You are on page 1of 63

1

PARA UMA CRTICA DA


ECONOMIA POLTICA

Karl Marx
RIDENDO CASTIGAT MORES
2


Para una criica da ccononia oliica (1857}
Karl HcinricI Mar (1818-1883}
Ediao
Fidcndo Casiigai Morcs

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
FoclciEdiiion dc 1999 a ariir dc Iinl cn
www.jaIr.org

CoyrigIi
Auior. Karl Mar
Ediao clcirnica.
Ed. Fidcndo Casiigai Morcs
(www.jaIr.org}
Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia
do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a
olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc
roorcionou." Nclson JaIr Carcia (1947-2002}
3

PARA UMA CRTICA
DA
ECONOMIA POLTICA


Karl Marx
4

Sumrio
Produao, consuno, disiriluiao, iroca
(circulaao} 5
Fclaao gcral cnirc a roduao, or un lado, c
a disiriluiao, a iroca c o consuno, or ouiro.
16
O nciodo da Econonia Poliica 37
Produao. Mcios (fora} dc roduao c rclacs
dc roduao. Fclacs dc roduao c rclacs dc
circulaao 56
5

Para uma crtica da economia
poltica


PRODUO, CONSUMO,
DISTRIBUIO, TROCA
(CIRCULAO)

a} O oljcio a considcrar cn rinciro lugar c a
roduao naicrial.
Indivduos quc roduzcn cn socicdadc, ou
scja a roduao dc indivduos socialncnic
dcicrninada. cis naiuralncnic o onio dc
ariida. O caador c o cscador individuais c
isolados, con quc concan SniiI c Ficardo,
fazcn aric das ficcs olrcncnic inaginadas
do scculo XVIII; sao rolinsonadas quc, csc
cnlora aos Iisioriadorcs da civilizaao, nao
crincn dc nodo ncnIun una sinlcs rcaao
conira un rcfinancnio cccssivo c un rcgrcsso
aquilo quc nuiio crradancnic sc cnicndc cono
vida naiural. O coniraio social" dc Fousscau,
quc csialclccc conccs c laos cnirc sujciios
6
indccndcnics or naiurcza, ianouco sc lascia
cn ial naiuralisno. Esic naiuralisno nao c scnao
a aarcncia, c aarcncia urancnic csiciica, das
grandcs c cqucnas rolinsonadas. Na rcalidadc,
iraia-sc anics dc una anicciaao da socicdadc
civil", quc sc rcarava dcsdc o scculo XVI c quc
no scculo XVIII narcIava a assos dc giganic
ara a naiuridadc. Ncsia socicdadc dc livrc
concorrcncia, cada indivduo aarccc dcsligado
dos laos naiurais, cic., quc, cn cocas
Iisioricas anicriorcs, fazian dclc aric inicgranic
dc un congloncrado Iunano dcicrninado c
circunscriio. Esic indivduo do scculo XVIII c
roduio, or un lado, da dcconosiao das
fornas dc socicdadc fcudais, c or ouiro, das
novas foras roduiivas dcscnvolvidas a ariir do
scculo XVI. E, aos rofcias do scculo XVIII, (solrc
cujos onlros sc aoian ainda ioialncnic SniiI c
Ficardo}, csic indivduo aarccc cono un idcal
cuja cisicncia siiuavan no assado; nao o vccn
cono un rcsuliado Iisiorico, nas sin cono
onio dc ariida da Iisioria. quc, scgundo a
conccao quc iinIan da naiurcza Iunana, o
indivduo nao aarccc cono roduio Iisiorico,
nas sin cono un dado da naiurcza ois, assin,
csia dc acordo con a sua conccao da naiurcza
Iunana. Aic Iojc, csia nisiificaao icn sido
roria dc iodas as cocas novas. Siuari, quc sc
os cn nuiios asccios ao scculo XVIII c quc,
7
dada a sua condiao dc arisiocraia, sc aicvc nais
ao icrrcno Iisiorico, cviiou csia ucrilidadc.
Quanio nais rccuanos na Iisioria, nais o
indivduo c orianio o roduior individual
nos aarccc cono clcncnio quc dccndc c faz
aric dc un iodo nais vasio; faz aric, cn
rinciro lugar, c dc nancira ainda inicirancnic
naiural, da fanlia c dcssa fanlia anliada quc c
a irilo; nais iardc, faz aric das difcrcnics
fornas dc conunidadcs rovcnicnics do
aniagonisno cnirc as irilos c da fusao dcsias. So
no scculo XVIII, na socicdadc civil", as divcrsas
fornas dc concao social aarcccn facc ao
indivduo cono sinlcs ncios ara alcanar os
scus fins rivados, cono una ncccssidadc
cicrior a clc. Coniudo, a coca quc gcra csic
onio dc visia, csia idcia do indivduo isolado, c
caiancnic a coca cn quc as rclacs sociais
(univcrsais, scgundo cssc onio dc visia}
alcanaran o scu nais alio grau dc
dcscnvolvincnio.
O Ioncn c, no scniido nais liicral, un zoon
oliiilon (aninal oliico}; nao c sinlcsncnic
un aninal social, c ianlcn un aninal quc so na
socicdadc sc odc individualizar. A roduao
rcalizada or un indivduo isolado, fora do
anliio da socicdadc faio ccccional, nas quc
odc aconicccr, or ccnlo, quando un
indivduo civilizado, quc oicncialncnic ossui ja
8
cn si as foras rorias da socicdadc, sc ciravia
nun lugar dcscrio c un alsurdo iao grandc
cono a idcia dc quc a linguagcn sc odc
dcscnvolvcr scn a rcscna dc indivduos quc
vivan junios c falcn uns con os ouiros. Nao valc
a cna dcicrno-nos nais ncsic onio. Ncn scria
scqucr dc alordar a qucsiao, sc csia iolicc quc
iinIa scniido c razao dc scr ara os Ioncns do
scculo XVIII nao iivcssc sido novancnic
iniroduzida, con a naior das scricdadcs, na
ccononia oliica nodcrna or Dasiiai, Carcy,
ProudIon, cic. claro quc, ara ProudIon, cnirc
ouiros, sc iorna lasianic cnodo clicar a
origcn dc una rclaao cconnica cuja gcncsc
Iisiorica dcsconIccc cn icrnos dc filosofia da
Iisioria; c, assin, rccorrc aos niios. cssa rclaao
foi una idcia suliia c acalada quc ocorrcu a
Adao ou Proncicu, os quais, cn scguida a
iniroduziran, cic. Nao Ia nada nais cnfadonIo c
arido do quc o locus connunus cn dclrio.
Por conscguinic, quando falanos dc
roduao, iraia-sc da roduao nun dcicrninado
nvcl dc dcscnvolvincnio social, iraia-sc da
roduao dc indivduos quc vivcn cn socicdadc.
Assin odcria arcccr quc, ara falarnos dc
roduao, scria ncccssario. ou dcscrcvcr o
roccsso dc dcscnvolvincnio Iisiorico nas suas
difcrcnics fascs; ou cniao dcclarar dc inicio quc
nos rcfcrinos a una dcicrninada coca Iisiorica
lcn dcfinida, cono or ccnlo roduao
9
lurgucsa nodcrna, quc c na rcalidadc o nosso
icna csccfico. Nao olsianic, iodas as cocas da
roduao icn ccrios iraos c ccrias
dcicrninacs conuns. A roduao cn gcral c
una alsiraao, nas una alsiraao quc ossui
un scniido, na ncdida cn quc rcala os
clcncnios conuns, os fia c assin nos oua
rcciics. Coniudo, csscs caracicrcs gcrais ou
csscs clcncnios conuns, dcsiacados or
conaraao, ariiculan-sc dc nancira nuiio
divcrsa c dcsdolran-sc cn dcicrninacs
disiinias. Alguns dcsscs caracicrcs cricnccn a
iodas as cocas; ouiros, acnas a algunas.
Ccrias dcicrninacs scrao conuns s cocas
nais rcccnics c nais aniigas. Sao dcicrninacs
scn as quais nao sc odcria concclcr ncnIuna
csccic dc roduao. Ccrias lcis rcgcn ianio as
lnguas nais dcscnvolvidas cono ouiras nais
airasadas; no cnianio, o quc consiiiui a sua
cvoluao sao rccisancnic os clcncnios nao
gcrais c nao conuns quc ossucn. indiscnsavcl
fazcr rcssaliar clarancnic as caracicrsiicas
conuns a ioda a roduao cn gcral, c isio
orquc, una vcz quc sao scnrc idcniicos o
sujciio (a Iunanidadc} c o oljcio (a naiurcza},
corrcranos o risco dc csqucccr as difcrcnas
csscnciais. Ncsic csquccincnio rcsidc, or
ccnlo, ioda a saicncia" dos ccononisias o
iiicos nodcrnos, os quais icnian dcnonsirar quc
as rclacs sociais cisicnics sao Iarnoniosas c
10
cicrnas. Un ccnlo. Nao odc Iavcr roduao
sc.n un insiruncnio dc roduao, ncn quc scja
sinlcsncnic a nao; nao odc Iavcr roduao
scn Iavcr un iralalIo acunulado no assado,
ncsno quc cssc iralalIo consisia na Ialilidadc
quc, clo ccrccio rcciido, sc dcscnvolvcu c
conccnirou na nao do sclvagcn. O caiial
ianlcn c un insiruncnio dc roduao; o caiial
ianlcn c un iralalIo assado, oljciivado. Logo,
o caiial scria una rclaao naiural, univcrsal c
cicrna; nas so o scria sc uscsscnos dc aric o
clcncnio csccifico quc iransforna insiruncnio
dc roduao" c iralalIo acunulado" cn caiial.
Assin, ioda a Iisioria das rclacs dc roduao
aarccc, or ccno cn Carcy, cono una
falsificaao nalcvolancnic organizada clos
govcrnos.
Sc nao cisic roduao cn gcral, ianlcn nao
Ia una roduao gcral. A roduao c scnrc un
rano ariicular da roduao or ccnlo, a
agriculiura, a criaao dc gado, a nanufaiura
ou una ioialidadc. Porcn, a ccononia oliica
nao c a iccnologia. Analisarcnos nais iardc a
rclaao cnirc as dcicrninacs gcrais da
roduao, nun dado csiagio social, c as fornas
ariicularcs da roduao.
Por fin, a roduao nao c acnas una
roduao ariicular. consiiiui scnrc un coro
social, un sujciio social, quc aiua nun conjunio
11
nais ou ncnos vasio, nais ou ncnos rico
dc ranos dc roduao. Nao ccsic o lugar nais
adcquado ara csiudar a rclaao cnirc o
rcsuliado da analisc cicnifica c o novincnio da
rcalidadc. Dcvcnos, or conscguinic, csialclcccr
una disiinao cnirc a roduao cn gcral, os
ranos ariicularcs da roduao c a ioialidadc da
roduao.
En Econonia Poliica iornou-sc noda
concar or una iniroduao gcral, iniiiulada
Produao" (Cf., . c., J. Siuari Mill cn
Princios dc Econonia Poliica".}, iniroduao
cssa cn quc sc iraia das condics gcrais dc ioda
a roduao, c inclui ou dcvcria incluir.
1} As condics scn as quais nao c ossvcl a
roduao. Nao assa, coniudo, dc una sinlcs
cnuncraao dos noncnios csscnciais dc
qualqucr roduao; c, con cfciio, liniia-sc, cono
vcrcnos, ao cnunciado dc algunas dcicrninacs
clcncniarcs quc, fora dc scrcn rcisadas, sc
convcricn cn vulgarcs iauiologias.
2} As condics quc favorcccn cn naior ou
ncnor grau a roduao; or ccnlo. a analisc dc
Adan SniiI solrc o csiado dc rogrcsso ou dc
csiagnaao das socicdadcs. Para dar un caraicr
cicnifico a csia analisc da sua olra, quc, nclc,
icn o valor dc consccio gcral, scria ncccssario
invcsiigar os divcrsos nvcis dc roduiividadc
12
aiingidos or cada un dos ovos cn difcrcnics
crodos do scu dcscnvolvincnio. Essa
invcsiigaao uliraassa os liniics do nosso
csiudo, nas inclui-la-cnos nas arics rcfcrcnics
analisc da concorrcncia, da acunulaao, cic.,
na ncdida cn quc cla a sc cnquadrar. En
icrnos gcrais, a rcsosia c a scguinic. un ovo
indusirial aiingc o scu aogcu roduiivo no
noncnio cn quc aiingc o scu aogcu Iisiorico
gcral. In facio, un ovo cnconira-sc no scu
aogcu indusirial quando, ara clc, o csscncial
nao c o lucro, nas sin a lusca do lucro (c cssa a
sucrioridadc dos ancricanos solrc os inglcscs}.
A rcsosia ianlcn odc scr a scguinic. ccrias
raas, ccrias aiidcs, ccrios clinas, ccrias
condics naiurais (roinidadc do nar,
fcriilidadc do solo, cic.} sao nais favoravcis
roduao do quc ouiras; isio conduz nais una
vcz a una iauiologia. a riqucza gcra-sc con ianio
nais facilidadc quanio naior for o nuncro dos
scus clcncnios suljciivos c oljciivos disonvcis.
Mas nao c acnas isio quc os ccononisias
visan ncssa aric iniroduioria gcral. Prcicndcn
rioriiariancnic (cf. Mill} arcscniar a roduao
conirariancnic disiriluiao, cic. cono
sujciia a lcis cicrnas da naiurcza, indccndcnics
da Iisioria; o quc c una loa ocasiao ara
insinuar quc as rclacs lurgucsas sao lcis
naiurais c indcsiruivcis da socicdadc in
alsiracio. csia a finalidadc, nais ou ncnos
13
conscicnic, dc ioda a nanolra. Ja na
disiriluiao, scgundo clcs, os Ioncns sc odcn
crniiir ioda a csccic dc arliiraricdadcs. Nao
falando ja da scaraao lruial cnirc a roduao c
a disiriluiao quc isio consiiiui c c dc aric
a sua ligaao rcal una coisa c incdiaiancnic
cvidcnic. or nais difcrcnic quc scja a
disiriluiao nos divcrsos csiagios da socicdadc, c
ossvcl fazcr rcssaliar ial cono no caso da
roduao as caracicrsiicas conuns, assin
cono c ossvcl confundir ou dissolvcr iodas as
difcrcnas Iisioricas cn lcis quc sc aliqucn ao
Ioncn cn gcral. Por ccnlo. o cscravo, o scrvo
c o iralalIador assalariado rccclcn iodos una
dcicrninada quaniidadc dc alincnios quc lIcs
crniic sulsisiir cono cscravo, cono scrvo c
cono iralalIador assalariado; or scu lado, o
conquisiador vivc dos iriluios, o funcionario vivc
dos inosios, o roriciario do rcndincnio das
icrras, o nongc das csnolas, o lcviia do dzino
c iodos csics rccclcn una aric da roduao
social, nas csia aric c dcicrninada or lcis
difcrcnics das quc sc alican ao cscravo, cic.
Os dois onios quc iodos os ccononisias
inclucn ncsia rulrica, sao. 1} a roricdadc; 2} a
roicao da roricdadc cla jusiia, cla olicia,
cic.
A isio rcsondcrcnos cn duas alavras.
14
1} A roduao c scnrc aroriaao da
naiurcza clo indivduo no scio c or inicrncdio
dc una forna dc socicdadc dcicrninada. Ncsic
scniido, c una iauiologia afirnar quc a
roricdadc (aroriaao} consiiiui una condiao
da roduao. Mas c ridculo saliar daqui ara
una forna dcicrninada dc roricdadc, ara a
roricdadc rivada, or ccnlo (ianio nais quc
csia inlica, cono condiao, una forna sua
aniagnica; a nao-roricdadc}. Dcn clo
conirario, a Iisioria nosira-nos quc a
roricdadc conun (or ccnlo nos ndios, nos
Eslavos, nos aniigos Cclias, cic.} rcrcscnia a
forna riniiiva, forna cssa quc, duranic nuiio
icno, coniinuou a dcscncnIar un acl
nuiio inorianic, cono roricdadc conunal.
Nao csia cn causa or agora o salcr-sc sc a
riqucza sc dcscnvolvc nclIor sol csia ou aqucla
forna dc roricdadc. Mas c una ura iauiologia
afirnar quc nao odc Iavcr roduao, ncn iao
ouco socicdadc, quando nao cisic ncnIuna
forna dc roricdadc. Una aroriaao quc nao
sc aroria dc nada c una coniradiciio in
suljccio (coniradiao nos icrnos}.
2} (Proicao da roricdadc, cic.}. Quando sc
rcduzcn csias irivialidadcs ao scu conicudo rcal,
clas crincn nuiio nais do quc aquilo quc
salcn os scus rcgadorcs; a salcr. cada forna
dc roduao gcra as suas rorias rclacs
jurdicas, a sua roria forna dc govcrno, cic.
15
Muiia ignorancia c nuiia inconrccnsao sc
rcvclan no faio dc sc rclacionar acnas
foriuiiancnic fcnncnos quc consiiiucn un iodo
organico, dc sc arcscniar as suas ligacs cono
ncos urancnic rcflcivos. Aos ccononisias
lurgucscs arccc-lIcs quc a roduao funciona
nclIor con a olcia nodcrna do quc, or
ccnlo, con a alicaao da lci do nais foric.
Esqucccn-sc acnas dc quc a lci do nais foric"
ianlcn consiiiui un dirciio c quc c cssc dirciio
quc solrcvivc, con ouira forna, naquilo a quc
cIanan Esiado dc dirciio".
claro quc, quando as condics sociais
corrcsondcnics a una dcicrninada forna da
roduao sc cnconiran ainda cn
dcscnvolvincnio ou quando ja cniraran cn
dcclnio sc nanifcsian ccrias criurlacs na
roduao, cnlora a sua inicnsidadc c os scus
cfciios scjan variavcis.
En rcsuno. iodas as cocas da roduao
icn dcicrninados clcncnios conuns quc o
cnsancnio gcncraliza. orcn, as cIanadas
condics gcrais dc ioda a roduao sao
clcncnios alsiraios quc nao crniicn
conrccndcr ncnIuna das faccs Iisioricas rcais
da roduao.
16

RELAO GERAL ENTRE A
PRODUO, POR UM LADO, E A
DISTRIBUIO, A TROCA E O
CONSUMO, POR OUTRO

Anics dc rosscguir con a analisc da
roduao, c ncccssario caninar as divcrsas
rulricas con quc os ccononisias a associan.
A rincira idcia quc dc incdiaio sc
arcscnia, c a scguinic. na roduao, os
ncnlros da socicdadc fazcn con quc os
roduios da naiurcza ioncn fornas adcquadas
s ncccssidadcs Iunanas
A disiriluiao dcicrnina a roorao (o
quaniun} dc roduios quc calcn ao indivduo; a
iroca dcicrnina a roduao, da qual o indivduo
rcclana a aric quc lIc foi airiluda cla
disiriluiao.
Scgundo os ccononisias, roduao,
disiriluiao, iroca c consuno consiiiucn assin
un silogisno con iodas as rcgras. a roduao c o
icrno univcrsal, a disiriluiao c a iroca sao o
icrno ariicular, o consuno c o icrno singular
con o qual o iodo sc conlcia. Ha aqui, scn
17
duvida, un nco, nas lasianic sucrficial. A
roduao c dcicrninada or lcis gcrais da
naiurcza; a disiriluiao rcsulia da coniingcncia
social c, or isso, odc ccrccr una aao nais ou
ncnos csiinulanic solrc a roduao; a iroca
siiua-sc cnirc anlas, cono un novincnio
fornalncnic social; o aio final do consuno, quc c
concclido nao acnas cono rcsuliado, nas
ianlcn cono oljciivo final, siiua-sc, a lcn
dizcr, fora da ccononia (a nao scr quando, or
sua vcz, rcagc solrc o onio dc ariida ara
iniciar un novo roccsso}.
Os advcrsarios dos ccononisias ianio os
quc rovcn da Econonia Poliica cono os quc lIc
sao csiranIos acusan-nos dc dissociarcn
grosscirancnic coisas quc consiiiucn un iodo,
nas colocan-sc no ncsno icrrcno, ou aic nuiio
nais alaio. Con cfciio, nao Ia nada nais irivial
do quc acusar os ccononisias dc considcrarcn a
roduao cclusivancnic cono un fin cn si, c
alcgar quc a disiriluiao c igualncnic
inorianic. Esia acusaao lascia-sc caiancnic
na conccao dos ccononisias scgundo a qual a
disiriluiao cisic nargcn da roduao, cono
csfcra auinona c indccndcnic. Acusan-nos
ianlcn dc nao considcrarcn os divcrsos
noncnios na sua unidadc; cono sc csia
dissociaao nao iivcssc assado da rcalidadc ara
os livros, cono sc cla iivcssc vindo dos livros ara
a rcalidadc! Cono sc sc iraiassc dc cquililrar
18
dialciicancnic os concciios, c nao dc analisar as
rcacs rcais!
a} Consuno c roduao
A roduao c ianlcn incdiaiancnic
consuno. Dulo consuno, suljciivo c oljciivo. o
indivduo quc, ao roduzir, csia dcscnvolvcndo as
suas caacidadcs, csia ianlcn dcscndcndo-as,
isio c, consonc-as no aio da roduao, ial cono
na rocriaao naiural sc consoncn foras viiais.
En scgundo lugar. consuno dos ncios dc
roduao uiilizados, os quais sc dcsgasian c sc
dissolvcn cn aric (cono na conlusiao, or
ccnlo} nos scus clcncnios naiurais; do ncsno
nodo, as naicrias-rinas uiilizadas crdcn a
sua forna c a sua consiiiuiao naiurais. sao
consunidas. Porianio, cn iodos os scus
noncnios, o rorio aio da roduao c ianlcn
un aio dc consuno. Alias, os ccononisias
adniicn-no. CIanan consuno roduiivo
roduao quc corrcsondc dirciancnic ao
consuno c ao consuno quc coincidc
incdiaiancnic con a roduao. Esia idcniidadc
da roduao c do consuno rcncic ara a
roosiao dc Sinoza. dcicrninaiio csi ncgaiio.
No cnianio, os ccononisias acnas
csialclcccn csia dcfiniao dc consuno roduiivo
ara dissociarcn o consuno corrcsondcnic
roduao, do consuno roriancnic diio o
19
qual ionan cono aniicsc c dcsiruiao da
roduao.
Analiscnos, ois, o consuno roriancnic
diio.
O consuno c ianlcn incdiaiancnic
roduao do ncsno nodo quc, na naiurcza, o
consuno dos clcncnios c sulsiancias qunicas c
a roduao das lanias. claro quc na nuiriao,
or ccnlo quc c una forna ariicular do
consuno o Ioncn roduz o scu rorio coro.
Isio c valido ara ioda a csccic dc consuno quc,
or qualqucr forna, roduza o Ioncn. Produao
consunidora. Porcn oljcian os ccononisias
csia roduao cquivalcnic ao consuno c una
scgunda roduao, surgida da dcsiruiao do
roduio da rincira. Na rincira, o roduio
oljciiva-sc; na scgunda, c o oljcio criado or clc
quc sc crsonifica. Por isso, a roduao
consunidora cnlora consiiiua a unidadc
incdiaia da roduao c do consuno c
csscncialncnic difcrcnic da roduao
roriancnic diia. Esia unidadc incdiaia, na
qual a roduao coincidc con o consuno c o
consuno coincidc con a roduao, dcia
sulsisiir a dualidadc inirnscca dc cada un.
Porianio, a roduao c incdiaiancnic
consuno, c o consuno c incdiaiancnic
roduao; cada icrno c incdiaiancnic o scu
20
conirario. Mas, sinuliancancnic, Ia un
novincnio ncdiador cnirc anlos; a roduao c
inicrncdiaria do consuno, cuja naicria cria; scn
csia, aquclc ficaria rivado do scu oljcio; or sua
vcz, o consuno c inicrncdiario da roduao, ois
roorciona aos scus roduios o sujciio ara o
qual clcs o sao (roduios}. O roduio so aiingc o
scu final no consuno. Una via fcrrca ondc nao
circulan ircns, quc nao c usada, quc nao c
consunida, odc dizcr-sc quc c inaginaria, quc
nao cisic. Scn roduao nao Ia consuno; nas
scn consuno, ianlcn nao Ia roduao, ois,
ncssc caso, a roduao scria inuiil.
O consuno roduz a roduao dc duas
nanciras.
1} na ncdida cn quc so no consuno o
roduio sc iorna roduio. Por ccnlo. un icrno
so sc iorna rcalncnic un icrno quando c vcsiido;
una casa dcsaliiada nao c rcalncnic una casa.
Conirariancnic ao sinlcs oljcio da naiurcza, o
roduio so sc afirna cono roduio, so sc iorna
roduio, no consuno. Ao alsorvcr o roduio, o
consuno da-lIc o ioquc final |finisI sirol c, no
ns. dc Mar|, ois o |rcsuliado| da roduao c
roduio, nao cono aiividadc oljciivada, nas so
cono un oljcio ara o sujciio aiuanic.
2} na ncdida cn quc o consuno cria a
ncccssidadc dc una nova roduao c, or
21
conscguinic, a condiao suljciiva c o nolil
inicrno da roduao, a qual c o scu rcssuosio.
O consuno noiiva a roduao c cria ianlcn o
oljcio quc, ao aiuar solrc cla, vai dcicrninar a
sua finalidadc. vcrdadc quc a roduao fornccc,
no scu asccio nanifcsio, o oljcio do consuno;
nas ianlcn c cvidcnic quc o consuno fornccc,
na sua forna idcal, o oljcio da roduao; csic
surgc na forna dc inagcn inicrior, dc
ncccssidadc, dc inulso c finalidadc. O consuno
cria os oljcios da roduao, nas sol una forna
ainda suljciiva. Scn ncccssidadc nao Ia
roduao; ora, o consuno rcroduz as
ncccssidadcs.
Pclo lado da roduao, o rollcna
caracicriza-sc assin.
1} A roduao fornccc ao consuno a sua
naicria, o scu oljcio. Consuno scn oljcio nao c
consuno; ncsic scniido, a roduao cria, roduz
o consuno.
2} Porcn, a roduao nao fornccc acnas un
oljcio dc consuno; da-lIc ianlcn o scu caraicr
csccfico c dcicrninado, da-lIc o ioquc final
ial cono o consuno da ao roduio o ioquc final
quc convcric una vcz or iodas cn roduio. En
suna, o oljcio nao c un oljcio cn gcral, nas
sin, un oljcio lcn dcicrninado c quc icn dc scr
consunido dc una nancira dcicrninada, a qual,
22
or sua vcz, icn quc scr ncdiada cla roria
roduao. A fonc c a fonc, nas a fonc quc c
saciada con carnc cozida c consunida con faca c
garfo c difcrcnic da fonc do quc dcvora carnc
crua c a conc con a nao, con unIas c dcnics.
Por conscguinic, o quc a roduao roduz
oljciiva c suljciivancnic nao c so o oljcio do
consuno; c ianlcn o nodo dc consuno. A
roduao cria, ois, o consunidor.
3} A roduao roorciona nao so un oljcio
naicrial ncccssidadc, nas ianlcn una
ncccssidadc ao oljcio naicrial. Quando o
consuno cncrgc do scu riniiivo caraicr naiural,
incdiaio c iosco c o crnancccr ncsic csiagio
rcsuliaria do faio dc a roduao nao icr ianlcn
uliraassado o scu csiagio naiural, riniiivo c
iosco assa a scr ncdiado cono inulso clo
oljcio. a ncccssidadc quc o consuno scnic dcsic
uliino c criada cla crccao do oljcio. O oljcio
dc aric c analogancnic, qualqucr ouiro
roduio cria un ullico scnsvcl aric c caaz
dc fruiao csiciica. Dcsic nodo, a roduao nao
cria so un oljcio ara o sujciio; cria ianlcn un
sujciio ara o oljcio.
a} forncccndo-lIc a sua naicria; l}
dcicrninando o nodo dc consuno; c} rovocando
no consunidor a ncccssidadc dc roduios quc cla
criou originariancnic cono oljcios. Por
conscguinic, roduz o oljcio dc consuno, o nodo
23
dc consuno c o inulso ara consunir. Pclo scu
lado, o consuno |cria| a disosiao do roduior,
soliciiando-o cono ncccssidadc aninada duna
finalidadc (a roduao}.
A idcniidadc cnirc o consuno c a roduao
rcvcsic-sc ois, dc un irilo asccio.
1} Idcniidadc incdiaia. A roduao c
consuno. o consuno c roduao. Produao
consunidora. Consuno roduiivo. Os
ccononisias dcsignan anlos or consuno
roduiivo; csialclcccn, no cnianio, una
disiinao considcran a rincira cono
rcroduao, c o scgundo cono consuno
roduiivo; iodas as invcsiigacs solrc a rincira
rcfcrcn-sc ao iralalIo roduiivo c ao iralalIo
inroduiivo; as invcsiigacs solrc o scgundo
icn cono oljcio o consuno roduiivo ou nao
roduiivo.
2} Cada un dos icrnos surgc cono ncdiaao
do ouiro c ncdiado clo ouiro. Isio crinc-sc
cono una dccndcncia rccroca, cono un
novincnio airavcs do quc sc rclacionan cnirc si
c sc nosiran rccirocancnic indiscnsavcis,
cnlora crnancan cicriorcs un ao ouiro. A
roduao cria a naicria ara o consuno,
cnquanio oljcio cicrior a csic; o consuno cria a
ncccssidadc cnquanio oljcio inicrno, cnquanio
finalidadc da roduao. Scn roduao nao Ia
24
consuno; scn consuno nao Ia roduao. |Isio| c
rcciido dc inuncras fornas na ccononia
oliica.
3} A roduao nao c acnas incdiaiancnic
consuno, ncn o consuno c acnas
incdiaiancnic roduao; nais. a roduao nao c
sinlcsncnic un ncio ara o consuno, ncn o
consuno, sinlcsncnic un fin ara a roduao
o ncsno c dizcr, iao ouco c suficicnic o faio
dc cada un roorcionar ao ouiro o scu oljcio. a
roduao, o oljcio cicrior, naicrial, do
consuno; o consuno, o oljcio idcal da roduao.
Cada un dos icrnos nao sc liniia a scr
incdiaiancnic o ouiro, ncn o ncdiador do ouiro.
nais do quc isso, ao rcalizar-sc, cria o ouiro,
rcaliza-sc sol a forna do ouiro. O consuno
consuna o aio dc roduao, dando ao roduio o
scu caraicr acalado dc roduio, dissolvcndo-o,
alsorvcndo a sua forna auinona c naicrial, c
dcscnvolvcndo airavcs da ncccssidadc da
rcciiao a aiidao ara roduzir surgida no
rinciro aio da roduao. O consuno nao c ois,
acnas, o aio final clo qual o roduio sc iorna
rcalncnic roduio. c ianlcn o aio clo qual o
roduior sc iorna rcalncnic roduior. A
roduao, clo scu lado, gcra o consuno, criando
un nodo dcicrninado dc consuno, originando
sol a forna dc ncccssidadc o dcscjo c a
caacidadc dc consuno.
25
Esia idcniidadc ncncionada no onio 3} c
ariicularncnic discuiida cla ccononia oliica,
a roosiio da rclaao cnirc a ofcria c a rocura,
cnirc os oljcios c as ncccssidadcs, cnirc as
ncccssidadcs criadas cla socicdadc c as
ncccssidadcs naiurais.
Para un Icgcliano nao c agora nais facil do
quc idcniificar a roduao con o consuno. E isso
foi fciio nao so or cscriiorcs socialisias, nas aic
or ccononisias vulgarcs (cono, or ccnlo,
Say, quando cnsan quc, sc considcrarnos un
ovo ou a Iunanidadc in alsiracio a sua
roduao c igual ao scu consuno. SiorcI
dcnunciou o crro dc Say, noiando quc un ovo,
or ccnlo, nao consonc sinlcsncnic a sua
roduao, quc ianlcn cria ncios dc roduao,
cic., caiial fio, cic. Alcn do nais, cncarar a
socicdadc cono un sujciio unico c cncara-la dc
forna falsa, cscculaiiva; ara un dado sujciio,
roduao c consuno surgcn cono noncnios dc
un ncsno aio. Inoria rcalar solrciudo quc, sc
sc considcrar a roduao c o consuno cono
aiividadcs qucr dun indivduo, qucr dc un
grandc nuncro dc indivduos |isolados|, ianio
una cono ouiro scgucn, cn qualqucr caso,
cono clcncnios dc un roccsso no qual a
roduao c o vcrdadciro onio dc ariida, scndo,
or conscguinic, o faior rcondcranic. O
consuno, cnquanio ncccssidadc, c o rorio
noncnio inicrno da aiividadc roduiiva; nas
26
csia uliina c o onio dc ariida da rcalizaao, c
orianio ianlcn o scu clcncnio rcondcranic,
isio c. aic clo qual iodo o roccsso sc rcnova. O
indivduo roduz un oljcio c, ao consunir o scu
roduio, rcgrcssa ao onio dc ariida,
roccdcndo cono indivduo quc roduz c quc sc
rcroduz. Dcsic nodo, o consuno rcrcscnia un
noncnio da roduao.
En coniraariida, na socicdadc, a rclaao
cnirc o roduior c o roduio, una vcz acalado
csic uliino, c una rclaao cicrior; o rcgrcsso do
oljcio ao sujciio dccndc da coniingcncia das
rclacs quc nanicn con os ouiros indivduos;
clc nao sc aroria dirciancnic do roduio;
alcn do nais, quando roduz cn socicdadc, a
finalidadc do sujciio nao c a aroriaao incdiaia
do roduio. Enirc o roduior c os roduios
inicrc-sc a disiriluiao, a qual, ncdianic lcis
sociais, dcicrnina a aric do nundo dos
roduios quc calc aquclc; inicrc-sc, orianio,
cnirc a roduao c o consuno.
Ora lcn. Consiiiuira a disiriluiao una
csfcra auinona c indccndcnic, cicrior
roduao?
l} Disiriluiao c Produao
Ha un faio quc nao odc dciar dc nos
inrcssionar ao caninarnos os iraiados
corrcnics dc ccononia oliica. nclcs iodas as
27
caicgorias sao arcscniadas dc duas nanciras;
or ccnlo, na disiriluiao figuran a rcnda
inoliliaria, o salario, o juro, o lucro, ao assado
quc a icrra, o iralalIo c o caiial figuran cono
agcnics da roduao. No iocanic ao caiial,
vcnos cvidcncia quc aarccc sol duas fornas.
1} cono agcnic da roduao; 2} cono fonic dc
rcndincnio, isio c. cono clcncnio dcicrninanic
dc ccrias fornas dc disiriluiao. or isso quc o
juro c o lucro figuran ianlcn na roduao, ois
sao fornas dc quc sc rcvcsic o crcscincnio do
caiial, qucr dizcr, sao noncnios da sua roria
roduao. Na qualidadc dc fornas da
disiriluiao, juro c lucro rcssucn o caiial
cono agcnic da roduao.
Sao igualncnic nodos dc rcroduao do
caiial.
Dc nodo analogo, o salario c o iralalIo
assalariado considcrado nouira rulrica. o caraicr
dcicrninado quc o iralalIo ossui aqui cono
agcnic da roduao surgc alcn cono
dcicrninaao da disiriluiao. Sc nao csiivcssc
dcicrninado cono iralalIo assalariado, o nodo
cono o iralalIo ariicia na rcariiao dos
roduios nao adquiriria a forna dc salario; vcja-
sc o caso da cscravaiura. Finalncnic, sc
considcrarnos a rcnda inoliliaria quc c a
forna nais dcscnvolvida sol a qual a roricdadc
da icrra ariicia na disiriluiao dos roduios
28
vcnos quc cla rcssuc a grandc roricdadc
agraria (ou nclIor a grandc agriculiura} cono
agcnics dc roduao c nao a icrra ura c sinlcs,
ial cono o salario nao rcssuc o uro c sinlcs
iralalIo.
Por conscguinic, as rclacs c os nodos dc
disiriluiao aarcccn nuiio sinlcsncnic cono
o rcvcrso dos agcnics dc roduao. un indivduo
quc conirilui ara a roduao con o scu
iralalIo assalariado ariicia, sol a forna dc
salario, na rcariiao dos roduios criados cla
roduao. A csiruiura da disiriluiao c
conlciancnic dcicrninada cla csiruiura da
roduao. A roria disiriluiao c un roduio da
roduao, ianio no quc sc rcfcrc ao scu oljcio
(ois so sc odcn disiriluir os rcsuliados da
roduao} cono no quc sc rcfcrc sua forna
(osio quc o nodo dcicrninado dc ariiciaao
na roduao dcicrnina as fornas ariicularcs da
disiriluiao, isio c. a forna sol a qual sc
ariicia na disiriluiao}. Por conscguinic, c una
rcnaiada ilusao circunscrcvcr a icrra roduao,
a rcnda inoliliaria disiriluiao, cic.
Econonisias cono Ficardo, a qucn sc
rcrova con frcqucncia o faio dc acnas icrcn
cn visia a roduao dcfincn a disiriluiao cono
o unico oljcio da ccononia. Na vcrdadc,
considcravan insiiniivancnic quc sao as fornas
29
dc disiriluiao quc nclIor crincn as rclacs
dos agcnics dc roduao nuna dada socicdadc.
Para o indivduo isolado, a disiriluiao
aarccc naiuralncnic cono una lci social quc
dcicrnina a sua osiao no scio da roduao, isio
c. no quadro cn quc roduz c quc, orianio,
rcccdc a roduao. Ao nasccr, o indivduo nao
icn caiial ncn roricdadc agraria; logo quc
nascc c condcnado, cla disiriluiao social, ao
iralalIo assalariado. Na rcalidadc, o rorio faio
dc a ial scr condcnado, rcsulia do faio dc o
caiial c a roricdadc agraria scrcn agcnics
auinonos da roduao.
Mcsno cscala das socicdadcs na sua
glolalidadc, a disiriluiao arccc rcccdcr c
dcicrninar, aic ccrio onio, a roduao surgc,
dc ccrio nodo, cono un faio rc-cconnico. Un
ovo conquisiador rcaric a icrra cnirc os
conquisiadorcs; dcsic nodo inc una ccria
rcariiao c una forna dada dc roricdadc
agraria. dcicrnina, dcssc nodo, a roduao. Ou
cniao rcduz os conquisiados cscravaiura, c
lascia a sua roduao no iralalIo cscravo. Ou
cniao, un ovo rcvolucionario odc arcclarizar a
grandc roricdadc icrriiorial c, ncdianic csia
nova disiriluiao, dar un caraicr novo
roduao. Ou cniao, a lcgislaao odc crciuar
a roricdadc agraria nas naos dc ccrias
fanlias; ou faz do iralalIo un rivilcgio
30
Icrcdiiario ara fiar nun rcginc dc casias. En
iodos csics ccnlos, cirados da Iisioria, a
csiruiura da disiriluiao nao arccc scr
dcicrninada cla roduao; clo conirario, c a
roduao quc arccc scr csiruiurada c
dcicrninada cla disiriluiao.
Scgundo a conccao nais sinlisia, a
disiriluiao arcscnia-sc cono disiriluiao dos
roduios, cono sc csiivcssc afasiada da roduao
c, or assin dizcr, quasc indccndcnic dcla.
Porcn, anics dc scr disiriluiao dc roduios, c.
1} disiriluiao dc insiruncnios dc roduao; 2}
disiriluiao dos ncnlros da socicdadc clos
difcrcnics ranos da roduao c csia c una
dcfiniao nais anla da rclaao anicrior
(considcraao dos indivduos cn dcicrninadas
rclacs dc roduao}. Manifcsiancnic, a
disiriluiao dos roduios nao c nais do quc
rcsuliado dcsia disiriluiao, quc csia includa no
rorio roccsso dc roduao c dcicrnina a
csiruiura da roduao. Sc nao sc iivcr cn conia a
uliina disiriluiao, cnglolada na roduao, csia
aarccc, cvidcnicncnic, cono una alsiraao
oca; na vcrdadc, a disiriluiao dos roduios c
dcicrninada or csia disiriluiao, a qual, na sua
origcn, c un faior dc roduao. Ficardo, quc sc
csforou or analisar a roduao nodcrna na sua
csiruiura social dcicrninada c quc c o
ccononisia da roduao or ccclcncia, dcclara,
rccisancnic or cssa razao, quc o vcrdadciro
31
icna da ccononia nodcrna nao c a roduao,
nas sin a disiriluiao. Eis nais una cvidcncia
da inccia dos ccononisias quc cncaran a
roduao cono una vcrdadc cicrna c rclcgan a
Iisioria ara o donnio da disiriluiao.
Scn duvida quc a rclaao cnirc csia
disiriluiao dcicrninanic da roduao c a
roria roduao consiiiui un rollcna siiuado
ianlcn no quadro da roduao. Podcr-sc-ia
rclicar. osio quc a roduao aric
ncccssariancnic dc una dada disiriluiao dc
ncios dc roduao, clo ncnos a disiriluiao
assin cnicndida rcccdc a roduao c consiiiui a
sua condiao rcvia. Fcsondcr-sc-ia cniao quc a
roduao icn cfciivancnic as suas rorias
condics c rcnissas quc consiiiucn os scus
rorios noncnios. rincira visia, odc
arcccr quc csias condics sao faios naiurais,
nas o rorio roccsso da roduao iransforna-
os dc naiurais cn Iisioricos. c, ara un dado
crodo, aarcccn cono condics naiurais da
roduao, ara ouiro crodo aarcccn cono o
scu rcsuliado Iisiorico. Esics noncnios sao
consianicncnic nodificados no inicrior da
roria roduao; a iniroduao das naquinas,
or ccnlo, nodificou ianio a disiriluiao dos
insiruncnios dc roduao cono a dos roduios;
a grandc roricdadc laiifundiaria nodcrna c o
rcsuliado, ianio do concrcio c da indusiria
32
nodcrnos, cono da alicaao dcsia uliina
agriculiura.
En uliina analisc, as qucsics fornuladas
rcduzcn-sc a una so. qual c o cfciio das
condics Iisioricas solrc a roduao, c qual a
rclaao cnirc csia c o novincnio Iisiorico cn
gcral?
Manifcsiancnic, csic rollcna dccndc da
discussao c da analisc dcscnvolvida da roria
roduao. Nao olsianic, dada a forna irivial sol
quc acina foran osias as qucsics, odcnos
rcsolvc-lo ccdiiancnic. Todas as conquisias
sucn ircs ossililidadcs. ou o ovo
conquisiador inc ao conquisiado o scu rorio
nodo dc roduao (c o quc os inglcscs fazcn
aiualncnic na Irlanda c arcialncnic na ndia};
ou cniao dcia sulsisiir o aniigo c conicnia-sc
con un iriluio (or ccnlo, os Turcos c os
Fonanos}; ou, or fin, roduz-sc una aao
rccroca, dc quc rcsulia una forna nova, una
snicsc (cn aric, nas conquisias gcrnanicas}.
En qualqucr dos casos o nodo dc roduao
scja clc o do ovo conquisiador, o do ovo
conquisiado ou o rcsuliado da fusao dc anlos
c dcicrninanic ara a nova disiriluiao quc sc
csialclccc. Mcsno quc csia sc arcscnic cono
condiao rcvia ara o novo crodo dc roduao,
cla c ja dc si un roduio da roduao nao so
da roduao Iisiorica cn gcral, nas dc una
33
roduao Iisiorica dcicrninada. Por ccnlo, ao
dcvasiarcn a Fussia, os nongois agiran dc
acordo con a sua roduao a criaao dc gado
quc acnas cigia grandcs asiagcns, ara as
quais os grandcs csaos dcsaliiados sao una
condiao fundancnial. Os larlaros gcrnanos,
quc vivian isolados nos canos c cuja roduao
iradicional sc lascava no iralalIo agrcola
rcalizado or scrvos, udcran sulncicr as
rovncias ronanas s suas condics ianio nais
facilncnic quanio a conccniraao da roricdadc
da icrra or quc cssas rovncias iinIan assado
alicrara ja conlciancnic as aniigas condics
agrarias.
vcrdadc quc cn ccrias cocas sc vivcu
unicancnic da ilIagcn; no cnianio, ara Iavcr
ilIagcn c ncccssario quc Iaja qualqucr coisa
ara ilIar, qucr dizcr, roduao. E o nodo dc
ilIagcn c, ianlcn clc, dcicrninado clo nodo
dc roduao; nao sc odc ilIar una naao dc
cscculadorcs dc Dolsa da ncsna nancira quc sc
ilIa una naao dc criadorcs dc gado.
Quando sc roula un cscravo, roula-sc
dirciancnic un insiruncnio dc roduao;
orcn, c ncccssario quc a csiruiura roduiiva do
as a quc sc dcsiina o cscravo roulado adniia o
iralalIo dos cscravos, caso conirario (cono na
Ancrica do Sul, cic.} icra quc sc criar un nodo
dc roduao quc corrcsonda cscravaiura.
34
As lcis odcn crciuar nas naos dc
algunas fanlias a roricdadc dc un
insiruncnio dc roduao, or ccnlo, a icrra.
Esias lcis so adquircn significado cconnico
quando a grandc roricdadc agraria sc cnconira
cn Iarnonia con a roduao social, cono na
Inglaicrra, or ccnlo. En Frana raiicava-sc
a cqucna agriculiura; acsar da cisicncia da
grandc roricdadc. or isso, csia uliina fasc foi
dcsiruda cla Fcvoluao. Mas c a
crciuaao, or ncio dc lcis, do arcclancnio
das icrras, or ccnlo? A roricdadc
conccnira-sc dc novo, acsar das lcis. Dcicrninar
nais cn ariicular a influcncia das lcis na
nanuicnao das rclacs dc disiriluiao, c a sua
influcncia, or conscguinic, na roduao.
c} Troca c Produao
A circulaao roriancnic diia ou nao c nais
do quc un noncnio dcicrninado da iroca, ou c a
iroca considcrada na sua ioialidadc.
Na ncdida cn quc a iroca nao c nais do quc
un noncnio ncdiador cnirc, or un lado, a
roduao c a disiriluiao quc aqucla dcicrnina
c, or ouiro lado, o consuno c dado quc o
rorio consuno aarccc ianlcn cono un
noncnio da roduao c cvidcnic quc a iroca
sc inclui na roduao, c c ianlcn un scu
noncnio.
35
En rinciro lugar, c cvidcnic quc a crnuia
dc aiividadcs c caacidadcs quc ocorrc no inicrior
da roduao faz dirciancnic aric dcsia uliina
c aic un dos scus clcncnios csscnciais. En
scgundo lugar, o ncsno sc alica iroca dc
roduios, ois csia c un ncio quc crniic
forncccr o roduio acalado, dcsiinado ao
consuno incdiaio. No quc aic agora vinos, a
iroca c un aio includo na roduao. En icrcciro
lugar, a cIanada ccIangc cnirc dcalcrs c, dada
a sua organizaao, conlciancnic dcicrninada
cla roduao; rcrcscnia una aiividadc
roduiiva. Soncnic na sua uliina fasc no
noncnio cn quc o roduio c irocado ara scr
consunido incdiaiancnic c quc a iroca sc
arcscnia indccndcnic c cicrior roduao c,
or assin dizcr, indifcrcnic a csia. Porcn
olscrvanos quc. 1} nao cisic iroca scn divisao
do iralalIo, qucr csia scja naiural, qucr scja un
rcsuliado Iisiorico; 2} a iroca rivada rcssuc
a roduao rivada; 3} a inicnsidadc da iroca,
assin cono a sua cicnsao c a sua csiruiura, sao
dcicrninadas clo dcscnvolvincnio c cla
csiruiura da roduao. Por ccnlo, a iroca cnirc
a cidadc c o cano, a iroca no cano, na cidadc,
cic. Porianio, a roduao conrccndc c
dcicrnina dirciancnic a iroca cn iodas as suas
fornas.
A conclusao a quc cIcganos nao c dc quc a
roduao, a disiriluiao, a iroca c o consuno sao
36
idcniicos; conclunos, sin, quc cada un dclcs c
un clcncnio dc un iodo, c rcrcscnia
divcrsidadc no scio da unidadc. Visio quc sc
dcicrnina coniradiioriancnic a si roria, a
roduao rcdonina nao acnas solrc o scior
roduiivo, nas ianlcn solrc os dcnais
clcncnios; c a ariir dcla quc o roccsso scnrc
sc rcinicia. cvidcnic quc ncn a iroca ncn o
consuno odian scr os clcncnios
rcdoninanics. O ncsno sc vcrifica cn rclaao
disiriluiao ionada cono disiriluiao dos
roduios; c sc a ionarnos cono disiriluiao dos
agcnics dc roduao, cla c un noncnio da
roduao. Por conscguinic, una dada roduao
dcicrnina un dado consuno, una dada
disiriluiao c una dada iroca; dcicrnina ainda
as rclacs rccrocas c lcn dcicrninadas cnirc
csscs divcrsos clcncnios. Scn duvida quc a
roduao cn scniido csiriio c ianlcn
dcicrninada clos ouiros clcncnios. Assin,
quando o ncrcado csfcra da iroca sc
candc, a roduao auncnia dc volunc c
dividc-sc ainda nais. Quando o caiial sc
conccnira, ou quando sc nodifica a disiriluiao
dos Ialiianics cnirc a cidadc c o cano, cic., a
roduao nodifica-sc dcvido a cssas nodificacs
dc disiriluiao. Por uliino, as ncccssidadcs dc
consuno influcn na roduao.
Eisic una inicraao dc iodos csics
clcncnios. isio c rorio dc un iodo organico.
37

O MTODO DA ECONOMIA
POLTICA

Ao csiudarnos un dcicrninado as do
onio dc visia da sua ccononia oliica,
concanos or analisar a sua oulaao, a
divisao dcsia cn classcs, a cidadc, o cano, o
nar, os difcrcnics ranos da roduao, a
coriaao c a inoriaao, a roduao c o
consuno anuais, os rcos das ncrcadorias, cic.
Parccc corrcio concar clo rcal c o concrcio,
clo quc sc suc cfciivo; or ccnlo, na
ccononia, ariir da oulaao, quc consiiiui a
lasc c o sujciio do aio social da roduao no scu
conjunio. Coniudo, a un canc nais aicnio, ial
rcvcla-sc falso. A oulaao c una alsiraao
quando, or ccnlo, dcianos dc lado as
classcs dc quc sc conc. Por sua vcz, csias
classcs scrao una alavra oca sc ignorarnos os
clcncnios cn quc sc lascian, or ccnlo, o
iralalIo assalariado, o caiial, cic. Esics uliinos
sucn a iroca, a divisao do iralalIo, os rcos,
cic. O caiial, or ccnlo, nao c nada scn o
iralalIo assalariado, scn o valor, scn o dinIciro,
scn os rcos, cic.
38
Por conscguinic, sc concasscnos
sinlcsncnic cla oulaao, icranos una
visao caoiica do conjunio. Por una analisc cada
vcz nais rccisa cIcgaranos a rcrcscniacs
cada vcz nais sinlcs; do concrcio inicialncnic
rcrcscniado assaranos a alsiracs
rogrcssivancnic nais suiis aic alcanarnos as
dcicrninacs nais sinlcs. Aqui cIcgados,
icranos quc cnrccndcr a viagcn dc rcgrcsso
aic cnconirarnos dc novo a oulaao dcsia
vcz nao icranos una idcia caoiica dc iodo, nas
una rica ioialidadc con nuliilas dcicrninacs
c rclacs.
Tal foi Iisioricancnic, a rincira via adoiada
cla ccononia oliica ao surgir. Os ccononisias
do scculo XVII, or ccnlo, aricn scnrc do
iodo vivo. a oulaao, a naao, o Esiado, varios
Esiados, cic.,; no cnianio, acalan scnrc or
dcscolrir, ncdianic a analisc, un ccrio nuncro
dc rclacs gcrais alsiraias dcicrninanics, iais
cono a divisao do iralalIo, o dinIciro, o valor,
cic. Una vcz fiados c nais ou ncnos clalorados
csics faiorcs concan a surgir os sisicnas
cconnicos quc, ariindo dc nocs sinlcs
iralalIo, divisao do iralalIo, ncccssidadc, valor
dc iroca sc clcvan aic ao Esiado, iroca cnirc
nacs, ao ncrcado univcrsal. Eis, nanifcsia-
ncnic, o nciodo cicnifico corrcio.
39
O concrcio c concrcio orquc c a snicsc dc
nuliilas dcicrninacs c, or isso, c a unidadc
do divcrso. Aarccc no cnsancnio cono
roccsso dc snicsc, cono rcsuliado, c nao cono
onio dc ariida, cnlora scja o vcrdadciro onio
dc ariida, c, orianio, ianlcn, o onio dc
ariida da iniuiao c da rcrcscniaao. No
rinciro caso, a rcrcscniaao lcna c
volaiilizada nuna dcicrninaao alsiraia; no
scgundo caso, as dcicrninacs alsiraias
conduzcn rcroduao do concrcio cla via do
cnsancnio. Eis or quc Hcgcl caiu na ilusao dc
concclcr o rcal cono rcsuliado do cnsancnio
quc, ariindo dc si ncsno sc conccnira cn si
ncsno, sc arofunda cn si ncsno c sc
novincnia or si ncsno; ao asso quc o nciodo
quc consisic cn clcvar-sc do alsiraio ao concrcio
c, ara o cnsancnio, acnas a nancira dc sc
aroriar do concrcio, dc o rcroduzir na forna
dc concrcio cnsado; orcn, nao c csic dc nodo
ncnIun o roccsso dc gcncsc do concrcio cn si.
Con cfciio, a nais sinlcs caicgoria cconnica
or ccnlo, o valor dc iroca suc una
oulaao, oulaao cssa quc roduz cn
condics dcicrninadas; suc ainda un ccrio
iio dc fanlia, ou dc conunidadc, ou dc Esiado,
cic. Tal valor nao odc cisiir nunca scnao sol a
forna dc rclaao unilaicral c alsiraia, no scio dc
un iodo concrcio c vivo ja dado. Pclo conirario,
40
cono caicgoria, o valor dc iroca icn una
cisicncia anii-diluviana.
Assin, ara a consisicncia filosofica quc
considcra quc o cnsancnio quc concclc c o
Ioncn rcal, c quc, orianio, o nundo so c rcal
quando concclido ara csia conscicncia, c o
novincnio das caicgorias quc lIc aarccc con
un vcrdadciro aio dc roduao (o qual rccclc do
cicrior un cqucno inulso, coisa quc csia
conscicncia so nuiio a conira gosio adniic quc
roduz o nundo. Isio c caio (cnlora aqui nos
vanos cnconirar con una nova iauiologia, na
ncdida cn quc a ioialidadc concrcia, cnquanio
ioialidadc do cnsancnio, cnquanio concrcio do
cnsancnio c in facio un roduio do
cnsancnio, do aio dc concclcr; nao c dc nodo
ncnIun, orcn, roduio do concciio quc cnsa c
sc gcra a si rorio c quc aiua fora c acina da
iniuiao c da rcrcscniaao; clo conirario, c un
roduio do iralalIo dc claloraao, quc
iransforna a iniuiao c a rcrcscniaao cn
concciios. O iodo, ial cono aarccc na ncnic
cono un iodo cnsancnio, c roduio da ncnic
quc cnsa c sc aroria do nundo do unico nodo
quc lIc c ossvcl; nodo quc difcrc
conlciancnic da aroriaao dcssc nundo na
aric, na rcligiao, no csriio raiico. O sujciio rcal
conscrva a sua auiononia fora da ncnic, anics c
dcois, clo ncnos duranic o icno cn quc o
ccrclro sc conoric dc nancira urancnic
41
cscculaiiva, icorica. Por conscqucncia, ianlcn
no nciodo icorico c ncccssario quc o sujciio a
socicdadc csicja consianicncnic rcscnic na
rcrcscniaao cono onio dc ariida.
Mas nao icrao ianlcn csias caicgorias
sinlcs una cisicncia Iisiorica ou naiural
auinona anicrior s caicgorias concrcias? a
dccndc; Hcgcl, or ccnlo, icn razao cn
concar a sua Filosofia do Dirciio cla ossc, a
nais sinlcs das rclacs jurdicas cnirc
indivduos; ora nao cisic ossc anics da fanlia
ou das rclacs dc scrvidao c doninaao, quc sao
rclacs nuiio nais concrcias; cn coniraariida,
scria corrcio dizcr quc cisicn fanlias c irilos
quc sc liniian a ossuir, nas quc nao icn
roricdadc. A caicgoria nais sinlcs rclaiiva
ossc aarccc, orianio, cono una rclaao dc
sinlcs conunidadcs faniliarcs ou dc irilos;
nuna socicdadc nais avanada, aarccc cono a
rclaao nais sinlcs dc una organizaao nais
dcscnvolvida; orcn, csia scnrc inlciio o
sujciio concrcio cuja rclaao c a ossc. Podcnos
inaginar un sclvagcn isolado quc scja
ossuidor, nas, ncsic caso, a ossc nao c una
rclaao jurdica. Nao c caio quc, Iisioricancnic,
a ossc cvolua aic fanlia; clo conirario, a
ossc rcssuc scnrc a cisicncia dcssa
caicgoria jurdica nais concrcia".
42
Scja cono for, nao dcia dc scr vcrdadc quc
as caicgorias sinlcs sao crcssao dc rclacs
nas quais o concrcio ncnos dcscnvolvido odc ja
icr-sc rcalizado scn csialclcccr ainda a rclaao
ou o vnculo nais nuliilaicral crcsso
icoricancnic na caicgoria nais corrcia; csia
caicgoria sinlcs odc sulsiiiuir cono rclaao
sccundaria quando a cniidadc concrcia sc
cnconira nais dcscnvolvida. O dinIciro odc
cisiir, c dc faio cisiiu Iisioricancnic, anics do
caiial, dos lancos, do iralalIo assalariado, cic.;
dcsic onio dc visia odc afirnar-sc quc a
caicgoria nais sinlcs odc crinir rclacs
doninanics dc un iodo nao dcscnvolvido, ou
rclacs sccundarias dc un iodo nais
dcscnvolvido, rclacs cssas quc ja cisiian
Iisioricancnic anics dc o iodo sc icr
dcscnvolvido no scniido crcsso or una
caicgoria nais concrcia. So cniao o crcurso do
cnsancnio alsiraio, quc sc clcva do sinlcs ao
conlco, odcria corrcsondcr ao roccsso
Iisiorico rcal.
Por ouiro lado, odcnos afirnar quc cisicn
fornas dc socicdadc nuiio dcscnvolvidas, cnlora
Iisioricancnic inaiuras; nclas cnconiranos as
fornas nais clcvadas da ccononia, iais cono a
coocraao, una dcscnvolvida divisao do
iralalIo, cic., scn quc cisia qualqucr csccic dc
dinIciro; ial c o caso do Pcru. Assin ianlcn,
nas conunidadcs cslavas, o dinIciro c a iroca
43
quc o condiciona nao aarcccn, ou aarcccn
nuiio rarancnic no scio dc cada conunidadc,
nas ja surgcn nos scus confins, no irafico con
ouiras conunidadcs. Dc aqui quc scja cn gcral
crrado siiuar a iroca inicrna conunidadc cono
o clcncnio consiiiuiivo originario. A rincio, a
iroca surgc dc rcfcrcncia nas rclacs cnirc
conunidadcs, nais do quc nas rclacs cnirc
indivduos no inicrior dc una unica conunidadc.
Alcn disso, sc lcn quc o dinIciro icnIa
dcscncnIado dcsdc nuiio ccdo un acl
nuliilo, na Aniiguidadc so cricncc, cono
clcncnio doninanic, a ccrias nacs
unilaicralncnic dcicrninadas, a nacs
concrciais; c aic na roria aniiguidadc nais
cvoluda, na Crccia c cn Fona, o dinIciro so vcn
a alcanar o scu lcno dcscnvolvincnio un
dos rcssuosios da socicdadc lurgucsa
nodcrna no crodo da dissoluao.
Por conscguinic, csia caicgoria inicirancnic
sinlcs, so aarccc Iisioricancnic cn ioda a sua
inicnsidadc nas condics nais dcscnvolvidas da
socicdadc. Mas nao inrcgna dc nancira
ncnIuna iodas as rclacs cconnicas; no
aogcu do Incrio Fonano, or ccnlo, o
iriluio c as rcsiacs cn gcncros coniinuavan
a scr fundancniais; o dinIciro roriancnic diio
so csiava conlciancnic dcscnvolvido no
44
ccrciio. Nunca cIcgou a doninar na ioialidadc
da csfcra do iralalIo.
Dc nodo quc cnlora Iisioricancnic a
caicgoria nais sinlcs ossa icr cisiido anics da
caicgoria nais concrcia cla so odc cricnccr,
no scu lcno dcscnvolvincnio inicnsivo c
cicnsivo, a una forna dc socicdadc conlca,
ao asso quc a caicgoria nais concrcia sc
cnconirava nais dcscnvolvida nuna forna dc
socicdadc nais airasada.
O iralalIo arccc scr una caicgoria nuiio
sinlcs; c a idcia dc iralalIo ncssc scniido
isio c iralalIo, scn nais c nuiio aniiga. No
cnianio, ionando csia sua sinlicidadc do onio
dc visia cconnico, o iralalIo" c una caicgoria
iao nodcrna cono as rclacs quc originan csia
ncsna alsiraao sinlcs. O nonciarisno, or
ccnlo dc forna crfciiancnic oljciiva
siiuava ainda a riqucza no dinIciro,
considcrando-a cono algo dc cicrior.
Fclaiivancnic a isio, ocrou-sc un grandc
rogrcsso quando o sisicna nanufaiurciro ou
concrcial assou a siiuar a fonic dc riqucza, nao
no oljcio, nas na aiividadc suljciiva o
iralalIo, nanufaiurciro ou concrcial cnlora
coniinuassc a concclcr csia aiividadc acnas
cono aiividadc liniiada roduiora dc dinIciro.
Con rclaao a csic sisicna, o dos fisiocraias
|rcaliza novo rogrcsso c| siiua a fonic dc riqucza
45
nuna forna dcicrninada dc iralalIo o
iralalIo agrcola; alcn disso, concclia o oljcio
nao cono a forna cicrior do dinIciro, nas cono
roduio cnquanio ial, cono rcsuliado gcral do
iralalIo. Mcsno assin, dado o caraicr liniiado
da aiividadc, csic roduio coniinua a scr un
roduio dcicrninado da naiurcza, qucr dizcr, un
roduio agrcola, roduio da icrra ar cccllcncc,
Progrcdiu-sc incnso quando Adan SniiI rcjciiou
ioda c qualqucr csccificaao accrca das fornas
ariicularcs da aiividadc criadora dc riqucza,
considcrando-a cono iralalIo uro c sinlcs,
isio c, ncn iralalIo nanufaiurciro, ncn iralalIo
concrcial, ncn iralalIo agrcola, nas qualqucr
dclcs, indifcrcnicncnic; a csia univcrsalidadc da
aiividadc criadora dc riqucza corrcsondc a
univcrsalidadc do oljcio cnquanio riqucza
roduio cn gcral, qucr dizcr iralalIo cn gcral,
cnlora |ncsic caso| sc iraic dc iralalIo assado,
oljciivado. A dificuldadc c a inoriancia dcsia
iransiao ara a nova conccao, csia aicnic no
faio dc o rorio Adan SniiI, aqui c ali, cndcr
ara o sisicna fisiocraiico.
Podcria agora arcccr quc sc cnconirou
nuiio sinlcsncnic a crcssao alsiraia da
nais aniiga c nais sinlcs rclaao quc, na sua
qualidadc dc roduiorcs, os Ioncns
csialclcccran cnirc si c isio
indccndcnicncnic da forna da socicdadc. Isio c
vcrdadciro nun scniido, c falso nouiro. Con
46
cfciio, a indifcrcna cn rclaao a ioda a forna
ariicular dc iralalIo suc a cisicncia dc un
conjunio nuiio divcrsificado dc gcncros rcais dc
iralalIo, ncnIun dos quais rcdonina solrc os
ouiros. Assin as alsiracs nais gcrais acnas
odcn surgir quando surgc o dcscnvolvincnio
nais rico do concrcio, quando un clcncnio
aarccc cono o quc c conun a nuiios, cono
conun a iodos. Eniao, ja nao odc scr cnsado
unicancnic cono forna ariicular. Por ouiro
lado, csia alsiraao do iralalIo cn gcral nao c
acnas o rcsuliado iniclcciual dc un iodo
concrcio dc iralalIos. a indifcrcna cn rclaao a
una forna dcicrninada dc iralalIo corrcsondc
a una forna dc socicdadc na qual os indivduos
odcn assar facilncnic dc un iralalIo ara
ouiro, scndo ara clcs foriuiio c orianio
indifcrcnic o gcncro dcicrninado do iralalIo.
Ncsias condics, o iralalIo iransfornou-sc
nao so cono caicgoria, nas na roria rcalidadc
nun ncio dc roduzir riqucza cn gcral c,
cono dcicrninaao ja nao csia adsiriio ao
indivduo cono sua ariicularidadc. Esic csiado
dc coisas aiingiu o scu naior dcscnvolvincnio na
forna nais nodcrna das socicdadcs lurgucsas
os Esiados Unidos; conscqucnicncnic, so nos
Esiados Unidos a caicgoria alsiraia iralalIo",
iralalIo cn gcral", iralalIo sans Irasc
onio dc ariida da ccononia nodcrna sc
iornou una vcrdadc raiica. Dcsic nodo, a
47
alsiraao nais sinlcs quc a ccononia
nodcrna c cn rinciro lano, cono crcssao
dc una rclaao aniiqussina c valida ara iodas
as fornas dc socicdadc so vcn a aarcccr
cono vcrdadc raiica- c con csic grau dc
alsiraao cnquanio caicgoria da socicdadc
nodcrna.
Podcr-sc-ia dizcr quc a indifcrcna cn rclaao
a ioda a forna dcicrninada dc iralalIo, quc nos
Esiados Unidos c un roduio Iisiorico, sc
nanifcsia cnirc os russos, or ccnlo, cono
una disosiao naiural. Coniudo, Ia una
difcrcna considcravcl cnirc larlaros aios ara
qualqucr iralalIo c civilizados quc or si rorios
sc dcdican a iudo; alcn disso, csia indifcrcna
cn rclaao a qualqucr forna dcicrninada dc
iralalIo corrcsondc na raiica, cnirc os russos,
sua sujciao iradicional a un iralalIo lcn
dcicrninado, a quc so odcn arranca-los
influcncias cicriorcs.
Esic ccnlo do iralalIo nosira con clarcza
quc as caicgorias nais alsiraias, cnlora scjan
validas ara iodas as cocas (dcvido sua
naiurcza alsiraia, rccisancnic}, sao ianlcn
no quc a sua alsiraao icn dc dcicrninado o
roduio dc condics Iisioricas c so sao
lcnancnic validas ara csias condics c dcniro
dos scus liniics.
48
A socicdadc lurgucsa c a nais conlca c
dcscnvolvida organizaao Iisiorica da roduao.
As caicgorias quc crincn as rclacs dcsia
socicdadc, c quc crniicn conrccndcr a sua
csiruiura, crniicn-nos ao ncsno icno
cnicndcr a csiruiura c as rclacs dc roduao
das socicdadcs dcsaarccidas, solrc cujas runas
c clcncnios cla sc crgucu, cujos vcsigios ainda
nao sucrados coniinua a arrasiar consigo, ao
ncsno icno quc dcscnvolvc cn si a significaao
lcna dc alguns indcios rcvios, cic. A anaionia
do Ioncn da-nos una cIavc ara conrccndcr a
anaionia do nacaco. Por ouiro lado as
viriualidadcs quc anuncian una forna sucrior
nas csccics aninais infcriorcs so odc scr
conrccndidas quando a roria forna sucrior
c ja conIccida. Do ncsno nodo, a ccononia
lurgucsa da-nos a cIavc da ccononia da
Aniiguidadc, cic., cnlora nunca nancira
dos ccononisias, quc surincn iodas as
difcrcnas Iisioricas c vcn a forna lurgucsa cn
iodas as fornas dc socicdadc. Podcnos
conrccndcr o iriluio, a dzina, cic., quando
conIcccnos a rcnda fundiaria; nas nao Ia razao
ara idcniificar uns con a ouira. Alcn disso,
cono a socicdadc lurgucsa nao c cn si nais do
quc una forna aniagnica do dcscnvolvincnio
Iisiorico, ccrias rclacs cricnccnics a
socicdadcs anicriorcs so aarcccn ncsia
49
socicdadc dc nancira airofiada, ou ncsno
disfarada. Por ccnlo, a roricdadc conunal.
Por conscguinic, scndo cnlora vcrdadc quc
as caicgorias da ccononia lurgucsa sao aic ccrio
onio validas ara iodas as ouiras fornas dc
socicdadc, ial dcvc scr adniiido cun grano salis;
odcn conicr cssas fornas dc un nodo
dcscnvolvido, ou airofiado, ou caricaiurado, cic.;
orcn, cisiira scnrc una difcrcna csscncial.
A invocaao da cIanada cvoluao Iisiorica
rcousa gcralncnic no faio dc quc a uliina forna
dc socicdadc considcra as ouiras cono sinlcs
ciaas quc a cla conduzcn c, dado quc so cn
raras ocasics, so cn condics lcn
dcicrninadas, c caaz dc fazcr a sua roria
criica nao falanos, claro, dos crodos
Iisioricos quc sc considcran a si rorios cono
una coca dc dccadcncia concclc scnrc
cssas ciaas dc un nodo unilaicral. A rcligiao
crisia so odc coniriluir ara quc sc
conrccndcsscn dc un nodo oljciivo as
niiologias anicriorcs, quando sc roniificou aic
ccrio onio, or assin dizcr viriualncnic, a fazcr
a sua roria auio-criica. Do ncsno nodo, a
ccononia lurgucsa so asccndcu conrccnsao
das socicdadcs fcudal, classica c oricnial, quando
concou a criiicar-sc a si roria. A criica a quc
a ccononia lurgucsa sulncicu as socicdadcs
anicriorcs csccialncnic o fcudalisno, conira
o qual a lurgucsia icvc dc luiar dirciancnic
50
asscnclIa-sc criiica do aganisno clo
crisiianisno, ou aic do caiolicisno clo
roicsianiisno isio quando nao sc idcniificou
ura c sinlcsncnic con o assado, falricando a
sua roria niiologia.
Cono, cn gcral, cn ioda a cicncia Iisiorica,
social, ao olscrvar o dcscnvolvincnio das
caicgorias cconnicas Ia quc icr scnrc
rcscnic quc o sujciio ncsic caso a socicdadc
lurgucsa nodcrna c algo dado ianio na
rcalidadc cono na ncnic; c quc, or conscguinic,
cssas caicgorias crincn fornas c nodos dc
cisicncia, aniudadancnic sinlcs asccios
dcsia socicdadc, dcsic sujciio; c quc, orianio,
ncsno do onio dc visia cicnifico, csia
socicdadc nao conca a cisiir dc nancira
ncnIuna acnas a ariir do noncnio cn quc sc
conca a falar dcla cono ial. una rcgra a fiar,
ois da-nos clcncnios dccisivos ara o |nosso|
lano |dc csiudo|. Por ccnlo, arccia
naiuralssino concar |a nossa analisc| cla
rcnda inoliliaria, cla roricdadc agraria, ois
csiao ligadas icrra, fonic dc ioda a roduao c
dc ioda a cisicncia, c ianlcn qucla quc foi a
rincira forna dc roduao dc iodas as
socicdadcs nais ou ncnos csialilizadas a
agriculiura; ora, nada scria nais crrado do quc
isio; cn iodas as fornacs sociais, cisic una
roduao dcicrninada quc csialclccc os liniics c
a inoriancia dc iodas as ouiras c cujas rclacs
51
dcicrninan, orianio, os liniics c inoriancia
das ouiras iodas. a iluninaao gcral quc lanIa
iodas as corcs c nodifica as suas ionalidadcs
ariicularcs. cono un cicr ariicular quc
dcicrnina o cso csccfico dc iodas as fornas dc
cisicncia quc nclc sc salicnian.
Considcrcnos or ccnlo os ovos dc
asiorcs (os ovos dc sinlcs caadorcs c
scadorcs nao aiingiran ainda o onio cn quc
conca o vcrdadciro dcscnvolvincnio>.
Enconiranos ncsics ovos una forna csoradica
dc agriculiura. Dcssc nodo sc dcicrnina a
roricdadc agraria. Esia roricdadc c conun c
conscrva nais ou ncnos csia forna, consoanic
csics ovos csiao nais ou ncnos ligados s suas
iradics. c o caso da roricdadc conunal cnirc
os Eslavos.
Nos ovos quc raiican a agriculiura
scdcniaria c a scdcniarizaao c ja un
rogrcsso inorianic c cn quc rcdonina cssa
aiividadc, cono na Aniiguidadc c na socicdadc
fcudal, a roria indusiria, lcn cono a sua
organizaao c as fornas dc roricdadc quc lIc
corrcsondcn, rcvcsic-sc cn naior ou ncnor
grau do caraicr da roricdadc agraria; a
indusiria, ou dccndc conlciancnic da
agriculiura, cono na Fona Aniiga ou rcroduz,
na cidadc, a organizaao c as rclacs do cano,
cono na Idadc Mcdia; o rorio caiial
52
cccao do uro c sinlcs caiial nonciario
rcvcsic-sc na Idadc Mcdia, na forna dc
insiruncnios dc iralalIo aricsanal, cic., dcssc
caraicr dc roricdadc agraria. Na socicdadc
lurgucsa succdc o conirario. a agriculiura
iransforna-sc cada vcz nais nun sinlcs rano
indusirial, c c conlciancnic doninada clo
caiial. O ncsno sc assa con a rcnda agraria.
En iodas as fornas dc socicdadc cn quc donina
a roricdadc agraria, a rclaao con a naiurcza c
ainda rcondcranic. En coniraariida, naquclcs
cn quc donina o caiial, sao |rcondcranics| os
clcncnios socialncnic, Iisioricancnic criados.
Nao sc odc conrccndcr a rcnda inoliliaria scn
o caiial, nas odc-sc conrccndcr o caiial scn
a rcnda inoliliaria. O caiial c a oicncia
cconnica da socicdadc lurgucsa, oicncia quc
donina iudo; consiiiui ncccssariancnic o onio
dc ariida c o onio dc cIcgada, c dcvc, orianio,
scr analisado anics da roricdadc agraria; una
vcz analisado cada un cn ariicular dcvcn scr
csiudadas as suas rclacs rccrocas.
Por conscguinic, scria inraiicavcl c crrado
arcscniar a succssao das caicgorias cconnicas
cla ordcn quc foran Iisioricancnic
dcicrninanics; a sua ordcn, clo conirario, c
dcicrninada clas rclacs quc nanicn cnirc si
na nodcrna socicdadc lurgucsa, ordcn cssa quc
c caiancnic a invcrsa da quc arccc scr a sua
ordcn naiural ou a do scu dcscnvolvincnio
53
Iisiorico. Nao csia cn causa a osiao quc as
rclacs cconnicas ocuan Iisioricancnic na
succssao das difcrcnics fornas dc socicdadc;
ncn ianouco a sua ordcn dc succssao na
idcia" (ProudIon}, (una rcrcscniaao nclulosa
do novincnio Iisiorico}. O quc nos inicrcssa c a
sua csiruiuraao no inicrior da nodcrna
socicdadc lurgucsa.
Os ovos concrcianics Fcncios,
Cariagincscs surgiran cn ioda a sua urcza
no nundo aniigo; csia urcza (caraicr
dcicrninado alsiraio} dcvc-sc rccisancnic
roria rcdoninancia dos ovos agriculiorcs; o
caiial, concrcial ou nonciario, aarccc
jusiancnic sol csia forna alsiraia scnrc quc o
caiial nao c ainda o clcncnio doninanic das
socicdadcs. Lonlardos c Judcus ocuan una
osiao scnclIanic rclaiivancnic s socicdadcs
ncdicvais quc raiican a agriculiura.
Ouiro ccnlo |ilusiraiivo| das osics
difcrcnics quc as ncsnas caicgorias ocuan cn
difcrcnics csiagios da socicdadc. as socicdadcs
or acs (joini siocl conanics}, una das nais
rcccnics insiiiuics da socicdadc lurgucsa,
aarccian ja no dcallar da cra lurgucsa, nas
grandcs conanIias ncrcaniis quc gozavan dc
rivilcgios c nonoolios.
54
O rorio concciio da riqucza nacional
insinua-sc nos ccononisias do scculo XVII c
sulsisic cn aric nos do scculo XVIII sol un
asccio ial quc a riqucza aarccc cono criada
cclusivancnic ara o Esiado, cujo odcr c
roorcional a cssa riqucza. Esia cra una forna,
ainda inconscicnicncnic Iiocriia, sol a qual sc
anunciava a riqucza c a sua roduao cono o
oljciivo dos Esiados nodcrnos, considcrados
unicancnic cono ncios dc roduzir riqucza.
Esialclcccr clarancnic a divisao |dos nossos
csiudos| dc nancira ial quc |sc iraicn|.
1} As dcicrninacs alsiraias gcrais nais ou
ncnos validas ara iodas as fornas dc socicdadc,
nas no scniido airas cosio.
2} As caicgorias quc consiiiucn a csiruiura
inicrna da socicdadc lurgucsa, solrc as quais
rcousan as classcs fundancniais. O caiial, o
iralalIo assalariado, a roricdadc agraria; as
suas rclacs rccrocas. A cidadc c o cano. As
ircs grandcs classcs sociais; a iroca cnirc csias. A
circulaao. O crcdiio (rivado}.
3} Snicsc da socicdadc lurgucsa, sol a
forna dc Esiado, considcrada cn rclaao consigo
roria. As classcs inroduiivas". Os inosios.
A dvida ullica. O crcdiio ullico. A oulaao.
As colnias. A cnigraao.
55
4} As rclacs inicrnacionais da roduao. A
divisao inicrnacional. A coriaao c a
inoriaao. Os canlios.
5} O ncrcado nundial c as criscs.
56

PRODUO. MEIOS (FORAS)
DE PRODUO E RELAES DE
PRODUO. RELAES DE
PRODUO E RELAES DE
CIRCULAO

Noia lcnc. onios quc c ncccssario iraiar
aqui c nao dcvcn scr csquccidos.
1. A Cucrra; a organizaao da gucrra c
anicrior da az; nosirar cono ccrias rclacs
cconnicas, iais cono o iralalIo assalariado, a
naquinaria, cic., sao dcscnvolvidas cla gucrra c
no inicrior dos ccrciios anics dc sc
dcscnvolvcrcn no scio da socicdadc lurgucsa. Do
ncsno nodo, o ccrciio ilusira ariicularncnic
lcn a rclaao cnirc as foras roduiivas c os
nodos dc iroca c dc disiriluiao.
2. Fclaao cnirc a Iisioria rcal c a conccao
idcalisia da Iisioria. En ariicular as cIanadas
Hisiorias da civilizaao", quc sao as Iisiorias da
rcligiao c dos Esiados. En rclaao a isio, rcfcrir
os divcrsos iios dc Iisioriografia raiicados aic
Iojc. a ciiada oljciiva, a suljciiva (noral,
filosofica, cic.}.
57
3. Fcnncnos sccundarios c icrciarios.
Fclacs dc roduao nao originais, gcralncnic
dcrivadas, iransorics; inicrvcncs das rclacs
inicrnacionais.
4. Oljccs ao naicrialisno dcsia conccao.
Fclaao con o naicrialisno naiuralisia.
5. Dialciica dos concciios dc fora roduiiva
(ncios dc roduao} c dc rclacs dc roduao,
dialciica cujos liniics Iavia quc rccisar, c quc
nao dcvc clininar as difcrcnas cisicnics na
rcalidadc.
6. A rclaao dcsigual cnirc o dcscnvolvincnio
da roduao naicrial c a arisiica, or ccnlo.
Dc un nodo gcral, nao ionar a idcia do
rogrcsso na sua forna alsiraia corrcnic. A aric
nodcrna, cic.; a dcsigualdadc c ncnos
inorianic c nais facil dc cnicndcr do quc a quc
sc roduz no inicrior das rclacs sociais
raiicas, or ccnlo a culiura. Fclaao cnirc os
Esiados Unidos c a Euroa. A dificuldadc aqui
rcsidc cn dcicrninar cono c quc as rclacs dc
roduao c as rclacs jurdicas corrcsondcnics
scgucn un dcscnvolvincnio dcsigual; un
ccnlo. a rclaao cnirc o dirciio rivado ronano
(nao c lcn o caso do dirciio crininal ncn do
dirciio ullico} c a roduao nodcrna.
58
7. Esia conccao surgc cono un
dcscnvolvincnio ncccssario. Mas jusiificaao do
acaso. Dc quc nodo |..|
8. Os faiorcs naiurais, quc rcrcscnian,
cvidcnicncnic, o onio dc ariida;
suljciivancnic c oljciivancnic. Trilos, raas,
cic.
1. Con rclaao aric. Salcnos quc ccrias
cocas dc florcscincnio arisiico nao
corrcsondcn dc nodo algun cvoluao gcral da
socicdadc ncn, or conscguinic, ao
dcscnvolvincnio da sua lasc naicrial, quc c, or
assin dizcr, a sua ossaiura. Por ccnlo os
Crcgos, ou aic SIalcscarc, conarados con os
nodcrnos. Para ccrias fornas dc aric, a
cocia, or ccnlo adniic-sc ncsno quc
nao odcrian icr sido roduzidas na forna
classica con quc fizcran cscola, isio c. no
noncnio cn quc a roduao arisiica sc crcssa
naqucla forna; adniic-sc orianio quc, no
rorio donnio da aric, ccrias olras inorianics
so sao ossvcis nun csiagio ouco dcscnvolvido
da cvoluao da aric. Sc isio c vcrdadciro ara a
rclaao cnirc os divcrsos gcncros arisiicos no
inicrior do rorio donnio da aric, nao c
surrccndcnic cnconirar as ncsnas
dcsigualdadcs cnirc a cvoluao da aric cn gcral c
a cvoluao gcral da socicdadc. A unica dificuldadc
consisic cn dar una fornulaao gcral a csias
59
coniradics; orcn, una vcz csccificadas,
csiarao clicadas. Toncnos or ccnlo,
rinciro a aric grcga, c dcois SIalcscarc, na
sua rclaao con a coca conicnoranca.
Salcnos quc a niiologia grcga foi nao so o
arscnal, nas ianlcn a icrra quc alincniou a
aric grcga. A conccao da naiurcza c das
rclacs sociais quc a inaginaao, c orianio a
|niiologia| grcgas insiran, scrao conaivcis
con as naquinas auionaiicas dc fiar, con as
loconoiivas, con o iclcgrafo clcirico? Quc
rcrcscnian Vulcano ao c dc Folcris & Cia.,
Juiicr conarado con o ara-raios, Hcrncs
frcnic ao Crcdiio Moliliario? na inaginaao c
airavcs da inaginaao quc a niiologia sucra,
donina c nodcla as foras da naiurcza; quando,
na rcalidadc, cssas foras sao doninadas, a
niiologia dcsaarccc. O quc scria da Fana cn
confronio con a Priniing-Housc Squarc?
A aric grcga suc a niiologia grcga, qucr
dizcr, a naiurcza c as fornas da socicdadc, ja
claloradas cla inaginaao oular, ainda quc
dc una nancira inconscicnicncnic arisiica. Sao
csics os scus naicriais. A aric grcga, orianio,
nao sc aoia nuna niiologia qualqucr, isio c,
nuna nancira qualqucr dc iransfornar, ainda
quc inconscicnicncnic, a naiurcza cn aric (a
alavra naiurcza dcsigna aqui iudo o quc c
oljciivo, c orianio ianlcn a socicdadc}. Dc
60
nodo ncnIun a niiologia cgcia odcria icr
gcrado a aric grcga; ncn odcria icr gcrado una
socicdadc quc iivcssc alcanado un nvcl dc
dcscnvolvincnio caaz dc ccluir as rclacs
niiologicas con a naiurcza cigindo do ariisia
una inaginaao indccndcnic da niiologia.
Traia-sc dc una niiologia quc roorciona o
icrrcno favoravcl ao florcscincnio da aric grcga.
Por ouiro lado. scra Aquilcs conaivcl con a
idadc da olvora c do cIunlo? Ou, cn rcsuno, a
Ilada con a inrcnsa, ou nclIor, con a
naquina dc inrinir? O canio, a lcnda, as
nusas, nao dcsaarcccrao ncccssariancnic anic
a larra do iiografo? Nao dcsaarcccran ja as
condics favoravcis ocsia cica?
No cnianio, a dificuldadc nao csia cn
conrccndcr quc a aric grcga c a cocia csiao
ligadas a ccrias fornas dc dcscnvolvincnio
social; csia sin no faio dc nos roorcionarcn
ainda un razcr csiciico, c dc scrcn ara nos,
cn ccrios asccios, una norna c aic un nodclo
inaccssvcis.
Un Ioncn nao odc voliar a scr criana, a
nao scr quc caia na ucrilidadc. Porcn, nao c
vcrdadc quc c scnsvcl inoccncia da criana, c
quc, a ouiro nvcl, dcvc asirar a rcroduzir a
sinccridadc da criana? Nao c vcrdadc quc o
caraicr dc cada coca, a sua vcrdadc naiural, sc
61
rcflcic na naiurcza infaniil? Por quc noiivo cniao
a infancia Iisiorica da Iunanidadc, o noncnio
do scu lcno florcscincnio, nao Ia-dc ccrccr o
cncanio cicrno, rorio dos noncnios quc nao
volian a aconicccr? Ha crianas dcficicnicncnic
cducadas, c crianas quc crcsccn dcnasiado
dcrcssa. a naior aric dos ovos da aniiguidadc
incluian-sc ncsia caicgoria. Os Crcgos cran as
crianas nornais. O cncanio quc cnconiranos
nas suas olras dc aric nao c conirariado clo
dclil dcscnvolvincnio da socicdadc cn quc
florcsccran. Pclo conirario, c una conscqucncia
disso; c inscaravcl das condics dc inaiuridadc
social cn quc cssa aric nasccu cn quc so
odcria icr nascido c quc nunca nais sc
rcciirao.
1SS?
-----------------
62


Esia FoclciEdiion c dc inicira rcsonsalilidadc c iniciaiiva dc
cloolsTcoCon |Iii.//www.icoionio.org/clools| c Tcoionio
Sincs |icoionioicoionio.org|. Foi rcarada a ariir dc icio
ullico localizado cn Iii.//www.jaIr.org |Mcia auiIorNclson
JaIr Carcia|. Todo conicudo original foi rcscrvado c, iodos os
crcdiios idcniificados, ncncionados c cliciiados. Auiorizado o
uso c rcroduao acnas ara fins cducacionais. Todos os dirciios
dc vcrsao ara FoclciEdiiion rcnunciados.

RocketEdItIon
agosto de 1999
63


1999 Fidcndo Casiigai Morcs

Verso para eBook
eBooksBrasII.com

__________________
Agosio 1999

Vcrsao ara df c cDoolLilris
Fcvcrciro 2005

Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS
dircio na fonic.
www.cloolslrasil.con

You might also like