum ex


Yulgal
:

justili dabil;

seu

cum

noslr

revelatione.

Adest temporis

designatio

quo
In-

Patimini ergo, ut ostendalur juslum judicium,

malorum

punilio et

bonorum remuneratio.

quo Deus vos regno suo dignos judieabit.

Quanta
flietio

et qum mira hinc affliclis consolalio ! Afmea certum est indicium, dclarai io, ostenta-

tempus quo gencralilcr perfet et palm coram angelis et bominibus fiet bonis et malis oc [ua
tellige

rctributio,

in

corpore cl

in
lit

anima

singulis

enim
In reve-

men
et

et demonslralio jusli judicii Dei


fine

quo Dei regno


,

animabusin

articulo morlis

hxc

rcliibi.:io.
id est,

dignusjudicabor in

mundi, palm

coram angelis

velationeDoMim nostri Jesu CiimsTi,


niet et apparebit

cm

bominibus.
,

Afflictio

mea mine

paril in

me

regni

palm

omnibusque conspicuus ut
descrifeit

Dei merilum

ipsuni

regnum aliquando

parilura.

Mo

Deus

et

Dominus Jsus Cbrislus. Brevilcr

mentaneum

et

lev tribulations

nostr ternum glori

pondus operatur
gloriae.

in nobis. Ver itaque afflictio mater Ver itaque crux amabilis et desideranda.

majestalem venienlis ad judicium, de quo fusis iu prima ad Tbessal. 4. v. 15, quem vide.

tamen justum est apud Dei;.m. Gr.ee., siquidem. Syr., quandoquidem juslum est, elc. itaque si non est liic dubilanlis, sedcerlissim afirmanSi
;

Vers. G et 7.

De

coelo. Vide ibi dicia.

Ci m angelis... Comilabunlur
virtiitis sua>

cum

nugeli, eruntque

minisiri,

onmiaque snajussa exscq icnignis.

tur.

tis;

quasi diceret Apostolus

Etenim

si

naturalis sequi-

Vers.

8. Inflamm.v

Gr;ec: in ign

fl anima:.

reclum esse judicium Dei, cm ob lantas tribulationes retribuit vobis regnum aelernum hoc enim justo Dei judieio tanlm paiicnlibus debetur. Vers. li. Si tamen justum est apud Deum, etc. Ergo paiientia haoc meretur banc gloriam, sicul sceIera pnam; ergo est meritum bonorum operum.
:

In

revelatione

Domini Jesu de clo


in

cum

Chrislus

\ ers. 7. El vobis, qui Iribulamini, requiem nobisCutn, seibcet pressuris bujus mundi, qum Joannes

die judicii , cum ang, lis vimais e/us; id est, polentiae, curavirlute, id est , exercilu angelorum qui poteniissimas secum ducet acis angelorum ad judicium et vindiclam impiis. \ lus. H. lu flamm ignis dantis vindiclam iis, etc.
:

apparebit judex

q.

<!.

Dominus Jsus per Hammam

ignis dabit vindi-

clam impiis.

vocal requiem laboribus, Apoc. 14.

i?M
jd

IN El'IST.
egii

I!

Al)

THESSALONICENSES

1300

est,flammeo.Ubi

de minislris, angelis

scilicet, [
:

stalim et de
utetur, ign

instrumente quo ad impies puniendos


cl lueenlc, et itlc

sanclitatem ipsam virlcnles, gaudentet virant; impi, quia impii cl immundi corde, Deum, mundilieni ipsam
videntes,
Deuti

oimirm urenle simul

lorquenlur cl intciiis dolores senliunt.


corde. ..,quoniam ipsi

aspectu et eon tactu lorquenle.

ergomundo

Deum

videbunl

Dastis vixdictam. Dantis referlur ad Domini Jcsu,

et, quia

mundi Deum

summum bonum

videntes, poset ipsi

mon ad
niel in

ignis

palet ex Grceco. Sensus est


ignis

Cm

viis

sidebunt. Va:

immundis corde, qunniam

Deum
est

medio

flamme!
et

idlionom faelurus de

videbunl, al
,

Deum mundum immundi

videntes ago-

qui

Deum non noverunl,

de

iis

qui noverunt quiid est, et


fuit

nizabuntur, mortis seternse pcenas

luent.

Quid

dem, sed ejus Evangclio non obediunl, inlideliltus quibus vel pra'dicalum non
,

de
I

Evangcillis

ergo Deus? Non minus perversorum pna, qum bumilium gloria ; lux est enim. Hoc divinits explicat
D. Bernardus,
iiiim
lib.

lum,
qui
illud

vel illud

non receperunt,

et

de fidelibus

5 de Consid.

cap. 12; vide divi-

receperunt quidem Evangelium, sed secnndm vitam suam non inslituerunt


,

hoc caput.
D. Paulus hic dicit de

im

factis
,

(idem

Quod

Domini prxsenli

negrunt. Duo itaque ad salutem necessaria

scilicet

quoad malorum supplicium


intelligc et
facie
,

in judicio ullimo,
lit

idem

Evaugelio credere et Evangclio obedire

et

non mi-

de judicio quod

in
;

niorlis arliculo.

nus

iiti

gravis punicnlur Evangclio inobedientes


:

Domini pnas luunt impii

Dei glori, sancli,

qum

Evaugelio non credcnles


et

Servusqui scilvolun-

late et justiti, sic

reverberanlur in instanli niorlis


icti cl

lalem Domini

non

facit,

vapulabil multis.

Vers. 9-

Qui pcenas
semper

ut ab c quasi Fulmine

prostrali corruanl in ge,

dabcnt

ix

interitu ^ter-

hennam, idque sua quasi sponle


niajestatcm
,

scilicet ut fugiant

kas. Gr.ee.: Qui pnctm tuent interilum ternum. Sen-

cujus fulgorem ferre non valent. Sicul


;

sus est

Pcenas Iuent niorlis lern

ila

miseri

noclu* fugiunl solem, tenebras quxrunt


ad verbum Domini Vers.
fines
niali
, :

conformiter

crunt ac
dolores
quin,

si

interirent, seu inlerils et agonire

Montes cadite super


glorificari
:

nos...

in

acternum scnlient. Propri inleribunt nunesse non desinent, sed inlerils

10. Cum yenerit


gnrale judicium

Duos ob
ut puniantur
:

seu

pnas

fiel

primo

semper

luent, clin
,

lernum.
id est,

et

de boc

in versibus superioribus
,

secundo
venerit

facie Domini

ab orc et sentenli Chrisli

ut

remunerentur sancti

de quo
,

hic.

Cm

ad

Donvni..
pient
in

Vide paraphrasim. Vel hanc


judicio,

pnam

rci-

sanctos suos pra?miandos

et
,

ad lantam

gloria: suce

ab ipso

cl

solo
,

aspeclu Domini.
lanla virtus et po-

participationem evehendos
gloria:

ut et ipse ob hanc suai


suis

Tanla
tentia,

erit ejus

majestas elglora

irradialionem

in

sanctis

admirabililer

ade

lerribilis 'aspectus

omnibus impiis

ob

gloriosus videatur. Graec, mirificari, idesl, admiran-

iram

cl

indignationem, ut ejus prasenliam ferre non

dus

fieri,

seu dignus

quem admirentur

alii.

IIujus

valentes, mortis lernae

pnas

et

agoniam aelcrnam,
|

gloria:

sauclorum aspeelus augebil impiorum dolo-

ex ipsius solo aspeclu


Observatio

luiluri sint.
lilteralis et

moralis.

!j

rem; videntes, lurbabunlur timor horribili..., dicentes: Hi sunt quos liabitiimts in derisum. Nos insensali !
Sap. 5.

A
tes in

fucie
:

Domini.
salis est

Facililatem

dclart

ait

Thcoad

phyl.iclus

visum esse Deum,

et inobedien-

Quia CREDitum est


dixit,

Quod de omnibus
in

fidelibus

pn

erunt.

Magno non opus


,

est negotio

adaptt Thessalonicensibus. Supplendum itaet in

perdendos
mini

seilicel
;

impies
aliis

quos sola pessumdabit Do


est luv, aliis vero sup-

que

vobis;

hoc enim continetur

omnibus. Seu

praesenlia

quidem

quibus vos eslis, quia tesiimoniuni

noslrum, seu
ili.

plicium, S. Cbrysostomus. ll;ec ergo


facis
,

eadem Domini

prx'dicalio noslra crdita est vobis de die

prascntia, majestas

seu aspectus, qui kclili-

Super vos,

id est, inlcr vos,


ill.

apud vos,

vobis; jn

catac

bcatificat sanclos, lorquebit et oceidel impies.

illa bie, de die

Unde lic effectuum diversitas? Ex divers bonorum et malorum disposilione. Sicul eadem lux solis oculum sanum recrt, segrum torquel ila sancti, quia sancli et mundi corde, Deum,
,

Vers. 11.

Ix

quo etiam oramus... Syr., proplerea.


sic in vobis glorilicelur,

Quapropler, seu ut Christus

SEMPER PRO VOBIS ORAMUS.

Ur dignetur

vos vocations sua Deus xoster. Id

Vr.its. 9.

Qui pnas
id est,

dubunt in

inleri'.u

lemas,
;
1

id esi,
facie
li

interitutii et

mortem :elernam

Domini,

pncsenli, vel ab orc cl sentenluent, etc.

cl

cxcellentiani gloria; qu sanctos suos donabit. Unde de impiis jusloruin gloriam conspecluris dicitur,

Sap. 5
luiis.

Quod mirabuntur

in subitalionc insperatw sa-

Chrisli judicis. lit glori virtutis, id est, roboris cl polenlise, ejus; idesl, majeslale gloriosfl, lerrbili et potemissim Christi judicis. Cm venerit glorificari in sanctis suis. Vers. 10. Cm vencrit Dominus utglorilicelur, id est, gloriosus

Quia credilum
dieillo. Id
est,

est testimonium nostrum super vos in prdicalio noslra fide suscepla est

vobis,

cum

spe

rctril utionis in

il

lo

die percipienda*,

appareat,

in sanctis suis.

Quod nimirm
et

liel

ad

gloria: sua

similUudinem evehet,
fieri in

dm membra

eos ca-

pili,

hoc

est, sibi ipsi

reddet conformia.

advenls Domini. Vers. 11. In quo etiam oramus semper pro vobis. Ad quam rem, scilicet ut etiam in vobis Christus cm yenerit, glorifieelur, et admirabilis fit, nos Deum assidue pro vobis oramus, id pe lentes quod sequiscilicet,

Et admirabilis

omnibus qui crediderunt. Et ut

tur:

appareat admirandus

in fidelibus suis,

dm

abjectos et miseros, usque ad miraculum tlalos cliici't. Miriflcandus dicitur Dominus propter

eos, olim ciaros et

Ut dignetur vos vocatione

stt

Deus noster;

q. d.

Oro ut Deus suam vocalionem et graliam vocanteih, qu vos "d Christi lidem, salutem cl Christianismuiu,

1561
est, ut

COMMENTAR1A. CAP.
vas Deus nosler dignos
efficiat

II.

1362
et,

sua vocalione

Communias,

ut pulo, mclis inlclligilnr de

bon

seu

v >s jam vocavil ad lkiein et ad graliam, cl per cam ad hanc cxcellentem gloriam dignos, inquaffl operibiis efliciat per sanctam in lide, charilale, bonis et in paticnti perseveranliam. Gi\ee. non habet su
(|ii
; ,

Dci voluntate, qu;e dicitur hic bona voluntas bonitalis,

scu benevolenlix

seu benevolcntissinia
;

quasi salis

depnedicari nequeat
cl,
bis

sit

laqu sensus

Kl bac san-

quam

dixi, perseveranti,

adimpleat Dcus in vosiue,

ied lanim, vocalione,


lunl
,

cum
:

arliculo, queni aliqui ver-

omnem bonam

volunlalem miscricordiie
,

qu

isl.

Syrus

vertit

Veslr vocalione.

scilicet

vos elcgil ab alerno

vosque vocavil

in

tem-

Et impleat OMNEM VOLUNTATEM


Grxc.
:

BOMTATIS

SU.E.

po re.

Omnem bonam

volunlalem bonitalis. ESoxta


cl
alii
:

Et opus
nando
opus
est.
fidei,

fidei.
,

Demm

divin grati
et
in

vos illumi
,

yafiavns. S.

Ansclnius, Vatablus
;

inlciligunt

scilicet

domulcendo

roborando

perliciat.

bonam hominis volunlalem


ut faciat vos velle oinne

quasi diceret
:

Oro Dcuni

scu salulis, quod

baptisnio inchoatum

bonum. Syrus.
et

Et adimp.leat

vos omni voluntate boiiorutn operum,


in
virlute.

aclionibus fulei
ci

Vers. 12.

Ut
,

ci.arificetur... Ut in vobis glori-

Theophylactus
,

Ut quidquid

placueril

ficelur Cbrislus

et

vos

in

Cbrislo

utrumque aulem

impleatur in vobis

et

omne bonum
bonilatem

transigalis. Alii

per GRATIAM DeI NOSTRl ET DOMIM JESU ClIRISTI.


su Chrisli in vobis. Hoec, inquit, pelo vobis Deo pr;eslari, ut in vobis, et per vos Cbrislus Doininus noster laudetur et gloi ifiectur eliam in seculo. El vosinillo rinem secundariiuu adjungit. qui est.
ni ipsi
vici-sini

Perpciat

in vobis

omnem

sibi

gratam.
I

vocavil, conservet, adaugeat, perliciat, etc. Et impleat omnem volunlalem bonitalis. Sensus est Et ut compleal rcternum beneplacitum bonitalis su, (ju vis clcgil ad consortium glori c Cbristi.
:

glorificenlur
sicul

in

Cbristo, id est, per


gloria

Et opus fulei in virlute. Suhaudi, impleat. Elut in vobis perficiat, et adfinem perducat opus fidei, id est paticnliam in adverss, per quam maxime fidei virlus relncet, idque facial in virlute, seu potenlia, id est, poleuter. Nam potenlia gratia: Dei maxime perspicitur in lolerandis ndversis pro Cbristi nomine. Il clarificetur nomen Domini neslri JeVers, 1"2.

Cbrislum.
est, ila
efficit

Nam

servorum virlus

Domini

diverso dignilas eiexcellentia Domini servos

gloriosos.

Secundm gratiam Dei noslri, et Domini Jesu Chrisli. Extrme bac pane totum refert ad graliam, id est, graluilam benefleentiam Dei tanqum largiloris; et Chrisli Domini, velut lioc noms promeriti.
et

Corollarium pietalis, seuin hoc capite ad pietatem maxime notanda,


redigenda.

ad praxim

Nota quid

sit

Chrislianus,

scilicet

Dei

filins

lorquel. versitas
silione,
:

Disce ergo

unde hxc

vitac

et

morlis di-

Cbristi

membrum,

Spirils sancti habitaculum.

Tan-

ex divers
ex cordis
itaque
slude.

bonorum

et

malorum dispd-

tique honoris
slus
,

memor,
1.

vive ut

filins

Dei, ut aller Cbriet aclus. Vide in

scilicet

munditi et immundili.

ul sanclo Spirilu

anima tus

Omnem
mundiliei

immundiliam
llinc disce

boire

omnimod
Deus
facie

conimenlario, v.
,

quanta

facilitale

2 Disce qua?. sint vri Christian] diviti,


, ;

semper

proemiat et torquet. Salis estvisum esse

Deum. A
moral.

opUmdsc
IIujus

semper augendse (ides scilicet et charilas. veritalis memor, roga frquenter cum Aposlolis
:

Domini
5

justis

ila,

impiis xlerna agonia. Vide n

com-

mentario dicta,

v. 9,

observ.

litler. cl

Domine, adauge fidem. Vide

v.

in

commentai

io.

Ex v. 12
in

aternitatis religionem concipe. Inseler-

Ibidem vide et nota unde possit agnosci augmentum


fidei; scilicet. si in

num
clis;

Christus, sanclorum caput, glorificabilur in san-

tentaiionum inundatione non sub-

a-ternum sancti,
in

membra
:

Chrisli

glorilicaet

mergeris, sed supercrescil fides lua.


5

buntur
justi juin fine

(Cbrislo,

capite suo

Cbrislus autem
Chrisli

Nota solidam

et

christianam in affliclionibus

sancti, caput et

membra, seu lolum


ad

myslicum

consolationem. Alfliclio certum est indicium


dicii

corpus,

Deum

benedicenl, et glorilicabunt. Et

bec

est
,

quo Deus nos suo regno dignos judicabit


Vide dicla
v.

seternitatis

religio

quam

lendit Christianisions

imindi.

5,

in

commentario.

Alfliclio

quasi tyrocinium.

Ad banc
le

lendit Christian! dignilas,

nunc in nobis merilum parit, regnum xternum aliquuido parilura. Crux itaque ver preliosa, ver desiderabilis.
4

de qu

in

versu primo.

Ad banc
v.
<i

disponit alfliclio

christian tolra la,

qu

et 5.

Da
sit

inilii

Dcus misericors, mei nunc lyrocini


in

Disce quid

Deus; quomodo manens semper


vita,

munia

sic

adimplere, ut

banc lernilalis perfeelam


te
,

idem, bonorum lamen est

malorum mors
,

et sup-

religionem aliquand merear admiui;

benedicam,
in Cbrislo,

plicium ajlcrnum. Lux est a?(crna


vita

ide sanclorum

adorem, diligam, glorilicem

in

teternum

lerna

ide

et

perversorum

pna

aelerna.

cum

Chrislo

et

cum omnibus

Cbristi

incinbris.

Sicut

eadem

solis lux

oculum sanum recrt, a'grum


II.

Amen.

CAPUT
1.

CHAPITRE
adventum Doin
1.
,

II.

Hogamus autem

vos, fralres, per

mini noslri Jesu Chrisli, et noslne congregationis

Or nous vous conjurons nos vnement de Notre-Seigneur Jsus

frres
-

par

l'a-

Christ, et par

ipsum
'

2.

Ut non
,

cil

moveamini

veslro sensu
,

neque
I ;

terreamiui

ncque per spiritum

neque per sermo-

noire runion avec lui 2. Que vous ne vous laissiez pas lgrement bran1er dans votre premier sentiment , cl que vous ne vous troubliez pas, en croyant, sur la foi de quelque

136Z

IN EPIST.

Il

AD TUESSALOtflCENSES
esprit prophtique,
,

1364

ncin, neque per epistolam tanqum per nos mUsani,

quasi insiet dies Domini.


5.

Ne

quis vos sedual ullo

modo, quoniam

nisi

ve-

ndit
4.

discessio

primm,

et revelatus fueril

homo pcc

cati, filins perdilionis,

Qui adversatur,

cl exlollilur
ila

supra omne quod


ut in lemplo Del

dicilur

Deus, aut quod coilur,

sedeat, oslendcns se
5.

tanqum

sit

Deus.

Non

rclinelis

qud cm adhuc ssem apud vos,


?

Lie dicebam vobis


6.

Et nunc quid detineat

scilis, ut

revclctur in suo

tempore.
7.

Nain myslcrium jam opcralur iniquilatis


ut qui tenet mine, teneat

lan-

tm
8.

doue de medio
et destruct

fit.

El tune revelabitur

ille

iniquus, quetn
sui
,

Dominus
iUuslra-

Jsus

inlei'ficict spiritu oris

tione advenls sui


9.

eum

ou sur quelques discours ou sur quelque lettre qu'on supposerait venir de nous, quele jour du Seigneur est prs d'arriver. 5. Que personne ne vous sduise, en quelque manire que ce soit; car ce jour-l ne viendra point, que la rvolte et l'apostasie ne soit arrive auparavant, et qu'on n'ait vu paratre cet homme de pch, qui doit |irir misrablement, 4. Qui, supposant Dieu s'lvera au-dessus de ton t ce qui est appel Dieu, ou ce qui est ador jusqu' s'asseoir dans le icmplc de Dieu, voulant luimme passer pour Dieu. 5. Ne vous souvient-il pas que je vous ai dit ces choses lorsque ftais encore avec vous? 0. Et vous savez bien ce qui empche qu'il ne vienne, alin qu'il vienne en son temps. 7. Car le mystre d'iniquit se forme ds--prse:il; mais que celui qui a la foi la conserve jusqu' ce que cet homme soit dtruit. 8. El, alors se dcouvrira l'impie , que le Seigneur Jsus dtruira par le souille de sa bouche et qu'il perdra par l'clat de sa prsence
,
, , :

Cujus est adventus sccundm operationem Sa,

lanui

in onini virlute, et signis, et

prodigiis

men-

9. Cet impie qui doit venir accompagn de la puissance de Satan avec toutes sorles de miracles, de signes et de prodiges trompeurs
,

dacibus,
10. Et in

onini seduclione iniquilatis

iis

qui pe-

reunt

ce qud eharilatem veritatis non receperunt


niillel illis
;

ut salvi lirent. Ideo

Deus operalionem

er-

Et avec toutes les illusions qui peuvent porter l'iniquit ceux qui prissent, parce qu'ils n'ont pas reu et aim la vril pour tre sauvs. C'est pourquoi Dieu leur enverra des illusions si efficaces, qu'ils croiront au mensonge,
10.
rit, et

roris, ul credant mendjicio

11. LU judicentur
lali,

omnes qui non crcdidcrunl


gratias agere

veri-

11. Afin que tous ceux qui n'ont point cru la vqui ont consenti l'iniquit soient condamns.

sed eonsenserunt iniquitali.

12.

Nos aulcin debemus


in

Deo semper
elegerit vos

pro vobis,

fratres dileeli

Deo

qud

Deus primitifs

salulem

in sanclilicalione Spirils

et in lide veritalis.

12. Mais quant nous, frres chris du Seigneur, nous nous sentons obligs de rendre pour vous Dieu de continuelles actions de grces , de ce qu'il vous a choisis ds le commencement pour vous sauver par la sanctification de l'Esprit-Saint et par la foi de la vril,

15. in qu et vocavilvos per


in acquisilionem gloi Le

Evangelium nostrum,
nostri Jcsu Chrisli.
et tenete traditiones,

Domini
state
:

14. llaque, fratres

quas

didicislis sive

per sermonem, sive per episto-

lam noslram.
15. ipse

autem Dominus noster Jsus Christus,


cl

cl

Deus
lai

cl

Pater noster, qui dilexil nos, et dedil conso-

ioncm H'teniam

spem bonam

in grali,

16. Exhortetup corda veslra cl confirinet in


oj

omni

re etsernione bono

13. Vous appelant cet tat par notre Evangile, la gloire de Notre -Seigneur Jsus-Christ. 14. C'est pourquoi, nos frres, demeurez fermes, et conservez les traditions que vous avez apprises , soit par nos paroles, soit par notre lettre. 15. Que Noire-Seigneur Jsus-Christ, et Dieu notre Pre, qui nous a aims, et qui nous donn, par sa grce , une consolation ternelle et une si heureuse esprance, 16. Console lui-mme vos curs, cl vous affermisse dans toutes sorles de bonnes uvres, et dans la bonne doctrine.

pour vous faire acqurir

ANALYS1S.
Vt medealur Tliessulonicensium lervori mal concepto
de die judicii exlremi, quasi jamjam butante,
1
verit id

quod

illius
ille

retardt adventum, v. 7, et tune pa-

lm apparebit

sceleratissimus, v. 8. Cujus polentiam,


v.

Ilogat eos

per hune ipsum

Domini

nostri Je$i
:

prstigias, et mendacia prodigia, describit


,

9, quibus
v.

Clirisli, scu Saivaioris,ct ideo

desiderabilem adventum

credenl qui Christo veritati credere noluerunl,


4 Congralulalur

10,

H.

ne ob eum moveanlvr, ne credant quod instet;


2 Dal
illis

v. 1, 2.

Thessalonicensibus
sint et

et

pro ipsis

duo signa qu hune Domini adventum


illius

Deo
15.

gratias agit

quod non

ex hoc numro; quin

prcedere debent, quibus consequenter


talcm agnoscant.

promnemi^
;

imb primiti sunt fidelium,

ideo salvandorum, v. 12,

Primum
v.

est

aposlasia gner alis

se-

cundum,

Antchrisius ;

5.

5 Ilortatur eos ut in fide constanler persvrent

et

5 Anlichrisli describit

impielalcm -,
v. 4.

faslum,

et

in

traditiones firmilcr teneant, v. 14.

Denm ipsum sacrilegam


illius

elalionem,

Dixi vobis quid


v. 5, 6.
181

Tandem graliam

eis

apprecalur qu in doctrin

eis

impiissimi publicum rctardet adventum,


in suis figuris agit
,

trudil stabitiantur, et in bonis operibus; v. 15, 16.

Addo quod arcan jam

douce cessa-

PARAPtRASIS.
1.

Obsccramus vos,

fratres, per

adventum Domini

i|

2.

Ut non

cil,

ne
et

facile, vacillelis

in

doctrin

nostri Jesu Christi, et per

noslram ad ipsum aggre- I (quam menudslis,


III

hucusque tenuistis de die ju,

gationem

dicii

el aliis),

neque terreamini

quasi

jamjam

insiet

1365

COMMENTAUIA. CAP.
ipsum
falsa
;

H.

1366

Ma

Ne, inquam, terreamini, neque per spirttum, quasi lanqum prophetifcum, neque per sermonm,
dies.

exercentis, per quanta poterit signa et prodigir

nobis

prolalum; neque per Epislolam, lanqum

10. Ut

omni

artc el faiiaci seducat ad iniquilatem

eosqui culp su percunt, e qn6J (Christum) verilatem el charilalcin ipsam non rcuprant, per
salvi facli fuissent. Ide

nobis pTfectam.
5.

Ne quisqnam vos
Cltristus

ullo

modo
,

decipiC

quoniam

quem
fort
-

non vniel
rit

ad judicium

nisi pris conlig-

Deus millet fucum


sic

lis

hune

apostasia (generlis iide), cl paltn et publie


ille

pium qui
mendacio
11.

prastigiis suis
:

faciet, ul

credant

apparuert Anlichrislus, peceator


et de a'iern
i.

sceleratissimus,

danmalione dignissimus. Sceleratissimus, inquam, qui Dco


et exlollitur

el Christo in

Unde inexcusables crunt et justissime damnabunlur oinnes qui Chrislo Domino vcritali non
,

omnibus adversalur,
dlclur

adverss
sit

omne

quocl

crediJerunt
runt.
1:2.

Antichristo

ipsi

in'npiitali

consense-

Deus aut doralur (quasi


ita

ipse

omni Deo

major),

ut in

tcmplo Dei sedcal ut Deus, et se ut

Quantum ad

nos,

debemus Deo continuas agere

Deum
5.

gratias

ostentans.
et

pro vobis, fralres Deo dilecti, quia vos

Nonne meministis qud hc dicebam


vobis

expone-

primiiias ad salulem elegit, per Spirilum sa net m

bam
6.

cm essem apud vos?


qua; vobis pnesens dixi,) nslis qu;e sit
sit

suum vos
rando.
13.

sanctificando, et verilalis lidcm vobis inspi-

(Ex

iis

Ad quam
nostri

(idem et sanctitatem vocavil vos per

causa eur tardel, ut congruo tameu lempore


ritiirus.

appa-

nostram Evangelii pradicationcm, ul Jesu Christi,

Domini
,

gloriam acquiralis.

7. Dixi

apparilurus

jam enim arcan


ille (in

et figurali-

14. Ilaque perseverate constantes

fide, fralres,

ter agit et operatur iniquus

suis figuris),
id

donec

et fideliler servate tradiliones nobis acceptas, sive

medio

tollatur,

seu amoveatur

quod deiinel ne

per sermonem nostrum, sive per Epislolam nostram.


15. Ipse

veuiat.
8.

autem Dominus noster

Jes;is Chrislus, et
,

Et tune

in

lncem prodibit iniquus

ille

Anlichri-

Deus,

et

Pater noster, qui dilexit nos

et

graliam

stus,

quem -Dominus
;
:

Jsus Cluislus inlcrficiet solo

suam nobis dando consolatus


;elernorum
;

est nos sne

honoruin

jussu et nutu suo


struet euni
9.

et sol irradiatione glorire suoe de-

16. Ipse,

inquam, consolatioiiem banc imprimt

Cujus adventus el omnis operatio


,

eril

per effica-

cordibus vestris, vosque slabiliat in bon docirin, et


in

ciam Salanse

omnem suam

poLentiam

in ipso et

per

omni opre bono.

COMMENT ARIA
VERS.
1.

ROGAMUS AUTEM VOS,


commoli
quasi

FRATRES, TER adI ii

minus noster

est

ejus gloriam

eur
in

lotis votis

non

ventum Domini nostri Jesu Christi.


turbali sunt el

pnefatione bu-

exoptemus? Salvalor noster est;

ejus

adventum

jus Epistokc dixi eur et quoniod Tbessalonicenses


,

eur non tol fiduci speremus? Cur ad

eum non an-

jamjam

instaret dies

helemus?
Sed
,

Doruiui

advenientis scilicet

ad judicium. Ut imic

eorum morbo nuuc medealur Apostolus, ips su loculirme remedium prparai et porrigit. Observa ilaque loculionem. Royamus autem vos, (retires per ad,

inquis, peceator

sum.

Respondeo Ipse pec:

caloriim Salvalor est.


Instas: Peccavi mullm.riti

-Rcspondeo

Infiniti

me-

ventum,

etc., quasi

credilis, sed reveremini,


Christi.

diceret:Per Iiunc ipsum quem adventum Domini noslri Jesu

Salvalor est.
:

Urges

Omnia

fer opra
illius

mea mala

fuerunt.

Re-

spondeo
finiti
,

Omncs

aclus et passiones valons in-

Et quam
el

nostr. cosgkegatioms |N irsiM. Et per banc


speralis
siiiul
(

fuerunt. Infinilorum

non modo peccaiorum et

et reforinidalis

nostram ad eum

scelerum, sed

el infinitorum

mundorum redimendoillius
et

aggregatiojKm

rapiemur enim obviant Chrislo in ara,


;

rum
Ipse
slris

capacia et plusqum (ligna sunt


est propiliatio

mrita.

de semper cum Domino enmus)


27
:

v.

l'er

ad Tbess. 4 hxc, inquam-, duo vos rogo et obsecro.


1

pro peccalh noslris pro lolius mundi;


in
1

non pro no-

tanlum, sed

et

Joan. 2, 2. Cur
,

Observalio moralis.

ergo non sperem


sed per ebariora
obsecralio per
cl per

tanlum

et

lalem Salvaloretn
pa'iiitcat ?

San non rogamus per


et

terribilin
ll;ec

dunnindo me peccaiorum inconnu

maxime

desiderabilia.

igilur
,

(tum Domini nostri Jesu Christi

nostram
,

ad euin aggregalionm

docet Thessalonicenses

ci

Timeat peceator impnilcns; speret peceator pSperavil anima mea in Domino, quia copiosa apud eum redemplio ; psalni. 120, 7. Quid optabilius
nitens.

nos Chrislianos

adventum Domini sperare poiis


potiiis

Cbristiano

qum (imere; desiderare


Ners.
I.

qum

rfugere. Do-

Quid

felicius

qum Christum Doniininn suum videre? membro qum Chrislo capiti suo adu-

vos, (mires, per advenJesu Christi, scilicet cum ipsum quem verebanluir Ulleiribilem. Et noUrte congretjatiunisin ipsum, Chrislum scilicet.

Roijamus autem
nostri

tum Domini

Obsecrat autem non solm per adventum Domini, vcruui eiiam per fidelium ad eum eongregationem in adventu futuram, velutperfem summis votis exopla-

lam

1567
nari? Vent itaque, Domine Jesu; vcni
di. In te,

IN EP1ST.
,

II

AD T1IESSALONICENSES
unum,
cliam,
ci, quia

i368

Salvalormun-

voluntqiie ipsum Anticliristum defeclionem di-

Domine, speravi ,

etc.
iiAp

mullos

facicl deficcre, ita


:

ut

scandai. zcitlur

Ni)la
n'-pi;
r

qnoad litlcram. Aliqui

Grxc. mulant

iu

si fieri

polest, elecli

sed commiiiiiler et magis

seu per advenlum, in, de advenlu. Sed pruelcr-

ad litlcram

ita

disiinguiiulur, ni nec
fiel

eodem lemporo
Dominns ve-

q Hw quod Cra'c. babel i?, cl Syr. cliam, et aliue versiones babent per advenlum; lia?c per advenlum
Doniiiii

credanlur futura, sed primo

dcfociio; deinde ap-

pircbit Aiiiicbristus; denique Cbrislus


nict ad judicium.

obsecralio

majorem
nostrcc

vim

liabct,

ut

palet

Quantum

aulein lempois iulerval-

ex supradictis. El
et

congregationis

Subaudi
ad

luin inler

hc debeat

inlercipi,

non doccl Aposlolus,


is

rpte

per advenlum

noslr

congregationis

sed boc omisso, lacilisque inler bxc inlcrvalla fuim

ipsum.

Vers. 2.
cillciis,

Ut

evenlibus, agit simul de bis duobus signis, quia qu-

non cito moveami.ni,

id est,

ne va-

dain causaliiatis cnucalcualionc snnt conjuncla;


defectio

cm

neque

facile

dimoveamini.
ts'j vou,-,

advenlum
sit

Aniicliristi

promoveat, nec ante

A vestro
usque
in

sensu. Gra?c.:r

mente vestr,

eam venlurus

Anticbristus.
Disquisilio titteralis.

id est, doclriu vobis

me

tradit, et

quam Imc-

mente

tenuislis, de die judicii et aliismy-

Nisi veneril discessio. Grce., apostasia. Quid sitbc


discessio, seu defectio, seu apostasia,

steriis.

non explicat

Neque TERREAMiNi.Grc:

lurbemini, scilicet

pra

ti-

Paulus, quia prasens explicuerat Thcssalonicensibus,


ul

mor; bine idem sensus. Neque per spiritum. Amovet ea per qurc terrebantnr, quasi diceret: Ne lerreamini, lict quis dical id sibi Deo rcvclatum fuisse id ne credatis. Hinc
;
i

patelex

v.

et 6. El, quia

scriplis

non explicat,

mens

ipsius in bis el sequenlibus versibns vald per,

plexa est, et nobis obscura


erat clarissima
;

qu;e Tlicssalouicensibus
licol,

eam

conjiccrc
sibi

non scire

quis
,

conjieilur

qud

aliqui proplielias

bc de rc simula-

enim audeal clarara


ubi D.

promiticrc

intell igenliam
?

ient.

Augustinus suain fatelur ignoranliain

Ego

Nf.que per sermoxem, neque per Epistolam. Gra;c.

prorss quid dixerit, faleor meignorare, D. Augustinus,

non babel tanqum per nos missam, sed tanqum


per nos; quod referlur ad ulrumque
,

de

Civil. Dci, lib. 20, cap. 29. Tcrlullianus,

D. Ire-

scilicet

ad ser-

nxus, etposl ipsos, omnes comniunilcr antiqui, opinaii sunt fore

monem
ergo
stolas
.

cl ad Epistolam,

tanqum

nobis. Fingebanl
alii

defeclionem, seu discc&sionem, ab im-

alii

se Paulo id audivisse;

nngebant epiin-

perio
tus.

lanqum Paulo missas, quibus assercbal

Romanorum, cui lotus niundus erat lune snbdiSed cm temporale Romanorum imperium
sil

slare

diem Domini.
3.

Vers.

Ne quis vos
,

longo jam lempore

eversum, nec tamen apparuerit


temporali

seducat ullo modo.

Omcer-

Antichristus, ips palet experienti id de

nia in gnre excludit

quibus circa judicii diem brevi,

boc imperio

inleiligi

non debere.
defeclionc spiriluali P.omanodefeclione generali

fide

vel Urdis, fuluri possentdecipi.llcde re

unum
scit.

tum quod
,

dixit Cbrislus, scilicet

Id nenw

Quis-

De quo ilaque? De rum imperio, seu de


Ibolic

ca-

quis conlrarium dicit, deceplor est.

Hoc

igilur soli

Deo cogniluni relinquamus; intrim,


monitum,
vigiletnus;
iide!es et vigiles,
lidc in

juxla Cbristi
sicut servi

Dominum venturum,
;

Romanae Ecclesiae: lia D. Tbonias, et alii communiter. Dicendum, inquil D. Thomas, quod nondm cessavit Romanmn imperium, sed est com-

exspeclemus

ipsius

advenlum viv
Sint

mulatum de temporal!

in spiritualc

ci

ide diceninleiligi

mente

et in

corde semper babeamus, ut ad


:

dum qud
non solm
calholii

discessio

Roniano imperio dbet

eum

per bona opra paratos nos exhibeamus


,

temporali, sed spiriluali, scilicet lidc


Ecclesiae.

lumbi nostri ^rrcincti

et

tucern, etc.

Romanx

Et boc csl conveniens

QUONIAM

NISl

VENERITDISCESS10 PRIMUM... Astruit VC-

signum qud sicut Cbristus venit quando

Romanum
si-

ritaleni, scilicet

qud non venict

dies

illc judicii

quin

imperium omnibus dominabatur,

it

converso

priscontigerit apostasia, et apparuerit Antichristus.

gnum

Anlicbrisii est discessio ab eo, D.


et opinio doclorum,

Thomas. Su-

Duo
est
ta
,

itaque dal signa quibus

non judiciidiesagnosealur,

spicio est

non defmiiio Paivuni,


Primuni
el ci

enim omnibus prorss incognita, solique Deo nosod quibus ipsius propinquitas cert poleritagno-

faleor;

sed tamen opinio qu;e in Scripluris fundala


in

videlur,

quibus duo fulura

nolantur.

sci.

Primum, erit aposlasia.Sccundum, erit apparitio Aniicliristi. Equidem D. Gbrysostomus, TbeophylaTbeodorelus, et


alii

qud

in loto

orbe pnedicabilur Evangelium,

cre-

delur, Mallh. 24.

Secundnm, qud

mulli deinde d-

clviS;

Graci,h;ec duo redigunt ad

cdent

lide.

Et ba-c iide discessio, seu defeclio

Vers. 2.
csl,

Ut non

citb

moveamini veslro sensu,


babuistis,

id

sentcnli,

quam haclens

quamque

me edoli esiis de die judicii, de Anliclirislo, aliisque signis .,u;c illam diem praecurrenl. Neque lerreamini; Grc, lurbemini, sive ronturbemiui neque per spiritum : subaudi, quasi divinum et propbeticum. Per spiritum, id est, fictam revela;

profeclum. Erant enim qui menliebnnlur se ex ore Pauli audisse qud instar l dies Domini. Ne quis vos seducat ullo modo , scilicet Vers. 3.

persuadendo Christum Slalim esse venturum. Quoniam nisi venait discessio primum; siipi

le,

noa

quasi Spiritus sauctus propheia: alicui rv, bas enim revelationes el lant instare diem judicii proplielias jaclabant In pseud i-doclores. Neque per sermonem, etc. Inlellige, quasi nobis
tioni'in
:

vniel dies Domini. Discessio, id est, defeclio el re bellio, qu quis dficit suo principe, illique rebellt; scilicet illa insignis, plena ei geheralis, qu scil cet plerseque, et pssim omries gnies discedcnl el dficient, loin

Komano imperio, Hun consequenter


el

Romano

poutilicc

Ecclesi,

tum denique

izoo

COMMENTAI*] A. CAP.
,

IL

1370

populorum
ebristi.

via crit et

prxparatio advenls Anli-

simul et superbiam. Superbia autem


i!
i

omnium malo-

nialcr.

iiaque omnia rogna dficient aliquando (ide


ficii'iit

dc-

Ita et ix
luiit aliqui
,

templo Dei. Sivc Jerosolymilano, ut voarbitrantes

ab aposlolic Ptri sede,


tidei

t^uoe

centrum

<

sliidei

quod Anlichristus Judaeus


ci

cai'olicv; et lixc

defectio, bsne apostasia pri-

erit,

ex tribu Dan oriundus,


in

supponentes lemplum
teniplis

mum
J
dixil
:

signum

erit

approximations Christ! ad judi-

rcrdilLeandum. Sive
nis,

ecclesi, et

clnislia-

ciuin. Qiiod etiam indicare videtur ipse Christus

cm

probablius credilur (nec enim


erit

Filius homiuis veniem, putas

ittveniel

(idem?

solymitanum, c>to redifieetur,


lia ut,

lemplum Jerolemplum Dei).


Deu
n

Luc.
F.T

18.

inquam,

in

omni templo divino sedeat lanosteninso-

REVELATES FUERIT HOMO PECCATI.

Primillll si-

qum Deus
lans,

soins adorandus, el sese ul


et

gium nominnvit Paulus, nobisvernonexplicuit; secundimi aulem ila vivis depingil coloribus, ut ne-

seque Christum

Deum nominans. Quid


recipictur.
:

lcnlius? Invadet ergo etiam clirislianas Eeclcsias, et

mine,

nisi volunlari

exco, non possit non ngnosci

quibusdam aposlalis Cbristianis


Vers. .

dsignai enini personae sihgularitatem, mores improbos, impictatem, superbiam


,

Non retinetis...

Quasi dicerel

Quid

insnlcntiam
artes,

polenliam
infeli-

(mbaniini? Non meminislis quod


vos haec dicebam

cm essem apud
objur-

satanicam, prxsligias
ccin

l'allendi

tandem

etexponebam vobis? Tacii

exilum.

Quasi spiritu

propbelico praevidisset

gat eos. Mulia dixit ergo quic non seripsil; et niullo


plura dixil quni seripsil; tradilioni ergo credendum,
i

Aposlolus fuluram noslri temporis liacreticorum im-

pudeniiam, eamque voluisset relunderc. De qu vide


v. 11. El revelutus fucril, id est, publie ei

non

Scriptiiris
G.

lantm.
scitis...

palm ap-

Vers.

Et nunc quid detineat


scitis.

Grc.

partient ut
6

rcx

et uuiversalis

monarclia.

Homo;
;

Et nunc obslaculum vobis


scitis

Ex

iis

qiuc prcescns

dixi

&j6pmsi
:

Me

liomo, id est, singularis


,

homo

quasi

quid Anticliristum detineat, seu quid ad-

diccrcl

Erit liomo

non

damon

crit singularis lio-

ventiun ejus relardel, et consequenter diem judicii.


Observatio
lillcralis et

mo, non

plures bomines. Sed liomo peccati, id est

moralis.

sceleralissimus.

Fons omnium peccatorum


ait

ait

D.

Hoc obslaculum sciebnnt


cognilum
est, illudqiie
licel,

T-hessalonicenses,

quia

Ilicrnnymus.
stus

Omnium hominum
D.
selern

pessimus, sicul Chri:

viv voce illud eis dixerat Aposlolus; hobis vei' in-

omnium oplimus,

Thomas

cl icie

ex scriptis ejus conjicere tan-

Finis perditioms,
Filius perditionis,
Filius perditionis, ad

damnalionc digjiissimus.

lummod

non
,

seire.

ex perdilione quasi maire genitus.

Oiniies anliqui

lum Gneci,

tur>

Laiini

per

illud

perdendum

nains, sicut Christus

obslaculum intellexerunl Romani imperii polenliam,

ad s.ilvandum. Adsunt prirai colores, quibus depingilur Anlichristus. Elit

qu slanle Anlichristus regnare non possel, nec


clesiam quidquid
cliristum non
libet

in

Ec-

homo
et

singularis, sceleralissi-

lacre.
nisi

Ilinc putrunl

Anti-

mus, perdilioni desiinalus ,

ad perdendum nains.

venlurum

dissoluto hoc iinperio.

Addunlur

et

secundi colores.

Vers, ii

Qui adversatur, et extollitur...

Quando Romanorum imperium de medio sublatum fuerit, tum Ici vniel, ait D. Chrysostomus, el post
il

Probat esse, seu fore, sccleratissimum. Primo, quia


impiissimiis.
versatur.

ipsum Tbcophylaclus,
hoc

etc.

Quamd enim
:

fucril inclus

Secundo, quia superbissimus. Qui ad-

hujus imperii, neinocilo subjungelur


fuerit

quando autem
,

Grce,
;

Me

oppusiius
:

seu

illc

Dei adversain

eversum, vacans invadet imperium

liomi-

rius el ho>lis

quasi dicerel

Qui Deo et Cliristo

numque

et Dci

imperium aggredietur ageve, Chrysov. , ip>

omnibus adversatur, el cousequenter qui est mus. Impielas aulem peccalorum maximum

impiissi,

stomus. Sed, ut dictum esl supra,

nunc ex:

et

om-

perienti palet id paul aliier inlelligeifdum

niniispiri-

nium scelerum
supra

radix. Et exlolliiur.

Grec.

Et elatus

rm de
tual!

iinperio

non tcmporali lnlm, sed


[discessio fide, seu

et

omnem diclum Deum, aul numen. Qui non lanlm Deo sese adaquabit, ni Lucifer, sed exlollelur
id

per fidem. Ilaque, conformit? ad pr.Tcedcniia,


si

dicendum quod

celebris

re-

SEI'RA

OMNE QUOD 1>EUS DICITUR, AIT COL1TER, Ut Dons, esl, supra verum, unicumque Deum, cl supra faigenlium deos
:

gum
el ci

lide apostasia, dbet Anticlirislum

prccderj
fides

viam prieparare
publicaque
erga sanctam
sil

dicendum, inquam, qud

sais

et consequenter qui
;

omnem
ut ipso

culsoins

eailioliea,

illius

profssio, regtim et regno-

lum, seu verum, seu falsum, evcrlet


eolalur,
Ciirislo.

rum

Romanam

Ecclesiam reverenlia et

lanqum Deus

et Christus.

Ecce impietalcm

submissio,

obslaculum quod Antichristum delinef,


retinetis

Vers. 5.

Non
:

memori

id

esl

non

rcvelatus fuerit liomo peccati, filius perditionis, id est, Anlichristus, qui dicitur homo sceleraiiisimus, dicitur filius perdilionis, qui perdilione estdignus, ut
/.'/

alernuin daitinclur cl perai, Vers. 4. Qui adversatur et exlolliiur supra omne quod dicitur Deus, aul quod coliiur. Quod scilicel Cbrislo et Deo, omnique numini sit se opposilurus. lia ul in templo Di sedeut, ostendens se lanqum sil Deus. Ipse eiiim solus volet coli, ul Deus sedebit in templo Uierosulymilano, quod solum copri lempore S. Pauli eral cl dicebatur lemplum Dci.
in

meminislis, quod cm adhuc essem apud vos, hc dicebam vobis? Q. d. Cm bac vobis pr a sens dixerim, non debebalis commoveri runioribus aliquorum dicentium inslare diem Domini. \ ers. G. El nunc quid detineat, scilicet adveiilum Anliehnsti el dici judicii , scitis, scilicet mysleriuni iniquilatis, ul seqintur, quod jain operatur, aonec de medio liai puta quod Nero, et similes adhuc domineniur, quodque necdm venerit discessio cl defectio gcneralis ii Romano iinperio. Et revelelur in suo tem~ pre, ille liomo peccati, Anlichristus scilicel.

1371
ejusque retardt adventum.
riu:!i

IN EPiST.

Il

AD HESSLOtfICENSES
dixi

1372
est in

Ihrresis, scu parlculaest


inclioalio

revelabilur.

Jam enim

mundo, sed

quasi

aposlasia

et

lidc discessio,

cl

incognito, in suis scilicet Gguris et pivccursoribus, in


S, mon.:

promu lio

Anlichristi.

Generalis regum et regnorum

Mago,

in

Nicolao.aliisque iinpiis cl h&TClicis,

discessio cl aposlasia eril Anlichristi quasi

consuin-

lioniinum seducloribus, in quibus

suam iniquilatem

malio, signuin ipsius adveuls jamjam


itaque purliciilarium fdcs, orlbodoxa
sia,

l'uluri.

Sana

arcan operatur

vcl in quibus iniquitas illius agilar

icgum profes-

abscondil et in mysterio.

illorum erga Sedeni Aposiolicam reverenlia, obest Antichrisli.


est, et

Aposlolorum tempore crant

impii,

magi

dediti,
sa-

siculum

qui inler baptizatos cultum d.cnionum


lexlui aposlolico
tidei,
liic

promovere

Conjectura
cojiformis,

quidem

vald

lagebant, Ecclesineque saciilieiuni magicis oblaliorri-

non (amen dognia

nec ccxla cognitio.


diccic
liect
:

bus suis profanabant.


agebatur.

In

illis

iniquitatis

rhysterium
et

LUiicuique

cum

D.

Augustino
fiiteur

Ego

Efant Iifcrclici,

qui Evangclii veritatem

prorssquid djxerit
luin Antichrisli
larj,

me

ignOtarc.

Hoc obslacuejus

Dcus

voluil hessaoni.censiuus revei.

sanettatem suis erroribus etimpuris moribus dcslruebant in illis eliain agebalur iniquitatis mysierium.
:

nobis aulein voluil ignorai


;

Adoiemus

IIos

omnes, corumque

similes, velut Antichrislos in-

volunialein

grato animo revelatas nobis vcrilales rcli-

tuebanlur aposloli. El

lue loquendi

raodus eliain

cipiamus; buniili corde absconditas veneremur,


benter
cas ignoremus;

D. Joaune cxpressis usitalus est, prima? Epist. cap.

nec cuuiamus sapere plus


ail

Fitioli, novissitita

hora

est

et

sicul

audistis
;

quia
sci-

qum

oportet sapere. Hoc, ut

D. Thomas, non est

Antichristus bnt, nuric Anlichristi multi facti sunt


licet

inultm neeessarium ad sciendum.

iucresiarcha;
est

gnoslici
is

Nicolailx, etc. V.

22:
et

Ut reveletur

sco tempore. Gncc.


:

Ad

revelari suo

Quis

tneridax, nisi
:

qui negat quoniam Jsus est

ipsius tempore, quasi dicercl

Tardt quidem quia de-

Christus

hic

est

Anticlirislus
:

qui negat

Patron

thielur, sed suo et

congruo tempore, seu tardis, seu

Filium. Cap. i, v. 5

Omnis

spiritus qui solvit

Jesum,

citis, vniel cl apparebit.

ex Deo non

est, el hic est

Anlichrisius, de quo audistis


in

Vers.
tis...

7.

Nam mysterujm jam operatur ixiquitaObservutio


lilteralis
et

quoniam

venii, el

mine jam

mundo

est.

Ne

quid nobis ad Anlicliristi cognilioncm desil,

Hoc eliam
enim
fuit

potest intelligi de Nerone et

aliis

impiis
Sero

ne

forte ab ipso decipiamur.

imperatoribus juxta
morulis.
ille

anliquorum

opinionem.

typus Antichrisli.

De Nerone tamen non


banc

His verbis nos monet Apostolus qud impius


dnplici

locutus est Apostolus, quippe qui sub Claudio

modo

sit, et

operelur in mundo; scilicet vcl


;

Epislolani scripsit anle Neronis imperium. Vide Ba-

per seipsum,

in

sua propri person


in suis liguiis.

vel per

prse-

ron, an. 70; Eslium, hic.


dediti, qui
chrisli.
j
'

Omnes

itaque impii, magia*

cursorcs suos, cl

Circa (ineni

mundi

cultum

dxmonum

promovent, sunt Anliet hoerelici, qui

ipse vniel in propri person;

ipsepalm apparebit;

Omnes hxrcsiarch

Evan-

pilm
dacia.

cl publie

seducet per signa cl prodigia


Ecclesiie

Ab

initio

menusque ad publicum smmi


serpil el obrept in
suis

gclii

verilatcm vel sanelilatem corrumpunt suis er-

roribus, vcl
j

moribus impuris, sunt Anlichristi

id

adventum clam elabscondil


resiarchis,

est, Antichrisli

incboaliones, rudimenta, figura?, typi,

snnilibus cl quasi prpecursoribus, impis scilicet

hx-

synibola, prarursores; clsi ore Christum ronfiU;antur. Sicht

iniquilalem Anlicliristi subdol cl arcan

Chrislus ab initio mundi


,

fuit in patriarchis
,

agentibus et promovenlibus. niquilas quippe Antichrisli ci


il

prxfiguratus
Chrisli

unde
sic

sancti

patriarchne

rudimenta

oppugnarc Deum
ille

cl Clirisluni

bine V. 4,

VOCantur;
el

ab

inilio Eccleslae,

Anticbristus

qui adversatur. Grsec,

opposilus, scu adversarius,

figuras suas

typos habcl in omnibus malts homiille

seu qui Deo et Chrislo in omnibus adversatur.

Hoc
dis-

num

seducloribus. Incipitint enim quod


:

consum-i
1

aulem impii
crimine,

cl hxrctici

faciunlab
id

initio,

cum hoc
publie
,

mahit, scilicet defcciioncm fide


Christi
;

destrunut regnum

qud Anticbristus
,

facicl

cum

inchoant

stabiliunt

et

promovcni regnum
fidles ut

poleslale, per prodigia

impii
;

autem

et bicrelici abs-

Antichrisli. Ilinc addit Apostolus ad fidelium '.aule-j

condilc, arcan et subdol


agnosci
:

nec enim volunt ut talcs


vocalur myslerium

lam Taxtum ut qui tent, iimat... Monet


:

Iiinc

illorum

iniquitas

fidem firmiler tencant, ut


istis

silii

caveant ah omnibus!

iniquitatis, scu

iniquitas arcana. Differunl igilur'in

Antichristis, seu, ut ait Chrislus, lapis in ve-|

modo
quod
i

sed quia convcniunl in

animo

seu quia

illi

stibus

ovinm; quasi diceret

Intrim qui Chrislum et

codem ac

ipse spiritu agunt et aguntur; bine dicilur

in illis,

quasi suis lypis, iniquilatem


si

suam ope-

tidem calholicam tenet, firmiter leneal, poxec de. mmo fit", id est, de medio Ecclesi;c cxeal, seu se,
parelur, illud mysteriuin iniquitatis, sea
quitas, quai myslica

atur, seu agit, Anticbristus. Yel

suinatur passive

donc
fia!

ini-

op

ratur in i!lis et

per

illos,

iniquitas Anlicliristi siaest


:

nune

Cl occulta est,
:

pnMie.i.

bilitur et peragilur.

Sensus itaque

Dixi

quod suo

De medio

lieri, exire,

separari

et

hic

sensus est

tempore apparebit, scu


Vers.
elsi

revelabitur,

nec sine causa

conformis luculioni D. Joan., priinx Epislol.c cap. 2,


iniquitas est Christum et regnum ejus lotis viribus oppugnare, atque ad iniilationem diaboli divinilaleni illius ad se rapere. Tantm ut qui tend nunc, tenent donec de medio

7.

Nam mysterium jam operatur

iniquitatis,

Ea

Antichrislus in person; jam lanam nn'ii adesi in cmissaiiis ac praecursoribus suis iniquitas ejus, de qu locutus sum, nunc occult, vc lui in mysterio, agilur, el xerctuf per luerclicos.
:

nondm venerit

fiai.

Mvsterium

iniquilatis

nunc agitur, erupturum

1573
v. 19
cir.
:

COMMENTAUIA. CAP.
Ex
nobis prodierunt, sed von eranl
:

11.

1374

ex nobis,

veritas, lux

numdi, docuit

illuxit

at

homines magis
et

Texlus Grascus habet


fiai.

Solitm tenais nunc, douce


id

dilexerunt tenebras et

mendacium qum Iucem

medio

Syr.

Dummodb

quod nunc

delinet,
:

veritalem. Christus charilas redemit nos, sanguinem

tollalur

medio.

Unde

potest simplicitr verti

Do-

suum
sua?
di.

fudit et obtulil in

pretium nostrae redemptionis

uce tollalur medio


iniquitas

id piod delinet

ne vcnial;

id est,

homines hune amorem non amavcrunl, hoc


pretium non receperunt. Hoc
est

salulis

arcan stabililur et agilur, donec


:

fit

defe-

judicium mun-

clio generalis

Tune enim

revelabilur...

Vers.

8.

eo

Et tinc revelabitur

ille

iniquus.

Ide mittet illis Deus operationem ERR0RIS

UT

Grcec, exlex. D. Hieronymus, fous

iniquilatis.

Et lune,

credant mendacio. Ideb,


ihgratitudints suac
;

in

pnam
cl

incredulilalis et

id est, fact separatione, seu fact generali aposlasia,

quia Christum veritatem et cha-

vel sublalo

quod retardt Aiilihristuiii.


et aget, et

Tune,
\

ritatem, ex
cula

amorc vera docentem


mittet

per vera mira-

manifest
lur iniquus cha.

et

palam apparebit,

dominabi-

suum Evangelium conlirmantem, non recepeIdeb


illis

ille

Antichristus, quasi lotius orbis monar-

runt.

hune imposiorem, qui per


falsa
et

Quem

post aliquos annos

Dominus noster Jcsusid est


,

efficaciam scduclionis et imposlurae, per


cula, variaque fallendi arlificia, in

mira-

Christiis interficiet solo flalu oris sri,

jus-u

errorem

menda-

nuluque suo. Et DESTREET


id est, (iim

cium
ILLI'M

illos pelliciel, ila ut

mendacio credant qui verilali


lerribilem
peccali

illustratione adventus sui

lidcm noluerunt adhibere.

p-

ciierit.

primm quasi per erepuscnlum apparere Ad primum radium sire praesentte hoc inisol justitiae, sicut

nam eo
!

san terribiliorem qu minus seniilur b;ec


;

peena, et qu libentins et Iiberis recipitur

libenler

quilatis

monslram destruet

ad

solis
si-

enim

et libr

erroribus et mendaciis in

suam

perni-

adventum fugantur
ait D.

lenebrac, ait D.

Hieronymus,

ciem credent. Ibec

crit lerribilis et jusla

incredulo:

cut ad ignis approxmalionem comburunlur besliola:,

rum

et

pra.'cipu

obslinalorum Judacorum puniiio

Clirysostomus.
9.

Vers.

Anlicbrislo mendaci credent qui Chrislo verilali crec-rc noluerunl.

Cujus est adventus secundum operaDescribit

Nola ad
:

lillera xplicalionem

Deus

tio.nem Satan....

satanicam Anticbrisli
nliiniis colo-

mitlet

Antichrislum

Deus permittet Antichristum per


:

potenliam ad scducendiim, liisque quasi


ribus ejus perlieit imaginent. Qui

operationem Salante seducere


Vers. 11.
lebil

bine

fiel

ul qui Cluisto

operationem et efficaciam Salana


daciuni miraculorum faciet.
racnla,

cm advencrit, per omne genus menfaciet miscilicet


falsa, vi

non crediderunt credant mendacio.

Et

judicentur omnes... Hincque pa-

Non enim vera

qum

sint inexcusables, et

qum

juste

condemverilali,

vim nalunc superanlia, sed


Hiric

nentur Judaei eorumque similes, qui Chrislo


vera docenli, et vera miracula facienli
,

nature, vel per prastgias diabolicas, illudendo sensibus

non credide-

bominum.
10.

Graec, prodigiis mendacii,

id

runt; Anlicbrislo aulem mendaci, seducenli, falsa miracula facienti, adlueserunt, cjusque sclrates

est, felsis et fallacibus.

mores
no-

Vers.

It

in

om.ni

seductione

LU

in

seculi sunl. Ilaque fallaeia sediictionis Anticbrisli

omni
libcl,

arle etfallaci sedneat ad iniquilalem

non quos-

cebit

iis

qui allas pri turi


iis

eranl, seu", ul ail Chryso-

sed eos qui sponle su perire volunt.


yeritatis... Propterea

stomus,

qui, eliamsi

non accessisset Antichristus


est

E qud charitatem
gelii

qud

non credidissent Chiisto. Justum


vari nolunl

aulem ul

ii

qui

vcrilalem Christoannunlialaih, seu veritatem Evan-

veritatem respuunt in errorem incidanl;

et qui sal-

charissimam

et

amabilissimam, nolucrunl recifirent. Christus charilas

Deo deserantur, Iradanlur


et in

diabolo.

perc, ut per

eam

salvi

c.

Supradiclorum resumplio

hreticos animadversio.
;

veritas est, seu verissima charilas et charissima Veritas


:

Hucusquede Anlichristo aclum ab Aposlolo


persona; singularitalcm, mores improbos
,

ejus

ut veritas docuit, ut charilas redemit. Christus,

et

ob eos

intrim ver dm aliquando in aperlam apostasiam agilur, quicumque tenet Christum, et veram ejus rehgionem, firmiter rctincat, donec de medio Ecclesix fit aposlasia, id est, magna iila del'eclio, (|ii rgna
;

El in omni seduclione iniquilatis iis nui Vers. 10. pereunt, ut omni arle et modo seducat homines ad iniquilalem, ul pereanl et damnenlur, Eb quod charitatem veritatis non receperunt ut suivi justifirent. Keprobi illi seducenlur ab Anlicbrislo ti Dei permittentis id exigenle, propterea qud veritaleni Chrislo annunliatam, quam amare et ample* cli debebant non receperinl, ul, e per (idem suscepl,
,

cl populi

ab cclesi recdent.

Antichristus), quem Dominus Jsus, etc. Ad judicium. Splritus oi is Christi est senlentia et judicium condemnationifi. Christus inlorliciet AnlicUrislum spiritu oris s'ii, idcsi, jussu suo, verbpsuo., su senlentia; quasi afllalu inorlifcro allabil et interimel cuni. Illustratione, id esl, revelatione, vel apparilione, illuniinalionc pricsenlia: sue, vel claiitalis adventus sui. l.um; cujus est adventus secundm opeVers. 9 rationem Satane in omni virtute, id est , potenli , et signis et prodigiis mendacibus. Scilicet quod Antichrisius habebit assistenliam Satnnse, et Salanam in se ci per se iiperantem, inquit Theophylactus , in signis Jet prodigiis, scilicet quae faciet Antichristus ui boulines seducat: faciet miracula, non vera, sed falsa et uiendacia.

Vers. 8.

Et tune revelabitur

ille

iniquus

salvi firent.

Ideb mittet illis Deus operationem errorit per Anlichristum ut credant mendacio. Ilac operalio Antichristi ab eo Cet hoc fine, ul homines credant ejus mendacio sive, ha;c opra Anticbrisli impcllent homines, facientque eos credere mendacio. Quid apud
, :

Deumj
runt, in

ist'Ms,

qum

ut qui veritatem suscipere nolue-

errorem incidant, et falsitaiicredaiit? \'i:;;s. 11. Ul judicenlur omnes qui non crediderunt verilati elc. q d. El justo l>ei judieio argua n-

tur cl

ondemnentur

Jud<ei, et similes qui Chrislo et

verilali evangelica* per

Christum allais credere no-

luerunt, sed

mendacem Antichristum receperunt.

4375
infelicem exitum dosrrlpsit, v. 3.

IN EPIST.
Illius

II

AD TIIESSALONCENSES
re-

1376*

in

Dcum

Qiiodnam

est islud

fundamentum
:

Illud

inEpistolocis

bellionem etChrislo oppositionem, nec non superbissimain insnlenliam, v.


,4.

l prafalione dclart bis verbis

Jam

tribus

Qnando

venturtis

sit, quitl

vidimus opinatum es-e Pauluin se vivo posse evnire

adventum

ejns relardel mit promoveat, quia pra % sens


iia ni

judicium

illud

ultimum

et universale.

clar dixii, obscure scribil, sed

possit cliam

Ex boc fundamento
Pauli propbetiae

colligit

Grotius

primo, rjud
Epistola:

nobis conjici,

v. 5, G.

Intrim, douce apparealpalm,


operari monet,
v.

qu

sunl in capite

liujus

in figuris e( su similibus la 1re et 7.

secundo speclarc debeant ad res qux intra uniusvit


spatium polcranl conlingere. Colligit secundo, bislori

Ejus,

ei'ini

appartient,

potenliam salanicani et
,

proestigias diabolicas describit

v.

9.

In

quos banc
;

cum

valiciuiis collal

non de

aliis

agi quin

de

potenliam

sit

exerciturus, quosque seduclurns, v. 10

Cato imperatore et de
acla: verbis

Simone Mago, quorum res

et quarc, v.

11; ejus denique mortem, v. 8.


et distinctius in Scripturis?
ait

prophtie ad amussim congruunt. Verb.


in

Quid clarius
dixil

Hoc pra>
Joannes
imaginent

sunt Grolii

Praf. Lpist. secunda ad Thessal.


:

ne decipianlur qui lune eruni,


:

I).

Cui ut respondeam, propbeUe verbis ulor


sits

Abys-

Chrysostomus. Addani
adeo

Ilanc Anlicbrisli

abyssum invocal
tribus
locis

lemerilas lemei ilaiem attrahit.


inlellectis,
sciliccl intelleelis

vivis et propriis coloribus dcpiuxit, ut


ille

ab omnibus

Ex

mal

omninChrislianisagnosceretur

impius, nullusque
in v.

secundm
judicii

Grolii

sensum, non seciindm Pli

um

sen-

ab eo deciperetur, Addani
fuluram noslri

et

quod

dixi

tenliam, audet dicere Grotius quod Aposiolus circa

Quasi spiritu propbeiico tune prvidisset Aposiolus

tempus erraverit

et

errorcm

docuerit.

Ergo
Lrsunt

temporis liaereticorum

impudentiam
non

Paulus non est prdicator veritatis, sed go Pauli Epislobc, sallem bc


cl

falsiiaiis.

(qune Cbristi Vicarium,

Romanum

Ponlificem,

in

parte,

falsac

verelur Anlichrisium nominarc),eainque Paulus ex

erroneic. Quis Cbrislianus boc

non borreal? Hoc


et

lune

repriinere voluisscl, ide ipsis pra?dicit

Antisi-

laincn dicere

non verelur Grolius,


temeraria.

ex hoc errore quod as-

clirisius

liomo erit singularis et unus, non mulli,


ponlilices.

duo
ut

lalsa colligit et
sit

Tantm enim abest


,

cut

Romani

Homo

erit

seeleratissimus,

boc opinalus
Grolius
;

Paulus, idque docuerit


,

non sanctus, qnales saltem mulli Romani ponlilices. Homo Deo et Christo conlrarius, cultum Dei dcstruens, et soins ul Deusadorari volenstnon
ita

serit

quinim

quia

Thessaloniccnses par-

lim pseudo-a()ostolis decepli, parti

supposiiiliis

Konec
et

Pauli lilteris lerrili, parliin cliam prima

ejusdem

mani

ponlilices, qui

Dcum

et Clirisluin

adorant, culqui
in

Pauli Epistola mal inlcllecl, quia,

inquam, lurbaDomini, ide

tum
per
in

Dci et Cbrisii

salagunt et promovenl,

bantur

et

timebanl ne

inslaret

dies

coli volunt el

adorari ut Deus.

Homo
?

erit

quo

Paulus

tolis viribus sludet

hune Thessalonicensium

quem

diabolus signa faciel cl prodigia. Ubi


cl rcliqua alia
!

hc

terrorcm amovere, eosque rogat et vehementer bortatur ul nemini cuiquam, sive prophetx, sive spirilui,

sumino Pontilice,

asiuliam diabolieam

lucrelici sunl Anlicbrisli

crdanl dicenti quoniam

instat dies

Domini. Si ergo

in

rudimenia, figura

et

prcursores; Anlicbrisli im;

propri person locutus est, in prima

sua Epistola,

quitatem arcan peragunt


fectionibus et aposlasiis

ipsius

adventum

suis dcille

ubi de resurreelionc, quasi suo tempore futura fuissel,

promovenl. Vniel
singulares

im-

hujus rei rationem reddidi in cxplicaiione v. 13,

pius,

cm

per mullas

aposlasias

facla

cap. A, scilicel, ul doccret fidles

diem

judicii

sem-

tandem
ejus

l'uerit

aposiasia gneralis. Et ut ipsi securis


Antichiisli
citis
;

per pr.csentem babere,

el

ad

illum

sese continu

et tranqullis

negolia

peraganl,

sicque

prparare. Temeritatis

ergo, et quidem
id

adventum

promoveant, duplici eos capita-

non polesl excusari Grolius,

asserens contra

maxim, com-

le ferit diabolus

non vident qu sunt, vident qu


in

munem

sanctorum Patrum

et

doctorum sentenliam,

non sunt
vident
gunt,

Anlicbristum
in

seipso

non agnoseunt,
figuras

idque sine fundamento.

seu Anlichrisli
;

semelipsis
in

typos et

non
fin-

Sed praterea falsum

est

quod Caio Caligul condicit.


fuit

Anlicbristum

Romanis

ponlilieibus

veniant qu;e Paulus hujus capitis versibus 5 et 4

in

quibus nullus Anlicbrisli character.


Aninindversio in Gr.olium.

Equidem Caius adorari


adoralus
in

voluit ut Dcus, sed


illius

non
in

lemplo Dei, nec

statua
,

fuit

eo

eollocala, nec ipse aliorum

deorum

seu idolorum,
fals

Hc

ca'cilale

maximam

lemeritalis

quidem non laboravit Grolius, sed nolam incurrit dm hoc quod


in

abslulil cultum ul soins adorarclur.

Non minus

Grotius Simoni
9, 10, dicit.
aliis

Mago adaptai
ipso

qu;e Paulus bic, v. 8,


capitis
in

Aposiolus de uno Antichristo prrcdixit

boc

capite,

Ex

enim hujus quod

textu, et

ex

de duobus liominibus Caio Caligul


intcllexit.

et

Simone Mago
opinio Grolii,

Scriplurae locis, palet

novissimis seu
sit
ille

Temeraria

est,

inquam,

h, ce

ullimis

mundi temporibus venlurus


;

seductor
in

maxime temeraria. Primo, quia contra commimem omnium sanctorum Patrum et doctorum sentenliam
el
,

de quo hic agitur

non

in

primo Ecclesiaj seculo

quo Simon. Omiltoalia mulla qtuc ex Scripturis tune


evenire debent, de quibus Cornlius Lapide
in fine

cliam antiquiorum, qui Aposloli sensum


stolicis, ut

viris

apo-

non dicam ab Apostolis

ipsis,

receperunt.

hujus capitis;
nis
ler

quorum

nulla necCaligukc,
et

nec Simo-

Secundo, quia null solid ratione, vel auclorilate,


sed temerario prorss et erroneo fundamento fulcitus
id dixit Grotius.

Magi temporibus contigerunt,

qiuc consequenfalsilalem

omnia simul juncta Grotianse opinionis


fideli

ciiicumqu

Scripturis credenti demonslrant.

1377
Vers. 12.

C0MMENTAR1A. CAP.

II.

1378
,

Nosautem debemus gratias


data,

agere... i
Cliristi

Cum

nostro interprte
et

in

quant fidem

et

sanclilalem

Posl h;rc duo signa, ab Aposlolo

qua:

vocavil

adduxit vos Deus.

advenium pracessura sunt, poterant Thessalonicenscs convinci quod nondiim inslarel illinii judicii dics, quia
neulrum sigiuim apparuerat ; debebant ergo tranquillo aniuio liori. Scd quia trisiia sunt cl borrenda qua: de Antichrisio ci de pereuntibus dicta sunt, bine Paulus ni Thessalonicensessolelur, et ex onini parte quie-

Per Evangelium nostrum, id est, per noslrum minislerium. Eeee mdium, pradicatio Pauli.
,

I.N

ACQIISH10M.M

GI.OR1.E

DOMINI NOSTRl JeSU

ClII.I-

|
1

sti, id est, ut acquiratis

clostem gloriam

quaioa pos-

sidet Ghristus Domiiius in clis.

Seu,

sicul

vertit

Synis,

ut decori silis

Domino

nostro Jesu Cliristo, id

tos reddat et securos,

eos ex

pereuntium numro

est, ut per vos laudelur cl gloriam consequatur


g

Do-

subtrahit, et pro illorum sainte

Deo
:

gralias agit.

Nos
\

minus noster Jsus Ghristus. Seu

ut silis acquisilio,

aulem debemus..., quasi diceret

Paveanl ergo
:

cl ter-

vel populus acquisilus gloria; Glirisli. Adesl finis et

rore coiicutiantor onmes increduli


perl'usi
,

Xos aulem

lxliii
,

Dei voeaulis et Pauli pnedicantis. Hoc sensu dixit


alibi

debemus Deo gratins semper agere pro vobis


,

Paulus, empli
;

estis pretio

magno,
;

soi scilicet san-

fratres a Deo dilecti


tias
sibi

eo quod vos taiiquni primi-

guinis

glorificate ergo

Deum

ipsius loti estote.


0.

Hoc

gratas ad salutem elegil.

Vos

scilicet

per
I

sensu, D. Pelr. prima: cpisl. 2,


acijuisilionis,

vocamur populus
sanguine
tanti
te

Spiritiini

sanclum sanclificando,

et vobis
,

fidem verae
separavit,
qu;
|

id est, Cliristi possessio, cjus

satictitaiis

germon inspirando,

elegit

sibi

acquisila.

O anima
nunc

ebristiana
illi

tanli

valcs!

genlilitalis in.iss scilicet ad Chris tianismum,

Chrisliis mit! sis


tibi

tandem
illius

Iota,

ut aliquando sit
,

uniea salulis est via. Quoinodo elegit

Per

sancii/ieu-

lotus; sis

acquisitio

ut

tua sit in

lionem spiritsel /idem


in

verilalis, ait

Syr. Id est, vobis


cl

aieinuni acquisilio.

bapiismo gratiam sanctilicantem

veram (idem

Vers. 14.

Itaque, fratres, state,


cl

id est,

con-

nfundendo. Agitur ergo de eleelione ad gratiam.

stantes estote in lide

vocatione vesir, et firmiler


,

Elegit vos primitias.


.y.f,;.

Grxcum
legit.
,

babet, ab

initio, in'

servate traditiones quas nobis accepistis

sive per

Nosler interpres

-a^;. Primitias

di|j

sermonem,

sive per Epistolam noslram. Hinc prspi1).

cunlur Tbessalonicenses

quia eis inler primos pra>

cuum
ideo

csl

primo quod jam scripserat


Epislola

Paulus
,

cl

dicavit Paulus, cos<|ue ad salulem convertit.

bac

non
quod

sit

omnium prima

ut voluit

Grolius. Secundo,

scripta et non scripta

prace-

Nota bis
infidelibus
elegil

in

verbis varias Tbessalonicensium

cum

pla dederint apnstoli, et utraque sinl observalione di-

oppositiones.

Peribunt

illi

vos aulem
et

gna. Ilinc et colligilur Ecclesia; Iraditionein fuie di-

Dcus ad salulem. Judicabiinlur


vos vero salvabimini

illi

damna-

gnam
Hoc
llis

esse.

Hoc expresse nott


:

I).

Chrysoslomus

et

buntur, quia verilati non crediderunt, scd iniquilati

Tlieopbvlactus
et ipse

ir.ulilio

est, nihil qua:ras


rel'ero
:

amplis.

consenserunt

quia verilati

Grolius cujus verba

Duobus mosecuta

credulislis et sanclilali studuslis. El

ob hoc debemus
:

docebant Apostoli, loquendo

et

scribendo, cl par
,

nos,

foi liori

et

vos, Deo semper agere grattas


est.

hoc
in

utroque auctorilas; et piiecessil locutio


scriplura.

enim Dei donum


elegit,

Donum qud

vos dilexit, quod


est
,

Mulla quidem qua: dixre apostoli,


,

quod, quasi primitias salvandorum

elegil,
veri-

el'am scripsre

al

non omnia

quod
lalis

quia salis crat


ita

qua>
ul ni-

sanclilicavii,

non per opra, scd per fidem

dam
hil

in

usum Kcclesiarum
et
et

esse inlrodiicla.
;

quant dedil ipse vobis. Vide quoinodo nihil oslcn-

pus cssel

per Epistolas pra-cipi


lit

in

transcursu

dil esse

eorum, sed lotum Dei,


et tu,

ail S.

Cbrysostomuf.

(amen
lal. iu

horum inlcrdm

meulio; Grolius, adnov. 15.

Vide ergo
sli,

Chrisiiane, qui laie

donum

recepi-

secund Epist. adThessal., cap. 2,

quales debcas et Deo gralias agere.

Vers. 13.
quod. Syr.
,

in

Vers. 15.
,

Ipse

aetem Domines noster Jsus


isli

In

qua et vocavit vos. Grc.


,

in
j

Curistes, et Deus, qui Chi


noster veto per gratiam.

Pater csl per naturam,

quw

scilicet in ca

de quibus supra,

A'os aulem debemus grattas agere Deo Vers. 12. semper pro vobis, elc. q. d. Elegit aut assumpsit vos Deu-> in salulem, niediis ad eam concessis nimirum
;
: ,

sanctification spirils et lide verilalis.

Vers. 13.

In
,

religionis, ut sunt caeremoniae. Nota hic locum pro iradilionibus apostoiieis, scilicet lam ea esseservanda qua: verbo et \i\ voce lradidero.nl apostoli quant <|iue scripta in sacris Lilleris rcliquerunt. Cerl

cultum

qu, ad quant

scilicet

fidem et
i

l'iior csl

anima qum

li

itra

el

et vocavit vos per. Evangelium nosanclificalionem strum, elc. Il per (idem, gratiam et salulem major gloria Cliristo illaruin auctori acquiralur; iia Chryso-

sensus qum slylus, de Testinionio aniin.


liber, et prior

prior sernio qum dieil Terlull., lib.

stomus. Deuui voesse Thess donieenses per Evangelium Pauii in acquisiiioiiem gloriosam Chrisli Domini, hoc est, ut cjus essciit gloriosa possessio, sanguine
ipsius acquisila.

Vers. 13 Ipse aulem Dominas nosler 'Jsus (luiDeus, el paler noster ; id est, is qui est Deus et pater nosler imam enim eaindeinque personam Dei P.ilris, non duas significat.
stus, et
:

Vers.
firmi

i.

I laque,

fratres, siate, id est, persislite lide


ci

Qui
redes.

dilexit

nos, ut paler

lilios
liiii

quos consliluil per


sui naluralis cohae-

vocatione veslr,qu vos Dcus per gratiam suam dignalus est. Et lenele Iraditioncs quas didicislis; Graec, quas docti estis, id est, quas ego vos docui. Sive per sermonem, sive per epistolam nostram. Traditiones vocat doclrioas et instiluia religi'onis chrisuana;, sive ea petineaiH ad lideju, sive ad cxlernuin

et constantes in

adoplionem suus hredes, ac

Et ddit cortsolationem alternant


;i'lern;e glori
V.

in

spe

el

pr.Tgtislu

bouum iu gnaiit; id csl, per gratiani, per quant babemus spetn vil,a;lcrper gratiam enim quasi per seule spciamus nos n:c messuros frucium vitse teienix.
et la titi;e
,

et

sjiem

1379

IN EPIST.

Il

AD THESSALOMCENSES
'

1380

Qui dilexit nos..., et per graliam suam, qua; est - consolatione bortclur cl impellat animos veslros ad observaiioncm doclrin; vobis tradiUc, et adbonorum. semen artern gloria:, nos consolalus est spe bonoruni seternorum.
Vi:ks. 1G.

operum consummaiioncm,
vf.str.v; ipsc, in-

Exiiortetur corda
EN

ut ad salulem ad quain vq-

cati eslis valealis pcrvenirc.

Deus solua cordium ver

(juim, utcrque cordibiis vestris istud solarium impri-

consolator, exhorlalor et eonfirmator, gratis suaeun-

mai, ET COSFIRMET
vosque

OMNI OPERE IiONO ET SEIiMONE

clione et perfusion cor sic consolator ut et illnd

sic slabiliat in

bon doclrin
laciatis.
:

et in

opre bono,

exhortetur, et confirme! et impeliai ad


opus.

emnebonom
tare luce

recla

Ioquamini et

Post exhorta lionm


Ipse Jsus Christus
sit

Deus eordis mei, cor inciim gratis

precatione linit, quasi dicerct

perfunde, uncliojte pntra, ut luce divin perfusum

Salvator nosler, et Deus Pater noslcr,

cordium

vestrorm consolator
significat

vel

exhortator (Crac, enim

credenda credat; unctione pntration, viam mandalorum tuorum currat.

dilatalttfb,

utrumque)

et eonfirmator. Interna scilicet

et

Exhortelur corda vestra , consolclur, Vers. 10. confirma in omni opre et sermone bono. Scnsus est

El
i

slabiliat vos ac persvra re facial in omni boni doctrine, atque in omni gnre bonorum operum.

Corollarium pictatis, seuin hoc capite ad pictatem maxime nolanda,


redigenda.
1

et

ud praxim

Ad

tu

consolaiioneni

disec

cum gaudio

et

nola
j

quod hoinini ver


et in

christiano, de peccatis verdolenli,


| j

Abscondita ver Dei reverere, adora, et contra Dei volunlatem penetrare ne lentaveris.
4

Jesum Chrislum, Salvatorem mundi, speranti,


et dcaiderabilis sit

Ex

v. 7, disce

quid sint impii et hretici. Nimiibi

mullo magis oplandus

qum mej

rm

Anlichristi rudimenta ei praecursores. Vide

luendus advculus Domini. IIujus consolalori ventalis

dicta in conunentario.
|

Hincque conclude quod


v.

dixit

ralioncs vide in commeniario, v. 1. Ibidem vide

D.Joannes, prima; Epistokc cap. 2,


lichristi
|

22

i\ une

An-

responsiones objectionibus timorem suadentibus. Id

mulli facli sunt.

eliam viderc potes 1 ad Thessal. 5, 5. De peccatis


itaque dolc, spera in
ris

Antichrisius

jam

est in

mundo,

in suis scilicet fi-

Jesum Cbristum, luique Salvato-

guris et rutlimenlis; vide v. 7. Attende iiaque et vide

advenlum opla.

quomod
securitalcm
,

caut ambules

cum quibus

converscris et

2
liini

Ad

tuae salutis

quia provss incer-

vivas, et lu libi cave.

5
in

est bnjiis
,

advenls dominici lempus, soliquc Dco

Asiutiam diaboli
sunt Anlichristi
;

in lucrelicis vide et

nola v. il.

cognilum
loco
lis
,

juxla Christi Domini monitum,


vigla
;

omni

Ipsi

et

ne se ut
:

talcs ngnoscant,

du-

plici caecitate ferit

omnique tempore

lanqunin servus fide-

cos diabolus

Anticliristum in sein

et

prudens, exspecta Dominum, lumbis pracinclis,

melipsis non vident, in quibus est de facto;


vident, in quo non est. Hincque disce
sit

Papa

lucernas tenens in manibus, semperque paratus. Vide


dicta v. 3.

qum limenda

mentis

c;ccitas, et

silas

qu diabolus

5'

Ex

v.

6, disce quid

ogendum

in

Sriptnr

diffi-

Ex

v. 10,

cultatibus, et in

rerum obscuritale quas Deus nobis

lali et charilati

qum horrenda hajresis perverhommes exexcat. disce qum lerribile sit Christo, verinon crederc. Hoc enim est judicium
tt
,

clar revelare noluit.

Hanc ipsam Dei voluniatcm buplen persua-

mundi. Hoc veritalis

cl

charilalis oblalae
caccitalis
,

repudium

mi lis adora,

cl

de

infinit cjus sapienti

gravissim infidelitatis et

jin punilur.
,

sus, tu le ci submitle. Libenter ignora quae

Deus

le

Calholicus ergo veritati credens

sanelilati studens

voit ignorari, et ne praesumas sapere


tet sapere.
sit

plusqum opor-

Deo

gralias agal,

qud cum

elegit in salulem per


;

san-

liccoidare quod Deus, eliam abscondilus,

clificalionem spirits et (idem veritalis


fide constanter

v. 12. In

qu

dorandus. Vritates ilaque ab co rcvelatas gralo

perseverans, Christo meule, corde,

quidem animo suscipe, credo, amplcctere, exsequere.

opre, jugiler adhasreat.

CAPUT
1.

III.

CHAPITRE
pro nobis, ut sermo
1.

III.

De

ccctcro,

fralres, orale

Dei currat, cl clariiieetur, sicut et apud vos;


2.

Et

ut

Iiberemur ab imporlunis
est (ides.
est, qui

cl malis

homini-

bus

non enim omnium


Eidelis

nos frres, priez pour nous, afin que la parole de Dieu se rpande de plus en plus, et qu'elle soit partout en honneur, ainsi qu'elle l'est parmi vous 2. Et afin que Dieu nous garantisse des hommes draisonnables et mchants, car la loi n'est pas comreste,
;

Au

5.

aulem Deus

mune
confirmabit vos, et
5.

tous

custodiet malo.
1. Confidimus autem de vobis in Domino niam qu;e prsecipinrus, et facilis, et facielis.
,

quo-

Mais Dieu est fidle, et il vous affermira et vous prservera du malin esprit. 4. Quant vous, nous avons celte confiance en la bont du Seigneur, que vous accomplissez, et que vous accomplirez toujours ce que nous vous ordonnons.
5. Que le Seigneur vous donne un cur droit dans l'amour de Dieu, et dans la patience de Jsus-Christ. 0. Nous vous ordonnons, nos frres, au nom de Noire-Seigneur Jsus-Christ de vous retirer de tous ceux d'entre vos frres qui se conduisent d'une ma,

5.

Dominus aulem

dirigat corda vestra in charttate

Dei et patienli Christi.


6.

Denuntiamus aulem vobis,

fralres,

in

nomine

Domini noslri Jesu

Christi, ut sublrahatis

vosab omni

1381
fratre

COMMKN AltlA. CAP.


ambulante inordinat, et non sccundm
tradi-

!II.

1382 non selon


la tradition qu'ils

tionem quam acceperunl nobis.


7. Ipsi

nire drgle, et ue de nous,

ont re-

enkn

scitis

quemadmodm

oporleat imitari
j

nos
8.

quoniam non mquieli

ruinuis inlcrvos

7. Car vous savez vous-mmes ce qu'il faut faire pour nous imiter, puisqu'il n'y a rien eu de drgl dans la manire dont nous avons vcu parmi vous.

Ncque
in

gratis

panem manducavimus ab

aliquo,

sed

labore et in faiigationc, nocte et die

opran-

tes, rie

quem vestrm gravaremus


quasi non babuerimus

8. Et nous n'avons mang gratuitement le pain de personne mais nous avons travaill jour et nuit avec peine et avec fatigue, pour n'tre ebarge aucun de
;

vous.

9.

Non

polcslatem, sed ut
8.

Ce

nosmeiipsos formam dareinus vobis ad imitanduni


nos.
10.

mais

c'est

mmes

que nous n'en eussions le pouvoir, que nous avons voulu nous donner nouspour modle, afin que vous nous imitassiez.
n'est pas

Nin

et
:

uni

essemus apud vos, hoc denuntiasi

bamus
11.

vobis

quoniam

quis non vult operari, nec

10. Aussi lorsque nous tions avec vous, nous vous dclarions que celui qui ne veut poin travailler ne doit point manger.

mnnducct.

Audivimus cniin inter vos quosdam ambularc


niliil

inquit,
12. lis

oprantes, sed curios agonies.


sunt, denunliamus, et
silentio

11. Car nous apprenons qu'il y a parmi vous quelques gens inquiets, qui ne travaillent point, mais qui se mlent de ce qui ne les regarde pas.
12. Or nous ordonnons ces personnes, cl nous les conjurons par Noire-Seigneur Jsus-Christ, de manger leur pain en travaillant en silence.

autcm qui cjusmodi


in

pbsecramus
oprantes,
15.
t !S.

Domino Jcsu

Cbjisto, ut cuin

suum panem manducent.


fratrci,

Vos autcm,

utdite delicere benefaeien-

15. Et

pour vous, nos frres, ne vous lassez point

de

faire le bien.

1 1.

Quod

si

quis non
cl

<

bedit

vcrbo noslro per epiillo,

slojam, hune nolale,


COiifun iatur
:

ne coinmNccamini cuin

ut

nons

quelqu'un n'obit pas ce que nous ordonpar notre lettre, notez-le, et n'ayez point de commerce avec lui, afin qu'il en ail de la confusion.
14. Si
13.

15. El nolitc
rij)iie ut

quasi iimioim

oxislimare, sed eor-

Ne
;

lialrem.

ennemi
pacis,

le considrez pas nanmoins comme mais avertissez-le comme votre frre.

votre,

10. Ipsc

autem Pomintis
in

det vobis
sit

pacem

sempiiernam
vobis.

omniloco. Uominus

cuin omnibus

1G. Cependant je prie le Seigneur de paix de vous donner ia paix en tout temps et en tout lieu. Que le Seigneur soit avec vous tous. 17. Je vous salue
c'est-l
ainsi.
ici

17. Salulatio

mc manu
ila

Pauli; quod est signum in

de

ma propre main, moi


mes
lettres
:

Paul:
j'cris

mon

seing dans toutes

omni

epislol

scribo.
nostri Jcsu Chris li

18. Gratia
vobis.

Domini

cum omnibus

Amen.

18. La grce de Noire-Seigneur Jsus-Christ avec vous tous. Amen.

soit

ANAfASIS.
Thcssalonicensium otationes interpellt,
liis

v.

1,2.

'

r.

7,

8,

9; ilaqe
!"2

olioii
si
:

ad luborandnm cercentur ,

vicissim auxilium Dci proniitlil,

v. 5.

'

v.

10, !!,

Quod
,

quis

connu

s'il

conlumax,

note-*

Cou juin quod, Deo juvnte, sua prcepta


v.

servubtinl,

tt

fiicinr

i'.

non lamen
v.

ni inimcus separet'ur,

4;

et

ob id

Deum

oral, v. 5.
fi
;

sed ut (rater corrigalur,


ipse

15.
et

I'rcipit ergo ut otiosos et inquitas vitenl, v.

Denique pacem

cis

apprecaur

gratiam,

v.

16, etc.

apud

eos

non

vixit otiosu.s

sed die nocteque laborans

PAI1API1RASIS.
1.

De extero , francs

orale pro nobis (Evangelii

s ~

Cbrislo
fugiatis

Domino data,

ut

eorum

frat

mm

fainiliarcm
et in-

minislris) ut Evangelica do.lrina per

noslrum mini-

consuetudinem qui vivunt turbulcnter,

sterium fliciter et ciio propagcliur, et ubique babealut- in

ordinale, et non servant


j

eam

inslitulioneni

quam

honore, sicul apud vos.


Kl propterea orale ut liberemur ab hominibus
,

J nobis acceperunt verbis et exemplis.


7.
]{
\

2.

Ipsi eniin scilis qualia vobis

dederiinus exempla,
;

iinprobis et facinorosis (qui nobis resislunt

cursum-

et

quomod nos oporleat

imitari

non

vilain

eniiu

que sislunt Evangelii), non enim omnes Evangelio


credunt.
3.
i

apud vos gessimus inordindtam, nec


nec inquieli.
8.

otiosi

fuimus,

\
)

Ne lamen ide turbemini,


in fide

fide!is

enim

est
!

Neque gratis ab aliquo vestrm panem necepi,

Deus, qui vos


malo.

confirmabit

vosque liberabit

mus manducandum
Oiien.
9.

sed cuin labore et fiiidarc, die et

noclc assidue laboranles,

ne cui vestrm essemus

De vobis oplim spero, confidoque quod per Dei gratiam et facitis modo, et deinceps facietis fidelis,
4.

Non quod nobis deesset


sed ut
in

jus vcslris vivendi sum-

(pu:
'i.

v-

bis praxipio.
i:t

<

ptibus,

iiobismetipsis

exhiboremus vobis

Confido, inquain, sed et propterea rogo,


dirigat

Do-

cxeinplar quod imitaremini.


10.

minus corda vcslra


ambulare)
C.

(facialque vos recl via

Elenim cm apud vos essemus, prreipiebanec ntanducet.


esse apud vos

in charilate Dei ci palienli Chrisli.


,

mus
1 1

ut quisquis operari noluerit, is

Prajcipimus autcm vobis

auclorilalc nobis

Siquidcin audivimus

quosdam

i3sr>

IN
licl
,

EPIST.

Il

AD TUESSALONICENSES
I').

15S4

qui

jam moniti

vilam tamen ugunt incompo,

Ne propterea

lanicn

emn

ut

inimicum existi-

siiam

ii

1j il

agenles, hincque inquicli

curiosi, alina

nielis, et

aspcr traeletis, sed ut fralrcm vestruui b-

scrutantes.

nigne ac bnvole revocale.


16.

12. Talibus autem denuntiamus, scd et cos obsecramus per Dnminum noslruni Jesum Clirisluni ut quiel laboranles, manducent paneni suum non ali, ,

Dominus autem
,

pacis auctor, det vobis


et

continuait!

.seu in

omni temporc
sit

minus pcr suain graliam


17. Salutatio,

pacem omni loco. Docuni omnibus vobis.


propria liueris sub
sit

nai.
l.

me

Pauli

manu

Vos aulcni
si

fralres.

ne ccssctis bcncfaccre.
pcr banc
nolate,
et

scripla,et quae signum est qud Epistola ver

mea,

M. Qud

quis Imic iioslro pncceplo,

hxc

est quse sequilur

Epistolam signilicalo,

non
,

obedit, cuni

18.

Gralia Domini nostri

Jeu

Cbrisli sit

cum om-

cuin eo ne eonversernini
cat.

ul

pudore

sul'usus resipis-

nibus vobis.

Amen.

COMMENT ARIA.
Vers.
ris...
1.

De

cf.ti.iu),

fratres,

orate

pp.o

no-

il

de Judneis vera

est, qui audii fidei


in

pradicatione cre

Preces pro prcibus petit;


eis,

in fine

capilis prac-

dere nolucrunt, scd

su infidelilale persiilerunt.
et alits hserelicis, qui
fi-

ccdentis oravit pro

eorum nunc oraliones

rogat.

Secunda ver de judaizantibus,


dles et Christ iani.
; :

Attende autem quid pelt; non


lioc

periculis liberari, in

biislianismuni profilenlcs non suai [amen ver

enim posilus

erat, ait D.
,

Cbrysoslomus, scd ut
:

Sermo

Dm

currat

grrgi metapboi significans


,

Ul

Scd unde boc? An


ex
!

Dco? Et quidem

quantum

est

Evangelium Cbrisli

pcr noslruni minislerium,

feli-

se, illumint

omnem

liominem, cic, oinnes, quibus


,

citer et cit propagelur,

innotescat ubiqne, et in bo|

annunliatiir Evangelium

vocal ad fidem.

Unde ergo?
es

norc babeatur, sicut apud vos


giium minislro Cbrisli volnm
gelii
!

bonoralur. Ecce di-

Ex bominum rebellione vocanli Deo

rcsistenle;

gloriam Cbrisli .Evanqmc-rere.


,

boininuin obsiinat maliii icncbras luci profrante,


viliaque virtuli. Teuebras et lenebrarum

bonorcm optare, non sua


omnia Dci

Ade

nibil

amant opra

privait optabal, sed

ait

Theophylactus.

bine Evangelii lucem et sanctilaicm reformidanl ci


rcpcllunl. In
viliis cl
,

Vers. 2.

Et

t i.iberemiir ab importu.nis...
pctiiio,

Du-

conciipisccntiis suis sil pincent

plex videlur esse

una tamen

csi

superatis
,

bine Evangelium

vilia

probibens,

cl

concupisccnlias
p'a-

enim liominibus impiobis,


dorctus.

currit scitiio Ici

ait

Tbco-

reprimere prxcipicns, oderuiit. Qui


cent,

in viliis sibi

non crcdenl nobis, etiamsi solem


ail

manions ge-

Sed qui snnt


7to
t ,

iili

D. Paulo importuni

Graec.

&ro

slemus,

Laclanlius Grolio cilalus.


:

Qnm

meril
,

quasi

nullo

loeo consistentes? El Juihros pulo,

itaque Gbrislus dixit

Hoe

est

judicium mundi

quia

Igis Mosaicoe zolanles, et judazanles,

seu Chrislia-

dilexerunt liomincs inagis teuebras

qnm

lucem. Quni

nismum Judiismo

conciliare volenlcs.

U trique enim
properaiin-

juste diclum est alibi

Perdiiio tua, Isral;

Ose

15, 9.

Paulo erant infensi; decivilate

in civilalem

Vers.
cerct
:

5.

Fidelis autf.m est Dees...; quasi diul dico, (ides externes et donseslicos

bant ul Paulo contradiccrenl et Evangelii cursuin


pedirenl
,

Lict,
liosles,

ut videre est in Actis apostolorum.

lllorum

habeat

Juducos sciliccl et hreticos; ne pro,

imporlunilates et perseculiones noverant Thessaloni


censs, ut palet ex Act. 17, v. 5; bine ut
iilis

pterea lurbemini
|

nec cos timeatis. Fidelis enim


in

est

notas

- (, s > id csl,

Dcus, qui rebelles et ingralos

su rc-

supponit Aposlolus
dicens
:

carum tamen rationem

reddii,

linquit ohstinalione et maliii, suos fidles et sibi obe-

dienics servat ci protegit, Vos ergo sic confirmabit in


:

oravimus) ut non conculiamini; vosque iia Non enim omnium est FibF.s, quasi dicercl Ne niirem'mi cl qud nos persequanlur, et qud Evange- f protegel, ut non conira vos prvaleat Satanas. Magna
lide (sicut
lio

contradcanl

non enim omnes, quibus annuntiaci

iji

mnc omnibus
confirmabit in
ligno, seu

lidclibus

in

Deum

liducia.

Qui cpit,
clegit,

tuf Evangelium,

credunt. Nec eliam

omnes
liltcra;

qui

ipse perficict; qui vocavil et ad salulem


lide,

ipse

Evangelio crederc proflenlur vci credunt, seu verani

et custodiet a malo, seu ma-

(idem babent.

U traque

cxplicalioet

con-

ab omni malo. Caveamus tamen socordiam,

venit, et menti Apostoli conformis est.

Prima quidem
,

propter sequentia
cere quia non omnium est fides; id csl, non omnibus datur ut credant non omnes ad proposilum Dei pertinent, vocanlis ad fiuem eflicaci su vocatione. Non omnes obedinnt Evangelio. Hic gt'r insinstur (idem esse singulure Dei donum quod non >.;t omnibus Deo concessum. Qud ergo noluntfidin Cbrisli amplecti causa eu cur permaneant mali ci im.

De cleru , fratres orale pro nobis ut Vers. 1 sermo Dei currat cl clarijieelur id est, ut evangclica doctrina pcr noslram pra:dicalionem fliciter ae sine impedimento propagetur ac proficial. Sicut et apud vos, subaudi , glorilicatus est senno Domini. Vers. 2. El ut liberemur t.b imporlunis et malis' liominibus. Signilicanlur hommes absurdi mprobi, insolentes, quales tune erant judaizantes et simles, qui ubique concitaban.t plebem conira Pauluin et
.

porluni.

Vers.

5.

Fidelis autem

quil, sint qui (idem graviter

Deus elc. Quamvis, iooppugnnt, non csl qud


, ;

aposiolos, et quales

modo snnt bscrelici. Non enim omnium est fuies. Orate prq nobis, beremurab imporlunis et malis liominibus, qui
Dei ursuni iinpediunl
;

ul

liSi

veibi
fa-

quod tuiruudum non cos

nain lidclis est Dominus Clirisins, id qsi, lurbemini veiax cl conslins in promissis ideque vos confirniabl in Ode, ncabe excidalis, et custodiet mal >, id est, ab ad versa rio , scilicet diabolo ne pcr malo?
,

l583
Vers.

COMMENTAI A.
4. Confidimus
autem
in

CAP.

III.

IS86

Domino de

vobis...

inrum.

recto ebaritatis calle et consquente-

Deo

Ne

exist'unantes totiim osse Dei, p-i segnes vadant,

nos relrahuiil opes, vana gloria, seculi volupiaies.

ecce runc eorum cooperalionem postulat, ait TheoDeus pbylactns post Chrysostomum. Quasi diceret
:

Dominus autem
et
in

sic dirigat

cr

meum

ul,

conlemptis

opibus, inani gloria. deliciis, recta teinlal ad Deiim,


ipso solo

qu'idem
si

fidelis est, cl

omn'm
i.

faciet quai sua sont,

sed

Deo quiescat ut
omnia, et

summo bouo

ul
et

vosetiam operemii

Tneophylaclus et Chrysosto-

gloria; centro, ut deliciarutn

immenso pelago Deus

inus

Dabit Deus salulem quant pronidt, sed ut proid

omnia

Deus meus

el

divitia:, el gloria, et

mise;

est.

si

velimus, et eiun audiamus

non
lapi-

gaudium
in le

et vita. Diligaiu ergo le, lliesaure

meus

et

enini promisil absolut,


dibtts, sed

neque tanqum lignise

solo et unico
le,

bouo quiescat cor meum. Diligam


;

hnminibus, liberis

sciliect el voleutibilS,

ergo

gloria

mea, honoris centrum

el in te solo et
Ce,

ex

l).

Chrysostnmn.

Ulerquc D.
D.

Chrysostoinus et

de

le

solo gloiielur cor

meum
!

Diligam ergo

Tneophylaclus expeiiduiti
in veiltis
:

Pauli sapienliam bis


vobis...; qtiibus,

cordis mei voluptas et vita

Signa, signa super


in

me

Confidimus
ita

in

Domino de

lumen vults

lui,

da

le

hailiam

corde meo, sicBealut

inquiunl, Paulus
ei criant

indicat

totum Deo pendere,


Confidhnus
in

ul

que ver vivam, ver gaudebo


Iwi'o cttjus Dominus Deus ejns.

et bcatus ero.

loiuin

penileal nobis.

Do-

mino,

i.l

est, bonilati

Dei,

qu

vos conl'ortabit. Iloe

Et

in

patientia Christi.

Non immrit charitati Dei

Ostcndit loiuin
fiant oliosiores,

Deu pendere. Sed ne proplerea ip~ Confidimus in Domino de vobis, addil


:

patientiam addil Christi.

Non solm
paliendum
stianum
,
:

enini hic agendtino esl. sed spissim


inevitabilia
:

quod FACiris, et facietis, i|uibus verbis indieat

ila

to-

mala hic

oporlel pli Cliri,

lum
rmir.

in

Deum
fuit

esse rejiciendum

ul nus eliain operefacilis,

sicut oporluil pli Clirislum

el ila

intrare in

Ne

contentas dicere

sed adjeeii fa-

gloriam suam.
Palialur itaque Christianus, non ul philosophus,

cietis,

osiendcns nobis ad exireinum ttsque spiritum

virtulein adesse debere.

non

ul polilicus, sed ul ipse Chrislus.


palienti
Christi.

\eiis. 5.
in

Dominus
salulis

AUTEM dirigat corda vestra


jusiili;e

El in

Paliamur sicut passus est

ciiaritate l>Ei...,Grax, in charitatem Deielpatien-

Chrislus, eo quo Chrislus pasus esl animo, ex

amore
erga erga

tiam Christi. Rurss ad Deuin, oinnis

fonlem
dicert-l
:

Dei el

cum amore proximi


cruces nobis

nostneque
Confido
suni
,

auclorem recurrit, quasi


bonitati Dei,

Deum

cum obedienli destinaulem cum charilate


, ,
;

in

Domino, seu

de vobis cerlus

proximum
faciamus

cruci nos afligentem

dilig;imus inimicos

propterea rogo, ut per Spiritum suuni corda

nostros, sicut Chrislus crueilixus dilexil suos; heneiis,

veslra sic dirigat in charitatem Dei, et patientiam Cliristi


,

etc., el

oremus,
pati

etc.

Hoc

esl

Deum
fuit

dili-

ut

per

iilr.inique

virlulem recto tratnile facial vos


tcilicel pru-cepta

gere, propter

eum

co quo Chrislus passus est

ad salulem pervenire, Dei

ex amore
vita;

animo,

id est,

c charitate. Passio Christi

sumittalo*

6irvando, et persecuiiones, omniaque liujus


la, Christi

ma-

mus amor

el Dei, el proximi. Sic ilaque paliamur, ut


el

palienti perfei endo.

Observatio

moralis.

Deum aiuemus rum noslrorum


qui cha-

proximum
,

Deum

primant

causait)

adoremus, colamus, dtliga-

Hinc discamus quod

eliarilas el palienti recta sint


,

inus; proximum, Dei ininistium, nos lorquentein


ainetnns, lionoremu-, beneliciis cumuletuus.

ad salulem semila; per charitatem ad Deum


rilas

et

amor

est,
,

reel lendimus

per patientiam

Vers. 6.

Denuntiamus autem
v.

Christo patient!
Cliristo

salulis

auctori

conforniamur, ul

Thessal. Epist., cap. 5,


perioribus
i

vobis... In prima 14, dixeral Ecclesia; su-

glorioso similes cfliciainur. Ilis ilaque dua-

Corripile inquietos. Hic

autem, quia novit

bus virlulibus pracipu et continu nobis sludendum


est
;

nondm emendatos,
ritate Christi, ul

acris corrigit, el

cxcnmmuniel aucto-

omnia ex amore Dei facere


ferre.
conliniiiiin

omnia

Christi pa-

candos demmliat. Prcipimus vobis Domine

ticnli

Oraiionum ilaque nostrarum suinina,


sil
:

eorum
,

vitelis consorliiim qui

vivunt

nostrumque votum

Dominas
sic

dirigat
di-

inordinal. Grsec.

rxTw,-.

Hoc noinen
officii

ex|tlicalum
,

toraa noslra, etc. Per graliain


rigat in charitatem Dei,

suam

cor

meum

est 1 Thessal., cap. 5, v.

H;

hic signiucat otiosos


,

ul ipsuin ver et unic dili-

curiosos

ngligentes sui ordinis et

inquielos

gam;

ipsius gloriam
ila

in
,

omnibus unic quxram; ad


ul in ipso solo quiescat cor

sibi cl aliis,

seu aliorum pacetn perturbantes. Olium


,

eum

reci tendant

quippe curiositalem parti


patienter

curiositas inquieludinetn

Domines, velut
subvcrlal.
i

arlis sua:

instrumenta

fidem vestram

adventnm
,

Vers. 4.
id

Confidimus autem de
,

Vers.
vobis, in

6.

Denuntiamus,
in

Christi rcnmncraloris.

Domino,

vobis

fratres

est

per Domiiium

per graliain
,

id esl, pracipimus, autem nomine Domini nostri Jesu Christi


.

Doniini Jesu
et

Christi.

Quoniam

quee prcipimu

pra'ciptmus vobis nomine el auctoritale Clnisii Domini cujus sumus vicarii , tdque poleslate ab eo ac,

et facilis

facietis

id

est, quod pra-cepta nie vobis tradita servalis, etc. Vers. 5. Dominus autem dirigat corda vestra, etc.

Velui exempl.iri vobis proposilo, lioc csi, ad iinitandum charitatem Dei, etc. Opto vobis ut Chrislus Dominus corda veslra dirigat movealque m;tgis ac niagis ad dileclioiiem Dei, id est, ad diligendum Deum et ad sustinenliam Christi, id est, ad exspectandum
,

cepta. lit subtrahalts vos ab omni fratre ambulante inordinal, id e^t, incomposit, turbulente, etc. Inordinal intelligil cum qui quod sui esl ordinis alque olficii non f.icit, el facientes ttirbat El non secunditm traditionem , quant acceperunt k nobis. Traditio esl institutio tradita voce, vcl, ul inquit Chrysosl., opre.

8. S.

XXIV

{Quoruntt-quatr. )

1587
inqiiieludo disciplinai!) solvit,

IN EPIST.

H AD TIILS5ALONICENSES
;

158a
liberali

caust inordinationcm
,

ut
]

spiritualia
ei

animo

et gratuito largiantur.

leteniin otiosi et curiosi

quieti sunt et alios

omnibus sese immiscent ininquitant, sicquc ordinem et panihil in socie-

Qui recipit,

quo

recipit mancipatur.
*

Non

ben pro loto libertas vendilur auro.

/eem perturbant. Hoc hominum gnre bine non mirum, si tant laie pejus
:

Mult minus apostolica libertas corrigendi, verilalem dicendi, injuste petita denegandi,officio suo generos fungendi. Secundo, discant hinc olium fugere,vilam mol-

severitale eos

coerecat Aposiolus. Dbet unusquisque


lacre
lus,

Christianus

quod hic Thessalonicensibus prcipit Apostotraditionem...


Inter alia vitae

lem, delicatam, inutilem cavere, sed laboriosamet

p-

inordinalos vitare.

nitentem amplecti;tempus nunqum inutiliterterere,


sed diu noctuque laborare
;

Et non secundum

modo in divinis laudibus dein

pmecepta, eos viv voce docuerat Apostolus ut quivis


laboraret, nullus inertiae vacaret, nullus otio
,

caniandis, modinleclioneetmedilationeverbidivini,

v.

10

modo

in doctrin

ejusdem verbi, modo


,

sacramen-

hinc non secundum traditionem.

Vers.

7.

torum administratione
porali exercitatione.

modo etiam

in

qudam cor-

Ipsi

enim scitis quemadmodum... Quia

otio vald dediti erant Thessalonicenses, hinc Paulus

non verbis lantm laborem


instiluli ddit

eis prcepit,

sed et hujus

exemplum,

suis

manibus nocte Iaborans


:

Vers. 9. Non quasi non haberemus potestatem... Hoc ipsum dixit eis in prima Epistol cap. 2, v. 7 : cm possemus, ut apostoli, vobis oneri esse... Vide hune
,

et die.

Hinc

ipsi scitis,

quasi diceret

Exemplum
fui

dedi

locum.

Ex

Chrisli ipsius ordinalione, et ex quilate

vobis, itaque nos imitemini. Nec otiosus


quielus.

nec in-

potestatem habebamus vestro sumplu vivendi. .'Equum

enim

est ut qui Ecclesioe servit

Vers. 8.

Neque gratis

de Ecclesi vivat, et

panem manducaviiius...

qui spiritualia ministrat carnalia recipiat.

Grxc, accepmus, idem


Sed
in

vide prima Lpistol, c.2, v.9.

Sed ut nosmetipsos formam daremus vobis ad


saria exigendi, juri

imi-

labore et fatigatione. Grxca voxsgnificat


solet et

tandum. Si enim ego, cui jus erat vobis vit neces-

laborem gravioreni qui defatigare


exprimere.

sudorem

meo

cedens, diurno noclurnoque


acquisivi
,

labore
laboris ex-

panem manducandum

quanl magis

Nocte et die oprantes. Assiduilatem

vos, quibus laie jus non est, labore debetis vobis


necessaria comparare
,

primit. Erat artis scenofactoriae, seu consuebat taber-

non autem
!

otio indulgere

et

nacula ex pellibus, quibus milites in castris uterentur.

panem ab

aliis

accipere gratis

Hinc Origenes, homili 17

in

Nunier., ait

Paulus

Vers. 10.

Nam
:

cum essemus apud

vos...

Nihil

faciendis tabernaculis terrenis ad cceleslia con-

novi vobis dico,

nam cm apud

vos essem, pnecipie-

struenda translatus est.


Observatio moralis.

bam
,

vobis propriis manibus laborare,

addebam adaut
et

gium commune
utraque
;

Si quis non vult laborare...


otio

Sed quod hic magis mirandum occurrit


tabernacula simul faciebat
et
,

Quia Thessalonicenses erant


eos corrigeret Apostolus
,

vald dedili

et terrena et clestia
;

et

docuit laborandum

animas convertebat,

et

manibus laborabat

et

Ec-

doctrinam suani adagiisconfirmavit et exemplis

suis.

clesias fundabat, et terrena tabernacula diu

noctuque

consuebat, ne panem, inquit, nemine gratis acci-

perem. Papa
doctor
,

Paulus genlium Apostolus, totius orbis

Quod autem Thessalonicenses docuit, hoc et docet omnes. Laborandum est, quia homo nmeitur ad laborem, et avis ad volatum, Job. 5, 7. Quia prrelerea homo
damnatusad laborem. Post peccatum, labor omnibus hominibus, in Adamo, quasi pnitenlia generalis et

tt et

tantarum Ecclesiarum pater, magister,

et curator sollicitus, diu

noctuque laborat,
,

et

usque

ad

defaligationem

et

sudorem laborat

ut

panem

communis, Deo impositus


vescerispane... Gen. 3, 19.

est.

In sudore vults

lui

gratis

non comedat.
,

spectaculum Deo, et angelis et


!

Hc conditione panis hoomni prorss homini


:

hominibus
cenli
,

dignum

Dignum, inquam, Dei complaet slupore


,

mini peccatori conceditur. In sudore... Labor itaque,


sive corporalis, sive spiritualis
,

angelorum exlasi

hominum admiillud

ratione simul et imilatione. Mirentur


lentur
ministri

et

imi-

necessarius. Hinc labore nullum eximit Apostolus

praesertim
,

omnes

Evangelii

et

animarum
animi

Si quis non vult operari


sive pauper, etc. Nota

quicumque
:

sit

sive dives

hineque discant primo

apostolici
,

lamen verba

Si quis non vult


F

jlibertatem nullo gratuito dono mancipare


i

munera
cupidila-

operari
et

non ver

si

quis non operalur. Quia voluntas

ornnia spernere

temporalia contemnere
,

cordis dispositio potis


et opus.

Deo spectantur qum

tem omnem,
Vers. 7.

si

Aeri potest

cordibus suis evellere,

manus

D. Chrysostomus et Theophylactus

Ipsi enim

scitis

imitciri nos, id est, scitis

quale

quemadmodm oporteat exemplum ipse vobis


d.
:

dederim ; qund imilari debeatis. Quoniam non inquieti fuimus inter vos ; q. ftiimus apud vos otiosi, ac consequenter nec

Non

inquieti,

nec tuibulenli Neque gratis panem manducavimus ab aliVers. 8. quo etc. Mechanicam ergo artem exercuit Paulus puta scenofactoriam un c^m prdicatione Evangelii, ut palet Act. 18; uude Origenes, homil. 17 in NuPaulus, ait, faciendis tabernaculis terrenis jnroR
, , ,
:

ad clestia conslruenda translatus est nimirm consuebat tabernacula ex pellibus , quibus milites uterentur in castris. Non quasi non habuerimus id est , haVers. 9. bemus , potestatem ; gravandi vos scilicet sumplu et vobis quasi catechumenis meis alimenta pelendi. Sed ut nosmelipsos formam daremus vobis ad imitandum nos , id est ut facto nostro vobis prberemus
:

exemplum quod imitaremini. Nam et cm essemus apud Vers. 10.

vos, hoc de*


,

mmtiabamus

id est

praecipiebamus

vobis

etc.

13S9
oranlem
munt. Al
cilius
cl
is

COMM&NAKIA. CAP. m.
jejunanlcm labore
corporali

1590

non exi-

i| nificentiam snperet

orum

iniprobitas

elsi

non cor-

qui docet non cogilur opcrari, quia diffiait

rigantur, ne propterea cessetis eis benefacere

opus aggreditur,

Thcophylaclus.

rilassemperebarilasest, id

esl,

Chasemper benefaciens:
,

Vers. 11.

Audivimis (Grce, audimus) enim inter


lamen quosdani apud vos,
licl lict verbis

sicut Deus, ipsa charitas essenlialis

bonis et malis

vos... Audivi

benefacil.

Solem suum super bonos


boni
,

et

malos

oriri facit

el exemplis

meis cdoclos,

eliam nie per pri-

sic el vos... estole perfecti et

sicut
,

Pater venter

mam

Epistolam

meam jam

monilos, vitam lamen

clestis.

Deus

in

paupere videndus

non atlendenda

oliosain et ide iiiordinatam el inquietam, sibi et aliis

improbilas pauperis.

agere. Yita oliosa est cl curiosa, et inquita, et inordinala, quia, ut dictuni est supra, otium curic-silatem
parit, curiositas,
elc.

tate. Sicul

Vide

y. 0.
,

Est eliam inordi-

Quod si ous non obedit..., hunc nobovem cornupetam, ait Erasmns. Et nullum cum eo babeatis commercium. Ecce pnam.
Vers. 14.

naia

quia contra ordinein Dei

de quo yersu prac-

Ut confcndatur,

ut pudore suffusus resipiscat. Ecce

cedente.

finem el utilitatem punilionis.

Vers, l
bus,

lis

autem qui ejcsmodi


praecipiious
,

sunt... Tali-

Superiores hic alloquiltir, ut contumacem notent.

quicumque
Pracipit

sinl,

sed et

obsecra,

Hc

nota est quasi specialis excommunicatio. V. 6,


facta

nius...

ut

aposlolus,

obsecrat ut pater

comminatio
:

est, seu excommunicalio lata


ul subtrahalis vos ab

in
.

utrunique auleni per

Dominum noslrum Jesum

Chri-

gnre Denuntiamus

omni fralre.

sliun. Pi.eripit ergo auctorilate

Domino noslro Jesu


facit

Nunc autem banc pnam


late,

reslringit ad eos qui


:

post

Chrislo

sibi tradil.

Obsecral Cbristianos fratres suos

banc Epistolam admoniti contumaces ernnt


Hinc ben potest

nos no-

per patenta Jesu Christi visccra.'Sicquc


et lerribiliorem et

sermonem
ex utrque

publie ac nominatim eos designate, ul cleris


inferri

blandiorem simui,
,

et

fralribns vilentur.

qud pris
;

parie, lerroris scilicel et blandimenti

polenliorem.

prrecedere debeat

exeommunieationis comminatio

Hinc disent oranis praelalus, Christi vicarius, praecepta


sua iniligare, plus obsecrare

qud

solis

contiimacibus et rebellibus imponi debeat


punilio; qud

qum prcipere

et

ad

hc
acri
,

lerribilis

animo non duro

nec

patenta Christi viscera sacpisqumad divinamCbrisli


auclorilatcm recurrere. Ulrumque auleni, et potesta-

aut imperioso,

sed paterno, misericordi et

charilatc pleno; non ul perdatur fraler,sedulsanelur

lem
et

et

bonilalem, adhibere ubi ncessitas est, spirilu


ipsius Christi, id est,
;

infirmas; eo itaque animo, quo porrigitur medicina.

animo

quo usus

est et uteretur
itale,

Vers.15.

Etnolite quasi inimicum... Eccerurss


id
,

Cbristus, eujus vices gerit

scilicel

ex sol chai

paterna Pauli viscera pr;c teneritudinc commola. Ti-

ex solo charilatis motivo, ut corrigatur et salvetur


frater,

mens ne ob

ipsum infirmus

ille

desperans fraler:

pro quo Cbristus moriuus

est.

nitale dcidai

aut excludatur, addit


,

Nolite quasi

Ut cum silentio oprantes. Prxcipio et obsecro elc, ut cum silentio id est, silcanl, quieli sint.apud
,

inimicum existimare
ritate corripite. Sic

sed ut fratrem,
,

fraiern.

cha-

xquitas servanda

ut

non bedaest se-

se maneant, non cursitent, non siut dicaces

et garruli;

lur charitas. Justifia misericordi

nunqum

non

sibi

et aliis inquieli.

Oprantes. Laborent, non


scilicel

paranda, sed utraque semper jungenda. Eliam excom-

sint oliosi.

Sicque panem suum, labore suo


:

ac,

municatum dbet superior,


prosequi,
ei

ut l'ralrem, aninio

bcnev.do

quisiluni,

manducent

oliosi

non suum, sed alienum


;

eleemosynam

cl

corporalem

et spirilualern

comedunt. Silenliuui opponit iuquicludini


olio.
in

laborem

porrigere, et

panem dare famem

palicnti, v.

15

Vos

Tune labor ulilis est et anima? et corpori, cum fit silentio, animo pnilenli, contrito et recollccto.

autem, fratres..., et eiim mansuel corrigere, ut rcsipiscat. Tlieopbylactus bic in eos qui pauperibus

dur

Vers. 15.

Vos autem,

fratres... Otiosis

pra>

denegant eleemosynam
afficilur, ut tu

Proptcr

le, inquit,

pauperie

cepit ut laborent; nunc celeros fratres, corpus scili-

per clemenliam tuam


;

cel Ecclesiaa, horlalur ad beneficentiam. Quia dixit

vulnera lua curare possis

lu

ver

quam illi exliilses cum qui lui causa


I

de

otiosis

Separemini ab

eis

slalim misericordi
:

inops est repellis; qualis sunt

ista stupiditalis

motus, limensque ne fam pereant, addit


fratres,

Vos autan,

Vers. 16.

Ipse

autem Dominus

pacis....

Vide

ne fatigemini benefacere, nec vestram

mu

paraphrasim.

est, audimus, enim id est , inordina, l, incomposil, nihil oprantes, sed curios agentes. Docet hic Aposlolus hommes oliosos esse curiosos , garrulos , dicaces , etc. Vers. 12. lis autem, qui ejusnwdi sunt, denuntiamus , id esl , pra cipimus , et obsecramus in Domino Jesu Cliristo , id esl, per Dominum Jesum Chrislum.
id
inter vos

Vers. 11.

Audieimus,

ritatem exhibendo.

quosdam ambnlare

inquit

Qubd si quis non obedit verbo noslro per Vres. 14. Si quis non obedit pnreepto meo , epistolam; q. d. quod per banc epislolam vobis significo , hunc twtaie. Id est signale , uli signanlur boves cornupela: , in:

quit

Erasmus

ut vitetur ab

omnibus.
conversai et
,

El ne commisceamini ,

id est, nolite

commercium
licel

babere,

L't cum silentio id est, cum quite, oprantes, suum panem manducent. Opra tur ergo cum silentio et qui,

videns se
,

cum illo ut confundalur, El sciab omnibus vlari et negligi, pudefiat


,

poeniteal
Id est

qui reriiin , cumliit. \ i-rs. 15.


te

alienarum incuriosus
l'os

suo operi inIlorlor ergo

Vers. 15.
,

et corrigatur.
l't

nolite quasi
,

inimicum existimare,

etc.

admoncle

et quasi

menlem quam
,

amisit

autem, fratres

elc.
,

Utita pergalis , nec delicialis, id e>l non Begncscatis, non delassemini, benef.iciendo, oranibusqu

reddite ac reponite, monete consilris. Ipse autem Dominus pacis Vers. 1C.

auctor

et

amalor

jiacis

del vobis

Deus foi pacem sempiternam


,

M\
In omjii loco.
in

INDEX RERUM.
Nosler inlerpres
niinc habcnl
tegii
lt

(591
supposililiis dis.erni

itanifmf,
rpiitu, in

onmis germana Epistola mea


poiest.

omni

loco. Gr.rca

newl

imm" modo. Nostra lectio, melior, optai

pacem sem-

lie aulem snlulatio est qunc sequitur

per el unique, qux pcr Dei gratiam bic habcri potesi; omniniuda ver reservatur in clis.
Vers. 17.

Vers. 18.

Gratia Domim nostri


Ilaee

Jr.su

Chbisti sit

salutatio mea...
in

omnibus vobis. Amen.

verba pro co qnod est,

Ilucusquo pcrama-

vale, scribere so'ebai, ait Tbeodoretus.


est, et in
st:in|.er

grati orsiis

nuensem
lolns.

scripsil, cui scilicel Epislolani diclavit

Apo-

gratiam

finit,

ail

Theophylactue.

Hase
pcr.fi-

nunc ver propri manu

salutat.
lia

loto

corde desi.leremns, sine qu nec opus


,

Qcod est sicnum


(Si, sic
jiio

omi Epistola.

scribo

id

bnniim incipere po^sumus


cere.

ma

nec exsequi

nec

propri
,

manu

salulationem scribo, hrescripta,

s iluluiiu

me manu

signum

est

quo

id est,

semper, perptua,

in

omni
,

loco, in

omni tem-

pore.

Dominus sit cum omnibus vobis scilicel per gratiam suam. Y eus. 17. Snlulatio me manu Pauli;(\. d. Saluialiouem banc qu vos saluto ego Fan us me

episiolis vale

in omni epistola , itn scribo. l'ti nos subscribimus, iia Aposlolus subscribil Vers, 1 >. Gratia Domini nostri Jesn Cliristi, etc.; boc enim baclens omnibus ejus episiolis subscriplun

manu suhscriho. Qnod est signum

invenitur. et

Corollarium pietatis , seu in hoc capile ad pietatem maxime nolanda,


redigenda.

ad praxim

V
autem

Ex

v.

Spiritu sanclo
ficiisorot,

5 discequm mrit sancta Ecclesia semper directa pcr aiinum in suis


,
:

ritate

Dei

et patienli

Chrisii.

Paliar ut Chrislus, eo

etsuo nos exemplo doceat orare

animo quo passusest Chrislus. Paliar ilaque ad Dei Dominus igloriam, ad peccalorum meorum expialioi.em ad
otjj!
,

dirigal corda nostra in charitate Dei et patienli


j;

acternae

bealiludinis

merilum;
ail

sicut Chrislus passus


reniis-

Cliristi. Cliarilas el

patientia sunt
virluli

recta

salulis se-

est ad Dei gloiiam,

peccalorum noslrorum

mita.

Unie u;rique

nobis semper sttidcnduin.


,

sionem

ad ailernain bealitudinem nobis promerenv. 5.

Noslrmn ilaque volum continuum


tionum noslrarum

omniumque
:

ora-

dam. Alia vide

summa

baec esse dbet

Dominus

2'Mirare, et pro tuo modulo imiiare sanclum Pati-

dtrigat corda nostra in charitate Dei et patienli Cliristi.

lum animas converlentem


Ecclesias fundautem
,

et

manibiis labnraulem

Deus

nobis est super

omnia diligendus. Ab boc aunos continu


jugiter

eisque alterna labernacula coniiiquit,

lem amore,
retrabiint

et coiisequenler salulis via,


hujtis

suentem :Ne panem,

quopiam

gratis accipe-

fallacia
:

mundi bona. Hinc


diligam

rem. lhcque mirabili edoctus exemplo, labora, munera respue, spirilualia gratis largire.
j

orandum

Dominus

dtrigat corda nostra in charitate


,

Dei. Diligam le, 6

Deus cordis mei

te

ex toio
3 Nota

corde meo

nec sinas minimam illiuspartem ad bo.ia


j

qnod laborandum. Quare? vide

v. 10.

Mo-

creala cffluere. Vide v. 5 et observationem moralem.

dum

sanci laborandi,v. 12.

Mala hic sunt inevilabilia ;necossario patiendnm. Hinc


j

4 Palerna Pauli viscera, in v. 13, 14, 15, observet


I

rurss orandum

Dominus

dirigal corda nostra in cha-

et imilelur

omnis ecclesiaslicus superior.

&

INDEX RERUM.
i<S<^()()^=4
Monitum.

9-10
'

Cap.
]

II.

Jmlsei et gentes redarginmiur. Gentes ea

qu

RERNARDINI A PICONIO JUANNIS GORCOMI1 vita.


ESTII vita.
Bernardjui

vita.

Ibid.
Ibid.

legis sunl naluraliler

prtantes

pro circumeisis

il

1-2
;

A Picomo hoc opus maximo votum.


i

inchoantis

Deo optimo
Ibid.
,

bibendje sunl. Analysis. Paraphrasis.

53-54 55 50
Ibid.

S i'opus aueioris, operisque ratio et occasio. 13 14' Prologus in mues 1). Pauli Epislolas. 15-16 Joannis A Gorcum rn Epislolas D. Pauli Prooej i

mu; m.
In

Ibid.

Epistolam ad Romanos Prtfationes.

IN

EPiSTOLAM
fuisse desertos.

AD

ROMA.NOS

21 22 COM.ME.NTA-

RIA. Capot primum. Oslenditur ethnicos


Analysis. Paraphrasis.

27-28
a

Deo merit
Ibid.

29-30 31 52 Coiumeclaria. 53 51 Corollarium pidalis sou in boc eapite masime obscrvanda, el in pra\iiu redigenda. 51 52
,

57-58 Conunenlaria. Corollarium pielatis, etc. 09-70 Cap. III. In quo pr.rccllunt Tudnei gentibus. Tum Judxi, loin gentes obnoxii sunl peccato, quo 71-72 librt sola (ides in Cbrislum. 75-7 i Analysis. Paraphrasis. Ibid. 75-70 Cmmentaria. 89-90 Corollarium pielatis, elc. Cap. IV. Jusiilicaiio no ex legis operibus, sed ex fido in Don m qure Abrahre reputala est adjustiliam, 91-92 aule d.itain ipsi circunicisioiiein.
>

Analysis. Paraphrasis.
j

95-94
Ibid.

Coinmenlaria,

95-96

1593

1-NHEX

RERUM.

1394

111-112 Corollarium pietatis, etc. Cap. V. Ex Ode jastiiicali spe gloriamur, eiiam in n liii,-.i ll.ii.' Diin iiiiinc m limcl adversitatibus. Per miius Cbristi obediciiliam justii i I >
:

> >

1 1 1 .'

fiai mur.

Analysis. Paraphrasis.

113-114 115-110
Ibid.

cordi pr.TdicatumestEvangclium. Dicil Apostolus ad Komanos se \enturum. 525 526 Analysis. 329-350 Paraphrasis. Ibid.

Commenlaria.

Coinmonlaria
Cm-oll
iriiiin

pictatis, etc.

117-118 133 134

331 532 Cornl'arium pietalis, etc. 5i3-314 Cap. XVI. Varhesalulationes. Quinaimitandi. 345-340
Analysis.

347-348
Ibid.
~
'r'j-550

sumus. Servi facti jusiiti;c, tradamus membra nuslra in obsequium jjusiili; ad vitam. ibid. Analysis. 135-1 30
Cap. VI
In Clirisio haplizali

Paraphrasa. Commenlaria.
1

orollaritini pielalis, etc.

In

prim.vm

Paraphrasis.

Ibid.

559 300 Epistolam ad Coiunthios Pa.iTATioNr.s. 301-502

Commenlaria.

Corollarium pietalis, etc. Cap. VII. Clirisio serviendum in novitntc spiriis. Oecasione legis quamvis ca foret sancta m gi> se exeruit peccatum. 149-150 Analysis. 151-1.2 Paraphrasis. 153-154 Commenlaria. 155-150 Corollarium pietatis. etc. 107 108 Cap V 111. Clirisio insili per Baptismum damna timie suiil liberi. Spirilus adoptionis nos cum Clirisio cohacredes facit. Quid orandum sil docet Spirilus. 109-170 Analysis. 175 174
. ,

137-158 147-148

IX

PRIMAM EPISTOLAM AD CORINTIIIOS COMMENTARIA. 305-500


Ibid.
3'JT-'S68

Capot priiuum. De baplizaloribus schismata. Reprobaia mundi sapicnlia. Conicmptihilium electio, un


quis in se glorielur. Analysis. Paraphrasis.

Ibid.

Commenlaria.

Corollarium pietalis, etc. Cap. II. Oslendit Paul us se Cliristuni crueHxin verbis simplicibus prsedicsse Corintliiis. Analysis. Paraphrasis.

571-572 387-388
Ibid.

389-390
Ibid.

Coinmenlaria.

Paraphrasis. Comnicnlaiia.

Ibid.

Coro

lariuni pietalis, etc.

Cap. IX.
sioius. indurat. Analysis.

Judamrum

ruina irritas non Deus cujus vult niiserctur

facit
,

177-178 203-^0i promis


vuJt

et

quem

Paraphrasis.

jad. 207 208 Uni.

391-592 Corollariuin pielalis, etc. 505-400 Cap. III. Corintliiis adhuc canialibus prxdicari non poUnrimi recondila litlei niysieria. Soins Cliistus lidei fundamenliini. De non violando Dei leniplo, fpiod sumus nos. Uid. Analvsis. 407 408 Paraphrasis. 409-410
Ci'.niinenlaria.

Ibid.

Commenlaria. 2i 1-212 CoiictiKio. Quid de prdeslinaiionis mysierio .enlienduin. 257


Cap. X. Oral Apostolus pro Jnda-is Cliristuni linem legis ignorantibus. Jusiitia ex operibus legis ah e que est ex fuie diversa. 259-240

Corollarium pietntis, etc. 225-420 Cap. IV. Non temer jtidicandum de Dei niinislris. Arguuntur Corinlhii qui de donis acccpls gloriahanlur. Dicil Aposlolus Corinlhum se hrevi vehluruni.
,527-

528

Analy

is.

241-242
ibid.

Analysis. Paraphrasis.

429-450
fbid.

Paraplirasis.

Commenlaria.

431-432

Commentaria.

215-244 Corollarium doctrinale, confirmans qurc in pfa'r-

dentis capitis corollario dicta siint. Quidam Juda-i gratuit eleclione Geiilibus gratuit boiiitate assumpiis non dum advcrss Judueos, Analysis. Paraphrasis.

i53 254
srvali.

Cap. XI.

Corollarium pietatis. elc. 441 4.42 Cap. V. Rcprehcndunliir Corinlhii quod lolerarcnt virant inii.cestu publie viventem, quem Apostolus absns tradii Sa lame. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.

glorian-

443-441
Ibid.
ibid.

Commeiitaria. Observatio generalis ad doclrinam spectans et ad

255-256 257-258 259-200 201 202

Commenlaria.

mores. 280 Cap. XII. Docentur Romani Deo tolos se dedant, ut omuia ad utililatem proximi ordmeul, ipsisqu

Corollarium pietatis, etc. 451-452 Cap. VI. Coriipiuniur Corinlhii qr.d judicio conlenderi'iit coram judice elbnico. Qux'dani licent qu non expediunt. j^d.
Analysis. Paraphrasis.

453-454 455-450
ibid.

imniicis beiietaciant. Analysis.

281-282 285-284
//,;</

Commenlaria.

Paraphrasis.

Commenlaria.

Corollarium pietatis, etc. Cap. XIII. Superioribus obtemperandum. De proximi


d.l clione.

285 280 295-290

Corollarium pielalis, elc. 409-470 Cap. VII. Moniia le niatrimonio. Cnrnmc/idntrir ca> lihaus. Mairimonio anteponiiur virginitas. Ibid.
Analvsis. Paraphrasis. Coninicnlaria.

473 474
Ibid,

Ampleclamur

Chrisli virlules.

297 29s

Analysis. 299-5(10 Paraphrasis. ibid (onimei.taria. 501-502 Corollariuin pietalis, etc. 507-508 Cap. XIV. A firmiorihus infirmi sunt fovendi. Niliil edimdiim aul cum Iratis ol'endicido , aui contra suam conscienliam. 309 5j(J Analysis. 311-312:
.

Corollarium pietatis, elc. Cap. VIII. Idoloihyla non


conscienli, vel

477 47^ 493-494


edenda,
vel

cum

infirinoriiiii

rcpgoa,iilC oflendin'no.

495-490
Analysis. Paraphrasis.
ibid.

437 ^yg
Ibid.

Commenlaria,

Parapi,r.,sis.

SI 3-514 Lorollanuin pietatis, etc. 525-526 Cap. XV. Ii.liimorum imbecillitas sustinend. Juda:.s juxla prouiissioncs genlibus ver ex miseii,

Commenlaria.

Wd

Corollarium pietatis, cic. 505-500 Cap. IX. Aposlolus Corintliiis prxdicuns ne yjciuin
qiiidem accipit; omnia
verlat.
lit

omnibus

ut jilurcs

cpnjbid.

Analysis.
i

;07-5t8

Paraphrasis.

Ibid.

1395
Commentaria.
Corollarium pietalis, oie. Cap. X. De lentatione human, Deique
Jjiis
i:;

INDEX RERUM.
500-610 525-520
lentalioniIbid.

1396

Cap. V. Desiderant aposloli absolu corpore; legalione pro Christo funguntur. 759-760
Analysis. Paraphrasis.

761-762
Ibj(] ^

auxilio.

Fugienda eorum mensa qui idolothytis


529-530
Ibid.

vc cualur. Analysis. Paraphrasis.

Corollarium pietalis, elc. 781-782 Cap. VI. Hortatur ApoUolus Corinthios ne graliam piam ngligent, monoque utab inlidelium consortio separentur. Analysis.

Commentaria.
Curoliarium
C:ip. XI.

pietalis, etc.

De modo quo

vir et

551-532 551 552 millier orare deberit, de

u\d. 783-784
ib,d.
,

Paraphrasis.

Eucharislise inslilivtione, et degravilate seeleris inIbid. dign ad illam accedentium. Analysis. 555-556 Ibid. Paraphrasis.

Commentaria.

ibid.

Corollarium pietatis, etc. Cap. VII. Quantus sil Aposloli amor


A Analysis.
.

793 794
in

Corinlhios.
lbili -

Commenlaria.

559-560

793-796
ibid.

579-580 Corollarium pietalis, etc. Cap. XII. Varia ejusdcni Spiiiis sancti charismala. Chrislus providit Ecclesia- de variis hominum siatibus. Analysis. Paraphrasis.
Ibid.

Paraphrasis.

Gommentaria.

583-584
Ibid.

Corollarium pietalis, etc. Cap. VIII. Corinlhios hortatur Apostolus ad tribuendam eleemosynam pauperibus qui Jerosolymis agebant. Analysis. Paraphrasis.
ibid.

797-798 807-808

Commentaria.

587-588

809-810
ibid.

601-602 Corollarium pietalis, etc. Cap. Xl!i. Charitatis ncessitas et prxcellcntia.

Commenlaria.

811-812

005-004
Anahsis.
ParaphrasisIbid.

Corollarium pielatis, elc. 821-822 Cap. IX. liortalur ad eleemosynam prompte tribuen-

605-606
Ibid-

dam.

Varii eleemosyn?. l'ructus.

Ibid.

Commenlaria.
Coj'ollstriiim pietalis, etc.

Analysis.

825-824
Ibid.

615-014 Cap. XiV. Donum linguarum prophtise dono inferius. Mulieres in ecclesiis sileant. Ibid. 617-618 Analysk. Paraphrasis. Ibid.

Paraphrasis.

Gommentaria.

Corollarium pielatis, elc. Cap. X. Aposloli poteslas, ejusdemque pro Cbrislo


tolerati labores. Analysis. Paraphrasis.

825 826 853-834


Ibid.

Commenlaria.

621-022

659-640 Corollarium pietalis, etc. Cap. XV. De Cliristi nostrque resurrectione. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.

835-856 837-858
Ibid.

Commenlaria.

643-644 645-OiO
649-650 081-682

Commenlaria.
Corollarium est resnrreclio morluorum. Cap. XVI. De colligend eleemosyn. tur Timolhcus et Slcphani familia.
Analysis. Paraphrasis.

Corollarium pietatis, elc. 847-848 Cap. XI. Cur Apostolus nihil aceeperit Corinthiis. Quanta perpessus est. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.

851-852
ibid.

GommendanIbid.

685-684

685686
Ibid.

Commenlaria.

855-856 Corollarium pietalis, etc. 809-870 Cap. XII. Faclx Apostolo divin* visiones. De daio eidem carnis slimulo. 871-872
Analysis. Paraphrasis.

Commentaria.

695-694 Corollarium pietalis, elc. In Epstolam II ad Corinthios Pr-efationes. Ibid. JN EPISTOLAM II AD CORINTHIOS COMMENTA695-696 RIA. Capul primum. Ex quanlis adversitaiibus ereptus sit Aposlolus. Suaui manifestt sinceritatem. Se non
levem esse oslendil. Analvsis. Paraphrasis.
Ibid.

873 874
Ibid.

Commentaria.

Corollarium pielatis, elc. Cap. XIII. Comminalur Apostolus iis qui peccaverunt, ut illos ad pnitenliam provocef. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.
Ibid.
pietatis, etc.

873-876 891-892

895-894
895-896 901-902
903-94)4

697-698 699-700 701-702 Commenlaria. 711-712 Corollarium pielatis, etc. Cap. II. Non venit Apostolus ne majoris esset causa
iristitix. Iloriatur ut
'

Commentaria.
Corollarium
In Epistolaji

ad Galatas Pr.efationes.

IN

EPISTOLAM AD GALATAS GOMMENTARIA.


abduci se passi sinl verilate, ipse didicerit.

fornicarius recipiatur in gra-

tiam. Analysis. Paraphrasis.

713-714
Ibid.

907-908 Caput primum. Apostolus reprehendit Galatas qud

cm eam

715-716
Ibid.

Christo Ibid.

Commenlaria.

725-726 Corollarium pietalis, etc. Cap. III. Non eget Apostolus hominum commendalione. Dcvelamine quod super cor habcbanl Judei Ibid. in lectioneScripturarum. 727-728 Analysis. Paraphrasis. 729-750

Analysis. Paraphrasis.

909-910
Ibid.

911-912 Corollarium pietalis, elc. 923-924 Cap. II. Apostolus libr semper doruil E\angelium; palm reprehendit Cepham. 925-926 Analysis. 927-928
Paraphrasis.
Ibid.

Commentaria.

Commenlaria.

Ibid.

741-742 Corollarium pielatis, etc. Cap. IV. Verbum Dei omnibus manifestatum. Gloriam 743-744 a-iernam parit momcnlanea Iribiihlio. 745-746 Analysis. Ibid. Paraphrasis.

Commenlaria.

Commenlaria.
Corollarium
pietalis, etc.

747-748 759-760

!;

Corollarium pietalis, elc. Cap. III. Ex lide in Chrislum datus esi Spiritus sanclus. A malcdictione legis Clirisius nos liberavit. Lex non poterat jusiificare 947-948 Analysis. 949-950 951-952 Paraphrasis.

929 930 945-946

1397

1NDE\ HKKUM.
>3-95

131)8

Commentaria.

973-974 Corollariuni pictalis, elc. Cap. IV. Anle Christum Judaei ad hue parvuli, sub lege conlinebantur. Abrahae uxores duo lestalbid. menta dsignant.
analyste. Paraphrasis.

Corollarium pietatis, etc. 1175-1171 Cap. II. Horlatio ad dilectionem mutuam. lu Christi nomme Ueclilur omne genu. In timor salus operanda. Timolhei et Epaphroditi laudalio. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.

<

1175-1176
Ibid.

977-978
Ibid.

Commenlaria.

Commentaria.

Corollarium pielalis, elc. Cap. V. In Christo prodest sola (ides. mutuam dilectionem. Caruis opra excludunt re-

981-982 995-996 Horlatio ad

gno clorum.
Analysis.

997-998 999-1000
Ibid.

Paraphrasis.

Corollariuni pietalis, etc. Cap. III. Nemo in legalihus gloriari potest. Philippenses borlatur Apostolus ne Christi crucis iuimitos imitentur. Ibid. Analysis. 1193-1194 Paraphrasis. 1185-4196 ibid. Commentaria.

1177-1178 1191-1192

j
i

Commentaria.
Corollariuni pietatis, etc.

1001-100-2

1015-1014

VI. Juvandus proximus. Operandum boiiiim seniper. A seductoribus cavendum. Paulus in solo 1015-10)0 Christo cruciuxo gloriatur. 1017-1018 Analysis.

Cap.

Corollarium pielalis, etc. 1207-1208 Cap. IV. Ad perseverantiam Philippenses horlalur ; ipsis Dei pacem optt, cosquc laudat qud ad ipsiiiu necessaria miserinl. 1209 1210
Analysis. Paraphrasis.

1211-1212
Ibid.

Paraphrasis.

Ibid.

Commentaria.

Commenlaria.
Corollariuni pietatis, elc.
In

1019-1020 1029-1050
Ibid.

1213-1214 Corollarium pietatis, elc. 1225-1226 In Epistolam ad Colossenses Pr/efationes. 1227-1228


IN

Epistolam ad Ephesios Pr/Efationes.

EPISTOLAM AD COLOSSENSES COMMENTA-

IN

EPISTOLAM AD EPHESIOS COMMENTARIA.


1051-1052
benedicit Apostolus ob collatas prxdestinatis gratias, optatque Eplicsiis periectam sapientiam. Christus caput super omnem Ec-

Caput primum.

Deum

RIA. 1229-1250 Caput primum. Omnia creala sunt per Christum Dei imaginent, qui caput est Ecclesi:, myslrium ahsconditum, nunc manifestalum. Ibid.
Analysis. Paraphrasis.

12311252
Ibid.

clesiam constitutus.
Analysis. Paraphrasis.

Ibid.

1053-1036
Ibid.

Commentaria.

Commentaria.

Corollariuni pielalis, etc. Cap. IL Gnies, pris aienae Dei promissionibus per Christum fact sunt sanctorum concives.

1037-1058 1035-1056

1255-1254 Corollarium pietatis, etc. 1249-1250 Cap. H. Cavendum seductoribus. Per Christum ab adverso ipsis chirographo liberati sunt fidles. 1251-1252 Analysis. 1255-1254
Paraphrasis.
Ibid.

1057-1058
Analysis. Paraphrasis.

1059-1 OiiO

Commentaria.
;

1061-1062
1063-1 06 i 1075-1076
Ibid.

Commentaria.

Corollarium pietatis, etc. Cap. 111. Qud gentes participes sint promissionum
Dei. Analysis.

Corollarium pietatis, etc. Cap. 111. De induendo novo homine virtiitibus, Deoque laudando, ad queni cuncia sunt
referenda. Analysis. Paraphrasis.
ibid.

1255-1256 1209-1270 de assume. .dis

1271-1272
Ibid.
1

Paraphrasis.

Commentaria.

Corollarium pietatis, etc. Cap. IV. Horlatio ad unitatem. De variis eharismalibus, variisque in Ecclesi ordinibus.

1077-1078 1079-1080 1081-1082 1091-1092

Commentaria.

273- 274
1

Corollariuni pielalis, etc. 1 285-1 28i Cap. IV. Prose cupit ipsos precari, el discrte cum
inlidelibus conversari ; cupitque ut ci hc et Laodicensium Epistola apud ulramque legalur Ecclesiam. Ibid. Analysis. 1285-1286

De cxuendo
Ibid.

veteri

homine, novoque induendo.

Analysis.

1095-1096
Ibid.

Paraphrasis.

Paraphrasis.

Ibid.

1097-1098 1117-1118 Corollarium pietatis. elc. Cap. V. Horlatio ad Christum imitandum. Tempos redimendum. Uxores subdit sint viris viri diligant uxores. Ibid. Analysis. 1119-1120 Paraphrasis. 1121-1122 Commentaria. 1125-112i Corollarium pietatis, etc. 1159-1140 Cap. VI. Filii parenlibus, servi dominis obediant. Parentes erga filios, et domini erga servos sui sint ollicii memores. 1141-1142 Analysis. 1143-1144

Commentaria.

Commentaria.

1287-1288

Corollarium pietatis, etc. 1291-1292 In primam ad Thessalonicenses Epistolam Pk.kfationes.


ibid.

IN

PRIMAM AD THESSALONICENSES EPISTOLAM COMMENTARIA. 1293-1294


tio.

Caput primum. Palam oslendunt Thessalonicenses queni apud ipsos fructum habuerit Pauli pradicaIbid.

Analysis. Paraphrasis.

1295-1296
Ibid.
ibid.

Commentaria.
Corollarium pietatis, elc. Cap. 11. Ijco gratias agit qud Dei

1505-1501

Paraphrasis.

Ibid.

verhum sedul
,

Commenlaria.

Corollarium pietalis, etc. In Epistolam ad Philippenses Pr/efationes.

1143-1146 1153-1154
Ibid.

servaverint, milita passi contribulibus

dclara tibid.

que quantum
Analysis. Paraphrasis.

illos diligat.

IN

EPISTOLAM AD PHILIPPENSES COMMENTA1155-1156


Si

1505-15(16 ibid:

RIA. Caput primum.


Christo. Analysis. Paraphrasis.

Commenlaria.

1507-1508

Philippensium ulilitalem non spectaret Apostolus, dissolvi cuperet el esse cum


Ibid.

1157-1158
Ibid.

Corollarium pic'alis, elc. 1515-1316 Cap. lit. Ne propter al'flictiones fide moverentur,| misit ad cos Tiinotheum quo reverso, gratias Deo'| agit i|uod in fide firmi remanserint. ibid.
,

Commenlaria.

11591160

Analysis. Paraphrasis.

ibid.

1317-151$

1399
Commenlar'ta.

INDEX RERUM.
15I7-I5IS 1521-1522 servent pras-opta du
ci

1400
I

uberamiani ; urat ut digni

labeanlur voratone

Corollariuni pietatis, eic. Cap. IV. Ilorlatur ut ttadila , celquc resuirrciionis nostra: nioduui. Plus equo Ibid. Institue non iudulgenduni propter rnorluos.
Aualysis.

Dei.

1353 1554
Ibid. ibid.
15o.'i-t 5'i'i

Aualysis. Paraplirasis.
Coiuiiii'Miaria.

1325-1524
'

ParaphrasR nmmenlaria.
Corollariuin pieiaiis, etc. Cap. V. Judicii dies iuccrlus. clos, francs, Deum. Aualysis. Paraplirasis.

Ibid.

Corollariuni pietatis, etc. Cap. 11. Monila de die Doinini et de

1361-130-2
lilio

1525 1326 1555-1336

perdifionis. Ibid.

Analvsis
Paraplirasis.

1563-1364
Ibid.
taria.

De

offtciis

erga piafeIbid.

Comme

1337-1538
Ibid.
1

1365-1368 Cofollariuin pieiaiis 1579-13*0 etc. C;ip. III. Cupit ut pro <e precen tnr, monclipie ut
,

Commentaria.

539-1 310

Corollariuni pieiaiis, etc. 1349 15O I.N El'ISTOLAM H AD TuESSALOMCENsES Pit-LFATIONES. Ibid

vilenl Clirislianos noleoles serv are quje ipse insiituerai. Ibid. Aualysis. 1381-1382 Paraplirasis.
Ibid.

IN

EPISTOEAM MENTARIA.

II

AD TIIESSALONICENSES COM13551314
lidein

Commentaria.
Coroilarium pietatis, Index rerum.
etc.

1383-1584 1391 1592


Ibid.

Capnl primum.

Lauijai Thessalonicenses ob

FINIS

TOM1 VIGESIMI-QUARTI SCRIPTUR/E SACR^.

La BlbLLoth(Lqu.

Thz

Li.bnaJiy

Universit d'Ottawa Echance

Uni vers ity of Ottawa

Date Due

<?

B m

S
I

610
5

1637

JPCQUES-PPUl SCRIPTURPE SPCRPE CURS


M E
-i

J
C61C .L3M5 183 7 V024 CJJ MIGNE, JAC ACC# 104^5.33
Ct BS

SCHIOTUR/JE

You might also like