You are on page 1of 12

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Hc k thu 2007 04/9/2007 23/12/2007

Cc phng php phn tch


cng n Mn hc Ngy Np: Th t, ngy 07 thng 11, 2007 H B Tnh L Bo Ton

BO CO S B CNG MN HC
ti NG DNG M HNH ARIMA TRONG D BO GI VNG

I. Bi cnh v s cn thit ca ti Mong mun bit trc nhng iu trong tng lai lun l mc tiu v l m c ca con ngi. Ngy nay con ngi tm r rt nhiu cch d bo bit trc nhng iu c th xy ra trong tng lai. M hnh ARIMA l mt trong nhng m hnh v d bo d on gi tr ca bin s (hoc mt dy bin s) ti mt s im trong tng lai cn c vo nhng d liu trong qu kh. Mt trong nhng iu quan tm ca tt c mi ngi l d bo gi vng, nhm phc v cho cng vic kinh doanh c nhn, t chc hay hoch nh chin lc ca mt quc gia. Nh vy tm ra c m hnh d bo nhng bin ng ca gi vng trn th gii v trong nc c mt ngha v cng quan trng. Trong gii hn ca ti ny chng ti xut m hnh ARIMA d bo gi vng. S lc v cc vn ca d bo v phng php Mt cch phn loi vn d bo l quan tm n thang thi gian lin quan n d bo, c ngha l d bo n thi gian no trong tng lai. Ngn, trung v di hn l loi thng thng, nhng d bo ny mang tnh cht xu hng v chin lc. Phng php d bo c th c chia thnh vi cch khc nhau: Phng php nh tnh khi khng c mt cng thc ton hc chnh thc no, thng do d liu sn c khng c xem nh l i din cho tng lai (d bo di hn) Phng php hi quy l s m rng ca hi quy tuyn tnh khi m mt bin c c xem l lin quan tuyn tnh n s lng cc bin c khng ph thuc khc. Cc phng php gii thng qua h phng trnh khi s bin c ph thuc tng tc vi nhau thng qua mt loi phng trnh (nh trong m hnh kinh t) Phng php theo chui thi gian, khi chng ta c mt bin s thay i theo thi gian v gi tr tng lai ca n c lin quan n gi tr trong qu kh. II. S liu Ngun s cp nht giao dch gi vng Ngn hng EXIMBANK S liu gi vng bn ti ti Sn giao dch s I . TP H Ch Minh t ngy 02/01/2007 n ngy 09/01/2007

III. C s l thuyt Phng php phn tch theo chui thi gian m hnh ARIMA Nm 1976 George Box v Gwilym Jenkins nghin cu m hnh ARIMA (Autoregressive Integrated Moving Average - T hi qui tch hp Trung bnh trt), v tn ca h thng c dng gi tn cc qu trnh ARIMA tng qut, p dng vo vic phn tch v d bo cc chui thi gian. Phng php Box-Jenkins vi bn bc lp: - Nhn dng m hnh th nghim - c lng - Kim nh bng chn on - D bo.

3.1.1 C s l thuyt Cc phng php ny lin quan ti bin s thay i theo thi gian v c th ni l ch ph thuc vo thi gian hin ti v gi tr trc y n c (c ngha l, n khng ph thuc vo bt k bin s no hoc yu t bn ngoi no). Nu Yt l gi tr ca bin s ti thi im t, sau phng trnh cho Yt l Yt = f(Yt-1, Yt-2, ..., Y0, t) C ngha l, gi tr ca bin s ti thi im t n thun l phng trnh gi tr trc v thi gian, khng c bin s no/yu t no l lin quan n bin s ny. Mc ch ca phng php phn tch theo chui thi gian l tm ra bn cht ca phng trnh f, v v vy cho chng ta d bo gi tr cho Yt Phng php chui thi gian c bit tt cho d bo ngn hn, khi hnh vi trong qu kh ca mt bin s c th l mt ch tiu tt cho hnh vi trong tng lai ca n, t nht trong ngn hn. Mc ch ca phn tch l thy r mt s mi quan h gia gi tr Yt c quan st n nay cho php chng ta d bo gi tr Yt trong tng lai. 2.1.2 Nhn dng m hnh Xt tnh dng ca chui s liu iu trc tin cn phi lu l hu ht cc chui thi gian u khng dng, v cc thnh phn AR v MA ca m hnh ARIMA ch lin quan n cc chui thi gian dng. Qu trnh ngu nhin ca Yt c xem l dng nu trung bnh v phng sai ca qu trnh khng thay i theo thi gian v gi ng phng sai gia hai thi on ch ph thuc vo khong cch tr v thi gian gia cc thi on ny ch khng ph thuc vo thi im thc t m ng phng sai c tnh. - Trung bnh E(Yt) = = const - Phng sai Var(Yt) = 2 = const - ng phng sai: Covar(Yt, Yt-k) = gk Tnh dng ca mt chui thi gian c th c nhn bit da trn th ca chui thi gian, th ca hm t tng quan mu hay kim nh Dickey Fuller - Da trn th Yt = f(t) mt cch trc quan chui Yt c tnh dng nu th hm s cho trung bnh v phng sai ca gi tr Yt khng thay i theo thi gian. - Da vo hm t tng quan mu (SAC) Cov(Yt , Yt k ) (Yt Y )(Yt k Y ) k = = Var(Yt ) (Yt Y )2 Nu SAC=f(t) ca chui thi gian gim mnh v tt dn v 0 th chui c tnh dng. Kim nh Dickey-Fuller (kim nh nghim n v) nhm xc nh xem chui thi gian c phi l Bc Ngu Nhin (Random Walk; ngha l Yt = 1*Yt-1 + et) hay khng. Nu chui l Bc Ngu Nhin th khng c tnh dng. Tuy nhin, Nu chui khng c tnh dng th cha chc l Bc Ngu Nhin. bin i chui khng dng thnh chui dng, thng thng nu ly sai phn mt ln hoc hai ln th s c mt chui kt qu c tnh dng. Chui gc: Yt Chui sai phn bc 1: Wt = Yt Yt-1 Chui sai phn bc 2: Vt = Wt Wt-1

M hnh ARIMA Theo Box- Jenkin mi qu trnh ngu nhin c tnh dng u c th biu din bng m hnh T Hi Qui Kt Hp Trung Bnh Trt ARIMA. - M Hnh T Hi Qui Bc p - AR(p) Trong m hnh t hi qui qu trnh ph thuc vo tng c trng s ca cc gi tr qu kh v s hng nhiu ngu nhin Yt = 1Yt-1 + 2Yt-2 + ...+pYt-p + +t - M Hnh Trung Bnh Trt Bc q MA(q) Trong m hnh trung bnh trt, qu trnh c m t hon ton bng tng c trng s ca cc ngu nhin hin hnh c tr

Yt = +t 1t-1 2t-2 ...qt-q

- M Hnh Hi Quy Kt Hp Trung Bnh Trt - ARIMA(p,d,q) Phng trnh tng qut ca m hnh ARIMA l: Yt = 1Yt-1 + 2Yt-2 + ...+pYt-p + +t 1t-1 2t-2 ...qt-q Nhn dng m hnh Nhn dng m hnh ARIMA(p,d,q) l tm cc gi tr thch hp ca p, d, q. Vi d l bc sai phn ca chui thi gian c kho st, p l bc t hi qui v q l bc trung bnh trt. Vic xc nh p v q s ph thuc vo cc th SPAC = f(t) v SAC = f(t). Vi SAC c gii thiu trn v SPAC l T Tng Quan Ring Phn Mu (Sample Partial AutoCorrelation); ngha l tng quan gia Yt v Yt-p sau khi loi b tc ng ca cc Y trung gian. - Chn m hnh AR(p) nu th SPAC c gi tr cao ti tr 1, 2, ..., p v gim nhiu sau p v dng hm SAC gim dn. - Chn m hnh MA(q) nu th SAC c gi tr cao ti tr 1, 2, ..., q v gim nhiu sau q v dng hm SPAC gim dn c lng cc thng s ca m hnh ARIMA(p, d, q) Cc thng s fi v qj ca m hnh ARIMA s c xc nh theo phng php bnh phng ti thiu (OLS-Ordinary Least Square) sao cho: Kim tra chn on m hnh Sau khi xc nh p, d, q v cc fi , qj; ngha l xc nh c phng trnh cho m hnh ARIMA, iu cn phi lm l tin hnh kim nh xem s hng et ca m hnh c phi l mt nhiu trng (white noise, nhiu ngu nhin thun ty) hay khng. y l yu cu ca mt m hnh tt. V mt l thuyt, et c to ra bi qu trnh nhiu trng nu: - t tun theo phn phi chun - Cov(t , t-k) = 0 Vic kim nh tnh nhiu trng s da trn th SAC ca chui et. D bo Da trn phng trnh ca m hnh ARIMA, tin hnh xc nh gi tr d bo im v khong tin cy ca d bo. D bo im: Y t Khong tin cy: ( ) ( ) Y t k < Y < Y t + k Vi tin cy 95%, k =2.

IV. M hnh v phng php nghin cu th biu din gi vng

1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 50 100 150 PG


Thng k m t d liu S quan st Trung bnh lch chun Gi tr ln nht Gi tr nh nht Khong Trung v Max (Yt Yt-1) 278 1334.486 104.4295 1640 1190 439 1298 60

200

250

Nh vy s bin ng gi vng trong ton b gi tr quan st din ra kh mnh, Khong giao ng gia 2 ngy lin tip ln nht l 60 nghn ng 2. Nhn dng m hnh ARIMA(p, d, q)

S dng kim nh Dickey-Fuller ta thy, chui d liu gi vng dng d = 0, c hy vng rng chui gi vng l mt chui ngu nhin.

H s tng quan SAC chn u tin 0.975 l rt mnh ngay c mc ngha 1%. H s tng quan cho nhng giai on u tin tt dn xung 0, v vy ta c th kt lun dy ny l tnh. V vy ta s dng m hnh AR(1). H s tng quan mu SPAC s u tin l 0.985 gim xung di mc 5% s th 2 v gim dn. V vy ta c thm m hnh MA(1) M hnh ARIMA kin ngh l (1,0,1). ngoi ra ta cng c th tham kho thm cc m hnh (1,1,1) v (1,2,1). 7

2.2. c lng cc tham s C bn c hai cch c lng nhng tham s , , , : 1. S dng Eview chy hi quy cc dng m hnh ARIMA.Xem xt nhiu gi tr khc nhau v chn gi tr (hay tp gi tr, nu c lng nhiu hn mt tham s) sao cho tng ca nhng bnh phng phn d t gi tr nh nht. Bng 2.1. Kt qu cc tham s ca cc m hnh c c lng1 M hnh 1 DS12.inf Coef. inf _cons ARMA Ma L1. ARMA12 Ma L1. M hnh 2 DS12.inf Coef. inf _cons ARMA ar L1. ARMA12 ar L1. M hnh 3 DS12.inf Coef. R2 _cons ARMA ar L1. ma L1. ARMA12 ar L1. ma L1.

2.3. Kim nh m hnh Sau khi c lng cc tham s ca mt m hnh ARIMA c nhn dng th, chng ta cn phi kim nh kim nghim rng m hnh l thch hp. C hai cch thc c bn thc hin iu ny: 1. Xem xt nhng phn d - xem n theo dng no cha c bit khng. 2. Xem xt nhng thng k ly mu ca gii php ti u hin ti (sai s chun, ma trn tng quan...)-kim tra xem c th n gin ho m hnh khng. Bng 2.2. Kt qu cc thng s kim nh Model M hnh 1 M hnh 2 M hnh 3 Obs Chi-Square ll(model) df AIC BIC

Da vo Bng 2.1 v Bng 2.2 vi cc tiu chun kim nh c la chn l z, Chi-Square ( 2 ), AIC (Akaike Information Criterion) v BIC (Bayesian Information Criterion), m hnh ph hp nht v c la chn l M hnh . 2.4. D bo bng m hnh ARIMA
1

S dng phn mm Stata

M hnh ARIMA (1,0,1) Tuy nhin, s dng mt m hnh c nhn dng cho d bo, cn phi m rng m hnh (2.8) tr thnh: Yt = 1Yt + +t 1t Khi s dng phng trnh ny d bo mt thi on tip theo - ngha l, Yt+1 chng ta tng nhng ch s ln mt, t u n cui, nh trong phng trnh (2.9). Yt+1 = 1Yt-1 + +t+1 1t-1 (2.10) S hng t+1 s khng bit c v gi tr k vng ca nhng sai s ngu nhin tng lai bng 0, nhng t m hnh thch hp, chng ta c th thay th nhng gi tr t i vi nhng gi tr Y ban u ca qu trnh d bo, chng ta s bit nhng gi tr Yt,. Tuy nhin, sau mt lc, nhng gi tr Y trong phng trnh (2.10) s l nhng gi tr c d bo ch khng phi l nhng gi tr qu kh. V vy cc gi tr thc t cn phi c cp nht lin tc ci thin tin cy ca cc gi tr d bo. V. Ti liu tham kho 1. Webside: www.eximbank.com.vn (Ngn hng EXIMBANK) 2. H thng d bo iu khin k hoch ra quyt nh Loan L. Nh xut bn thng k nm 2000. 3. Kinh t lng ng dng tc gi Nguyn Thng. Nh xut bn i Hc Quc Gia. TP-HCM nm 2000. 4. Nhp mn kinh t lng vi cc ng dng Ramu Ramanathan, Ngi dch Thc oan/Cao Ho Thi
Dependent Variable: PG Method: Least Squares Date: 12/07/07 Time: 02:38 Sample(adjusted): 2 278 Included observations: 277 after adjusting endpoints Convergence achieved after 52 iterations Backcast: 1 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic C 3591.058 27228.14 0.131888 AR(1) 0.999489 0.006161 162.2197 MA(1) 0.003581 0.061090 0.058627 R-squared 0.989968 Mean dependent var Adjusted R-squared 0.989895 S.D. dependent var S.E. of regression 10.49816 Akaike info criterion Sum squared resid 30197.91 Schwarz criterion Log likelihood -1042.820 F-statistic Durbin-Watson stat 1.993379 Prob(F-statistic) Inverted AR Roots 1.00 Inverted MA Roots -.00

Prob. 0.8952 0.0000 0.9533 1334.856 104.4359 7.551048 7.590297 13519.90 0.000000

1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 50 100 150 PGF 200 250

Forecast: PGF Actual: PG Forecast sample: 1 278 Adjusted sample: 2 278 Included observations: 277 Root Mean Squared Error Mean Absolute Error Mean Abs. Percent Error Theil Inequality Coefficient Bias Proportion Variance Proportion Covariance Proportion 10.44116 7.056627 0.514847 0.003899 0.000001 0.004560 0.995439

10

11

60 50 40 30 20 10 0 -25 0 25 50

Series: Residuals Sample 2 278 Observations 277 Mean Median Maximum Minimum Std. Dev. Skewness Kurtosis Jarque-Bera Probability 0.008285 -0.163867 58.87175 -34.09930 10.46005 0.271251 7.442693 231.2007 0.000000

12

You might also like