YILDIZ TEKNK NVERSTES ELEKTRK ELEKTRONK FAKLTES ELEKTRONK VE HABERLEME MHENDSL BLM

HABERLEME TEORS DERS

EMI-EMC
retim yesi : Yrd.Do.Dr. N. zlem NVERD

07014092 M. Vahdet ETN 06014051 Kerem GNLKIRMAZ 06014064 M. Esad YT 06014025 M. Faruk BULUT
1

erik
Giri ve Tarihe Gnlk Hayatta EMI-EMC Elektromanyetik Giriim (EMI) Elektromanyetik Uyumluluk(EMC) EMC Standartlar EMC Test ve lmleri TEMPEST
2

EMI-EMC GR VE TARHE

Mehmet Vahdet ETN 07014092

3

EMI NEDR?
Elektromanyetik Giriim (EMI): Bo alanda yaylan veya g ya da sinyal kablolaryla iletilen, telsiz navigasyon sistemlerinin veya baka gvenlik hizmetlerinin almasn tehlikeye atan veya lisansl telsiz iletiim hizmetini ciddi lde ktletiren, engelleyen veya art arda kesintiye uratan her trl sinyal veya emisyondur.
4

EMC NEDR?
Elektromanyetik Uyumluluk(EMC): Bir sistem veya cihazn iinde bulunduu elektromanyetik ortamda fonksiyonlarn, bu ortamda telafi edilemez bir bozulma yapmakszn yerine getirebilme yeteneidir.

TARHE
Bir doa olay olan yldrm dmesi zm retilen ilk problemlerdendir.

 19. yy de elektrik kullanmnn yaylmasyla g kaynaklarndaki ksa devre hatalar nemli sorun haline geldi. 20. yy` nin ilk yarsnda radyo iletiiminin gelimesiyle yeni problemler ortaya kt.

2. Dnya Sava` ndan sonra ise EMI-EMC almalar askeri alana kaymaya balad. zellikle uaklar, sava gemileri, mobil aralar.

 1970`den itibaren modern dijital devrelerin artmasyla EMI-EMC bir endie kayna haline geldi. 1980` ler den itibaren de mobil iletiim ve televizyon yaynlar artnca havadaki sinyal miktar ok artt ve EMI-EMC ok nemli bir konu haline geldi.

GNLK HAYATTA EMI-EMC

10

Karlalan veya karlalabilecek sorunlar

Den bir yldrmn telefon sistemlerini, evlerdeki elektronik cihazlarn alamaz duruma getirmesi, Evdeki yada ofisteki bilgisayarn FM dalga radyo yaynlarn bozmas, Cep telefonunun TV` ler de karlanmaya neden olmas,

11

 Cep telefonlarnn kalp pillerini etkilemesi, Radyo kulesi yaknnda uan bir helikopterin kontrolden kabilmesi, Radyo dinlerken polis telsizlerinin araya girmesi, Havaalan radarlarnn dizst bilgisayardan, cep telefonundan etkilenmesi,

12

 Cep telefonlarn aralarn ABS fren sistemini, klima sistemini kilitlemesi, Klima her devreye girdiinde Video cihaznn saatinin sfrlamas, Floresan lambalar yandnda bilgisayar ekrannn krpmas,

13

ELEKTROMANYETK GRM (Electromagnetic Interference-EMI)

Kerem GNLKIRMAZ 06014051

14

Electromagnetic Interference (EMI):Trke karlk olarak, Elektromanyetik Giriim (EMG)

Elektronik aygtlarn says ve eitliliinin yksek bir hzda artmas, elektromanyetik giriim (EMI) olarak tanmlanan bir sorunu teknik literatre sokmutur. EMI sorunlarnn en temel sebebi, tm devre elemanlarnn dorusal olmayan davranlar ve bu davranlarn gerek tasarmda, gerekse uygulamada gz ard edilmesidir.
15

EMIdan Etkilenen Servisler

Radyo veya telsiz iletiim servisleri Ticari AM/FM yaynlar Televizyon Hcresel servisler Radar Hava trafik kontrol ar ve Kiisel letiim Servislerini (PCS)
16

Elektromanyetik Giriim 2 Yolla Olur:

letkenlik Yoluyla

17

 Ima Yoluyla

18

Bir yariletken zerinde elektromanetik giriim rnei inceleyelim;

19

20

ELEKTROMANYETK UYUMLULUK (Electromagnetic Compatibility-EMC)

Mahmud Esad YT 06014064

21

Electromagnetic Compatibility (EMC):Trke karlk olarak, Elektromanyetik Uyumluluk(EMU)

Elektronik sistemlerin belirlenmi bir gvenlik limiti iinde ve tasarlandklar performans seviyesinde, EMI nedeniyle kabul edilemez ktlemeye uramadan ve ktlemeye yol amadan almas Teknolojinin geliimi sonucunda, elektronik cihaz/sistem tasarmnda elektromanyetik uyumluluk, dier geleneksel tasarm kriterleri kadar nemli bir tasarm kriteri haline gelmitir.
22

Sivil Standartlar : Global : CISPR (Comite International Special de Pertuberations Radiotechnique) Avrupa : CENELEC (Comite Europeen de Normalisation Electrotechnique) Trkiye : TSE (Trk Standardlar Enstits) CE areti Askeri Standartlar : Cihaz Seviyesi : MIL-STD-461E Sistem Seviyesi : MIL-STD-464 Ortam Seviyesi : MIL-STD 6051D
23

EMC nin salanmas iin :

EMI kaynaklarn gerektii kadar bastrlmas Kuplaj yollarnn kesilmesi veya azaltlmas Etkilenebilecek sistemlerin kuvvetlendirilmesi gerekir

24

Topraklama (Grounding)
Topraklama elektrik/elektronik cihaz ile toprak arasnda dk direnli bir yol oluturarak (istem d) oluan EMI akmlarnn sistemi etkilememesini salar. Topraklama cihazlarn EMI etkisinden korunmas ve kiilerin yldrm,ksa devre vb. nedenlerle oluacak yksek akmlarn oluturaca elektrik soku ve yanmaya kars korunmas iin en temel nlemlerden biridir.
25

Ekranlama (Shielding)
Elektromanyetik ekranlama, iletim veya alm hattnda bulunan ince metal levha veya a ekline yapdr. Yksek iletkenlikli maddeler alc devrelerin etrafnda kullanlarak elektromanyetik alan yanstlabilir

26

Ekranlamada iki temel ama :

Dardan gelen yaylm engellemek Darya yaylm engellemek

27

Balama (Bonding)
Eer iki metalik yap elektriksel olarak birbirlerine bal deillerse baz frekanslarda aralarnda bir potansiyel fark oluur. Bu potansiyel fark bir ark oluturabilir. ki noktay kalc balama ile birbirine balamak noktalar arasnda sabit bir empedans salar ve deien empedansn iine doru akan akmdan dolay oluan yapay voltajlar elimine eder.
28

EMC Test ve lmleri

Inm Yoluyla Yaylm (Radiated Emissions)

29

 Inm Duyarll (Radiated Susceptibility)

30

Test Antenleri

31

Yansmasz Oda(Anechoic chamber)

32

33

TEMPEST
M. Faruk BULUT 06014025
34

 Ortama, kullancnn istei dnda elektromanyetik enerji yayan cihazlar bakalar tarafndan ele geirilmesi istenmeyen bilgileri ileyebilir, iletebilir veya saklayabilirler.
35

 Bakalar tarafndan ele geirilmesi istenmeyen gizli bilgileri ileyen, ileten veya saklayan cihazlardan yaylan ve kontrol edemediimiz enerji, bu bilgileri ile ilgili iaretleri de ierebilir. Bu iaretler istenmeyen kiiler tarafndan ele geirilip, ilerindeki gizlilik dereceli bilgi zlrse bilgi gvenlii ihlal edilmi olur. Bu da TEMPEST problemi oluturur. TEMPEST kelimesinin bir ksaltmay ifade edip etmedii, ediyorsa hangi kelimelerin ksaltmas olduu da olduka tartlan bir konudur. Ancak Amerikan Hava Kuvvetlerinin gizliliini kaldrarak yaynlad bir dokmanda TEMPEST, Transient Elektromagnetic Pulse Emanation Standart ifadesini oluturan kelimelerin ba harfleri olarak tanmlanmtr. Bazen bilgi ieren kaaklar ile e anlaml olarak da kullanlr.
36

TEMPESTN BELL LABARATUARI TARAFINDAN KEF

kinci Dnya Sava boyunca kara ve deniz gizli teleks haberleme sistemlerinin omurgasn tek kullanmlk eritler ve basit kripto cihazlar (SIGTOT) oluturmaktayd. U sistemler kripto ilemini 131-B2 olarak adlandrlan Bell-telefon kartrcsn kullanarak gerekletirmekteydi. 1943 ylnda, bu kartrclardan birisi Bell laboratuarlarnda test edilirken bir aratrmac laboratuar ierisindeki uzak bir noktada bulunan bir osiloskobun ekrannda, salt rastlantsal olarak, her ilem admnda bir darbe iareti fark etti. Bu darbe iaretlerini dikkatlice incelediinde, ak bilgiyi elde edebileceini anlad. Bylece ilk TEMPEST kaa belirlenmi oldu.
37

TEMPEST LE LGL BAZI TERMLER

KIRMIZI: Kriptolanmam gizli bilgi tayan kablolar, optik fiberleri, elemanlar, cihazlar, sistemleri ve KIRMIZI cihazlarn bulunduu blgeleri ifade eden bir terimdir. SYAH: Gizli iaretlerin bulunmad kablolar, optik fiberleri, elemanlar, cihazlar ve sistemleri veya gizlilik dereceli bilginin kriptolu olarak tand kablolar, optik fiberleri, elemanlar, cihazlar ve sistemleri ifade eden bir terimdir.
38

TEMPEST LMLER VE KAAK FORMLARI

TEMPEST, elektronik ve elektromekanik cihazlar iin tanmlanr ve bu cihazlarn tasarm eitliiyle orantl olarak da ok sayda bilgi ieren kaak ekilleri vardr. Bunlarn en genel olanlar; temel bant kaaklar, genlik modlasyonlu (AM) kaaklar ve darbe kaaklardr.
39

 1-Temel Bant Kaaklar Bu eit kaaklarda, ilenen gizli bilgiyi ieren iaret, sadece genlik zayflamasna ve toplamsal grlt etkisine urar. Genel olarak; iletkenlik yolu kaaklar olarak grlr ve gizli bilgiyi ileyen devrelerle ortak balant noktas olan veya ortak bir g kayna kullanan devre hatlar zerinden yaylr. 2-AM Modlasyonlu Kaaklar Bu eit kaakta, ilenen gizli bilgiyi ieren iaret yksek frekansl bir radyo frekans tayc modle ederek yksek frekansl bir yayn haline gelir ve uzaklara yaynlanr.

40

 3-Darbesel Kaaklar Saysal iaret ileyen cihazlarda grlebilecek bir kaak trdr. Kare dalgann ykselme ve dme anlarnda ortaya kmaktadr. 4-Bilgisayar Ekran Kaaklar TEMPEST kavramnn kamuoyu tarafndan ilk olarak duyulmas, 1985 ylnda Hollandal aratrmac Van Eck tarafndan gereklemitir. Van Eck bilgisayar ekranlarndan yaylan emisyonlar ileyerek, orijinal grntnn elde edilebilirliini gstermitir.
41

42

TEMPEST NLEMLER
Bilgi gvenliinin tehlikeye sokan istenmeyen yaylmlar nlemek, TEMPEST almalar ile salanr. TEMPEST konusu, elektromanyetik ortamdaki gizli bilgilerin korunmasn, bu bilgileri ileyen ve elektromanyetik enerji yayan sistemlerin bilgi gvenlii asndan ne derece gvenilir olduklarnn test edilmesini ve bu testler ile ilgili yntemleri ierir. TEMPEST nlemlerinin belirleyebilmek iin, ilk olarak gizlilik dereceli bilginin istenmeyen blgelere hangi yollarla ulaabileceini anlamamz gerekir. Bilgi ieren kaaklar iki ayr yolla istenmeyen blgelere ulaabilirler: UZAYSAL IIMA : Bu durumda yaylmlar havadan enerji yoluyla iletilirler ELEKTRKSEL LETKENLK: Bu durumda yaylmlar cihazn iaret veya g kablolar yoluyla ya da cihazn yaknnda bulunan herhangi bir metal eleman (kalorifer borusu, su borusu, telefon kablolar vs.) yoluyla iletilir.

43

 Herhangi bir anten kullanlarak uzaysal ma yoluyla veya bir akm sondas kullanlarak iletkenlerden elektriksel iletkenlik yoluyla yaylan yaylmlarn incelenmesi mmkndr.
44

ELEKTROMANYETK GVENLK (EMSEC) VE KARI NLEMLER

EMSEC, TEMPESTi de iine alan genel bir kavramdr ve gizli bilgi ileyen cihazlardan elektromanyetik olarak szan btn bilgilerin gvenliini ifade etmektedir. Bu tanmn ierisinde NONSTOP ve HIJACK olarak Amerika tarafndan isimlendirilen, tanm ve detaylar gizli tutulan iki kavramda eklenmektedir. Dolaysyla elektromanyetik kar nlemler denildiinde TEMPEST, NONSTOP ve HIJACK saldrlarn nleme almalar dnlmelidir. NONSTOP genel olarak, gizli bilgi ileyen bir cihazn yaknnda bulunan radyo frekans verici zerinden gizli bilginin yaynlanmas olarak ifade edilmektedir. Bu kapsamda cep telefonu, telsiz, radar, kablosuz telefon, kablosuz klavye, kablosuz yerel a hub ve kablosuz alarm sistemi gibi cihazlar gizli bilgi ileyen herhangi bir cihazn yaknna yerletirilemezler. HIJACK ise kripto cihazlarnda ilenen saysal gizli bilgilerin, kriptolanm ve d ortama ak hatlar zerinden yaynlanmasn ifade eder.
45

UEKAEDE TEMPEST ALIMALARI

TEMPEST ve EMC konusunda Trk Silahl Kuvvetleri standartlarnn oluturulmas ve bu testlerin yaplabilecei bir altyapnn kurulmas iin TBTAK UEKAE tarafndan 1994 ylnda Dr. Temel YALIN nderliinde bir proje teklifi verilmitir. Genelkurmay Bakanl tarafndan kabul edilen bu teklif sonucunda TEMPEST ve EMC Laboratuar Kurulmas projesi 1995 ylnda balatlmtr. Bugn, Trk Silahl Kuvvetleri bnyesinde kullanlacak btn kripto cihazlar da bu laboratuarda test edilmektedir. TEMPEST zellikli bilgisayar, yazc, tarayc gibi cihazlar ve filtreler tasarlanmakta ve gelitirilmektedir. Bilgi gvenlii gerektiren durumlarda ekranlama almalar yaplmaktadr.

46

47

SONULAR
Gnmz sistemlerinde nemli sorunlarn banda EMI-EMC gelmektedir. EMC, ok disiplinli ve tasarm - retim kullanm zincirinin her halkasnda gz nnde tutulmas gereken bir mhendislik problemidir. Her EMI-EMC problemi kendine zgdr ve ancak modelle, l ve dene-yanl tekniklerinin tm ile ba edilebilir. Gizli bilgileri ileyen cihazlarn alrken yaydklar elektromanyetik enerjinin iinde, bu bilgilerin tekrar oluturulmasna olanak veren kaaklar bulunabilir. TEMPEST konusu, bu kaaklarn kontrol edilmesi ve bu nedenle oluabilecek risklerin en aza indirilmesini salar. Gizli bilgileri ilerken TEMPEST standart ve ynergelerine uyulmaldr.

48

KAYNAKA
TBTAK UEKAE Dergisi,Say 3 http://www.enerjiplatformu.org http://www.wikipedia.org

49

TEEKKRLER

?
50