You are on page 1of 24

ANLATILAN YKLERE DAYALI OLARAK, DENETLERN DENETLENENLERLE YZ YZE LETMLERNDE YAADIKLARI SORUNLAR

Fatma ZMEN* Tuncay Yavuz ZDEMR**


1

zet Eitim ynetiminin nemli ilevlerinden olan denetim, rgtsel amalarn gereklemesi ynnde, genel olarak insan kaynan gelitirmeyi hedef alr ve iletiim en etkili aracdr. Denetimin etkililiinden bahsedebilmek iin, etkili bir iletiimin varl kanlmazdr. Trkiyede yaplan birtakm aratrma sonular, etkili denetimin gereklemesinde can alc neme sahip olan iletiimde birok sorun yaandn, deneti ve denetlenen arasndaki iletiimde yeterince etkili olunamadn gstermektedir. Bu aratrmann amac, Elaz ilinde grev yapmakta olan ilkretim denetilerinin anlattklar yklere dayal olarak, denetim srecinde, deneti ve denetlenen arasndaki yz yze iletiimde yaanan sorunlarn ortaya koymak ve ada denetim anlay erevesinde neriler gelitirmektir. Aratrmada, denetilerden, denetim srecinde yaadklar iletiim sorunlarna ilikin ykler anlatmalar istenmitir. Kaydedilen ykler, metin haline getirilerek, aralarnda iletiimle dorudan ilgili olmayanlar elenmi ve sonuta 20 yk aratrma kapsamna alnmtr. ykler, alan yazn bilgisi erevesinde deerlendirilerek, her birinde belirlenen temalar kodlanm ve iletiimde sorun oluturan hususlar tespit edilmitir. Ulalan sonular eliinde, denetimde iletiim sorunlarn azaltabilmek ynnde neriler gelitirilmitir. Anahtar Szckler: Deneti, denetim, iletiim sorunlar, etkili eitim

Giri Dnyadaki bilimsel ve teknolojik gelimeler rgtlerin denetiminde de giderek farkl yaklam ve uygulamalarn benimsenmesine yol amtr. Klasik ynetim anlaynda, amalarn gerekletirilmesi, nceden belirlenmi ltler eliinde, belirli birtakm grevleri gerekletiren igrenlerin ilerindeki performanslarnn sk kontrol ile salanrken, gnmzde denetim, igrenlerin, yaratclk ve giriimciliinin tevik edildii, insan kaynaklarn gelitirmeye dayal bir yaklama doru kaymtr. Bu durum, baat amac insan yetitirmek olan eitim rgtleri iin
1

Bu aratrma, I. Uluslararas Katlml Ulusal Eitim Denetimi Sempozyumunda (22-23 Haziran, 2009) szl bildiri olarak sunulmutur

Do. Dr.; Frat niversitesi, Eitim Bilimleri retim yesi ** Doktora rencisi. Frat niversitesi, Eitim Bilimleri Blm, E.Y.T.P.E A.B.D Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 43

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

ok daha byk nem arz eder olmutur. birlii, paylam, birlikte renme, rgtsel renme, gibi gelime unsurlarnn n plana kt ada bir denetim anlay, okullarda her geen gn daha ok aranr olmutur. Denetimde etkililii salayabilmek iin, deneti ve denetlenenler arasnda etkili bir iletiimin varl da bir zorunluluk olarak kendini gstermitir. Bununla birlikte, ok farkl dinamiklerin ve deikenlerin etkili olduu eitim rgtlerinde, beklentilere yant vermek her zaman kolay ve abuk olamamaktadr. Etkili denetimi gerekletirmede nemli aralardan birisi olan iletiim srecinin kendisi de, ou kez sorunun kaynan oluturmaktadr. Problem Denetilerin baat grevi, rgtsel amalar dorultusunda, igrenlerin performanslarn deerlendirmek ve gelitirme ynnde gerekli destek ve rehberlii yapmaktr. Bu grevi gerekletirmede iletiim en etkili arac oluturmaktadr. Aratrmalar, yksek dzeyde retken olan bir denetinin deimez bir ekilde iyi bir iletiimci olduunu da ortaya koymaktadr. Yine aratrma sonular, bir denetinin zamannn %80ini iletiim kurarak geirdiini gstermektedir (Frunzi and Halloren, 1991, s. 356). Denetilerin denetledikleri kiilerle etkili iletiim kurabilmesi denetimdeki baary etkileyen balca unsur olarak grlmektedir (Weiss, 1994, s. 1; Beach and Reinhartz, 2000, s. 103). Bu nedenle, denetilerin, denetimdeki iletiim engellerinden haberdar olmas ve bu engellerin stesinden nasl gelinebileceini bilmesi byk nem tamaktadr (Weiss, 1994, s. 1). Lysaught (1984)un gzlemlerine dayanarak, rgtlerde, fikir ve anlamlar dierlerine aktarmada srekli sorunlar yaandn belirten Beach and Reinhartz (2000, s. 103), iletiimdeki baarszln, amalarn oluturulmasn olduu kadar, deerlendirme ve retkenlii de olumsuz etkiledii grne yer vermektedir. Demokratikliin en bata gelen kural olduuna inanan bir denetinin iletiim kanallarn iyi altrdna dikkat eken Pfiffner (1951, s.136, 152), otoriter lider zellii yanstan bir denetinin ise yaratt gerilim ile yukarya doru iletiimi engellediini belirtir. Bu nedenle, insan ilikilerinin btn problemlerinde nemli derecede iletiim sorunu bulunduuna dikkat ekerek, nerede atma ve insanlar arasnda anlama eksiklii varsa iletiimde kusur bulunduunu dile getirir. Denetimin etkililiine ilikin Trkiyede yaplan aratrmalar, denetimde genellikle byk sorunlar olduunu ortaya koymaktadr. Bu sorunlar, hizmet ncesi ve hizmet iindeki yetitirme etkinliklerinin yetersizlii ve etkisizlii kadar, denetilerin stlendikleri grevlerin eitlilii, her alanda uzmanlamann olamamas eklinde de dile getirilmektedir (Can, 2004). Denetim sistemimizi konu alan aratrmalarn hemen tmnde denetim etkinliklerinin yeterli olmad, zellikle deneti ve retmenler arasnda derin gr ayrlklarnn olduu anlalmaktadr. Bu aratrmalarda dikkat eken husus, denetlenenlerin denetileri yetersiz grmeleri, ancak denetilerin bu fikri genellikle paylamamalardr (Kapusuzolu, 1987; Yavuz, 1995; Burgaz, 1995, s. 132; zgzg, 2008, s. 88). Bu durum denetilerin srekli gelime ynnde bir gereklilik grmedikleri gibi istenmeyen bir sonucunu da ortaya karmaktadr. Denetimdeki yaklam ve uygulamalarn, etkili iletiime dayanan, ada denetimin gereklerini yeterince karlayamad ynnde grler yaygndr (z, 1977; Yavuz, 1995; Kazaz, 2005, s. 72). Denetimde bu kadar etkililii olan iletiim sre44 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

cinde, bir denetinin iletiimden kaynaklanan sorunlarn farknda olmas, bu sorunlar zebilmek ve kendini gelitirebilmek iin ura vermesi gerekmektedir. Ama Bu aratrmann amac, Elaz ilinde grev yapmakta olan ilkretim denetilerinin, anlattklar yklere dayal olarak, denetim srecinde, deneti ve denetlenen arasnda yz yze iletiimde yaanan iletiim sorunlarn ortaya koymak ve ada denetim anlay erevesinde neriler gelitirmektir. DENETM KAVRAMI VE ETKL DENETM Dnyadaki gelimeler eliinde denetimin tanm ve ilevinde de deimeler olmutur. ok deiken ve farkllk tayan sosyal ve i evresi ve bunlarn talepleri bir bask unsuru oluturmakta ve deneti grevi de ayn ekilde farkllklar iermekte ve meydan okuyucu bir nitelik sergilemektedir (Frunzi ve Halloren, 1991, s.2). Benzer ekilde Trkiyedeki eitim denetimi alan uzmanlarnn denetime ilikin tanmlar da farkllklar gstermektedir. Suya gre (1974; s.12), denetim, yaplan almalar denetlemek ve deerlendirmek, almalar daha verimli hale getirilmelerini salamak iin ilgililere nerilerde bulunmak; kurumlardaki personele almalarnda ve yetimelerinde rehberlik yoluyla yardmda bulunmak gibi geni bir hizmet alan olarak tanmlamaktadr. Taymaz (1982; s.2), Tefti, kamu yarar adna davran kontrol etme srecidir. nceden kararlatrlm amalarn gerekleme derecesini bulmak zere her kurumda tefti yaplr. Teftiin yasal ilevini esas alan tanmda daha ok kontrol ve soruturmalara arlk verilmektedir. Btn sistemlerin bir esi olan tefti, kontrol ve deerlendirme srelerini kapsamaktadr eklinde bir kontrol ve deerlendirme yaklamn n plana karr. Atay (1987; s.47), Eitim rgtlerinin ve bu rgtlerdeki her trl iin, ama, yasa, ynetmelik, emir ve genelgelere uygunluunu aratrmak ve gerektiinde soruturma da yaparak ilgililer iin dl veya ceza nermek; eitimle ilgili almalardaki sapmalar bulup dzeltme ve gelitirme nerileri ortaya koymak; eitim igrenlerinin rollerini daha iyi oynayabilmeleri iin onlara yardm ve teviklerde bulunmaktr eklinde mevcut yasa, kural ve emirlere uyma yannda, ceza, dl gibi yaptrm ve tevik hususlarn nemseyen bir denetim tanmna yer vermektedir. Aydn (1993; s.11), Denetim, rgtn amalarnn gerekletirme derecesini tespit etmek, daha iyi sonu alabilmek iin gerekli nlemleri almak ve sreci gelitirmektir. Bu amala, rgtsel ileyi bir btn olarak, planl ve programl bir biimde srekli olarak izlenir, eksik ynler tespit edilir, dzeltilir ve bylece daha salkl bir ileyi gerekletirilmeye allr diyerek, sistem apnda gelimeye odakl bir tanm ortaya koymaktadr. Tanmlardan da grld gibi, gelien beklentiler erevesinde denetim tanmlar da deimekte ve ilevleri farkllamaktadr. Nitekim On drdnc Milli Eitim ura Kararlarnda (1993, s.37) denetim konusunda u noktalara deinilmitir: Ynetim sistemlerinin en nemli alt sistemlerinden birisi olan denetimin tanm, farkl biimlerde yaplmaktadr. Ancak bu tanmda gr birliine varlan
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 45

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

husus, denetimin kontrolden ok eitim-retim ve ynetim faaliyetlerinde retmene ve yneticiye rehberlik ve yardm amacyla yaplmasdr. Bu gr erevesinde, denetim grevinin sadece durum saptamas olmad ve denetimin niteliinin sistemin gelitirilmesine, verimin nicelik ve nitelik asndan arttrlmasna katk salayacak bir rehberlik ve mesleki yardm olduudur. Bu grevleri yapan kii veya kiilere denetici (mfetti) denilebilecei gibi, grevleri gerei kurum yneticileri de denetim eleman olarak mtalaa edilmelidir. Aydn (1993), ada denetimi, her ynyle amal bir giriim olarak belirtmekte ve bireysel farkllklar dikkate alan, ibirlii ve egdme dayal, retmenlerin mesleki geliimine olanak tanyan, iletiim ve etkileime dayal demokratik bir liderlik olarak grmektedir. Eitim denetimi, retme ve renmeyi etkileyen etkenlerin tmnn deerlendirilmesi ve etkili eitim iin gerekli koullarnn hazrlanmas ii olarak grlmektedir (Burgaz, 1995, s. 127; Atabek, 2001). Benzer ekilde, ada denetimin odak noktas insan kaynaklarna verilen nem olarak vurgulanmaktadr (Aydn, 2008, s.15). Marczely (2001, s.23), okullarn ve snflarn odaklatklar hususlar ve talepleri bakmndan farkllatklarn; benzer ekilde retmenlerin ve dier okul igrenlerinin ihtiya ve becerilerinin de farkllatklarn belirterek, denetimin de farkllamas gerektiini ileri srer. Geleneksel denetim planlarnn deerlendirme koullarn nceden belirledii, gzlemlerin says ve sresini snrlad iin etkisiz olduu belirtilerek, bireyin ihtiyalar, beklentileri, koullarn durumuna gre farkllk sunan denetim eklinin gerek etkililii salayacana dikkat ekilmektedir. Denetiler sergileyecekleri liderlik bilgi ve becerisi ile retmenlerin mesleki geliimini hzlandrabilir; renci performansn artracak ortamlar temin edebilirler. Bu balamda, okul yneticilerinin ve denetilerin etkili iletiim kurma, rgtsel atmalar rgt ve kii yararna ynetme, ibirlii iinde takm almalarn gerekletirme, evreyle btnlemeyi salama, vb. saysz sorumluluk ve grevleri bulunmaktadr. Reinman ve Thies-Sprinthall (1998, s. 129), etkili denetimi gerekletirmek iin, denetilerin yardmc, ilgili (iten, saygl, empati kurabilen, ihtiyalara duyarl), etkili retime modellik yapan meydan okuyucu kiiler olmas gerektiini iaret ederler. Tm bunlar yerine getirirken, denetinin gsterecei iletiim becerisi denetim iindeki etkililii artracaktr. White ve Lippitt (1968), liderlerin denetim rollerini hkmedici (yksek dzeyde kontrole dayal), demokratik (orta dzeyde kontrole dayal) ve kendi haline brakc (dk dzeyde kontrole dayal) olarak grupta snflandrlmaktadr (Kreps, 1986, ss. 175). Hkmedici denetim rol, abuk karar vermenin gerekli olduu, acil ve karmak durumlarn sz konusu olduu, veya igrenlerin olduka deneyimsiz olduu durumlarda etkili olabilmesine karn, yaratcl yok etmesi, bilgi ve deneyimden etkili ekilde yararlanlmasn engellemesi ve motivasyonu drmesi asndan ilevsel grlmemektedir. Liderin, igrenleri kendi haline brakmas eklinde belirtilen rol ise, igrenlerin uzmanlk dzeyinin olduka yksek olduu; liderin uzmanlara gvendii, karar almada yetki verdii profesyonel gruplarda gerekleebilecek bir denetim rol olarak iaret edilmektedir. Demokratik liderlik rol, belirtilen bu rol iinde, en etkilisi olarak grlmektedir. Demokratik liderler, uzun zaman gerektirmesine ve yorucu olmasna ramen, igrenlerin kararlara katlmas46 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

n salar, igren katksn nemser ve genellikle rgt amalarn gerekletirme ynnde fikir birliine ulamay yelerler. Bu ekilde en etkili kararlar alnr en etkili uygulamalar gerekleebilir (Kreps, 1986, ss. 175-176). Benzer bir snflama, Rennis Likert (1961) tarafndan yaplmtr. Likert, liderlik tarzlarn aadaki gibi drt boyut altnda toplamtr (Cole, 2004, s. 40): stismarc-otoriter (ynetimin igren zerine sk kontrol uygulad, ceza ve tehdit ieren, iletiimin zayf olduu hkmedici bir yaklam); yiliksever-otoriter (tehdit ve ceza yannda birtakm danmalklara ve dllere izin verilen, hkmedici yaklam); Danmac (amalarn ve talimatlarn igrenlerle birlikte tartarak oluturulduu, iki ynl dikey iletiimin bulunduu, takm almasnn nispeten tevik edildii bir ynetim ekli); Katlmc (tamamen ibirlii iinde amalarn oluturulduu, ok ynl iletiimin bulunduu, motivasyonun birok ekilde saland, bir yaklam). Belirtilen bu liderlik tarzlarnda, katlmc ve destekleyici liderliin nemine dikkat ekilmi, yksek dzeyde retken olan denetilerin, rgt iinde igrenlerin motivasyonlarn ve aidiyet duygularn artran destekleyici liderlik sergiledikleri belirtilmitir (Cole, 2004, ss. 40-41). 1960l yllarda uygulanmaya balanmasna karn, denetlenenlerin beklentilerini karlama ynnde ortaya koyduu ilkeler ve nermeler nedeniyle hala olduka ilgi eken bir model olan kliniksel denetim, etkili iletiime dayal bir denetimle retmenlerin sorunlarn zmeyi n planda tutmaktadr. Denetim srecinde, gzlem ncesi, gzlem ve gzlem sonras safhalarda, denetlenenlerin ekingenlik, kayg ve streslerini en aza indirerek, ibirliine dayal renme ve uygulama ortamlar yaratlmakta; denetim, denetlenenler tarafndan gerekli grlen ve istenilen bir sre haline getirilmektedir (Goldhammer, 1969; Acheson and Gall, 1980). Wiedmar (1995, s. 6), retmeni ve retimi gelitirmeyi amalayan retmen merkezli ve ibirliine dayal kliniksel denetim modelinin, deneti ve denetlenen arasnda bir dayanma ve gven atmosferin kurulmasn gerektirdiini belirtir. Denetiler, kliniksel denetimde, yargdan uzak, desteki ve kolaylatrc bir yaklamla ak ve anlalr bir ekilde denetlenenler ile iletiim kurarlar. Sistematik gzlemler sonucu yaplan analizler ile, retmene retimiyle ilgili dnt sunulur, hatalarn dzeltilmesi frsatlar yaratlr. Son eyrek yzylda etkili eitimin gerekletirilmesi amacyla, zellikle retmeni ve dolaysyla retimi gelitirmeyi amalayan gelitirici denetim (Hord, 1986; Glickman ve di., 1998), farkllatrlm denetim (Glatthorn, 1984; Glickman ve di., 1998; Marczely, 2001), akran denetimi (Wagner ve Smith, 1979), ibirliine dayal denetim (Burke and Fessler, 1983), vb. birok denetim yaklam etkili iletiim ve etkileim aracl ile ibirlii iinde renmeyi ve retimi gelitirmeyi n plana karmaktadr. LETM letiim, bir veya daha ok kiiden, dieri veya dierlerine bilgiyi aktarma ve anlama srecidir (Frunzi and Halloren, 1991, s. 358). letiimde, mesaj sembollerle ifreleyen bir gnderici ile bu mesaj ayrtrma amacyla ifre zen bir alcya ynelten
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 47

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

bir iletim kanal kullanlr (Keys ve Henshall, s. 181). Buna iki yollu iletiim denir. ki yollu iletiim teknik olmaktan ok duygusal, psikolojik ve kltrel nitelikler tar (Pfiffner, s.170). Bu durum, mesajn tam olarak anlalmasn ve yantlanmasn etkiler. Bir iletiimci olarak denetinin, mesajla ulalmak istenen niyet, mesajn iletildii kii veya kiiler, mesaj gnderen kii, mesajn ierii ve mesajn iletebilecei alternatif kanallar olmak zere, iletiimin temel safhalarndan haberdar olmas gerekli grlmektedir (Gorton, 1972, s 281). rgtlerdeki iletiim kanallar, vcudumuzdaki sinir sistemi gibi ilev yaparlar. Bylelikle rgtn tm katmanlarna bilgi tama ve durumdan haberdar etme olana salanm olur (Frunzi and Halloren, 1991, s. 374). rgtlerde gerekleen resmi iletiim kanallar, st ve astlar arasnda, stlerden astlara veya astlardan stlere gidecek ekilde dikey dorultuda olabilecei gibi; astlar arasnda yatay, stler arasnda yatay dorultuda; veya farkl birimlerdeki stler ve astlar arasnda apraz dorultuda gerekleebilir. rgtlerde en ok stlerden astlara doru bilgilendirme, talimat verme eklinde gerekleen iletiim kanal kullanlr. Astlardan stlere doru iletiim genellikle daha azdr. Bununla beraber, yaplan ilerin doruluunu test etme, yanl anlamalar giderme bakmndan etkili rgt iletiiminde astlardan ste doru olan iletiimin glendirilmesi gerekir. Yatay dorultudaki resmi iletiim, ihtiya duyulduu veya st ynetimin byle bir ortama izin verdii srece gerekletirilir. Bunun yan sra, rgtlerde ok daha yaygn bir ekilde, kiiden kiiye yaylan ve zm asmas da denilen resmi olmayan iletiim tr de bulunmaktadr. Daha ok, sylenti ve dedikodu eklinde gerekleen bu iletiimin de rgtn canlln temin etme veya tersi ykc etkiler tamas bakmndan rgtsel etkililikte nemli yeri bulunmaktadr (Frunzi ve Halloren, 1991, s. 372, 379; ). Son yllarda bilgisayar ve internet teknolojisi ile gelien ve uygulama topluluklar, veya aratrma gruplar kapsam dahilinde gelien yeni sanal iletiim trleri resmi veya resmi olmayan tre dahil edilmemekte ve ikili iletiim snflamasn daha az grnr klmaktadr (Baker, 2002, s. 6). En genel ifadeyle iletiim, bilgi paylama eylemidir. letiimde kaynak ve alc ile birlikte, bilginin herhangi bir ortam ierisinde iletilmesi sz konusudur. letiim bir mekandan, bir kiiden yada bir bireyden herhangi bir ortam kullanlarak bilginin transfer edilmesidir (Kksal, 1981, s.52). letiim, birey, grup ve toplumlar arasnda sz, yaz, grnt ile duygu ve dncelerin karlkl iletimini salayan bir sre (Dnmezer, 1999, s.78) olarak tanmlanabilecei gibi, kaynak ve alcnn gd, alg, eilim ve tutumlaryla ekillenen duygu, dnce yada bilgilerin bakasna aktarlmas sreci olarak (ahin, 1998, s.13) da tanmlanabilir. Ama, kaynak ve alc arasnda bilgi, dnce, duygu ve tutum ortaklnn salanmasdr. letiimin gereklemesi iin iki insan, iki hayvan, iki makine ya da bir insan ile bir hayvan, bir insan ile bir makine (bilgisayar vb.) gibi iki sistem gereklidir. Nitelikleri nemsenmeden, iki sistem arasndaki bilgi alverii iletiim olarak kabul edilebilir (Dkmen, 2002, s.19). letiim szl, szsz, grsel yada dokunsal olmak zere farkl ekillerde olabilir (Akyol, 1986, s. 5). Szl iletiim yz yze konuma ve dinleme eklinde veya herhangi bir arala yazl anlatm eklinde olabilir. Szsz iletiim ise szcklerle deil, ancak beden dilini kullanarak yaplan iletiimdir. Her ne kadar iletiimin en
48 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

zengin ekli szckleri kullanmak olsa da, iletiimin nemli bir ksm szcklerin anlamlarna bal deildir (Clifford,, 1980:177; ev: Arc ve dierleri). Beden dili, alan kullanm, giyim kuam gibi unsurlar szsz iletiim unsurlar olarak (Vural, 2004, ss. 293-301) iletiimi etkilerler. Yz yze iletiimde, szckler yannda, tutumlar, duygular, roller ve bunlarn etkisi altndaki beden dili olduka nemli bir yer tutar. Aratrmalar, iletiimde, beden dilinin szl iletiime gre daha nemli grldn ve ou kez szl iletiimin yanstt anlamlara zt anlamlar tayabildiini de yanstmaktadr (Frunzi and Halloren, 1991, s. 366). Yz ifadeleri, beden duruu, jestler, giyinme biimi, makyaj, taklar, sa tarama biimleri, davranlar, bulunulan ortam gibi beden dili, iletiim srecindeki kiilere ok ey anlatr. Bunun yan sra, bilgiyi veren ve alan kiilerin zihni ve duygusal deneyimleri iletiimi olumlu veya olumsuz ynde etkileyen dier unsurlardr. Bu nedenle, deerlendirme ve rehberlik grevi srasnda denetilerin szl iletiimde olduu kadar szsz iletiimle ilgili olarak da bilgi ve beceriye sahip olmas gerekir. Beatch ve Reinhartz (2000, s.117), denetilerin szl iletiimleri ile szsz iletiimlerinin birbiriyle uyumlu olmas gerektiine dikkat ekerek, aksi halde iletiimde sorunlar yaanacan belirtirler. DENETMDE LETM SORUNLARI VE DKKAT EDLECEK HUSUSLAR rgtlerde deneti, rgt ve igrenler arasndaki balanty salayan anahtar neme sahip kiidir. Deneti rgt amalarn ve hedeflerini yorumlar, aklar, igrenlere iletir ve rgtn amalar ile igren amalarn birbiri ile ilikilendirip tamamlayc ve birletirici rol oynar (Keys ve Henshall, 1984, s. 6,16). Bunu baarabilmek etkili iletiim becerilerini gerekli klar. Deneti etkili iletiimi kurmada baarsz olursa, bunun acsn tm rgt eker (Ficker, 1975, s. 9, 11). Benne ve Sheats (1948)i referans gstererek kiileraras ilikileri inceleyen Kreps (1986, ss. 168-171), rgt yelerinin gerekletirdii rolleri, grev rol, sosyal ilikileri gelitirme rol ve ben-merkezli rol olarak, ana blmde ele almaktadr. Kiileraras iletiimde, grev rol ar basan liderler daha ok grevin gerekletirilmesi iin gerekli unsurlar nemserler. Kiileraras ilikiler rol ncelikli gelen liderler ise, daha ok dost kazanmaya alr ve rgtsel amalar gerekletirme ynndeki grev roln geri plana brakrlar. Burada nemli grlen hem grev hem de ilikileri gelitirme rolnn st dzeyde olmasdr. Dier yandan, ben merkezli roln, ilikileri tkayc, hkmedici, ilgisiz davranlar sergileyici nitelikler tad, dolaysyla, liderin hem grev roln hem de iliki gelitirme roln sabote ettiine vurgu yaplr. Dolaysyla, iletiimi gelitirmeye alan bir liderin ben-merkezli rolnden syrlmas gerekli grlr. letiimde bulunan kiilerin zihni, duygusal ve kltrel ynelimleri yannda iletiim alannda sahip olduu bilgi ve beceri dzeyi iletiimin etkili ekilde gerekleme dzeyini etkiler. grenlerin sorunlarn ortaya karabilmek, sorunlara birlikte etkili zmler bulabilmek ve mesleki gelimeyi salayabilmek asndan, zellikle denetinin iletiim alannda bilgi ve beceri sahibi olmas son derecede nemlidir. Edelman (1994), ynetimde yaygn olarak grlen iletiim sorunlar olarak aada verilen hususlara dikkat ekmektedir:
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

49

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

- Sorundan ok, kiiler zerinde durmak - Ar kontrol uygulamak - Kltrel farkllklar gz ard etmek - Sorunu trmandrmak - Dinleyicilerin farknda olmamak - Ters tepki oluturacak dil kullanmak veya aklamalarda bulunmak - Kar tarafn grlerini dinlememek - lgisiz veya yarglayc bir tavr sergilemek Edelman (1994) ayrca iletiimde bulunan kiinin yapmamas gerekli u hususlar da vurgulamaktadr: Dinlememek - Sadece kulaklarla dinlemek (Szcklerin arkasndaki fke, korku, znt, nee vb. duygular anlamamak, etkili iletiim kurmay zorlatracaktr) - Hemen sonucu sylemek (kiilerin ne demek istediklerini onlarn szlerini bitirmesini beklemeden sylemek, gerek birtakm fikirlerin karlmasna ve gvensizlie neden olacaktr) - Zihni kapamak (yeni fikir ve dncelere ak olmamak, kendi dncenizin en iyisi olduunu dnmek, gelime frsatlarna darbe oluturacaktr) - Yarglamak, eletirmek ve t vermek (bu ekil konumalar kardakinin dncelerini tam olarak nakletmesini engelleyecektir) Dier yandan Sember ve Sember (2007, s. 96), iletiimde sorun oluturabilecek kanlmas gerekli deneti tutum ve davranlarna ilikin u nerilerde bulunmaktadr: - grenin kiisel ihtiyalarn gz ard eden konumalardan kann. - grenin ne yaptn asla kk grmeyin. - Yetenekler hakknda belirsizlik aklamayn (Bunu yapabilecek misin? demek yerine, Bunu yaparken bir sorun olursa bana bildirin demek daha iyi ilikilerin kurulmasn salar). - greni bir kii olarak grmezden gelmeyin (ie odaklaarak, kiileri nemsemez olmayn). - Sorumlu olmayan igren hakknda olumsuz konumayn. - Skntlarnz igrenin omzuna aktarmayn. - Kibir ve stnlk sergilemeyin. - Kmseme iinde olmayn.
50 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

letiim olduka dinamik bir sre olduundan, iletiimdeki baar veya baarszln, denetinin belli bal engelleri kontrol edebilmedeki yeteneine bal olduunu belirten Frunzi ve Halloran (1991, s. 366), bu engellerin neler olduunun bilinmesinin gerekliliine iaret eder. Bu engeller u ekilde zetlenebilir: - Deer yarglar (farkl deer yarglarna sahip olmak, yarglanacak bir durum olmamasna ramen, gereksiz yere yargda bulunmak durumunu ortaya karabilir), - Dil (Denetiler genellikle ne sylediklerinin hemen anlaldn sanrlar, oysa konumada seilen szckler bakmndan ok fazla yanl anlama oluabilir), - Dinleme (Dinleme zor bir sre olup, ne sylendiinin anlalmas iin youn dikkat gerektirir), - Otorite ve stat (Baz kiiler, geerliliine veya etkililiine bakmakszn, st ynetimin syledii her eye, kr krne itaat etmeye alrlar), - Alglar (Grdmz, duyduumuz, okuduumuz veya hissettiimiz alglarmz bizim gemi deneyimlerimize, geri planmza ve kltrmze gre ekillenir), - Genellemeler (nsanlar genellikle bilgileri gruplamaya ve snflandrmaya alrlar. Bu genellemeler bazen politikaclar, etnik gruplar, liderler ve dier kii ve gruplar iin yaplr ve zararl sonular dourabilir), - Savunmac davran (Baz kiiler iletiimde kat bir savunmac tutum iine girerler. Bu durum onlarla etkili iletiim iine girilmesini engeller). Edelman (1994), etkili iletiim kurabilmek iin iletiimde dikkat edilecek hususlar u ekilde zetlemektedir: - Dnceyi dile getirmek (sylemek istediinizi syleyebilmek), - Aktif dinlemek (ne denildiini tam olarak anlamaya almak), - Paylamak (dinleyerek ve konuarak konuya ortak olmak), - Sayg duymak (farkl fikirlerin olabileceini kabul etmek), - Drst olmak (ne hissettiimizi anlatabilmek), - Nesnel olmak (kimin konutuundan ziyade, neyin anlatldna odaklamak). letiimde beden dili ve etkili dinlemenin nemine deinen Sember ve Sember (2007, s. 115-116), etkili dinleme iin, nyargl olmamaya, ak ve net yantlar vermeye, kltrel farkllklardan kaynaklanan hususlar fark etmeye dikkat ekmektedir. Etkili dinlemeyi gerekletirebilmek iin Edelman (1994) u nerilerde bulunmaktadr: Dinleme iin ortam ayarlayn - Yeterince zaman ayrn (Acele ediyormu izlenimini vermeyin) - Rahat ve doal bir yer ayarlayn (Grlt, kalabalk, vb. basklar bulunmasn)
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 51

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

- Konumann kesilmemesine dikkat edin (Telefonun almas, dier insanlarn ziyareti vb. durumlarn olmasna izin vermeyin) Pasif dinleme becerileri gelitirin - yi gz temas kurun (Kardaki konuurken gzlerinizi karmayn veya baka yne odaklanmayn) - Beden duruunuzu ayarlayn (Hafife konuan kiiye doru eim gsteren rahat bir duru idealdir. Kollarnz gsnz zerinde kavuturmayn, tehdit olarak alglanabilir) - Ba sallama ve yz ifadelerini etkili kullann (Konumacy olumlu veya olumsuz etkileyebilecek olmasn dikkate aln) - Cesaretlendirici szler syleyin (yle mi?, phesiz, vb. szler konuann dncesini tam olarak ifade etmesini kolaylatrr) - Sessiz durun (Dinlediinizi belirten bir sessiz duru, kardakine konuma frsat verir). Aktif dinleme becerileri gelitirin - Dnt verin - Durumu zetleyin, - Durumun zetlenmesine yardmc olun. letiim sorunlarnn stesinden gelebilmede Weiss (1994) ise aadaki nerilerde bulunmaktadr: Denetlenenden denetiye doru olan iletiimi artrn ve tevik edin (bu yolla olas sorunlar nceden fark edebilir, daha etkili kararlar alabilirsiniz). grenler dinleyin ve fikirlerine nem verin, yaplan ileri takdir edin. Bu yolla, hem iletiim sorunlar azalar, hem de insanlarn moralleri artar, ilerine daha ok deer verirler. Konumay kolaylatrn (detaydan kann, nemli eyleri en anlalr ekilde aklayn; konuann szn kesmeyin, kendi sranz bekleyin; konumalarnz beden dili, ses tonlar ile glendirin; argodan, klie laflardan kann; insanlar yarglamayn; anlalmayan hususlar tekrarlayn, sorular tevik edin) Ne kadar sre konuacanz kararlatrn (insanlarn yorulmamas, dikkatlerinin dalmamas iin, konumay uzatmayn). Dier yandan beden dili, iletiimde nemli bir yer tutmaktadr. Ne dndmz veya ne hissettiimize ilikin duruumuz, jest ve mimiklerimiz, ses tonumuz ve hatta zaman ve mekan kullan eklimiz evreye birtakm mesajlar iletmektedir. Beden dili alan uzmanlar tarafndan genellikle, kinezik (yz ifadeleri, duru, gz hareketleri, jest ve mimikler vb. gibi devinduyumsal durumlar); gz temas (insanlarla kurulan gz temasnn sresi ve ekli); ses kullanm (konuma hz, ses tonu ve iddeti, duraksamalar); dokunma, alan ve zaman kullanm eklinde gruplanmaktadr (Learning Seed, 2008, ss. 2-16). Beden dili, kiilerin karlkl olarak sahip olduklar kltr zellikleri, eitimleri, statleri, deneyimleri, niyetleri vb. unsurlar altnda
52 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

ekillenmekte ve bu dorultuda iletiimi olumlu veya olumsuz ynde etkileyebilmektedir. Bu nedenle, denetilerin, iletiimi etkileyen unsurlardan haberdar olmas ve olumsuz etkenleri en aza indirecek ekilde kendilerini gelitirmesi gerekmektedir. ARATIRMANIN YNTEM Bu aratrma, Elaz ilinde grev yapmakta olan denetilerin, denetimde yaadklar iletiim sorunlarna ilikin anlattklar yklere dayal niteliksel bir almadr. ykler grme yntemi aracl ile denetilerin anlattklarnn kaydedilmesi yoluyla elde edilmitir. Elaz ilinde 47 ilkretim denetisi bulunmaktadr. Ancak 32 deneti ile grme yaplabilmitir. Dolaysyla, aratrmada alma grubunu 32 deneti oluturmaktadr. Denetilere grme konusu hakknda nceden bilgi verilmi ve belirlenen zaman dilimi iinde, denetim srecinde yaanan iletiim sorunlarna ilikin arpc bulduklar ykleri anlatmalar istenmitir. Her bir denetinin en az iki yk anlatabilmesi istenmitir. Baz denetiler veya drt yk anlatmlardr. ykler kayt cihaz kullanlarak kaydedilmi, daha sonra metin belgesi haline dntrlmtr. Metin belgesi haline getirilen 90 yk iinden anlatm bozukluu bulunan veya iletiim sorunlaryla dorudan ilgisi bulunmayanlar elenmitir. Bu aratrmaya 20 yk dahil edilmitir. Bu yklerde, iletiim sorunu oluturacak durumlar alan yazn bilgisi eliinde belirlenmi, daha sonra denetiler ve denetlenenlere gre snflanarak, hangi tr iletiim sorunlarnn yaand tablo halinde belirtilmitir. Ulalan sonular eliinde nerilere yer verilmitir. Aratrmalarda yk anlatm, ok sk bavurulan bir yntem olmamakla beraber, ou kez gzden kaan birok bilgiye ulamay salamas; gerek yaamdan rnekler sunmas; ve niceliksel yntemlerle yakalanamayacak baz olaylar gn na karmas bakmndan nemli grlen bir veri toplama yntemidir. Bailey ve Tilley (2002, s. 575), birok bilim adamna atfta bulunarak, anlatma dayal sorgunun temel ilkesinin, insanlarn kendi dnyalarn anlamalarnda en iyi aracn anlatlan ykler olduu inancna dayandn belirtir. yk anlatmnn yzyllardan beri insanlar arasndaki iletiimin gl aralarndan birisi olduunu belirten Koch (1998, s.1182), ykleri yasal bir aratrma rn olarak kabul eder. ANLATILAN YKLER VE YORUMU 1. yk Bir ilimizde denetiler arasnda MBey, iletiim kurmada izledii sert tutum nedeniyle bir marka olmutur. Bu ynn bilen deneti arkadalar M beye biraz daha yumuak davranmas ynnde telkinlerde bulunurlar. M Bey gittii okulda bir bayan retmeni denetlemektedir. Bayan retmenin birok eksii vardr. Arkadalarnn szlerinden etkilenen M Bey bayan retmene yresel bir azla Anam yle yap, bacm byle yap,.. eklindeki hitaplarla rehberlik eder. Bu durumdan etkilenen bayan retmen M Beye dnerek: Sayn mfettiim ok anslym. Bu kadar eksiim var. Siz hepsini grdnz ve ok gzel bir ekilde beni ynlendirdiniz. Ya benim dersime sizin yerinize M Bey gelseydi der. Yorum: Bu yk, nceki denetimlerinde srekli hkmran bir dil kullanan denetinin retmen iin ne byk bir kayg ve stres ve korku nedeni oluturduunu gstermektedir. Byle bir bask altndaki retmenin, eitimde zorluk ektii ve ynlendirilmeye ihtiya duyduu hususlar, denetiyle paylamaktan ekinecektir.
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 53

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

Oysa, bu olayda, yapc bir dille denetimini gerekletiren deneti, retmenin duyduu korku ve kaygy ortadan kaldrmtr. 2. yk ki deneti karl bir havada bir ky okuluna denetime giderler. Okula yaklarken kpekler saldrr. Denetiler ellerine geirdikleri bir sopayla kpekleri uzaklatrrlar. Kar ya olduu iin denetiler parkalarnn kaponunu takm olarak ve az nceki saldrdan dolay stleri biraz kirli ve dank ekilde okula girerler. Okulda iki retmen olmasna ramen kimseyi gremezler. Ancak, 200 metre kadar ileride komaya devam eden bir erkek ve arkasndan kucanda ocuuyla takip eden bir bayan vardr. Deneti seslenerek durduramayacan anlaynca daha arkada olan bayann nne geer ve Bir dakika hanmefendi ne oldu, neden gidiyorsunuz byle? diye sorar. Bayan, Ltfen bize dokunmayn der. Denetiler, daha sonra retmenlerle konutuklarnda, retmenlerin daha nce bir terrist saldr deneyimi yaadklarn ve okula gelirken elbiseleri kpek saldrs nedeniyle kirlenen ve kar nedeniyle balarn parkalarnn kaponu ile kapatan denetileri terrist sandklarn renirler. Bu ykde, terrizmin eitimi de hedef aldn gsteren, lkemizin iinde bulunduu trajik bir durum sz konusu. Bu olay, iletiimde beden dili olarak giyim kuamn, alglarn ve nyarglarn ne kadar farkl sonular dourabileceini arpc bir ekilde yanstmaktadr. 3. yk Bir ilemizde denetime giden denetiler retmenlerle grtkten sonra, okul idaresine ynelik denetimi yapmaya balarlar. Denetilerden birisi, aka ile kark okul mdrne: Mdr bey u gaydad guydad getir bakalm der. Yresel dilde evraklar istemitir deneti. Okul mdr ise o dnemde okul bahesinde sorunlu olan su kuyusunu anlamtr. Hocam biz kuyunun zerini kapattk ve gerekli nlemleri aldk der. Okul mdrnn bu cevab zerine odada biraz glme olur. Yaplan aklamalar ile durum anlalr. Yorum: Bu olayda denetiler, yresel az kullanarak okul evraklarn istemitir. Okul mdr kullanlan szckleri (gaydad, guydad) yanl anlayarak, eksikliini bildii ve zeri ak olan kuyuyu dile getirmitir. Denetim esnasnda denetiler yresel azla konuarak, iletiimde bir yanl anlama yaanmasna yol amtr. Bu ykde, yanl anlama, giderilmitir. Ancak, giderilemeyen durumlar da yaanmas sz konusu olduundan, iletiimde kltrel farkllklarn farknda olmak ve herkesin anlayabilecei bir dille konumak nemlidir. 4. yk Hayat bilgisi dersinde retmen ara ve ana ynleri anlatmaktadr. rencilerin ynleri daha iyi kavramas iin snfn tavanna ynleri gsteren bir ekil asmtr. Dersin sonuna doru deneti rencilere ilenen konu ile ilgili sorular sormaya balar. Deneti nde, retmen denetinin arkasndadr. Deneti bir renciyi kaldrr, renciye ynleri sorar. renci cevap verir. Sonraki renciyi kaldrr Kuzey ne taraf? diye sorar. renci dnr ve lamba diye cevap verir. Deneti arkasna dndnde retmenin yukary gsterdiini grr ve retmenin renciye kopya vermek istediini anlar. Yorum: ncelikle retmenin snfta gerekletirdii retimden emin olmas ve bu yolda iyi rnek oluturmas gerekir. rencilere ynleri retmek iin tavana
54 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

aslm olan materyal aslnda retmenin bu alandaki gayretini gsterir. Derste renci hatalar ve yanllar doal olarak olabilecektir. renciler yaptklar hatalar dzelterek renmeyi pekitireceklerdir. Bu ykdeki retmenin, renci renmesiyle ilgili ak olmas, varsa sorun denetiyle paylamas gerekirdi. Ancak, retmenin, doru cevap vermesi ynnde renciye yapm olduu iaret, aslnda sorunlarn denetiyle paylamada ne kadar ekingen olduunu ve itenlikle davranamadn ve denetiyi yanltma amac gttn gstermektedir. Burada, esas sorun, genel olarak denetimlerde, retmen ve deneti arasnda ibirlii ve paylama dayal bir sre oluturulamamasdr. 5. yk deneti bir ileye denetime giderler. O dnemde bilgisayarlara taklarak allan bilgi tayc harici bellek (flash bellek) ok yenidir ve cep telefonlar pek yaygnlamamtr. Denetilerden biri snfa girmeyip, snftan grnecei bir yerde srekli cep telefonuyla konumaktadr. Dier denetiler snfa girer. Denetilerden biri snf kitaplnda zeri tozlu bir Kuran Kerim olduunu grnce, snf kitaplnda tozlu bir kitabn olmasna tepki gsterir. Denetim bitmitir ve denetiler mdr odasnda bir yanda retmene rehberlik yaparken, denetilerden biri bilgisayara harici belleini takm bir ekilde raporu hazrlamaktadr. Rapor hazrlanr ve okuldan ayrlrlar. retmen denetilerin uzaklatndan emin olunca le Milli Eitim Mdrn arayarak yle der. Sayn mdrm okuluma deneti olduunu syleyen kii geldi. Bunlardan biri Hizbullah (Kuran Kerimi tozlu grnce uyaran kii), biri ajan (okul dnda srekli cep telefonuyla konuan kii), dieri de bilgisayara takt bir aygtla bilgisayarmdan bilgilerimi ald der ve telefonu kapatr. Yorum: retmen, teknolojik gelimelerden habersizlii dolaysyla alglama hatasna dme yan sra nyarg ile olaya yaklamtr. Uzun sre okul dnda telefonla konuan ve o dnemlerde yeni bir teknolojik ara olan harici bellek kullanan denetinin de kulland cihaz hakknda retmene bilgi vermemesi ve ilgisiz davranmas bu ekilde bir yanl anlaya neden olmu ve retmenin gelen kiiler hakknda farkl deerlendirmede bulunmasna yol amtr. 6. yk Denetiler matematik dersinin ilendii snfa girerler. retmen karma ilemini anlatmaktadr. retmen dersi anlatrken u rnekleri verir: Elimde be yumurta var, n bo verin ka kald?, On elmann drdn bo verin ka kald? retmen dersi bitirir, deneti ilenen derse ilikin rencilere soru sormaya balar ve yle sorar: ocuklar u an snfta 17 kii var, retmeni bo verin ka kii oluruz? Bu soru zerine retmen denetiye: Hocam beni bo veremezsiniz der. Deneti retmene Hocam ders boyunca bo vermediiniz bir ey kalmad, ben sadece sizi bo vermi oldum ok mu? der. Yorum: retmenler, rencilerle birlikte olduklar tm zaman dilimlerinde kullandklar szckler ve beden dili ile srekli bir iletiim iindedir. Bu ykde, retmen, rencilere ynelttii sorularda, srekli olarak karn demek yerine, pek uygun dmeyen szck olarak bo verin szcn kullanmakla yanl yapmtr. Ancak, denetinin tekrarlanan bu szc dzeltmede verdii rnek ise, retmeni kazanmaktan ok, denetime kar olumsuz bir tutum edinmesine yol aacak bir nitelik gstermektedir. Bunun yerine, daha uygun bir rnekle, rencilerin anlamalarn kolaylatrabilir ve retmene rnek tekil edebilirdi. Bu rnekte de denetinin,
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 55

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

iletiimde yarglayc, kk drc ve hkmran bir zellik sergiledii grlmektedir. yk Deneti okul mdr ile fiziki yapy kontrol etmektedir. Okulda iki snf vardr. Denetim esnasnda bir snfn kullanldn, dier snfn ise renci azl nedeniyle kullanmda olmadn grr. Bunun zerine mdr beye dnerek Bo olan snf grsel snf yapalm der ama mdrden cevap alamaynca, Hocam siz de benim gibi ar iitiyorsunuz galiba der. Okul mdr: Hayr iitme sorunum yok ama grsel kelimesini anlamadm der. Yorum: Bu rnekte retim teknolojisi hakknda yeterince bilgisi olmayan okul mdrnn iletiim kurmada zorland grlmektedir. Fakat, bu durum ayn zamanda, uygun renme ortamlar oluturma hususunda, ibirliine dayal almalarn fazla yaplamadnn da bir gstergesi olarak grlebilir. 8. yk Seminer esnasnda deneti konuyu anlatr ve soru cevap ksmna geer. retmenlerden birini tahtaya kaldrr ve soru sorar. retmen cevap veremez. Bunun zerine deneti: Tamam hocam teekkr ederim yerinize oturun der. retmen bulunduu yere melerek oturur Yorum: Denetinin retmeni bir renci gibi tahtaya kaldrmas tartlmas gereken bir davrantr. Korku ve heyecann elik ettii retmen davran, durumun ciddiyetini aklamak iin yeterli olacaktr. Denetinin iletiimde hkmran ve hata arayan bir tavr sergilemesi yerine, yapc, destekleyici, kolaylatrc bir tutum ve davran iinde, birlikte renmeyi tevik edecek ortamlar oluturmas gerekirdi. 9. yk Bir ilemizde yresel az farkllndan u ve o harfleri yanl kullanlmaktadr. Bu ekilde konuan bir deneti, denetim sonras Siz deerli ozman retmenlerim diyerek denetim sonras deerlendirme toplantsna balar. retmenler arasnda glmeler olur. Denetinin, retmenler arasnda oturan bir arkada da gler. Toplant sonras deneti, arkadana retmenler bir eylere gld ama sen neye gldn onu anlamadm deyince dier deneti Hocam sizin ozmannza gldm eklinde cevap verir. Yorum: letiimde dikkat edilmesi gereken noktalardan biri dilimizi iyi kullanmamzdr. zellikle denetilerin aksansz bir dil kullanarak dier eitimcilere rnek olmalar gerekir. 10. yk Bir ky okulunda bir retmenin snf ii performansn denetleyen bir deneti, denetim srasnda ceketini karr. O yllarda, krsalda denetim yapan denetilere silah tama izni verilmitir. Denetinin pantolon kemerinde bir tabanca asl bulunmaktadr. Bunu gren retmen Msaadelerinizle ben de ceketimi karaym der. retmenin pantolon kemerinde de bir tabanca asl durmaktadr. Yorum: Beden dili bazen kardaki kiiyi tehdit edici nitelik gsterebilir ve denetimde gergin bir atmosferin yaanmasna yol aabilir. Bu ykde, deneti kt niyet tamasa bile, yapm olduu davran retmen tarafndan bir tehdit olarak alglanm ve annda tepkisel ve savunmac bir karlk bulmutur.

56

Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

11. yk Deneti denetim iin snfa girer, rencilerle biraz sohbet ettikten sonra retmene: Buyurun hocam etkinliinizi yapn der. retmen donuk bir sesle Ne yapaym? der. Bunun zerine deneti retmenin plann alarak, Siz buyurun oturun, ben etkinlii yaparm der ve plana gre etkinlii yapar. Yorum: retmen, denetim esnasnda deneti tarafndan kullanlan etkinlik szc ile neyi kastettiini tam olarak alglayamamtr. Dolaysyla Denetinin, ncelikli amacn rehberlik etmek olduunu hatrlayarak, retmeni bilgilendirdikten sonra derse balamas ynnde tevik etmesi gerekirdi. Bu ykde, retmenin denetinin sylediini anlayamama olasl vardr. Bununla birlikte, denetinin olduka tepkisel bir davran sergiledii sylenebilir. 12. yk Deneti, birinci snfn dersindedir. retmenin renci okumasn salamada ses temelli okuma yaptrmadn gren deneti, retmene: Hocam retimde yaplandrmac yaklamdan haberiniz var m? diye sorar. retmen: O nedir? Ben bilmem yle ey. Krk yllk retmenim. Bir planm var ona gre dersimi iliyorum der. Bunun zerine deneti: Yenilediiniz bir programnz yok mu? diye sorar. retmen, Ben yenisinden eskisinden anlamam. Greve baladm sene bir program hazrladm. Yllardr onu kullanyorum ve baarl bir retmenim der. Yorum: retmen, yeni yntem, teknik ve kavramlardan olduka uzak kalmtr. Kendini yenileyememitir. Bu nedenle bir takm kavramlara ilikin bilgi yetersizlii vardr. Israrc bir tavr sergileyerek kendi yaptnn doru olduunu savunan, nerilere kapal bir iletiim rnei sergilemitir. Bu rnek, retmenin uzun yllar etkili bir rehberlik grmediini de ortaya koymaktadr. 13. yk Ky okuluna giden deneti, retmene eitim programna ilikin aklama yapmak iin nolu tebliler dergisini ister. retmen mdr odasna gider ve 20 dakika kadar snfa gelmez. Deneti merak eder ve mdr odasna gider. retmen, okula gelen nite dergilerini gstererek nolu tebliler dergisinin olmadn syler. Deneti: Hocam mutlaka gelmitir. Tm okullara her derginin bir says gnderilmektedir der. Sonrasnda retmen ay ikram etmek ister. retmen ay hazrlarken, deneti retmene yardm etmek ister. Bu esnada ay yaplan yerdeki dolabnn raflarnda, denetim esnasnda retmenden istedii tebliler dergisinin sayfalarnn serili olduunu grr. Yorum: retmenin denetiyle olan iletiiminde, sradan ve bilmesi gerektii bir kavram anlayamamas, kendi alanndaki gelimeleri ve mevzuat takip etmedeki ilgisizliini ve yetersizliini gstermesi asndan nemlidir. Bu bilgisizlik iletiimde de sknt yaratmaktadr. 14. yk Denetim amal bir toplantya ara verilir. retmenlerden biri denetinin yanna gelerek, Hocam merhaba. Beni tandnz m? der. Deneti: Hocam kusura bakmayn. Saynz ok, karamadm der. retmen de: Hocam nasl tanmazsnz? Geen yl bizim kye gelMill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 57

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

mitiniz. Size tavuk ikram etmitim hani der. Deneti: Hindi yedirseydiniz hatrlayabilirdim ama bir tavukla hatrlamam zor esprisini yapar. Yorum: retmenin kendini hatrlatma yolu olarak denetiye ikram ettii tavuu vurgulamas, yanl deer yarglar iinde bulunulduunu gsteren olumsuz bir rnek oluturmaktadr. Bu rnek ayn zamanda, denetim srecinde bilgi ve renme odakl etkileimin gerekliliini ortaya karmas bakmndan da ilgin bir durumdur. 15. yk ki deneti merkeze bal bir ky okuluna gider. Okuldaki retmen daha nce on yl Almanyada retmenlik yapm bir kiidir. Denetiler biraz konutuktan sonra retmen dersi ilemeye balar. Yalnz retmen o kadar heyecanldr ki 3-4 dakika hi konuamaz. Sonra eline tebeiri alp tahtaya konu hakknda bir eyler yazmak ister. retmenin heyecan giderek artmakta ve eli titredii iin tebeiri de kullanamaz hale gelmektedir. Bunun zerine denetiler retmeni dar kararak, retmenle konuurlar, heyecann dindirip tekrar derse balarlar. Denetim sonunda denetiler retmeni olduka baarl bulurlar. Denetilerden birisi,Hocam dersinizi ok gzel ilediniz. rencilerle iletiiminiz harikayd ama heyecannz anlayamadm der. retmen denetiye, Hocam Almanyada da denetim oluyor, ama burada tandm arkadalar benim gzm baya korkutmulard. Bu nedenle ok heyecanlandm der. Yorum: Bu olayda retmenin evreden etkilendii ve denetime kar yanl alg ve nyarglar gelitirdii grlmektedir. Ancak, etkili iletiime aracl ile rehberlie dayal denetim kiinin kendine gveni ve etkili ders ilemesini salamtr. 16. yk retim teknik ve yntemleri ve renmeyi etkileyen etkenler konusunda rehberlik amal bir toplant yaplmaktadr. Deneti toplantya u ekilde balar, Deerli retmen arkadalarm, sizler ba tacsnz. Anlatmm esnasnda vereceim rnekler konunun daha iyi anlalmas iindir. Sizlerin zerinize alnmanz beni zer, sizleri tenzih ederim. Deneti, renciden bir eyi yapmasn isteyecekseniz nce sizler yaparak rnek olmalsnz der ve u rnei verir renciye salkl olmann yollarn az saln anlatarak rneklendirecekseniz, nce sizin az salnza dikkat etmeniz gerekir. Bunu yapmayan retmenin dileri karayolu gibi olmusa, bu anlatlanlarn renci zerinde etkisi olmayacaktr. Toplantdaki retmenlerden bazlar denetinin karayolu benzetmesine sinirlenerek denetiye, Siz retmeleri aalyorsunuz. Hangi reten arkadamzn dileri sizin belirttiiniz gibi olabilir ki? der. Deneti zr dileyerek, Hocam konumamm banda sizleri tenzih ettiimi sylemitim. Der. Yorum: Bu ykde deneti her ne kadar retmenleri tenzih etse de, vermi olduu rnek retmenlerin alnmasna neden olmutur. letiimde, yanl anlalabilecek, krlmalara neden olabilecek benzetmelerden ve kk drc szcklerden kanmaldr. 17. yk Deneti derstedir. retmen konuyu anlatm ve deneti rencilerin yorum gcn lebilmek iin sorular sormaktadr. Snf okulun ikinci katndadr. Deneti rencilerden birine, Yavrum yerinden kalkmadan camdan grdn canllar syler misin? eklinde sorar. rencinin olduu yerden okul bahesindeki aalardan birka tanesi grlebilmektedir.
58 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

renci cevap vermeden retmen sze girerek, Hocam yerinden kalkmadan bahede top oynayan arkadalarn, bahe duvar etrafnda gezinen kedi, kpekleri nasl grsn? der. Deneti, Hocam aa grnmyor mu? eklinde sorunca retmen zr diler. Sorunun cevabn deneti vermi olunca ayn renciye yle sorar. Yavrum biz de canlyz, aa da canl. Farkmz syleyebilir misin? retmen hemen sze girerek, Hocam canllarn ortak zelliklerini sorsanz hemen cevap verir, renci nerden bilsin farklarn? eklinde denetiyi ynlendirmek ister. Deneti soru fasln geerek dersi bitirir. Yorum: retmen, rencilerin analiz ve sentez yapabilme yeteneklerini gelitirme ynnde yeterince etkili grnmemekte ve srekli mdahalelerde bulunarak, kendi yetersizliini rtmeye ynelik, denetiyi yanltc ve savunmac bir davran sergilemektedir. Bu durum, denetinin rehberlik yapabilme durumunu da olumsuz etkilemektedir. 18. yk Bir ilimizde sene ba bilgilendirme toplants yaplmaktadr. O yllarda yedi saatlik fen ve sosyal dersleri mnavebeli ilenmektedir. Bir hafta yedi saat fen sonraki hafta yedi saat sosyal ilenecek ekildedir. Deneti bu derslerin mnavebeli olarak ileneceinden bahseder. Bir ay sonraki denetim esnasnda mfetti 17-18 yllk bir retmenin mnavebeli ilenmesi gereken fen ve sosyal derslerini ayn hafta ierisinde saat fen, drt saat sosyal dersi olarak ilediini grr. Hocam neden byle yaptnz dersin mnavebeli olarak ileneceini geen ayki toplantda belirtmitik der. retmen ise Hocam ben de haftada 7 saat dersi 3 saat fen ve drt saat sosyal dersi olarak mnavebeli iledim der. Mfetti, retmenin mnavebe kavramn bilmediini anlayarak tekrar bu konuda rehberlik eder. Yorum: Denetim yapld dnemde ilkretim programnda mnavebe konusunun bahsi gemesine ramen retmen, mnavebe szcn bilmemektedir. Bu durum, retmenlerin kendilerini gelitirme ihtiyacn ortaya koyan bir rnek de oluturmaktadr. 19. yk ki deneti bir ky okuluna denetime gider. Snfa girerler ve snftaki pencerelerden birisinin pervaznn krk olduunu ve retmenin pencereyi nne bir ta koyarak kapatmaya yeltendiini grrler. Sonbahar mevsimidir ve krk olan pervazdan souk hava ieri girmektedir. Deneti, Hocam bu pencere neden byle, hava zaten souk ieride soba yanyor? diye sorunca retmen, telal bir ekilde Hocam ben devletin penceresine ivi akarak zedelemem der. Yorum: Denetiler snfta grd manzara karsnda retmene soru sorunca retmen konuyu baka yne ekmitir. Oysa, krk pencere pervazn tamir ettirmi olsayd snf renciler iin daha gvenli olacakt. Bu yk, retmenin sorunlarn stesinden gelmedeki ilgisizliinin yan sra, bunlar denetilerle ak bir ekilde paylamaktan ekindiini, yanltc ve savunmac bir davran iinde olduunu da gstermektedir. 20. yk 5-6 deneti Nisan aynda bir ilemizde 3-4 retmeni olan bir kye giderler. Bu yre halk, kendine has bir dil kullanmaktadr. Deneti rencilerle sohbet ederken snfta bir iki rencinin okumaya gememi olduunu fark ederler. Deneti, retmene rehberlik ederek bu
Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 59

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

sorunun stesinden nasl gelineceini dnrken retmen konumaya balar. Hocam bunlar zaten Trke de konumuyorlar. Hepsi renme zrller der. Yorum: Grevini gerei gibi yerine getiremeyen retmen genelleme yapma hatasna derek, kendini iine dt durumdan kurtarmak istemitir. Bu durum ayn zamanda kendini savunma kaygsyla yanltc bir rnek de oluturmaktadr. Denetiler, nceden etkili ekilde rehberlik yapabilme olanan bulabilselerdi, bu durum belki yaanmayacakt. BULGULAR VE YORUMU Aratrmada ele alnan ykler dikkatlice okunarak, yorumlanm, iletiim sorunu oluturacak durumlar belirlenmi ve bunlar grlme sklklarna gre bir tablo halinde aada gsterilmitir (Tablo 1). Bu aratrmada seilen ykler temelinde, iletiimde yaanan sorunlara bakldnda, beden dilini kullanmaya ilikin sorunlarn denetilerde bir kez, denetlenenlerde iki kez yaand anlalmaktadr. Alglama hatas nedeniyle iletiim sorunu yaama durumu denetlenenler tarafnda be kez grlmektedir. Bilgi eksikliine ilikin iletiim sorunlarnn ise sekiz kez yinelendii ve bunlarn tmnn denetlenenlere ilikin olduu grlmektedir. Eitimde yanl deer yarglarna sahip olma durumu hem deneti hem de denetlenenler iin bir kez grlmektedir. Hkmran dil kullanma drt kez denetiler tarafndan yaplmtr. n yargl olmaktan kaynaklanan iletiim sorunu drt kez denetlenenler tarafnda grlmektedir. Sorumsuzluk ve ilgisizlik nedeni ile oluan iletiim sorunu kez denetlenenler, bir kez denetiler tarafnda grlmektedir. Tepkisel davrann bir kez deneti, bir kez de denetlenen tarafndan yapld anlalmaktadr. Yanltma ve savunmac davran iinde bulunma ise drt kez denetlenenler tarafndan gerekletirilmitir. Yarglayc tavr, kk grme, yresel az kullanmadan kaynaklanan iletiim sorunlarnn her biri iki kez denetiler tarafndan yaplmtr. Kendine gvensizlik, ekingenlik ve korku kaynakl iletiim sorunu kez denetlenen kaynakl olarak gereklemitir. Genelleme yapma, bir kez denetlenenler tarafndan gerekletirilmitir. Israrc ve savunmac davran yine denetlenenlerde kez grlmtr. Uygun olmayan szck kullanm ise bir kez deneti, bir kez de denetlenen kiilerce sergilenmitir.

60

Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

Tablo 1. Denetimde iletiim sorunlarnn deneti ve denetlenenler tarafndan grlme skl letiim Sorunlar Denetilerde Grlme skl 1 1 4 1 1 2 2 1 Denetlenenlerde grlme Skl 2 5 7 1 3 3 1 4 3 1 3 1

Beden dili Alglama hatas Bilgi eksiklii, yetersizlik Yanl deer yarglar Hkmran dil nyarg Sorumsuzluk, ilgisizlik Tepkisel davran Yanltma Yarglama, kk drme Yresel az Kendine gvensizlik, ekingenlik ve korku Genelleme yapma Israrc tavr, savunmac davran Uygun olmayan szck kullanm SONU, TARTIMA VE NERLER

letiim sorunlar hakknda anlatlan 20 ykye genel olarak bakldnda, denetlenenler tarafnda, en ok tekrarlanan iletiim sorununun, azalan bir sralama ile, bilgi eksiklii ve yetersizlik, alglama hatas ve yanltma olduu grlmektedir. Bunlar, eit grlme skl ile nyarg, sorumsuzluk ve ilgisizlik, kendine gvensizlik, ekingenlik ve korku ve srarc ve savunmac davran izlemektedir. beden dili, yanl deer yarglar, tepkisel davran, genelleme yapma ve uygun olmayan szck kullanm en az karlalan iletiim sorunu olarak grlmektedir. Alan yazn incelemesinde de, iletiimi olumsuz etkileyen etmenler iinde genelleme yapmak (Edelman, 1994; Frunzi ve Halloran, 1991, s. 366), alglama hatasna dmek, farkl deer yarglar, savunmac davran (Frunzi ve Halloran, 1991, s. 366), nyargl olmak, beden dilini etkili kullanmamak (Sember ve Sember, 2007, s. 116) dile getirilmektedir. Dikkat eken husus, denetlenenler tarafnda, hkmran dil, kk grme, yresel az gibi iletiim sorunlar oluturacak durumlarn grlmemesidir. Denetiler asndan yklere bakldnda, en ok tekrarlanan iletiim sorununun hkmran bir dil kullanma olduu grlmektedir. Bu durum, ister istemez denetlenenler tarafnda, yukarda belirtilen korku, ekingenlik ve gvensizlik duygularnn gelimesine de zemin hazrlamaktadr. Her ne kadar alan yaznda duruma ve igrenlerin yetimilik dzeyine gre gerektiinde hkmedici bir dilin kullanlabileceine ynelik bilgiler bulunsa da, genelde hkmedici bir dil kullanmnn olumMill Eitim u Say 195 u Yaz/2012 61

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

suz sonular daha ok vurgulanmakta, sorunlarn farkna varmak ve zmler gelitirme ynnde nemli grlen astlardan ste doru yaplan iletiimin engellenecei uyars yaplmaktadr (Kreps (1986, ss. 175; Cole, 2004, s. 41; Acheson ve Gall, 1980; Wiedmar, 1995, s. 6). Dier yandan, ben-merkezli bir denetim zelliini yanstan hkmedici dil yannda buna elik eden yarglayc ve kk grc davran, ilgisizlik, tepkisel davran, uygun olmayan szck kullanm ve yresel az gittike azalan grnme sklklar ile belirlenen dier iletiim sorunlardr. Bu tr sorunlar, denetinin gerekletirdii grev rol ve ilikileri gelitirme roln de olumsuz etkilemekte ve ilevselliini azaltmaktadr (Kreps, 1986, s. 171). Dier yandan, denetlenenlerde sklkla karlalan bilgi eksiklii ve yetersizlik; alglama hatas, nyarg, yanltma, kendine gvensizlik, ekingenlik ve korku; genelleme yapma; srarc ve savunmac tavr gibi iletiim sorunlarnn, denetiler sz konusu olduunda hi gereklemedii de anlalmaktadr. Bu durum, denetilerin, kendi anlatmlar temelinde, bilgili, sorumlu, ilgili, kendine gvenli olduklarn da ortaya koymaktadr. Ulalan bu sonular, yapc, kolaylatrc ve destekleyici bir denetim yaklamna duyulan ihtiyac da ortaya koymaktadr. birlii ve gvene dayal bir denetim ortamnda, denetlenenler sorunlarn denetilerle paylamaktan ekinmeyecek, gelime ynnde birlikte alma ve fikir al verii gerekleebilecektir. Ynlendirici, aklayc, bilgilendirici, rnek olucu vb. birok ilevi olan denetim erkinde, byk grev denetilere dmektedir. Bu nedenle, denetilerin etkili iletiim kurma ynnde bilgi ve beceri kazanmalarna byk nem verilmeli, bu kapsamda tekrarlanan dnemlerle, hizmet ncesi ve hizmet iinde sorun zmeye dayal rnek olay incelemeleri yaplmal, iyi uygulama rneklerinden yararlanlmaldr. Denetimde ada gelimeler eliinde, denetilerin ok ynl gelimesi iin olanaklar yaratlmaldr. Benzer ekilde denetlenen durumdaki retmenlerin, mesleki alanda daha bilgili ve becerili olmalarn salamak ve bu yolla zgvenlerini ve iletiim becerilerini artrmak eitimde nde gelen meydan okumalardandr. Bu nedenle, renen rgt anlay iinde, her bir alann renmesini tevik edecek bir rgt kltrnn yerletirilmesi tevik edilmeli; bilgiye ulamak; bilgiyi paylamak, uygulamak ve yeni bilgi gelitirmek iin ortamlar oluturulmaldr. Bu kapsamda, bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkin kullanm tevik edilmeli; teknolojik donanm yannda, etkili yazlmlarn da gelitirilmesi ve kullanlmas tevik edilmelidir. Eitimde, sanal alarn kullanlmasna ayr bir nem verilmeli ve bu arala retmen ve denetilerin bilgiyi paylamalar ve birbirlerinden renmeleri yannda etkili iletiim kurmalar da kolaylatrlmaldr. Anlatlan yklerde karlalan iletiim sorunlarn en aza indirebilmek ve etkili denetimin en nemli unsuru olan etkili iletiimi gerekletirebilmek iin ayrca u nerilere yer verilebilir: - Denetim srecinde, her taraf zerine den sorumluluklar etkili ekilde yerine getirmeli, denetim sreci korkulan arnk olmal, ekinilen bir sre deil, aksine, sorunlarn ortaklaa zm iin taraflarca istenen, talep edilen bir sre haline getirilmelidir. Bu kapsamda, klinik denetim anlay iinde, birlikte renmenin yollar aranmaldr.
62 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir

- Beden dilinin etkili kullanm konusunda, denetiler ve retmenler eitilmelidir. Beden dilinin, kardakini kk grecek, tehdit edecek, kayg ve telaa yol aacak zellikler tamas, insani deerler asndan olduu kadar, eitimin etkililii asndan da son derecede olumsuz sonular dourur. Bu nedenle, beden dili, bilgi paylamn cesaretlendirici, ibirlii ve yardmlamay artrc ynde nitelikler tamaldr. - Yresel az kullanmaktan kanmaldr. Herkesin anlayabilecei szckler kullanarak iletiim kurulmasna dikkat edilmelidir. Aksi takdirde kardaki kii ya hi anlamayacak veya yanl anlayacaktr. - Bulunduu ortamdan veya sahip olunan birtakm ayrcalklardan dolay kar tarafa stnlk salamaktan kanmal, bunun ileride daha byk sorunlara yol aaca unutulmamaldr. - nyarg, eitimle birlikte dnlemeyecek bir tutumdur. nyargl olmak, denetimden beklenen yararn elde edilmesini olumsuz etkileyecektir. Bu nedenle, zellikle denetilerin nyarglar ortadan kaldracak ekilde, ak, destekleyici, kolaylatrc ve birlikte gelimeyi salayc bir denetim srecini gerekletirmeleri gerekir. - Yaplan almada zetlenerek aktarlan yklerde iletiim kaynakl sorunlarda ifade yetersizlii yada hatal kavram kullanmna dayal durumlar sklkla yaanmtr. Eitimle grevli kiilerin konu alan, teknoloji, meslek bilgisi, evre, vb. alanlarnda kendilerini gelitirmeleri zorunludur. - Denetiler kadar, tm bilgi ve becerilerini rencilerine iletiim sayesinde aktarabilen, iletiim aracl ile etkili renme ortamlar oluturan ve rencilerin renmesini salayan retmenlerin de iletiim becerilerine sahip olmas son derecede nemlidir. Bu nedenle eitim fakltelerinde iletiim konusuna zel bir nem verilmesi ve iletiim derslerinin programlara dahil edilmesi gereklidir. Bu almada yz yze yaplan grmelerden elde edilen yk anlatmlar, denetilerin anlatmyla snrldr. Yaanan iletiim sorunlarnn tr ve yinelenme derecesi, daha farkl yklere gre farkllk gsterebilecektir.

Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

63

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u Kaynaka Acheson, K.A. and Gall, M.D. (1980). Techniques in the clinical supervision of teachers. NY: Longman, Ltd. Akyol, E. (1986). Eitsel iletiim ortamlarnda ses boyutu ve akustiin ilevi. (Yaymlanmam doktora tezi). Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Eskiehir. Atabek, M. (2001). Mill Eitim Bakanl Tefti Kurulunun tarihesi. Denetim Dergisi, 108. Atay, K. (1987). Okul retmenlerinin mfettilerin yeterlik alanlarna ilikin beklentileri. (Yaymlanmam yksek lisans tezi), Ankara niversitesi, Ankara. Aydn, ., (2008). retimde denetim. Ankara: Pegem Yaynlar. Aydn, M. ( 1993).ada eitim denetimi. Ankara: Pegem Yaynlar. Bailey, P.H. and Tilley, S. (2002). Methodological ssues in nursing research -storytelling and the interpretation of meaning in qualitative research. Journal of Advanced Nursing, 38 (6), 574583. Beach and Reinhartz (2000). Supervisory leadership-focus on nstruction. London: Allyn and Bacon. Burgaz, B. (1995). lkretim kurumlarnn denetiminde yeterince yerine getirilmedii grlen baz denetim rolleri ve nedenleri. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, Say:11. Burke, P. J. & Fessler, R. (1983). A collaborative approach to supervision. The Clearing House, Vol. 57, No.3, 107-110. Can, N. (2004). lkretim retmenlerinin denetimi ve sorunlar. Milli Eitim, Say:161. Clifford, T.M. (1980). Psikolojiye giri. (ev: Arc ve dierleri) Ankara: Hacettepe niversitesi Psikoloji Blm Yaynlar. Cole, G. (2004). Management theory and practice (6th edition). London: Geraldine Lyons. Dkmen, . (2002). letiim atmalar ve empati. Ankara: Sistem Yaynclk. Dnmezer, . (1999). Ailede iletiim ve etkileim. stanbul: Sistem Yaynclk. Edelman, A. J. (1994). Avoding common managerial communication pitfalls, http://www.uvm.edu/~farmlabr/?Page=management/interacting.html&SM= management/submenu_management.html, Eriim tarihi: 27.04.2009. Ficker, V. B. (1975). Effective supervision. Columbus: Charles E. Merril Publishing Co. Frunzi, G. L. And Halloren, J. (1991). Supervision-the art of management. NJ: Prentice-Hall, Inc. Glatthorn, A. A. (1984) Differentiated supervision. Alexandria: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). Glickman, C., Gordon, S., & Ross-Gordon, J. (1998). Supervision of instruction: A developmental approach (2nd. Ed.). Boston, MA: Allyn and Bacon. Goldhammer, R. (1969). Clinical supervision: special methods for the supervision of teachers. NY: Holt, Rinehart and Winston. Gorton, R. (1972). Conflict, controversy and crisis in school administration and supervision. Iowa: W.M.Brown Company Publishers. Hord, S. M. (1986). A synthesis of research on organizational collaboration. Educational Leadership,44, 22-26. Irmsher, K. (1996). Communication skills. Eric Digest, 102. https://scholarsbank.uoregon.edu/jspui/bitstream/.../1/digest102.pdf, Eriim tarihi: 18. 01. 2008. 64 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

u Fatma zmen / Tuncay Yavuz zdemir Kapusuzolu, . (1987). Son on ylda ilkretim mfettilerinin rolnde ve tefti uygulamalarnda deimeler. (Yaymlanmam doktora tezi). Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Keys, B. and Henshal, J. (1984). Supervision. NY: Willey and Sons, Inc. Koch, T. (1998). Story telling: Is it really research? Journal of Advanced Nursing, 28 (6), 1182-1190. Kksal, A.(1981). Biliim terimleri szl. Ankara: TDK Yaynlar. Kreps, G.L. (1986). Organizational communication-theory and practice. (Ed. Gordon T. R. Anderson). London: Longman. Learingseeds (2008). Body language II: Reading people. http://www.learningseed.com/_guides/1219_body_language_ii_guide.pdf, Eriim tarihi: 19.01. 2009. Marczely, B. (2001). Supervision in education- a differentiated approach with legal perspectives. Ohio: Apsen Publishers, Inc. MEB (1993). Ondrdnc Milli Eitim uras: raporlar grmeler kararlar .Ankara: MEB Yaynlar. z, F. (1977). Trk Eitim Sisteminde mfettilerin rol. (Yaynlanmam doktora tezi). Hacettepe niversitesi, Ankara. zzg, S. (2008). lkretim ve ortaretim retmenlerinin, denetmenlerin szl iletiim becerilerine ilikin alg ve beklentileri. Eitim, Bilim ve Toplum, Cilt.6, Say. 23, 70-93. Pfiffner, J. M. (1951). The supervision of personnel: human relations in the management of men (2nd. Ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Reinman, A.J. and Thies-Sprinthall, L. (1998). Mentoring and supervision for teacher development. New York: Addison Wesley Longman, Inc. Sember, B. M. and Sember, T. J. (2007). The essential supervisors handbook. NJ: Career Press. Su, K. (1974).Trk Eitim Sisteminde teftiin yeri ve nemi. MEB Yaynlar, stanbul. ahin, F. (1997). renme-retme srecinde rencinin szel iletiim endieleri. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Anakara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. Taymaz, H. (1982). Tefti-kavramlar, ilkeler, yntemler. Ankara: A.. Eitim Bilimleri Fakltesi Yaynlar. Vural, B. (2004). Eitim retimde etkili iletiim (Ed: Rahime Demir). Yetkin- deal-Vizyoner retmen. stanbul: Bilge Matbaaclk. Wagner, C. A., & Smith, J. P., Jr. (1979). Peer supervision: towards more effective training. Counselor Education and Supervision, 18, 288-293. Weiss,W. H. (1994). Handling communication problems. http://www.allbusiness.com/human-resources/employee-development/421399-1.html, Eriim tarihi: 22.04.2009. Wiedmer, T.L. (1995). Instructional improvement: the goal of clinical supervision, Teacher Educator, 30: 3, 6-18. Yavuz, Y. (1995). retmenlerin denetim etkinliklerini klinik denetim etkinlikleri asndan deerlendirmeleri (zmir rnei). Baslmam Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,zmir.

Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

65

Anlatlan yklere Dayal Olarak, Denetilerin Denetlenenlerle Yz Yze ... u

BASED ON TELLING STORIES, THE COMMUNICATION PROBLEMS ENCOUNTERED BY SUPERVISORS THROUGH FACE TO FACE SUPERVISION
Fatma ZMEN* Tuncay Yavuz ZDEMR**

Abstract Supervision which is one of the important processes of educational management, aims generally to develop human resources, and the most effective means of it is communication. To mention of an effective supervision, the presence of effective communication is inevitable. The consequences of several researches done in Turkey, reveal that various communication problems have been witnessed during supervisory process and effectiveness has not been provided adequately. The aim of this research is, based on the stories told by the supervisors to determine the communication problems between supervisors and supervisees, during supervisory process and to develop recommendations in the frame of the premises of contemporary supervision. In this study, the supervisors were required to tell stories related to the communication problems witnessed during the supervisory process. The stories were written down, irrelevant ones were eliminated and then 20 stories were included into the research scope. The stories were examined within the frame of literature and the themes were coded. Therefore the issues related to communication problems were detected. According to the obtained results some recommendations were made towards lessening communication problems.

Associate Prof. Dr.,, Frat University, Faculty of Education ** Ph.D Student, Frat University, Department of Educational Sciences 66 Mill Eitim u Say 195 u Yaz/2012

You might also like