Yangn Risk ve Tehlike Snflarnn Belirlenmesinde Corafi Bilgi Sistemi Tekniinin Kullanlmas

Mehmet Ali BAARAN 1 Halil SARIBAAK 2 brahim AMALAN 3

1

Mehmet Ali Baaran, Dr., Bat Akdeniz Ormanclk Aratrma Mdrl Antalya
2

Halil SARIBAAK, Bat Akdeniz Ormanclk Aratrma Mdrl Antalya

3

brahim AMALAN, Meteoroloji Genel Mdrl Ankara

zet Bu alma 2063493 ha genel alan ve 1125699 ha orman alan olan Antalya Orman Blge Mdrlnde gerekletirilmitir. 15 ilesi, 558 ky ve 1726205 olan nfusuyla byk bir il olan Antalyada orman yangnlar zellikle yaz aylarnda etkili olmaktadr. Blgenin asli aa tr olan ve ayn zamanda yangna hassas bir tr olan kzlam tm sahada 627797 ha alanda (%56) yayl yapmaktadr. Bunun yannda; nfus, toporafik koullar ve meteorolojik faktrler, blgeyi orman yangnlar asndan hassas bir yapya sokmaktadr. 1978-2004 yllar arasndaki yangn verileri ile 1980-2000 yllar arasndaki meteorolojik verilerin kullanld bu almada, ArcGIS 9.0 ile Surfer 6.0 gibi corafi bilgi sistemi yazlmlar kullanlmtr. Orman yangnlarnda etkili meteorolojik faktrlerden; ortalama rzgar hz (m/sn), nispi nem (%) ve maksimum scaklk (C) haritalarn oluturabilmek iin Antalyadaki 11 deiik meteoroloji istasyonuna ait meteorolojik veriler kullanlmtr. Blgede, belirtilen tarihler arasnda 5304 adet yangn kt (yllk ortalama 196.4), bu yangnlarda 39503 ha orman alannn yand (yllk ortalama 1463.1 ha) belirlenmitir. 13 adet orman iletme mdrlne sahip olan Antalya Orman Blge Mdrlnde en fazla yangnn Antalya Merkez letme Mdrlnde kt (954); ancak, bu almada yanan alanlar dikkate alnarak yaplan yangn tehlike snflamasna gre, 796 adet yangnn kt ve 8526 ha orman alannn yand Serik Orman letme Mdrlnn, orman yangnlar asndan en yksek tehlikeye sahip orman iletmesi olduu belirlenmitir. Ayrca yangn risk ve tehlike haritalaryla, ortalama rzgar hz, maksimum scaklk ve nispi nem haritalar da bu adan deerlendirilmitir. Anahtar Kelimeler: Antalya Orman Blge Mdrl, orman yangn, yangn riski, yangn tehlikesi, corafi bilgi sistemi Abstract The forests as a living organism are under many different threats because of their structural properties. In addition that there are 7 million people living in forest villages in Turkey, tourism, the increase of construction of new buildings, illegal cuttings due to people needs, forest fires and many different human activities changing in time are the main negative threats on forests in Turkey. As a result of these effects, we are loosing an area of thousands hectares of productive forests in each year. Especially, forest fires, maybe which is the most important negative affect on forests today and caused that forestry enterprises spent too much money to fight with them for last decade take special place in these threats. The total coverage of forests in Turkey is about an area of 21.2 million hectares. While an area of 8.9 million hectares of this is productive forest, the rest is coppice or unproductive high forests. According to the sensibility of forests to the fire, there are five different regions in Turkey. The first region covers 35% of all forests and this is followed by second region with 23% coverage, third region with 22% coverage, forth region with 15% coverage and fifth region with 5%
1

coverage, respectively. As a result of the climatic conditions, topography and vegetation properties, forest fires negatively affect large areas of forests in Aegean and Mediterranean parts of Turkey in each year. The forests in the Mediterranean and Aegean parts of Turkey, especially on the shoreline reaching from Hatay to Istanbul and covering about an area of 12 million hectares take place in the first and second regions in terms of sensibility to fire. In the other word, 58% of all forests in Turkey take place in the regions having high risk in terms of fire. From 1937, the date of which the first information was begun to collect about fire, to the end of 2004, 75255 forest fires were occurred. In these fires, an area of 1561026 hectares was burnt. The yearly average number of fire is 1007 and the yearly average burnt area is 22956 hectares. In this period, an area of 20.7 hectares was burnt for each fire averagely. On the other hand, by taking into consideration the data about forest fire of the ten years from 1995 to 2004, 1155 forest fires were occurred and the area of 92261 hectares was burnt. The yearly average number of fire is 1915, the yearly average burnt area is 9226 hectares and an area of 4.8 hectares was burnt for each fire averagely. As is seen from these numbers, the number of forest fire was increased for last years. This is the result of the increase of population and depending on this, the increase of suppression of people on forests such as tourism, recreation, the needs on forest products. Indeed, it is known that 96% of all fires in Turkey is anthropogenic. This work was realized in the border of Antalya Forest Regional Directory, which totally covers an area of 2063463 hectares of which an area of 1125699 hectares is forest. Forest fires are too effective in summer in Antalya, where includes 15 towns, 558 villages and the population of 1726205 people. Turkish red pine (Pinus brutia Ten.), which is the one of the main tree species of the region and very sensible to fire, covers an area of 627797 hectares in Antalya. In addition to this, population, topography and climatic conditions are the other factors, which make the region sensible to the fire. The meteorological data containing the years of 1978-2004 and 19802000 and AcrView 9.0 and Surfer 6.0 computer package programs were used in this work. The meteorological data of eleven different meteorological stations in Antalya were used to constitute the maps of mean wind speed, maximum temperature and relative humidity, which are the ones of the most effective factors on forest fires. It was determined that 5304 forest fires were occurred in the mentioned date and an area of 39503 hectares was burnt in these fires. The number of forest fires is highest in the border of Central Forest Enterprise in Antalya, which includes 13 forest enterprises. But according to the fire threat classification constituted by taking into consideration the burnt forest areas, it was determined in this work that Serik Forest Enterprise, in which 796 forest fires were occurred and an area of 8526 hectares was burnt, is the most sensible one to the forest fire. Beside this, it was seen important relationships between the maps of fire risk and danger and the maps of mean wind speed, maximum temperature and relative humidity. Key Words: Antalya Regional Forest Directorate, forest fire, fire risk, fire danger, Geographical information system. 1. Giri Canl bir varlk olan ormanlar, akta bulunmas nedeniyle bir ok tehlikeyle kar karyadr. Orman iinde yaayan yaklak 7 milyon insann basks yannda rekreasyon, turizm ve ikinci konutlar gibi gnden gne artan ve farkllaan insan aktiviteleri, odun rnlerine olan byk talep nedeniyle yaplan bilinsiz kullanmlar ve yangnlar sonucunda geni orman alanlar yok

olmaktadr. Orman yangnlar her yl binlerce hektar verimli orman alannn kaybna ve trilyonlarca liralk yangnla savam giderlerine neden olmaktadr. Orman varl 21.2 milyon hektar civarnda olan lkemizde 8.9 milyon ha normal koru, 6.5 milyon ha bozuk koru, 1.7 milyon ha normal baltalk ve 4.1 milyon ha da bozuk baltalk yapda olduu belirlenmitir (OGM 2007). Yine ormanlk alanlarn yaklak % 35i birinci, % 23 ikinci, % 22si nc, % 15i drdnc ve % 5i de beinci derecede yangna hassas blgelerde yer ald belirlenmitir (OGM 2002). klim zellikleri, toporafik yap ve bitki rts gibi parametrelerin etkileimi sonucu zellikle Ege ve Akdeniz blgelerimizde her yl meydana gelen yangnlarda, geni orman alanlar kaybedilmektedir. Kahramanmaratan balayp Akdeniz ve Egeyi takiben stanbula kadar uzanan 1700 kmlik sahil bandnn 160 km derinliindeki blmnde yayl gsteren 12 milyon hektar ormanlk alan, yangna birinci derecede hassastr. Dier bir ifadeyle, ormanlarmzn toplam % 58i yangn asndan riskli blgelerde bulunmaktadr. Yangn istatistiklerinin tutulmaya baland 1937 ylndan 2004 yl sonuna kadar meydana gelen 75255 adet orman yangnnda toplam 1561026 hektar orman alannn yand, yllk ortalama yangn saysnn 1107, yllk ortalama yanan alann 22956 hektar, bu dnemde yangn bana den yanan alan miktarnn ise 20,7 hektar olduu tespit edilmitir. 1995-2004 yllar arasndaki yangn verileri dikkate alndnda 19155 adet yangnda toplam 92261 hektar ormanlk alann yand, yllk ortalama yangn saysnn 1915, yanan alan miktarnn 9226 hektar, yangn bana den alann ise 4.8 hektar olduu belirlenmitir (OGM 2004). Son yllarda yangn saysndaki art, nfus ve bu dorultuda insan-orman ilikilerinin (turizm, rekreasyon, orman rnlerine olan gereksinimler vb.) artmasyla paralellik gstermektedir. Nitekim, lkemizde yaplan almalarda orman yangnlarnn % 96sna insanlarn neden olduu ortaya konulmutur (DPT 2001, Sarbaak 2000, Baaran vd 2004). alma alann oluturan Antalya Orman Blge Mdrl, il snrlaryla bire bir rtmektedir. Son yllarda zellikle turizmin etkisiyle youn nfus hareketlilii yaanan ilde 15 ile ve 558 ky olduu ve 2000 ylnda yaplan nfus saymnda 1726205 kiinin yaad belirlenmitir (DE 2001). lde nfusun 15 ylda yaklak ikiye katland tespit edilmitir (ekil 1.).
1800000 1575000 1350000 1125000 900000 675000 450000 225000 0 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000 NUFUS Poly. (NUFUS)

ekil 1. Antalyada nfusun yllara bal deiimi

% 54.6lk orman alanyla lkemizin ormanlk alan asndan en zengin blgelerinden olan Antalya ili olduka engebeli bir yapya sahiptir (ekil 2).

ekil 2. Antalya Blgesi Ykseklik Haritas

Bu almada, ormanlarn dalm, yangn adet ve alanlar, meteorolojik verilerin deerlendirilmesi, analizi ve sonularn ortaya kartlmas aamalarnda corafi bilgi sistemi tekniinden yararlanlmtr. Uzun yllara ait yangn verilerinin analizi sonucunda orman iletme mdrlkleri baznda yangn risk ve tehlike snflar ortaya kartlmtr. 2. Materyal ve yntem Bu almada 1978-2004 yllar arasnda kan orman yangnlarna ilikin veriler deerlendirilerek Antalya Orman Blge Mdrlne bal orman iletme mdrlklerinin yangn risk, ve tehlike snflar ortaya kartlmtr. Yangn risk snflar iin Ycel 1987den yararlanlmtr. Yangn tehlike snflarnn belirlenmesi iin bu almada yeni bir hesaplama yntemi kullanlmtr. Ycel 1987ye gre yaplan yangn risk snflamasnda orman iletme mdrlkleri yllk ortalama yangn saylarna gre 10.1 ve zeri I (en yksek), 6.1-10.0 II (ok yksek), 3.1-6.0 III (orta), 1.1-3.0 IV (az) ve 1.0 ve alt V (en az) olmak zere 5 snfa, Yanan alanlar dikkate alnarak gelitirilen modelde orman iletme mdrlkleri 5 tehlike snfna ayrlmtr. Bu snflandrmada hesaplama, iletmelerdeki yllk ortalama yanan alann iletmenin orman alanna blnmesi sonucunda kan saynn 100000 (yz bin) ile arplmas sonucunda 500 ve zeri I (en ok tehlikeli), 200-499 II (ok tehlikeli), 50-199 III (orta tehlikeli), 10-49 IV (az tehlikeli) ve 0-9 V (en az tehlikeli) eklinde snflara ayrlmtr. almalarda Harita ve Fotogrametri Mdrlnden alnan 1/100000 lekli saysal orman durumu haritasndan yararlanlmtr. letme mdrlklerine ait hesaplanan snf deerleri corafi bilgi sistemi (ArcGIS 9.0) ortamnda veri tabanna girilerek blgenin, yangn risk ve tehlike snflarn gsteren haritalar elde edilmitir. Bu almada ayrca Antalya Meteoroloji Blge Mdrlnn Harita Genel Komutanlndan ald Antalya ilini kapsayan 6 adet 1/250000 lekli saysal ykseklik haritasndan Surfer 6.0 yazlm kullanlarak arazi modeli oluturulmutur. Yine bu yazlm kullanlarak yangnlarn ska yaand haziran-eyll aylarna ait Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl gzlem a
4

ierisinde yer alan Antalya Meteoroloji Blge Mdrlne bal 11 adet gzlem istasyonunun (Tablo 1) 1980 ile 2000 yllarn kapsayan 21 yllk ortalama verileri kullanlarak yangn tehlikesinde etkili meteorolojik faktrlerden ortalama rzgar (m/sn), ortalama maksimum scaklk (C) ve ortalama nispi nem (%) haritalar oluturulmutur.
Tablo 1. Verileri Kullanlan Meteorolojik Gzlem stasyonlar.
stasyon Ad Antalya Meydan Meteoroloji st. Manavgat Meteoroloji stasyonu Alanya Meteoroloji stasyonu Gazipaa Meteoroloji stasyonu Finike Meteoroloji stasyonu Kale Meteoroloji stasyonu Ka Meteoroloji stasyonu Elmal Meteoroloji stasyonu Korkuteli Meteoroloji stasyonu Fethiye Meteoroloji stasyonu Dalaman Meteoroloji stasyonu Enlem 36.53 N 36.47 N 36.33 N 36.16 N 36.18 N 36.15 N 36.12 N 36.45 N 36.45 N 36.37 N 36.45 N Boylam 30.42 E 31.26 E 32.30 E 32.19 E 30.09 E 29.57 E 29.39 E 29.55 E 30.12 E 29.07 E 28.47 E Ykseklik 54 m 38 m 7m 21 m 2m 25 m 5m 1095 m 1014 m 3m 6m

Orman yangnlar zerine etki eden iklim elemanlarnn en nemlilerinden olan scaklk, blge toporafyas dikkate alnarak oluturulmutur. Scaklk dalm haritalar En Kk Kareler yntemi ile hazrlanmtr (Anonim 1974, Anonim 1984, Anonim 1989, amalan & amalan 2004). Meteoroloji gzlem istasyonlarnn scaklk ortalama deerlerinden yararlanlarak; ncelikle blgede ykseklik arttka scakln nasl bir deiiklik gsterdiini bulmak amacyla ykseklik ile scaklk parametresi arasndaki iliki (korelasyon) aratrlmtr. Hesaplama yntemine rnek olarak Ocak ay ortalama scaklk deerleri iin kullanlan veriler Tablo 2 ve ekil 3de verilmitir.
Tablo 2. Ocak Ay Ortalama Scaklk Deerleri ve En Kk Kareler Yntemi
stasyon Finike Fethiye Ka Dalaman Alanya Gazipaa Kale Manavgat Antalya Korkuteli Elmal
Ykseklik ( m )

(Scaklk, C ) x 11 9.9 12.6 10.1 11.6 10.6 9.7 10.5 9.2 2.6 2.2 100
1500 1000 500 0 0 y= a+ bx

(Ykseklik, m) Y 2 3 5 6 7 21 25 38 54 1014 1095 2270

xy 22 29.7 63 60.6 81.2 222.6 242.5 399 496.8 2636.4 2409 6662.8

x2 121 98.01 158.76 102.01 134.56 112.36 94.09 110.25 84.64 6.76 4.84 1027.28

Scaklk Ykseklik likisi ( Ocak )

6 Scaklk ( C )

10

12

14

ekil 3. Ocak Ay Ortalama Scaklk -Ykseklik likisi

ekil 3deki regresyon izgisinin r deeri aadaki forml yardmyla hesaplanmtr:

Formldeki r deeri korelasyon katsaysn vermektedir. Ykseklikle scaklk arasnda azalan bir iliki karakteri bulunmutur. En Kk Kareler yntemi ile blgeye ait ortalama scaklk deerleri ile ykseklik bantlar her ay iin ayr ayr kartlmtr. rnein ocak ay ortalama scaklk deerleri ile ykseklik arasnda |r| = 0.967 ( r = - 0.96767 ) gibi bir korelasyon katsays elde edilmitir. Ocak ay ortalama scaklk deerleri iin y= Na+bX xy= aX+bX 2270 = 11a + 100b 6662.8 = 100a + 1027.28b eitlikleri zldnde b = - 118 a = 1279 saylar elde edilmitir. Bu denklemde kullanlan N= stasyon saysn, y= Ykseklik deerlerini, x= Scaklk deerlerini gstermektedir. Eitliklerin zlmesi ile bulunan ( a ) ve (b ) deerleri y= a+bx denkleminde yerine konularak istenilen ykseklie karlk gelen scaklk deeri hesaplanmtr. Bu yntem yardm ile Harita Genel Komutanlndan alnan, koordinatlar ve ykseklikleri belli olan yaklak 2.5 milyon nokta ierisinden blgenin toporafik yapsn temsil edebilecek 65520 nokta seilmi ve bu noktalar iin scaklk deerleri hesaplanmtr. Hesaplanan scaklk deerleri kullanlarak blgeye ilikin gerek scaklk dalm haritalar oluturulmutur. 3. Bulgular 3.1 Orman alanlarnn iletme mdrlklerine dalm Ormanlarn %56snn yangna son derece duyarl olan kzlamla kapl olmasnn yannda gen kzlam ormanlarnn fazlal da dikkat ekmektedir. Bunun yannda % 46.9 civarnda olan bozuk yapdaki maki bitki rts (Tablo 3) ve bu sahalarn da ounlukla yerleim alanlaryla i ie bulunmas, blge ormanlarnn yangn riskini artrmaktadr. Orman bakmndan zengin bir yap gsteren Antalya ilinde ormanlarn %53.1i verimli yapdadr. Orman durumu ile ilgili haritadan da grlecei zere (ekil 4) yerleim ve tarm alanlar nedeniyle ormanlar genellikle paral bir yap gstermekte olup bu durum yangn riskini artran bir faktr olarak grlmektedir. letme mdrlkleri orman alanlarnn genel alana oran bakmndan deerlendirildiinde en fazla orman yzdesine sahip iletmenin % 71.0 ile Akseki, en dk %28.1 ile Elmal, verimli orman yzdesi bakmndan ise en yksek %43.2 ile Taal en dk % 11.6 ile Korkuteli Orman letme Mdrl olduu tespit edilmitir.

Tablo 3. Antalya Orman Blge Mdrlnde Ormanlk Alanlarn letmelere Dalm

KORU (Ha) Verimli Orman Toplam % 11-100 BALTALIK (Ha) Prodktif Baltalk Toplam % 11-100 Bozuk Baltalk % 0-10 GENEL TOPLAMLAR (Ha) Verimli Orman Alan Ormansz Alan Toplam Ormanlk Alan Toplam Bozuk Orman Alan

1 Kapal

3 Kapal

2 Kapal

Bozuk % 0-10

letme Ad

Koru Top.

Baltalk Top.

Genel Alan

Akseki 19605.5 24489.5 24495 68590 89440.5 158030.5 663 775 1438 69253 90215.5 159468.5 65022.5 224491.0 Alanya 23625.5 17023.5 20913.5 61562.5 32871.5 94434 257 11400.5 11657.5 61819.5 44272 106091.5 72880 178971.5 Antalya 24762.5 20438.5 11653.0 72313.2 63448.6 135761.8 0 3398.2 3398.2 72313.2 66846.8 139160.0 107160.0 246320.0 Elmal 3332.8 9108.2 28848.4 41289.4 9637.8 50927.2 0 0 0 41289.4 9637.8 50927.2 130295.2 181222.4 Finike 14529.0 7656.0 6180.0 28365.0 22114.0 50479.0 252.0 0.0 252.0 28617.0 22114.0 50731.0 27584.5 78315.5 Gazipaa 16379.0 9450.0 6845.5 32674.5 28707.5 61382.0 0.0 0.0 0.0 32674.5 28707.5 61382.0 49229.5 110611.5 Gndomu 8829.0 10609.5 4717.0 24155.5 25056.5 49212.0 0.0 0.0 0.0 24155.5 25056.5 49212.0 71596.5 120808.5 Ka 24075.5 24469.5 13283.5 61828.5 83552.5 145381.0 0.0 763.5 763.5 61828.5 84316.0 146144.5 65293.0 211437.5 Korkuteli 10213.8 6498.8 11699.2 28411.8 62255.4 90667.2 0 0 0 28411.8 62255.4 90667.2 154094 244761.2 Kumluca 11682.5 16490.5 10855.5 39028.5 18557.0 57585.5 0.0 44.5 44.5 39028.5 18601.5 57630.0 45082.0 102712.0 Manavgat 14544.0 8673.0 6812.0 30029.0 18130.0 48159.0 0.0 0.0 0.0 30029.0 18130.0 48159.0 42643.5 90802.5 Serik 22810.0 12023.5 9610.5 44444.0 17010.0 61454.0 0.0 1634.0 1634.0 44444.0 18644.0 63088.0 61766.5 124854.5 Taal 30716.5 10622.5 11503.5 64071.5 35957.5 100029.0 0.0 3009.0 3009.0 64071.5 38966.5 103038.0 45146.5 148184.5 Toplam 225106 177553 167416.6 596763.4 506739 1103502 1172.0 21024.7 22196.7 597935.4 527763.5 1125698.9 937793.7 2063492.6

ekil 4. Ormanlk Alanlarn letme Mdrlklerine Dalm Haritas

3.3 Blgenin meteorolojik durumuna ilikin bulgular Rzgar frekans dalmlarna gre oluturulan ilelerin hakim rzgar ynlerini gsteren harita incelendiinde (ekil 5); sahil kesiminde 1. hakim rzgar ynlerinin kuzey 2. hakim rzgar ynlerinin gney, i kesimlerde ise 1. hakim rzgar ynlerinin gney, 2. hakim rzgar ynlerinin kuzey olduu grlmektedir. Ancak tm blgede haziran eyll dneminde en kuvvetli rzgarn kuzey ynden estii tespit edilmitir.

ekil 5. Antalya li leler Baznda Rzgar Frekans Dalmlarna Gre Hakim Rzgar Ynleri

Ortalama rzgar hz dalm haritas incelendiinde (ekil 6); en fazla rzgar alan yerlerin Kemer- Manavgat sahil eridinden i kesimlere kadar olan blgede olduu grlmektedir. Bunun sebebi bu blgenin toporafik yapsndan kaynakland belirlenmitir (gneykuzey istikametli geni vadiler bu blgededir).

ekil 6. Ortalama Rzgar Haritas (Haziran-Eyll)

Ortalama nem dalm haritas incelendiinde (ekil 7); sahil kesiminde meltem sebebi ile yksek nem oranlar grlrken i kesimlerde dk nem oranlar dalm grlmektedir. zellikle ormanlarn youn olduu i kesimlerde dk nem deerlerinin olmas bu blgelerde orman yangnlar asndan risk unsuru olarak grlmektedir.

ekil 7. Ortalama Nispi Nem Haritas (Haziran-Eyll)

8

Drt aylk ortalama maksimum scaklk haritas incelendiinde (ekil 8); 30 Cyi geen yksek scaklk dillerinin toporafik yapya uygun olarak orman alanlarnn youn olduu i kesimlere kadar vadiler boyunca yaylm olduu grlmektedir.

ekil 8. Ortalama Maksimum Scaklk Haritas (Haziran-Eyll)

3.4 Yangnlarn iletme mdrlklerine ve yllara gre dalm Yangnlarn iletme mdrlklerine dalmna bakldnda en fazla yangnn Antalya Merkez Orman letme Mdrlnde kt, en fazla alan ile yangn bana den alann ise Taal Orman letme Mdrlnde gerekletii tespit edilmitir (Tablo 4). ekil 4 ve ekil 9a bakldnda Antalyada olduka paral, Taalda ise blok bir orman yapsnn olduu grlmektedir. Yangn istatistiklerinin incelenmesinden Taal ve Serik iletmelerinde ok sayda byk yangn kt tespit edilmitir. Bu iletmelerde arazinin byk lde kuzey-gney dorultudaki vadilerden olumas (ekil 2) yannda rzgar, nem ve scaklk deerlerinin (ekil 5, 6, 7 ve 8) riski artran bir yap gstermesinin, bu duruma neden olduu dnlmektedir. Tablo 4. Orman Yangnlarnn letme Mdrlklerine Dalm
letme Mdrl Akseki Alanya Antalya Elmal Finike Gazipaa Gndomu Ka Korkuteli Kumluca Manavgat Serik Taal TOPLAM Yangn Adedi 273 542 954 26 118 324 322 457 62 330 618 796 482 5304 Yanan Alan (Ha) 667 2696 6072 138 1017 1628 1975 1976 101 2405 3410 8526 8892 39503 Yangn Bana Den Alan (Ha) 2.4 5.0 6.4 5.3 8.6 5.0 6.1 4.3 1.6 7.3 5.5 10.7 18.4 7.4

13 adet orman iletme mdrlnn bulunduu blgede 1978-2004 yllar arasnda kan yangnlar (say ve alan) dikkate alndnda yangnlarn azalma eiliminde olduu, buna karn dalgal bir yap gsterdii ve doksanl yllarn ortalarndan itibaren tekrar art eilimine girdii tespit edilmitir (ekil 10.).
350 ADET 300 ALAN (Ha) 4000 250 3500 3000 2500 150 2000 1500 1000 50 500 0 0 5000 4500

200

100

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

ekil 10. Antalyada yangnlarn yllara bal deiimi

3.5 Orman iletme mdrlklerine gre yangn risk ve tehlike deerleri ile bu deerlere gre oluan yangn snflar Materyal ve Yntem blmnde anlatld zere yangna ilikin 2 farkl snflandrmaya gidilmi ve bunun sonucunda iletmelerin kan yangnlar dikkate alndnda nasl bir yap gsterdii belirlenmitir. Bu snflandrmalarn neyi temsil ettiini anlamak iin her bir snflandrmay oluturan ana konunun tanmlanmas gerekmektedir. Yangn Riski: Deiik insan aktiviteleri ya da yldrm gibi herhangi bir nedenin etkisiyle yangn kma olasldr. hmal, dikkatsizlik ve kast eklinde insan kaynakl etkiler orman yangn riskini artran faktrlerdir. Yangn riski, orman iindeki insan aktivitelerinin ve younluunun fazla olduu yollar, ziraat alanlar, piknik alanlar gibi yerlerde yksek, ancak ayn yanc miktarna sahip insan kullanmnn az olduu noktalarda ise dktr (Neyii vd, 1999). Yangn Tehlikesi: Kolaylkla tutuabilen ince kuru yanclarla, yangn iddetini artran ve sndrme gl yaratan kaln ve canl yanc topluluunun oluturduu tehlikedir. Yangnlarn ilk balad, kolay ate alan ve yangnda tamamen tketilen ince kuru yanclarn miktarna bal olarak yangn tehlikesi art gstermektedir. Yangn tehlikesi zerine meteorolojik ve toporafik parametreler dorudan etkili olmaktadr (Neyii vd, 1999). Bu almada iletme mdrlklerine gre risk ve tehlike snf iin elde edilen deerler Tablo 5de bunlara ilikin haritalar ise ekil 11 ve 12de verilmitir.

10

2004

Tablo 5. Yangn ve Yangn Snflarnn letmelere Dalm

letme Mdrl Akseki Alanya Antalya Elmal Finike Gazipaa Gndomu Ka Korkuteli Kumluca Manavgat Serik Taal Toplam Yangn Adedi 273 542 954 26 118 324 322 457 62 330 618 796 482 5304 Yllk Ort. Yangn Yanan Yanan Bana Den Alan (Ha) Alan (Ha) Alan(Ha) 667 24.7 2.4 2696 99.9 5.0 6072 224.9 6.4 138 5.1 5.3 1017 37.7 8.6 1628 60.3 5.0 1975 73.1 6.1 1976 73.2 4.3 101 3.7 1.6 2405 89.1 7.3 3410 126.3 5.5 8526 315.8 10.7 8892 329.3 18.4 39503 1463.1 7.4 Orman Alan (Ha) 159468.5 106091.5 139160 50927.2 50731 61382 49212 146144.5 90667.2 57630 48159 63088 103038 1125698.9 Risk Deeri 10.1 20.1 35.3 1.0 4.4 12.0 11.9 16.9 2.3 12.2 22.9 29.5 17.9 Risk Snf 1 1 1 5 3 1 1 1 4 1 1 1 1 Tehlike Deeri 15 94 162 10 74 98 149 50 4 155 262 501 320 Tehlike Snf 4 3 3 4 3 3 3 3 5 3 2 1 2

Ycel 1987ye gre yaplan deerlendirmelerde 13 iletmenin 10unun birinci derecede yangn riski tad Finike, Korkuteli ve Elmal iletmelerinin 3, 4 ve 5. derece yangn riski tad tespit edilmitir.

ekil 11. Yangn Risk Haritas

Bu almada gelitirilen yangn tehlike snflamas hesabna gre 1 iletme birinci, 2 iletme ikinci, 7 iletme nc, 2 iletme drdnc ve 1 iletmenin de beinci derece yangn tehlikesi tad tespit edilmitir. Serik iletmesi 2 snflamada da birinci derecede yer alm ve Antalya Orman Blge Mdrlnn orman yangnlar asndan en problemli iletmesi olduu sonucu ortaya kmtr. Sahil bandnda yer alan iletmelerden dokuzunun yangn riski en yksek karken sadece Finike iletmesi orta derecede yangn riski tad, ormanlk alanlar nispeten yksek kesimde yer alan Korkuteli, Elmal ve Akseki iletmelerinin en ise en az tehlike tayan iletmeleri olduu anlalmtr.

11

ekil 12. Yangn Tehlike Haritas

4. Sonu ve neriler Yangn mdahale organizasyonlar ormanlk alanlarn risk ve tehlikesine gre oluturulmaktadr. Bunun dnda yaplacak planlamalar yetersiz kalacaktr. Bu almada Antalya Orman Blge Mdrlne bal btn iletmeler corafi bilgi sistemi ortamnda yangn risk ve tehlike snflarna gre gruplandrlmtr. Yangn says ve yanan alanlarda meydana gelebilecek deiikliklere gre risk ve tehlike haritalar da deiebilecektir. Orman iletme mdrlklerinden zellikle sahil eridinde olanlarda yangn riskinin yksek olduu, bu durumu salayan etmenlerin banda da toporafik yap, meteorolojik faktrler ve orman yapsnn geldii anlalmaktadr. Yangn tehlike snflandrmasnda da benzer durum dikkat ekmektedir. Tm blge incelendiinde Serik Orman letme Mdrlnn dier iletmelerden farkl olarak yangn konusunda en yksek derecede yangn risk ve tehlikesi tad, bu iletmeyi Manavgat ve Taal iletmelerinin takip ettii tespit edilmitir. Elmal, Akseki ve Korkuteli iletmelerinin ise yangn tehlikesi asndan tehlikesi en dk yerler olduu belirlenmitir. Meteorolojik faktrlere ilikin yangn eklini belirleyen etkenlerin banda rzgarn geldii ve rzgar hzna bal olarak yangn alannn daha dar ve uzun bir grnm ald bilinmektedir. Orman yangnlarnda yangn davranlarnn tahminine ynelik kantitatif yaklamlar iin rzgar hz nemli bir deiken nitelii tamaktadr. Rzgar yn ve hznn deimesi yangn sadece ciddi boyutlara getirmekle kalmayp ayn zamanda sndrme almalarna katlanlar iin de tehlikeli bir durum oluturabilmektedir. Her ormanlk alan iin rzgarn yn byk nem tamaktadr. lkemizde Akdeniz blgesinde yangn mevsimi srasnda Anadolunun kuru hava ktlelerini tayan N, NE ve NW ynl rzgarlar, havadaki nispi nemi ve yanc maddelerin nem miktarn azaltarak yangnlarn kmasnda ve yaylmasnda etkili olmaktadr. Scaklk yakt zerinde nemli bir rol oynarken yksek scaklklar yaktlarn kolayca tutuabilme zelliini artrmaktadr. En kk bir kvlcm bile yakt nem kapasitesine bal olarak yangn tehlikesini artrmaktadr. lkemizde orman yangnlarnn fazla kt Akdeniz ve Ege Blgelerinde yangn sezonunda hemen hemen tam bir kuraklk etkisi srmekte ve orman yangnlar iin byk bir risk ortaya kmaktadr (ERKAN 2002).

12

ekil 2, 5 ve 8den de grlecei zere Manavgat ve evresi toporafik yaps gerei dorudan kurutucu kuzey rzgarlarna ak bir blgede yer almaktadr. Bu durumun, tehlikeyi tetikleyen dier bir faktr olan orman yaps ile etkileimi sonucunda yangn tehlikesi en st seviyeye kmaktadr. Korkuteli ve Elmal gibi yksek kesimde yer alan i blgelerde nemli gney rzgarlarnn etkisi sonucunda yangn tehlikesi greceli olarak dmektedir. Toporafik faktrler deitirilemez zellikler olmasna karn yangn sndrme ekiplerinin mevcut artlara gre yerletirilmesi ynetsel bazda olanakldr. Bu durumun yangn sndrme almalarndaki baary daha da artraca dnlmektedir. 5. Kaynaklar Anonim 1974, Meteoroloji Blteni, Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Yaynlar s. 673 Ankara. Anonim 1984, Meteoroloji Blteni, Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Yaynlar s. 678 Ankara. Anonim 1989, Trkiye Klima Atlas, Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Yaynlar s. 72 Ankara. Anonim 2002, OGM Antalya Orman Blge Mdrl Yangn Kaytlar, Antalya. Anonim 2004, OGM 2004 Yl Orman Yangnlar le Mcadele Faaliyetleri Deerlendirme Raporu, Ankara. Baaran, M.A., H. Sarbaak, Y. Cengiz, 2004 Yangn Sndrme Plan Temel Esaslarnn Belirlenmesi (Manavgat rnei) evre ve Orman Bakanl Yayn No: 225, Bat Akdeniz Ormanclk Aratrma Mdrl Yayn No: 20, Teknik Blten No:8 Antalya Bilgili, E. ve . Kk, 2001, Yanc Madde Durumunun Yangn Hassasiyet Snflarnn Belirlenmesindeki nemi, Trkiye Ormanclar Dernei I. Ulusal Ormanclk Kongresi, s: 530-535, 19-20 Mart, Ankara amalan, ., amalan, G., 2004, Antalya li ve evresi klim Elemanlarnn Dalm ve Meteorolojik Risk Haritalar Antalya DE. 2002, Devlet statistik Enstits Antalya Blge Mdrl Kaytlar DPT. 2001, VIII. Be Yllk Kalknma Plan Ormanclk zel htisas Komisyonu Raporu, Ankara Erkan, A., 2002, Orman Yangnlar ve Meteoroloji Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Web Sitesi Ankara. Neyii, T., Y. Ayalgil, S. Snmezk, 1999, Yangna Direnli Orman Kurma lkeleri. Tbitak-Togtag -1342, TMMOB Orman Mh. Odas Yayn No:21. Ankara OGM 2007, http://www.ogm.gov.tr/istatistik/veri_gir/amenajman/turkiye.aspx Sarbaak, H. 2000, Bat Akdeniz Yresinde Orman Yangnlarnn Topografik, Meteorolojik, Ekolojik ve Sosyo-Ekonomik Alardan Deerlendirilmesi. Akdeniz niv. Fen Bilimleri Fak.Yksek Lisans Tezi. Antalya Ycel, M. 1987, Fethiye Yresi Ormanlarnda Yangnlarn Gzetlenmesi ve Yangn Sndrme Ekiplerinin Planlanmas, Ormanclk Aratrma Enstits, Teknik Blten No:187, Ankara Teekkr Bu almada blgeye ait ormanlk alanlara ilikin bilgilerin alnd Antalya Orman Blge Mdrl Plan-Proje ve Koruma ube Mdrlkleri ile yine blgeye ait 1/100.000 lekli saysal orman durumu haritalar iin Orman Genel Mdrl Harita ve Fotogrametri Mdrlne teekkr ederiz.

13