Nagsimula ang nobela sa panahong ito Paksain: relihiyon,kabutihang-aral, nasyonalismo, reporma/pagbabago.

A. Barban at Josaphat - San Juan Damaceno- isinulat sa wikang Griyego - Padre Antonio de Borja- isinalin sa wikang Tagalog - hinango sa kwento sa BIBLIYA.

B. Si Tandang Basiang Macunat - Padre Miguel Lucio Bustamante - inilimbag sa Maynila (1885) - pumapaksa sa lipunan at relihiyon na nagsasaad ng mga pangaral at pagtupad sa mga tungkulin bilang katoliko. .

C. Urbana at Feliza - Padre Modesto P. Castro - tumatalakay sa kagandahang- asal. - Ito ay pagsusulatan ng magkaibigan na ang isa ay nasalungsod at ang isa naman ay nasa lalawigan. Urban (Urbanidad) - kagandahang-asal Feliza (Felicitacion) - masayahin Honesto - tapat

Ang damdaming makabayan dahil sa pag-aalipin at paniniil ng mga dayuhan, labis na paghamak sa mga Pilipino na tinatawag nilang mga Indio, suliranin sa seklurasisasyon at pagmamalabis ng mga taong umuugit sa pamahalaan. Nagtatag ng mga bagong kilusan sa pulitika at nagging mapanuligsa ang panitikan. Naging makabayan ang dating diwang makarelihiyon na humihingi ng mga pagbabago sa pamamalakad ng mga tauhan ng pamahalaan at simbahan.

A. Noli Me Tangere (1887) Isinulat ni Jose Rizal. Ito ay tumatalakay sa mga kabulukan sa lipunan.

B. El Filibusterismo (1897) maling pamamalakad ng pamahalaan at simbahan, depekto ng edukasyon sa kapuluan, paniniil ng mga mapagsamantala at pagnanasang pakinggan ng mga maykapangyarihan ang hinaing ng bayan. Itinuturing na pinakadakilang dokumentong sosyal ng Pilipinas at ebanghelyo ng pagkamakabayang Pilipino. Sinasabing ang mga ito ang napasigla sa kilusang propaganda at nagbunsod sa himagsikan laban sa Espanya.

C. Ang Anak ng Prayle (La Hija Del Fraile) - Graciano Lopez Jaena. - nang-uugam sa mahalay na gawain ng mga prayle.
D. Ninay - Pedro Paterno. - kauna-unahang nobelang panlipunan sa Kastila na isinulat ng isang Pilipino. - Pangkaugalian o pangkaasalan ang nais nitong pairaling layunin.

Nobelang Pangrelihiyon - nagbibigay diin sa kabutihang-aral Nobelang Mapaghimagsik - nagbibigay diin sa kalayaan, reporma, pagbabago, at diwang nasyonalismo

Sa panahong itoy naging mas malaya ang mga Pilipino na nagdulot sa pagdami ng mga babasahin, pagkakaroon ng kalayaan sa pagsasalita, sa pahayagan, sa paniniwala. Ang mga manunulat sa katutubong wika ay nagging masigla lalo na sa Tagalog.

A. Salawahang Pag-ibig - Lope K. Santos - nalathala sa pahayagan Ang Kaliwanagan noong taong 1900. B. Unang Bulaklak - Valeriano Hernandez Pea C. Pagsintang Naluoy - Modesto Santiago

D. Si Rosa at si Valerio (1901) - Valeriano Hernandez Pea

E. Nena at Neneng - Valeriano Hernandez Pea F. Mag-inang Mahirap - nalathala sa pahayagang Muling Pagsilang (1903)

G. Banaag at Sikat (1905) - Lope K. Santos - kauna-unahang nobelang nagbandila ng sosyalismo sa Pilipinas.
H. Anino ng Kahapon - Francisco Lacsamana

I. Pinaglahuan Isinulat ni Faustino Aguilar noong 1907. Inilarawan ditto ang kalunos-lunos na kalagayan ng mga manggagawang Pilipino. Sagana rin ito sa paglalarawan ng kapangyarihan ng salapi at kayamanan. Dahil sa dami ng papuring tinanggap ng nobelang tinawag ni Iigo Ed Regalado si Faustino Aguilar na Alejandro Duma ng Panitikang Tagalog at tinatawag ni Amando V. Hernandez na Bagong Propagandista.

J. Mga Busabos ng Palad Isinulat ni Faustino Aguilar noong 1909. Itoy tungkol sa isang babaeng naging kalapating mababa ang lipad dahil sa kagawan ng isang lalaki. Siyay naligtas ng kanyang kasintalang wagas na umiibig sa kanya sa putikang kanyang kinasadlakan. K. Kapatid ng Bayan - Valeriano Hernandez Pea - Panahon ng ginto/Panahon ng Amerikano

Panahon ng AklatanBayan (1900-1921) naging maunlad ang nobela na tumatalakay sa mga paksain tungkol sa pag-ibig, paghihimagsik, buhay lalawigan at karanasan. Inilalathala sa mga pahayagan ang mga nobela na payugtu-yugto o hinahati sa parte ang nobela sa mga kabanata. Si Lope K. Santos , ama ng Balarilang Tagalog ang nagsimula ng ganitong paglalathala.

Halimbawa ng mga pahayagan: Ang Kapatid ng Bayan Muling Pagsilang Ang Kaliwanagan Halimbawa ng nobela na nilathala sa pahayagan: Salawahang Pag-ibig Unang Bulaklak Nena at Neneng Mag-inang Mahirap Sampaguitang Walang Bango (1918) ni Inigo Ed Regalado

 Panahon ng Ilaw at Panitik(1922-1934) hindi naging

maunlad ang nobela at nahalina ang mga nobelista na sumulat tula at maikling kuwento.

Halimbawa ng nobela sa pahanon na ito: Mutyang Itinapon ni Rosalia Aguinaldo Magmamani ni Teofilo Sanco
Panahon ng Malasariling Pamahalaan (1934-1942).

bumaba ang uri ng nobela dahil sa pagkakahilig ng mga tao sa mga tula at maikling kwento at pagbabago ng panahon

Sa panahong ito, ang paksa ng mga akdang pampanitikan ay buhaylalawigan. Naging mapalad ang panitikan dahil kay Kinichi Isikawa na tumulong sa pagpapaunlad ng mga gawaing kaugnay ng panitikan at kultura. Hindi naging maunlang ang nobela dahil sa kakapusan ng papel na magagamit.

 A. Tatlong Maria

- Jose Esperanza Cruz B. Pamela - Adriano Laudico C. Magandang Silangan - Gervacio Santiago D. Sa lunod ng pangarap - Gervacio Santiago

 E. Lumubog na Bituin

- Isido Z. Castillo
F.

Luha ng Buwaya- Amado V. Hernandez

G. Mga Ibong Mandaragit

- Amado V. Hernandez
H. Daluyong

- Lazaro Francisco

Sa panahong ito ay nabuhayan ng loob ang mga manunulat. Nagkaroon ng kasagnahan lalo na sa papel sa mga panulatan. Sa ikalawang hati ng dekada 40 namalasak ang tungkol sa pag-ibig na may tatak G-I ang Pier.

Halimbawa ng nobela sa panahong ito:

Sa Kuko ng Kasalanan- Cirio G. Almario Hanggang Pier- Mateo Cruz Cornelio

Tinik ng Pagsisisi- Antonio Sempro

May Landas ang Kaligayahan- Maximo Agustin Langit ng Isang Pag-ibig- Macario Pineda

 Pagkamulat ni Magdalena- Alejandro A. Abadilla at

Kapolong (1958)
Ang Tundo Man May Langit Din- Andres Cristobal

Cruz
Mga Ibong Magdaragit- Amado V. Hernandez (1959)

 Luha ng Buwaya- Amodo V. Hernandez1962

Sa Mga Kuko ng Liwanag- Edgardo M. Reyes1967

Dugp sa Kayumangging Lupa- Efren R. Abueg1965

 Mga Buwaya sa Lipunan

Santanas sa Lupa

Celso Al. Caranungan

(1971)

 Gapo - Luwalhati Bautista (1989) - tumatalakay sa pakikibaka ng mga manggagawang

Pilipino sa base military upang sa ating bayan ay makatanggap sila ng pagtatratong kapantay ng mga dayuhan.

 Hulagpas - tanging palihim na nobelang nalathala sa

panahong ng pag-iral ng batas militar na isinulat ni Manade Verdades Pasadas (1981)

Dekada 70- Lualhati Bautista

- tinatalakay dito ang mga pangyayaring kaugnay ng pagkakadeklara at pag-iral ng batas military. Tinawag itong isang uri ng developmental journalism o mapagbuong panulat